แผนการจัดการเรียนรู ้ที่ 2

กลุ่มสาระการเรียนรู ้ วิทยาศาสตร ์
้ ธยมศึกษาปี ที่ 4
ชันมั
่ เซลล ์ของสิงมี
หน่ วยการเรียนรู ้ เรือง ่ ชวี ต
ิ
จานวน 50 นาที
่ โครงสร ้างและหน้าทีของเซลล
แผนการจัดการเรียนรู ้ เรือง ่ ์
่
ชัวโมงที ่2
ผูส้ อน นายกลวัชร อุปถัมภ ์

สาระที่ 4 ชีววิทยา
่ ชวี ต
มาตรฐาน ว 4.1 เข ้าใจธรรมชาติของสิงมี ิ
การศึกษาชีววิทยาและวิธก
ี ารทางวิทยาศาสตร ์
่ นองค ์ประกอบของสิงมี
สารทีเป็ ่ ชวี ต ่ ชวี ต
ิ ปฏิกริ ยิ าเคมีในเซลล ์ของสิงมี ิ
่
กล ้องจุลทรรศน์ โครงสร ้างและ หน้าทีของเซลล ์
การลาเลียงสารเข ้าและออกจากเซลล ์ การแบ่งเซลล ์
และการหายใจระดับเซลล ์
ต ัวชีว้ ัด
ว 4.1 ม.4/11
่
อธิบายโครงสร ้างและหน้าทีของส่ ่ อหุม้ เซลล ์ของเซลล ์พืชและเซลล ์สัตว ์
วนทีห่
ว 4.1 ม.4/12 สืบค ้นข ้อมูล อธิบาย
่
และระบุชนิ ดและหน้าทีของออร ์แกเนลล ์
่
ว 4.1 ม.4/13 อธิบายโครงสร ้างและหน้าทีของนิ วเคลียส

1. จุดประสงค ์การเรียนรู ้
่ กเรียนได ้เรียนรู ้ตามแผนการจัดการเรียนรู ้นี แล
เมือนั ้ ้ว
่
1.1 นักเรียนสามารถอธิบายลักษณะและบอกหน้าทีของโครงสร ้
้างพืน
ฐานของเซลล ์ได ้
1.2 นักเรียนมีทก
ั ษะในการสังเกตสามารถแยกแยะความแตกต่างของเ
ซลล ์พืชและเซลล ์สัตว ์ได ้
 ่ี ต่อการเรียนรู ้เรืองโครงสร
1.3 นักเรียนมีเจตคติทดี ่ ่
้างและหน้าทีของเซ
ลล ์

2. สาระสาค ัญ
้
เซลล ์เป็ นหน่ วยพืนฐานที ่ กทีสุ
เล็ ่ ดของสิงมี
่ ชวี ต ่ สามารถมองเ
ิ ทีไม่
ห็ น ด้ ว ย ต า เ ป ล่ า ไ ด้
่
ซึงโครงสร ้
้างพืนฐานภายในของเซลล ่ อหุ ้มเซลล ์
์จะประกอบด ้วย ส่วนทีห่
ไซโทพลาซึม และนิ วเคลียส

3. สาระการเรียนรู ้
3.1 เซลล ์และองค ์ประกอบของเซลล ์
3.1.1 ความหมายของเซลล ์
้
3.1.2 โครงสร ้างพืนฐานของเซลล ์

4. การจ ัดกิจกรรมการเรียนรู ้
้
4.1 ขันสร ้างความสนใจ
4.1.1 ครูนาเข ้าสู่บทเรียน
่ื ดโี อเซลล ์พืชและเซลล ์สัตว ์
โดยให ้นักเรียนดูสอวี
่
เพือกระตุ ่
้นความสนใจและอยากเรียนรู ้ศึกษารายละเอียดอืน
่ ม
ๆเพิมเติ
4.2 ขันส ้ ารวจและค้นคว้า
4.2.1 ครูจด
ั กลุ่มนักเรียน 2-3 คน
4.2.2 ครูใหน
้ ั กเรียนศึกษารายละเอียดเกียวกั ่ บเซลล ์เพิ่มเติมจากใบ
ความรู ้ที่ 1.1 เรืองเซลล
่ ์และองค ์ประกอบของเซลล ์
่
4.2.3 นักเรียนแต่ละกลุ่มออกอภิปรายข ้อสรุปเกียวกั ่ ้นคว ้
บข ้อมูลทีค
ามา ดังประเด็นต่อไปนี ้ -
้
โครงสร ้างพืนฐานของเซลล ์มีส่วนประกอบสาคัญอะไรบ ้าง
 - ออร ์แกเนลล ์ในเซลล ์พืชต่างจากในเซลล ์สัตว ์อย่า
งไร
่ อหุ ้มเซลล ์พืชต่างจากของเซลล ์สัตว ์อย่าง
- ส่วนทีห่
ไร

้
4.3 ขันอธิ
บาย
่ มเกียวกั
4.3.1 ครูอธิบายเพิมเติ ่ ้
บรูปร่างและโครงสร ้างพืนฐานของเซ
่
ลล ์ ผ่านสือ PowerPoint โดยเน้นทีเยื ่ อหุ
่ ้มเซลล ์
เ พ ร า ะ มี ห น้ า ที่ ส า คั ญ ใ น ก า ร ค ว บ คุ ม ส า ร ต่ า ง
ๆให ้ผ่านเข ้าหรือออกจากเซลล ์ เพือให่ ้ได ้ข ้อสรุปดังนี ้
่ ้มเซลล ์ทาหน้าทีห่
เยือหุ ่ อหุ ้มเซลล ์
และรกั ษาสมดุลของสารภายในเซลล ์โดยควบคุมการผ่านเข ้า
่
ออกของสารระหว่างเซลล ์กับสิงแวดล ้อมภายนอก
ดังนั้นเยือหุ
่ ้มเซลล ์จึงมีคณ ่ อกผ่าน
ุ สมบัตเิ ป็ นเยือเลื
(Semipermeable Membrane) คือ
สามารถเลือกยอมหรือไม่ยอมให ้สารหรือไอออนบางชนิ ดผ่าน
ได ้
่ มเกียวกั
4.3.2 ครูอธิบายเพิมเติ ่ ่ าคัญของเซลล ์
บองค ์ประกอบทีส
่ power point ดังนี ้
ผ่านสือ
- Endoplasmic reticulum - Centriole
- Cytoskeleton
- Ribosome - Chloroplast -
Golgi complex
- Mitochondria - Lysosome -
Vacuole

นั ก เรีย นศึก ษารู ป ร่า งและหน้า ที่ของนิ ว เคลีย สจาก ใบความรู ้ที่ 1.1
เ พื่ อ ใ ห ้ ไ ด ้ ข ้ อ ส รุ ป ว่ า นิ ว เ ค ลี ย ส มี รู ป ร่ า ง ค่ อ น ข ้ า ง ก ล ม
่
ทาหน้าทีบรรจุ
สารพันธุกรรมและควบคุมกระบวนการต่าง ๆภายในเซลล ์
 ้
4.4 ขันขยายความรู ้
่ มโดยการนาเสนอภาพการจัดระบบของ
4.4.1 ครูขยายความรู ้เพิมเติ
เซลล ์
่
เพือให ้
้นักเรียนมองเห็นลาดับขันของการจั ่
ดระบบก่อนทีจะได ้เ
่ ชวี ต
ป็ นร่างกายของสิงมี ิ ดังนี ้

้ ร่างกาย
เซล เนื อเ อวัยว ระบบอวัยว
่
ของสิงมี
ล์ ยือ่ ะะ ะ
ชีวต
ิ
้
4.5 ขันประเมิ
นผล
่
4.5.1 นักเรียนทาใบกิจกรรมเพือประเมิ ้ เรี
นความรู ้ในเนื อที ่ ยนมาทังห
้
มด ดังนี ้
ใบกิจกรรมที่ 1.1 เกมบิงโก
่
เรืองเซลล ์และองค ์ประกอบของเซลล ์
ใบกิจกรรมที่ 1.2 ตอบคาถาม เรือง
่
เซลล ์และองค ์ประกอบของเซลล ์
5. กระบวนการว ัดและประเมินผล

วิธกี าร ่
เครืองมื อ เกณ
นักเรียนทาใบกิจกรรม - ใบกิจกรรมที่ 1.1 เกมบิงโก ร ้อยละ
่
เพือประเมิ
นความรู ้ความเข ้าใจระหว่างเรียน เรือง่ ผ่านเกณ
เซลล ์และองค ์ประกอบของเซลล ์
- ใบกิจกรรมที่ 1.2 ตอบคาถาม ร ้อยละ
่
เรือง ผ่านเกณ
เซลล ์และองค ์ประกอบของเซลล ์

6. ่ / แหล่งเรียนรู ้
สือ
่
6.1 สือการเรี ยน
- ใบความรู ้ที่ 1.1 เซลล ์และองค ์ประกอบของเซลล ์
่ PowerPoint เรือง
- สือ ่ เซลล ์และองค ์ประกอบของเซลล ์
 - ใบกิจกรรมที่ 1.1 เกมบิงโก เรือง
่ เซลล ์และองค ์ประกอบของเซลล ์
- ใบกิจกรรมที่ 1.2 ตอบคาถาม เรือง ่
เซลล ์และองค ์ประกอบของเซลล ์
8.บันทึกผลหลังการจ ัดการเรียนรู ้
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
…………………………………………
 ใบความรู ้ที่ 1.1
เซลล ์และองค ์ประกอบของเซล
ล์
้
เซลล ์ (Cell) เป็ นหน่ วยพืนฐานของสิ ่ ชวี ต
งมี ิ ทุกชนิ ด
ยกเว้นไวร ัสซึงเป็่ นสิงมี
่ ชวี ต ่ จด
ิ ทีไม่ ั ว่าเป็ น
เซลล ์เนื่ องจากไม่มเี ยือหุ
่ ้มเซลล ์และไซโทพลาซึม
่ นโครงสร ้างสาคัญของเซลล ์
ซึงเป็
้
โครงสร ้างพืนฐานของเซลล ์
เซลล ์มีโครงสร ้างพืนฐานที ้ ่ าคัญ 3 ส่วน คือ
ส
1. ส่วนทีห่ ่ อหุม ้ เซลล ์ แบ่งออกเป็ น
1.1 ผนังเซลล ์ (Cell Wall)
ผนังเซลล ์เป็ นโครงสร ้างทีอยู ่ ่ด ้านนอกของเซลล ์พบเฉพาะใ
นสิ่งมีช วี ิตจ าพวกแบคทีเรีย สาหร่า ยสีเขีย วแกมน้ าเงิน เห็ ด รา ยีส ต ์
ส า ห ร่ า ย ทุ ก ช นิ ด แ ล ะ พื ช ไ ม่ พ บ ใ น เ ซ ล ล ์ สั ต ว ์
ทาหน้าทีเพิ ่ มความแข็
่ งแรงให ้แก่เซลล ์และทาใหเ้ ซลล ์คงรูปร่าง
1.2 เยือหุ ่ ม ้ เซลล ์ (Cell Membrane)
เยื่ อหุ ม ้ เซล ล ์ พบ ในสิ่ ง มี ช ี วิ ต ทุ ก ชนิ ด ยกเว้น ไว ร ส
ั
โครงสร ้างหลัก ของเยื่ อหุ ม ้ เซลล ์ คือ สารพวกไขมัน เรีย งตัว เป็ น 2
้
ชันและมี โปรตีนแทรกอยู่
 ภาพที่ 1 โครงสร ้างของเยือหุ
่ ม ้ เซลล ์

2. ไซโทพลาซึม (Cytoplasm) ประกอบด ้วย

2.1 ไซโทซอล (Cytosol) ของเหลวทีอยู ่ ่ภายในเซลล ์
2.2 ออร ์แกเนลล ์ (Organelles) เปรียบเสมือนอวัยวะของเซลล ์
่
โดยแต่ละออร ์แกเนลล ์มีโครงสร ้างและหน้าทีแตกต่ างกันออกไป ได ้แก่

- เซนทริโอล ( Centriole )
่ ่ใกลน้ ิ วเคลียสและพบเฉพาะในเซลล ์สัตว ์แล
เป็ นออร ์แกเนลล ์ทีอยู
ะโพรทิส ต บ์ างชนิ ดโดยหน้า ที่ส าคัญ อย่ า งหนึ่ งของเซนทริโ อล คือ
สร ้างเส ้นใยสปิ นเดิล ( spindle fiber ) ในกระบวนการแบ่งเซลล ์

ภาพที่ 2 เซนทริโอล
- ร่างแหเอนโดพลาสมิก ( Endoplasmic reticulum
่ เยือหุ
)เป็ นออร ์แกเนลล ์ทีมี ่ ้มชันเดี
้ ยว
มีลก ั ษณะเป็ นท่อแบนขนาดใหญ่บางบริเวณโป่ งออกเป็ นถุง
เรียงขนานซ ้อนกันเป็ นชันๆ ้ ภายในมีของเหลวบรรจุอยู่
่
และมีท่อเชือมถึ งกันเป็ นร่างแหอยู่ล ้อมรอบนิ วเคลียส
ร่างแหเอนโดพลาซึมแบ่งออกเป็ น 2 แบบ คือ
1. Rough endoplasmic reticulum ( ช นิ ด ผิ ว ข รุ ข ร ะ )
มีไรโบโซมเกาะอยู่ ทาหน้าทีสั ่ งเคราะห ์และการลาเลียงโปรตีน
 2. Smooth endoplasmic reticulum ( ช นิ ด ผิ ว เ รี ย บ )
ไม่ มีไรโบโซมเกาะ ทาหน้า ที่สัง เคราะหแ์ ละล าเลีย งสารประเภทไขมัน
และกาจัดสารพิษ

ภาพที่ 3
ร่างแหเอนโดพลาสมิก
- ก อ ล จิ ค อ ม แ พ ล ก ซ ์ ( Golgi complex )
่ บรวบรวมโปรตีนและไขมันทีส่
ทาหน้าทีเก็ ่ งมาจากร่างแหเอนโดพลาสมิ
่ งไปยังส่วนต่างๆของเซลล ์
ก เพือส่

ภาพที่ 4 กอลจิคอมแพลกซ ์
- ไ ม โ ท ค อ น เ ด รี ย ( Mitochondria )
พ บ เ ฉ พ า ะ ใ น เ ซ ล ล ์ ข อ ง สิ่ ง มี ชี วิ ต จ า พ ว ก ยู ค า ริ โ อ ต เ ป็ น
ออร ์แกเนลล ท ์ ่ี มี เ ยื่ อหุ ม ้
้ 2 ชันโดยเยื ่ อหุ ม ้
้ ชันนอกมี ล ัก ษณะเรีย บ
ส่ ว น เ ยื่ อ หุ ้ ม ชั้ น ใ น พั บ ท บ ไ ป ม า แ ล ้ ว ยื่ น เ ข ้ า ไ ป ด ้ า น ใ น
โดยทาหน้าทีเป็ ่ นแหล่งผลิตสารพลังงานสูง (ATP) ให ้แก่เซลล ์

ภาพที่ 5 ไมโทคอนเดรีย
 - ไลโซโซม (Lysosome)
่ ลก
เป็ นออร ์แกเนลล ์ทีมี ั ษณะเป็ นถุงกลมๆ
ภายในบรรจุเอนไซม ์สาหร ับย่อยสารต่างๆพบในเซลล ์สัตว ์แต่ไม่พบในเ
ซลล ์พืช

ภาพที่ 6 ไลโซโซม

- คลอโรพลาสต ์
่
เป็ นออร ์แกเนลล ์ทีพบในเซลล ่ ม้ 2 ชัน้
์พืชและโพรทิสต ์บางชนิ ดมีเยือหุ
ทาหน้าทีสั ่ งเคราะห ์น้าตาลกลูโคสในกระบวนการสังเคราะห ์ด ้วยแสง

ภาพที่ 7 คลอโรพลาสต ์

่
- ไรโบโซม เป็ นออร ์แกเนลล ์ทีพบในเซลล ่ ชวี ต
์ของสิงมี ิ ทุกชนิ ด
่ งเคราะห ์โปรตีน
ทาหน้าทีสั

ภาพที่ 8 ไรโบโซม
 - แ ว คิ ว โ อ ล
เป็ นออร ์แกเนลล ท ์ ่ี พบในเซลล ข
์ องสิ่ งมี ช ีวิ ต จ าพวกโพรทิ ส ต ์ พื ช
มีลก ่ ้มชันเดี
ั ษณะเป็ นถุงมีเยือหุ ้ ยว

ภ า พ ที่ 9
แวคิวโอล
3. นิ วเคลียส (Nucleus) ประกอบด ้วย
่ ้มนิ วเคลียส (Nuclear Membrane)
3.1 เยือหุ
3.2 นิ วคลีโอพลาซึม (Nucleoplasm) ประกอบด ้วย
- โครมาทิน (Chromatin)
- นิ วคลีโอลัส (Nucleolus)

ภาพที่ 10 นิ วเคลียส

ใบกิจกรรมที่ 1.1 เกมบิงโก

่
เรืองเซลล ์และองค ์ประกอบของเซลล ์

่
ชือ...................................................................................................เลขที ่
..............
.......
 ้
คาชีแจง ่ ได ้ให ้บนสือ
: ให ้นักเรียนเลือกคาศัพท ์ทีครู ่ PowerPoint
นามาเขียนลงในตารางบิงโก

…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………
ใบกิจกรรมที่ 1.2 ตอบคาถาม
่ เซลล ์และองค ์ประกอบของเซลล ์
เรือง
 ่
ชือ...................................................................................................เลขที ่
..............
.......
้
คาชีแจง : จงนาคาตอบทีได ่ ้จากใบกิจกรรมที่ 1.1
มาเติมในคาถามให ้ถูกต ้อง

1. เป็ นแหล่งผลิตสารพลังงานสูง
........................................................................................................
่ งเคราะห ์โปรตีน
2. ทาหน้าทีสั
............................................................................................................
่
3. ปร ับเปลียนโปรตี
นและไขมัน
่ งไปยังปลายทางทีเหมาะสม.............................................
แล ้วจาแนกเพือส่ ่

..........................................................................................................

4. ห่อหุ ้มเซลล ์ และควบคุมการผ่านเข ้าและออกจากเซลล ์

.................................................................
5. เป็ นศูนย ์ควบคุมการทางานของเซลล ์ และเป็ นแหล่งเก็บสารพันธุกรรม

.......................................
่ ยวข
6. ทาหน้าทีเกี ่ ้องกับการสังเคราะห ์และการลาเลียงโปรตีน
บางส่วนเป็ นแหล่งสังเคราะห ์

สารจาพวกไขมัน

.....................................................................................................................
......
่ สมบัตใิ นการย่อยสลาย
7. บรรจุเอนไซม ์ทีมี
......................................................................................
 8. บรรจุน้าและสารชนิ ดต่างๆ
............................................................................................................
่ งเคราะห ์น้าตาลโดยใช ้พลังงานแสง
9. ทาหน้าทีสั
.............................................................................
10. ทาให ้เซลล ์คงรูปร่าง
.......................................................................................... ..........................

********************************

ใบกิจกรรมที่ 1.3 แบบจาลองเซลล ์

่
ชือ...................................................................................................เลขที ่
..............
.......ห ้อง...........................
้
คาชีแจง : จงสร ้างแบบจาลองของเซลล ์พืชและเซลล ์สัตว ์
โดยต ้องมีส่วนประกอบของเซลล ์ไม่นอ้ ยกว่า 5
้
ส่วนประกอบขึนไปและเขี ่ วนประกอบด ้วย
ยนแสดงชือส่
แบบร่างโครงสร ้างเซลล ์สัตว ์
 แบบร่างโครงสร ้างเซลล ์พืช

เฉลยใบกิจกรรมที่ 1.2 ตอบคาถาม

่
เรืองเซลล ์และองค ์ประกอบของเซลล ์

่
ชือ...................................................................................................เลขที ่
..............
.......ห ้อง...........................
้
คาชีแจง : จงนาคาตอบทีได ่ ้จากใบกิจกรรมที่ 1.1
มาเติมในคาถามให ้ถูกต ้อง

1. เป็ นแหล่งผลิตสารพลังงานสูง ไมโทคอนเดรีย ( Mitochondria )

่ งเคราะห ์โปรตีน ไรโบโซม ( Ribosome )
2. ทาหน้าทีสั
่
3. ปร ับเปลียนโปรตี
นและไขมัน
่ งไปยังปลายทางทีเหมาะสม
แล ้วจาแนกเพือส่ ่
 กอลจิคอมเพลกซ ์ ( Golgi complex )
่ ม้ เซลล ์
4. ห่อหุ ้มเซลล ์ และควบคุมการผ่านเข ้าและออกจากเซลล ์ เยือหุ

( Cell membrane )
5. เป็ นศูนย ์ควบคุมการทางานของเซลล ์ และเป็ นแหล่งเก็บสารพันธุกรรม
นิ วเคลียส ( Nucleus )
่ ยวข
6. ทาหน้าทีเกี ่ ้องกับการสังเคราะห ์และการลาเลียงโปรตีน

บางส่วนเป็ นแหล่งสังเคราะห ์
สารจาพวกไขมัน ร่างแหเอนโดพลาสมิก ( Endoplasmic

reticulum )
่ สมบัตใิ นการย่อยสลาย ไลโซโซม ( Lysosome )
7. บรรจุเอนไซม ์ทีมี

8. บรรจุน้าและสารชนิ ดต่างๆ แวคิวโอล ( Vacuole )

่ งเคราะห ์น้าตาลโดยใช ้พลังงานแสง คลอโรพลาสต ์ (
9. ทาหน้าทีสั

Chloroplast )

10. ทาให ้เซลล ์คงรูปร่าง ผนังเซลล ์ ( Cell wall )

********************************