Professional Documents
Culture Documents
2BAC m
c.cﺗﻠﺨﻴﺺ ﻟﺪﺭﻭﺱ
o
a
ﺍﻟﻔﻴﺰﻳﺎﺀ ﻭﺍﻟﻜﻴﻤﻴﺎﺀ
b
s -
ﺍﻟﻌﻠﻮﻡ ﺍﻟﻔﻴﺰﻳﺎﺋﻴﺔ ﻣﺴﻠﻚ
ro
d o
w .
w w
ﺗﺟﻣﻳﻊ ﻛﻣﺎﻝ ﻧﻭﺭﺍﻟﺩﻳﻥ ﺩﺭﻭﺱ ﺷﺎﻫﻳﺩ ﻟﺣﺳﻥ
www.doros-bac.com
ات واذج
اء
ط و :1
أ ا ؟
#',از ا واه* "#$% &'( ،أه ات اء 3 .ه2ا ا&1د
0رد
آ ) *4أ(ن أ ( Alain Aspect 47وأ#Dون " :اء آ0 Kم ا&G ، H$4Iة
ا H#Iا H4#ا ا&ت . ( Galilée N ) &L 2M
#Nأن ء ا SKM M43 ، L%ء اR#ت إ4ت #4هMت TLM ،
ا0ن 3إ&اد
ذج '4, HIGت L[Zوذ H'' Tأو L3ZاW
X H#YM
ا. H'#
om
اد #ا Hإ ا0ا_ Xأ eاdآ& c[Zو.... LZ
# &Mآ "gاM' H'#ح ،و [hا0Mذج 4iورا2
l j ، ]7اك 'ب ء Hn4M%
،إذ #4$ا n4Mإ&aى اات ا $ H77oاء ".
ا Mط ا2 0
.c
ه LMا 'M4ء
H#Yأو
0ذج r4M%؟
ا $ا
,ي ا7 ) #4Kن هوآ S ( Stephan Hawking tMه2ا اGؤل ،
ac
" 3اء 0YM H_n H#Y
#4$% ،ر أ
07 K % ( Lى L HR#3آ& #4د #ات
: SK3
-b
ا 0%ا W
}3ا T% H'#ا ، ... H#YMإذ &a Kوث HYabوا&aة $_0 Hh_Mت
ا j41% K H#YMه 2ا#Doة &Mة ...
os
4%ا H#YMذات &1ا_ Hدا cارب ا&&ة n%آ& ، L3 M% Y$ ، L%$_0%
Kأ_ $%رض #4%ز X HYabا $ H#YMا#hوري إدة \[3اH#YM
#^%ه ،أو ا] " LM
or
اi7ر :
1ــ ه #ZMا WLMا 4#؟ ) ا H H070 3 [4' $7أو ا( c
#
o
.d
• ا. HR#
Sه 2اR#3 XR0' Hr7oت
• ا. H'#
ه 2ا#% Ha#ى '] #4وه
#ورd Hآ& HabZا HR#أو &M%ه .
م ' H'#دا Dا] S #4أو(
He2اYه#ة .
اHe2M
0اه& \]% #ا
* .
أM Hiذج 3اء 0
:ذج ا2رة #ود03#رد ا0Mذج ا G
0ذج ا[0ل ا ' Kآ ا ...
Hb H'#أ0ار :
3 1ــ Hا S#وا S I%د_ HاDر ا#4ا#ات ا]ر Heا K[%
اYه#ة وآ T2د_ Hا. HYab
2ــ G%اYabت ا ) H'#' H$درا H7آ Hأو آ
4 ، Hت ،ا ( ...
3ــ اi7ر ا WMا[. L 1
• ا(M7ج H_b .ر ' HRا#4ا#ات ا]رHe
• ا HabZ . $ا&$' H_b$د ارب وه2ا 0
_ HNZ Kن أو &4أ أو _&ة .
iل &4 :أ ا01ر ــ &4أ ا
[ظ آ Hا[#آ Hا ...
2
ا ( M4' LMء
0ذج وإ
'' jء Hn4M%وه ة أH4GM' H77
$ا .أ0_ Hiا
3 %0ا H3#$ ) T
Kا #وط اb, H&4ق Zروخ
&&[% K% X_0ا 0$ا2ي Kأن 1إ* ه2ا ا1روخ (
om
ا&4أ ا 7 7oا2ي * M4%ا H#YMا Hn4Mه&4 0أ ا[ ) Hإذا #30%ت
ا47oب
وا #وط nدي '#hورة إ
ا WMو' H$4Iا[ل أن #^%ه 2ا47oب nدي إ #^%
ا( WM
.c
j41%ا WMا[ H4G
Hوn%دي إ ا(aل 0ض ا[. H
3
#gوط ا 3 HbGاbت ا0Mو Hأ 0Gى ا [4ا $ $إد _H
'&[% Hظ 0%ازن '. 7 0r
&ان اHM1
or
"] #0I%اe00MKت ا 3 H$GاM1ت 07اء ا] LM Hأو ا Hiوا [4
e00MK%ت &&eة .
.d
&ان اSI
HMZو #0I%و "
0%اLeoة _ \] % &1ا#oاض و L$و' G[%ا0Gى
w
اG
[1ن.
&ان ا#Iان واhء
w
• ا Ha#ا#ا'
Ha# : H$ول ا03 Yق jI7اoرض ،و SI%إن اY
ا$7ل أدوات ا[. *Y 3 K
He2اYه#ة ) ا&را H7ا( H4#
#4$ا[ Hا]0K% a HY' HZن ا H#Gا. H&$M R# H&4
He2MاYه#ة 3ه 2ا[ $G
، Hا&$ة ا H4#ا: H
H4أ0I7ا
Hا & Kودة '0ا HI7أر'0D H$ط '0iب #IG ، HM$' *1_ %ة &ر، He
آ#ا ر_07a ، Hب ود ' `
&&[ S7M
#4اGر و H$اI$ت
اi7ر :
1ــ #a H$4آ HاbD R#ل ا a#اoو وا H
i؟
ا Ha#اoو
#aآ#^ Hة 0Kن أن ا #^% H#GوGرo Hن ا% H#Gداد bDل . *07
om
ا Ha#اH
i
#aآHr4 H
2ــ أذآ #اد #ا 0I% "Z0' jG%ر #aآ Hا } H0ا ، Yا. { HY
ا ، XR0ا ، H#Gا ،اGرع ،ا0ى ،ا ، H_Iآ Hا[#آ ، Hا ...
.c
3ــ 'ذا He2
c%ه 2ا H0؟
. #1M
ه#ة ا(زل
هة أر&[% HRث HM$ }M 3ا #ة اoر L447 HRا
ل e0ت زا3 H
or
ا(
ر .و0 % S4G%هً 3 ً
#ا0اد ا H41هh4
Hrت Hا]] وا`^h
3ا %ا
ر ا ، He0وه أو اe0ت ا 1%إ أLeة ا ،GوG%
w
وا&]G% .H0
iم &Z#ا(زل أLeة G% H7Gaا#e0Gاف Seismograph.
و%س &gة اال '&a0ات س ر ،#Dوه 0س N0ر ًbi3 ،%اال ا2ي *%&g
'%و %&aس رG #Dوي 3ا &ة #ة أ$Rف اال ا2ي * &gة '%
و&aة وا `3 &aس ر ،#Dو&رج اس *%&g 3و&aة وا&aة إ
و&aات.
و d Mاال
' 3 HIاoرض ه 'nرة اال Focusوا HIMا0ا_ H$أ اn4رة
#g4ة jI7اoرض 03 HI
G%ق ا#آEpicenter.
وe0 # M%ت ا(زل ' Xe 3ع اoرض1 K ،دره #%آ 3أآ [&ودة #Kر L3
&aوث ا(زل و_ ،#D£ cوه }Mا Haoااa &e0 .Hام زال 0aل ا[`
اLدي & gإ '#و إ أ K#ا I70ـ ا TGKـ آ0ر
ـ #Nب آ&Mا ـ
أ( K7ـ ا'ن ـ ا 4ـ إ
&و
Gو
0ز&Mا .و ا[ام اg :
iل أ #3ـ أ
47ـ
إ Iـ ا
0ن ـ #%آ ـ إ#ان ـ gل ا &MLـ '0ر إ ا . 1و HI
}M &e0%زاً،
اi7ر
ا_#ح
K HIG' He2اe0ت Pواe0ت . S
أ_#ح H#ا $ا &&[% X 4#ا&$ة ا#4 H4#زا دور آ . #1M
HZbD
`4%#%أ
HIا '&' H H1ان ا MLو'ل ا [4ا $و [&د دور 3
[%و
L3ه#ة .
om
0Kن أن اء S$%دورا أ 3 77ا0Iر ا $وا07 ، e00MKاء ا0Gى
ا#YMي أو ا $ ، 4Iا $ا Gه '&ور آ 3 #4ا% [' X
ه 2اGه 3 Hا(ت ا: H
.c
ــ ال ا4I
ــ ال ا_I
ا
ت ا
اا
Les ondes mécaniques progressives
Iــ ا
ت ا
اا
1ــ ا
ا
ا)(ط ا&1 "#$%
'
ض ا"%رب ا" ا!
أو ام دا ا
ا
ات از
ا&1 *%
' 6 9:و' *+, 0
8ا-رض ،و' 567أ 0
1 2)" ' 3 ، 0
1ا . /أ)' *+,-
ا. ;!-
om
.c
ac
-b
ا"2 %
' *+, +C" D 0; 8' E8ا-رض و' @
*+, AB8ا;+ت 0
1 ?,و')ره
os
or
.d
w
ا"3 %
w
ا!"7ر
1ــ
RSآ ،ا" PQا ، A!+ O 6واذآ
61ا!A
ا!A
61ا!A ا" PQاO 6 ا!A ا"%
A!+
6+S دي "Wن . ,دي *+, ا)6 ا"1 %
ذرات أي ' ا!A
6+S دي "Wن . " E X ا?@ ا"2 %
ذرات ' ، ا!A
!+O دي "Wن . ,دي *+, اء ا"3 %
[YZت ' ، ا!A
' ا! Aا9ي ?"
Qا" -.* 0Qا(
,ر .
om
' ا) Zا9ي ا' 0? X+ا" /#)* 0Qا
.
2ــ ?: % W 6
2ــ K 1رن \ .ت ا!. A
.c
\ت و! Aا\'"Qر
ا"%رب أ P,آ0 +د $و
%0
2ــ 2ه _Cا'"Qر ا" 0Qا'"ل +دة ؟ [ +,ا. 2
ac
.ل ا" . P ?
، 1 %و! Aا\'"Qر أ' ")ك أ?3ء ور ا"E[ 3 ، 0Q
إ*
aا ، O 6و"
ا["ز. P
'"?" cأ' 0ل ا'"Qر ا[ dه?ك ا'"ل +دة ا" Wن ا!. A
-b
3ــ ا"Kح
; [+ا. W'W
=" <
0
0ه%ة ا
(ر "7 8(9و0 -.دي %0ن دون ا
4ل
os
. B%C=0
2ــ ا
اA
w
IH9 0I)Lث NO
J E$(9
0ا GH)0 8&9ا
(ر ه
4ل أ
M
0 E
*+,ا"'6ت ا" د ا P%ا" 0Qوا P%ا\'"Qر
ا"%رب ا
w
w
61ا[ 1 ،أم "
a ا"%
"
a ا"1 %
1 ا"2 %
"
a ا"3 %
om
ا;اغ أي أ'") 0ج إ* و! Aدي ن إذن اPت /
"7 %()9
0
0
ا&9,هت ) "STSاC*Rد ( و /
"7ا=
Rم اد ) $ا= ?Wوا#?P
واYز.($
(
) %
.c
?,ا? *+,ا'ن ?S 0? o
6ت nدي إ* ) 2اWة .6أن ا%ه ا"0Q
ac
وا\'"Qر [ ان *+,ا!" وا ة إذن اPت . M
0
0
\?Cا
(ر "7 9[
0و0 -.دي *
Eأ
&
Eا
YZط وI9د -.
ا(
,ر .
-b
2ـ ـ ا
ا
اا
%Cف ا_^رة أو ا
<ه%ة IH9ث I0 "7ة ]%Pة
Iا a* IC
0I)L .ه>8
os
ــ آ ;qة
' ' )ر
.
ــ آ 6ل آ_ 3:" Eaاح .
.d
om
ا[ . 7 *6
')"; ?; dا ل و' Bا) 6و' ,! dا'"Qر [W'W 0
' أ' 0آ +ار; Eا)Z ، 6داد ! ,ا'"Qر ا[ 1ل ا)6
.c
? d;' .+6) 6ا" W ،ن ! ,ا'"Qر ا[ أ
BSا) 6ذي ا+"W
ا ا6Wى أي أن ! ,ا\'"Qر ? آ +ازداد CKر و! Aا\'"Qر .
ac
*)=0 -. #دي 9 N
&0ن L%.ا
(ر \ ^ jL ?4=0
0
ا( 8و C#A* l?C9 "E7 ، J9I0 jLو -.ا(
,ر %0 ac j0 [h ،و
Jو
:[Th
-b
]Pر ، 8ودر
%cار. J9
L%. : <H?0ا
(ر 9[
0
os
340.10 ااء
1,33.103 ا رو[.
0
")0q ا%hr ــ ا5
[ اP9ر هQ"' ا,! V و6)ف ا1 S . K ' ا6 ل1 W'W [ ') ث
. 6)ل ا1
. d=M1M2
[ ا5
K ا ةP9 ل ه. t2 وt1 .")
6) اWq 6"
'
. S E6? ا\!" )آ اd;? ' !"")كv
M2 ?ل ا[ اS? و,
om
: " اK
?, 6
'[ و+ ?Z ا:" θ=∆t=t2-t1 '
M 1M 2
θ=
V
.c
ac
-b
os
0
0Cاص اu ــ ا6
or
0 ا
(ر8&9 ا1 ــ5
. "هت ا%\ اE[
6? . K ' [ اQ"?
. j
0 j
0 bاآ%9 2 ــ5
.d
ن6 "اآ6) ا. P '
O"? ا, ، ."+" ."[ ') ث6
1 *+,
: 'و
w
'- ."[ ا. دمC م وث,
3: ر آ ? دونQ"' " اO"ا
w
ا
ت ا
ا
ا اور
Les ondes mecaniques progressives periodiques
Iــ ا
ا
ا
ا اور
ا*)ط ا'& 1 $%ا
ت ا ,
-
ا را اب و ون
:
ــ "! :
ــ "!
ن Diapason
1ــ ه 2ه 0ا/ت دور
؟
ا /ا !"/دور
و
67ا45ء
" /8 !9ا !"/ا
/ن .
om
ا/ت ا; ت
ا ودور
.
@ن ا 05ا?
2 2و> ا=
5ر
< 25
دوري Bا. A
.c
2ــ Eرن ا /ا ا. 8;?/
ا /ا !"/ا Fا
/ا
ac
دور
" /ا /ا !"/ا
/ن ه 4ا
دور
@ . %ن < ا 05ه !Hرة Hدا ز "
-b
". t A8 !9
3ــ /8Hأن زر ا? 9ا@ ا اب L8H >!Mا ، 0,5ms /أ T9UاSور T
2ا /ا; وا" Xدد ا /ا; ا !"/ا
/ن .
os
S T 4/9ور
ا /8 " Aا
/ا/ا .
IIــ ا
ا
ا
ا ا' %
.d
1ــ
/ 0&1,ا
ا ا' %
ا*)ط ا'& 2 $%ا
ت ا
6ل ا3%4
?ك 7aة ^_ `?
Sآ\ <" 6دد
. 100Hzن و> ا=
5ر 2!U
w
= ;ص ا. /
4 2/9ه 0ا\ mز آ\ L/9
4lض :
w
2ــ
. 2!?8أن Uآ آ M
2ا?! ، ! /9 2دده 9و دد ا75ة
اA\/ة .
ــ
S"Hن دد ا ض
9وي دد Uآ ا?! 2أي دد اt uE xUs
S B!"/هي
. 2!?8
ا e S B!"/ا دور
دوره ، Tأي أن اSا ) Y S=f(tدا ! "t A8 !9
67ا45ء " B/m !9ا"> ا
; . 2!?8 /"/ل أن ا
ا
ا %
: 0&1,
ا
ا
ا اور ا' %ه
A $ن ا;ار ا@ ?> $ا;&ون =/
دا . CA?D %E*/ %
2ــ اور ا? A
om
Dا
ا ا' %دور زE T M Aوي دور ا* S J%إي أن .TM=TSوهOا
اور E TSوي دور ا
Aض . Te
3ــ اور ا
ــ ا \r 2 /
e!
25ا?! 89 t r? 4 2ا?. 4
.c
?
iن ) y=f(x) 4! 2a L8Hدا ! (
ac
وا \r 2 / 4ا?! A/
. t r? 4 2ها ا/ L"?"/ور
6 SE,
Aل ا
و& = ?Aب λ
4ــ
T/ 0&1,ل ا
-b
6 $Eل ا
ا VEا@C T; C / DU
Y@ = C Aا&4آ Y@ $Vا
. WXو&1ف
os
آ
6 \Oل ا
VE/ا =1T;, $ا
ا
ا ا' ^_ %ل Aة زE, *Aوي دور ا
T
V
or
= λ = V .T
ν
6 : λل ا
)(m
.d
M1M2=λو Μ1Μ3=2λ
; H 7إذا آ
` ا 9/ا M
2;7 4و N
ا?!9 2وي SHدا ?? ل ا λ /أي أن
SN − SM = k λ *k ∈ N
ن ا" \Aان L8Hا 4ار .
وإذا آ
` ا 9/ا
2;7 4ا?! P 2و M
9وي SHدا د
";h uل ا: /
(2k + 1)λ
= SM − SP *k ∈ N
2
om
z L8H xUsا/ء /ت داS"H _5"
l
رأس ا/9/ر و" z L8H 5ا/ء .
"
Sت
ا ! .
.c
: j
4DA
_ mا
و1lع ا
ac
• >
B/Uو> ا=
5ر ا/اSة L8H
67اSاlة \
. 8^/ 7 Aل أن
ه 0ا"> " 4/إ > 67
Lا/
-b
و
L/9ا SM 9/ا/دي > L8H
اa /ع ا 0?" /ه "?L
os
ا
5ر ا/
ب ــ ا
ا
ا ا ;E
U 4ض /8ت
?ي L8Hء S?
، `^ e/ث ا ?7أ ;A\ 8از
or
xUsأن Uآ ا;S? ?7ث z L8Hا/ء /ت ، /9وها
?; 2ا
ه 0ا
L8Hت ا . /9
w
om
.c
ac
-b
rUsت
ا 4اqوxUs
. ℓ >> λ : S
os
om
وا/ت ا; ا /ذات hل ا
/رب ا9 L8H λ ≈ 1dm /9
Sى
ا?7ت ) ا!اب وا"ا. ( ... S
أ ا /ا; ا?دة S?
s ،ث \ Uد
ل أن ا
5ره . eل ،ا/ت ق
.c
ا; ذات ادد أآ! . 2.1014Hz
3ــ jه&ة ا%د Phénomène de dispersion
ac
U 4ص /8ت
?ي L8Hء S?
، `^ e/ث ا /9ر ;A\ 2از
آ\ 4lذي دد U >!n8 2Eآ اهAاز
دا. /l
: /&',
-b
4nء zا/ء ض >!n
،دد و L8H enدد
9وي دد ا\Aاز "?;L8H 2
t uEهي /8ت ا/ا اSا.
l
os
h 6ل ا E u8q/ !9" λ /ادد Nو
? T9ا H V H9ا
5ر ا/
z L8Hا/ء .
)N(Hz 20,0 25,0 30,0 35,0
or
)V(m/s
w
w
w
ا"ج :أن H Vا
5ر ا z L8Hا/ء 8دد Nو ه
9وي
دد ا
. B!"/ل أن ا> !Sد .
أ @ 8وط S! yدة /8ت :
• ا/ت ا; 4 20000Hz>N>20Hzا\اء 4 ،ه 0ا? ا\اء S! yد \0
ا/ت .
/8 !9" : t?8ت ا; ذات و Bأآ!
;! zا\اء 4ه 0ا? !Sد \ .
67ا4 5ء "/8 !9ت ق ا; .
ول ت ا H X
SHأن ا\اء و> !Sد /8ت ا; ذات و Bأآ! .ا;ت
ا H9 5"
7qأ 2Eا;ت ا?د .
• t T8هة ا!Sد دور أآ! 4ا!;
ت .
ا/ت ا lnأو ا!;
H u8qا/ت ا4\
/
" 67" 5ا 4 H9ا7اغ .
om
.c
ac
-b
os
or
.d
w
w
w
ا
ر
Propagation d’une onde lumineux
om
.c
ac
-b
os
or
.d
w
. (3D ا91 ةCهD ! اآ( اL ( ا*ض-56 GH (84
:
ول اC
ا91 GN- . L وa &' G آYV ولC
ونC
w
C1و6ل ا,ء إ 9ا -ذي ا n (-5ا"
@ اDر@ وq
4ن 'Cأ اDر ا,ء
s . 2!-rه @Aا (*3Kا %H (+,أن " GNإ 9أ'آ& " Cوراء ا! . -ل أن
ا,ء t ,Jهة ا-د
C C1وث
،و"!C3 Gة إ0ء" %آ ا &1 C*4اآ وNف ه ا 2Dآ
+0وه
3ــ 'ذا &Hا (*k uU 6$Uا,ء ؟
'Cأ اDvر ا,
!8ء 85" &' &H rو6ل ا,ء 'K
و ' (w4ا ت ا * (HHا,ء ' ( .
: 345
آ
8ه ا"Eن B" *@C"
.د 9:; <=> 8?@ A
Aا"
8ء )7
$ض ا"
8ت $ J+ ،د ا"!ء . ،ا;
B7 :ت &G3ة P?Q :أو NOرأ;) أو
;
,ف voilageوا") TA8+ا>*
ره
Y.
Cوه ، 8ا")ء ا"Xي U*V+
om
ا" &Zا"
" :
إن ا"!ء >*
رة >
Tت ا" .و <8@+هXا ا" &](8ا"!=" )8ء .
و! G6" Cا* Yه Huygnes SHإ 9ه @Aا N'
(05ا!ن اD1 48
ا$دي و YwإC4
" %"wا( ا!ن ا D1ا$دي '& kف ا* Y
.c
Young
4ــ a b+bB2ل ا"
] T V_*C 8" 8ز ا"4زر .
ــ ' 5ق ااوي &4و ا!*( اآ( وأول -4 (t' (*!4ف . θ
ac
4ــ 5 (84 1ق زاوي &H ، n6آ (4ا*4 θ &1 * ، tanθ=θ (V$دن .
=θ
L
أ swا*: (V$
-b
2D
* &1ا5ق ااوي 4 θدن &4و اA%ب
اآي وأول هAب 'Yt
os
cos θ 2D
14ر أن n6 θة Cا qن
.d
L
= tan θ ≈ θ
2D
w
1
4ــ G)' 2ا 9-ا)n Gات (rC4 θ
a
w
om
ا,ء ا
*dا* '& اSD
-ج 'دي Drر@ $Jت ا. (HH
&C2ا"
8ت ا"! )7ا"&Zاغ .
( (84 6 Fresnel G D 1821هازات ا14 (+,ره ' ت
.c
' (0*8أي أC'*' %ة ' ا"
@ اDره -4 .أن ه @Aا3rرة ه
1رة
' &1ل
آ!'
+4%ون
4ل 'A
8knا 4 %8ت ا. (8dn'%H
ac
ا"
8ت ا"!
ت آ]&. @:CG
)7 &C2ا"&Zاغ . c ≈ 3.10 m/s >&@.
8
;&> ا
ر ا"!ء )7ا"&Zاغ ه) c=299 792 458m/s
]8j 8"
> .
Q
-b
)7و;
rدي
ZOف ;&> ا"!ء أ )p q>&; T &G3ا"&Zاغ )7 .ا"]اء
?2رب ;&> )7 qا"&Zاغ .
os
ــ u8B2ا"
8ت ا"! j
a <8@2 j
aا
_O/ع .
2ــ ا"_a T. j4ل ا" 8ا"! وا"&دد
1
= %1 * T " ' ( (+0أد( ان 4دده (Hz) "%4 1 * ، νأو C4ور
or
ν
. s ()4
• "دد ' ( (+0ه
%85اKوط ا. (5D
.d
• kل ا (
λا5اغ ) GاCور( ا (Hو &1 *" TاCور( ا'( .هAان
ا! Cران '"dن (V$*4ا( :
w
λ = c.T
* (m) 4 λ &1و c &1ب ) (m/sو νب ا)( ). (s
w
om
V
. ةC وs8 ر8Hr اG'*'
: 1 اء !رب%ر ا8H اG'*
4 وc "!ربV (184 D" ت1*3v اGاء آ%
ا
. nair = 1,00
.c
8
: ر اء ه8Hr اG'*' أي أن2,3.10 m/s !" ء,( ا1 وي8" ،
اء
neau = 1,3
ac 8"ل اa@
ر وA
x اu
_ 2 ــ3
λ vide = c.T =
c
-b
: هν *ع "دد3v λ ( ل اk
ν
c
*ع3v ا، n =
os
λ = vide ⇒ n = vide
n λ
رO :;ا. د ا"!ءb*2 3 ــ3
w
: ر34 *"
Y!8' 8 *نk! ، && 'از8' &% 4 ودC-' ف53 ر و3ا
w
ر3 ف ا98
ى8 اأ
ه اd!ى ا8' •
w
6 ، E (33 91رة ا &4 , Yw ، 2Dا* (Cوا3' ، (3Dرا '& ز ج 53ف .
't$ت :
• ا-اف ا ('-ا 84 (+,و د ا3ر
اKو C1 9د %Jا3ر وا)( J C1و . ' %
• 91 T$ا (' (+0 (*!4 E (3Dوه @AاKان 'K (%4Dان Vس Vح ،
" 98ه @Aا!*( ا (+,ا( ب {aا"!ء اy.z
• C1ا*ل 0ء أدي ان ) ا 91 $ (Kا Y,
+0 k (3Dة
واCة
• *
dا,ء ا8'
+0 k 4K
• ا ج و 'Cد ,ء '*' Gا8H rر *4 2دد ا1*3rت ا(+,
اG-
أ ــ ا-اف ا,ء اKدي ان :
om
د *3ع
+0أدي ان
إ9
ا! dاأ
91و ا3ر .
1ــ ' ه
اtهة ا
"C-ث C1دJ
ا3ر J C1 Yw ،و ' ؟
.c
ــ bB2ث |
ه&ة ا
@A
xر &rC> : T2
د )7 q"5ا"&5 bC> JQ ، I :?Cو)7 q
ا". I’ :?C
ac
2ــ Cد 91ا GHDزاو( ا-rاف SI &4 D
ا*Dع اارد 91ا3ر وا*Dع ا*
J C1و D = (SI,I 'R) : ' I’R
-b
ــ ا"_
>
ن SIو Z
8]" " I’Rا
,2xو TG7 )"
"
.ا"O8ر &p bjا
,2
ا"!ء ا
$zدي ا"=ن <8@2 /ه Xا"(
ه&ة ا
&Bاف ا"!ء .ا;O :ر .
os
sini = n sinr
'n sinr ' = sin i
w
X5Eزاو
+ا" AJI’ =V8و IJE
π π
A + ( − i ') + (π − − i + D) = π ⇒ A − i '− i + D = 0
2 2
D = i + i '− A
:
اsK4 4 اtأ
http://perso.orange.fr/guy.chaumeton/animations/2dprisme1.htm
om
ء,د اC" هةg 4 ــ3
ر3' 91 4Kء ا,!( '& اV '( رG
: (V$* و* اGHD
اG)' آ ه
D = i + i '− A
.c
: T$
$ أن آ4Kء ا,ن اH"
ت ا1*3 (84
ac
V 4 ، (! اS5 % A وi &'& ااو
n ر8Hr اG'*' (!4 نd"' D وi’ &ااو
. JKا اA*ع أي ن ه3rل ' ( اk أي
-b
sini = n sinr
n sinr ' = sin i'
os
C
n= أن4( و+,دد ا ت ا4 2* ر3ر ز ج ا8H اG'*' ' & أن
V
دC' ر3ا & أن ز ج اAدد ا ت وه4 ¬A آ2*" ر ا تD( ا1 نq
or
ء,
ء,
أي ا85 ان ا9 إK '& ان اH q ، D اف-r ا9- (84
.d
ء,د اC" هةg 8 ' اA وه، (+,ت ا1*3دد اإ4 ف53 ر و8H اG'*' 2*
: (g-'
w
J 9 '& و إG!" 'C1 n ( ل اk ن أنH % ' لd4 (+," ا ( ا
λ0
يA . 85 ه9! ادد، 4 ( ر8Hr اG'*4 2* (+,ل ا ( اk ) n =
w
λ
ء,ر اD( ا1 هJ 9 '& و إn
sin i1 n2 V1 λ1
= = = ر8H$ رتHن دV 8
sin i2 n1 V2 λ2
د ا
ء
ا
Détraction de la lumière par un réseau
Iــ '&#$%
ا
ال
هة د
ا'ء ا !" #$%ن ار .وه
+رة
*)$
"
ة /ت د /$0و.از 3.و ا2 3
. !4$ $2
56 78ة ا pas d’un réseau
3ا5E : $ .. $/ $ 2 3ة ا وD
Gف . a
om
D$.ا 8د ا /ت +2وJة ا5ل أي
د
1
ا /ت . +2وا . Jو
8هLا ا8د n = 0K8
a
M$JوJة aه +ا. .
.c
$
" Nا ت :
ــ ذات QR 2 ) J 3ا P .3و /."O 3ل .
ac
ــ ذات
J 3آ QR 3ا0%اص ا ذي ا/اءة Kزر و 3
8"Oس
-b
+2 / 400 X' : +/$5ا . .ا5E [3Jة ا . a
. a=10-3mm !5Eا
n [3Jد ا /ت +2
os
ا. .
IIــ ا%
1از ا
,
-$%./د ا
ء ا*+دي
ا
3ن
ا .
or
KE r'.ل ا Qأ" Gآ ا "8.ا 8/اآD. Dا
د ا[ 4$ا awءة
u/4
3ــ "8ض ا ا0 5bص x
3ــ 1ذا zJK؟
"
zJKة أ 8ذات أان ).6أ Jد أو { 7$ا%ان ا'ء ا
#$%و GNا/ص
3ــ 2أ [ و haا ل
$Pa h/؟
[ و haا +2ا ن اLي G$2 Nا'ء ا |84ا 5bا/ص .
M. 4ا 8 zJKع
و GNا/ص و} $ا ه GاDاوي jL! 34اzJK 5/4
ة أ{ $ف
و GNا/ص ا J%إ ا. +3)4
3ــ 3ه Qا/ص ا /."O xل ؟
/."O l3$ل ه 8"wس .
om
IIــ 3ــ ' %ABو'&
* : ?3ورود . -<C:D
+2ه jLا ن ا jا Dا' $Pا5b%ا" $ااردة
ا
د وهLا +48أن آ Qا /ت ) أو ا I ( [/Rو ’I
....
.c
h$Nا ه ت ا.3ى /" :ل إن ا $J +2 lbد ا'ء ا J%دي ان .
I ′H I ′H
= sinθ = ⇒ I ′H = a sinθ
II ′
w
a
δ = a sin θ أي أن
w
F F′ 1′
رf ا2 3 اf’ M$J sin θ ≈ tan θ =
f′
. b8 ارة
: [." k اJ +2و
F F′ ′ x
sin θ ≈ tan θ = 1 = k
f′ f′
xk
≈ k λ n : " أنsin θ = k λn و أن
f′
xk λ
≈ k λ n ⇒ x k = kf ′ : إذن
f′ a
F’2 ، F’ 1 / ءة اaw ذات ا/4ن ا2 + . و
om
. !4$ Q$2 2 3 و ا3. F’3 ،
λ
i = x k +1 − x k = f ′. : + ه2 3 اjLه
a
.c
. / ءة اaw ذات ا/4•
د ا
k λn ≤ 1 [." sin θ ≤ 1 و
أنsin θ = k λn 0K8 دا
ا.
ا
ac
. / ءة اaw ذات ا/4 وه
د اk ∈ Z M$J −
1
λn
≤k ≤
1
λn
: أن42
-b
-<C:D %F ? *
ورود3&' و%AB' ــ4 ــII
. δ $3ق ا2 [3" . د ان
اJ% ا$P' ا8% زاو ورود اθ0 .8"
4
os
′ − IH
δ = d 2 − d1 = I H
θ = II ′ , θ = I
H ′
IH
or
IH′ ′
IH
sin θ = = ′ = a sin θ
⇒IH
II ′ a
.d
H ′I H ′I
sin θ0 = = ⇒ H ′I = a sin θ0
II ′ a
w
δ = a(sin θ − sin θ0 )
+ ه$3ق ا2 ن
رة2 $P "ت إKEا.و أن ا
w
δ = k λ avec k ∈ Z :
: .ي آLء ا+ا
w
k λ = a(sin θ − sin θ0 )
kλ
sin θ = sin θ0 +
a
sin θ = sin θ0 + k λ n avec k ∈ Z
G
+ د ا
ء ا,
-$%./
از ا%
1 ــ اIII
.
ا
. ــ1
د#$% ا'ء ا$"ا5b أ$Pa DJ Qb"
. L 2 8 b
أ مN ل/."w
om
1ــ * 7ه
jا .ا Xbا kهة ؟
"
zJKا
هة د ا'ء ا " M$J #$%ه 3bأ{ $ف ا'ء ا#$%
ا ا 8/اآ '$ Dء.
.c
3ه jLا kهة $د ا'ء ا #$%ا. 5b
2ــ 32ذا ن ا 8/اآ '$ Dء ان ؟
ac
.اآ[ h$Nا 8%ا' $Pا J%د ان 8/ +58.آ '$ Dء ان ) اآ[ ا'ء
ا( #$%
-b
3ــ 7$5 34ذي ا : k=1
ــ ا'ء ا%آ Rا"ا 2ا J%أم ا +3)4؟
ــ ا"اف ا'ء ا J%ن أآ ا"اف ا'ء ا+3)4
os
om
h +3$P ره اي اKR v54 M$J
(k=1) ذي ا7$5 )*% ا'ء اj ا
ري ارةfى ا.3 ا+2 ا'ء7${ ن.$2
.c
. b8 اjL!
#
ض ا%M ــ3 ــIII
x 1 R − x 1V = f n′ ( λR − λV ) ن2 + . و
′ ( λR − λV
x kR − x kV = kf n ) : هk '%
ذي ا-9%<
ا
ء ا#U ض%M : S<&'
or
a ة ا5E داد آ *}تD k=1 ذي ا7$5 أن
ض ا$. 0K8 اjLل هKE
G" أ0K8 اjL ه$ و. ة$E% ا0K8 اh v2ا. اL وه، . ا+2 ق/
د اn أي آ،
ة و
د$ آf’ رf 2 3 ذاتb
ر$.E [ ا، 7$5 $ل
ض آ
.d
ا
ا
Décrissance radioactive
Iــ ا
رة ) $آ"!(
1ــ )*+ذج ا
رة
ن ا رة اة وإوت ور
ل ه اة .
ن ااة د !" #$%ت nucléonا-وت ) (pواوت ). (n
2ــ "./ت )+اة ا
رة .
. A
Z ! 67اة ذرة 34آ!X 9 X 1$
: Xر 9ا 34ا!1$
< : Zد ا-وت و < Aد ا?> .
<د اوت ه . N=A-Z
35
177ل :أ
"< Cد ا-وت و<د اوت اة ا?ر Cℓ
om
3ــ ا
)12ات nucléides
><!Kاى !4 9د 4ا-وت و اوت . 1Jا9Iء ا ر> #?Gا EFاة <?
ن 34ان . 14
6 4ف ة G<Mء Zو 126 C O7 . Aو C
4ــ ا
62!78
.c
< SIد ا-وت و< P
Q?Rد اوت ا ، $Wات Uي <?
34 Wا?ر . 37
و Cℓ 7ل Cℓ :
35
•
-b
. 99,276 : 238
92 U ، 0,718 : U ، 0,006% :
235
92 7ل :اJرة ا_ >4-Gورام U :
234
92
-اKرب او> أ >j ! ! Xاة > 4 #?4 r ]<4iد ا?> Aو #Jا: >%O4
P
r = r0 A1/ 3أن 4i r0 = 1, 2.10−15 mع ذرة ا]رو. j
or
mA 3m
=ρ = ! اFج ا >!nا >?? >-nا? >!KUاة :
4 3 4π r03
πr
3
.d
أن ا?> ا? >-nاة m=1,67.10-27kg :ن ا?> ا >!KUا ! ρ ≈ 2.1017 kg / m3 : >-nل <?
ااة أو ا
*دة ا
)و121 62ة ا
@?;. 6
w
1986 >F 1Jم اآ Qrا E4ا 1$9Iا Hernie Becquerel 6 1"Iاrط ا#Y < 1<4iw
ا !
>J3آن nم Uzث <?!> <? أ X >4iا >7Uاآrف أاك وذ} |4أOح اورام >4i
w
ا-J 26 1J ، S!rا 1896م آن 4J ، !$ر <? |4 Xه اOح >4iا1J ]4J ، S!r
درج J $I X-ا" >Jة rء ورق }!FأFد و. E4
و 1Jأول رس SIا"> %م |!U 6ا $I3اIا]-
OJ >Jر آ -أ] zة ،ر< Eم
>4i_ ]4ا. >"!r
<? J $Iا. >J
وFن 4ذ}
ا$9Iن آري وزو Xj
اآ. 6 ]Ir
آ ه اآJrت اGRة اOG >FFق أUث أى أدت إ ا4ف و Q3ا >4iا! >74-ا!اد
ا! E P
، >4rا4ف <? ا >4iا! >74-أورام Yف ا!4ن ا9?Kwن
F }Jدي - ،أ] <-رة < ى ا]?م ا! ، >zو !Fأ , α >4iو < -4ه ا ا4-ث !4د> :
→U
238
92
234
90 Th + 24 He
ع ا<4iwت او> وه ا4iwع . β−وه <-رة < ا4-ث 1900 >F 1Jم 4ف ?< 6
→ Th
234
90
234
91 ى اGرم Thو #Jا!4د> ا> Pa + e :
0
−1
0
−1 إوت e
و 4ذ} أز ا E4ا 1"Iل OJر وjد ا γ >4iوه-< 1رة < jت آ]و. >$ >"Y
ا*?Fر :
1ــ ه >4-Y 1ا X >4i؟ ر% >-ر Yل µm ]jأو nm؟
>4-Yا<4iwت Xه 1إ<4iت . >$ر% >-ر Yل nm ]j
0, 001nm ≤ λ ≤ 10nm
2ــ آ Qاآ 6 Qrأن أOح اورم P4-أ >$ >4i؟
< و X4أOح اورام دا 6درج J $Iا >Jو X - 4أن اz $I3ت >]-i >4iz
X >4iأي . >$
3
om
nآن ه ا اآrف . >J3
4ــ ه اrط ا 1<4iw؟ آ ! Qا < Qrدة >4r؟
اrط ا 1<4iwه Uل 1$n? 14-Yاة >4rأي "nة إ اة أى وذ} 4-ث إ<4iت
. >Gr
.c
! ا < Qrدة >4r
5ــ أذآ اا ا! 4rا E 1ا4ف <?]! إ
ود 1898 >Fم .
ac 238
92 اGرم 90Th
234و اورام U
6ــ أذآ أاع ا<4iwت او> ااردة 1Jا و
د . ]4-Y
-b
أ α >4iوه 1ى ا]?م 24 Heوا4iwع β-وه-< 1رة < ا4-ث إوت eوا4iwع -< γرة < jت
0
−1
آ]و.. >"Y
os
#nUاIUظ آ< 6د ا?> و<د ا4 1J >Urد 1ا Uاارد 1Jا
1ــ G2!$ا
Bط ا .
اrط اU 1<4iwل 14-Yو? !" 1$nآ } >UFو> ،و 1J CnاU ، 9ل XOاة
or
"nة "! اة ا 6إ اة أى "! اة ة أو إ
> إرة أ. >%Y 6%
و"! ااة ا!"nة )
Iاة ا
* 6Bأو )+اة إ" 6ا
Bط وا #$%ا!KI >74-ت . 6:"B+
.d
om
Z
137ه 6هn" 1ة ؟ ه 6ه >Gr 1إ <4i؟ 5ــ ااة 56 Ba
144
56 و Ba 131
56 SIا"ال " >-ل Ba
.c
j 131ه اى >nG 1JاnFار 1]J ,ى "nة .
و 56 Ba
144
56 و Ba 137
56 Ba
ون 1J .أي Kل ا!ZGR 6ــ |U 1JاUت ،وOل Uل وي ? I ، 1$nون دا 6اة إ
69X
Iل 6C:N \c)*$ Z>20ا!CFVار ;)ق ا
* N=Z ["CXو)@2ن
; ه fا
1 6
eد ا
)!$و+ت أآ1 dN !9د ا
!9و+)$ت .
ا
)ى !"gا
*!CXة :
or
1د ا
)!$و+ت أآ1 dN !9د ا
+)$!9ت ; ه fا
)@$ 6
eن +1
ا)+ 6
eFو)e$ r"i 6"7Cs$ 62ل ا
+)$!9ت إ
!$)+ qو+ت و oip2ها
w
q*X$د
)+ qs lpe+ r"i β − t7اة 0
−1 ا
)eل ا9+ث إ
@!و+ت e
A
وا
!C$ب vN dNل ا!CFVار . 1
)Nة Y
w
Z +1
)+ !;)$اة ا qs l.mأآ1 !9د dNا
+)$!9ت CNر \N 6+ا
)!$و+ت أي أن
هك ا)+ 6
eFو)e$ r"i 6"7Cs$ 62ل ا
+)$!9ت إ
!$)+ qو+ت \Nا9+ث
وا
)Iز!$و+ت q*X$ +10 eد
)+ qs lpe+ r"i β + t7اة 1
)Nة Y
A
Z −1
; o
gا"imن oip2ها ا
V)eت ا9+ث إت γ 6"X"~QN!{Nوها )@$ N1 iU2ن
ا
)اة ا?N 6
i ; 6"s.mرة qs !;)$ r"iو;!ة dNا
. 6
:
om
. β+ طB
ا6
دN ــ3
A
Z X→ A
Z −1 Y + +10 e
19
10 Ne → 199 F + +10 e
.c
γ ط اB
ا6
دN ــ4
+ −
، β وβ وα, γ ع4iwا
γ<ت4i إP4- }> وذ%G اnI ]ان إرnI
> إرة و1J ن ااة ا!ةP
ac : 1 ا6r <? اC γ ع4iwد> ا4
A
ZY * → ZAY + γ
-b
16
7 N → 168 O * + −10e
16
O* → 168 O + γ
os
>? ااة اSI < >K!ع اى اK 1!" . >4r ة وn" <? اة63U وه ا إ أن، أى
famille radioactive / >4r >?3J
: >ر اى اU >4-Y >4r 6$3J أرj
w
232
Th, 237
90
235 238
93 Np, 92 U , 92 U
w
om
.c
ac
-b
VIــ ا
ا
1ــ ا
6Q9pا
)BاBs
6"7ط ا
os
اrط ا 1<4iwهة <rاU >$ث ? ، $nإذ ! ا >WU? -اU 1ث ]Jا Iو !
ت ه اWهة .
ا
Bط ا
3 92!v
or
Iاة هة <rا 1J >-n >$ا ، 9ذ} أ ! XاU -وث rط إ 1<4iاة >WU 1J
. >4أ >J4 ! Xا
!ل وO X<%ل ة ز> . ∆t >4
.d
SIا1rء
1
=p >J4 ZnJ ! 6 ، O7ا
!ل ]ر ا (6) Xjوه
w
.
6
ا% #Jن ا %ا 1<4iwوذ} < Uد ات U ! !?> اة >4rد ،وا3Uل <?
w
< P-د ادات n . N0=100م > او < 6K"Jد ادات ا ]J ]W 1ا ]J (6) Xjا ا4د !67
<د اى ا!O >Iل ا >7او 69ه ا ا4د ?< 63UJ N0ا4د < N1د اى ا! >n-ون I
n .م > ا< 6K"J >7د ادات ا ]J ]W 1ا 67! . (6) Xjه ا ا4د اى ا!O >Iل ا>7
ا!ا> 69 .ا4د N2ا4د N1ا¥
SI 4ا >?!4ا E >GFا!Uآ> .ون ا 1J $اKول ا: 1
t(s) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
<د
ادات
1ا
]
]J
Xjا
(6)
<د 100 85 73 61 54 42 38 35 27 24 21 19 14 14 11 10 8 6 5 4 4
ادات
n-!ا
>
om
( 1"ت ) رG4! ا4 E 1J >K ا$ 6 ــ أد3
t1/ 2
ذا " ؟. ln2 ]ر%و >-" اC"
ــ أ4
τ
)ن ا
ا+
ــ2
.c
أيt >WU? ا1J >n-! <د اى اN(t) -4 و. t=0 >WU? ا1J >4r! ى اN0 ?< يU >< -4 ــ
. 4 I E 1ا
ac
>I! أي أن <د اى ا. dN(t)<0 إذن% N(t) ! t + dt >WU? ا1J >n-! <د اى اN (t ) + dN (t )
N (t ) − ( N (t ) + dN (t ) ) = −dN (t ) هt+dt وt WU? ا
-b
dt > و4 ا1J >n-! <د اى اN(t) CF - dN(t) >I!> أن <د اى ا4 >$3
w> اF ارا-
>9ا!ة ا
os
: 1 ا6rا ?< C ]?
> اوj?> ارI >د4 1وه
: >$-وط اr اC"
K >7د اU N (t ) = Ke − λt
.d
N(t=0)=N0=K
1
λ ن و
ةMJ 1 و [ λ ] = = s −1 أي أنX 4 λt اءKا
w
[t ]
s-1 1ه
w
%ن اn >4r >< 1J >n-! اN(t) <د اىR
: P
، N (t ) = N 0 e − λt : 1 ا1<4iwا
w
om
Ln 2
t1/ 2 = = τ Ln 2
λ
t1/2=4,5.109 ans هQ3 <!ه ا238 ة اورام: ل7
.c
5600ans هQ3 <!ه ا14 ة ان
30ans Q3 <!ه ا137 م9F ة
dt
(Bq) 6 1 هa(t) و
ة
. >7 ا1J وا
اI 67! 1Bq
or
dN (t )
− dN (t ) = λ N (t )dt ⇒ a (t ) = − = λ N (t ) >%O4 ا
dt
: K N (t ) = N 0 e − λt >%O4 ا1J N(t) |4
.d
a0 = λ N 0 انPU a (t ) = λ N 0 e − λt ⇒ a (t ) = a0 e − λt
w
b- طr ا1<4i وه إ14 وانn" وه12 ان، W ?< FF أJ ان3< أنE?4
1$! آC آ6 آ1J رةJ ] اj P
(0,0001%) >4-G اXرJ وQ4 C-" >?¬ د !تj
. >-"ي <? ه اU أوآ" ان1$ O7 . ي <? انU
>د> ا4! ا#J> ا> و4i ى ازوت وت ا6<I >K هWد ه ا اjو
14
7 N + 01n → 146 C + 11H
؟14 ن¥رz اE Qآ
. 9ء > ور اI ا1J 14 > ان-" >F40000 لO Xض أI
أي أن ه، > و ا1$ اC اآSIل اO Kدل ان ا- >Uت ا$! اj آ } أنE?4
#J و14 ى انI C-" >-" ه ا% ] < و. >Uت ا$ ا6 آ1J j >7> ا-"ا
14
6 C → 147 N + −10 e : >د> ا4!ا
a (t ) = a0 e − λt : 1<4iw ا%ن ا% #-Gو
Ln 2
λ= C"U t1/2=5600ans <?! أن
om
t1/ 2
a (t )
a (t ) = a0 e − λt ⇒ = e − λt
a0
a (t ) 1 a (t )
.c
Ln = −λ t ⇒ t = − Ln
a0 λ a0
ac t=−
t1/ 2
ln 2
Ln
a (t )
a0
( O7 1g ) >< >Jو4 >? a(t) طr سn
-b
. >
هةi >< >? اSI a0 طrس اn
وه ا. >F 40000 6%ت <!ه أ4 >-" ZnJ ، 14 ن¥رz ا، >nG ه ا6!4" : 6)esN
os
. ]Yr س% ! و14 ي <? آ!> ¬?> انU ل <!اYت ا4 ن اjرا
!ى/!ق أ:I 2 ــ ا
ر2
. % 7 <ت أآ¥رz ! و. اj -] آI3 !< >4r ] اتJ 6!4" ¥ق أى ?رY j
or
W!ل ه ا ا4Fا واj - آXI3 !< ن. 238 اورام6!4" ، رR3ا آj >!% <ت¥رz ، O7
. t1/2=4,468.109ans W ه ا اQ3 !<> وF ?ر4,55 1 <! اة ار> وه
اn %
1
)N dN ت/ أ، 1i!ام واg {s[ آe}
اdN 6"
ط اB
"س اq: أ: C"9:$ d2!*$
.d
!ce
)د ; ا
)
| اn)*
[ اe}
اdN !امg طB+ * أنs ، 2 ا
رl9
N 1
)*
*! اoXiأ
a0=0,23Bq
w
: ه%!<! ا
− λt
a (t ) = a0 e : 1<4iw ا%ن ا% #-Gو
Ln 2
λ= t1/2=5600ans <?! أن
t1/ 2
a (t )
a (t ) = a0 e − λt ⇒ = e − λt
a0
a (t ) 1 a (t )
Ln = −λ t ⇒ t = − Ln
a0 λ a0
t1/ 2 a (t )
t=− Ln
ln 2 a0
: <دي#-G
5600 4.10 −2
t=− .Ln = 14132 Bq
Ln2 0, 23
om
.c
ac
-b
os
or
.d
w
w
w
اى ،ا
وا
Noyau ,masse et énergie
Iــ ا
! "آ
ــ "$
1ــ ,-إ*)
('
ا إ
ل ا ا
ا 1905م إ +أن هك & $ %ا#
وا. -.
#آ 34آ 7 8& ، m 1#ن -9 +
E -9 ،ا; #ه ه :
E = m.c 2
3; c ≃ 3.108 m / sا>ء
om
mآ #ا 13 ; 34ب kg
-9 Eا4$ 13 ; 34ل .
;B C3آ #ا 34ب ∆mل Fل
،ن ;Bا -.ا DE1 #ا 34ه :
.c
∆E = ∆m.c 2
IJ ) ∆m<0آ 8& 34 #ن ( 1-9 ،ا IJ #آ123 : ∆E<0 Eر ا-./.
ac
! 4ه; :ا 78 92.3 $ 2ا6ر(Q>0) . 45
N ) ∆m>0داد آ 8& 34 #ن ( 1-9 ،اN #داد آ CD
3 : ∆E>0 Eا-./.
! 4ه; :ا 'E $ 2ا 78ا6ر(Q<0) . 45
-b
2ــ وIJة ا
وا
أ ــ وIJة ا
ا;ر(
os
& 8ا
NTء او
،ن آ اى وا;B RP-Cة CQا E ،ا
; C7$ 13ة +
PوC7ة
ا #اEر
و; 1 Nبu
1
'Eآ
ذرة اN1ن 12 D( 1uوي
or
12
* R Sأن آ
Eل وا 'E IJذرات اN1ن D3 12وي 12.10-3kgو(
2ي E 1ل W -
N=6,02.1023ذرة أي أن :
.d
1 12.103
= 1uو1u=1,66.10 kg 4
N
-27
23
= 1, 66.10−27 kg
w
12 6.03.10
Wل :آ #ا;ون
m p = 1,6725.10
w
−27
kg
1,6725.10 − 27
= mp = 1,0073u
w
1,66.10 − 27
ب ــ وIJة ا :ا]
1ون ــ !7
& 8ا
NTء او
ا4ل وC7ة \; >T
E ، -.# Pال ا[;ون ــ & Yو>XT3
آ Bإ;ون ــ &. (MeV) Y
1eV = 1, 602177 ×10−19 J
1MeV = 106 eV = 1, 602177 ×10 −−13 J
ج ــ ا اIJ ^!.ة ا
ا;ر( . u
-3 a
7ا
ا -.ا 1u `& 8ه: 8
om
m( 1 H ) = 2,0109u : 1 H و;
مC اة ا# آ: لW
2 2
.c
∆m = (m p + m n ) − m( 21 H )
8$و
= 0,0050u
ac
. اة# 8# اIJ$ ∆m 8
ا(ت وآ
ااةe
ع آ./E 'gN ق1i∆ اm اة4
اcd ا4.D* : 3 Tt$
-b
. C5E .jار داIdE وه
∆m = ( Zm p + Nmn ) − m ( ZA X )
os
: 1
tT ؤه.3إ
Zm p + ( A − Z ) mn = m( ZA X ) + Eℓ
w
Eℓ = ∆m.c 2 = ( Zm p + ( A − Z ) mn − m( ZA X ) ) .c 2
w
A
Mev/nucléon 8 هE ةC7و
.
. اY$; ا-9 W 8وه
.
#
$ Y$; ا-9 ر3 اa4
ةC
;ارJى اC +#3 F# •
.
آ;ة#
$ Y$; ا-9 آ#;ارا آJ; اWة أآC
ن •
: 4dgl3 '(1.3
226
88
Ra ة ا;اد
مC
;
.
$ Y$; ا-9 nة ا;اد
م واC
Y$; ا-9 a
7أ
و1u = 1,66.10
−27
kg وm n = 1, 00867 u وm p = 1,00728u وm(Ra ) = 225,977 u : 8.
c=3.108m/c2
1736,90 Eℓ
E= = 7, 68MeV / c 2 8$ وE =
$ Y$; ا-9
226 A
Aston ن8 أW2E 4 ــ2
Y$; ا-9 $J ;اتB W
e7 ، ن. أ+F ل$ اتC
ا# ;ارJر اJ
Eℓ
C$ - ةC
$
A
. أ; ا. A د ا
تC3
om
:
7 +F ل ا
: 20<A<195 •
Eℓ
ربJ د- 1 -
.c
A
DE ه. 8MeV/c2 J#. ا1-
Eℓ Eℓ
آ;ة أي أن -
A A
;ةJ
;\ اىDEي
أن هEء ا8 اT
$ Y$; ا-.& 8$ا وCQ ;ةB
or
:
ت او3T ا3 R&ل وF أنDE1
ة1هo اDE ه+
و. TT ا+; إ. ;ةJ
\; ا#JW ـ اى اA>19 --
.d
. *)ر اويpا
جEI*pة ا1هo اDE ه+
وJx ;W اة أآ8. 1$ & CF TT ــ اى اA<20 ــ
w
. اوي
. ;ّنF ن3T ر.ج واC ا. q2 E
w
235
92U + 01n → 140
55 Cs + 37 Rb + 3 0 n
93 1
54 Xe + 3 0 n + γ
U + 01n → 3894 Sr + 139
235 1
92
eD D
E e-i3 ب ــ
: ر اوي أن. ا3 4
;وت ا
. 3T اY و#T ــ
. رة.u ;\ ى1TJ# ــ أو
إذا،
;4T T$
C-
#
3T وثC7 8&
ه، ر ى أ;ى. ا8& a
أو
8& ثCF
اE وهX. وX& F و
ا.
او#J ا8& ثCF
اE وه، X& F ;\ آن
. T$ -. اn
e7
ت او3Tا
صt;
ا9 3
ت او3T ا8&
#
ا3T ا8& F
و
. >ن اد
م- .ا$ ا;وت
om
. ج اويEI*p ــ ا2
u(1S3 أ ــ
. Jx ;W
اة أآTT ا>م اX
3T ج اويCا
م#1 ن ا1
e7 ج دا اCت ا3T J : #Wأ
.c
: 7ث ;اx R& و، QروC1 ا-.ا
1
H + 11H → 12 H + 10 e
ac 1
2
1
3
2
H + 11H → 23 He
He + 23 He → 24 He + 11 H + 11H
-b
ج اويEI*p اvgd23 وط1x ب ــ
;اتxyى ا- +#3 a#B ا1 -9 TTا ا# ج اوي إ إذا آنC اRJF
os
e-i
N جC
اa
ا اE1 و. 3 ;ارة7 Q در-. اDE &; هa#.
و.
;&ا ا
. اري12اوي ا
. *ويe-i
g واg
اgz2 ــ اVI
or
A1 A3
Z1 Z3
Eℓ ( X 1 ) + Eℓ ( X 2 ) = Eℓ ( X 3 ) + Eℓ ( X 4 ) + ∆E
w
∆E = Eℓ ( X 1 ) + Eℓ ( X 2 ) − Eℓ ( X 3 ) + Eℓ ( X 4 )
w
om
234,99346 u 139,88711 u 92,90174 u 1,00866 u
.c
أنeF$
∆m = mf − mi
= m
= m (
( 140
140
55 ac
Cs ) + m ( 3793Rb ) + 3m ( 01n ) − m ( 235
=-0,18729u=-3,1100 × 10-28kg
os
. 174,699MeV
; ا. أ: ر. ا3T -. اY.
.d
ج اويEI*pب ــ ا
: 8ج اC ا3T ;
H + 13H → 42He + 01n
2
w
∆E = ∆m .c 2
w
( )
∆m = mf − m i = m 42He + m 01n − m 12H + m ( ) ( ) ( H )
3
1
w
=-0,18729u=-3,1100 × 10-28kg
∆E = ∆m .c 2 ≃ −17,585MeV
2
1H H
3
1 He
2
4
1
0n
2,01355 3,01550 4,00150 1,00866
.
;J 200MeV ربJ -9 ;رF
ر. ا3T $ ، 18MeV ربJ -9 ;رF
جC ا3T
X
أي أ236 ر اوي.
$
ت و5 ج اويC
$ د ا
تC
&
;ات$ ;ج أآC$ ;رةF ا-.ة اC7
وا$
( 2
ار#
#
. gjd
ت او( اp2
اW - تdgl3 ــ3
: .9E q2 E
om
: 8.
Ra
226
88 Rn
222
86
4
2 He
225,977u 221,9702 4,0015
.c
Ra →
226
88 Rn + 24He
222
86
= −5, 3.10−3u .c 2
88 Ra ) .c
2
-b
: نl& 8$ و1u=931,5MeV/c2 أن#
os
MeV 2
E = −5, 3.10−3 × 931, 6 .c = −4, 94MeV
c2
: 8 ه3Tا اE ه3 ;رةF ا-. ا8$و
or
. β- 4-Sx]ب ــ ا)ط ا
β- 83u[ط ا# Tد ا
w
Z A
A X→ Z +1 Y + 0−1 e
: β− 83u[ط ا# -. ا#tFا
w
E = m ( A
Z +1 )
Y +m ( e ) − m ( X ) .c
0
−1
Z
A
2
w
β+ 4-Sx]ج ــ ا)ط ا
β+ 83u[ط ا# Tد ا
Z A
A X→ Z −1 Y + 0+1 e
: 83u[ط ا# -. ا#tFا
E = m ( A
Z −1 )
Y +m ( e ) − m ( X ) .c
0
+1
Z
A
2
: q2 E
'- /3 اvjI ى واgآ1J $ Wت او( إ,-i
ل ا,} رة12.ل ا ا2
3
. γ ت-Sx~ gDg$E19 آ$ Wل وآ; إ2
ه;ا ا
Q = −∆E = ∑ E C ( Y)
A
Z
A
:اى وا vjIا '- /3ا
2ل Z Y
Vــ ا
1gات ا) g5glط ا]. 4-Sx
3u£ت او
Q +#3 ;xyا[
ن وذ a
7ا ا 1t
8ا
4و .$ا{u
• ا[3uت α
ا. C#4
• ا[3uت βأآT ;Wذ
، αو
N#م C3دة ;#ات [
. 1&Jه DEا[3uت
4ا
ا
;. 9
• ا[3uت C& γة CJ$ر آ; ،و[
N#
1&Jم C3ة ;ات ا;ص ،و
&8
Iا{;اض t$ر .
ا[3uت او
& 8ا$ a.ت ¦CQ #ا آT ;tء و Iا{;اض أو
. 14
om
آ ;x%ا[3uت او
+#3ا[
ن ؟
3Tا[3uت او
ذات ا -.ا ادة ا
4ا[
ن ،إذ
1اNاع
إ;وت ذرات
¨$ا{>3ء ¨$ xCFاهت $آ. P
.c
ac
-b
os
or
.d
w
w
w
ـــــــــــــــــــ
ا RC
Dipole RC
Iــ ا Condensateur
('& %ور"! ا .
ا
& ، !" #$ %ن
،
،زل ا
)(
& %ب
1ــ 4
,-ا ./0123ــ +
,-ا
درا+/2%&5( +0
ا,ط ا*) : 1ا /0 1"23ا
&. %
*( ا)آ! ا
& 7ا. 56 ,
om
@A" BCار >3أن <; إ)7اغ ا
&5) %
) أو !
>ة 1$وا>Gة Eا. "D
ا 40ر :
1ــ آ )C %ا<) ) ا
& %و>0ة ار ا
ر
.c
7ا>ارة ؟
> @A" BMار K LG2ر <ر آ) 7 #ا>ارة وأن
> @A" BMار <)/ك ا) Wوت اس / Aاس B
و6د زل ا <)اآ; Eا /, \Gاس A
qA 16 1/,واس qB 1 1/, B
or
('&: %
+
,-ا أو آ +/ا @&Aء ا>!و= " < +ه
w
+
,-ا123س ا . 3 D1و=&"! Aب Qوو A(HI
ا11م )(C
w
Q=+qA=-qB
2ــ ا' ./@ +V9ا +
,UوH-ة ا /4ر .
eر >, 6 E/ة ار f> \Gاس : A
ــ >
) ار 7ا
E/ا
eر `7ن i>0
ــ >
) ار 7ا
E/ا
3آ`7 iن i<0
إن آ
1ا )ء < 7 )Cا iا
>ار و`0ر< . eإذن 2fل >ة ز1#(6 1
أي ه 7 1ا 1/0 )C< dt )Cاس Aب dqAو 1/0اس Bب \/ dqBأن
. dqA=-dqB
)3ف >0ة ار ) i(tه آ
1ا )ء dqAا ازدادت 7اس E Aا
>ة ا(: dt 1
dqA
= )i(t
dt
om
*( ا)آ! ا
& 7ا. 56 ,
@A" BCار و C,ا
. y
iا<) ) ا
& >3 %آ $10ان ،و>ون اX#
.c
7ا*>ول ا :
ac
-b
)uAB(V 0 2 4 6 8 10
)t(s 0 4,3 8,6 12,9 17,1 21,4
)qA(C 0 0,0043 0,0086 0,0129 0,0171 0,0214
os
ا&
ر :
1ــ ا 1/0 qA 1"23ا
& %وا( t؟ أ<
; ا*>ول ا. z2
2f qA=I.tل ا; ا
)7ة *>ول
Gب . qA
or
ه ا
>ل ا( 3
#ا
{ 56ا ا
E/؟ ه و 7 5<>Gا_م ا>G
3ات ؟
0ا E/رة ;
) 3 Oد 5ا) E ! < 1ا ,ا :
K ، qA=K.uABا
3ا
56
)q (mC
w
%3 )<< B ،
{ وآ. %3 )<< B< > 13; اe|< : اازيE !>ة ا)آ#7
. >ةG E %& )ه آ7 >" آ)ة1#) آ1/0 E ل/ ا،
om
ا14` ا3a /&آ4 ــ ا2
A ا<)ات17 "ن إB
Bو
.c
U AB = U AD + UDB
Q Q1 Q2
UAB = = +
ac 1
=
1
+
C C1 C 2
1
-b
C C1 C 2
1 n
1
=∑ : اا
آن >دهE 1
&ت )آ1 1* اz{
; ه3<
os
C i=1 Ci
>6 <<)اB< @ ، >ا6 )ةC
" 13 E ل/
ا: ااE !>ة ا)آ#7
.>3 %& آB
ا<) اE
، >ةG E %& آ5
/ >"
or
. C 53 %& وR 5 اا
أو وE @
*< هRC !" #$
: (
وu(t) 1#)رة آ0 <<) ه إ1<ر
: د ه3 >ة <) و1<ــ ر
w
@A" @| . را; ا{{بf>
<) Y2 وY1 f>
ا. 3 , ا7 &
*( ا)آ! ا
/
اE/
ا0 1G آ7 LG2 و. 2 @
ا7 )ىf; |@ )ة أ$ . 1 @
ا7 ار
. 5
: ا&
ر
1 ]h1 ر < ا/4] اi V ]j= ــI
; )اY1 f>
ا7 3
ــ ه ا<) ا1
. 5د3 !ا{{ب ؟ أآ
&v
ا<) ) ا
> ا3 Y1 f>
ا7
uDB=E )<ا
: +/3h \4 ا+ ــ ا' د2
)ا; ا{{ب ؟Y2 f>
ا7 3
ه ا<) ا
) )< ا، uC )< ا3 Y2 f>
ا7
om
%&
ا
أي أن، ن/, )M %&
ن ا، ا>ارةBM >
. >3 5) )<ا
ار2) آ3< t=0 1_/ ا7 ا>ارةBC
.c
4 , ا7 1&
ا>ارة اE /7
: ا<)ات أن17 "ن إB 1 ــ2
RC
duC
dt
ac
+ uC = E
-b
ا>ارة7 t 1_/ آ7 %&
) اuC(t) )< ا/ ا1 ا1د3
وا <
& ا
. <<) >ة1<) 13f RC
: > ا<)ات17! "ن إG
os
du (t)
i(t) = C C أي أنq(t) = C.uC (t) و
dt
.d
Ri(t) + uC (t) = E ⇒ RC + uC = E
dt
+/3h \4 ا+ ا' دgI 2 ــ2
w
. B 1& واx 1&>د اG ، 1 ا1د3
ا7 / ه{ا ا3
: 1 ا1د3
ا7 /ض ه{ا ا3
duC
RC + uC = E ⇒ RC.(− Axe− xt ) + Ae− xt + B = E
dt
1 1
RC.x = 1 ⇒ x = =
RC τ
E −B = 0 ⇒ B = E
t
−
uC (t) = Ae τ
+ E : ا, اE 1 ا1د3
اG و ن
. t ( ا1> uC(t) 1د3
اX وا. A 1&>د اG uC(0)=0 1#>)وط ا,ور ا
_ت/ t 1_/ أي7 1 1 وه{ا ن ا>ا، uC(0)=0> z2 أ1#>)وط ا,ر ا
uC(t=0+)=uC(t=0-)=0 . t=0 1_/ ا7
%&
اC,<
uC (0) = A + E = 0 ⇒ A = −E
t
−
uC (t) = E(1 − e ) τ
om
: _ د6 وE/
)ز ا1 ــ3
uC(t) )< ا52f )C : _م ا
. 1$ 1>G 1
" E ا<) إ52f : ;#_م دا
. _ ا
ن ه{ اE >دG
.c
t ولv< > uC(t) 1
" uC(∞) وuC(0) 2 ــ3
y و، RC ! ا#& ( ا1$ τ E
< ــ4
du I
t
i=C ⇔C=
dt V
or
i
It U
R.C = . = t > و
w
U i
. s 1& ا: ه5<>G و، RC ! ا#& ( ا1& 5
. > ز3 5 τ ا
>ار
w
duc E duc
dt = τ t t=0 ل7D ا7 uC(t) E/
س56
ا3
<
& ا dt
t =0 t =0
. t=τ 1_/ ا7 ، uC=E ا
ربt=o 1_/ > اuC(t) E/
@
س ا
. /,>ة <ر ا0 )3< ــ6
: >ة <) ه1<) 13f RC دارة7 ا
ر#) >ة ار ا0 أن
E − τt
i(t) = e
R
RC &@ ا ر <
اA ر ا/4ة اH- &/2'(
; أن3
t
− dq du
: `ن7 τ = RC @ uC (t) = E(1 − e τ ) : و
أنi = = C. C
dt dt
om
dq du 1 − τ E − τt
t
i= = C. C = CE(0 − − e = e
dt dt RC R
2 ]h1 ر < ا/4] اi V ]j= ــII
.c
! )ا; ا{{ب ؟ أآY1 f>
ا7 3
ــ ه ا<) ا1
. 5د3
τ + uC = 0
dt
ا>ارة7 t 1_/ آ7 %&
) اuC(t) )< ا/ ا1 ا1د3
وا <
& ا
.d
. RC 7 5C)< ل2f RC
: > ا<)ات17! "ن إG
w
u R + uC = 0 ⇒ Ri + uC = 0
dq du
w
i= ⇒i=C C
dt dt
du
w
RC C + uC = 0
dt
+/3h \4 ا+ ا' دgI 2 ــ2
− xt
yا$ x وB وA \ أن/ uC (t) = Ae + B : ا, اE ه1 ا1د3
اz{ هG
. >>ه/<
. B 1& واx 1&>د اG ، 1 ا1د3
ا7 / ه{ا ا3
: 1 ا1د3
ا7 /ض ه{ا ا3
duC
RC + uC = 0 ⇒ RC.( − Axe − xt ) + Ae − xt + B = 0
dt
1 1
RC.x = 1 ⇒ x = =
RC τ
B=0
t
−
uC (t) = Ae τ
: ا, اE 1 ا1د3
اG و ن
. t ( ا1> uC(t) 1د3
اX وا. A 1&>د اG uC(0)=E 1#>)وط ا,ور ا
_ت/ t 1_/ أي7 1 1 وه{ا ن ا>ا، uC(0)=0> z2 أ1#>)وط ا,ر ا
uC(t=0+)=uC(t=0-)=E . t=0 1_/ ا7
%&
اC,<
uC (0) = A = E ⇒ A = E
om
t
−
uC (t) = Ee τ
.c
. τ’ وk’ &>د "
اG
ac
ل2f ، ;#)ف ا_م ا وا_م ا>ا3< ــ3
. را; ا{{ب100 E 5 /
اE/
ا
: ;$
-b
E إt ولv< > uC(t) 1
" uC(∞) وuC(0)-
. 1
E إuC ولv< 1 E إt ولv< > ، uC(0)=E
os
)ا
. k’ 1& اE )ف3< ــ
k’=E 1&ا
or
uC (5τ′)
؟X< ذا. 1#
ا1 1
ا
uC (0)
w
uC (5τ′)
= 6, 73.10 −3 = 0, 67%
uC (0)
. )<>م ا3 t=5τ > 5أي أ
. 3 , ا
& اE /7 τ’1<τ’ )C ــ7
؟RC ا>ارة7 %&
ا¢)< E τ’ )$<
. أ)ع%&
ا¢)< ) آ
آنC أτ yآ
آ
om
E − τt
i(t) = −
e : أو ه
R
. < ا+= ا>!و+V ــ اIV
.c
2%&54@&از اl ــ ا1
: 56 , ا7 &
) ا)آ! ا*) ا3
ac
. )
> ا<) ا1 ا%&
ا/, م
: 2 @
اE إK @ ارA" Q6)ِ
؟LG2 ذا
-b
13
ا1
3
ا1 د ا3)ك و/
ل اC0 أLG2
. )ك/
ل )ود اG ^ فf 1ا
؟1_G2
اz{ ) ه%آ
os
dt dt
du d 1
w
P = C.uC c = Cu2C
dt dt 2
w
; أن ا>رة3و
dξe 1
P= ⇒ ξe = Cu2C + K
dt 2
K=0 `ن7 uC (0) = 0 ن/, )M %&
> ن اξe (0) = 0 ر أن
: ه%&
ا7 1(وe
ا1#) ا1"و < ن ا
1 2
ξe = CuC
2
5
3 <
ا16/ > ا6) ا1 وإ%& 1 ا1#) ا1"( اe< 1f
ا
)ة1#) ا1{C ا، ب/ RAM 1> ا{اآ)ة ا
)ة ا2&
(ة آ6 >ة أ7
C,< %&
ا7 1(وe
ا1"\ <
اG 17)اM<(ة ا6D ا، 1&
وا
ا RL
Dipôle RL
Iــ ا la bobine :
1ــ ا!"#$
ا
'$" 8ن 6 2-ت 2- 3+4 2- ،ا
1س %&' %
( )* +,$- #. ،
< =&#>( +-زل آ. (#%
ر @-ا :
أ
ا
ا :
om
rو
ا و
Lا
ا "#ا!ا .و
* +ا)(م ا &
ات
.c
ه ا)-ي ). Henry (H
و س -7 89: Lز
س
ا "#ا!ا .
و
Mأو
و
R=100Ω +وأ
=
س ار
ا P:-Aار * اارة
8* QGس ا 8:
:ا و QRS T&Lار . Κ
or
ا )I$4ر ا
: H $
1ــ
ا) d: uL )#اBة . I
w
om
5
b= = 5.10 −2 A
100
i(t) = −100t + 5.10 −2
اS ، ول
اورr اx[)& =): ، Z 2 ــ2
.c
uL (t)
. =) اY)9 اV ، ا8:
:uL(t)
di
dt ac
uL = 1V ) !ب:! اV9& راZ )
? ا
-b
uL 1
= = 10 −2 H = 10mH
di 100
os
dt
uL di
= L ⇒ uL = L
di dt
or
dt
& " ا!ا#
اL Q
=) اo!رن هS 3 ــ2
.d
. &ا
di
. وL وuL : Sh اY)9ا
w
dt
3
w
. h-
ن
هA =رZd ا:
اوo!! هu V :>ا
di
وL وi(t) وr VG ا8:
: uL &
Z ShZ حSا
w
.
dt
di
uL (t) = r.i(t) + L.
dt
: PQR
(#- 2( L #D$ ا2< #>" S>$T- حQPV و* ا، W"WX > دون &اةT
(
: 8Q ( و
di
uL (t) = r.i(t) + L.
dt
. ي#
% ( L ، ( ]ومr ، #>-] ( i(t) ، (V) [6 ( uL(t)
ا
Gط ا #aD : 2 >"#E$ا < `+دارة آ. (#%
)> اآ? ا>= ا * ا(3) AB
QRS T&Lار . K
ا9ر :
1
1ــ 1ه
Tا[=#ن L1و =
L2ة :إhق اارة ؟
T
Vا[=#ن L1و L2و
hأن ا[=ح =S T
L1ا[=ح L2
1ــ 2آ L xة ار ار * آ
L1و L2؟
Lة ار * ا[=ح * ): (# L1ا[=ح L L2ر>
uة (#&:ت L1 T
Z
2ــ
ا &Zإ
Sار ؟
ا uإ
Sار
3ــ
ذا #ث * )Zاارة ؟
ا )Z ،اام ار ؟
om
Ujا (
hأن ا uاام ار * اjع ا!ي . -G
: PQR
* دارة آ$1D (#%ي < `+و #ReD ،هbc
ا]#Rة إ - 8ا $ر أو ا&Wام ا $ر * ه bcاWارة أي
.c
( D * - < 6,وم W #hDة ا $ر اcي ")#
di
ac
dt
. L.
* . %وهcا & #aD 2< HDاWEاء
)di(t
uL (t) = L
dt
* ) i(tا *ن uL(t)>0
or
* إذا آن Lة ار ا7 Q9 P:-Aا ) LM dtة 7ا di ):آ=ة 7ا أي أن اق +
Sآ=ة
7ا ( و S !u
uL(t) :آ=ة 7ا
دي إ -ر *#ط ا 8:
: #D$ا
.d
IIــ
ا RL
Aن ) Pا M
RL ?8أو
و
R +آ? &Zاا
Qو
و
r -و
w
1ــ ا
( E$4ا W< P >D# RLة . #D$+
1ــ 1ا) د ا +k 6$اW %1D $ة ا $ر ا) ر *
w
اWارة . RL
= اارة RLا& * ا. +=7 AB
QRS T&Lار * Kا& !u
. t=0 (#ا 8:
:اارة RL
(#ا ) Eر = ZMة & ( i(t) .ة ار ا!ي *
اارة )Zإ - 8ا $ر اZM = :>9ة .
? Sن إ* ا ات ) :
u = uAB + uR
di
uAB = ri + Lأي أن #:أن u = Eو ) uR = Ri(tو
dt
di
E=L + (R + r ) i
dt
di L di E
L + R ti = E ⇒ +i= *نR+r=Rt أن:
dt R t dt Rt
L
ة-# & اj*[= اد ا = τ QG
Rt
: هRL ار * اارةi(t) ار
di E
τ +i=
dt Rt
. +k 6$ ا) د اSX 2 ــ1
om
di E
τ +i= : & اj? اد اA
dt Rt
: α وB وA
i(t) = Ae −αt + B : اAB& اZ
.c
. ه# ?>
: &j * اد ا#ض ا
( ) ac
τ −αAe −αt + Ae −αt + B =
1
E
Rt
⇒ (1 − ατ ) Ae −αt + B =
E
Rt
-b
1 − ατ = 0 ⇒ α =
τ
E
B=
os
Rt
−t
E
i(t) = Ae τ + : اAB& اZ &jن
اد اA9 :و
or
Rt
(# دا
[& * أيi(t) آنZ > وهi(0)=0 : P=وط اB
? اA : ا#
#: i(t) = i(t + ε) = i(t − ε) ?A أنA
t=0 (#& اX * ذ: اLB (ت#
.d
. j[?
اS ?7
دZ ε أن
w
E
A=− أي أنi(0)=A+B=0 )
?
اد
Rt
w
E
: & هjن
اد اA* I0 = QG
Rt
w
−t
i(t) = I0 1 + e τ
. ( و#- 2( #D$ ا#>D ــ2
: ) ن إ* ا اتS ?
أي أنu = uAB + Ri(t)
E −
t
uL = u − Ri(t) ⇒ uL = E − R. 1 + e τ
Rt
om
A
L L V s × A
=
= s أي أن
R t R t A V
.c
E
ا
و: )
ز: - τ = أي أن ا
Rt
ac . RL ?8 اP)
τ W"W1D 6 آ2 ــ3
-b
: R ه)ك
. i(t) )#)& اZ -[*د أ# وi(τ)
ب: و وهr ا8ــ ا
os
L L
. τ= =
w
R + r Rt
: & هj اد اo!
ه
w
t
E L −
. i(0)=I0 =ر أنZ: I0 = وτ= أن#: i(t) = I0 e τ
Rt Rt
i(τ) = 0, 37I0 : Sh اT=8:
ا: =
د# # اo!* ه
. X!ة آLM
واام ارSة آ& آ
ة إLM τ آ& آ: #&
: ث#
*ط ا ا!يRL
اارة7 * اآ? ا>= ا[م
أ
. K ارQRS * )Z -8:
#) اآ? * اP) ا[م اQ) . * اP:- ر آK ارQRS T& )Z
. ك# * اP:-
ور ر آ7#ا
. S V> اQj * ك# اLB K ارQRS ) *حZ
. ا(هةo!* ه
SR P:-Aق اارة اh أ)ء إ، u= أن ا ا
)Z S8 اo!
رت هV ، -: #ء اGj * ا8)L
. * اارة
@و& * وo) ا8 ا#>D ــ2
: اAB& اZ &j? اد اA ق اارةh) إZ
di di
E = Ri + L ⇒ E.i = Ri2 + L .i
dt dt
1
om
Eidt = Ri2 dt + d( Li2 )
2
:
h ادo!ل هhu
.c
. ل * ا7 لj: ا=دةS8 اRi2 dt
1
. ا- k اS8 اd( Li2 )
ac 2
: هt و0 (# : و * اk اS8ف ا
t
-b
1 1
ξm = ∫ d( Li2 ) = Li2
0
2 2
os
: Mhu
: -* ارP:-A ة ار اQ:
Q
، L -G#
، و * وk اS8? ا9)
1 2
ξm = Li
or
2
.d
w
w
w
ات ا
ة
دارة RLCا
om
ا Pآ. $
F+ر @CD Eا ر إ 2ا! 2$3 SKM (2) @Aدارة ! # RLCا1# 0و #اr
R=r+r’ 0$
1#و 0#ا! . 0W
J*+ا !" ) (# J uC(tاP
.c
4+ا 43 0ة #ات @Mا1وr’ 0#
ا(*) :
ac
-b
os
or
ا,-.ر:
1ــ * ا +ا ,,ا !$ن ا\زرق Mا! (2) Lذ 2K$ا$3 SK
r’=0 0
.d
om
2$3 r’ 4*4 J# 6 -5ا0 01
0$
# Mأو L=11mH ,oq 2و C=1µFو W 1ا4ور . T
L=11mH ,oq : 0p 0$
# Mو C=0,22µFو. T 1
ه * W s$ا4ور L J#و C؟
.c
W s$ * +ا4ور L +1و Cو; * R +1 s$
ــ أ ,CAات ا
ة
ac
1#و 0#ا4ارة 0pnp 2$3 SK RLCأ0v
أCA-م D$دوري
-b
_< Rة 2$3 SKذ,ت * hDو "4ر* @#اJ#
os
or
.d
w
w
om
Mج وKم اv 0K اf4 هM مv دوري و
اnم اvوري وا4 اW مv اJ Se"
. L وC بRC s$ "ب و,," ودون03
e< 2 إuc(t) "! *@ ا0K اf4ه
. اRLC ارة1 GV!د ا, ــ ا2
: L اM 0$ ا0ارة ا !ا4 ا
.c
: 4M D وF J ا !"ات0MA!ن إD s(
uc + u R + u L = 0 (1)
acu R = r '.i
di
uL = ri + L
dt
du
i = C. C
dt
-b
2
duc du d u
u R = r '.C uL = rC C + LC 2C
dt dt dt
os
dt dt dt
2
d u du
LC 2C + (r + r ')C C + uC = 0
.d
dt dt
r+r'= R
w
d 2uC du
LC 2
+ RC C + uC = 0
dt dt
w
2
d uC R duC 1
2
+ + uC = 0 (2)
dt L dt LC
w
: هP( ا# J uC(t) "! ا11K* ا0 !ا# RLC ارة4 0$Ae ا0اد
d 2uC R duC 1
2
+ + uC = 0 (2)
dt L dt LC
R duC
. ت,, اf,م هv R +D
د4K* و، ت,,!د اo هةJ3 ار41* ا
L dt
. LC ة
دارة1,2, اW ــ اتII
q0 04 اKW وC P# J# ارة4" !ن ا
0K ; 0 ارة4 اf, " ه. 0$# و هr 0$oا4 ا#و1# وL 6*K" ## 0Wوو
. 0$o دا0#و1# 2$3 M! " تW! "* !ن أن آ ا11K"
. uC(t) " ا
@@; اGV!د ا, ــ ا1
om
0 ادP( ا# J uC(t) "! اs1K* ، LC ارة4 ة4k اl ةK ا0ت ا,,ل اno
: 0 ا0$Ae ا
d 2 uC 1
+ uC = 0
.c
2
dt LC
: GV!د ا, اX3 ــ2
T0
. ت,,$ صkور ا4 ا: T0
(t=0) * أ< ا !ار43 ا(!ر: ϕ
.d
2π
: 0$Ae ا0 ف ادuC (t ) = U m cos t + ϕ K!ض ا
T0
w
2 2
d 2uC 2π 2π 2π
= −U m cos t +ϕ = − uC ( t )
w
2
dt T0 T0 T0
2
2π 1
− uC ( t ) = − uC ( t )
T0 LC
2
2π 1
= ⇒ T0 = 2π LC
T0 LC
: C P ا0
وL *K ا# ة4k اl ةKت ا,,$ صkور ا4 اs$ *
T0 = 2π LC
(s) . 0ات ه ا4K$ م اv اM T0 صkور ا4ة ا4
و
:
@$Z" H ,"
. A ه
اT0 ة13ل د ا[د أن و67 H H
: Um وϕ 1 1
" ب ــ
J*ار41 اJ3 أي. 0W! اM P* اe" 43 04وط اLد ا4K Um وϕ +D 4*4K
. t g آ# P آJ $S # J ا4 اJ" ر أن ه3 t=0 0vK$ اM i(t) وuC(t)
du 2π 2π
i (t ) = C. ⇒ i(t ) = − .C.sin t + ϕ *4
dt T0 T0
أي "ر آM * ; 0W! اi(0)=0 *4 t=0 0vK$ ا43
2π
i (0) = − .C.sin (ϕ ) = 0 ⇒ sin ϕ = 0 ⇒ ϕ = 0 ou ϕ = π
T0
. uC(0)=E : !نKL# P ا0KW 0*ا4 اM
cos (ϕ ) > 0 ⇒ ϕ = 0 نM Um>0 وE>0 و أنuC (0) = U m cos (ϕ ) = E
om
: نM و
2π
uC (t ) = E cos t
.c
T0
. i(t) وq(t) (
' ا$" ج ــ
ac 2π
q(t ) = C.uC (t ) = CU m cos
T0
: هP ا0KW أن+$
2π
t + ϕ = qm cos
T0
t +ϕ
-b
qm = CU m
: ة ا ر ا4W
os
dq 2π
i (t ) = = − q m ω 0 sin( t + ϕ )
dt T0
or
2π 2π π 2π π
= qm cos( t + ϕ + ) = I m cos( t + ϕ + )
T0 T0 2 T0 2
.d
π
u(t) وq(t) ل0
ا(!ر بM 0#41 # i(t)
2
w
q (t ) = Qm cos t
T0
2π π
i (t ) = I m cos( t+ )
T0 2
. 0#4# ة ا ر ا4W "!ن0*!SD P ا0KW "!ن#43 : 0A!K$#
. وا, اH JZت ا.@A ــ اIII
1 2
, آ0W! وأن اξ e = CuC 0 آ0DC نk* أن# P أن ا01
روس ا4 اM $<!"
2
1
. ξ m = Li 2 0
(_# 0DC نk" أن#
2
: LC ارة1
اJZ ــ ا1
. RL
دارةHK ا.1 ξt , ξ e , ξ m تJZ اb" (
(ت-درا
P اM 0 ا0D(!ع ا# 0vK آM هLC ارة4 اM 0وk اM 0$ ا0D(ا
1 2 1
. ξm = Li 0W! اM 0وk ا0D( واξ e = CuC2
2 2
1 1
ξ t = ξ e + ξ m = CuC2 + Li 2
2 2
0;4 ξt , ξ e , ξ m "_اتL" ا
. J#ا
h1" #43 ξ m 0D( " _ اP ــ آ1
؟P اM 0وk ا0D(ا
om
h1" #43 ξe 0D( " _ اP ــ آ2
؟0W! اM 0وk ا0D(ا
؟ أآξt 0$ ا0D( " _ اP ــ آ3
.c
. J 1*( 0$ ا0D(" ا
0 ا ل
اد، J 1*( . t J#ل اno 0 p LC 0# ارة4 0$ ا0D( أن اA* رgp ــ أ4
ac
. ةW# 0$Ae ا0 وا ل اد0$Ae ا
AوK2,* ا1$ اJZوي اF" وHKل ا67 c LC ارة1 G اJZ"ن ا
: 0<no
-b
. ,ا
. e
5 fا وا
1 1 1 1
ξt = ξ e + ξ m = CuC2 + Li 2 = CU m2 = Lim2
2 2 2 2
or
اRLC
HK ا.1 ξt , ξ e , ξ m JZ اb" (
(ت-درا
.d
+n# ز0( !اJ* 0#4# l R 0$ ا0#و1
ا0 !ا# RLC ارة4 0*" 0ل دراno
w
L اM 0$ت اK ا2$3 SKM J# ا0;4 ξt , ξ e , ξ m 0D(ت "_ات اK# ا ا_ض,
:
w
w
om
dξt di q dq d 2 q q
= Li + . = i L 2 +
dt dt C dt dt C
d 2q q dq
+ = −R
.c
L 2
dt C dt
dξt
= − Ri 2
ac dt
: 0SD" 0$ ا0D( أن اJ * 0 اf,ل هno J#
dξt
-b
. R 0#و1 و!د ا2 إhD ا ا,و*ى ه = − Ri 2 < 0
dt
: 0<no
os
u AM = u AB + uBM
di q
ki = Ri + L +
w
dt c
dq du
i= = C et u = u BM
w
dt dt
2
d u du
w
LC 2 + ( R − k )C +u = 0
dt dt
0$Ae ا0 اد2$3 SK k=R ل0
d 2u 1
اة0وه اد 2
+ u = 0 0 ا
dt LC
. 0$# l 0#و1# ( ذيL,C) ب,, $
ت,, ا0< J# J* روس4 آ اM إذن
.
G 4!إز ا
مv اM _ L* وn#" آ$ ا+k6ا
. (kا
uAB=0 وi-=i+=0
u g = u AM = u AS + uSB + u BM
= − R1i + R1i '+ R0i '
u AS = u AB + u BS
− R1i = 0 − R1i ' ⇔ i = i '
u g = R0i ⇔ u g = ki
k = R0
G 4! ا4!* ي,( اL,C) ارة4 اP# (# J "! ا0*#
: t
n P# (# J "! ا0*# 43
ت,," ;"!ن هكR0 <R
om
0 ; ت,," "!ن هكR0>R
0 ت,, "!ن اR J# $1 أآR0
.c
ac
-b
os
or
.d
w
w
w
!"# $ آ%
إ' & آ# . اا ن آ اRLC رأ
أن اارة
ل1 ، %*+ م
وب61 "! اب# ض4 01 أي أ%*+ وده
وب/ إ! اارة و%اا
. ي2 3 م1 %& + RLC أن اارة
ــ ام اوب اI
ة ار اوب ا8 ــ1
i ( t ) = I m cos (ω .t + ϕi )
. ا< أو ;ة ا
>ى " رIm
2π
om
ω = 2πN = *@ ا ر1 : ω
T
. t 6A" ا%& ر ا رB : (ω .t + ϕi )
D ا رEF أ%& رG ا: ϕi
.c
% وcosϕi = 1 ⇒ ϕi = 0 أي أنi(t)=Im >K ;ة ا رt=0 D اارEF
أ# : لH
i (t ) = I m cos ω . t
ac : " رI O4ة اPا
: KRO>ى " ر ا4ة اP G* وS ز ا+ G " ر اI O4ة اP
س ا
-b
Im
I=
2
os
u ( t ) = U m cos (ω .t + ϕ2 )
. ابY ز را+ G
س ا% وهu(t) " ة ا
>ىP اUm
.d
2π
ω = 2πN = u(t) %6A"*@ ا ا1 : ω
T
w
U لO4ا ا
: KRO>! اKS ا0G و، G4 ز ا+ G اU لO4
س ا ا
Um
U=
2
ــ ?>=م ا<ر3
: V*W اV ا
وV* ا
ارO
u ( t ) = U m cos (ω .t + ϕu ) وi ( t ) = I m cos (ω .t + ϕi )
ϕu / i = ϕu − ϕi : i (t )
]* "اu(t ) ر ااB %]1
om
؟ϕ K دA1 bآ
وi (t ) = I m cos ωt KRO اe*>& ϕ = ϕu أي أنϕi = 0 ر1 اراd]*
ϕ
u ( t ) = U m cos (ωt + ϕ ) ⇒ u ( t ) = U m cos ω t + = U m cos (ω ( t + τ ) )
.c
ω
ϕ
τ= gh . τ
/ اة ا، i(t)
]* " رu(t) " ϕ = ϕu رG اf&ا
ω
ac
. i(t) وu(t) %
A
V %
/ق ا4 اτ !]
V ابY"! ; ; را# τ سK Vّ
-b
. ϕ رG"
"G ا
اA
م1 ?اRLC دارةA ــ دراII
os
. ي2 3
u(t) : اBF? : 1 Bط اD ــ ا1
. H?I اJG i(t) وRLC < اارةG? HG
or
: رHا
: %*+ اا
وبRLC اارةGBF ود ا/
u ( t ) = U m cos (ω .t + ϕu )
اارةW اi(t) ا رEH i (t ) = I m cos ωt 0; % اا ر آRLC اارة%& 6&
. @4
' ا ذي دد4 % رة اvw ااRLC
Lن وا ا1 اا اRLC اارة%]1
u(t) وا%وS اEF ا%G V uR(t)
اO V ابY اY2 وY1 نR^ اV
. RLC اارة%G V f*Gا
. i(t) 6A"
{ات ;ة ا ر اO V uR(t)
اO V ــ &] ذا1
1
!"# VO
! اA
"! أن ا# لu R ( t ) = Ri ( t ) ⇒ i ( t ) = u ( t )
ن أوم1 K $]h
R
. i(t) < اداB ا$
Y1 E^ا
Im
.I = KRO اV f
A Yv ، Im ;ة ا ر ا
>ى$]h ــ أ2
2
V f
A Yv ، u(t) " Um ا
ا
>ىV# ــ3
Um
U= : KROا
2
: % اY ا%
A
E ــ ه4
ر ؟G` ا41 ` ادد ؟41 ` ا< ؟41 ــ
&] ذ~ ؟، ]يK م61 %& +
ل أن اارة1 ــ
om
i(t) وu(t) ا%
A
V %
/ق ا4" /1 ــ5
. τ فA
ة ا رP *]
u(t) " ϕ رG* اO أنV 1 ــ5
τ
.c
ϕ = 2π : % آ$ i(t)
T
. i(t) وu(t) V*W اV ا
ارV E ه دور آT gh
ac
@A اE O : أن ا
دV *W f
A 2 ــ5
. τ %
/ق ا4 ا%& v GBF " N وادد، C bH اO وO;" L %اا
. O1 م ا4 ــ2
-b
I O4ة اP اU لO4{ ا ا1 وv دد4A1 f ] ا% ا$ اآ%& : G:
: % ول اW"! ا# E>A
&
os
؟hR1 ذاN’=500Hz
] اW ا%& { ادد1
. Z O1 ر { وآ~ اG أن اhR1 { ادد1
#
w
di
u DE = L
dt
: C 0O bH" *]
*
dq q
مO
% اi ة ا رP "F دا أu &نi = و أنuBD =
dt C
: t=0
#
t
t 1
q (t ) = ∫ idt ⇔ uDE = ∫ idt
0 c0
di 1 t
dt c ∫0
u = Ri + L + idt : (R,L,C) '" "ارة4 د اO]
ا1
om
i = I m cos ωt
u = U m cos(ωt + ϕ )
di d (cos ωt )
= Im = −ωI m sin ωt
.c
dt dt
t t Im
∫ idt = I m ∫ cos ωtdt = sin ωt
ac 0
:
"# E>A '" ا4 د اO ا%&
π I π
) + m cos(ωt − )
ω
-b
2 Cω 2
E
& ءP1 '" ــ إ4 د اO اEh 2 ــ2
os
. Ox رA"! ا# U W*ي
ط اW ا
س اf G x %*W أن ا
ار اhR1
. ω زاو#] ورW x (t ) = a cos (ωt + ϕ ) *+ أو دا%*+
ارEان آK إV إذن
w
π
a 1 = a 2 = a أنgA x 2 = a 2 cos ωt +
2
. E
& W لO x = x 1 + x 2 عW ا+أو
ϕ 1 = 0 ه
π
ϕ2 = هt=0 6A" ا%& رهB وU 2 = a 2 أنgA U 2 W x 2
ن1و
2
U = U1 + U2
a 2 6
U Wا
π
ϕ= هt=0 6A"
ا# رهBو
4
tan ϕ = 1 نS
π
x (t ) = a 2 cos ωt + إذن
4
. ثZLت اJ ?ع ااMNO ^]لN SB ءD1ج ــ إ
!"# >لA اV او/ اY & g"H ا%& تKRO وا%
ء اP1"! ا# دا#ا
Um U 1 2
أي أنZ = = O1 ]
ا1
هV U m = R + ( Lω −
2
) Im
Im I Cω
om
1 2
Z = R 2 + ( Lω − )
Cω
1
Lω −
RI m R Cω $]A1 ϕ رGا
.c
cos ϕ = = ~ أو آtgϕ =
Um Z R
ac
-b
os
or
.d
ا Hر ا
:
1ــ `41 %& EHا ، Y"Oا
" *]
N I V
Aو Vا" R1 Vو " R2ارة .
2ــ f"Gا Yا 1ن !"#اب RLCوا Yا !"# Hادد ا
. GBF @4
^_
#ادد ] K H" Nو "دد ا ص 1" N0ن e*> ،اPة ا " O4ر ا ر &%
اارة >Kى
1 ،ل & %ه ا Aإن اارة RLCا
ا & h %ر. V1
2ــ h 1د
]* : !
A
E
ــ ادد
# N0ا. V1
ــ اPة ا
# I0 O4ا. V1
2ــ 2أ O1 Z1 $]hاارة
#ا K Yv ، V1ر
1و ا" " R1ارة .
آ> bف اارة
# RLCا V1؟
3ــ ا
Gاّرة ذات ـ 3dBــ 3décibelارة RLCا ه W %ل اددات ]" [ N1,N2
om
I0
≥. I f
A ghاPة ا " I O4ر ا: KRO
2
3ــ V# 1آ N1 V Rو !
A
" *]
N2اا& fل . R1
.c
R1
= ، ∆Nذا 3ــ 2أ $]hاOض
G
" ∆N = N 2 − N1ارة K Yvر < 01ا
ا
6
2π L
ac ]
؟
3ــ v_ 3ا
و ا" "ارة # !"#ض ا
Gارة ؟
4ــ d*k1دد ا !"# Hا
. N0
-b
4ــ 1آ $W bر dآ ; bاب
Oا u(t) Vو ) uR(t؟
4ــ 2ه Eاان ) u(tو ) !"# uR(tا& %& fاGر ؟ E"#إ. ~ +
2ــ درا^? Aت ر H1اDة
os
.R
ــ ]hب ادد ا ص " N0ارة :
.d
1
= N0
2π LC
w
^:ث dهة اbB ?O H1ن ادد :N Nا<? hوN Bدد اgص N N0ارة
N=N0
w
ω = 2πN I = f(N)
I = f(ω )
U U
I= =
Z 1 2
R 2 + ( Lω − )
Cω
1
Lω − =0 أي1 دZ O1
ن ا# >K نI
Cω
LCω 2 = 1
1
ω = ω0 =
LC
om
1
N = N0 =
2π LC
.*W < ا
اf G وهاN=N0 *]
>K I
H1 اO اارةF1? ب ــ
.c
1
. و] وي ا
و ا" "ارة1 اارة دO1 أي نLω = ⇔ Z = R V1
ا#
Cω
I0 =
U
R
⇔I=
U
Z
ac
⇔ Z = R : I O4ة اP" I0 >
ون ا
ا
-b
os
or
.d
w
om
2π 2π
2π∆N = ∆ω
أوrad/s 1 H"! ا#
ارة اد نG
ض ا# V# *O
. /
.c
:
ارةG
ض ا# ] بh
U
I=
ac R 2 + ( Lω −
1
Cω
)
-b
U
I0 = V1
ا# K
R
0& f
A ل ايW
ارة أي اG
دان اA V" اω2 وωı VK V# gA*1
os
I0 U 1
I = ⇔ I=
2 R 2
or
U 1 U
=
1 2 2 R
R 2 + ( Lω − )
Cω
.d
U 1 1 2 1
= ⇔ 2 R 2 = R 2 + ( Lω − ) ⇔ Lω − = ±R
1 2 2
Cω Cω
w
R 2 + ( Lω − ) 2R
Cω
LCω 21 − 1 = − RCω1 وLC ω2 − 1 = + RCω2
w
LC (ω 2 2 − ω1 ) = RC (ω2 + ω1 )
2
w
R
LC (ω2 − ω1 ) = RC ⇔ ∆ω = ω2 − ω1 =
L
∆ω R
∆N = =
2π 2πL
. R < اداB ا$
وL وR إ بf"O
ارةG
ض ا# •
. {ةF ~∆ آN دا أي أنh V1ا ن ا+ {ةF R & ن% اA ا%& •
ادةS?F? ــ3
: اKRO دةW اE O فO
N0 ω
Q= = 0
∆N ∆ω
L Lω 0
∆ω = ⇔ Q =
R R
. V1ة اh / ة وh ون و0
# *O1
ارةG
ض ا# < ]# $
دةW اE O Q
. آ*ةQ K 1 دا آ" آh V1 آ" آ ن ا،
. اارة ة1 {ة آ" آF Q 1 آ" آ
Lω0 1 1 L 1
Q= = = أي Lω0= V1
ا#
R RCω0 R C Cω 0
V1
ا# E
& ءP1إ
. : ط اS?F? ~دة آW اE O %]1
om
: V1
ا# O; واbH ا%G V *ي اO
I0
U L = Lω0 I 0 وU c =
Cω0
.c
I0
U c = U L ⇔ Lω0 I 0 =
Cω0
ac U = R .I0
UC =
I0
=
U
Cω0 RCω0
= Q. U
-b
Lω0 U
U L = Lω0 I 0 = = Q. U
R
os
UC QL
Q= =
U U
01"! أ# لU L > U وUC > U أن%
O وها. آ*ةQ دا نh V1
ن ا# 01 أhR
or
. اارةF
# فR دي إ! إK B @ اO EP ¨ هة% وه. &ط ا6 V1
ا#
. ــ ارة ام اوب اVI
.d
W=U I ∆ t: % هX $G
ا%
v فB V *] اK G∆ ن اt ل اةR^
P = UI وا
رة ا
I
w
U=VA-VB i = I 2 cos ωt
u = U 2 cos(ωt + ϕ )
p=ui 6A" ن ا
رة اA ه ا%&
p = 2UI cos ωt. cos(ωt + ϕ )
1
cos ωt. cos(ωt + ϕ ) = (cos( 2ωt + ϕ ) + cos ϕ )
2
p = UI [cos( 2ωt + ϕ ) + cos ϕ ]
%& d
& V* %& $G
ا%
v فB V *] اK G>" اh Y
V V ه ا
رة
ا
رةbO وريk اV& اp<0
ه4 أوp>0 K B $] $G
ا%
v
إذا آ نO 6A
. Gا
0 0 0
om
S = UI
P = UI cos ϕ
P
cos ϕ =
.c
S
ا
رةE O
ac U = ZI
cosϕ =
R
-b
Z
R
P = UI cos ϕ = ZI 2
os
Z
P = RI 2
ل+ لO4 R ف ا
وB V إG اا ]"~ ا
رة ا اRLC اارة%&
P=RI2 و] وي ه ا
رة
or
"]"~ اVk #ف ]"~ &ن ا] ازB V آK B كR
ا#
%& ^_ أو0
" وF* اPط اG^ %& i(t) % ور ر آ0"
كRأي أن ها ا
w
U
اداB ا$
*Pط اG^ %& ل+ لO4 و أن. cosϕ ا
رةE O {F " * آI % و
w
I2 <
0.8 V# E
# "! ا]"~ وه# 0'4ا
رة و
ات ا
ات
$ا#ت " ا! ر ا ،ات ا ذات
ددات
ه' ا ا ؟ وآ)
*) (' # $؟
Iــ ر
1ط و: '$./
"4ا '.456ا!' ه 3ه
5أول < أ:ز
"48ود ات ا وآ7ا ا1ره
(' ااء .و أ B# C#Dه A7ات ا@? ات ا
. 45اآ )1أن ات
ا ذات
ددات آ"ة <4إر@ إ( Bت :ة و(' آ ا
8هت
1ــ ه' ت I:ت ه
5
وآ7ا #"$؟ و ا( ا'
om
ه A7ات ؟
2ـ وLة ادد ؟ و ر5ه ؟
3ــ ا@? ا? ا '4Oا7ي أ58
أول ا
Rل @PQ# : '#
.c
ا!: '#Dا@ ات ا
. 45
و(' أي @ ؟
om
ا ا #Qه' ا Qا7ي : ?4ا@ $ Tا
" '( ، #دده
V6
o Qل ا #إ Bإdرة آ .:ذات
دد
. Y6Zا ا UL #QاdOرة ا.:
ااد $ ، #$ل أن ا ا oi #Qأو أن اdOرة L! ّْi
# <4ا #Qأن
ن _ .أو ه
) 45ااد ، 4ا
) اQل إ( ..... t
.c
ا@"$ل R( U84اdOرة < ا ا B
#Qه A7اv: #زا ا. <i
IIــ ات ا
.
ac
2ــ 1إر$ل وا:.$ل آ
.
ا>ط ا3 ;: <.
-b
os
or
.d
dd B# <4را@? ا7:7ب ا
GBF ': <:وا
ا7ي T#"$4ا w#ا. R '.:
1ــ دور آ < ا <#ا E <.:و R؟
w
2ــ رن <:ا
<4ا1ه dd B# <4را@? ا7:7ب .ذا
؟
3ــ "Dا ا1ة <:ا E <#و R؟ و @ ا1ره ؟
4ــ ه هك ا$ل #دة E <:و R؟
: @AB
$ ?4ا#ت :ا@ آ :ون # $دة وإ $:ا
"$4اا '.ا" E Iإdرة آ ، .:و "4آ # .ا
ا@ < #ها
6 I: '.دد اdOرة ا .:ا' . #"$4
#ا ااردة B#ها "$ '.واdOرة ا .:ا
6 8ادد
2ــ " 2ات ا ا
.
ا ا ه'
آ8 Uل ' و8ل آ. '.:
1ات ا (' و@ 8 Pوزل و( Cر V '( '$ا
8هت
،و
B#اح ا . #ات ا v( ،ن ات ا
1
آ '( w7ا6اغ :اiء . c=3.108m/s
C
= T IL λ = C. Tدور
5ا ا :دده ، fو
: T:ل ا λا: n
f
ا .
2ــ 3ا.$ل ات ا
ــ
$ات ا إdرة
( # ?iت آ"ة ا ،دون ا$ل ادة و:
ا ا وه @ Uاiء .
ــ آ #آن
دد ا آ #ا ( أآ" وه7ا 84ا@ دا
ــ 8 4ل اددات ا i6Zوا@ وا #ت ا ا
$ '( 45
ت ااد 4أ 8ل اددات ا ا $ '( ( ،ا#ت " ا! ر ا .
om
IIIــ . ;: ,-
3ــ 1ــ ! ورة 6ا. ,-.
ا#ت ا'
$ه' إdرات) @ ، B$ت ،رة ( ... ،ذات
ددات < BF 6Zر
"
ر آ#ه
، 5إ أن ه A7اdOرات <4أن
$وه7ا را"@ Vب ا :
.c
ــ أ:د اا '.ا U84 "$أن
$رب D )Rل ا
ac
= λوه7ا 8 :ز ا ل ا ا" ا .
C 3.108
f
=
103
= 3.105 m = 300km
ــ 8ل اددات ا i6Zه _ 84 Cا "$در B#ا)#Z <: 5
-b
اOر@ت .
ــ اdOرات D V Z
BFل ا( .
وه7ا '4أن $ ?4ا8 '( #ل
ددات ،ا'1ء
os
$إdرة ذات
دد
#L <i
U84 ، Y6Zدده ل
A7:اdOرة .
3ــ 2ا .ا<: ;:
.d
u ( t ) = U m cos ( 2πf ( t ) t + ϕ)
. ن:/ Um وϕ IL
< ارi
ــ
ر ه# <i
" ا
ا، iرة اdO اUL 4 #Qر ا اD
u ( t ) = U m cos ( 2πft + ϕ ( t ) )
. ن:/ f وUm IL
om
.c
ac
-b
os
or
.d
w
w
w
ا
Modulation d’amplitude
ــ أ
اI
!"#$ ا'&"از ا1 ــ1
AD633 اء#) ة+#, ا-)./$ أ ــ اارة ا
, اp(t)=Pmcos(2πFP.t) "!رة ا ا
و# اs(t) p(t) وs(t)
دا
. !-ا
. s(t).p(t) اء5/
ا0 وs(t)+p(t) ./
ا0 م2
A ا. BC .D ذات وu(t) دا78 ل:-اء ; ا5/ ا8 > أن2- ــ1
. u(t)=Um(t)cos(2πFp.t)
ا
؟IJ هD! ا
om
7R داءD 8 8 !رة8 وه، اء دا5, !ز/U0 AD633 !; اL!0M;ارة ا5م ا2 ــ2
ارة5 ا78 أ5, X8 YDا0 !M8 ا
فC ، [0 \! ا78 ] ، Bus إ;و20
. ^ اX8 785و
1 ^[ ا! ا0 و^ اا، 78 أ7 ا^ إX8 ;ن-0 AD633 !;ارة ا5 اJ_`
.c
. 8!R!رب ا2
c ا
!آ7-e ] ا، 8 ^ ا7إ
-15V !D CJB0 hY0 رi/C يJ_ ا5 ا، E2 وE1 نX_5 ا: ![ ا0د أر^!م اا5 1 ــ2
ac
. S جo وا+15V , CJB0 hY0 رi/C يJ_ ا5وا
؟6 و4 و2 [0[ اا0 رi/C q آ2 ــ2
-b
os
or
.d
: -675
w
"اداFG اH.,$ us(t) - داB)< S .9:"; ,< ا?>لAD633 -)./$ اارة ا/
. E2 وE1 . 9)5 ,< KF اu2(t) وu1(t) $اء اا:
w
. -)./$ ا-R.&"9/ارة ا.& S)T$ وهH.,$ ا-$&.V k PQ us(t)=k. u2(t). u1(t)
ا$ !"#$ب ــ ا'&"از ا
w
ز
ا.#Z إ: 1 !"# ط.YZ
: h !, C/ اi اآA/e
. s(t)+U0 E1 _5 ] اGBF1 5 > YC *
2 ا78 GBF1 YDا0 [ y R U0 وf=100Hz ! وددهSm=2V !M
D و, إ"!رةs(t)
U0=3V>Um
( 1 ;|"!رة ) ا# ا78 :-e] ، s(t)+U0 اY1 _5ب و] اJ0J اD "!" را78 C!
om
.c
ac
-b
os
or
(3) ;| ا78 :-e] us(t) وجoب اJ0J اD "!" را78 C!
.d
w
w
w
: -675
"
\ ا، اء#) ة+#, ا-)./$ ;"ج اارة ا,< _\>? " ا$ا
. _.?" ا$ اB e! يg وا.T"دد ا$" ذا ا$` و اa;, "دد ا$" ذو ا$!
ّْ ا
\
" ا$" اT 2 ــ1
ة وR اآ اU0 أن. s(t)+U0 !eC5 ، !;ارة ا5 E1 _5 ا5e8
. s(t)=Smcos(2πfst)
p(t)=Pmcos(2πFPt) : هE2 _5 ا5e8 > Yوا ا
us(t)=k.p(t).[s(t)+U0] ! اeC5 S جo ا5e8
u s ( t ) = k × Pm × ( s ( t ) + U0 ) . cos ( 2πFP t )
نU] u ( t ) = U m . cos ( 2πFP t ) : ه.D
أن ا
ا
!م ا
U m ( t ) = k × Pm × ( s ( t ) + U 0 )
om
b = U 0 وa = k × Pm .
(
.D اUm(t) و. s(t) ّْ دا ا8 !رة8 أيU m ( t ) = a × s ( t ) + b : .D
ا:])
s(t) اتB 5
C hا أي أ
.c
. : ّْ
" -.Q 3 ــ1
: ا.D
ا:C s ( t ) = Sm cos ( 2πfs t ) : ! ا|; ا78 ,
أن ا اّْ دا
ac S
: ه
U m ( t ) = k . Pm × ( Sm cos ( 2πf s t ) + U 0 ) ⇒ U m ( t ) = k . Pm . U 0 m cos ( 2 πf s t ) + 1
-b
U
0
S
os
: ^
وU m max = A ( m + 1) وU m min = A ( −m + 1)
w
^X
!0 Um min وUm max 50 اR 8
: !ا
w
U m max − U m
m= min
U m max + U m
w
min
: SF
؟3 ;|! ^ دد ا اّْ ا ] ا
1
fs = ≃ 430Hz
2, 3.10−3
1V/div هD اأD!R- ا: Y
اR iR ــ أ2
U m max − U m min 3 − 1
m= = = 0, 5
U m max + U m min 3 + 1
$دة ا: 4 ــ1
. ) :
B)< "وط ا?>لi : 2 !"#$ط ا.Y,ا
ا|!" ا78 5 |!ه. U0<Sm ;ن-0 Sm وU0 [ > و0!R اL!0M; اi!آ0 -
4 ;| ا. us(t)
om
.c
ac
78
R;ب و [ زر اJ0J اD اY _5!0 us(t) وا اX _5!0 [ ا ا0
. h8 :- ا0J0J اD , ذ6 ;| وا5 ;| اC . XY !مeا
-b
os
or
.d
w
w
w
om
؟5, !- اIJ ] ه.D ه ا. s(t) "!رة# ا. us(t) ف اX ــ ^!رن1
.c
2
ف ؟-e h " ;"
ac
. U0>Sm Sm وU0 [ y 5
0 0/ ا5
ــ3
. 0ا, 8 ؟5, !- اIJ ] ه.D ه ا1 ــ3
-e h " ;" ذي0J0J D ر78 ل:- ا5 `آ2 ــ3
-b
. XY !مe ا78 بJ0Jا
> أن2- ، ف-e اh " 2C
!لD!0 . fs وFp C ^ اددB وU0>Sm ب- ــ4
os
. fs ;0 أآFP ! إذا آ!ن ادد8 دة, ;ن ذاC .D ا
: -675
.$.?"ف وه آ, اli -K!"m _ T$eZ :
وB)< آ ا?>لn$)
or
Sm
Sm < U 0 ⇒ <1⇒ m <1
w
U0
_ اB)< ( FP>>fs ) fs ّْ > " ا$~" "دد ا/& " أآFP _.?ن "دد " ا/!
. FP>10fs
Démodulation .
$ ا- ــ إزاII
RC ت.?i" ــ ا1
4 !"#$ط ا.Y,ا
1 -و., ا
(2) ;| اا (وا78 RC ) (1) ;| ا ] اC/ اآ اA/e
) 78 RCاازي ( وا; 5دد ا oeوXن أو!ن C!^ R p = 1kΩو
R = 100Ωو; C=5µF h
D qورا DاJ0Jب ر^ و!Dب Aود . LX 0
[ ا , 78 5و. 0!\ Um=100V h
D
om
.c
ac
Bادد fا 10Hz 2إ 1kHz 7و] آ ة 0 c2ا YDرا DاJ0Jب ا Ums .D
اoوج ) ; Re!0 us(tآ. i
-b
Bات ا 50 UmS .Dادد 78 :-e] fا e-eذي ا|; ) (3اا]> آRC i
78اا و )C (4ا]> اآ 78 RC iاازي .
os
or
.d
w
w
2ــ
" Rر ا!"#رات ذات ددات ا (filtre passe-bas) oeا5ارة ا; L!0Mا
0
Rور إ"!رات ذات ددات
" R . oeر ا!"#رات ذات ددات ا
!
) (filtre passe-hautا5ارة ا; L!0Mا 0
Rور إ"!رات ذات ددات . !8
ف L!e\ 78ا RC iY2اJي i
Cدور ا"
ار ددات ا ، oeو!e\ 78ئ اiY2
RCاJي i
Cدور ا"
ار ددات ا
! .
3
2م 50ا ؟ , 8ا. 0
ا .,و : 2 -آ i.ا7ف
:-ل 78ا!"#رة ا
ا ا!"#رة ا i/C us(t) eا!
Dل آ|X qف ا!"#رة
ا 7R ، eه IJا
U0زا ا JMا اBض A/eاآ iا; L!0Mوه ! 8رة 8
om
5,ة ،إذا آ!ن Tp ، Tp << R 1C1 < Tsدور ا ا !-و
Tsدور ا!"#رة ا. e
: -675
"iوط ا?>ل <) Bآ7 Yف :ه :
.c
ــ أن !/ن ا"; v "$ج دارة آ i.ا7ف ذا
ac
.:ت "6ة و -a/& $أ _/i eQا'.iرة
ا
ّْ. -,
و! SK?$هgا إذا آ -$&.V Z.اSK? τ = RC +
-b
ا "$ا -?:ا: -.$
1
< Tp ≪ τ < Ts ⇒ f s ≪ Fp
os
τ
TPدور ا "$ا? _.و Tsدور ا'.iرة ا
ّْ. -,
or
.d
w
w
w
om
: -675
ــ 'زا \
"
-ا !: H#
آ7 Yف ا "$ا
\ &ا. 6 -Fم R.,Vو "",) siددات ا ، -
a;,و!/ن هgا
ا: Y/ا إذا ? SKا"Yط . Tp ≪ τ = RC < Ts :
.c
ــ gQف ا "آ -ا " $eة )& "$ا"$) si" -Fددات ا. -.T
ب ــ أر -y ! Dه IJاا .
&
$ا .
ac IIIــ إ.#Zز .9:ز ! P& _K$eإذا<
1ــ درا -اارة ا $از!" si" : LC -ر ) passe – bande -KF,
A/eاآ iا; h !, L!0MواJي ;Cن ; C=10µF h
D qوو"
آ 78اازي .
-b
ا; !MC- !
qاJا L=1Hو أو
!2و. R=1kΩ h
os
1
= . f 0آ;C q 3ــ 5د !! ادد اا]> 2ا:2ى !^ ، Ums .Dر. h
2π LC
w
5e8ر [0ا5ارة اازM0 LC Cا!, 2R Lت ا; RYeBMا !MDا!Y-ت ا#ذا8
`|eC ،آ ] L!0MهJا اMا . Lو!2#ء إر!Dل وا 5أو Y-وا5ة ACم ا]> 0ادد
ا!oص 5 f0ارة ااز LC Cودد ا ,ا
eا ، Y-و Cذ !
[ 0اC-
اJا Lأو
Dا;. C q
om
ض ] اآ iا; L!0Mا 5 >0!Rادد اM0 ، oeا! 2D¬ Lل و
Rو"
! !MC-اJا q . [ 0!^ Lآ ! !oودارة إزا ا .
A/eاآ iا; L!0Mا C/أ IX8و !
Bا C-اJا :- Lل 0 78إذا. 8
!0 Cا YDرا DاJ0Jب اات X_ ، u4 ، u3 ، u2 ، u1ل ا"!Bل اآ. i
.c
1ــ 7Rا5ارة ااز LC Cدارة اا]> !/ ! . circuit d’accordل اددات ا; آh-R
0ا YDه IJا5ارة ؟
ac
2ــ ^!رن 0اات ا Xواآ. !M !2
i
/ن ا"$ات ا .9FK$)! $ا9ا: -aTG Rا gا ! _ .9 ;
H#إزا.9,
-
. -675
-b
ا 5أ :
os
or
ا
om
*
<,درا %آ
6 .
آ آ+ %ر* Gوا >/
0 .55آ .ا. "!-
* 1<, >,آ ? 0ا 1%ا". 01
:Aآ آ@ 8ر ا ) F(? OG : E>.? .E>>,(Sأن
.c
إ'ا
.E .(Hا> ا> '.وا>> R (O, i , j , k ) G5ه :
dOG ∆OG
vG = = lim
dt ∆t → 0 ∆t
om
:
4 4"
: 0(?? <م, (e'ة هاc5 6 ذاV. @ر8 آ آ%'را
0 ا$ اV. ا1, . <
^ >ى ا+5.? α = 20° او8? 'ةc5> اV(>, ا? ا^و
و.( و. (5ل 'د ز:) G # @ر8 آ23 اV,( وe'? 6% 'ة ?'ونc5> ا6أ
.c
. ( )أV( ا6 V5
τ = 40ms
' أF( 'ادh اV?.@ (i j(/? ا$ اV. اj?, ا^
< و.E3'ة إ وc5>(' ا, : (,.Aا? ا
# @ر8 آ23 اV, . <1? #,ا و$ اV..? j+ )lف ا1 واk?.H V.? k+A ;(
W
ac
. ( )بV( ا6 V5
. τ = 40ms و.( و. (5ل 'د ز:) G
-b
os
or
.d
w
: @"رAا
اا6 ا$ اV. @ر ا8 آG .6% v4 وv2 V( V +5.? ــ أ1
w
. G4 وG2 0(3>ا
w
∆v (t )
a (t ) = : هt G
رع. اE .6 q?
∆t
. 0(?ر.< ' ti-1 وti+1 0(G? ةW[ ti G أن ا.
@: ا#$ هV>,
∆vG
: أنF(? aG ( t ) رع. اE , ه ا><'ار.5 ، q ا, ∆t ه.5 .'56
∆t
∆vG dvG
aG (t ) = lim =
∆t → 0
∆t dt
. m/s2 > 'ات ه.م ا.G5رع
ا.و'ة ا
. %ي
(; ا'را$ ا> ا.? رع. اE : 8
: CD
. %.5 % ل.>%.? .EA و. a3 E>?< ا.( ا+ ا% 'را+5.? ــ ا3
=ا<ت ارع/ب ــ إ
om
: R (O, i , j , k ) ر.رع
د. اE ت.(H* إ'ا
dv dv dv dv d 2 xG d 2 yG d 2 zG
aG ( t ) = G = x i + y j + z k = 2
i + G2 j +G 2 k = ɺɺxi + ɺɺ
y j + ɺɺz k
dt dt dt dt dt dt dt
.c
: EF تG/
r+ R ? j+ ر.(
دO, i , j ) ى6 G آk,.إذا آ
: ..ت آ.@:ا
ac
OG = xi + yj , vG = xi
ɺ + yj
ɺ , aG = ɺɺ
vG = vx2 + v y2 , aG = ax2 + a y2
xi + ɺɺ
yj
-b
: ..ت ه آ.@:ن اs
(O, i ) آ <(>( و
ا>رG آk,.إذا آ
OG = xi , vG = xi
ɺ , aG = ɺɺ
os
xi
.
I4; سA=ا< ارع ;
أ/* إ
:
I4; سAK$ 34
j+ (i ط.<%u س.% ه أ,(
س.%أ
or
. 2>.?
G5>' و. ( M , u , n ) 5
.d
dvG
aT = أنF(? %.>>رع ا. اE aT
dt
v2
. M 23>ر
ا.>ء ا.5,ع ا.U هρ أنF(? aN = >G5>رع ا. اE a N
ρ
: ( اآ+W '' .5 0> v وa 0(E> >ل ا'اء ا:) 0 : 8
a.v = a.v.cos(a, v )
α = (a, v ) او8.? a.v رة ا'اء.U إ
yW.+ ن اآa .v < 0
6ر. ن اآa.v > 0
. >G5 (>(< ن اآa.v = 0
om
"ع اNى اLر! ا" T
NDا" #ع = Iم .
: 8
> 0Mآ 8ا<ر 0ا>(( 0(? 8ا ((.i 2وا : ((.i (i 2ا>ا 2ا ((.4ه ا2
<
('+ .Eأ ا<ر .
.c
ا> 2ا>آ8ي ا 2 ) >Jآ? ( {(,آ #8ا }>Jوا>.ور ا:Aث , H:H , Eم
. ?.Hأ
. (.i 2 Vc
ا> 2ا>آ8ي ا^ر : 3آ #8ا^رض ' e:را %آ.ت ا^.م ا ك ل ا^رض )
ac
اe.1ات وا^@>.ر ا 5>.? (.i 2>? }( ( .. (6.51hا'@( .
ا> 2ا^ر : 3آ r1? j+ Vا^رض > 0ا.+6ر . #أر.A . .(3ل :ا>. +/
و>' Vرا 2(> %ا^.م ا ك r1% 6ا^رض أو 6ار .qع ;5 V(y3
-b
?> 5>.? .((.i .ا'@( .
? +5.اآ.ت ا<(ة ا>'ة > 0ا.+6ر ه 0$ا>(. 0(((.i 0
os
اbIط ا2
4
∆vG
ا CNا
4ا ` ∑ Fext = m ∆t
.d
j+c,ا>'c5ة أ
<( ، .و 2c,ا V.ا$ا
@.E? ;1?, H ، .Eز @ +1ة ? j+c ?.@ ?.Hا1%
)( V?.@ (i jا'hاد وآ; , . >Eك ا V.ا$ا
ا #.ر أ+,ب ا.Eز (
w
ا j(/از r1 .ا>'c5ة ،و% .
;(<+,ن V4J, .ا.Eز
( 85ا V.ا$ا
ق
ا>'c5ة ? Vqا<ة Fا ;(6 .E<+1ا ، ( F = 0, 27 N ) j(/و
}q,ا@ V, kا>ا23
w
ا G .Eآ@ 8ر ا V.ا$ا
'د (.و.و 6 V5
τ = 80msا(V
w
om
1ــ أد ا<ى ا> 6 <+1ا V.ا$ا أ.5Hء آ;
ا? أ^و .
.c
2ــ أ k+Hأن ) ( ∑ F
>ع ا<ى ا./ر( ا> 6 <+1ا V.ا$ا أ.5Hء آ;
.ا<ة ext
∆vG F
. ∑ Fext = m m ،ه آ ا V.ا$ا 0 < . m=450g :ا@: ا<>
∆t m
or
∆vG
، ∑ Fext = mا@ح ,ه$ا ا<,.ن ، 7ــ إذا k>6أن ا<,.ن ا #' 0 (5 ,.Aا@:
∆t
w
∆v
.5 .'56ه , ∆tا.5 qه ).رج ا<> E , Gا.رع r+
، aGا@:
∆t
w
∆vG
,.@ ?.>? ∑ Fext = m ∆tن ، Gوه ا<,.ن ا∑ Fext = m.aG 0 (5 ,.A
cن :
;
!4 ،
X 0وي "ع اNى اLر! ا"=! S
E #! T
NDاء آ
ها ا #و ارع "آ+ %ر* : G
∑F ext = maG
' 85ورة أ.ب آ دوران ، G5ل ر 2
، k?.Hأر . 3أ) $ا Vq1أ>' <'#
ه #$ا>'ورة } +, .ا ، Vq1ا><' { ا>> 6ا>'رو %و ,ه #$ا>>>? 6آ8
@ره F( ، G .آ. M .E
1ــ اد ا<ى ا> 6 <+1ا>>:) 6ل آ دورا . .E,و'? .EAون
%آ@ 8ر
ا>>. 6
ــ وزن ا>>P 6
ــ (HXا 6 V+ا>>F 6
2ــ +,ا ا> ''>.? j+ Rورة وا
ا> ا^ر. R 3
2ــ ' 1د ا .ا>( R
6>> ((,.و ' . Rوا5%
.ر
.E6ا>. R' 2
om
ا ا> ' Rا> '>.? j+ورة ا>>.
6
%ن
ا ا>
Rآ دوران . G5
ــ .رع ا>>'5 R'
6م aG = 0
.c
2ــ +W 2ا<,.ن ا R
0 (5 ,.Aو '. . Rذا 5؟
+1,ا<,.ن اP + F = M .aG : R
0 (5 ,.A
ac
+1,ا<,.ن ا .>? R'
0 (5 ,.Aأن s
aG = 0ن V(A> 0 ∑ Fext = 0ا<ى :أن
∑ Fext ≠ 0
-b
4ــ اNن ا@I f
cاNن = :أ ا<Kات ا"د .
os
A 0(> +,و A / B 0 ، 5(? (HX
Bا<ة ا B 6 A .E<+1و B / Aا<ة ا .E<+1
F F
. A 6 B
or
%اء آ.ن ا>.ن
آ أو
%ن
sن ا< ( FA / B 0و .<< FB / Aن ا>.و :
FA/ B = − FB / A
+1ه$ا ا<,.ن ?< +5.ى ا>.س وآ< +5.? {$ى . '? 06
.d
. [g
1ــ (S) .+ .> +,آ;
.63 ، M=200gق ى أ
< ?( Fا>.س ?('? .>E5ون
w
F=0.5N .E 'Uو > 6 ;? rا>ى ا^
< (HX j) . F ا.ك @ +1, .ة أ
<( ?.H
w
6 >د6 E> ن اr1 ا وا0(? ك.hب ا.(i
. (S) 6 r1( اHX
R R
. <
^ اr1ا
{ %.%^ن ا,.< ا، 0 (5 ,.Aن ا,.< ا+1,
P + F + R = m.aG
G5>>' ا.> ا> ا6 (E>@ ا:ط ا.<%إ
R (O, i , j )
(1) Px + Rx + Fx = m.a1 ⇒ F = m.a1 : .5' Ox6
ا>ر6 ب اآ.(i Py + Fy + Ry = 0 .5' Oy 6
R − P = 0 ⇒ R = P = mg أي أنOy
. >(< @ر ا8ر آ. ( آ <(>( ^نS) @ر ا8آ آ
F
a=
om
: .( ا+ اk?.H @ر ا8 >آa رع. أن ا0+( (1) @:ل ا:) 0
m
. م.G,.? (ة4 (>(< ( آS) @ر ا8
آ آ..?و
a1 = 2,5m / s 2 : a رع.ب ا.
' ، l=30cm
.>? (e'? 6% @; ?'ون:1, ا23 A 1<5 ا06 '+ ، B 1<,
ــ2
.c
<+1 F } ا<ةq, <+ F( α = 45° او8? <
^ >ى ا+5.? :e. ( ىS) ا
(S) واVe.> ا>ى ا0(? س.> أن ا+, . Ve.> ازي >ى ا.(هHX j) ، ;(6
ac
. k=0,1 ه. ا#$ك
ه.h اV. ك وأن.h.?
؟Ve.> ا>ى ا6 ;ل آ:) (S) @ر ا8( آ آ+W ه.
. ;q@ V+@ ا.E1< أن0> ا,'
ا.>أ ا
-b
: ااب
. Ve.> وه ا>ى ا#ر. 0 ,.Aء ا8(
اS) ا6 0 (5 ,.Aن ا,.< ا+1,
'. >? ;1?, و.((.i . # +, ي$ وا3 ا^ر2>? وه ا. ا2>} اq, ر./,
os
R (O, i , j ) G5>و
: (S) 6 <+1>د ا<ى ا
or
(S) وزن ا P
. Ve.> ازي >ى ا.Eه. اF( ?.A ا<ة اF
.d
j/ +5.? e. R E> ن اr1 ا وا0(? ك.h ود ا. (S) 6 r1( اHX R
آ ا5 }6 .ه.5ك و.hاو ا8? > ϕ او8? Ve.> ا>ى ا6 >G5>ا
w
RT
(%.>> ا+ ا>آT أنF(? k = tan ϕ =
R : (.@ ا:.? ك.h اV. ف, . (S)
RN
w
+ ا>آRN وf ب.E 8,ك و.hوم آ ا > ?<ة ا.< وه اR E>
w
F
− mg sin α − kmg cos α + F = m.a2 ⇒ a2 = − ( g sin α + kg cos α )
m
a2 = a1 − ( g sin α + kg cos α )
. Ve.>{ ا>ى ا$ت وآ.آ.hا د اG, a1 0 4? وأ.H a2 ( أن+ل ا:) 0 :
. م.G,.? (ة4 (>(< ء ه آ8ا ا$(
هS) @ر ا8إذن
آ آ
a2 = −5,1m / s 2 : هa2 رع.@(> ا
: ;q@ V+@ ا.E1< ا أن,'
ا.> ا,
vB 6? ا
ا> ا^و.E( إV(% اB 1<5 ا0(? (@ اآ.1 ا5ه+ +1,
. (S) ا.E(
z@(% ا1<5وا
: B 1<5 إ و; إ اA 1<5 ا0 ;@:1,' ا5 (@ اآ.1 ا5ه+ {$ آ+1, vB ب.
( )
1 2 1 2 1
mvB − mvA = W F ⇒ mvB2 = F .ℓ = m.a1.ℓ
2 2 A→ B 2
om
vB = 2.a1.ℓ = 1, 22m / s
: ;q@ V+@ ا.E1<(%
ا.> اd ب. (@ اآ.1 ا5ه+ +1,
( ) ( ) ( )
1 2 1 2
mv f − mvB = W P + W R + W F
.c
2 2 B→ f B→ f B→ f
1 1 F
− mvB2 = − mgd sin α − RT .d + F .d ⇒ − mvB2 = m.d − g sin α − kg.cos α +
2
1
− mvB2 = m.a2 .d
2
ac 2 m
-b
v2
d = − B = 0,15m
2a2
os
وإذا.(>(< G ر. ن. إذا آ، م.G,.? (ة4 (>(< آG ا<ر8ن >آ
. ل اآ:) ?.H G 1<5 رع. اE aG k,.آ
.d
. vG = vG .i هG 1<5 6 اE أي أمOG = x.i 23> اE>? t G V
آ
. vG = v0 وx = x0 .5' t0 = 0 G' ا56 : (.( اe'+وط اJ ا+,
w
أن,
dv
w
a= ⇒ v = at + C
dt
t = 0 ⇒ v = v0 ⇒ C = v0
v = at + v0
dx 1
v= = at + v0 ⇒ x = at 2 + v0t + C '
dt 2
t = 0 ⇒ x = x0 ⇒ C ' = x0
1 2
x= at + v0t + x0
2
اط اأ
om
ــ ا . : Hارض
-1
ــ ا 5J : IHة /ل ا ;* ) و5A H &+>.ة N/kg
5J S>C2 :ة /ل ا ;* ) EرR2ع و #ا >&ض .
IIــ اى ا&" # $%ف .
.c
1ــ /ى ا+,-.ك ا&
آ
&Aآ) دا!T U
ac
\
W2ه 85ا *ى ا &' ( )*+ف ا !Tا /ا &Cك < ،ة و5Aة < 2ة
ا !T
-b
ات <ة اWCAEك ا : !T
ا] & :آ <Gر ا /
&^_2 Uه ه ا& )& )C 8/2آ ا *Gر / G
os
9H.ج )<=> 25Jا )>+ S>C2 )C^ k @A f = k .vGn : ) Cا !Tو Wbا /ا eG
+C
، vG = v !".ا >=<) . f = k .v n
.d
W2 5H :ن <) ا &) ]&fة +GC
، n=1 9U_. ،ا >=<) ا *) آ، f = k .v : 2
w
!"#$آ fر آ أو * !T
Tى 2س )*+ )Iklا ، /
/ $ع ه 89ا *ى 5ا
>) أر5Uس .
ا 2ه :
ــ &^_2 )*.ه & :آ ^* ا !Tا اح
ــ ا : 8/.Eا #ا &أ
ــ ا . : Hا
ــ ا 5bة 2 :وي 5Jة وزن ا /ا اح FA = − ρ f .V .g : !T
@ أن ρ fا )CWا !T )/ب kg/m3
Vا /ا اح (m3) !T
2
5J : gة /ل ا ;* ) ) (N/kgأو m/s
om
ع. ( }
)$&W &آ) ا/ ا$&b
اR. ا) آ&ا ر<) وT ا
=لU )$&W ر اG< &آG !l* ا ا
*) اH ! اl ا5$52 )> Avimeca W
أ.& >C.
. (t,y) < ازواجeCWH
R ا. : ر ر رأCU*' ! ا
)/C )^ا5A} إ$&>2 5> و، regressi تHH ول ورا ا5/ ا.& ول ا *س إ5 &.
.c
dy
t ( ) اE5 v &اتf2 HH ^ رv < ب.&+ *م ا$ ، v = وهvG )& ا
dt
ac . }
اR. ^ ، )Jb ا
-b
os
or
.d
w
w
w
;رCا
v=f(t) HH =ل اfC ــ ا1
)&آA )>+' &زا+ مI. W H ل ا/ ا.+ د5A ، (I. ودHH &ز ا+$ أ ــ
. مI. )
آ$&W ا
. c=ل ا &آ) ؟ اU )$&W ر اG< &آaG رعC ) ا/C <HC2 أم5$اC2 ب ــ ه
. HH ا *رب# اWb ج ــ ; ا
!'*2 )*. ;$ه9ا ا ! #ر ا &ت <) ا &) ا 5A . vℓ )$5د <) . vℓ
د ــ ;
aR.ا ، HHا س 5H HHا] !'*C$ . Oه9ا ا س ا #
ا *رب
)*.أ
:. τ Gا ( ا . τ )< ( .
8ــ <) 5A a0ا^) a0ا ر ا &أس 5Hا t=0 )I؟
2ــ ا 5را) ا )$&IH
أ ــ أذآ& &> (W$اCد
8درا) &Aآ) & Gآ <Gر ا . )$&W
ب ــ أ^* Hط ا ، )$&Wه ا *ى ا 5A . )*+د ات آ ا *ى ا )*+ا . )$&W
5Aد ( ( ا *ى ا ;=ث ،ا *ة ا =U 25J &fC2 Cل ا IHم ا . T5+
ج ــ S+Cا *.ن ا ; (2H .ا )$&Wأ^Hء *' ا &أ
ا 52 !&
!Tد، 8
أآ eCا >=<) ا / ( &2 Cع ا *ى ا #ر) ا )*+ا )$&Wو mآ )Cا )$&Wو)/C
ا Cرع &آ <Gر ا . aG /
om
د ــ *Zط ه 89ا >=<) ا ر ) (O, kا &أ ا . :ا ، Rأ^ y+ا >=<) ا : ) C
dv
) A ( &+ . (1و m ) E5 Bو kو FAو 5J gة ا ;* ) . = A − Bv n
dt
.c
8ــ ( أن &) ، vℓ )$5A )< +2 Gوا A ) E5 vℓ &+>2و Bو . n
v n
)(2
dv
dt
ac
و ــ أ^ y+أن ا >=<) ) eCW2 (1ا Hا = A 1 − : C
vℓ
-b
ز ــ أو 5ا &+>Cا &
5Aا^) )/C aا Cرع aGا ر )
(O, kا t=0 )I
1ــ ا&د ا 3<=,آ
ρbille درا) &Aآ) آ& )$آ m CCو V /Aوآ CCا )/
os
: Pوزن ا P = m.g ، )$&W
: FAدا
>) أر5Uس FA = − m f .g = − ρ f .V .g :
w
mbille g − m f g − kv n = mbille .a
dv
(mb − m f ) g − kv n = mb .
dt
(mb − m f ) k
A= g B=
mb mb
dv
= A − Bv n
dt
T =ل ا *ط ا &أ
اU )$&W ر اG< &آG )) &آlRC ا >د ) ا، ) ا >د85; ه2
?ة آ3&& ا&د ا22 ــ2
+ 2 اB ا: ا2م اA:أ ــ ا
vℓ &) أن/C ( ا+2
om
dv
= 0 : ) أي أنICH )*C )&آA )$&W &آ) اA +G2 @
dt
: CHC. )) &آlRC
ا >د ) ا
.c
1
A n
A − Bv = 0 ⇒ vℓ =
n
ℓ
B
ac g
k
n
vℓ = ( mb − m f )
1
-b
ا2م اA: ا$ مI. إG )&آA !"#2 vℓ )$5 ) ا &) ا$&W *رب &) ا2 5H ــ
os
t0=0 )I
ا
رC2 c ذ5> 2$م اA:8 )A& ا89 ه2 : رهG< ) &آC& 5$اC2) و$&W ا &أ
∑F =0 : م5>H &ىU) &ة أ$&W *) ى ا+ ع ا *ة ا/ :
+G$ Tم داI. . G )&آA
.d
ext
f = 0 c 9 آH$5 . )$&W G رG* &آ اT5+ رع اC ا
(mb − m f ) g
w
(mb − m f ) g = mb .a0 ⇒ a0 =
mb
HH س: <) ا > اT5+ رع اC وي <) ا2 ، .+
. t0=0
)ج ــ ا ( ا &آ
:. τ G
*) أ.
HH ا *رب# ! اv=f(t) HH ا س# *'! اC$
? آ3&& ا#?ا
vℓ = a0τ : )<=> τ )< د52
. T5+ م اIH ة ا5 ر5< )+2 ( إء رτ )< (W2 :
Euler 3 " أوF3$%,8 آ3<=, ا&د اG- ــ3
%أ ا2$ أ ــ
$>C )) &آlRC >د ) ا+$&*2 ]C *) أو & ( ا$&' (W2 ــ
> أن. @
v ( t + ∆t ) − v ( t ) dv v ( t + ∆t ) − v (t )
a(t ) = lim ⇒ a(t ) = ≈
∆t →0 ∆t dt ∆t
v ( t + ∆t ) = v ( t ) + a ( t ) .∆t (1)
)*$& R] و. ا9 )$&ارW2 )RG زه/. إe/$ C ( ( ا ب اCA& )*$& ا89"( هC2
C واt )I
رG* >&
) &) &آ اeC$ )*$& ا89>ل هC آ أن ا. )$&ارW2 )<ر
. t=0 )I
اv0 )T5+ ن ه ا &) اA اe k
نW2
: ) اوA& ا
@ أنv ( ti +1 ) = v ( ti ) + a ( ti ) .∆t : C اWb اCC( آW$ C ( وا1) )<=> =ل اU (
ai = A − B.vin
om
a0 = A − Bv0n H$5 t=0 )I ا5H
: ).; ) اA&
ا
v1 = v0 + a0 v0n ∆t e.
.c
ة ا بU 2 ∆t
ac
)*$& اaRH ( رع وا &) ا اC ب اA 5>.و
! & *) أو$&' >لC )G ) ا$&IH ا * اS2 ( (W2 C اB وA وn < ( @+. ^
. (HH اS2 ) أي+$&/C ا * ا
-b
. ــ اط اأ
اVI
ــ1
os
/ "! ا#$ 5H l
&! أر/ ا ا9ر هG* &آ) &آ اA هe] / & ا *ط ا
. *
) *; *ة ا
، &اغR < ا2 &ا إذاA ن ا *طW$ $&I.
or
:._^& وز2 5$ / أي أن ا. lل ا ;* ) و
&! أر/
e] / & & ا *ط ا+C>.
. *
g = aG أي أنP = m.g = maG : (2H .; ن ا.* اS+.
w
: GH
)<=> * ا. R ا. : ( اO , k ) >
ا
dvz
أنt0=0 )I ا5H 9A_. . )T5+ &وط اb C )C; د ا5. az = g ⇒ = g ⇒ vz = gt + C
w
dt
. )U )H دا ) زG )& أنCHC. وvz = gt أي أنvG (t = 0) = v0 = 0
: z(t) ( @+. )*$& اaRH
dz 1
أنt=0 )I ا5H 9U_. . )T5+ &وط اb C’ )C; اc 9د آ5. ، vz = = gt ⇒ z (t ) = gt 2 + C '
dt 2
)& ون5 eG ا/ & ) &آ) ا *ط اH أي أن ا >د ) اC’=0 نZ
C وz(0)=z0=0
1 2
. z (t ) = gt : ره آ_] > ا ( هCU ا2 O )*H ) و( اT5
2
&A )
*طT5 )& ون5 S2 C ) ا+G ! ام ا/ )+H >. ) ا >د89وه
. مA,N8 ة3O, 3&3, آ- ، ) ا &آaRH *2 .أي أ
om
2ــ أو2 tM &+>2 5ر £$ا )Iا ا
*) =رR2ع ا< ، G )*H zM Gوا. :C< eA
3ــ أ. zM )< eA
.c
ac
-b
os
or
.d
w
w
w
اآت ا: ت
Application M mouvements plans
%
*) ('ل ا+,-
آ. ــI
# $%# أن$( v0 " ! آ إر ارض
. ارض
*+آ, أي.%/ *"ز1 234 % أن ا#+2" و، اء1* ا8 ك:+,;ى ا1 !*" ، @ل ه= ارا4
. , ط1%
ا
رع3'
( ــ1
8 α ن زاو1: *"ٍا أي أI v0 m (+ ) آ ( ذات آO %" "
. L+M %Nل اO أن#+2" .ف%او اJ α اوJا ! " ، Oxy %/ى ا1+ !ا
om
آ / %ر ا1T J آG 83ا1 (2!" PQ ، (I =#+2" 3 أر8 / %آ ا, "رس
. 3 ار8! .# R (O, i , j , k ) LM! و2+ (2 / *Uا,V LQ
: 1M "Nن ا1"% اW#"
(1) aG = g M وP = m.aG أي أن.%/ *" وز$ إ% ا8YZ
.c
: R (O, i , j , k ) (2! ا/ aG تUا,إ
ac
ax = 0 M (O, i ) ر1Q! ا$(
a y = 0 M (O, j ) ر1Q! ا$(
-b
az = − g M (O, k ) ر1Q! ا$(
1Q" $(ه اQM رأaG رع+* اO+ أي أن
os
. g %N* اO+ LM !* وي دLMا و
5
ا3'
( ــ2
or
vx = C1
dv y
= 0 ⇒ v y = C2
dt
w
dvz vz = − gt + C3
dt = − g
w
. #د ا"@ ا_وط اQ `ا1U C1 , C2 , C3
w
vx = 0
(2) vG v y = v0 cos α
v = − gt + v sin α
z 0
:
آ7
8(9ت ا: ــ ا<د3
: M
dx
vx = =0
dt x = C4
dy
vy = = v0 cos α ⇒ y = ( v0 cos α ) t + C5
dt 1
dz z = − gt 2 + ( v0 sin α ) t + C6
vz = dt = − gt + v0 sin α 2
om
: M t0 = 0 LQ(ا / " أي أ#ه ا"@ ا_وط اQ ^O Pا1 C4 , C5 , C6 أنPQ
C4 = 0 0
C5 = 0 نV/ + وOG0 0
.c
C = 0 0
6
: +آ هR (O, i , j , k ) (2!ا
ac
/ t LQ(ا / G %Mت اUا,ن إ1:
x=0
+و
-b
OG y = (v0 cos α )t (1)
1
z = − gt 2 + ( v0 sin α ) t (2)
os
2
ل أن اآ1%" (Oyz ) ى اأ1+ !ا / + G آ, أن#+ تcد2!@ل ه= ا4
or
(
!L+M !%+ آ, G آ, ، (O, j ) ر1Q! ا$( ــ
.d
t g+!ء اTV *( TQ" وG آQ+! ا%Mا +Uا, إ8!O +@ ا2د ا! ر ه ا2
. z وy
w
v0 cos α
1
z = − gt 2 + ( v0 sin α ) t
2
: د ا! ر ه2 أي أن
g
z=− y 2 + y tan α
2v sin 2 α
2
0
%Nل اO / رأI v0 , ط1% / ر1T J أن ر آj+M+ "
. v0 *O+! ا$( ي1+Q اي ى اأ1+ ! ا$إ !+M O(k ءJ 1 هL+M
ات ار9( ?<@ ــ5
. %ر ا1T J إ* آT %" $(أ ( هla flèche) :
ار- أ ــ
M ن1: F ! ا! ر$ إ%ر ا1T Jل آ1s وM
dz
y = yF ل# M =0
dt
: $( TQ" (2) د2!@ل ا4
dz v sin α
= − gt F + v0 sin α = 0 ⇒ tF = 0
dt g
(1) د2!ا / t F ض12"
v02 cos α sin α v 2 sin 2α
yF = ⇒ yF = 0
g 2g
v02 sin 2 α
zF =
om
2g
! ا! ر إذا آن% ! $T أ$( TQ" : u1Q(
π
. $( ا1Q" إرل رأ, / أيα =
2
.c
la portée ىCب ــ ا
ط1% ءMU أG %M( P 831! ا"@* واLQ %ر ا1T J !آG0 831! ا/ ! ا1ه
ac
. G0 !_ اي %/ر ا1Q! ا$ إP !+M PQ %ا
zP = 0 : M ، P %M ا+Uا, إz P وyP :+
-b
أي أن
yp = 0
os
g ou
yP − 2 y p + tan α = 0 ⇒
2v0 cos α y = v0 sin 2α
2
p
or
g
. GH
8( IآJ3
*) ('ل آKL(
-آ
د. ــII
.d
+*O+ M %" / M آ*آcO ، ااغO %" / 1 q *+MQk "1Q_ %ث دQ
: أنPQ E ( M )
w
F (M )
E (M ) =
w
q
(C) م11: q MQ_ ا#2"
N 1Mة ا,1 F و
(N / C) *آ ب:ل اO!ة اk E و
: u1Q(
q > 0 أن, / F = qE ــ
q < 0 , / F = q E ــ
ة1 $ إ8YZ P, %M( ا / "1Q_ % د831 %" / ل آ*آO د1ز و# ــ
. Mآ*آ
لO!ط ا14 ب ــ
om
#د أآ2 *! أ+J(/ +Qs $( U !+ * آ1 W# M
E *آ:ل اO!* اO+ ن1: !*(T + اd / ! اN:
*!LM وTM+د ا1*O ا1Q" *1 و، +QT ا$( د1! و، +U
U
: أنPQ E =
.c
: 1ه
d
(V) .1 +QT اW#! ا1+ اU
. L+M آ*آ
: % ا$( %#!ى ا1%د ا
. F أمk !*" ايP *" وز$ وإF = qE أنPQ M*آ:ة ا1% اF
or
(2 / *+آ, ءMU أ% ا$( 1M "Nن ا1"% اW#" (I 2! آ3 أر8 ر#+
: 3 ار8! .#
. %* رع اO+ a P, F = m.a
.d
LQ %( #* ا اO+ v0 =O % ر اW(2+
w
/ O %Mا / E *آ:ل اO!( اq < 0) "1Q_ % د4
w
. E 8 از1+ v0 t0 = 0 LQ(ا
F q
a = ⇒ a = E : @2 اM
m m
8! .#! اLM!! وا2+!( ا2!ا / @2 ه= ا.% "
*O+ رع و+* اO+ تUا, إ$( TQM/ (O, i , j , k ) ، 3ار
: + ا#ر ا_وط ا#+ ، 831!* اO+ا و
0 v0
O 0 وv0 0
0 0
1 qE 2 qE qE
xM = − 2 m t + v0t vx = − m t + v0 ax = − m
OM yM = 0 وv vy = 0 وa ay = 0
zM = 0 vz = 0 a =0
z
آ, + (Oz ) ( وOy ) ر1Q! ا$( آ, كMت أ" ` هcد2!@ل ه= ا4 j+M+ "
. مL+" ةg+ !%+ ر1Q! ها ا$( %آ ا, نV/ +( وOx) ر1Q! ا$( %ا
؟x#+ ر أم+ آQه ه= ا
. ر+ !%+ آQ/ + وa.v > 0 : +اء ا (! اO اQ+
. Tرب ا%ون *!( و+: v0 #ن ا ا1: P, و"ت+: ا8/ :
TU
.
om
: ون ه+:آ ا, تcد2 ن1: Qه= ا /
eE 2 eE eE
x= t , vx = t , ax =
2m m m
$( آQ ا اMه# W#+ وذT ^%Nون ا+:در * اg + ب ا ا, :!
.c
: T وO ون+:ا
( )
1
T
∆EC = W F ⇒ mv 2 = eU AC
ac O
O →T
1
2
U AC = E.d ⇒ mv 2 = eE .d
2
-b
2e.E.d
= أن ه,@"ن ه= ا و1: وv = : ون ه+:ن ا1: +و
m
os
ف آعT+ *آ:ل اO!ل أن ا1%" ، E *آ:ل اO!ة اk اتJ !( آ#: ا
.
-C7
or
E O75
د5 v0 :
K%ا
ا
لO!* اO+ $( د1! v0 t0 = 0 LQ(ا / (q < 0) "1Q_ % د4
.d
.O %Mا / E L+M!*آ ا:ا
w
w
w
om
v0 0
qE
MJت اcد2! ا$( وv v y = − t : * اO+ تUا, إ$( TQ" v0 0 وOM 0 0
m 0 0
vz = 0
.c
x = v0t
ac
OM y = −
qE 2
m
z = 0
t ( أي أنO, i , j , k ) (2! ا/
-b
+ ، v0 #* ا اO+ $( دي1! L+M ل آ*آO / %آ ا, أنj+M+ "
. 1+ آ, */ ( إذنOxy ) ى1+ !ا /
os
!L+M !%+ آ, (O, i ) ر1Q! ا$(
. مL+" ةg+ !%+ آ, (O, j ) ر1Q! ا$(
or
qE 2 x
. q < 0 أنPQ y = − x : M y(t) MJد ا2!ا / t=
2mv02 v0
w
رة# v0 #* ا اO+ $( دي1! L+M ل آ*آO / "1Q_! ا% ر ا
. O(k ءJ
w
xs = ℓ
ℓ
TQ" ت اcد2!ا / tS = LQ( اM S %Mا / % ا1 وS qE 2
v0 y S = − ℓ
2mv02
vSx = v0
vS qE ℓ : $(
vSy = − m v
0
أنPQ اوي9اف اK: ا$! α زاو %/= اOc ا8 vS *O+!ن ا1:
vSy qE
tan α = =−
vSx mv02
: *آ:اف اQ"c= ــ ا
: *آ:ل اO!در* اg M %آ ا, 2#x
أ# ^ , ، !هV و.%/ *" (* ه وز%#!ى ا1%/ *آ:ل اO!و* ا4 M
د1! 22_+ k_ مT+/ . vS *+ !L+M !%+ %آ ا, ن1: ر1T%ا
% ا"@ق ا%" O %M واk_( اs ا/ ! اOA ' = L 2" . (O, i ) ر1Q! ا$(
لO!ب اI / امs ا%" A’ %M ا/ ! ا1) وهX@3Nاف اK: اDe ! "
: M :_@ل ا4 . *آ:ل اO!د ا11 امs ا%" A *آ و:ا
om
AH
De = ys + ( L − ℓ ) tan α أي أنtan α = وA ' H = ys أنPQ De = A ' A = A ' H + HA
L−ℓ
: M % @ت ا2 ^ ا,
ℓ qU ℓ U ℓ qE ℓ
.c
$( ^+: + واDe = − L − 2
: @2 ا#T E = و! أنDe = − L −
2 mdv0 d 2 mv02
K = − L −
ac
ℓ qℓ
2 mdv02
هK PQ De = K .U :
+QT اW#! ا1+ ا8 اداx^ اM+ *آ:اف اQ"c أن اj+M+ "
+ ا:_ا
-b
1+ ا8 اف اأQ"c^ اM+ P, ، ب+ل را اg+kأ ا# / sZ ه= اg+ و
+ اأ+QT ا$( W#! ا1+ ا8 %/اف اQ"c وا+%/ ا+QT ا$( W#!ا
os
: ) I
. v0 = 107 m / s ، %/ أv0 ا ب+%/ أ+J(/ +Qs ون+: إj(
ل آ1x وd = 4cm +QT( اs ا/ ! ؛ اU = VP − VN = 40V +QT ا1+ا
or
. ℓ = 6cm !*M
.d
E *آ:ل اO!در* اg M ون+: ل اأ%+"c اN! + اAH / ! ^ ا, ــ أ1
. A %M ا/ ون+:* اO+ اتJ! د, ــ2
O %M وا22_+ ! اk_( اs ا/ ! ا. De *:اف اQ"c ^ ! ا, ــ أ3
w
L = 50cm ه
w
U’ وU c
: 1ا
%/ ا.Z ا8 α ≃ 6° ــ2 AH ≃ 3, 2.10 −3 m ــ1
v0 ا#% وا وي
U ' = 282,5V وDe ≃ 5cm ــ3
IIIــ .آ
د'( )*
KL(
-ل (. GH
8( )8Y
1ــ O Uل J, $( Mgإ+:و"ت
Mg ^% M : Oأ"1#ب غ "@ ,ا"Qاف ا JQا+:و" " .ا!@M L,
/ ! #1 ( ^%ر آ* $QM g+ .اQ"cاف # 231 : Mا!Mg
أو $QM :2ا+ر ا *:ا!ر /ا!( ا(. #1
" : j+M+
J, $( :":ا+:و"ت دا 4ا1#Mب ا!غ ا*1اء %" .ن ها ا U+ا!1% :":ة
! $ا1%ة ا! . Mgه !Jا* ؟
2ــ ا1%ة ا!، M2
2ــ 1 @ 1ر"J+
B +*O+ 8YZد ، "1Q_ %ذات Q+ q MQkك v *+*O+داO 4ل Mg
إ1 $ة 1 $! F Mgة 1ر"Q J+ده ا @2ا! *O+اF = qE ∧ B : +
om
J! /2ات ا! qv +*O+و :! Bا+M+ج !Jات ا1%ة . F
*( W# @4ل ه= ارا "*! وزن ا %ا!_ "1Qأم ا1%ة ا! Mgا+
.c
2ــ J! 2ات ا1%ة ا! Mg
!Jات 1ة 1ر" J+ه :
ــ " %ا U+ا#+ * " %ره " %د .
ac
ــ .4ا : U+ا1!2دي ( $ا! 1+ى ا!Qد 1ا ) (v , B؛ 1! Fد ( $ا! v *O+و($
ا!. B *O+
-b
اk# (qv , B, F ) 1ا . ــ ا! : $QMه 1ا!1: PQ $QMن U@U
ــ ا_ة F = qvB sin α :
os
وv0 = 10 m / s وq = +2e "M ت2! ^ ا, F = qv 0 ∧ B : J+"ر1 @ ^ , : \ا
3
B = 2.10 −3 T
F = 3 , 2.10 −19 N نV/ F = qvB sin α هF ة1%ة اk ! أن
GH
8( )b8Y(
*) ('لKL(
-آ
د. ــ3
آQ ا/ (U! W ا8! ر أن#+ "و+: اJQ ا$( *!!2" %آ د, "رس
om
. B $( د1! v0 B !L+M Mg cO j( m *+(+ وآq *+MQk % د#+2"
. B )b8Y\ ا'ل اU
داK
وNo(
ا9آ
ا.
<b أ ــ
ي1+ ون ر+: أن ر ا#" ــ
، t LQ( ا/ % ا$( 1M "Nن ا1"% اW#"
.c
$( % * اO+!@ ا2 ا#T+/ xMg!ة ا1% أم ا_ة ا% "*! وزن اP + F = ma
q
(
)
a=
m
(
ac
v0 ∧ B أي أنqv 0 ∧ B = m . a إذنF = qv 0 ∧ B و! أنF = m . a : + ا:_ا
)
M وa z = 0 أنM2 a ( 0, an , 0 ) أنM u , n , k :_ ا/ =ر+4 اي اM/ (2 /
-b
آ, %آ اQ/ +( وu , n ) ى1+ ! ا/ + %آ ا, أن# ! z = g (t ) = 0
. 1+
os
\ ار ؟Na ب ــ ( ه
dv
أي أنat = =0 M/ (2 / وW ( اQ+ ^ ا,
dt
or
v = cte = v0
2
v0
a = an + at = an / "( أ2" وa n =
.d
2
m.v 0 q v
w
. ر داي1 ه%إذن ر ا
TrU ج ــ
w
v0
XC@
5@ B H
8( b8Y( :'( 3v وC85 m
7
وآq
8a
ذات-آ
د.
.
H
8(
Xآ
دا. ، B R( ةC(<
(
. ا'لO75 ا
ى ا<ديO
) إ8 ــ (ره
m.v0
(1) R = : وي35<a ــ
q .B
-
اJراCد ــ ا
b8Yرة اة اC- *
(
P = F .v ⇔ P = q v ∧ B .v = 0 )
ا$( د1! !ة دا1%ن أن ه= ا1: 2M ! داxMg!ة ا1%رة ا
: ∆ t M@ل ة ز4 *%+" اM % ا$( آQ ا اMه# W#"
1
2
mv 2 = Cte ⇒ v = cte = v 0 إذنE C = Cte ∆ أي أنE C = W F = 0 ( )
.
KL(
-C
اآ- اY : )b8Y ا'ل ا:
TrU
)b8Yاف اKo ا: 4
O' P = D m / !ا xMg!اف اQ"cا ! " : z<
L+M xMg لO! 8YZ P, ℓ 1x اJ, v0 وO %M اW دJ, j(
. #* ا اO+ 8 2+
mv 0
R= *2k وC هJس داة آ1 رة# 1ه xMg!ل اO!ا / % ر آ د
q .B
.
) !L+M !%+ *+آ, #T PQ v 0 xMg!ل اO! ا%در اg S %M اM
om
( ر1T%أ ا#
ℓ
وآsin α = أنPQ اويJاف اQ"c $! α = (OC , OS ) اوJا
R
.c
O' P Dm
tan α = =
OO' − OI L − OI
ac
) ℓ << L ة ا وآgs α (!2+ !ة اJ* ا/ و! أن
( sin α = tan α
-b
q . B . L. ℓ ℓ Dm
Dm = أي أن =
m.v0 R L
os
v0
: تVI
w
ون7N ــ ا1
T" :k $( D2 وD1 +(s1 +#( ون1(: ن1:+ ، Wون *ز ع ا1(: ا
w
"ت1و# اJ, W(M . #1 وN U ا1 +#(2 اW#" ــ1
ن آ1: P, ، D1 #(2 ا1Q" * +/ ، S 8#M! ا
v1=4.38.105m/s : هA %M ا1s وM ن1و
ع ا! ر2k ، R1 ! أو1M "Nن ا1"% اW#+ 2 ــ1
. D1 4ن دا1و#( ااي
.# c T أن. ن1و#آ اQ T أو ! اور2 ــ1
. =ع ر2_ cن و1و#ا
، U 1+رة اkه إM g+ + اLQ( ا/ B1 $ن إ1و# اT ــ2
D2 #(2 ا1Q" ، ، ن1و# ع ا+/
M ن1و#( v2 أو ا، آQ ا اMه# W#+ 1 ـ2
. v2 وv1 رنU =-2kV (! أن، A2 %Mا
2ــ2k R2 : 2ع ر ا#و1ن دا 4ا D2 #(2ه ( $أن . R2>R1
2ــ M 3و1sل ا#و1ن إ $ا g+ ، B2 %Mإkرة ا, s . 1+آ ا#و1ن 2و1s
إ . B2 $ا j+M+و uا 1(:ون ،إذا (!` أن إkرة g+ Uدور .
" 2آ (+ا#و1ن m=1.67.10-27kg
MQkا#و1ن e = 1.6.10-19C
2ــ را zb GJا
7
N
را xا* (+:ز !/ :ز أ"1ت ذات آ +أو ، (+Z Qkوذ !2+ل Oل
آ*آ وOل . Mg
1:+ن را ا (1" (+:ع د: (Dempster) + #
O,ة ا j+M P, +ا"1ت ؛
E O,ة ا 4 P, 8 +ا"1ت :د 1:ن + 2Mع
Qث 1ا . U 1
om
4 2+ 3 2+
Oل " /ز ا"1ت 2 He ,2 Heآ+(+ه! إ m3= 5.10-27kg #و 4" m4=6.7.10-27ا"1ت /
آ*آ Q L+Mث 1ا +Qs W# U 1رأ P1 +و !*2 + P2إ $ا%M
.A
.c
4 2+ 3 2+
2 He ,2 Heا$( A %M 1ــ Zج ا"1ت
ا v1 + 8++و !*" v2ا M +اO %M
ac
# .ا v1 +و 2 c v2ت ا. ¬M
أ v1 ^ ,و. v2
2ــ 4ا"1ت M ،ا xMg cO ، A %M
-b
1! B !L+Mد ( +*O+ $ا v1 +و v2وT
إ %M $ا#%+ل MPا! $( M2ا_. :
os
Iــ ا.ا ,
-اKepler !
)*+
1ــ ا 9:اآي ا67
ا
ا ا را آ ااآ ل ا
ه ا
اآي
ا .
را آ ااآ ل ا
)(' #%&# %#و( S , i , j , k ) !"#
(
اآي ا # /آ .ا
و*#ور .ا*) +
# ,-
3) ,,م (%ة
ا )0&%ه . &(,
2ــ ا ,
-آ
! :
om
أ ــ ا-.ن اول أو -ن ا@ارات ا>ه
"
.
*4د ه;ا ا):ن (# %08 6رات #اآ 56ر ااآ .
E-ا-.ن :ر آ Iر آآ 6H ،ا 9:اآي ار ، 6$إه
J7 Kآ
ا P7إ@ى N%ر. L
M
.c
ac
-b
os
or
.d
w
اFه4 / ، &# >"*"# Eن 3#ع ا ?&Cا&? 5ABن ) ?# # @:ه;ا ا"*"> ،
HB . &(, G3# ، ?&&(, ?&@:"( ، G0Bا"&@:ن Fو ’K( Fر BاFه. E
w
أي أ)` eل ه;ا ا:&)dل Bآ cا A1 = A2 / A2
E-ا-.ن RM :ا [ SP ] .ا S%M 6#آ ا% P7آ اآ ت
@ 6H .#د ز
#و .
&4ه;ا ا):ن !#آ 0وا& KBآ أن ااآ Bور
ل ا
( &(, h G؛ أي أن اب آ ا&6ب ?#
ا
زادت e&Gوا. c*i
%
Bن Gاآ 56ى &4 #"Gا
#آ 56ر@:"( .
Aا6Sب # ?#آ ا
؛
وBن Gاآ د) &4 #"Gا
#آ 56ر@:"( .
’ Aا# ?# %(Sآ ا
.
ج ــ ا-.ن ا W+أو -ن ادوار ؛
om
اورة ا : Aه آ آآ # ?( #ور?&&# ?4
آ
A) ?# P .ا"# ?# @:ار .ل ا
.
اور ااري Tآ ه اة ا "#ا& +6&4
#ز3)F .ز دورة Cآ. #
.c
E-ا-.ن 9% \
# :ا@ور ا@اري اZادا Z [I- 9ل اYر ا!
]ه
. K
T2
a3
ac
و , !-ه^ا ا
*% Eا= k :
#
-b
/أن Tاور ااري ب )(s
8 P5) aل ا*ر اO 0ه (m) &( E؛
( r%&B d &(, Kآ ،وm 2 / s 3 +B
os
T2
&4ا):ن ا= k : 0 /-
r3
)@)6 r0ن آ 0أ >G v4ا6Sر ا G"@idا& Bور ل آآ C . #ه; .ا* # H4آ
.d
T2
ه ) 3 0"( eA اآ إى (Kر BاFه ، Eآ أ)w 0"( eرج ا= k ′ :
a3
w
" C 5&:درا آ ا6Sر وااآ >Gواة 4 /ن اار دا4
w
om
Cا*آ اا 4ا"&! &4ا +3&# .3Bا0&G( ، Gر
dv v 2
= aو) %أ)* 0"( eآ اا4 أس }C "4Cن u + n
dt r
.c
v2 dv
⇒ v = cteأي أن a = n ا"&! = 0
r dt
ac
و(& }Cن +3&#ا&رع #%"# hو8 ?# *#ف ا&+3
ا"! nأي # *) e
#آ ااة .
Y !
%آ دا
a"# ، `#ا#رع آ
-b
ا^"-ا
!M ،
%ه ه :
v2
a = nو %أن cH v = r .ωن a = rω 2 n
os
r
ωا ااو a
!-ب rad / sو d rع ار ا@اي وv ، #% L
!-
ا و m / s a
!-و
aا#رع و a
!-ب m / s 2و nا a"#
or
اا@ ا
`
Y- a:اآ . C
2ــ اZ7ن ا\\
ن IYل fآ دا
. `#
.d
(* /أن 3# ∑ Fext = Fع ا:ى ا@ >G :0ا 3ا. 5
w
*5ل >Gآ دا 34 !&"# 4أن Bن +3&#ا&رع aG
آ 56ر ا 3ا);3ا( #آ z(, +!"# 4و4 +!"#وي :
w
.- ,
: ,
%و ) (Bآ m A a##و ، mBو، AB H a
% JIM
"Mذب آ mM 6-ه FA/ Bو W
Y% FB / Aأن :
G . m A . mB
FA/ B = − FB / A = − u AB
AB 2
G = 6, 67.10 −11 m 3 . kg −1 . s −2 : 6-"ذب ا# ا#%) : G
. B Y- A , a: @ واa"# u AB
: ?&& ا*&? اC @:) h
مS> اG U;)ن آ: ه;ا اr0@4
. & ا4 آوي &زH,B ــ أ
م ذات
. +"( iA اCم ا# أ+# د%( أ+ ــ أ
م
om
.c
ac
-b
آ ا@ار اآY ــ اIV
os
mS & آ ل ا
ذات آC .ر56 آ# # r(@&4 ا;يP .آ# وm e&& آ0 آآ0&%)
. S آه#و
.d
w
w
w
m.m
FS / P = −G 2 S u SP : )ذب ا3&ة ا6 > اآ إvw4
r
m. m m
FS / P = −G 2 S uSP = m . a p ⇒ a p = −G 2S u SP : "4 ?B" )-)ن ا:و ا
r r
}نC &(آي و# (;ا3)" أن ا&رع ا%4 .3Bd
اA) + uSP وa p أن6%? `ل ا# 4
. !&"# 4 آ داP آ اآ
: }نC 4آ# (;ا3)ة ا6 )ذب ا3&ة ا6 و( أن
v2 v2 m G . mS
. )- اط اr:*&4 &( وFS / P = − m. uSP ⇒ = G 2S ⇒ v =
r r r r
ن آ آآ ل اB aآي أر#
# C
G . mS
v= : 6% اe&G r:*B (ط أن، r
r
؛T !
ا@ور ا@اريM ــ2
T اور ااري
4π 2 2π r
om
T2 r3
= : 0 /-ا )ن:ا >G H5*) 6%ا .;ه ?# T = ⇒ T = 2π "4
r 3 G . mS v G . mS
T2
. (& اآ اروسr%&B d 3 &(و
.c
r
. رضr
ر اr آ ا@ارY ــ اV
ac
6$ اآي ار9: ا%
# 3&ر آw) رضSر ا6را أ
. ل آآ4ار# آC
Hا آ6 )
.
رض%08 ا6 (la lune) : اH4 : ل-#
-b
. !
ا ا وا@ور ا@اريM ــ1
ن8 اr:*&4 #"G !&"# 4رض آ داS ل اG"@i ا6 ن آB
os
( )S
. 4آ# (;ا3) اFT / S G"@id ا:> اG
or
mv 2
أي أنFT / S = 6% اr:*4 و، z(, FT / S +!"# ــ
r
v2
.d
a= ا&رع
r
,B z*B G"@id ا:
ا4: ?B" )-)ن ا: اr0@&(و
w
( ) ة:ا
:> اG رضSف ا8 ?# :0@ة ا: اFT / S
w
: G"@idا
mT . mS mS v 2
w
FT / S = −G uTS = − uTS
r2 r
GmT GmT
v2 = ⇒v=
r r
. رضSع ا%t rT
رض و0"( G"@i ا:ع اAB ه ارz وr = rT + z أن/*(
( rT + z )
3
r3
T = 2π = 2π : هG"@i ا: *آ اT اور ااري
G . mT G . mT
H( G"@id ا: (& اT واور ااريG"@id ا: دوران اG v r%&Bd : *#
. رضS اc@ 0"( z eGAB (رr%&B
satellisation ر.#\ ــ ا2
: [M
ا:&dر ه و 6 aا# C G"@iار .ل اSرض وإ@Gؤ G .آwB Cل eآ دا4
!&"#ل اSرض .
&Bه; .ا( %ا@ #آ vC 0وا& :Bم (ور #دوج :
ــ Hا :ا G"@idإ> ارABع A4ق ا / 200kmاف ا3ي اSر%"# 04:B aم .
ــ c"#ا :ا# C >:04 e%3B G G"@idار داي ل اSرض (*B /ن +3&#اG
اG 0د +3&# >G 4ا TS aوr:*4 +!"#
G . mT
=v ا: 6%
) ( rT + z
) 0&%أن ا :ا: %a` G"@idة ا&3ذب اSر':C a
و) H+ا&dآت ا&. 3( :%
om
3ــ ار ا
اآ
r !
%رض .
4ن ا :ا G"@idآ" ("
0رض إذا (ا دو#
*&# hك (" c@ >G 0اSرض .
اوط 4ن ا :ا G"@idآ" ("
0رض :
.c
Cا
اآي اSرB ، aور اSرض ل *#ره
ا ، 0@:و4وي اور ;+ Tا اوران اwص ( G 24 ) C #4
ac
+!4ا :ا G"@idآ" ("
0رض : 34
ــ أن 4ور >*"# Cدوران اSرض ل *#ر . +0@6
ــ 4وي دور .ااري Tدور آ اوران ا
iwرض ل *#ره ا. 0@:
-b
ــ #
4ار .ااي &# Cى `' ا&dاء
رض .
، z 6 4*B ?# T 6 ?Bأي أن T = 23h56 min = 84164 sأي أن اdرABع c@ ?G zاSرض
os
)(r + z
3
T 2 .G . mT
=T ⇒ z = − rT ه :
4π
2
G . mT
or
( )
ا7او ا*J θ = Ox ,OM : θ H$
أن Oxرا ) =$أ! اLFار (
om
وا*#ر اBا8ي &'-ا*آ H$
4-اآ وا2ي (=<; . <$
وBة اEFل ا7اوي ا:-م ا=* Bات
ه ادن . rad
.c
STل آ دوران ا@ "#ا Eل ا*ر
) ∆ ( UاEFل ا7اوي ) ا t A 7أي أ( دا
ac ز . θ ( t ) -
2ــ ا ااو θɺ
-b
(=< أ( STل آ دوران ا@ "#ا Eل
ا*ر ) ∆ ( ،أ( ا W t i :ا M &'-ا*>) . M i
os
(=< ' B$ A:ر t i +1 Aو LXW t i −1ان ا ، t i :ه ;2ا #Wوي ا 5#ا7او
M &'-ا t i :ا 5#ا* A M &'- &1ا t i +1 A:و t i −1وه :
) θ ( t i +1 ) − θ ( t i −1
or
= θɺ
t i +1 − t i −1
) θ ( t i +1اEFل ا7اوي M &'-اt i +1 :
.d
∆θ dθ
lim
∆t → 0 ∆t
=
dt
dθ
ا*' اFوE\ A 7 <#- 4ل ا7اوي
dt
ا.t1 :
وBة ا 5#ا7او ا:-م ا=* Bات
ه rad / s
.<WاEFل ا7اوي واEFل ا* s ( t ) --آ S= :ا s ( t ) = r . θ ( t ) :
و ^-#( -ا= A Sا 5#ا ) v ( t ) = sɺ ( t ) M &'- :ا 5#ا_& ( وا 5#ا7او
) v ( t ) = rθɺ ( t ) : θɺ ( t
3ــ ا,رع ااوي ) θ ( t
ɺɺ
أ ــ &-.
آ دوران ل ر t i : θɺ ( t i ) A%ا 5#ا7او ! "#$ A M &'-
LXة ' B$ A:ر t i +1 Aو J t i −1أن ) θɺ ( t i +1ا 5#ا7او M &'-
om
5# A 7 <#-ا7او أي أن :
) θɺ ( t i +1 ) − θɺ ( t i −1 dθɺ ɺɺ
lim = ) = θ ( ti
∆t → 0 t i +1 − t i −1 dt
.c
وBة ا#رع ا7اوي ا:-م ا=* Bات ه rad / s 2
&: 01$23& 45
دوران ل ر ه . θɺ = 10rad / s ac
1ــ ا 5#ا7او &'-آ ! "#$ A M
أ ــ أ #ا#رع ا7اوي θ
;2H ɺɺا. &'-
-b
ب ــ =<Lآ ا M &'-؟
ج ــ أآ <=WاEFل ا7اوي eB θا *5 t A 7أن اEFل ا7اوي B-5أ! اار fه
os
. θ0 = 2rad
دوران ل ر ه : 2ــ <=WاEFل ا7اوي ! "#$ A N &'-
(s) (0 t J θ ( t ) = 10t + 40t + 6و θدن )(rad
2
or
v2 dv
= an = aTو
ρ dt
w
ds
=v sاEFل ا* t : M &'- --و
dt
ا 5#ا_& M &'-ا t :و =k ρع
ا(-ء ا*#ر ا. t :
l=W #اBوران @ ! "#ل ر ،
Zن #ر آ ('& آ Aا@ "#دا* 8آ7ا
45ر اBوران و %ن ا ;@Wا*@H
اا ( n Bا O &'-آ 7اBا8ة و%ن =kع
ا-(eء #و =ع اBا8ة . r
(=" أن s = r. θوأ sɺ = rθɺ Yو Z -ن
dv dθ
= aT = r. = r .θɺ
dt dt
) ( rθɺ
2
)(
2
aN = = r θɺ و -Bآ ρ = r n2أي أن
r
IIــ ا =>.ا" 0! <,
$::دوران ل ر .
o )>Tات %(%دوران ل ر p_Wه ;2ا= Sآ ! "#$
1ــ @? ا=>.
=" (< =$ "#@ .أر> * <#- ،ر
) ∆ ( #وي @*ع 75وم ا'ى ا*&<' ! "#$ 45
om
وا#رع ا7اوي θ
"#@ ɺɺا :ا*=: -
∑ M (F ) = J
∆ i ∆ θ
.ɺɺ
) ∑ M (F
@*ع ا=7وم * <#-ر ∆ 'ى ا*&<'
.c
∆ i
ac
* <#-ر ) ∆ ( (=< -5ب ∆ 75 Jم Eر ا@ "#اE
kg . m 2
-b
θ
ɺɺا#رع ا7اوي (=< -5ب rad / s 2
2ــ & $.م ا 1ر "م @E,ذات أABل
os
. إزا ودوران ل ر0! $A$@A$ 5E آ: I$23& ــIII
وران ل رG اL8A5 m = 1kg L,
, وآr = 10cm L.B @E, @ا3: أ2,.@
5L,
, آ4$$31@ 4$5 P$!Q 0! 2 T ق: آه5 5 N$ ( ∆ )
RS@ T
5 آ = رهG ، m1 = m 2 = 0 , 5kg
@ا3:" اV5& . ( ∆ ) ر5 ا4 ℓ = 50cm !5ا
L فS
V2 3: ا، m ' = 10kg P,
,( آS) 5
.
5L P,
,اد وآG, Y اV= $Z [2,.@
آتA,Y أن ا5
، $\G : ونG 5E5ك ا,@
.
اق,< آ%
وآ5L
ء اآ8 أV2( و&& اS) E
a رع, اG ــ أو1
om
E` ا31 G8 @ا3:a ا ااو4$ ــ2
g = 10m / s 2 03.@ . h = 5m !
3 A*W
، r = 10cm 5=k وm = 10kg آ، #(@ ! B(
.c
، 'B دورة ا400 ( دورا51 EW أن4ل ر; إ
" (آW
ac
oW JW s8ث دS B= ورانB اA5 l أن ا'صvS(
. H 75 <=( ، $دو7 ي ('ن2ك ا%eا
-b
. اوي 'ص7رع ا# ا# ــ أ1
ا$دو7*م ا75 ^-1 ــ ا2
: ا@اب
os
2π× 400
ω0 = = 41, 8rad / s او7 ا5# ا45 E A S&( آ ا'ص ا1راB ــ ('م1
60
or
ةU 8; ا* آ دا2 آ ا'ص ه. B=- او7 ا51 أي أنl أن4إ
: n 11F اS= اs<& n ذA<( أنA%* ، م:(
∑ M ( F) = J
M
θ ⇒ MC =J ∆ .ɺɺ
.ɺɺ θ ⇒ ɺɺ
θ = C = cte
.d
∆ ∆
J∆
1 ɺɺ 2
: هn2 آ5# و =د اθ ( t ) = θt + ω0 t : ; اآ ه2H - 7أي أن ا*=د ا
w
2
θɺ ( t ) = ɺɺ
θt + ω
w
ω
θt + ω0 = 0 ⇒ ɺɺ
ɺɺ θ = − 0 : -B او7 ا5#ام اB=( اB-5
w
t
ω 41, 8
θ=− 0 =−
ɺɺ = −0, 23rad / s 2 : ديB5 s<&W
t 3 × 60
: ا*'و$دو7*م ا75 ب# ــ2
1 2
MC = −0, 0115N . m نZ وJ ∆ = mr = 0 , 05kg . m 2 أنJ MC = J ∆ .ɺɺ
θ
2
: l نF < ة7@-*ورات اBد اB5 ب#
θ = −0, 23 (180 ) + 41, 8 (180 ) = 72rad -B θ = −0, 23t 2 + 41, 8t
2
θ
θ = 2πn ⇒ n = = 11, 5 و(=" أن
2π
ا
ا
ا
Système mecanique oscillant
Iــ &
"#$%ت
om
1ــ &
)#*+ا
ا
.c
ا
ا ! ! ه
آ دور
ل
از
ا
(آ '& %ا$آ ا#ور :ه آ !ر *+
, -.ل #د ز و .
ا
ى ا
&,ل A-آ ا 5ص ه وز
H R ' ، DE 3أي
&,ل A-آ
ا 5ص .
or
ا
ة ا
#ة ا
&,ل A-آ ا
اس ا D Lه وز .: D+ F ' ، DE 3ه V
$ر ا#وران و'
&,
Hل A-آ. 3
w
: W
$-أ'& د ا NO #< Pة أ
Vل ا I! ( r ≪ ℓ ) D Cا Lر Eه( Xا $أن اP
w
3
4 #ا ' kو l* X$أن آ ('('
ل
از 3ا & ،ى ه( Xا$آ
إ Aا
ة اV I LKف ا ' A- kا Pوا & $' Q-ا ' kإذا آ ن T Kأو ! =
Lأو
V
NBإذ وم ه( Xا
ة X
4ا '
' A Z( ، kة اTر#اد .
2ــ ا>*آ ا و ;ا&. :
2ــ )#*+& 1
ا$آ ا('(' ه آ ده ب وإ ب
ل
& ، Iوه آ ا('(' ت ا ! !
ه ك .*.أ
اع $-آ ا('(' :
ـــ ا$آ ا('(' ا$ة :ه ا ه ('(ب ! ! دون اآ ب I 5 VاD $
ا Cر< '& #إ#اث آ. 3
ــ ا$آ ا('(' ا : Rه ا ه ا('(ب وذ k
&' Zا 5 Kا
,دة *+ل ا('(' ت
'
ا=
< Kز +ر< ; .ل ا ا. K[ $
ا$آ ا(' ا , # :ض
! ! ; ' Aدد ('(' ت A-ا
om
ا('(' وا ' Aن .
2ــ ; 2ات ا>*آ ا
أ ــ @Aاازن ا*%2
آ('( 7ب ! ! 3! Tأن آ 3ا('(' إ
Tل
از 3ا
.c
ب ــ و @Bا>*آ
و= ا$آ ('(ب ! ! و #C 6ه
ا ا
Rى ا
< Lا (+:ه ا#ار ا(ي
• ا/اس اازن
#إزا ا
اس ا
ازن
Iاز 3ا $ P. ،ر، X
ذ'(' ت ة Eا
ى اأ= ا(ي
$ي A-
or
': / $
( )
) # G
G ( éqا
ازن ا ) ، θ ( t ) = OG ( eq ) , OG ( t
w
أ .ء ا$آ (+:ا
RErل ااوي L<
5 θو. L = 5
و'2ه ل ا
Cد ' '('(- Lت اrو 5 I ' θ N ، A
w
( )
و
$ Pvر O , i Xرأ= و
<
$ 3ا
REr ' 7,=rل ) / $' x ( tأن G éq G = x ( t ) i
# G
G éqا
ازن ا .
om
ة x5و=&
#ر ا ، Iإ Aأن
# %5از 3ا A ،ه( Xا vهة
Wهة ا
Cد ا ! ! .
&ى ه( Xا vهة إ Aا !Tآ ت وا ! 3, R Iإ: I
A
ــ ا! آ ت L-Oوا \
+د '('(- Y-Oت .
.c
ــ ا! آ ت [& وا \
+د [ '('(-ت .
ب ــ أ
+ vد ا('(' ت ا ! ! .
7N4ا& ,Rو Jا Cل
Iاز$ P. ، 3ر#' Xون = ' A- 7R$E . [#ا(2) 7!4
; A- 0Lا Cل I &K5ا
رق ا
ى و& H, #ا' A- 7R$Eا A$ا7!4
w
w
1ــ & LVذ'(' ت ا Cل 7 N4 #ا& ,Rإه ل ا !Tآ ت .
2ــ #د %Oا
Cد و vم ا} Nل ا('(ب Eآ. 7
3
: KLG
ــ ا
Cد ا : % &Bا vم } 3Lا#وري .
Eه( Xا $ا('(ب ا ! !
از 3ا .
آ أ E 3ه( Xا $أن آ ا('(ب 0دور
ل إ
} 3Lدور ودوره
ا Cص ('(- T0ب 3L} T . ( T0 < T )
.ا#ور .
} 3Lا#ور ' ('( Lب ! !
+د % & Xه
ا#ة ا
ور('(- I Iب
Iاز 3ا H, Eا. A$
: W
$-آ -آ ن
+د ا('(ب & ، ,آ -ه 3L} Aا#ور
$ Tا#ور ا Cص . T0
آ O -ر ا
Cد
،آ x5 -و= ا$آ '#4ة إ Aأن &#م *+ل Eة ز و< ة
om
ب ــ NاDد ا>د :اQ/م اLدوري .
Eه( Xا
! $ن آ ا('(ب 6دور
،ل أ
Tدور
A-اT $ت ا :
.c
ــ ا vم 0$ا$ج :ا('(ب ذ'(' وا#ة 7L5أن
. %5
ــ ا vم ا$ج
& / :د ا('(ب إ
Aاز 3ا دون أن ('(ب .
!
ن ا !Tآ ت
A-ى
$ر ا#وران " ا
! " L-Rن
Eه( Xا $ذ'(' ت ا
اس } 3Lدور و x5و=&
or
{ X
1ــ [ة اSر&$اد ا. X :%3Z# 5
w
&K ' Q-ف k' Aآ K E ، m -& -ل ا '/ k
3EV 7 / $' ℓ 3
V JLRاA0 Aéq E ' $
w
om
.c
ac
-b
os
or
. ة#C 6 ( ذ'(' ت ة وS ) Y-R اP ا/ $' E
ا= أL&
X
ر$ Pv و# & R (O, i , j , k ) P-& E x
لREr ' Y-R اP
ر اR5 آG P-&
w
. OG = xi : ا
ازن# G
G0 3-O أQ' K E( أO, i )
w
F = m.a ' ( وO, j )
ر$ اA- آ$ ب اN P + R = 0 #
xi أي أنt v$- ا# G
x أن/ $' F = − kxi : ( O, i ) A- ا~= ط
. − kxi = ɺɺ
k
kx + mxɺɺ = 0 ⇒ ɺɺ
x+ x = 0 : ' ا5*& اI - ,\ ا& د ا
m
k
x + x = 0 : 5*&ا
.
اس ان- - , ا& د ا7; ɺɺ
m
1 LK اI اv أ. =
اس ان اأ- L '
إ7O
اI! ا& دH, : W
$-
: 6A^د ا+_ اN ــ3
2π
: / x (t ) = xm cos( t + ϕ ) : ا7!4 اA-
ه,R'
- K+ - , & د#
T0
om
2π
. rad 3# وt v$- ا#
ر ا('(' تV : ( t +ϕ)
T0
. rad ب3 L& t=0 v$- ا#
ر ا('(' تV ϕ
.c
(m) ' آ$ و= اxm
s ('(' ت ب- صCور ا# اT0
x (t ) = xm cos(
2π
T0
ac
t + ϕ ) : دا
ا هL < P- G
رR & آ آ اLV
-b
. [#Lوط ا4 اI 5*K اϕ وxm 5 د#$ ــ
2π
−1 ≤ cos t + ϕ ≤ +1 ⇒ − xm ≤ x(t ) ≤ + xm : # ــ
os
T0
صDور ا$ * ا3+& ــ4
! XE
NL ط ا(ي4 اI 0$L / $' - , ا& د اI 5*K ص اCور ا# اL& د#$
or
2π
: ' ا- ,& د ا- * x (t ) = xm cos( t + ϕ ) ا#!
ن ا
T0
.d
4π 2 2π 2π 2π
x(t ) = −
ɺɺ xm cos t + ϕ Z(آ و ɺ
x (t ) = − xm sin t + ϕ #
T02 T0 T0 T0
w
4π 2
2π k 2π
− xm cos t + ϕ + xm cos t + ϕ =0
T02 T0 m T0
w
2π k 4π 2
xm cos t + ϕ − 2 = 0
T0 m T0
k 4π 2 m
− 2 = 0 ⇒ T0 = 2π أي أنt 0
آ
m T0 k
اس ان- صCور ا# اT0 أن/ $'
( N / m) بk' *' اO k وkg ( بS ) P ا- آm
1 1 k
f0 = = : ا5*& ' ('(' ت- صC ادد اI Z( آL&
T0 2π m
m
T0 = 2π درا : 3#*& Bا> a b%ا[L+
k
& Q-آ ، k' ' -& -و&
P-ا # A Kا
ازن . Aéq
Jا! -ا& -رأ=
$ا xm =
' 7,=rو$ره '#ون = '
' . [#ا=# / Kوي
# Hة 10ذ'(' ت .
& #ا' 3ات ' E / $آ 7ة . xm 5
& #ا' 3ات Nا! E -آ 7ة ا ,Tض ' H,ا '. k
& #ا' 3ات Nا ' E kآ 7ة وا=& ل H,ا! -ا&. -
1ــ ذا } L H Tة ذ'(' وا#ة ؟ ه Q-& 7ا#ور ا Cص '
= ا$آ ؟
om
2ــ .:آ I 7آ -ا Pا& Q-و '*Oا ' A- kا#ور ا Cص ؟
3ــ ه 7ه( Xا
ا QEا&* 5ا Pا
7Oإ
Eا#را= ا v؟
IIIــ درا Bذت اس ا56
.c
1ــ ;دو WاSر&$اد ا*e a %3Zف c6Bا. 56
Q LK #دو< 2E ، Z-' Q-& Y B5 A- I
5ن ه(ا ا
- +rي .و( #ف ادو< ، I
ac
&
د ا Z-إ
Aاز
5 7&,' 3ة اTر#اد ا #
LKات ا A- Z-ا Y Bو
<
ع ه(X
ا
ى !
ن دو< ' Aدو< ا -و
ب . MC
م ه( Xادو< I 7ا
$ر و& 5*& ' 3 Lا MC = −C.θ :
-b
' / $أن ' . Cا Z-و
#ه N .m.rad −1و θزاو ا -ب rad
& ' . Q-ا
K' -ل ا Z-و' 3&Kو'
. 3
os
2ــ ا+د ا^*> 6Aآ ا "2ا V6Rو. :6N
&
Lاس ا
E -از 3ا # .ا
I Y B
از ' 3او ، θ mو$ر#' Xون = ' E ، [#اY B
or
#رس آ اr ' DL < E Y Bرض وا(ي & &< XL
، - 6و&
P-ا 3
RE:' Y Bااوي θوا(ي 3
w
' &< X T Lوه
ا Xا # Y Bا
ازن .
<د ا
ى ا A- LKا P : Y Bوزن ا .: R ، Y B
w
om
1 1 C
= f0 = ادد ا Cص
اس ا -ه
:
T0 2π ∆J
.c
∆J
T0 = 2π درا= : Lا Q$ا I Lا&*5
C
ac ا:ز ا*53#
اآ Yا Lا; E 7ا 3L < 7!4وا!
ن L-. I !-= I
-b
A-ا
ا C1و / $' C2أن ' .ا -ا! I !-- Eه
C = C1 + C2
os
و& P-أن ' .ا
K' Q-& -ل ا ℓ Z-وه = ! Yا
Kل ℓ
I $= 3 EV E 7$ H #& Y B5آ -آ 7وا#ة
ه
mم
R5ر Xه
J ∆ / J ∆′ = J ∆ + 2 md 2م
R5ر اY B
or
Jا
I Y Bاز ' 3او θmو#' 3-Kون = '. [#
* : lا Y Bآ ('(' دورا
ل
از E 3ا
ى
.d
∆ Jم
R5ر ا m . Y Bآ -ا $أو ا Pا; A- 0LاY B
w
∆'T0 = k J
2ــ & g * ghا. c626 56
; 0Lم
R5ر ا J ∆′ Y Bو Nا Z-ـ 3
Vأو 3& LVـ
om
<د ا
ى ا A- LKا
:
ــ وز
P
ــ .:ا
$ر ) ∆ ( A-ا
. R
.c
QLKا&* 5ا A- Z$- =rا
Eا#وران
ac
) (
) (
ل ا
$ر ) ∆ ( M∆ P + M∆ R = J ∆ .θɺɺ :
' أن .: D+ا
ة
$ V Rر ا#وران ) ∆ ( 2Eن
-b
) (
&#م ' (
Lا ا
$ر M∆ R = 0 :
) (
os
∆J
ا&* 5ا Pا
7Oإ
ه ا& د ا$ - ,آ ا
اس ا
ازن وه K+ 6و'
. L < H
-$E
.d
mgd
θɺɺ + θ =0 sin θ ≈ θو JLRا& د ا(2) - ,
w
∆J
7L QL= = 5أن 7ه( Xا& د ا - ,ه
A-ا 7!4ا :
w
)( m dا Eا I ' -O ,ا $ر ) ∆ ( وآ R5ر ا ا('(' .ب
(
. m / s2 }#ة ا; ) g
1 mgd
= f0 & Lادد ا Cص
f 0اس وازن ذ'(' ت ة #C 6ة وذات و= : NO
2π ∆J
3ــ ا/اس ا1 23
ا
اس ا D Lه
ذج ; ('(-ب ! ! .وه
- O +اس ا
ازن : /
d = ℓو E . J ∆ = mℓ 2ه( Xا
! $ن ا& د ا A- - ,ا 7!4ا :
g
θɺɺ + θ = 0
ℓ
2π
θ ( t ) = θ m cos و; 7ا& د ا و 7Lه( Xا& د آt + ϕ :
*$
T0
om
$آ ا
اس ا. D L
ℓ
V ℓ / T0 = 2πل ا
اس ا D Lب & Lا#ور ا Cص
-اس ا: D L
g
.c
(
. m / s2 }#ة ل ا; ) ) ( mو g
ac
Vل ا
اس ا D Lا
ا 05ا
اس ا: D L
ل أن ا
اس ا
D Lا 05ا
اس ا
ازن إذا آ ن
H,ا#ور
أي أن دور ا
اس ا= D Lدور ا
اس ا
ازن .
-b
ℓ ∆J J
2π = 2π ∆ =⇒ℓ
g mgd md
os
k
& P P Eا 5 Kا
,دة V Iف ا D $ا Cر< H! .ذ
! Zن آ
ا('(ب
R$- . Rل A-ه(ا ا
ع Iا('(' ت Pا('(ب ا ! ! <
ز
.d
3$ا 5 Kا*ز A .ه(ا ا ; ' +rوه
ذات آ < , Lض دوره A- Te
ا
ا('(' وا ' Aن JLRE ،ه( Xا +rة ذ'(' ت 5دوره . T0 = Te
w
2ــ &*
) 53#*& a#ر*R ( Ile de La Réunion 2003 # 2*t #ف
(ج ا
ا' kأو ا#Cات ) (les amortisseursا 7$ا رة ' ' kذي ,ت -R 6آ3-
w
-و ) K = 40 N / m 3'*Oا ا 4ر إ
V Iف ا( R
Iــ درا N Bاازن
w
:-آ '*O 5 I #ا ' H ، kا
Kل ا ' E ، P. ، ℓ 0 = 10, 0cm k' - -Orأ+ى
& 3EK' Q-ا P< $آ
V JLR E ، m = 100 g 3-ل ا ' kا
[ K& . ℓ = 12, 4cm
. g = 10m / s 2
1ــ 1أ '*O Yا '. K ' k
درا=
ازن ا Pا&: k' ' Q-
<د ا
ى ا A- LKا P : Pوزن ا
F ، Pا 'k
V} QLKا
ازن ' I
+ P Lو
Eازن أن
Iا
H, Iا#4ة
mg
=K F = P ⇒ mg = K ∆ℓو' 2Eن = 42 N / m
∆ℓ
om
آ ا! -ا&. m -
!ّ 5 Iس ا
' Iا O Kوا I #
- 0V YKآ
%4
ا I! . E Kآ(
E& I Zا!*+ m -ل ا$آ ا('(' .
ه( Xا
' KLز 7Lا& Kت و'
ا=
R$-
& I! P[* P' Kل A-
.c
N A$ات ا
RErل T#' m -!- xا t Iوذ #&' Zأن إزا ا!
I m -از
$
ا 7,=rب 1cm
ac و$ه '#ون
= '. [#
7R$ /
-b
A-ذ'(' ت ة
و#C 6ة .
os
أ vا. 2 7!4
or
.d
w
w
w
1ــ #د ا#ور ا Cص $آ ا('(ب .ه 7ه( Xا
ا QEا ا#- vور ا Cص ؟
*+ Iل ا Lن A- 7R$ا ا#- Lور ا C-ص ('(-ب ان . T0exp = 0,33s
m
QE
T0th = 2πا ا. L ب ا ا#- vور ا Cص = 0,314s :
K
2ــ ' =& ل & د ا &'rد I ' ،أن و#ة ا#ور ا Cص ه ا; .
m
P-& T = 2πأن #' 2πون و#ة و و#ة ا! -ه kgو و#ة '*Oا 'N / m k
K
om
.c
ac
-b
os
}!7
اA$
: ا3 - 7R$
or
.d
w
w
w
1ــ #د *+ Iل ه(X ) f ( Hz 1,5 2 2,5 2,8 3,1 3,2 3,3 3,6 4 4,5
ا' ا
ا )xmax (cm 0,4 0,6 1 1,5 2,1 2,3 2 1,5 1 0,7
Y&-دور ا;
وا
ا Y&-دور ا ن .
&
;/ذت [*^# $/
#*2ض * zدور \6
yه yا
ا5
&* \2ن
2ــ ; A- 7ورق -ي ) &= ' xm = g ( fل ا 1cm ↔ 0,5 Hz : P-و 1cm ↔ 0, 5cm
3ــ ا= Pا vهة ا f = 3, 2 Hz # -R$؟ ا=\ Eه( Xا $دور ا('(' ت .
4ــ 5رن ه(ا ا#ور دور ا('(' ت ا$ة 6ا#Cة .
5ــ ا Nات ا* # vا=& ل
-$ل ) ( Sذي و<
أآ L؟
om
-$ 7& #ل و< 3أآ= Lداد ا !Tآ ت و'
= x5و= ا('(' ت وآ( Zدوره #ا . I
& * ghاDد
\6ا* : a
N 5tاDد ا*6 ) +fن Gh# ،و @Bات
.c
ا $/
#*2%ا* [ aآ* 3ة % ،ل أن ا* N aدا .
N 5tاDد ا%ي *6ن Gh# ،و @Bات
ac
ا $/
#*2%ا* % ، * qK [ aل إن ا* 53A a
IVــ ا
b +ا 2رة
!
ن ا
& Qا رة
Iا' kو#Cات
! .ن
-b
ا رة ا
ا('(' دده ا Cص . f 0
#$ت ا ح A-ر ل ا$Rاء ات
< K ' Aا
<
os
$
Eي '# A-ت و k&' ) L E
' 7R, vا&4ات Iا ات (
' BC ، vR Lا رة ('(' ت ذات و=
5ي وا P T A
L Yإ*ف
or
ا رة .
1ــ Eه( Xا vهة
$دور اات ا
< .
(ج & Qا رة '('(ب ! ! دد ا Cص 3 f 0دور ا ن # ،وره <
Iت أو
.d
L
= ∆tوه ; 7دور ا; أي أن ا#ة ا ا*+ 5Nل ور ا رة I '# Iه
vR
w
1 vR
= ' f eأ # 3ا 2E f e = f 0 Iن . vR = L. f 0 = دد Xه
:
Te L
# Q LKدي vR = 14, 4km / h :
اه ا
ــ ةI
( ــ ة ) آ1
: ! اB إA
ال هF
ة
( )
W F = F . AB = F . AB.cos α
A→ B
AB وF
' ا)اوα أن%&
(m) / 0 ل و1 /. B و اA *
ا+, ا-./ اAB
( N ) ة اة بF
( )
( J ) ل6 7 وF
اةW F
A→ B
om
ف ا:
;/ر ا./ '*=
ة1 *
"! ة# ا$ ــ ا2
. B إA
و هB F ة
F رF/. G> ا- هδ ℓ ?)C رات. ر إ./)ء ا6 B
ب.&
.c
. 0
> آ-
( )
ac
δ W F = F .δ ℓ : هδ ℓ >?)6ل ا1!ل اJ F )?> *ة6
اI ا
: ?)6ل اLع ا/6 هF ة/*> *ة اK
اIا
B
( ) ( )
-b
W F = ∑ A δ W F = ∑ A F .δ ℓ
B
A→ B
. >-ى أ. * >-> و@; أ- ، */0 7* وآk 7!+ *G B ت, ذاR N
. R
& 7-: S أRT
، F ′ ةM & ا7-: U= * ا
or
أيF = −kxi أن%& F = − F ′ وه> ة اراد
إذنx لG-L =* F ′ أي أنF ′ = kxi أن
w
A→ B
( F ′) = 12 kx
1
W 2
B − kx A2
A→ B 2
223 ا0 ب ــ ا
∫
K ∑ ع/6/ ا.> ا! ا- ض
*
G&- dx >*@,ار ا/ ب اδ ℓ >?)6ل ا1و
om
: ا! ا
xB
( )
xB 1
W F ′ = ∫ kxdx = kx 2
A→ B xA
2 xA
.c
( )
1 1
W F ′ = kxB2 − kx A2
A→ B 2 2
ac : 567
;@ إA ;@
' 7*6' U &ب * اف ا6 ف:
/
ة ا
( F ′) = 12 kx
1
-b
. W − kx A2 : هxB وx A > * اا/0G- أB
2
B
A→ B 2
( )
1 1
W F = kx A2 − kxB2 : هUف ا:
/راد ا1ن
ة اX- F = − F ′ أن/و
os
A→ B 2 2
. `.6ر اG )آ/ >?0@; ا/@; ا?> وا/ F راد1'*=
ة ا
or
0G- أA
اc
6 U* & * اف اF ′ ب ة6/ '= ا
V.S 7X- ، نK[ S >- dZ آC %S xB 0G- أB ن إ اK[ S >- x A
w
( ) ( ) ( ) ( )
w
1 2 1 2
mvB − mv A = W F + W F ′ = 0 ⇒ W F = − W F ′
2 2 A→ B A→ B A→ B A→ B
w
( )
1 1
W F = kx A2 − kxB2
A→ B 2 2
ل اK
أK وي.' Uف ا: * ب6/ف ا:
=/
اIأي أن ا
. ;@ و: > { وهU ا، ب6/ } ا/6/*
( )
W F = EPe ( A ) − E Pe ( B ) ; أنN
A→ B
>> ه> ا ا-> و@; أ- { U ` ــ.C }
K /6/ / ا@; ا: ف
1 2
. E pe = kx + C : ` وه ه.6 ا7'I اءC
/6/ اcZ ه7)b
2
. / ا@; اC/ &د ا!
ا& اC
(C = 0) %S x = 0 لG-h =-ا/@; ا/> ا- / ا@; ا: رb ,Gو
1 2
و. ل6ات ه> اS* >/> ا\م ا- 0S وE pe = kx : ه/ ا@; ا: نK-
2
. 7!+ k وU ا: إx
( )
A ∆E pe = − W F : j&*
B
A→ B
om
2
cرG ) ه> [ آV*G` ا.6ن [ اX- ، Sآ إزاS >- `.6 أن ا/
V*G` ا.6* ب ه> ا ا&آZZ/ا اZ0 ا ا&آ، ب نZZ/ .
2π
.c
1 1
x = xm cos t + ϕ أن%& EC = mv 2 = mxɺ 2
T0 2 2
رG ) آG
ر/> ا-Lى ا./ ; اT ا@; اC/ر ا& اb
`.C
K /6/ KK/ أي أن ا اEP = EPe *
G& ( EPP = 0 ) بZZ/ا
or
1 2 1 2
Em = mv + kx + C : > ه- أU وV*+
2 2
* اG& x = 0 اازن أي انE pe = 0 : > وه/ ا@; اC S رJ
.d
1 2 1 2
Em = mv + kx : >ا
w
2 2
w
w
om
:
)* . 0 ا
dEm
= kxxɺ + mxx
ɺɺɺ = 0 ⇒ mxɺɺ + kx = 0
dt
.c
: >-Lن ا/ت ا *اس اb
Em ُ وEC وEPe /\ اp, *
T/
ac
-b
os
or
.d
w
w
. S> و- اس ن أKK/ ا اr,& آتKS1ب اB >- : 567
w
om
.c
. 2اس اR ــ ا=را< اIV
2
. VN ا)وا' وران ا.ا
. ;# ا2 9: ــ ) ا2
or
VNر اG )م، d*. اc.6' ( ∆ ) ل &رS ZZ آS >- C 7 > اس
@
/6/ اcZ = ه ا ا&آ * ه. J ∆ &ر ) ∆ ( ه/* .
.d
وإR VN * اd*. و اVN وزن اP : 7آS أءVN * ا/د اى اC
، MC = −C.θ 0) >* اC)دو
w
( ) ( )
1 1
ن:' R وP
اaJ أن/ J ∆θ 22 − J ∆θ12 = W P + W R + WC : ه/= ا
2 2
w
1 ɺ2 1 ɺ2
J ∆θ 2 − J ∆θ1 = WC م أي أن/0* نX- ( ∆ ) &ر/; ا
2 2
2π
θ = θ m cos t : >
اKI ه> * اZZ/ ا/6/د ا) &آ ا/*` أن ا
T0
. .&*ت ا/ اa. ϕ = 0 ZJ
2π 2π 2π 2π
وθɺ1 = −θ m sin t1 أي أنθ 2 = θ m cos t2 وθ1 = θ m cos t1
T0 T0 T0 T0
1 1 2π 2π
WC = Cθ12 − Cθ 22 (1) !> ا- اcZ هU' وθɺ2 = −θ m sin t2
2 2 T0 T0
أي أن. θ 2 إθ1
ل ا)اويG-L ا*> ' اC
)دوT/ ! اcZه
;@ ا: > { وهd*. ـ اVN } ا/6/* ل اK
أK وي.' >* اC)دو
1 1
;@ ا: و> فE pt (2) = Cθ 22 وE pt (1) = Cθ12 أن%& WC = E pt (1) − E pt ( 2 ) . >*
2 2
1
?وط اI اc و&دC/ *= & اCte ، E pt = Cθ 2 + Cte : >ار ا/ >*
2
. ;#2 G'G ــ ا ا3
1 ɺ2 1
. Em = J ∆θ + Cθ 2 + Cte : اس ا*> هKK/ ا ا
2 2
. 2O+ آتGK اK E أ ــ
. J ∆θɺɺ + Cθ = 0 *@, ا7ة د/b B S > و اسLت اZZ أن ا
om
d وذ/6/* KK/ظ ا ا,&
أن
أن هك اK/' KK/ا!
ا ا
:
)* . Em ق
dEm
= J ∆θθ
ɺɺɺ + Cθθ ( )
ɺ = θɺ J θɺɺ + Cθ = 0 ⇒ E = cte
.c
∆ m
dt
. r,& KK/أي أن ا ا
Em = Cθ m2 = cte : /b B وS > سKK/ ا اr,& : 567
2
: >
اKIت ا ه> * اb
or
.d
w
w
w
ة اس > &ل ا/b/> اB ت ا&ةZZ!ل اJ 7ت ا '
أb !لJ
. F&+ pK و@; وا: ا&آ إ
كGKLد ا- وK E ب ــ
. 'ارS : &ل إ%& >* *اس اKK/ ا اs
اس اازنR2 ــ ا=را< اV
آS `*/ وS `.6ر اG )مJ ∆ أن%& { S `.6 ااس اازن }ا&
ـ ا/6/ ا
. >@; أرC/ a `*/ . t \&
آθ ل ا)اويG-L cرG )آ
: رضL a/; اC/> ا- آS : * ااس اازن-' : ;#2 آ3ــ ا ا
1 ɺ2
EC = J ∆θ
2
;#2 W ا9:ــ ) ا
: هTل ا6 >- اس وازنT ا@; ا:
ب. أz وS `.6 آ* اm %S E pp = mgz + cte
`\/ وR (O, i , j , k ) `*/> ا- cرG )آ
ةg و، *L & ا7C( رأ[> وO , k ) c&ر
om
. Tا
. C/ &د ا!
ا& اcte Tا
.اس اازنR2 G'Gــ ا ا
.c
Em = EC + E pp
a `* >- اس وازنKK/ ا ا
أن%& z = z0 + h :
KI اV.S
O′G = d ;N h = O ' G − O ' G cosθ
z = z0 + d (1 − cosθ )
or
2
dEm
= mgθɺ sin θ + J ∆θθ
ɺɺɺ
w
dt
(
= θɺ mgd sin θ + J ∆θɺɺ = 0 )
w
Em = cte
*اسKK/آت ا اKS! بB >-
اس اازنR إذن ا. Tل ا6 >- اازن
YE3+ ;#+
ت ا/+ ــ
+I ا3أ ــ ا
. z ب.L ا1 T ا@; ا: > ات/
اT/* ا
E pp = mgz
Em = g ( z ) = cte
Em − E pp = Ec
. أوC ا ا&آ إ
EC = 0 وE pp = mgzM M > ا-
Em = E pp = mgzM
z < zM '> أنzM وز6 أن0K/'1 z أي أن
1 2
EC = Em = mvmax وE pp = 0 : O > ا-
2
`.6 ~ ا- z = zm FG إ أنE pp ;@ ا: ة)دادEC ا ا&آs z )داد
EC = 0 أي أن
اس اازنR اK ب ــ
om
& اcZ> ه- z=z0 . E pp = 0 C &ر آb *اس اازنT ا@; ا: ــ
E pp = mgd (1 − cos θ )
ت اb ــ
.c
*اس اازن. > وهKK/ ا اEm = E pp + EC
E pp = f (θ ) T ا@; ا: E pp = mgd (1 − cos θ )
ac E pp (θ ) ب ات.S
-b
dE
= mgdθɺ sin θ = 0 ⇔ sin θ = 0
dθ
θ = π أوθ = −π
os
−π ≤ θ ≤ π
0 ≤ E pp ≤ 2mgd
or
:Z ا[و3ــ
EC > 0 أي أنEm = E pp + EC وEm > 2mgd
(∆)
.d
ا& م ا ا&آ *اسcZ> ه- EC ≥ 0 أن/ وEC = Em − E pp أي أنEm < 2mgd
& اcZ> ه- −θ m وθ m
/ . اازن
w
Iــ 23ود
1ــ 9ن و9ن آ6
أ ــ 9ن :ا )?@+ا(>< ا*+ذ<-
ن ن Aآ
m Aو Bآ
mBاا
*
) ا('& %ة ذب آ! ا ه ه ا ار Aو
، Bو0ه 0ا ا ، &./و ,وي :
m A .mB
FA/ B = FB / A = G
) ( AB
2
om
G 203ه! 53.اذب اG = 6, 67.10−11 N .m 2 .kg −2 . !4
m m
FA/ B = −G A B2 u AB
) ( AB
.c
ب ــ 9ن آ%م
ac
ن ن q A 0, Aو qB 0, B
آ9ه *
) ا('& %ة ذب أو &7ا ه ه
ا ار Aو ، Bو0ه ;
,:3ر !
-b
q A .qB
FA/ B = FB / A = k q Aو ، qBو ,وي :
) ( AB
2
os
1
= ε 0 2 kه! 53.ا;?ل !7ا=&اغ 203أن
4πε 0
or
2
Fe k .e
w
هرو
4Aن ن =
dن ;, Nع اار وهEا O Z0T &eن ذر ! هرو
= fا 0و J
5* 5=g3ذرات ارو
= fا?ات .وهEا ;Y4 D
;? * = &. a
[ Y4 4أن = & اbاه& ا=?] 5ا! 0ث *
) ى اEرات أو ا?hت
3ه aEاbاه& ا=?] ، 5اد[ت ا !3 5%ادة وإ;,ع !]Xوا! &زه أ\ف اEرات
IIــ Dا(+دHت ا9F
0ث دل ا5%
ــ * اTام ذرة 5%3د5
ــ * 0ث 3 !3 &.BاEرة وإ;,ع . !]X
1900 5Aم و JXا=?]! ا !Oآ : 5X&7 Y93 fادة واoء [ 4أن د[ ا5%
إ[ 43ت = ) 5
gآDت ا. 9F
ا 5%اد 3 Eech 5ادة وإ;,ع 4 [ !]Xأن E'Bإ[ 0 %دة و= ، 5
gل أن
om
ه aEا 5%اد4 5ة .
و Nأ ا=0ظ ا:7 ، 5%ن ا 5%اد&\ 5ف ذرة وي `& \ E1 % 3 %و
E2أي أن . ∆E = E2 − E1
.c
1ــ Dذج ا#ن
\ر إ 5X&7 IآY93 f
ac
*
) D4,آت ا ، 5%وذ.:3 Yت أن آت ا 5%ه
0د#- ) ]%ت .
ه ا= ن ؟
ا= ن د r 5%آ
، 5و !7 D ، 50I &eا=&اغ 5*& 3اoء . c = 3, 00.108 m / s :
-b
4ن
5آ&` & 5دده ، νو\ل
!7ا=&اغ 7 λت .
os
c
. E = h.ν = h \ 5%آ 7 Dن :
λ
& νدد ا
5ب Hzو \ λل ا
5ب ا& mو ( J .s ) Y93 53. hو 5%\ Eا= ن ب . J
or
;& * \ 5%ا= ن ; e Dا&4Rون ــ 1eV = 1, 60.10 −19 J : s7
: <J(F !)D
.d
أ 3 Nل &4R3 . ،ون 7 5%\ ، s7ن &ون ;,u3ع اt &O
وي 5*&A : !; . 657nmاoء !7ا=&اغ c = 3, 00.108 m / s :و Y93 53.
w
*
* ا;ث 7ن &دد D * ν aاEرة ى \ E p !%إ) ى \ En !%أD%
E p − En = hν : 203
IIIــ !+'
Dت ا. 9F
1ــ !+'
Dت ا <M 9Fارات
اذج اEي و3 ;Xه& NAوا47Oر اة
DF ، 54هEا اذج !7آن \ 5%اEرة
4ة أي [ A E'Bى w;3ا ا= 5
gوا0دة )
'!+ت ا . 9Fأي أن آD
ى \ 5; 5%\ 5 !%و?ه ;3د 2&- ) nد ا ، <DواEي E'Bا*Oاد 1و 2و
..... 3
ــ ى ا;
5 3 5%د ا ) n = 1 !4ا ى
ا !AAOوه ا 7ا ى ذا ا 5%ا ) &`TOا 50ا &ة
om
Eرة (
ــ ت ا 5%ذات ا;د ا n > 1 !4ا 7ا ت اFرة
.
ــ ا ى ا !%دو ا;د ا n = ∞ !4ا 7اE∞ = 0 5%
.c
2ا&4Rون 3 s & &eاة .إن هEا ا[9Tح
Nأن 4ن
D4ا ت ا&'B 5%ى \. 5A 5%
ac
!+'
PFQت ا 9Fرة ا2Oرو. N
e !7ب أي ا&Xاب 'ر
! ،إذا آ rا 50اE 5AAOرة ه!
-b
ا]:7 ، 5ن اEرة ) !7ه aEا. 50
* N 4ذرة \' 5%ر
D :7 ، 5ا5AAO
إ) إى ا[0ت اFرة وا! 4ن !7ا`& &e Nة 4 ،
os
اJ+Hل ه ا)Dور
3إ Tأ)/ى ذات
'+ى <9Rأآ() ) إ?رة ( أو ذات
'+ى
<9Rأ2JM) Y9ان ا?Hرة (
: <J(F !)D
.d
ا. 5AAO
2ــ ه! أآ& 5% 54 5%ا[ل 3؟
w
ااب :
1ــ
w
om
.c
ac
-b
os
or
.d
http://www.unice.fr/lasi/pagesperso
/golebiowski/cours.htm
w
DFا 5.أ*? t\ a9ات ا[gص و\? tات ا[;ث Eرة اgدم و {9أن ا?0ات
ا f= D0 5
bا? JXات ا[;ث .
w
* Dذرة ى \ EP !%إ) &'zذي \ En 5%أD4, )
* F; 5%\ = :7 D%
w
om
! =3 411nm !
435nm أزرق487nm & أ657nm
.c
ac
-b
os
or
www2.ac-lyon.fr/lyc69/herriot/SPC/2nde/cours/PHYSIQUE/chapP4.pdf
رةE ا[;ثt 5
ب أ\ال ا4 5X ر5%9* ?&ح ر% م ا1908 5A !7
.d
5
أ\ال ا5%9; اaE هs3& و، &O اr0 و، ! =ق ا7 و، !]&! ا[ت ا7
ارو
: ! وهp > n و... n = 3 أوn = 2 أوn = 1 2 p وn ;\ ;د3 λnp
w
1 1 1
RH = 1, 09737320.107 m −1 : Rhydberg &ك3 ر53. RH أن203 = RH 2 − 2 (1)
λnp n p
w
. p ;د
p > 3 وn = 3
;د5 3
* Dg0 ,3 5
ــ
p > 1 وn = 1
;د5 3
* Dg0 ن5
p > 4 وn = 4
;د5 3
* Dg0 r&اآ3 5
ــ
1913 5A !7
13, 6
N
Z0T *دn 2 ؛En = − ( eV ) : ! ه5 ذرة هرو
;?و5%\ إ) آنDT
n2
[ إE'B [ 203 ة4
ذرة ارو5%\ ا أنE
هd . ! ]&! ا4 ) ا;د ا
. n ?ه ا;د، دة0 %
om
2ــ أRف ا*"!Zت :
4ن \ tا[gص ?? 5hات و [ت ا[gص w=d 2 ،اIة ا;,R 5]oع
B7ة 2 ،ا 7آ& 53
5% Dدد ا;,Rع ا .
.c
ر % 5ر إ;,ع ه! ، 5h? 5 3 1011 Hzل *
) أن [ت ا[gص
e
!7ال r0ا ، &Oو ، 5]& &e !7 !3و `!
;A3ل =F4ت ذات
1ــ أ 3 Nة ) %\ ( eVت ا*;,Rت ا&\ 5gف ا*ت ا?ة .
w
om
8,3.10 2 Aت spot 5 5
3,83.10 5 ا& La lune
اول )(2
.c
U Fe H ا; &gا!]4
175 140 25 ) ( pm ا;Iع اEري
دا]& .
mM T
2 ، E pp = −G 1ــ D 4أن ;& \ 5%ا JXا &
5Fا[ !*Tذي ا m 5
4ه :
or
r
M Tآ
5اOرض ،و 53. Gاذب ا !4و ;, rع ار ا& ا[. !*T
أو
;& ا 5%ا &
Em 544ا[ . !*Tه Em Dدا 5ا r 5[3 5
T؟
.d
92 28
2ــ 2د ر % 5ر ا;Iع اEري . &g* D4ه Dر Nار ه
5
3%ر 3 7 5؟
w
2ــ & 7 3ذا ذرات = fا; &gا f= !]4ا;Iع اEري ؟
ه &; Dا 3 5
.ا*ت } :أرض ــ أ%ر ا 5
{ 5*Tوا* 5اEر } 5اة ــ
إ&4وت {
&I 5
. 5. 5و* 5؟
d؟
om
ــ اء ا'(!
H+Iا"ء ا$%&' E^+
]Mت M]Cة \M [%ة Dت آ
+ا
'&$%ت ا=دو ،
%اFت ا_4ا
وا%Cت إ.... 7
.c
اء ا$از#
9ل M :إ^
Akل ادا إ ^ل آ +%ت ا^س
أزرق هMروآ M,ا^س ^ IIل ه4ا اع ا"@ ]Fم
CاH no+
ا. b+
.d
ا ,6او5$ا4
w
.ا: E^+
* " (C.C .M)
^
C 4Fن ار ا
9و I H<Fو ?EFا*B
ة ا&
%ا Fااد ^ Iوbاره ة ا Fاb+ري
ه 34ا
bار ا^+ك .
* 4Fآس و (A ?EFآ
D9 q%4ا",ه",ن وF
@Aو ?kرأ<@ ^" -ن ا]ة _ fرة @Aا ,ا. q%4
*
وF" 'Iت ا] ^Fا=
* *Fج ا^
ا"س
I ' Mا.
] q%4
آ آن اع ا"@ أآ 9ذو @A
Fار ا^+ك ه' أآ ^F 9ا= .
.ا" 1ا"و fا@A
ه 34ا "
.إIر * +ا ]? ااF
]Aاع ا"
ا"f B*
F
ا ^F -^
Fر< Hا ^+ا"و fا @ Aو_ ,%و fام .وذJ
<C+ل إM.ى ا]+ت ا:
+
ـــ اI:ر ا<
^ل _ت ا <م
ــ اI:ر ا<
*ر @Wاد وه ا4ي F" 1" (C+,Fت ز
%زهة
ا*&ا .
ــ اI:ر ا<
ا=A
Coق ا .
b,
آ
ا<D_+ل ا_و fام
ا 89ا78
@,Fا
,ا
I bع آ@ ا]Mار :
om
h
= Rf
H
: hا
A,ا]
\ف اع ا"@
.c
: Hا
A,ا]
\ف اD q%4ل F
اMة ا&
ac
c.Dت :آ آ
Fا
,ا
I bع
آ@ آ ة آن اع ا"@ أآ 9ذو@A
F
ا q%4ا. C+,
-b
إذا و'Mت ]? Fاiرع BاDFiق ،
"+ IFGAن Fاع ا"@ .
os
ب ــ ا=9-
أ
^
ا"ء ] .م M ?+د ه ا$%&bت اM%Mbة ', ICه"1 H
w
para-aminophenol
@A C+,% fا
] ?+اi *,+رMاد .
w
ج ــ اanalyse ,6
"%ا ^+ا
'دة اIاء واء وااد ا_4ا
وا'+ت ا
وا" 1
ا= اض ا... 7
@A C+,اM ^+ة ]ت : I
ا%Cات ا*
) أآM,ة ــ ا&+ال K. ،ــ Mة (
ا%Cات fا*
) س اا
وا ^+ا_و fا( @A
د ــ اRecyclage 3
د+ %ث ا *
$ت ا'+ت ا
'
IوFد ااد ا=و
'
FW
I
أ
nاEوري ا @A "+ر<"
ااد ا.
C+,
ر<"
ااد ا k (
"+<Dورة ا+د
%ووا'
%^ qا
$ا+ث .
Iــ ا!9
ا1F
]+ط D C,%
9ل :
@Aا"ء ا " :
%ECإدة ا +ر ]
ا=',م ا
@Aا"ء ا "% :
FMCا ^+ا"F= @Iد ا]
4ون ]
ا&ات .
IIــ و(= اء
9Kا $و
<. 9J
1ــ و(= اء
9Kا. $
أ ــ اء 4ا 4M9وا6-
]MIo Mت ااد ا*
Acوا^
را آ ا ? ا
DFا"ء @Aا]ن ا%1C
.و4Fآ < ا9ل :
om
ــ ااد ا @A
Cا=دو
%
ــ ااد ا^
) Mات ا^1ات و Mات ا ،ا( .... 7
ــ اIcات
.c
ــ اCر
ب ــ اء 4ا ,!9و$اد ا98ء
ــ اFت
ــ Eدات ا+آ " ) M,ا=\
Cا^ظ
M Iة أ\ل (
ــ ^ ا=+
%4fآ Mأ+^ i IFي ا آ %+و @Wا=وآ b,و ا+ات واCدن
or
ا
]9ا... 7
2ــ و(= ا
اJ8
.d
ــ
bCا 3ا^
1ب
ــ
bCا 3ا @A
"I+,اE ?Fن Mم ث ا< Bا4ي (A q
w
ــ ^ 3ا ^ات وا=IFر وا ^ر Eن Mم ر I
ــ ^ اIاء ا
وا ( +إ ث ا_Dف اbي وا^ Mهة ا +.iس ا^اري
w
om
10g MF 50mℓ
'. @Aورق ا=وآ +س
+و 50mℓاء *,F .
ا*M Bة %1د]
<C+ل
اi *,+رMاد .و+Fك ا* % Bد H ،
^A (^oFر. filtrat
.o
.c
?EFا @A
.oأ Fب ا [+و EFإ*+<i HD q%4 Iاج ا&
%ا=<<
ا=وآ +س \ ^Aر\ %ر @ و\ر Eي .A
اF9%:ل
&+%ج ? اء
ا",ه",ن
&+% iج ? اء
ac
+iر @CF q< q%4اMbول ا: @+
ا%+
&+%iج ? اء
اq%4
ا&+ iاج ? اء
-b
'Mة 'Mا 'Mة 'Mا
Ck ذو
Fا=وآ +ل
0,81 0,78 0,87 ا"
A9
os
1ــ أ
C
,
F Bا: *,+رMاد.
2ــ ه ا H,bا q%4ا
@A HDا [+؟ 'اJ
3
or
? "%دة ا=<+ت ا&%:وأ وذ 5mℓ B* Jآ^ل إ&%وأ C5 H12O Jو 8mℓ
K.ا
'. @A C 2 H 4 O 2 J%F+%:و EFإ ا* KC Bات K.ا" J+%
w
ا MC [+إ 50mℓ
Akاء ا nار اECي ار ا@ .
1ــ أآC q+د
ا +ا"@ Dل ه 34ا
C؟
w
om
1ــ M.د ار ا^+ك وار اD
9ل
ا ^+ا_و fا@A
4ــ أ Hا_و fام ?kا H<iا< qأ م آ ر. H
.c
3ــ آ F Hآ ^+ي
ادة ا"
A؟ اbاب .
4ــ ه ? Hدة أ<+ت ا=زوأ DCA؟ اbاب .
om
<Eة <Eا <Eة <Eا &2@i ذو &;/اوآل
0,81 0,78 0,87 ا&?C-
1ــ أ> &D#@ &4$/ &;% Nاg/ O$ر<%اد.
2ــ ه ا T$ا [A\#ا &D#> ? T'B#ا= _2؟ >E Dاo/
.c
3
4ــ ذا -Aن ا4ر ا@7ي ؟ آ^ TAا sDOا [A\#؟
ac
IIــ "#ات ا
وأ Acétate d’isoamyle
a3=% -#Aدة ات ا9Agوأ وذ 5mℓ NDO/ oآSل إ9Aوأ C5 H12O oDو u#F 8mℓ
-b
اC 2 H 4 O 2 oA;Ag
ا O$% <@/ . >2ا<# NDOة @/ &3
os
اgزوأ C7H14O2و ا#ء =2; .H2Oة أGى #@/ل > &D#ا= <@/ _2إ 50mℓ &?iا#ء ا{#
ا4ر ا@7ي > ا4ر ا. '#
1ــ أآ[ @د& ا >2اBG '#-ل ه\| ا@ &D#؟
or
2ــ ه أت ا gزوأ دة &@cأم = &@3؟ >E Dا. o/
IIIــ "#ا "78 9:ا6و45ا. 23
.d
&?@#ا;اع ا &'#-ا S%ي > )Dا#دة ا@Q; A &A7م ;/ز DS%و%ا? >&Qc "D
ر*#@/ &Qل آ NDG [A\#اD-$ه$-ن وأت ا "D> =S3? . CAgاو%ام ا :
w
ا
ت ا وا
ت ا
اا اآ
om
.c
ac
-b
os
3Nر < /:ذي ; J Lي @ل اJKء ا8H8ر ?.ا*س .إ J Oا .
<-ن Jا @ GS 7FاR8د ا: +
) Ag + ( aq ) + 1e − = Ag ( s
.d
* YZا8ل أزرق E 8ل <-ن أ ت ا*س IIوه <Z< KآEF
w
3ــ @Eد ا*ع ا ^+8+-اYي 7Rدور ا]8آ EFو ا*ع ا ^+8+-اYي 7Rدور اJ`8ل .
و ا b*.اJ8دوaت `Jل ]/آ EFاE8ا هYا ا. 4
w
ا*ع ا ^+8+-اYي 7Rدور ا]8آ EFه :أ ن ا ) O- Ag +(aqاآ 7Fإ-و
وا@Eا Aل هYا ال .
ا*ع ا ^+8+-اYي 7Rدور اJ`8ل ه J :ا*س ) Eh O- Cu(sإ-و وا@Eا Aل
هYا ال .
اJ8دوJ` +aل ] /آ Ag + ( aq ) / Ag ( s ) : EFو ) Cu ++ ( aq ) / Cu ( s
4ــ اR b*.د ا +; 4ا ت ا و J+ا*س
Sل اR8د ا JK* 4 +Sا8K8ع ا :
( ×2 ) Ag + ( aq ) + 1e− = Ag ( s )
(×1) Cu ( s ) = Cu ++ ( aq ) + 2e−
−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−
2Ag + ( aq ) + Cu ( s ) → 2Ag ( s ) + Cu 2+ ( aq )
B ـ ر2 ــI
ا;عG و, ,
ون او اآE اآ
ب اG8* درH IJع آ/ ه#آ$* ا
oxydant+ne = réducteur . O9 ا
ل اا,N ;ا
,N ; ا;ع اG و,,
ون او اآE ;[ اG8* درH IJع آ/ * ا
ل ه
reducteur=ne-+oxydant O9 اا#آ$ا
om
.0]9 و
ل ا#آ$ 0 نE زوج0* *رةI ه#آ$ /*ادو
ل
:ة ــ
ل# اد اآB`; #آ$/
ادو
ل
Ox+ne-=Red
.c
وت-9ل اhث اE l+@ EF]آ/ لJ` نaدوJ 4E< الJة ــ اEF اآ4< لA
وOx1 / Red1 لJ` ـEFن ]آaدوJ ركn< الJة اEF أآ4< لA ، S;
ac
. ىp اaدوJ8ل اJ` / تaدوJ8ى اE@ إEF ]آ4 l+@ . Ox 2 / Red 2
لS . نA Red2 وOx1 اي انRed 2 لJ`8 ا/ Ox1 EF]آ8 ا4< E* Aq
-b
اJK* و+و-vد اR8 اS 7- ، 4 +Sد اR8 ا
n 2 × ( Ox1 + n1e − = Red1 )
os
n1 × ( Red 2 = Ox 2 + n 2e − )
n 2Ox1 + n1Red 2 → n 2 Red1 + n 1Ox 2
or
3+ 2+ − 2+
ا*ن. Feaq / Feaq وMnO4aq / Mn aq +aدوJ8 ا+; الJة ــ اEF أآ4< ثE
2+ −
aq 4
− 2+
: MnO 4aq / Mn aq aدوJ8
F*;
w
om
IIــ ا
ت ا ا
ت ا
1ــ ا
ت ا
أ ــ ,ل :ا
0 *+ا/ت ا#gروآ #وا/ت ا;س)(II
.c
7Sأ
ب ا
ر 5mlل آ
ت ا*س ) (IIو G+إw{ O+ات ل
اSدا .
ac
1ــ ذا < |@A؟ ا 2.ا8آ 7ا*< b؟
< O 7} 2Fa 7.أزرق .ل هE+روآ E+Fا*س Cu(OH) 2(s) OH+} II
-b
2ــ اآR 7د ا 4ا <Eث ا
pب
) Cu 2+ ( aq ) + OH − ( aq ) → Cu ( OH )2 ( s
os
3ــ ه ر<
{Eر اE8ة ا +*Jا Eث 3+ا 4؟ ه ا ?a*.؟
أ{Ja 4ء ا -8 9 +qأن
+R; ORاK8دة إذن < 3ل . / .
ب ــ B
or
ا
ت ا ه Iا
ت ا
# Iث # I9ة وة أي
h
0E
ره 0ا>دة أو gkة ا]س ا
دة و ا
9ة I9ا
.d
IIــ ا
ت ا
2−
I9 S2 O 3و?I.e f أ ــ ,ل *+ :أآ#ة ــ ا'
ال ذا
/ت lآ
ت
w
J8ج آZس 10mlل @ 8ا-ر Eر ? <آ 1.0mol / l DJ+و 50mlل
w
−1
+zآ
ت اSد م <آ. 1, 0.10 mol / l DJ+
J@ Fاء ا 7a +;pاZ-س و |@Aا. D
w
YZى اZ-س ;, ERت ن 4+8إ اpزرق
S 2zا} و +@ ER; O+ Eh
1ــ ذا Eل اwر اEر +` Kا ؟
Aل هYا ال <* bد{^
} Lا h
-ا8ل ;aد اء nهYا
ا } +pاء ذا ا a8ا8ا hء اpزرق z-< E* .آ +8ا
-ا*<Eh b
ا` O+ +و O
Sأ} .
2ــ ه ر<
{Eر اE8ة ا +*Jا Eث 3+ا 4؟ ه ا ?a*.؟
<Ehر اE8ة ا +*JاA {HF8ل هYا ال ; b*F
h< h+{Eأن اw; 4ء *-
; OR
< -8ا w.ا +RاK8دة .
3ــ أ<
Rد ا 4أآEFة ــ اJال اYي < O+ 4EاJ8دوaن
. SO 2 ( aq ) / S2O 3 ( aq ) وS2 O 3 ( aq ) / S ( s )
2− 2−
S2 O32− ( aq ) + 6H + ( aq ) + 4e − = 2S ( s ) + 3H2 O
SO 2 ( aq ) / S2O 32− ( aq ) aدوJ8
F*;
2SO 2 ( aq ) + 2H + ( aq ) + 4e − = S2O 32− ( aq ) + H 2O ( l )
ال+a ;زدواO+8F ل وهJ`8 واEF]آ8آ
ت دور ا+z أ ن7R< ا الY ه
dismutation <اYأو ال ا
: ع ا8K8 اJK* ا الY3 +Sد اR8ل اS
om
S2 O32− ( aq ) + 6H + ( aq ) + 4e− = 2S( s ) + 3H2 O
S2 O32− ( aq ) + H 2 O ( l ) = 2SO2 ( aq ) + 2H+ ( aq ) + 4e−
−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−
.c
2S2 O32− ( aq ) + 4H + ( aq ) → 2S( s ) + 2SO2 ( aq ) + 2H2 O ( l )
ac
0E n ة ?*ت#* G إI/اl ة#* 0 قc
I
اIا
ت ا ه
B ب ــ
-b
اI9 ة9
ة ا]س اgk أو0 رهh
I] 0
ول#> اI9
ت ? و
تG ا
اJE ا
ت اB;q
os
: r8+?ا
أESن ا-<
or
ة.9ا
w
ن+8ا@اق ا ة.9ا
om
(3) (2) (1) 2{س اZآ
40ml 20ml 10ml دور+ ل ا2K@
م+.<
ا
.c
10ml 10ml 10ml ?+
- ا8@ 2K@
30ml 50ml 60 wh8ء ا8 ا2K@
20 20 20 ء8 ا2K@
100ml 100ml
ac 100ml
*+K+Fوآpا
+` ا2K@
ا
-b
-
0,08mol/l 0,04mol/l 0,02mol/l [I ]0 ^E
اJ+اآ
[H+]0 ^E
اJ+اآ
os
+*Jة اE8ا
تA8 ^E
اJ+ب اآF@
: تA8 ^E
اJ+ب اآF@
.d
[I-]0 *
C .V0
I − 0 = 0
w
VT
w
م+.<
ل دور ا8 ^E
ا2K اV 0 م و+.<
ل دور ا8 ^E
اJ+ اآC0
[H2O2]0 *
w
C .V1
H 2O 2 0 = 1
VT
ء8ل ا8 ^E
ا2K اV 1 * و+K+Fوآpء اا8ل ا8 ^E
اJ+ اآC1
. *+K+Fوآpا
I 2 aq / I −aq و H 2O 2 aq / H 2O( l ) +aدوJ8; +وh8د اR8 اS 7 ــ أآ2
. سZ-ال اJة ـ اEF أآ4د اR b*. ا2z
. 4ا اYل هJ`8 واEF]آ8د اE@
H 2O 2 ( aq ) / H 2O ( l ) : aدوJ8
F*;
om
ا، 4+8 I −aq 3ــ ;h8ر ا,ت t3 ، t2 ، t1ور; / 3wااآ J+ا
+^Eت
ا +zZ< b*.ه DYااآ . J+ال .
.c
|@Aأن b*F t1<t2<t3أن اآ J+ا
A8 ^Eت w< +<Z< Oر <ل آ. ^+8+
آ 8آن اآ J+ا
48 ^Eأآ
،آ 8آن <wر ال أ.ع
ac -
IIــ lkدر اارة
> :
Rدا^ 4< 8أآEFة ا pت ا+دور 8; Iء اpوآ: H2O2 *+K+F
-b
) 2I − ( aq ) + H 2 O 2 ( aq ) + 2H + (aq) → I 2 (s ) + 2H 2O ( l
os
<Azأ; 7+ا
ر ،ي آ 4وا@ 5ml 3* Eل + 8دور
ا
<+.م ذي اآ J+ا / . 0,2mol/l 8ا
pب اpول اZ-س ) (1ا <ي
+ا8ء وا (0°C) bqوا
pب ا qاZ-س ) (2ا <ي ء در@ aار<O
or
ا+د 20°Cوا lqاZ-س ) (3ا <ي ا8ء ا E* Fدر aاارة 60°C
.ا{ 5ml G+ا8ء اpوآ *K+Fذي اآ J+ا 5.10 -2mol/l 8إ آ4
.d
2 ا الY ه/ F< 4a أ. د+9 اارة اa درE* ءw; 4< ك+p ا/+*S<
. R< @ارةa درE* DزKإ
(100°C) Haut Fournaux +Rان اp اR<8 اارة اa درEF< : E E}* ا
. E E اJ إE E اE+Fال أوآJ ا/ F<
اد8 ا+; ثE يY ال ا/ F Hة اK* 48RF : +^اEHاد ا8 ا3
. 3w ا8RF8ا
در اارةv+ لBH • إء أو
: qأ
3,; ? وذ+^اYHاد ا8 microorganisme 2+zاK ا7
F; 4ت اA< ءw;إ
. `* Ea @ارةaدر
*+R , E* 7+ <آ4+< ء إ+8+- ج `
ات ا: ^+8+ <ل آG+{<
om
ت.+hز اK إ, E* O+{< 7K ، 8F ^+8 ه @ <ل آ+` أن ا8;و
+` ا8 وهtrempe ^+8+- اwH; مh اDY ه. +} تA+ن ا-
. 4 اG{ ( و0°C) bم ا8@ , <? ا
.c
:y; ، ^+8+- اwHز اK? إY آ-8
. ءw; Ea ال4RK ، تA8 اJ+| <اآ+`< نp
ac
-b
os
or
.d
w
w
w
om
K XBس
pHآ& ه Y5ا
CHت (
ــ
Kس ا [ Zوا ( 64Mإذا آ
ن ا _? A@
:أو
] ^9"Bزات (
ــ
Kس ا aا
%?@ A2B (spectrophotométrie) Mن أ= اCHاع ا9
.c
.
Cّ9%
3ــ ا!ق ا
ac
& ا ق ا
@
2% 9ة أ= اCHاع ا
lل ا . A@
:وه 9"7 1
] أ?
"Cي @ I2
9ا2ب :
ــ [ nأن ن A@
:ا
2ة 7أ
%م ا ل ا
اروس .
-b
ــ ?[& ارا. 2% :o
7
ــ Zا
?@ 9@ 92ت $% 5pا 67ا. 9@
:
os
q9NBCأن
ا
lل ا&. $%
or
ا
و :
5pCأر
2آrوس 100ml Z[= $%و / noCآ Aوا= $% 20ml
"?%ا
ء ا _9wو
"2MC
w
C1=5,4.10-2mol/lو I= $% 2mlا ^ و9 % $% 50,0mlل دور ا
7م آ&Y
% ، C2=1,0.10-1mol/lإ
$% l9K /ا? pو A4Cا Wو Cك ا 69Nا. 9@
:
w
@? ا $% 10,0ml
[= 5pC ، t1=2min 9ا 69Nا 9@
:و / oCإ=ى اrوس
ا ي @ 9ا
ء ا. _9w
ــ
?
2Cاد ان / I 2ا ?2اpدة
،ا 7ا 9ل اw
2آ
ت
اoدم .
Z[= VE BCا 9ل ا
2ا
Mف o 9ل @ 9ا
4 ) r/ن ا( 69N
ــ VE K A[BCوCوF /
"Cول ا
7ت .
ــ :C 2Cا
?@ 92ت :9N% tآ
Xا[ول أ: 9:7
om
I2 (aq) + 2e − = 2I −aq)
S 4 O62 − (aq) / S 2 O32 − (aq)
S 4 O62 − (aq) + 2e − = S 2O 32− (aq)
.c
ء اد:? ا% / A@
: ث ا7 اد%
ت آ
تC أA@
:
ة2ل اl
:
ة ه2 اA@
:
د ا2
/
و
ac
I2 (aq) + 2e − = 2I− ( aq )
S2 O23− (aq) = S 4 O26− (aq) + 2e −
-b
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـ
I2 (aq) + S2 O23− (aq) → 2I− (aq) + S 4 O26− (aq)
os
xE = C.V2 E C.VE
{ C.VE − 2xE = 0
n(I2 ) − xE = 0 ⇒ n(I2 ) = xE ⇒ n(I2 ) =
2
?
دة% آ$@ x ا ا ل و@
' ام5" J/ ااA@
:ول م اF C ــ أ4
. t
ت9 @? اC اn(I2) اد
H2 O2 ( aq) / H2 O ( ℓ ) وI2 ( aq) / I ( aq) :
نF ا&دوA A@
:ا ا5 ه/
−
: ?[BوآH ه
أن ادور وا
ء اA@
:ا ا5 ه/ تl@
:ا
H2 O2 ( aq) + 2H+ ( aq) + 2e − = 2H2 O ( ℓ )
2I− ( aq ) = I2 ( aq) + 2e −
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـ
ــــــــــــــــــــــ
H2 O2 ( aq) + 2I− ( aq) + 2H+ ( aq) → I2 ( aq) + 2H2 O ( ℓ )
om
: A@
:ول م اF
.c
xi =
C.VE
2
ac
n(I2)=xi : هt 9 @? اC
دة ?
اد ا% آ2 = أنlC
C.VE
69N ا$% 10ml ) i ?@ / n(I2)
دة% آ$2 $% $ n(I2 ) = Kl2ا
2
. t ?@ ( 9@
:ا
or
A @? آ69N ا/ 9
دة ?
اد ا% ن آ/ ، @?
ت10 $% ن69Nو
أن ا
: هt
.d
VE(ml) 1,2 2,7 3,5 4,2 4,7 5,1 5,3 5,4 5,4
n(I2)mmol 0,6 1,3 1,7 2,1 2,3 2,5 2,6 2,7 2,7
w
x(mmol) 0,6 1,3 1,7 2,1 2,3 2,5 2,6 2,7 2,7
هoKH أن ام ا$ ل ا[ولl $%
w
xmax=2,7mmol
Zl% Z97
رx=f(t) C
اAw ا6 ــ6
.
J/ي ا5 اt1/2 A@
: اaoC $%
زC
% ــ =د7
. oKH ام اaoC
ويB
%
$ 9 @? اx=f(t) ? ?9 $7
ا6 ــ8
$" F اA%
2 ر اa آ.t=30min وt=0
؟. $7
ا
om
S S
د2
p
J92 وهK= 9N
اw
B واار
L L
. 9Nا
.c
:
تC ا9
آ5
"
=( و ? وtaille) Y
ل9 % / أنA& آ
ac
ىH اCHاع اCH اK
$@ a9N 92[ &ا ا5وه
ا
رA 9@ رK W= $% ، ل9 ا/ دةFا
.
"ا
-b
& ب% واCH ا ا9
B
&/ ارة
ارY5 ه$@ 2C
. S.m2.mol-1 @?"
=ة
os
n n
σ = ∑ σi = ∑ λ i [ X i ]
i =1 i =1
(S.m )
w
−1
"?@ 2C ل9 9
F ا9 ا: σ
mol / ℓ @? ب2C وXi CH?ع ا
ا9 [ ا آ& اXi ]
w
S.m 2 .mol−1 @?"
ب2 وXi
?ع ا9 CH ا ا9 اλi
w
: >!/ $)/
−2
25°C F @? درC = 10 mol / ℓ &دم ذي آoر ا9
% ل9 % 9% =د
. ا[ول/ دةF اCH
ت ا ا9 اZK
ل27
: A ا
:
?
+
σ = λ Na + Na aq + λ Cℓ− Cℓ −aq
Na +aq = Cℓ −aq = 10−2 mol / ℓ = 10mol / m 3
λ Na + = 5 , 0.10−3 S.m 2 .mol −1
λ Cℓ− = 7 , 6.10−3 S.m .mol −1
σ = 126.10−3 S.m −1
om
.
"% تl@
:9 ا9?ا_ وا9 ا9 ا$
.c
3
ac
. اF Z"%
"?
ق: اλH O+ = 349, 8.10 −4 S.m2 .mol−1 وλ Cℓ− = 76,3.10 −4 S.m2 .mol−1
Z % =
م/ سp اMC و، ا ل$% 25ml ا
ء ا و$% 50ml سp آ/ noC
,-/
-b
. 20°C = ارFدر
A4 t=0 ?@ سp ا/ oC
و
ن وAw% 2 رو ــ9 ــ آ2 $% V=1,0ml
[= 5pC
os
. ا
BC
[% Xo 2
69N ا/ ا
س9 4C و9
س اا% 2C
or
:
ا[ول ا9@ Ao Cل و9 9 σ(t) 9 ا200s A آ2
A[BC
t(s) 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600
-1
S.m ) 0 0,489 0,977 1,270 1,466 1,661 1,759 1,856 1,905
.d
1800 2000
w
1,955 1,955
: _
?
ر اw7ا
w
2
. ل ا لl ل9 ا9%
. رور9
ت اCم وأCBوآH
ت اCHا
om
. K وH3 O + وλCℓ− وλH O+ '
9 اا2 _?7 ــ ا4
3
.c
أنW
G = K.σ أوG = σ. 9 اا2
?
L
ac
σ = σH O+ + σ Cℓ− = λH O+ H3O + + λ Cℓ− Cℓ −
3
(
3
:
وH3 O + = Cℓ −
? ول امF nB=و
( )
os
G = K λH O+ H3O + + λ Cℓ − Cℓ −
3
(
G = K. H3O + λH O+ + λ Cℓ− )
or
:
اKl2
"?@ 2 ا$ ل9 ا9% ?_ أن7 ــ ا5
x (t )
σ ( t ) = σf .
.d
x max
(
σ ( t ) = H3O + λH O+ + λ Cℓ− ) :
?
B اKl2 اnB=
w
x (t)
w
أي أن.
ل9 اZ[= H3O + = Cℓ − =
? ول امF nB=و
V
x (t)
w
σ (t) =
V
λH O+ + λ Cℓ −
3
( )
x f = x max = n0 :
?
"? ا ل إ ا
اAo
%?@
σf =
x max
V
(
λH O+ + λ Cℓ− أي أن
3
)
: $Kl2 ا$%
σ (t) x (t) x (t)
= ⇒ σ ( t ) = σf .
σf x max x max
. xmax oKH?_ ام ا7 وا. n0 nB= ــ أ6
M
n0=9,1.10-3mol : @ديJ
. xmax=n0=9,2.10-3mol oKHول ام ام اF nB=
x=f(t) ? ? اAw% و،
ت ا
س$% t A @? آx(t) A@
:?_ م ا7 ــ ا7
. ي9% ورق9@
"? ا
ا9] Ao
%?@ 9@
: ا69N ا9% J
Bل ا[ول اl $%
om
ρf = 1, 955S.m−1
t(s) 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600
x (mmol) 0 2,40 4,60 5,98 6,90 7,82 8,62 8,73 8,96
.c
1800 2000
9,20 9,20
ac
-b
: ي9% ورق9@ x=f(t) ? ? اAw
os
or
.d
w
w
. A@
: @ ا ث
"
اB
،
& ا ل ا
ا
؟A@
: @ ا7 دC aآ
6 ، وH ا[
ا/ ، $%&
' اx=f(t) ات ام4 Aw? ? ا9 B?
ــ1
$" F اA%
2 ر اa آ.t=30min وt=0 $ 9? ? @? ا9 $7
ا
؟. $7
ا
: T1 س9 B?
: T2 لB?
om
B?
A@
:9 x ام%
، V
: V Z[ ا9@ %B% ، t 9 @? ا$%&9
1 dx
v=
.c
V dt
. nF% ار% A@
:9 [ @ اBا
3 -3 -1
ac
.
لx وm بV $@ 2 W= mol.m .s : &اتE م اG
' ا/&Eو
. mol.l-1.min : lw% 9@ ه?
ك و=ات
?ع آ92:
' ا آ& اA@
:9 [ @ اB ا$@ 2^ ا5 آ$
-b
: J
. I2 ?
ادw 92:ا
os
n(I )
d 2
1 dn(I2 ) V d I2
v= = =
V dt dt dt
or
. -
&)& ا ا/ قH
ا5" F اA%
2
ب اB= وx=f(t) ? ?9 ا
سZ7 رn9 : 5ــ ا!)> ا
.d
. ل ا لl
ي5ل ا9 اZ[= 9@ BC Z . ا
س
. xi وti وV Z ا$%
KlC اv i @ B
ب اB= $%
ة% $ [ول%
ل27
ــ
w
إذا آ
ن ا ل آ Z W= )
9اl"7ك ا= 9ى اl@
:ت ( ا J/ام ا?"
x f
x
ام ا ، x max oKHأي أ t1/2 ?@ Cن x = max
2
أه ز BC5 $ا Z $% $ :اة ا& ?%اlز
"C' %ء ا ل ا
اروس وه5ا rدي إ A2Fا[ ب
Nر ا ا lر ا ل اروس
;ل :
ا
2ة % n9ة ز. ?2% ?%
$/ز BC5 $ا :
/ا?
ط ا[ اHول = ،د
C
%ز aoC $%ا t 1/2 A@
:ا5ي ا
B
% J/وي
aoCام ا. oKH
x max
_?BC xmax=2,7mmol nB Cأن = 1, 35mmol
om
2
x max
@ 9ا
ن t 1/2 $@ W Cاا= 1, 35mmol 9 /
2
.c
t1/2=0,6min
C
% [C
Vــ ا او ,
. AB
ن ا
oدم n[ '
2/آ Bا ا
A-Aوا ا
B-Bن را
A-B $وه5ا &9Bم
/آ $%ا
Kآ
/ن ه?
ك
oدم
2/ل .
or
.d
w
w
w
2ــ ا ا ا
آ
@ 7 J92ا
=
A@
:ل =وث
oدم
2/ل
$ا
Cت ا
اl 9@
:ل %ة
ز . ?2% ?%آ
9آ
ن ه5ا ا'=
ل آ ا آ
9آ
@ 7 Cا. 2: % A@
:
• OP/اآ ا&
& دد ا
oد
%ت @?@ &
%د ا
Cت ااFة $2% Z[= /و
=وث
oدم
2/ل .
آ
9آ
ن آ& اl@
:ت
2: %آ
9آ
@ 7 Cا A@
:آ ة .
• OP/در? ا
ارة
ار
:ع در Fا ارة rدي إ ار
:ع ا'ر[
ج ا اري r
%دي إ ا&
دة /دد
ا
oد
%ت
$ا
Cت ا
/إ ار
:ع
"@ 7أي ا&
دة
"K
1 /ا آ
ا ا5ي rدي إ ا&
دة /ا=
ل =وث
oد
%ت .
2/و
9/آ
CدرF
ا ارة 2: %آ
9آ
@ 7 Cا A@
:آ ة .
om
.c
ac
-b
os
or
.d
w
w
w
: ,;; ا3!
om
: ABC
>4
/ت
ة-دو.; ,;د1;أآ =< ا
H3O + (aq) / H2 O(ℓ) HCO3− ( aq ) / CO32− (aq)
.c
H3O + (aq) = H+ + H2 O ( ℓ ) HCO3− ( aq ) = H+ + CO3− (aq)
H2 O ( ℓ ) / HO − ( aq )
H2 O ( ℓ ) = H+ + HO − ( aq ) ac CO2,H2 O(aq) / HCO3− (aq)
CO2 (aq) + H2 O(aq) = H+ + HCO 3− (aq)
-b
. ;ت%/ أK L;M; . 3J رة =ف آ
ة ورة =ف آHCO3− وH2O أنH!'I : DEF
. ة,- ـ/0 ــ ال2
os
: N
ثJ أنNRI ; ـ
ة ا3! %; ا,;د1/ ــ أآ1
NH+4 (aq) / NH3 (aq) ,-دو.; و
ة اH3 O + (aq) / H2 O(ℓ ) ,-دو.; ا3! أ ــ
NH+4 (aq) / NH3 (aq) ,-دو.; و
ة اH2 O ( ℓ ) / HO− ( aq) ,-دو.; ا3! ب ــ
.d
: %;ن ا;
(ن ا-دو.; ــ !
د ا2
HCO3− (aq) + HO− (aq) → CO23 − (aq) + H2 O(ℓ )
w
تY>Z آ; ا4[ اA> ي6 ا?د اH3 O + QX
، pH = − log H3 O + : ا
. mol/ ℓ : ة0R ], 4B?Y و، مY_وآZا
pH = − log H3 O + ⇔ H3 O + = 10 − pH
log10 = 1
log1 = 0
>4`Eت اا اab /?B 4آ6
loga.b = loga + logb : ABC
>4
a (D) ( وC) ( وB) ( وA) ,/ ;J/ ,1
أر
log = loga − logb
b : ( \ هB) ( وA) N;J;وآ م اVت اI أ.آ
log10x = xlog10 = x H3O+ = 5,1.10−5 mol / ℓ وH3 O+ = 2,0.10−3 mol / ℓ
B A
y = 10x ⇔ x = logy . pHD=8,9 وpHC=2,8 : ( \ هD) ( وC) N;J; اpH
. (B) ( وA) N;J; اpH ! ــ أ1
pHB=4,3 وpHA=2,7 ,\ZJ; ا,;l ا1
. (D) ( وC) N;J; اH3 O + تIV ا. آ, ! ــ أ2
( 10x) ,\ZJ; ا,;l ا1
om
H3O+ ≃ 1,3.10−9 mol / ℓ وH3O+ ≃ 1, 6.10−3 mol / ℓ
D C
؟pH
Iا.
> H3O + تI أ.^ آI < ــ آ3
. rJX sR1; وا، H3O + تIV ا. آq>I pH ال,
Iا.
>
.c
: ا;\هن
+
A
+
B B
+
ac A
+
H3O > H3O أنtJ H3 O وH3O ه.ن آ/ [نJ/ B وA NR;
: , ; ا,Iو ; اN/ >I
;
-b
log H3 O + > log H3O +
A B
A B
+
,K>; ا,;J; اL;M وآH3 O م وآVت اI أ.
آI
J N/ / لJ/ pH سNRI
. آ%;
.d
وآ م أيVت اI أ. آO ^I xZ وK;1Z >
ا,I" اد/ ,;< اyاR;ا
. {حK; ^I
w
; أنH!' ( pH>7,6 ،6,0<pH<7,6 ، pH<6,0) <Y/ pH ; ذاتJ/ ,}'} M(~ : R4f
. أزرق، "( أ، %X أ: ,;;;ان اV اM(~I BBT ل/< ا;ن أزرق ا;\وyR;ا
w
. ل/< ا;ن أزرق ا;\وyR;ف ا1 ا,>/ [ 6,0 ;7,6]
ا;
لI
. ( "(V ) ا;ن ا,Z J; ا,>I; ا ا;
لMل هJ; اM(~I يM;
ا;ن اIو
^ t! ,;< اyاR; \/ وه ورقpH ;سpH ورق1 أنL;M آNRI
;رقW ا;ا,>I; ] اKI يM; ورن ا;ن اOZ ل ا;ادJ; ا
. رق و!
ة% pH ,
I
J N/ pH ورقNRI
. 4F ـpH ?لdب ــ ا
: 4F ــpH أ الBF
NIودR; إN/ ,\آ/ ، ودR; إN !ن \رةVن ; اRI s
/ N/ / ــpH ن الRI
. ود ;سR;
} وإK- ذات,1-/ ودR; إ،
om
;
ه اK1{ود ;ء ا; ووR;
اI تZ; اN/ ءK[
ا1 ــ
. pH س ال- -ج ــ د
: >4
.c
,ن دR رةy اإM ! ه3,20 ,;ل اJ; اpH س1I t! ، / [J/ \1>;
3,15 ≤ pH ≤ 3, 25 > أن1I 0,05 ,\ رN/ pH س ال
: : W;! ب ا[رب ا
−4 −4
7, 079.10 mol / ℓ − 5, 623.10 mol / ℓ −
∆ H3O + = = 0, 7.10 4 mol / ℓ
or
2
H3O + = 6,3 ± 0, 7.10 −4 mol / ℓ
.d
+
∆ H3O 7.10 −5
= = 0,11
w
H3O + 6, 3.10−4
. E ا4` وE ــ ات اIII
w
,-دو.; ا3! N/
ث ال ا;\وتJI %;ا اM('ل ه
. H3 O (aq) / H2 O(ℓ) ,-دو.; إ;
ة اCH3 COOH(aq) / CH3 COO− (aq)
+
om
m
ρacide = ⇒ mi = ρacide .V = d.ρeau.V
V
d.ρeau .V
ni =
M
.c
1, 05 × 1 × 103 × 1 × 10 −3
ni = = 1, 75.10 −2 mol
60
ac
. ,R; ا,
; ;ر ا%X; ــ أ ا;
ول ا3
. %; K>; !
د ا;
م اpH , N/ 'ا
-b
os
or
.d
w
w
w
.
ة-I ن ا;ء داV LII اإ3!
هJ; ا%;ــ ا
:
=Vــ ا;
م ا
ni − x max = 0 ⇒ 1, 75.10 −2 − x max = 0 ⇒ x max = 1, 75.10 −2 mol / ℓ
أي أن,K>; اK;!
- ,
;
ل
أن اI 1ة3 ,;
ا%; اxY; اpH ارZا
: ه,;J; اM هH3O + تIV ا.آ
( )
n H3O + = x f ⇒ x f = H3O + × Vf
x f = 1,7.10 −2 × 500.10 −3 = 4, 0.10 −4 mol
om
τ = 1 ,;! : DEFأي أن >1I x f = x maxأن ا; %آ .
. W \ ,ا;
م ا;> Kا;>ط ا; 4ــ أ!
−4
xf 4,0.10
=τ = = 2, 3.10 −2 = 2, 3%
.c
ا;: ,'1 ;
! >I
x max 0,0175
وهMا
Iل
أن 3J; ,£I.-100 N N/ 2.3اإ LIIه ا; / %ا;ء .أي أن ا;%
ac
J/ود ) آ (
3ــ C
Fر
ل آ .
-b
او
2اnط ا1 B>4f
"< !ا; N/ 0,50gرات اIات ا;=دIم H!'> CH3COONaأن . 5,10 , M(~I pH
1ــ آ< رت pH ,؟
os
+
I /ل
أن ا;
,رت q>
J>/اIVت ، H3Oأي ا;>
Jا;\y
;1د; ,ا;. %
.d
3J; (S) [J/ "Jا; HCOOH LIذا 3! N/ ni = 5, 00.10 −3 mol ,ا; LI
ا;ء ا;=J; q;Yل
J/ N/ 1lل ). (S
Rن ا;
,ا;J / ,=Jل آ >1/ % O-Mد;: O
)HCOOH(aq) + H2 O(ℓ) ⇌ HCO2 − (aq) + H3 O+ (aq
N\Iس pHا;Jل ) (Sأن ا;
م ا;> %; Kه x f = 0, 86.10 −3 mol :
/آ ا;
,ا; ,;Jا;> ,K؟
>
-ول ا;
م ;ر ا;
,ا;: ,R
om
.c
ac
-b
os
-ول ا;
م ;
: >I ا; ,;Jا;> ,Kو!
nf (HCOO ) = nf (H3 O ) = x f = 0, 86.10−3 mol
− +
or
H!'Iأن ا;
,ا; ,;Jا;>R ,Kن N/ا;'%ت وا;>ا ا; \
آ/ ,د,\} K
('ل ا; N/.أي أن ا;
,ا; ,;! ,Rازن آ .
]1ه Mا;>
: ,
w
> 1bل ال ا /?Bا,fت ،أن
0 sE, QtYاo
8
ا1,2ت واا
s_
. Ru v_R ?F wه x6ا ا 0 ، oاازن
w
Rن ,
/آ ,;! ,ازن آ ،إذا در ,-ا;Jارة وا;"^ xواآ .ا;'%ت
وا;>ا'( ,} ل ا;. N/.
آ< R/ %و RZهMا ا;'ر ؟ و;
/ /ل ا;ازن ا; N/ Rو ,K-ا;> ا;Rو ,RZ؟
\1ا;
,ا; ,Rا;;A + B ⇌ C + D : ,
/ذا
J >1وث A N %و B؟ >1Iأن =د¥I K/دي إ;
Rن ن آن Cو Dوذ;L
,ا;=د/ت ا; ,;1%وا; ¥دي إ;
Rا;وا NJ xه>ك =د/ت ^ [ ,;1ا;واx
Rآن اآ .اVاع ا; ,Rآ\ة ،آن ا!ل ا[;ء وا;=د/ت ا; ,;1%آ\ا و;; Rن
,Zا; %أآ\ .
إذا آ ا;
,ا; ,;Jا;\
]" ,ا;> A Nو Bن ا;
JI %ث
ا;>
Jا;\y
)A + B → C + D . v1 , (1
. N >Iا
Iم هMا ا;'( ، %ل ا;: N/.
• > qآ ا;> A Nو Bو;; >
qد ا;=د/ت ا;¥I / K> ,;1%دي إ;
> qا; . v1 ,
• .ا
Iآ ا;> C Nو Dو;; .ا
Iد ا;=د/ت ا;¥I / K> ,;1%دي إ;
.ا
I
ا; v2 ,ا;>
Jا;\C + D → A + B y
>
وي ا; v1 Nو v2ن آ/ ,دة ا; A %ا; KRK Iا; %ا;\ yوي
آ Oا;'( ,Rل ا; %ا;>
Jا;\ . yأي أن ا;اآ .ا;;,}
\ ,
; ,
('ل ا;/
NR; . N/.
ا;Jارة وا;"^ xو . ^[ pH
om
.c
ac
-b
os
or
.d
w
w
w
om
: IJB1 K
ا7 =B
c d
C . D
Qr = a b
A .B
.c
>: mol/l بZ= @FB4 X = ع7 >7B( ا > اT ا)@آU9C ي2د اWB' اXC [ X]
[ X] أو X f `4 أوX i W1 <] ا2 ن هK _ أنKC .
7 =B
: ه,ا. اC" اع اBاآ ا%3 نC3 ، t D ا
I2 = 1, 0.10 −3 mol / ℓ
S 2 O23− = 2, 0.10 −3 mol / ℓ
or
ل ا, ون% اt D ا/ ، ' إذن رج ا، اء,ا. C" اع اB ا0-
: ه%_4 ا/ ا
w
2
I− . S 4 O62−
Qr = = 125
w
2
2−
I .
2 2 3
S O
. !د دون و
ة, ' رج اI %4!
2 >9Fb _C@
: !د ا, $-./" واءe "fg اh
I, ' ا%4!"
CH3COOH(aq) + H2 O ( ℓ ) ⇌ CH3 COO− (aq) + H3 O+ (aq)
.(1) %_4 ا/ ل ا, ون% رج ا' ا%4!3 j ــ أ1
CH3COO − . H3O +
Qr =
CH3COOH
: t D ــ "
ا2
om
2+ +
. Cu وAg ID' اe. وآCu وAg I,ا. اIC اI / اI ا
آw13 t
نC , و، t D ا/ ' رج ا1 !د, $y !" ا. وف%! %x `D{ اw
آ ا%3
: رج ا' ه
Cu2+
.c
Qr = 2
Ag+
ac : حJbgا
3 >9Fb _C@
1'ن 'ت ا, و!د دو، Ag2SO4 1'ت ا%4 وآAgCl 1' رور اD` آ%3 تp ــ أآ` !د1
-b
. Ag3PO4
. ' رج ا%4!3 ،
آj ــ أ2
os
. ارو
ا ازن
C" اع اB اD2 D!'اآ ا ا% ا43 ، { ا
إ
ا ازن3 /
.d
Gf 'D2 ق%, ه3 IC /! [X]eq .q3 و، Iل اG ,H
ا.o " Cا
( D أو ) اDس ا ا
. 7g س ا91 '()رج ا, I WCW< : >FC@
طr4
w
-3
/ ، C=1,0.10 mol/l آ%3 e "fg اh S لD V w
سD %"
. σ = 5, 2mS.m−1 : ه25°C / لD اD
w
. ,ا. اC " اع اD!'اآ ا ا% ــ
د
ا ازن ا1
w
om
) ا) ازن1d pC@B ــ1
K ) ا) ازن1d 6G ; Qr,éq I ا) ازنW= '()رج ا, 2,wC ، _B '() FG=1
. ا<@ارةiرW1 l إv7B)lو
دB1 ج2= ، > ل7< >: '() FG=1 ، ) ا) ازن1d })K
.c
aA(aq) + bB(aq) ⇌ cC(aq) + dD(aq)
ac
K = Qr ,éq =
c
C éq . D éq
a
A éq . B éq
d
b
: >)' اKr ا67
-b
. ون و
ة, !د, ا ازن,H I %4! : D
>7) ا) ازن )< ل آ1d ــ2
os
ة أي% - ! أو ول إ/ 4% 3 آ ا' ا%3 نC / D أن ا' آ%4!"
. (K>104) ا- ة%4 آK نC3 "/
. D{دا ا!د ا%'/ o !" ا. ه
or
ا ازن/ ' رج ا%4!3 ' ه3 C 4/, ا ازن,H %4!3 نC ا ازن/
c d
C éq . D éq
w
K 1 = Qr1,éq = a b
A éq . B éq
a b
A éq . B éq
K 2 = Qr2 ,éq = c d
C éq . Déq
1
K1 = : أن/" IG! اI
K2
3 >9Fb _C@
10
K
1' رور اDن آ,' ذو3 /, . 1=5,5.10 ه $" از3 ,H n
1'ا رورDآ `%3 '3 %4!"
-10
. K2=1,8.10 $" از3 ,H اء
om
؟/3 ــ ذا2
: gJ,
،
@ةg T ا)@اآx4 آ7K: ،
7 WF< ا1 >`=م اW9) اFG4 I v7B)
. @ةFم ا=`> آW9) اFG4 x4آ
.c
. >`=م اW9) اFG4 67 ) ا) ازن1d @dw ــ2
' ؟o/ ا م ا4" 0 3 I C ا ازن ا,H IC3 آ
ac
. _7() >`=م اW9) اFG4 4ر9 : 4 >FC@
طr4
. C=1,0.10-2mol/l آ% "' اo I1
I D .q"
-b
. e " اh
لD S2 لD وe "fg اh
لD S1 لD
K1=1,6.10-5 : اء0 e "fg اh
' ا ازن,H
. K2=1,6.10-4 : اء0 e "f اh
' ا ازن,H
os
: 43
/ S2 وS1 I D اD "
σ2 = 510µS.cm−1 وσ1 = 153µS.cm−1
or
؟S2 و 1 1
' ؟3 C o/ ا م ا4" ــ
د2
λH O+ = 35, 0mS.m2 .mol−1
.d
: gJ,
. B(@ >`=م اW9) اFG4 x4 آ، @ةF) ا) ازن آ1d x4 آ7آ
w
om
2ــ ا#ء H2Oه Nة ا;#دو H 3O + ( aq ) / H 2 O ( ℓ ) 19و .#6ا;#دو. H 2 O ( ℓ ) / HO − ( aq ) 19
2ــ 1أآ', Pد 1ا +
&Oا H2O .#و ا)ة H2O
ا#ء ع أ P' Q
6 ،
O,دور ا 3 .#ا;#دو H 2 O ( ℓ ) / HO ( aq ) 19ودور ا)ة 3
−
.c
ا;#دو H 3O + ( aq ) / H 2 O ( ℓ ) 19و ث دا & ا#ء N .#6 &O4ة
.#6 +ا;#دو19
ac
او وNة ا;#دو 19ا P6 ، 1
Sا'#د 1ا
: 1
) H 2 O ( ℓ ) + H 2 O ( ℓ ) ⇌ H 3O + ( aq ) + HO − ( aq
.0#ا
*
ا . /ا) * -ا)' ء
-b
2ــ 4 & 2ا 9أت اوآ
م H 3O +وأت ا
Cروآ
3 HO-ا#ء ا. 8%
D44أت اوآ
م وأت ا
Cروآ
3ا#ء ا 1D
8%ا& ا $و 4اا# 4ء
os
2ــ 6 3د +, V=1l WD 1$ 25°Cا#ء ا)4 ، 8%م ا &Oاازن وا)م
ا . Nا[ 1$ Zا)م اC Cا ا. &O
'( :ا
1ا# 1
#Dء ρ eau = 1g / cm 3
or
xéq
τ= = 3, 6.10−9
xmax
تh;9 [[ي أ% 8%ء ا# أي اi$# ا# ا3 ود, 9 &O أن ا+
$ #,
.
روآC أت اوآ
م وأت ا+, 1O
'j 9 1
#ء وآ#ا
. ود2 *
' ، ا * او' ا(ا' ء
؟25°C C#
N , . &Oا اC 1) و# اازن ا1
$'4 l أ4 ــ2
: ء ه# 4 اا4 و$ ا& ا1'د# 1) و# اازن ا1
K e = H 3O + . HO −
éq éq
om
K e = H 3O + . HO −
éq éq
.c
pKe=-logKe 8 اH(* آ40
. ا ارة2 در#اN Ke 8 ا5 #اN'
ac : 5)O' P#'
. 25°C ا ارة19 درB وA +
, 3
pH = 9, 2 هB ل# اpH و HO − = 4 , 3.10 −4 mol / ℓ : هA ل# ا3 HO- آ
; ات4
-b
A
1
pH < pK e وHO− < H3O+ : 0#6 ل, 3
ن
.d
2
1
pH > pK e وHO− > H3O+ : يN ل,
ن
w
2
/
ة2دوN 5Q اR ــII
w
T#4' ــ1
: ء ا]
& ا# ا3 HA .#& اي ث ذون اO ا1'د, P
4
w
HA ( aq ) + H 2 O ( ℓ ) ⇌ A− ( aq ) + H 3 O + ( aq )
1
ا1Nd' C $' و1
0# ا1S &Oا اC 1) و# اازن ا1 #4
A− . H 3O +
KA =
[ AH ]
. ا ارة19 رq إ1
0# ا1 s'4 q
( )
0°C ارة6 19 درK A NH 4+ / NH 3 = 8, 0.10−11 : لS,
( )
5°C ارة6 19 درK A NH 4+ / NH 3 = 6, 3.10−10
(
50°C ارة6 19 درK A NH 4+ / NH 3 = 3, 1.10−9 )
om
أوآ
ا
ن.#6 6,4 CO2 , H 2 O / HCO3− ( aq )
م,أن ا 9,2 NH 4+ ( aq ) / NH 3 ( aq )
آ ت9أن ه
رو 10,3 HCO3− ( aq ) / CO32 − ( aq )
.c
ء#ا 14,0 H 2O( ℓ) / HO − ( aq )
+
ac +
: X
: ء ا]
& ا#~ ا, BH .#& اO4 1'د, P
4 BH /B 19;دو# ا16 3
-b
BH + ( aq ) + H 2 O ( ℓ ) ⇌ B ( aq ) + H 3 O + ( aq )
: هBH+/B 19;دو# 1
0# ا1S
ا$'4
os
[ B ] . H 3O +
KA =
BH +
or
pK A = − log K A = − log
[ A]
[ B ] ⇒ pH = pK + log [ B ]
w
pK A = − log H 3O + − log
[ A] A
[ A]
w
H 3O +
K A1 = = 1 ⇒ pK A1 = 0 : 1
ا1Nd' KA1 1
0# ا1S ا+ $'
H 3O +
H 2 O ( ℓ ) / HO − ( aq ) 2دوN )0/ ب ــ
.# ا1'د# 1) و# ا1
0# ا1S ه اH 2 O ( ℓ ) / HO − ( aq ) 19;دو# KA 1
0# ا1
. ء#~ ا, H 2 O
H 2 O ( ℓ ) + H 2 O ( ℓ ) ⇌ HO −
( aq ) + H 3 O + ( aq )
K A 2 = H 3O + . HO − = K e ⇒ pK A 2 = pK e : 1
ا1Nd'KA2 1
0# ا1S ا+ $'
om
[ B1 ][ A2 ] [ B1 ] . H 3O + [ A2 ]
K= ⇒K= ×
[ A1 ][ B2 ] [ A1 ] [ B2 ] . H 3O +
K1 10− pK1
.c
K= = − pK2 = 10( 2 − 1 )
pK pK
K 2 10
ac
. ض واا
ل$ك اW ــ رIII
. ض
ل$ك اW ــ ر1
2 )#%' ط,
-b
S2 وS1 +
, $'
-2 -
pH = 3.4 CA = 10 mol/l KA(CH3COOH/CH3COO ) yS{ ا.#6 ل,
os
-5
1.8 .10 ( CH3COOH ) S1
-2 -
pH = 2.9 CA = 10 mol/l KA(HCOOH/HCOO ) yS$# ا.#6 ل,
1.8.10-4 ( HCOOH ) S2
or
. ذ#اب ا# C ;
وا آpH 1q &Oا اC C ا)م ا1$
$'4 l ــ أ2
1ا ا)مHA ( aq ) + H 2O ( ℓ ) ⇌ A − ( aq ) + H 3 O + ( aq )
w
xéq H 3O + 10 − pH
τ= = =
xmax C C
: ول اD اW#4 ــ أ3
yS
# ا.#6 yS{ ا.#6 .#ا
2,9 3,4 pH
12,6% 4% τ
1.8.10-4 1,8.10-5 KA
3,74 4,75 pKA
؟O ;
ا آC 1
0#6 &
, pH 1q C ا)م ا1$
4 E
ــ آ4
pH آن#آ
؟C ا)م ا1$ 1 KA 1
0# ا1S ا1#
N
4 , ــ5
om
+
H 3O
τ= éq
⇒ H 3O + = τ .C
C éq
2
H 3O +
(τ .C ) τ 2 .C
2
.c
KA = éq
⇒ KA = ⇒ KA =
C − H 3O + C − τ .C 1−τ
éq
ac
pK A1 < pK A 2 وK A1 > K A 2 ن3 τ 1 > τ 2 : ذا آ3 وτ ل14 1 داKA
. ذ# اC اب# ;
وا آpH 1q &Oا اC C ا)م ا1$
$'4 l ــ أ2
n ( HO − )
w
HO − 10 pH − pK e
τ= = =
éq
n i ( B) C C
w
1ا ا)م B ( aq ) + H 2 O ( ℓ ) ⇌ BH + ( aq ) + HO − ( aq )
1
$ ا1ا 0 ni(B)
3و 0 0
&Oل اd x ni(B)-x
3و x x
اازن16 xéq ni(B)-xéq
3و xéq xéq
[ B]éq H 3O +
BH + H 3O +
om
1
K= × HO − × H 3O + =
éq
.Ke
[ B]éq éq KA
Ke
K=
KA
.c
: آC ا)م ا1$ 1q K اازن1 +
$' ا+
#
x éq
ac
x max = C. V أنQ
6 τ =
BH + HO−
x max
( Cτ )
2
[ وB]i = C
Cτ2
-b
K= éq éq
= =
[ B]éq C (1 − τ ) 1 − τ
os
K e Cτ2 1− τ
K= = ⇒ KA = 2 .Ke
KA 1− τ Cτ
τ ل14 1 اازن دا1 أي أن
or
. ة5) آpKA 8ة أي ا5oa A ا2دوN KA 5Q اR fــ آ
. e# واز/5jت اOOq IV
w
pH = pK A + log
[A]
: أن1Nd'ل ه اd +, Z
نlog
[ B] = 0 أي أنpH = pK A إذا آن
[A ]
#C 1)3 ا# ا4N و.# [
نA ] = [ B]
. +
ا+, أي+#
C q و. ;
! ا آO
ن، log
[ B] > 0 أي أنpH > pK A إذا آن
[A ]
om
$9 &
] ا3 ~ ازl(%, &S#
+
$(ر ا4 CH 3 COOH / CH 3 COO − 19;دو#ا
.c
، ل# اpH 1q وا)ة.# +
h#ا
. ا ارة19! درO
إذنα ( B ) = α ( A )
ن+
#)~ ا4
ac . pH = pK A [ أي انA ] = [ B]
-b
اT-اb ــ ا3
T#4' ا ــ
ةN أوE
'j ي0 .#6 ن# اEi
ا
os
ن# اEi
1) ا1
اInd- ن# اEi
1
0# ا1
اHind ء# ا3 ن# اEi
ا
[H O ][Ind ]
w
+ -
KA = 3
: KA 1
0#6 1S
; ها اازن#
[HInd ]
w
: ا]
& اC آ+
# وا
pH = pK Ai + log
[Ind ] −
[HInd ]
: تq6 ثd ;
#4 +
# Q
6
-
[Ind ]e >> [HInd] e . .و$ــ ا ا
[Ind ] ≥ 10 1 ه اO3, (
4 ه اEi
1) ا1
ا
−
[HInd ]
pH ≥ pKAi + 1 إذنpH- pKAi ≥ 1 أي أن log
[Ind ] ≥ 1
−
[HInd ]
-
[Ind ]e<< [HInd] e : 58ا ا
ا
1ا Ei
1
0#ه ا O3 (
4ه ا: 1
[HInd ] ≤ 10أي أن [Ind ] ≤ −1
−
log
] [ HInd ] [Ind−
om
.c
Vــ ا#4ة ــ
ة
ac
',ة ,ل ) .#6أو Nة ( ه 4 +
'4آ
; ا .#ا ) &#'#أو ا)ة ا3 ( 1#'#
ها ا#ل ،وذD yز .#6 &O4ــ Nة &O #ا '#ة .
1ــ 'T#4
-b
iوط &O4ا '#ة :
PDأن
ن &O4ا '#ة :
os
2ــ #rا#4ة
ا '#ة ا#ا
1وه
4 #'4ن اd l
%ل ا. &O
ا '#ة )
س ا#ا@ : 1وه (4 ~$4 #'4ر 1
@,اd l
%ل ا.&O
.d
ا '#ة )
س pHوه (4 ~$4 #'4ر pHاd l
%ل ا. &O
3ــ اs
b
w
) sا
d 3ل ',ة .#6ــ Nة ،ا Oء ا ) +
O#ا َ'#وا P6 ( ِ'#اP
اآ
1 ,أي 4 Pا s3اd,'#ت ا[ 1
$ا#ا &O4 1'# 1)3ا '#ة
w
dS,أء ',ة ,ل # A1H .# ,ل ) ,ة A2-ث .#6 +
&O4ا;#دو19
A1H/A1-وNة ا;#دو P6 A2H/A2- 19ا'#د 1ا
: 1
w
om
ا l
%آ& إ l% W ، 13jا. pH=f(VB) #
2ــ #4ة
ة
ا]ط ا ', :4 $ Dة ,ل .#6ا{ ySا[(1
,ل ه
روآ
ادم .
.c
3 : 1 D4آس ي , +, Va=20mlل .#6ا{ 4 ySآ
; P ، Ca=10-2mol/l
4ر
Dا[(, 16[ 1ل ادا 4آ
; Cb=10-2و)
! pHا l
%آ& إ . 13jون اZ
;ءD ها ا3 94 . #& اO#
ا4 s3 اpH \ ل9O,
4 11ml<VB<13ml NB ;ءD* ا
. 3
ا1() s(4 E ا'(ف1()
-
#
ل آ4 ' W وHO $@ أ16 1#
N وه إd
N pH
VB>13ml BQ ;ءD* ا
. yS{ ا.#6 ه#& اO#و@ر ا
*
: & 3
' ة ا#ا
n ( CH 3 COOH ) = n ( HO− ) ⇒ CA VA = CB VB
. s
b اO # ' 55ج ــ آ
om
: [ت## ا1) *
T2 وT1 +
[#, l #'4 1
[ ه1) ( 1) ا1
0#' ة ا# E 3
ا1() 4 +
#
T W
)# اl W ، 3
ا1() W04 ا1)(# اC9 +, +
از, pH=f(VB) #
. #C
13#! اO 9 و+
[## ازي#ا
.c
ac
-b
os
or
.d
w
w
. )قiq ا1) *
w
dpH
1 اا1)], = g ( Vb ) # اl ، ولD, ل#'[ اy آ+
# 3
ا1()
dVb
. Vb ف0# اWD 1$ pH=f(Vb)
dpH
= g ( Vb ) , ا5 نb' ، s
b ا/
ِ#4 ا ل اV% ، VbE لz
$ ا/
dVb
( 5ى أو دz 5 )
اO
dpH
pH و، VE=VbE=12ml ل3ى اN 1#
N = g ( Vb ) أنd ا]
& أ3 ¦6d
dVb
. 8,3 وي3
اl
%ا
om
.c
ac
-b
os
or
.d
ــ ا
Oل ا$ +
Oأ 3ا('qف ا)( M3 1و Cا)( N3 1وأن 1)(,ا'(3
w
b#ن آ T-ن #4 )W/ة 5Qــ
، #إذا ' O/ f/Qا5 i
O4
Oا. s
b
IVــ ')#4 eة ــ
ة 5س ا. 5a
', ~$ة .#6ــ Nة )
س ا W[ ، 1
@#ا
$#ن
) σ = f ( Vاي (4 &S#ر ا 1q σ 1
@#ا# V WDل
ا0#ف .
ا s3ا
~)4 3ا +
;DاC +
#
)#ا ا. #
VIIــ )0ام ا *
j/ا#4ة ا 5Qــ
ا
. #
' &O4 $ا '#ة ا 1
0#ــ ا) .# 1ا{# ySل ادا ) ا 1 Dا)( 1
om
x max = CB VB : ه1 ه ا3 Nا
(
: n f HO − ) دة, 1
# وا[ج آ HO −
;
ا آ4 +, O اl
% اpH
سN +
# *
.c
C B VB − x f
HO = V + V ⇒ x f = C B VB − ( VA + VB ) .10
− ( pH − pKe )
A
ac B
τ ≃ 1 & VBe +, @ وأ1O%, VB مD 1$ ' ة#& اO ا)م1$ ب6
. ل آ4 1) ا1
0#' ة ــ ا#& اO ) ون# أي أن ال
or
.d
w
w
w
Qr =
[ A] . [ B ]
a b
om
ا6
آ,4
@
& Qr ()رج ا. 8.<7
ازن آ$ 5 ن ا$
K اازنA
& ، C
4#4
[C ]eq .[ D ]eq
c d
K = Qr ,eq =
.c
[ A]eq .[ B ]eq
a b
I 2 ( aq ) + 2 S 2O32 − ( aq ) 2 I − ( aq ) + S 4 O62− ( aq )
: اK8 ه5 اع ا
ادةL
ا0
ااآ
[ I 2 ]0 = 0, 20mol / ℓ
or
S 2O32− = 0,30mol / ℓ
0
0 0
2
I − S 4O62−
Qr =
w
[ I 2 ] S2O32−
2
w
[ I 2 ]t = 0,15mol / ℓ U
t S 4*
ا
: ال0.
ة ــ اP)( اآ$ 7 ي8
ا ا)( واV
م,ر اX )Yا
ول ا
()د ا I 2 (aq ) + 2S 2O32− (aq ) 2 I − (aq ) + S 4O62− (aq )
ا
م ا,ا
4) ا
ا0
ااآ
7
ا 0 0, 20 0,30 0,50 0, 02
()ا
'ل. x x 2x 2x x
()ا 0, 20 − 0,30 − 0,50 + 0, 02 +
V V V V V
: [ هI 2 ]t = 0,15mol / ℓ U
t S 4رج ا)(
ا.
&
2
2x x
0,50 + 0, 02 +
Qr ,t =
V V
2
om
x 2x
0, 20 − . 0,30 −
V V
x x
[ I 2 ]t = 0, 20 − = 0,15mol / ℓ ⇒ = 0, 05mol 7
، t S 4
ا
V V
.c
Qr ,t = 4, 2 ZP
−
ac
ر *
آ+& ــII
* ر-.%* $)$. :
()
اء5 HCOOH (aq ) / HCOO (aq ) وCH 3COOH (aq ) / CH 3COO − (aq ) دون0)( ا$
-b
:
اد ا
ا6P
− −
CH 3COO (aq ) + HCOOH (aq ) CH 3COOH (aq ) + HCOO (aq )
os
K A1
K= = 10 ه25°C
ا اد ا8V و, اازن اA
&
K A2
.d
d ل4 م و7د9ات اe7ل إ4 وg7e7h اd ل4 C وB وA 'ث آ`وسA 5 ج0
ا م6P g وذC = 1, 0.10 −1 mol / ℓ P) 0
اآV م7د9ات اe
ل4 وg7e
ا
w
: ا
ول ا5
ا
C B A ا<س
w
[ HCOOH ]i
[CH 3COOH ]i
10 40 1 Qr,i
1 0,8 2,5 −
HCOO
eq
[ HCOOH ]eq
0,1 0,08 0,25 CH 3COO −
eq
om
− −
HCOO CH 3COO
i i
. Qr,i v
& Zwوا و /
P ا ا
&
ا5 6P ــ أ1
[ HCOOH ]i [ 3 CH COOH ]i
V = V1 + V2 + V3 + V4 : ( هP C
4# اv أن6
.c
: آ( ه5
اع اL
ا0
اآ7
ac
[ HCOOH ]i =
C.V1
V
C.V
, HCOO − =
i
[ HCOOH ]i 1 [ 3
V CH COOH ]i V3
: Qr,i
& ZP
[CH 3COOH ]i . HCOO − i
or
V3 V2
Qr ,i = = .
CH 3COO − [ HCOOH ]i V4 V1
i
.d
ا
ولS أ: Zا
− −
HCOO CH 3COO
w
eq eq
و /
P ا/ ،
اازن، ــ2
[ HCOOH ]eq [CH 3COOH ]eq
w
أن7
HCOOH / HCOO دو04 P
HCOO − HCOO −
eq ⇒
pH = pK A1 + log eq
= 10 pH − pK A1
[ HCOOH ]eq [ HCOOH ]eq
CH 3COO − CH 3COO −
eq
pH = pK A 2 + log ⇒ eq
= 10 pH − pK A 2
[CH 3COOH ]eq [CH 3COOH ]eq
.
V ا ا5 ()رج ا.
& Zw ــ ا3
ر ا ؟X$ ص9# K اازنA ! Qr ,i
& ر, / ZP أن/7 ــ ذا4
F !&$ /
و د ا)( ا, اK اازنA ! Qr ,i ()رج ا. ر, /$
. C
4. ( آ5 4 ,4ر اXا
: Qr ,i = 1 < K : A س23 ا4
om
CH 3COO − CH 3COO − CH 3COO −
<
eq i
()5 و P اz&$ أي g8 آ7
[CH 3COOH ] [CH 3COOH ]eq [CH 3COOH ]i
. g7e7h اdات وe
ت ا7ن أ$ F 5
ث7
.c
. د4 { اF ا5 رتX$ A ا<س5 أي أن ا
Qr ,i = 40 > K B س23 ا4
z&$
HCOO −
[ HCOOH ]
Pأي أن ا
[ HCOOH
ac
HCOO −
eq
]eq [
<
HCOO −
HCOOH ]i
i
ا
ول أن6P 7
-b
CH 3COO − CH 3COO − CH 3COO −
>
eq i
()5 و P
ا7ا0$ أي g8 آ7
[CH 3COOH ] [CH 3COOH ]eq [CH 3COOH ]i
os
@ F ا5 ر$ B ات أي أن اe7hت ا7 وأg7e
اd ن$ F 5
ث7
.
د ا4 {ا
or
Qr ,i = 10 = K C س23 ا4
CH 3COO − CH 3COO − HCOO − HCOO −
.d
= =
eq i eq i
g8و آ ا
ول أن6P 7
[ 3
CH COOH ]eq [ 3 CH COOH ]i [ HCOOH ]eq [ HCOOH ]i
w
. رX$ ; ا|اع ا
أي أن ا0
اآ$
}$ ; اK8 ه5
: 89
w
ا ازن: .; اي )
رج ا )>ول-.%@ ا4 ر *
آ و
ا
آ ؟-.% ا$)$. (3) Cآ
w
om
Nأ
Mف ا
Kد' ا ا 'Bدو 0ا6آ9Iة وا$ال ،
Cu 2+ / Cu ) Cu 2+ (aq ) + 2e − = Cu (aq
2+
Zn / Zn Zn( s ) = Zn 2+ (aq ) + 2e −
ا
Kد' اOP ' Mا ا(
<Cu 2+ (aq) + Zn( s) Zn2+ (aq) + Cu ( s ) : E
.c
S Qأن 'Q
Rاازن ا Bو
' OPQا ا(
<K = 4.1036 : E
= Qr ,iوT
Qن
Zn 2+
Cu 2+
i
= '= V + V2+
ac
) ni ( Zn 2+
' C 'V
!
$ Kرج ا(
<9Q 9< Eا' ا(
<= 1 : E
-b
) ni (Cu CV
i
' V +V
Qr ,i < K
os
9ث هOا ا^
Bل
(] ا * +ا \د اس أي أن ه
ك !
س Qا
6اع ا
'
EK8ا
Bل اYو
ت
.
2ــ ا
ل ا
و
ت & %أاع آ
!.
/01
.d
ه Eإ
8ز ا
Bل اYو
ت W Qآ 9Iو+ل دون أن
!
س
Vة ؟
ا
31ط ا*)( 7
08 : 2أآ6ة ــ ا45ال & %أاع آ
!.
/01
w
' () ,ا
س آس ي <; V = 20mℓل
ت ا
س II
!آ ا . C = 1, 0mol / ℓ
w
' () ,ا
" .
EMا *cQورق اE b V
Qل آرور ا!
eم ) K + (aq ) + C ℓ − (aq
EMا (Mا( ! 8Qء دارة !ي <;
gو) Eأو
BوR = 10Ω f
و =h
Aا
ر .أ
jا =h
A D,
iR ، Ecا
ر .
ا
keر :
1ــ 90د 1 0ت ا 'cا '
QPا WIو' <
ور ا
ر ا
QPه Oا9ارة ؟
1 0ت ا 'cا WIو' < ور ا
ر ه Oا9ارة ه :
ـــ ا6Yآو
ت ا (Mو أ1eك ا *Qوا ) Eا6و وا . g
ــ ا
6ت ا 90ة ا .
2ــ 90د ; ا
ر ا
QPا
cر hف ا . g
ا
ر ا
$
QPرج ا )( ' ا
س
)( ' ا.99
3ــ ا ; meا
Bل ' 0 l+ا 'cا. '
QP
! EBاYو
ت
$رج ا ا ; ا
Kآ] ; ا
ر ا
QPأي )( ' ا
"
)( ' ا
س .و! EBا
6ت ا آ
:
! EBا
6ت ; Cu 2 + , Zn 2 + , K +ا
ر ا.
QP
! EBا
6ت C ℓ − , SO42 −ا ; ا
Kآ] ; ا
ر .
4ــ
ذا 9ث <; Iى ا
س ــ ل ا (M؟
<; Iى ا
س Qا(
om
<; ا Ecا
:
ــ <; Iى )( ' ا
" ! ،ر
lM
NI0ا
Kد' ا
' Zn( s ) = Zn 2+ (aq ) + 2e − :
ــ <; Iى )( ' ا
س ! "PIاYو
ت
'8ا$ال أن ا
س
.c
ا
Kد' ا
' Cu 2+ (aq ) + 2e − = Cu ( s ) :
5ــ
Aرن اCر ا OP
Bا C! = '< 8ر ا '< 8ا
cط ا6ول .
ac
(] اCر ا DQ
Iأي
;< EMا
Kد' ا
' :
) Cu 2+ (aq ) + Zn( s ) → Cu ( s ) + Zn 2+ (aq
-b
/01أ
90 fث 1Kا
Bل اYو
ت
ا
" إ; أ
ت ا
س IIوه
os
ا
6ت Zn 2 +ا ل )NI0 (1
lMا
Kد' ا
' :
w
ــ )( M 1و M 2ا6و; ,رة ل ي <; ا
! ن ا ا، M 1n1 + D
وا , '
kرة ل ي <;
ا
! ن ا ا. M 2n2 + D
ــ CAة أ
' EM! ،ا
.
P Q
M 1 Iو M 2اYودان اOان
ن
CAا Kد .و eا ^ن ا
ن
<; ا
!
ت M 1n1 +و
Q M 2n2 +
اYو .
; Iا Kد ز
" ــ
س KQد دا
E
'Iإ; John Daniell . f<+
om
2ــ ا>=
ل ا?د
ا دو\
ن ا
$9ن 1$ل ا
,Vل ا Kد
ه
M 1n1 + / M 1 :و M 1 S 0 M 2n2 + / M 2و
K M 2ن دور ا +ل .
.c
ــ M 1ا ن NCBا N
Iآ 9Iإ; أ
ت lM
NI0 M 1n1 +ا
Kد' M 1 = M 1n1 + + n1e − :
ac
ه Oا6آ9Iة ه ا ! bاYو
ت إ; ا9ارة ا
+ر\ ' .
ــ ا
! ن M 2n2 +ا \دة ا ل اOي f qا( ا ن NCBا \+ ، M 2 Nل
lM
NI0ا
Kد' ا
' :
-b
M 2n2 + + n2 e − = M 2
! S 0د اYو
ت ا1ز' OPا ا^$ال
os
! ; Iا MBرة ا !ي <; ا( وا
! ن ا ا lMQ f Dا Kد .
3ــ !4ات د
ا Kد Ekآ
Q 9 Eات ا
' :
ــ ، NCA
Rأي <; (P) N\ NCAو(N) N
e NCA
ــ Aة آPآ' Eو*(
Q
P< K
ــ
Bو' داr ' $
A DCن أوم CQ Qا Kد U PN = E − rI
*
9د ' CAا Kد و9Vة ا
ر اQ
QPا 'Ceأ ) ا
cط ا 8ا
k
Aس 9Vة ا
ر ا
QPا
ر ا Kد ( I
*
9د ' CAا Kد واBة اPآ' Qا: CA 'Ce
Cu (aq) C
i
om
Qr ,i < K
أنQ
. Qr ,i = K S 0
' اازن0 ; إEM إ; أنE<
(ا اOر هC
' وQPا
'I
Q ودYى اI ;< ' ; ا(
< اK =A ر اC ; ا
.c
:
PQ
A ' اeار9
Cu 2 + + 2e − = Cu : Cu 2 + / Cu دK اlM
ac
Zn = Zn 2 + + 2e − : Zn 2 + / Zn دK اlM
أن ; ا
رmI
f و. د إود ا
"
إود ا
سK
رج ا$ و
تY اEB! أي
. دK
رج ا$ وE$ا
ر دا
-b
: ')1$
دادQr E<
(
رج ا$ و، دادx م9B ) ا.
' اازن0 q '< 8 ،
ل,V^
ء اR د أKن ا
os
( I ≠ 0 " وOآ
Bر اC
ر اK NI0 '< 8 ر اC!
وx = xeq )
QP ا
ر ا9 ! إ
ج أوf
TQ ] َ
أيPI دK اازن ن ا9<
or
( I = 0 أي أنQr , eq = K
: (8 %)8
.d
: f
\ Ek د اK ا8
' ا ' ل
ات6ة اCBا
w
.
ا
?د+ ــ اراIV
. ف دM %!
)ه8 %ى ا/&
ء اQ ــ آ
ا1
: R)?8
'BC ' اB ا،
آP آ9
ل,Vل ا1$ '$9 ا، Qmax ىMB
ء اQP
وي آ ' اI!
. 'B و
ت اx ' ' اc
Qmax = n(e− ).N A . −e = n(e− ).F
1F = N A . −e أي أنF بf
(ادي وQ و
تY ا90' ل واc 'BC ' اBف اK
om
∆tmax 'MBة ا ' ا9 ل ا1$ S =CB
ز ا8! ' اMB
ء اQPف آ ' اK
، N .(−e)
Qmax = N . ( −e ) = N .e : '
' اA1K
Q
: نe '
اO
ء هQPن آ ' اT ∆tmax ل1$ ل إونn(e − ) B
إذا ا
.c
− − N
( Qmax = n(e ).N A . −e = n(e ).F : ' هA1Kن اI
Q وn(e− ) = ⇒ N = n(e− ).N A
NA
ac
Qmax = I .∆tmax ، ∆tmax ' ة ا9 ل ا1$ دK اf8 يO
اQPة ا
ر ا9V lK! NI0و
?
ا?د+ "O آQmax ; I!
-b
. 4H S)08
T ــ2
"PI! ا
^تNqة أو أ90' واK' دA
C اO" هPI!
' أنQP' اA
C ان$ دKا
os
' اازن0 ; إEM دون أن، ∆t ' ة ز9 ل1$ ارة9
' < اQP' آV دK
ر ا9<
\
∆t ة9 ل ا1$
ء ا رةQP ا
' < آ ' اO هK
وx < x f م9BQ ث9 EK
أي أن ا
Q = I .∆t = n(e − ).F : 'A1K
Q
or
.
5 ــ آ
ت ا
دة ا3
ء ا ره
؟QP د وآ ' اK' ا$9 * آ
ت ا
دة [
اع اQ رEه
.d
: B C! !
: '
' ا01C)^ د ذو ا
' اK
ا9
w
w
I = 86, 0mA f!9V !
را، ∆t = 1,5 min ة9 ل ا1$ دK ا9
. ة9 اOل ه1$ '$9
ء اQP آ ' اNI0 ــ أ1
.
PI(
ة9 ل ا1$ 's( آ '
دة أ
ت ا,! وII آ ' أ
ت ا
س,! NI0 ــ أ2
. 's( <; إود اPje ' اs( آ' ا,! me ــ ا3
Iــ ا !ت ا
1ــ ا !ت ا ) &%آ
(
" ث ا ل ا آ
ر ا ا
دون إ أي
(' & ا
%ا$ر . #أي ن ا , -
. /اازن ور
& ا ا*
, 4اازن و. Qr = K '012 3 -*14
+,ل &*)( :
&
2 89 -*14ل 7ا*-وم ) Br2 (aqو ;/ا س ) 3 =" >
, Cu ( sأ"4ت ا س IIو
أ"4ت ا*-وم ) @A, Br − (aqا1د ا
:
om
)Cu ( s ) + Br2 ( aq ) → Cu 2 + ( aq) + 2 Br − ( aq
27اازن Bا اK = 1, 25.10 25 : 89
1ــ أE @A,رج ا / 89ا ا*
.ذا =A؟
.c
2
Cu 2+ . Br −
= Qr ,i i i
Eرج ا 89ا ا*
ه = 0 :
[ 2 ]i
Br
ac
أي أن Qr ,i < KوK / 2ر /ا Jا* J ، -Lن ) Br − (aqو
) . Cu 2+ (aq
-b
2ــ , /ا*-*
O 4-ور ا س " / IIي Jأ"4ت ا س Cu 2+ (aq ) IIو
أ"4ت ا*-ور ) ، Br − (aqن 1د ا 89ا': 1
os
1
= ' Kأي أن 27اازن -
UVة #ا وAوي *"-ا -9Sأي أن 27اازن ه = 8, 3.10 −26 ≃ 0
K
.d
ا ؟
أ ــ ارا Kا :
*"-ا
8ا. 2-
w
;4ا-آ
@ ا @"-ا[ 3*4# 8وان & أ*4ب " U 8L Jي & 4 O J
w
& 10mℓل 7ا*-وم ) - Br2 (aqآ
; 10mmol / ℓ Rو & 20mℓل -2ور ا*
Kم
-آ
; 1, 0mol / ℓ Rو & 20mℓل آ*"-ت ا س -آ
; -/ / -U4 . 1, 0mol / ℓ Rا]*4ب
إ-ودان ،ا]ول & ا-Uا ^
/وا[ & 4ا س ) -Eا( ا س ( 8S4 .ا-aود"& *2
-ا- 1,5V -Aآ@ Jاا bأ*
" >
2 - -ن ا@ ا*- @A
-W2ود ا س وا-W2 %*- com %2-ود ا-Uا. ^
/
1ــ
& Jا
ر ا 2-اBي " 3f-9ا .
"-9ض ا
را " -* -ا]*
& - -إ-ود ا س 4إ-ود ا-Uا. ^
/
2ــ ا , J =Kا hت ا
2-
ا-aو4ت - :ك /أ0Kك ا %2-و /ا-aود"& و j/ا Jا1آ J Yا
ر ا2-
أي & إ-ود ا-Uا 4 ^
/إ-ود ا س
ا]"4ت - :ك /ا ل 3# >
2ا
4ت ) ) 4 ( K + ( aq ), Cu 2+ (aqاد ا%*-
@2ا ، @Aو 3#ا]4
4ت )) 4 ( SO42 − ( aq ), Br − ( aqا]4د ا @2 %*-ا@#
.
3ــ آ
Xر ا
-ور
ر آ 2-ا-9وض &
(-ف ا ؟
bf m,04ا س وا9Eء ان
ا]زرق Jإ-ود ا-Uا^
/
اد -A94 ،ذ 2 pوث
ا;Eال ا
4ت ) Cu 2+ (aq
وذ2 pآAب إ-و4ت :
om
Cu 2+ (aq ) + 2e − = Cu
2ار إ-ود ا س ا]4د
m,04ا-9Vار ا ل >
,
.c
qآAت ا]4
4ت ) Br − (aqوذp
2ا-aو4ت إ Jإ-ود
أ7ء ا
8ا0E 8 2-ل اة ∆tآ
ا2-ء & Qإ-ود إ Jأ-Eى 2ا Kا
ا. 2-
.d
إذا آL ^4ة ا
ر ا 2-ارة /ا 0E 27 I 8ل W/ ∆tن . Q = I .∆t
s14أن آ
ا2-ء
2 *-دة ا-aو4ت ا & إ-ود إ Jأ-Eى * -ا
w
I .∆t
= ) . n (e − '012ا
Q = n(e − ).F :أي أن
F
w
4ــ /اhط ا *"-ا j2Aأو -
*1 #آ ا س ا0E 4ل ا
8ا0E 2-ل
اة -*14 ، ∆tأ0E 34ل اة ا;
/ -" ∆tاارة
ر . 27 I 3L
w
om
ورد" .
1ــ & 0Eل -#د ا]4اع ا
اا#ة /
ا ل وادا Jا;دو#ت ;$ل}/آA
ا
,د ا09ت ا& ,و 7آ8
.c
إ-ود ؟
) O2 ( g ) / H 2O (ℓ ), C ℓ 2 ( g ) / C ℓ − (aq
ac ) H 2O (ℓ) / H 2 ( g ), Na + ( aq ) / Na ( s
ه ا]4اع اا#ة /ا ل ؟
-b
− +
ا-Uا ، ( 89" O ) ^
/اء ،أ"4ت اSد"م ، Naأ"4ت ارور C ℓ
s14أ 34ا]4د ث أآAة ،ا]4اع ا
ا "& أن @1دور ا;$ل ه O;$ت
os
1
H 2O ( ℓ ) = O2 ( g ) + 2 H + ( aq) + 2e−
2
2C ℓ (aq) = C ℓ 2 ( g ) + 2e−
−
.d
s14أ 34
ا;دو#ت ا
:
w
) H 2O (ℓ) / H 2 ( g ), Na + ( aq ) / Na ( s
w
om
Jر ا4 ، "-9ل أن ا-آ. & h" s
1د ا 89ا ث - /آ sر: VV
,اULOل آ :
.c
ا@ ا- @#آ " sث ا;EOال ذو ا1د ا
:
) PbO2 ( s ) + SO42 − ( aq ) + 4 H + ( aq ) + 2e− = PbSO4 ( s) + 2 H 2 O(ℓ
"-9 , /ا-آ 3 L &" sوذ-2 pآ
* - b 3ا-9" -Aض
را /ا J
ا1آ Yا m,0أ7ء ا / . "-9ه RBا "ن ا-آ* sرة & 8آ 8*A" 2-ا'
/ر ا 4ا Jا1آ J Yار ا .
or
أ-
K 34ورة 1
#
2ة ،ث 0Eة Oت
" 7
/ 8Eا]وآ&
A
ا0Kك ا
Uز /و
, %Kا و j/ا 89ذي ا1د :
w
وه ل /ا Jا*- -L4 ، -Lارة و"Aه / VE sا 9ظ Jدر-, #ارة
sA#اA4Oن , /ود ، 37°Cوذ 2 pل ا' ا-/ة /ا1م إ Jا' ا0ز
م
ا2 392 sAا 89 Kآ
" / 8Sآ &
E 8اsA
s /ا]
,ء .
ــ ا ل ا-Aي ا-ا- j/آ
@ ا. y
ْ& ا-آ
@ ا / yا*ت ار & ،
/إ4ج ا"-Aت و 7ا]وآ &
Aا& '04 " ّ
7أوآ
Aا2-ن واء ا / &"-/ا0Uف اي .و" sذ pو-A' 89 j/ي 8y92ا'
ااردة & أ 1Lا. Yh
) 6CO2 ( g ) + 6 H 2O (ℓ) → C6 H 12O6 (aq ) + 6O2 ( g
om
!J4ا
@? ) ?I I
6ل <:
Aا
ن ا
9 GHا 66ا
. 4
: 23'45 67
.c
ac
-b
M,-ا
ت ا! وا Lأ@!: !JK
2ــ ا
.ض ا*+
,آ(''&
os
ي ا Oا
آ A 6ا
اة −COOH
ا #$ا"! Oآ
آ 6ه R − COOH
or
2 23'45 67
أ Lأ@!ء ا!82ض ا
آ 6ا! :
w
w
w
om
6أ)4ر)ات ا: O
A6أ)4ر) ا ?@! Oا Oا
آ 6ا
ا O
" < ، >9آ O8
أ)4ر) .
.c
: 23'45 67
2ــ ا
:ات
w
R '8أ أو ذرة ه)رو* و
!"I R ′ S5أ .
6ا
@ات :
آ Qا@? ا
@ * : *K
اء ا2ول ^> * ا@? ا Oا
آ O
" 6ا" 78/و" 78/! "Rوات"
اء ا
4!5ا >9ا
ا 2ا )رة ا2وآ. *6
: 23'45 67
om
3ــ B'CDا
/ات
@aات دور آ *
9ا"
ر !J42 ،آ!ت ذات را" Kة و! !64 !I
درا& B'CD : &'47
Eإ*>I7ات ا. G'H:
9 Q$4دورق O8 * 50mℓا_ R
4!5و * 5mℓا_
4!5ل و M`4إ= "I Oات *
.c
O8اU Rر .
)64ا)ورق د ه
ا ، Kو!8 9 ="`4م ? در 8ار= ) 80°Cة ^ د>K!I
ac
Q$4ى ا)ورق 9آiس ]و
، gي ! Aء ! ?^,9 ، fرا* ? K
. !7
-b
دة lج ا ، * !GوU S!I n k!4 Jlو!ن 9ا!ء .
1ــ أآ Qا M$4 p$ا
^,رة وأ Lا! ا
O8 * Sا_ R
4!5وا_
,5ل .
os
or
.d
w
w
2
w
4ــ .ة إ
>Mط ا*,O Q'R 6'S( : 2 247
Eن 6Oإ*>Hات ا G'H:واء .
#-
8 9 Q$4ة * 10mℓ ،ا!ء ا ، 7و M`4إ= * 10mℓإ
4!5ات ا_ S5و"O
om
Iات O8ا. R
") Rا] ),9 pH T74 Lأن v54 pH = 7دا رأ@!
9 Aه ا
?. ،
<`4ه xUاw2ة *]6 9ا
.c
") ) ا] y8/4 ، Lأن . pH = 5
1ــ ! Aذا )ل )ل #ال pHا y8/؟
ac
2ــ ! ه
ا S !GاUي )8ث * ا!ء و ا_@ ؟
pH
-b
ه!,ك * S !Gإ
4!5ات ا_) S5إ@ ( وا!ء و k!4هUا ا S !Gه
O8اإQ68 R
4!5
ا"!د ا! Kا! :
os
or
.d
4 !9ض و) M-أ ا!رب ا,ة * gف
و. xU
ــ إ!4ز !6 Lwوي ا
ت Oا_ R
4!5وا_
4!5ل .
ــ
ز< ا]! Lت !6و ) Aة !!8ت ) أ Q!4ا ( )6وو!8 9 !J":م
? در 8ار= ), ، 20°Cا. t = 0 l
ــ إwاج ), ،ا !8 ، t lو)ه! و"!ة
اه!
ا@
ل ه)روآ)6
ا
$د
م
د
,9ل ا ، *!Gوذ )) Rآ ا Oا. 7
" ا)ول ا! ا kK!,ا
= S$8و!ن دو@!ن : S
ا)ة t ( jours ) : 15 22 70 128 154 277 386
64ا Oا@u 10,0 14,0 37,3 46,8 48,1 53,7 55,0
اIر
أآ!" Qد S !Gا@2ة اUي أ
x4ز. xU
om
.c
ac
2ــ أر@? ا!ن ا 6, S5ا
Oاِ
) 6ا* .
3ــ ! ه ات S !Gا@2ة ؟
ــ ا@2ة S !Gء
-b
ــ uول ا 6,ا
O
ا )8 I
4 @uأ* #-
os
ا: >!6
ــ `
Lwن *
ل وا)8
w
*
83ا!ء .
ــ
ز< ا]! Lت !6و ) Aة !!8ت ) أ Q!4ا ( )6وو!8 9 !J":م
? در 8ار= ), ، 20°Cا. t = 0 l
ــ إwاج ), ،ا !8 ، t lو)ه! و"!ة
اه!
ا@
ل ه)روآ)6
ا
$د
م
د
,9ل ا ، *!Gوذ )) Rآ ا Oا
ن /wل اiة
" ا)ول ا 6,ا
@aا
) 200°C ), iا* :
) t (hا)ة 2 6 16
@a %اi 18,2 47,0 88,8
2ــ
S5ا@ ا] Lا`" ،ا 6,ا
@aا
) iا*
S5ا] Lا`"
ا 6,ا
@aاi
),در 8ارة 200°C
3ــ ! ه ات S !G
om
اiة ؟
ــ S !Gاiة S !Gء .
4ــ )8د 64ا)7م اK!J,
.c
S !G τاiة .
ي ا] 9 Lا!
xmax 1
أي أن S !Gاiة n S !Gآ )
J9ود .
.d
3ــ ا*ازن أ
ة ــ .ة
*,أن S !Gا@2ة و S !Gاiة uد!ن إ
Aازن آ!: K
w
S !Gا@2ة
:ن @ ا 9 S !Gا)ا آة )ا 2ن آي ا * !Gآان
/wل ا zI!, S !Gا 4 6ا@/Jك ا* !G
w
وا!ء ا
6 *4ا) )ر! 4ا) آي ا!ء وا
@ ا
*4إ Aأن
f$
w
: &VR
ــ S !Gا@2ة و S !Gاiة / !Gن ا!,ن )!.ن !" *, 9آ *6وuد!ن "!
إ
!8 Aازن آ!. K
R − COOH + R′ − OH R − COO − R′ + H 2O
ــ @ f$ !),ة واiة ،ا
، !J6G4 6ن ا
7ازن آ! K
!: !5
[ RCOOR′]éq [ H 2O ]éq
=K
[ RCOOH ]éq [ R′OH ]éq
4]7 / : &W*Oاء \ 2ت ا
ة واء آ Y7ZوهZا YE7 OاX4>/
إ'R aل (.ب Rرج ا. G
4ــ ا G 2\ b,ا
ة واة
S !Gا@2ة و S !Gاiة / !Gن * ! .ه ا"
ا Sا ? !J @ 9؟
4ــ
'H 1در &cا
ارة
>Mط
'H : 5 247
Eدر &cا
ارة .
* ا? S !G @ 9آ * Sا
@ة واiة #در 8ارة ا] Lا !G
), ! <4در 8ارة ] θ1 = 30°C *Gو θ 2 = 80°C
ر !6 Lwوي ا
ت Oا_ R
4!5وا_
4!5ل )
n0ل * ا Oو * n0ا
ل
( A S$,9ا!ن ) A ) .(1ا!6ر(
ر !6 Lwوي ا
ت _
4!5ات ا_ S.وا!ء A# S$,9ا!ن ) A ) (2ا* (
om
.c
ac
-b
os
or
.d
ا . !Gو k,64أن ار!Gع در اارة #
،آ Qا
),ا
ازن .
: -/w
w
om
.c
ac
ا@ k,دور أ
!4ت /w H +ل S !Gا@2ة واiة * /wل Sا. *,,
-b
ــ y8/4أن ا!4
2ت H +ا`! 9إ Aا
@ Lا Q" !Gدور ا!Gز !* S 6,
S !Gا@2ة و S !Gاiة
.ن أن ا
S$إ !8 Aا
ازن ) 9ة ز ,أ$I
os
* /wل ا)را@ ا * 7!6أن S !Gا@2ة و S !Gاiة / !Gن nآ!ن وuد!ن
إ
Aازن آ! '8 Kأن 64ا)7م ا !"9 ?7 * RU x f < xmax K!J,ا)7م
w
1ــ ]
O e7دود *ل آ''. 2i
nexpا A ! $آ !6وي ادود S !G ، rآ!!w Kرج آ ا!دة
w
om
n( alcool ) = n( acide) = 0, 4mol
n(ester ) = n(eau ) = 0, 6mol
: دة اتO 'ت, &'i<4 اY(C'
اH ــ2
.c
*\
ة+ < ات. ا]ل أ: 7 247
Eط اMCا
* !I/4@ة ( ا2 اS !G )
ل4!5_ < اR
4!5_ اO8 S !G !ربTw ,4
3
1
1
3
2
1
1
2
ac
! ا)ول ا9 $ اkK!,)ون ا4 و، G] K) اآه! اK!
!ت آ
1
1
Oا
ا
ل
Qاآ
K)ا
-b
90 90 84 84 67 K!J,)م ا7 ا64
os
%
ا ؟xU هkK!4 S * k,6 !ذا
K!J,)م ا7 ا64 A .i !J
ل4!5_ واR
4!5_ اO K) أن آ!ت ا!دة اy8/
or
:
ل4!5_ واR
4!5_ اO ا
@ةS !G /5
CH 3 − CH 2 − OH + CH 3COOH → CH 3 − COOCH 2 − CH 3 + H 2 O
w
Qr ,éq =
[C2 H 5OH ]éq [CH 3COOH ]éq
w
9 أي أن ا
@
رQr < Qr ,éq = K ة @
ن9
* !G) ا8) ا@"!ل أ,
. ! اA,ا
. ة9
/"6 ت/ !G) ا8"! آ! آ!ن أG @ة2
ن دود ا: &VR
* ، S"6 ا6 ا
آO " اK!J,)م ا7 ا64 >"
: &W*O
. S"6 ا
ل اM,$ >" S!7!
K!J,)م ا7 ا64 ا
لM,-
67% آ
ل او
60%
ي4!. آ
ل
5% 5!. آ
ل
l*اC< ا. ــ إزا& أ3
_ن S !Gاiة ه
اUي ) * S !Gا@2ة 9 ،ذا و! <Iس * ا!ء وا
@ ا
ن
9ن S !Gاiة )ث و!Gدي هUا ا Q S !Gإزا ا!ء أو اإ@ * ا
@ Lا !G
!w f$ A8رج ا
9 Qr < K S !Gر ا
9ا A,ا! .
ا 7ا" _زا ا_@ !8 9 :در 8ارة !nن ا_@ أ * #-در 8ارة
ا
!4ت اw2ى
* =49أن S4ا_@ * ا
! 7اأ
ا 7ا" _زا ا!ء * :إزا ا!ء )ر! أ!,.ء
9!: =4إ Aا
@ Lا !G
!دة "^ !ء و < S !G !I nا
!4ت اw2ى
!5ل :آ
!4ت
ا
!@
م ا. K!/
u -/wدي إزا ا!ء أو ا_@ * ا
@ Lا ، !Gإ
Aر ا
9اA,
ا!)
ّن ا
@ ( و *6دود ا@2ة .
om
.c
ac
-b
os
or
.d
w
w
w
om
) 47ا
G
%
1ــ أ"$ر "#ا! ' ,آل
3$ط
1 1#
.c
3 PJأ$ب ا$Cر ) 8mℓا "ل ا[5و)
) 3ــ )@& Hن ــ 1ــ أول ( ،و) 7mℓ NM
أ(ر (5ا ، :5@5ك و 2Mا 2M$ b
Gد>!; 3م ) (7 L5ا ارة . 50°C
ac
غ ا ى 3آس ) fء ) ، Iوك Le ،ك ا "& d73 "5 b
Gن ?ر ! Hز5
b5X k lورق ا 3 IXا +ر ا
%ي و Liا ا! ا f$i& f7) @%$7را! ا ز واص
&(ل
"& Aن إ وه إ@5ات 3ــ )@ Hا . H&$
-b
os
or
1ــ أآ Pا NJ nJا i7رة " 3 ) Hــ )@& Hن ــ 1ــ أول و ا :5@5و إ@5ات 3ــ )@H
ا H&$
.d
w
w
om
.c
ac
IIIــ ا<Gة ا*E #"5ات :ا&1.
1ــ إ* ' ,ا$#Cت ) HO − (aq
رأ 3 75ا (رس ا ; أن
ة إ ء ه &+ Hء و)(ود .
-b
=4 " 5ا ا ل أن "5ن آ
إذا & LإQز ا ل 1د >(ة )آ[ة )@ Hه(روآ( ا Jد5م أو
ه(روآ( ا &$م .
os
& [Q7آ Pا # Gر&(اد و( Gة iد>!; .ك ا $5 b
Gد ،و 3 frآس 4
>(& NM Le ، 6
e 2+ر ، Q5و(ر 2) ،ا )
> :5ا "
ر(5ر. :5
.d
ا@ ر :
1ــ ار $& Lا آ Pا # G
$5Qر&(اد Qز ه=ا ا . H
w
2ــ
) Aذا 3 HJا "س ؟
3 HJا "س
Aأ5ت [7وات [7 H& Qوات اH@5
w
ا
ة 1د >(ة )آ[ة &دي إ H& Aآ
و. 25
: H)I
L %& " 5ه=< ا 2 1 A
6!7ا#ات 5 D ،ل ا & e& yأ5ت ه(روآ(
) HO − (aqإ Aأ5ت آآت وآل A(5 ،ه=ا ا ل &Y5 f" ) . 7$Jدي إ M& A
ا Jن ا) ) >+اد ده.( 7
3و(> bي "5ن ا ا "آ
أ>
وا 7ع اآ@ي ه ا (ة ا ا ، 3أ5ن
آآت ، RCOO −ا =ي 2) H5 #ا "ل .و " 5 #أن (5ث & Hأة ،
و(& A
HJم ا Hا ) !47و
(م ا> AJأي & Hآ
.
Y& ، ) Jدي ا
ة ا ( ) 5أو ا ( $Jإ "& Aن أ5ن آآت وآل و& ;3ل
25وآ
%) P" .د ا : H
R − COO − R '+ HO − → R − COO − + R '− OH
om
2ــ 51ت &1.اKLCم ا"ه. -
M& L5ا Jن $Jا1م ا (ه 7ا &ي
A
2ــ 1اKLCم ا"ه-
ا1م ا (ه 7ا !
أو ا H@) ، $
Jا [5ت وا [(ة وا (هن
.c
) ،آ$ت &$ ، %$? 5Mوا &"ن أ )
(5
r eeوه eeإ & H& 6أة
ac
ا $ون ــ ee1،2،3أول ) أو ا
lول ( وا ض ا (ه. 7
ا ض ا (ه 7أ ض آآ
ذات
آ
?& ) r
5ي
( Aد زو ) 1ذرات ا "ن .
-b
أ)@
:ا
ر ( C11 H 23COOH ) Acide laurique :5و او Acide oleique :
) ( C17 H 33COOH
os
(K +
)
ه(روآ( ا &$م ) ( aq ) + HO − ( aq
3 L5ه=ا ا H& $Jا Qت ا [ة ا @ث إ
2) (5
lا5ت "5 D HO −ن
.d
ا
lول وeث أ5ت آآت .
675ا Jن & ee $Jا . (5
lوه $رة آآت ا Jد5م أو ا &$م ،ا ا(
w
om
ا =ه= ، 7ا A 5ا [Qء ا
P) ) Lipophylie
3$
(هن (
ــ
) 3ل )! &"ن أ5ت آآت )
ا % Qت :
.c
* "5ن
I+ Aا
ل V b5Xن أو >iة ) ا Jن،
* و&"ن 3ا
ل ) Qت ) ) A(&
eت ،أو
ac
ذرات " 2 Q& .ا
ت ا " ا (4رو 3داHC
ا ت "& 7ن ) Qت آآت ). 4+
ب ــ HIت اQD-
-b
G+
) e 2M )(7دة ده H@) ، 7ا [ y5ا ) 3 ، &$7ء
L& ، Vا ت
Aا 2$ا (ه A
7ا 2$
os
& 37ا ت "5 ?) 4ت Na +أو K +و& 3 yiا ء .
.d
w
w
w