þ¼÷ªî¦ô¢Ù 2 VöËμj 2018
¸ÚÙvë] í£ô¦u÷ô¢é ÷ªÙvAêŸyø‹Ü vUû ޜªè è†èÂq Íû¶ ví£à¦ô¢
ð¼MúÃ, OÎôÂîËÁ
ÏêŸô¢ ð¼æ© í£K¤Ûõ ví£ê¶uÚÛÙ
šújûÂq ÍÙè çËμÚ¥oõ@
í£ô¦u÷ô¢é ú£ÙñÙëÅ] ú£÷ªÚ¥Mì ÍÙø‹õª
J ¸ÚÙvë] í£ô¦u÷ô¢é ÷ªÙvAêŸy ø‹Ü (MoEFCC -
Ministry of Environment, Forest and Climate
change) (Blue Flag)
Ïæ©÷õ ñ«xðƧxÞ Íû¶ šíjõæÀ
vð§âËμÚÂdìª vð§ô¢ÙGÅÙ#ÙC. ÏC Hà vð§Ùê¦ö˺x
í£JøŒ‰vòÅ¡êŸìª šíÙàŸè¯EÚ¨, ÍGÅ÷”CÌÄ í£ô¢àŸè¯EÚ¨
E¸ôÌPÙ#ì Ú¥ô¢uvÚÛ÷ªÙ. FEE (Foundation for
Environmental Education) ú£÷ ³vë]
Bô¦õ
þ§–ô³E E¸ôÌPÙ#, óμ«ÞœuêŸìª Þœé¨ú£ªhÙC. FEE
Íû¶C ö°òÅ°›í¤Ûö˶E ÖÚÛ ví£òÅ¡ªê¶yêŸô¢ ú£Ùú£–. DEo
1981ö˺ þ§–í‡Ùà¦ô¢ª. èËμû¦tôÂ\¬ö˺E ÚÁšíûšﰷÞûÂö˺
DE ví£ëůì Ú¥ô¦uõóŸªÙ ÑÙC. í£ô¦u÷ô¢é ú£ÙñÙëÅ]
Í÷ޥì, Në]u ë¯yô¦ ú‡–ô¢îμªiì ÍGÅ÷”CÌÄE
þ§CÅÙàŸè[÷ªû¶C FEE ví£ëůì õ¤ÛuÙ.
íÆ£xNªÙÞÁ šíÆú‡d÷öËÀ
í£±LÚ¥æÀ ú£ô¢ú£ªq, û¶õí£åªd í£¤¨ ú£Ùô¢¤Ûé° ¸ÚÙvë¯ö˺x Ôæ°
÷´è[ª ôÁVõð§åª íÆ£xNªÙÞÁ šíÆú‡d÷öËÀ (Flamingo
Festival) Eô¢yþ§hô¢ª. Ð í£Ùè[ªÞœìª
í£ûμoÙè˶üŒ‰xÞ¥ áô¢ªí£±êŸªû¦oô¢ª. í£ô¢uåÚÛªõìª
ÎÚÛJ{ÙàŸè¯EÚ¨ Ð í£Ùè[ªÞœìª áô¢í£è[Ù Îìî¦ô³BÞ¥
÷«JÙC. Ôæ° ú£ª÷«ô¢ª 80 ô¢Ú¥õ í£Éõª 9000
ìªÙ# 12000 ë¯Ú¥ ví£áììÙ ÚÁú£Ù Qê¦Ú¥õÙö˺
í£±LÚ¥æÀ, û¶õí£åªd vð§Ùê¦õÚÛª ÷ú£ªhÙæ°ô³. ví£áìì
ví£vÚ¨óŸª Íô³ð¼Þ¥û¶ ú£ÙêŸAêÁð§åª AJT šújHJóŸ«ÚÛª
ví£óŸ«é÷ª÷±ê¦ô³.
J >óŸ«ûÂ þ§tÞÂ å÷ôÂ (Xian Smog tower)
Eô¦té°Eo àμjû¦ í£²Jhà¶ú‡ÙC. ÏC ví£í£ÙàŸÙö˺û¶
Ïí£pæ¨ ÷ô¢ªÚÛ« ÍêŸuÙêŸ Óêμ—hì î¦óŸ³øŒ‰DÌÄÚÛô¢é
ú£hÙòÅ¡Ù. DE Ó꟪h ú£ª÷«ô¢ª 100 Oªåô¢ªx s328
Íè[ªÞœªõªz. àμjFúà ÍÚ¥è[Oª ÎíÆà šújûμqúÃÚÛª àμÙCì
í£JøËËÁëÅ]ÚÛªõª Ð å÷ôÂìª ví£ú£ªhêŸÙ í£K¤¨ú£ªhû¦oô¢ª.
J Öè…ø‹ÚÛª àμÙCì ÷ªÙÞœõâËºè… ÓÚÁå«JáÙ våúÃd
ví£Aÿ§dêŸtÚÛ UNWTO Íî¦ôÂ“ìª (United Nations
World Tourism Organisation) þ»ÙêŸÙ
à¶ú£ªÚÛªÙC. Ð Íî¦ôÂ“ìª šúpô³û ô¦áëůE ÷«vè…èÂ
ìÞœô¢Ùö˺ áJTì 14÷ ñ÷ªA ÑêŸqî¦ö˺x
ví£ë¯ìÙ à¶ø‹ô¢ª. í£ô¢uåÚÛ ô¢ÙÞœÙö˺ ú£”áìÚÛª, ìOì
ëÅÁô¢éªõÚÛª vð¼ê¦qÚÛÙÞ¥ Ð Íî¦ôÂ“ìª ví£ë¯ìÙ
à¶ú£ªhû¦oô¢ª.
÷ìuvð§é¨ ú£Ùô¢¤Ûé° ¸ÚÙvë]Ù
÷ªï£„ô¦ù£Zö˺ àŸÙvë]í£²ô >ö°x íÆ£ªËºë]â°J vð§ÙêŸÙö˺
ÖÚÛ Ú•êŸh ÷ìuvð§é¨ ú£Ùô¢¤Ûé° ¸ÚÙvë¯Eo þ§–í‡ÙàŸè¯EÚ¨
ô¦ù£Z ví£òÅ¡ªêŸyÙ Îîμ«ë] ÷³vë]î¶ú‡ÙC. Ð Eô¢góŸªÙ
÷ªï£„ô¦ù£Z ÷ìuvð§é¨ ò˺ô“ (SBWL - State Board for
Wildlife) 13÷ ú£÷«î¶øŒÙö˺ Îîμ«ë]Ù ð»ÙCÙC. Ð
ú£÷«î¶øŒÙ ÷ªï£„ô¦ù£Z ÷³Üu÷ªÙvA ë¶î¶Ùvë] íÆ£è[oOúÃ
ÍëÅ]u¤ÛêŸì áJTÙC. Ð ì«êŸì ÷ìuvð§é¨ ú£Ùô¢¤Ûé°
¸ÚÙvë]Ù Núˆhô¢gÙ ú£÷«ô¢ª 159 àŸë]ô¢í£± Ú¨ö˺Oªåô¢ªx. Ð
ú£Ùô¢¤Ûé° ¸ÚÙvë¯Eo Ôô¦påªà¶óŸªè[Ù ÷õx ë¯E í£Jú£ô¢
vð§Ùê¦ö˺x Ñìo ú£ª÷«ô¢ª 59 vÞ¥÷«õ óŸ³÷ÚÛªõÚÛª
Ñð§CÅ õGÅÙචÍ÷Ú¥øŒÙ ÑÙC.
J í£ô¦u÷ô¢é í£EBô¢ª ú£«< (Environmental
Performance Index - EPI) 2018 ú£Ù÷êŸqô¢
Þœé°ÙÚ¥õ ví£Ú¥ô¢Ù òÅ°ô¢êÂÚÛª 177÷ þ§–ìÙ ë]Ú¨\ÙC.
Ð ú£«< ÚÁú£Ù îμ³êŸhÙ í£JÞœéìö˺ڨ Bú£ªÚÛªìo
ë¶ø‹õª 180. Ð EIPE ó¶ªöËÀ NøŒyNë¯uõóŸªÙ,
Ú•õÙGóŸ« NøŒyNë¯uõóŸ«õª ·ôÙè[« ÷ô¢öËÀ“
ÓÚÛìNªÚ ðƼô¢îª, óŸ´ôÁí‡óŸªû ÚÛNªù£û â°ô³ÙæÀ
JšúôÂa šúÙåô¢x þ¿áìuÙêÁ êŸóŸ«ô¢ª à¶ø‹ô³. Ð
EPI-2018 Jð¼ôÂdìª 2018 áì÷J 23ì Nè[ªë]õ
à¶ø‹ô¢ª. î¦óŸ³ Þœªé°êŸtÚÛêŸ, áõ ð§JøŒ‰ë]ÌĬuÙ, òÅ°ô¢
Ðû¦è[ª šïj°ë]ô¦ò°ëÂ
Ú¥ô¢uvÚÛ÷«Eo 2018 íƇvñ÷Jö˺ vð§ô¢ÙGÅÙ#ÙC. ví£áõìª, Në¯uô¢ª–õìª
àμjêŸìu÷ÙêŸÙ à¶óŸªè¯EÚ¨ í£ô¦u÷ô¢é ÷ªÙvA è¯. ô¢{÷ô¢Ìû ì«uCMxö˺
Ð Ú¥ô¢uvÚÛ÷«Eo vð§ô¢ÙGÅÙà¦ô¢ª.
ë¶øŒÙö˺ îμ³ë]æ¨ Ú©åÚÛ ÷´u>óŸªÙ ÓÚÛ\è[ªÙC?
ö˺õ Ú¥õªù£uÙ, @÷ îμjNëÅ]uÙ îμ³ë]öËμjì ÍÙø‹õª
í£JÞœéìö˺ڨ Bú£ªÚÛªE EPIE êŸóŸ«ô¢ª à¶ø‹ô¢ª.
2018 EPIö˺ þ§–ìÙ ú£Ùð§CÙàŸªÚÛªìo îμ³ë]æ¨
Íô³ë]ª ë¶ø‹õª ÷ô¢ªú£Þ¥ ú‡yåbô¦xÙèÂ, vðƧûÂq, èËμû¦tôÂ\,
÷«ö°h, úˆyè[ûÂ. ú£«#ÚÛö˺ Ñìo #÷J Íô³ë]ª
ë¶ø‹õª ÷ô¢ªú£Þ¥ û¶ð§öËÀ, ÏÙè…óŸ«, Ú¥ÙÞÁ, ñÙÞ¥xë¶øËÂ,
ñªô¢ªÙè….
÷«Þ¥é¨ û¶õõª
ví£í£ÙàŸ ÷«Þ¥é¨ û¶õõ CûÁêŸqî¦Eo (WWD - World
Wetland Day) Ôæ° íƇvñ÷J 2ì Eô¢yú£ªhû¦oô¢ª.
êŸè…û¶õõª s÷«Þ¥é¨ û¶õõz vð§ëůû¦uEo êμLóŸªàμí£pè[Ù
Ð CûÁêŸq÷ ÷³Üu Ñë¶ÌøŒÙ. 2018 ú£Ù÷êŸqô¦EÚ¨
ví£ëůì Ñë¶ÌøŒÙ cí£ådé vð§Ùê¦õ ú‡–ô¢ òÅ¡Nù£uê ÚÁú£Ù
÷«Þ¥é¨ û¶õõªe (Wetlands for a sustainble urban
future). Ð CûÁêŸqî¦Eo îμ³åd îμ³ë]æ¨þ§JÞ¥ WWD
1997ö˺ Eô¢yÙà¦ô¢ª.
í£¤¨ í£Ùè[ªÞœ
J šíLÚ¥ûÂ í£¤¨ í£Ùè[ªÞœ n 2018 (Pelican Bird
Festival - 2018) îμ³ë]æ¨þ§JÞ¥ Îåð§ÚÛ í£¤¨
ÞœêŸ
ú£Ùô¢¤Ûé° ¸ÚÙvë]Ùö˺ áJTÙC. ÎÙvëÅ]ví£ë¶øË í£ô¢uåÚÛ
ø‹Ü, ÚÛ”ÿ§g >ö°x ÍCÅÚ¥ô¢÷ô¢_Ù ú£ÙóŸ³ÚÛhÙÞ¥ Ð í£¤¨
í£Ùè[ªÞœìª Ôô¦påª à¶ø‹ô³. Ú•ö˶xô¢ª ìC ÷ªì
ë¶øŒÙö˺ Ñìo ÷ªÙ#Fæ¨ ú£ô¢ú£ªqö˺x ÖÚÛæ¨. ÏC ÚÛ”ÿ§,g
ÞÁë¯÷J èËμö°dõ òÅ°ÞœÙö˺ ÑÙC. ì÷Ùñô¢ª 1999ö˺
÷ìuvð§é¨ ú£Ùô¢¤Ûé° àŸådÙ 1972 ví£Ú¥ô¢Ù DEo
÷ìuvð§é¨ ú£Ùô¢¤Ûé° ¸ÚÙvë]ÙÞ¥ ÞœªJhÙà¦ô¢ª.
Qê¦Ú¥õÙö˺ î¶õÚ•DÌ šíLÚ¥û í£Éõª Ú•ö˶xô¢ª
vð§Ùê¦EÚ¨ ÷õú£ ô¦÷è[Ù ÏÚÛ\è… ví£ê¶uÚÛêŸ.
J ¸ÚÙvë] ÷ªÙvAêŸy ø‹Ü šíÆ—xóŸ«ùÃì ª ú£÷ªô¢–ÙÞ¥
Eô¢yÙàŸè¯EÚ¨ óŸ«ùÃvæ°Ú Íû¶ Ú•êŸh îμ³òËμjöËÀ
Íí‡x¸Úù£ûÂìª vð§ô¢ÙGÅÙ#ÙC. šíÆ—xóŸ«ùà Íû¶C ò˹ޜª_êÁ
í£Eඛú ëÇ]ô¢töËÀ í£÷ô ›údù£ûÂõö˺ ë]ì ví£vÚ¨óŸªö˺
Ôô¢pè˶ ÖÚÛ ÑêŸpìoÚÛÙ. DEo ú‡îμªÙæÀ, ÏåªÚÛõ
êŸóŸ«Kö˺ Ñí£óμ«Tþ§hô¢ª. ÷ªì÷³Ùè˶ ví£ë¶øŒÙ
ìªÙ# 100 ìªÙ# 300 Ú¨.Oª. ë]«ô¢Ùö˺ Ñìo
ëÇ]ô¢töËÀ í£÷ô ›údù£ìxö˺ šíÆ—xóŸ«ùà ÑêŸpAhÚ¨
ú£ÙñÙCÅÙ#ì ú£÷«à¦ô¦Eo Ð îμ³òËμjöËÀ Îíà ë¯yô¦
÷ªìÙ êμõªú£ªÚÁ÷àŸªa. Ð îμ³òËμjöËÀ ÎíÃìª ¸ÚÙvë]
÷ªÙvA ÎôÂ.·Ú.ú‡ÙÞ ì«uCMxö˺ vð§ô¢ÙGÅÙà¦ô¢ª.
J ¸ÚÙvë] í£ô¦u÷ô¢é ÷ªÙvAêŸy ø‹Ü (MoEFCC) 2017
ú£Ù÷êŸqô¦EÚ¨ ú£ÙñÙCÅÙ#ì ISFR (India State of
Forest Report) Jð¼ôÂdìª îμõxè…Ù#ÙC. DE
ví£Ú¥ô¢Ù ÷ªì ë¶øŒÙ ÍåO ú£Ùí£ë] ú£ª÷«ô¢ª 8,021
àŸë]ô¢í£± Ú¨ö˺ Oªåô¢ªx šíJTÙC. 2015 ú£Ù÷êŸqô¢Ù
ìªÙ# ÖÚÛ ø‹êŸÙ šíJTÙC. 2017 ISFR Jð¼ôÂd
ví£Ú¥ô¢Ù ë¶øŒ òÅ®ÞÁRÚÛ îμjø‹õuÙö˺ 24.39% Ñìoåªx
›íô•\ÙC.
ÖÙæ¨ Ú•÷³t ·ôjûÁ
Íþ¼Ù ví£òÅ¡ªêŸyÙ šúšídÙñô¢ª 22ì ·ôjûÁ CûÁêŸq÷Ù
áô¢ªí£±ÚÁ÷è¯EÚ¨ ÷ìuvð§é¨ ú£Ùô¢¤Ûé° ò˺ô¢ª“
Eô¢gô³Ù#ÙC. Ð CûÁêŸqî¦Eo ÖÙæ¨Ú•÷³t ·ôjûÁ
šúô¦úÃõ ô¢¤ÛéÚÛª ú£ÙñÙCÅÙ# Í÷ޥì ÚÛLpÙàŸè[Ù
ÚÁú£Ù E¸ôÌPÙà¦ô¢ª. Ð @÷±õª IUCN ·ôèÂLúÃd
Þœé°ÙÚ¥õ ví£Ú¥ô¢Ù ví£÷«ë] þ§–ô³ö˺ Ñìo @÷±õªÞ¥
ÞœªJhÙí£± ð»Ùë¯ô³.
ô¢àŸô³êŸ:
Ú•ô¦xÙ þ§ô³ îμÙÚÛç˶ùÃ
Nù£óŸª Eí£±éªõª
J òÅ°ô¢êŸ áÙ꟪ ú£Ù¸¤÷ª ò˺ô¢ª“ìª (Animal Welfare
Board of India - AWBI) ñö°xòËÀÞœô vð§Ùê¦EÚ¨
Ïæ©÷õ ÷«ô¦aô¢ª. ÏC JóŸ«é°ö˺E íÆ£Kë¯ò°ëÂ
>ö°xö˺ ÑÙC. ÏÙêŸÚÛª÷³Ùë]ª Ð ú£Ùú£– àμûμj¬oö˺
ÑÙè˶C. AWBI 1962ö˺ þ§–í‡Ù#ì ÖÚÛ ô¦â°uÙÞœ
ú£õ ú£Ùú£–. Ð ò˺ô¢ª“ö˺ 28 ÷ªÙC ú£òÅ¡ªuõª
ÑÙæ°ô¢ª. OJ í£ë]O Ú¥õÙ ÷´è[ª ú£Ù÷êŸqô¦õª.
J ví£í£ÙàŸÙö˺ Ñìo ÷ìu áÙ꟪÷±õª, îμ³ÚÛ\õ šíjì
Í÷Þ¥ï£°ì šíÙàŸè¯EÚ¨ Ôæ° ÷«Ja 3ì ví£í£ÙàŸ
÷ìuvð§é¨ CûÁêŸqî¦Eo (World Wildlife day)
áô¢ªí£±ÚÛªÙæ°ô¢ª. Ïë¶ ôÁV 1973ö˺ CITES
(Convention on International Trade in
Endangered Species of Wild Fauna and
Flora)
Îîμ«ë]Ù ð»ÙCÙC. ÍÙêŸô¦bBóŸª
Öí£pÙë¯õª ÷ìuvð§éªõÚÛª ìù£dÙ ÚÛLTÙàŸÚÛªÙè¯
ÑÙè¯õìoC CITES ví£ëůì õ¤ÛuÙ. ÏC 1975
VöËμj ìªÙ# Í÷ªö˺xÚ¨ ÷#aÙC. DE Í÷ªõª ÕÚÛuô¦áu
ú£NªA í£ô¦u÷ô¢é Ú¥ô¢uvÚÛ÷ªÙ (UNEP - United
Nations Environment Programme) í£ô¢uÛéö˺
Ú•ìþ§ÞœªêÁÙC. ú‡yåbô¦xÙèÂö˺E âËμFî¦ DE ví£ëůì
¸ÚÙvë]Ù.
í‡àŸªaÚÛ CûÁêŸq÷Ù
J ví£í£ÙàŸ í‡àŸªaÚÛ CûÁêŸqî¦Eo ÷«Ja 20ì
Eô¢yú£ªhû¦oô¢ª. WSD (World sparrow Day)
÷«ì÷±è…Ú¨ à¦ö° ÔüŒx ìªÙ# ú£EoêŸÙÞ¥ ÑÙæ˺ìo
í‡àŸªaÚÛ í£¤¨ â°A ú£Ùô¢¤Ûé ÚÁú£Ù E¸ôÌPÙà¦ô¢ª.
Îî¦þ§õ Nû¦øŒìÙ, Îô¢Ù ë•ô¢ÚÛ\ð¼÷è[Ù ú£«¤Ût
êŸô¢ÙÞ¥õ Ú¥õªù£uÙ (Microwave pollution)
ö°Ùæ¨N í‡àŸªaÚÛ â°êŸªõ áû¦òÅ° êŸJTð¼÷è¯EÚ¨
ví£ëůì Ú¥ô¢é°õª. WSD Íû¶C NFSI (Nature for-
ever Society of India) ú£Ùú£–. vðƧûÂq ë¶ø‹EÚ¨
àμÙCì ÓÚÁú‡úà óŸ«ÚÛ{û ðÆ¿Ùè˶ù£û þ¿áìuÙêÁ ÷ªJ
Ú•Eo ÏêŸô¢ ú£Ùú£–õêÁ ÚÛLú‡ vð§ô¢ÙGÅÙ#ì ÖÚÛ
ÍÙêŸô¦bBóŸª Ú¥ô¢uvÚÛ÷ªÙ. 2010ö˺ WSD
îμ³ë]æ¨þ§JÞ¥ áô¢í£±ÚÛªû¦oô¢ª. Ð û¶í£ëÇ]uÙö˺û¶
2012ö˺ CMx ví£òÅ¡ªêŸyÙ "Rise of sparrows" Íû¶
Í÷ޥû¦ Ú¥ô¢uvÚÛ÷«Eo à¶í£æ¨dÙC.
ÓôÂh Í÷ôÂ
ví£í£ÙàŸî¦uí£hÙÞ¥ 12÷ þ§J ÓôÂh Í÷ôÂìª 2018ö˺
÷«Ja 24ì áô¢ªí£±ÚÛªû¦oô¢ª. î¦ê¦÷ô¢é ÷«ô¢ªpšíj
ví£í£ÙàŸî¦uí£h í‡õªí£± ÚÁú£Ù Ð ÓôÂh Í÷ôÂìª
ð§æ¨Ùà¦ô¢ª. þ§–EÚÛ Ú¥õ÷«ìÙ ví£Ú¥ô¢Ù ô¦vA 8.30
ìªÙ# 9.30 ÷ô¢ÚÛ« ð§æ¨Ùà¦ô¢ª. DEo WWF (World
Wide Fund for Nature) Eô¢yÙ#ÙC. îμ³ë]æ¨þ§JÞ¥
ÓôÂh Í÷ôÂìª 2007ö˺ ÷«Ja 31ì Îw›údLóŸ«ö˺E
ú‡è†o ìÞœô¢Ùö˺ áJð§ô¢ª.
ëÅ]JvB CûÁêŸq÷Ù
2018 ú£Ù÷êŸqô¦EÚ¨ ëÅ]JvB CûÁêŸqî¦Eo (Earth Day)
Ôví‡öËÀ ì Eô¢yÙà¦ô¢ª. 2018 ú£Ù÷êŸqô¦EÚ¨ ëÅ]JvB
22
CûÁêŸq÷Ù ví£ëůì Ñë¶ÌøŒÙ ð§xú‡dÚ ڥõªÿ§uEo Îí£Ùè…
(End plastic pollution). ÓôÂhè˶ ûμæÀ÷ôÂ\
ví£í£ÙàŸî¦uí£hÙÞ¥ Ð ëÅ]JvA CûÁêŸq÷ Eô¢yéìª
ú£÷ªìyóŸªÙ à¶ú£ªhÙC. ÓôÂhè˶ îμ³ë]åÞ¥ 1970 ö˺
Eô¢yÙà¦ô¢ª. Íí£pæ¨ ìªÙ# ÓôÂhèË¶ìª ú£ª÷«ô¢ª 193
ë¶ø‹ö˺x ví£í£ÙàŸî¦uí£hÙÞ¥ Ôæ° áô¢ªí£±êŸªû¦oô¢ª.
Oª ÍGÅvð§óŸ«õª í£Ùð§Lqì îμªô³öËÀ Õè†
pratibhadesk@eenadu.net
2
Ú¥õªù£u ìÞœô¦õª
ví£í£ÙàŸ ÎôÁÞœu ú£Ùú£– (WHO) Nè[ªë]õ à¶ú‡ì ÞÁxñöËÀ
Íô¢(û Óô³ô ð»õªuù£û è˶æ°ò˶úà ví£Ú¥ô¢Ù ví£í£ÙàŸÙö˺
ÞœªJhÙí£± ð»ÙCì 20 ÍêŸuÙêŸ Ú¥õªù£uí£²JêŸ ìÞœô¦ö˺x
14 ìÞœô¦õª ÷ªì ë¶ø‹EÚ¨ àμÙCìî¶ Ñû¦oô³. Oæ¨ö˺
CMx, î¦ô¢é°P, Ú¥ì«pôÂ, íÆ£Jë¯ò°ëÂ, ÞœóŸ«, ð§æ¨óŸ«ö°,
ÎvÞ¥, ÷³áíÆ£ôÂí£²ôÂ, XìÞœôÂ, ÞœªèÂÞ¥îËÂ, áóŸªí£±ô¢
sâËμjí£²ôÂz, ð§æ¨óŸ«ö°, â˺ëÅÂí£²ôÂ. ú£«¤Ût¸ôéª÷±õêÁ
ÚÛ«è…ì ëÅ]«R þ§–ô³ Îëůô¢ÙÞ¥ 108 ë¶ø‹õÚÛª àμÙCì
4,300 ìÞœô¦õìª í£K¤¨Ù#ì êŸô¦yêŸ è˶æ°ò˶úà êŸì
NøË™xù£é°êŸtÚÛ Þœé°ÙÚ¥õìª îμõxè…Ù#ÙC.
ÏÙè[úà è¯LpÄìx Þœéì
í£Ùâ°òËÀ ô¦ù£Z ví£òÅ¡ªêŸyÙ, ví£í£ÙàŸ ÷ìuvð§é¨ ECÅ
(WWF India)
ú£ÙóŸ³ÚÛhÙÞ¥ ÏÙè[úà è¯LpÄìx áû¦òÅ°
Þœéììª îμ³ë]æ¨þ§JÞ¥ vÚÛ÷ªñë]ÌÄÙÞ¥ Eô¢yÙà¦ô³. Ð
GóŸ«úà ìCö˺ 5 ôÁVõ ð§åª, 185 Ú¨ö˺Oªåô¢x ô¢
áJTÙC. ÏÙè[úà è¯LpÄû ví£í£ÙàŸî¦uí£hÙÞ¥ à¦ö°
Íô¢ªë]ªÞ¥ ÑÙè˶ ¤©ô¢ë]Ù. ÏC òÅ°ô¢êÂ, ð§Ú¨þ§–ûÂõö˺
÷«vêŸî¶ª ÚÛEí‡ú£ªhÙC. ÏÙè[úà è¯LpÄû ð§Ú¨þ§–û ë¶øŒí£±
â°BóŸª ¤©ô¢ë]Ù, Íô³ê¶ Ð @÷±õª IUCN ví£Ú¥ô¢Ù
ÍÙêŸJÙ#ð¼ó¶ª ë]øŒö˺ Ñìoåªx í£JÞœé¨ú£ªhû¦oô¢ª.
J SAWEN (South Asia Wildlife Enforcement
Network)
Íû¶ ÍÙêŸô¢ ví£òÅ¡ªêŸy ÷ìuvð§é¨ û¦uóŸª
ú£Ùú£– û¦õªÞÁ ú£÷«î¶ø‹õª í£Paîª ñÙÞœö˺E
ÚÁöËÀÚÛê¦ö˺  8 ìªÙ# 10 ÷ô¢ÚÛª áJÞ¥ô³.
2011ö˺ vð§ô¢ÙòÅ¡îμªiì SAWEN ú£÷«î¶øŒÙ ÷ªì
ë¶øŒÙö˺ áô¢Þœè[Ù Ïë¶ îμ³ë]æ¨þ§J. SAWENö˺
òÅ°ÞœŸîμªiì ë¶ø‹õª ÍðƧ_Eþ§–ûÂ, ð§Ú¨þ§–ûÂ, ÏÙè…óŸ«,
û¶ð§öËÀ, òÅ¡«æ°ûÂ, ñÙÞ¥xë¶øËÂ, XõÙÚÛ, ÷«MÌ÷±õª.
÷ìuvð§éªõšíj áJ¸Þ û¶ô¦õìª ÍJÚÛæ¨d, î¦æ¨E
ú£Ùô¢¤¨ÙàŸè[Ùö˺ SAWEN ú£ï£°ÚÛJú£ªhÙC.
J ë]¤¨é°víƇڥö˺E ë]ªô¢(ûÂö˺ BASIC ÷ªÙvAêŸy ø‹Üõ
26÷ ú£÷«î¶øŒÙ áJTÙC. BASIC ö˺
ð§õªí£ÙàŸªÚÛªìo ë¶ø‹õ ú£ÙÜu û¦õªÞœª (Brazil,
South Africa, India, China). 2009 ì÷Ùñô¢ªö˺
áJTì Öí£pÙë]Ù ví£Ú¥ô¢Ù BASIC Ôô¦pçËμjÙC.
Ú©åÚÛ ÷´u>óŸªÙ
êŸNªüŒû¦è[ª ÷³Üu÷ªÙvA í£üŒEþ§yNª ÷ªì
òÅ°ô¢êŸë¶øŒÙö˺û¶ îμ³ë]æ¨ Ú©åÚÛ ÷´u>óŸ«Eo Ïæ©÷õ
vð§ô¢ÙGÅÙà¦ô¢ª. DEo êŸNªüŒû¦è[ªö˺E ÚÁóŸªÙñ꟫hô¢ªö˺
êŸNªüŒû¦è[ª ÷u÷þ§óŸª NøŒyNë¯uõóŸªÙö˺ ûμõÚ•ö°pô¢ª.
"Bugs are Kings" Íû¶ ÷³Üu Ñë¶ÌøŒÙêÁ Ð ÏûšúÚÂd
÷´u>óŸªÙ Ôô¦påª à¶ø‹ô¢ª.
J ÷ªû¦úà û¶ù£ìöËÀ ð§ôÂ\ö˺ ·ôÙè[ª ôÁVõ ð§åª Íþ¼Ù
wú‡pÙÞ šíÆú‡d÷öËÀ Eô¢yÙà¦ô¢ª. Ð í£Ùè[ªÞœ
Eô¢yéö˺ ÏÙè…óŸªû O÷ôÂq Íþ¼ú‡ó¶ªù£ûÂ, ú£yÙÚÛôÂ
NªAÙÞœ ÎûÂþ§óÀª ÍíÆ£ê ú£Ùú£–õª
ð§õªí£ÙàŸªÚÛªû¦oô³. ÷ªû¦úà û¶ù£ìöËÀ ð§ôÂ\ìª
UNESCO ví£í£ÙàŸ î¦ô¢ú£êŸy ¸ÚÙvë]ÙÞ¥ ÞœªJhÙ#ÙC.