You are on page 1of 84

‫يوف اهيؿبيغث اهعبق تتؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪5.

4‬‬

‫كبئيج يؼل‬
‫يؼل اهضغٖد‬
‫ؤّال‪ :‬كبئيج يؼل اهضغٖد‪:‬‬
‫اهغؼل يً اهلبئيج‪:‬‬

‫) تإنذؼ‬ ‫ّكّل اهيؿخعغى اهٓ ٌق اهضغٖد اهلغؿٕ (اهيٌؿّة اهٓ اهلل ؿتضبٌَ ّخًبهٓ) ؤّ اهيؼفّو (اهيٌؿّة اهٓ اهٌتٕ ‪K‬‬
‫يً ّؿٖوج‪.‬‬

‫ّخّفؼ ُػٍ اهلبئيج يغث اعخٖبؼاح هيؿبيغث اهيؿخعغى يوٓ اهّكّل اهٓ ٌخبئز غكٖلج ّيضغغث تنؼٖلج ؿؼًٖج يذل خضغٖغ اهتضد‬
‫غاعل ٌّو يًًٖ يً األضبغٖد‪ ،‬ؤ ّ يغغ يًًٖ يً نؼق ؼّاٖج اهضغٖد‪ ،‬ؤّ غؼسج اهضغٖد يً ضٖد اهكضج ؤّ اهمًف‪.‬‬
‫اهّكّل اهِٖب‪:‬‬
‫ٖينً هويؿخعغى اهّكّل اهٓ فبفج "يؼل اهضغٖد" يً نؼٖق فخص اهتؼٌبيز‪ ،‬ذى اعخٖبؼ كبئيج "يؼل اهضغٖد" يً اهلبئيج‬
‫اهؼئٖؿج اهيّسّغث ٖيًٖ اهفبفج‪ّ ،‬فٕ اهفنل كّؼث اهتؼٌبيز يٌغ فخضَ ؤّل يؼث‪.‬‬

‫اهفنل ‪1‬‬

‫‪1‬‬ ‫يؼل اهضغٖد‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫ّخهِؼ كبئيج "يؼل اهضغٖد" تًغ فخضِب‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪2‬‬

‫فؼش ييل اهفبفج‪:‬‬


‫‪ .1‬فٕ اهعبٌج اهيلبتوج هؽؼ "تغاٖج اهضغٖد" ٖؿخنٖى اهيؿخعغى ؤً ٖغعل اهنويج ؤّ يسيّيج اهنويبح اهخٕ ٖتغؤ تِب اهضغٖد اهيؼاغ‬
‫اهتضد يٌَ‪ ،‬فٕ اهيؿخنٖل اهيلبتل‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‪.‬‬

‫اهفنل ‪3‬‬

‫‪ .2‬فٕ اهعبٌج اهيلبتوج هؽؼ "ٌّو اهضغٖد" نيب فٕ اهفنل‪ٖ ،‬ؿخنٖى اهيؿخعغى ؤً ٖعخبؼ اهتضد غاعل ؤضغ اهٌّيًٖ اهؼئٖؿًٖ‬
‫هوضغٖد‪ ،‬ؤّ نالُيب يًب‪:‬‬
‫ؤ ‪ -‬اهلغؿٕ‪ ًٌّٕٖ :‬اهضغٖد اهيٌؿّة اهٓ ؼة اهًؽث ؿتضبٌَ ّخًبهٓ‪.‬‬

‫‪.‬‬ ‫ة‪ -‬اهيؼفّو‪ ًٌّٕٖ :‬اهضغٖد اهيٌؿّة اهٓ اهٌتٕ ‪K‬‬

‫اهفنل ‪4‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫يؼل اهضغٖد‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫‪ .3‬فٕ اهعبٌج اهيلبتوج هؽؼ "ٌّو اهؿٌج" نيب فٕ اهفنل‪ٖ ،‬ؿخنٖى اهيؿخعغى ؤً ٖعخبؼ اهتضد غاعل ؤضغ ؤٌّاو األضبغٖد‬
‫اهيؼفّيج األؼتًج‪ ،‬ؤّ خضغٖغُى سيًًٖب‪:ُّٕ ،‬‬

‫ؤ‪ -‬كّهٖج‪ّ :‬خًٌٕ األضبغٖد اهيؼّٖج يً كّل اهٌتٕ ‪K‬‬


‫‪.‬‬

‫ة‪ -‬فًوٖج‪ّ :‬خًٌٕ األضبغٖد اهيؼّٖج يً فًل اهٌتٕ ‪.K‬‬

‫ّؤكؼُب‪ّ ،‬هى ٌٖنؼُب‪.‬‬‫ر‪ -‬خلؼٖؼٖج‪ّ :‬خًٌٕ األفًبل ؤّ األكّال اهخٕ فًوح ؤيبى اهٌتٕ ‪K‬‬
‫غ ‪ -‬فيبئل‪ّ :‬خًٌٕ األضبغٖد اهيؼّٖج فٕ كفبح اهٌتٕ ‪ K‬اهعِوْلٖج‪ّ ،‬اهعُوُلٖج‪ّ ،‬األفًبل اهيعخكج تَ ‪ّ ،K‬يًسؽاخَ ‪...‬‬
‫اهظ‪.‬‬

‫اهفنل ‪5‬‬

‫‪ .4‬فٕ اهعبٌج اهيلبتوج هؽؼ "نؼق اهؼّاٖج" نيب فٕ اهفنل (‪ٖ ) 6‬ينً اعخٖبؼ اهتضد ضؿة يغغ اهنؼق اهخٕ ؼّٔ يٌِب اهضغٖد‪،‬‬
‫ُّٕ نبهخبهٕ‪:‬‬
‫ؤ ‪ -‬غؼٖة‪ُ ًٌّٕٖ :‬ػا االعخٖبؼ اهتضد فٕ األضبغٖد اهخٕ ؼّٖح يً كضبتٕ ّاضغ (ُّػا اكنالش عبق تبهتؼٌبيز‪ّ ،‬هٖؾ‬
‫اكنالضًب يويًٖب‪ ،‬ألً اهغؼاتج يويًٖب خًٌٕ‪ :‬اهخفؼغ فٕ ؤٔ نتلج يً نتلبح اهؿٌغ)‪.‬‬
‫ة‪ -‬يؽٖؽ‪ُ ًٌّٕٖ :‬ػا االعخٖبؼ اهتضد فٕ األضبغٖد اهخٕ ؼّٖح يً اذًٌٖ يً اهكضبتج (ُّػا اكنالش عبق تبهتؼٌبيز‪،‬‬
‫ّهٖؾ اكنالضًب يويًٖب‪ ،‬ألً اهًؽٖؽ يويًٖب ًٌٖٕ‪ :‬اٌفؼاغ اذًٌٖ تؼّاٖج اهضغٖد فٕ ؤٔ نتلج يً نتلبح اهؿٌغ)‪.‬‬
‫ر ‪ -‬يفِّؼ‪ُ ًٌّٕٖ :‬ػا االعخٖبؼ اهتضد فٕ األض بغٖد اهخٕ ؼّٖح يً يغغ يً اهكضبتج سبّؽ اذًٌٖ‪ّ ،‬هى ٖؽغ يً خؿًج‬
‫(‪ُّ( ) 9- 3‬ػا اكنالش عبق تبهتؼٌبيز‪ّ ،‬هٖؾ اكنالضًب يويًٖب‪ ،‬ألً اهيفِّؼ يويًٖب ًٌٖٕ‪ :‬ؤً خنًّ ؼّاٖج اهضغٖد فٕ‬
‫ؤٔ نتلج يً نتلبح اهؿٌغ يً ذالذج ؤفعبق اهٓ خؿًج)‪.‬‬
‫غ ‪ -‬يخّاخؼ‪ُ ًٌّٕٖ :‬ػا االعخٖبؼ اهتضد فٕ األ ضبغٖد اهخٕ ؼّٖح يً يغغ يً اهكضبتج سبّؽ خؿًج (ُّػا اكنالش عبق‬
‫تبهتؼٌبيز‪ّ ،‬هٖؾ اكنالضًب يويًٖب‪ ،‬ألً اهخّاخؼ يًٌبٍ‪ :‬اهضغٖد اهػٔ ؼّاٍ اهسيى اهنذٖؼ اهػٔ ٖؿخضٖل خّانئُى يوٓ اهنػة‬
‫فٕ نل نتلج يً نتلبح اهؿٌغ‪ّ ،‬هٖؾ فٕ نتلج اهكضبتج فلن)‪.‬‬

‫اهفنل ‪6‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪‬‬ ‫يؼل اهضغٖد‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫‪ .5‬فٕ اهعبٌج اهيلبتوج هؽؼ "اهضنى يوٓ اهضغٖد" نيب فٕ اهفنل (‪ٖ ) 7‬ينً هويؿخعغى اعخٖبؼ اهتضد غاعل األضبغٖد يً ضٖد‬
‫ذتّخِب يً يغيَ يً نؼٖق اهكضج ؤّ اهمًف‪ّ ،‬خخّفؼ ذالذج اعخٖبؼاح ُّٕ‪:‬‬
‫ؤ ‪ -‬كضٖص ّضؿً‪ّ :‬خًٌٕ اهتضد غاعل األضبغٖد اهيلتّهج‪ّ ،‬خٌلؿى األضبغٖد اهيلتّهج اهٓ‪:‬‬
‫‪ -‬كضٖص‪ ُّّ :‬اهضغٖد اهػٔ ٖؼَّٖ اهًغل اهمبتن يً يذوَ يً تغاٖخَ اهٓ يٌخِبٍ يً غٖؼ فػّػ ّال يوج‪.‬‬
‫‪ -‬ضؿً‪ ُّّ :‬اهضغٖد اهػٔ ٖؼَّٖ اهًغل عفٖف اهمبتن يً يذوَ يً تغاٖخَ اهٓ يٌخِبٍ يً غٖؼ فػّػ ّال‬
‫يوج‪.‬‬
‫ة‪ -‬مًٖف‪ّ :‬خًٌٕ اهتضد غاعل األضبغٖد اهيؼغّغث تؿتة اعخال ل فؼن يً فؼّن اهكضج فِٖب يذل مًف اهؼأّ‪ ،‬ؤّ‬
‫اٌلنبو اهؿٌغ‪ ،‬ؤّ ّسّغ اهفػّػ فٕ اهؿٌغ‪ ،‬ؤّ ّسّغ اهًوج‪.‬‬

‫‪ّ ،‬ذتح نػتِب‪،‬‬ ‫ر‪ -‬يّمّو‪ّ :‬خًٌٕ اهتضد غاعل األضبغٖد اهيّمّيج (ؤٔ‪ :‬األضبغٖد اهخٕ هى خذتح ٌؿتخِب اهٓ اهٌتٕ ‪K‬‬
‫ؤّ نػة ٌبكوِب)‪.‬‬

‫اهفنل ‪7‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪‬‬ ‫يؼل اهضغٖد‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫يذبل‪:‬‬
‫هوّكّل اهٓ األضبغٖد اهيؼفّيج اهخٕ ختغؤ تنويج "اهكالث " فٕ نل اهؿٌج اهٌتّٖج‪ٌ ،‬لّى تبهعنّاح اهخبهٖج‪:‬‬
‫‪ٌ )1‬نخة فٕ عبٌج تغاٖج اهتضد نويج‪ :‬اهكالث‬
‫‪ٌ )2‬عخبؼ يً عبٌج ٌّو اهضغٖد ‪ :‬يؼفّو‬
‫‪ )3‬يً عبٌج نؼق اهؼّاٖج‪ٌ :‬عخبؼ يغغ اهكضبتج اهػًٖ ؼؼّا اهضغٖد‬
‫(ؤٔ‪ :‬يغغ خضغٖغ اهكضبتج اهػًٖ ؼّّا ؤضبغٖد ختغؤ تنويج اهكالث) ّهٖنً يوٓ ؿتٖل اهيذبل يفِّؼ (ؤٔ ؤً يغغ اهكضبتج‬
‫اهيعخبؼًٖ التغ ؤً ٖنًّ يً ‪.)9- 3‬‬
‫‪ٖ )4‬ينً ؤً ٌمٖف عبكٖج ؤعؼْ هوتضد ُّٕ‪ :‬اهتضد ضؿة كضج ؤّ مًف اهضغٖد تبعخٖبؼ ٌّو األضبغٖد اهيؼاغ اهتضد‬
‫يٌَ‪.‬‬
‫تًغ االٌخِبء ي ً خؿسٖل نل اهفؼّن اهخٕ ٖؼٖغُب اهيؿخعغى ٌمغن يوٓ ؽؼ " يؼل اهضغٖد"‪ ،‬فخهِؼ اهٌخبئز نيب فٕ اهفنل (‪)8‬‬

‫الصكل‪8‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪‬‬ ‫يؼل اهضغٖد‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫ّهوغعّل اهٓ يّامى ؼّاٖج اهضغٖد اهخفكٖوٖج ٌضغغ اهضغٖد اهيؼاغ ذى ٌمغن يوٓ ؽؼ " يؼل اهضغٖد " فخهِؼ فبفج خضّٔ‬
‫ؤنؼاف األضبغٖد تال ينؼؼاح يى خضغٖغ ؼّاٖج نل كضبتٕ يً اهكضبتج‪ّ ،‬يغغ يؼاح خعؼٖسِ ب يً ػهم اهكضبتٕ نيب فٕ فنل‬

‫اهفنل ‪9‬‬

‫ّهوغعّل اهٓ يّامى اهضغٖد فٕ اهنخة يً ؼّاٖج كضبتٕ يضغغ ٌلّى تخضغٖغ اهكضبتٕ ذى اهمغن يوٓ ؽؼ "يؼل" فخهِؼ‬
‫كبئيج اهخعؼٖز اهخفكٖوٖج هوضغٖد نيب فٕ اهفنل‪.‬‬

‫اهفنل ‪11‬‬

‫‪6‬‬ ‫‪‬‬ ‫يؼل اهضغٖد‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫ٌالضه ؤً فبفج اهخعؼٖز خضخّٔ يوٓ اهيًوّيبح اهخبهٖج‪:‬‬
‫يغغ اهٌخبئز‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ى‪ّ :‬خيذل اهؼكى اهيؿوؿل‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اهنؼف‪ّٖ :‬يذل ؤّل سؽء يً اهضغٖد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اؿى اهيكغؼ‪ّٖ :‬يذل اؿى اهنخبة اهيؼّٔ فَٖ اهضغٖد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ؤفق‪ّٖ :‬يذل اهًؽّ ضؿة خؼكٖى تؼٌبيز سّايى اهنوى‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اهًؽّ‪ّٖ :‬يذل اهًؽّ ضؿة خؼكٖى اهٌؿظ اهينتّيج‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اهيكٌف‪ّٖ :‬يذل اؿى يكٌف اهنخبة‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ؿٌج اهّفبث‪ّٖ :‬يذل ؿٌج ّفبث اهيكٌف‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ٌّو اهنخبة‪ّٖ :‬يذل خلؿٖى اهنخبة يً ضٖد ُّ‪ :‬ينتّو ؤّ يعنّن‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫يالضهج‪ٖ :‬ينً خؼخٖة نل كؿى يً األكؿبى اهؿبتلج ؤتسغًٖب تيسؼغ اهمغن يوٓ ؼؤؾ اهلبئيج‪ ،‬فيذال اػا ؤؼغٌب اهخؼخٖة األتسغٔ‬
‫ألنؼاف اهضغٖد ٌمغن يوٓ ؼؤؾ "اهنؼف " ّاػا ؤؼغٌب خؼخٖة األضبغٖد ّيؼل اهضغٖذِب ضؿة ؿٌج ّفبث اهيكٌف‪ٌ ،‬مغن‬
‫يوٓ "ؿٌج اهّفبث" ُّنػا‪.‬‬
‫ّهوغعّل اهٓ فبفج يؼل اهضغٖد اهضغٖد‪ّ ،‬االؿخفبغث تنبفج عغيبح اهضغٖد‪ٌ ،‬ضغغ اهنؼف‪ ،‬ذى ٌمغن يوٓ "يؼل اهضغٖد‬
‫اهغؼاٖج" ؤّ " يؼل اهضغٖد اهؼّاٖج "‪ ،‬فٌٌخلل اهٓ اهفبفج اهيعخبؼث‪ّ ،‬هويؽٖغ يً عغيبح فبفخٕ اهؼّاٖج ّاهغؼاٖج امغن ٌُب‬

‫‪7‬‬ ‫‪‬‬ ‫يؼل اهضغٖد‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫عغيبح فبفج غؼاؿج اهضغٖد‬
‫(عمن الروايت ‪ -‬عمن الدرايت)‬
‫اهغؼل يً اهفبفج‪:‬‬
‫ٖينً هويؿخعغى اعخٖبؼ نؼف اهضغٖد اهيؼاغ االنالو يوَٖ غاعل اهنخبة‪ّ ،‬االؿخفبغث تنبفج عغيبخَ اهخٕ ٖلغيِب اهتؼٌبيز‪ّ ،‬ػهم‬
‫يً نؼٖق ؤضغ عٖبؼًٖ‪:‬‬
‫‪ -1‬يوى اهغؼاٖج‪.‬‬
‫‪ -2‬يوى اهؼّاٖج‪.‬‬

‫اهفنل ‪11‬‬

‫‪8‬‬ ‫‪‬‬ ‫عغيبح فبفج غؼاؿج اهضغٖد‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬
‫اهعغيبح يفخؼنج‪:‬‬
‫‪ .1‬يؼل اهٌق‪:‬‬
‫ٖخى اؿخًؼال اهٌق غاعل يّمًَ فٕ اهنخبة‪ّٖ ،‬كبضتَ يؼل اهيًوّيبح اهخبهٖج‪:‬‬
‫ػنؼ اؿى اهنخبة فٕ عبٌج‪" :‬اؿى اهنخبة"‪.‬‬
‫ّػنؼ ؼكى اهضغٖد فٕ عبٌج‪" :‬ؼكى اهضغٖد"‪.‬‬
‫ّػنؼ يغغ ؤضبغٖد اهخعؼٖز فٕ عبٌج‪" :‬خعؼٖز"‪.‬‬
‫ّيغغ ؤضبغٖد اهفّاُغ فٕ عبٌج‪" :‬فّاُغ"‪.‬‬
‫‪ .2‬اهٌؿظ‪:‬‬
‫ٖينً ٌؿظ اهضغٖد اهٓ يوف تبهمغن يوٓ ؽؼ "ٌؿظ"‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ٖينً ٌؿظ سؽء اهيً اهضغٖد يً نؼٖق خهوٖل اهسؽء اهيؼاغ ّ اهمغن يوٓ (‪ )Ctrl + C‬يً هّضج اهيفبخٖص‪ ،‬ذى‬ ‫‪‬‬
‫اهمغن يوٓ ( ‪ )Ctrl + v‬فٕ تؼٌبيز ‪ MS Word‬ؤّ ‪.Notepad‬‬

‫اهفنل ‪12‬‬

‫‪9‬‬ ‫‪‬‬ ‫عغيبح فبفج غؼاؿج اهضغٖد‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬
‫‪ .3‬خغٖٖؼ اهعن ‪:‬‬
‫ٖينً خغٖٖؼ اهعن تبهمغن يوٓ ؽؼ "اهعن " ّاعخٖبؼ ٌّو ّضسى اهعن اهيٌبؿة‪.‬‬

‫اهفنل ‪13‬‬

‫‪11‬‬ ‫‪‬‬ ‫عغيبح فبفج غؼاؿج اهضغٖد‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬
‫‪ .4‬خؼسيج اهؼأّ‪:‬‬
‫ٖينً هويؿخعغى اؿخًؼال خؼسيج ؤٔ ؼا ٍّ يً ؼّاث ؿٌغ اهضغٖد اهيعخبؼ‪ ،‬تبهٌلؼ يوٓ اؿى اهؼأّ يؼث ّاضغث‪ ،‬فخهِؼ هَ‬
‫فبفج تِب خؼسيج نبيوج هوؼأّ‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪14‬‬

‫‪ .5‬ختّٖة‪:‬‬
‫تبهمغن يوٓ ؽؼ "ختّٖة " خهِؼ هَ فِؼؿج اهنخبة اهػٔ ٖنبهى فَٖ اهضغٖد‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪15‬‬

‫‪11‬‬ ‫‪‬‬ ‫عغيبح فبفج غؼاؿج اهضغٖد‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬
‫‪ .6‬فؼّش‪:‬‬
‫‪ٖ -‬ينً هويؿخعغى اهّكّف يوٓ فؼش اهضغٖد اهػٔ ٖنبهًَ اػا نبً ؤضغ األضبغٖد اهخٕ خى ؼتنِب تنخة اهفؼّش‪،‬‬
‫نيب فٕ اهفنل‪.‬‬
‫‪ -‬يى اينبٌٖج ضفه اهفؼش هيوف عبؼسٕ‪.‬‬

‫اهفنل ‪16‬‬

‫‪12‬‬ ‫‪‬‬ ‫عغيبح فبفج غؼاؿج اهضغٖد‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬
‫‪ .7‬كؼاءث اهيكغؼ‪:‬‬
‫ٖينً هويؿخعغى االٌخلبل هونخبة اهيّسّغ تَ اهضغٖد اهيًؼّل ّخكفضَ يً نؼٖق اهمغن يوٓ ؽؼ "كؼاءث اهيكغؼ" ‪ّ ،‬يٌغ‬
‫اهمغن يوَٖ خهِؼ فبفج اهخكفص‪ ُّٕ ،‬خينً يً يؼل اهضغٖد فٕ يّمًَ فٕ يكغؼٍ‪.‬‬

‫اهفنل ‪17‬‬

‫‪ .8‬تنبكج اهنخبة‪:‬‬
‫ٖينً هويؿخعغى يً نؼٖلِب اهخًؼف يوٓ تنبكج اهنخبة اهخٕ خًؼل تٖبٌبح ٌفؼث اهنخبة تبهخفكٖل‪ ،‬نيب فٕ اهفنل ‪.‬‬

‫اهفنل ‪18‬‬

‫‪13‬‬ ‫‪‬‬ ‫عغيبح فبفج غؼاؿج اهضغٖد‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬
‫عغيبح عبكج تًوى اهغؼاٖج‬

‫اهفنل ‪19‬‬

‫‪ .1‬اهضنى يوٓ اهؿٌغ‪:‬‬


‫ٖينً هويؿخعغى اؿخًؼال اهضنى اهيتغئٕ يوٓ اؿٌبغ اهضغٖد اهيًؼّل‪ ،‬فًٌغ اهمغن يوٓ ؽؼ "اهضنى يوٓ اهؿٌغ"‪ٖ " ،‬هِؼ‬
‫اهضنى اهيتغة يوٓ اهؿٌغ ؤؿفل اهضغٖد‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪21‬‬

‫‪14‬‬ ‫‪‬‬ ‫عغيبح عبكج تًوى اهغؼاٖج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬
‫ٖينً خنتٖؼ اهفبفج ّاهػٔ ٖضخّٔ يوٓ ؼؿى اؿٌبغ اهضغٖد‪ّ ،‬اهضنى يوَٖ تبهمغن يوٓ اهؿِى اهيّسّغ ؤؿفل ‪.‬‬

‫اهفنل ‪21‬‬

‫ؽؼ "األهّاً " ّٖخٖص اينبٌٖج اهخًؼف يوٓ ؼخة اهؼّاث عالل األهّاً اهخٕ خّمى يوٓ ؤؿيبئِى فٕ فسؼث اإلؿٌبغ‪ّ ،‬كغ ّمًٌب‬
‫هنل ؼختج هًّ يًًٖ‪ّ ،‬تٖبٌِب نبهخبهٕ‪:‬‬
‫اهكضبتج = ؼيبغٔ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اهذلج = ؤعمؼ غبيق‬ ‫‪‬‬

‫ضؿً اهضغٖد = ؤعمؼ فبخص‬ ‫‪‬‬


‫هٖؾ تبهلّٔ = ؤؽؼق ؿيبّٔ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫اهمًفبء = ؤؽؼق فبخص‪.‬‬ ‫‪‬‬


‫فغٖغ اهمًف = ؤكفؼ‬ ‫‪‬‬
‫اهّمبو = ؤضيؼ‬ ‫‪‬‬

‫ؽؼ "ؼكى اهكفضج" ‪ّٖ :‬ضخّٔ يوٓ يغغ كفضبح فسؼث األؿبٌٖغ اهيؼؿّيج فٕ ضبل اً نبٌح فسؼث األؿبٌٖغ ّاؿًج ّخضخبر ؤنذؼ‬
‫يً كفضج‪ّٖ ،‬ينً اهخٌلل عالهَ‪.‬‬

‫اهفنل ‪22‬‬

‫‪15‬‬ ‫‪‬‬ ‫عغيبح عبكج تًوى اهغؼاٖج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬
‫‪ .2‬ؤؿبٌٖغ‪:‬‬
‫ٖينً هويؿخعغى اهّكّل اهٓ ؼؿى خفكٖوٕ ألؿبٌٖغ اهضغٖد اهيعخبؼ ؿّاء يوٓ يؿخّْ اهضغٖد اهيعخبؼ‪ ،‬ؤّ يوٓ يؿخّْ‬
‫ؤنؼافَ فٕ اهنخبة‪ ،‬ؤّ يوٓ يؿخّْ اهخعؼٖز‪ ،‬ؤّ اهفّاُغ‪ّ ،‬ػهم تبهمغن يوٓ ؽؼ "ؤؿبٌٖغ"‪ ،‬فخهِؼ اهفبفج فٕ اهٌكف األؿفل‬
‫نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪23‬‬

‫ّخلغى فبفج األؿبٌٖغ اهًغٖغ يً اهعغيبح يوٓ اهٌضّ اهخبهٕ‪:‬‬


‫‪ .1‬خضح ؽؼ "ؤنؼاف" ٌسغ ؤنؼاف اهضغٖد غاعل ٌفؾ اهنخبة ّاهخٕ ٖؼِّٖب كضبتٕ ّاضغ فلن هٌفؾ اهيخً‪ٌّ ،‬سغ فٕ‬
‫اهعبٌبح اهيلبتوج خلؿٖيب هِػٍ األنؼاف يً ضٖد كضج ّمًف األؿبٌٖغ تبألؼكبى ‪ٌّٖ ،‬غؼر خضخِب يغغ األنؼاف فٕ نل‬
‫يً اهخكٌٖفبح اهخبهٖج‪( :‬كضٖص – ضؿً – مًٖف – فغٖغ اهمًف – يخِى تبهّمى – ّمبو)‪ّ ،‬الؿخًؼال فسؼث‬
‫ؤؿبٌٖغ ؤنؼاف اهضغٖد تنبيوِب ٌمغن يوٓ ؽؼ"ؤنؼاف"‪.‬‬
‫‪ .2‬خضح ؽؼ "خعؼٖز " ٌسغ يغغ ؤنؼاف نل األضبغٖد هٌفؾ اهيخً غاعل نل اهنخة ّاهػٔ ٖؼِّٖب كضبتٕ ّاضغ فلن‪ٌّ ،‬سغ‬
‫فٕ اهعبٌبح اهيلبتوج خلؿٖيب هِػٍ األنؼاف يً ضٖد كضج ّمًف األؿبٌٖغ‪ّ ،‬الؿخًؼال فسؼث ؤؿبٌٖغ خعؼٖز‬
‫اهضغٖد تنبيوِب ٌمغن يوٓ ؽؼ"خعؼٖز"‪..‬‬
‫‪ .3‬خضح ؽؼ "فّاُغ " ٌسغ يغغ ؤنؼاف نل األضبغٖد هٌفؾ اهيخً اهخٕ ٖؼِّٖب نل اهكضبتج غاعل نل اهنخة‪ٌّ ،‬سغ فٕ‬
‫اهعبٌبح اهيلبتوج خلؿٖيب هِػٍ األنؼاف يً ضٖد كضج ّمًف األؿبٌٖغ‪ّ ،‬الؿخًؼال فسؼث فّاُغ ؤؿبٌٖغ اهضغٖد‬
‫تنبيوِب ٌمغن يوٓ ؽؼ"فّاُغ"‪.‬‬

‫‪16‬‬ ‫‪‬‬ ‫عغيبح عبكج تًوى اهغؼاٖج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬
‫ّالؿخًؼال فسؼث األؿبٌٖغ هلؿى يًًٖ ضؿة اهضنى يوَٖ اػا نبً كضٖضب ؤّ ضؿٌب ؤّ مًٖفب ‪ ...‬اهظ ٌلّى تخضغٖغ اهلؿى‬
‫اهيؼاغ اؿخًؼال ؤؿبٌٖغٍ ّػهم تبهمغن يوٓ اهؼكى اهينوّة‪ ،‬ذى اهمغن يوٓ ؽؼ فسؼث فخهِؼ ؤؿبٌٖغ اهضغٖد‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪24‬‬

‫اينبٌبح فبفج ؼؿى األؿبٌٖغ‪:‬‬


‫تبهغعّل يوٓ فبفج ؼؿى فسؼث األؿبٌٖغ ٌسغ تِب اهعكبئق اهخبهٖج‬
‫ؼكى اهكفضج‪ّٖ :‬ضخّٔ يوٓ يغغ كفضبح فسؼث األؿبٌٖغ اهيؼؿّيج فٕ ضبل اً نبٌح فسؼث األؿبٌٖغ ّاؿًج ّخضخبر‬ ‫‪‬‬
‫ؤنذؼ يً كفضج‪ّٖ ،‬ينً اهخٌلل عالهَ‪.‬‬
‫ؽؼ "األهّاً" ّٖخٖص اينبٌٖج اهخًؼف يوٓ ؼخة اهؼّاث عالل األهّاً اهخٕ خّمى يوٓ ؤؿيبئِى فٕ فسؼث اإلؿٌبغ‪ّ ،‬كغ‬ ‫‪‬‬
‫ّمًٌب هنل ؼختج هًّ يًًٖ‪ّ ،‬تٖبٌِب نبهخبهٕ‪:‬‬
‫اهؼختج (‪ )1‬اهكضبتج = ؼيبغٔ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اهؼختج (‪ ) 3(،)2‬اهذلبح = ؤعمؼ غبيق‬ ‫‪‬‬
‫اهؼختج (‪ ) 5(،)4‬يً ٖضؿً ضغٖذِى= ؤعمؼ فبخص‬ ‫‪‬‬
‫اهؼختج (‪ )7(،)6‬هٖؾ تبهلّٔ = ؤؽؼق ؿيبّٔ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اهؼختج (‪ ) 9(،)8‬اهمًفبء = ؤؽؼق فبخص‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫اهؼختج (‪ )11‬فغٖغّ اهمًف = ؤكفؼ‬ ‫‪‬‬


‫اهؼختج (‪ ) 12(،)11‬يً ؼيّا تبهّمى‪ّ ،‬اهّمبيًّ = ؤضيؼ‬ ‫‪‬‬

‫‪17‬‬ ‫‪‬‬ ‫عغيبح عبكج تًوى اهغؼاٖج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬
‫ؽؼ "اهضنى يوٓ اهؿٌغ " نيب ٖينً هويؿخعغى اؿخًؼال غؼسج اهؿٌغ يً ضٖد اهكضج‪ ،‬ؤّ اهمًف تًغ خضغٖغ اهؿٌغ‪ ،‬ذى‬ ‫‪‬‬
‫اهمغن يوٓ ؽؼ "اهضنى يوٓ اهؿٌغ"‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪25‬‬

‫خؼسيج اهؼأّ ‪ :‬يً نؼٖق اهٌلؼ يؼخًٖ يخخبتًخًٖ يوٓ اهيؿخنٖل اهػٔ ٖضخّٔ يوٓ اؿى اهؼأّ‪ّ ،‬يً ذى خهِؼ هَ‬ ‫‪‬‬
‫خؼسيج اهؼأّ نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪26‬‬

‫‪18‬‬ ‫‪‬‬ ‫عغيبح عبكج تًوى اهغؼاٖج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬
‫ٖينً هويؿخعغى اهخٌلل غاعل فبفج اهخؼاسى يً ؼاٍّ ٗعؼ يً نؼٖق األؿِى فبهؿِى األٖؿؼ هوخلغى هأليبى‪ّ ،‬اهؿِى‬ ‫‪‬‬
‫األٖيً هوؼسّو هوعوف‪.‬‬
‫ؤّ تبألؿِى اهيّسّغث توّضج اهيفبخٖص‪.‬‬ ‫ٖينً اهخٌلل تًٖ األؿبٌٖغ اهيًؼّمج توّضج األؿِى‬ ‫‪‬‬
‫ٖينً هويؿخعغى خنتٖؼ ّخكغٖؼ اهفبفج يً نؼٖق خضؼٖم فؼٖن اهخيؼٖؼ اهيّسّغ تسّاؼ ؽؼ "ؼسّو" ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ّيً عالل ؽؼ "ؼسّو" ٖينً اهؼسّو هوفبفج اهؿبتلج‪.‬‬ ‫‪‬‬


‫خضح ؽؼ "اهٌؿتج اهيئّٖج " خهِؼ اضكبئٖج ألؿبٌٖغ اهضغٖد ختًٖ ٌؿتج اهكضٖص ّاهمًٖف يً يسيّو ؤؿبٌٖغ اهضغٖد‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪27‬‬

‫‪19‬‬ ‫‪‬‬ ‫عغيبح عبكج تًوى اهغؼاٖج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬
‫عغيبح عبكج تًوى اهؼّاٖج‬

‫اهفنل ‪28‬‬

‫‪ .1‬خعؼٖز‪:‬‬
‫ٖخٖص هويؿخعغى يؼل خعؼٖز اهضغٖد اهػٔ ٖنبهًَ يً عالل اهمغن يوٓ ؽؼ "خعؼٖز"‪ ،‬فٖهِؼ هَ خعؼٖز اهضغٖد فٕ ؤؿفل‬
‫اهفبفج اهخٕ ٖنبهى فِٖب اهضغٖد نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪29‬‬

‫ّخضخّٔ فبفج اهخعؼٖز يوٓ اهيًوّيبح اهخبهٖج‪:‬‬


‫ى‪ّ :‬خيذل اهؼكى اهيؿوؿل‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اهنؼف‪ّٖ :‬يذل ؤّل سؽء يً اهضغٖد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اؿى اهيكغؼ‪ّٖ :‬يذل اؿى اهنخبة اهيؼّٔ فَٖ اهضغٖد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ؤفق‪ّٖ :‬يذل اهًؽّ ضؿة خؼكٖى تؼٌبيز سّايى اهنوى‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اهًؽّ‪ّٖ :‬يذل اهًؽّ ضؿة خؼكٖى اهٌؿظ اهينتّيج‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اهيكٌف‪ّٖ :‬يذل اؿى يكٌف اهنخبة‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ؿٌج اهّفبث‪ّٖ :‬يذل ؿٌج ّفبث اهيكٌف‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ٌّو اهنخبة‪ّٖ :‬يذل خلؿٖى اهنخبة يً ضٖد ُّ‪ :‬ينتّو ؤّ يعنّن‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪21‬‬ ‫‪‬‬ ‫عغيبح عبكج تًوى اهؼّاٖج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬
‫‪ .2‬فّاُغ‪:‬‬
‫نيب ٖخبش هويؿخعغى اؿخًؼال فّاُغ اهضغٖد تبهمغن يوٓ " فّاُغ" فخهِؼ هَ فّاُغ اهضغٖد فٕ ؤؿفل اهفبفج اهخٕ‬
‫ٖنبهى فِٖب اهضغٖد‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪31‬‬

‫ّخضخّٔ فبفج اهفّاُغ يوٓ اهيًوّيبح اهخبهٖج‪:‬‬


‫ى‪ّ :‬خيذل اهؼكى اهيؿوؿل‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اهنؼف‪ّٖ :‬يذل ؤّل سؽء يً اهضغٖد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اؿى اهكضبتٕ‪ :‬اهكضبتٕ اهػٔ ؼّْ ُػا اهضغٖد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اؿى اهيكغؼ‪ّٖ :‬يذل اؿى اهنخبة اهيؼّٔ فَٖ اهضغٖد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫خؼكٖى اهتؼٌبيز ‪ّٖ :‬يذل اهًؽّ ضؿة خؼكٖى تؼٌبيز سّايى اهنوى‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اهًؽّ‪ّٖ :‬يذل اهًؽّ ضؿة خؼكٖى اهٌؿظ اهينتّيج‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اهيكٌف‪ّٖ :‬يذل اؿى يكٌف اهنخبة‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ؿٌج اهّفبث‪ّٖ :‬يذل ؿٌج ّفبث اهيكٌف‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ٌّو اهنخبة‪ّٖ :‬يذل خلؿٖى اهنخبة يً ضٖد ُّ‪ :‬ينتّو ؤّ يعنّن‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪21‬‬ ‫‪‬‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫‪ .3‬يًسى‪:‬‬
‫ٖينً هويؿخعغى اؿخًؼال يًٌٓ ؤٔ نويج فٕ اهضغٖد اهيًؼّل غاعل يسيّيج اهيًبسى اهوغّٖج اهيّؿّيٖج اهخٕ ّٖفؼُب‬
‫اهتؼٌبيز تبهمغن يوٓ ؽؼ "يًسى "‪ ،‬ذى اعخٖبؼ اهنويج اهيؼاغ يًؼفج يًٌبُب تبهٌلؼ يوِٖب ‪ ،‬ذى اعخٖبؼ اؿى اهيًسى اهيؼاغ‬
‫اهنفف يً اهنويج فَٖ‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪31‬‬

‫‪22‬‬ ‫‪‬‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫‪ .4‬ضنى يوٓ اهيخً‪:‬‬
‫ًّٖؼل اهضنى يوٓ يخً اهضغٖد اهيًؼّل تسيٖى نؼكَ‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬
‫ضٖد خّمص ُػث اهفبفج ٌؿٖج األضنبى اهيعخوفج هينؼاؼاح اهضغٖد اهيًؼّل ييب ٖؿبيغ يوٓ اخعبػ خلٖٖى يبى (ضنى يبى) يوٓ‬
‫اهضغٖد اهيًؼّل تؿتج اهٓ ينؼاؼاخَ فٕ يكبغؼ اهتؼٌبيز‪.‬‬

‫اهفنل ‪32‬‬

‫ّتبهٌلؼ اهيؽغّر يوٓ ضنى يًًٖ خهِؼ هٌب األؿبٌٖغ اهينبتلج هِػا اهضنى فٕ نل اهيكبغؼ اهيخبضج (هينؼاؼاح اهضغٖد‬ ‫‪‬‬
‫اهيًؼّل) نيب فٕ اهفنل‪.‬‬

‫اهفنل ‪33‬‬

‫‪23‬‬ ‫‪‬‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫يؼل اهكضبتج‬
‫اهغؼل يً اهلبئيج‪:‬‬
‫ضكؼ يؼّٖبح اهكضبتج تفنل نبيل‪ّ ،‬اخبضج اهّكّل اهٓ يؼل األضبغٖد اهٌتّٖج اهفؼٖفج يً نؼٖق اهكضبتٕ ؼأّ‬
‫اهضغٖد‪ّ ،‬اينبٌٖج اهّكّل اهٓ يؼّٖبح اهكضبتج اهػًٖ يبفّا فٕ توغ يًًٖ‪ ،‬ؤّ خّفّا فٕ توغ يًًٖ‪ ،‬ؤّ اؿخًؼال يؼّٖبح‬
‫اهكضبتج ضؿة ؿتلِى هإلؿالى‪ ،‬نيب ؿٌؼْ فٕ فؼش اهفبفج‪.‬‬
‫اهّكّل اهِٖب‪:‬‬
‫هوّكّل اهٓ ُػٍ اهفبفج ٌعخبؼ كبئيج " يؼل" ‪ ،‬ذى ٌعخبؼ ؽؼ " يؼل اهكضبتج" يً ؤيوٓ ٖيًٖ اهفبفج‪ ،‬فخهِؼ فبفج "يؼل‬
‫اهكضبتج" نيب فٕ اهفنل (‪)1‬‬

‫اهفنل ‪34‬‬

‫‪24‬‬ ‫‪‬‬ ‫يؼل اهكضبتج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫فؼش ييل اهفبفج‪:‬‬

‫يغث اعخٖبؼاح نبهخبهٕ‪:‬‬ ‫خخّفؼ ؤيبى ؽؼ "اهكضبتج"‬


‫‪ .1‬اهيؼّٖبح‪ ًٌّٕٖ :‬اينبٌٖج اؿخًؼال ؤؿيبء اهكضبتج ضؿة يغغ يؼّٖبخِى يً األضبغٖد اهيؼفّيج‪،‬‬
‫ّتبهمغن يوٓ ؽؼ "اهيؼّٖبح"‪ ،‬خهِؼ ؤؿيبء اهكضبتج يلؿيج ضؿة يغغ األضبغٖد اهخٕ ؼُّّب ‪.‬‬

‫اهفنل ‪35‬‬

‫ٌّسغ ؤً اهلبئيج يؼختج يوٓ ضؿة اهٌضّ اهخبهٕ‪:‬‬


‫‪ -‬يً ؼّْ ضغٖذًب ّاضغًا‪.‬‬
‫‪ -‬يً ؼّْ ضغٖذًٖ‪.‬‬
‫‪ -‬يً ؼّْ ذالذج ؤضبغٖد‪.‬‬
‫‪ -‬يً ؼّْ ؤؼتى اهٓ يفؼث ؤضبغٖد‪.‬‬
‫‪ -‬يً ؼّْ يفؼاح األضبغٖد‪.‬‬
‫‪ -‬يً ؼّْ يئبح األضبغٖد‪.‬‬
‫‪ -‬اهينذؼًّ يً اهؼّاٖج (ؤٔ‪ :‬اهػًٖ خسبّؽح يغغ ؼّاٖبخِى فّق ؤهف ضغٖد)‪.‬‬

‫‪25‬‬ ‫‪‬‬ ‫يؼل اهكضبتج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫ّالؿخًؼال ؤؿيبء اهكضبتج اهيٌغؼسًٖ خضح كؿى يًًٖ‪ٌ ،‬ضغغ ُػا اهلؿى ذى ٌمغن يوٓ ياليج "‪ " +‬فخهِؼ كبئيج تإؿيبء‬
‫اهكضبتج‪ّ ،‬يغغ ؤضبغٖذِى تغًّ خنؼاؼ‪ّ ،‬يغغ ؤضبغٖذِى تبهخنؼاؼ‪ ،‬نيب فٕ اهفنل ‪.‬‬

‫اهفنل ‪36‬‬

‫‪ .2‬توغ اإلكبيج‪ ًٌّٕٖ :‬اينبٌٖج اؿخًؼال ؤؿيبء اهكضبتج ضؿة توغاً اإلكبيج اهخٕ ٌؽهّا فِٖب‪ٌّ ،‬ؿتّا اهِٖب‬
‫يذل‪ :‬اهينٕ‪ٌ :‬ؿتج اهٓ ينج‪ ،‬اهيغٌٕ‪ٌ :‬ؿتج اهٓ اهيغٌٖج‪ ،‬اهيكؼٔ‪ٌ :‬ؿتج اهٓ يكؼ‪ُّ ...‬نػا‪ّ ،‬تبعخٖبؼ "توغ‬
‫اإلكبيج" ‪.‬‬
‫‪ .3‬توغ اهّفبث‪ ًٌّٕٖ :‬اينبٌٖج اؿخًؼال ؤؿيبء اهكضبتج ضؿة اهتوغاً اهخٕ خّفّا تِب‪.‬‬
‫‪ .4‬اهلتبئل‪ ًٌّٕٖ :‬اينبٌٖج ا ؿخًؼال ؤؿيبء اهكضبتج ضؿة األٌؿبة اهخٕ افخِؼّا تِب‪ّ ،‬اهيلكّغ تَ اهٌؿة‬
‫اهٓ كتٖوج‪ ،‬يذل اهلمبيٕ‪ٌ :‬ؿتج اهٓ كمبيج ‪ُّ ...‬نػا‪.‬‬
‫‪ .5‬اهؼختج‪ ًٌّٕٖ :‬اؿخًؼال ؤؿيبء اهكضبتج ضؿة يؼاختِى فٕ اهكضتج‪ ،‬يوٓ ؿتٖل اهيذبل‪ :‬كضبتٕ‪ :‬ؤٔ يً‬

‫ّاسخيى تَ كغٖؼًا فٕ اهؿً‪ ،‬هى خذتح كضتخَ‪:‬‬ ‫ذتخح هَ اهكضتج تٖلًٖ‪ ،‬كضبتٕ كغٖؼ‪ :‬ؤٔ ؤغؼم اهٌتٕ ‪K‬‬
‫‪ّ ،‬هى ٖسخيى تَ ‪ُّ ...‬نػا‪.‬‬ ‫ؤٔ ٌؿتخَ فٕ اهكضبتج يوٓ ؿتٖل اهُّى‪ ،‬يعمؼى‪ :‬ؤٔ ؤغؼم اهٌتٕ ‪K‬‬

‫‪26‬‬ ‫‪‬‬ ‫يؼل اهكضبتج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫‪ .6‬اهؿبتلًّ‪ ًٌّٕٖ :‬اؿخًؼال ؤؿيبء اهكضبتج ضؿة ؤؿتلٖج غعّهِى فٕ اإلؿالى‪ّ ،‬ضؿة ؤفموٖخِى فٕ‬
‫اهفؼًٖج اهينِؼث‪ ،‬نيب فٕ اهفنل ‪.‬‬

‫اهفنل ‪37‬‬

‫ّالؿخًؼال ؤؿيبء اهكضبتج اهػًٖ ٌٖغؼسًّ خضح كؿى يًًٖ ٌمغن يوٓ ياليج "‪ " +‬اهيّسّغث تسّاؼ نل كؿى‪ ،‬فخهِؼ ؤؿيبء‬
‫اهكضبتج اهػًٖ ٌٖغؼسًّ خضح ُػا اهلؿى ‪ ،‬فيذال ٖينٌٌب اؿخًؼال ؤؿيبء اهكضبتج ضؿة ؤضغاد اهؿٖؼث اهينٖج‪ّ ،‬تبعخٖبؼُب‬
‫خهِؼ خضخِب يغث اعخٖبؼاح‪.‬‬
‫خيذل ُػٍ االعخٖبؼاح خؼخٖة ؤضغاد اهؿٖؼث اهينٖج ضؿة ّكّيِب‪:‬‬
‫‪ -‬تغاٖج اهغيّث فٕ ينج‬
‫‪ -‬يؼضوج اهغيّث اهؿؼٖج‬
‫‪ -‬اهسِؼ تبهغيّث‬
‫‪ -‬اهِسؼث يً امنِبغ نفبؼ كؼٖـ‬

‫‪27‬‬ ‫‪‬‬ ‫يؼل اهكضبتج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫هجبل‬
‫عىد اختيبر "الهجرة هو اطظهبد كفبر قريش " ببلطغظ عمى عالهت "‪ " +‬الهوجودة بجوارهب يعرض هذاو االختيبراو حدجب الهجرة‬
‫األولى والجبىيت إلى الحبصت‪ ،‬ولموصول إلى أسهبء الصحببت الذيو هبجروا هجرة الحبصت األولى ىطغظ عمى عالهت "‪ "+‬الهوجودة‬
‫بجوار "الهجرة األولى إلى الحبصت"‪ ،‬فتعهر أسهبء الصحببت الذيو هبجروا إلى الحبصت الهرة األولى‪ ،‬كهب في الصكل‬

‫الصكل ‪87‬‬

‫‪28‬‬ ‫‪‬‬ ‫يؼل اهكضبتج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫تًغ اهّكّل اهٓ اؿى اهكضبتٕ اهيؼاغ‪ٌ ،‬الضه خّفؼ ذالد عغيبح ُّٕ‪:‬‬
‫‪ .1‬اضكبئٖبح ‪:‬‬
‫ّخًؼل اضكبءاح ختًٖ ٌؿتج يؼّٖبح اهكضبتٕ اهٓ تلٖج اهكضبتج فٕ اهؿٌج اهٌتّٖج‪ ،‬نيب فٕ اهفنل (‪)6‬‬

‫اهفنل ‪39‬‬

‫ؤً اهؼؿى اإلضكبئٕ يلؿى اهٓ ؤؼتًج ؤكؿبى‪:‬‬


‫غؼٖة‪ّٖ :‬تًٖ ُػا اهلؿى األضبغٖد اهخٕ اٌفؼغ تؼّاٖخِب اهكضبتٕ يً تلٖج اهكضبتج‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫يؽٖؽ‪ّٖ :‬تًٖ ُػا اهلؿى األضبغٖد اهخٕ ؼّاُب اهكضبتٕ ّفبؼنَ فِٖب ّاضغ غٖؼٍ يً اهكضبتج‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫يفِّؼ‪ّٖ :‬تًٖ ُػا اهلؿى األضبغٖد اهخٕ ؼّاُب اهكضبتٕ ّفبؼنَ فِٖب يغغ يً اهكضبتج يً (‪.)9-3‬‬ ‫‪‬‬
‫يخّاخؼ‪ّٖ :‬تًٖ ُػا اهلؿى األضبغٖد اهخٕ ؼّاُب اهكضبتٕ ّؼّاُب يًَ يفؼث يً اهكضبتج‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫نيب ٖينٌٌب ؤٖمًب ؤً ٌؿخًؼل اإلضكبئٖبح يوٓ ُٖئج "كنبو غائؼٔ" تغال يً "اهلمتبً اهنّهٖج"‪ ،‬نيب فٕ اهفنل (‪)7‬‬

‫اهفنل ‪41‬‬

‫هوؼسّو اهٓ اهفبفج اهؿبتلج ٌمغن ؽؼ "ؼسّو"‪.‬‬

‫‪29‬‬ ‫‪‬‬ ‫يؼل اهكضبتج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫‪:‬‬ ‫‪ .2‬خؼاسى‬
‫ّخًؼل ُػٍ اهعغيج خؼسيج هوكضبتٕ اهيعخبؼ يً ؤفِؼ ّؤّؿى نخة خؼاسى اهكضبتج‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪41‬‬

‫ٌالضه ّسّغ ؤؼتى يؼاسى العخٖبؼ خؼسيج اهكضبتٕ يً تٌِٖب‪:ُّٕ ،‬‬


‫‪ -‬اإلكبتج‪.‬‬
‫‪ -‬االؿخًٖبة‪.‬‬
‫‪ -‬ؤؿغ اهغبتج‪.‬‬
‫‪ -‬خِػٖة اهنيبل‪.‬‬
‫تبهمغن يوٓ اؿى اهنخبة ٌٌخلل اهٓ خؼسيج اهكضبتٕ فٕ ػهم اهنخبة‪.‬‬
‫هخنتٖؼ ؤّ خكغٖؼ اهفبفج‪ٖ :‬ينً اهمغن يوٓ " ‪ "+‬هخنتٖؼ اهفبفج‪ ،‬ؤّ ياليج " ‪ٌ "-‬بكق هخكغٖؼ اهفبفج‪.‬‬
‫هوؼسّو‪ 9‬هوفبفج اهؿبتلج ٌمغن ؽؼ "ؼسّو"‪.‬‬

‫‪31‬‬ ‫‪‬‬ ‫يؼل اهكضبتج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫‪ .3‬ؤنؼاف ‪:‬‬
‫ّخًؼل ُػٍ اهعغيج ؤنؼاف األضبغٖد اهٌتّٖج اهفؼٖفج اهخٕ ؼّاُب نل كضبتٕ‪ ،‬تغًّ خنؼاؼ‪ّ ،‬يى ضؿبة يغغ يؼاح خنؼاؼُب‬
‫فٕ نخة اهؿٌج اهٌتّٖج اهينِؼث‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪42‬‬

‫ّهوغعّل اهٓ يّامى ؼّاٖج اهضغٖد اهخفكٖوٖج ٌضغغ اهضغٖد اهيؼاغ ذى ٌمغن يوٓ ؽؼ "يؼل" فخهِؼ فبفج خضّٔ يّامى‬
‫اهخعؼٖز اهخفكٖوٖج هوضغٖد نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪43‬‬

‫‪31‬‬ ‫‪‬‬ ‫يؼل اهكضبتج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫ٌالضه ؤً فبفج اهخعؼٖز خضخّٔ يوٓ اهيًوّيبح اهخبهٖج‪:‬‬
‫‪ -‬يغغ اهٌخبئز‪.‬‬
‫‪ -‬ى‪ّ :‬خيذل اهؼكى اهيؿوؿل‪.‬‬
‫‪ -‬اهنؼف‪ّٖ :‬يذل ؤّل سؽء يً اهضغٖد‪.‬‬
‫‪ -‬اؿى اهيكغؼ‪ّٖ :‬يذل اؿى اهنخبة اهيؼّٔ فَٖ اهضغٖد‪.‬‬
‫‪ -‬ؤفق‪ّٖ :‬يذل اهًؽّ ضؿة خؼكٖى تؼٌبيز سّايى اهنوى‪.‬‬
‫‪ -‬اهًؽّ‪ّٖ :‬يذل اهًؽّ ضؿة خؼكٖى اهٌؿظ اهينتّيج‪.‬‬
‫‪ -‬اهيكٌف‪ّٖ :‬يذل اؿى يكٌف اهنخبة‪.‬‬
‫‪ -‬ؿٌج اهّفبث‪ّٖ :‬يذل ؿٌج ّفبث اهيكٌف‪.‬‬
‫‪ٌّ -‬و اهنخبة‪ّٖ :‬يذل خلؿٖى اهنخبة يً ضٖد ُّ‪ :‬ينتّو ؤّ يعنّن‪.‬‬
‫يالضهج ‪ٖ :‬ينً خؼخٖة نل كؿى يً األكؿبى اهؿبتلج ؤتسغًٖب تيسؼغ اهمغن يوٓ ؼؤؾ اهلبئيج‪ ،‬فيذال اػا ؤؼغٌب اهخؼخٖة األتسغٔ‬
‫ألنؼاف اهضغٖد ٌمغن يوٓ ؼؤؾ "اهنؼف " ّاػا ؤؼغٌب خؼخٖة األضبغٖد ّيؼمِب ضؿة ؿٌج ّفبث اهيكٌف‪ٌ ،‬مغن يوٓ "ؿٌج‬
‫اهّفبث" ُّنػا‪.‬‬
‫ّهوغعّل اهٓ فبفج يؼل اهضغٖد‪ّ ،‬االؿخفبغث تنبفج عغيبح اهضغٖد‪ٌ ،‬ضغغ اهنؼف‪ ،‬ذى ٌمغن يوٓ "يؼل"‪ ،‬فٌٌخلل اهٓ‬
‫فبفج "يوى اهؼّاٖج" ّهويؽٖغ يً ُػٍ اهفبفج ّفبفج "يوى اهغؼاٖج" امغن ٌُب‪.‬‬

‫‪32‬‬ ‫‪‬‬ ‫يؼل اهكضبتج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫كبئيج تضد‬
‫اهتضد اهًبى‬
‫اهغؼل يً اهفبفج‪:‬‬
‫خّفؼ فبفج اهتضد اهًبى اينبٌٖج اهتضد غاعل ٌكّق األضبغٖد اهلغؿٖج ّاهيؼفّيج ّاهيّكّفج ّآذبؼ اهخبتًًٖ يً نؼٖق‬
‫اهتضد غاعل نل اهنخة ؤّ غاعل نخة يًًٖ‪ّ ،‬نػهم يً نؼٖق اهتضد اهكؼفٕ‪.‬‬
‫اهّكّل اهٓ اهفبفج‪:‬‬
‫ٖينً اهّكّل اهٓ ُػٍ اهفبفج يً نؼٖق اعخٖبؼ كبئيج "تضد" يً اهلبئيج اهؼئٖؿج‪ ،‬ذى اعخٖبؼ "تضد يبى" يً كبئيج اهتضد‪،‬‬
‫نيب فٕ اهفنل‪.‬‬

‫اهفنل ‪44‬‬

‫‪33‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهتضد اهًبى‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫نؼٖلج ييل اهفبفج‪:‬‬
‫‪ .1‬فٕ عبٌج "ؤغعل اهيفؼغاح" ٖينً اغعبل اهٌق اهيؼاغ اهتضد يٌَ‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪45‬‬

‫‪ .2‬فٕ عبٌج " خؼخٖة" ٖينً هويؿخعغى خضغٖغ تًٖ عٖبؼًٖ‪:‬‬


‫‪ )1‬ؽؼ"يخخبهٖج"‪ :‬يب اػا نبً ٖؼٖغ ؤً خنًّ اهنويبح اهخٕ ٖتضد يٌِب يخّاهٖج ضؿة يب نختِب‪ ،‬يى خضغٖغ اهختبيغ تًٖ‬
‫اهنويبح تؼكى يًًٖ‪ ًٌّٕٖ ،‬ػهم اعخٖبؼ يغْ اهلؼة ؤّ اهتًغ فٕ اهنويبح اهيعخبؼث (يضغ اككٓ)‪.‬‬
‫‪ )2‬ؽؼ "يخٌبذؼث" ‪ :‬يب اػا نٌب ال ًٌؼف خؼخٖة اهنويبح فٕ اهضغٖد اهٌتّٔ اهفؼٖف‪.‬‬

‫اهفنل ‪46‬‬

‫‪ .3‬فٕ عبٌج "عٖبؼاح" ٖينً هويؿخعغى‪:‬‬


‫‪ )1‬اعخٖبؼ خسبُل األهف اهوٌٖج ‪.‬‬
‫‪ )2‬اعخٖبؼ خسبُل اهِيؽاح‪.‬‬

‫اهفنل ‪47‬‬

‫‪ .4‬فٕ عبٌج "ٌّو اهتضد" ٖينً هويؿخعغى خضغٖغ اهتضد اهيؼاغ غاعل ؤؼتًج اعخٖبؼاح‪:‬‬
‫ؤ ‪ -‬اهيؼفّو ّاهلغؿٕ‪.‬‬
‫ة‪ -‬اهيّكّف‪.‬‬
‫ر ‪ -‬اهيلنّو‪.‬‬
‫غ ‪ -‬عبؼر األضبغٖد‪.‬‬

‫اهفنل ‪48‬‬

‫‪34‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهتضد اهًبى‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫‪ .5‬ؽؼ "اعخٖبؼ يسبل"‪ :‬ه وتضد غاعل نخة يًًٖ ؤّ يسيّيج نخة‪ ،‬فخهِؼ فبفج ؤعختبؼ يسبل نيب فٕ اهفنل ‪.‬‬

‫اهفنل ‪49‬‬

‫يوضّهج‪ :‬فٕ ضبهج ؤعخٖبؼ يسبل يضغغ خلّى فبفج اهتضد تًؼل يغغ اهيكبغؼ اهيعخبؼث نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪51‬‬

‫‪35‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهتضد اهًبى‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫‪ .6‬ؽؼ "تضد كؼفٕ "‪ :‬يً نؼٖق ُػٍ اهعبكٖج ٖينً اهتضد يً نويبح اهضغٖد تسيٖى ؤفنبهِب اهكؼفٖج‪.‬‬

‫اهفنل ‪51‬‬

‫يً عالل ُػٍ اهفبفج ٖينً ؤً ٖضغغ اهيؿخعغى اهنويبح اهخٕ ٖؼٖغ اهتضد تِب كؼفًٖب‪ّٖ ،‬ينٌَ اعخٖبؼ نويج ؤّ ؤنذؼ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ّتبهمغن يوٓ ؽؼ "اهخبهٕ" ٖينً هويؿخعغى اعخٖبؼ اهيفخلبح اهخٕ ٖؼٖغ اهتضد يٌِب خضغٖغًا‪ّٖ ،‬ينٌَ اعخٖبؼ ؤنذؼ يً‬ ‫‪‬‬
‫يفخق هوتضد يٌَ فٕ ٌفؾ اهّكح‪ ،‬ؤّ اعخٖبؼ نل اهيفخلبح تبهمغن يوٓ ؽؼ"نل اهيفخلبح" نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪52‬‬

‫يً عالل اعخٖبؼ "ينبتق" ٖينً هويؿخعغى اعخٖبؼ اهتضد يً اهنويج يى ؿّاتلِب ؤّ هّاضلِب‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬ ‫‪‬‬

‫‪36‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهتضد اهًبى‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫اهفنل ‪53‬‬

‫يً عالل اعخٖبؼ " كؼفٕ" ٖينً هويؿخعغى اعخٖبؼ اهتضد غاعل يفخلبح اهنويج تنل ؤفنبهِب‪ ،‬ؤّ اهتضد ضؿة اهيٖؽاً‬ ‫‪‬‬
‫اهكؼفٕ هونويج فلن‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬
‫ّيً عالل اهمغن يوٓ ؽؼ "يّافق" ٖتغؤ اهتؼٌبيز فٕ اهتضد ّفق اهفؼّن اهيعخبؼث‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫اهفنل ‪14‬‬

‫‪37‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهتضد اهًبى‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫‪ٌ .7‬خبئز اهتضد‪:‬‬
‫ّخهِؼ اهٌخبئز يخميٌج‪:‬‬
‫نؼف اهضغٖد‬ ‫‪‬‬
‫اؿى اهيكغؼ اهػٔ ّٖسغ تغاعوَ اهضغٖد‬ ‫‪‬‬
‫ؼكى اهكفضج اهيّسّغ تِب اهٌخٖسج تبهنخبة‬ ‫‪‬‬
‫ٌّو اهٌخٖسج‪ُ :‬ل ُٕ‪ :‬يؼفّو ؤّ كغؿٕ ‪ -‬اهيّكّف ‪ -‬اهيلنّو ‪ -‬عبؼر األضبغٖد‬ ‫‪‬‬

‫اهفنل ‪54‬‬

‫ّهًؼل ضغٖد يًًٖ ٌلّى تخضغٖغٍ‪ ،‬ذى اهمغن يوٓ ؽؼ "يؼل" فٌٌخلل اهٓ فبفج غؼاؿج اهضغٖد ‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬
‫يوضّهج‪:‬‬
‫‪ٖ -‬لّى اهتؼٌبيز تبهغعّل ا هٓ غاؼؿج اهضغٖد هألضبغٖد اهيؼفّيج فلن ‪.‬‬
‫‪ -‬تٌٖيب ٖلّى اهتؼٌبيز تبإلٌخلبل اهٓ فبفج كؼاءث يكغؼ فٕ األٌّاو األعؼْ‪.‬‬

‫‪38‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهتضد اهًبى‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫يذبل‪:‬‬
‫اػا ؤؼغٌب ؤً ٌتضد يً ضغٖد‪" :‬اهضالل تًٖ ّاهضؼاى تًٖ ّتٌِٖيب ؤيّؼ يفختِبح" ٌّؼٖغ ؤً ٌإخٕ تَ تغالهج نويخًٖ يختبيغخًٖ‪:‬‬
‫اهضالل ‪ -‬يفختِبح‪ٌ ،‬لّى تبهعنّاح اهخبهٖج‪:‬‬
‫‪ٌ )1‬نخة اهنويخًٖ ؤيبى عبٌج "ؤغعل اهيفؼغاح"‪.‬‬
‫‪ )2‬ذى ٌعخبؼ يً خؼخٖة يغغ اهنويبح اهخٕ ٌخّكى ؤً خنًّ تًٖ اهنويخًٖ يوٓ األكل‪ ،‬فٌنخة اهؼكى ؤيبى ؽؼ"يخخبهٖج"‪ ،‬ؤّ‬
‫"يخٌبذؼث" اػا نٌب ال ًٌؼف خؼخٖة اهنويبح فٕ اهضغٖد اهٌتّٔ اهفؼٖف‪.‬‬
‫ذى ٌمغن ؽؼ "تضد ينبتق" فخهِؼ اهٌخبئز‬

‫الصكل ‪55‬‬

‫‪39‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهتضد اهًبى‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫اهتضد يً ؼاّ‬
‫اهغؼل يً اهفبفج‪:‬‬
‫اهّكّل اهٓ خؼسيج ؤٔ ؼاٍّ يً ؼّاث اهضغٖد اهٌتّٔ اهفؼٖف‪ ،‬يً نؼٖق يًؼفج ؤٔ يًوّيج يٌَ‪ ،‬يذل‪ :‬االؿى‪ ،‬اهٌؿة‪،‬‬
‫اهولة‪ُّ ...‬نػا‪.‬‬
‫اهّكّل اهٓ اهفبفج‪:‬‬
‫هوّكّل اهٓ اهفبفج اعخؼ "تضد" يً اهلبئيج اهؼئٖؿج‪ ،‬فخهِؼ هم فبفج "اهتضد يً ؼاٍّ " نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪56‬‬

‫نؼٖلج ييل اهفبفج‪:‬‬


‫‪ٖ .1‬ينً اهتضد يً ؼاٍّ يًًٖ يً نؼٖق اغعبل ؤٔ يً تٖبٌبخَ‪ّ ،‬خّفؼ اهفبفج اهًغٖغ يً اهتٖبٌبح يذل‪:‬‬
‫‪ )9‬اهيّاهٕ‪.‬‬ ‫‪ )1‬االؿى‪.‬‬
‫‪ )11‬اهّكف‪.‬‬ ‫‪ )2‬اهفِؼث‪.‬‬
‫‪ )11‬توغ اإلكبيج‪.‬‬ ‫‪ )3‬اهلؼاتج‪.‬‬
‫‪ )12‬اهيؼّٖبح‪.‬‬ ‫‪ )4‬اهنتلج‪.‬‬
‫‪ )13‬اهٌفبن‪.‬‬ ‫‪ )5‬اهنٌٖج‪.‬‬
‫‪ )14‬توغ اهّفبث‪.‬‬ ‫‪ )6‬اهٌؿة‪.‬‬
‫‪ )15‬ييؼ اهؼأّ‪.‬‬ ‫‪ )7‬اهولة‪.‬‬
‫‪ )16‬ؿٌج اهّفبث‪.‬‬ ‫‪ )8‬اهيػُة‪.‬‬

‫‪ .2‬تًغ اغعبل اهتٖبٌبح ٖلّى اهيؿخعغى تبهٌلؼ يوٓ ؽؼ "خضوٖل" ذى ؽؼ "تضد"‪ ،‬فٖلّى اهتؼٌبيز تخضوٖل اهتٖبٌبح‪ ،‬ذى اهتضد يً‬
‫اهيًوّيبح اهخٕ كبى اهتؼٌبيز تخضوٖوِٖب ‪ّ ،‬اهِبؼ اهٌخبئز اهيّافلج هتضذَ نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪57‬‬

‫‪41‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهتضد يً ؼاّ‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫‪ٖ .3‬ينً هويؿخعغى خضغٖغ اهؼأّ اهيؼاغ تيسؼغ اهّكّف يٌغٍ تبهفإؼث‪ ،‬فخهِؼ نبيل تٖبٌبخَ فٕ ؤيوٓ اهفبفج‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪58‬‬

‫‪ .4‬اػا نبً اهؼأّ يً ؼّاث اهتعبؼٔ ؤّ يؿوى ؤّ نالُيب يًب‪ٌ ،‬الضه ؤً األؽؼاؼ اهعبكج تِيب كغ ؤكتضح ٌفنج ‪.‬‬
‫‪ .5‬اػا نبً اهؼأّ يؼيًٖب تبهخغهٖؾ ؤّ تبالعخالن ٌالضه ؤً اهؽؼ اهعبق تنل يٌِيب ؤكتص فًبال‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪59‬‬

‫‪41‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهتضد يً ؼاّ‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫‪ّ .6‬هوتغء فٕ اهتضد يً ؼا ٍّ سغٖغ‪ٌ ،‬مغن ؤّال ؽؼ "ضػف" هضػف اهتٖبٌبح اهضبهٖج‪ّ ،‬اغعبل تٖبٌبح سغٖغث‪.‬‬
‫‪ٖ .7‬ينً هويؿخعغى يًؼفج ؤكّال يويبء اهسؼش ّاهخًغٖل هوؼأّ تبهمغن يوٓ ؽؼ "اهًغاهج" ‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪61‬‬

‫‪ٖ .8‬ينً هويؿخعغى يؼل فّٖط اهؼأّ تبهٌلؼ يوٓ ؽؼ "فّٖط" نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪61‬‬

‫‪42‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهتضد يً ؼاّ‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫‪ٖ .8‬ينً هويؿخعغى يؼل خاليٖػ اهؼّأ تبهٌلؼ يوٓ ؽؼ "خاليٖػ" نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪62‬‬

‫‪ٖ .9‬ينً يؼل األضبغٖد اهخٕ ؼّاُب ُػا اهؼأّ ّػهم تٌلؼ ؽؼ "يؼّٖبح" ‪ ،‬نيب فٕ اهفنل ‪.‬‬

‫اهفنل ‪63‬‬

‫‪43‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهتضد يً ؼاّ‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫‪ .11‬اػا نبً يغغ اهينؼاؼاح ألٔ يً األضبغٖد ؤنذؼ يً ّاضغ فبٌَ ٖينً اهمغن يوٓ ؽؼ "ينؼؼاح" هوغعّل يوٓ خفبكٖل‬
‫ينؼاؼاح ُػا اهضغٖد‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪64‬‬

‫ذى ٖينً يؼل اهضغٖد ضؿة اهيكغؼ يً نؼٖق اهمغن يوٓ ؽؼ "غؼاؿج اهضغٖد" هٖهِؼ فٕ فبفج اهًؼل اهؼئٖؿج‪ ،‬هالنالو‬
‫يوٓ عغيبح فبفج غؼاؿج اهضغٖد‬

‫‪44‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهتضد يً ؼاّ‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫هجبل‬
‫اػا ؤؼغٌب يؼل األضبغٖد اهخٕ ٖؼِّٖب‪ :‬ضسبر تً ؤؼنبث يً ٖضٖٓ تً كبهص اهيخّنل؛ ٌلّى تبهخبهٕ‪:‬‬
‫ىبحث عو‪ 9‬حجبح بو أرظبة‪ ،‬كهب في الصكل‬ ‫‪‬‬

‫الصكل ‪55‬‬

‫ىطغظ عمى زر "صيوخ" فتعهر قبئهت بصيوخ‪ 9‬حجبح بو أرظبة‪ ،‬كهب في الصكل‬ ‫‪‬‬
‫فىقون ببختيبر ‪ 9‬يحيى بو صبلح الهتوكل‬ ‫‪‬‬

‫الصكل ‪55‬‬

‫ّهًؼل األضبغٖد اهخٕ ؼّٖح يً نؼٖلِيب ٌمغن يوٓ ؽؼ " يؼّٖبح" ‪ ،‬فخهِؼ األضبغٖد اهخٕ ؼّٖح يً نؼٖلِيب نيب‬ ‫‪‬‬
‫فٕ اهفنل‬

‫‪45‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهتضد يً ؼاّ‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫الصكل ‪56‬‬

‫ولمرجوغ لمصبصت السببقت ىطغظ زر "رجوغ" ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪46‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهتضد يً ؼاّ‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫تضد يً يبهى‬
‫اهغؼل يً اهفبفج‪:‬‬
‫خّفؼ ُػٍ اهفبفج اينبٌٖج اهتضد يً يويبء اهسؼش ّاهخًغٖل‪ّ ،‬اؿخًؼال ؼختِى‪ّ ،‬نتلبخِى‪ّ ،‬ضكؼ ؤكّاهِى فٕ اهؼّاث‪.‬‬
‫اهّكّل اهٓ اهفبفج‪:‬‬
‫هوّكّل اهٓ ُػٍ اهلبئيج اعخؼ يً اهفبفج اهؼئٖؿج كبئيج " تضد" ذى اعخؼ ؽؼ "تضد يً يبهى " فخهِؼ اهفبفج نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪68‬‬

‫‪47‬‬ ‫‪‬‬ ‫تضد يً يبهى‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫نٖفٖج ييل اهفبفج‪:‬‬
‫‪ .1‬يً عالل عبٌج "اؿى اهًبهى " ٖينً نخبتج اؿى اهًبهى اهيؼاغ اهتضد يٌَ‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪69‬‬

‫‪ .2‬يً عالل ؽؼ "اهنتلج " ٖينً اهتضد يً اهًبهى اهيؼاغ يً نؼٖق نتلخَ‪ ،‬ؤّ اهتضد يً يسيّيج اهًويبء اهيفخؼنًٖ فٕ‬
‫نتلج ّاضغث‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪71‬‬

‫‪ .3‬يً عالل ؽؼ "اهؼختج " ٖينً اهتضد يً اهًبهى اهيؼاغ يً نؼٖق ؼختخَ‪ ،‬ؤّ اهتضد يً يسيّيج اهًويبء اهيفخؼنًٖ فٕ‬
‫ؼختج ّاضغث‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪71‬‬

‫‪48‬‬ ‫‪‬‬ ‫تضد يً يبهى‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫‪ .4‬يً عالل ؽؼ "ؿٌج اهّفبث " ٖينً اهتضد يً اهًبهى اهيؼاغ يً نؼٖق ؿٌج ّفبخَ‪ ،‬ؤّ اهتضد يً يسيّيج اهًويبء‬
‫اهيفخؼنًٖ فٕ ؿٌج ّفبث ّاضغث‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪72‬‬

‫‪ .5‬يً عالل ؽؼ " يغغ األكّال " ٖينً اهتضد يً اهًبهى اهيؼاغ يً نؼٖق يغغ ؤكّاهَ‪ ،‬ؤّ اهتضد يً يسيّيج اهًويبء‬
‫اهيفخؼنًٖ فٕ يغغ ؤكّاهِى‪ّٖ ،‬ينً اهتضد يً يغغ ؤكّال ؤنتؼ يً يغغ يًًٖ ؤّ ؤكغؼ يٌَ‪ ،‬فيذال ٖينً ؤً ٌتضد‬
‫يً اهًويبء اهػًٖ ؽاغح ؤكّاهِى يً يبئج كّل تبعخٖبؼ <> ؤنتؼ يً ؤّ ؤكغؼ يً ؤّ = نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪73‬‬

‫‪ .6‬تبهمغن يوٓ ؽؼ " تضد" ؤؿفل اهفبفج ٖتغؤ اهتؼٌبيز فٕ اهتضد يً اهً بهى اهينوّة‪ّ ،‬خهِؼ اهٌخبئز نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪74‬‬

‫‪49‬‬ ‫‪‬‬ ‫تضد يً يبهى‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫‪ .7‬يً عالل ؽؼ " يؼل " ًٖؼل اهتؼٌبيز ؤكّال اهًبهى فٕ نل يً خنوى فِٖى يً اهؼّاث‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪75‬‬

‫ٌّالضه ؤً اهٌخبئز خهِؼ يخميٌج اٗخٕ‪:‬‬


‫اؿى اهًبهى‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اهفِؼث‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اهؼختج‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اهنتلج‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ؿٌج اهّفبث‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫يغغ األكّال‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪51‬‬ ‫‪‬‬ ‫تضد يً يبهى‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫‪ .8‬يً عالل ؽؼ "يلبؼٌج ؤكّال " ٖينً اعخٖبؼ ؼا ٍّ يًًٖ هيلبؼٌج ؤكّال اهًويبء فَٖ تتًمِب‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪76‬‬

‫هوعؼّر يً فبفج "يلبؼٌج ؤكّال"‪ّ ،‬اهًّغث اهٓ اهفبفج اهؿبتلج يؼث ؤعؼْ‪ٌ ،‬مغن يوٓ ياليج "‪ "X‬اهيّسّغث فٕ يؿخنٖل‬
‫"يلبؼٌج ؤكّال" اهيّسّغ ؤؿفل اهفبفج‪.‬‬
‫‪ّ .9‬يً عالل ؽؼ "ؼسّو" ٖينً اهؼسّو هوفبفج اهؿبتلج‪.‬‬

‫‪51‬‬ ‫‪‬‬ ‫تضد يً يبهى‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫تضد يً كّل‬
‫اهغؼل يً اهفبفج‪:‬‬
‫اهّكّل اهٓ كّل يًًٖ يً ؤكّال اهسؼش ؤّ اهخًغٖل‪ّ ،‬خضغٖغ يً كبهَ يً اهًويبء‪ّ ،‬يغغ اهيؼاح اهخٕ كٖل فِٖب‪ّ ،‬ضكؼ اهؼّاث‬
‫اهيّكّفًٖ تِػا اهلّل‪.‬‬
‫اهّكّل اهٓ اهفبفج‪:‬‬
‫هوّكّل اهٓ ُػٍ اهفبفج يً اهفبفج اهؼئٖؿج ٌعخؼ كبئيج "تضد" ذى ٌعخؼ ؽؼ "تضد كّل" فخهِؼ اهفبفج نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪77‬‬

‫نٖفٖج ييل اهفبفج‪:‬‬


‫‪ .1‬يً عالل ؽؼ "ؤهفبه اهسؼش" ٖينً نخبتج اهلّل اهيؼاغ اهتضد يٌَ‪ ،‬ؿّاء نبً اهلّل يً ؤكّال اهسؼش ؤّ اهًغاهج‪ ،‬نيب‬
‫فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪78‬‬

‫‪52‬‬ ‫‪‬‬ ‫تضد يً كّل‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫‪ .2‬يً عالل ؽؼ "ينبتق" ٖينً اهتضد تٌفؾ األهفبه اهخٕ ؤغعوِب اهيؿخعغى فلن‪ّ ،‬يً عالل ؽؼ "سيوج يً اهتضد" ٖينً‬
‫خّؿٖى ٌنبق اهتضد تضٖد خهِؼ ؤٔ ٌخبئز خخميً ُػٍ اهنويج‪.‬‬
‫‪ .3‬يً عالل ؽؼ "اهًويبء" ٖينً اهتضد يً األكّال غاعل "نل يويبء اهسؼش ّاهخًغٖل" ؤّ غاعل ؤكّال "يبهى يًًٖ" نيب فٕ‬
‫اهفنل‬

‫اهفنل ‪79‬‬

‫‪ .4‬الؿخًؼال اهٌخبئز ٌمغن يوٓ ؽؼ "تضد" فخهِؼ اهٌخبئز نيب فٕ فنل‬

‫اهفنل ‪81‬‬

‫‪ .5‬يً عالل ؽؼ "يلبؼٌج ؤكّال" ٖينً اعخٖبؼ ؼا ٍّ يًًٖ هيلبؼٌج ؤكّال اهًويبء فَٖ تتًمِب‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫‪53‬‬ ‫‪‬‬ ‫تضد يً كّل‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫اهفنل ‪81‬‬

‫‪ .6‬هوعؼّر يً فبفج "يلبؼٌج ؤكّال" ‪ّ ،‬اهًّغث اهٓ اهفبفج اهؿبتلج يؼث ؤعؼْ‪ٌ ،‬مغن يوٓ ياليج "‪ "X‬اهيّسّغث فٕ‬
‫يؿخنٖل "يلبؼٌج ؤكّال" اهيّسّغ ؤؿفل اهفبفج‪.‬‬
‫‪ .7‬هضػف ٌخبئز اهتضد اهضبهٕ‪ّ ،‬اهتغء فٕ تضد سغٖغ ٌمغن يوٓ ؽؼ "ضػف"‪.‬‬

‫‪54‬‬ ‫‪‬‬ ‫تضد يً كّل‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫خلؿٖى يّمّيٕ‬
‫اهغؼل يً اهلبئيج‪:‬‬
‫ّكّل اهيؿخعغى اهٓ األضبغٖد اهخٕ خخٌبّل يّمّو يًًٖ‪ ،‬ؤّ اهخٕ خٌغؼر خضح تبة يًًٖ‪ ،‬فيذال اػا ؤؼاغ اهيؿخعغى اهّكّل‬
‫اهٓ األضبغٖد اهخٕ خخضغد يً كالث اهعّف‪ٖ ،‬ينٌَ اهّكّل اهٓ ػهم يً نؼٖق اعخٖبؼ يّمّو اهكالث‪ ،‬ذى اهتضد غاعوَ يً‬
‫يٌّاً كالث اهعّف‪ ،‬ذى اؿخًؼال األضبغٖد اهخٕ خضخَ‪.‬‬
‫فؼش ييل اهفبفج‪:‬‬
‫يٌغ اعخٖبؼ اهيؿخعغى كبئيج "خلؿٖى يّمّيٕ" ّاهمغن يوِٖب‪ ،‬خهِؼ اهفبفج اهخبهٖج ّاهخٕ خضخّٔ يوٓ فسؼث اهيّمّيبح‬
‫نيب فٕ اهفنل‪.‬‬

‫اهفنل ‪82‬‬

‫ّالعخٖبؼ يّمّو يًًٖ كى تخضغٖغ اهيّمّو اهيؼاغ اهتضد يً ؤضبغٖذَ يً اهيّمّيبح اهؼئٖؿج اهخبهٖج‪:‬‬
‫‪ .8‬اهلؼآً اهنؼٖى‪.‬‬ ‫‪ .1‬اإلٖيبً‪.‬‬
‫‪ .9‬اهًوى‪.‬‬ ‫‪ .2‬اهًتبغاح‪.‬‬
‫‪ .11‬اهفخً ّاهيالضى‬ ‫‪ .3‬اهيًبيالح‪.‬‬
‫‪ .11‬اهؿٖؼث اهٌتّٖج‪.‬‬ ‫‪ .4‬األعالق ّاٗغاة‪.‬‬
‫‪ .12‬ككق األٌتٖبء‬ ‫‪ .5‬األكمٖج ّاألضنبى‪.‬‬
‫‪ .13‬اهيسخيى ّاألؿؼث‪.‬‬ ‫‪ .6‬اهفمبئل ّاهيٌبكة‬
‫‪ .7‬عوق اهنًّ تيب فتج‪.‬‬

‫‪55‬‬ ‫‪‬‬ ‫خلؿٖى يّمّيٕ‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫فيذال اػا ؤؼغٌب اؿخًؼال اهيّمّيبح اهيٌغؼسج خضح "اإلٖيبً" ٌلّى تبهمغن يوٓ اهؿِى اهيسبّؼ هَ‪ ،‬فخهِؼ اهيّمّيبح‪،‬‬
‫نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪83‬‬

‫ّالؿخًؼال ينؼاؼاح ؤٔ نؼف يً ُػا األنؼاف كى تخضغٖغ اهنؼف ذى اهمغن يوٓ ؽؼ "يؼل اهضغٖد" ‪.‬‬

‫اهفنل ‪84‬‬

‫ّهغؼاؿج ُػٍ األضبغٖد كى تبهمغن يوٓ ؽؼ " يؼل " هخٌخلل هفبفج غؼاؿج االضبغٖد ‪.‬‬

‫‪56‬‬ ‫‪‬‬ ‫خلؿٖى يّمّيٕ‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫خيٖٖؽ غؼسبح اهضغٖد تبهفسؼث ‪:‬‬
‫ّيٌغ اهمغن يوٓ ؽؼ "األهّاً" ٖهِؼ فؼٖن ّٖمص األهّاً اهعبكج تغؼسبح اهضغٖد نيب ُّ يّمى تبهفنل اهخبهٕ‪:‬‬

‫اهفنل ‪85‬‬

‫اهًؼل ضؿة غؼسج اهضغٖد ‪:‬‬


‫ّهًؼل اهفسؼث اهيعخبؼث ضؿة غؼسبح اهضغٖد اهيعخوفج ( كضٖص ّضؿً ‪ ،‬مًٖف ّفغٖغ اهمًف ‪ ،‬يخِى تبهّمى‬
‫ّيّمّو ) كى تبعخٖبؼ غؼسج اهضغٖد نيب ُّ يّمى تبهفنل‪.‬‬

‫اهفنل ‪86‬‬

‫‪57‬‬ ‫‪‬‬ ‫خلؿٖى يّمّيٕ‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫اهتضد تبهفسؼث ‪:‬‬
‫كؼاءث يخٌّيج‬
‫ّهوتضد يً يّمى يًًٖ غاعل اهفسؼث كى تمغن ؽؼ اهيبّؾ األٖيً يوٓ ؤٔ يٌكؼ غاعل اهفسؼث هٖخى اهتضد تسيوج اهتضد‬
‫يخٌّيجيوٓ "اهخبهٕ " ؤّ اهتضد يوٓ نل يٌكؼ تبهفسؼث خؿتق‬ ‫كؼاءث‬
‫ضبهج اهمغن‬ ‫اهيغعوج يوٓ نل يٌكؼ تبهفسؼث ٖوٕ اهًٌكؼ اهيعخبؼ فٕ‬
‫اهفبفج‪:‬ضبهج اهمغن يوٓ "اهؿبتق"‪ ،‬اهفنل اهخبهٕ ّٖمص فبفج اهتضد تبهفسؼث‪:‬‬ ‫اهغؼل يً‬
‫اهيعخبؼ فٕ‬ ‫اهًٌكؼ‬
‫اينبٌٖج كؼاءث نبيل ٌق نخة اهتؼٌبيز‪ّ ،‬اؿخًؼال ختّٖتِب‪ّ ،‬اهضكّل يوٓ يًوّيبح ضّل اهٌؿعج اهينتّيج هنل نخبة‪.‬‬
‫اهّكّل اهٓ اهفبفج‪:‬‬
‫ٖينً اهّكّل اهٓ اهفبفج يً اهفبفج اهؼئٖؿج هوتؼٌبيز يً نؼٖق اعخٖبؼ كبئيج "كؼاءث يخٌّيج" فخهِؼ اهفبفج نيب فٕ‬

‫اهفنل ‪87‬‬

‫فيذال ‪ :‬اهًٌكؼ اهيعخبؼ تبهفنل ‪ ُّ 5‬األٖيبً تبهلل ّضغٍ ‪ ،‬يٌغ اهمغن يوٓ اهخبهٕ ؿٖخى اسؼاء اهتضد يوٓ سيٖى اهًٌبكؼ‬
‫اهخٕ خوٕ "اإلٖيبً تبهلل ّضغٍ"‪.‬‬
‫فؼٖن يؿبؼ اهًٌكؼ اهيعخبؼ ‪:‬‬
‫ُّ فؼٖن ؤيوٓ اهفسؼث ًٖؼل يؿبؼ اهًٌكؼ اهيعخبؼ ضبهٖبً يى اينبٌٖج اهّكّل ألٔ يّمّو يً اهيّمّيبح األيوٓ‬
‫تبهمغن يوٓ ؤٔ يٌِى‪.‬‬
‫األؼكبى اإلضكبئٖج اهعبكج تنل يّمّو تبهفسؼث ‪:‬‬
‫‪ - 1‬اهٌؿتج ‪ٌ ُٕ :‬ؿتج األضبغٖد اهيغؼسج خضح اهيّمّو اهٓ ٌؿتج األضبغٖد اهيغؼسج هويّمّو األيوٓ ‪.‬‬
‫(فيذالً ‪ٌ ُٕ %77 :‬ؿتج ؤضبغٖد "اهيوم اهلغّؾ" ّخًٌٕ اً يّمّو "اهيوم اهلغّؾ" ٖضيل ؤنذؼ يً ذوذٕ‬
‫األضبغٖد اهيغؼسج خضح يّمّو "اهيوم" ُّّ اهيّمّو األيوٓ هوـ "اهيوم اهلغّؾ"(‪.‬‬
‫‪ - 7‬يغغ األضبغٖد ‪ :‬خيذل يغغ األضبغٖد اهيغؼسج خضح يّمّو يًًٖ‪.‬‬
‫‪ - 3‬يغغ اهيّامٖى ‪ ُٕ :‬اسيبهٕ يغغ اهيّامٖى اهيغؼسج خضح يّمّو يًًٖ ‪.‬‬

‫‪58‬‬ ‫‪‬‬ ‫كؼاءث يخٌّيج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫اهفنل‬

‫اهفنل ‪88‬‬

‫نٖفٖج ييل اهفبفج‪:‬‬


‫‪ .1‬عالل اهلبئيج اهيّسّغث ٖيًٖ اهفبفج ٖينً اعخٖبؼ اهلؿى اهػٔ ٌٖغؼر خضخَ اهنخبة يً ؤضغ األكؿبى اهخبهٖج‪ ،‬نيب فٕ‬
‫اهفنل‪:‬‬
‫خفؿٖؼ كؼآً‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫كضبش ّيؿخعؼسبح‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫يوّى كؼآً‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫ؿًٌ ّيّنأح‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ؿٖؼث ّفيبئل‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫يؿبٌٖغ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫خؼاسى ّخّاؼٖظ‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫يكٌفبح ّسّايى‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫يٌبكة اهكضبتج‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫يًبسى ّيفٖعبح‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ؽُغ ّؼكبئق‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫ؤسؽاء ّفّائغ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ؤعالق‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫ؤيبهٕ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫يّمّيبح‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫يوّى اهضغٖد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫نل اهيكبغؼ‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫يلٖغث‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫فلَ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪59‬‬ ‫‪‬‬ ‫كؼاءث يخٌّيج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫اهفنل ‪89‬‬

‫‪ٖ .2‬ينً خضغٖغ اهيكغؼ اهيؼاغ يؼمَ تيسؼغ اهّكّف يٌغٍ تبهفإؼث‪.‬‬

‫‪61‬‬ ‫‪‬‬ ‫كؼاءث يخٌّيج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫‪ .3‬هًؼل اهيكغؼ ٌمغن ؽؼ "يؼل اهنخبة" ‪ ،‬فٌٌخلل اهٓ فبفج يؼل اهنخبة‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‪.‬‬

‫اهفنل ‪91‬‬

‫ّخّفؼ ُػٍ اهفبفج اإلينبٌبح اهخبهٖج‪:‬‬


‫يؼل نل يً‪ :‬اؿى اهيكغؼ‪ ،‬اؿى اهيكٌف‪ٌّ ،‬و اهنخبة‪ :‬ينتّو ؤّ يعنّن‪ ،‬ؼكى اهكفضج‪ ،‬ؼكى اهضغٖد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫يؼل فِبؼؾ اهنخبة يً نؼٖق اهمغن يوٓ ؽؼ "ختّٖة" نيب فٕ اهفنل‬ ‫‪‬‬

‫اهفنل ‪91‬‬

‫‪61‬‬ ‫‪‬‬ ‫كؼاءث يخٌّيج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫يؼل يًوّيبح يً اهٌؿعج اهينتّيج يً اهنخبة ّػهم تبهمغن يوٓ ؽؼ "تنبكج اهنخبة" ‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬ ‫‪‬‬

‫اهفنل ‪92‬‬

‫خغٖؼ ٌّو ّضسى اهعن اهيؿخعغى فٕ يؼل اهنخبة تبهمغن يوٓ ؽؼ "اهعن"‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫يؼل كفضبح اهنخبة فٕ كفضج ّاضغث‪ ،‬ؤّ كفضخًٖ يخلبتوخًٖ يً نؼٖق اهمغن يوٓ ؤضغ ُػًٖ اهؽؼًٖ‬ ‫‪‬‬

‫فبهؽؼ األٖيً هًؼل كفضج ّاضغث‪ّ ،‬األٖؿؼ هًؼل كفضخًٖ يٌلؿيخًٖ‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‪.‬‬

‫‪62‬‬ ‫‪‬‬ ‫كؼاءث يخٌّيج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫الصكل ‪88‬‬

‫‪.‬‬ ‫خنتٖؼ ّخكغٖؼ يؼل اهكفضج يً نؼٖق فؼٖن اهخيؼٖؼ‬ ‫‪‬‬


‫نيب ٖينً اؿخًؼال خؼسيج ؤٔ ؼا ٍّ يّسّغ فٕ اهٌق (اػا نبً يًويًب تبهوًّ األضيؼ) يً نؼٖق اهٌلؼ يوَٖ‪ ،‬فخهِؼ‬ ‫‪‬‬
‫فبفج خضخّٔ يوٓ خؼسيج خفكٖوٖج هوؼأّ نيب فٕ اهفنل‪.‬‬

‫اهفنل ‪94‬‬

‫‪63‬‬ ‫‪‬‬ ‫كؼاءث يخٌّيج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫نيب ٖينً اؿخًؼال ؤضبغٖد اهنخبة ضؿة ٌّيِب يً ضٖد اهكضج ؤّ اهمًف‪ ،‬ؤّ يً ضٖد ُٕ‪ :‬يؼفّيج ؤّ يّكّفج ؤّ‬
‫يلنّيج‪ّ ،‬ػهم تبهمغن يوٓ ؽؼ "نؼٖلج اهًؼل" فخهِؼ اهفبفج اهخٕ خضخّٔ األٌّاو اهؿبتلج نيب فٕ اهفنل‪:‬‬

‫اهفنل ‪95‬‬

‫كى تخضغٖغ ضنى اهضغٖد ؤّ ٌّيَ ذى امغن يوٓ ؽؼ يّافق فخًؼل األضبغٖد اهخٕ خى اعخٖبؼُب فلن‪ ،‬فيذال اػا كيح تبعخٖبؼ‬
‫ؤضبغٖد مًٖفج هً خهِؼ اال األضبغٖد اهمًٖفج فٕ اهنخبة‪ّ ،‬ا ػا كيح تبعخٖبؼ ؤضبغٖد يّكّفج فوً خهِؼ اال األضبغٖد اهيّكّفج‬
‫فلن يوٓ اهكضبتج ُّنػا‪.‬‬
‫‪ .4‬نيب ٖينً اهّكّل اهٓ ؤؿيبء اهنخة يً نؼٖق "يكٌفًّ" ّاؿخًؼال اهنخة اهخٕ ؤهفِب نل يكٌف‪ّ ،‬ػهم يً نؼٖق‬
‫اهمغن يوٓ ؽؼ "يكٌفًّ" نيب فٕ اهفنل‪.‬‬

‫اهفنل ‪96‬‬

‫‪64‬‬ ‫‪‬‬ ‫كؼاءث يخٌّيج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫‪ .5‬خضخّٔ فبفج "يكٌفًّ" يوٓ يؼل هويكٌفًٖ ضؿة اهلؼًّ اهؽيٌٖج‪ ،‬فخًؼل يذال يكٌفٕ اهلؼً اهذبٌٕ‪ّ ،‬اهذبهد‪،‬‬
‫ّاهؼاتى ‪ُّ ...‬نػا‪ّ ،‬تبينبً اهيؿخعغى اعخٖبؼ "نل اهيكٌفًٖ" فخهِؼ كبئيج خضّٔ نل اهيكٌفًٖ‪ّ ،‬نل نختِى‪ ،‬نيب فٕ‬
‫اهفنل‪.‬‬

‫اهفنل ‪97‬‬

‫العخٖبؼ يؼل ؤٔ نخبة ٌضغغ اهنخبة‪ ،‬ذى ٌمغن ؽؼ "يؼل اهنخبة"‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ .6‬هوعؼّر يً فبفج "كؼاءث يكغؼ" ٌمغن يوٓ ياليج "‪ "X‬اهيّسّغث فٕ اهيؿخنٖل ؤؿفل ٖيًٖ اهفبفج‪.‬‬

‫العخٖبؼ يؼل ؤٔ نخبة ٌضغغ اهنخبة‪ ،‬ذى ٌمغن ؽؼ "يؼل اهنخبة"‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ .7‬هوعؼّر يً فبفج "كؼاءث يكغؼ" ٌمغن يوٓ ياليج "‪ "X‬ا هيّسّغث فٕ اهيؿخنٖل ؤؿفل ٖيًٖ اهفبفج‪.‬‬

‫‪65‬‬ ‫‪‬‬ ‫كؼاءث يخٌّيج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫يلبؼٌج يكبغؼ‬
‫اهغؼل يً اهلبئيج‪:‬‬
‫اهيلبؼٌج تًٖ اهيكبغؼ ٌؿتج اهٓ األضبغٖد ‪.‬‬
‫نٖفٖج ييل اهفبفج‪:‬‬
‫‪ .1‬يٌغ اعخٖبؼ اهيؿخعغى كبئيج "يلبؼٌج يكبغؼ" ّاهمغن يوِٖب‪ ،‬خهِؼ اهفبفج اهخبهٖج‪:‬‬

‫اهفنل ‪98‬‬

‫ّاهخٕ خضخّٔ يوٓ يكبغؼ سّايى اهنوى يلؿيج اهٓ يسيّيخًٖ‪:‬‬


‫اهيسيّيج األّهٓ‪ّ :‬خضيل اهنخة اهخؿًج نيب فٕ اهفنل‬ ‫‪‬‬
‫اهيسيّيج اهذبٌٖج‪ّ :‬خضيل تبكٕ يكبغؼ اهتؼٌبيز نيب فٕ اهفنل‬ ‫‪‬‬

‫اهفنل ‪111‬‬ ‫اهفنل ‪99‬‬

‫‪66‬‬ ‫‪‬‬ ‫يلبؼٌج يكبغؼ‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫‪ .2‬هخغٖٖؼ اهيكبغؼ اهيّسّغث يؿتلب فٕ نل يسيّيج ٌلّى تبعخٖبؼ اهيكغؼ اهيؼاغ اٌخلبهَ ّاهٌلؼ يوٓ اهؿِى اهكضٖص‪.‬‬

‫اهفنل ‪111‬‬

‫خلغى ُػث اهفبفج ذالد عٖبؼاح هويلبؼٌج‪:‬‬


‫‪ )1‬اٌفؼغ تَ ‪ :‬خلّى تًؼل األضبغٖد اهخٕ خٌفؼغ تِب (اهيكبغؼ اهيعخبؼث يً اهيسيّيج األّهٓ) ّهى خلّى (اهيكبغؼ‬
‫اهيعخبؼث يً اهيسيّيج اهذبٌٖج) تػنؼُب‪.‬‬
‫‪ )7‬يفخؼم ‪ :‬خلّى تًؼل األضبغٖد اهخٕ خفخؼم نل اهيكبغؼ اهيعخبؼث يً اهيسيّيخًٖ تػنؼُب‪.‬‬
‫‪ )3‬ؽّائغ ‪ :‬خلّى تًؼل األضبغٖد اهخٕ خلّى (اهيكبغؼ اهيعخبؼث يً اهيسيّيج اهذبٌٖج) تػنؼُب ّ خؽغاغ يً ؤضبغٖد‬
‫(اهيكبغؼ اهيعخبؼث يً اهيسيّيج األّهٓ)‪.‬‬
‫فًوٓ ؿتٖل اهيذبل‪:‬‬
‫ٌؼٖغ ؤً ًٌؼل األضبغٖد اهخٕ ٌٖفؼغ تِب كضٖص اهتعبؼٔ (ّؿخيذل اهيسيّيج األّهٓ) يً كضٖص يؿوى ( ّؿخيذل اهيسيّيج‬
‫اهذبٌٖج)‬
‫‪ٌ )1‬لّى تإعخٖبؼ كضٖص يؿوى ٌّلوَ اهٓ اهيسيّيج اهذبٌٖج نيب فٕ اهفنل ‪. 6‬‬
‫‪ٌ )7‬لّى تإعخٖبؼ كضٖص اهتعبؼٔ يً اهيسيّيج األّهٓ‪.‬‬
‫‪ٌ )3‬لّى تإعخٖبؼ كضٖص يؿوى يً اهيسيّيج اهذبٌٖج‪.‬‬
‫‪ٌ )4‬لّى تبعخٖبؼ " اٌفؼغ تَ "‪.‬‬
‫‪ )5‬تلّى تبهٌلؼ يوٓ ؽؼ "يؼل"‪.‬‬
‫‪ )6‬خلّى اهفبفج تًؼل اهٌخبئز نيب ُّ يّمص فٕ اهفنل‪.‬‬

‫‪67‬‬ ‫‪‬‬ ‫يلبؼٌج يكبغؼ‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫اهفنل ‪112‬‬

‫اهفنل ‪113‬‬

‫هًؼل ينؼاؼاح األضبغٖد اهيًؼّمج‪ٌ ،‬لّى تبعختبؼ اهضغٖد اهيؼاغ ّاهٌلؼ يوٓ ؽؼ يؼل ؤؿفل اهفبفج‪.‬‬
‫هغؼاؿج اهضغٖد تلّى تبهٌلؼ يوٓ ؽؼ غؼاؿج اهضغٖد هخهِؼ هٌب فبفج يوى اهؼّاٖج‬

‫اهفنل ‪114‬‬

‫‪68‬‬ ‫‪‬‬ ‫يلبؼٌج يكبغؼ‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫خعؼٖز اهؼؿبئل‬

‫اهغؼل يً اهفبفج‪:‬‬
‫اينبٌٖج خعؼٖز اٖٗبح اهلؼآٌٖج اهنؼٖيج‪ّ ،‬األضبغٖد اهٌتّٖج اهفؼٖفج‪ ،‬اهيّسّغث غاعل اهؼؿبئل اهًويٖج‪ ،‬ؤّ اهنخة اهيضللج‪ ،‬ؤّ‬
‫اهنخة اهيئهفج‪ ،‬هوخٖؿٖؼ يوٓ اهتبضذًٖ‪ّ ،‬خّفٖؼ اهسِغ ّاهّكح‪.‬‬
‫اهّكّل اهٓ اهفبفج‪:‬‬
‫ٖينً اهّكّل اهٓ ُػٍ اهفبفج يً اهفبفج اهؼئٖؿج يً نؼٖق اعخٖبؼ كبئيج "خعؼٖز اهؼؿبئل" فخهِؼ نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪115‬‬

‫‪69‬‬ ‫‪‬‬ ‫خعؼٖز اهؼؿبئل‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫نٖفٖج ييل اهفبفج‪:‬‬
‫‪ -1‬يً ؽؼ "يؿبؼ اهيوف" ٖينً خضغٖغ ينبً يوف اهتضد ؤّ اهنخبة اهيؼاغ خعؼٖسَ‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪116‬‬

‫‪ٖ -2‬سة االٌختبٍ اهٓ ؤً اهتؼٌبيز ٖخًبيل يى اهيوفبح يً ٌّو ّّؼغ‪ ،‬اػا نٌح خخًبيل يى اكغاؼ يب كتل ّّؼغ ‪ٖ 2117‬ينٌم‬
‫اعخٖبؼ ‪ 2113- 97Word‬يً ‪ Files of type‬نيب فٕ اهفنل‪.‬‬
‫‪ -3‬عالل ؽؼ "خعؼٖز اٖٗبح" ٖينٌم االعخٖبؼ يً تًٖ‪:‬‬
‫ؤ ‪ -‬ؤّل يّمى‪ ًٌّٕٖ :‬ؤً اهتؼٌبيز فٕ ضبهج يذّؼٍ يوٓ آٖبح يخفبتِج ٖلّى تبهخعؼٖز يً ؤّل يّمى فلن فٕ‬
‫اهلؼآً اهنؼٖى ضؿة خؼخٖة اهؿّؼ‪.‬‬
‫ة‪ -‬نل اهيّامى‪ ًٌّٕٖ :‬ؤً اهتؼٌبيز فٕ ضبه ج يذّؼٍ يوٓ آٖبح يخفبتِج ٖلّى تػنؼ نل اهيّامى اهخٕ ّؼغح فِٖب‬
‫اٖٗبح‪.‬‬
‫ر ‪ -‬اعخٖبؼ يّامى‪ ًٌّٕٖ :‬ؤً اهتؼٌبيز فٕ ضبهج يذّؼٍ يوٓ آٖبح يخفبتِج ٖلّى تبهِبؼ فبفج خًؼل اهيّامى‬
‫اهيخفبتِج هخعٖٖؼ اهيؿخعغى فٕ اعخٖبؼ ّاضغ يٌِب‪.‬‬

‫‪71‬‬ ‫‪‬‬ ‫خعؼٖز اهؼؿبئل‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫‪ -4‬عالل ؽؼ "خعؼٖز األضبغٖد" ٖينٌم االعخٖبؼ يً تًٖ‪:‬‬
‫ؤ ‪ -‬يعخكؼ‪ ًٌّٕٖ :‬ػنؼ يّمى ّاضغ فلن هخعؼٖز اهضغٖد يً نل نخبة‪ ،‬فٕ ضبهج خنؼؼ اهضغٖد اهّاضغ غاعل اهنخبة‬
‫ؤنذؼ يً يؼث‪.‬‬
‫ة‪ -‬نل اهيّامى‪ ًٌّٕٖ :‬ػنؼ نل يّامى خعؼٖز اهضغٖد غاعل اهنخبة اهّاضغ فٕ ضبهج خنؼؼ اهضغٖد ؤنذؼ يً يؼث‬
‫غاعل اهنخبة‪.‬‬
‫ر ‪ -‬يغغ اهيّامى‪ ًٌّٕٖ :‬خعٖٖؼ اهيؿخعغى هخضغٖغ يغغ اهيّامى اهخٕ ٖؼٖغ يً اهتؼٌبيز ؤً ٖػنؼُب فٕ ضبهج خنؼؼ‬
‫اهضغٖد ؤنذؼ يً يؼث غاعل اهنخبة‪ ،‬فيذال ٖينً هويؿخعغى ؤً ٖضغغ هوتؼٌبيز ؤً ٖػنؼ ذالذج يّامى فلن هوضغٖد‬
‫اهّاضغ غاعل نل نخبة فٕ ضبهج خنؼؼ اهضغٖد ؤنذؼ يً ػهم‪.‬‬
‫‪ -5‬عالل ؽؼ "اضبهج" ٖينً هويؿخعغى االعخٖبؼ تًٖ‪:‬‬
‫ؤ ‪ -‬ػنؼ ؤؼكبى األضبغٖد ضؿة "اهنخة اهينتّيج" ‪.‬‬
‫ة‪ -‬ػنؼ ؤؼكبى األضبغٖد ضؿة خؼكٖى تؼٌبيز "سّايى اهنوى" ‪.‬‬
‫‪ -6‬عالل ؽؼ "اعخٖبؼ اهنخة" ٖينً هويؿخعغى االعخٖبؼ تًٖ‪:‬‬
‫ؤ ‪ -‬اهخعؼٖز يً نل نخة اهتؼٌبيز تبعخٖبؼ ؽؼ "نل اهنخة" ‪.‬‬
‫ة‪ -‬اهخعؼٖز يً غاعل نخة يًٌٖج تبعخٖبؼ ؽؼ "فٕ يسبل" نيب فٕ اهفنل‬

‫اهفنل ‪117‬‬

‫ّٖينً هويؿخعغى خضغٖغ اهتضد غاعل نخبة يًًٖ تبعخٖبؼٍ‪ ،‬ؤّ اعخٖبؼ نل نخة اهلبئيج تبهمغن يوٓ ؽؼ "نل اهلبئيج"‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫ؤّ تبهمغن يوٓ نل "اعخٖبؼ نل اهيكبغؼ" هوخعؼٖز يً نل نخة اهتؼٌبيز‪.‬‬
‫نيب ٖينً هويؿخعغى اهغبء االعخٖبؼاح يً نؼٖق اهمغن يوٓ ؽؼ "اهغبء اهنل" ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫نيب ٖينً هويؿخعغى اعخٖبؼ يسيّيج نخة يً ؤكؿبى يعخوفج‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪71‬‬ ‫‪‬‬ ‫خعؼٖز اهؼؿبئل‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫خًؼٖفبح‬
‫اهيكبغؼ‬
‫اهغؼل يً اهفبفج‪:‬‬
‫خًؼٖف اهيؿخعغى تإُى يكبغؼ اهتؼٌبيز‪ّ ،‬اينبئَ ٌتػث يويٖج يؼنؽث يً يئهف اهنخبة‪ّ ،‬يٌِز اهنخبة‪ّ ،‬ؤُيٖج اهنخبة‪.‬‬
‫اهّكّل اهٓ اهفبفج‪:‬‬
‫‪ٌ .1‬عخؼ يً اهفبفج اهؼئٖؿج كبئيج "خًؼٖفبح" ‪ ،‬ذى ٌعخؼ ؽؼ "يكبغؼ" ّؿٌالضه ؤً اهّمى االفخؼامٕ يٌغ فخص‬
‫اهفبفج ُّ هِّؼ فبفج "يكبغؼ" ‪ ،‬نيب فٕ اهفنل (‪)1‬‬

‫اهفنل ‪118‬‬

‫نٖفٖج ييل اهفبفج‪:‬‬


‫تبعخٖبؼ ؽؼ "اهيكبغؼ" خهِؼ يًوّيبح ّافٖج يً اهنخبة خخميً اهخبهٕ‪:‬‬
‫ٌؿتج اهنخبة هويكٌف‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫ٌّو اهنخبة‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ينبٌج اهنخبة‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫اؿى اهنخبة اهًويٕ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ينتّيبح‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫اؿى اهيكٌف‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫يعنّنبح‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫ختّٖة اهنخبة‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪72‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهيكبغؼ‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫‪ّ .2‬هوّكّل اهٓ اهنخبة اهيؼاغ االنالو يوٓ يًوّيبخَ‪ٌ ،‬عخؼ اهنخبة يً اهلؿى األؿفل نيب فٕ اهفنل‪:‬‬

‫اهفنل ‪119‬‬

‫‪ .3‬نيب ٖينً االٌخلبل اهٓ ؤٔ فبفج ؤعؼْ يً فبفبح اهلبئيج (اهيكٌفًّ ‪ -‬يٌِز اهًيل ‪ -‬اهيؼاسى) يً نؼٖق‬
‫اهمغن يوٓ اهؽؼ اهعبق تَ‪.‬‬
‫‪ .4‬نيب ٖينً خؼخٖة اهلّائى اهيًؼّمج ؤتسغٖب تيسؼغ اهٌلؼ يوِٖب تؽؼ اهفإؼث األٖؿؼ يؼث ّاضغث‪.‬‬

‫‪73‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهيكبغؼ‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫اهيكٌفًّ‬
‫اهغؼل يً اهفبفج‪:‬‬
‫اهّكّل اهٓ اهخؼسيج اهنبيوج هيكٌفٕ نخة اهتؼٌبيز‪ ،‬نبالؿى ّاهفِؼث ّاهٌؿة ّاهولة ّؤكّال يويبء اهسؼش ّاهخًغٖل يً‬
‫اهيكٌف ‪ُّ ...‬نػا اؿخٖفبء نل اهتٖبٌبح اهخٕ خًنٕ كّؼث نبيوج يً اهيكٌف‪.‬‬
‫اهّكّل اهٓ اهفبفج‪:‬‬
‫يً اهفبفج اهؼئٖؿج ٌعخؼ كبئيج "خًؼٖفبح" ذى ٌعخؼ ؽؼ "اهيكٌفًّ" ‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫الصكل ‪111‬‬

‫نٖفٖج ييل اهفبفج‪:‬‬


‫‪ًٖ .1‬ؼل اهسؽء األيوٓ يً اهفبفج خؼسيج نبيوج هويكٌف خخميً اهيًوّيبح اهخبهٖج‪:‬‬
‫‪ ‬سنت انٌفاة‪.‬‬ ‫‪ ‬اسى انًصنف‪.‬‬
‫‪ ‬نشأة انًصنف‪.‬‬ ‫‪ ‬اسى انشيزة‪.‬‬
‫‪ ‬رحالتو‪.‬‬ ‫‪ ‬االسى انبديم‪.‬‬
‫‪ ‬شيٌخو‪.‬‬ ‫‪ ‬انكنيت‪.‬‬
‫‪ ‬تالييذه‪.‬‬ ‫‪ ‬اننسب‪.‬‬
‫‪ ‬عهٌو بزس فييا‪.‬‬ ‫‪ ‬انهقب‪.‬‬
‫‪ ‬رقى انزتبت‪.‬‬ ‫‪ ‬سنت انًٌند‪.‬‬
‫‪ً ‬صف عاو نهزتبت‪.‬‬ ‫‪ ‬انطبقت‪.‬‬
‫‪ ‬أقٌال عهًاء انجزح ًانتعديم‪.‬‬ ‫‪ ‬اننشاط‪.‬‬
‫‪ ‬يصنفاتو‪.‬‬ ‫‪ ‬انًذىب‪.‬‬
‫‪ ‬يصادر انتزجًت‪.‬‬ ‫‪ ‬بهد اإلقايت ًانزحالث‪.‬‬
‫‪ ‬عًز انًصنف‪.‬‬

‫‪74‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهيكٌفًّ‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫‪ّ .2‬يً ٌكف اهفبفج األؿفل ٖينً اهّكّل اهٓ خؼسيج اهيكٌف‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫الصكل ‪111‬‬

‫‪ .3‬نيب ٖينً االٌخلبل اهٓ ؤٔ فبفج ؤعؼْ يً فبفبح اهلبئيج (اهيكبغؼ ‪ -‬يٌِز اهًيل ‪ -‬اهيؼاسى) يً نؼٖق‬
‫اهمغن يوٓ اهؽؼ اهعبق تَ‪.‬‬
‫‪ .4‬نيب ٖينً خؼخٖة اهلّائى اهيًؼّمج ؤتسغٖب تيسؼغ اهٌلؼ يوِٖب تؽؼ اهفإؼث األٖؿؼ يؼث ّاضغث‪.‬‬

‫‪75‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهيكٌفًّ‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫يٌِز اهًيل‬
‫اهغؼل يً اهفبفج‪:‬‬
‫اهخًؼف يوٓ اهيٌِز اهًويٕ ّاهًيوٕ هسيى يبغث اهتؼٌبيز‪ّ ،‬كٌى يؼاضوَ اهيعخوفج‪.‬‬
‫اهّكّل اهٓ اهفبفج‪:‬‬
‫ٌعخؼ يً اهفبفج اهؼئٖؿج كبئيج "خًؼٖفبح" ذى ٌعخؼ ؽؼ "يٌِز اهًيل"‪ ،‬فخهِؼ اهفبفج نيب فٕ اهفنل (‪)1‬‬

‫الصكل ‪111‬‬

‫نٖفٖج ييل اهفبفج‪:‬‬


‫‪ .1‬فٕ اهسؽء األؿفل يً اهفبفج ٖينٌٌب اعخٖبؼ اهلؿى اهػٔ ٌّغ اهخًؼف يوٓ يٌِز اهًيل فَٖ‪.‬‬
‫‪ٖ .2‬خى يؼل اهيٌِز هولؿى اهيعخبؼ فٕ اهسؽء األيوٓ يً اهفبفج‪.‬‬
‫‪ .3‬نيب ٖينً االٌخلبل اهٓ ؤٔ فبفج ؤعؼْ يً فبفبح اهلبئيج (اهيكٌفًّ ‪ -‬اهيكبغؼ ‪ -‬اهيؼاسى) يً نؼٖق اهمغن‬
‫يوٓ اهؽؼ اهعبق تَ‪.‬‬
‫‪ .4‬نيب ٖينً خؼخٖة اهلّائى اهيًؼّمج ؤتسغٖب تيسؼغ اهٌلؼ يوِٖب تؽؼ اهفإؼث األٖؿؼ يؼث ّاضغث‬

‫‪76‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهيكٌفًّ‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫اهيؼاسى‬
‫اهغؼل يً اهفبفج‪:‬‬
‫اهّكّل اهٓ يًوّيبح نبيوج ضّل يؼاسى اهتؼٌبيز‪ّ ،‬اهٌؿظ اهيًخيغث فٕ اهتؼٌبيز‪.‬‬
‫اهّكّل اهٓ اهفبفج‪:‬‬
‫يً اهفبفج اهؼئٖؿج ٌعخؼ كبئيج "خًؼٖفبح" ذى ٌعخؼ ؽؼ "اهيؼاسى"‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫الصكل ‪118‬‬

‫نٖفٖج ييل اهفبفج‪:‬‬


‫‪ -1‬فٕ اهسؽء األؿفل يً اهفبفج ٖخى يؼل ؤؿيبء اهيؼاسى اهًويٖج‪.‬‬
‫‪ -2‬فٕ اهسؽء األيوٓ يً اهفبفج ٖخى يؼل تٖبٌبح نتًج اهنخبة اهيعخبؼ‪.‬‬
‫‪ -3‬نيب ٖينً االٌخلبل اهٓ ؤٔ فبفج ؤعؼْ يً فبفبح اهلبئيج (اهيكٌفًّ ‪ -‬اهيكبغؼ ‪ -‬يٌِز اهًيل) يً نؼٖق اهمغن‬
‫يوٓ اهؽؼ اهعبق تَ‪.‬‬
‫‪ -4‬نيب ٖينً خؼخٖة اهلّائى اهيًؼّمج ؤتسغٖب تيسؼغ اهٌلؼ يوِٖب تؽؼ اهفإؼث األٖؿؼ يؼث ّاضغث‪.‬‬

‫‪77‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهيكٌفًّ‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫تنبكج اهنخبة‬
‫اهغؼل يً اهفبفج‪:‬‬
‫اهّكّل اهٓ يًوّيبح نبيوج ضّل اهنخة اهيؿخعغيج فٕ اهتؼٌبيز‪.‬‬
‫اهّكّل اهٓ اهفبفج‪:‬‬
‫يً اهفبفج اهؼئٖؿج ٌعخؼ كبئيج "خًؼٖفبح" ذى ٌعخؼ ؽؼ "تنبكج اهنخبة" ‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‬

‫الصكل ‪111‬‬

‫نٖفٖج ييل اهفبفج‪:‬‬


‫‪ .1‬فٕ اهسؽء األؿفل يً اهفبفج ٖخى يؼل ؤؿيبء اهيؼاسى اهًويٖج‪.‬‬
‫‪ .2‬فٕ اهسؽء األيوٓ يً اهفبفج ٖخى يؼل تٖبٌبح نتًج اهنخبة اهيعخبؼ‪.‬‬
‫‪ .3‬نيب ٖينً االٌخلبل اهٓ ؤٔ فبفج ؤعؼْ يً فبفبح اهلبئيج (اهيكٌفًّ ‪ -‬اهيكبغؼ ‪ -‬يٌِز اهًيل ‪ -‬اهيؼاسى)‬
‫يً نؼٖق اهمغن يوٓ اهؽؼ اهعبق تَ‪.‬‬
‫‪ .4‬نيب ٖينً خؼخٖة اهلّائى اهيًؼّمج ؤتسغٖب تيسؼغ اهٌلؼ يوِٖب تؽؼ اهفإؼث األٖؿؼ يؼث ّاضغث‪.‬‬

‫‪78‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهيكٌفًّ‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬


‫فبفبح يبيج‬
‫فبفج يًوّيبح يً اهؼّاث ( خؼسيج اهؼأّ)‬
‫اهغؼل يً اهفبفج ‪:‬‬
‫خًغ ُػث اهفبفج ّاضغث يً ؤُى اينبٌٖبح تؼٌبيز سّايى اهنوى ّاهخٕ كّى ت ؿؼغ اهيًوّيبح اهًويٖج اهيعخكج تخؼسيج اهؼأّ‬
‫اهينوّتج يًًٖ تيسؼغ اهمغن يوٓ اؿى ُػا اهؼأّ اٌٖيب ّسغ‪.‬‬
‫يّاكى هِّؼ ُػث اهفبفج‪:‬‬
‫‪ .1‬صبصت دراصت الحديث ‪ :‬يٌغ اهمغن يوٓ اؿى اهؼأّ اهينخّة فٕ ٌق اهضغٖد اهيًؼّل نيب فٕ اهفنل ‪.‬‬

‫اهفنل ‪115‬‬

‫‪ .1‬فبفج يوى اهغؼاٖج‪ :‬يٌغ اهٌلؼ اهيؽغّر يوٓ ؼأّ يًًٖ فٕ اهؿٌغ اهيًؼّل نيب فٕ اهفنل‪.‬‬

‫اهفنل ‪116‬‬

‫‪79‬‬ ‫اهؼأّ) ‪‬‬ ‫فبفج يًوّيبح يً اهؼّاث ( خؼسيج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬
‫‪ .2‬فبفج يؼل كضبتج‪ :‬يٌغ اعخٖبؼ(خهوٖل) اهؼأّ اهيعخبؼ يً اهلبئيج اهيعخبؼث ّ اهمغن يوٓ ؽؼ " خؼسيج اهكضبتٕ"‪.‬‬

‫اهفنل ‪117‬‬

‫‪ .3‬فبفج كؼاءث يكغؼ‪ :‬يٌغ اهمغن يوٓ اؿى اهؼأّ اهينخّة فٕ ٌق اهيكغؼ اهيًؼّل نيب فٕ اهفنل‪.‬‬

‫الصكل ‪117‬‬

‫‪81‬‬ ‫اهؼأّ) ‪‬‬ ‫فبفج يًوّيبح يً اهؼّاث ( خؼسيج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬
‫عغيبح فبفج خؼسيج اهؼأّ‪:‬‬
‫‪ .1‬خًؼٖف يبى‪ّٖ ،‬خميً‪:‬‬
‫ؿٌج اهّفبث‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫ؼكى اهؼأّ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ؿٌج اهيٖالغ‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫اؿى اهؼأّ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ييؼ اهؼأّ‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫سٌؾ اهؼأّ‪ :‬ػنؼ ‪ -‬ؤٌذٓ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اإلكبيج‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهنٌٖج‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫توغ اهّفبث‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫اؿى اهفِؼث‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫االعخالن‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهٌؿة‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اهخغهٖؾ‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهّكف‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ٌّو األكبؼة‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهولة‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ؤؿيبء األكبؼة‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهٌفبن‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اهيّاهٕ‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهيػُة‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ؼّْ هَ‪ :‬اهتعبؼٔ ‪ -‬يؿوى‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫اهؼختج‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اهنتلج‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫اهفنل ‪119‬‬

‫‪81‬‬ ‫اهؼأّ) ‪‬‬ ‫فبفج يًوّيبح يً اهؼّاث ( خؼسيج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬
‫‪ .2‬اهسؼش ّاهًغاهج‪ًّٖ :‬ؼل ؤكّال يويبء اهسؼش ّاهخًغٖل فٕ اهؼأّ‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‪.‬‬

‫اهفنل ‪121‬‬

‫‪ .3‬اهفّٖط‪ّ :‬خًؼل فّٖط اهؼأّ يً ّاكى اضكبئٕ يً يؼّٖبح اهؼأّ‪ ،‬نيب فٕ اهفنل ‪.‬‬

‫اهفنل ‪121‬‬

‫‪82‬‬ ‫اهؼأّ) ‪‬‬ ‫فبفج يًوّيبح يً اهؼّاث ( خؼسيج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬
‫‪ .4‬اهخاليٖػ‪ّ :‬خًؼل خاليٖػ اهؼأّ يً ّاكى اضكبئٕ يً يؼّٖبح اهؼأّ‪ ،‬نيب فٕ اهفنل‪.‬‬

‫اهفنل ‪122‬‬

‫‪ .5‬خِػٖة اهنيبل‪ًّٖ :‬ؼل خؼسيج اهؼأّ يً غاعل نخبة "خِػٖة اهنيبل" ضؿة اهٌؿعج اهينتّيج‪ ،‬نيب فٕ اهفنل ‪.‬‬

‫اهفنل ‪123‬‬

‫يالضهج‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫ٖينً ؤً ٌٌخلل يً اهؼأّ اهػٔ كيٌب تبعخٖبؼٍ اهٓ اهؼّاث اٗعؼًٖ يً نؼٖق األؿِى اهيّسّغث ؤؿفل ُػٍ اهفبفج اهكغٖؼث‬
‫ّاهغعّل اهٓ نل اهعغيبح اهؿبتق ػنؼُب‪.‬‬

‫‪83‬‬ ‫اهؼأّ) ‪‬‬ ‫فبفج يًوّيبح يً اهؼّاث ( خؼسيج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬
‫‪84‬‬ ‫اهؼأّ) ‪‬‬ ‫فبفج يًوّيبح يً اهؼّاث ( خؼسيج‬ ‫تؼٌبيز سّايى اهنوى اإلكغاؼ ‪4.5‬‬

You might also like