M CL C

M U ....................................................................................................... 1
I. PHÉP BI N CH NG DUY V T ............................................................... 1
1.1 Khái ni ò c a phép bi n ch ng duy v t .................. 1
1.2 Các n n c a phép bi n ch ng duy v t ................................... 2
1.2.1 Hai nguyên lý c n ............................................................................. 2
1.2.2 Ba quy lu n ................................................................................. 3
1.2.3 Sáu c p ph m trù................................................................................... 5
II. V N D NG PHÉP BI N CH NG DUY V T TRONG V T LÝ H C 10
2.1 Góc nhìn tri t h c v khoa h c v t lý...................................................... 10
2.2 V n d ng tri t h c duy v t bi n ch ng vào v t lý h c và nh ng k t qu
nghiên c u khoa h c. ................................................................................... 11
III. K T LU N ............................................................................................ 13
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 14
 M
Trong các ho ng nghiên c u c i v các s v t, hi ng, m i chúng
ta có nh u khác nhau d a vào cách nhìn nh n các s v t hi ng
i nhi khác nhau. M c d u quan sát h quy chi u nào a, chúng ta
c nn mb c b n ch t và ngu n g c c a v m chính c a b c tranh v
các s v t và hi ng, n u n m rõ ta có th t cách chính xác v ng mà
ta nghiên c u.
Trong th c t các s v t và hi ng luôn v ng và phát tri n không ng ng. Do
v n mb c các quy lu t, m i liên h n hóa và v ng c a các s
v t hi ng trong t nhiên, xã h chúng ta c n m t h c thuy d dàng
nghiên c u và ti p c n nó. H c thuy t c a Mác – ã c p các v này thông qua
phép bi n ch ng duy v n nay, h c thuy t này v n còn mang tính th i s , v cv n
d ng r ng rãi trong nhi u l c nghiên c u v t nhiên, v các ho ng c a xã h i c a
i…
này, các v c trình bày là v phép bi n ch ng duy v t và v n
d ng phép bi n ch ng duy v t vào ho ng nghiên c u khoa h c v t lý.

I. PHÉP BI
Tri t h c coi là khoa h c c a m i khoa h c. Trong tri t h m
c a tri t h c Mác – ò vô cùng quan tr ng trong khoa h i s ng hi n nay.
Nh ng tri th c c a tri t h tu duy s c bén và hi u qu i nh n
th c và t i t o th gi i. M t trong nh ng n i dung tri t h n ch ng duy
v ph n khái quát m t s n i dung v phép bi n ch ng duy v cho
các ph n nghiên c u ti p theo.
1.1 Khái ni c òc
nh ngh phép bi n ch ng duy v ng: “Phép bi n
ch ng… là môn khoa h c v nh ng quy lu t ph bi n c a s v ng và phát tri n c a t
nhiên, c a xã h i và c c chia thành hai lo i: Bi n ch ng
khách quan và bi n ch ng ch quan.
Bi n ch c tính v n có c a th gi i (g m t nhiên và xã h i).
Chúng v ng theo nh ng quy lu t khách quan mà không ph thu c vào ý th c.
Bi n ch ng ch c tính c i. Các khái ni m, phá
u óc c i, có liên h v i nhau theo nh ng quy lu t nh nh.
Bi n ch ng ch quan là ph n ánh c a bi n ch ng khách quan. Tuy nhiên, không ph i
b t c tu duy c a các cá nhân nào c n ch òn
xuyên t c, sai l ch bi n ch ng khách quan. Vì th , phép bi n ch ng duy v t là lý lu n, là khoa
h c nghiên c u c bi n ch ng khách quan và bi n ch ng ch quan nh m b o tu duy c a
i ph n ch ng khách quan.
m c a phép bi n ch ng duy v t bao g m:
Th nh t, phép bi n ch ng duy v c xác l p th gi i quan duy v t và s
khái quát các thành t u khoa h c.
Th hai, có s th ng nh t gi a th gi i quan duy v t bi n ch ng v n
bi n ch ng duy v ng l i s gi i thích th gi i mà còn là công c
nh n th c và c i t o th gi i.
V i nh n trên, phép bi n ch ng duy v t gi vai trò là m t n i dung

1
 c bi t quan tr ng trong th gi n tri t h c c a ch ngh –
Lênin, t o nên tính khoa h c và cách m ng c a ch ngh ác – ng th i nó c à
th gi n chung nh t c a ho ng sáng t o trong các l c
nghiên c u khoa h c và ho ng th c ti n.
1.2 Các n
N i dung c a phép bi n ch ng duy v t g m 2 nguyên lý, 6 c p ph m trù và 3 quy lu t
n.
1.2.1 Hai nguyên lý c
- Nguyên lý v m i liên h ph bi n
m bi n ch ng cho r ng, các s v t, hi ng, các quá trình khác nhau
v at nt c l p, v ng qua l i và chuy n hóa l n nhau. m duy v t
bi n ch ng kh nh tính th ng nh t v t ch t c a th gi c a m i liên h gi a các
s v t hi ng. Các s v t, hi ng t o thành th gi ng, phong phú
u ch là nh ng d ng khác nhau c a m t th gi i duy nh t, th ng nh t
– th gi i v t ch t.
Nh tính th ng nh t n t i bi t l p, tách r i nhau mà t n t i
trong s ng qua l i, chuy n hóa l n nhau theo nh ng quan h
ó, tri t h c duy v t bi n ch ng kh nh r ng: liên h là ph m trù tri t h c, dù ch s
nh, s ng qua l i, s chuy n hóa l n nhau gi a các s v t, hi ng hay gi a
các m t c a m t s v t, hi ng trong th gi i.
Tính ch t c a m i liên h m c a ch ngh t bi n ch ng, m i liên
h có ba tính ch n: Tính khách quan, tính ph bi ng và phong phú.
Các m i liên h là s ng qua l i, chuy n hoá, quy nh l n nhau gi a các s v t,
hi ng. Các m i liên h mang tính khách quan, mang tính ph bi n nên trong ho ng
nh n th c và ho ng th c ti n c i ph i tôn tr m toàn di n, ph i tránh
cách xem xét phi n di n.
m toàn di òi h i chúng ta nh n th c v s v t trong m i liên h qua l i
gi a các b ph n, gi a các y u t , gi a các m t c a chính s v t và trong s ng qua l i
gi a s v i các s v t khác, k c m i liên h tr c ti p và m i liên h gián ti p. Ch
m i có th nh n th s v t.
- Nguyên lý v s phát tri n
m bi n ch ng, s phát tri n là k t qu c a quá trình thay i d n d n v
ng d n s thay i v ch t, là quá trình di ng xoáy c và h t m i chu k
s v t l pl v c p m duy v t bi n
ch il pv m duy tâm và tôn giáo v ngu n g c c a s phát tri m
duy v t bi n ch ng kh nh ngu n g c c a s phát tri n n m trong b n thân s v
do mâu thu n trong chính s v nh. Quá trình gi i quy t liên t c mâu thu n trong b n
thân s v t và c à quá trình t thân phát tri n c a m i s v t.
khái quát s phát tri n c a m i s v t, hi ng t n t i trong hi n th c,
m duy v t bi n ch ng kh nh, phát tri n là m t ph m trù tri t h ch
quá trình v ng ti n lên t th n cao, t n ph c t p, t kém hoàn thi n
hoàn thi a s v t. m này, phát tri n không bao quát toàn b s v n
ng nói chung. Nó ch khái quát ng chung c a s v ng – ng v
lên c a s v t, s v t m i thay th cho s v t c phát tri n ch là m ng h p
c bi t c a s v ng. Trong quá trình phát tri n c a mình trong s v t s hình thành d n
2
d n nh nh m ch t, s i m i liên h c
t n t i và v ng, ch n có theo chi ng ngày càng hoàn thi
m c a ch ngh v t bi n ch ng, phát tri n c
b n: Tính khách quan, tính ph bi ng và phong phú.
Nguyên lý v s phát tri n cho th y trong ho ng nh n th c và ho ng th c ti n
i ph i tôn tr m phát tri n.
Xem xét s v m phát tri n còn ph i bi t phân chia quá trình phát tri n
c a s v t y thành nh tìm ra ph n th c và cách
ng phù h p nh y s v t ti n tri c kìm hãm s phát tri n c a
nó, tùy theo s phát tri i hay có h iv i s ng c i. m phát
tri n góp ph n kh c ph ng b o th , trì tr nh ki n trong ho t ng nh n th c và
ho t ng th c ti n.
1.2.2 Ba quy lu n
Quy lu t là nh ng m i liên h khách quan, b n ch t, t t nhiên, ph bi n và l p l i gi a
các m t, các y u t , các thu c tính bên trong m i s v t, hi ng hay gi a các s v t, hi n
ng v i nhau.
Trong th gi i t n t i nhi u lo i quy lu t, chúng khác nhau v m c ph bi n, v
ph m vi bao quát, v tính ch t, v vai trò c i v i quá trình v ng và phát tri n
c a s v t, hi ng trong gi i t nhiên, xã h y, vi c phân lo i quy lu t là
c n thi nh n th c và v n d ng có hi u qu các quy lu t vào ho ng th c ti n c a con
i.
N vào m c c a tính ph bi n phân lo i thì các quy lu t c chia
thành: nh ng quy lu t riêng, nh ng quy lu t chung và nh ng quy lu t ph bi n.
Nh ng quy lu t riêng là nh ng quy lu t ch ng trong ph m vi nh nh c a các
s v t, hi ng cùng lo i. Thí d : nh ng quy lu t v i, v ng hóa h c, v n
ng sinh h c...
Nh ng quy lu t chung là nh ng quy lu t tác ng trong ph m vi r t
riêng, tác ng trong nhi u lo i s v t, hi ng khác nhau. Ch ng h n: quy lu t b o toàn
kh ng, b ng...
Nh ng quy lu t ph bi n là nh ng quy lu ng trong t t c các l c: t t
nhiên, xã h n ch ng duy v t nghiên c u nh ng quy lu t ph bi n
vào l c tác ng phân lo i thì các quy lu t c chia thành ba nhóm
l n: nh ng quy lu t t nhiên, nh ng quy lu t xã h i và nh ng quy lu t c ng quy
lu t t nhiên là quy lu t n ng trong gi i t nhiên, k c i,
không ph i thông qua ho ng có ý th c c i. Nh ng quy lu t xã h i là quy lu t
ho ng c i trong các quan h xã h i; nh ng quy lu n y
ng ngoài ho ng có ý th c c ng quy lu t xã h i v n
mang tính khách quan. Nh ng quy lu t c ng quy lu t thu c m i liên h n i t i
c a nh ng khái ni m, ph n và c a quá tình phát tri n nh n th c lý
tính i.
V t khoa h c v m i liên h ph bi n và s phát tri n, phép bi n ch ng
duy v t nghiên c u nh ng quy lu t chung nh ng trong toàn b các l c t nhiên,
xã h quy lu t chuy n hóa t nh ng s iv ng
thành nh ng s i v ch c l i; quy lu t th ng nh u tranh gi a các m t
i l p; quy lu t ph nh c a ph nh.

3
 Quy lu t chuy n hóa gi a ng và ch t
Quy lu t chuy n hóa t nh ng s iv ng thành nh ng s i v ch t
c l i là quy lu n, ph bi n v c chung c a các quá trình v ng,
phát tri n trong t nhiên, xã h c chung c a các quá
trình v ng, phát tri n là: nh ng s i v ch t c a s v t, hi t ty u
t nh ng s iv ng c a s v t, hi c l i; nh ng s i v ch t
c a s v t, hi ng t i t o ra nh ng bi im iv ng c a s v t, hi ng trên các
i liên h t t y u, khách quan, ph bi n, l p p l i trong
m i quá trình v ng, phát tri n c a s v t, hi ng thu c m i l c t nhiên, xã h i

- Khái ni m ch ng
Ch t dùng ch tính quy nh khách quan v n có c a s v t, hi ng; là s th ng
nh t h c tính c u thành nó, phân bi t nó v i s v t hi ng. y, t o
thành ch t c a s v t, hi ng chính là các thu c tính khách quan v n có c
khái ni m ch ng nh t v i khái ni m thu c tính. M i s v t, hi ng u có
nh ng thu n. Ch nh ng thu c n m i h p thành ch t
c a s v t và hi ng. Khi nh ng thu i thì ch t c i. Vi c
phân bi t thu n c a s v t, hi ng ph i tùy theo quan h c
th c a s phân tích; cùng m t thu c tính, trong quan h n thì trong quan h khác
có th n.
L ng dùng ch tính quy nh khách quan c a s v t, hi ng v
di n: s ng các y u t c u thành, quy mô c a s t n t i, t , nh p u c a các quá trình
v ng, phát tri n c a s v t, hi ng. V i khái ni m này cho th y: m t s v t, hi n
ng có th t n t i nhi u lo nh b c khác
nhau phù h p v i t ng lo ng c th c a s v t, hi
y, ch n khác nhau c a cùng m t s v t, hi ng
hay m t quá trình nào nhiên, xã h ut nt i
khách quan. Tuy nhiên, s phân bi t gi a ch ng trong quá trình nh n th c v s v t,
hi ng ch có ý ngh i: có cái trong m i quan h ò là ch
trong m i quan h khác l ng.
- Quan h bi n ch ng gi a ch ng
B t kì s v t, hi ng nào c à m t th th ng nh t gi a hai m t ch ng.
Hai m ng l n nhau m t cách bi n ch ng. S iv
ng t t y u s d n s chuy n hóa v ch t c a s v t, hi ng. Tuy nhiên, không ph i
s iv ng b t kì nào c ns i v ch t. m t gi i h n nh nh, s
thay i v nt is i v ch t. Gi i h n mà s iv
làm ch cg .
S v ng bi i c a s v t, hi ng b ut s iv ng.
n m t gi i h n nh nh s t t y u d ns i v ch t. Gi i
h m nút. S iv tt m nút, v i nh u ki n nh t
nh t t y u d ns i c a ch t m i. c nh y trong quá trình v ng,
phát tri n c a s v t, hi ng. c nh y là s chuy n hóa t t y u trong quá trình phát
tri n c a s v t, hi ng.
Tóm l i, b t kì s v t, hi ng nào c th ng nh t bi n ch ng gi a hai m t
ch ng. S id nd nv ng t m nút t t y u s d ns iv
ch c nh ng th i ch t m i s ng tr l ng, t o ra nh ng bi i
4
m iv ng c a s v t, hi ng. Quá trình c di n ra, t
b n, ph bi n c a các quá trình v ng, phát tri n c a s v t, hi ng trong t nhiên, xã
h
- Ý ngh n
Vì b t k s v t, hi ng nào c n ch ng t n t i trong tính
nh l ng và làm chuy n hóa l ó, trong nh n th c và th c ti n
c n ph i coi tr ng c hai lo i ch tiêu v n ch ng, t o nên s nh n th c toàn
di n v s v t, hi ng.
Vì nh ng thay i v ng c a s v t, hi ng có kh t y u chuy n hóa
thành nh i v ch t c a s v t, hi cl ng nh n
th c và th c ti n, tùy theo m th , c n t c tích l có th làm
i v ch ng th i, có th ng c a ch t m iv
ng c a s v t, hi ng.
Vì s iv ng ch có th d n t i nh ng bi i v ch t c a s v t, hi n
ng v u ki ng ph c tích l i gi i h c
ti n c n ph i kh c ph ng nôn nóng t khuynh; m t khác, theo tính t t y u quy lu t thì
ã c tích l n gi i h m nút s t t y u có kh c nh y v
ch t s v t, hi ng. Vì th c n ph i kh c ph ng b o th h u khuynh trong
công tác th c ti n. T ng b t ch p quy lu t, ch quan, duy ý chí,
không tích l ng mà ch chú tr ng th c hi n nh c nh y liên t c v ch t. H u
khuynh là s bi u hi ng b o th , trì tr , không dám th c hi c nh y m c dù
ã tích l m nút và quan ni m phát tri n ch n là s ti n hóa v ng.
Vì b c nh y c a s v t, hi ng là h t s ng, phong phú, do v y, trong nh n
th c và th c ti n c n ph i có s v n d ng linh ho t các hình th c c c nh y cho phù h p
v it u ki n, t ng l c c th c bi i s ng xã h i, quá trình phát tri n
không ch ph thu u ki n khách quan, mà còn ph thu c vào nhân t ch quan c a
n ph i nâng cao tính tích c c, ch ng c a ch th y quá trình
chuy n hóa t n ch t m t cách có hi u qu nh t.
Các quy lu ình [1],
Quy lu t th ng nh u tranh gi a các m i l p;
Quy lu t ph nh c a ph nh.
1.2.3 Sáu c ù
Cái riêng và cái chung
- Khái ni m “cái riêng” và “cái chung”
Trong cu c s ng ti p xúc v i nh ng s v t, hi ng,
quá trình khác nhau nh th v.v. M i s v c g i là m t
ng th i, chúng ta c th y gi a chúng l i có nh ng m t gi ng
c làm t g u có màu s c, hình d ng. M t gi i ta g i là cái
chung c a nh ng cái bàn.
V y cái riêng là ph m trù ch m t s v t, m t hi ng, m t quá trình nh nh. Cái
chung là ph m trù tri t h ch nh ng m t, nh ng thu c tính không nh ng có m t
k t c u v t ch t nh nh, mà còn c l p l i trong nhi u s v t, hi ng hay quá trình
riêng l khác. C n phân bi t “cái riêng” v nh t” là ph ch
nh ng nét, nh ng m t, nh ng thu c tính... ch có m t s v t, m t k t c u v t ch t, mà
không l p l i s v t, hi ng, k t c u v t ch t khác.
5