Bartosz PIĄTEK1

Tomasz SIWOWSKI2

BADANIA BELEK ŻELBETOWYCH

WZMOCNIONYCH TAŚMAMI CFRP

1. Wprowadzenie
Zwiększenie obciążeń i intensywności ruchu na polskich drogach powodują niejednokrotnie
konieczność podnoszenia nośności istniejących obiektów mostowych. Aktualnie w ciągu sieci
dróg publicznych w Polsce znajduje się ponad 35 tysięcy mostów, z czego ponad 85% stanowią
obiekty wykonane z betonu (zbrojonego i sprężonego). Problem braku nośności w mostach
betonowych wiąże się zwykle z niewystarczającym zbrojeniem stref rozciąganych
w elementach zginanych. Często istnieje możliwość wzmocnienia takich konstrukcji poprzez
dodanie odpowiedniej ilości zbrojenia w tych strefach. Jedną z metod takiego wzmacniania jest
doklejanie taśm wykonanych z materiałów kompozytowych. Najczęściej stosuje się w tym celu
taśmy z włókien węglowych zatopionych w matrycy z żywicy epoksydowej (CFRP – Carbon
Fiber Reinforced Polymer). Dzięki znakomitym parametrom mechanicznym taśm, takim jak
wysoka wytrzymałość, niewielki, pomijalny wręcz ciężar, odporność na korozję, czy bardzo
duży zakres odkształceń sprężystych technologia ta coraz częściej wypiera konwencjonalne
metody wzmacniania konstrukcji.
Liczne wyniki badań naukowych dowodzą jednak, że efektywność wzmocnienia przy użyciu
taśm biernych (wyłącznie przyklejanych do konstrukcji) jest ograniczona z powodu
przedwczesnego odspajania taśm od podłoża betonowego. Jedynie 30 – 35% wytrzymałości na
rozciąganie kompozytu CFRP może być zmobilizowane w stanie granicznym nośności,
ponieważ wytrzymałość skleiny, która zależy m.in. od wytrzymałości na rozciąganie betonu
otuliny, jest niewystarczająca do pełnego wykorzystania wytrzymałości na rozciąganie taśmy
CFRP [1]. Dlatego zaczęto poszukiwać sposobów na zwiększenie stopnia wykorzystania
stosunkowo drogiego materiału jakim jest kompozyt węglowy.
Mechanizm zniszczenia belki żelbetowej wzmocnionej taśmami na skutek ich odspojenia
może przybierać jedną z dwóch form. Pierwszą z nich jest odspajanie końcowych fragmentów
taśm postępujące do środka rozpiętości belki (end debonding). Druga polega na odspojeniu
taśmy w strefie jednoczesnego występowania momentu zginającego i siły poprzecznej
(intermediate crack debonding). W wyniku działania momentu belka ulega zarysowaniu. Siła
poprzeczna powoduje natomiast pionowe przesunięcie jednej części elementu względem

1
Mgr inż. – Politechnika Rzeszowska
2
Dr hab. inż., prof. PRz – Politechnika Rzeszowska
drugiej, po przeciwnej stronie rysy, następstwem czego jest rozszczepienie otuliny betonu
i delaminacja taśmy postępująca w kierunku jej końców [2].
Wprowadzenie skutecznych zakotwień na końcach taśm CFRP uniemożliwia rozwój
pierwszej z opisanych powyżej form zniszczenia, natomiast w przypadku drugiej pozwala na
zwiększenie nośności granicznej elementu. Taśmy po odspojeniu pracują bez przyczepności,
pełniąc rolę ściągu zamocowanego do konstrukcji w miejscach zakotwień. Element wówczas
nadal jest w stanie przenosić obciążenia aż do zerwania taśm lub awarii zakotwień [3].
Drugim sposobem zwiększenia stopnia wykorzystania materiału kompozytowego jest
wstępne naprężanie taśm przed ich przyklejeniem i zakotwieniem w konstrukcji. Sprężanie
belek skutkuje przede wszystkim zwiększeniem ich sztywności, co jest pożądane szczególnie
w przypadkach, gdy występuje problem ze spełnieniem warunków stanu granicznego
użytkowalności: ograniczeniem ugięcia i zarysowania.
Niniejszy artykuł przedstawia wyniki pierwszego etapu badań realizowanych w laboratorium
Politechniki Rzeszowskiej. Ich celem było sprawdzenie, w jakim stopniu zastosowane
zakotwienie wpłynie na poprawę nośności granicznej wzmocnionej belki żelbetowej.
W kolejnym etapie sprawdzona zostanie efektywność wzmocnienia belek przy użyciu wstępnie
naprężanych taśm CFRP.
Do wzmocnienia jednej z belek użyto zakotwień systemu Neoxe Prestressing System II,
który jest obecnie opracowywany w dziale badań i rozwoju krakowskiej spółki Neoxe
i testowany w laboratoriach Politechniki Rzeszowskiej. Przeprowadzone badania statyczne
dowodzą, że zakotwienia nowego systemu charakteryzują się powtarzalną efektywnością
powyżej 70% wytrzymałości na rozciąganie taśmy CFRP. Natomiast testy zmęczeniowe
wykazały, że posiadają odpowiednią trwałość w zakresie projektowanych obciążeń [4,5].

2. Opis badań
W ramach realizowanych badań analizie poddano zachowanie trzech belek żelbetowych pod
obciążeniem statycznym. Aby uwzględnić efekt skali wykorzystano belki zbliżone wymiarami
do prefabrykowanych belek mostowych typu Wągrowiec. Belki miały prostokątny przekrój
poprzeczny o wymiarach 0,50 × 0,42 m i długość niespełna 6,0 m, wykonane zostały z betonu
klasy C45/55, zbrojenie górne i dolne stanowiły trzy pręty ϕ25 mm ze stali B500SP (rys. 1).

Rys. 1. Zbrojenie belek

 Pierwszą z badanych belek (B1) pozostawiono bez wzmocnienia jako referencyjną. Kolejna
belka (B2) została wzmocniona dwiema taśmami CFRP o wymiarach 60 × 1,4 mm
przyklejonymi biernie do powierzchni rozciąganej belki. Trzecią belkę (B3) wzmocniono
identycznymi taśmami, które dodatkowo na końcach zostały przymocowane do konstrukcji
przy użyciu zakotwień mechanicznych. Do wzmocnienia belek użyto średniomodułowych,
wysokowytrzymałych taśm NEOXEPLATE UHS614 o wytrzymałości na rozciąganie 3200
MPa, module sprężystości podłużnej 160 GPa i zakresie liniowych odkształceń sprężystych
powyżej 1,7%. Zakotwienia zastosowane w belce B3 składają się z trzech blach stalowych
(dwóch zewnętrznych i jednej wewnętrznej) tworzących kieszeń, w którą taśma kompozytowa
jest mocowana za pomocą kleju i nitów (rys. 2). Zakotwienia przytwierdzono do belki
żelbetowej przy użyciu kotew mechanicznych ϕ16 mm.

Rys. 2. Schemat zakotwienia taśm

Badania zostały przeprowadzone w Wydziałowym Laboratorium Badań Konstrukcji

Politechniki Rzeszowskiej na specjalnie przygotowanym stanowisku badawczym (rys. 3).
Rozpiętość belek wynosiła 5,6 m. Obciążenie było realizowane za pomocą siłownika
hydraulicznego Instron Schenck o maksymalnej sile nacisku 630 kN. Schemat
czteropunktowego zginania uzyskano poprzez rozłożenie obciążenia z siłownika za pomocą
belki trawersowej (rys. 4).

Rys. 3. Widok belki referencyjnej na stanowisku badawczym

 Rys. 4. Schemat obciążenia belek

Podczas badań realizowano ciągły pomiar siły w siłowniku, ugięć belek oraz osiadań podpór
(rys. 4). Poza tym monitorowano odkształcenia górnych i dolnych włókien betonu i prętów
zbrojeniowych w strefie stałego momentu zginającego oraz taśm kompozytowych na całej ich
długości (rys. 5). W kolejnych krokach przykładania obciążenia przeprowadzano
inwentaryzację rys na bocznych powierzchniach belek.

Rys. 5. Punkty pomiaru odkształceń w belce B3

3. Wyniki badań

Wyniki badań belek zestawiono w tabeli 1. Dla każdej belki podano wartość momentu
rysującego, momentu uplastycznienia stali zbrojeniowej, nośności granicznej oraz efektywności
wzmocnienia, określonej jako stosunek nośności granicznych belki wzmocnionej
i niewzmocnionej. Dodatkowo podano maksymalne odkształcenia taśm kompozytowych
w chwili zniszczenia oraz stopień wykorzystania materiału kompozytowego czyli stosunek
maksymalnych odkształceń do odkształceń granicznych kompozytu. W ostatniej kolumnie
tabeli opisano postać zniszczenia belek.
 Tabela 1. Wyniki badań belek

Stopień
Moment Moment Nośność Efektywność Maksymalne wykorzy- Postać
uplastycz- odkształcenie
Belka rysujący niający graniczna wzmocnienia taśm
stania zniszczenia
taśm
[kNm] [kNm] [kNm] [-] [-] [-] -
Uplastycznienie
B1 55 266 272 - - -
zbrojenia

B2 70 318 332 22% 5,9‰ 30% Odspojenie taśm

Odspojenie taśm,
B3 72 321 361 33% 7,8‰ 39% wysunięcie
z zakotwień

Wykres na rys. 6 przedstawia zależności ugięcia od obciążenia dla przebadanych belek.

Dzięki wzmocnieniu taśmami CFRP w belkach nastąpił wzrost momentu rysującego oraz
momentu uplastycznienia stali zbrojeniowej. Wzmocnione belki wykazały także zdecydowanie
większą nośność graniczną. Widoczne na rys. 6 odchylenie krzywych dla belek wzmocnionych
od krzywej reprezentującej belkę referencyjną świadczy o niewielkim wzroście sztywności na
skutek wzmocnienia. Wzrost sztywności przekłada się na ograniczenie ugięcia. Przykładowo
dla obciążenia równego 200 kNm ograniczenie to wyniosło ok. 15%.

400
Obciążenie - moment zginający [kNm]

350

300

250

200

150 Belka B1 - bez wzmocnienia

Belka B2 - wzmocniona biernie bez zakotwień
100
Belka B3 - wzmocniona biernie z zakotwieniami
50

0
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Ugięcie belki w środku rozpiętości [mm]

Rys. 6. Wykres zależności ugięcia od obciążenia

Wzrost sztywności widoczny jest także w ograniczeniu zarysowania we wzmocnionych

belkach. Na rys. 7 przedstawiono porównanie obrazu zarysowania bocznej powierzchni dla
trzech badanych belek. W belkach wzmocnionych taśmami CFRP zaobserwowano większą
liczbę rys o mniejszej szerokości rozwarcia w porównaniu z belką bez wzmocnienia. Również
sumaryczna szerokość rozwarcia rys na jednej powierzchni belki była mniejsza w przypadku
belek wzmocnionych taśmami. Przykładowo dla obciążenia momentem zginającym równym
200 kNm nastąpiła redukcja z 4,25 mm dla belki B1 do 3,35 mm dla belek wzmocnionych,
czyli o ponad 20%. Ponadto podany poziom obciążenia w belce referencyjnej powodował
powstawanie rys o szerokości rozwarcia 0,3 mm, podczas gdy rysy w belkach wzmocnionych
nie przekraczały 0,2 mm.

Rys. 7. Obraz zarysowania belek przy obciążeniu 200 kNm

Krzywe zależności ugięcia od obciążenia dla belki B2 i B3 do chwili delaminacji taśmy

przebiegają niemal identycznie. Zastosowanie zakotwień do tego momentu nie wpływa na
pracę belek. Wpływ zastosowania zakotwień uwydatnia się dopiero w fazie pracy elementu
następującej po delaminacji taśmy kompozytowej od powierzchni betonu. W przypadku belki
B2, gdzie nie zastosowano zakotwień, w momencie wystąpienia delaminacji wzmocnienie
uległo zniszczeniu i belka utraciła swą nośność. Obecność zakotwień w belce B3 pozwoliła na
zwiększenie nośności granicznej i przedłużenie pracy belki o kolejną fazę, którą można określić
jako poawaryjną.
Po delaminacji naprężenia na długości taśm uległy wyrównaniu i taśmy pracowały jak
ściągi, z których siła przekazywana była na belki jedynie w miejscach zakotwień. Rozkład
naprężeń na długości taśm w belkach B2 i B3 przedstawiono na rys. 8 i 9. Dzięki zastosowaniu
zakotwień stopień wykorzystania materiału kompozytowego wzrósł z 30% dla belki B2 do 39%
dla belki B3.

8
7
6
Odkształcenia [‰]

5 332 kNm

4 300 kNm

3 200 kNm

2 100 kNm

1
0
0 1 000 2 000 3 000 4 000 5 000 6 000
Długość belki [mm]

Rys. 8. Rozkład odkształceń na długości taśm w belce B2

 8
7 361 kNm
332 kNm**
Odkształcenia [‰]

6
5 332 kNm*
4 300 kNm
3 200 kNm
2 100 kNm
1 * przed delaminacją
** po delaminacji
0
0 1 000 2 000 3 000 4 000 5 000 6 000
Długość belki [mm]

Rys. 9. Rozkład odkształceń na długości taśm w belce B3

Zastosowanie zakotwień wpływa także na postać zniszczenia wzmocnionych belek (rys. 10).
Belka B2 uległa zniszczeniu poprzez odspojenie taśm, zapoczątkowane w strefie działania
momentu zginającego i siły poprzecznej, postępujące w kierunku ich końców (intermediate
crack debonding) – rys. 10a. Belka B3 została zniszczona na skutek wysunięcia uprzednio
odspojonych (jak w przypadku belki B2) taśm z kotwiących blach stalowych (rys. 11).

a) b)
Rys. 10. Postać zniszczenia belki B2 (a) oraz belki B3 (b)

Rys. 11. Wysunięcie taśmy z zakotwienia

4. Podsumowanie

Wzmocnienie belek spowodowało niewielki wzrost ich sztywności, który można było
zaobserwować poprzez ograniczenie ugięcia oraz zarysowania. Dzięki występowaniu skleiny
łączącej taśmy z powierzchnią belek uzyskano bardziej korzystną morfologię zarysowania –
więcej rys o mniejszej szerokości rozwarcia. Dodatkowe zbrojenie w postaci taśm CFRP
pozwoliło na przedłużenie fazy pracy belki zarysowanej – wzrost momentu uplastyczniającego
o ok. 20%. Najważniejszym efektem wzmocnienia belek jest zwiększenie nośności granicznej
o 22% dla belki B2 i 33% dla belki B3.
Zastosowanie zakotwień mechanicznych na końcach taśm wpłynęło na przedłużenie pracy
belki o dodatkową, poawaryjną fazę pracy (od momentu delaminacji taśm do zniszczenia),
zwiększenie nośności granicznej o 9% w stosunku do belki wzmocnionej biernie bez
zakotwień, zwiększenie stopnia wykorzystania taśm oraz zmianę postaci zniszczenia belki.
Uzyskana w belce B3 postać zniszczenia charakteryzuje się większą „plastycznością”,
zniszczenie jest sygnalizowane przez uprzednie odspojenie taśm kompozytowych.
Występowanie poawaryjnej fazy pracy belki pozwala na odpowiednio wczesną identyfikację
zagrożenia i przeciwdziałanie awarii. W przypadku braku zakotwień występuje nagłe,
niesygnalizowane zniszczenie belki.
W badaniach potwierdziły się wnioski znane z literatury, stopień wykorzystania taśm przy
wzmocnieniu belki B2 (bez zakotwień) nie przekroczył 30%. Dzięki zakotwieniu taśm na
końcach osiągnięto niespełna 40% poziom wykorzystania kompozytu. Jak wynika z dostępnych
publikacji dalszy wzrost wykorzystania materiału kompozytowego jest możliwy dzięki
wstępnemu naprężaniu taśm CFRP. Planowane jest rozszerzenie opisanych badań o belki
wzmocnione przy użyciu tej technologii.
Literatura

[1] SIWOWSKI T., MICHAŁOWSKI J., BŁAŻEWICZ S., Nowy system sprężania taśm
kompozytowych CFRP do wzmacniania konstrukcji żelbetowych, Inżynieria
i Budownictwo, 66/2010, s. 152-156.
[2] ŁAGODA M., Wzmacnianie mostów przez doklejanie elementów. Monografia 322.
Seria: Inżynieria Lądowa, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Kraków 2005.
[3] YOU Y. C., CHOI K. S., KIM J. H., An experimental investigation on flexural behavior
of RC beams strengthened with prestressed CFRP strips using a durable anchorage
system, Composites: Part B, 43/2012, s. 3026-3036.
[4] PAŚKO P., PIĄTEK B., SIWOWSKI T., Badania zakotwień w systemie wzmacniania
konstrukcji sprężonymi taśmami CFRP, Budownictwo i Architektura, 13(3)/2014
s. 143-150.
[5] PIĄTEK B., SIWOWSKI T., Badania zakotwień nowego systemu sprężania taśm CFRP
do wzmacniania obiektów budowlanych, Konferencja Naukowo-Techniczna Konstrukcje
Sprężone, Kraków 16-17 kwietnia 2015, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej,
Kraków 2015, s. 197-200.

RESEARCH ON RC BEAMS STRENGTHENED WITH CFRP STRIPS

Summary
The paper presents the results of research on reinforced concrete beams flexural strengthened
with CFRP strips. The test consisted of three beams with a length of 6.0 m. Beam B1 was the
reference. Beam B2 was strengthened with two passive CFRP strips without end anchorages.
Beam B3 was strengthened with the same passive strips with mechanical steel end anchorages.
Beams strengthened with CFRP strips exhibited better parameters such as cracking load,
yielding load and ultimate load. The increase of ultimate load for beams B2 and B3 was
respectively 22% and 33% in relation to the beam B1. Through the use of anchorages it is
possible to increase utilization of CFRP material. In the analyzed case utilization of CFRP
strips was 39% for beam B2 and 51% for beam B3. In addition beam with mechanical
anchorages exhibited more plastic and safer failure mode.