ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΙΙ

Κεφάλαιο

13
Mathematica
Εργαστηριακός Οδηγός

Σκοπός αυτού του εργαστηριακού οδηγού δεν είναι η

λεπτομερής, ούτε καν η συνοπτική, παράθεση στοιχειωδών
εντολών για την εκμάθηση του Mathematica. Για κάτι τέτοιο ο
αναγνώστης μπορεί να καταφύγει στο διαδίκτυο όπου θα βρει
πλήθος από σχετικά εγχειρίδια. Σε κάθε περίπτωση, η
προσωπική ενασχόληση και εξάσκηση σε πραγματικά προβλή-
ματα είναι αυτή που βοηθήσει για την πληρέστερη κατανόηση
του λογισμικού.
Στο εργαστήριο μπορεί να διατεθούν 2 – 3 εβδομάδες για
εισαγωγή και βασική εξάσκηση στο λογισμικό. Μετά μπορεί
κανείς να επικεντρωθεί στα αντικείμενα που τον ενδιαφέρουν.
Εδώ είναι η Γραμμική Άλγεβρα, οι Συναρτήσεις πολλών
μεταβλητών – πολλαπλή ολοκλήρωση και οι Διαφορικές εξισώ-
σεις. Ακολουθούν 12 εργαστήρια, λαμβάνοντας υπόψη ότι άλλα
2 θα διατεθούν σε επαναλήψεις και την εξέταση.
998 Mathematica – Εργαστηριακός Οδηγός

1ο Εργαστήριο
Εισαγωγή στο περιβάλλον – Βασικοί χειρισμοί. – Οι έννοιες των
συμβολικών και αριθμητικών υπολογισμών.

2ο Εργαστήριο
Στοιχειώδεις εντολές, Γραφήματα και στοιχειώδης προγραμ-
ματισμός. Το εργαστήριο αυτό μπορεί να παραληφθεί δεδομένου
ότι στα παρακάτω δεν εμβαθύνουμε σε προγραμματισμό αλλά
μόνο σε εντολές που από μόνες τους μπορεί να αντιμετωπίσουν
τα θέματα που μας απασχολούν.

3ο Εργαστήριο (Μαθηματική Ανάλυση)

Αν και δεν είναι στο αντικείμενο του βιβλίου η μαθηματική
ανάλυση (Διαφορικός & Ολοκληρωτικός Λογισμός) θεωρείται
απαραίτητο να γνωρίσουμε εν συντομία το πως αντιμετωπίζεται
το θέμα από το Mathematica.
Χρήσιμες συναρτήσεις
Limit, D, Series, Integrate, NIntegrate, Sum
Παραδείγματα
sin x cos x − 1 1
τα όρια lim = 1 , lim =
x →0 x x →0 x2 2

In[1]:=Limit[Sin[x]/x, x -> 0]
Out[1]=1
In[2]:= Limit[(Cos[x]-1)/x^2,x->0]
Out[2]:= 1/2
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ II 999

∞ 1
η σειρά ∑n =1 n 2
In[3]:= Sum[1/n^2,{n,1,Infinity}]
2
π
Out[3]:=
6
Σειρές Maclaurin
In[4]:= Series[Sin[x],{x,0,5}]

3 5
x x 6
Out[4]= x − + + O ⎡⎣x ⎤⎦
6 120
In[5]:= Normal[Series[Exp[Cos[x]]*
ArcSin[x],{x,0,7}]]

3 5 7
ex 19ex 41ex
Out[5]:= ex − + −
3 120 5040
Παράγωγοι
In[6]:= D[Exp[Cos[3 x^2]],x]

cos ⎡⎢3x 2 ⎤⎥
Out[6]:= −6e ⎣ ⎦ x sin ⎡⎢ 3x 2 ⎤⎥
⎣ ⎦
In[7]:= D[Exp[Tan[x]],{x,2}]

tan ⎡⎣⎢x ⎤⎦⎥ 2

( )
2
Out[7]:= e sec ⎡⎣⎢x ⎤⎦⎥ 1 + tan ⎡⎣⎢x ⎤⎦⎥

Ολοκληρώματα

−2x
In[8]:= ∫e dx

1 −2 x
Out[8]:= − e
2
1000 Mathematica – Εργαστηριακός Οδηγός

Αριθμητική Ολοκλήρωση
In[9]:=NIntegrate[Exp[Sin[x]], {x,0,Pi}]
Out[9]:= 6.20876

⎡∞ ⎤
⎢ ⎥
In[10]:= N ⎢ ∫ log ⎡⎢x ⎤⎥ exp ⎡⎢−x ⎤⎥ dx ,16⎥
2
⎢0 ⎣ ⎦ ⎣ ⎦ ⎥
⎣ ⎦
Out[10]:= -0.8700577267283155

Εργασίες στο εργαστήριο.

1. Υπολογίστε τα όρια

lim
ln (tan x )
, lim
(
ln 1 + e x ) , lim x − arcsin x ,
x→
π 1 − cot x x →+∞ x x →0 x3
4
2
(ln x ) ⎛
⎜ 1 ⎞⎟
x
⎛ 1 ⎞⎟x −1
, lim ⎜1 + ⎟⎟ , lim ⎜⎜ ⎟ ,
lim
x →+∞ x x →+∞ ⎜
⎝ x ⎠⎟ x →1 ⎜⎝ x − 1⎠⎟⎟
ln (tan x ) cos 3x − 1 2 − sin x − cos x
lim , lim , lim .
x→
π 1 − cot x x →0 x 2
x→
π ln (sin 2x )
4 4

2. Αναπτύξτε σε πολυώνυμο Taylor 8ου βαθμού γύρω από

το σημείο x 0 = 0 τις συναρτήσεις:

tan x sec x x +1 cotx

ln (cos x ) ln (1 + sin x ) arcsin x arccos x
arctan x arc cotx sinh x cosh x
tanh x sinh x cosh x .
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ II 1001

3. Υπολογίστε τις παραγώγους

cos2 x − 1 + x 2 x − arcsin x
a x , arccos x , arctan x , , ,
x4 x3

( )
2
sec2 (μ + 1) x , (x cot x ) , x + x + x , x ne sin x ,

x 2/3 − 1 2x 2 ⎛1 1 ⎞⎟
⎜⎜
arccos , arc cot , ln ⎜ + + 1⎟⎟⎟
x 2/3 +1 1−x 2 ⎜
⎜
⎝ x x 2
⎠⎟

4. Υπολογίστε τα ολοκληρώματα
1/2 1 π /4 3 1
dx dx tan x 2
−x
∫ , ∫ , ∫ cos2 x
dx , ∫ e dx ,
−1/2 3 − 5x 2 −1 16 − 9x 2 0 0

1 ⎛⎜⎜1 + 1 + 4x ⎟⎞⎟
1 1
e xdx
∫ (μ + 1) + (ν + 1)ex ∫ , ln ⎜
x ⎜⎜⎝
⎟⎟dx .
−1 0
2 ⎠⎟

4ο Εργαστήριο (Μιγαδικοί – Γραμμική Άλγεβρα)

Χρήσιμες συναρτήσεις
Inverse, Transpose, Det, LinearSolve, Minors

Παραδείγματα
In[1]:= IdentityMatrix[3]//MatrixForm

⎛1 0 0⎞⎟
⎜
Out[1]= ⎜⎜0 1 0⎟⎟⎟
⎜⎜0 0 1⎟⎟
⎝ ⎠
1002 Mathematica – Εργαστηριακός Οδηγός

Γινόμενο πινάκων
In[2]:= a={{1,2},{3,4}}; b={{-1,2},{2,2}};
a.b //MatrixForm

⎛3 6 ⎞⎟
Out[2]= ⎜⎜
⎜⎝5 14⎠⎟⎟

Αντίστροφος πίνακας
In[3]:= Inverse[a] //MatrixForm

⎛−2 1 ⎞⎟
⎜
Out[3]= ⎜⎜ 3 1 ⎟⎟
⎜⎜ − ⎟⎟
⎝ 2 2⎠
In[4]:= Inverse[a.b]-Inverse[b].Inverse[a]
Out[4]= {{0,0},{0,0}}
Ορίζουσες
In[5]:={Det[a],Det[b],Det[a.b]}
Out[5]= {-2,-6,12}
Ελάσσονες Ορίζουσες
In[6]:= a={{1,2,3},{2,3,2},{3,3,4}};
In[7]:=Map[Reverse,Minors[a,2],{0,1}] //MatrixForm

⎛ 6 2 −3⎞⎟
⎜ ⎟
Out[7]= ⎜⎜−1 −5 −3⎟⎟
⎜−5 −4 −1⎟
⎜⎝ ⎠⎟
In[8]:=Table[(-1)^(i+j),{i,Length[a]},{j,Length[a]}
] //MatrixForm

⎛ 1 −1 1 ⎞⎟
⎜ ⎟
Out[8]= ⎜⎜−1 1 −1⎟⎟
⎜ 1 −1 1 ⎟
⎜⎝ ⎠⎟
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ II 1003

O συμπληρωματικός
In[9]:= Transpose[%7]*%8 //MatrixForm

⎛ 6 1 −5⎞⎟
⎜ ⎟
Out[9]= ⎜⎜−2 −5 4 ⎟⎟
⎜−3 3 −1⎟
⎜⎝ ⎠⎟
In[10]:=%9/Det[a]-Inverse[a]
Out[10]= {{0,0,0},{0,0,0},{0,0,0}}

Λύση Γραμμικών συστημάτων Ax = b

In[11]:=LinearSolve[a,{6,7,10}]
Out[11]={1,1,1}
In[12]:=Inverse[a].{6,7,10}
Out[12]={1,1,1}
Μιγαδικοί
In[13]:= x=(2+3*I); x^3
Out[13]= -46+9*I
In[14]:= 1/(2+3*I)
Out[14]= −46 + 9i
In[15]:= ComplexExpand[Exp[x]]

Out[15]= e cos ⎡⎣ 3⎤⎦ + ie sin ⎡⎣ 3⎤⎦

2 2

De Moivre
In[15]:= {TrigExpand[Norm[x]^10*(Cos[10*Arg[x]]
+I*Sin[10*Arg[x]])],x^10}
Out[15]= {-341525-145668 I,-341525-145668 I}
1004 Mathematica – Εργαστηριακός Οδηγός

Εργασίες στο εργαστήριο.

Λύστε τις ασκήσεις προς επίλυση του κεφαλαίου 1:
2.1i, 2.2.i, 2.2ii, 3.3, 3.5, 4.3iii, 4.4, 5.3
Λύστε τις ασκήσεις προς επίλυση του κεφαλαίου 2:
7.3, 7.8, 8.2, 9.3, 11.6, 12.3, 13.1i, 14.1i

5ο Εργαστήριο (Διανυσματικοί χώροι – Ιδιοτιμές)

Χρήσιμες συναρτήσεις
Norm, Cross, Eigenvalues, Eigenvectors, VectorAngle,
KroneckerProduct, MatrixForm,

Παραδείγματα
Ευκλείδια νόρμα
In[1]:=Norm[{1,2,3}]

Out[1]= 14
Εξωτερικό γινόμενο
In[2]:= Cross[{1,2,3},{4,5,6}]
Out[2]={ -3, 6, -3}
Ευθύ γινόμενο
In[3]:= a = {{0,1},{-1,0}};b = {{1,2},{3,4}};
In[4]= KroneckerProduct[a,b] //MatrixForm

⎛0 0 1 2⎞⎟
⎜⎜
4⎟⎟⎟
Out[4]= ⎜⎜
0 0 3
⎜⎜−1 −2 0 0⎟⎟
⎜⎜⎝−3 ⎟
−4 0 0⎠⎟
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ II 1005

Ορθοκανονική βάση
In[5]:= Orthogonalize[{{1,1,1},{1,2,1}}]

⎧⎪ 1 1 1 ⎪⎫ ⎧⎪ 1
⎪⎧ 2 1 ⎫⎫
⎪⎪
Out[5]= ⎪⎪ ,
⎨⎨ , ⎪⎬ , ⎪⎨− , ,− ⎪⎪
⎬⎬
⎪⎪
⎪⎪
⎩ 3 3 3 ⎪
⎭⎪ ⎪⎪ 6 3 ⎪⎪
6 ⎪⎪
⎩ ⎩ ⎭⎭
⎧
⎪ 1 1 1 ⎫⎪⎪ ⎪ ⎧ 1 2 ⎫
1 ⎪
In[6]:= ⎪ ⎪ ⎪
⎨ , , ⎬ ⋅ ⎨− , ,− ⎬
⎪
⎪ 3 3 3 ⎭⎪ ⎪
⎩ ⎪ ⎪ 6 3 6⎪
⎪
⎩ ⎭
Out[6]=0
⎧⎪ 1 1 1 ⎫ ⎪ ⎧
⎪ 1 1 1 ⎫
⎪
In[7]:= ⎪⎨ , , ⎪
⎬⋅⎪
⎨ , , ⎪
⎬
⎪⎩⎪ 3 3 3 ⎪ ⎪
⎪ 3 3 3⎪
⎪ ⎩
⎭ ⎪
⎭
Out[7]=1
Γωνία διανυσμάτων
In[8]:= VectorAngle[{1,0},{1,1}]
Out[8]= π/4
In[9]:= u={1,2,3,4};v={3,2,4,1};
In[10]= u.v-Norm[u]*Norm[v]*Cos[VectorAngle[u,v]]
Out[10]=0
Ιδιοτιμές
In[11]:=a= {{2,-3,-1},{-3,2,3},{-3,3,1}};
In[12]:=l=Eigenvalues[{{2,-3,-1},{-3,2,3},{-3,3,1}}]
Out[12]= {7,-1,-1}
In[13]:= v=Eigenvectors[{{2,-3,-1},{-3,2,3},
{-3,3,1}}]
Out[13]= {{-7,9,8},{1,1,0},{0,0,0}}
In[14]:= a.v[[1]]-l[[1]]*v[[1]]
Out[14]={0,0,0}
1006 Mathematica – Εργαστηριακός Οδηγός

Εργασίες στο εργαστήριο.

Λύστε τις ασκήσεις προς επίλυση του κεφαλαίου 3:
2.2, 2.4, 2.8, 4.4, 6.1, 6.4

6ο Εργαστήριο (Αριθμητική Γραμμική Άλγεβρα)

Χρήσιμες συναρτήσεις
LinearSolve, Inverse, Det, LeastSquares, Reduce,
LUDecomposition, CholeskyDecomposition,
Παραδείγματα
In[1]:= a={{1,2,-3},{2,1,4},{-1,4,4}};b={3,2,-2};

⎧14 2 1 ⎪
⎪ ⎫
Out[1]= ⎪
⎨ , ,− ⎪⎬
⎪
⎪ 9 9 3⎪
⎩ ⎪
⎭
LU με ακριβή αριθμητική (Άσκηση 2.2)
In[2]:= {lu,p,c}=LUDecomposition[a];
In[3]:= l=LowerTriangularize[lu,-1]
+IdentityMatrix[3]; l //MatrixForm
⎛ 1 0 0⎞⎟
⎜ ⎟
Out[3]= ⎜⎜ 2 1 0⎟⎟
⎜⎜−1 −2 1⎟
⎝ ⎠⎟
In[4]:= u=UpperTriangularize[lu]; u //MatrixForm

⎛1 2 −3⎞⎟
⎜ ⎟
Out[4]= ⎜⎜0 −3 10 ⎟⎟
⎜0 0 21 ⎟
⎜⎝ ⎠⎟
In[5]:=l.u-a
Out[5]= {{0,0,0},{0,0,0},{0,0,0}}
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ II 1007

In[6]:=y=LinearSolve[l,b];
In[7]:=x=LinearSolve[u,y]
⎧
⎪14 2 1 ⎫
⎪
Out[7]= ⎪
⎨ , ,− ⎪⎬
⎪
⎪ 9 9 3⎪
⎩ ⎪
⎭
LU με αριθμητική κινητής υποδιαστολής
In[8]:=a=N[a,6];
In[9]:= {lu,p,c}=LUDecomposition[a];
In[10]:= l=LowerTriangularize[lu,-1]
+IdentityMatrix[3]; l //MatrixForm
⎛ 1 0 0⎞⎟
⎜⎜ ⎟
Out[10]= ⎜−0.5 1 0⎟
⎜ 0.5 0.333333 1⎟⎟
⎜⎝ ⎠⎟
In[11]:= u=UpperTriangularize[lu]; u //MatrixForm

⎛2.0 1.0 4.0 ⎞⎟

⎜ ⎟
Out[11]= ⎜⎜ 0 4.5 6.0 ⎟⎟
⎜⎜ 0 0 −7.0⎟
⎝ ⎠⎟
In[12]:= Permute[IdentityMatrix[3],p].a-l.u

Out[12]= {{0.0, 0.0, 0.0} , {0.0, 0.0, 0.0} , {0.0, 0.0, 0.0}}
Cholesky (* Άσκηση 2.3 *)
In[13]:= a={{2,-1,-1,0},{-1,3/2,0,-1/2},
{-1,0,17/10,-1/5},{0,-1/2,-1/5,17/10}};
In[14]:=u=CholeskyDecomposition[a]
Out[14]= {{Sqrt[2], -(1/Sqrt[2]), -(1/Sqrt[2]), 0},
{0, 1, -(1/2), -(1/2)},
{0, 0, Sqrt[19/5]/2, -(9/(2*Sqrt[95]))},
{0, 0, 0, Sqrt[47/38]}}
1008 Mathematica – Εργαστηριακός Οδηγός

In[15]:= Transpose[u].u-a
Out[15]= {{0,0,0,0},{0,0,0,0},{0,0,0,0},{0,0,0,0}}
In[16]:= y=LinearSolve[Transpose[u],{0,0,7/2,0}]

⎧
⎪ 5 63 ⎫
⎪
Out[16]= ⎪
⎨0, 0, 7 , ⎪
⎬
⎪
⎪ 19 1786 ⎪
⎪
⎩ ⎭
In[17]:= x=N[LinearSolve[u,y]]
Out[17]= {3.57447,2.82979,4.31915,1.34043}
Ελάχιστα τετράγωνα (Άσκηση 2.4)
In[18]:=x={0,1,2,3,4,5,6}*Pi/12; y=Cos[x];
In[19]:= a=Transpose[{{1,1,1,1,1,1,1},x^2,x^4}];
In[20]:= N[LeastSquares[a,y]]
Out[20]= {0.999576,-0.49589,0.0368421}
Επαναληπτικές μέθοδοι (Παράδειγμα 3.1)
In[21]:= a={{10,1,2,-1},{1,20,-1,1},
{1,1,30,-1},{-1,1,1,40}};
In[22]:= d=DiagonalMatrix[Diagonal[a]];
e=-LowerTriangularize[a,-1];
f=-UpperTriangularize[a,1];
g=Inverse[d].(e+f); x={0,0,0,0};
In[23]:= Do[x=g.x+Inverse[d].{12,21,31,41},
{j1,1,3}]; N[x] (* Jacobi *)
Out[23]= {1.00275,0.999938,1.00072,1.0002}
In[24]:= x={0,0,0,0}; g=Inverse[(d-e)].f;
In[25]:= Do[x=g.x+Inverse[d-e].{12,21,31,41},
{j1,1,3}];N[x] (*Gauss-Seidel *)
Out[25]= {1.00031,0.999968,1.,1.00001}

Εργασίες στο εργαστήριο.

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ II 1009

Λύστε τις ασκήσεις προς επίλυση του κεφαλαίου 4:

1.2, 2.1η, 2.2δ, 2.3θ, 2.4δ, 2.5ε, 2.5στ, 2.7, 3.1, 3.2, 4.1, 4.3

7ο Εργαστήριο (Συναρτήσεις πολλών μεταβλητών)

Χρήσιμες συναρτήσεις
Dt, D

Παραδείγματα
Μερική παράγωγος
In[1]:= D[Sin[x y]/(x^2+y^2),x,y] //FullSimplify

⎛ ⎞
(x ) cos ⎡⎣xy ⎤⎦ + xy ⎜⎜⎜⎝−8 + (x ) ⎠⎟⎟⎟ sin ⎡⎣xy ⎤⎦
2 2
2 2 2 2
+y +y
Out[1]= −
(x )
3
2 2
+y

In[2]:= D[y*Exp[-x^2*y^2],x] //FullSimplify

2 2
−x y 3
Out[2]= −2e xy

In[3]:= D[y*Exp[-x^2*y^2],y] //FullSimplify

(1 − 2x y )
2 2
−x y 2 2
Out[3]= e

In[4]:= D[y*Exp[-x^2*y^2],{x,2}] //FullSimplify

(−1 + 2x y )
2 2
−x y 3 2 2
Out[4]= 2e y

In[5]:= D[y*Exp[-x^2*y^2],{y,2}] //FullSimplify

( )
2 2
−x y 2 2 2
Out[5]= 2e x y −3 + 2x y

In[6]:= D[y*Exp[-x^2*y^2],x,y] //FullSimplify

1010 Mathematica – Εργαστηριακός Οδηγός

(−3 + 2x y )
2 2
−x y 2 2 2
Out[6]= 2e xy

In[7]:=D[y*Exp[-x^2*y^2],{x,2},{y,2}]//FullSimplify

( )
2 2
−x y 2 2 4 4 6 6
Out[7]= 4e y −3 + 27x y − 24x y + 4x y

Ολικό διαφορικό
In[8]:= Collect[Dt[3 x^2-6 x^3 y^4],{Dt[x],Dt[y]}]

Out[8]= (6x − 18x y ) Dt ⎡⎣x ⎤⎦ − 24x y Dt ⎡⎣y ⎤⎦

2 4 3 3

In[9]:= Expand[Dt[y^x]]/.{x->4,y->1,
Dt[y]->.03,Dt[x]->.04} (* Άσκηση 6.3 *)
Out[9]=0.12
Taylor
In[10]:= Normal[Series[Sqrt[(x+h)^2+(y+k)^2],
{h,0,2},{k,0,2}]]/.{x->3,y->4,h->0.03,k->-0.02}
Out[10]:= 5.00213 (* Άσκηση 7.1 *)
Ακρότατα
In[11]:=f[x_,y_]:=x^2-x*y+y^2+5*x-3*y+1; (*Παρ. 8.4*)
In[12]={D[f[x,y],x],D[f[x,y],y]}
Out[12]= {5+2 x-y,-3-x+2 y}
In[13]:= Solve[%=={0,0},{x,y}]

⎧⎧
⎪⎪ 7 ⎫⎫
1 ⎪⎪
Out[13]:= ⎪⎪
⎨⎨x → − , y → ⎪⎪
⎬⎬
⎪⎪
⎪⎪
⎩⎩ 3 3 ⎪⎪
⎪⎪
⎭⎭
In[14]:= Φ[x_,y_,λ_]:=x-y+λ*(x^2+y^2-1); (* Παρ. 9.1*)
In[15]:= Solve[{D[Φ[x,y,λ],x],D[Φ[x,y,λ],y],
D[Φ[x,y,λ],λ]}=={0,0,0},{x,y,λ}]
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ II 1011

⎧
⎪⎧⎪⎪ 1 1 ⎫⎪⎪ ⎫
1 ⎪
⎪
⎪ ⎨x → − ,y → ,λ → ⎬, ⎪
⎪
⎪
⎪ ⎪⎩⎪ 2 2 2⎪ ⎭⎪ ⎪
⎪
Out[15]= ⎨ ⎬
⎪
⎪ ⎧
⎪
⎪ 1 1 1 ⎪ ⎫
⎪⎪
⎪
⎪ ⎨x → ,y → − ,λ → − ⎬⎪
⎪
⎪
⎪
⎩⎩ ⎪
⎪ 2 2 2⎪
⎪⎪
⎭⎭
Εργασίες στο εργαστήριο.
Λύστε τις ασκήσεις προς επίλυση του κεφαλαίου 5:
2α, 3.1δ, 3.1ιβ, 4γ, 5α, 6.2, 7.4, 8.2iv, 8.2viii, 9.1v, 10.4

8ο Εργαστήριο (Πολλαπλή ολοκλήρωση)

Χρήσιμες συναρτήσεις
Integrate

Παραδείγματα
In[1]:= Integrate[Exp[x],{x,0,1},{y,0,1}]
Out[1]=e-1 (* Παρ. 1.1 *)
In[2]:=Integrate[x*y,{x,1,2.},{y,3,4}]
Out[2]=5.25
In[3]:=Integrate[x*y,{y,3,4},{x,1,2.}]
Out[3]=5.25
In[4]:=Integrate[x,{x,1,2}]*Integrate[y,{y,3.,4}]
Out[4]=5.25
In[5]:=Integrate[Sin[x+y],{x,0,π/2},{y,0,π/2}]
Out[5]=2
In[6]:= Integrate[Cos[x+y],{x,0,Pi},{y,0,Pi}]
Out[6]=-4 (* βλέπε σελ. 496 *)
1012 Mathematica – Εργαστηριακός Οδηγός

Κανόνας μέσου σημείου

In[7]:=Flatten[Table[Table[{x,y},{x,Pi/8,Pi,Pi/4}],
{y,Pi/8,Pi,Pi/4}],1];
In[8]:= Apply[Plus,Transpose[%]]

⎧
⎪ π π 3 π π 3 π 5 π 3 π 5 π 3 π 5π 3π 7 π ⎫
⎪
Out[8]= ⎪
⎨ , , , π, , , π, , , π, , , π, , , ⎪ ⎬
⎪
⎪4 2 4
⎩ 2 4 4 4 4 2 4 2 4 ⎪ ⎪
⎭
In[9]:=Cos[%]

1 1 1 1
{ , 0, − , −1, 0, − , −1, − ,
2 2 2 2
Out[9]=
1 1 1 1
− , −1, − , 0, −1, − , 0, }
2 2 2 2
In[10]:= Total[%]*Pi^2/4^2 //N
Out[10]= 4.21212
Κανόνας Simpson
In[11]:=Integrate[x^4+y^4,{x,0,1.},{y,0,1}]
Out[11]= 0.4
In[12]:= Flatten[Table[Table[x^4+y^4,{x,0,1,1/2}],
{y,0,1,1/2}],1]
Out[12]= {0,1/16,1,1/16,1/8,17/16,1,17/16,2}
In[13]:= %.{1,4,1,4,16,4,1,4,1}*1*1/36.
Out[13]=0.416667
Ολοκλήρωση σε χωρίο
In[14]:=Integrate[(x^2+y^2) Boole[0<z<1 &&
x^2+y^2<z^2 ],{x,-∞,∞},{y,-∞,∞},{z,-∞,∞}]
Out[14]=π/10

Εργασίες στο εργαστήριο.

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ II 1013

Λύστε τις ασκήσεις προς επίλυση του κεφαλαίου 6:

1.5, 2.1α, β, δ, ι, ιστ, 3.3α, 3.4α, στ, 4.1.δ, 5.1δ, 5.1ε

9ο Εργαστήριο (Διαφορικές Εξισώσεις)

Χρήσιμες συναρτήσεις
DSolve
Παραδείγματα
Χωριζομένων μεταβλητών
In[1]:= sol=DSolve[y'[x]==-x^2*Exp[y[x]],y[x],x]

⎧⎧
⎪⎪ ⎡x 3 ⎤⎫⎫⎪⎪
Out[1]= ⎪⎪
⎨⎨y ⎡⎣x ⎤⎦ → − log ⎢⎢ − C ⎡⎣1⎤⎦ ⎥⎥⎪⎪
⎬⎬
⎪⎪
⎪⎪ ⎢ 3 ⎥ ⎪⎪
⎪⎪
⎩⎩ ⎣ ⎦⎭⎭
Ομογενείς
In[2]:= sol=DSolve[y'[x]==(y[x]/x)^2,y[x],x]

⎧⎧
⎪⎪ x ⎫⎫
⎪⎪
Out[2]= ⎪⎪
⎨⎨y ⎡⎣x ⎤⎦ → − ⎪⎪
⎬⎬
⎪⎪
⎪⎪ −1 + xC ⎡1⎤ ⎪⎪
⎪⎪
⎩⎩ ⎣ ⎦ ⎭⎭
Bernoulli
In[3]:= sol=DSolve[y'[x]-y[x]/x==y[x]^3*(1+Log[x])
,y[x],x]

⎪⎧⎪ ⎫
⎪
⎪
⎪ 3x ⎪
{⎨y ⎡⎣x ⎤⎦ → − ⎬,
⎪⎪ ⎪ 3
⎡ ⎤ 3
⎡ ⎤ ⎪
⎪
−4x + 9C ⎣1⎦ − 6x log ⎣x ⎦ ⎪
Out[3]=
⎩ ⎭
⎪⎧⎪ ⎪⎫⎪
⎪y ⎡x ⎤ → 3x ⎪}
⎨ ⎣ ⎦ ⎬
⎪⎪ 3
⎡1⎤ − 6x log ⎡x ⎤ ⎪⎪
3
⎪⎩ −4x + 9C ⎣⎦ ⎣ ⎦ ⎪⎭
1014 Mathematica – Εργαστηριακός Οδηγός

Γραμμικές Ομογενείς με σταθερούς συντελεστές

In[4]:= sol=DSolve[y''[x]-5 y'[x]+6 y[x]==,y[x],x]

Out[4]= {{y ⎡⎣x ⎤⎦ → e C ⎡⎣1⎤⎦ + e C ⎡⎣2⎤⎦

2x 3x
}}
Πρόβλημα Αρχικών Τιμών
In[5]:= sol=DSolve[{y''[x]-5 y'[x]+6 y[x]==0,
y[0]==2,y'[0]==-1},y[x],x][[1]]

{
Out[5]= y ⎡⎣x ⎤⎦ → −e
2x
(−7 + 5e )} x

In[6]:= Plot[y[x]/.sol,{x,0,1}]

Out[6]=
Συστήματα
In[7]:= sol=DSolve[{y1'[x]==-5*y1[x]-2*y2[x],
y2'[x]==y1[x]-7*y2[x],y1[0]==1,y2[0]==1},
{y1[x],y2[x]},x][[1]]

{
Out[7]= y1 ⎡⎣x ⎤⎦ → −e
−6 x
(− cos ⎡⎣x ⎤⎦ + sin ⎡⎣x ⎤⎦ ), y 2 ⎡⎣x ⎤⎦ → e−6x cos ⎡⎣x ⎤⎦}
In[8]:= Plot[{y1[x]/.sol,y2[x]/.sol},{x,0,1}]
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ II 1015

Εργασίες στο εργαστήριο.

Λύστε τις ασκήσεις προς επίλυση του κεφαλαίου 7:
2.1ζ, 2.2δ, 3.1α, 4.1α, 5.1α, 6.1γ, 8.1ζ
Λύστε τις ασκήσεις προς επίλυση του κεφαλαίου 8:
3.1α, 3.2α, 4.1α, 5.1α, 6.1η

10ο Εργαστήριο (μετασχηματισμός Laplace)

Χρήσιμες συναρτήσεις
LaplaceTransform, DiracDelta HeavisideTheta,
InverseLaplaceTransform

Παραδείγματα
Η συνάρτηση Heaviside
1016 Mathematica – Εργαστηριακός Οδηγός

In[1]:=Plot[HeavisideTheta[t-2],{t,-1,5},PlotRange
->{{-1,5},{-0.1,1.1}},LabelStyle->Directive [Black,
30, FontFamily->"Euclid"],PlotStyle->{{Blue,Dashed,
Thickness[0.02]}},AxesLabel->{t,H}]

Out[1]=

In[2]:= D[HeavisideTheta[t-1],t]
Out[2]= DiracDelta[-1+t]
Η τετραγωνική κυματοσυνάρτηση. Η παραμετροποίηση της
Plot παραλήφθηκε.

In[3]:= Plot[2*HeavisideTheta[Sin[0.4 Pi t]]-1,{t,

0, 12}

Out[3]=

Μετασχηματισμός περιοδικής (T=5)

In[4]:= LaplaceTransform[f[t],t,s]/(1-Exp[-5 s])

//FullSimplify
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ II 1017

⎡ 5s ⎤
Out[4]= tanh ⎢ ⎥ /s
⎢4⎥
⎣ ⎦

Διαπιστώστε την δυσκολία της απ’ευθείας εύρεσης

LaplaceTransform[2*HeavisideTheta[Sin[2/5 Pi t]]-1,t,s]

Διορθωμένη ημιτονοειδής κυματοσυνάρτηση

In[5]:= Plot[Abs[Sin[t]],{t, 0, 12}

Out[5]=

In[6]:=
LaplaceTransform[Abs[Sin[t]],t,s]//FullSimplify

⎡ πs ⎤
coth ⎢ ⎥
⎢2⎥
Out[6]= ⎣ ⎦
1 + s2
Πριονωτή κυματοσυνάρτηση
∞

∑(x − n )(H (x − n ) − H (x − n − 1))

n =0

In[7]:=Plot[ x*(HeavisideTheta[0+x]-HeavisideTheta
[-1+x])+(x-1)*(HeavisideTheta[-1+x] -
1018 Mathematica – Εργαστηριακός Οδηγός

HeavisideTheta [-2+x])+(x-2)*(HeavisideTheta[-2+x]-
HeavisideTheta[-3+x]),{x,0,2.7}]

Out[7]=

Μετασχηματισμός περιοδικής (πριονωτής) συνάρτησης T=1.

In[8]:= LaplaceTransform[ t*(HeavisideTheta[0+t]

-HeavisideTheta[-1+t]),t,s]/(1-Exp[-s])
//FullSimplify
s
1−
Out[8]=
−1 + e s
s2
Λύση διαφορικών εξισώσεων ( y ′′ = 4y, y(0) = 0, y ′(0) = 1 )

(ι) κλασσικά
In[9]:= DSolve[{y''[t]-4*y'[t]==0,y[0]->0,
y'[0]->1}, y[t],t][[1]]

Out[9]=
(ιι) με Laplace
In[10]:= LaplaceTransform[y''[t]-4 y'[t],t,s]/.
{y[0]->0,y'[0]->1}
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ II 1019

Out[10]= -1-4 s LaplaceTransform[y[t],t,s]+s2

LaplaceTransform[y[t],t,s]
In[11]:= Solve[%==0,LaplaceTransform[y[t],t,s]]
Out[11]=

In[12]:= InverseLaplaceTransform[%[[1,1,2]],s,t]

Out[12]=

Λύση διαφορικής εξίσωσης με ειδικές συναρτήσεις

( y ′′ = 4y + δ(t − 1), y(0) = 0, y ′(0) = 1 )

In[13]:=LaplaceTransform[y''[t]-4 y'[t]-DiracDelta
[t-1], t,s] /.{y[0]->0,y'[0]->1}
Out[13]= -1-E^-s-4 s LaplaceTransform[y[t],t,s]
+s^2 LaplaceTransform[y[t],t,s]
In[14]:= Solve[%==0,LaplaceTransform[y[t],t,s]]

Out[14]= LaplaceTransform ⎡⎢y ⎡⎢t ⎤⎥ , t, s ⎤⎥ →

(
e −s 1 + es )
⎣ ⎣⎦ ⎦ (−4 + s )s
In[15]:= InverseLaplaceTransform[%[[2]],s,t]
Out[15]=

Εργασίες στο εργαστήριο.

Λύστε τις ασκήσεις προς επίλυση του κεφαλαίου 9:
1.1.i, 1.1.vii, 2.1.α, 2.1.ε, 3.1.θ, 3.1.ιδ, 4.1.ιη, 4.1.κζ, 5.1.β

11ο Εργαστήριο (Επίλυση Συνήθων Διαφορικών

Εξισώσεων με Σερές)
Χρήσιμες συναρτήσεις
NSolve, Series
1020 Mathematica – Εργαστηριακός Οδηγός

Παραδείγματα
Παράδειγμα 10.2.1
In[1]:= f=D[y[x],{x,2}]-(x+1)*D[y[x],x]+x^2*y[x]-x;
In[2]:= {f,D[f,x],D[f,{x,2}],D[f,{x,3}],D[f,{x,4}]}
/.{x->0,y'[x]->1,y[x]->1}

(3)
{−1 + y ⎡⎣ 0⎤⎦ , −2 − y ⎡⎣ 0⎤⎦ + y ⎡⎣ 0⎤⎦ ,
′′ ′′

Out[2]= 2 − 2y ′′ ⎡ 0⎤ − y (3) ⎡ 0⎤ + y (4) ⎡ 0⎤ , 6 − 3y (3) ⎡ 0⎤ − y (4) ⎡ 0⎤ + y (5) ⎡ 0⎤ ,

⎣ ⎦ ⎣ ⎦ ⎣ ⎦ ⎣ ⎦ ⎣ ⎦ ⎣ ⎦
(4) (5) (6 )
12y ⎡⎣ 0⎤⎦ − 4y ⎡⎣ 0⎤⎦ − y ⎡⎣ 0⎤⎦ + y ⎡⎣ 0⎤⎦ }
′′

In[3]:= so = Solve[%2 == {0, 0, 0, 0, 0},

{Derivative[2][y][0], Derivative[3][y][0],
Derivative[4][y][0], Derivative[5][y][0],
Derivative[6][y][0]}]

{
Out[3]= y ′′ ⎡ 0⎤ → 1, y
⎣ ⎦
(3 ) ⎡ ⎤ (4) ⎡ ⎤ ( 5) ⎡ ⎤ (6 ) ⎡ ⎤
⎣ 0⎦ → 3, y ⎣ 0⎦ → 3, y ⎣ 0⎦ → 6, y ⎣ 0⎦ → 6 }
Παράδειγμα 10.2.1’
In[4]:= y=1+x+a2 x^2+a3 x^3+a4 x^4+a5 x^5+a6 x^6;
In[5]:= Series[D[y,{x,2}]-(x+1)*D[y,x]+x^2*y-x
,{x,0,6}][[3]]
Out[5]= {-1+2 a2,-2-2 a2+6 a3,1-2 a2-3 a3+12 a4,
1-3 a3-4 a4+20 a5,a2-4 a4-5 a5+30 a6,a3-5
a5 -6 a6,a4-6 a6}
In[6]:=
so=Solve[%[[1;;5]]=={0,0,0,0,0},{a2,a3,a4,a5,a6}]

Out[6]=

Παράδειγμα 10.4.1 (collocation με 5 σημεία)

In[7]:=equ=Simplify[D[y,{x,2}]-(x+1)*D[y,x]+x^2*y-x
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ II 1021

/.x->{0,1/8,2/8,3/8,1/2}];
In[8]=so=NSolve[equ=={0,0,0,0,0},{a2,a3,a4,a5,a6}]
Out[8]= {{a2->0.5,a3->0.50048,a4->0.12123,
a5->0.0616547,a6->-0.0066782}}

Παράδειγμα 10.4.1’ (ελάχιστα τετράγωνα)

In[9]:= s=Integrate[(D[y,{x,2}]-(x+1)*D[y,x]+x^2*y-x)^2,
{x,0,1/2}];
In[10]:= equs={D[s,a2],D[s,a3],D[s,a4],
D[s,a5],D[s,a6]}
In[11]:= NSolve[equs=={0,0,0,0,0},{a2,a3,a4,a5,a6}]
Out[11]= {{a2->0.499969,a3->0.500604,a4->0.120984,
a5->0.061806,a6->-0.00661272}}

Εργασίες στο εργαστήριο.

Λύστε τις ασκήσεις προς επίλυση του κεφαλαίου 10:
2.1α, β, γ, 3.1β, γ, 4.1.α, β, γ

12ο Εργαστήριο (Αριθμητική επίλυση Συνήθων

Διαφορικών Εξισώσεων)
Χρήσιμες συναρτήσεις
NDSolve

Παραδείγματα

Η ΔΕ y ′ = y, y (0) = 1

In[1]:=sol=NDSolve[{y'[x]==y[x],y[0]==1},y,{x,0,2}]
1022 Mathematica – Εργαστηριακός Οδηγός

Out[1]= {{y->InterpolatingFunction[{{0.,2.}},<>]}}
In[2]:= {y[0],y[0.5],y[1],y[1.5],y[2]}/.sol
Out[2]= {{1.,1.64872,2.71828,4.48169,7.38906}}
In[3]:= Plot[Evaluate[y[x]/.sol],{x,0,2}]

Out[3]=

Η ΔΕ y ′ = −xy, y (0) = 1 με Euler

In[4]:= y=1;x=0;h=0.1;
Do[y=y+h*(-x*y);x=x+h, {j1,1,10}]

In[5]= {x,y,Exp[-x^2/2]}
Out[5]= {1.,0.628157,0.606531}
με classical Runge – Kutta
In[6]:= y=1;x=0;h=0.4;
In[7]:= Do[k1=-x*y;k2=-(x+h/2)*(y+h/2*k1);k3=-
(x+h/2)*(y+h/2*k2);
k4=-(x+h)*(y+h*k3);
y=y+h*(k1+2*k2+2*k3+k4)/6; x=x+h,{j1,1,3}]
In[8]:= {x,y,Exp[-x^2/2]}
Out[8]= {1.2,0.486773,0.486752}
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ II 1023

Το σύστημα y ′ = y − z , z ′ = −y − z , y (0) = 1, z (0) = −1

In[9]:= sol=NDSolve[{y'[x]==y[x]-z[x],z'[x]== -
y[x]-z[x],y[0]==1,z[0]==-1},{y,z},{x,0,1}]
Out[9]= {{y->InterpolatingFunction[{{0.,1.}},<>],
z->InterpolatingFunction[{{0.,1.}},<>]}}
In[10]:= {y[1],z[1]}/.sol
Out[10]= {{4.91478,-2.17818}}
In[11]:= Plot[Evaluate[{y[x],z[x]}/.sol],{x,0,1},

Out[11]=

Εργασίες στο εργαστήριο.

Λύστε τις ασκήσεις προς επίλυση του κεφαλαίου 11:
2α, β, 3.1α, β, 4.1α, 4.2, 5.1β, γ, 6.1

Στο 13ο εργαστήριο γίνεται γενική επανάληψη και στο 14ο η

εξέταση.