CG 1adulthtn 160430032203 PDF

ÌÎÍÃÎËÛÍ ÌßÍÃÀÍÛ ÑÎÐÈËÒÛÍ ÑÀÍ
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÝÐ¯¯Ë

ÇÀÑÃÈÉÍ ÃÀÇÀÐ
ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄÈÉÍ ÒªÑªË ÌÝÍÄÈÉÍ ßÀÌ
ÝÌÍÝËÇ¯ÉÍ ÓÄÈÐÄÀÌÆ
ÍÀÑÀÍÄ
Õ¯ÐÝÃÑÄÈÉÍ
ÀÐÒÅÐÈÉÍ
ÃÈÏÅÐÒÅÍÇÈ
ÝÓ - 1
ÝÐ¯¯
Ò
Ã ÎË
Ë
ÎÍ
Ì Óëààíáààòàð õîò
À
ÜÄ
Ñ
ÐÀ Ë ÈÉ
- ÁÈÄÍ 2011 îí
ÓÐÈÀËÃÀ
Ìèíèé õóâüä ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàéäààð òîìèëîãäîí

àæèëëàõ õóãàöààíäàà ÀÍÓ-ûí Çàñãèéí ãàçðûí 39,1
ñàÿ àì äîëëàðûí áóöàëòã¿é òóñëàìæààð õýðýãæèõ
íèéãìèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí òºñëèéã îðîí äàÿàð
ýõë¿¿ëæ, õýðýãæèëòèéã íü óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëæ
áàéãààäàà òóéëûí áàÿðòàé áàéäàã þì. Ýíý òºñºë
íü íèéãìèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàëáàðò òóõàéëáàë
çîíõèëîí òîõèîëäîõ õàëäâàðò áóñ ºâ÷èí, îñîë
ãýìòëýýñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, ºâ÷èí ýìãýãèéã ýðò
èëð¿¿ëýõ, ýõíèé ¿å øàòàíä íü òºãñ ýì÷ëýõ, àëèâàà
õ¿íäðýëýýñ ñýðãèéëýõýä ÷èãëýãäñýí õàìãèéí àíõíû
òîìîîõîí õºðºíãº îðóóëàëò áîëæ áàéíà. ªíººäºð
òºñëèéí áàãààñ òà á¿õýíä õ¿í àìûí ºâ÷ëºë,
ýíäýãäëèéí òýðã¿¿ëýõ øàëòãààí áîëñîí Çîíõèëîí òîõèîëäîõ õàëäâàðò áóñ ºâ÷èí,
îñîë ãýìòëýýñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ÷èãëýëýýð áîëîâñðóóëàãäñàí ýìíýëç¿éí
óäèðäàìæóóäûã õ¿ðã¿¿ëæ áàéíà. Ýíýõ¿¿ óäèðäàìæûã óäèðäëàãà áîëãîí ìýäëýã,
óð ÷àäâàðàà äàé÷ëàí àæèëëàæ ýìíýëãèéí òóñëàìæ ¿éë÷èëãýýã àðä ò¿ìýíäýý
÷àíàðòàé õ¿ðãýõèéã íèéò ýì÷, ñóâèëàã÷, ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòíóóääàà óðèàëæ
áàéíà.
Òà á¿õíèé àæèë ¿éëñ ººäðºã áàéõ áîëòóãàé.
Ìîíãîë óëñûí Èõ õóðàë, Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿í, Ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàéä,

Ìîíãîëûí Ìÿíãàíû ñîðèëòûí ñàíãèéí óäèðäàõ çºâëºëèéí ãèø¿¿í,
Äîêòîð, ïðîôåññîð Ñ.Ëàìáàà

ÍÀÑÀÍÄ Õ¯ÐÝÃÑÄÈÉÍ ÀÐÒÅÐÈÉÍ
ÃÈÏÅÐÒÅÍÇÈÉÍ ÝÌÍÝËÇ¯ÉÍ
ÓÄÈÐÄÀÌÆ
Óëààíáààòàð 2011
2 Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ
ÀÃÓÓËÃÀ
ÒÎÂ×ÈËÑÎÍ ¯ÃÑÈÉÍ ÆÀÃÑÀÀËÒ ......................................................................... 4

ªÌÍªÕ ¯Ã ................................................................................................................. 5
ÎÐØÈË ...................................................................................................................... 6
A. ÅÐªÍÕÈÉ ÕÝÑÝÃ ................................................................................................. 7

A.1. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí òîäîðõîéëîëò ................................ 7
A.2. ªâ÷íèé êîä (Îëîí óëñûí 10-ð àíãèëàë) ................................................. 7
A.3. Óäèðäàìæèéã õýðýãëýã÷èä ....................................................................... 7
A.4. Çîðèëãî .................................................................................................... 7
A.5. Áîëîâñðóóëñàí îãíîî ............................................................................... 7
A.6. Øèíý÷ëýõ îãíîî ........................................................................................ 7
A.7. Óäèðäàìæ áîëîâñðóóëàõàä îðîëöñîí õ¿ì¿¿ñ ....................................... 7
Óäèðäàìæèéã õýëýëö¿¿ëæ, áàòàëñàí áàéäàë ........................................ 8
A.8. Àøèãëàñàí íýð òîìú¸î ............................................................................ 9
A.9. Òàðõâàð ç¿éí ìýäýýëýë ........................................................................... 9
Á. ÌÅÍÅÆÌÅÍÒÈÉÍ ÀËÃÎÐÈÒÌ ......................................................................... 11
Â. ¯ÍÝËÃÝÝ ÁÀ ÌÅÍÅÆÌÅÍÒ .............................................................................. 12
Â.1. ÀÃ- èéí àíãèëàë ..................................................................................... 12
Â.2. ÀÄ õýìæèõ àðãà ...................................................................................... 13
Â.3. Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýëò ........................................................................... 15
Â.3.1. ÀÃ-èéí óðüä÷èëàí ñýðãèéëýëò áà ýì÷èëãýýíä àìüäðàëûí õýâ
ìàÿãèéã ººð÷ëºõèéí à÷ õîëáîãäîë ....................................................... 15
Â.3.1.1. Äàâñíû õýðýãëýýã áóóðóóëàõ ................................................................. 16
Â.3.1.2. Õîîëíû áóñàä äýãëýì ............................................................................ 16
Â.3.1.3. Àðõèíû õýðýãëýýã õÿçãààðëàõ ............................................................... 16
Â.3.1.4. Æèí áóóðóóëàõ ....................................................................................... 17
Â.3.1.5. Èäýâõòýé õºäºëãººí õèéõ ...................................................................... 17
Â.3.1.6. Òàìõèíààñ ãàðàõ .................................................................................... 18
Â.3.1.7. Àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ îð÷íûã á¿ðä¿¿ëýõ ........................... 18
Â.4. ÀÃ-èéã ýðò èëð¿¿ëýõ ............................................................................... 19
Â.5. ÀÃ- òýé ºâ÷òíèé ¿íýëãýý ........................................................................ 19
Â.5.1. Ñîíæèõ ¿çëýã (óäàìøëûí áîëîí ýìíýë ç¿éí ò¿¿õ) .............................. 20
Â.5.2. Øèíæèõ ¿çëýã (áîäèò ¿çëýã) ................................................................... 20
Â.5.3. Ëàáîðàòîðèéí áîëîí áóñàä øèíæèëãýýí¿¿ä ........................................ 21
Â.5.4. Íàðèéí ìýðãýæëèéí ýì÷èä ¿ç¿¿ëýõ çààëòóóä ...................................... 22
Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ 3
Â.5.5. ÁÝÃ-èéã èëð¿¿ëýõ ................................................................................... 22

Â.5.6. ÇÑª-èé ýðäñëèéí ¿íýëãýý ..................................................................... 23
Â.6. ÀÃ-èéí ýì÷èëãýý ..................................................................................... 26
Â.6.1. Àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ .......................................................... 26
Â.6.2. Ýìýí ýì÷èëãýý ....................................................................................... 26
Â.6.3. Õàâñàðñàí ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñèéí ýì÷èëãýý ..................................... 31
Â.7. ªâºðìºö íºõöºëä èëðýõ ÀÃ-èéí ìåíåæìåíò ....................................... 32
Â.7.1. Õ¿íäðýëã¿é àíõäàã÷ ãèïåðòåíçè ............................................................ 32
Â.7.2. ªíäºð íàñòàí ......................................................................................... 32
Â.7.3. ×èõðèéí øèæèí ...................................................................................... 32
Â.7.4. Áººðíèé ºâ÷èí ....................................................................................... 33
Â.7.5. Òàðõè-ñóäàñíû ýìãýã .............................................................................. 33
Â.7.6. Óõàìñàðò óõààíû äîðîéòîë áîëîí çºíºãðºë ....................................... 33
Â.7.7. Ç¿ðõíèé òèòýì ñóäàñíû ºâ÷èí .............................................................. 34
Â.7.8. Ç¿ðõíèé äóòàãäàë ................................................................................... 34
Â.7.9. Òîñãóóðûí ìåðöàíè ................................................................................ 34
Â.7.10. Áîäèñûí ñîëèëöîîíû õàì øèíæ ........................................................... 34
Â.7.11. Ýìýãòýé÷¿¿äèéí ãèïåðòåíçè .................................................................. 34
Â.7.12. Æèðýìñýí ¿åèéí ÀÃ ............................................................................... 35
Â.7.13. Õî¸ðäîã÷ ãèïåðòåíçè ............................................................................. 36
Â.7.14. Ýìýíä òýñâýðòýé ãèïåðòåíçè ................................................................ 37
Â.7.15. Ãèïåðòåíçèéí õÿìðàë ........................................................................... 38
Â.8. Íýí ÿàðàëòàé áîëîí õîéøëóóëøã¿é ýì÷èëãýýò ãèïåðòåíçèãýýñ
áóñàä àðòåðèéí ãèïåðòåíçèòýé ºâ÷òíèé õÿíàëò .................................. 39
ÍÎÌ Ç¯É ................................................................................................................. 41
ÕÀÂÑÐÀËÒ .............................................................................................................. 42
Õàâñðàëò 1. Áàé ýðõòýíèé áàãàæèéí îíîøëîãîî .............................................. 42
Õàâñðàëò 2. Ýì÷ íàðààñ ÀÃ-òýé ºâ÷òºíä ÿâóóëàõ ýð¿¿ë ìýíäèéí
ñóðãàëòûí õºòºëáºðèéí åðºíõèé àãóóëãà .................................... 43
Õàâñðàëò 3. ÀÃ-èéí ýìýí ýì÷èëãýý ................................................................... 44
Õàâñðàëò 4. Ýìýí ýì÷èëãýý (íýí ÿàðàëòàé ýì÷èëãýýò ãèïåðòåíçè) ................ 57
Õàâñðàëò 5. Ýìýí ýì÷èëãýý (õîéøëóóëøã¿é ýì÷èëãýýò ãèïåðòåíçè) .............. 63
Õàâñðàëò 6. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèòýé ºâ÷òºíèé óäèðäàìæ ............................. 64
ÒÎÂ×ÈËÑÎÍ ¯ÃÑÈÉÍ ÆÀÃÑÀÀËÒ
ÀÃ Àðòåðèéí ãèïåðòåíçè
ÀÄ Àðòåðèéí äàðàëò
ÀÍÀ Àíòè-íóêëåàð àíòèòåëà
ÀÐ Àíãèîòåíçèíû ðåöåïòîðè
ÀÕÔÑ Àíãèîòåíçèí õóâèðãàã÷ ôåðìåíòèéã ñààòóóëàã÷
ÁÆÈ Áèåèéí æèíãèéí èíäåêñ
ÁÍËÏ Áàãà íÿãòðàëòàé ëèïîïðîòåèí
ÁÑÕØ Áîäèñûí ñîëèëöîîíû õàì øèíæ
ÁÝÃ Áàé ýðõòíèé ãýìòýë
ÄÄ Äèàñòîëûí äàðàëò
ÄÝÌÁ Äýëõèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãà
EÃÍ Åâðîïûí ãèïåðòåíçèéí íèéãýìëýã
ÅÊÍ Åâðîïûí êàðäèîëîãèéí íèéãýìëýã
ÇÄ Ç¿ðõíèé äóòàãäàë
ÇÈª Ç¿ðõíèé èøåìè ºâ÷èí
ÇÑ Ç¿ðõ ñóäàñ
ÇÑª Ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷èí
ÇÕÃ Ç¿¿í õîâäëûí ãèïåðòðîôè
ÇÖÁ Ç¿ðõíèé öàõèëãààí áè÷ëýã
ÇÖÒ Ç¿ðõíèé öîõèëòûí òîî
ÇÒÑª Ç¿ðõíèé òèòýì ñóäàñíû ºâ÷èí
ÇØ Ç¿ðõíèé øèãäýýñ
ÌÇÕ Ìîíãîëûí Ç¿ðõíèé Õîëáîî
ìì ÌÓÁ Ìèëëèìåòð Ìºíãºí Óñíû Áàãàíà
ÌÌÑÑ Ìîíãîëûí ìÿíãàíû ñîðèëòûí ñàí
ÎÓÃÍ Îëîí óëñûí ãèïåðòåíçèéí íèéãýìëýã
ªÍËÏ ªíäºð íÿãòðàëòàé ëèïîïðîòåèí
Ñà Êàëüöè
ÑÃ Ñèñòîëûí ãèïåðòåíçè
ÑÄ Ñèñòîëèéí äàðàëò
ÒÌÑ Òºâ ìýäðýëèéí ñèñòåì
ÒØÕ Ò¿¿äãýíöðèéí ø¿¿ðëèéí õóðä
ÕÁª Õàëäâàðò áóñ ºâ÷èí
ÕÁÝ Õîîë áîëîâñðóóëàõ ýðõòýí
ÖÅØ Öóñíû åðºíõèé øèíæèëãýý
×Ø ×èõðèéí øèæèí
ØÅØ Øýýñíèé åðºíõèé øèíæèëãýý
ÝÌØÓÈÑ Ýð¿¿ë ìýíäèéí øèíæëýõ óõààíû èõ ñóðãóóëü
ÝÌß Ýð¿¿ë ìýíäèéí ÿàì
ÝõîÊÃ Ýõîêàðäèîãðàôè
ªÌÍªÕ ¯Ã
Ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷èí íü Ìîíãîëä òºäèéã¿é äýëõèéí

õ¿í àìûí ýíäýãäëèéí òýðã¿¿ëýõ øàëòãààí íýãýíò
áîëæýý. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷ëºë óëàì
ºñºí íýìýãäýæ áàéãàà áºãººä ¿¿í äîòðîî àðòåðèéí
ãèïåðòåíçè íü ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷íèéã ¿¿ñãýäýã çàâñðûí
ãîë ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éë, òàðõèíû õàðâàëò ç¿ðõíèé
øèãäýýñèéí ¿íäñýí øàëòãààíóóäûí íýã íü áîëæ
áàéíà.
ªíººäºð Ìîíãîë óëñàä ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷íèé óëìààñ

ýìíýëýãò õýâòýí ýì÷ë¿¿ëýãñäèéí 34.4% íü àðòåðèéí
ãèïåðòåíçèòýé áàéíà. Èéìä àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéã
ýðò èëð¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãààã ýð÷èìæ¿¿ëæ á¿ðòãýë
õÿíàëòûí òîãòîëöîîã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ, ýì÷ ìýðãýæèëòí¿¿äèéí ìýäëýã,
õàíäëàãà, ÷àäâàðûã íýìýãä¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé áàéãàà þì.
Ýíýõ¿¿ çàéëøã¿é øààðäëàãûã ¿íäýñëýí Ìîíãîë óëñûí çàñãèéí ãàçðààñ “Õàëäâàðò

áóñ ºâ÷íººñ ñýðãèéëýõ, õÿíàõ” ¿íäýñíèé õºòºëáºðèéã áàòëàí õýðýãæ¿¿ëæ áàéãààãèéí
çýðýãöýý Ìîíãîëûí Ìÿíãàíû Ñîðèëòûí ñàíãèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí òºñºë íü õàëäâàðò
áóñ ºâ÷èí, îñîë ãýìòýëòýé òýìöýõ àæëûí õ¿ðýýíä îëîí öîãö àðãà õýìæýý àâ÷
õýðýãæ¿¿ëæ áàéãààãèéí íýã íü ýíýõ¿¿ óäèðäàìæèéã áîëîâñðóóëñàí ÿâäàë þì. Óã
óäèðäàìæèéã îëîí óëñàä õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí ÄÝÌÁ áîëîí Åâðîïûí Õîëáîîíû
Óëñóóäûí îð÷èí ¿åèéí ýìíýë ç¿éí óäèðäàìæóóä äýýð òóëãóóðëàí Ìîíãîëûí
Ìÿíãàíû ñîðèëòûí ñàíãèéí Ýð¿¿ë ìýíäèéí òºñëèéí ñàíõ¿¿ãèéí äýìæëýãòýéãýýð
ÝÌß-íû äýä àæëûí õýñýã, EPOS Health Management çºâëºõ áàãèéí îëîí óëñûí
áîëîí äîòîîäûí çºâëºõ¿¿äòýé õàìòðàí áîëîâñðóóëëàà.
Ýíý óäèäàìæèéã ÝÌß-íû Äîòðûí ìýðãýæëèéí ñàëáàð çºâëºë áîëîí Ýð¿¿ë ìýíä,
ýìíýëãèéí òóñëàìæèéí ñòàíäàðò÷èëëûí òåõíèêèéí õîðîî, ÝÌØÓÈÑ-ûí Íýð
òîìú¸îíû çºâëºëèéí õóðëóóäààð òóñ òóñ õýëýëö¿¿ëæ ìýðãýæëèéí çºâøèëöºëä
õ¿ðñýí áîëíî. Ýìíýëç¿éí óäèðäàìæèéí øèíý÷ëýëèéã 4-5 æèë òóòàìä õèéõ áîëîâ÷
øèíæëýõ óõààí, òåõíèêèéí ò¿âøèíã äýýøë¿¿ëýõýýð äàõèí õÿíàõ àñóóäëûí õóâüä
íýýëòòýé áàéíà. Ýíýõ¿¿ óäèðäàìæ íü ìàíàé ýì÷, ýìíýëãèéí ìýðãýæèëòí¿¿äèéí
¿éë àæèëëàãààíä à÷ òóñàà ¿ç¿¿ëýõ íü äàìæèãã¿é.
ÄÝÄ ÑÀÉÄ Æ. ÖÎËÌÎÍ

ÎÐØÈË
Ýíýõ¿¿ óäèðäàìæèéã Ýð¿¿ë Ìýíäèéí ßàì (ÝÌß)-íû àæëûí õýñýã Ìîíãîëûí

Ìÿíãàíû ñîðèëòûí ñàí (ÌÌÑÑ)-ãèéí Ýð¿¿ë ìýíäèéí òºñºë, EPOS Health
Management Îëîí óëñûí çºâëºõ áàãèéí äýìæëýãòýéãýýð õàìòðàí áîëîâñðóóëàâ.
ÝÌß-íû àæëûí õýñýãò Ìîíãîëûí Ç¿ðõíèé Õîëáîî (ÌÇÕ), ÝÌØÓÈÑ, Ìîíãîëûí
ªðõèéí Ýì÷ íàðûí Íèéãýìëýã, Ìîíãîëûí Ç¿ðõíèé Ýõî Îíîøëîãîîíû Ýì÷ íàðûí
Íèéãýìëýã, Ìîíãîëûí Ç¿ðõíèé Ýì÷ íàðûí Íèéãýìëýã, Õóâèéí ýìíýëãèéí òºëººëºë
“Õ¿ì¿¿í” ýìíýëýã, Ýìíýë ç¿éí ýì ç¿é÷, Ñóâèëàõóéí Ñóðãóóëü îðîëöëîî. ¯íäýñíèé
ýíýõ¿¿ óäèðäàìæèéã îëîí óëñàä õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí (ÄÝÌÁ, Åâðîïûí Õîëáîîíû
Óëñóóäûí áîëîí Ôèíëÿíä ã.ì.) íàñàíä õ¿ðýãñäèéí ÀÃ-èéí îð÷èí ¿åèéí ýìíýë ç¿éí
óäèðäàìæóóä äýýð òóëãóóðëàâ (íîì ç¿éí õýñãýýñ õàðíà óó).
Òîéì
• Àðòåðèéí Ãèïåðòåíçè (ÀÃ)-èéí óðüä÷èëàí ñýðãèéëýëò áà ýì÷èëãýýíèé çîðèëãî
íü ÀÃ-ýýñ óëáààëñàí ç¿ðõ ñóäàñ (ÇÑ)-íû ºâ÷ëºë, íàñ áàðàëòûã áóóðóóëàõàä
îðøèíî.
• Àðòåðèéí äàðàëò (ÀÄ)-ûí ò¿âøèí ºíäºð, ýñâýë õýâèéí äýýä õÿçãààðûí ò¿âøèíä
áàéãàà á¿õ õ¿ì¿¿ñò àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ òàëààð çºâëºãºº ºãíº.
• ÀÃ-èéí îíîøèéã äîîä òàë íü äºðâººñ çóðãààí óäààãèéí ÀÄ-ûí õýìæèëòýýð
òàâèíà.
• Ñèñòîëûí äàðàëò (ÑÄ) 160 ìì ÌÓÁ, ýñâýë Äèàñòîëûí äàðàëò (ÄÄ) 100 ìì
ÌÓÁ òîãòâîðòîé áàéâàë ýìýí ýì÷èëãýýã ýõýëíý.
• ÑÄ 140-159 ìì ÌÓÁ, ýñâýë ÄÄ 90-99 ìì ÌÓÁ ¿åä ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷èí (ÇÑª),
áàé ýðõòýíèé ãýìòýë (ÁÝÃ), ÷èõðèéí øèæèí (×Ø), ýñâýë èðýõ 10 æèëä ÇÑª-ººð
ºâäºõ ýðñäëèéí ò¿âøèí ºíäºð ãàðñàí òîõèîëäîëä ýìýí ýì÷èëãýýã ýõýëíý.ÀÃ-èéí
ýì÷èëãýýã ÀÄ-ûí ò¿âøèí, ÁÝÃ áîëîí áóñàä õàâñàðñàí ýìãýãèéã õàðãàëçàæ õèéíý.
• Õýðýâ ÀÃ-èéí íýí ÿàðàëòàé, ýñâýë õîéøëóóëøã¿é ýì÷èëãýý øààðäñàí íºõöºë
áèø áàéâàë ýìýí ýì÷èëãýýã ààæóó ýõýëíý.
• ÀÃ-èéí ¿åä ÀÄ-ûã áóóëãàõ çîðèëòîò ò¿âøèí áîë ÑÄ<140 ìì ÌÓÁ áà ÄÄ<85 ìì
ÌÓÁ þì. Øýýñýíä óóðàã èëýðñýí, áººðíèé ýìãýãòýé ¿åä ÑÄ<130 ìì ÌÓÁ, ÄÄ<80
ìì ÌÓÁ, ºíäºð íàñòàíä ÑÄ<150 ìì ÌÓÁ òóñ òóñ çîðèëòîò ò¿âøèíòýé áàéíà.
• Øýýñ õººõ ýì, àíãèîòåíçèéí õóâèðãàã÷ ôåðìåíò ñààòóóëàã÷ (ÀÕÔÑ),
àíãèîòåíçèíû ðåöåïòîð ñààòóóëàã÷ (ÀÐ) àíòàãîíèñòèéã ýì÷èëãýýíä õýðýãëýõ
¿åäýý çààâàë ñèéâýíãèéí êàëè, íàòðè, êðåàòèíèíèéã òîãòìîë õÿíàæ áàéõ ¸ñòîé.
• Èõýíõè ÀÃ-òýé ºâ÷òºíèé ÀÄ-ûã çîðèëòîò ò¿âøèíä õ¿ðãýõèéí òóëä íààä çàõ íü 2
ýìèéí õîñëîëûã õýðýãëýíý. Ýìèéí ¿íý ºðòãèéã ºâ÷òºíèé ç¿ãýýñ áîëîìæèéí ãýæ
¿çâýë õî¸ð ýìèéí õîñëîëûã òîãòìîë ¿ðãýëæë¿¿ëýí ºãºõèéã çºâëºíº.
• ÇÑª-ººð ºâäñºí ò¿¿õòýé, ýñâýë áººðíèé äóòàãäëûí øèíæòýé ºâ÷òºíä õî¸ðäîã÷
óðüä÷èëàí ñýðãèéëýëòèéí çîðèëãîîð àñïèðèíûã áàãà òóíãààð (75 ìã/ºäºðò)
óóõûã çºâëºíº.
• Ñòàòèíèéã ÇÑª-íèé ºíäºð ýðñäýëòýé ÀÃ-òýé õ¿ì¿¿ñò íèéò õîëåñòåðèíèéã <4.5
ììîëü/ë, áîëîìæòîé áîë <4.0 ììîëü/ë, ìºí áàãà íÿãòðàëòàé ëèïîïðîòåéíèéã
(ÁÍËÏ)<2.5 ììîëü/ë, áîëîìæòîé áîë <2 ììîëü/ë áóóòàë ºãíº.
• ÀÃ-òýé ºâ÷òºíä á¿õèé ë àìüäðàëûíõ íü òóðøèä àìüäðàëûí çºâ õýâ ìàÿãèéã
õýâø¿¿ëýõ, ÀÄ-ûí ò¿âøèíã õÿíàæ, ýì÷ëýõ àðãà õýìæýýã ¿ðãýëæë¿¿ëíý. Çºâ
îíîøëîãäîí ýì÷ëýãäýæ áàéñàí ºâ÷òíèé ýì÷èëãýýã òàñàëäóóëáàë ãèïåðòåíçèéí
áàéäàëäàà ýðãýýä îðäîã.
A. ÅÐªÍÕÈÉ ÕÝÑÝÃ
A.1. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí òîäîðõîéëîëò

Îëîí óëñûí óäèðäàìæèä çààñíààð õýäýí óäààãèéí (äîîä òàë íü 4-6 óäàà)
õýìæèëòýýð ÑÄ 140 ìì ÌÓÁ áóþó ò¿¿íýýñ äýýø, ÄÄ 90 ìì ÌÓÁ áóþó ò¿¿íýýñ
äýýø õýìæýýíä áàéõûã Àðòåðèéí Ãèïåðòåíçè ãýíý. Õýðýâ äàðàëò áóóðóóëàõ ýì
óóæ áàéãàà áîë ÀÄ íü õýâèéí õýìæýýíäýý áàéñàí ÷ “Àðòåðèéí Ãèïåðòåíçè”-òýé ãýæ
¿çíý. Îíîøèéã äàðàëò áóóðóóëàõ ýìýí ýì÷èëãýý ýõëýõèéí ºìíºõ ÀÄ-ûí ò¿âøèíã
¿íäýñëýæ òàâèíà.
A.2. ªâ÷íèé êîä (Îëîí óëñûí 10-ð àíãèëàë): I 10- I 13
A.3. Óäèðäàìæèéã õýðýãëýã÷èä:
• Åðºíõèé ìýðãýæëèéí áîëîí ºðõèéí ýì÷
• Äîòðûí ýì÷
• Ç¿ðõíèé ýì÷
• Áóñàä íàðèéí ìýðãýæëèéí ýì÷ áà ýíý ÷èãëýëýýð àæèëëàæ áóé òºðèéí áà
òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà
• ¯éë÷ë¿¿ëýã÷, ºâ÷òºí.
A.4. Çîðèëãî:
1. ÀÃ-èéí òàëààðõè õ¿í àìûí áîëîí ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòíû ìýäëýãèéã
äýýøë¿¿ëýí, ýðò èëð¿¿ëýëòèéã ýð÷èìæ¿¿ëæ, îíîøëîãîî, ýì÷èëãýý, õÿíàëòûã
ñàéæðóóëàõ
2. Õ¿í àìä ñóóðèëñàí ÀÃ-èéí óðüä÷èëàí ñýðãèéëýëòèéã ÿâóóëæ, ÇÑª-íä ºðòºõ
ýðñäýë, ºâ÷ëºë, íàñ áàðàëòûã áóóðóóëàõ.
ÀÃ-ýýñ óëáààëñàí õºäºëìºðèéí ÷àäâàð àëäàëò, ýðò íàñ áàðàëòààñ ñýðãèéëýõèéí

òóëä ºíäºð ýðñäýë á¿õèé ÀÃ-òýé ºâ÷òíèé èëð¿¿ëýëò, ýì÷èëãýýíä àíõààðàë
õàíäóóëàõààñ ãàäíà íèéò õ¿í àìûí ÀÄ-ûí ò¿âøèíã áóóðóóëàõàä ÷èãëýñýí áîäëîãî,
¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëíà.
A.5. Áîëîâñðóóëñàí îãíîî: 2010

A.6. Øèíý÷ëýõ îãíîî: 2014
A.7.Óäèðäàìæ áîëîâñðóóëàõàä îðîëöñîí õ¿ì¿¿ñ
Íýð Àëáàí òóøààë
Îëîí Óëñûí çºâëºõ, Íèéãìèéí Ýð¿¿ë Ìýíäèéí
Ðèèòòà Àíòèêàéíåí
¯íäýñíèé Õ¿ðýýëýí, Ôèíëÿíä (THL)
Ìîíãîëûí Ç¿ðõíèé Õîëáîîíû åðºíõèé íàðèéí
Ä. Íàðàíòóÿà
áè÷ãèéí äàðãà, ÝÌØÓÈÑ
Ãåíàäèé Êóðî÷êèí Îëîí Óëñûí çºâëºõ, ÝÏÎÑ çºâëºõ áàéãóóëëàãà
À. ªëçèéõóòàã Ìîíãîëûí Ç¿ðõíèé Õîëáîîíû åðºíõèéëºã÷
“Õ¿ì¿¿í” ýìíýëãèéí çàõèðàë
Ã. Äýæýýõ¿¿
Ìîíãîëûí Ç¿ðõíèé Õîëáîîíû òýðã¿¿ëýã÷
ÝÌß-íû Ýì ç¿é ìýðãýæëèéí ñàëáàð çºâëºëèéí
Ï. Áàòõóÿã
ãèø¿¿í
Ç¿ðõíèé Ýõî Îíîøèëãîîíû Ýì÷ íàðûí
Ä. Ñýðæýý
Íèéãýìëýãèéí òýðã¿¿í
ÝÌØÓÈÑ-ûí Ç¿ðõíèé òýíõìèéí ýðõëýã÷, Ìîíãîëûí

Ä. Çóëãýðýë Ç¿ðõíèé Ýì÷ íàðûí Íèéãýìëýãèéí íàðèéí áè÷ãèéí
äàðãà
Ñòàíäàðò õýìæèëç¿éí ãàçàð ýð¿¿ë ìýíäèéí àñóóäàë
Ö. Áóðìàà
õàðèóöñàí ìýðãýæèëòýí
ÝÌØÓÈÑ-èéí Åðºíõèé ìýðãýæëèéí òýíõìèéí áàãø,
Ä. Ìÿãìàðöýðýí
Ìîíãîëûí ªðõèéí Ýì÷ íàðûí Íèéãýìëýãèéí ãèø¿¿í
×. Ýíõòóóë ÝÌØÓÈÑ-èéí Ñóâèëàõóéí ñóðãóóëèéí áàãø
Á. Öîãçîëìàà ÄÝÌÁ-ûí ÕÁª-íèé àñóóäàë õàðèóöñàí ìýðãýæèëòýí
Îëîí Óëñûí çºâëºõ, Ïðîôåññîð, Íèéãìèéí Ýð¿¿ë
Ïåêêà Éîóñèëàõòè
Ìýíäèéí Õ¿ðýýëýí, Ôèíëÿíä (THL)
ÝÏÎÑ îëîí óëñûí çºâëºõ áàéãóóëëàãûí áàãèéí
Åëåíà Ìàêñèìåíêî
àõëàã÷, Íèéãìèéí Ýð¿¿ë Ìýíäèéí àõëàõ çºâëºõ
ÝÏÎÑ îëîí óëñûí çºâëºõ áàéãóóëëàãûí Íèéãìèéí
Ø. Îþóíáèëýã
Ýð¿¿ë Ìýíäèéí çºâëºõ
Í. Îþóíáèëýã ÌÌÑÑ-èéí Ýð¿¿ë Ìýíäèéí òºñëèéí ìýðãýæèëòýí
Æ. Ýíõñàéõàí ÌÌÑÑ-èéí Ýð¿¿ë Ìýíäèéí òºñëèéí ìýðãýæèëòýí
Óäèðäàìæèéã õýëýëö¿¿ëæ, áàòàëñàí áàéäàë
Õóðàë/Áàéãóóëëàãà Õàðèóöñàí õ¿íèé ãàðûí ¿ñýã

ÀÃ-èéí ýìíýë ç¿éí óäèðäàìæèéã Äýä àæëûí õýñãèéí äàðãà
áîëîâñðóóëàõ ÝÌß-íû äýðãýäýõ äýä Ä. Íàðàíòóÿà
àæëûí õýñãèéí õóðàë
ÀÃ-èéí ýìíýë ç¿éí óäèðäàìæèéã ÝÌß-íû ÍÝÌ-èéí Áîäëîãûí
õýëýëöýõ çºâëºëäºõ óóëçàëò Õýðýãæèëòèéã Çîõèöóóëàõ ãàçðûí
(2010 îíû 8-ð ñàðûí 27) îðëîã÷ äàðãà Ä. Áàéãàëüìàà
Çîõèöóóëàõ àæëûí õýñãèéí õóðàë ÝÌß-íû ÍÝÌ-èéí Áîäëîãûí
(2010 îíû 9-ð ñàðûí 13) Õýðýãæèëòèéã Çîõèöóóëàõ ãàçðûí
äàðãà Ñ. Òºãñäýëãýð
ÝÌØÓÈÑ-ûí Íýð òîìú¸îíû Íýð òîìú¸îíû çºâëºëèéí äàðãà
çºâëºëèéí õóðàë Ã. Öàãààíõ¿¿
(2010 îíû 10-ð ñàðûí 15-íû õóðëûí
ïðîòîêîë ¹10/09)
ÝÌß-íû äîòðûí ìýðãýæëèéí ñàëáàð Äîòðûí ìýðãýæëèéí ñàëáàð çºâëºëèéí
çºâëºëèéí õóðàë äàðãà Á. Öýðýíäàø
(2010 îíû 11-ð ñàðûí 4-íû õóðëûí
ïðîòîêîë ¹10/7)
ÝÌß-ûí äýðãýäýõ Ýð¿¿ë ÝÌß-íû ÝÒÁÕÇÃ-ûí äàðãà
ìýíä, ýìíýëãèéí òóñëàìæèéí Ø.Ýíõáàò
ñòàíäàðò÷èëëûí òåõíèêèéí õîðîî
(2010 îíû 01-ð ñàðûí 19-íèé õóðëûí
ïðîòîêîë ¹ 1).
A.8. Àøèãëàñàí íýð òîìú¸î

Àðòåðèéí ãèïåðòåíçè: Õàìãèéí áàãàäàà 2-3 óäààãèéí ¿çëýãò 4-6 óäààãèéí
õýìæèëòýýð ÑÄ 140 ìì ÌÓÁ áóþó ò¿¿íýýñ äýýø, ÄÄ 90 ìì ÌÓÁ áóþó ò¿¿íýýñ
äýýø áàéõ.
Àíõäàã÷ ãèïåðòåíçè: ÀÄ-ûã èõýñãýñýí øàëòãààí íü òîäîðõîéã¿é, îëîí ýðõòýíèéã
ãýìòýýæ, ýìíýë ç¿éí ÿíç á¿ðèéí øèíæ òýìäýã èëðýõ
Õî¸ðäîã÷ ãèïåðòåíçè: Áººð, äîòîîä ø¿¿ðýë, ìýäðýë, ç¿ðõ ñóäàñ, ýìãýã õóðõèðàëò,
çàðèì õîðäëîãî çýðýã òîäîðõîé øàëòãààíû óëìààñ ÀÄ èõñýõ
Ýìíýëãèéí áóþó “Öàãààí õàëàä”-íû ãèïåðòåíçè: çºâõºí ýìíýëãèéí íºõöºëä ÀÄ
òîãòìîë ºíäºð áàéæ, õàðèí õîíîãèéí òóðøèä áîëîí ãýðèéí íºõöºëä õýìæñýí ÀÄ-
ûí ò¿âøèí õýâèéí áàéõûã ýìíýëãèéí áóþó öàãààí õàëàäíû ãèïåðòåíçè ãýíý. Ýì÷,
ñóâèëàã÷èéã õàðààä ÀÄ èõýñ÷ áàéãàà ÿâäëûã “öàãààí õàëàäíû íºëºº” ãýæ ¿çäýã.
Äàëä áóþó õóóðàì÷ ãèïåðòåíçè: Ýìíýëãèéí íºõöºëä ÀÄ-ûí ò¿âøèí õýâèéí
(<140/90ììÌÓÁ) áîëîâ÷ õîíîãèéí òóðøèä, ýñâýë ãýðèéí íºõöºëä õýìæñýí ÀÄ
ºíäºð áàéõ. (>140/90ììÌÓÁ)
Íýí ÿàðàëòàé ýì÷èëãýýò ãèïåðòåíçè: ÀÄ õýò ºíäºðñºæ (ÄÄ çàðèìäàà>130 ìì
ÌÓÁ), ÁÝÃ öî÷ìîãîîð ýñâýë öî÷ìîã äààìæðàëààð èëðýíý.
Õîéøëóóëøã¿é ýì÷èëãýýò ãèïåðòåíçè: ÀÄ õýò ºíäºðñºõ áîëîâ÷ ÁÝÃ èëðýõã¿é.
Ýìíýëãèéí ÀÄ: Áàòàëãààæñàí áàãàæààð, ñòàíäàðò àðãà÷ëàëûí äàãóó öî÷ìîã, ýñâýë
öî÷ìîã äààìæðàõ áàéäëààð ýìíýëãèéí íºõöºëä õýìæñýí ÀÄ-ûí ò¿âøèí
Ãýðèéí ÀÄ: ºâ÷òºí ººðºº, ýñâýë ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿íýýð ÀÄ-àà ãýðòýý õýìæèõ ¿åèéí
ò¿âøèí.
Õîíîãèéí ÀÄ: ªãëºº, ºäºð áîëîí øºíèéí ÀÄ-ûã 24 öàãààð õýìæèæ ãàðãàñàí
äóíäàæ ò¿âøèí.
Ïóëüñûí äàðàëò= ÑÄ áà ÄÄ (ìì ÌÓÁ) õî¸ðûí ÿëãàâàð
ÇÑª-íèé íèéò ýðñäýë: èðýõ 10 æèëä àìèíä õàëã¿é, õàëòàé ÇÑª (õàðâàëò, ç¿ðõíèé
øèãäýýñ ã.ì)-ººð ºâäºõ ìàãàäëàë.
Áîäèñûí ñîëèëöîîíû õàì øèíæ (ÁÑÕØ): òºâèéí òàðãàëàëò, öóñíû ãëþêîçûí
õýìæýý èõñýõ, ÀÄ-ûí ò¿âøèí 130/85 ìì ÌÓÁ áà ò¿¿íýýñ äýýø áîëîõ, ºíäºð
íÿãòðàëòàé ëèïîïðîòåèí (ªÍËÏ) áóóðàõ, òðèãëèöåðèäèéí õýìæýý íýìýãäýõ çýðýã
5 ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñýýñ áàãàäàà 3 íü õàâñðàí èëðýõ
Áàé ýðõòýíèé ãýìòýë: ÀÃ íü òàðõè, ç¿ðõ, áººð, ñóäñûã ñîíãîìëîîð ãýìòýýõ
A.9. Òàðõâàð ç¿éí ìýäýýëýë

ÀÃ áîë ÇÑª-íä õ¿ðãýæ áîëîõ õàìãèéí ò¿ãýýìýë ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñèéí íýã
þì. Áàðóóíû îðíóóäàä ÑÄ-ûí ò¿âøèí 80 õ¿ðòýëõ íàñíû á¿ëýãò, ÄÄ-ûí ò¿âøèí
55 õ¿ðòýëõ íàñíû á¿ëýãò íàñ àõèõ òóñàì íýìýãäýõ õàíäëàãàòàé áàéäàã. ÑÄ áîëîí
ÄÄ-ûí ò¿âøèí 20 áîëîí 10 ìì ÌÓÁ-ààð òóñ òóñ íýìýãäýõýä òàðõèíû õàðâàëò
áîëîí ç¿ðõíèé øèãäýýñ (ÇØ)-ýýð ºâ÷ëºõ ýðñäýë õî¸ð äàõèí íýìýãääýã àæýý. ÀÃ-
òýé õ¿ì¿¿ñèéí äóíä ÇÑª-ä õ¿ðãýõ áóñàä ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñ áîëîí ÁÝÃ ýëáýã
òîõèîëääîã. Ýíý íü ÀÃ õ¿íäðýõ ÿâöûã óëàì íýìýãä¿¿ëäýã. ÀÃ-òýé, ãýâ÷ ºíäºð
äàðàëòûí ò¿âøèí íü àäèë õ¿ì¿¿ñò ÇÑª-íèé ýðñäýë íü áóñàä õàâñàðñàí õ¿÷èí
ç¿éë¿¿äýýñ õàìààð÷ õàðèëöàí àäèëã¿é áàéäàã. Èéìýýñ ÀÃ-èéí ìåíåæìåíòèéí
àñóóäëûã øèéäâýðëýõýä çºâõºí ÀÄ-ûí ò¿âøèíä òóëãóóðëàõ áèø, ÇÑª-íèé áóñàä
ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñ, ÁÝÃ áîëîí õàâñàðñàí áóñàä ýìãýã¿¿äèéã õàðãàëçàíà. ÇÑª-
íèé íèéò ýðñäëèéí ò¿âøèíã òîãòîîñíû ¿íäñýí äýýð ÀÃ-èéí ýì÷èëãýýíèé àðãóóäààñ
ñîíãîíî.
ÀÃ-èéí òàðõàëò Ìîíãîëä

ÇÑª Ìîíãîë óëñàä íàñàíä õ¿ðýã÷äèéí äóíä ºâ÷ëºë, íàñ áàðàëòûí òýðã¿¿ëýõ
øàëòãààí áîëæýý. Ìîíãîë óëñûí Ýð¿¿ë ìýíäèéí ñòàòèñòèê ¿ç¿¿ëýëòýýð ÇÑª-
èéí ò¿âøèí 2008 îíä 10,000 õ¿í àìä 501.84 áàéñíààñ 2009 îíä 679.44 õ¿ðòýë
íýìýãäñýí áºãººä ìàíàé óëñàä ºâ÷ëºëººðºº 4-ð áàéðàíä îðæ áàéíà.
ÇÑª-íèé óëìààñ ýìíýëýãò õýâòýí ýì÷ë¿¿ëýãñäèéí 34.4% íü ÀÃ-òýé áàéâ.
Íàñàíä õ¿ðñýí õ¿í àìûí íàñ áàðàëòûí 38%-èéã ÇÑª ýçýëæ áàéíà (10,000 ýðýãòýé
õ¿í àìä 24.19; 10,000 ýìýãòýé õ¿í àìä 19.41). Íàñíû á¿ëãýýð àâ÷ ¿çâýë 45-65
íàñíû á¿ëýãò ÇÑ-íû øàëòãààíò íàñ áàðàëòûí ò¿âøèí îãöîì íýìýãäýæ, 65-ààñ
äýýø íàñíû á¿ëýãò õàìãèéí ºíäºð áàéíà. Íàñ áàðàëòûí ò¿âøèí á¿ñ íóòàã á¿ðò
õàðèëöàí àäèëã¿é, Õàíãàéí áîëîí Áàðóóí á¿ñýä õàìãèéí ºíäºð, Ç¿¿í áîëîí ãîâèéí
á¿ñèéí àéìãóóäàä áàãà áàéíà. 45-65 íàñíû á¿ëãèéí ýðýãòýé÷¿¿äèéí äóíä 10,000
õ¿í àìä íîãäîõ ÀÃ øàëòãààíò íàñ áàðàëòûí ò¿âøèí òóõàéí íàñíû ýìýãòýé÷¿¿äèéí
ò¿âøèíòýé õàðüöóóëàõàä 1.8 äàõèí èõ áàéíà.
Õàëäâàðò áóñ ºâ÷èí (ÕÁª)-íèé ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñèéí òàðõàëòûí ò¿âøèíã
òîãòîîõ STEPS 2009 îíû ñóäàëãààíû ä¿íãýýñ ¿çýõýä ÀÃ-èéí òàðõàëò Ìîíãîë÷óóäûí
äóíä ìºí ë íàñ àõèõ òóñàì íýìýãäýæ áàéæýý. Ñóäàëãààãààð ýðýãòýé÷¿¿äèéí 45-
54 íàñíûõíû 54.9%, 55-64 íàñíûõíû 71.3% íü, ýìýãòýé÷¿¿äèéí 45-54 íàñíûõíû
52.1%, 55-64 íàñíûõíû 66% íü òóñ òóñ ÀÃ-òýé áàéâ. Óã ñóäàëãààãààð øèíýýð
îíîøëîãäñîí ÀÃ-òýé õ¿ì¿¿ñèéí òàë õóâü íü óðüä ÀÄ-àà õýìæ¿¿ëæ áàéãààã¿é áîëîõ
íü òîãòîîãäñîí. Õ¿í àìûí äóíä ººðºº ººðèéíõºº ÀÄ-ûã õÿíàõ äàäàë, õàíäëàãà
äóòàãäàëòàé, ÀÃ-òýé õ¿ì¿¿ñèéí äºíãºæ 13.3% íü ýìèéí òóñëàìæòàéãààð ÀÄ-ûí
ò¿âøèíãýý õýâèéí õýìæýýíä áàðüæ ÷àäàæ áàéíà. Ýìýí áóñ ýì÷èëãýý õàíãàëòã¿é
õèéãäýæ áàéãààãààñ ãàäíà ýìíýëãèéí àæèëòíóóä áèåèéí æèíãýý õàñàõ áîëîí
òàìõèíààñ òàòãàëçàõ òàëààð õàíãàëòòàé çºâëºãºº ºãºõã¿é áàéíà.
Õ¿ñíýãò 1. 15-64 íàñíû õ¿í àìûí äóíä çîíõèëîí òîõèîëäîõ íàñ-õàìààðàëò
ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñèéí òàðõàëò (ÕÁª-íèé ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñèéí òàðõàëòûí
ò¿âøèíã òîãòîîõ STEPS 2009 ñóäàëãààíû ä¿íãýýð)
2005 (N=3411) %(95% CI) 2009 (N=5438) %(95% CI)
Ýð Ýì Ýð Ýì
ªäºð á¿ðèéí òàìõèíû 43.4 4.5 44.3 5.3
õýðýãëýý (40.1-46.7) (3.2-5.8) (41.5-47.1) (3.8-6.8)
1.1 0.2 1.2 0.4

Àðõèíû õýòð¿¿ëýí õýðýãëýý (0.6-1.6) (0.0-0.4) (0.5-2.0) (0.0-0.7)
92.3 90.0% 93.8% 92.7%

Æèìñ, íîãîîíû áàãà õýðýãëýý (90.7-94.0) (88.3-91.5) (91.0-96.7) (89.8-95.5)
Áèåèéí õ¿÷ áàãà øààðäñàí 7.0% 7.7% 7.4% 7.6%

õºäºëãººí (5.3-8.8) (5.9-9.4) (5.0-9.8) (4.9-10.3)
Èë¿¿äýë æèí (ÁÆÈ25 êã/ì2) 25.6 38.8 37.0% 44.2%

(23.4-27.9) (35.9-41.6) (34.0-40.1) (41.8-46.5)
30.1 27.0 31.6 24.2

ÀÃ (27.4-32.8) (23.5-30.5) (28.9-34.4) (21.9-26.4)
66.2 34.0 74.4 48.1

Ýìýí ýì÷èëãýýã¿é ÀÃ (59.8-72.6) (27.8-40.2) (69.6-79.3) (43.4-52.7)
Öóñíû ãëþêîçûí õýìæýý 13.3 7.0 8.8 4.5%

èõýññýí (9.5-17.0) (4.9-9.0) (6.0-11.7) (2.7-6.2)
Öóñíû õîëåñòåðèíû õýìæýý 23.5 24.4 29.4 23.2%
èõýññýí (18.1-28.8) (19.2-29.7) (22.5-36.3) (17.8-28.6)
Òýìäýãëýãýý:
ÀÃ- ÑÄ 140 áà/ýñâýë ÄÄ90 ìì ÌÓÁ, ýñâýë ÀÄ áóóðóóëàõ ýì óóæ áàéãàà
ÁÆÈ – áèåèéí æèíãèéí èíäåêñ
Öóñíû ãëþêîçûí õýìæýý èõýññýí – çàõûí öóñàíä ãëþêîç 6.1ììîëü/ë (110 ìã/äë), ýñâýë ãëþêîç
áàãàñãàõ ýì óóæ áàéãàà
Öóñíû õîëåñòåðèíû õýìæýý èõýññýí - Íèéò õîëåñòåðèíû õýìæýý 5.0 ììîëü/ë, ýñâýë 190 ìã/
äë, ýñâýë õîëåñòåðèí áóóðóóëàõ ýì óóæ áàéãàà
Àðõèíû õýòð¿¿ëýí õýðýãëýý – Ñ¿¿ëèéí 12 ñàðä äîëîî õîíîãèéí 5-ààñ äýýø ºäºð àðõè óóäàã
Á. ÌÅÍÅÆÌÅÍÒÈÉÍ ÀËÃÎÐÈÒÌ
ÀÄ-ûí ò¿âøèí (ììÌÓÁ)
ÑÄ>180, ÑÄ160-179, ÑÄ140-159, ÑÄ130-139, ÑÄ<130, ÑÄ<120,

Íýí ÿàðàëòàé
ýñâýë ýñâýë ýñâýë ýñâýë ýñâýë ýñâýë
ãèïåðòåíçè
ÄÄ>110 ÄÄ100-109 ÄÄ90-99 ÄÄ85-89 ÄÄ<85 # ÄÄ<85 #
Àìüäðàëûí õýâ ìàÿã ººð÷ëºõ çºâëºãºº
* ** ***
ÑÄ160, ÑÄ140-159, ÑÄ<140,

Íýí ÿàðàëòàé
ýñâýë ýñâýë ýñâýë
ýì÷ëýõ
ÄÄ100 ÄÄ90-99 ÄÄ<90
ÁÝÃ, ÁÝÃ-ã¿é,
ÇÑª-íèé ÇÑª-íèé
õ¿íäðýë, õ¿íäðýëã¿é,
×Ø, ÇÑª- ×Ø-ã¿é,
íèé ºíäºð/ ÇÑª-íèé
ìàø ºíäºð áàãà/äóíä
ýðñäýë§ ýðñäýë§
Æèë á¿ðèéí
¿çëýã, ÇÑª- Æèë á¿ð 2 æèëä 5 æèëä
Ýì÷ëýõ Ýì÷ëýõ Ýì÷ëýõ
íèé ýðñäëèéã äàâòàí ¿çëýã äàâòàí ¿çëýã äàâòàí ¿çëýã
äàâòàí ¿íýëýõ
* Õýðýâ íýí ÿàðàëòàé áîëîí õîéøëóóëøã¿é ýì÷èëãýý øààðäààã¿é òîõèîëäîëä 1-2 äîëîî õîíîãèéí
äàðàà õýìæèëòèéã äàâòàí îíîøèéã áàòàëãààæóóëæ, ýì÷èëãýýã ýõýëíý.
** ÇÑª-íèé õ¿íäðýë, ÁÝÃ, ýñâýë ×Ø èëýðñýí òîõèîëäîëä 3-4 äîëîî õîíîãèéí äàðàà õýìæèëòèéã
äàâòàí îíîøèéã áàòàëãààæóóëæ, ýì÷èëãýýã ýõýëíý. Äýýðõ ººð÷ëºëò¿¿ä èëðýýã¿é òîõèîëäîëä
äîëîî õîíîã òóòàì ÀÄ-ûã õÿíàæ, 4-12 äîëîî õîíîãèéí òóðø ÀÄ ºíäºð áàéâàë ýì÷èëãýýã ýõë¿¿ëíý.
*** ÇÑª-íèé õ¿íäðýë, ÁÝÃ, ýñâýë ×Ø èëýðñýí òîõèîëäîëä 8 äîëîî õîíîãèéí äàðàà õýìæèëòèéã
äàâòàí îíîøèéã áàòàëãààæóóëæ, ýì÷èëãýýã õèéíý. Äýýðõ ººð÷ëºëò¿¿ä èëðýýã¿é áîë ñàð òóòàì
ÀÄ-ã õÿíàõ áà ÀÄ ºíäºð õýâýýð, ýñâýë ÇÑª-íèé ºíäºð/ìàø ºíäºð ýðñäýëòýé áàéâàë ýì÷èëãýýã
ýõë¿¿ëíý.
§ Ýðñäëèéí ò¿âøèíã òîãòîîõ õ¿ñíýãòèéí äàãóó ýõë¿¿ëíý.
# 40-ººñ äýýø íàñíû õ¿í æèë òóòàìä ÀÄ-àà çààâàë õýìæ¿¿ëíý.
Àíãëèéí Ãèïåðòåíçèéí Íèéãýìëýãýýñ 2004 îíä ãàðãàñàí çàãâàð÷ëàëä àæëûí
õýñãýýñ íýìýëò ººð÷ëºëò õèéñýí áîëíî.
Â. ¯ÍÝËÃÝÝ ÁÀ ÌÅÍÅÆÌÅÍÒ
Â.1. ÀÃ- èéí àíãèëàë

Õ¿ñíýãò 2. ÀÃ-èéí àíãèëàë (ÿìàð íýãýí ýì÷èëãýýã¿é, øèíýýð èðñýí ºâ÷òºíèé
ÀÄ-ûí õýäýí óäààãèéí õýìæèëò äýýð ¿íäýñëýõ)
Àâàõ àðãà õýìæýý

ÑÄ (ìì ÄÄ (ìì
Àíãèëàë (àíõ óäàà ÀÄ-àà õýìæ¿¿ëñýí
ÌÓÁ) ÌÓÁ)
ºâ÷òºíä àâàõ àðãà õýìæýý)
Õàìãèéí <120 áà <80 Äàâòàí õýìæèëò (5 æèëä) #

òîõèðîìæòîé
ò¿âøèí
Õýâèéí ò¿âøèí 120-129 áà 80-84 Äàâòàí õýìæèëò (2 æèëä) #
Õýâèéí äýýä 130-139 áà 85-89 Àìüäðàëûí õýâ ìàÿã ººð÷ëºõ

ò¿âøèí çºâëºãºº, äàâòàí õýìæèëò (1 æèëä)
Íýãä¿ãýýð 140-159 áà/ 90-99 Àìüäðàëûí õýâ ìàÿã ººð÷ëºõ

çýðýã* ýñâýë çºâëºãºº, äàâòàí õýìæèëò (8 äîëîî
õîíîãò)
Õî¸ðäóãààð 160-179 áà/ 100-109 Àìüäðàëûí õýâ ìàÿã ººð÷ëºõ

çýðýã* ýñâýë çºâëºãºº, äàâòàí õýìæèëò (3-4
äîëîî õîíîãò)
Ãóðàâäóãààð 180 áà/ 110 Àìüäðàëûí õýâ ìàÿã ººð÷ëºõ

çýðýã* ýñâýë çºâëºãºº, äàâòàí õýìæèëò (1-2
äîëîî õîíîãò), õýðýâ íýí ÿàðàëòàé,
ýñâýë õîéøëóóëøã¿é ýì÷èëãýý
øààðäâàë ÿàðàëòàé ýì÷ëýõ**
Ñèñòîëèéí 140 áà <90 ***

ãèïåðòåíçè (ÑÃ)
Æè÷: ªâ÷òíèé ÑÄ áîëîí ÄÄ-ûí ò¿âøèí ººð ººð àíãèëàëä õàìààðàõ òîõèîëäîëä àëü äýýä ò¿âøíýýð
íü áàðèìæàà àâíà.
* 2-3 óäààãèéí ¿çëýãýýð, ¿çëýã òóñ á¿ðò äîîä òàë íü 2 óäàà ÀÄ-ûã õýìæèæ ÀÃ-èéí ¿å øàòûã òîãòîîõ
** 1 óäààãèéí ¿çëýãýýð ÀÄ-ûã õýä õýäýí óäàà õýìæèí ò¿¿íèé äóíäæèä ¿íäýñëýõ
*** ÑÃ-èéã ÑÄ-ûí ò¿âøèíãèéí äàãóó àíãèëæ, ýì÷èëíý
# 40-ººñ äýýø íàñíû õ¿í æèë òóòàìä ÀÄ-àà çààâàë õýìæ¿¿ëíý
ÀÃ-èéí îíîø áîëîí àíãèëàë íü áàòàëãààæñàí áàãàæààð õèéñýí îëîí óäààãèéí

õýìæèëò äýýð ¿íäýñëýíý. Õàìãèéí áàãàäàà 2 óäààãèéí èðýëòýýð, èðýëò á¿ðèéí
2-3 óäààãèéí õýìæèëòèéí äóíäæààð ÀÄ-ûí ò¿âøèíã òîîöíî. Õýðýâ ÀÃ-èéí õ¿íä
õýëáýð áîë ºâ÷òºíèé èðýëòèéí õóãàöààã îéðòóóëíà. ÀÄ-ûí ò¿âøèíã àìáóëàòîðè
áîëîí ýìíýëýãò ýì÷, ñóâèëàã÷ (ýìíýëãèéí ÀÄ), ºâ÷òºí ãýðòýý ººðºº, ýñâýë ò¿¿íèé
ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿í (ãýðèéí ÀÄ), ýñâýë àâòîìàò òºõººðºìæººð 24 öàãèéí òóðø
(õîíîãèéí ÀÄ) òóñ òóñ õýìæèíý.
Â.2. ÀÄ õýìæèõ àðãà

• ÀÄ-ûã áàòàëãààæñàí òºõººðºìæ àøèãëàí, îëîí óëñûí ñòàíäàðò÷èëàãäñàí
àðãà÷ëàëûí äàãóó, íàðèéí íÿãò íÿìáàé õýìæèíý (ìºíãºí óñíû ñôèãìîìàíîìåòð,
ýñâýë õàòãàëò õèéäýãã¿é áóñàä ººð áàãàæààð ýìíýëãèéí áîëîí ãýðèéí íºõöºëä
õýìæèëòèéã õèéõ áà õîíîãèéí ÀÄ-ûã õýìæèõäýý îëîí óëñûí ñòàíäàð÷ëàãäñàí
çààâðààð áàòàëãààæñàí áàãàæèéã àøèãëàõ). ÀÄ-ûí ò¿âøèí ýìíýëãèéí, õîíîãèéí
áîëîí ãýðèéí íºõöºëä õýìæñýí ýñýõýýñ õàìààðààä ººð áàéíà.
Ýìíýëýã áîëîí ãýðèéí íºõöºëä ÀÄ-ûã õýìæèõäýý àíõààðàõ ç¿éëñ:

• ªâ÷òºí ÀÄ-àà õýìæ¿¿ëýõýýñ õàìãèéí áàãàäàà 30 ìèíóòûí ºìíº õ¿íä äàñãàë,
õºäºëãººí õèéõã¿é, èõ èäýõ, êîôå, öàé, êîêà-êîëà óóæ áîëîõã¿é.
• ÀÄ-ã õýìæèæ ýõëýõèéí ºìíº äóó ÷èìýýã¿é òàñàëãààíä ºâ÷òºíã õýäýí ìèíóò
òàéâàí ñóóëãàõ áà õýìæèã÷ýýñ ÀÄ-èéã õýìæèõ ÿâöàä õýìæ¿¿ëæ áóé õ¿íòýé
ÿðèëöàõûã õîðèãëîíî.
• ÀÄ-ûã 1-2 ìèíóòûí çàéòàéãààð, äîîä òàë íü 2 óäàà õýìæèõ áà äàðàëòûí
ò¿âøèí çºð¿¿ èõòýé áàéâàë íýìýëò õýìæèëòèéã äàâòàí õèéõ;
• Ñòàíäàðò ìàíæåòèéã (12–13 cì ºðãºíòýé, 23-35 cì óðòòàé) àøèãëàõ.
• Òàðãàí, ýñâýë òóðàíõàé õ¿íä òîì, æèæèã ìàíæåòèéã òààðóóëæ, òîõèðóóëàí
õýðýãëýõ;
• Ìàíæåòèéí ºðãºí áóãàëãàíû òîéðãèéí 40%, óðò íü áóãàëãàíû òîéðãèéí 80%-
òàé òýíöýæ áàéõ ¸ñòîé (Õ¿ñíýãò 3).
Õ¿ñíýãò 3. ÀÄ-ûã õýìæèõ ìºíãºí óñòàé, õàãàñ àâòîìàò, 24 öàãèéí òóðø

õýìæèã÷ çýðýã áàãàæóóäûí ìàíæåòíèé õýìæýý
Õýìæýý
Ìàíæåòèéí òºðºë Áóãàëãàíû òîéðîã (ñì)
ºðãºí õ óðò (ñì)
Ñòàíäàðò 12 x 21-25 26-32
Òîì 14-15 x 26-33 33-41
Õàìãèéí òîì 18 x >33 > 41
• ªâ÷òíèé áàéðëàëààñ ¿ë õàìààðàí ç¿ðõíèé ò¿âøèíä ìàíæåòûã áàéðëóóëæ

õèéëíý.
• ÀÄ-ûã õýìæèõäýý ñóäñûã ÷àãíàõ àðãûã õýðýãëýæ áàéãàà áîë ºâ÷òºíèé øóóíû
ñóäàñ òýìòðýãäýõýý áîëüñîí òýð àãøèíû ÑÄ-ààñ äýýø 30 ìì ÌÓÁ-ààð ìàíæåòèéí
õèéã øàõíà.
• Ìàíæåòèéí õèéã 1 ñåêóíäýä 2 ììÌÓÁ-ààñ õýòð¿¿ëýõã¿é õóðäòàéãààð ñóëëàíà.
• Êîðîòêîâûí I áîëîí IV, V ÷èìýý ¿¿ñýõ áîëîí àðèëàõ òýð ë àãøèíãóóäûã àøèãëàæ
ÑÄ áîëîí ÄÄ-ûí ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõ
• ÀÄ-ûí ò¿âøèíã òîîöîõäîî 2 ìì ÌÓÁ-íû ÿëãàâàðòàéãààð àâíà.
• Ýõíèé õýìæèëòýýð 2 ãàðûí äàðàëòûã çààâàë õàðüöóóëæ ¿çýí ò¿âøèíãèéí
çºð¿¿òýé ýñýõèéã òîäðóóëàõ, çºð¿¿òýé áîë ºíäºð ò¿âøèíã òîîöîæ àâàõ, õýò èõ
çºð¿¿òýé áîë çàõûí ñóäàñíû ýìãýãèéã áîäíî.
• Ýõíèé óäààãèéí 2 õýìæèëòýýð ìýäýãäýõ¿éö ÿëãààòàé ÀÄ-ûí ò¿âøèí
òîäîðõîéëîãäñîí áîë õýìæèëòèéã äàâòàí õèéíý.
• Áàéðëàë-õàìààðàëò ãèïîòåíçè èëýð÷ áîëîõ òîõèîëäëóóä, ºíäºð íàñòàí áîëîí
×Ø-òýé õ¿ì¿¿ñèéí ÀÄ-ûã õýìæèõäýý çîãñîîæ áàéãààä 1-5 ìèíóòûí äàðàà õýìæèíý.
• Õî¸ð äàõü õýìæèëòèéã õèéñíèé äàðàà ºâ÷òºíèé ñóóãàà áàéðëàëä ãàðûí øóóíû
ñóäàñíû öîõèëòûã òýìòýð÷, ç¿ðõíèé öîõèëòûã 30 ñåêóíäýýñ äýýø õóãàöààíä òîîëíî.
Ãýðèéí íºõöºëä ÀÄ õýìæèõ àðãà

Ãýðèéí íºõöºëä ÀÄ-àà ººðºº õýìæèõ íü ýìíýëç¿é áîëîí ºâ÷íèé òàâèëàí, ÿâöûã
õÿíàõàä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé. ªâ÷òºíä ýìýý óóõààñ ºìíº, ÿëàíãóÿà ºãëºº áîëîí
îðîéä äàðàëòàà õýìæèõèéã çºâëºíº. Äîëîî õîíîãèéí òóðøèä òîäîðõîéëîãäñîí
ÀÄ-ûí (õýðýâ ÀÄ òîãòâîðòîé íýã ò¿âøèíä áàéâàë 4 õîíîãèéí) äóíäæààð ãýðèéí
ÀÄ-ûã òîîöíî.
Äàðààõü òîõèîëäëóóäàä ãýðèéí íºõöºëä ÀÄ-ûã õÿíàíà. ¯¿íä:
• Äàðàëò áóóðóóëàõ ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿íãèéí òàëààð èë¿¿ ìýäýýëýë àâàõ, ýì
óóõ õîîðîíäûí õóãàöààíä ýíýõ¿¿ íºëººëºë õýðõýí èëýð÷ áóéã ñóäëàõ
• ªâ÷òºíèé ýì÷èëãýýíèé äýãëýì áàðèëòûã ñàéæðóóëàõ
• Õîíîãèéí ÀÄ-ûã õýìæèõ ¿åèéí òåõíèêèéí íàéäâàðòàé áàéäàë, õÿíàëòûí
òóõàéí íºõöºë áàéäàëä ýðãýëçýæ áàéâàë
Äàðààõü òîõèîëäëóóäàä ãýðýýð ÀÄ õÿíàõûã çºâëºõã¿é. ¯¿íä:
• ªâ÷òºíä äàðàìòòàé, ò¿âýãòýé ñàíàãäàæ áàéâàë
• ªâ÷òºí ÀÄ-àà õýìæýýä ýì÷èëãýýíèéõýý äýãëýìèéã ººðºº äóð ìýäýí ººð÷èëæ
áàéâàë
ÀÄ-ûã 24 öàãèéí òóðø õýìæèõ àðãà

Ýìíýëãèéí íºõöºëä õýìæñýí ÀÄ-ûã “æèøèã äàðàëò” ãýæ ¿çýæ áîëîõ ÷ 24 öàãèéí
òóðøèä õýìæèæ ãàðãàñàí “õîíîãèéí ÀÄ” íü ýì÷èëãýýòýé áîëîí ýì÷èëãýýã¿é
ºâ÷òºíèé ÇÑª-íèé ýðñäëèéã óðüä÷èëàí òîäîðõîéëîõîä èë¿¿ à÷ òóñòàé.
ÀÄ-ûã 24 öàãèéí òóðø õýìæèõ àðãûã äàðààõü òîõèîëäëóóäàä õýðýãëýõ íü ç¿éòýé.
¯¿íä:
• Ýìíýëãèéí íºõöºëä íýã óäààãèéí ¿çëýãýýð, ýñâýë äàâòàí èðýëòèéí ¿çëýã¿¿äýä
ÀÄ-ûí ò¿âøèí ÿíç á¿ð õýìæèãäýõ
• ÇÑª-íèé áàãà ýðñäýëòýé áîëîâ÷ ýìíýëãèéí ÀÄ-ûí ò¿âøèí ºíäºð áîë
• Ýìíýëãèéí áîëîí ãýðèéí ÀÄ-ûí ò¿âøèí õîîðîíäîî èëò çºð¿¿òýé áîë
• Ýìýí ýì÷èëãýý ¿ð ä¿íã¿é ãýæ ñýæèãëýæ áàéâàë
• Ãèïîòåíçè èëýð÷ áîëçîøã¿é òîõèîëäëóóä, ÿëàíãóÿà ºíäºð íàñòàí áîëîí
×Ø-òýé ºâ÷òí¿¿äýä
• Ýìíýëãèéí íºõöºëä æèðýìñýí ýìýãòýéí ÀÄ èõýññýí, ýñâýë ýêëàìïñèéí
ºìíºõ ¿å ãýæ ¿çýæ áàéâàë.
ÀÄ-ûã 24 öàãààð õýìæèõäýý àíõààðàõ ç¿éëñ:

• Çºâ òààðñàí ìàíæåòûã àøèãëàõ; ñôèãìîìàíîìåòðýýð õýìæñýí ýõíèé
õýìæèëò¿¿äèéí ÀÄ-ûí ò¿âøèíã õîîðîíä íü õàðüöóóëàõàä ÿëãàà 5 ììÌÓÁ-
ààñ èõã¿é áàéõ ¸ñòîé.
Õ¿ñíýãò 4. ßíç á¿ðèéí íºõöºëä ÀÃ ãýæ òîîöîõ ÀÄ-ûí áîñãî ò¿âøèí (ìì ÌÓÁ)
ÑÄ (ìì ÌÓÁ) ÄÄ (ìì ÌÓÁ)
Ýìíýëãèéí 140 90
Ãýðèéí 130–135 85
Äóíäàæ 125-130 80
Õîíîãèéí ªäðèéí 130–135 85
Øºíèéí 120 70
Õýìæèëòèéí äàâòàìæ èæèë, ãýõäýý 30 ìèíóòààñ õýòðýõã¿é áàéõààð õóãàöààã
òààðóóëíà. Èíãýñíýýð õàíãàëòòàé òîîí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äòýé áîëîõ áà çàðèì õýìæèëò
àëäààòàé ãàðñàí ÷ 24 öàãèéã òºëººëæ ÷àäíà.
• Áàãàæèéí àâòîìàò áóóëò áóþó ìàíæåòèéí ñóëðàõ õóðäûã 1 ñåêóíäýä 2

ìì.ÌÓÁ-ààñ õýòðýõã¿é áàéõààð òîõèðóóëíà.
• ªâ÷òºíä õýâèéí ¿éë õºäëºëºº õèéõèéã, õàðèí õ¿÷ øààðäñàí äàñãàë,
õºäºëãººíººñ çàéëñõèéõèéã çºâëºíº. Ýýëæèëò õýìæèëòýýð ìàíæåò õèéëýãäýõ
¿åä ãàðûã òýíèéëãýí õºäºëãººíã¿é áàéëãàíà.
• Òóõàéí ºäºðò àæèãëàãäñàí õýâèéí áóñ áàéäàë, ò¿¿íèé ¿ðãýëæëýõ õóãàöàà,
øºíèéí óíòàëò ã¿í ýñýõ òàëààð òýìäýãëýë õºòëºõèéã ºâ÷òíººñ õ¿ñíý.
• 24 öàãèéí ÀÄ-ûí õýìæèëòèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä àëäàà èõòýé áàéñíààñ õîíîãèéí
íèéò öàãèéí 70%-èéã òºëººëæ ÷àäààã¿é òîõèîëäîëä õýìæèëòèéã äàâòàí
õèéíý. ªäºð áîëîí øºíèéí õýìæèëò¿¿äèéí òîî îéðîëöîîãîîð òýíö¿¿ áàéõ
¸ñòîé.
ÀÄ-ûí ò¿âøèí ýìíýëãèéí, õîíîãèéí, áîëîí ãýðèéí íºõöºëä õýìæñýí ýñýõýýñ
õàìààðààä ººð áàéíà. (Õ¿ñíýãò 4)
Ýìíýëãèéí áóþó “öàãààí õàëàä”-íû ÀÃ

24 öàãèéí òóðø áîëîí ãýðèéí íºõöºëä ÀÄ-ûã õýìæèõýä õýâèéí ìºðòëºº ýìíýëýãò
3-ààñ äîîøã¿é èðýëòèéí ¿çëýãýýð 140/90 ìì ÌÓÁ áà ò¿¿íýýñ äýýø áàéñàí áîë
“ýìíýëãèéí áóþó öàãààí õàëàä”-íû ÀÃ ãýñýí îíîøèéã òàâüäàã. Ýìíýëãèéí ÀÃ ãýæ
îíîøèëñîí òîõèîëäîëä áîäèñûí ñîëèëöîîíû ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñ, ÁÝÃ çýðãèéã
øàëãàæ, àìüäðàëûí õýâ ìàÿãàà ººð÷ëºõ çºâëºãººã ºãºí, õÿíàëòûí ¿çëýãèéã
îéðòóóëíà.
Äàëä áóþó õóóðàì÷ ãèïåðòåíçè

Ýìíýëãèéí íºõöºëä ÀÄ-ûí ò¿âøèí õýâèéí ÷ (<140/90 ìì ÌÓÁ), 24 öàãèéí áîëîí
ãýðèéí õýìæèëòýýð ÀÄ èõýññýí áîë “äàëä áóþó õóóðàì÷ ãèïåðòåíçè” ãýíý. Äàëä
ãèïåðòåíçèòýé õ¿ì¿¿ñò ÇÑª-íä ºðòºõ ýðñäýë ºíäºð áàéäàã.
Â.3. Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýëò
Â.3.1. ÀÃ-èéí óðüä÷èëàí ñýðãèéëýëò áà ýì÷èëãýýíä àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã

ººð÷ëºõèéí à÷ õîëáîãäîë:
• Àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ àðãà õýìæýýí¿¿äèéí ãîë çîðèëãî íü ÀÄ-
ûã áóóðóóëàõ, áóñàä ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñèéã õÿíàõ, èíãýñíýýð ÇÑª-íèé íèéò
ýðñäëèéã áàãàñãàõ ÿâäàë þì.
• Àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ òóõàé çºâëºãººã ýìýí ýì÷èëãýý õèéëãýäýã
ýñýõýýñ ¿ë õàìààðàí á¿õ ºâ÷òºíä (õýâèéí äýýä äàðàëòòàé ºâ÷òºíã õàìðóóëàõ)
ºãíº. ¯¿íèé çîðèëãî íü ÀÄ-ûã áóóëãàõ, áóñàä ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñèéã õÿíàõ,
ÀÄ áóóëãàõ ýìèéí òóíã áàãàñãàõàä îðøèíî.
• Àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ çºâëºãººã ºãºõäºº çàí ¿éëèéí áîëîí
ìýðãýæëèéí òàëààñ õàíãàëòòàé çºâëºæ, ¿çëýã á¿ðèéí ºìíº óðüä ºãñºí
çºâëºãººãºº áàòàëãààæóóëæ áàéõ õýðýãòýé. Ýìýí áóñ ýì÷èëãýý õèéëãýæ
áàéãàà ºâ÷òºíèéã ñàéòàð õÿíàæ, ýìýí ýì÷èëãýý øààðäëàãàòàé áîëñîí ¿åä
öàã àëäàëã¿é õèéíý.
• Àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷èëñíººð ÀÄ áîëîí ÇÑª-íèé ýðñäýë áóóðäàã
áîëîõûã äýëõèé íèéòýýðýý õ¿ëýýí çºâøººð÷, äàðààõü ç¿éëñ¿¿äýä àíõààðëàà
õàíäóóëæ áàéíà. ¯¿íä:
• Äàâñíû õýðýãëýýã áóóðóóëàõ
• Æèìñ íîãîîíû õýðýãëýýã íýìýãä¿¿ëýõ, ººõíèé õàíàñàí õ¿÷èë èõòýé (àìüòíû
ãàðàëòàé) òîñíû õýðýãëýýã áóóðóóëàõ
• Èë¿¿äýë æèíòýé õ¿ì¿¿ñ æèíãýý áóóðóóëàõ, áèåèéí æèíãýý õýâèéí õýìæýýíä

áàðèõ
• Àðõè, ñîãòóóðóóëàõ óíäààã õýòð¿¿ëýí õýðýãëýõã¿é áàéõ
• ªäºð á¿ð áèåèéí äàñãàë õºäºëãººí õèéõ
• Òàìõèíààñ òàòãàëçàõ çýðýã áîëíî.
Â.3.1.1. Äàâñíû õýðýãëýýã áóóðóóëàõ

• Õîîëíû äàâñûã (NaCL) õýòð¿¿ëýí õýðýãëýõ íü ÀÄ-ûã íýìýãä¿¿ëæ, ãèïåðòåíçèéã
¿¿ñãýõ òîìîîõîí õ¿÷èí ç¿éë áîëäîã
• Äàâñíû õýðýãëýýã áàãàñãàâàë ÀÄ-ûã áóóðóóëäàã.
• Äàâñíû õýðýãëýýã áóóðóóëàõ çºâëºãººã çºâ õîîëëîëòûí òàëààðõ áóñàä
çºâëºãººòýé õîñëóóëñàí òîõèîëäîëä ÀÄ áóóðóóëàõ íºëºº íü èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé
áàéíà. Äàâñíû õýðýãëýýã áàãàñãàñíààð ÀÄ-ûã áóóðóóëàõ ýìèéí íºëººã
ñàéæðóóëàõ, ýìèéí òóíã áóóðóóëàõ ìºí òîîã íü öººð¿¿ëýõ à÷ õîëáîãäîëòîé
• Äàâñ áàãàòàé õîîëíû äýãëýì áàðèìòàëæ áàéãàà ºâ÷òºíä õîîëîíäîî äàâñ
íýìýõã¿é áàéõ, äàâñàëñàí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿ë õýðýãëýõ, êàëè èõ õýìæýýãýýð
àãóóëñàí áàéãàëèéí ãàðàëòàé á¿òýýãäýõ¿¿í æèìñ, æèìñãýíý õýðýãëýõèéã
çºâëºíº.
• Õîíîãò 5 ãð-ààñ áàãà äàâñ (ýíý íü 2.0 ã Na-òàé òýíöýõ) õýðýãëýíý1.
Ìîíãîë÷óóäûí õóâüä öàéã äàâñã¿é óóõ íü õîíîãò õýðýãëýõ äàâñíû õýìæýýã
áàãàñãàõàä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé.
Â.3.1.2. Õîîëíû áóñàä äýãëýì

• Æèìñ íîãîîãîîð áàÿëàã, òîñëîã áàãàòàé ñ¿¿ áîëîí ñ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿í, õàíàñàí
ººõ òîñíû õ¿÷èë áàãàòàé, êàëè èõòýé á¿òýýãäýõ¿¿í çîíõèëñîí õîîë õ¿íñ íü
ÀÄ-ûí ò¿âøèíã áóóðóóëäàã.
• Ýñëýã èõòýé õîîë ÀÃ-òýé ºâ÷òºíä ÀÄ-ûã áóóëãàõ ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëäýã. Äîîä
òàë íü 8 äîëîî õîíîãèéí òóðø õýðýãëýõýä ÀÄ-ûí ò¿âøèíã õàìãèéí äýýä
õýìæýýãýýð áóóëãàíà.
Íýìýëòýýð
• Òîñëîã áàãàòàé ñ¿¿, öàãààí èäýý õýðýãëýõ
• Àìüòíû ãàðàëòàé ººõ òîñíû õýðýãëýýã áàãàñãàõ
• Äîëîî õîíîãò äîîä òàë íü 2 óäàà çàãàñíû ìàõ èäýõ
• Óðãàìëûí òîñ (íàðàíöýöãèéí, ÷èäóí æèìñíèé ã.ì.), óðãàìëûí òîñíîîñ ãàðãàæ
àâñàí ìàðãàðèíûã õîîëîíäîî õýðýãëýõ, òàëõàíä öºöãèéí òîñíû îðîíä ò¿ðõýæ
èäýõ
ÀÃ-òýé ºâ÷òºíä õîîëîíäîî æèìñ íîãîîã ò¿ëõ¿¿ õýðýãëýõ (ºäºðò 5 íýãæ1
áóþó 300-400 ãð), òîñëîã áàãàòàé ñ¿¿ õýðýãëýõ áàéäëààð àìüòíû ãàðàëòàé ººõ,
òîñîî áàãàñãàõ, ººõòýé òàðãàí ìàõ áàãà èäýõ, óðãàìëûí òîñ, çàãàñíû ìàõ èõýýð
õýðýãëýõèéã çºâëºíº. Ìýðãýæëèéí õîîë ñóäëàà÷ààð çºâëºãºº ºã¿¿ëýõ íü ç¿éòýé.
Â.3.1.3. Àðõèíû õýðýãëýýã õÿçãààðëàõ

• Õ¿í àìûí àðõèíû õýðýãëýý, ÀÄ-ûí ò¿âøèí, ÀÃ-èéí òàðõàëòûí õîîðîíä
øóãàìàí õàìààðàë áàéäàã.
• Äîëîî õîíîãò äîîä òàë íü 240 ãð ýòèëèéí ñïèðò óóäàã õ¿ì¿¿ñèéí ÀÄ-ûí
ò¿âøèí àðõèíû áàãà õýðýãëýýòýé õ¿ì¿¿ñòýé õàðüöóóëàõàä 3-4 ìì ÌÓÁ-ààð
ºíäºð áàéäàã.
• Àðõèéã õýòð¿¿ëýí óóõ íü òàðõèíä öóñ õàðâàõ ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñèéí íýã
áîëäîã.
• Àðõè íü ÀÄ áóóëãàõ ýìèéí íºëººã ñóëðóóëäàã.

• Àðõèéã õýòð¿¿ëýí óóäàã (ºäºðò 5 áà ò¿¿íýýñ äýýø ñòàíäàðò óóëò) õ¿ì¿¿ñ
àðõèíààñ ãýíýò ãàðñíû äàðààãààð ÀÄ ò¿ð çóóð èõýñ÷ áîëíî.
• Àðõèíû õýðýãëýýã õÿçãààðëàõàä ÑÄ áîëîí ÄÄ ¿ëýìæ õýìæýýãýýð áóóðäàã
áîëîõ íü òóðøèëòààð áàòëàãäñàí.
• Àðõèéã óóõã¿é áàéõ
• Õýðýâ àðõè óóäàã, ÀÃ-òýé áîë ýðýãòýé÷¿¿äýä ºäºðò 20-30 ãð (2-3 ñòàíäàðò
óóëò), ýìýãòýé÷¿¿äýä 10-20 ãð (1-2 ñòàíäàðò óóëò)-ààñ õýòð¿¿ëýëã¿é ýòèëèéí
ñïèðò óóõûã çºâëºõ õýðýãòýé.
Â.3.1.4. Æèí áóóðóóëàõ

Áèåèéí æèí áîëîí ÀÄ-ûí ò¿âøèí õîîðîíäîî øóóä õàìààðàëòàé. Áèåèéí ººõíèé
õýìæýý õýò èõ áàéõ íü ÀÄ-ûã èõýñãýõ, ÀÃ ¿¿ñýõ óðüä÷èëñàí õ¿÷èí ç¿éë áîëäîã.
Áèåèéí ººõíèé õýìæýýã áèåèéí æèíãèéí èíäåêñ (ÁÆÈ=áèåèéí æèíã ºíäðèéí
êâàäðàòàä õóâààõ êã/ì2) áà á¿ñýëõèéí òîéðãèéí õýìæýýãýýð ãàðãàíà. ÁÆÈ 18.5-
ààñ 25 õ¿ðòýë êã/ì2 áàéâàë õýâèéí, 25-ààñ 30 õ¿ðòýë êã/ì2 áàéâàë èë¿¿äýë æèíòýé,
30 êã/ì2 áà ò¿¿íýýñ èõ áàéâàë òàðãàí ãýæ òîîöíî. Á¿ñýëõèéí òîéðãèéí õýìæýýã
ýðýãòýé÷¿¿äýä 90 ñì, ýìýãòýé÷¿¿äýä 80 ñì-ýýñ áàãà áàéõûã çºâëºíº.
• Èë¿¿äýë æèíòýé õ¿ì¿¿ñ æèíãýý õàñàõàä ÀÄ áóóðàõààñ ãàäíà èíñóëèíä
äºæðºë, ×Ø, ãèïåðëèïèäåìè, ç¿¿í õîâäëûí ãèïåðòðîôè (ÇÕÃ), íîéðîíä
àìüñãàë ò¿ãæðýõ (õóðõèðàõ) çýðýã õàâñàðñàí õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéã áóóðóóëàõ à÷
õîëáîãäîëòîé.
• Áèåèéí æèíã 5 êã õàñàõàä ÑÄ 4 ìì ÌÓÁ-ààð, ÄÄ 2 ìì ÌÓÁ-ààð òóñ òóñ
áóóðäàã. Áèåèéí æèíã õýäèé ÷èíýý õàñàæ ÷àäíà òºäèé ÷èíýý ÀÄ-ûí ò¿âøèíã
áóóðóóëíà.
• Èë¿¿äýë æèíòýé, ÀÄ-ûí ò¿âøèí íü õýâèéí äýýä õýìæýýíä áàéãàà õ¿ì¿¿ñ
æèíãýý áàãà çýðãýýð õàñàõàä ë ÀÃ-òýé áîëîõîîñ ñýðãèéëýõ áà ýìèéí òóí,
øàòëàëûã áóóðóóëæ, óëìààð çîãñîîæ ÷àäíà. Õýâèéí áèåèéí æèíòýé õ¿ì¿¿ñèéí
õóâüä áèåèéí æèíãýý òîãòìîë õýâèéí õýìæýýíä áàðèõ ÿâäàë íü ýì÷èëãýýíèé
íýã ãîë çîðèëò þì.
Â.3.1.5. Èäýâõòýé õºäºëãººí õèéõ

Õºäºëãººíèé äóòàãäàë íü ÀÄ-ûí èõñýëò áîëîí ÇÑª-íèé íàñ áàðàëòòàé øóóä
õàìààðàëòàé áàéäàã. ÀÃ-òýé õ¿ì¿¿ñò áèåèéí òàìèðûí äàñãàë (àýðîáèê, òýâ÷ýýðèéí
äàñãàë) õèéëãýñíýýð ÑÄ áîëîí ÄÄ-ûí ò¿âøèíã 7/5 ìì ÌÓÁ-ààð òóñ òóñ áóóðóóëæ
÷àäíà. Äóíä çýðãèéí ýð÷èìòýé äàñãàë õºäºëãººí ÀÄ-ûã áóóðóóëæ, áèåèéí æèí
áîëîí á¿ñýëõèéí òîéðãèéã áàãàñãàæ, èíñóëèíä ìýäðýã ÷àíàðûã èõýñãýí, ªÍËÏ-ûã
íýìýãä¿¿ëíý.
• Ñóóãàà àìüäðàëûí õýâ ìàÿãòàé ºâ÷òºíä äóíä çýðãèéí ýð÷èìòýé äàñãàë,
õºäºëãººíèéã ºäºðò 30-45 ìèíóò òîãòìîë õèéõèéã çºâëºíº.
• Äàñãàë, õºäºëãººí¿¿ä ãîëäóó áèåèéí òýñâýð, òýâ÷ýýðèéã íýìýãä¿¿ëýõýä
÷èãëýíý (õóðäàí àëõàõ, øîãøèí ã¿éõ, óñàíä ñýëýõ). Ìºí áóë÷èíãèéí
ýñýðã¿¿öëèéã ñàéæðóóëàõ äàñãàëóóäûã íýìýëòýýð õèéëãýæ áîëíî.
• Äàñãàëûí ºìíºõ ÇÑ-íû ýðõòýí òîãòîëöîîã ¿íýëýõäýý: ºãºãäºõ äàñãàë-
õºäºëãººí, ºâ÷òíèé áèåèéí áàéäàë, ºâ÷íèé øèíæ òýìäýã, ÇÑª-íèé íèéò
ýðñäýë áîëîí áóñàä õàâñàðñàí ýìãýã¿¿äèéã ¿íäýñëýíý.
• ÀÄ-ûã õÿíàí ¿ð ä¿íòýé áóóëãàæ ÷àäàõã¿é áàéãàà òîõèîëäîëä òîõèðîõ ýìýí
ýì÷èëãýýã õèéæ, ÀÄ-ûã áóóðòàë ýð÷èìòýé äàñãàë-õºäºëãººíèéã õîéøëóóëíà.
Â.3.1.6. Òàìõèíààñ ãàðàõ

Òàìõè áîë ÇÑª-íèé ãîë ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéí íýã þì. Òàìõèíààñ ãàðàõ
íü àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ àðãà õýìæýýí¿¿äýýñ õàìãèéí ¿ð ä¿íòýé íü
áºãººä äàíãààð õýðýãæ¿¿ëýõýä ÇÑ-íû îëîí ºâ÷íººñ ñýðãèéëæ ÷àääàã óðüä÷èëàí
ñýðãèéëýëòèéí òîì àðãà õýìæýý þì. ÀÄ-ûí ò¿âøèíä àðõàã òàìõèäàëò íºëººòýé
òàëààð íîòîëãîî áàéõã¿é. Äàì òàìõèäàëò íü ç¿ðõíèé òèòýì ñóäàñíû áîëîí áóñàä
òàìõè-íºëººò ºâ÷íèé ýðñäëèéã íýìýãä¿¿ëäýã.
• Õ¿í á¿ðò òàìõè òàòàõã¿é áàéõûã çºâëºõ
• ÀÃ-òýé òàìõè òàòäàã õ¿ì¿¿ñò òàìõèíààñ ãàðàõ çºâëºãººã ºãíº.
• Äàì òàìõèäàëòûí òàëààð ìýäýýëëýýð õàíãàíà.
Õ¿ñíýãò 5. ÀÃ-ýýñ ñýðãèéëýõ, ýì÷ëýõýä òóñòàé àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ

àðãà õýìæýýí¿¿ä
Ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñ Çºâëºãºº
Äàâñíû õýðýãëýý1 Äàâñûã õîíîãò 5 ãð (2.0 ã Na)-ààñ õýòð¿¿ëýõã¿é áàéõ.
Õàãàñ áîëîâñðóóëñàí õîîë äàëä äàâñ àãóóëäàãèéã
ñàíààðàé.
Çîõèñã¿é õîîëëîëò Õîîëíû òàëààð ºãºõ çºâëºãºº
Æèìñ íîãîî1 - ºäºðò 5 íýãæ (ïîðö)
Õàíàñàí (àìüòíû) ººõ òîñûã áàãàñãàõûí òóëä: óðãàìëûí
òîñ, ýñâýë ìàðãàðèíûã öºöãèéí òîñíû îðîíä õýðýãëýõ;
áàãà òîñëîãòîé ñ¿¿, öàãààí èäýý õýðýãëýõ; ººõòýé òàðãàí
ìàõ áàãà èäýõ; áîëîìæòîé áîë äîëîî õîíîãò 1-2 óäàà
çàãàñ èäýõ
Ýñëýã: ¿ð òàðèà, æèìñ, íîãîîíû õýðýãëýýã èõýñãýõ
Àðõèíû õýðýãëýý Àðõè óóõã¿é áàéõ, óóõ òîõèîëäîëä ºäºðò ýðýãòýé÷¿¿ä
2 ñòàíäàðò*, ýìýãòýé÷¿¿ä 1 ñòàíäàðòààñ áàãà àðõè óóõ,
àðõèäàëòààñ çàéëñõèéõ
Èë¿¿äýë æèí áà Èë¿¿äýë æèíòýé, òàðãàí õ¿ì¿¿ñèéí æèíã áóóðóóëàõ. ÁÆÈ
òàðãàëàëò 18.5-25 êã/ì2, á¿ñýëõèéí òîéðãèéã ýðýãòýé÷¿¿äýä<90 ñì,
ýìýãòýé÷¿¿äýä <80 ñì òóñ òóñ áàéëãàõ,
Õºäºëãººíèé õîìñäîë Èäýâõòýé õºäºëãººí: äîëîî õîíîãò 5 óäàà, íýã óäààä
áàãàäàà 30 ìèíóò
Òàìõè òàòàõ Òàìõèíààñ òàòãàëçàõ, ãàðàõ
*íýã ñòàíäàðò óóëò: æèæèã ëààçòàé øàð àéðàã (330ãð), íýã õóíäàãà óëààí äàðñ (100ãð), 50ãð
àðõè (ýäãýýðèéí àëü íýãèéã õýðýãëýõ);
1
ÄÝÌÁ-ûí çºâëºìæ
Â.3.1.7. Àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ îð÷íûã á¿ðä¿¿ëýõ
Õýäèéãýýð õ¿í á¿ð þó èäýõ, èäýâõòýé õºäºëãººí õèéõ, òàìõè òàòàõ ýñýõýý ººðºº
øèéääýã ÷ õóâü õ¿íèéã ýð¿¿ë ñîíãîëò õèéõýä íü äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ øèéäâýð¿¿äèéã òºð
çàñãààñ ãàðãàíà. ÀÃ-èéí áîëîí áóñàä ÕÁª ¿¿ñýõýä íºëººëäºã õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä çºâõºí
ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàëáàðûí àñóóäàë áèø þì. Îëîí ãîë õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä îëîí íèéòèéí
áîëîí õóâèéí ñàëáàðóóäòàé õîëáîîòîé áàéäàã. Æèøýý íü: õºäºº àæ àõóé, ñàíõ¿¿,
õóäàëäàà, òýýâýð, õîò òºëºâëºëò, áîëîâñðîë, áèåèéí òàìèð çýðýã. Ýäãýýð ñàëáàðóóäûã
¿éë àæèëëàãààíäàà òàòàí îðîëöóóëàõ øààðäëàãàòàé. Áîäëîãî áîëîâñðóóëæ,
øèéäâýð ãàðãàã÷ á¿ðèéí àíõààðëûã ýð¿¿ë ìýíä ð¿¿ õàíäóóëàõ õýðýãòýé.
Ñóðãóóëü, àæëûí áàéð, ãýð á¿ë, îðîí íóòãèéí áàéãóóëëàãà çýðýã ÿíç á¿ðèéí
îð÷èíä äýýðõ ¿éë àæèëëàãààã ÷èãë¿¿ëýõýä àíõààðíà. Áîäëîãî áîëîâñðóóëæ,
øèéäâýð ãàðãàã÷ íàð áîëîí ñàëáàð õîîðîíäûí õàðèëöààã äýìæèõ æèøýýã äîð
äóðüäàâ. ¯¿íä:
Òàìõèíû õýðýãëýý: òàìõèíû ¿íý áîëîí òàìõèíû îíöãîé òàòâàðûã íýìýõ, ìºí
õóóëü áóñààð òàìõè èìïîðòëîõã¿é, òàìõèíû çàð ñóðòàë÷èëãààã ÿâóóëàõã¿é, çàëóó
õ¿ì¿¿ñò òàìõè õóäàëäààëàõã¿é áàéõ, îëîí íèéòèéí ãàçàð, ðåñòîðàí, àæëûí
áàéðàíä òàìõè òàòàõûã õîðèãëîõ çàìààð òàìõèã¿é îð÷íûã áèé áîëãîõ
Àðõèíû çîõèñòîé õýðýãëýý: àðõèíû ¿íý, òàòâàðûã íýìýõ, àðõèíû õýðýãëýýã
õÿçãààðëàõ (ÿëàíãóÿà çàëóó÷óóäàä), àðõèíû çàð ñóðòàë÷èëãààã õîðèõ.
Ýð¿¿ë çîõèñòîé õîîë (äàâñ, õàíàñàí ººõèéã áàãàñãàæ, æèìñ íîãîîíû õýðýãëýýã
íýìýãä¿¿ëýõ): õ¿íñèéã øîøãîæóóëàõ, õ¿íñíèé ¿éëäâýð, äýëã¿¿ð¿¿ä äàâñ áîëîí
ººõ òîñ áàãàòàé á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõ, õóäàëäààëàõ òàëààð õàìòðàí àæèëëàõ,
ýð¿¿ë õîîë áýëòãýõ, õèéõ òàëààð ñóðãàëòûã ñóðãóóëü, àæëûí áàéðàíä õèéõ.
Èäýâõòýé õºäºëãººí: àþóëã¿é, òàéâàí àëõàõ, äóãóé óíàõ (ÿâãàí õ¿íèé çàì, çàìûí
áîëîí ãóäàìæíû ãýðýëò¿¿ëýã, ãýðëýí äîõèî, çàìûí àþóëã¿é áàéäàë, ìàøèíû òîîã
õÿçãààðëàõ) îð÷íûã á¿ðä¿¿ëýõ, ÷ºëººò öàãààðàà èäýâõòýé õºäºëãººí õèéõ òîíîã
òºõººðºìæ, õÿìä ¿íýýð õàíãàõ çýðýã áîëíî.
Â.4. ÀÃ-èéã ýðò èëð¿¿ëýõ

Íàñàíä õ¿ðýã÷äèéí ÀÃ- èéã ýðò èëð¿¿ëýõ ãýäýã íü ÀÄ-ûí åðäèéí õýìæèëò þì.
Ýíý íü ºðòºã áàãàòàé òóë íàñàíä õ¿ðñýí õ¿í á¿ð ýðò èëð¿¿ëýëòýä õàìðàãäàõ
áîëîìæòîé áºãººä øààðäëàãàòàé þì.
ÀÃ-èéã òîäîðõîéëîõ ñòàíäàðò àðãà áîë ìåõàíèê ñôèãìîìàíîìåòð áîëîí áóñàä
õàòãàëòã¿é áàãàæèéã õýðýãëýõ ÿâäàë þì. 18-ààñ äýýø íàñíû õ¿ì¿¿ñò õóóëü,
ä¿ðìèéí õ¿ðýýíä (öýðýãò ÿâàõ, ñóðãóóëüä ýëñýõ, àæèëä îðîõ, ýìýãòýé÷¿¿äèéí ¿çëýã,
æèðýìñíèé õÿíàëòàíä îðîõ, æîëîîíû äàìæààíä ñóðàëöàõ çýðýãò) áîëîí òóõàéí
õ¿íèé õ¿ñýëòèéí äàãóó ÀÄ-ûí ò¿âøèíã òîäîðõîéëíî. ÀÃ-òýé ýñýõ íü òîäîðõîéã¿é,
ýìíýëýãò ººð øàëòãààíû óëìààñ ¿ç¿¿ëýõýýð èðæ áóé ºâ÷òºí¿¿äèéí ÀÄ-ûã õýìæèíý.
Ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòíóóä ÀÄ-àà õýìæ¿¿ëýõ òàëààð çàð õ¿ðã¿¿ëýõýýñ ãàäíà,
õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñëýýð ñóðòàë÷èëãàà ÿâóóëàõ, ýìíýëýãò ¿ç¿¿ëýõýýð èðñýí
õ¿ì¿¿ñèéã ãýð á¿ëýý àâ÷ðàõûã õ¿ñýõ çýðãýýð ¿çëýãò õàìðóóëíà.
Õàìãèéí òîõèðîìæòîé ÀÄ-ûí ò¿âøèí á¿õèé õ¿ì¿¿ñèéí äàðàëòûã 5 æèë òóòàìä
1 óäàà õýìæèíý. Õàðèí 40-ººñ äýýø íàñòàé áîë æèë òóòàìä ÀÄ-àà çààâàë
õýìæ¿¿ëíý. Õýðýâ ÀÄ õýâèéí áóñ áàéâàë õ¿ñíýãò 2-ä (õÿíàëò áîëîí ýì÷èëãýýã
áàãòààñàí) çààñíû äàãóó õýìæèëòèéã äàâòàí õèéæ ÀÃ-èéã èëð¿¿ëíý.
Â.5. ÀÃ- òýé ºâ÷òíèé ¿íýëãýý

Îíîøëîãîîíä ýìíýë ç¿éí ºã¿¿ëýìæ, áîäèò ¿çëýã, ëàáîðàòîðèéí áîëîí áóñàä
àðãóóä áàãòàíà. Ýäãýýð àðãóóäûí ãîë çîðèëãî íü ÀÄ-ûí ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõ,
ÁÝÃ, õàâñàðñàí ýìãýãèéã èëð¿¿ëýõ çàìààð ÇÑª-íèé íèéò ýðñäëèéã òîãòîîõ, ÀÃ-
èéí õî¸ðäîã÷ øàëòãààí, çàðèì ºâºðìºö ýìýíä ýñðýã çààëòòàé ýñýõèéã òîäðóóëàõ
ÿâäàë þì.
Õàâñàðñàí ýìãýãò:
• ×Ø
• ÇÑ-íû, ýñâýë áººðíèé ýìãýã:
• Òàðõèíû ñóäàñíû ºâ÷èí
• Èøåìèéí èíñóëüò, òàðõèíä öóñ õàðâàõ, òàðõèíä öóñ öî÷ìîãîîð ò¿ð õîìñðîõ
• Ç¿ðõíèé ºâ÷èí:
o Ç¿ðõíèé áàõ, ÇØ, ÇÄ, òèòìèéí ýðãýí ñóäàñæóóëàëò
• Áººðíèé ºâ÷èí - ×Ø-èéí íåôðîïàòè, áººðíèé äóòàãäàë

• Çàõ õÿçãààðûí ñóäàñíû ýìãýã
Íàñ çàëóó, ÀÄ ºíäºð, õîðóó ÿâöòàé áàéâàë îíîøèëãîîã óëàì èë¿¿ äýëãýðýíã¿é,
íàðèéí õèéõ øààðäëàãàòàé.
Â.5.1. Ñîíæèõ ¿çëýã (óäàìøëûí áîëîí ýìíýë ç¿éí ò¿¿õ)
ªìíº õýìæ¿¿ëæ áàéñàí ÀÄ-ûí õàìãèéí ºíäºð ò¿âøèí, ¿ðãýëæèëñýí õóãàöàà,
õýðýãëýæ áàéñàí äàðàëò áóóðóóëàõ ýìèéí ¿ð ä¿í, ãàæ íºëºº çýðãèéã àñóóíà.
ÇÑª-íèé ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñ:
• ÀÃ, ÇÑª, ×Ø, äèñëèïèäåìè, ç¿ðõíèé áóë÷èíãèéí ýìãýã, ÇÄ, õàâõëàãèéí ýìãýã,
õýì àëäàãäàõ ºâ÷íèé òàëààð õóâü õ¿íèé áîëîí óäìûí ºã¿¿ëýìæ
• àìüäðàëûí õýâ ìàÿã: òàìõè òàòàõ, àðõè óóõ, õîîëëîõ çóðøèë (ººõ, äàâñíû
õýðýãëýý), ýðò çàëóó íàñíààñàà èë¿¿äýë æèíòýé, òàðãàí ýñýõ, ìºí õºäºëãººíèé
èäýâõèéã òîîöîõ
• õóðõèðàëò: íîéðîíä àìüñãàë ò¿ãæèðäýã ýñýõèéã ºâ÷òíèé ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿äýýñ
àñóóõ.
Áàé ýðõòíèé ãýìòýë:
• òàðõè, í¿ä: òîëãîé ýðãýõ, ºâäºõ, õàðàà ìóóäàõ, òàðõèíû öóñàí õàíãàìæ ò¿ð
çóóð öî÷ìîã õîìñðîõ, ìýäðýõ¿éí áîëîí õºäºëãººíèé ººð÷ëºëò¿¿ä.
• ç¿ðõ: ç¿ðõ äýëñýõ, öýýæýýð ºâäºõ, àìüñãàë äàâ÷äàõ, øàãàéí ¿åýð õàâäàõ.
• áººð: àì öàíãàõ, øýýñíèé ãàðö èõñýõ (ïîëèóðè), øºíº øýýõ (íèêòóðè), öóñòàé
øýýõ (ãåìàòóðè).
• çàõûí àðòåðèéí ñóäàñ: õºë ãàð õºðºõ, ÷èíýðýí äîãîíöîõ, öàéðàõ
Õî¸ðäîã÷ ÀÃ-èéí øèíæ¿¿ä:

• áººðíèé ºâ÷íèé óäìûí ò¿¿õòýé (îëîí óéëàíõàéò áººðíèé ýìãýã).
• áººðíèé ºâ÷èí (ÿëàíãóÿà ãëîìåðóëîíåôðèò), øýýñíèé çàìûí õàëäâàð, ãåìàòóðè.
• ýì/áîäèñûí õýðýãëýý: æèðýìñëýëòýýñ õàìãààëàõ ýì, ñèìïàòîìèìåòèê
(íàôàçîëèí, àäðåíàëèí áîëîí ýôåäðèíòýé õàìðûí äóñààëãà), õîîëíû äóðøèë
áóóðóóëàõ ýì (àìôåòàìèí), êîêàèí, àäðåíî- áîëîí êîðòèêî-ñòåðîèäóóä,
ñòåðîèäûí áóñ ¿ðýâñëèéí ýñðýã ýì¿¿ä, ýðèòðîïîýòèí, öèêëîñïîðèí, õîîëíû
çàðèì íýìýëò áýëäìýë¿¿ä (ýôåäðèí àãóóëñàí ã.ì.).
• õºëðºõ, òîëãîé ºâäºõ, ÿäðàõ, óöààðëàõ áîëîí ç¿ðõ äýëñýõ (ôåîõðîìîöèòîìà),
áóë÷èíãèéí ñóëðàëò áîëîí òàòàëò, õºøèëòèéí øèíæ¿¿ä (àëüäî-ñòåðîíèçì).
ÀÄ áóóëãàõ ýìèéã õýðýãëýñíýýñ õ¿íäýð÷ áîëîõ ºâ÷í¿¿ä áóé ýñýõ:
• áàãòðàà, áººðíèé äóòàãäàë, ×Ø, òóëàé
Õóâü õ¿íèé îíöëîã, ãýð á¿ë áîëîí íèéãýì, îð÷íû õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä.
Â.5.2. Øèíæèõ ¿çëýã (áîäèò ¿çëýã)

ªâ÷òíèé áèåèéí åðºíõèé áàéäàë.
ÁÝÃ-èéí øèíæ òýìäã¿¿ä:
• òàðõè: õ¿ç¿¿íèé àðòåðè äýýð øóóãèàíòàé, õºäºëãººíèé áîëîí ìýäðýõ¿éí
ººð÷ëºëò¿¿ä.
• í¿äíèé òîðëîã: í¿äíèé óãèéí ººð÷ëºëò.
• ç¿ðõ: ç¿ðõíèé îðîéí ò¿ëõýëòèéí áàéðëàë áîëîí øèíæ ÷àíàð ººð÷ëºãäºõ,
ç¿ðõíèé õýì àëäàãäàõ, ìîðèí òºâºðãººíèé (ãàëîï) ÷èìýý, óóøãèíû õýðæèãí¿¿ð,
çàõûí õàâàí.
• çàõûí àðòåðè: çàõûí ñóäàñ ëóãøèëòã¿é áîëîõ, öººðºõ, õî¸ð òàëä èæèë áóñ
òýìòðýãäýõ, ãàð õºë õºðºõ, àðüñàíä òýæýýëèéí ººð÷ëºëò¿¿ä èëðýõ.
• ã¿ðýýíèé àðòåðè: ñèñòîëûí øóóãèàí.
ÀÃ-èéí õî¸ðäîã÷ øàëòãààíóóä áà ýðõòíèé ãýìòýë:

• Êóøèíãèéí õàì øèíæ
• íåéðîôèáðîìàòîçûí ¿åèéí àðüñíû ãýìòýë (ôåîõðîìîöèòîì)
• áººð òîìîð÷ òýìòðýãäýõ (îëîí óéëàíõàéò áººð)
• õýâëèéä (áººðíèé ñóäàñíû øàëòãààíò ãèïåðòåíçè), ç¿ðõíèé îð÷èìä, ýñâýë
öýýæèíä (ãîë ñóäàñíû êîàðêòàöè, ýñâýë ãîë ñóäàñíû ºâ÷èí) øóóãèàí ñîíñîãäîõ
• ãóÿíû àðòåðèéí ëóãøèëò ñóëðàõ, öººðºõ, ãóÿíû àðòåðèéí äàðàëò áàãàñàõ
(ãîë ñóäàñíû êîàðêòàöè, ýñâýë ãîë ñóäàñíû ºâ÷èí).
Äîòîð ýðõòíèé ººõëºëòèéí øèíæ¿¿ä:
• ÁÆÈ = áèåèéí æèí (êã)/ºíäºð (ì2)
• áèåèéí æèíãèéí èë¿¿äýë: ÁÆÈ = 25 êã/ì2-29 êã/ì2.
• òàðãàëàëò: ÁÆÈ30 êã/ì2.
• á¿ñýëõèéí òîéðîã íýìýãäýõ (çîãñîî áàéðëàëä):
• ýðýãòýéä>90 cì; ýìýãòýéä >80 cì
Â.5.3. Ëàáîðàòîðèéí áîëîí áóñàä øèíæèëãýýí¿¿ä

Çààâàë õèéõ øèíæèëãýýí¿¿ä:
• ºëºí ¿åèéí öóñíû ãëþêîç
• ëèïèäèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä (õóðäàâ÷èëñàí àðãààð)
• öóñàí äàõü êàëè, íàòðè, êðåàòèíèí, øýýñíèé õ¿÷èë
• êðåàòèíèíû êëèðåíñ áóþó ò¿¿äãýíöðèéí ø¿¿ðëèéí õóðä
• øýýñíèé øèíæèëãýý (óóðàã, öóñ)
• ç¿ðõíèé öàõèëãààí áè÷ëýã
• ãåìîãëîáèí áîëîí ãåìàòîêðèò
Íýìýëòýýð õèéõ øèíæèëãýýí¿¿ä:
• í¿äíèé óã õàðàõ
• ãýðèéí íºõöºëä ÀÄ õÿíàõ
• õîíîãèéí ÀÄ õýìæèõ
• ýìíýëç¿éí ¿çëýãýýð ÇÄ-ûã ñýæèãëýâýë öýýæíèé ðåíòãåí çóðàã àâàõ
• ºëºí ¿åèéí öóñíû ãëþêîçûí ò¿âøèí 5.6 ììîëü/ë áàéãàà òîõèîëäîëä
ãëþêîçûí à÷ààëàëòàé ñîðèë õèéæ ãëþêîçûí õýìæýýã òîîöîõ (à÷ààëëûí
äàðààõü ñèéâýíãèéí ãëþêîç). Äàâòàí øèíæèëãýýãýýð ºëºí öóñíû ãëþêîçûí
õýìæýý 7.0 ììîëü/ë áîë ×Ø ãýñýí îíîøèéã òàâèíà
• ç¿ðõíèé ÷àíä àâèàí øèíæèëãýý (ÝõîÊÃ)
• ã¿ðýýíèé ñóäàñíû 2D õýìæýýñò ÷àíä àâèàíû øèíæèëãýý
• øýýñíèé óóðãèéí òîîí ¿ç¿¿ëýëò
• øýýñýíä ìèêðîàëüáóìèíóðè, êàëè, íàòðè ¿çýõ
• øàãàé/áóãàëãàíû ÀÄ-ûí èíäåêñ
• äàâòàìæèò äîëãèîíû õóðäûã òîäîðõîéëîõ (Pulse Wave Velocity-ñóäàñíû
õàíûí óÿí õàòàí ÷àíàðûã õýìæèõ)
Íàðèéâ÷èëñàí øèíæèëãýýí¿¿ä (øààðäëàãàòàé ¿åä õèéõ)
• òàðõè, ç¿ðõ, áººðíèé áîëîí ñóäàñíû ãýìòëèéã èëð¿¿ëýõ.
ªâ÷íèé ò¿¿õ, áîäèò ¿çëýã, øèíæèëãýýí¿¿äýýñ õî¸ðäîã÷ ÀÃ õýìýýí ñýæèãëýâýë:
øýýñýíä ðåíèí, àëüäîñòåðîí, êîðòèêîñòåðîèä, êàòåõîëàìèí çýðãèéí ò¿âøèíã ¿çýæ,
àðòåðèîãðàôè, áººð áîëîí áººðíèé äýýä áóë÷èðõàéí ÷àíä àâèàí øèíæèëãýý,

êîìïüþòåð òîìîãðàôè, ñîðîíçîí ðåçîíàíñûí ä¿ðñ îíîøèëãîîã ¿éëäýíý
Â.5.4. Íàðèéí ìýðãýæëèéí ýì÷èä ¿ç¿¿ëýõ çààëòóóä

Ãèïåðòåíçèéí õÿìðàë (êðèç) (äýëãýðýíã¿éã Â.7.15-ààñ õàðíà óó)
1. Íýí ÿàðàëòàé ýì÷èëãýýò ãèïåðòåíçè (ÁÝÃ öî÷ìîãîîð, ýñâýë öî÷ìîã äààìæðàëààð
èëðýõ)
- Èõýâ÷ëýí ÄÄ 130 ìì ÌÓÁ, õààÿà ÑÄ200 ìì ÌÓÁ
2. Õîéøëóóëøã¿é ýì÷èëãýýò ãèïåðòåíçè
(ÿìàð íýãýí çîâèóðã¿é, ÁÝÃ öî÷ìîãîîð, ýñâýë öî÷ìîã äààìæðàëààð èëðýõã¿é)
- Îíöãîé õ¿íä õýëáýðèéí ÀÃ (ÀÄ> 220/120 ìì ÌÓÁ)
Äàðààõü ¿íäñýí øàëòãààíóóä áàéãàà áîë: (õî¸ðäîã÷ ÀÃ Â.7.13-ààñ õàðíà óó)

• ºâ÷íèé ò¿¿õ, ýñâýë áîäèò ¿çëýãýýð õî¸ðäîã÷ øàëòãààíûã ñýæèãëýæ áàéãàà
áîë (òóõàéëáàë öóñíû íàòðè õýâèéí äýýä õýìæýýíä, ýñâýë Na èõñýëò á¿õèé
ãèïîêàëèåìè (Êîííû õàì øèíæ), ýñâýë Êóøèíã òºñò õýâ øèíæ èëýðñýí áîë).
• öóñàí äàõü êðåàòèíèíû õýìæýý èõýññýí, ò¿¿äãýíöýðèéí ø¿¿ðëèéí õóðä
(ÒØÕ)<60 ìë/ìèí
• ïðîòåèíóðè, ãåìàòóðè
• ÀÄ ãýíýò èõñýõ, ýñâýë ãèïåðòåíçè äààìæðàõ
• Õàâñàðñàí ýìýí ýì÷èëãýýíä (3 ýìèéã çîõèõ òóíãààð õýðýãëýõýä) ¿ð ä¿íã¿é
(ýìýíä òýñâýðòýé ÀÃ Â.7.14 –ààñ õàðíà óó)
• Çàëóó íàñ (20-èîñ äîîø íàñíû ÀÃ-òýé çàëóó÷óóä, ìºí ýì÷èëãýý øààðäëàãàòàé
30-ààñ äîîø íàñíû ÀÃ-òýé çàëóó÷óóä)
Îíöãîé òîõèîëäëóóä:
• îëîí ýìýíä õàðøèëòàé, ýñâýë ýñðýã çààëòòàé, ¿¿íèé óëìààñ ýìèéí ñîíãîëò
õèéõýä áýðõøýýëòýé áàéõ
• ºâ÷òºíººñ ýì÷èéí çààëòûã á¿ðýí, çºâ õýðýãæ¿¿ëýõã¿é áàéõ
• ÀÄ-ûí ò¿âøèí ºâºðìºö áàéäëààð õýëáýëçýõ
• “öàãààí õàëàä”-íû ãèïåðòåíçè áàéæ áîëçîøã¿é òîõèîëäîë
• æèðýìñíèé ãèïåðòåíçè
Â.5.5. ÁÝÃ-èéã èëð¿¿ëýõ

ÁÝÃ-èéã èëð¿¿ëýõ ÿâäàë íü ÇÑª-íèé ýðñäýëèéã òîäîðõîéëîõîä èõýýõýí à÷
õîëáîãäîëòîé ó÷ðààñ îíîøëîãîîã ñàéí õèéõ õýðýãòýé.
Ç¿ðõ
ÇÕÃ íü ÇÑª-íèé áèå äààñàí øèíæ òýìäýã áºãººä ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿íä
ò¿¿íèé ýðãýí õýâèéí áîëîõ íü ÿëàíãóÿà 54-ýýñ äýýø íàñíû õ¿ì¿¿ñò èõýýõýí à÷
õîëáîãäîëòîé.
• Ç¿ðõíèé öàõèëãààí áè÷ëýã (ÇÖÁ) íü ÀÄ èõòýé õ¿ì¿¿ñò ÇÕÃ, õîâäëûí ñóíàëòûí
õýâ øèíæ, ç¿ðõíèé öóñàí õàíãàìæ õîìñäîõ, õýì áà äàìæóóëàëòûí àëäàãäëûã
èëð¿¿ëýõ ýíãèéí ¿íýëãýýíèé íýã àðãà þì. ÇÖÁ-èéí äàðààõü ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã
àøèãëàí ÇÕÃ-èéã îíîøèëäîã. ¯¿íä (õàâñðàëò 1-ýýñ õàðíà óó):
o Ñîêîëîâ-Ëàéîíû èíäåêñ
o Êîðíåëèéí èíäåêñ
ÝõîÊÃ áóþó ç¿ðõèéã ÷àíä àâèàãààð øèíæëýõ àðãûã ÇÕÃ-èéã èë¿¿ ìýäðýã
îíîøëîõûí òóëä, ýñâýë ÇÖÁ õèéõ áîëîí ¿íýëýõ áîëîìæã¿é (Ãèññèéí áàãöíû õîðèã
ã.ì) ¿åä õýðýãëýíý. ÇÕÃ-èéã òîäîðõîéëîõîä ýðýãòýéä 125 ãð/ì2, ýìýãòýéä 110 ãð/
ì2 ãýñýí ¿ç¿¿ëýëòèéã ºðãºí àøèãëàäàã. ÝõîÊÃ-èéí øèíæèëãýýãýýð ç¿¿í õîâäëûí
àãøèëòûí ¿éë àæèëëàãàà, æèí õýìæýý, õàâõëàãèéí ýìãýãèéí òàëààð íýìýëò
ìýäýýëëèéã àâ÷ áîëíî.
Áººð
• Áººðíèé ¿éë àæèëëàãàà ìóóäñàí, ýñâýë øýýñýýð àëüáóìèíû ÿëãàðàëò
íýìýãäñýí íü ÇÑ-íû áîëîí áººðíèé ºâ÷íèé ýðñäýë õî¸óëàà èõýññýíèéã
õàðóóëäàã.
• Áººðíèé ¿éë àæèëëàãààã ¿íýëýõ íü áººðíèé äóòàãäëûã èëð¿¿ëýõýýñ ãàäíà
ýìèéí òóíã òîõèðóóëàõàä õýðýãòýé áàéäàã. ¯¿íä:
o ñèéâýíãèéí êðåàòèíèíû õýìæýý
o ÒØÕ (MDRD òîìú¸î, Êîêðîôò-Ãàóëòûí òîìú¸îã õàâñðàëò 1-ýýñ õàðíà
óó).
• Øýýñýýð óóðàã ÿëãàðàõ (ïðîòåèíóðè): ñîðèë ýåðýã ãàðâàë øýýñýíä óóðàã
èëýðëýý ãýæ ¿çýõ áà ñºðºã ãàðâàë ìèêðîàëüáóìèíóðè áàéãàà ýñýõèéã øàëãàíà.
• Øýýñýí äýõ àëüáóìèí/êðåàòèíèíû õàðüöààã ¿çíý.
Í¿äíèé óã õàðàõ
Í¿äíèé óãèéí øèíæèëãýýãýýð òîðëîãò öóñ õàðâàõ, íýâ÷äýñ ¿¿ñýõ, õàðààíû
ìýäðýëèéí äèñê õàâàãíàõ çýðýã íü çºâõºí ÀÃ-èéí õ¿íä õýëáýðèéí ¿åä èëðýõ áºãººä
ÇÑª-íèé ºíäºð ýðñäýëòýéã õàðóóëäàã. Í¿äíèé óãèéí äóíä çýðãèéí ººð÷ëºëòèéí
îíîøèéí à÷ õîëáîãäëûí òàëààð ìàðãààíòàé áàéíà. Í¿äíèé óãèéã çºâõºí õ¿íä
õýëáýðèéí ÀÃ áîëîí çàëóó õ¿ì¿¿ñò õàðàõ íü çîõèìæòîé.
Öóñíû ñóäàñíû ýìãýãèéã äàðààõü øèíæèëãýýí¿¿äýýð èëð¿¿ëíý. ¯¿íä:

• ã¿ðýýíèé àðòåðèéí äîòîð õàíûí çóçààí (IMT)-ûã ã¿ðýýíèé àðòåðèéí ñàëààëàõ
(áèôóðêàöè) õýñýãò õýìæèæ àòåðîñêëåðîçûã èëð¿¿ëíý. Ã¿ðýýíèé ñóäàñíû òîì
ñàëààíû ãèïåðòðîôè íü ÇÑª-íèé óðüä÷èëñàí øèíæ þì. Ã¿ðýýíèé àðòåðèéí
÷àíä àâèàí øèíæèëãýýã ñóäàñíû ãèïåðòðîôè, ýñâýë øèíæ òýìäýãã¿é
àòåðîñêëåðîçûã èëð¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé ¿åä õèéõèéã çºâëºíº. IMT0.9 ìì,
ýñâýë òîâðóó áàéõ íü ýìãýãèéã èëýðõèéëíý.
• äàâòàìæèò äîëãèîíû õóðäààð àðòåðèéí ñóäàñíû óÿí õàòàí ÷àíàðûã
òîäîðõîéëíî (ñóäàñíû õóòóóðàë áóþó àòåðîñêëåðîç íü ºíäºð íàñòíû ÑÃ-èéã
¿¿ñãýõ, ÇÑª-íèé ýðñäëèéã íýìýãä¿¿ëýõ). Ìºí íýìýëòýýð òºâèéí ÀÄ áîëîí
àóãìåíòàöèéí èíäåêñýýð ÇÑª-òýé ýñýõèéã óðüä÷èëàí òîãòîîíî.
• øàãàé/áóãàëãàíû ÀÄ-ûí èíäåêñ áàãà áàéõ íü çàõûí àðòåðèéí ñóäàñíû ýìãýã
äààìæèðñíûã õàðóóëíà.
Â.5.6. ÇÑª-èé ýðäñëèéí ¿íýëãýý

ÇÑª-íèé íèéò ýðñäýë ãýäýã íü èðýõ 10 æèëä àìèíä õàëã¿é, õàëòàé ÇÑª-ººð
ºâäºõ ìàãàäëàë þì. ªìíº íü ÇÑª îíîøëîãäñîí, ×Ø-òýé, õîëåñòåðèíû ò¿âøèí
ýðñ èõýññýí ã.ì. ýðñäëèéí õ¿÷èí ç¿éëòýé, ýñâýë ÁÝÃ-òýé áîë ÇÑª-íä ºðòºõ ýðñäýë
ºíäºð áàéäàã (èðýõ 10 æèëä àìèíä õàëã¿é, õàëòàé ÇÑª-ººð ºâäºõ ìàãàäëàë
20%). Èéìä ÇÑª-íèé ºíäºð ýðñäëèéã áóóðóóëàõ ýð÷èìòýé àðãà õýìæýýã àâàõ
øààðäëàãàòàé. Ýäãýýð ººð÷ëºëòã¿é ºâ÷òºíèé õóâüä äîð ºãºãäñºí õ¿ñíýãòèéí
äàãóó ÇÑª-íèé íèéò ýðñäëèéã òîäîðõîéëæ, ýðñäëèéí ò¿âøèíä òîõèðñîí ýì÷èëãýýã
õèéíý.
ÄÝÌÁ/ÎÓÃÍ-èéí ÇÑª-íèé ýðñäëèéí ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõ õ¿ñíýãòèéã

àøèãëàõ çààâàð
ÄÝÌÁ/ÎÓÃÍ-èéí ÇÑª-íèé ýðñäëèéí ò¿âøèí òîãòîîõ õ¿ñíýãòèéã (ÄÝÌÁ-ûí
Íîìõîí äàëàéí á¿ñèéí Á äýä á¿ñýä [Ìîíãîë óëñ ýíý á¿ñýä áàãòäàã] õýðýãëýãäýõ)
àøèãëàõäàà: íàñ, õ¿éñ, ÑÄ, òàìõè òàòäàã ýñýõ, íèéò õîëåñòåðèíû õýìæýý çýðýã
äýýð ¿íäýñëýí 10 æèëä àìèíä õàëã¿é, õàëòàé ÇÑª (ÇØ, òàðõèíû õàðâàëò)-íä ºðòºõ
ýðñäëèéã ¿íýëíý. Öóñíû õîëåñòåðèíû ò¿âøèíã òîäîðõîéëñîí ýñýõýýñ õàìààð÷
õî¸ð òºðëèéí õ¿ñíýãòýýñ ñîíãîíî. ÇÑª, ×Ø, ÁÝÃ òóñ òóñ áàéõã¿é, õîëåñòåðèíû
ò¿âøèí òºäèéëºí èõ íýìýãäýýã¿é õ¿ì¿¿ñò õ¿ñíýãòèéã àøèãëàí ÇÑª-íèé ýðñäëèéí
ò¿âøèíã áàãöààëàí òîäîðõîéëæ áîëíî. Ýíý íü ÇÑª-íèé ýðñäýë ºíäºðñºõ
ìàãàäëàëòàé õ¿ì¿¿ñèéã èëð¿¿ëæ, òýäíèé çàí ¿éëèéã ººð÷ëºõºä, øààðäëàãàòàé
áîë ÀÄ áóóëãàõ, ëèïèäèéí õýìæýýã áàãàñãàõ, öóñ øèíãýð¿¿ëýõ (àñïèðèí) çýðýã
ýì÷èëãýýã ýõë¿¿ëýõýä äýìæëýã áîëäîã.
ÇÑª-íèé ýðñäëèéí ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõ õ¿ñíýãòèéã õýðõýí àøèãëàõ âý?

Öóñíû õîëåñòåðèíû ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõ áîëîìæã¿é ¿åä õîëåñòåðèíû ò¿âøèíã
çààãààã¿é õ¿ñíýãòèéã àøèãëàíà.
Èðýõ 10 æèëä àìèíä õàëã¿é, õàëòàé ÇÑª-ººð ºâäºõ ýðñäëèéã òîãòîîõ õ¿ñíýãòèéã
àøèãëàõààñ ºìíº äàðààõü ç¿éëñèéã ìýäñýí áàéõ øààðäëàãàòàé:
• Õ¿éñ
• Òàìõè òàòäàã ýñýõ
• Òàìõè òàòäàã, ýñâýë òàìõèíààñ ãàðààä íýã æèë áîëîîã¿é áàéãàà õ¿ì¿¿ñò
“òàìõè òàòäàã” ãýñýí õýñãýýñ ÇÑª-íèé ýðñäëèéã òîäîðõîéëíî.
• Íàñ
• ÑÄ
• Íèéò õîëåñòåðèí çýðýã áîëíî.
Äýýðõ ìýäýýëëèéã àøèãëàí èðýõ 10 æèëä àìèíä õàëã¿é, õàëòàé ÇÑª- ººð
ºâäºõ ýðñäëèéã äàðààõ áàéäëààð òîãòîîíî. ¯¿íä:
1-ð àëõàì: ýðýãòýé, ýìýãòýé õ¿ì¿¿ñò òîõèðñîí õ¿ñíýãòèéã ñîíãîõ
2-ð àëõàì: òàìõè òàòäàã áà òàòäàãã¿é õýñãýýñ ñîíãîõ
3-ð àëõàì: íàñíû á¿ëãýýñ òîõèðñîí õýñãýý îëîõ (50-59 íàñòàé áîë 50, 60-69
íàñòàé áîë 60 ãýæ ñîíãîíî)
4-ð àëõàì: õ¿ñíýãòýí äîòîð òóõàéí õ¿íèé ÑÄ-ûí ò¿âøèí (ìì ÌÓÁ) áîëîí
õîëåñòåðèíû ¿ç¿¿ëýëò (ììîëü/ë) îãòëîëöîõ äºðâºëæèíã îëíî. Ýíýõ¿¿
äºðâºëæèíãèéí ºíãº íü èðýõ 10 æèëä àìèíä õàëã¿é, õàëòàé ÇÑª-íèé
ýðñäëèéã òîäîðõîéëíî.
ªíäºð ýðñäýë ãýäýãò ýðñäëèéí ò¿âøèí 20% òîîöîõ

Ýðñäëèéí ò¿âøèí <10% 10-<20% 20- 30% 30- 40% 40%
Ýðýãòýé Ýìýãòýé
Íàñ ÑÄ
Òàìõè Òàìõè
(æèë) Òàìõè òàòäàã Òàìõè òàòäàã (ìì ÌÓÁ)
òàòäàãã¿é òàòäàãã¿é
180
160
70
140
120
180
160
60
140
120
180
160
50
140
120
180
160
40
140
120
4 5 6 7 8 4 5 6 7 8 4 5 6 7 8 4 5 6 7 8
Õîëåñòåðèíû ò¿âøèí (ììîëü/ë)
Çóðàã 1à. ÇÑª-íèé ýðñäëèéí ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõ
(öóñíû õîëåñòåðèíû õýìæýýã ¿çýæ áîëîõ ãàçàðò õýðýãëýõ)
Íàñ Ýðýãòýé Ýìýãòýé ÑÄ

(æèë) Òàìõè òàòäàãã¿é Òàìõè òàòäàã Òàìõè òàòäàãã¿é Òàìõè òàòäàã (ìì ÌÓÁ)
180
160
70
140
120
180
160
60
140
120
180
160
50
140
120
180
160
40
140
120
Çóðàã 1á. ÇÑª-íèé ýðñäëèéí ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõ

(öóñíû õîëåñòåðèíû õýìæýýã ¿çýõ áîëîìæã¿é ãàçàðò õýðýãëýõ)
Äýýðõ õ¿ñíýãòýä çààñíààñ ãàäíà äîîðõ íºõöºë¿¿ä áàéâàë ÇÑª-íèé ýðñäýë

ºíäºð ãýæ ¿çíý. ¯¿íä:
• ÀÄ áóóëãàõ ýì÷èëãýý õèéëãýæ áàéãàà
• Ýðò öýâýðøèëò
• Íàñíû á¿ëýã, ýñâýë ÑÄ-ûí ò¿âøèí äàðàà÷èéí øàòàíä îéðòîæ áóé
• Òàðãàëàëò (òºâèéí òàðãàëàëò õàìààðíà)
• Ñóóãàà àìüäðàëûí õýâ ìàÿã
• Îéðûí öóñàí òºðëèéí õ¿ì¿¿ñýýñ õàðüöàíãóé çàëóó íàñàíäàà (ýðýãòýé
< 55 íàñ, ýìýãòýé < 65 íàñ) ç¿ðõíèé òèòýì ñóäàñíû ºâ÷èí, ýñâýë òàðõèíû
õàðâàëòòàé áàéñàí òàëààð óäìûí ò¿¿õòýé áàéõ
• Òðèãëèöåðèäèéí ò¿âøèí íýìýãäñýí (>2.0 ììîëü/ë, ýñâýë 180 ìã/äë)
• ªÍËÏ-û ò¿âøèí áàãà (ýðýãòýéä <1 ììîëü/ë, ýñâýë 40 ìã/äë, ýìýãòýéä <1.3
ììîëü/ë, ýñâýë 50 ìã/äë)
• Ñ-èäýâõò óóðàã, ôèáðèíîãåí, ãîìîöèñòåèí, àïîëèïîïðîòåèí B, ýñâýë Lp(a),
ýñâýë ºëºí ¿åèéí öóñíû ãëþêîçûí õýìæýý íýìýãäýõ, ãëþêîç òýñâýðëýã ÷àíàð
ìóóäàõ
• Ìèêðîàëüáóìèíóðè
• Ç¿ðõíèé öîõèëòûí òîî (ÇÖÒ) îëøðîõ
• Íèéãýì-ýäèéí çàñãèéí äàðàìò çýðýã áîëíî.
Â.6. ÀÃ-èéí ýì÷èëãýý

ÇÑª-íèé íèéò ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëèéã áóóðóóëàõ íü ÀÃ-èéí ýì÷èëãýýíèé íýí
òýðã¿¿íèé çîðèëãî áàéõ ¸ñòîé. ªºðººð õýëáýë, ÀÄ-ûí ò¿âøèí ºíäºð áàéãàà á¿õ
ºâ÷òºíä àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ òàëààð äýëãýðýíã¿é çºâëºãººã ºãíº.
Ýìýí áóñ ýì÷èëãýý ¿ð ä¿íã¿é òîõèîëäîëä ÑÄ, ÄÄ, ÇÑª-íèé ýðñäëèéí ò¿âøèíã òóñ
á¿ðò íü òîäîðõîéëñíû ¿íäñýí äýýð ýìýí ýì÷èëãýýã ýõýëíý.
Â.6.1. Àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ

Àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã õýðõýí ººð÷ëºõ òàëààð ýìýí ýì÷èëãýý õèéëãýäýã ýñýõýýñ
¿ë õàìààðàí á¿õ ºâ÷òºíä çºâëºíº (Â.3.1-ýýñ äýëãýðýíã¿éã õàðíà óó)
Â.6.2. Ýìýí ýì÷èëãýý

ÀÃ-èéí ýìýí ýì÷èëãýýíèé ãîë à÷ õîëáîãäîë íü ÀÄ-ûã áóóðóóëàõ ÿâäàë þì.
Ýìíýëç¿éí òóðøèëòóóä áîëîí ìåòà-àíàëèçûí ñóäàëãààíóóäààñ ãàðñàí ¿ð ä¿íã
íýãòãýæ ¿çâýë ýìýí ýì÷èëãýý íü ÇÑª-ººñ øàëòãààëñàí ºâ÷ëºë, íàñ áàðàëòûã
¿ëýìæ õýìæýýãýýð áóóðóóëäàã áàéíà. Òàðõèíä öóñ õàðâàõ ýðñäëèéã 30–40%, ÇØ-
èéã 20%-èàð òóñ òóñ áóóðóóëäàã. Ìºí ÇÄ-ûí ýðñäëèéã ýðñ áàãàñãàäàã áîëîõ íü
òîãòîîãäæýý. Ýìýí ýì÷èëãýý íü ºíäºð íàñòàí, òýð äîòðîî ÑÄ èõòýé õ¿ì¿¿ñò ¿ð
ä¿í ñàéòàé òºäèéã¿é ÇÑª-íèé ýðñäëèéã áóóðóóëàõàä ýðýãòýé, ýìýãòýé õ¿ì¿¿ñò
èæèë ýåðýã ¿ð ä¿íòýé áàéâ. Ýì÷èëãýýíèé ¿ð íºëºº Åâðîï, Àçè áîëîí õàð àðüñòàí
¿íäýñòí¿¿äýä èæèë áàéëàà.
ÀÄ áóóëãàõ ýìýí ýì÷èëãýýã ýõëýõ äàðààõü ¿íäñýí òàâàí á¿ëýã ýì áàéäàã.
- Øýýñ õººõ
- AÕÔÑ
- Êàëüöèéí (Ñà) àíòàãîíèñò
- ÀÐ àíòàãîíèñò
- Áåòà- õîðèãëîã÷.
Ýäãýýð ýìýýð ýì÷èëãýýã ýõëýõ áà äàíãààð, ýñâýë õàâñðóóëàí ÀÃ-èéí ýì÷èëãýýíä
àøèãëàíà. ÀÄ áóóðóóëàõ ÿíç á¿ðèéí á¿ëãèéí ýì¿¿äèéã ñòàíäàðò òóíãààð
õýðýãëýõýä ÀÄ-ûí ò¿âøèí åðºíõèéäºº èæèë õýìæýýãýýð áóóäàã. ÀÄ áóóð÷ áàéãàà

ÿâäàë íü óã ýì¿¿äèéí ÇÑª-ººñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ íºëººòýé ãýäãèéã õàðóóëæ
áàéíà. Øýýñ õººõ áýëäìýëèéã ºíäºð áóñ, áàãà òóíãààð ºãºõºä ¿ð ä¿íòýé áîëîõ íü
òîãòîîãäñîí. Äàí ýìýýð ÀÄ-ûí ò¿âøèíã îéðîëöîîãîîð 9/6 ìì ÌÓÁ-ààð áóóðóóëæ
áîëíî. Àëèñêèðåí, ñïèðîíîëàêòîí, ïðàöîçèí, êëîíèäèí, ìèêñîäèí áîëîí óäààí
¿éë÷èëãýýòýé íèòðàò çýðýã áóñàä ýì¿¿ä ÀÄ-ûã áóóðóóëàõ ÷ ÇÑª-íèé ýðäñëèéã
áóóðóóëàõ íºëººëëèéí íü òàëààð íîòîëãîî îäîîãîîð áàéõã¿é áàéíà.
ÀÄ-ûí õýäýí óäààãèéí õýìæèëòèéí äóíäàæ ò¿âøèíãýýñ õàìààð÷ ýìýí

ýì÷èëãýýã ýõëýõ çààëò:
• ÑÄ160 ìì ÌÓÁ, ýñâýë ÄÄ100 ìì ÌÓÁ
o (ÑÄ180 ììÌÓÁ, ýñâýë ÄÄ 110 ììÌÓÁ áîë ýì÷èëãýýã íýí äàðóé
ýõëýõ)
• ÑÄ140 ììÌÓÁ, ýñâýë ÄÄ 90 ììÌÓÁ áàéõ áîëîâ÷ ÇÑª-íèé ºíäºð ýðñäýëòýé
äàðààõü íºõöë¿¿äýä:
o ÇÑª
o Áººðíèé ºâ÷èí
o ×Ø
o ÁÝÃ-òýé
o Õóâü õ¿íèé ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éë, æèøýý íü íèéò õîëåñòåðèíû õýìæýý
ºíäºð (8 ììîëü/ë), ýðñäëèéí ò¿âøèíã òîãòîîõ õ¿ñíýãòýýð íèéò ýðñäëèéí
ò¿âøèí 20% ãàðñàí (ÄÝÌÁ-ûí Íîìõîí äàëàéí á¿ñèéí [Ìîíãîë óëñ
áàãòäàã] îðíóóäàä àøèãëàõ (ýðñäëèéã òîîöîõ õ¿ñíýãò) (Çóðàã 1a, 1á).
Ýìýí ýì÷èëãýýíèé çîðèëãî

• ÀÃ-èéí ¿åä õèéõ ýìýí ýì÷èëãýýíèé ãîë çîðèëãî íü ÇÑª-íèé íèéò ýðñäëèéã
óäààí õóãàöààíû òóðø õàìãèéí äýýä õýìæýýãýýð áóóðóóëàõàä îðøèíî.
• Õÿíàæ áîëîõ á¿õ ë õàâñàðñàí ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéã áóóðóóëàõàä
÷èãëýñýí ýì÷èëãýýã õèéõ øààðäëàãàòàé.
ÀÄ-ûã áóóðóóëàõ çîðèëòîò ò¿âøèí
ÀÃ-òýé á¿õ ºâ÷òºíä ÑÄ-ûí ò¿âøèíã <140 ìì ÌÓÁ, ÄÄ-ûí ò¿âøèíã <85 ìì ÌÓÁ
áàéëãàõûã çîðèíî.
• Áººðíèé ¿éë àæèëëàãààíû àëäàãäàë, ïðîòåèíóðè áàéãàà òîõèîëäîëä ÀÄ-ûí
ò¿âøèíã 130/80 ìì ÌÓÁ áóþó ¿¿íýýñ ÷ äîîãóóð áàéëãàâàë çîõèíî.
• 60 áà ò¿¿íýýñ äýýø íàñíû õ¿ì¿¿ñò: áîëîìæòîé áîë ÑÄ-ûã 140 ììÌÓÁ, ÄÄ-
ûã 90 ììÌÓÁ ò¿âøèíä áàéëãàâàë çîõèíî. Ãýõäýý ºíººã õ¿ðòýë õèéãäñýí
ñóäàëãààíóóäààð ÑÄ-ûí ò¿âøèíã 140 ììÌÓÁ-ààñ äîîø áóóëãàñàí
òîõèîëäëóóä ãàðààã¿é. Ýì÷èëãýýãýýð ÄÄ-ûã õýä õ¿ðòýë áóóëãàõ çîðèëòîò
ò¿âøèí îäîîãîîð òîäîðõîéã¿é áàéíà.
• 70 áà ò¿¿íýýñ äýýø íàñòàé ºâ÷òí¿¿äýä ÑÄ-ûã 150 ììÌÓÁ-ààñ äîîãóóð
áàéëãàõûã çºâëºæ áàéíà.
Öàãààí õàëàäíû áîëîí äàëä ãèïåðòåíçèéí ¿åä ýìýí ýì÷èëãýý õèéõäýý õîíîãèéí
áà ãýðèéí ÀÄ, ÇÑª-íèé íèéò ýðñäëèéí ¿íýëãýýíä ¿íäýñëýíý.
Äàí áîëîí õàâñàðñàí ýìýí ýì÷èëãýý

• Õýðýãëýñýí ýìèéí òºðëººñ ¿ë õàìààðàí äàí íýã ýìýýð ýì÷ëýõýä öººí òîîíû
õ¿ì¿¿ñèéí ÀÄ-ûí ò¿âøèíã çîðèëòîò õýìæýýíä õ¿ðãýæ ÷àääàã.
• Õî¸ð ººð á¿ëãèéí ýì¿¿äèéã õîñëóóëàí õýðýãëýõ íü íýã á¿ëãèéí ýìèéí òóíã
íýìýõ áàéäëààð äàíãààð õýðýãëýñíýýñ èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé áàéíà. Õàâñðóóëàí

õýðýãëýõýä ýì òóñ á¿ðèéí òóí áà ãàæ íºëººã áàãàñãàäàã.
• Õ¿íäðýëã¿é ÀÃ áîëîí ºíäºð íàñòàíä äàí ýìýí ýì÷èëãýýã áàãà òóíãààñ
ýõë¿¿ëæ, öààøèä òóíã ààæìààð òîõèðóóëíà.
• ÀÄ ºíäºðòýé, ýñâýë ÇÑª-íèé ºíäºð/ìàø ºíäºð ýðñäýëòýé ºâ÷òºíä ÀÄ-ûã
ýðò õÿíàõ áà õÿíàëòûí ¿çëýãèéí äàâòàìæèéã îéðòóóëàõ çîðèëãîîð ýìýí
ýì÷èëãýýã ýõëýõäýý øóóä õî¸ð ýìèéã õàâñðóóëàí (ýñâýë äàí íýã ýìýýð ýõëýýä
ººð ýìèéã ýðò õàâñðóóëàõ) áàãà òóíãààð ºãíº. Öààøèä ýìèéí òóí áîëîí ºäºðò
óóõ òîîã ààæìààð íýìíý.
• Ãàæ íºëºº èëðýõ þìóó, ÀÄ áóóõã¿é òîõèîëäîëä õýðýãëýæ áóé ýìèéã õàñàõ
õýðýãòýé
• Õàâñðóóëàí, ýñâýë äàíãààð õýðýãëýæ áóé ýìèéã òîãòìîë òóíãààð ºãºõ íü
ýì÷èëãýýã õÿëáàðøóóëæ, ýì÷èëãýýã ¿ð ä¿íòýé áîëãîõ äàâóó òàëòàé
Äàí áà õàâñàðñàí ýìýí ýì÷èëãýýíèé õàðüöóóëñàí áàéäàë (ÅÃÍ/ÅÊÍ 2007)
ÀÄ áàãà çýðýã íýìýãäñýí. Õî¸ð õóâèëáàðûí ÀÄ ýðñ íýìýãäñýí. ÇÑª-

ÇÑª-íèé áàãà/äóíä íýãèéã ñîíãîõ íèé ºíäºð/ìàø ºíäºð
ýðñäýëòýé. ÀÄ-ûí çîðèëòîò ýðñäýëòýé. ÀÄ-ûí çîðèëòîò
ò¿âøèí – ñòàíäàðò ò¿âøèí – ñòàíäàðòààñ
õýìæýýíä äîîãóóð õýìæýýíä
Äàí ýìèéã Õî¸ð ýìèéã õàâñðóóëàí

áàãà òóíãààð áàãà òóíãààð
ÀÄ-ã çîðèëòîò ò¿âøèíä

õ¿ðãýæ ÷àäààã¿é áîë
ªã÷ áóé ýìýý á¿òýí Øèíý ýìèéã áàãà ªã÷ áóé ýìýý á¿òýí Ãóðàâäàõ ýìèéã
òóíãààð òóíãààð òóíãààð áàãà òóíãààð íýìýõ
ÀÄ-ã çîðèëòîò ò¿âøèíä

õ¿ðãýæ ÷àäààã¿é áîë
2-3 ýìèéã ªã÷ áóé ýìýý 2-3 ýìèéã

á¿òýí òóíãààð á¿òýí òóíãààð á¿òýí òóíãààð
Çóðàã 2. Ýìíýëç¿éí òóðøèëò ñóäàëãààãààð íîòëîãäñîí ýì¿¿äèéã ñîíãîæ õýðýãëýíý
(ÅÃÍ/ÅÊÍ 2007 îíû óäèðäàìæ)
Ýìèéí çîõèñòîé õîñëîë

• Çàðèì ýìèéí õîñëóóëàí õýðýãëýõýä ýì÷èëãýýíä ¿ð ä¿í ñàéòàé áàéäàã. AÕÔÑ
+ øýýñ õººõ ýì, ÀÐ àíòàãîíèñò + øýýñ õººõ ýì, Ñà- àíòàãîíèñò + øýýñ õººõ
ýì, AÕÔÑ + Ñà-àíòàãîíèñò, áåòà-õîðèãëîã÷ + øýýñ õººõ ýì ã.ì.
• Áåòà-õîðèãëîã÷ áîëîí øýýñ õººõ ýìèéí õîñëîë íü ×Ø áèé áîëîõ ïðîöåññ,
ìºí áîäèñûí ñîëèëöîîíä òààã¿é íºëºº ¿ç¿¿ëäýã òóë ºðòºìõèé á¿ëãèéí
õ¿ì¿¿ñò õàâñðóóëàí õýðýãëýõýýñ çàéëñõèéõ õýðýãòýé.
• ªíäºð ýðñäýëòýé ºâ÷òºíä ÀÕÔÑ áîëîí Ñà- àíòàãîíèñòûí õîñëîë íü ÀÕÔÑ-
øýýñ õººõ, áåòà-õîðèãëîã÷ áîëîí øýýñ õººõ ýìèéí õîñëîëîîñ èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé.
• AÕÔÑ áà ÀÐ àíòàãîíèñòûã õàâñðóóëàí õýðýãëýõýä ãàæ íºëºº íü óëàì
íýìýãäýæ, ÇÑª-ººñ ñýðãèéëýõ íºëººã¿é. Èéìýýñ ýíýõ¿¿ õîñëîëûã ýì÷èëãýýíä
çºâëºõã¿é áàéõûã õè÷ýýíý.
• Õî¸ð ýìèéí õîñëîëîîð ÀÄ-ûí ò¿âøèíã áóóëãàæ ÷àäàõã¿é áàéãàà òîõèîëäîëä

ãóðâàí ýìèéã õýðýãëýíý. Ðåíèí-àíãèîòåíçèíû ñèñòåìèéã õîðèãëîã÷ (AÕÔÑ,
ýñâýë ÀÐ àíòàãîíèñò), Ñà-èéí àíòàãîíèñò áîëîí øýýñ õººõ ýìèéã õàâñðóóëàí
õýðýãëýõ íü õàìãèéí òîõèðîìæòîé áàéäàã.
Øýýñ õººõ ýì
ȕ- õîðèãëîã÷ ÀÐ àíòàãîíèñò
Į- õîðèãëîã÷ Ñà àíòàãîíèñò
ÀÕÔÑ
ýìèéí çîõèñòîé õîñëîë

ýìèéã õîñëóóëàõ áîëîìæòîé
ãèïåðòåíçèéí ýì÷èëãýýíä çºâëºõã¿é áàéõ
Çóðàã 3. ÀÄ áóóðóóëàõ á¿ëãèéí ýì¿¿äèéí çîõèñòîé õîñëîë (ÅÃÍ/ÅÊÍ óäèðäàìæ, 2007)

B-õîðèãëîã÷èéã âåðàïàìèë, ýñâýë äèëòèàçåìòàé õàâñðóóëàí õýðýãëýõýýñ çàéëñ õèéõ
Ýíýõ¿¿ çóðàãò áàãòñàí ýìèéí òºëººëë¿¿äèéí ¿ð ä¿í íü òóðøèëòààð (ñàíàìñàðã¿é ò¿¿âýðëýëòèéí)
áàòëàãäñàí.
Ýì áîëîí ýìèéí õîñëîëûã ñîíãîõ çàð÷èì

Àëü íýã ýì, ýñâýë ýìèéí õîñëîëûã ñîíãîõ, çàðèì ýìýýñ çàéëñõèéõäýý äàðààõü
íºõöë¿¿äèéã õàðãàëçàí ¿çíý. ¯¿íä:
• òóõàéí á¿ëãèéí ýìèéã óðüä íü õýðýãëýæ áàéñàí ýñýõ, õýðýãëýæ áàéñàí áîë ¿ð
ä¿íòýé ýñýõ.
• ºâ÷òíèé ÇÑª-íèé ýðñäýëä òóõàéí ýì íºëººëºõ ýñýõ.
• ÁÝÃ, ÇÑª, áººðíèé ºâ÷èí, ×Ø çýðãèéí ýì÷èëãýýíä çàðèì ýì¿¿ä áóñäààñ
èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé ýñýõ.
• òóõàéí á¿ëãèéí ýìèéã õýðýãëýõýä ýñðýã çààëòòàé áóñàä ºâ÷èí, ýìãýã áàéãàà
ýñýõ.
• õýðýãëýæ áóé ýì¿¿ä áóñàä ºâ÷èí, ýìãýãò òîõèðîõ ýñýõ (ýìèéí òîõèðîî)
• ýìèéí ¿íý áîëîìæòîé ýñýõ (õóâü õ¿í áîëîí ýð¿¿ë ìýíäèéí ¿éë÷èëãýýíèé
ãàçðûí õóâüä); ãýõäýý ÿìàð ÷ òîõèîëäîëä ¿íèéí àñóóäàë íü ýìèéí íºëºº,
çîõèöîë áîëîí ºâ÷òíèé ýðõ àøãèéí äýýã¿¿ð òàâèãäàõ ¸ñã¿é.
Ýìèéí ãàæ íºëºº ãàðàõ ýñýõèéã ¿ðãýëæë¿¿ëýí áàéíãà õÿíàõ øààðäëàãàòàé.

Ãàæ íºëºº áîë ýìèéí çîõèöîëä íºëººëºõ õàìãèéí ÷óõàë õ¿÷èí ç¿éë þì.
Õ¿í á¿ðò ýìèéí ãàæ íºëºº õàðèëöàí àäèëã¿é èëýðäýã.
• ÀÄ áóóðóóëàõ ýìèéí íºëºº 24 öàã ¿ðãýëæëýõ ¸ñòîé. ¯¿íèéã ýìíýëãèéí ýñâýë
ãýðèéí íºõöºëä, ìºí õîíîãèéí ÀÄ-ûí ò¿âøèíã õýìæèæ øàëãàíà.

• ªäºðò íýã ë óäàà óóäàã 24 öàãèéí ¿éë÷èëãýýòýé ýì ñîíãîõ íü õàìãèéí
òîõèðîìæòîé. Ó÷èð íü ýì÷èëãýý ýíãèéí õÿëáàð áàéõ òóñàì çîõèöîë ñàéí áàéíà.
Õ¿ñíýãò 6. ÀÄ áóóëãàõ ýìèéí çîõèñòîé ñîíãîëò

Íºõöºë¿¿ä Ýì¿¿ä
AÕÔÑ, AÐ àíòàãîíèñò, Ñà-èéí àíòàãîíèñò,
Õ¿íäðýëã¿é àíõäàã÷ ãèïåðòåíçè
øýýñ õººõ ýì, áåòà-õîðèãëîã÷
ÁÝÃ
ÇÕÃ AÕÔÑ, AÐ àíòàãîíèñò, Ñà-èéí àíòàãîíèñò
Øèíæ òýìäýãã¿é àòåðîñêëåðîç Ñà-èéí àíòàãîíèñò, AÕÔÑ
Ìèêðîàëüáóìèíóðè AÕÔÑ, AÐ àíòàãîíèñò
Áººðíèé ¿éë àæèëëàãààíû
AÕÔÑ, AÐ àíòàãîíèñò
àëäàãäàë
Ýìíýëç¿éí ººð÷ëºëò¿¿ä
ªìíº íü öóñ õàðâàæ áàéñàí ÀÄ áóóëãàõ àëèâàà ýì
ªìíº íü ÇØ áîëæ áàéñàí Áåòà-õîðèãëîã÷, AÕÔÑ, AÐ àíòàãîíèñò
Ç¿ðõíèé áàõ Áåòà- õîðèãëîã÷, Ñà-èéí àíòàãîíèñò
Øýýñ õººõ ýì, Áåòà-õîðèãëîã÷, AÕÔÑ, AÐ
ÇÄ
àíòàãîíèñò, àëüäîñòåðîíû àíòàãîíèñò
Òîñãóóðûí ìåðöàíè
• Äàõèëòàò AÕÔÑ, AÐ àíòàãîíèñò
Áåòà- õîðèãëîã÷, Ñà-èéí àíòàãîíèñòûí
• Áàéíãûí
äèãèäðîïèðèäèíû áóñ á¿ëýã
Áººðíèé ºâ÷íèé ñ¿¿ë÷èéí øàò/ AÕÔÑ, AÐ àíòàãîíèñò, Ãîãöîîíä ¿éë÷ëýõ
ïðîòåèíóðè øýýñ õººõ ýì
Çàõûí àðòåðèéí ýìãýã Ñà-èéí àíòàãîíèñò
ªâºðìºö íºõöºë¿¿ä
ÑÃ (ºíäºð íàñòàí) Øýýñ õººõ ýì, Ñà-èéí àíòàãîíèñò
ÁÑÕØ AÕÔÑ, AÐ àíòàãîíèñò, Ñà-èéí àíòàãîíèñò
×Ø AÕÔÑ, AÐ àíòàãîíèñò
Ëàáåòàëîë, Ñà-èéí àíòàãîíèñò, ìåòèëäîïà,
Æèðýìñýí
áåòà-õîðèãëîã÷
Õ¿ñíýãò 7. ÀÄ áóóëãàõ ýìèéí çàéëøã¿é áîëîí õàðüöàíãóé öýýðëýõ çààëò:

Çàéëøã¿é Õàðüöàíãóé
ÁÑÕØ
Òèàçèäûí á¿ëãèéí Ãëþêîç òýñâýðëýã ÷àíàð àëäàãäàõ
Òóëàé (ãèïåðóðèêåìè)
øýýñ õººõ ýì Æèðýìñýí
Áýëãèéí ñóëðàë
Çàõûí àðòåðèéí ýìãýã
ÁÑÕØ
Áàãòðàà
Ãëþêîç òýñâýðëýã ÷àíàð àëäàãäàõ
AV õîðèã (II-III çýðýã)
Áåòà-õîðèãëîã÷ Òàìèð÷èä, èäýâõòýé õºäºëãººíòýé
Æèðýìñýí ¿åä ýõíèé
õ¿ì¿¿ñ
ýì áîëãîí ñîíãîõã¿é.
Àðõàã áºãëºðºëòºò óóøèãíû ºâ÷èí
Áýëãèéí ñóëðàë
Ñà-èéí àíòàãîíèñò Òàõèàðèòìè

ÇØ-èéí äàðàà
(äèãèäðîïèðèäèí) ÇÄ
Ñà-èéí àíòàãîíèñò
AV õîðèã (II-III çýðýã)
(âåðàïàìèë,
ÇÄ
äèëòèàçåì)
Æèðýìñýí
Ãèïåðêàëèåìè
AÕÔÑ
Õî¸ð áººðíèé
àðòåðèéí íàðèéñàë
Æèðýìñýí
ÀÐ àíòàãîíèñò
Õî¸ð áººðíèé
àðòåðèéí íàðèéñàë
Àëüäîñòåðîíû
Áººðíèé äóòàãäàë
àíòàãîíèñò (øýýñ
õººõ ýì)
Â.6.3. Õàâñàðñàí ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñèéí ýì÷èëãýý

Ýì÷èëãýýíèé çîðèëãî íü ÀÃ-òýé ºâ÷òºíèé ÇÑª-íèé íèéò ýðñäëèéã áóóðóóëàõ
þì.
Ëèïèäûí ò¿âøèíã áóóðóóëàõ ýì¿¿ä
• Öóñíû íèéò õîëåñòåðèíû ò¿âøèí 5 ììîëü/ë , ÁÍËÏ-û ò¿âøèí 3 ììîëü/ë-ýýñ
áàãà áàéâàë çîõèíî.
• ªíäºð ýðñäýëòýé ºâ÷òºíä:
• íèéò õîëåñòåðèíû ò¿âøèíã 4.5 ììîëü/ë, áîëîìæòîé áîë 4 ììîëü/ë
õýìæýýíä õ¿ðãýõ, ÁÍËÏ-ûã 2.5 ììîëü/ë, áîëîìæòîé áîë 2 ììîëü/ë-ò
õ¿ðãýõèéã çîðèíî.
Öóñ á¿ëýãíýëòèéí ýñðýã ýì÷èëãýý

ÀÃ-òýé á¿õ ºâ÷òºíä àñïèðèíûã áàãà òóíãààð óóëãàíà. Èíãýõäýý äàðààõü íºõöë¿¿äèéã
àíõààðíà. ¯¿íä:
• ýñðýã çààëòòàé ýñýõèéã øàëãà.
• õýðýâ öóñ àëäàõ ýñðýã çààëòã¿é áîë ÀÄ< 150/90 ììÌÓÁ ò¿âøèíòýé ºâ÷òºíä
óóëãàíà
• ºìíº íü ÇÑª-ººð ºâäºæ áàéñàí ò¿¿õòýé õ¿í á¿ðò óóëãàíà. Èíãýõäýý öóñ àëäàõ
ýðñäýëòýé ýñýõèéã øàëãàíà.
• áººðíèé äóíä çýðãèéí äóòàãäàëòàé (ÒØÕ<45 ìë/ìèí). Ýíý ¿åä öóñ àëäàõ
ýðñäýë íýìýãääýãèéã àíõààðàõ õýðýãòýé.
×Ø-òýé ºâ÷òºíèé õóâüä öóñ á¿ëýãíýëòèéí ýñðýã ýì÷èëãýýíèé ¿ð íºëºº ñóäëàãäàæ
áàéíà.
ÇÑª-íèé ºã¿¿ëýìæã¿é, áººðíèé äóòàãäàëä îðæ áàéãààã¿é, ÇÑª-íèé áàãà áîëîí
ºíäºð ýðñäýëòýé ºâ÷òí¿¿äýä ýíýõ¿¿ ýì÷èëãýýíèé ýåðýã ¿ð ä¿í áîëîí ýðñäëèéí
õàðüöàà (ÇØ-ýýñ ñýðãèéëýõ íºëºº íü öóñ àëäàõ ýðñäýëýýñ èë¿¿) íü ìàø áàãà áàéõ
òóë ºãºõèéã çºâëºõã¿é.
Ãëèêåìèéí õÿíàëò
ÀÃ áà ×Ø-òýé ºâ÷òí¿¿äýä ãëèêåìèéí õÿíàëòûã ñàéòàð õèéõ ÿâäàë ÷óõàë à÷
õîëáîãäîëòîé. ×Ø ºâ÷íèé ýìíýë ç¿éí óäèðäàìæààñ õàðíà óó.
Â.7. ªâºðìºö íºõöºëä èëðýõ ÀÃ-èéí ìåíåæìåíò
Â.7.1. Õ¿íäðýëã¿é àíõäàã÷ ãèïåðòåíçè

• ÀÄ áóóëãàõ ¿íäñýí òàâàí á¿ëãèéí ýì (øýýñ õººõ ýì, ÀÕÔÑ, Ñà-èéí àíòàãîíèñò,
AÐ àíòàãîíèñò, áåòà-õîðèãëîã÷)-èéã ÀÄ áóóëãàõ ýì÷èëãýýã ýõë¿¿ëýõýä áîëîí
¿ðãýëæë¿¿ëýí õèéõýä, äàíãààð ýñâýë õàâñðóóëàí õýðýãëýíý.
• Ñà-èéí àíòàãîíèñò íü òàðõèíû õàðâàëòààñ ñýðãèéëýõ äàâõàð ¿éëäëèéí ºíäºð
¿ç¿¿ëýëòòýé (ÇÄ-ààñ ñýðãèéëýõ áàãà çýðãèéí íºëººòýé).
• ÇØ-èéí äàðàà íýí äàðóé áåòà-õîðèãëîã÷èéã õýðýãëýñíýýð õàìãààëàõ ¿éëäëèéã
¿ç¿¿ëíý.
• Áåòà-õîðèãëîã÷èéã øýýñ õººõ ýìòýé õàâñðóóëàí õýðýãëýõ íü ×Ø-ã
íºõöºëä¿¿ëýõ õ¿÷èí ç¿éë áºãººä áîäèñûí ñîëèëöîîíä ñºðãººð íºëººëºõ òóë
ýðñäýëòýé ºâ÷òºíä çºâëºõã¿é.
Â.7.2. ªíäºð íàñòàí

• ÑÃ, ýñâýë äèàñòîëûí ãèïåðòåíçè ãýäãýýñ õàìààðàëã¿é ºíäºð íàñòàíä (60
áà ò¿¿íýýñ äýýø íàñòàé õ¿ì¿¿ñò) äàðàëò áóóëãàõ ýìýí ýì÷èëãýýã õèéõ íü
ÇÑª, ò¿¿íýýñ øàëòãààëñàí íàñ áàðàëòààñ ñýðãèéëäýã. Áèå áÿëäàð áîëîí
ñýòãýöèéí õóâüä ýð¿¿ë, ÇÑ-íû çîíõèëîí òîõèîëäîõ ýìãýãã¿é 80 áà ò¿¿íýýñ
äýýø íàñíû ÀÃ-òýé õ¿ì¿¿ñò äàðàëò áóóðóóëàõ ýì÷èëãýýã õèéõ íü öóñ õàðâàëò
áîëîí áóñàä øàëòãààíò íàñ áàðàëòààñ ñýðãèéëæ, ÇÄ-ûí òîõèîëäëûí òîîã
öººð¿¿ëæ ÷àäíà.
• ÀÃ-èéí ýìýí ýì÷èëãýýã ýõëýõäýý:
o Óäèðäàìæèä çààñíû äàãóó òèàçèäûí á¿ëãèéí øýýñ õººõ ýì, Ñà-èéí
àíòàãîíèñò, AÕÔÑ, AÐ àíòàãîíèñò, áåòà-õîðèãëîã÷èéã õýðýãëýíý.
o ÑÃ-òàé ºâ÷òºíä òèàçèäûí á¿ëãèéí øýýñ õººõ ýì, Ñà-èéí àíòàãîíèñò
èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé áàéäàã.
o 80 áà ò¿¿íýýñ äýýø íàñíû ºâ÷òºíä øýýñ õººõ ýì, ÀÕÔÑ-èéã õýðýãëýõ íü
àøèãòàé.
• Òààëàìæã¿é íºëºº ãàðàõààñ ñýðãèéëæ ýõíèé áîëîí ¿ðãýëæë¿¿ëýõ òóíã ààæèì
àëãóóðõàíààð îëæ òîãòîîíî.
• Ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñ, ÁÝÃ, áººðíèé ¿éë àæèëëàãàà ìóóäñàí ýñýõ, ÇÑª, áóñàä
ýìãýã íºõöºë¿¿ä áèé çýðãýýñ õàìààð÷ ýìýí ýì÷èëãýýã òîõèðóóëàí õèéíý.
• ªíäºð íàñòàíä áººðíèé ¿éë àæèëëàãàà àëäàãäàõ ýðñäýëòýé òóë ýìýí
ýì÷èëãýýã ýõëýõýýñ ºìíº áîëîí ÿâöàä íü áººðíèé àæèëëàãààã øàëãàíà.
• Áàéðëàëààñ õàìààðñàí ãèïîòåíçè ãàð÷ áîëîõ òóë íàñòàé õ¿íèé ÀÄ-ûã áîñîî
áàéðëàëä õýìæèæ ¿çíý.
• ÑÄ 140-149 ììÌÓÁ-òàé ºíäºð íàñòíû ýì÷èëãýýíèé òàëààð ñóäàëãààíû àæèë
îäîîãîîð áàéõã¿é áàéíà.
Â.7.3. ×èõðèéí øèæèí

ÀÃ áîëîí ×Ø õàâñàðñàí ¿åä òàðõèíû õàðâàëò, òèòýì ñóäàñíû ýìãýã, çîãñîíãèøëûí
ÇÄ, çàõûí ñóäàñíû ýìãýã, ÇÑª, áººðíèé ýìãýã¿¿ä áèé áîëîõ ýðñäýë ýðñ íýìýãääýã.
×Ø-òýé ºâ÷òºíä ìèêðîàëüáóìèíóðè èëðýõ íü áººðíèé ºâ÷íèé ýðò ¿åèéí øèíæ
áºãººä ÇÑª áàéãààã õàðóóëäàã.
• ÀÄ-ûã áóóëãàõ 5 á¿ëãèéí ýìèéí àëü íü ÷ äàðàëòûí ò¿âøèíã áóóëãàñíààð
ÇÑ-íû õ¿íäðýë¿¿äýýñ õàìãààëàõ íºëººã ¿ç¿¿ëäýã. ÀÄ áóóðóóëàõ ýì¿¿ä íü
áººðíèé õ¿íäðýëýýñ ñýðãèéëýõ íºëºº èõòýé. Õàðèí í¿ä áîëîí ìýäðýëèéí
õ¿íäðýëýýñ õàìãààëàõ íºëºº íü áàãà áàéäàã.
• ÀÕÔÑ, ýñâýë AÐ àíòàãîíèñòûã õàâñàðñàí ýì÷èëãýýíèé íýã õýñýã áîëãîí

ñîíãîõ ¸ñòîé. Íåôðîïàòè ¿¿ñýõ, äààìæðàõààñ ñýðãèéëýõ òóë äàí ýìýýð
ýì÷ëýõ òîõèîëäîëä ýäãýýð ýì¿¿äýýñ ñîíãîõ íü õàìãèéí òîõèðîìæòîé þì.
• ×Ø á¿õèé ÀÃ-òýé ºâ÷òºíä ÀÕÔÑ-èéã øýýñ õººõ ýìýýñ èë¿¿ Ñà-èéí
àíòàãîíèñòòàé õîñëîõ íü ¿ð ä¿í ñàéòàé áàéäàã.
• Öóñíû ãëþêîçûí õýìæýýã õÿíàõ çýðýã ÇÑª-íèé ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñèéí ýñðýã
÷èãëýñýí àðãà õýìæýýí¿¿äèéã ýì÷èëãýýíèé õºòºëáºðò îðóóëàõ øààðäëàãàòàé
(×Ø, õýâ øèíæ 2-èéí ýìíýë ç¿éí óäèðäàìæààñ äýëãýðýíã¿é ìýäýýëëèéã àâ÷
áîëíî).
Â.7.4. Áººðíèé ºâ÷èí

• ×Ø-èéí øàëòãààíò íåôðîïàòèòàé ºâ÷òºíä ÀÄ-ààñ ãàäíà ïðîòåèíóðèä
÷èãëýñýí ýì÷èëãýýã äàâõàð õèéíý.
• ÀÄ-ûã çîðèëòîò ò¿âøèíä õ¿ðãýõèéí òóëä ýõëýýä Ñà-èéí àíòàãîíèñò, ýñâýë
ãîãöîîíä ¿éë÷ëýõ øýýñ õººõ ýì çýðãèéã ÀÕÔÑ, ýñâýë ÀÐ àíòàãîíèñòòàé
õàâñðóóëàí õýðýãëýõ øààðäëàãà ãàð÷ áîëíî. Ìèêðîàëüáóìèíóðè áîëîí
ïðîòåèíóðèã áàãàñãàõûí òóëä ãîëäóó ÀÕÔÑ, ýñâýë AÐ àíòàãîíèñòûã õýðýãëýõ
áºãººä èíãýñíýýð áººðíèé ýìãýã äààìæðàõ, ìºí ÇÑª-ººñ ñýðãèéëíý. Ýäãýýð
ýìèéã õýðýãëýæ áàéõ ¿åä ñèéâýíãèéí êðåàòèíèí, êàëèéã çààâàë ¿çýõ õýðýãòýé.
• Ýì÷èëãýýíèé òºëºâëºãººã áîëîâñðóóëàõäàà ÇÑª-íèé á¿õ ýðñäýëò õ¿÷èí
ç¿éëñèéí ýñðýã ÷èãëýñýí àðãà õýìæýýí¿¿äèéã áîäîõ õýðýãòýé. Áººðíèé ¿éë
àæèëëàãààíû àëäàãäàë áîëîí áººðíèé äóòàãäàë íü ÇÑª-íèé ýðñäýëò õ¿÷èí
ç¿éëñèéí íýã áîëäîã.
Â.7.5. Òàðõè-ñóäàñíû ýìãýã

• Òàðõèíû õàðâàëòòàé, ýñâýë ò¿ð çóóðûí öóñ õîìñðîëòòîé ºâ÷òºíä ÀÄ áóóëãàõ
ýì÷èëãýýã õèéñíýýð äàõèí õàðâàõààñ ñýðãèéëæ, ÇØ ¿¿ñýõ àþóëààñ õàìãààëíà.
• Íîòîëãîîíîîñ õàðàõàä ÀÄ-ûí ò¿âøèíã õýðõýí áóóëãàæ áàéãààãààñ ãîë ¿ð
ä¿í õàìààðäàã ó÷èð õýðýãëýæ áîëîõ ýì áîëîí çîõèñòîé õîñëîëóóäûã çºâ
ñîíãîõ øààðäëàãàòàé. Èõýíõ ñóäàëãààãààð ÀÕÔÑ, AÐ àíòàãîíèñòûã øýýñ
õººõ ýì áîëîí áóñàä ýì÷èëãýýíèé àðãóóäòàé õàâñðóóëàí õýðýãëýñýí òàëààð
ñóäàëæýý. Ãýõäýý ýäãýýð ýì÷èëãýý íü òàðõèíû ñóäñûã õàìãààëàõ íºëººòýé
ýñýõèéã òîäðóóëàõûí òóëä íýìýëò íîòîëãîî øààðäëàãàòàé.
• Òàðõèíû õàðâàëòûí õóðö ¿åä ÀÄ áóóëãàõ ýì÷èëãýý àøèãòàé ýñýõ òàëààð
òîäîðõîéã¿é ç¿éë íèëýýä áàéäàã. ªíººã õ¿ðòýë çºâõºí íýã ë ñóäàëãààíä öóñ
õàðâàëòûí õóðö ¿åä, ÀÄ>160 ììÌÓÁ áàéãàà ºâ÷òºíä ëèçèíîïðèë, ýñâýë
àòåíîëîë õýðýãëýõ íü ñàéí ¿ð ä¿íòýé ãýæýý.
Â.7.6. Óõàìñàðò óõààíû äîðîéòîë áîëîí çºíºãºðºë

• Ñóäàëãààãààð óõàìñðûí äîðîéòîë áîëîí çºíºãºðºë íü ÀÄ-ûí ò¿âøèíòýé
øóóä õàìààðàëòàé áàéíà. Ìºí ÀÄ-ûã áóóëãàõ ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿íä ýíýõ¿¿
ººð÷ëºëò¿¿äèéí ÿâöûã óäààøðóóëæ áîëíî ãýæ ¿çäýã.
• ÀÄ-ûã áóóðóóëàõ íü îþóíû õîìñäîë áîëîí îé ñàíàìæèéí ººð÷ëºëòèéã
èëð¿¿ëýõýä èë¿¿ õÿëáàð áîëãîäîã.
• Íèòðåíäèïèíýýð ýìýí ýì÷èëãýýãýý ýõýëæ áàéñàí, 60-ààñ äýýø íàñíû ÑÃ-òýé
ºâ÷òí¿¿äèéí äóíä çºíºãºðºë æèøèõ á¿ëýãòýé õàðüöóóëàõàä áàãà áàéæýý.
• Ñóäàëãààãààð 80 áà ò¿¿íýýñ äýýø íàñíû ºâ÷òí¿¿äýä ÀÄ áóóëãàõ ýì÷èëãýýã
õèéõýä çºíºãºðëèéí òàðõàëòûã áóóðóóëàõ íºëºº ¿ç¿¿ëýýã¿é áàéíà.
Â.7.7. Ç¿ðõíèé òèòýì ñóäàñíû ºâ÷èí

• ÀÃ íü ç¿ðõíèé òèòýì ñóäàñíû ºâ÷èí (ÇÒÑª)-èé òîìîîõîí ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éë
áºãººä ÇØ-ýýð ºâäñºí ÀÃ-òýé ºâ÷òí¿¿äýä ÇØ äàõèõ ìàãàäëàë ºíäºð áàéäàã.
• ÇØ-òýé ºâ÷òºíä áåòà-õîðèãëîã÷, ÀÕÔÑ, AÐ àíòàãîíèñò çýðýã ýì¿¿äýýñ àëü
áîëîõ ýðò ºãñíººð ÇØ äàõèí ¿¿ñýõ, íàñ áàðàõààñ ñýðãèéëæ ÷àäíà. Ýäãýýð
ýì¿¿ä õàìãààëàõ øèíæ ÷àíàðòàé ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõýýñ ãàäíà ÀÄ-ûã áàãà
çýðýã áóóðóóëíà.
• Àðõàã ÇÒÑª á¿õèé ÀÃ-òýé õ¿ì¿¿ñò ÀÄ áóóëãàõ ýì÷èëãýý ñàéí íºëºº ¿ç¿¿ëíý.
Áåòà-õîðèãëîã÷, Ñà-èéí àíòàãîíèñò, ÀÕÔÑ, AÐ àíòàãîíèñò çýðýã ýì¿¿äèéã
äàíãààð íü áîëîí õîñëóóëàí õýðýãëýæ áîëíî. ÀÔÕÑ á¿ëãèéí ýì¿¿ä õýðýâ
òààð÷ ë áàéãàà áîë ÇÒÑª á¿õèé ÀÃ-òýé á¿õ ºâ÷òºíä óóëãàíà (õýðýâ õàíèàëãûí
óëìààñ óã ýìèéã óóõ áîëîìæã¿é áîë AÐ àíòàãîíèñòèéã ºãíº).
Â.7.8. Ç¿ðõíèé äóòàãäàë

• ÀÃ-òýé ºâ÷òºíä ÇÄ-ûí øèíæ¿¿ä õàâñðàí èëýðâýë òèàçèä, ýñâýë ãîãöîîíä
¿éë÷ëýõ øýýñ õººõ ýì, ÀÕÔÑ, AÐ àíòàãîíèñò (ÀÕÔÑ òààðàõã¿é ¿åä) áîëîí
àëüäîñòåðîíû àíòàãîíèñò ýì¿¿äýýð ýì÷ëýíý. ÇÄ-ûã ýì÷èëñíèé äàðààãààð
áåòà-õîðèãëîã÷èéã ààæìààð ºã÷ áîëíî.
• ÀÃ-òýé ºâ÷òí¿¿äýä äèàñòîëèéí ÇÄ ýëáýã áºãººä ýíý íü òàâèëàíä ñºðãººð
íºëººëäºã. Äèàñòîëûí ÇÄ-ä äàâóó íºëºº ¿ç¿¿ëýõ ýì áàéõã¿é òóë äýýðõ
ýì¿¿äèéã ýì÷èëãýýíä õýðýãëýíý.
Â.7.9. Òîñãóóðûí ìåðöàíè

ÀÃ íü òîñãóóðûí ìåðöàíè ¿¿ñãýõ òîìîîõîí ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éë þì. Òîñãóóðûí
ìåðöàíè íü ÇÑ-íû ºâ÷ëºë áîëîí íàñ áàðàëòûí ýðñäëèéã íýìýãä¿¿ëäýã. ÇÕÃ, ç¿¿í
òîñãóóðûí òîìðîë íü òîñãóóðûí ìåðöàíèã íºõöºëä¿¿ëýõ áèå äààñàí õ¿÷èí ç¿éëñ
áîëäîã. Èéìýýñ ýäãýýð ººð÷ëºëò á¿õèé ÀÃ-òýé õ¿ì¿¿ñò ÀÄ-ûã áóóðóóëàõ ýì÷èëãýýã
èë¿¿ ýð÷èìòýé õèéõ øààðäëàãàòàé.
• Á¿ëýãíýëòèéí ýñðýã ýì÷èëãýý õèéæ áàéãàà ¿åä ÀÄ-ûí ò¿âøèíã ñàéòàð õÿíàõ
øààðäëàãàòàé. Ó÷èð íü ÑÄ140 ììÌÓÁ áàéõàä öóñ õàðâàëò áîëîí öóñ
àëäàëòûí ýðñäýë ºíäºð áàéäàã.
• Õîâäëûí õýìèéã ýì÷ëýõýä áåòà-õîðèãëîã÷ áîëîí äèãèäðîïèðèäèíû á¿ëãèéí
áóñ Ñà-èéí àíòàãîíèñòóóä (âåðàïàìèë áîëîí äèëòèàçåì) ¿ð ä¿íòýé.
• Áåòà-õîðèãëîã÷, ÀÕÔÑ, AÐ àíòàãîíèñò çýðýã ýì¿¿ä íü ÇÄ-òàé áîëîí ÀÃ-òýé
ºâ÷òí¿¿äýä òîñãóóðûí ìåðöàíè òîõèîëäîõ òîîã öººð¿¿ëíý.
• ÀÕÔÑ áîëîí AÐ àíòàãîíèñò ýì¿¿ä íü òîñãóóðûí ìåðöàíèéí äàõèëòààñ
ñýðãèéëíý.
Â.7.10. Áîäèñûí ñîëèëöîîíû õàì øèíæ

• ÁÑÕØ íü òºâèéí òàðãàëàëò, ãëþêîç áîëîí ëèïèäèéí ñîëèëöîîíû àëäàãäàë,
ìºí ÀÄ-ûí ººð÷ëºëò çýðýã õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéí õàâñàðñàí ººð÷ëºëòººð èëðýíý.
Äóíä áîëîí àõèìàã íàñíû õ¿ì¿¿ñèéí äóíä õàìãèéí ýëáýã òîõèîëääîã.
• ÁÑÕØ-òýé á¿õ õ¿ì¿¿ñò àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ ýð÷èìòýé àðãà
õýìæýýí¿¿äèéã àâàõ øààðäëàãàòàé. ÀÄ áóóëãàõ ýìýí ýì÷èëãýýíä àëü áîëîõ
×Ø-ã íºõöºëä¿¿ëýõ íºëººã¿é ýì¿¿äèéã ñîíãîíî.
Â.7.11. Ýìýãòýé÷¿¿äèéí ãèïåðòåíçè

Ýðýãòýé÷¿¿äòýé õàðüöóóëàõàä äóíä íàñíû ýìýãòýé÷¿¿äèéí ÑÄ õàðüöàíãóé áàãà
áàéäàã ÷ íàñ àõèõ òóñàì èë¿¿ îãöîì íýìýãäýõ òºëºâòýé. ¯¿íòýé õîëáîîòîéãîîð 60-
ààñ äýýø íàñíû ýìýãòýé÷¿¿äèéí äóíä ýð÷¿¿äòýé õàðüöóóëàõàä ÀÃ-èéí òàðõàëò

èë¿¿ áàéäàã.
• Äàðàëò áóóðóóëàõ ÿíç á¿ðèéí á¿ëãèéí ýì¿¿äèéí ÀÄ áóóëãàõ, õ¿íäðýëýýñ
ñýðãèéëýõ ¿ð ä¿í íü ýðýãòýé÷¿¿ä áîëîí ýìýãòýé÷¿¿äýä àäèëõàí áàéäàã.
• ÀÕÔÑ áîëîí AÐ àíòàãîíèñò ýì¿¿ä íü óðàãò õîðòîé íºëºº ¿ç¿¿ëäýã òóë íºõºí
¿ðæèõ¿éí íàñíû, ìºí æèðýìñýí áîëîí æèðýìñëýõýýð òºëºâëºæ áàéãàà
ýìýãòýé÷¿¿äýä ºãºõººñ çàéëñõèéõ õýðýãòýé.
• Æèðýìñëýëòýýñ õàìãààëàõ áýëäìýë¿¿ä: Æèðýìñëýëòýýñ õàìãààëàõ
áýëìäýë¿¿ä íü õýäèéãýýð ýñòðîãåíû õýìæýý áàãàòàé ÷ ÀÃ, öóñ õàðâàëò, ÇØ-
èéã íºõöºëä¿¿ëýõ õ¿÷èí ç¿éë áîëäîã. Èéìä ÀÃ-òýé ýìýãòýé÷¿¿äýä çºâõºí
ïðîãåñòîãåí àãóóëñàí ýìèéã ñîíãîõ íü ç¿éòýé. Ãýõäýý ýäãýýð ýì¿¿äèéí ÇÑ-íû
òîãòîëöîîíä ¿ç¿¿ëýõ íºëººíèé òàëààð á¿ðýí ñóäëàãäààã¿é áàéíà.
Â.7.12. Æèðýìñýí ¿åèéí ÀÃ

Æèðýìñýí áîëîõîîñ ºìíº ÀÃ-òýé áàéñàí ºâ÷òºíä æèðýìñíèé ÿâöàä æèðýìñíèé
ãèïåðòåíçè õàâñðàí ¿¿ñýæ áîëíî. Æèðýìñýí ¿åèéí ÀÃ, ÿëàíãóÿà ýêëàìïñèéí ºìíºõ
øàòíû ººð÷ëºëò¿¿ä ýõ áîëîí óðàãò ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëäýã.
Îíîøèëãîî, ýì÷èëãýýíèé çîðèëãîîð õîíîãèéí ÀÄ-ûí ò¿âøèíã òîäîðõîéëíî

(ïðîòåèíóðè, õóãàöààíààñ ºìíº òºðºõ, íÿðàéí áèåèéí æèí áîëîí æèðýìñíèé
åðºíõèé ÿâö çýðãèéã óðüä÷èëàí òààìàãëàõàä äºõºìòýé). ßëàíãóÿà äàðààõ
òîõèîëäîëäëóóäàä òîäîðõîéëîõ õýðýãòýé. ¯¿íä:
- ÀÃ-òýé, æèðýìñíèé ºíäºð ýðñäýëòýé ýìýãòýé÷¿¿ä
- ×Ø, ýñâýë áººðíèé ºâ÷òýé æèðýìñýí ýìýãòýé÷¿¿ä
Õàâàí íü õýâèéí æèðýìñýí ýìýãòýé÷¿¿äèéí 60%-ä èëýðäýã òóë ýêëàìïñèéí
ºìíºõ øàòíû øèíæ òýìäýã ãýæ ¿çýõýý áîëüñîí.
Ýì÷èëãýý:
• ÑÄ 140-149 ììÌÓÁ ýñâýë ÄÄ 90-95 ììÌÓÁ áàéãàà æèðýìñýí ýìýãòýé÷¿¿äýä
ýìýí áóñ ýì÷èëãýýã õèéíý
• (õýâèéí äýãëýìòýé õîîë ºãºõ áà æèðýìñíèé õîæóó õîðäëîãî, ýêëàìïñèéí
ºìíºõ øàòàíä îðîõîîñ ñýðãèéëæ äàâñíû õýðýãëýýã õÿçãààðëàõã¿é)
• ÑÄ150 ììÌÓÁ ýñâýë ÄÄ95 ììÌÓÁáàéãàà áîë ýìýí ýì÷èëãýýã õèéæ ýõýëíý.
• Æèðýìñíèé ãèïåðòåíçèòýé (ïðîòåèíóðè èëýðñýí ýñýõýýñ õàìààðàõã¿é),
ýñâýë ºìíº íü ãèïåðòåíçèòýé áàéãààä æèðýìñíèé ãèïåðòåíçèòýé õàâñàðñàí,
æèðýìñíèé ÿâöàä ÁÝÃ-òýé, òîëãîé ºâäºõ, õàðàà á¿äýãðýõ, øýýñýíä óóðàã
èëðýõ, øàãàéãààð õàâàãíàõ çýðýã øèíæ¿¿ä èëýðñýí, ÑÄ140 ììÌÓÁ, ýñâýë
ÄÄ 90 ììÌÓÁ áàéãàà ýõ÷¿¿äýä ýìýí ýì÷èëãýýã ýõëýõ øààðäëàãàòàé.
• ÑÄ 170 ììÌÓÁ, ýñâýë ÄÄ 110 ììÌÓÁ õ¿ðñýí ¿åä ÿàðàëòàé ýìíýëýãò õýâò¿¿ëæ
ýì÷èëíý.
o Õ¿íäðýýã¿é ãèïåðòåíçèéí ¿åä ìåòèëäîïà, ëàáåòàëîë, óäààí ¿éë÷èëãýýòýé
Ñà-èéí àíòàãîíèñò, áåòà-õîðèãëîã÷ (öººí õýðýãëýäýã) óóëãàæ õýðýãëýíý.
o Óóøãèíû õàâàí á¿õèé ýêëàìïñèéí ºìíºõ øàòàíä áàéãàà òîõèîëäîëä
íèòðîãëèöåðèíûã ñîíãîíî.
o ÀÕÔÑ áîëîí AÐ àíòàãîíèñò ýì¿¿ä ýñðýã çààëòòàé.
o Ñèéâýíãèéí ýçýëõ¿¿í áóóðñàí áàéõ òóë øýýñ õººõ ýì¿¿ä ýñðýã çààëòòàé.
o Ýð÷èìòýé ýì÷èëãýý øààðäñàí òîõèîëäîëä ëàáåòàëîë ñóäñààð õèéæ,
ìåòèëäîïà áîëîí íèôåäèïèí óóëãàäàã. Ãèïåðòåíçèéí õÿìðàëûí
¿åä íèòðîïðóññèä íàòðè ñóäñààð äóñààíà. Ãýõäýý ýíý ýìèéã óäààí
õóãàöààãààð õýðýãëýõýýñ çàéëñõèéõ õýðýãòýé. Ýêëàìïñèéí ºìíºõ øàòàíä
íèòðîãëèöåðèí ¿ð ä¿íòýé áàéäàã.

o Áàãà òóíòàé àñïèðèí, çàãàñàí òîñ, Ñà-èéí íýìýëò á¿òýýãäýõ¿¿í ºãºõººñ
çàéëñõèéíý. Ãýâ÷ æèðýìñíèé ýðò õóãàöààíä (28 äîëîî õîíîã) ýêëàìïñèéí
ºìíºõ øàòàíä îðæ áàéñàí ò¿¿õòýé ýìýãòýé÷¿¿äýä óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ
çîðèëãîîð áàãà òóíòàé àñïèðèí ºã÷ áîëíî.
ÀÄ-ûí çîðèëòîò ò¿âøèí áîë <140/90 ììÌÓÁ þì. Õýðýâ ÀÄ-ûã õýò áóóëãàâàë
óðãèéã ãýìòýýõ àþóëòàé.
Â.7.13. Õî¸ðäîã÷ ãèïåðòåíçè

ÀÃ-òýé íàñàíä õ¿ðýã÷äèéí çºâõºí öººí õóâüä íü ãèïåðòåíçèéí øàëòãààíûã
èëð¿¿ëýõ áîëîìæòîé áàéäàã. Ýìíýë ç¿éí ºã¿¿ëýìæ, áîäèò ¿çëýã áîëîí ëàáîðàòîðèéí
ýíãèéí øèíæèëãýýãýýð õî¸ðäîã÷ ãèïåðòåíçèéã èëð¿¿ëæ áîëíî. ÀÄ-ûí ò¿âøèí èõ
õýìæýýãýýð íýìýãäýõ, ãýíýò èõñýõ, ýñâýë äààìæèð÷ õ¿íäðýõ, ýìýí ýì÷èëãýýíä ¿ð
ä¿í ìóóòàé áàéõ çýðýã íü õî¸ðäîã÷ ãèïåðòåíçè áàéæ áîëçîøã¿éã õàðóóëäàã. Èéì
òîõèîëäîëä ºâ÷òºíä (ãýõäýý á¿ãäýä íü áóñ) äàðààõü øèíæ òýìäã¿¿äýýñ èëýð÷,
îíîøèéí ò¿ëõ¿¿ð áîëæ ºãäºã. ¯¿íä:
Áººðíèé ïàðåíõèìûí ýìãýã: õî¸ðäîã÷ ãèïåðòåíçèä õ¿ðãýäýã ãîëëîõ øàëòãààí
þì.
• Õýâëèéí õî¸ð òàëä ýçýëõ¿¿íòýé ç¿éëñ òýìòðýãäýíý (îëîí óéëàíõàéò áººð).
• Øýýñíèé øèíæèëãýýíä óóðàã, ýðèòðîöèò ýñâýë ëåéêîöèò èëðýõ, öóñàíä
êðåàòèíèíû õýìæýý íýìýãäýõ (áººðíèé ïàðåíõèìûí ýìãýã).
Áººðíèé ñóäàñíû ãèïåðòåíçè: õî¸ðäîã÷ ãèïåðòåíçèä õ¿ðãýõ ¿íäñýí
øàëòãààíóóäûí äóíä 2-ð áàéð ýçýëäýã (çàëóó÷óóäàä ôèáðîìóñêóëÿð äèñïëàçè,
íàñòàé õ¿ì¿¿ñò àðòåðèéí ñóäàñíû íàðèéñàë). Ýíý ¿åä:
• ãèïåðòåíçè ãýíýò èëðýõ, ýñâýë ãýíýò õ¿íäðýõ áºãººä ÀÄ-ûã áóóðóóëàõàä õýö¿¿
áàéäàã;
• õýâëèéí õàæóóãààð ñóäàñíû øóóãèàí ñîíñîãäîõ, ãèïîãëèêåìè, áººðíèé ¿éë
àæèëëàãààíû äààìæèðñàí àëäàãäàë;
• õî¸ð òàëûí áººðíèé àðòåðèéí íàðèéñàëòàé ¿åä ÀÄ áóóëãàõ ýìèéí íºëººãººð
ñóäàñ íàðèéñëèéí äàðààõü õýñãèéí íýâ÷èëòèéí äàðàëò áóóðñàíààñ áººðíèé
¿éë àæèëëàãàà îãöîì ìóóäàõ áà öóñíû êðåàòèíèíû õýìæýý íýìýãäýíý.
Àòåðîñêëåðîç äààìæðàõ ýðñäýë èõòýé òóë àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ,
àñïèðèí áàãà òóíãààð ºãºõ, ñòàòèí, äàðàëò áóóðóóëàõ ýìèéí õýä õýäýí òºðëèéã
ñîíãîæ ýì÷èëãýýíäýý õýðýãëýíý. Õî¸ð òàëûí áººðíèé àðòåðèéí ñóäàñíû
íàðèéñàëã¿é áîë òèàçèäûí á¿ëãèéí ýìýýñ òîõèðîõ òóíãààð íü ºãºõ áà Ñà-èéí
àíòàãîíèñòûã, áîëîìæòîé áîë ðåíèí-àíãèîòåíçèí ñààòóóëàã÷èéã íýìíý. Öóñíû
êðåàòèíèí, êàëèéã îéð îéðõîí õÿíàõ ¸ñòîé.
ÀÄ áóóðàõã¿é ºíäºð, ýìýíä òýñâýðòýé áàéæ, áººðíèé äóòàãäàë äààìæèðàõ íü
áººðíèé ñóäñàíä ýðãýí ñóäàñæóóëàõ ìýñ àæèëáàð õèéõ øààðäëàãàòàéã õàðóóëæ
áàéíà.
Ôåîõðîìîöèòîìà: õîâîð òîõèîëääîã õî¸ðäîã÷ ãèïåðòåíçèéí õýëáýð. Äàðààõü

øèíæ òýìäãýýð èëýðíý:
• Òîãòâîðòîé, ýñâýë ïàðîêñèçìàëü ãèïåðòåíçè
• Òîëãîé ºâäºõ, õºëðºõ, ç¿ðõ äýëñýõ áîëîí öàðàé öîíõèéõ.
Ìýñ çàñëûí ýì÷èëãýý øààðäëàãàòàé. Õàãàëãààã á¿ðýí òºãñ áîëãîõ ¿¿äíýýñ ºâ÷òíèéã
áýëòãýõ õýðýãòýé. ¯¿íä Į-àäðåíîðåöåïòîð ñààòóóëàã÷ õýðýãëýõ áà ýì÷èëãýý òºãñ
áîëñíû äàðàà áåòà- õîðèãëîã÷èéã ºã÷ áîëíî.
Àíõäàã÷ àëüäîñòåðîíèçì:
• Ãèïîêàëèåìè (ºâ÷íèé ýðò ¿åä öººí
• èëðýõ), òýñâýðëýã ãèïåðòåíçè
• ×èõýð ºâñèéã º÷¿¿õýí õýìæýýãýýð õýðýãëýõýä ãèïîêàëèåìè á¿õèé òýñâýðëýã
ãèïåðòåíçè èëýðäýã.
Êóøèíãèéí õàì øèíæ: õîâîð
• Áèå ãàëáèðûí ººð÷ëºëò¿¿ä
Íîéðîíä àìüñãàë ò¿ãæðýõ:
• Óíòàõ ¿åä àìüñãàëûí äýýä çàìûí óíàëò (óíæèëò)-ûí óëìààñ àìüñãàë ¿å ¿å
òàñàëäàõ
• ªäðèéí öàãààð õýò íîéðìîãëîõ, àíõààðàë ìóóäàõ, óíòñàí ÷ àìðààã¿é ìýò áàéõ,
óíòàõ ¿åä õàõàæ öàöàõ, øºíº øýýõ, öî÷ðîìòãîé áîëîõ, çàí òºðõ ººð÷ëºãäºõ,
áýëãèéí äóð õ¿ñýë áóóðàõ, çàì òýýâðèéí îñîëä ºðòºìòãèé áîëîõ ã.ì.
• Òàðãàí ºâ÷òí¿¿äýä òîõèîëäîõ íü ýëáýã, õîíîãèéí ÀÄ-ûã õýìæèõýä øºíèéí
öàãààð ÀÄ-ûí ò¿âøèí áóóðäàãã¿é
Ãîë ñóäàñíû êîàðêòàöè: õîâîð òîõèîëäîë þì.
• Õ¿¿õýä áîëîí çàëóó íàñíû ãèïåðòåíçè
• Ñèñòîëûí äóíä õýñýãò øóóãèàí ñîíñîãäîõ áà ÿâààíäàà áàéíãà ñîíñîãääîã
áîëîõ, ýíý íü öýýæíèé óðä õýñýã áîëîí íóðóóíä ñîíñîãäîíî.
• Ãóÿíû ëóãøèëò øóóíûõààñ óäààøèðñàí, ýñâýë ëóãøèëò òýìòðýãäýõã¿é áàéíà.
Ýì-õàìààðàëò ãèïåðòåíçè:
ÀÄ-ûã ºãñãºõ íºëººòýé ýì, áýëäìýë¿¿äýä: ÷èõýð ºâñ, æèðýìñëýëòýýñ õàìãààëàõ
áýëäìýë¿¿ä, ñòåðîèäóóä ñòåðîèäûí áóñ ¿ðýâñëèéí ýñðýã ýì¿¿ä, êîêàèí,
àìôåòàìèí, ñèìïàòîìèìåòèê áýëäìýë¿¿ä, ýðèòðîïîýòèí, öèêëîñïîðèí áîëîí
òàêðîëèìóñ çýðýã áàãòäàã.
Õýðýâ õî¸ðäîã÷ ãèïåðòåíçè õýìýýí ñýæèãëýâýë êàëüöèéí àíòîãíèñòààð ýìýí

ýì÷èëãýýã ýõëýõ íü õàìãèéí çºâ ñîíãîëò áîëíî.
Â.7.14. Ýìýíä òýñâýðòýé ãèïåðòåíçè

Ýì÷èëãýýíäýý àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ àðãà õýìæýýí¿¿äèéã àâ÷, äîîä
òàë íü ãóðâàí ýìèéí õîñëîëûã õàíãàëòòàé òóíãààð (øýýñ õººõ ýìèéã îðîëöóóëàí)
ºãºõºä ÑÄ áîëîí ÄÄ-ûã çîðèëòîò ò¿âøèíä õ¿ðãýæ ÷àäàõã¿é òîõèîëäëûã ýìýíä
òýñâýðòýé ãèïåðòåíçè ãýíý.
Ýìýíä òýñâýðòýé ãèïåðòåíçèéí øàëòãààí

• Ýì÷èëãýýíèé òºëºâëºãººã ÷àíä áàðèìòëàõã¿é áàéõ
• Ýìèéí òóí õàíãàëòã¿é, ýìèéí çîõèñã¿é õîñëîë, õàðèëöàí ¿éë÷ëýë
• Áèåèéí æèí õàñàõ, àðõèíû õýò õýðýãëýýã õÿçãààðëàõ çýðýã àìüäðàëûí õýâ
ìàÿãèéã ººð÷ëºõ àðãà õýìæýýí¿¿äèéã á¿ðýí õýðýãæ¿¿ëýýã¿é
• ÀÄ-ûã íýìýãä¿¿ëäýã ýì¿¿äèéã ¿ðãýëæë¿¿ëýí óóõ (÷èõýð ºâñ, êîêàèí,
ãëþêîêîðòèêîèä, ñòåðîèäûí áóñ ¿ðýâñëèéí ýñðýã ýì¿¿ä ã.ì.)
• Íîéðîíä àìüñãàë ò¿ãæðýõ
• Õî¸ðäîã÷ øàëòãààíûã èëð¿¿ëæ ÷àäààã¿é ÿâäàë (òóõàéëáàë áººðíèé àðòåðèéí
íàðèéñàë ã.ì)
• Îãò çàñðàëòã¿é, ýñâýë ìàø áàãà çàñðàë á¿õèé ýðõòýíèé ãýìòýë
• Áèåèéí øèíãýíèé ýçýëõ¿¿í äîîðõ øàëòãààíóóäûí óëìààñ õýòðýõ:
o Øýýñ õººõ ýì÷èëãýý õàíãàëòã¿é
o Áººðíèé äààìæèðñàí äóòàãäàë
o Äàâñ èõýýð õýðýãëýõ

o Ãèïåðàëüäîñòåðîíèçì
Ýìýíä õóóðàì÷ òýñâýðòýé ãèïåðòåíçè ¿¿ñýõ øàëòãààí:
o Ýìíýëãèéí ãèïåðòåíçè (öàãààí õàëàäíû)
o Á¿ä¿¿í áóãàëãàíä òîõèðñàí ìàíæåò õýðýãëýýã¿é
o ªíäºð íàñòíû õóóðàì÷ ãèïåðòåíçè
¯çëýã áà àâàõ àðãà õýìæýý:

• Ýìíýë ç¿éí ºã¿¿ëýìæ áîëîí áîäèò ¿çëýã äýýð ¿íäýñëýí õî¸ðäîã÷ øàëòãààí
áàéãàà ýñýõèéã ìàø àíõààðàëòàé òîäðóóëíà.
• Õîíîãèéí ÀÄ-ûã õýìæèæ, ÀÄ èõñýëòèéí õýìíýëèéã àæèãëàíà.
• Èõýíõ òîõèîëäîëä ãóðâààñ äýýø ýìýí ýì÷èëãýýã õèéõ øààðäëàãàòàé
áîëäîã áºãººä äàðààõ íºõöºë¿¿äèéã õàðãàëçàí ýì÷èëãýýíèé òºëºâëºãººã
áîëîâñðóóëíà. ¯¿íä:
- ÀÄ áóóëãàõ 3 áà 4, 5 äàõü ýìèéí õîñëîëûí ¿éëäýë, íºëºº á¿ðýí õàíãàëòòàé
ñóäëàãäààã¿é áàéãààã àíõààðàõ õýðýãòýé.
- Ñïèðîíîëàêòîíûã õàðüöàíãóé áàãà òóíãààð (25–50 ìã/ºäºðò) ºãºõºä ÀÄ-
ûã áóóðóóëàõ íýìýëò ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëäýã. Ìºí àìèëîðèä ¿ð ä¿íòýé áîëîõ
íü àæèãëàãäñàí. Çàðèì òýñâýðëýã ãèïåðòåíçèéí ýì÷èëãýýíä àíòèàëüäî-
ñòåðîíû ýì¿¿ä ¿ð ä¿í ñàéòàé áàéäàã íü îíîøëîãäîîã¿é áàéñàí àíõäàã÷
àëüäîñòåðîíèçì, ýñâýë îëîí ýìèéí íºëººãººð áèé áîëñîí õî¸ðäîã÷
àëüäîñòåðîíèçì áàéãààòàé õîëáîîòîé áàéæ áîëîõ þì. Ãýõäýý ýíý òàëààð
õàíãàëòòàé íîòîëãîî áàéõã¿é áàéíà.
- Ñïèðîëàêòîíûã áàãà òóíãààð ºãºõºä ò¿¿íèé ãàæ íºëºº áàãàñäàã. Ãýõäýý
ºâ÷òí¿¿äèéí èõýíõýä íü áººðíèé ¿éë àæèëëàãàà ìóóäñàí, ìºí ðåíèí-
àíãèîòåíçèíû õîðèãëîã÷èéã õýðýãëýõ øààðäëàãà ãàð÷ áîëîõ òóë öóñíû
êàëèé áîëîí êðåàòèíèíû ò¿âøèíã àíõààðàõ øààðäëàãàòàé.
Â.7.15. Ãèïåðòåíçèéí õÿìðàë

Ãèïåðòåíçèéí ÿàðàëòàé òóñëàìæ øààðäñàí íºõöºëèéã õ¿íä õýëáýðèéí, ýñâýë
ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿í ìóóòàé àíõäàã÷ ãèïåðòåíçè, ýñâýë õî¸ðäîã÷ ãèïåðòåíçè
¿¿ñãýäýã.
ÀÃ-èéí õÿìðàëûã íºõöºë áàéäëûí íîöòîé ýñýõýýñ õàìààð÷ 2 õýëáýðò õóâààíà.
¯¿íä:
1) Íýí ÿàðàëòàé ýì÷èëãýýò ãèïåðòåíçè (õîðóó ÿâöòàé ãèïåðòåíçè)
2) Õîéøëóóëøã¿é ýì÷èëãýýò ãèïåðòåíçè
1) Íýí ÿàðàëòàé ýì÷èëãýýò ãèïåðòåíçè

ÀÄ õýò ºíäºðñºæ (ÄÄ çàðèìäàà >130 ìì ÌÓÁ), ÁÝÃ öî÷ìîãîîð (ýñâýë öî÷ìîã
äààìæðàëààð) èëðýíý. Õýðýâ ýì÷ëýõã¿é áîë òàâèëàí ìóóòàé, ºâ÷òºíèé 50% íü 12
ñàðûí äîòîð íàñ áàðíà.
Íýí ÿàðàëòàé ýì÷èëãýý øààðäñàí íºõöºë¿¿ä:

- Ãèïåðòåíçèéí ýíöåôàëîïàòè
- Ãèïåðòåíçèéí øàëòãààíò ç¿¿í õîâäëûí äóòàãäàë
- ÇØ á¿õèé ÀÃ
- Ç¿ðõíèé òîãòâîðã¿é áàõ á¿õèé ÀÃ
- ÀÃ áà ãîë ñóäàñíû õóóëðàë
- Ààëçàâ÷ á¿ðõ¿¿ëèéí öóñ õàðâàëòòàé õàâñàðñàí õ¿íä õýëáýðèéí ÀÃ
- Ôåîõðîìîöèòîìàòàé õàâñàðñàí ÀÃ-èéí õÿìðàë

- Áººðíèé äààìæèðñàí äóòàãäàë
- Í¿äíèé òîðëîã á¿ðõýâ÷èéí öóñ õàðâàëò, íýâ÷äýñ õóðàõ, õàðààíû ìýäðýëèéí
äèñê õàâàãíàõ
- Ìýñ çàñëûí ÿâöàä ÀÄ èõñýõ
- Õ¿íä õýëáýðèéí ýêëàìïñèéí ºìíºõ øàò, ýñâýë ýêëàìïñè
- Öóñ çàäðàë (ãåìîëèç), Ñóäñàíä öóñ ò¿ãýýìëýýð á¿ëýãíýõ (ÄÂÑ)
Íýí ÿàðàëòàé ýì÷èëãýýò ãèïåðòåíçèéí óðüä÷èëàí ñýðãèéëýëò

• ÀÄ-ûí ñàéí õÿíàëò, õî¸ðäîã÷ ãèïåðòåíçèéí øàëòãààíûã çºâ èëð¿¿ëýõ, ýì÷ëýõ
Íýí ÿàðàëòàé ýì÷èëãýýò ãèïåðòåíçè á¿õèé ºâ÷òºíèé ÀÄ-ûã ÿàðàëòàé áóóëãàõ

õýðýãòýé. Ìýðãýæëèéí ýì÷èä ¿ç¿¿ëæ, ýìíýëãèéí íºõöºëä ýì÷ëýõ áà á¿õ ýì÷èëãýýã
ñóäñààð õèéíý. Ëàáåòàëîë, íèòðîïóðñèäíàòðè, êëîíèäèí çýðãèéã ýì÷èëãýýíä
õýðýãëýíý. Õýðýâ ÀÄ áóóæ áàéâàë óäààí, ýñâýë äóíä çýðãèéí óäààí ¿éë÷èëãýýòýé
Ñà-èéí àíòàãîíèñòûã (áîãèíî ¿éë÷èëãýýòýé ýìèéã õýðýãëýõã¿é) çàæëàõã¿é óóëãàíà.
Ãîë ñóäàñíû õóóëðàë çýðãèéí ¿åä ÀÄ-ûã îãöîì áóóëãàæ 3-24 öàãèéí äîòîð ÄÄ-
ûã 100-110 ììÌÓÁ-ä õ¿ðãýæ áîëíî. Èíãýæ õóðäàí áóóëãàõ ýì÷èëãýýíèé ñîíãîëò
íü õÿíàëòûí áàãàæ òîíîã òºõººðºìæ, ºâ÷òºíèé áèåèéí áàéäàë, ºâ÷íèé õ¿íäðýë
çýðãýýñ õàìààðíà. (Õàâñðàëò 4-ººñ ýì÷èëãýýã õàðíà óó)
2) Õîéøëóóëøã¿é ýì÷èëãýýò ãèïåðòåíçè

ÀÄ õýò ºíäºðñºõ áîëîâ÷ ÿìàð íýãýí çîâèóðã¿é, ÁÝÃ öî÷ìîãîîð (ýñâýë öî÷ìîã
äààìæðàëààð) èëðýõã¿é.
ÀÄ-ûã ààæèì áóóëãàõ çîðèëãîîð äàðàëò áóóëãàõ ýìèéã óóëãàíà. Õÿíàëòûã
1-3 õîíîãèéí òóðø õèéíý. ÀÄ-ûã îãöîì áóóëãàñíààñ öóñíû íýâ÷èõ ÷àíàðûã ýðñ
áàãàñãàíà. (Õàâñðàëò 5-ààñ ýì÷èëãýýã õàðíà óó)
Â.8. Íýí ÿàðàëòàé áîëîí õîéøëóóëøã¿é ýì÷èëãýýò ãèïåðòåíçèãýýñ áóñàä

àðòåðèéí ãèïåðòåíçèòýé ºâ÷òíèé õÿíàëò
Ãèïåðòåíçèòýé ºâ÷òíèé õÿíàëòûã õèéõäýý ÀÄ-ûí ò¿âøèí, ÁÝÃ-èéí ýìíýë ç¿éí
èëðýë, õ¿íäðýëèéã õàðãàëçàíà. Õÿíàëòûã õèéõäýý àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéí
ººð÷ëºëò, ýìýí ýì÷èëãýý, ýìèéí ãàæ íºëºº, çîðèëãîäîî õýðõýí õ¿ðýõ çýðãèéã
áàãòààíà.
Òóíã òîõèðóóëàõ ¿å: øèíýýð õýðýãëýæ áóé ýìèéí àíõíû òóíãèéí äàðààãààñ òóíã
òîõèðóóëàõ ¿å ýõýëíý. Ýìèéí ãàæ íºëºº èëýð÷ áóé ýñýõèéã òîäðóóëàõûí òóëä 2-4
äîëîî õîíîãèéí äàðàà ºâ÷òºíã äàâòàí ¿çýæ:
o ãàæ íºëºº èëýð÷ áàéâàë òóíã áóóðóóëàõ, ýñâýë õàñàõ
o øýýñ õººõ ýì, ÀÕÔÑ, AÐ àíòàãîíèñòèéã ýì÷èëãýýíäýý õýðýãëýõ ¿åäýý
ñèéâýíãèéí êàëè, íàòðè, êðåàòèíèíèéã òîãòìîë õÿíàõ áà øààðäëàãàòàé ¿åä
áººðíèé ò¿¿äãýíöýðèéí ø¿¿ðëèéí õóðäûã ¿çíý. ßëàíãóÿà ýäãýýð ýìèéí òóíã
ººð÷èëñºíèé äàðàà õÿíàëòûã õèéõ õýðýãòýé.
Ýìèéí òóíã òîõèðóóëàõ ¿åä ºâ÷òºíã 1-3 ñàð òóòàìä äàâòàí ¿çíý.
o ÀÄ-ûí çîðèëòîò ò¿âøèíä õ¿ð÷ áóé áàéäàë, ãàæ íºëººíèé èëðýë çýðýã äýýð
¿íäýñëýí ýìèéí òóíã èõýñãýõ, áàãàñãàõ, øèíýýð ýì íýìýõ, õàñàõ àñóóäëûã
øèéäâýðëýíý.
Ýì÷èëãýýíèé çîðèëãî áèåëñíèé äàðàà: ÀÄ çîðèëòîò ò¿âøèíäýý õ¿ðñýí (ÀÄ

<140/90 ììÌÓÁ, íàñòàíû ÑÄ<150 ììÌÓÁ), ýðãýæ áîëîõ ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéã
õÿíàæ ÷àäñàíààñ õîéøõè ¿çëýãèéí äàâòàìæ:
• äîîðõè òîõèîëäîëä õÿíàëòûí ¿çëýãèéã 6 ñàð òóòàìä õèéõ:
- ÇÑª-íèé áàãà ýðñäýëòýé, àíõ òîäîðõîéëñîí ÀÄ-ûí ò¿âøèí õºíãºí
çýðýãòýé áàéñàí áîë
• ¿çëýãèéí äàâòàìæèéã äàðààõü òîõèîëäëóóäàä îéðòóóëàõ:
- ÇÑª-íèé ºíäºð/ìàø ºíäºð ýðñäýëòýé, àíõ òîäîðõîéëñîí ÀÄ-ûí ò¿âøèí
ºíäºð
- ýìèéí áóñ ýì÷èëãýýíèé äýãëýìýý ìóó ìºðäºæ áóé ºâ÷òºí
- ÀÄ-ûí ò¿âøèí õýëáýëçýëòýé, òîãòâîðã¿é
- ýì÷èëãýýã ýð÷èìæ¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé áîë
• Ãýðèéí íºõöºëä ÀÄ-ûã õýìæèæ áàéãàà áîë õÿíàëòûí ¿çëýã õèéõ õîîðîíäûí
çàéã õîëäóóëæ áîëíî.
• Ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿íä ÀÄ íü 6 ñàðûí äîòîð çîðèëòîò ò¿âøèíäýý õ¿ðýëã¿é
ºíäºð õýâýýð áàéãàà (180/110 ììÌÓÁ), ýñâýë ÀÄ-ûã ºìíºõ øèãýý ñàéí õÿíàæ
÷àäàõàà áîëüñîí áîë íàðèéí ìýðãýæëèéí ýì÷èä ¿ç¿¿ëæ, çºâëºãºº àâàõ
õýðýãòýé.
• Ýì÷èëãýýíèé ÿâöàä ÁÝÃ-èéí áàéäàëä ¿å÷èëñýí ¿íýëãýý ºãºõ øààðäëàãàòàé.
Ó÷èð íü ýì÷èëãýýíýýñ óëáààëñàí ººð÷ëºëò áóé ýñýõ íü òàâèëàíã òîäîðõîéëîõîä
÷óõàë íºëºº ¿ç¿¿ëäýã. Ç¿¿í õîâäëûí òîìðîë áîëîí ã¿ðýýíèé àðòåðèéí õàíàíû
çóçààí çýðýã íü ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿íä óäààí ÿâöòàéãààð ººð÷ëºãäºõ òóë ýíý
òºðëèéí ¿çëýãèéã 1 æèëýýñ áàãà õóãàöààíä õèéõ øààðäëàãàã¿é þì.
Ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿íã õýðõýí ñàéæðóóëàõ

• ºâ÷òºíä ÀÃ-èéí õîð õºíººëèéí òóõàé áîëîí çºâ, òîõèðñîí ýì÷èëãýýíèé ¿ð
àøãèéí òàëààð ìýäýýëýë ºãºõ
• îéëãîìæòîé, òîäîðõîé çààâàð, çºâëºãººã àìàí, ýñâýë áè÷ãýýð ºãºõ
• ýì÷èëãýýíèé òàëààð ÿðèõ
• ýì÷èëãýýíèé äýëãýì íü ºâ÷òºíèé àìüäðàëûí õýâ ìàÿã áà ò¿¿íèé õýðýãöýýíä
òóëãóóðëàõ
• õýðýâ áîëîìæòîé áîë ºäºð òóòàì óóæ áàéãàà ýìèéí òîîã öººëºõ
• ãýðòýý ÀÄ-àà ººðºº õýìæèõ áà äàðàëò áóóðóóëàõ ýìèéã òîãòìîë óóæ õýâø¿¿ëýõ
• ýìèéí ãàæ íºëººíä àíõààðëàà ñàéí õàíäóóëàõ
• øààðäëàãàòàé áîë öàãàà îëæ ýìèéí òóí, ýñâýë òºðëèéã ñîëèõ
• ºâ÷òºíòýéãýý ñàéí îéëãîëöîõûí òóëä ò¿¿íèé òóëãàìäñàí àñóóäëûã ÿðèëöàõ
• íàéäâàðòàé, ýñâýë áîëîìæèéí äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ òîãòîëöîî/ íºõöºëººð õàíãàõ
Ãèïåðòåíçèéí ýì÷èëãýýã íàñàí òóðøèä íü ¿ðãýëæë¿¿ëýí õèéíý. Ó÷èð íü çºâ

îíîøëîãäîí ýì÷ëýãäýæ áóé ºâ÷òºíèé ýì÷èëãýýã òàñàëáàë ýðãýýä ãèïåðòåíçèéí
áàéäàëäàà îðäîã. Ýðñäëèéí ò¿âøèí áàãàòàé ºâ÷òºíä ÀÄ-ûã óäààí õóãàöààíä
õÿíàæ ÷àäñàí, ìºí ýìýí áóñ ýì÷èëãýý ¿ð ä¿í ñàéòàé áàéãàà áîë õèéæ áàéãàà ýìýí
ýì÷èëãýýíèéõýý òóíã áîëãîîìæòîé áóóðóóëíà.
ÍÎÌ Ç¯É
1. Õàëäâàðò áóñ ºâ÷èí, Îñîë Ãýìòëèéí Øàëòãààí Ýðñäýëò Õ¿÷èí Ç¿éëñèéí

òàðõàëòûí Ñóäàëãàà-2009. Äýëõèéí Ýð¿¿ë Ìýíäèéí Áàéãóóëëàãà 2010. õõ74-
76
2. Alberti KGMM, Eckel RH, Grundy SM et al. Harmonizing the Metabolic
Syndrome: Joint Interim Statement of the International Diabetes Federation
Task Force on Epidemiology and Prevention; Natioanal Heart, Lung, and Blood
Institute; American Heart Association; World Heart Federation; International
Atherosclerosis Society; and International Association for the Study of Obesity.
Circulation 2009;120;1640-1645.
3. Blood Pressure Lowering Treatment Trialists’ Collaboration, Turnbull F, Neal B,
Ninomiya T, et al. Effects of different regimens to lower blood pressure on major
cardiovascular events in older and younger adults: meta-analysis of randomised
trials.BMJ. 2008 May 17;336:1121-1123.
4. Drug Information Handbook 11th Edition. Lexi-Comp. 2003.
5. Graham I, Atar D, Borch-Johnsen K et al, European guidelines on CVD disease
prevention in clinical practice: executive summary.Fourth Joint Task Force of the
European Society of Cardiology and Other Societies on CVD Disease Prevention
in Clinical Practice (Constituted by representatives of nine societies and by invited
experts), Eur Heart J. 2007 Oct;28(19):2375-414.
6. Law MR, Morris K, Wald NJ. Use of blood pressure lowering drugs in the prevention
of cardiovascular disease: meta-analysis of 147 randomised trials in the context
of expectations from prospective epidemiological studies. BMJ 2009; 338;b1665
doi: 10.1136/BMJ.b1665.
7. Mancia G, De Backer G, Dominiczak A et al 2007 ESH-ESC Practice Guidelines
for the Management of Arterial Hypertension: ESH-ESC Task Force on the
Management of Arterial Hypertension.J Hypertens. 2007 Sep;25(9):1105-87.
8. Mancia G, Laurent S, Agabiti-Rosei E et al. Reappraisal of European guidelines
on hypertension management: a European Society of Hypertension Task Force
document. J Hypertens. 2009; 27:2121-2158
9. MIMS: Pharmacotherapy Guide to Cardiaovascular and Metabolic Disorders.
Special Edition for Word Congress of Cardiology Scienti¿c Sessions 2010
10. Suomalainen Laakariseura Duodecimin ja Suomen Verenapineyhdistys ry:n
asettama tyoryhma. Kohonnut verenpaine. Kaypahoito-suositus. Paivitetty
23.11.2009.
11. Williams B, Poulter NR, Brown MJ et al. British Hypertension Society guidelines.
Guidelines for management of hypertension: report ot the fourth working party
on the British Hypertension Society, 2004-BHS IV. J Hum Hypertens 2004; 18:
139-185
12. World Health Organization. Prevention of CVD diseases. WHO/ISH CVD Risk
Prediction Charts for WHO epidemiological sub regions WPR A, WPR B) 2007.
13. DOH, Health indicators Mongolia - 2009
ÕÀÂÑÐÀËÒ
Õàâñðàëò 1. Áàé ýðõòýíèé áàãàæèéí îíîøëîãîî
ÇÕÃ-èéã ÇÖÁ-ýýð îíîøëîõ òóõàé (ÇÕÃ-èéí ÇÖÁ-èéí îíîøèëãîî)

- Ñîêîëîâ-Ëàéîíû èíäåêñ : SV1+ (max RV5 ýñâýë RV6) äàëàéö 3.8mV.
- Êîðíåëëèéí èíäåêñ áóþó QRS á¿ðäëèéí ¿ðãýëæëýõ õóãàöàà (RavL+SV3)
>2440mVs ýðýãòýé÷¿¿äýä, (RavL+SV3+6mV) >2440mVs ýìýãòýé÷¿¿äýä áàéõ
Áººðíèé ¿éë àæèëëàãàà:

- Ò¿¿äãýíöðèéí ø¿¿õ õóðä (MDRD- Áººðíèé ºâ÷íèé ¿åä áàðèìòëàõ äýãëýìèéí
òîìú¸î)1
Êðåàòèíèíû êëèðåíñ (Êîêðîâò-Ãàóëòûí òîìú¸î)
ýðýãòýéä: 1,23x*(140 - íàñ (æèëýýð))* æèí (êã)/ñèéâýí äýõ - êðåàòèíèí
(ììîëü/ë)
ýìýãòýéä: 1,23x*(140- íàñ (æèëýýð))* æèí (êã)*0,85/ñèéâýí äýõ - êðåàòèíèí
(ììîëü/ë)
1
http://www.nkdep.nih.gov/professionals/gfr_calculators/orig_si.htm
Õàâñðàëò 2. Ýì÷ íàðààñ ÀÃ-òýé ºâ÷òºíä ÿâóóëàõ ýð¿¿ë ìýíäèéí ñóðãàëòûí

õºòºëáºðèéí åðºíõèé àãóóëãà
Öóñíû äàðàëòûí òóõàé åðºíõèé îéëãîëò

• ÑÄ ¿¿ñýõ ìåõàíèçì
• ÄÄ ¿¿ñýõ ìåõàíèçì
• Öóñíû äàðàëòûí çîõèöóóëãûí ìåõàíèçì
ÀÃ ãýæ þó áîëîõ òàëààð åðºíõèé îéëãîëò. Ò¿¿íèéã ¿¿ñãýõ øàëòãààíóóä
• ÀÃ-èéí àíãèëàë
• ÀÃ-èéí ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä
• ÀÃ-èéí õýëáýð¿¿ä
• Ýìíýëýãò, ãýðòýý ÀÄ-ûã õýìæèõ òóõàé
ÀÃ àþóëòàé ýñýõ, ò¿¿íèé ýð¿¿ë ìýíäýä ¿ç¿¿ëýõ õîð íºëºº
• ÀÃ-èéí ¿ð íºëºº, õ¿íäðýë¿¿ä
• Ëàáîðàòîðèéí áà áàãàæèéí øèíæèëãýýíèé òóõàé
• Ýðñäëèéí õ¿ñíýãòèéã àøèãëàí ÇÑª-íèé íèéò ýðñäýëýý òîîöîõ íü
ÀÃ-èéãýý õýðõýí òà ººðºº ýì÷ëýõ (1)
• Àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ
• Äàâñ áà ººõ òîñíû õýðýãëýýã áàãàñãàõ
• Òàìõè òàòàõàà çîãñîîõ
• Æèíãýý õÿíàõ
• Èäýâõòýé õºäºëãººí õèéõ
• Áóõèìäëàà òàéëàõ
ÀÃ-èéãýý õýðõýí òà ººðºº ýì÷ëýõ (2)
• ÀÃ-èéí ýìýí ýì÷èëãýýíèé òóõàé
• ªâºðìºö íºõöºë ãýæ þó âý? Ýíý ¿åèéí ýìýí ýì÷èëãýý
• ÀÄ áóóðóóëàõ ¿íäñýí á¿ëãèéí ýì¿¿ä
• ¯íäñýí á¿ëãèéí ýì¿¿äèéí ¿éë÷ëýõ ìåõàíèçì
• Ýìèéí àþóëã¿é áàéäàë, èëðýõ ãàæ íºëºº
• Òàíüä òààðàõ ñàéí ýì
ÀÃ-èéãýý òà õýðõýí õÿíàõ
• ÀÄ-ûí çîðèëòîò ò¿âøèí
• Ýì¿¿äèéí òóíãèéí òàëààð
• ÀÄ-àà õÿíàõûí à÷ õîëáîãäîë
Òà õýäèéä ýì÷èä õàíäàõ
• ÀÄ ñàéí áóóõã¿é áàéãàà ¿åä èëðýõ øèíæ¿¿ä
• Ýìèéí òóí èõýäñýí ¿åä èëðýõ øèíæ¿¿ä
• Ýìèéí ãàæ íºëººíèé ¿åä èëðýõ øèíæ¿¿ä
• Õ¿íäðýëèéí ¿åä èëðýõ øèíæ¿¿ä
Õàâñðàëò 3. ÀÃ-èéí ýìýí ýì÷èëãýý2
ÀÕÔÑ
Êàïòîïðèë, Öèëàçàïðèë, Ýíàëàïðèë, Ëèçèíîïðèë, Ïåðèíäîïðèë, Ðàìèïðèë
• ÀÕÔÑ-ýýð ýìýí ýì÷èëãýýã ýõëýõ, õÿíàõàä òîõèðîìæòîé
• ÇÄ-òàé ºâ÷òºíèé ç¿ðõíèé ºìíºõ áà äàðààõ à÷ààëëûã áàãàñãàõ áà ÇØ-èéí
äàðàà ç¿¿í õîâäëûí õýëáýð ººð÷ëºãäºõ ïðîöåññûã ñààðóóëäàã. Èíãýñíýýð
ç¿¿í õîâäëûí àãøèõ ÷àäâàð áàãàòàé ÇØ, ìºí ÇÀÄ-ûí òîõèîëäëûí òîî,
íàñ áàðàëòûã áóóðóóëíà. Ìºí ÇÕÃ-èéã áàãàñãàõ, áººðíèé ¿éë àæèëëàãààã
õàìãààëàõ íºëººòýé.
¯éëäëèéí ìåõàíèçì: Àíãèîòåíçèí I-èéã àíãèîòåíçèí II-ò õóâèðãàõ ôåðìåíòèéã

ñààòóóëäàã.
Íºëºº:
• Çàõûí ñóäñûã ºðãºñãºí ýñýðã¿¿öëèéã áàãàñãàæ ÀÄ-ûã áóóðóóëäàã.
• ÇÄ-òàé ºâ÷òºíèé ç¿ðõíèé ºìíºõ áà äàðààõ à÷ààëëûã áàãàñãàõ áà ÇØ-èéí
äàðàà ç¿¿í õîâäëûí õýëáýð ººð÷ëºãäºõ ¿éë ÿâöûã ñààðóóëäàã.
• ªºõ òîñíû áîëîí ãëþêîçûí ñîëèëöîîíä íºëººëäºãã¿é.
ÀÐ àíòàãîíèñò
Ëîçàðòàí, Âàëñàðòàí
• ÇÄ-òàé ºâ÷òºíä ÀÕÔÑ ¿ð ä¿íã¿é òîõèîëäîëä õýðýãëýíý
• ÀÕÔÑ-ýýð ÀÃ-èéí ýìýí ýì÷èëãýýã ýõëýõ, õÿíàõàä òîõèðîìæòîé
• ×Ø õýâ øèíæ 2-ûí ýðò ¿å áîëîí íåôðîïàòè, ÇÄ-ûí ýì÷èëãýýíä ¿ð ä¿í ñàéòàé.
• ÀÃ-èéí øàëòãààíò ÇÕÃ-ûí ÿâöûã ñààðóóëæ äèàñòîëûí ¿éë àæèëëàãààíû
äóòàãäàëòàé ºâ÷òºíèé ÇÑª-ººð õ¿íäðýõ òîõèîëäëûí òîîã áóóðóóëíà.
¯éëäëèéí ìåõàíèçì: Àíãèîòåíçèí II ðåöåïòîðûã ñîíãîìëîîð ñààòóóëäàã
Íºëºº: Ñóäàñ ºðãºñãºíº, ÀÄ áóóðóóëíà.
• Ðåöåïòîðûã ñîíãîìëîîð ñààòóóëæ, áðàäèêèíèí áîëîí áóñàä ñóäàñ íàðèéñãàã÷
ïåïòèä¿¿ä áàãàñãàñàíààñ õàíèàëãàëò áîëîí ñóäàñëàã õàâàí ¿¿ñýõ íü ÀÕÔÑ-
òàé õàðüöóóëàõàä àðàé öººí òîõèîëäîíî.
• ¯ð ä¿í ñàéòàé áºãººä ººõ òîñíû áîëîí ãëþêîçûí ñîëèëöîîíä íºëººëäºãã¿é.
• Ñà-èéí àíòàãîíèñòààð ýìýí ýì÷èëãýýã ýõëýõ áóþó õÿíàõàä òîõèðîìæòîé
¯éëäëèéí ìåõàíèçì: Ýñèéí ìåìáðàíûí ¿éëèéí ïîòåíöèàëûí “ïëàòî” ¿åèéí Ñà-
èéí èîí øèëæèõ ñóâãèéã ñààòóóëäàã.
• Ñóäàñíû ãºëãºð áóë÷èí áîëîí ç¿ðõíèé áóë÷èí, ñèíóñûí áà AV çàíãèëààíû
ýñ¿¿äýä íºëººëäºã.
• Òèòýì áîëîí çàõ õÿçãààðûí àðòåðèéã òýëíý, õàðèí âåíèéí ñóäñàíä áàðàã
íºëººëäºãã¿é.
Äèãèäðîïèðèäèí àãóóëñàí á¿ëýã ýì
Àìëîäèïèí, Ôåëîäèïèí, Íèêàðäèïèí, Íèôåäèïèí
• ÀÄ áóóðóóëàõ, ç¿ðõíèé ºâäºëò íàìäààõ ¿éëäýëòýé.
• Ç¿ðõíèé áóë÷èíãààñ èë¿¿ ñóäàñíû ãºëãºð áóë÷èíä ñîíãîìëîîð íºëººëºí
ñóäàñ (òèòýì áîëîí çàõûí àðòåðè) òýëýõ ¿éëäýëòýé.
• Ñèíóñûí áîëîí AV çàíãèëààíä áàðàã íºëººëäºãã¿é, ýì÷èëãýýíèé òóí íü
èíîòðîï íºëººã¿é.
2
Ýìèéí öýýðëýõ çààëòûã óäèðäàìæèéí 28-ð õóóäàñíààñ, äàíãààð áîëîí õàâñðóóëàí õýðýãëýõýä àíõààðàõ çàðèì
ìýäýýëëèéí òàëààð óäèðäàìæèéí 26-29 õóóäàñíààñ, ýìèéí á¿ëã¿¿äèéí áóñàä ýìãýãèéí ¿åä õýðýãëýõ çààëòûã õ¿ñíýãò
8-ààñ òóñ òóñ õàðíà óó.
Äèãèäðîïèðèäèí àãóóëààã¿é á¿ëýã ýì

Äèëòèàçåì (Áåíçîòèàçåïèí), Âåðàïàìèë (Ôåíèëàëêèëàìèí)
• Õýì àëäàãäëûí ýñðýã (õîâäëûí äýýðõ òàõèêàðäèä ñîíãîìîë), ç¿ðõíèé ºâäºëò
íàìäààõ, ÀÄ áóóðóóëàõ íºëººòýé.
• Ñóäàñ òýëýõ ¿éëäýë áàãàòàé.
• Ñèíóñûí áîëîí AV çàíãèëààã äàðàíãóéëàõ áàéäëààð ç¿ðõíèé áóë÷èí äýýð
øóóä íºëººëºõ øèíæ ÷àíàðòàé.
Øýýñ õººõ ýì
ÀÄ áóóðóóëàõ ýì÷èëãýýíä ¿ð ä¿í ñàéòàé.
• ÀÄ áóóðóóëàõ áóñàä á¿ëãèéí ýìòýé õàâñðóóëàí õýðýãëýõýä äàðàëò áóóðóóëàõ
¿éëäýë íü óëàì íýìýãäýí õ¿÷ íèéëáýðæèõ, çàðèìäàà á¿ð õ¿÷æèõ íü áèé.
• Àìèíä õàëòàé áîëîí õàëã¿é òàðõèíû õàðâàëò, ÇÑ-íû ºâ÷ëºë, íàñ áàðàëòûã
áóóðóóëäàã.
¯éëäëèéí ìåõàíèçì: Óñ-äàâñíû ñîëèëöîîíä íºëººëºí õîíîãèéí øýýñíèé õýìæýýã
èëò íýìýãä¿¿ëí ýðãýëäýõ öóñíû ýçýëõ¿¿íèéã áóóðóóëàí óëìààð ÀÄ áóóðóóëíà.
Ãîãöîîíä ¿éë÷èëäýã ýì
Ôóðîñåìèä, Òîðàñåìèä
• Áººðíèé äóòàãäàëòàé ºâ÷òºíä õýðýãëýõýä áººðíèé òàõèð ñóâãàíöðûí
ãîãöîîíä ¿éë÷èëäýã ýì òèàçèäûí á¿ëãèéíõýýñ èë¿¿ çîõèìæòîé áàéäàã.
Òèàçèäûí á¿ëãèéí ýì
Õëîðòèàçèä, Õëîðòàëèäîí, Ãèäðîõëîðòèàçèä
¯éëäëèéí ìåõàíèçì: Áººðíèé òàõèð ñóâãàíöàðò íàòðè, óñ, õëîðûí ýðãýí
øèìýãäýëòèéã ñààòóóëàõ çàìààð øýýñýýð íàòðèéã õººõ èäýâõòýé ¿éëäýëòýé.
• Áººðíèé õýâèéí ¿éë àæèëëàãààòàé àíõäàã÷ ÀÃ-èéí ¿åä ãîãöîîíä ¿éë÷ëýõ
ýìýýñ èë¿¿ òèàçèäûí á¿ëãèéí ýì ¿ð ä¿í ñàéòàé áàéäàã.
• Õÿìä ºðòºãòýé, äàðàëò áóóðóóëàõ ýì÷èëãýýíä ºðãºí õýðýãëýäýã.
• Áîäèñûí ñîëèëöîîíû õàì øèíæòýé, ×Ø-èéí ºíäºð ýðñäýëòýé ºâ÷òºíä áåòà-
õîðèãëîã÷òîé õàâñðóóëàí õýðýãëýõèéã çºâëºõã¿é.
Àëüäîñòåðîíû àíòàãîíèñò
• Ñïèðèíîëàêòîí
Êàëè õàìãààëàõ ¿éëäýëòýé ýì
Àìèëîðèä
• Êàëè õàìãààëàõ ¿éëäýëòýé øýýñ õººõ ýìèéã ãîãöîîíä íºëººëºõ, ýñâýë
òèàçèäûí á¿ëãèéí ýìòýé õàâñàðãàí õýðýãëýõ íü òèàçèä-õàìààðàëò
ãèïîêàëèåìè ¿¿ñýõýýñ ñýðãèéëíý.
Áåòà-õîðèãëîã÷
Àòåíîëîë, Áèñîïðîëîë, Ëàáåòàëîë, Ìåòîïðîëîë, Ïðîïðîíàëîë
¯éëäëèéí ìåõàíèçì: Áåòà- àäðåíîðåöåïòîðûã õîðèãëîõ çàìààð êàòåõîëàìèíû
áèîëîãèéí èäýâõèéã ñààðóóëíà. Áåòà õîðèãëîã÷îîñ ȕ1 áà ȕ2, õî¸óëàíã ýñâýë ȕ1-èéã
äàíãààð ãýõ ìýòýýð 1 ðåöåïòîðóóäûí àëèéã íü ñîíãîí ñààòóóëæ áóéãààñ õàìààðàí
ýìèéí ìåõàíèçìóóä ººð áàéíà.
• Áåòà 2 õîðèãëîã÷ ýì õîîëîéí àãøèëòûã íýìýãä¿¿ëæ, êàòåõîëàìèí-õàìààðàëò
ãëþêîçûí ñîëèëöîîã ñààòóóëíà.
• Áåòà õîðèãëîã÷ íü áåòà 1 áîëîí áåòà 2 ðåöåïòîðò ÿã àäèë áóñ òóí õàìààðàëòàé,
ÿëãààòàé íºëººëäºã. Òóíã èõýñãýõ òóòàì áåòà 2-ò ¿ç¿¿ëýõ íºëºº íü äàâàìãàéëæ
áåòà 1 íü õàðüöàíãóé ñóëàð÷ áóé ìýò ¿ð ä¿í àæèãëàãääàã.
• Òèàçèäûí á¿ëãèéí ýìòýé õàâñðóóëàí õýðýãëýõýä áîäèñûí ñîëèëöîîíû
àëäàãäàë ã¿íçãèéðýõ áà ×Ø-èéí øèíý òîõèîëäëûí òîî íýìýãäýíý.
Àëüôà-õîðèãëîã÷
Äîêñàçîçèí, Ïðàçîçèí
• Ò¿ð¿¿ áóë÷èðõàéí ãèïåðïëàçèéí ýðò ¿åäýý áàéãàà ÀÃ-òýé ºâ÷òºíä èõýâ÷ëýí
çºâëºíº.
• ÀÄ áóóðóóëàõ á¿ëãèéí áóñàä ýìòýé õàðüöóóëâàë ÀÃ-èéí ýì÷èëãýýíä öººí
õýðýãëýäýã.
¯éëäëèéí ìåõàíèçì: Àëüôà-àäðåíîðåöåïòîðûã õîðèãëîí çàõûí ñóäàñíààñ
ç¿ðõýíä ó÷ðóóëàõ ýñýðã¿¿öëèéã áàãàñãàæ ÀÄ-ûã áóóðóóëäàã.
• Äàâñàã, øýýñ äàìæóóëàõ ãóóðñíû ãèëãýð áóë÷èíãèéí àã÷èëûã òàâèóëæ, øýýñ
õîðèãäñîíîîñ ¿¿ñýõ çîâèóðûã áàãàñãàíà.
• Ò¿ð¿¿ áóë÷èðõàéí ãèïåðïëàçèéí ýðò ¿åä ºâ÷íèé øèíæ òýìäãèéã áàãàñãàäàã.
• ªºõ òîñíû ñîëèëöîîíä çîõèñòîé íºëºº ¿ç¿¿ëäýã
Áóñàä ýì¿¿ä
Òºâèéí ¿éëäýëò ýì¿¿ä:
Êëîíèäèí, Ìåòèëäîïà
• ÀÃ-ä òºâèéí ¿éëäýëò ýìèéã ýì÷èëãýýíä òýð á¿ð ñîíãîõîî áîëüñîí íü àþóëã¿é,
¿ð íºëºº èë¿¿ ñàéòàé ýì¿¿äèéã ò¿ëõ¿¿ õýðýãëýõ áîëñîíòîé õîëáîîòîé.
• Ìåòèëäîïàã ýìýíä òýñâýðòýé ãèïåðòåíçèéí ¿åä áóñàä ÀÄ áóóðóóëàõ ýìèéí
á¿ëã¿¿äòýé õàâñðóóëàí õýðýãëýæ áîëíî. Æèðýìñíèé ¿åä áîëãîîìæòîé ºãíº.
Ñóäàñ ºðãºñãºõ ýì¿¿ä:

Ãèäðàëàçèí, Ìèíîêñèäèë
• Ãàæ íºëººíººñ íü õàìààð÷ ÀÄ áóóðóóëàõ ýì÷èëãýýíä öººí òîõèîëäîëä,
áîãèíî õóãàöààãààð õýðýãëýíý.
Õ¿ñíýãò 8. ÀÄ áóóðóóëàõ çàðèì ýìèéã ÀÃ-ýýñ áóñàä òîõèîëäëóóäàä õýðýãëýõ

çààëò (ESH 2007)
Øýýñ õººõ ýì Áåòà-õîðèãëîã÷: Ñà-èéí àíòàãîíèñò Ñà-èéí àíòàãîíèñò
(òèàçèäûí (äèãèäðîïèðèäèí): (âåðàïàìèë/
á¿ëýã): • Ç¿ðõíèé áàõ • ÑÃ (íàñòàíä) äèëòèàçåì):
• ÇØ-èéí äàðàà • Ç¿ðõíèé áàõ • Ç¿ðõíèé áàõ
• ÑÃ (íàñòàíä) • Òàõèàðèòìè • ÇÕÃ • Ã¿ðýýíèé
• ÇÄ • Ãëàóêîì • Ã¿ðýýíèé/òèòìèéí àòåðîñêëåðîç
• Æèðýìñýí àòåðîñêëåðîç • Õîâäëûí äýýä
• Æèðýìñýí òàõèêàðäè
ÀÕÔÑ: ÀÐ àíòàãîíèñò: Øýýñ õººõ ýì
• ÇÄ • ÇÄ (àëüäîñòåðîíû
• Ç¿¿í õîâäëûí ¿éë àæèëëàãààíû • ÇØ-èéí äàðàà ýñðýã):
àëäàãäàë • ×Ø-èéí íåôðîïàòè • ÇÄ
• ÇØ-èéí äàðàà • Ïðîòåéíóðè/ • ÇØ-èéí äàðàà
• ×Ø-èéí íåôðîïàòè ìèêðîàëüáóìèíóðè Øýýñ õººõ ýì
• ×Ø-èéí áóñ íåôðîïàòè • ÇÕÃ (ãîãöîîíä ¿éë÷ëýõ):
• ÇÕÃ • Òîñãóóðûí ìåðöàíè • Áººðíèé ýìãýãèéí
• Ã¿ðýýíèé àòåðîñêëåðîç • ÁÑÕØ òºãñãºëèéí øàò
• Ïðîòåéíóðè/ìèêðîàëüáóìèíóðè • ÀÕÔÑ õàìààðàëò • ÇÄ
• Òîñãóóðûí ìåðöàíè õàíèàëãà
• ÁÑÕØ
Õ¿ñíýãò 9. ÀÄ áóóðóóëàõàä ºðãºí õýðýãëýãääýã çàðèì ýì¿¿ä: òóí, ãàæ íºëºº,

àíõààðàõ ç¿éëñ
ÀÕÔÑ*
Ýì¿¿ä Òóí Òàéëáàð
Ýõëýõ òóí: 12.5 ìã ÓÓÕÀÀÐ Ãàæ íºëºº (1-10%): ÇÑ-íû òàëààñ
õîíîãò 2-3 óäàà. Òóíã ààæìààð 2-4 (ãèïîòåíçè, ñóäàñëàã õàâàí);
Êàïòî- äîëîî õîíîãèéí çàéòàé íýìýõ; ÒÌÑ-èéí òàëààñ (ñóëüäàõ, òîëãîé
ïðèë Áàðèõ òóí: 25-50 ìã ÓÓÕÀÀÐ ºâäºõ); àìüñãàëûí çàì (õóóðàé
õîíîãò 2 óäàà õàíèàëãà 5-39%, àìüñãàëûí äýýä
Äýýä òóí: 150 ìã/õîíîãò çàìûí øèíæ¿¿ä); àðüñíû òàëààñ
(òóóðàëò, îëîí õýëáýðò ýðèòåìà,
Ýõëýõ òóí: 1-1.25 ìã ÓÓÕÀÀÐ õó÷óóð ýäèéí õîðäëîãîò ¿õæèë);
Öèëàçà- õîíîãò 1 óäàà x 2 õîíîã õýò ìýäðýãøèõ óðâàë; áººðíèé
ïðèë Áàðèõ òóí: 2.5-5 ìã ÓÓÕÀÀÐ òàëààñ (áººðíèé äóòàãäàë);
õîíîãò 1 óäàà ýëåêòðîëèòèéí àëäàãäàë
(ãèïåðêàëèåìè, ãèïîíàòðèåìè);
Ýõëýõ òóí: (øýýñ õººõ ýì óóæ
öóñíû ýìãýã
áàéãàà ¿åä): 2.5 ìã ÓÓÕÀÀÐ
Àíõààðóóëãà:
õîíîãò 1 óäàà.
ßëàíãóÿà øýýñ õººõ ýì õýðýãëýæ
Ýõëýõ òóí (øýýñ õººõ ýì
Ýíàëà- áóé ÇÄ-òàé ºâ÷òºíä, ýñâýë ÿìàð
óóãààã¿é ¿åä): 5 ìã ÓÓÕÀÀÐ
ïðèë íýãýí øàëòãààíààñ äèàëåç õèéëãýæ
õîíîãò 1 óäàà.
áóé òîõèîëäîëä ÀÕÔÑ-ààð ýì÷ëýõ
Áàðèõ òóí: 10-20 ìã ÓÓÕÀÀÐ
ýõíèé ¿åä ãèïîòåíçè ¿¿ñýæ áîëíî.
õîíîãò 1 óäàà
Äýýä òóí: 40 ìã/õîíîãò Õýðýâ áîëîìæòîé áîë ÀÕÔÑ-èéã
Ýõëýõ òóí: (øýýñ õººõ ýì óóæ ýõëýõýýñ 2-3 ºäðèéí ºìíº øýýñ
áàéãàà ¿åä): 5 ìã ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò õººõ ýì õýðýãëýæ áóé áîë çîãñîîíî.
1 óäàà. Èéìä ýì÷èëãýýã ýìíýëãèéí íàðèéí
Ýõëýõ òóí (øýýñ õººõ ýì õÿíàëòàí äîð ýõëýõ áà ºâ÷òºíèéã
Ëèçèíî- õýâò¿¿ëæ, áàãà òóíãààð ºãíº.
óóãààã¿é ¿åä): 5-10 ìã ÓÓÕÀÀÐ
ïðèë
õîíîãò 1 óäàà. Ãîë ñóäàñíû íàðèéñàëòàé, ýñâýë
Áàðèõ òóí: 20 ìã ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò ç¿¿í õîâäëîîñ ãàðàõ õýñãèéí
1 óäàà áºãëºðºëòýé ºâ÷òºíä ºãºõººñ
Äýýä òóí: 80 ìã/õîíîãò çàéëñõèéíý. Õî¸ð òàëûí áººðíèé
Ýõëýõ òóí: 4-5 ìã ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò ñóäàñíû ýìãýãòýé, ýñâýë ñýæèãëýæ
1 óäàà áóé òîõèîëäîëä ºâ÷òºíä çºâëºõã¿é.
Ïåðèí- Ýì÷èëãýýíèé 1 ñàðûí äàðàà
Øàëòãààí òîäîðõîéã¿é ñóäàñëàã
äîïðèë òóíã 8-10 ìã õ¿ðòýë ºñãºæ áîëîõ ,
õàâàíòàé, ýñâýë ýíý òàëààð
ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 1 óäàà
óäìûí ò¿¿õòýé áîë áîëãîîìæòîé
Äýýä òóí: 8-10 ìã/õîíîãò
õýðýãëýíý.
Ýõëýõ òóí: 1.25-2.5 ìã ÓÓÕÀÀÐ
ÀÕÔÑ-ûã ºãºõèéí ºìíº áîëîí
Ðàìè- ýì÷èëãýýíèé ÿâöàä áººðíèé
Áàðèõ òóí: 2.5-5 ìã ÓÓÕÀÀÐ
ïðèë ¿éë àæèëëàãàà áà ñèéâýíãèéí
ýëåêòðîëèòóóäûã (Na, K) ¿íýëæ
Äýýä òóí: 10 ìã/õîíîãò
áàéõ õýðýãòýé.
*Õýðýâ áîëîìæòîé áîë ÀÕÔÑ-èéã ýõëýõýýñ 2-3 ºäðèéí ºìíº øýýñ õººõ ýì õýðýãëýæ
áóé áîë çîãñîîõ. Ýì÷èëãýýíèé ÿâöàä ºâ÷òºíèéã îéð îéðõîí õÿíàæ áàéõ
ÀÐ ÀÍÒÀÃÎÍÈÑÒ
Ëîçàð- Ýõëýõ òóí: 50 ìã ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 1 Ãàæ íºëºº (1-10%): Èõýâ÷ëýí
òàí óäàà. õºíãºí, ýñâýë ò¿ð çóóðûí
Áàðèõ òóí: 50-100 ìã/õîíîãò áàéäëààð èëðýíý. ÒÌÑ-èéí
ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 1 óäàà, ýñâýë 100 ìã òàëààñ (òîëãîé ýðãýõ); ÇÑ-
ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 2 óäàà íû òàëààñ (òóí-õàìààðàëò
áàéðëàëûí ãèïîòåíçè, ýíý íü
ÿëàíãóÿà øýýñ õººõ ýì÷èëãýý
õèéëãýæ áóé ºâ÷òºíä òîõèîëäîæ
áîëîõ); áººðíèé äóòàãäàë;
Áóñàä: áèæð¿¿, ñóäàñëàã õàâàí,
áóë÷èíãèéí ºâäºëò, õàíèàëãàëò
Âàëñàð- Ýõëýõ òóí: 80 ýñâýë 160 ìã ÓÓÕÀÀÐ Àíõààðóóëãà:
òàí õîíîãò 1 óäàà Õàâàí õººõ ýì÷èëãýý õèéëãýæ
Òóíã 320 ìã õ¿ðòýë ºñãºæ áîëîõ, áóé ºâ÷òºíä (æèøýý íü øýýñ
ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 1 óäàà õººõ ýìèéã ºíäºð òóíãààð àâ÷
áàéãàà ¿åä) ãèïîòåíçè ¿¿ñýæ
áîëîõ òóë áàãà òóíãààð ýõëýõ íü
çîõèìæòîé.
Áººðíèé àðòåðèéí íàðèéñàëòàé,
áººð ýñâýë ýëýãíèé äóòàãäàëòàé
ºâ÷òºíä ýðñäýëèéã òîîöîí
àíõààðàëòàé õýðýãëýíý.
Áººðíèé ¿éë àæèëëàãàà
äîðîéòñîí ºâ÷òºíä ñèéâýíãèéí
Ê-èéí ò¿âøèíã õÿíàõ áà Ê
õàäãàëàõ ¿éëäýëòýé øýýñ õººõ
ýìýýñ çàéëñõèéíý.
Ñà-èéí ÀÍÒÀÃÎÍÈÑÒ
Äèãèäðîïèðèäèíû á¿ëýã
Àìëî- Ýõëýõ òóí: 5 ìã ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 1 Ãàæ íºëºº: ÇÑ-íû òàëààñ
äèïèí óäàà (ç¿ðõíèé ¿éë àæèëëàãààã
Äýýä òóí: 10 ìã/õîíîãò äàðàíãóéëàõ, ãèïîòåíçè 5%,
Ôåëî- Ýõëýõ òóí: 2.5-5 ìã ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 1 ÇÄ-ûã äààìæðóóëàõ 2%, çàõ
äèïèí óäàà. õÿçãààðûí õàâàí òóí
Áàðèõ òóí: 2.5-10 ìã/õîíîãò ÓÓÕÀÀÐ õàìààðàëòàé 7-10%, í¿¿ð
õîíîãò 1 óäàà óëàéæ ìèí÷èéõ 10-25%); Õîîë
Äýýä òóí: 20 ìã/õîíîãò áîëîâñðóóëàõ ýðõòýíèé òàëààñ
Íèêàð- Çîõèöóóëñàí çàäðàëòàé: (ºòãºí õàòàõ íèôåäèïèí 2%,
äèïèí Ýõëýõ òóí: 10-20 ìã ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò âåðàïàìèë 12-42%); ÒÌÑ-èéí
3 óäàà. Òóíã 20-40 ìã õ¿ðòýë ºñãºæ òàëààñ (òîëãîé ºâäºõ 10-23%,
áîëîõ, ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 3 óäàà ýðãýõ 10-27%);
Óäààí ¿éë÷èëãýýòýé: 40 ìã ÓÓÕÀÀÐ Ç¿ðõíèé õýìä íºëººëäºã Ñà-
õîíîãò 2 óäàà. Òóíã 80-120 ìã õ¿ðòýë èéí àíòàãîíèñò õýðýãëýõ ¿åä
ºñãºæ áîëîõ, ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 2 óäàà AV äèññîöèàöè <1%, AV õîðèã
Íèôå- Ààæìààð õàíãàõ: 1.2%, áðàäèêàðäè 1.2-1.4%,

äèïèí Ýõëýõ òóí: 5-10 ìã ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò ñèíóñûí çàíãèëààíû àëäàãäàë
3 óäàà. Òóíã øàò÷èëàí 20 ìã õ¿ðãýæ ãàðàõ<1;
áîëîõ, õîíîãò 3 óäàà Àíõààðóóëãà:
Äýýä òóí: 60-180 ìã/õîíîãò Ýýíýãøèëã¿é ÇÄ-òàé ºâ÷òºíä
Óäààí ¿éë÷èëãýýòýé (õîíîãò 1 öýýðòýé, ãýâ÷ ñóäñàíä
óäàà): ñîíãîìëîîð íºëººëäºã
Ýõëýõ òóí: 20-90 ìã ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò äèãèäðîïèðèäèíû á¿ëãèéí ýì
1 óäàà. íü (àìëîäèïèí) ç¿¿í õîâäëûí
Áàðèõ òóí: 30-60 ìã/õîíîãò ÓÓÕÀÀÐ àãøèëò áóóðñàí ºâ÷òºíä ¿ð
Äýýä òóí: 120-180 ìã/õîíîãò ä¿íòýé áàéäàã.
Óäààí ¿éë÷èëãýýòýé (õîíîãò 2 Á î ã è í î - ¿ é ë ä ý ë ò ý é
óäàà): äèãèäðîïèðèäèíû á¿ëãèéí
Ýõëýõ òóí: 10-20 ìã ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò ýìèéã (íèôåäèïèí) àëü áîëîõ
2 óäàà. õýðýãëýõã¿é. Ó÷èð íü ç¿ðõýíä
Áàðèõ òóí: 20 ìã ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 2 ¿ç¿¿ëýõ ñºðºã íºëººã óëàì
óäàà èõýñãýíý.
Òóíã øàò÷èëàí 40 ìã õ¿ðãýæ áîëîõ, Ç¿ðõíèé õýìä íºëººëäºã Ñà-
õîíîãò 2 óäàà èéí àíòàãîíèñòûã (âåðàïàìèë,
Äýýä òóí: 120-180 ìã/õîíîãò äèëòèàçåì) ç¿ðõíèé öîõèëòûí
Ôåíèëàëêàëàìèí òîî öººðñºí, ñèíóñûí
Âåðàïà- Çîõèöóóëñàí çàäðàëòàé: 40-80 ìã çàíãèëààíû ñóëðàë, AV
ìèë ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 3-4 óäàà ýñâýë 80-160 çàíãèëààíû õîðèãòîé ¿åä
ìã ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 2-3 óäàà. çºâëºõã¿é
Óäààí ¿éë÷èëãýýòýé: 120-240 ìã
ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 1 óäàà.
1 óäààãèéí òóíã 240 ìã õ¿ðòýë ºñãºæ
áîëîõ, ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 2 óäàà
Áåíçîäèàçåïèíû óëàìæëàë
Çîõèöóóëñàí çàäðàëòàé:
Ýõëýõ òóí: 30-60 ìã ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 3
óäàà, ýñâýë 60-120 ìã ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò
2 óäàà; Òóíã 180-360 ìã/õîíîãò õ¿ðãýæ
áîëîõ, ÓÓÕÀÀÐ òóíã õîíîãò 3 óäàà
õóâààæ õýðýãëýõ
Óäààí ¿éë÷èëãýýòýé (õîíîãò 1
óäàà):
Ýõëýõ òóí: 90-180 ìã ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò
1 óäàà. Òóíã 14 õîíîãèéí çàéòàé 240-
360 ìã õ¿ðòýë ºñãºæ áîëîõ, ÓÓÕÀÀÐ
Äèëòèàçåì
Óäààí ¿éë÷èëãýýòýé (õîíîãò 2

óäàà):
90-120 ìã ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 2 óäàà.
ØÝÝÑ ÕªªÕ ÝÌ
ÀËÜÄÎÑÒÅÐÎÍÛ ÀÍÒÀÃÎÍÈÑÒ
Ñïèðîíî- 25-50 ìã/õîíîãò Ãàæ íºëºº:
ëàêòîí Òóíã 100 ìã/õîíîãò ÒÌÑ-èéí òàëààñ 23% (òîëãîé ºâäºõ,
õ¿ðòýë ºñãºæ áîëîõ íîéðìîãëîõ, àòàêñè, îþóí óõààí ñàìóóðàõ);
ÕÁÝ òàëààñ (ã¿éëãýõ), äîòîîä ø¿¿ðýë áà
áîäèñûí ñîëèëöîîíû òàëààñ (ãèíåêîìàñòè
9%, ãèðóòèçì, ñàðûí òýìäýã àëäàãäàõ, áýëãèéí
ñóëðàë, õºíãºí çýðãèéí àöèäîç, ãèïîíàòðèåìè,
ãèïåðêàëèåìè çýðýã íü 1-2%)
Ãèïåðêàëèåìè, ýñâýë áººðíèé äóòàãäàëòàé
ºâ÷òºíä çºâëºõã¿é.
Ãèïåðêàëèåìè ¿¿ñýõ ýðñäýëòýé (×Ø-òýé,
íàñòàí, áººðíèé, ýñâýë ýëýãíèé äóòàãäàëòàé)
õ¿ì¿¿ñò áîëãîîìæòîé õýðýãëýíý.
Ñèéâýíãèéí ýëåêòðîëèò, êðåàòèíèíèéã áàéíãà
õÿíàíà.
ÃÎÃÖÎÎÍÄ ¯ÉË×ËÝÕ ÝÌ¯¯Ä
Ôóðîñå- 20-80 ìã/õîíîãò Ãàæ íºëºº**: Äîòîîä ø¿¿ðýë áà áîäèñûí
ìèä èõýâ÷ëýí ºãëººã¿¿ð, ñîëèëöîîíû òàëààñ (ãèïîíàòðèåìè,
õîíîãò 1 óäàà ãèïîêàëèåìè, ÿëàíãóÿà ºíäºð òóíãààð,
Òîðàñå- Ýõëýõ òóí: 2.5-5 ìã ýñâýë óäààí õóãàöààãààð óóñíû äàðàà
ìèä ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 1 ãèïîõëîðèåìèéí øàëòãààíò àëêàëîç,
óäàà. Äýýä òóí: 5 ãèïåðãëèöåìè, ãëþêîçóðè, ãèïåðóðèêåìè,
ìã/õîíîãò òóëàé ¿¿ñãýæ ìàãàäã¿é); ýëåêòðîëèòèéí
òýíöâýð àëäàãäñàíààñ (òîëãîé ºâäºõ, áóë÷èí
òàòàõ, àì õóóðàéøèõ, õàòàõ, ãèïîòåíçè,
öàíãàõ, ñóëüäàõ, íîéðìîã); öººí òîõèîëäîõ
áóñàä (í¿ä á¿ðýëçýõ, òîëãîé ýðãýõ,
áàéðëàë-õàìààðàëò ãèïîòåíçè, òóóðàëò, õýò
ìýäðýãøèõ óðâàë)
Ãåïàòèòààñ ¿¿äýëòýé êîìà, ìºí ýëýã, áººð
õîðäóóëàõ íºëººò ýìýýñ øàëòãààëñàí áººðíèé
äóòàãäàë, àíóðèòàé ºâ÷òºíä õýðýãëýõýýñ
çàéëñõèé.
Øèíãýíèé áîëîí ýëåêòðîëèòèéí
òýíöâýð àëäàãäàëòàé, ò¿ð¿¿ áóë÷èðõàéí
ãèïåðïëàçè, øýýõ ¿åä ò¿ð óõààí àëääàã,
ýëýãíèé öèððîçòîé ºâ÷òºíä ãèïîêàëèåìè,
ÇÄ-ûí õ¿íä õýëáýðèéí ¿åä ãèïîíàòðèåìè òóñ
òóñ ¿¿ñýõýýñ ñýðãèéëæ, ìºí òóëàéã ñýæèãëýæ
áàéãàà ¿åä ýðñäýëèéã òîîöîæ àíõààðàëòàé
õýðýãëýíý.
Øèíãýíèé áîëîí ýëåêòðîëèòèéí òýíöâýð
àëäàãäëûã áàéíãà øèíæèæ õÿíàõ õýðýãòýé.
ÊÀËÈ ÕÀÌÃÀÀËÀÕ ¯ÉËÄÝËÒÝÉ ÝÌ

Àìèëî-ðèä 5-10 ìã ÓÓÕÀÀÐ Ãàæ íºëºº (1-10%): Äîòîîä ø¿¿ðýë áà
õîíîãò 1 óäàà áîäèñûí ñîëèëöîîíû òàëààñ (ºíäºð
Äýýä òóí: 20 ìã/ íàñòàíä, ×Ø-òýé, áººðíèé ¿éë àæèëëàãàà
õîíîãò ìóóäñàí ºâ÷òºíä ãèïåðêàëèåìè, øýýñ
õººõ áóñàä ýìòýé õàâñðóóëàí õýðýãëýõýä
ãèïîíàòðèåìè áîëîõ); ÕÁÝ-íèé òàëààñ (äîòîð
ìóóõàéðàõ, áººëæèñ öóòãàõ, ãýäñýýð ºâäºõ,
ã¿éëãýõ, ò¿ãæèðýõ, õîîëíû äóðøèë ìóóäàõ
àì õóóðàéøèõ); ÒÌÑ-èéí òàëààñ (òîëãîé ºâäºõ,
ýðãýõ, ÿäðàõ, áóë÷èí òàòàõ);
Èõýâ÷ëýí ãîãöîîíû, ýñâýë òèàçèäûí á¿ëãèéí
ýìòýé õàâñðóóëàí õýðýãëýíý.
Ãèïåðêàëèåìè, ýñâýë áººðíèé õ¿íä
äóòàãäàëòàé ºâ÷òºíä ºãºõººñ çàéëñõèé.
Ãèïåðêàëèåìè ¿¿ñýõ ýðñäýëòýé ºâ÷òºíä (×Ø,
ºíäºð íàñòàí, áººðíèé, ýëýãíèé äóòàãäàëòàé)
ÒÈÀÇÈÄÛÍ ÁÀ ÒÈÀÇÈÄ ÒªÑÒ Á¯ËÝÃ
Õëîð- 250-500 ìã/õîíîãò Ãàæ íºëºº (1-10%): Äîòîîä ø¿¿ðýë áà
òèàçèä ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 1 áîäèñûí ñîëèëöîîíû òàëààñ (ãèïåðóðèêåìè,
óäàà, ýñâýë òóíã çàðèì ºâ÷òºíèé òóëàé ñýäðýõ, ãèïîõëîðåìèéí
õîíîãò 2 õóâààæ àëêàëîç, ãèïîíàòðèåìè, ãèïîêàëèåìè,
ºãºõ ãèïîìàãíåçèåìè, ×Ø-èéí ¿åä ãëþêîçóðè áà
Äýýä òóí: 1 ãð/ ãèïåðãëèöåìè); ÕÁÝ-íèé òàëààñ (õîäîîä,
õîíîãò ãýäýñíèé öî÷ðîë, äîòîð ìóóõàéðàõ, áººëæèñ
Õëîð- 12.5-25 ìã ÓÓÕÀÀÐ öóòãàõ, õîîëíû äóðøèë ìóóäàõ, ã¿éëãýõ); ÒÌÑ-
òàëèäîí õîíîãò 1 óäàà èéí òàëààñ (òîëãîé ºâäºõ, ýðãýõ); áóñàä (ãýðýëä
Òóíã 50 ìã/õîíîãò õýò ìýäðýãøèõ, áàéðëàë-õàìààðàëò ãèïîòåíçè,
õ¿ðòýë ºñãºæ áîëîõ, áýëãèéí ñóëðàë, õýò ìýäðýãøèõ óðâàë);
ÓÓÕÀÀÐ ýëåêòðîëèòèéí òýíöâýð àëäàãäñàíààñ (òîëãîé
Ãèäðîõëîð- 12.5-25 ìã ÓÓÕÀÀÐ ºâäºõ, áóë÷èí òàòàõ, àì õóóðàéøèõ, õàòàõ,
òèàçèä õîíîãò 1 óäàà ãèïîòåíçè, ñóëüäàõ, íîéðìîãëîõ);
Èíäà- Çîõèöóóëñàí Àíõààðóóëãà:
ïàìèä çàäðàëòàé: 1.25-2.5 Òèàçèäûí á¿ëãèéí ýìèéã ýëýãíèé õ¿íä
ìã ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 1 õýëáýðèéí äóòàãäàëòàé ºâ÷òºíä ýíöåôàëîïàòè
óäàà ¿¿ñýëòèéã õóðäàñãàõ, ÿäàðãààòàé ºâ÷òºíä àíóðè
Óäààí ¿¿ñýõ, ýñâýë ºìíº íü áàéñàí ãèïåðêàëüöåìèéã
¿éë÷èëãýýòýé: 1.5 ñýäðýýõ àþóëòàé òóë õýðýãëýõýýñ çàéëñõèéíý.
ìã ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 1 Øèíãýíèé áîëîí ýëåêòðîëèòèéí òýíöâýð
óäàà. àëäàãäàëòàé (ÿëàíãóÿà íàñòàíä), ýëýãíèé
öèððîçòîé ºâ÷òºíä ãèïîêàëèåìè, ÇÄ-ûí õ¿íä
õýëáýðèéí ¿åä ãèïîíàòðèåìè òóñ òóñ ¿¿ñýõýýñ
ñýðãèéëæ áîëãîîìæòîé õýðýãëýíý.
×Ø áîëîí òóëàé ºâ÷íèé ¿åä õýðýãëýõäýý
ýðñäýëèéã òîîöîæ
àíõààðàëòàé õàíäàõ õýðýãòýé.
ÁÅÒÀ-ÕÎÐÈÃËÎÃ×
Àòåíîëîë 25-50 ìã ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 1 óäàà Ãàæ íºëºº (1-10%):

Äýýä òóí: 100 ìã/õîíîãò ÒÌÑ-èéí òàëààñ (ñóëüäàõ, ñýòãýë
ãóòðàë, òîëãîé, ýðãýõ, íîéð
àëäàãäàõ); ÇÑ-íû òàëààñ (ÇÄ,
ç¿ðõíèé õîðèã, çàõ õÿçãààðûí
Áèñî- Ýõëýõ òóí: 5 ìã ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò
ìº÷èä õºðºõ, ýðýãòýé÷¿¿äýä
ïðîëîë 1 óäàà.
áýëãèéí ñóëðàë); àìüñãàëûí çàì
Áàðèõ òóí: 5-10 ìã ÓÓÕÀÀÐ
(ãóóðñàí õîîëîéí àãøèëò, èéì
òîõèîëäîëä áåòà 1 õîðèãëîã÷èéã
ìàø áîëãîîìæòîé õýðýãëýõ); ÕÁÝ-
íèé òàëààñ (áººëæèñ öóòãàõ, äîòîð
ìóóõàéðàõ, ã¿éëãýõ, ò¿ãæðýõ);
Ëàáå- 100 ìã ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 2 óäàà áîäèñûí ñîëèëöîî òàëààñ (ãèïåð,
òîëîë Òóíã 2 äîëîî õîíîãèéí äàðàà ýñâýë ãèïîãëèêåìè, ñèéâýíãèéí
200-400 ìã/õîíîãò õ¿ðòýë ºñãºæ õîëåñòåðèí áà òðèãëèöåðèä
áîëîõ, ÓÓÕÀÀÐ ººð÷ëºãäºõ)
Áðàäèêàðäèéí õ¿íä õýëáýð, ºìíº íü
AV ºíäºð çýðãèéí õîðèãòîé áàéñàí,
Ìåòî- Çîõèöóóëñàí çàäðàëòàé: ñèíóñûí õàì øèíæ, ç¿¿í õîâäëûí
ïðîëîë Ýõëýõ òóí: 50-100 ìã ÓÓÕÀÀÐ òîãòâîðã¿é, õ¿íä çýðãèéí äóòàãäëûí
õîíîãò 1-2 óäàà. Òóíã 100-200 ¿åä ýñðýã çààëòòàé.
ìã/õîíîãò õ¿ðòýë ºñãºæ áîëîõ Ãóóðñàí õîîëîéí áà÷óóðàë,
Äýýä òóí: 200 ìã/õîíîãò áàãòðààòàé, àìüñãàëûí çàìûí
Óäààí ¿éë÷èëãýýòýé : áºãëºðºëòºò áóñàä ýìãýã¿¿äèéí
25-100 ìã ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 1 ¿åä ýðñäýëèéã òîîöîæ, ìàø
óäàà áîëãîîìæòîé õýðýãëýíý. Õîðèãèéí 1
çýðýãòýé, ñýòãýë ãóòðàëòàé, èíñóëèí
Ïðîïðî- Çîõèöóóëñàí çàäðàëòàé: õýðýãëýæ áàéãàà ¿åä ýðñäýëèéã

íàëîë Ýõëýõ òóí: 40-80 ìã ÓÓÕÀÀÐ òîîöîæ, àíõààðàë áîëãîîìæòîé
õîíîãò 2 óäàà. Òóíã 160-320 ìã/ ºãíº.
õîíîãò õ¿ðòýë ºñãºæ áîëîõ, Áåòà õîðèãëîã÷ íü ãèïåðòåðîéä,
ÓÓÕÀÀÐ òóíã õîíîãò 2-4 óäàà ãèïîãëèöåìèéí øèíæ òýìäãèéã
õóâààæ ºãºõ á¿äýãð¿¿ëæ, õàéðñò ¿ëäèéã äààìæ-
Äýýä òóí: 320 ìã/õîíîãò ðóóëæ áîëíî.
Óäààí ¿éë÷èëãýýòýé:
ªâ÷òºí ýìèéã óäààí õóãàöààãààð óóæ
Ýõëýõ òóí: 80 ìã ÓÓÕÀÀÐ
áàéãàà ¿åä îãöîì òàñàëæ áîëîõã¿é.
õîíîãò 1 óäàà. Òóíã 120-160 ìã
Ààæìààð 1-2 äîëîî õîíîãèéí
õ¿ðòýë ºñãºæ áîëîõ, ÓÓÕÀÀÐ
òóðøèä òóíã áóóðóóëæ, ýì÷èëãýýã
õàñíà.
ÀËÜÔÀ-ÕÎÐÈÃËÎÃ×
Äîêñà- Ýõëýõ òóí: 1 ìã ÓÓÕÀÀÐ Ãàæ íºëºº (1-10%):

çîçèí õîíîãò 1 óäàà. Òóíã 1-2 äîëîî Ýõíèé òóíãèéí äàðàà áàéðëàë-
õîíîãèéí çàéòàéãààð 2 ìã/ õàìààðàëò ãèïîòåíçè ¿¿ñýõ áóþó
õîíîãò õ¿ðòýë ºñãºæ áîëîõ áà ãýíýò ìóóæðàí óíàæ áîëíî. ÇÑ-
äàðàà íü 4 ìã õ¿ðãýæ áîëîõ, íû òàëààñ (õàâàí, öýýæýýð ºâäºõ,
ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 1 óäàà àìüñãààäàõ); ÕÁÝ-íèé òàëààñ
Äýýä òóí: 8-16 ìã/õîíîãò (ºòãºí õàòàõ, ã¿éëãýõ, àì õàòàõ);
ÒÌÑ-èéí òàëààñ >10% (ñýòãýë
ãóòðàë, öî÷ðîìòãîé, íîéð àëäàãäàõ,
òîëãîé ýðãýõ, õàðààíû õèé ¿çýãäýë,
ïàðåñòåçè); øýýñíèé òàëààñ
(øýýðýíòýõ, øýýñ çàäãàéðàõ);
õàðààíû òàëààñ (í¿ä á¿ðýëçýõ);
ýëýãíèé òàëààñ (ýëýãíèé ¿éë
àæèëëàãààíû ñîðèë ººð÷ëºãäºõ,
ïàíêðåàòèò); áóñàä (¿å ìº÷
ºâäºõ, òóóðàëò, áýëãèéí ñóëðàë,
áýëýã ýðõòýí ýìãýãýýð õºâ÷ðºõ);
Ýì÷èëãýýã çîãñîîñíîîñ ÒÌÑ-èéí
òàëààñ (òîëãîé, ýðãýõ, ºâäºõ, íîéð
àëäàãäàõ, õ¿÷ òýíõýý äóòàãäàõ);
ÕÁÝ-íèé òàëààñ (áººëæèñ öóòãàõ);
ÇÑ-íû òàëààñ (ç¿ðõ äýëñýõ)
Ïðà-çîçèí Ýõëýõ òóí: 0.5 ìã ÓÓÕÀÀÐ Àíõààðóóëãà:
õîíîãò 2-3 óäàà. Òóíã 3-7 õîíîã Ýì÷èëãýýã áàãà òóíãààð ýõëýõ áà
òóòàìä ààæìààð ºñãºõ áàéðëàë õàìààðàëò ãèïîòåíçè
Áàðèõ òóí: 3-15 ìã/õîíîãò òóíã áîëîõîîñ ñýðãèéëæ óíòàõûí ºìíº
õóâààæ óóëãàõ óóõûã çºâëºíº.
Äýýä òóí: 20 ìã/õîíîãò Ç¿ðõíèé àãøèõ ÷àäâàð áóóðñàí
(ìåõàíèê áºãëºðºëòèéí óëìààñ)
ºâ÷òºíèé ÇÄ-ûã ýì÷ëýõýä
õýðýãëýõã¿é.
Íàñòàé õ¿ì¿¿ñò, áººðíèé, ýñâýë
ýëýãíèé äóòàãäàëòàé, ç¿ðõíèé
áàõòàé ºâ÷òºíä áîëãîîìæòîé
õýðýãëýíý.
ÁÓÑÀÄ ÝÌ
Òºâèéí ¿éëäýëò ýì¿¿ä
Êëîíè-äèí Ýõëýõ òóí: 50-100 ìêã Ãàæ íºëºº:
ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 3 óäàà, ÒÌÑ-èéí òàëààñ (íîéðìîã 35%, òîëãîé
ýñâýë 75-150 ìêã ÓÓÕÀÀÐ ýðãýõ 16%, ºâäºõ, ñýòãýë ãóòðàë 1%,
õîíîãò 2 óäàà öî÷ðîìòãîé 3%, ñóëüäàõ 10%, íîéð
Áàðèõ òóí: 300-600 ìêã/ àëäàãäàõ, áýëãèéí ñóëðàë 3%); ÕÁÝ-íèé
õîíîãò, òóíã õóâààí óóëãàæ
áîëîõ òàëààñ (àì õàòàõ 40%, ºòãºí õàòàõ 10%,
Äýýä òóí: 900 ìêã/õîíîãò áººëæèñ öóòãàõ 5%, õîîëîíä äóðã¿é áîëîõ
1%); øýýñíèé òàëààñ 1% (øýýñ õààãäàõ,
øýýñ çàäãàéðàõ); ÇÑ-íû òàëààñ (áàéðëàë-
õàìààðàëò ãèïîòåíçè 3%, õàâàí); áóñàä
öººí òîõèîëäîõ (áðàäèêàðäè, ÇÖÁ-èéí
ººð÷ëºëò, ÇÄ, õàðààíû õèé ¿çýãäýë çýðýã)
Òàðõèíû ñóäàñíû ýìãýã, áººðíèé ¿éë
àæèëëàãàà ìóóäñàí, ç¿ðõíèé èøåìè
ºâ÷èí, ÇØ, çàõ õÿçãààðûí ñóäàñíû
áºãëºðºëòºò ýìãýã, ÿëàíãóÿà ýäãýýð
ýìãýã ¿åä ñýòãýë ãóòðàëòàé õàâñàðñàí
òîõèîëäîëä êëîíèäèíèéã áîëãîîìæòîé
õýðýãëýíý.
Ýì÷èëãýýíä óäààí õóãàöààãààð õýðýãëýæ
áàéãàà ¿åä ãýíýò çîãñîîæ áîëîõã¿é
Ìåòèë- Ýõëýõ òóí: 250 ìã Ãàæ íºëºº**:
äîïà ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 2 óäàà- Èõýâ÷ëýí ò¿ð çóóðûí, òîãòâîðã¿é áàéäàã.
õîíîãò 3 óäàà. Òóíã ÒÌÑ-èéí òàëààñ (íîéðìîã, òîëãîé
2-îîñ áàãàã¿é õîíîãèéí ýðãýõ, ºâäºõ, ÿäðàõ, ñóëüäàõ, áýëãèéí
çàéòàéãààð, ýìèéí íºëºº ñóëðàë, íîéð àëäàãäàõ, ïàðàñòåçè,
èëýðòýë èõýñãýæ, áàãàñãàæ ñýòãýë ãóòðàë); ÇÑ-íû òàëààñ (áàéðëàë-
áîëîõ õàìààðàëò ãèïîòåíçè, õàâàí, ç¿ðõíèé
Äýýä òóí: 3 ãð/õîíîãò áàõ äààìæèð÷ áîëîõ); ÕÁÝ-íèé òàëààñ
(ã¿éëãýëò, ò¿ãæðýë, öººí òîõèîëäîëä
ïàíêðåàòèò, êîëèò, õýë øàðõëàõ); öóñíû
òàëààñ (òðîìáîöèòîïåíè, ëåéêîïåíè,
öóñ çàäðàëûí àíåìè, ãðàíóëîöèòîïåíè);
õýò ìýäðýãøèõ óðâàë
Ýëýãíèé ºâ÷èí, ñýòãýë ãóòðàëûí ¿åä
õýðýãëýõã¿é.
Áººð, ýëýãíèé ¿éë àæèëëàãàà ìóóäñàí,
öóñ çàäðàëûí àíåìèéí ò¿¿õòýé, ýëýãíèé
ºâ÷èí, ñýòãýë ãóòðàë, ïàðêèíñîíèçì çýðýã
òîõèîëäëûí ¿åä áîëãîîìæòîé õýðýãëýíý.
Ýì÷èëãýýíèé ýõíèé 6-12 äîëîî õîíîãò,
ýñâýë ºâ÷òºí õàëóóðâàë ÖÅØ-ã ¿å ¿å
õèéíý.
Ñóäàñ òýëýã÷
Ãèäðà- Ýõëýõ òóí: 40-50 ìã/ Ãàæ íºëºº**:

ëàçèí õîíîãò ÓÓÕÀÀÐ òóíã Ýì÷èëãýýã áàãàñãàõàä: ÒÌÑ-èéí òàëààñ
õóâààæ ºãºõ, òóíã 2-5 (òàõèêàðäè, ç¿ðõ äýëñýõ, ç¿ðõíèé áàõ,
õîíîã òóòàìä 10-25 ìã-ààð í¿¿ð óëàéæ ìèí÷èéõ); ÕÁÝ-íèé òàëààñ
íýìæ áîëîõ (õîîëîíä äóðã¿é áîëîõ, äîòîð ìóóõàéðàõ,
Äýýä òóí: 200 ìã/õîíîãò áººëæèñ öóòãàõ, ã¿éëãýõ); áóñàä (òîëãîé
ýðãýõ, õàìàð áèò¿¿ðýõ, æèí íýìýãäýõ,
ñàëãàëàõ, áóë÷èí òàòàõ, í¿äíèé ¿ðýâñýë,
íóëèìñ ãîîæèõ); ÇÑ-íû òàëààñ (áàéðëàë
õàìààðàëò ãèïîòåíçè, øýýñ õààãäàõ,
õàâàí);
Öººí òîõèîëäîõ: (ïèðèäîêñèí
õóðèìòëàãäñàíààñ çàõ õÿçãààðûí
ìýäðýëèéí àëäàãäàë); öóñíû
òàëààñ (öóñíû ÿëòñàí ýñèéí ýìãýã,
öóñ çàäðàëûí àíåìè); ýëýãíèé
òàëààñ (ýëýãíèé õîðäëîãî); øýýñ
áîëîâñðóóëàõ çàìûí òàëààñ (øýýõýä
õ¿íäðýëòýé, ãëîìåðóëîíåôðèò); ÒÌÑ-
èéí òàëààñ (ñýòãýë ãóòðàë ýñâýë õººðºë);
ÕÁÝ-íèé òàëààñ (ãýäýñ ñààæèõ, ºòãºí
õàòàõ); õýò ìýäðýãøèõ óðâàë; ºíäºð
òóíãààð óäààí õýðýãëýñíýýñ ýìýãòýé
õ¿íä, ýñâýë áººðíèé äóòàãäàëòàé
òîõèîëäîëä òîãòîëöîîíû ÷îíîí õºðâºñ
òºñò ýìãýã ¿¿ñ÷ áîëçîøã¿é.
Õ¿íä õýëáýðèéí òàõèêàðäè, ç¿ðõíèé
öàöàëòûí ¿ç¿¿ëýëò (EF) ºíäºðòýé ÇÄ,
ãîë ñóäàñíû ö¿ëõýíãèéí õóóëðàë, óóøãèí
ç¿ðõ, ìåõàíèê áºãëºðëººñ ¿¿äýæ ç¿ðõíèé
¿éë àæèëëàãàà ìóóäñàí, øàëòãààí
òîäîðõîéã¿é òîãòîëöîîíû ÷îíîí õºðâºñ,
ò¿¿íòýé õàìààðàëòàé ýìãýã¿¿äèéí ¿åä
õýðýãëýõýýñ çàéëñõèéíý.
ÇÈª, ÇØ, ÇÄ, áººð, ýëýãíèé ¿éë

àæèëëàãàà ìóóäñàí ¿åä áîëãîîìæòîé
õýðýãëýíý.
Óã ýìýýð ýì÷èëãýýã óäààí ¿ðãýëæë¿¿ëæ

áàéãàà ¿åä ÖÅØ, öóñàíä ÀÍÀ, ØÅØ ¿å
¿å øèíæëýõ õýðýãòýé.
Ìèíîêñè- Ýõëýõ òóí: 2.5-5 ìã/ Õ¿íä õýëáýðèéí ÀÃ-èéí çºâõºí

äèë õîíîãò ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 1 ýì÷èëãýýíä áóñàä ýì ¿ð ä¿íã¿é
óäàà, ýñâýë òóíã õóâààæ òîõèîëäîëä ë õýðýãëýíý.
ºãºõ, . Òóíã 3 õîíîãèéí
çàéòàéãààð ààæìààð Ç¿ðõýíä äààìæèðàí íºëººëºõèéã íü
ºñãºæ 40-50 ìã/õîíîãò áàãàñãàõ ¿¿äíýýñ áåòà-õîðèãëîã÷òîé
õ¿ðãýõ, ÓÓÕÀÀÐ õîíîãò 1 õàâñðóóëàí õýðýãëýíý. Õàâàí õººõ
óäàà ýñâýë òóíã õóâààæ ýì÷èëãýýã õÿíàõûí òóëä õàìò õýðýãëýíý.
ºãºõ, Ãàæ íºëºº (1-10%):
Äýýä òóí: 100 ìã/õîíîãò ÇÑ-òàëààñ (òàõèêàðäè, øèíãýí
õóðèìòëàãäàõ, õàâàí, ÇÄ äààìæðàõ
>10%, ÇÖÁ-èéí ººð÷ëºëò, ø¿¿äýñò
ïåðèêàðäèò, ç¿ðõíèé áàõ); ãèïåðòðèõîç
>10%; öººí òîõèîëäîõ; ÒÌÑ-èéí òàëààñ
(òîëãîé ºâäºõ); äîòîîä ø¿¿ðýë, áîäèñûí
ñîëèëöîî òàëààñ (ãèíåêîìàñòè, ñàðûí
òýìäýã îëøðîõ); òóóðàëò, Ñòåâåí-
Æîíñíû õàì øèíæ, òðîìáîöèòîïåíè);
Ôåîõðîìîöèòîìàòàé ºâ÷òºíä ºãºõã¿é.
ÇØ, óóøãèíû ãèïåðòåíçè, ç¿ðõíèé áàõ,

ÇÀÄ, áººðíèé äóòàãäàëòàé òîõèîëäîëä
ýðñäýëèéã òîîöîí, ìàø õÿíóóð õýðýãëýõ
** Ãàæ íºëººíèé äàâòàìæèéí õóâü òîäîðõîéã¿é
Õàâñðàëò 4. Ýìýí ýì÷èëãýý (íýí ÿàðàëòàé ýì÷èëãýýò ãèïåðòåíçè)
Ãèïåðòåíçèéí ÿàðàëòàé òóñëàìæ øààðäñàí íºõöºëèéã íîöòîé ýñýõýýñ õàìààð÷ 2

õýëáýðò (íýí ÿàðàëòàé ýì÷èëãýýò áà õîéøëóóëàøã¿é ýì÷èëãýýò ÀÃ) õóâààõ áºãººä
ýìýí ýì÷èëãýýíä ñîíãîæ õýðýãëýõ ýìèéí òóí, ãàðàõ ãàæ íºëºº, àíõààðàõ ç¿éëñ òóñ
á¿ð÷ëýí íàðèéâ÷ëàí òîîöíî.
Ýì÷èëãýýíèé çîðèëãî:
Ýìíýë ç¿éí áàéäëààñ õàìààðíà (äýëãýðýíã¿éã Â.7.15-ààñ õàðíà óó):
Äóíäàæ ÀÄ-ûã 20%-èàð, ÄÄ-ûã õàìãèéí èõäýý 100-110 ììÌÓÁ îð÷èì õ¿ðòýë,
3-12 öàãèéí äîòîð (ãîë ñóäñàíû öî÷ìîã õóóëðàë çýðýã ºâºðìºö íºõöºë¿¿äýä èë¿¿
áîãèíî õóãàöààòàé) áóóëãàõ, ãýõäýý ÀÄ-ûã 160/100 ììÌÓÁ-ààñ äîîø õýò áóóëãàæ
áîëîõã¿é.
Ñóäñààð ýìýí ýì÷èëãýýã ÿàðàëòàé ýõëýõ òýð ¿åä äàðàëò áóóðóóëàõ ýìèéã çýðýã
óóëãàæ ýõëýíý ãýäãýý ìàðòàæ áîëîõã¿é.
Çàðèì íýí ÿàðàëòàé ýì÷èëãýýò ãèïåðòåíçèéí ¿åä ¿ð ä¿í ñàéòàé ÀÄ áóóðóóëàõ

ýì¿¿ä:
Ãîë ñóäàñíû öî÷ìîã õóóðàë

• Ýõíèé ñîíãîëò: Ëàáåòàëîë, Íèêàðäèïèí, Íèòðîïðóññèä (áåòà-õîðèãëîã÷òîé),
ýñâýë Ýñìîëîë
• Ãîë ñóäàñíû öî÷ìîã õóóëðàë ãýæ ñýæèãëýñýí ¿åä öàã àëäàëã¿é íýí ÿàðàëòàé
ñóäñààð ýì÷èëãýýã ýõýëíý.
• Ãîë ñóäàñíû äóòóó õààãäàëòàé, ç¿ðõíèé òàìïîíàäûã ñýæèãëýæ áóé çýðýã
òîõèîëäëóóäàä áåòà-õîðèãëîã÷èéã õýðýãëýõýýñ çàéëñõèéõ
• ÑÄ-ûã 20 ìèíóòûí äîòîð 110-120 ììÌÓÁ áîëãîõ
Òèòýì ñóäàñíû öî÷ìîã õàì øèíæ
• Ýõíèé ñîíãîëò: Ëàáåòîëîë, Ýñìîëîë, ýñâýë íèòðîãëèöåðèí (GTN)
• ÑÄ >160 ììÌÓÁ áà/ýñâýë ÄÄ>100 ììÌÓÁ
• Õýðýâ ÀÄ>185/100 áîë òðîìáî õàéëóóëàã÷èéã çºâëºõã¿é.
Ç¿ðõíèé öî÷ìîã äóòàãäàë
• Ýõíèé ñîíãîëò: Íèòðîãëèöåðèí (GTN) áàãà òóíãààð, Ýíàëàïðèë, ãîãöîîíä
¿éë÷ëýõ øýýñ õººõ ýì áà ëàáåòàëîë
• ÑÄ140 ììÌÓÁ ¿åä ñóäàñ ºðãºãñãºã÷+øýýñ õººõ ýìèéí õîñëîëûã ºãºõ;

íèòðîãëèöåðèíèéã ñóäñààð, ýñâýë õýëýí äîð òàâèõ íü ¿ð ä¿íòýé.
Íèòðîãëèöåðèí ýñâýë íèòðîïðóññèä íàòðèéã áåòà-ðåöåïòîð õîðèãëîã÷òîé

õàâñðóóëàí ñóäñààð õèéíý. Ãýâ÷ óóõààð õýðýãëýõýä õàíãàëòòàé ¿ð ä¿íã ¿ç¿¿ëíý.
Áîãèíî ¿éëäýëòýé íèôåäèïèíûã õýðýãëýõýýñ çàéëõèéíý. ªìíº íü ýìýí
ýì÷èëãýýíä ¿ð ä¿íã¿é ÀÃ-òýé áàéñàí áîë ÀÄ-ûí çîðèëòîò ò¿âøèí íü õàðüöàíãóé
ºíäºð áàéæ áîëíî.
Áººðíèé öî÷ìîã äóòàãäàë
• Ýõíèé ñîíãîëò: Íèêàðäèïèí
Èøåìèéí èíñóëüò
• Ýõíèé ñîíãîëò: Ëàáåòàëîë, ýñâýë Íèêàðäèïèí
• ÑÄ>220 ììÌÓÁ, ýñâýë ÄÄ >120 ììÌÓÁ-ààñ áóñàä ¿åä äàðàëò áóóðóóëàõ
ýìèéã ºãºõã¿é. Õýðýâ ºâ÷òºí ôèáðèí õàéëóóëàõ ýì÷èëãýýã õèéëãýæ áàéãàà

áîë ÀÄ-ûí çîðèëòîò ò¿âøèí <185/110 ììÌÓÁ áàéíà.
• ÀÄ-ûã áóóðóóëàõäàà 150-180/80-100 ìì ÌÓÁ ò¿âøèíä õ¿ðãýõ çîðèëòûã òàâèõ
áà äóíäàæ ÀÄ-ûã 15-20%-èàñ õýò äîîø íü áóóëãàæ áîëîõã¿é.
• Ôèáðèí õàéëóóëàõ ýì÷èëãýý õèéñíèé äàðàà ÀÄ-ûã <180/105 ììÌÓÁ ò¿âøèíä
áàðèõ õýðýãòýé.
Òàðõèíä öî÷ìîã öóñ õàðâàõ
• Çîõèñòîé ýì¿¿ä: Íèêàðäèïèí, Ëàáåòîëîë, ýñâýë Ýñìîëîë
• Õýðýâ ÑÄ > 200 ììÌÓÁ, ÄÄ > 110ììÌÓÁ, ýñâýë äóíäàæ ÀÄ > 130 ììÌÓÁ
áàéâàë ÀÄ áóóëãàõûã çºâëºíº. Øèíæ òýìäýã èëýðñíýýñ õîéøõè 24 öàãèéí
òóðøèä ÑÄ < 180 ììÌÓÁ, ýñâýë äóíäàæ ÀÄ < 130 ììÌÓÁ [äóíäàæ ÀÄ=(ÄÄ
+1/3 x (ÑÄ - ÄÄ))].
Ààëçàâ÷ á¿ðõ¿¿ëèéí öóñ õàðâàëò

• Çîõèñòîé ýì¿¿ä: Ëàáåòîëîë, Íèêàðäèïèí ýñâýë Ýñìîëîë
• Ö¿ëõýí ýì÷ëýãäýõ õ¿ðòýë, òàðõèíû ñóäàñ àãøòàë ÑÄ-ûã <160 ììÌÓÁ áàéëãàíà.
Ôåîõðîìîöèòîì
• Çîõèñòîé ýì¿¿ä: Íàòðèéí Íèòðîïðóññèä, Ëàáåòîëîë
• Àëüôà-õîðèãëîã÷ ¿ð ä¿í ñàéòàé.
- Ñîíãîìîë ¿éëäýëòýé áåòà-õîðèãëîã÷ íü ÀÃ-èéã óëàì õ¿íäð¿¿ëýõ òóë
çàéëñõèéõ øààðäëàãàòàé.
Ýêëàìïñèéí ºìíºõ áîëîí ýêëàìïñèéí ¿åä
• Çîõèñòîé ýì¿¿ä: Íèôåäèïèí, Ëàáåòîëîë, Ìåòèëäîïà
• Íèòðîïðóññèä, ÀÕÔÑ, Ýñìàëîëîîñ çàéëñõèéõ
Õ¿ñíýãò 10. Íýí ÿàðàëòàé ÀÄ áóóðóóëàõ çàðèì ýì¿¿ä: òóí, ãàæ íºëºº, àíõààðàõ
ç¿éëñ
ÀÄÐÅÍÎÐÅÖÅÏÒÎÐ ÕÎÐÈÃËÎÃ×
Ýì Òóí Òàéëáàð
Áåòà-ðåöåïòîð õîðèãëîã÷
Ýñìîëîë Ìýñ çàñëûí ¿åèéí Ãàæ íºëºº:
òàõèêàðäè áà ÇÑ-íû òàëààñ (òóíã áóóëãàñíààñ
ÃÈÏÅÐÒÅÍÇÈ (íýí õîéø, ýñâýë òàðèàã çîãñîîñíû äàðàà
ÿàðàëòàé) 30 ìèíóòàíä èõýâ÷ëýí ãèïîòåíçè
Õàíàõ òóí: 80 ìêã áîëîõ, çàõ õÿçãààðûí òýæýýë äóòàõ);
ÑÓÄÑÀÀÐ 15-30 ñåê, ÒÌÑ-èéí òàëààñ (òîëãîé ýðãýõ,
äàðàà íü 150 ìêã/êã/ìèí íîéðìîã, ñàíäðàõ, òîëãîé ºâäºõ);
ÑÓÄÑÀÀÐ äóñààõ, õýðýâ ÕÁÝ-íèé òàëààñ (äîòîð ìóóõàéðàõ,
øààðäëàãàòàé áîë òóíã áººëæèñ öóòãàõ); õýñýã ãàçðûí
300 ìêã/êã/ìèí õ¿ðòýë (òàðèà õèéñýí ãàçàð ºâäºõ); öººí
ºñãºæ áîëíî. òîõèîëäîëä õºëðºõ
Õîâäëûí äýýä Õîâîð òîõèîëäîõ áóñàä ãàæ íºëºº:
òàõèêàðäè, ìýñ çàñëûí ÇÄ, ãóóðñàí õîîëîéí àãøèëò, õ¿íä
äàðààõü òàõèêàðäè õýëáýðèéí áðàäèêàðäè, àñèñòîë,
áà ÃÈÏÅÐÒÅÍÇÈ àðüñíû ¿õæèë
(õîéøëóóëøã¿é)
Õàíàõ òóí: 500 ìêã/êã Àíõààðóóëãà :

ÑÓÄÑÀÀÐ 1 ìèíóò õèéõ Ýì÷èëãýýíèé ÿâöàä ÀÄ-ûã áàéíãà
Öààøèä: õÿíàõ
Áàðèõ òóí: 50 ìêã/êã/ Ñèíóñûí áðàäèêàðäè, õîðèãèéí 1
ìèí ÑÓÄÑÀÀÐ 4 ìèíóò çýðýãòýé, ç¿ðõíèé îâîðãî, ãóóðñàí
ãàðóé äóñààõ , õýðýâ õîîëîéí áàãòðàà, ýýíýãøèëã¿é
øààðäëàãàòàé ãýæ ¿çâýë ÇÄ, ãèïîòåíçèòýé ºâ÷òºíä ºãºõººñ
äàõèí õàíàõ òóíã õèéõ, çàéëñõèéõ.
áàðèõ òóíã 50 ìêã /êã/ Ýýíýãøèëòýé ÇÄ-ûí ¿åä
ìèí-ààð èõýñãýæ áîëíî. áîëãîîìæòîé õýðýãëýõ áà íºõöºë
Äýýä òóí: 300 ìêã/êã/ áàéäàë ìóóäàõ ýñýõèéã ñàéí õÿíàõ,
ìèí ìºí çàõ õÿçãààðûí ñóäàñíû ýìãýã,
×Ø-èéí ¿åä òóí õÿíóóð õèéíý.
Ýñìîëîë íü òèðåîòîêñèêîçûí
øèíæèéã á¿äãýð¿¿ëäýã.
Ëàáåòîëîë Õàíàõ òóí: 50 ìã Ãàæ íºëºº:

ÑÓÄÑÀÀÐ õàìãèéí ÇÑ-íû òàëààñ (áàéðëàë-õàìààðàëò
áàãàäàà 1 ìèíóòàíä ãèïîòåíçè, äóíä çýðãèéí ãèïîòåíçè,
õèéõ. Õàíãàëòòàé ¿ð ä¿í ÇÀÄ-ûã ¿¿ñãýõ, ýñâýë õ¿íäð¿¿ëýõ,
ãàðòàë 5 ìèíóòûí çàéòàé õýì àëäàãäàë ãàðàõ, öººí
äàâòàí õèéõ òîõèîëäîëä ç¿ðõíèé õîðèã); ÒÌÑ-
Äýýä òóí: 200 ìã/õîíîãò èéí òàëààñ (íîéðìîã, òîëãîé ýðãýõ,
ÑÓÄÑÀÀÐ õèéõ: Ýõëýýä õºíãºí çýðãèéí ïàðåñòåçè); ÕÁÝ-íèé
2 ìã/ìèí ÑÓÄÑÀÀÐ ¿ð òàëààñ (äîòîð ìóóõàéðàõ, áººëæèñ
ä¿í ãàðòàë äóñààõ öóòãàõ); Õîâîð òîõèîëäîëä ýëýãíèé
Äýýä òóí: 200 ìã/õîíîãò òàëààñ ãàðàõ íºëºº (ýëýãíèé ¿éë
àæèëëàãààíû ººð÷ëºëò, øàðëàëò,
ãåïàòèò);
Ýì÷èëãýýíèé ÿâöàä ÀÄ-ûã ñàéí
õÿíàõ
Ç¿ðõíèé õîðèã > 1-ð çýðýã, ç¿ðõíèé
îâîðãî, ãóóðñàí õîîëîéí áàãòðàà,
õ¿íä çýðãèéí áðàäèêàðäè, ãèïîòåíçè,
èëýðõèé ÇÄ-ûí ¿åä çàéëñõèéõ
Ýýíýãøèëòýé ÇÄ-ûí ¿åä
áîëãîîìæòîé õýðýãëýõ áà íºõöºë
áàéäàë ìóóäàõ ýñýõèéã ñàéí õÿíàõ,
ìºí çàõ õÿçãààðûí ñóäàñíû ýìãýã,
×Ø-èéí ¿åä òóí õÿíóóð õèéíý.
Ìºí ôåîõðîìîöèòîìà, ýëýãíèé
¿éë àæèëëàãàà ìóóäñàí õ¿ì¿¿ñò
áîëãîîìæòîé õýðýãëýíý.
ÑÓÄÀÑ ªÐÃªÑÃªÃ×
Ýì Òóí Òàéëáàð
Ç¿ðõíèé ºâäºëòèéí ýñðýã
Íèòðîãëèöåðèí Ýõëýõ òóí: 5-25 ìêã/ìèí Ãàæ íºëºº:
ÑÓÄÑÀÀÐ òàðèõ ÑÓÄÑÀÀÐ õèéõýä (ÿëàíãóé ìàø
Çàðèì íýãýí ¿ð ä¿í ãàðòàë õóðäòàé õèéñíýýñ); ÇÑ-íû òàëààñ
3-5 ìèíóòûí çàéòàé òóíã 5 (õ¿íä çýðãèéí ãèïîòåíçè, ºâ÷¿¿íèé
ìêã/ìèí-ààð ºñãºõ àðààð òààã¿é áîëîõ, ç¿ðõ äýëñýõ);
Õýðýâ òóíã 20 ìêã/ìèí ÒÌÑ-èéí òàëààñ (îé ñàíàìæ ìóóäàõ,
õ¿ðãýõýä ÿìàð íýãýí õóéñãàíóóð, áóë÷èí òàòâàëçàõ,
¿ð ä¿í ãàðàõã¿é áîë: ìóóð÷ óíàõ); ÕÁÝ-íèé òàëààñ (äîòîð
Øààðäëàãàòàé ãýæ ¿çâýë ìóóõàéðàõ, áººëæèñ öóòãàõ); õýñýã
òóíã 10 ìêã /ìèí íýìæ, ãàçðûí (òàðèà õèéñýí ãàçàð ºâäºõ);
õîæèì øààðäëàãàòàé áîë öººí òîõèîëäîë (ñººíãºòºõ); óäààí
20 ìêã/ìèí-ýýð õèéæ õèéõýä ìåòãåìîãëîáèíåìè õàâñðàõ;
áîëíî. Óäààí õýðýãëýõýä íèòðàòàä
Åðäèéí òóí: 10-200 ìêã/ òýñâýðëýã áîëäîã. Èéìä õàíãàëòòàé
ìèí ÑÓÄÑÀÀÐ òàðèõ íèòðàò á¿õèé òóí áà íèòðàòã¿é õýñýã
ÀÄ áóóæ ýõëýõýä ºñãºñºí õóãàöààã çºâëºõ õýðýãòýé.
òóíãàà áàãàñãàíà. Ó÷èð íü Àíõààðóóëãà ::
íýìæ ºãñºí òóí ÀÄ áóóæ Õ¿íä çýðãèéí ãèïîòåíçè,
ýõýëìýãö èë¿¿äýë áîëæ ãèïîâîëåìè, öóñ áàãàäàëò,
ýõëýíý. Èéìä òóí íýìýõ áºãëºðëèéí øàëòãààíò ÇÄ, òàðõèíû
õîîðîíäûí çàé óðò áàéõ ãýìòëýýñ, ýñâýë òàðõèíä öóñ
òóñìàà ñàéí. õàðâàñíààñ òàðõèíû äîòîîä äàðàëò
Äýýä òóí: 200 ìêã/ìèí èõýññýí ¿åä çºâëºõã¿é.
Áººðíèé õ¿íä äóòàãäàë, ýëýãíèé

¿éë àæèëëàãààíû àëäàãäàë,
ãèïîòèðåîèä, òýæýýëèéí äîðîéòîë,
ãèïîòåðìè çýðãèéí ¿åä áîëãîîìæòîé
õýðýãëýíý.
Øààðäëàãàòàé áîë ñóäñààð òàðèõ

¿åäýý ÇÖÒ áà ÀÄ-ûã îéð îéðõîí
õÿíàíà.
Ôîñôîäèýñòåðàçûí èäýâõ
ñààòóóëàõ ýìýýð ýì÷ë¿¿ëæ áàéãàà
õ¿íä ñ¿¿ëèéí 24 öàãèéí äîòîð
ºãºõã¿é.
Í è ê à ð ä è ï è í û Ýõëýýä ÑÓÄÑÀÀÐ Ãàæ íºëºº:
ãèäðîõëîðèä òàðèõ (0.1 ìã/ìë õ¿ðòýë ÇÑ-íû òàëààñ (ãèïîòåíçè, ç¿ðõíèé
øèíãýëýõ): 5 ìã/öàã ¿éë àæèëëàãàà äàðàíãóéëàãäàõ,
ÑÓÄÑÀÀÐ òàðèõ, ¿ð ä¿í ÇÄ-ûã äààìæðóóëàõ, çàõ õÿçãààðûí
ãàðòàë 5 ìèí òóòàìä 2.5 õàâàí- òóí õàìààðàëòàé, í¿¿ð óëàéæ
ìã/öàã ÑÓÄÑÀÀÐ õèéíý. ìèí÷èéõ, òàõèêàðäè); ÕÁÝ-íèé
Äýýä òóí: 15 ìã/öàã áà òàëààñ (äîòîð ìóóõàéðàõ, áººëæèñ
òóíã 3 ìã/öàã õ¿ðòýë öóòãàõ, ºòãºí õàòàõ); ÒÌÑ-èéí òàëààñ
áóóëãàíà. (òîëãîé ºâäºõ, ýðãýõ, ñýòãýë ãóòðàë,
áýëãèéí ÷àëõ ñóëðàõ)
Àíõààðóóëãà :
Ýýíýãøèëã¿é ÇÄ-òàé ºâ÷òºíä ýñðýã
çààëòòàé.
ÇÄ-òàé, ýëýãíèé ¿éë àæèëëàãàà
ìóóäñàí, ýëýãíèé öóñíû óðñãàë
áóóðñàí, ¿¿äýí âåíèéí äàðàëò
èõýññýí, áººðíèé äóòàãäàëòàé
Øóóä ñóäàñ ºðãºñãºõ
Ãèäðàëàçèí 5-10 ìã ààæèì Ãàæ íºëºº:
ÑÓÄÑÀÀÐ õèéõ. Õýðýâ ÇÑ-íû òàëààñ (òàõèêàðäè, ç¿ðõ
øààðäëàãàòàé áîë 20- äýëñýõ, ç¿ðõíèé áàõ, í¿¿ð óëàéæ
30 ìèí-ûí äàðàà äàâòàí ìèí÷èéõ, áàéðëàë-õàìààðàëò
õèéõ ãèïîòåíçè, øýýñ õààãäàõ, õàâàí);
Ýõëýõ òóí: 200-300 ÕÁÝ-íèé òàëààñ (õîîëîíä äóðã¿é
ìêã/ìèí ¿ðãýëæë¿¿ëýí áîëîõ, äîòîð ìóóõàéðàõ, áººëæèñ
ÑÓÄÑÀÀÐ òàðèõ öóòãàõ, ã¿éëãýõ); áóñàä (òîëãîé ýðãýõ,
Áàðèõ òóí: 50-150 ìêã/ õàìàð áèò¿¿ðýõ, ñàëãàëàõ, áóë÷èí
ìèí òàòàõ, íóëèìñ ãîîæèõ);
Öººí òîõèîëäîõ: (ïèðèäîêñèí
õóðèìòëàãäñàíààñ çàõ õÿçãààðûí
ìýäðýëèéí àëäàãäàë); öóñíû òàëààñ
(öóñíû ÿëòñàí ýñèéí ýìãýã, öóñ
çàäðàëûí àíåìè); ýëýãíèé òàëààñ
(ýëýãíèé õîðäëîãî); áººð, øýýñ
ÿëãàðóóëàõ çàìûí òàëààñ (øýýõýä
õ¿íäðýëòýé, ãëîìåðóëîíåôðèò);
ÒÌÑ-èéí òàëààñ (ñýòãýë ãóòðàë,
öî÷ðîìòãîé); ÕÁÝ-íèé òàëààñ (ãýäýñ
ñààæèõ, ºòãºí õàòàõ); õýò ìýäðýãøèõ
óðâàë
Õ¿íä õýëáýðèéí òàõèêàðäè, öàöàëò
èõòýé ÇÄ, ãîë ñóäàñíû ö¿ëõýíãèéí
õóóëðàë, óóøãèí ç¿ðõ, ìåõàíèê
áºãëºðëººñ ¿¿äýæ ç¿ðõíèé ¿éë
àæèëëàãàà ìóóäñàí, øàëòãààí
òîäîðõîéã¿é òîãòîëöîîíû ÷îíîí

õºðâºñ, ò¿¿íòýé õàìààðàëòàé
ýìãýã¿¿äèéí ¿åä õýðýãëýõýýñ
çàéëñõèéíý.
ÇÈª, ÇØ, ÇÄ, áººð, ýëýãíèé ¿éë

àæèëëàãàà ìóóäñàí ¿åä áîëãîîìæòîé
õýðýãëýíý.
Í è ò ð î ï ð ó ñ ñ è ä Ýõëýõ òóí: 0.3 ìêã/êã/ Ãàæ íºëºº:
íàòðè ìèí ÑÓÄÑÀÀÐ òàðèõ. ÀÄ
õÿíàãäàæ ýõëýõ õ¿ðòýë Öèàíèäûí õóðèìòëàë, ÀÄ óíàñíààñ
òóíã õýäýí ìèíóò òóòàìä ãàæ íºëºº ãàðíà. Òóíã áóóðóóëñàíû
ààæìààð òèòðýýð ºñãºõ. äàðàà ýäãýýð ãàæ íºëºº áàãàñäàã:
Åðäèéí òóí: 0.5-6 ìêã/êã/ ÕÁÝ-íèé òàëààñ (äîòîð ìóóõàéðàõ,
ìèí ÑÓÄÑÀÀÐ áººëæèñ öóòãàõ, ãýäñýýð ºâäºõ);
Äýýä òóí: 8-10 ìêã/êã/ìèí ÒÌÑ-èéí òàëààñ (îéëãîõ ÷àäâàð
ìóóäàõ, òîëãîé ºâäºõ, ýðãýõ,
òàéâàí áóñ áîëîõ); ÇÑ-íû òàëààñ
(ºâ÷¿¿íèé àðààð ýâã¿é îðãèõ, ç¿ðõ
äýëñýõ); Áóñàä (õºëñ öóòãàõ, áóë÷èí
òàòãàíàõ); Öèàíèä õóðèìòëàãäñíààñ:
òàõèêàðäè, õºëðºõ, ãèïåðâåíòèëÿöè,
õýì àëäàãäàë, àöèäîç;
ìåòãåìîãëîáèíèåìè; òèîöèàíèòûí
óëìààñ: äóó ÷èìýýíä õýò
ìýäðýãøèõ, õ¿¿õýí õàðàà íàðèéñàõ,
ãèïåððåôëåêñ, öî÷ðîìòãîé, õàðààíû
õèé ¿çýãäýë, áóë÷èí ýìãýãýýð òàòàõ
ÀÄ áà õ¿÷ëèéí òýíöâýðëýã
áàéäëûã îéð îéðõîí õÿíàæ áàéõ;
äàñàí çîõèöëûí ãèïåðòåíçè
¿¿ñýõýýñ çàéëñõèéõ; ýëýãíèé
¿éë àæèëëàãàà ìóóäñàí, í¿äíèé
àòðîôè (Ëåáåðèéí) òîõèîëäëóóäàä
çºâëºõã¿é; òàðõèíû öóñàí õàíãàìæ
ìóóäñàí, ãèïîòèðåîéäûí ¿åä ìàø
áîëãîîìæòîé õýðýãëýõ; Õýðýâ
72 öàãààñ óäààí ¿ðãýëæëýõ áîë
öèàíèäûí êîíöåíòðàöèéã ñèéâýíä
õÿíàæ áàéõ; òóíã ààæìààð áóóðóóëàõ
çàìààð ýìèéã çîãñîîíî.
Õàâñðàëò 5. Ýìýí ýì÷èëãýý (õîéøëóóëøã¿é ýì÷èëãýýò ãèïåðòåíçè)
ªâ÷òºíä ÿìàð íýãýí çîâèóðã¿é, ÁÝÃ öî÷ìîãîîð (ýñâýë öî÷ìîã äààìæðàëààð)

èëðýõã¿é. Óäèðäàìæèíä çààñàí ÀÃ-èéí ìåíåæìåíòèéí äàãóó ýì÷èëãýýã ýõëýíý.
Ýì÷èëãýý áà ÀÄ-ûã 1-3 ºäºðò õÿíàíà.
• ÀÄ-ûã 24 öàãèéí äîòîð áàãà ò¿âøèíãýýñ íü 25% áóóëãàõ, ãýõäýý 160/90

ììÌÓÁ-ààñ äîîø áóóëãàõã¿é.
• ÀÄ áóóðóóëàõ ýìèéã óóëãàæ õýðýãëýíý. Íýí ÿàðàëòàé ýì÷èëãýýò ãèïåðòåíçè
øèã ýð÷èìòýé õÿíàëò øààðäëàãàã¿é.
Õîéøëóóëøã¿é ýì÷èëãýýò ãèïåðòåíçèä ¿ð ä¿íòýé äàðàëò áóóðóóëàõ ýì¿¿ä:
Äîîðõ ýì¿¿äèéí òóíãèéí òàëààðõ á¿ðýí ìýäýýëëèéã õàâñðàëò 3-ààñ õàðíà óó.
Êàïòîïðèë:
• ¯éëäýë 15-30 ìèíóòûí äîòîð èëðýíý; õýëýí äîð òàâèõàä 10-20 ìèíóòûí
äàðàà íºëººëíº.
• Ãîãöîîíä ¿éë÷ëýõ øýýñ õººõ ýìòýé õàâñðóóëàí õýðýãëýõýä óã ýìèéí íºëºº
óëàì íýìýãäýíý.
• Õî¸ð áººðíèé àðòåðèéí ñóäàñíû íàðèéñàëòàé ºâ÷òºíä ºãºõººñ çàéëñõèéíý.
Êëîíèäèí
• ¯éëäýë 30-60 ìèíóòûí äîòîð èëðýíý.
• Óõààí ñàíààíû áàéäëûã íü õÿíàõ øààðäëàãàòàé ºâ÷òºíä ºãºõººñ çàéëñõèéíý.
Ëàáåòàëîë
• ¯éëäýë 1-2 öàãèéí äîòîð èëðýíý.
• Áàãòðààòàé ºâ÷òºíä ñýäðýýõ àþóëòàé òóë ºãºõººñ çàéëñõèéíý.
• Áðàäèêàðäè, çîãñîíãèøëûí ÇÄ, ç¿ðõíèé õîðèãòîé ºâ÷òºíä áîëãîîìæòîé
õýðýãëýíý.
Íèôåäèïèí
• ¯éëäýë 20-50 ìèíóòûí äîòîð èëðýíý.
• Õîâäëûí ¿éë àæèëëàãàà õ¿íä õýëáýðýýð àëäàãäñàí ºâ÷òºíä ºãºõººñ
çàéëñõèéíý.
Ïðàçîçèí
• ¯éëäýë 2-4 öàãèéí äîòîð èëðýíý.
• Ò¿ð¿¿ áóë÷èðõàéí èëýðõèé òîìðîëòîé ºâ÷òºíä ¿ð ä¿íòýé.
• Ýõíèé òóíãèéí äàðàà áàéðëàë-õàìààðàëò ãèïîòåíçè, ìóóæèð÷ óíàõ çýðýã
èëýð÷ áîëíî.
Òýìäýãëýãýý: Õàâñðàëò 3, 4, 5 íü Äýëõèéí Ç¿ðõíèé Õîëáîîíû 2010 îíû Ýðäýì Øèíæèëãýýíèé

õóðàëä çîðèóëæ òóñãàéëàí ãàðãàñàí “Ç¿ðõ ñóäàñíû áîëîí áîäèñûí ñîëèëöîîíû ýìãýãèéí ¿åèéí
ýìýí ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ”-èéí äàãóó
áîëîí Hypertensive Crises. Challenges and management. Chest 2007:131:1949 àøèãëàí áè÷ñýí
áîëíî.
Ãàæ íºëººíèé äàâòàìæèéí õóâèéã (%) “Drug Information handbook 11th edition, 2003” -ààñ àâñàí áîëíî.
Õàâñðàëò 6. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèòýé ºâ÷òºíèé óäèðäàìæ
Òàíèëöóóëãà
Àðòåðèéí ãèïåðòåíçè (öóñíû äàðàëò èõñýëò) íü ÇÑª-íèéã ¿¿ñãýõ íýã ãîë ýðñäýëò
õ¿÷èí ç¿éë þì. ªíººäºð Ìîíãîëä ÀÃ-èéí òàðõàëò èõ, òóõàéëáàë15-64 íàñíû 3
ýðýãòýé òóòìûí íýã íü, ìºí 4 ýìýãòýéí íýã íü ÀÃ-òýé áàéíà. Íàñ àõèõ òóñàì öóñíû
äàðàëò èõñýæ, àõèìàã íàñíûõíû äóíä àðòåðèéí ãèïåðòåíçè ýëáýã òîõèîëääîã.
Ç¿ðõ àãøèí áèåèéí ýä ýðõòýí ð¿¿ öóñàà øàõàæ àðòåðèéí (òàðààãóóð) ñóäñàíä
äàðàëò ¿ç¿¿ëäýã. Öóñíû äàðàëò ãýäýã íü ç¿ðõíýýñ øàõàãäàí óðñàæ áóé öóñ
àðòåðèéí (òàðààãóóð) ñóäàñíû äîòîð õàíûã äàðàõ õ¿÷ þì. Öóñíû ýðãýëò ÿâàãäàõûí
òóëä òîäîðõîé õýìæýýíèé äàðàëò áóþó õ¿÷ øààðäàãääàã. Öóñíû äàðàëò èõñýõ ¿åä
(ãèïåðòåíçè) öóñíû óðñãàëààñ ñóäàñíû õàíûã èõ õ¿÷ýýð äàðàõ áóþó òîãòâîðòîé
ºíäºð äàðàëòòàé áàéíà. Õýðýâ öóñíû äàðàëò èõñýëò (àðòåðèéí ãèïåðòåíçè) óäààí
õóãàöààãààð ¿ðãýëæèëáýë ç¿ðõíèé øèãäýýñ, õàðâàëò, ç¿ðõíèé äóòàãäàë, áººðíèé
ºâ÷èí çýðýã íîöòîé õ¿íäðýë¿¿ä ¿¿ñäýã.
Õºíãºí, äóíä çýðãèéí àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ¿åä èëðýõ òîäîðõîé øèíæ, òýìäýã
ãýæ áàéäàãã¿é. Èéìýýñ öóñíû äàðàëòàà òîãòìîë øàëãàõ íü ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé.
Öóñíû äàðàëò èõñýëòèéí ýì÷èëãýý íü ºâ÷òºí, ýì÷, ñóâèëàã÷, áóñàä ýð¿¿ë ìýíäèéí
ìýðãýæèëòýí çýðýã îëîí õ¿íèéã íýã áàã áîëæ, õ¿÷èí ÷àðìàéëòàà íýãòãýõèéã
øààðäñàí óðò óäààí õóãàöààãààð ¿ðãýëæëýõ, òóõàéí ºâ÷òºíèé õóâüä íàñàí òóðøèéí
¿éë ÿâö áèëýý. Òàíû õóâüä ýíý áàãèéí ãèø¿¿í íýãýíò áîëæýý. Èéìä ººðèéí ýð¿¿ë
ìýíäèéí áàéäëàà ìýäýæ, àìüäðàëûí áóðóó õýâ ìàÿãàà íýí äàðóé ººð÷èëñíººð,
ìºí øààðäëàãàòàé ¿åä íü ýì÷èéí çààâðûí äàãóó ýì õýðýãëýõ, öóñíû äàðàëòàà
õÿíàõ çýðãýýð òóõàéí ýìãýãèéí óëìààñ èðýýä¿éä ãàð÷ áîëçîøã¿é õ¿íäðýëýýñ
ººðèéãºº óðüä÷èëàí ñýðãèéëæ ÷àäíà. Öóñíû äàðàëò èõñýëò íü á¿ðýí ýäãýðäýãã¿é
÷ ò¿¿íèéã õÿíàõ áîëîìæòîé. Õýäèéãýýð òàíèàñ èõýýõýí õ¿÷èí ÷àðìàéëò øààðäàõ
áîëîâ÷ àìüäðàëûí ÷àíàð áóþó ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéäëûí òàíü ¿ç¿¿ëýëò áîëîõ þì.
Öóñíû äàðàëò õýìæèëò
Öóñíû äàðàëòûã õýìæèõ áýëòãýë
Öóñíû äàðàëò õýìæèëò íü äàðàëò èõñýëòèéã îíîøëîõ, ýì÷ëýõýä íýí òýðã¿¿íä

øààðääàã ãàðäàí ¿éëäýë þì.
Õýìæèëòèéã çºâ ã¿éöýòãýõ íü îíîø, ýì÷èëãýýã ýðò, çºâ, òîõèðóóëàí õèéõ ¿íäýñ
áîëäîã. Èéìä äàðààõü ç¿éëñèéã ìºðäëºã áîëãîõ õýðýãòýé. ¯¿íä:
• õýìæèëò õèéõýýñ 30 ìèíóòûí ºìíº þì èäýõã¿é, êîôåéí àãóóëñàí ç¿éë óóõã¿é,
äàñãàë õèéõã¿é áàéõ
• áóãàëãûã ÷ºëººòýé áàéëãàõ áîãèíî, ýñâýë äýýø øóóõàä õÿëáàð õàíöóéòàé
õóâöàñ ºìñºõ
• àíõ óäàà öóñíû äàðàëòàà õýìæèæ áàéãàà áîë 2 ãàðàà õýìæèí àëü ºíäºð
òàëûã íü öààøäûí õýìæèëòýíäýý áàéíãà àøèãëàõ
• öóñíû äàðàëòûã õýìæèõèéí ºìíº þì ÿðèõã¿é, ÷èìýýã¿é, õºëºº à÷èõã¿é,
øàëàí äýýð õºëèéí òàâõàéãàà á¿ðýí íààæ, 5 ìèíóòûí òóðø òàéâàí ñóóñíû
äàðàà äàðàëòàà ¿çýõ
Öóñíû äàðàëò õýìæèëòèéí ¿åä 2 òîîí ¿ç¿¿ëýëòèéã àøèãëàäàã.
Æèøýý íü: 132 ììÌÓÁ/84 ììÌÓÁ, ýñâýë 132 (ñèñòîë)

84 (äèàñòîë)
Äýýä áóþó ñèñòîëûí äàðàëò: ç¿ðõ àãøèõ ¿åä öóñíààñ ñóäàñíû õàíàíä ¿ç¿¿ëæ
áóé äàðàëòûã õýëíý.
Äîîä áóþó äèàñòîëûí äàðàëò: ç¿ðõ ñóëðàí òàéâàí áàéõ ¿åèéí àðòåðèéí ñóäàñíû
äîòîð õàíàíä öóñíààñ ¿ç¿¿ëæ áóé äàðàëò þì.
Öóñíû äàðàëòûã ìºíãºí óñíû áàãàæèéí ìèëëåìåòð (ììÌÓÁ) ãýñýí íýãæýýð
õýìæèíý.
Öóñíû äàðàëò õýìæèëòèéí ä¿ãíýëò

Öóñíû äàðàëò ¿ðãýëæ íýã ò¿âøèíä áàéäàãã¿é. Òàíû áèå ìàõáîäèéí õýðýãöýýãýýð
õýëáýëçýæ áàéäàã. Òàíû ñèñòîëûí äàðàëò 140 ììÌÓÁ áà ò¿¿íýýñ èõ, äèàñòîëûí
äàðàëò 90 ììÌÓÁ áà ò¿¿íýýñ èõ áàéâàë öóñíû äàðàëò èõýññýí áóþó àðòåðèéí
ãèïåðòåíçè ãýæ ¿çíý. Õàðèí öóñíû äàðàëò 120/80 ììÌÓÁ áàéâàë õàìãèéí
òîõèðîìæòîé ò¿âøèí ãýíý. Õýðýâ òàíû ýì÷ ýõíèé ¿çëýãýýð 2-îîñ äýýø óäàà òàíû
öóñíû äàðàëòûã õýìæýýä “ºíäºð áàéíà” ãýæ ¿çâýë äàõèí õýäýí óäàà äàâòàí ¿çýõèéã
õ¿ñýæ, ¿íýõýýð “öóñíû ºíäºð äàðàëòòàé áàéíà óó” ãýäãèéã áàòëàõ øààðäëàãà
ãàðäàã. Õýäýí óäààãèéí ýì÷èéí äàâòàí ¿çëýãò òàíû äàðàëò 120/80-139/89 ììÌÓÁ
áàéâàë 1-2 æèë òóòàìä öóñíû äàðàëòàà õýìæ¿¿ëæ áàéõûã çºâëºíº. Õàðèí 140/90
ììÌÓÁ-ààñ èõ áàéâàë “öóñíû äàðàëò èõñýëò áóþó àðòåðèéí ãèïåðòåíçè”-òýé ãýñýí
îíîø òàâüæ ýì÷èëãýýãýý òàíüòàé çºâëºëäºõèéã õ¿ñýõ áîëíî. Òàíû ýì÷èä öóñíû
äàðàëò èõñýëò ãýäýã îíîøèéã áàòàëãààæóóëàõàä 2 áà ò¿¿íýýñ äýýø óäààãèéí
¿çëýãèéí äàðàëòûí õýìæýý õýðýãòýé áàéäàã.
Öóñíû äàðàëò èõñýëò òàíû ýð¿¿ë ìýíäýä íºëººëºõ íü

Öóñíû äàðàëò óäààí õóãàöààãààð, òîãòìîë èõñýõ, ýì÷èëãýýíä ¿ð ä¿íã¿é áàéõ
íü òàðõè, ç¿ðõ, í¿ä, çàõûí ñóäàñ, áººðíèé ýìãýãèéã ¿¿ñãýíý. Òàíû öóñíû äàðàëò
ºíäºð áàéõûí õèðýýð òàðõèíä öóñ õàðâàõ, ç¿ðõíèé ºâ÷íººð ºâäºõ ýðñäýë óëàì
ºíäºðñºíº. Ýðñäýë çºâõºí àðòåðèéí äàðàëòûí ò¿âøèí õèð ºíäºð áàéãààãààñ
õàìààðàõã¿é ¿ðãýëæèëæ áóé õóãàöàà ÷óõàë áàéäàã.
Õýðýâ òà àðòåðèéí äàðàëòàà õÿíàæ ÷àäàæ áàéãàà áîë, ººðººð õýëáýë äàðàëò
áóóðóóëàõ ýì÷èëãýý ¿ð ä¿íòýé (äîð áè÷ñýí öóñíû äàðàëòûí çîðèëòîò ò¿âøèíã
õàðíà óó) áîë òàðõèíû õàðâàëò, ç¿ðõíèé øèãäýýñ, í¿ä áîëîí áººðíèé õ¿íäðýëèéí
ýðñäýëèéã áóóðóóëæ ÷àäíà.
Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèòýé ºâ÷òºíèé àðòåðèéí äàðàëòûí çîðèëòîò ò¿âøèí

(äàðàëò áóóãààä õ¿ðýõ ¸ñòîé çîõèìæèò ò¿âøèí) íü ñèñòîëûí äàðàëò 140 ììÌÓÁ,
äèàñòîëûí äàðàëò 85 ììÌÓÁ-ààñ òóñ òóñ áàãà áàéõ ÿâäàë þì.
Áººðíèé ºâ÷òýé, øýýñýíä óóðàã èëýðäýã àðòåðèéí ãèïåðòåíçèòýé ºâ÷òºíèé

àðòåðèéí äàðàëòûí çîðèëòîò ò¿âøèí íü ñèñòîëûí äàðàëò 130 ììÌÓÁ, äèàñòîëûí
äàðàëò 80 ììÌÓÁ-ààñ òóñ òóñ áàãà áàéíà.
60 áà ò¿¿íýýñ äýýø íàñíûõàíä 140/90 ììÌÓÁ, 70-èàñ äýýø íàñíûõàíä ñèñòîëûí

äàðàëòûã 150 ììÌÓÁ õ¿ðãýõ çîðèëò äýâø¿¿ëíý.
Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèòýé ºâ÷òºíèé ¿íýëãýý
Ýì÷ íü àðòåðèéí ãèïåðòåíçèòýé á¿õ ºâ÷òºíººñ óäàìøëûí áîëîí ýìíýë ç¿éí

ò¿¿õèéã ñóäàëæ, õàâñàðñàí ýìãýã áîëîí õî¸ðäîã÷ ãèïåðòåíçèéí øàëòãààíûã
èëð¿¿ëýõ áîäèò ¿çëýãèéã õèéäýã.
Õýðýâ òàíüä àðòåðèéí ãèïåðòåíçèãýýñ ãàäíà ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷èíã (ç¿ðõ, öóñíû
ñóäàñ) ¿¿ñãýõ áóñàä ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñ áàéâàë òà ººðèéãºº “ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷èíä
ºðòºõ ºíäºð ýðñäýëòýé” ãýæ òîîöíî. Ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷èíã ¿¿ñãýõ, ýðãýí çàñàãääàãã¿é
ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñ áîë íàñ áà õ¿éñ þì. Íàñ àõèõ òóñàì ºâ÷íèé ýðñäýë íýìýãäýíý.
Ýðýãòýé÷¿¿ä ýìýãòýé÷¿¿äýýñ èë¿¿ ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷íººð ºâääºã.
Ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷èíã ¿¿ñãýõ áóñàä òîìîîõîí ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñ áîë ÷èõðèéí
øèæèíòýé, ýñâýë ºìíº íü ç¿ðõíèé òèòýì ñóäàñíû ºâ÷èí, òàðõèíä öóñ õàðâàõ çýðãýýð
ºâäºæ áàéñàí, ìºí áººðíèé ýìãýãèéí ò¿¿õòýé áàéõ ÿâäàë þì. Ýäãýýðýýñ íýã, ýñâýë
ò¿¿íýýñ îëîí ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñ á¿õèé öóñíû äàðàëò èõñýëòòýé ºâ÷òºíä èðýõ 10
æèëäýý ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷íººð ºâäºõ ýðñäýë (ìàãàäëàë) ìàø ºíäºð áàéíà.
Ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷èíã ¿¿ñãýõ, ýðãýí çàñàãääàã ãóðâàí ãîë ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñ
áîë öóñíû ºíäºð äàðàëò, èõ õîëåñòåðèí áà òàìõè òàòàõ þì.
Äýýð ºã¿¿ëñýí “ºíäºð, ýñâýë ìàø ºíäºð ýðñäýë” áàéõã¿é ºâ÷òºí ÄÝÌÁ/ÎÓÃÍ-
ýýñ ãàðãàñàí “Ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷íèé ýðñäëèéí ò¿âøèíã òîãòîîõ” õ¿ñíýãòèéã àøèãëàí
ººðèéíõºº ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷èíä ºðòºõ ìàãàäëàë áóþó ýðñäýëýý òîãòîîíî.
ÇÑª-íèé ýðñäëèéí ò¿âøèíã òîãòîîõ õ¿ñíýãòèéã õýðõýí àøèãëàõ âý?
Èðýõ 10 æèëä ÇÑª-ººð ºâäºõ ýðñäëèéã òîãòîîõ õ¿ñíýãòèéã àøèãëàõààñ ºìíº

äàðààõü ç¿éëñèéã ìýäñýí áàéõ øààðäëàãàòàé. ¯¿íä:
• õ¿éñ
• òàìõè òàòäàã ýñýõ
- òàìõè òàòäàã, ýñâýë òàìõèíààñ ãàðààä íýã æèë áîëîîã¿é áàéãàà õ¿ì¿¿ñò
“òàìõè òàòäàã” ãýñýí õýñãýýñ ÇÑª-íèé ýðñäëèéã òîäîðõîéëíî.
• íàñ
• ñèñòîëûí äàðàëò
• íèéò õîëåñòåðèí
- õýðýâ õîëåñòðèí òîäîðõîéëîõ áîëîìæã¿é áîë õîëåñòåðèíû ¿ç¿¿ëýëòã¿é
õ¿ñíýãòèéã àøèãëàíà (çóðàã 1á)
Äýýðõ ìýäýýëëèéã àøèãëàí èðýõ 10 æèëä ÇÑª-ººð ºâäºõ ýðñäëèéã äàðààõü

áàéäëààð òîãòîîíî:
1-ð àëõàì: ýðýãòýé, ýìýãòýé õ¿ì¿¿ñò òîõèðñîí õ¿ñíýãòèéã ñîíãîíî
2-ð àëõàì: òàìõè òàòäàã áà òàòäàãã¿é õýñãýýñ ñîíãîíî
3-ð àëõàì: íàñíû á¿ëãýýñ òîõèðñîí õýñãýý îëíî (50-59 íàñòàé áîë 50, 60-69
íàñòàé áîë 60 ãýæ ñîíãîíî)
4-ð àëõàì: õ¿ñíýãò äîòîð òóõàéí õ¿íèé ñèñòîëûí äàðàëò (ìì ÌÓÁ) áîëîí
õîëåñòåðèíû ò¿âøèí (ììîëü/ë) îãòëîëöîõ äºðâºëæèíã îëíî. Ýíýõ¿¿
äºðâºëæèíãèéí ºíãº íü èðýõ 10 æèëä ÇÑª-íèé ºâäºõ ýðñäëèéã
òîäîðõîéëíî.
ªíäºð ýðñäýë ãýäýãò ýðñäëèéí ò¿âøèí 20% òîîöîõ

Ýðñäëèéí ò¿âøèí <10% 10-<20% 20- 30% 30- 40% 40%
Ýðýãòýé Ýìýãòýé
Íàñ ÑÄ
Òàìõè Òàìõè
(æèë) Òàìõè òàòäàã Òàìõè òàòäàã (ìì ÌÓÁ)
òàòäàãã¿é òàòäàãã¿é
180
160
70
140
120
180
160
60
140
120
180
160
50
140
120
180
160
40
140
120
4 5 6 7 8 4 5 6 7 8 4 5 6 7 8 4 5 6 7 8
Õîëåñòåðèíû ò¿âøèí (ììîëü/ë)
Çóðàã 1à. ÇÑª-íèé ýðñäëèéí ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõ
(öóñíû õîëåñòåðèíû õýìæýýã ¿çýæ áîëîõ ãàçàðò õýðýãëýõ)
Íàñ Ýðýãòýé Ýìýãòýé ÑÄ

(æèë) Òàìõè òàòäàãã¿é Òàìõè òàòäàã Òàìõè òàòäàãã¿é Òàìõè òàòäàã (ìì ÌÓÁ)
180
160
70
140
120
180
160
60
140
120
180
160
50
140
120
180
160
40
140
120
Çóðàã 1á. ÇÑª-íèé ýðñäëèéí ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõ

(öóñíû õîëåñòåðèíû õýìæýýã ¿çýõ áîëîìæã¿é ãàçàðò õýðýãëýõ)
Öóñíû äàðàëò èõñýëòèéí ¿åä àâàõ àðãà õýìæýý
Òàíû öóñíû äàðàëò èõýññýí áîë ò¿¿íèéã áóóðóóëàõ àðãà õýìæýý èõ ÷óõàë þì.
Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéã îíîøëîõ, àðãà õýìæýýã òºëºâëºõäºº öóñíû äàðàëòûí
ò¿âøèíãýýñ ãàäíà ç¿ðõ ñóäàñíû íèéò ýðñäýë, õàâñàðñàí ýìãýã, ýì÷èëãýýíä õàðøëàõ
ç¿éë áàéãàà ýñýõ çýðýãò òóëãóóðëàíà.
Òàíû ýðñäëèéã áóóðóóëàõ àðãà çàìóóä
Àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ

Öóñíû äàðàëòûí ò¿âøèí áîëîí ç¿ðõ ñóäàñíû ýðñäëèéã áàãàñãàõàä àìüäðàëûí
õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ íü ìàø ÷óõàë þì. Àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ òóõàé
çºâëºãººã ýìýí ýì÷èëãýý õèéëãýäýã ýñýõýýñ ¿ë õàìààðàí á¿õ ºâ÷òºíä, ìºí õýâèéí
äýýä äàðàëòòàé õ¿íä ÷ ºãíº.
Çºâ õîîëëîëò
Ýð¿¿ë õ¿íñèéã ñîíãîñíîîð öóñíû äàðàëò èõñýëòýýñ ñýðãèéëýõ, ò¿¿íèéã õÿíàõàä
òóñëàõ áîëíî. ¯¿íä äîîðõè ç¿éëñèéã àíõààðíà óó:
Äàâñíû õýðýãëýýã õÿçãààðëàõ: õîíîãèéí äàâñíû õýðýãëýýã 5 ãð (íàòðèéí
àãóóëàìæ 2,0 ãðàìì) áîëòîë íü õÿçãààðëàõ. Äàâñûã õýò èõ õýðýãëýõ íü öóñíû
äàðàëòûã èõýñãýõ ãîë øàëòãààí áîëîõîîñ ãàäíà äàðàëò áóóëãàõ çàðèì ýì
áýëäìýëòýé õàðøèëæ, ýìèéí ¿éë÷èëãýýã ñóëðóóëäàã. Õîîë õ¿íñýíäýý, ÿëàíãóÿà
öàéíäàà äàâñ íýìýõã¿é áàéõ íü à÷ òóñòàé. Ò¿ðãýí õîîë, äàâñ èõòýé õàãàñ áîëîí
á¿òýí áîëîâñðóóëñàí áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé õýðýãëýýã õÿçãààðëàõ íü çîõèñòîé.
Ýð¿¿ë õîîëíû äýãëýì áàðèìòëàõ: æèìñ íîãîî, òîñëîã áàãàòàé ñ¿¿í áîëîí áóñàä
õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õîîëíû äýãëýìäýý àõèóõàí îðóóëàõ íü ÷óõàë. ªºõ òîñ
áàãà àãóóëñàí õîîë õ¿íñèéã ò¿ëõ¿¿ õýðýãëýíý.
Æèíãýý õàñàõ áà áàðèõ

Èë¿¿äýë æèí íü öóñíû äàðàëò èõñýëòèéí øàëòãààí áîëäîã. Õýðýâ èë¿¿äýë
æèíòýé áîë æèíãèéíõýý 4-8%-èéã õàñàõàä ë öóñíû äàðàëò 3-4 ììÌÓÁ-ààð áóóðíà.
Æèí õàñàõ ¿åä òàíû õýðýãëýæ áóé äàðàëò áóóðóóëàõ ýìèéí ¿ð ä¿í ñàéæðààä
çîãñîõã¿é, öóñíû õîëåñòåðèí, ººõ òîñ, ÷èõðèéí õýìæýý áàãàñäàã.
Àðõèíû õýðýãëýýãýý õÿçãààðëàõ

Àðõèéã õýòð¿¿ëýí õýðýãëýõ íü öóñíû äàðàëòûã èõñýõýä íºëººëºõ áºãººä áèåèéí
æèí íýìýãäýõ, öóñíû äàðàëò èõñýëòèéã õÿíàõ ¿éë ÿâöûã õ¿íäðýëòýé áîëãîäîã. Òàíû
öóñíû äàðàëò èõýñäýã áîë àðõè õýðýãëýõýýñ àëü áîëîõ çàéëñõèéõ, õýðýâ àðõè
óóäàã áîë àðõèíû õýðýãëýýãýý áàãàñãàí “ýðýãòýé õ¿í ºäºðò õî¸ð, ýìýãòýé õ¿í íýã
õóíäàãà àðõè, ñîãòóóðóóëàõ óíäààã õýðýãëýíý” ãýñýí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé õýìæýýã
(330 ãð áóþó æèæèã ëààçòàé øàð àéðàã, 100 ãð äàðñ, 50 ãð àðõè) áàðèìòëààðàé.
Òîãòìîë äàñãàë, õºäºëãººí õèéõ

Äîëîî õîíîãèéí 5 ºäºðò, ºäºð á¿ð õàìãèéí áàãàäàà 30 ìèíóòààð, øîãøèõ ã.ì-
ýýð èäýâõòýé õºäºëãººí òîãòìîë õèéõ íü öóñíû äàðàëò èõñýëòèéã ýì÷ëýõ, ò¿¿íýýñ
ñýðãèéëýõýä à÷ òóñòàé. Õºäºëãººíèé èäýâõýý íýìýõ íü áèåèéí æèíãýý õàñàõ,
áóõèìäëàà òàéëàõàä òóñëàíà.
Òàìõèíààñ òàòãàëçàõ
Òàìõè òàòàõàä öóñíû äàðàëò èõñýõ áà ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷èí ¿¿ñýõ òýðã¿¿ëýõ
øàëòãààí áîëäîã. Èéìýýñ òà õýçýý ÷ òàìõè á¿¿ òàòàæ ýõëý! Òàìõè òàòäàã áîë
ò¿¿íèéãýý õàÿõ õýðýãòýé.
Öóñíû äàðàëòûí ò¿âøèíã èëýðõèéëýã÷ òîîíû óòãà
Òàíû ýì÷èä öóñíû äàðàëò èõñýëò ãýäýã îíîøèéã áàòàëãààæóóëàõàä 2 áà ò¿¿íýýñ

äýýø óäààãèéí ¿çëýãèéí äàðàëòûí ò¿âøèí õýðýãòýé áàéäàã. Äîîðõè õ¿ñíýãòýíä
ÀÄ-ûí àíãèëàë áà àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ¿å øàòûã (çýðýã) õàðóóëæýý.
Õ¿ñíýãò 1. 18 áà ò¿¿íýýñ äýýø íàñíû õ¿ì¿¿ñèéí öóñíû äàðàëòûí àíãèëàë

Äýýä áóþó Äîîä áóþó
Àíãèëàë ñèñòîëûí äèàñòîëûí Àâàõ àðãà õýìæýý
äàðàëò äàðàëò
Õàìãèéí 120 áà ò¿¿íýýñ 80 áà ò¿¿íýýñ
òîõèðîìæòîé áàãà çýðýã áàãà çýðýã Äàâòàí õýìæèëò (5 æèëä) #
ò¿âøèí äîîãóóð äîîãóóð
Õýâèéí ò¿âøèí 120-129 80-84 Äàâòàí õýìæèëò (2 æèëä) #
Àìüäðàëûí õýâ ìàÿãàà
Õýâèéí äýýä
130-139 85-89 ººð÷ëºõ, äàâòàí õýìæèëò
ò¿âøèí
(1 æèëä)
1-ð çýðýã 140-159 90-99 ººð÷ëºõ, äàâòàí õýìæèëò
(8 äîëîî õîíîãò)
ººð÷ëºõ, ýì÷äýý 3-4 äîëîî
2-ð çýðýã 160-179 100-109
õîíîãèéí äàðàà äàâòàí
¿ç¿¿ëýõ
180 áà ò¿¿íýýñ 110 áà ò¿¿íýýñ ººð÷ëºõ, ýì÷äýý 1-2 äîëîî
3-ð çýðýã
èõ èõ õîíîãèéí äàðàà äàâòàí
¿ç¿¿ëýõ
Õýðýâ íýí ÿàðàëòàé, ýñâýë õîéøëóóëàøã¿é ýì÷èëãýýò ãèïåðòåíçè (öóñíû
äàðàëò õýò ºíäºð, ÿëàíãóÿà äèàñòîëûí äàðàëò 120-130 ììÌÓÁ-ààñ èõ áàéõ) áîë
ÿàðàëòàé/õîéøëóóëàëã¿é ýì÷èëãýýã õèéëãýõ õýðýãòýé. 40-ººñ äýýø íàñíû õ¿í æèë
òóòàìä ÀÄ-àà çààâàë õýìæ¿¿ëíý.
Ýìýí ýì÷èëãýý
ÀÄ-ûí õýäýí óäààãèéí õýìæèëòýýð ñèñòîëûí äàðàëò160 ìì ÌÓÁ, ýñâýë
äèàñòîëûí äàðàëò100 ìì ÌÓÁ-òàé ºâ÷òºíä ýìýí ýì÷èëãýýã õèéíý.
Õýðýâ ñèñòîëûí äàðàëò 140-149 ììÌÓÁ, ýñâýë äèàñòîëûí äàðàëò 90-99 ììÌÓÁ
áîëîâ÷ ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷íèé ºíäºð ýðñäýëòýé áîë ìºí ýìýí ýì÷èëãýýã ýõýëíý.
Ýì÷èéí çààâðûã çààâàë äàãàæ ìºðäºõ:

1. Õýðýâ ýì÷ ýìèéí æîð áè÷èæ ºãñºí áîë æîðûí äàãóó ýì÷èëãýýã õèéëãýõ
2. Ýì÷òýéãýý ýìíýýñ øàëòãààëàí ãàð÷ áàéãàà àëèâàà íýãýí ãàæ íºëºº, õýâèéí
áóñ áàéäëûí òàëààð ÿðèëöàæ, çºâëºãºº àâàõ
3. Ýì÷òýéãýý çºâëºõã¿éãýýð óóæ áàéãàà ýìýý çîãñîîæ áîëîõã¿é
4. Ãýðèéí íºõöºëä õóâèéí äàðàëòûí àïïàðàòààð õýìæèëò õèéæ áàéãàà áîë
õýìæèëò õèéõ ñòàíäàðò çààâðûã ìºðäºæ, àïïàðàòàà çºâ àæèëëàæ áóé ýñýõèéã
æèë á¿ð õÿíóóëæ, øàëãóóëæ áàéõ. Õýðýâ ãýðèéí íºõöºëä öóñíû äàðàëòûã
õÿíàõ òàëààð àñóóæ òîäðóóëàõ ç¿éë áàéâàë ýì÷ýýñýý ëàâëàõ. Ãýðýýð äàðàëò
õýìæèõýä òîõèðîìæòîé àïïàðàòûã ýìèéí ñàíãóóäààñ àâàõ áîëîìæòîé.
5. Õÿíàëòàä áàéõ øààðäëàãàòàé ãýñýí ýì÷èéí çºâëºìæèéã äàãàõ. Çºâëºìæèéí
äàãóó ýì÷èä äàâòàí ¿ç¿¿ëýõýýð èðýõäýý öóñíû äàðàëòàà õýìæñýí
òýìäýãëýëýý, õýðýãëýæ áàéãàà ýìèéí æàãñààëòàà õàìò àâ÷ èðýõ õýðýãòýé.
6. Çàðèì ýì, áýëäìýë öóñíû äàðàëòûã íýìýãä¿¿ëäýã. Òèéìýýñ ýì÷ òàíüä
õýðýãëýõýä õàìãèéí òîõèðîìæòîé ýìèéí áýëäìýëèéã çºâëºõ áîëíî.
7. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýì÷èëãýý áîë íàñàí òóðø ¿ðãýëæëýõ ¿éë ÿâö þì.
Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéã õÿíàõ çóðàãëàë

(òàíû îíîøèéã ýì÷ áàòàëãààæóóëñàí ¿åä)
1. Öóñíû äàðàëòàà çºâ õýìæèõ

2. Öóñíû äàðàëòûí ò¿âøèíãýýð àíãèëàõ
3. Öóñíû äàðàëò èõñýëòýý õî¸ð áà ò¿¿íýýñ äýýø äàâòàí ¿çëýãýýð øàëãàõ
4. Öóñíû äàðàëò èõñýëòòýé ãýäãýý áàòàëãààæóóëàõ
5. Öóñíû äàðàëòûã èõýñãýäýã øàëòãààíûã (õîâîð òîõèîëäîõ) ¿ã¿éñãýõèéí òóëä
ýìíýëãèéí ¿çëýã, øèíæèëãýý, ¿íýëãýýã õèéëãýõ
6. Ýì÷èëãýýã òºëºâëºõäºº äàðààõü ç¿éëñèéã áàãòààíà. ¯¿íä:
• àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ
• ýìýí ýì÷èëãýý
• õÿíàëò
Òà öóñíû äàðàëòàà õÿíàæ ÷àäñàí òýð öàãò ë çîðüñîíäîî õ¿ðíý.
Öóñíû äàðàëò èõñýëòýýñ ñýðãèéëýõ áà ýðñäëèéã õÿíàõ àëõàìóóä:

• æèíãýý õÿíàõ
• àðõèíû õýðýãëýýãýý õÿçãààðëàõ
• äàñãàë õºäºëãººí òîãòìîë õèéõ
• äàâñàà áàãàñãàõ
• ýð¿¿ë õîîëíû äýãëýì
• ñàõèõ
• òàìõèà õàÿõ çýðýã áîëíî.

CG 1adulthtn 160430032203 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

CG 1adulthtn 160430032203 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ÌÎÍÃÎËÛÍ ÌßÍÃÀÍÛ ÑÎÐÈËÒÛÍ ÑÀÍ

ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÝÐ¯¯Ë

Ìèíèé õóâüä ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàéäààð òîìèëîãäîí

Òà á¿õíèé àæèë ¿éëñ ººäðºã áàéõ áîëòóãàé.

Ìîíãîë óëñûí Èõ õóðàë, Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿í, Ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàéä,

Äîêòîð, ïðîôåññîð Ñ.Ëàìáàà

ÒÎÂ×ÈËÑÎÍ ¯ÃÑÈÉÍ ÆÀÃÑÀÀËÒ ......................................................................... 4

A. ÅÐªÍÕÈÉ ÕÝÑÝÃ ................................................................................................. 7

Â.5.5. ÁÝÃ-èéã èëð¿¿ëýõ ................................................................................... 22

ÍÎÌ Ç¯É ................................................................................................................. 41

ÒÎÂ×ÈËÑÎÍ ¯ÃÑÈÉÍ ÆÀÃÑÀÀËÒ

Ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷èí íü Ìîíãîëä òºäèéã¿é äýëõèéí

ªíººäºð Ìîíãîë óëñàä ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷íèé óëìààñ

Ýíýõ¿¿ çàéëøã¿é øààðäëàãûã ¿íäýñëýí Ìîíãîë óëñûí çàñãèéí ãàçðààñ “Õàëäâàðò

ÄÝÄ ÑÀÉÄ Æ. ÖÎËÌÎÍ

Ýíýõ¿¿ óäèðäàìæèéã Ýð¿¿ë Ìýíäèéí ßàì (ÝÌß)-íû àæëûí õýñýã Ìîíãîëûí

A.1. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí òîäîðõîéëîëò

ÀÃ-ýýñ óëáààëñàí õºäºëìºðèéí ÷àäâàð àëäàëò, ýðò íàñ áàðàëòààñ ñýðãèéëýõèéí

A.5. Áîëîâñðóóëñàí îãíîî: 2010

ÝÌØÓÈÑ-ûí Ç¿ðõíèé òýíõìèéí ýðõëýã÷, Ìîíãîëûí

Óäèðäàìæèéã õýëýëö¿¿ëæ, áàòàëñàí áàéäàë

Õóðàë/Áàéãóóëëàãà Õàðèóöñàí õ¿íèé ãàðûí ¿ñýã

A.8. Àøèãëàñàí íýð òîìú¸î

A.9. Òàðõâàð ç¿éí ìýäýýëýë

ÀÃ-èéí òàðõàëò Ìîíãîëä

2005 (N=3411) %(95% CI) 2009 (N=5438) %(95% CI)

1.1 0.2 1.2 0.4

92.3 90.0% 93.8% 92.7%

Áèåèéí õ¿÷ áàãà øààðäñàí 7.0% 7.7% 7.4% 7.6%

Èë¿¿äýë æèí (ÁÆÈ25 êã/ì2) 25.6 38.8 37.0% 44.2%

30.1 27.0 31.6 24.2

66.2 34.0 74.4 48.1

Öóñíû ãëþêîçûí õýìæýý 13.3 7.0 8.8 4.5%

ÀÄ-ûí ò¿âøèí (ììÌÓÁ)

ÑÄ>180, ÑÄ160-179, ÑÄ140-159, ÑÄ130-139, ÑÄ<130, ÑÄ<120,

Àìüäðàëûí õýâ ìàÿã ººð÷ëºõ çºâëºãºº

ÑÄ160, ÑÄ140-159, ÑÄ<140,

Â.1. ÀÃ- èéí àíãèëàë

Àâàõ àðãà õýìæýý

Õàìãèéí <120 áà <80 Äàâòàí õýìæèëò (5 æèëä) #

Õýâèéí ò¿âøèí 120-129 áà 80-84 Äàâòàí õýìæèëò (2 æèëä) #

Õýâèéí äýýä 130-139 áà 85-89 Àìüäðàëûí õýâ ìàÿã ººð÷ëºõ

Íýãä¿ãýýð 140-159 áà/ 90-99 Àìüäðàëûí õýâ ìàÿã ººð÷ëºõ

Õî¸ðäóãààð 160-179 áà/ 100-109 Àìüäðàëûí õýâ ìàÿã ººð÷ëºõ

Ãóðàâäóãààð  180 áà/  110 Àìüäðàëûí õýâ ìàÿã ººð÷ëºõ

Ñèñòîëèéí  140 áà <90 ***

ÀÃ-èéí îíîø áîëîí àíãèëàë íü áàòàëãààæñàí áàãàæààð õèéñýí îëîí óäààãèéí

Â.2. ÀÄ õýìæèõ àðãà

Ýìíýëýã áîëîí ãýðèéí íºõöºëä ÀÄ-ûã õýìæèõäýý àíõààðàõ ç¿éëñ:

Õ¿ñíýãò 3. ÀÄ-ûã õýìæèõ ìºíãºí óñòàé, õàãàñ àâòîìàò, 24 öàãèéí òóðø

• ªâ÷òíèé áàéðëàëààñ ¿ë õàìààðàí ç¿ðõíèé ò¿âøèíä ìàíæåòûã áàéðëóóëæ

Ãýðèéí íºõöºëä ÀÄ õýìæèõ àðãà

ÀÄ-ûã 24 öàãèéí òóðø õýìæèõ àðãà

ÀÄ-ûã 24 öàãààð õýìæèõäýý àíõààðàõ ç¿éëñ:

• Áàãàæèéí àâòîìàò áóóëò áóþó ìàíæåòèéí ñóëðàõ õóðäûã 1 ñåêóíäýä 2

Ýìíýëãèéí áóþó “öàãààí õàëàä”-íû ÀÃ

Äàëä áóþó õóóðàì÷ ãèïåðòåíçè

Â.3. Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýëò

Â.3.1. ÀÃ-èéí óðüä÷èëàí ñýðãèéëýëò áà ýì÷èëãýýíä àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã

• Èë¿¿äýë æèíòýé õ¿ì¿¿ñ æèíãýý áóóðóóëàõ, áèåèéí æèíãýý õýâèéí õýìæýýíä

Â.3.1.1. Äàâñíû õýðýãëýýã áóóðóóëàõ

Â.3.1.2. Õîîëíû áóñàä äýãëýì

Â.3.1.3. Àðõèíû õýðýãëýýã õÿçãààðëàõ

Èë¿¿äýë æèí (ÁÆÈ25 êã/ì2) 25.6 38.8 37.0% 44.2%

ÑÄ160, ÑÄ140-159, ÑÄ<140,

Ãóðàâäóãààð 180 áà/ 110 Àìüäðàëûí õýâ ìàÿã ººð÷ëºõ

Ñèñòîëèéí 140 áà <90 ***

ªíäºð ýðñäýë ãýäýãò ýðñäëèéí ò¿âøèí 20% òîîöîõ