<ës¡Ùì≈£î&ÉT
n‘·&TÉ
es¡Ôe÷q+˝À #·]dü÷Ôqï uÛÑ$wü´‘Y <ës¡Ùì≈£î&ÉT
düèwæºs¡Vü≤kÕ´*ï #Û˚~dü÷ÔkÕπ> n\Tô|s¡T>∑ì j·÷Á‹≈£î&ÉT
n‘·&ç #˚‘·T\T
~–›>∑+‘ê\T <ë≥T≈£î+≥÷...
nq+‘êø±X¯|ü⁄ Äe* n+#·TqT ôd’‘·+ n+~|ü⁄#·TÃø√>∑\e⁄
n‘·&ç #·÷|ü⁄\T
kÕ>∑s¡ >∑sꓤ*ï N\TÃ≈£î+≥÷...
|üs¡e÷DT πø+Á<äø±*ï |ü{≤|ü+#·\T #˚düT≈£î+≥÷ #=#·TÃ≈£îb˛>∑\e⁄
n‘·&ç n&ÉT>∑T\T
Hê{Ïø£˝Ÿ yÓTÆfi¯fl+‘· $düÔè‘·+>± ñ+<äqT≈£îH˚+‘·˝ÀH˚
HêH√MT≥sY˝≤ dü÷ø°åàø£]+#·T≈£î+≥÷ ø±+‹ dü+e‘·‡s¡+˝≤ <ä÷düT≈£îb˛‘êsTT
n‘·&ç Vü≤è<äj·T+
ejÓ÷*Hé ‘·+Á‘·T\≈£î \j·Tã<äΔ+>± zyÓ’|ü⁄ düŒ+~dü÷ÔH˚
eTs√yÓ’|ü⁄ yÓ’s¡dt\ yÓ’∫Á‹ì $X‚¢wædü÷Ô Je yÓ’$<Ûë´ìï Ä$wüÿ]düTÔ+~
n‘·&ç eTqdüT ˙‘√, Hê‘√ dü+#·]dü÷ÔH˚
dü]ø=‘·Ô dü+ã+<Ûë\qT düèõ+#·&É+˝À dü+>∑$TdüTÔ+~
nHê~qT+&ç n‘·&=ø£ ìs¡+‘·s¡ ÁXÊ$T≈£î&ÉT
ì‘·´#Ó’‘·q´ dü÷Œ¤]Ô
eTqyê[ kÂK´+ø√dü+ |ü]XÀ<ÛäH˚ ÁbÕD+>± Á|ü»«*düTÔqï $C≤„q M∫ø£
n‘·&˚ z ¬ø|ü¢sY... z »qïsY... z sêeTHé... m+<ä¬s+<äs√...
INSPIRE AWARD
C≤rj·T yÓ’C≤„ìø£, kÕ+πø‹ø£ eT÷˝≤˝…’q kÕ+Á|ü<ëj·T $C≤„q XÊÁkÕÔ\T
ø±bÕ&Ü\H˚ ñ<˚›X¯´+‘√ uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ C≤rj·T kÕúsTT˝À INSPIRE ø±s¡´Áø£e÷ìï
s¡÷bı+~+∫+~.
ÇH√ïy˚wHü ‡é ÇHé dô H’ ‡é |üsdY ÷ü {Ÿ |òsü Y ÇHédô Œ’ sY¶ ØôdsYà (INSPIRE) ø±s¡´øÁ e£ T |Á <ü ëÛ q
ñ<˚›XÊ\T
Á|ü‹uÛ≤e+‘·T˝…’q $<ë´s¡Tú\qT $C≤„q XÊÁkÕÔ\ yÓ’|ü⁄≈£î Äø£]¸+#·&É+.
Á | ü ‹ uÛ ≤ e+‘· T \qT >∑ T ]Ô + ∫ u≤\´+qT+&˚ $C≤„ q XÊÁ d ü Ô + #· ~ y˚ + <ä T ≈£ î
bÁ ˛‘·‡Væ≤+#·&+É .
<˚X¯+˝Àì j·TTe‘·≈£î $C≤„q XÊÁdüÔ+˝Àì düè»Hê‘·àø£ uÛ≤yê\qT n+~+#·&É+.
XÊÁdüÔ kÕ+πø‹ø£ $<ÛëHê\qT |ü]XÀ<Ûäq\qT n_Ûeè~Δ |ü]#˚+<äT≈£î nedüs¡yÓTÆq e÷qe eqs¡T\qT ì]à+#·&É+.
ÇHéôd’ŒsY ø±s¡´Áø£eT+ Á|ü‹uÛ≤e+‘·T\qT >∑T]Ô+#˚ b˛{° |üØø£å ø±<äT. j·TTe‘·qT $C≤„q XÊÁkÕÔ\ |ü≥¢ eT≈£îÿe
ô|+#·T≈£îH˚≥≥T¢>± ‘·j·÷s¡T#˚ùd $q÷‘·ï ø±s¡´Áø£eT+. 11e |ü+#·es¡¸ Á|üD≤[ø± ø±\+˝À Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ ¬s+&ÉT \ø£å\
nyês¡T¶\ #=|üq |ü~ \ø£å\ eT+~ $<ë´s¡Tú\qT m+|æø£ #˚XÊs¡T. n˝≤π> 12e |ü+#·es¡¸ Á|üD≤[ø£ (2012`17) ø±\+˝À
Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ Hê\T>∑T \ø£å\ nyês¡T¶\ #=|üq Çs¡yÓ’ \ø£å\ eT+~ $<ë´s¡Tú\qT m+|æø£ #˚kÕÔs¡T.
Á|ü‹ ñqï‘· bÕsƒ¡XÊ\ qT+&ç Ç<ä›]ì (6, 7, 8 ‘·s¡>∑‘·T\ qT+&ç ˇø£ $<ë´]úì 9, 10 ‘·s¡>∑‘·T\ qT+&ç ˇø£ $<ë´]úì),
Á|ü‹ ÁbÕ<∏ä$Tø=qï‘· bÕsƒ¡XÊ\ qT+&ç ˇø£]ì (6, 7 ‘·s¡>∑‘·T\ qT+&ç ˇø£ $<ë´]úì) m+|æø£ #˚kÕÔs¡T.
m+|æ¬ø’q $<ë´s¡Tú\≈£î s¡÷. 5000/`\ nyês¡T¶ ÇkÕÔs¡T. á yÓTT‘·Ô+˝À 50 XÊ‘êìï ˇø£ ôd’Hé‡ ÁbÕC…≈£îº ˝Ò<ë yÓ÷&É˝Ÿ
‘·j·÷ØøÏ $T–*q 50 XÊ‘êìï õ˝≤¢ kÕúsTT˝À Á|ü<ä]Ù+#˚+<äT≈£î $ìjÓ÷–+#·Tø√yê*. õ˝≤¢ kÕúsTT˝À m+|æ¬ø’q yês¡T
sêÁwüºkÕúsTTøÏ nø£ÿ&É m+|æ¬ø’q yês¡T C≤rj·T kÕúsTT˝À bÕ˝§Z+{≤s¡T.
#Ó’˝Ÿ¶˝…’Hé 1098 ` Ä|ü<ä˝Àñqï
u≤\\qT ø±bÕ&É&ÜìøÏ,
dü+s¡øÏå+#·&ÜìøÏ Çs¡yÓ’Hê\T>∑T
>∑+≥\÷ |üì#˚ùd C≤rj·T
n‘·´edüs¡ e´edüú
1098øÏ ˇø£ÿ bò˛Héø±˝Ÿ #˚j·T+&ç
Ä|ü<ä˝À ñqï |æ\¢*ï Ä<äTø√+&ç.
 uÛÖ‹ø£ s¡kÕj·Tq XÊdüÁ +Ô
9e ‘·s¡>∑‹
dü+bÕ<ä≈£î\T
Áo ø£eT˝Ÿ eTùV≤+Á<ä÷, Ábıô|òdüsY, &܈ˆ_. ø£èwüí sêE\T Hêj·TT&ÉT, ]f…sÆ ¶Y Ábıô|dò sü ,Y
$<ë´ uÛÑeHé m&ÉT´πøwüq˝Ÿ ]k˛sY‡ ôd+≥sY, |òæõø˘‡ $uÛ≤>∑eTT, ñkÕàìj·÷ j·T÷ìe]‡{Ï,
ñ<äj·T|üPsY, sê»kÕúHé. ôV’≤<äsêu≤<äT.
&܈ˆ j·T+. Ä~Hêsêj·TD, ]f…ÆsY¶ Ábıô|òdüsY, &܈ˆ qq÷ïs¡T ñù|+<äsY ¬s&ç¶, Ábıô|òdüsY   ôV≤&é,
¬ø$TÁdæº $uÛ≤>∑eTT, ñkÕàìj·÷ j·T÷ìe]‡{Ï, $<ë´ Á|üD≤[ø£ ` bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ $uÛ≤>∑+,
ôV’≤<äsêu≤<äT. j·Tdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<äT.
düVü≤ø±s¡+
Áo $. düT<Ûëø£sY,
m&ÉT´πøwüHé &çbÕsYºyÓT+{Ÿ,
Ç.m|òt.m˝Ÿ.j·TT., ôV’≤<äsêu≤<äT.
≈£îe÷] Á|”‹ $TÁXÊ, Áo øÏc˛sY <ës¡ø˘,
$<ë´ uÛÑeHé m&ÉT´πøwüq˝Ÿ ]k˛sY‡ ôd+≥sY, $<ë´ uÛÑeHé m&ÉT´πøwüq˝Ÿ ]k˛sY‡ ôd+≥sY,
ñ<äj·T|üPsY, sê»kÕúHé. ñ<äj·T|üPsY, sê»kÕúHé.
düeTq«j·T+
Áo j·T+. sêeTÁãVü≤à+, ˝…ø£Ãs¡sY, &܈ˆ |æ. X¯+ø£sY, ndæôdº+{Ÿ Ábıô|òdüsY
◊.m.j·Tdt.Ç., e÷düuŸ{≤+ø˘, ôV’≤<äsêu≤<äT. ◊.m.mdt.Ç., z.j·T÷., ôV’≤<äsêu≤<äT.
&܈ˆ {Ï.$.j·Tdt. s¡y˚Twt, ø√`Ä]¶H˚≥sY,
$<ë´ Á|üD≤[ø£`bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ $uÛ≤>∑+,
j·Tdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<äT.

Á|üuÛÑT‘·« Á|ü#·Ts¡D ` ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<äT.

$<ä´e\¢ m<ä>±* #·{≤º\qT >ös¡$+#·+&ç
$qj·T+‘√ yÓT\>±* Vü≤≈£îÿ\qT bı+<ä+&ç
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

         
              

             ! " # $

%  & ' ( )      * +  ! " # , - ! " # .

/ 0 0 1 2 3 4 5 6 1 7 6 7 1 8 7 9 :

1 5 5 4 2 6 0 2 B 5 2 7 1 7 1 9 B 7 9 F 6 5 1 7 9

; < = > < ? = @ A > < C D > E A = < @ <

2 1 7 5 1 2 7 8 0 6 6 5 7 F 1 5 1 6 2 5 5 7 9 F 2 1 1

C > > E D < > C D C > C E ? < D < A E

7 6 G 2 5 4 5 5 4 7 1 2 1 7 1 2 6 6 2 2 G 1 2 5 2 3 5 4 7

> C E D > C < @ = < = D < C C C < ?

0 2 6 4 7 1 F 1 7 5 4 7 1 G 2 6 7 B 2 1 B 0 5 7 9 2 1

= @ A C < A < @ > C > C E ? < D < ?

2 9 2 3 1 B 8 7 1 5 4 7 1 5 4 5 4 5 2 G 4 2 B 4 2 5 2 6 0 2 6 4 7 9

A C C < < < > C > C = @ A

9 G 2 5 4 5 6 2 2 0 1 B 9 2 5 2 2 B 0 9 2 3 5 4 2 6 B 9 2 5 2

> C < @ > D > < C < C C @ C < C < C

7 2 3 2 6 7 9 5 4 7 6 6 7 H 7 5 1 B 4 6 7 1 :

A C D = < < C @ A @ C = @ >

4 7 B 1 2 3 4 5 4 0 9 7 1 5 4 2 6 2 6 5 4 7 K 2 1 7 B 5 1

I < = E < < ? A < < J <

B 4 0 M 9 B 5 2 F N 9 7 1 9 F 7 0 3 :

< ? L < < @ > < C E > A > I > C > C >

7 4 8 7 6 7 9 6 7 4 5 3 1 4 6 G 4 2 B 4 1 7 9 7 1

O > @ < D = < < > = > @ C

B 1 7 5 2 8 7 B 0 2 B 7 B 7 : 4 7 1 7 B G 0 7 9 3 7 5

> < D D < C C I E > > J C < >

5 4 7 7 9 5 4 7 :

C < ? A < < J

4 2 6 P 4 6 7 7 1 2 5 7 9 : : T : : : T 0 2 5 4 F

I < < J > A C = C < C Q R S L L L > = <

2 5 0 7 U 3 7 V : : T : 4 2 5 7 / 1 5 W 1 9

I > R R S L O >

   +    + ' +  X

5 5 4 7 7 0 3 8 5 : 7 Y 5 P U 1 7 6 6 F

> I > C > C > S < I < < J

T 2 5 W 9 F N 9 7 1 9 F

C < D = < @ C E > A >

7 0 3 :

I > C > C >

 bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ n_Ûeè~∆ eT+&É*
Áo m. dü‘·´Hêsêj·TD ¬s&ç¶, dü+#ê\≈£î\T, Áo _. düT<Ûëø£sY, dü+#ê\≈£î\T,
sêÁwüº $<ë´ |ü]XÀ<Ûäq •ø£åD dü+düú, Á|üuÛÑT‘·« bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ eTTÁ<äD≤\j·T+,
ôV’≤<äsêu≤<äT. ôV’≤<äsêu≤<äT.
&܈ˆ qq÷ïs¡T ñù|+<äsY ¬s&ç¶, Ábıô|òdüsY   ôV≤&é,
$<ë´ Á|üD≤[ø£ ` bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ $uÛ≤>∑+,
j·Tdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<äT.

s¡#·sTT‘·\T
Áo j·T+. sêeTÁãVü≤à+, ˝…ø£Ãs¡sY,
◊.m.j·Tdt.Ç., e÷düuŸ{≤+ø˘, ôV’≤<äsêu≤<äT.
&܈ˆ |æ. X¯+ø£sY, ndæôdº+{Ÿ Ábıô|òdüsY Áo ÄsY. Äq+<ä ≈£îe÷sY, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ,
◊.m.mdt.Ç., z.j·T÷., ôV’≤<äsêu≤<äT. »&é.|æ.ôV≤#Y.j·Tdt. \ø°åà|ü⁄s¡+, $XÊK|ü≥ï+.
&܈ˆ ¬ø. düTπswt, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ, Áo ¬ø.$.¬ø. Áoø±+‘Y, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ,
»&é.|æ.ôV≤#Y.j·Tdt. |üdüs¡>=+&É, es¡+>∑˝Ÿ. õ.{Ï.&Éã÷´.m.ôV≤#Y.j·Tdt. j·Tdt.m˝Ÿ.|ü⁄s+¡ , Áoø±≈£îfi¯+.
Áo &ç. eT<ÛäTdü÷<äq ¬s&ç¶, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ, Áo j·T+. áX¯«s¡sêe⁄, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ,
»&é.|æ.ôV≤#Y.j·Tdt. eTTq>±\, q˝§Z+&É. õ.ôV≤#Y.j·Tdt. k˛+ù|≥, Áoø±≈£îfi¯+.
Áo $. >∑Ts¡THê<Ûäsêe⁄, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ, Áo j·Tdt. HÍwü<é Ä©, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ,
»&é.|æ.|æ.mdt.mdt. |üs¡«‘·–], es¡+>∑˝Ÿ. »&é.|æ.ôV≤#Y.j·Tdt. õ.&ç.HÓ\÷¢s¡T, ∫‘·÷Ôs¡T.

ø£esY ù|õ, Á>±|òæø˘‡   &çC…’ì+>¥

Áo ¬ø. düT<Ûëø£sê#ê], j·Tdt.õ.{Ï., Áo øÏwüHé ‘ê{ÀE, ø£+|üP´≥sY Ä|üπs≥sY,
j·TT.|æ.j·Tdt. ˙*≈£î]Ô, es¡+>∑˝Ÿ. j·Tdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<äT.
l ≈£îÁsê düTπswt u≤ãT _f…ø˘., m+.m.,
eTq MT&çj·÷ Á>±|òæø˘‡, ôV’≤<äsêu≤<é.

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

 Á|üy˚•ø£...

Á|üø£è‹ düeTdüÔ ÁbÕDÏø√{ÏøÏ Jyê<Ûës¡+. Ç+<äT˝À Ç$T&ç ñqï sêfi¯ófl, ˙fi¯ó¢, ø=+&É\T
ø√q\T, eèøå±\T, »+‘·Te⁄\T... y˚{Ïø£$ Á|ü‘˚´ø£yÓTÆqy˚. Á|ü‹B ÁbÕ<Ûëq´‘· ø£–*–q<˚. e÷qe⁄&ÉT
Á|üø£è‹˝À ˇø£ uÛ≤>∑+ e÷Á‘·y˚T. düeTdüÔ Á|üø£è‹ qT+&ç eTìwæì y˚s¡T#˚j·T>∑*–q~, n‘·&çøÏ e÷Á‘·y˚T
|ü]$T‘·yÓTÆq~ ` Ä˝À#·q X¯øÏÔ. Ä˝À#·q eTìwæì $T–*q Á|üø£è‹ qT+&ç Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq X¯øÏÔ>±
s¡÷bı+~düTÔ+~. düs¡fi¯+>±, düVü≤»+>± ø£ì|ædü÷ÔH˚ ‘·q˝À <ë– ñqï s¡Vü≤kÕ´\ ∫≈£îÿeTT&ÉT\qT
$|üŒBj·TeT+≥÷ Á|üø£è‹ Á|ü‹ì‘·´+ düyê\T #˚dü÷ÔH˚ ñ+≥T+~. eTìwæ ‘·q eTH√H˚Á‘·+‘√ á
düyêfi¯fl≈£î »yêãT\T yÓ‘·T≈£î‘·÷ ñ+{≤&ÉT. $∫Á‘·y˚T$T≥+fÒ Á|üX¯ï\T, düe÷<ÛëHê\T ¬s+&ÉT
Á|üø£è‹˝ÀH˚ <ë≈£îÿì ñ+{≤sTT. yê{Ïì yÓ‹øÏ |ü≥Tºø√e&É+ XÊÁdüÔ+. Ç+<äTø√dü+ ø=ìï Á|üX¯ï\T,
Ç+ø=ìï Ä˝À#·q\T eT]ø=ìï |ü]XÀ<Ûäq\T nedüs¡eTÚ‘êsTT. |ü]cÕÿs¡+ <=]πø+‘·es¡≈£î $$<Ûä
<ës¡T\ yÓ+ã&ç q&ÉTdü÷Ô Áø£eT|ü<ä∆‹˝À kÕ–b˛e&É+ XÊÁd”Ôj·T n<Ûä´j·Tq+. |ü]XÀ<Ûäq\ kÕs¡eT+‘ê
Á|üXï¯ \qT >∑T]Ô+#·&+É ˝À, dü+~Û+#·&+É ˝ÀH˚ <ë– ñ+≥T+~. n+<äTøπ XÊÁdüÔ n<Û´ä j·TqeT+fÒ Á|ü•ï+#˚
X¯øÏÔì ô|+bı+~+#·Tø√e&ÉeT+{≤&ÉT ¬>©*jÓ÷.
‘·s>¡ ‹∑ ˝À H˚sT¡ Œ‘·Tqï $C≤„q XÊÁdü+Ô |æ\˝¢ À¢ XÊÁd”j
Ô T· |ü<‹∆ä ˝À Ä˝À∫+#·&Üìï, |üì#˚jT· &Üìï
Áb˛‘·‡Væ≤+#˚~>± ñ+&Ü*. Á|üø£è‹ |ü≥¢ Áù|eTqT ô|+bı+~+#˚~>± ñ+&Ü*. Ç+‘·{Ï yÓ’$<Ûë´ìï
ì]à+#·&É+˝À Á|üø£è‹ bÕ{ÏdüTÔqï ìj·TeT ìã+<Ûäq\qT ns¡ú+ #˚düTø=H˚~>±, n_Ûq+~+#˚~>±
ñ+&Ü*. XÊÁkÕÔ<´äÛ j·Tq+ n+fÒ @<√ ˇø£ ø=‘·<Ô ëìï Ä$wüÿ]dü÷Ô b˛e&É+ e÷Á‘·yT˚ ø±<äT. Á|üøè£ ‹˝À
Ç$T&ç ñqï n+‘·'dü÷Á‘ê\qT ns¡ú+ #˚düTø√e&É+‘√ bÕ≥T Á|üø£è‹ |üs¡yÓTÆq düVü≤dü+ã+<ÛëìøÏ,
|üs¡düŒs¡ Ä<Ûë]‘·‘ê«ìøÏ n+‘·sêj·T+ ø£\>∑≈£î+&Ü n&ÉT>∑T y˚j·T&É+ ≈£L&Ü nedüs¡+.
ñqï‘· bÕsƒX¡ Ê\ kÕúsTT |æ\\¢ T ‘·eT #·T≥÷º ñqï e÷s¡T‘·Tqï Á|ü|+ü #· dü«s¡÷|ü dü«uÛ≤yê\qT
ns¡ú+ #˚düTø√>∑*–q e÷qdæø£ kÕúsTTì ø£*– ñ+{≤s¡T. neT÷s¡Ô uÛ≤eq\qT $X‚¢wæ+#·Tø√>∑*–q
$»„‘· ø£*– ñ+{≤s¡T. πøe\+ düMTø£s¡D≤\T, dü÷Á‘· dæ<ë∆+‘ê\ uÀ<Ûäq\‘√ yê] #·Ts¡T¬ø’q Ä˝À#·q
X¯øìÔÏ ‘·è|æÔ |üs#¡ ˝· eÒ TT. nq«sTT+#·Tø√e&ÜìøÏ, ãVüQfi¯ Á|ü‘ê´e÷ïj·÷\T nH˚«wæ+#·&ÜìøÏ, dü]ø=‘·Ô
dü+ã+<Ûë\T HÓ\ø=\Œ&ÜìøÏ nqTyÓ’q~>± ‘·s¡>∑‹ >∑~ ìs¡«Vü≤D s¡÷|ü⁄~<äT›ø√yê*. $C≤„q XÊÁdüÔ+
n<Û´ä j·Tq+ >∑~ Hê\T>∑T >√&É\≈£î |ü]$T‘·yTÓ qÆ ~ ø±<äT. n≥T øπ Áå ‘·+‘√q÷ Ç≥T Á|üj÷Ó >∑XÊ\‘√q÷
düŒwüºyÓTÆq dü+ã+<Ûë\qT ø£*– ñ+≥T+~. ø±ã{Ϻ uÀ<Ûäq˝À πøåÁ‘· Á|üjÓ÷>±\ ÁbÕ<Ûëq´‘· m+‘√
ñ+≥T+~. kÕúìø£ |ü]düsê\‘√ eTT&ç|ü&çq~>± XÊÁdüÔ uÀ<Ûäq ñ+&Ü\Hêï C≤rj·T $<ë´
Á|üD≤[ø£`2005 dü÷#·q\qT ‘·|üŒì dü]>± bÕsƒ¡XÊ\˝À¢ neT\T |üs¡#·&É+ nedüs¡+.

Z
 $<ë´Vü≤≈£îÿ#·≥º+`2009 ≈£L&Ü |æ\¢\˝À kÕeTsêú´\ kÕ<Ûäq≈£î n‘·´~Ûø£ ÁbÕ<Ûëq´‘·qT Çyê«\ì
dü÷∫+∫+~. n˝≤π> $C≤„qXÊÁdüÔ uÀ<Ûäq yÓ’C≤„ìø£ Ä˝À#·q\T ø£*–q q÷‘·q ‘·sêìï s¡÷|ü⁄~<˚›~>±
≈£L&Ü ñ+&Ü\ì ‘Ó*|æ+~. Á|ü‹ |ü]XÀ<Ûäq yÓqø£ <ë– ñqï ø£èwæì, XÊÁdüÔy˚‘·Ô\ Ä˝À#·q düs¡[ì
|æ\¢\‘√ >∑T]Ô+|üCÒj·T&Éy˚T $C≤„q XÊÁdüÔ uÀ<Ûäq˝À ø°˝≤ø±+X¯+. |æ\¢\T $$<Ûä n+XÊ\ |ü≥¢ ‘·eT
Ä˝À#·q\qT, n_ÛÁbÕj·÷\qT ùd«#·Ã¤>± e´ø°Ôø£]+#·>∑\>±*. ‘·eT<Ó’q ø√D+˝À |ü]cÕÿsê\T
dü÷∫+#·>∑\>±* nqï sêÁwüº $<ë´ Á|üD≤[ø£ |ü]~Û |üÁ‘·+`2011 ÄX¯j·÷\ y˚Ts¡≈£î s¡÷bı+~+∫q
á q÷‘·q $C≤„q XÊÁdüÔ bÕsƒ´¡ |ü⁄düøÔ ±\T |æ\\¢ T yÓC’ ≤„ìø£+>± Ä˝À∫+#·>*∑ –q d”«j·T |ü]XÀ<Û≈ä î£ \T>±
e÷πs+<äT≈£î ‘√&ÉŒ&É‘êsTT.
á q÷‘·q bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\ s¡÷|üø£\Œq˝À düVü≤ø£]+∫q $<ë´uÛÑeHé kıôd’{°, sê»kÕÔHé
yê]øÏ bÕsƒê´+XÊ\qT s¡÷bı+~+∫q s¡#·sTT‘·\≈£î, bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±ìï n+<ä+>± s¡÷bı+~+∫q
&ç.{Ï.|æ. ãè+<ëìøÏ, uÛ≤wü<√cÕ\T dü]#˚dæq Áo <˚XŸbÕ+&˚, $ÁXÊ+‘· Ä#ês¡´\T, ø±˝ÒCŸ Ä|òt
Ç+»˙]+>¥, ñkÕàìj·÷ j·T÷ìe]Ù{Ï, Áo j·T+. es¡Á|ükÕ<ä sêe⁄, $ÁXÊ+‘· ñ|üHê´dü≈£î\T,
Ç.m˝Ÿ.{Ï.dæ. yê]øÏ <Ûqä ´yê<ë\T. á bÕsƒ´¡ |ü⁄düøÔ ±ìï |æ\\¢ T ns¡eú +‘·+>± ñ|üj÷Ó –+#·Tø√yê\+fÒ
ñbÕ<Ûë´j·TTì bÕÁ‘· ø°\ø£+. |æ\¢\˝À $C≤„qXÊÁdüÔ Ä˝À#·q düs¡[ yÓTT>∑Z‘=&çπ>˝≤ XÊÁd”Ôj·T <äèø£Œ<∏ä+
yÓ*¢$]ùd˝≤ q÷‘·q bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\qT $ìjÓ÷–+#·&É+˝À ñbÕ<Ûë´j·TT\T ø£èwæ #˚kÕÔs¡ì Ä•dü÷Ô...
$C≤„Hê_Û e+<äHê\‘√...

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

 ñbÕ<Ûë´j·TT˝≤sê...
q÷‘·q $C≤„qXÊÁdüÔ bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\T |æ\¢\˝À |ü]o\Hê X¯øÏÔì, |ü]XÀ<ÛäHê_Û˝≤wüqT ô|+bı+~+#˚$>±
s¡÷bı+~+#ês¡T. yê]˝À düVü≤»+>± ñ+&˚ C≤„qø±+ø£å≈£î eT]+‘· |ü<äTqT ô|fÒº˝≤ ‘·s¡>∑‹ >∑~ uÀ<ÛäHêuÛÑ´düq
Á|üÁøÏj·T\T s¡÷bı+~+#·&É+ ñbÕ<Ûë´j·TT\ ø£s¡Ôe´+. C≤rj·T, sêÁwüº $<ë´ Á|üD≤[ø± |üÁ‘ê\T, $<ë´ Vü≤≈£îÿ
#·≥º+ yÓTT<ä˝…’qe˙ï $C≤„q XÊÁdüÔ uÀ<Ûäq˝À düeT÷\ e÷s¡TŒ\qT ø±+øÏådüTÔHêïsTT. <ëìøÏ nqT>∑TD+>±H˚ á
bÕsƒ´¡ |ü⁄düøÔ ±\T s¡÷bı+<ësTT. ø±ã{Ϻ ñbÕ<Ûë´j·T˝Àø£+ ‘·eT uÀ<ÛHä ê $<Ûëq+˝À q÷‘·q |ü+<∏ë ne\+_+#·&+É
nedüs¡+. Ç+<äTø√dü+ @y˚T$T #˚j·÷˝À @y˚T$T #˚j·Tsê<√ |ü]o*<ë›+.
bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±ìï ÄeT÷˝≤Á>∑+ #·~$ Á|ü‹ uÛ≤eqqT ˝À‘·T>± $X‚¢wæ+#ê*.
bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+˝Àì $wüj·÷ìï |æ\¢\T ns¡ú+ #˚düT≈£îH˚+<äT≈£î nqTã+<Ûä ø£è‘ê´\T s¡÷bı+~+#·Tø√yê*.
‘·s¡>∑‹ >∑~ uÀ<Ûäq, Á|üjÓ÷>∑XÊ\ ø£è‘ê´\T nì ¬s+&ÉT>± $uÛÑõ+∫ ñ+≥T+~.
Á|üjÓ÷>∑XÊ\ ø£è‘ê´\T ‘·|üŒìdü]>± |æ\¢\‘√ #˚sTT+#ê*. Ç$ bÕsƒ¡+˝À n+‘·sꓤ>∑+>± ñHêïsTT.
ø±ã{Ϻ bÕsƒ¡+ |üPs¡ÔsTTq ‘·sê«‘· #˚sTT+#·e#·TÃqì uÛ≤$+#·≈£L&É<äT.
bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+˝À Ä˝À∫+#·+&ç, #·]Ã+#·+&ç, Ç$#˚j·T+&ç, ìy˚~ø£\T ‘·j·÷s¡T#˚j·T+&ç, Ç+≥s¡÷«
ìs¡«Væ≤+#·+&ç, >√&É |üÁ‹ø£˝À Á|ü<ä]Ù+#·+&ç. ~∏j˚T≥sY &˚˝À bÕ˝§Zq+&ç. πøåÁ‘· |ü]o\q #˚j·T+&ç,
Á|ü‘˚´ø£ ~Hê\qT ìs¡«Væ≤+#·+&ç. nqT o]¸ø£\˝À Ç∫Ãq ø£è‘ê´\T ‘·|üŒìdü]>± ìs¡«Væ≤+#ê*.
ñbÕ<Ûë´j·TT\qT n&ç– ‘Ó\TdüTø√+&ç, bÕsƒX¡ Ê\ Á>∑+<∏ë\j·T+, Ç+≥¬sï{Ÿ˝À |ü]o*+#·+&ç nH˚ n+XÊ\T
uÀ<Ûäq˝À ‘·|üŒì dü] uÛ≤>∑+>± |ü]>∑DÏ+#ê* ‘·|üŒ e~*y˚j·Tsê<äT.
Á|üjÓ÷>∑XÊ\ ø£è‘ê´\T ìs¡«Væ≤+#˚≥|ü⁄&ÉT XÊÁd”Ôj·T |ü<ä∆‹˝Àì k˛bÕHê\T nqTdü]+#˚˝≤ |æ\¢\≈£î
‘·ØŒ¤<äTìyê«*. Á|ü‹ Á|üjÓ÷>∑ ø£è‘ê´ìøÏ |æ\¢\‘√ ìy˚~ø£\T s¡÷bı+~+∫ Á|ü<ä]Ù+|üCÒj·÷*.
Ç‘·s¡ düã≈® î£ \º ‘√ dü+ã+<Û+ä ø£*–q n+XÊ\Tqï|ü⁄&ÉT Äj·÷ düã≈® î£ \º ñbÕ<Ûë´j·TT\qT ≈£L&Ü ‘·s>¡ ‹∑ øÏ
ÄVü‰«ì+∫ uÀ<Ûäq #˚j·÷*.
Ç+≥¬sï{Ÿ e+{Ï kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„q+ $düèÔ ‘·+>± |æ\\¢ T ñ|üj÷Ó –+#·Tø√e&ÜìøÏ bÕsƒê´+XÊìøÏ nedüsy¡ TÓ qÆ
yÓuŸôd’≥¢ $esê\T ùdø£]+∫ n+~+#ê*. bÕsƒ¡XÊ\ Á>∑+<∏ë\j·T+˝À $C≤„qXÊÁdüÔ e÷>∑C…’Hé\T ñ+&˚˝≤
ÁX¯<ä∆ rdüTø√yê*.
bÕsƒê´+XÊìï eTT+<äT>± |æ\¢\‘√ #·~$+∫ Ä˝À∫+|üCÒj·÷*. yÓTÆ+&é e÷|æ+>¥ e+{Ï ø£è‘ê´\T
#˚j·T&É+ <ë«sê, ñ‘˚Ô»+ ø£*–+#˚ #·s¡Ã\ <ë«sê |æ\¢\T dü«j·T+>± H˚s¡TÃ≈£îH˚+<äT≈£î Áb˛‘·‡Væ≤+#ê*.
|üsê´es¡D+, Je yÓ’$<Ûä´+ yÓTT<ä˝…’q n+XÊ\ |ü≥¢ n_Ûs¡T#·T\qT ø£*–#˚+<äT≈£î kÕs¡dü«‘·
dü+|òTü ø±s¡´Áø£e÷\qT, eø£èÔ ‘·«+, ∫Á‘· ˝ÒKq+, ø£$‘·«+, qeT÷Hê\ ‘·j÷· Ø e+{Ï ø£è‘ê´\T s¡÷bı+~+∫
ìs¡«Væ≤+#ê*.
ìs¡+‘·s¡ düeTÁ>∑ eT÷˝≤´+ø£q+˝À uÛ≤>∑+>± |æ\\¢ nuÛ´Ñ düq kÕúsTTì Á|üj÷Ó >∑XÊ\˝Àq÷, ‘·s>¡ ‹∑ ˝Àq÷,
πøåÁ‘· |üs¡´≥q\˝Àq÷ ì•‘·+>± |ü]o*+∫ qyÓ÷<äT #˚düTø√yê*.
ôdH’ ‡é n+fÒ |ü⁄døÔü +£ ˝À ñqï bÕsƒ+¡ #Ó|Œü &É+ ø±<äT. |æ\\¢ qT ˇø£ Áø£eT |ü<‹∆ä ˝À |ü]cÕÿsê\T ø£qT>=H˚yê]>±
r]Ã~<ä›&Éy˚Tqì >∑T]ÔkÕÔs¡T ø£<ä÷...

Z
 $<ë´s¡T\ú ÷...
$C≤„qXÊÁkÕÔìï n<Ûä´j·Tq+ n+fÒ $C≤„qXÊÁdüÔ |üØø£å˝À eT+∫ e÷s¡Tÿ\T kÕ~Û+#·&É+ø±<äT Bì <ë«sê
H˚s¡TÃø=qï n+XÊ\qT Áø£eTã<ä∆+>± Ä˝À∫+#·&É+, |üì#˚j·T&Ü\qT s√EyêØ J$‘·+˝À ≈£L&Ü bÕ{Ï+#·>∑\>±*.
Ç~ »s¡>±\+fÒ $C≤„qXÊÁdü+Ô ˝Àì dæ<ë∆+‘ê\qT ã{°º |ü≥&º +É ø±≈£î+&Ü $X‚w¢ Dü ≤‘·àø£+>± #·<yä ê*. n+fÒ uÛ≤eq\qT
ns¡+ú #˚dTü ø√e&ÜìøÏ>±qT yê{Ïô|’ #·]Ãdü÷,Ô |ü]ø£\Œq\T #˚d÷ü ,Ô yê{Ïì ìsêú]+#·T≈£îH˚+<äT≈£î Á|üj÷Ó >±\T, |ü]o\q\T
#˚d÷ü Ô MT n_ÛÁbÕj·÷\qT »‘· #˚d÷ü Ô eTT+<äT≈£î kÕ>±*. á ø=‘·Ô |ü⁄düøÔ ±\T MTs¡T Ç˝≤ H˚sT¡ Ã≈£îH˚+<äT≈£î ‘√&ÉŒ&É‘êsTT.
Ç+<äTø√dü+ MTs¡T @y˚T$T #˚j·÷\+fÒ...
Á|ü‹bÕsƒêìï ñbÕ<Ûë´j·TT\T uÀ~Û+#·uÀj˚TeTT+<˚ bÕsƒêìï ≈£åîDí+>± #·<äyê*.
bÕsƒê´+X¯+˝Àì $wüj÷· \qT ns¡+ú #˚dTü ø√e&ÜìøÏ bÕsƒ+¡ >∑T]+∫ MT≈£î Ç+‘·es¡≈î£ ‘Ó*dæq $wüj÷· \qT
H√≥T|ü⁄düÔø£+˝À sêdüTø√yê*.
bÕsƒ¡+˝À ñ|üjÓ÷–+∫q dü÷Á‘ê\ >∑T]+∫ MTπø$T ‘Ó\Tk˛ Ä˝À∫+#ê*. yê{Ïì ˝À‘·T>± ns¡ú+
#˚düTø√e&ÜìøÏ Ç+ø± @ @ uÛ≤eq\T ‘Ó\TdüTø√yê˝À >∑T]Ô+#·+&ç.
bÕsƒ¡+˝À Ç∫Ãq Ä˝À∫+#·+&ç, #·]Ã+#·+&ç nH˚ o]¸ø£˝˝Àì Á|üX¯ï\ô|’ $X‚¢wüD≤‘·àø£+>± #·]Ã+#·&ÜìøÏ
dü+<˚Væ≤+#·e<äT›.
Á|üjÓ÷>∑+ #˚ùd dü+<äs¡“¤+˝ÀH√, bÕsƒêìï >∑T]+∫ #·]ÃdüTÔq|ü⁄&√ MT≈£î ø=ìï dü+<˚Vü‰\T ø£\>∑e#·TÃ.
yê{Ïì ùd«#·Ã¤>±, düŒwüº+>± e´ø°Ôø£]+#·+&ç.
uÛ≤eq\T ns¡ú+ #˚düT≈£îH˚+<äT≈£î Á|üjÓ÷>±\ |”]j·T&é ‘·|üŒìdü]>± »]π>˝≤ ñbÕ<Ûë´j·TT\‘√ ø£*dæ
Á|üD≤[ø£ y˚dTü ø√yê*. Á|üj÷Ó >±\T #˚d÷ü Ô H˚sT¡ Ãø√e&É+˝À MTs¡T eT¬sH√ï $wüj÷· \T ≈£L&Ü H˚sT¡ Ãø√>∑\T>∑T‘ês¡T.
MT kı+‘· Ä˝Àq\‘√ Á|ü‘ê´e÷ïj·÷\T s¡÷bı+~+#ê*.
Á|ü‹ bÕsƒê´+X¯+ @ $<Ûä+>± ì‘·´J$‘·+˝À dü+ã+<Ûä+ ø£*– ñ+<√ yÓ‘·ø±*.
Á|üø£è‹ì |ü]s¡øÏå+#·&ÜìøÏ Á|ü‹ bÕsƒê´+X¯+˝Àì C≤„q+ m˝≤ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+<√ |ü]o*+#·+&ç. n˝≤
#˚j·T&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+#ê*.
Ç+≥s¡÷«´\T, πøåÁ‘· |üs¡´≥q\T #˚ùd≥|ü⁄&ÉT »≥Tº>± |üì#˚j·T+&ç. ‘·|üŒìdü]>± ìy˚~ø£\T s¡÷bı+~+∫
Á|ü<ä]Ù+#ê*.
Á|ü‹ bÕsƒêìøÏ dü+ã+~Û+∫ MT bÕsƒ¡XÊ\ Á>∑+<∏ë\j·T+, Á|üjÓ÷>∑XÊ\, Ç+≥¬sï{Ÿ <ë«sê @@ n+XÊ\T
|ü]o*+#ê˝À C≤_‘ê sêdüTø√yê*.
H√≥T|ü⁄düÔø£+˝ÀHÓ’Hê, |üØø£å˝ÀHÓ’Hê m|ü⁄&Ó’Hê $X‚¢wædü÷Ô düπs MT n_ÛÁbÕj·÷\qT CÀ&çdü÷Ô kı+‘·+>±
e÷Á‘·y˚T sêj·÷*.
bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+‘√ bÕ≥T M˝…’qìï m≈£îÿe nqTã+<Ûä |ü⁄düÔø±\T #·<äyê*.
MT bÕsƒ¡XÊ\˝À ôd’Hé‡ ø£¢uŸ ø±s¡´Áø£e÷\qT MTπs s¡÷bı+~+#·Tø√yê*.
MT ÁbÕ+‘·+˝À Á|ü»\T m<äTs=ÿ+≥Tqï düeTdü´\T |ü]o*+∫ ôd’Hé‡ ‘·s¡>∑‹ <ë«sê @y˚T$T
|ü]cÕÿsê\T dü÷∫+#·e#√à |ü]o*+#ê*.
‘·s¡>∑‹ >∑<äT˝À¢ MTs¡T H˚s¡TÃ≈£îqï $wüj·÷\T e´ekÕj·T<ës¡T\T, eè‹Ô ì|ü⁄DT\T yÓTT<ä˝…’q
yê]‘√ #·]Ã+#ê*.

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

 $<ë´Á|eü ÷D≤\T
Áø.£ dü+. $<ë´Á|üe÷D≤\T $es¡D
1. $wüj·÷e>±Vü≤q bÕsƒê´+XÊ\˝Àì uÛ≤eq\qT ns¡sú #˚dTü ø=ì kı+‘·+>± $e]+#·&+É ,
ñ<ëVü ≤ s¡ D *e«&É + , b˛*ø£ \ T uÒ < Û ë \T #Ó | ü Œ &É + , ø±s¡ D ≤\T
$e]+#·&É+, $<ÛëHê\qT $X¯Bø£]+#·>∑\>±*. e÷qdæø£ ∫Á‘ê\qT
@s¡Œs¡#T· ø√>∑\>±*.
2. Á|ü • ï+#· & É + , |ü ] ø£ \ Œq $wüj·÷ìï ns¡∆+ #˚düTø√e&ÜìøÏ, dü+<˚Vü‰\qT rs¡TÃø√e&ÜìøÏ,
#˚jT· &É+ #·]Ã+#·&ÜìøÏ |æ\¢\T Á|ü•ï+#·>∑\>±*. ‘·eT |ü]o\q\ |òü*‘ê\T
m˝≤ ñ+{≤jÓ÷ |ü]ø£\Œq #˚j·T>∑*>±*. }Væ≤+#·>∑\>±*.
3. Á|üjÓ÷>±\T, πøåÁ‘·|ü]o\q\T uÛ≤eq\qT ns¡∆+#˚düTø√e&ÜìøÏ bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+˝À dü÷∫+∫q/ kı+‘·
Á|üjÓ÷>±\T #˚j·T>∑\>±*. |ü]ø£sê\qT neTs¡Ã>∑\>±*. πøåÁ‘·
|ü]o\q\˝À bÕ˝§Zì ìy˚~ø£\T ‘·j·÷s¡T #˚j·T>∑\>±*.

4. düe÷#ês¡ ùdø£sD¡ HÓ|’ ⁄ü D≤´\T, bÕsƒ´¡ |ü⁄düøÔ +£ ˝Àì $_Ûqï uÛ≤eq\qT ns¡+∆ #˚dTü ø√e&ÜìøÏ nedüsy¡ TÓ qÆ
ÁbÕC…≈£îº |üqT\T dü e T#êsêìï ùdø£ ] +∫ (Ç+≥s¡ ÷ «´, Ç+≥sY H Ó { Ÿ . ....<ë«sê)
$X‚ ¢ w æ + #· > ∑ * π > HÓ ’ | ü ⁄ D´+ ø£ * – ñ+&Ü*. ÁbÕC… ≈ £ î º |ü q T\T
ìs¡«Væ≤+#·>∑\>±*.
5. u§eTà\T ^j· T &É + , ‘êqT H˚s¡TÃ≈£îqï $C≤„qXÊÁdüÔ uÛ≤eq\≈£î dü+ã+~Û+∫q ∫Á‘ê\qT
qeT÷Hê\T ‘·j÷· s¡T #˚jT· &É+ ^j·T&É+ <ë«sê, qeT÷Hê\T ‘·j·÷s¡T #˚j·T&É+, Á>±|òt\T ^j·T&É+
<ë«sê ‘·q ne>±Vü≤qqT e´ø£Ô+ #˚j·T>∑\>±*.

6. n_Ûq+~+#·&+É , $C≤„qXÊÁkÕÔìï H˚s¡TÃø√e&É+ <ë«sê Á|üø£è‹ì, e÷qeÁX¯eTqT

kÂ+<äsê´‘·àø£ düŒèVü≤
ø£*– ñ+&É≥+, $\Te\T
bÕ{Ï+#·&+É
7. ì»J$‘· $ìjÓ ÷ >∑ + ,
JeyÓ’$<Ûä´+ |ü≥¢ kÕqTuÛÑ÷‹
ø£*– ñ+&É≥+
>ös¡$+#·&É+, n_Ûq+~+#·&É+‘√ bÕ≥T kÂ+<äsê´‘·àø£ düŒèVü≤ ø£*–
ñ+&Ü*. sêC≤´+>∑ $\Te\qT bÕ{Ï+#·>∑\>±*.
H˚s¡TÃ≈£îqï $C≤„qXÊÁdüÔ $wüj·÷\qT <Ó’q+~q J$‘·+˝À m<äTs¡j˚T´
düeTdü´\ |ü]cÕÿsêìøÏ düeTs¡∆e+‘·+>± $ìjÓ÷–+#·Tø√>∑\>±*.
JeyÓ’$<Ûä´ ÁbÕ<Ûëq´‘·qT >∑T]Ô+#·>∑\>±*. <ëìì ø±bÕ&É{≤ìøÏ
ø£èwæ#j˚ ÷· *.

Z
 @ bÕsƒ¡+ @ ù|J˝À...
|æØj·T&é‡ HÓ\ ù|õ.HÓ+.

1 eTq #·T≥÷º ñqï |ü<ës¡ú+ 12 pHé 1

2 #·\q+ 14 p˝…’ 15

3 >∑eTq ìj·Te÷\T 13 p˝…’ 34

4 eTq #·T≥÷º ñqï |ü<ës¡ú+ X¯ó<ä∆y˚THê? 12 Ä>∑düTº 52

5 |üs¡e÷DTe⁄\T ` nDTe⁄\T 12 ôdô|+º ãsY 70

6 |üs¡e÷DTe⁄˝À @eTT+~? 10 nø√ºãsY 89

7 >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D 12 qe+ãsY 104

8 ‘˚*j·÷&˚ edüTÔe⁄\T 12 &çX¯+ãsY 119

9 |üì eT]j·TT X¯øÏÔ 10 »qe] 139

10 <Û«ä ì 12 |òÁæ ãe] 162

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

 C≤rj·T ^‘·+
` s¡M+Á<äHê<∏é sƒê>∑÷sY
»q>∑DeTq n~ÛHêj·Tø£ »j·TùV≤!
uÛ≤s¡‘· uÛ≤>∑´$<Ûë‘ê!
|ü+C≤ã, dæ+<ÛäT, >∑T»sê‘·, eTsêsƒê,
Á<ë$&É, ñ‘·ÿfi¯, e+>∑!
$+<Ûä´, Væ≤e÷#·\, j·TeTTHê, >∑+>∑!
ñ#·Ã¤\ »\~Û ‘·s¡+>±!
‘·e X¯óuÛÑHêy˚T C≤π>!
‘·e X¯óuÛÑ Ä•wü e÷"π>
>±ùV≤ ‘·e »j·T>±<∏ë!
»q>∑D eT+>∑fi¯<ëj·Tø£ »j·TùV≤!
uÛ≤s¡‘· uÛ≤>∑´ $<Ûë‘ê!
»j·TùV≤! »j·TùV≤! »j·TùV≤!
»j·T »j·T »j·T »j·TùV≤!!
|Á ‹ü »„
` ô|’&çeTÁ] yÓ+ø£≥ düTu≤“sêe⁄
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ Hê e÷‘·èuÛÑ÷$T. uÛ≤s¡rj·TT\+<äs¡÷ Hê dü¨<äs¡T\T. H˚qT Hê
<˚XÊìï Áù|$TdüTÔHêïqT. düTdü+|üqïyÓTÆq, ãVüQ$<ÛäyÓTÆq Hê <˚X¯ yês¡dü‘·« dü+|ü<ä
Hê≈£î >∑s¡«ø±s¡D+. BìøÏ ns¡Ω‘· bı+<ä&ÜìøÏ düs¡«<ë H˚qT ø£èwæ #˚kÕÔqT.
Hê ‘·*¢<ä+Á&ÉT*ï, ñbÕ<Ûë´j·TT*ï, ô|<ä›\+<ä]ï >ös¡$kÕÔqT. Á|ü‹yê]‘√qT
eTsê´<ä>± q&ÉT#·Tø=+{≤qT. »+‘·Te⁄\|ü≥¢ <äj·T‘√ ñ+{≤qT.
Hê <˚X¯+|ü≥¢, Hê Á|ü»\|ü≥¢ ùdyêìs¡‹‘√ ñ+{≤qì Á|ü‹»„ #˚düTÔHêïqT.
yê] ÁX‚jÓ÷_Ûeè<äT∆˝Ò Hê Äq+<ëìøÏ eT÷˝+.
[
 n<Ûë´j·T+
eTq #·T≥÷º ñqï |ü<ës¡ú+
1
eTq+ ì‘·´ J$‘·+˝À $$<Ûä dü+<äsꓤ\˝À
ª|ü<ës¡ú+µ nH˚ |ü<ëìï yê&ÉT‘·÷ ñ+{≤+.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ªªá edüTÔe⁄ @ |ü<ës¡ú+‘√
#˚XÊs¡T?µµ, ªªÇ~ >∑{ºÏ |ü<ës¡+ú ` Ç~ yÓT‘·ìÔ |ü<ës¡+ú µµ
e+{Ï yêø±´\˝À |ü<ës¡ú+ nH˚ |ü<ä+ @ns¡ú+˝À
yê&Üs√ MT≈£î ‘Ó\TkÕ ? ndü\T ª|ü<ës¡ú+µ n+fÒ
@$T{Ï nH˚ dü+<˚Vü≤+ MT¬ø|ü&Ó’Hê ø£*–+<ë?
á |ü<ä+ eTq≈£î ø=‘·Ô. n˝≤π> á |ü<ëìï eTq+
yê&˚ nsêúìøÏ XÊÅdüÔy˚‘·Ô\T yê&˚ nsêúìøÏ, m+‘√
‘˚&Ü ñ+≥T+~.
MTs¡T ˝ÀVü‰\T`n˝ÀVü‰\T— düVü≤» <ësê\T`
ø£èÁ‹eT <ësê\T, Äe÷¢\T` øå±sê\T yÓTT<ä˝…’q yê{Ï
>∑T]+∫ >∑‘· ‘·s¡>∑‘·T\˝À ‘Ó\TdüTø=Hêïs¡T. Çe˙ï
|ü<ësêú\≈£î ñ<ëVü≤s¡D\T.
eTq #·T≥÷º $$<Ûä Äø±sê\T, |ü]e÷D≤\T,
neT]ø£ \ T ø£ * –j· T Tqï edü T Ô e ⁄\˙ï ≈£ L &Ü
|ü<ësêú\‘√ ‘·j·÷s¡sTTqy˚.
eTq |ü]düsê\˝À |ü<ësêúìï >∑T]Ô+#·≥+ #ê˝≤
düT\uÛÑ+. eTq+ ‘êπ> ˙s¡T, ‹H˚ ÄVü‰s¡+ n˝≤π>
<Ûä]+#˚ ã≥º\T, eTq s√Eyê] ø±s¡´Áø£e÷\˝À
ñ|üjÓ÷–+#˚ $$<Ûä edüTÔe⁄\T, eTq+ |”˝ÒÃ >±*,
∫es¡≈£î eTq X¯Øs¡+˝À n˙ï |ü<ësêú˝Ò.
kÕ<Ûës¡D+>± ø=+‘· Á<äe´sê• ø£*– ñ+&ç
düú˝≤ìï ÄÁø£$T+#˚ <˚ìHÓ’Hê |ü<ës¡ú+>± #Ó|üŒe#·TÃ.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
|ü<ës¡ú dæú‘·T\T
\ ] ^ _ ^ ` a b c d _ ^ ^ ` e f
˙s¡T |òüTq, Á<äe, yêj·TT dæú‘·T\˝À ñ+≥T+<äì
MTs¡T >∑‘· ‘·s¡>∑‘·T\˝À H˚s¡TÃ≈£îHêïs¡T.
|òüTq, Á<äe, yêj·TT dæú‘·T\qT |ü<ës¡ú+ jÓTTø£ÿ
eT÷&ÉT $_Ûqï dæú‘·T\ì #ÓãT‘ê+. á eT÷&ÉT
dæú‘·T\˝À ˙s¡T \_ÛdüTÔ+~.
˙{Ï e˝… á eT÷&É T dæ ú ‘ · T \˝À \_Û + #˚
|ü<ësêú˝yÒ TÓ HÆ ê ñHêïj·÷?
MT #·T≥÷º ñqï $$<Ûä s¡ø±\ edüTÔe⁄\qT
C≤Á>∑‘·Ô>± |ü]o*+#·+&ç. M≥ìï+{Ïì düT\Te⁄>±
|ü < ës¡ ú | ü ⁄ eT÷&É T dæ ú ‘ · T \˝À @<√ ˇø£ < ëì>±
eØZø£]+#·e#·TÃ.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ø£Ás¡, u§>∑TZ\T |òüTq dæú‹˝À
ñ+fÒ, ô|Á{À˝Ÿ Á<äedæú‹˝À ñ+≥T+~.
bÕ\T ≈£L&Ü ô|Á{À˝Ÿ ˝≤>±H˚ Á<äeyÓTÆq|üŒ{Ïø°.
ô|Á{À˝Ÿ, bÕ\ <Ûsä êà\T |üsd¡ Œü s¡+ _Ûqï+>± ñ+{≤sTT.
ô|Á{À˝Ÿ, bÕ\qT @ <Ûsä êà\ Ä<Ûës¡+>± Á<äyê\T>±
|ü]>∑DkÏ ÕÔ+?
|òüTq, Á<äe, yêj·TTe⁄\ <Ûäsêà\qT ns¡ú+
#˚düTø√e&ÜìøÏ Ç|ü&ÉT eTq+ ø=ìï ø£è‘ê´\T
#˚<ë›+.
|òüTq, Á<äe, yêj·TT |ü<ësêú\ <Ûäsêà\T
Äø±s¡+ eT]j·TT |òüTq|ü]e÷D+
MTs¡T mH√ï s¡ø±\ |òüTq|ü<ësêú\qT #·÷dæ
ñ+{≤s¡T.
 |ò ü T q |ü < ësêú \ ≈£ î ì]ú w ü º y Ó T Æ q Äø±s¡ + ,
|òTü q|ü]e÷D+ ñ+≥T+<ë?
ˇø£ ô|qTï, |ü⁄düÔø±ìï rdüTø=ì yê{Ïì $$<Ûä
bÕÁ‘·\˝À ô|{Ϻq|ü⁄&ÉT yê{Ï Äø±sê\˝À >±ì,
|òüTq|ü]e÷D≤\˝À >±ì @yÓTÆHê e÷s¡TŒ\qT MTs¡T
>∑eTì+#êsê? á ¬s+&ÉT edüTÔe⁄\qT H˚\ô|’ C≤s¡
$&ç#êeTqTø√+&ç. n$ Á<äyê\ e˝… Á|üeVæ≤+#·e⁄.
yê{Ï Äø±s¡+, |òTü q|ü]e÷D≤\T dæsú +¡ >± ñ+{≤sTT.
eTq≈£î >∑\ nqTuÛÑyê\ Ä<Ûës¡+>± |òüTq
|ü<ësêú\T ì]∆wüºyÓTÆq Äø±sêìï, |òüTq|ü]e÷D≤ìï
ø£*– ñ+{≤j·Tì #Ó|üŒe#·TÃ.
ø£è‘·´+ ` 1
Á<äyê\ Äø±s¡, |òüTq|ü]e÷D≤\qT >∑T]Ô+#·&É+
á ø£è‘·´+ ìs¡«Væ≤+#·&ÜìøÏ ˇø£ dü÷úbÕø±s¡
ø=\C≤&ç, |ü≥+ 1 ˝À #·÷|æq $<Ûä+>± $$<Ûä
Äø±sê\T ø£*–q bÕÁ‘·\T ø±yê*.
|ü≥+ 1 : ˇπø |òTü q|ü]e÷D+, $$<Ûä Äø±s¡+ >∑\ Á<äe+
(>∑eTìø£: |ü≥+`1˝À #·÷|æq Äø±sê\Tqï bÕÁ‘·
\H˚ rdü T ø√yê*‡q nedü s ¡ + ˝Ò < ä T . MT≈£ î
n+<äTu≤≥T˝À ñqï $$<Ûä Äø±sê\T >∑\ @
bÕÁ‘·\HÓ’Hê rdüTø√e#·TÃ.)
MTs¡T ùdø£]+∫q @<√ ˇø£ bÕÁ‘·˝ÀøÏ ø=+‘·
˙{Ïì ø=\C≤&û düVü‰j·T+‘√ rdüTø√+&ç. Ä ˙{Ï
Äø±sêìï |ü]o*+#·+&ç. n<˚ ˙{Ïì eTs=ø£ bÕÁ‘·˝À
b˛j·T+&ç. n|ü&ÉT ˙{Ï Äø±s¡+˝À e∫Ãq e÷s¡TŒqT
>∑eTì+#·+&ç. Ç<˚$<Ûä+>± Ä ˙{Ïì $T–*q nìï
bÕÁ‘·\˝ÀìøÏ e÷s¡Tdü÷Ô ˙{Ï Äø±sê˝À¢ e#˚Ã
e÷s¡TŒ\qT |ü]o*+#·+&ç.
$$<Ûä bÕÁ‘·\˝À ˙{Ï Äø±s¡+ m˝≤ ñ+~?
nìï dü+<äsꓤ\˝À <ëì Äø±s¡+ ˇπø $<Û+ä >±
ñ+<ë?
˙{Ïì H˚\ô|’ b˛ùdÔ @ Äø±s¡+˝ÀøÏ e÷s¡T‘·T+~?
ø=\C≤&û düVü‰j·T+‘√ 50 $T.©.\ ˙{Ïì ˇø£
>±E >±¢düT˝À b˛j·T+&ç. >±¢düTô|’ ˙{Ï eT{≤ºìï
>∑T]Ô+∫ Ä ˙{Ïì ‘=\–+#·+&ç. Ç|ü&ÉT ø=\C≤&ç‘√
50 $T.©.\ bÕ\qT ø=*∫ n<˚ >±¢dTü ˝À b˛j·T+&ç.
bÕ\eT{≤ºìï >±¢düTô|’ >∑T]Ô+#·+&ç.
>±¢dTü ˝À ˙s¡T, bÕ\T ˇπø m‘·T˝Ô À ñHêïj·÷?
Ç|ü&ÉT >±¢düT˝Àì bÕ\qT ‘=\–+∫ ˙{Ï
eT≥º+ >∑T]Ô+∫q m‘·TÔ es¡≈£î q÷HÓqT ì+|ü+&ç.
q÷HÓ |ò ü T q|ü ] e÷D+ m+‘· T +≥T+<√
}Væ≤+#·>∑\sê?
á Á|üjÓ÷>∑+ düs¡fi¯+>± ø£ì|æ+∫q|üŒ{Ïø°
Á<äyê\≈£î dü+ã+~Û+∫q s¬ +&ÉT eTTK´yÓTqÆ <Ûsä êà\qT
á ø£è‘·´+ <ë«sê eTq+ ‘Ó\TdüTø=+{≤+. n$
Á<äyê\ jÓTTø£ÿ Äø±sê\T yê{Ïì ø£*ñZ qï bÕÁ‘·\
Äø±sê\ô|’ Ä<Ûës¡|&ü ç ñ+{≤sTT.
Á<äyê\qT $$<Ûä Äø±sê\T >∑\ bÕÁ‘·\˝ÀìøÏ
e÷]Ãq|ü⁄&ÉT n$ y˚sπ «s¡T Äø±sê\qT bı+~q|üŒ{ÏøÏ
yê{Ï |ò ü T q|ü ] e÷D+˝À m˝≤+{Ï e÷s¡ ÷ Œ
ñ+&É<äT.
Á<äyê\qT ˇø£ bÕÁ‘· qT+&ç eTs=ø£ bÕÁ‘·˝ÀøÏ
dü T \uÛ Ñ + >± e÷s¡ Ã >∑ \ +. n+<ä T e\¢ M{Ï ì
ªÁ|üyêVüQ\Tµ g h i
n+{≤s.
j k l m n
ªÁ|üyêVæ≤µ n+fÒ @$T{À #Ó|Œü >∑\sê?
$C≤„q XÊÁdüÔ |ü<äø√X¯+˝À ªÁ|üyêVæ≤µ nsêúìï
|ü]o*+#·+&ç.
ô|’ ø£è‘·´+ Ä<Ûës¡+>± Á<äyê\T ì]∆wüº Äø±sêìï
ø£*Z ñ+&Ée⁄, ø±ì ì]∆wüº |òüTq|ü]e÷D≤ìï ø£*–
ñ+{≤j·Tì #Ó|üŒe#·TÃ.
eTq #·T≥÷º ñ+&˚ |ü<ës¡ú+
 ø£è‘·´+ ` 2
yêj·TTe⁄\≈£î ì]›wüº Äø±s¡+, |òüTq|ü]e÷D+
ñ+{≤j·÷ ?
dü+|”&‘ç · düV≤ü » yêj·TTe⁄ >∑T]+∫ MTs¡T x y z { |

$H˚ ñ+{≤s¡T.
y z
nq>±
{ y } ~
Bì
 €  ‚ ‚  ƒ z „ … † € „ ‡ { „ ‚

>∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ düMT|ü+˝À ñqï y z {

|ò*æ +¢ >¥ ùdwº Hü é (ã+ø˘)≈£î yÓfifl¯ +&ç. nø£ÿ&É ì y z {

|ü≥+ 4 : ã+ø˘ e<ä› o p q

{≤´+ø£sY
m˝≤ ì\« #˚kÕÔs√ n&ç– ‘Ó\TdüTø√+&ç. n˝≤π>
dü+|”&´É ‘·
y z {

\ r b d s e ` a a t u t v t ^ w f

ì $ìjÓ÷–+#˚ yêVü≤Hê\˝À <ëìì mø£ÿ&É ì\«

#˚kÕÔs√ |ü]o*+#·+&ç. ∫es¡>± |ü+|ü⁄ qT+&ç y z {
ø£è‘·´+ ` 3
yêVü ≤ q+˝ÀøÏ <ëìì m˝≤ ã~© #˚ k ÕÔ s √ $$<Ûä |ü<ësêú\ dü+|”&´É ‘ê <Ûsä êàìï |ü]o*+#·&+É
|ü]o*+#·+&ç. 50 $T.©.\ ˇø£ dæ s ¡ + õì rdü T ø√+&ç .
y z
øÏ ì]›wyºü TÓ qÆ |òTü q|ü]e÷D+ ñ+≥T+<ë?
{

dæs+¡ õ˝ÀøÏ >±* yÓfifl‚ ˝≤ |ædHºü qé T yÓqTø£≈î£ ˝≤>∑+&ç.

y z
øÏ ì]›wyºü TÓ qÆ Äø±s¡+ ñ+≥T+<ë?
{

Hêõ˝Ÿ qT+&ç >±* ãj·T≥≈£î sê≈£î+&Ü MT y˚\TqT

n&É T ¶ > ± ñ+∫ |æ d ü º H é q T eTT+<ä T ≈£ î e‘· Ô + &ç .
dæs¡+õ˝ÀìøÏ m+‘· <ä÷s¡+ |ædüºHé HÓ≥ºã&ç+<√
>∑eTì+#·+&ç. |ædHºü qé T dæs+¡ õ˝ÀøÏ e‹Ôq|ü⁄&ÉT n~
düT\Te⁄>± yÓ[+¢ <ë? ø£w+ºü >± yÓ[+¢ <ë?

|ü≥+ 2 : ø±sY˝À dæ*+&ÉsY o p q

ô|’ ø£è‘·´+˝Àì |ü]o\q\T, yêj·TTe⁄\≈£î

dü+ã+~Û+∫ ì‘·´J$‘·+˝À MT≈£î >∑\ nqTuÛÑyê\
Ä<Ûës¡+>± eT]j·TT Ç‘·s¡ nìï yêj·TTe⁄\T
y z {

ì]›wüºyÓTÆq |òüTq|ü]e÷D≤ìï ø±ì, Äø±sêìï ø±ì
ø£*Z ñ+&Éeì ìsêú]+#·e#·TÃ.
|ü≥+ 3 :
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
|ü≥+ 5
dæs+¡ õ˝À >∑\ >±* |òTü q|ü]e÷D+˝À @yÓTHÆ ê
e÷s¡TŒqT >∑T]Ô+#êsê?
dæs¡+õì ˙{Ï‘√ ì+|æ Ç<˚ ø£è‘ê´ìï ‹]–
#˚j·T+&ç.
dæs+¡ õ |ædHºü qé T H=ø£ÿ&É+ m|ü&ÉT düT\Te⁄>±
ñ+~? n+<äT˝À ˙s¡T ñqï|ü&Ü? >±*
ñqï|ü&Ü?
Ç|ü ⁄ &É T ˇø£ ø£ Á s¡ e TTø£ ÿ qT rdü T ø=ì <ëì
o p q |ò*æ +¢ >¥ ùdwº Hü é ô|’uÛ≤>±ìï u§≥qy˚*‘√ H=ø£ÿ+&ç.
 ø£Ás¡eTTø£ÿqT H=øÏÿq|ü&ÉT @+ >∑eTì+#ês¡T? yê´|üq+ \ Ž t c c  a t b  f

<ëì|òTü q|ü]e÷D+˝À @yÓTHÆ ê e÷s¡TŒ e∫Ã+<ë?

ô|’ |ü]o\q\ <ë«sê Á<äe, |òüTq |ü<ësêú\‘√
ø£è‘·´+ ` 4
b˛*Ãq|ü⁄&ÉT yêj·TT |ü<ësêú\T n~Ûø£ dü+|”&É´‘·qT yêj·TTe⁄\ yê´|üHêìï |ü]o*+#·T≥
ø£*– ñ+{≤j·Tì ‘Ó\TdüTÔ+~. MT ùdïVæ≤‘·T&çì ˇø£ n>∑sãY ‹Ô |ü≥Tºø=ì >∑~˝Àì ˇø£
Çfi¯˝¢ À e+≥ nedüsê\≈£î ˆ ‰ { x ˆ Š ‹ †  Œ Š  ƒ

eT÷\ ì\T#√eTì #Ó|Œü +&ç. MTs¡T >∑~˝À Ç+ø√

  … € }
ì $ìjÓ÷–kÕÔ+. Ç{°e\ ø±\+˝À
‡  † ~  „ ‚ |

eT÷\≈£î ì\ã&É+&ç.
y z
ì yÓ÷{≤s¡T yêVü≤Hê\˝À yê&ÉT‘·THêï+.
{

MTs¡T >∑~˝À n|üŒ{Ï es¡≈î£ ñqï yêdüq˝À @<ÓH’ ê

Ç˝≤+{Ï nedüsê\¬ø’ ô|<ä› |ü]e÷D+˝À ñqï e÷s¡TŒqT >∑eTì+#êsê ?
yêj·TTe⁄qT dü+|”&´É + #Ó+~+∫ ‘·≈î£ ÿe |ü]e÷D+ Ç|ü ⁄ Œ&É T n>∑ s Y ã ‹Ô ì yÓ * –+#· e Tì MT
>∑\ dæ*+&És˝¢¡ À ì+|ü&+É <ë«sê yê{Ïì düT\uÛ+Ñ >± ùdïVæ≤‘·TìøÏ #Ó|üŒ+&ç.
rdüTø¬ fi¯fl>\∑ T>∑T‘·THêï+.
Ç|ü⁄&ÉT MTs¡T >∑~˝À ñqï yêdüq˝À @<Ó’Hê
e÷s¡TŒqT >∑T]Ô+#êsê ?
Ä˝À∫+#·+&ç`#·]Ã+#·+&ç n>∑sãY ‹Ô yÓ*–+#·>±H˚ <ëì˝Àì düT>∑+<äÁ<äe´+
Ä$]>± e÷] n>∑sT¡ ã‹Ô bı>∑‘√ bÕ≥T >±*˝À ø£*dæ
s¡ã“sY u≤+&é ˝≤>∑+&ç, <ëì Äø±s¡+ e÷]+<ë?
>∑~ nìïyÓ|’ ⁄ü ˝≤ yê´|æ+∫ eTq eTT≈£îÿqT #˚sT¡ ‘·T+~.
s¡ã“sY u≤+&é |òüTq |ü<ës¡úe÷ ˝Òø£ Á<äe
|ü<ës¡eú ÷? m+<äT≈£î? (˝≤>∑&+É Ä|æq|ü⁄&TÉ @+ á s¡ø£yÓTÆq #·\Hêìï yê´|üq+ n+{≤+. bı>∑,
»s¡T>∑T‘·T+~? n˝≤π> m≈£îÿe>± ˝≤–q|ü⁄&ÉT >±* yêj·TTdæú‹˝À ñHêïsTT. Ç$ ‘·«s¡‘·«s¡>±
@+ »s¡T>∑T‘·T+~? Ä˝À∫+#·+&ç.) yê´|æ+∫ düTyêdüqqT ø£*–+#êsTT.
dü q ïì bı&ç > ± ñqï ñ|ü  qT ø=+‘· MTs¡ T >∑ ~ ˝À ˇø£ eT÷\ n‘· Ô s ¡ T e+{Ï
|ü ] e÷D+˝À rdü T ø=ì ¬ s +&É T y˚ π s «s¡ T düTyêdüq\T Ç#˚à yêj·TTe⁄qT yÓ<ä»*¢q|ü⁄&ÉT <ëì
>±E>±¢düT\˝À y˚j·T+&ç. yêdüq ø=~›ùd|ü{Ï˝ÀH˚ >∑~ n+‘·≥ yê´|ædüTÔ+~.
ñ|ü @ Äø±sêìï bı+~+~? n>∑sãY ‹Ô, n‘·sÔ T¡ yêdüq\T ˇπø düeTj·T+˝À ˇø£
<ëì Äø±s¡+˝À e∫Ãq e÷s¡TŒ ø±s¡D+>± eT÷\ qT+&ç eTs=ø£ eT÷\≈£î #˚s‘¡ êj·÷?
ñ|ü Á<äedæ‹ú ˝À ñ+<äì #Ó|Œü >∑\e÷? MT
düe÷<ÛëHêìï düs¬ q’ ø±s¡D+‘√ düeT]∆+#·+&ç. ø£è‘·´+ ` 5
ˇø£ kÕŒ+CŸ eTTø£ÿqT rdüTø=ì <ëì Äø±sêìï
|ü]o*+#·+&ç. Á<äyê\˝À yê´|üHêìï |ü]o*+#·T≥
kÕŒ+CŸqT MTs¡T n<äeT>∑\sê? Ç~ |òüTq 250 $T.©. >√fi≤ø±s¡ >±E ≈£îô|ŒqT rdüTø=ì <ëì˝À
|ü<ës¡yú T˚ Hê? m+<äT≈£î? ø=~›>± ˙s¡T ì+|ü+&ç. Á&Ü|üsY düV‰ü j·T+‘√ s¬ +&ÉT
(kÕŒ+CŸqT n~$Tq|ü⁄&ÉT <ëì qT+&ç @ <ÓH’ ê ˝Ò<ë eT÷&ÉT #·Tø£ÿ\ ˙\+ ˝Ò<ë ms¡T|ü⁄ dæsêqT ˝Ò<ë
|ü<ës¡ú+ ãj·T≥≈£î edüTÔ+<ë ? Ä˝À∫+#·+&ç) bı{≤wæj·T+ |üsêà+>∑H˚{Ÿ Á<ëeD≤ìï x ‘ ’ “ ” • |

eTq+ ø£Ás¡eTTø£ÿqT m+<äT≈£î n<äeT˝Ò+? ;ø£sT¡ >√&É\ yÓ+≥ HÓeTà~>± ˙{Ï˝À y˚jT· +&ç.

eTq #·T≥÷º ñ+&˚ |ü<ës¡ú+


|ü≥+ 6 : ˙{Ï˝À b˛{≤wæjT· + |üsêà+>∑H{˚ Ÿ yê´|üq+
dæsê ˝Ò<ë bı{≤wæjT· + |üsêà+>∑H{˚ Ÿ _+<äTe⁄\qT
˙{Ï˝À y˚ùdÔ @+ »]–+~?
yêj· T Te⁄\˝À yê´|ü q + »]–q≥T¢ > ±H˚
Á<äyê\˝Àq÷ yê´|üq+ »s¡T>∑T‘·T+<äì MTs¡T
>∑T]Ô+#·e#·TÃ.
;ø£sT¡ ˝Àì yÓTT‘·+Ô ˙{Ï˝À s¡+>∑T ø£\e&ÜìøÏ
m+‘· düeTj·T+ |ü&TÉ ‘·T+~?
á ø£è‘·´+ <ë«sê MTπs+ #Ó|Œü >∑\TZ‘ês¡T?
ø£è‘·´+ ` 6
Á<äyê\˝À |òüTq |ü<ës¡ú ø£D≤\ yê´|üq+
|ü]o*+#·T≥
ˇø£ ;ø£s¡TqT rdüTø=ì <ëìì |üP]Ô>± ˙{Ï‘√
ì+|ü+&ç. n+<äT˝À ø=~›>± bı{≤wæjT· + |üsêà+>∑H{˚ Ÿ
düŒ{Ïø±\qT ø£*|æ e÷s¡TŒ\qT >∑eTì+#·+&ç.
Ç<˚ Á|üjÓ÷>±ìï ø±|üsYdü˝ÒŒ¤{Ÿ düŒ{Ïø±\‘√
#˚j·T+&ç.
yê´|üq+ »]–+<ë?
á yê´|üq+ $T>∑‘ê s¬ +&ÉT Á|üj÷Ó >±\‘√ b˛*Ñ˚
y˚>+∑ >± »]–+<ë? ˝Òø£ HÓeTà~>± »]–+<ë?
4, 5, 6 ø£è‘ê´\ <ë«sê |òüTq, Á<äe |ü<ësêú\T
Á<ä y ê\˝À yê´|ü q + #Ó + <ä T ‘êj· T ì, n˝≤π >
yêj·TTe⁄\T yêj·TTe⁄\˝À yê´|üq+ #Ó+<äT‘êj·Tì
‘Ó\TdüTø√e#·TÃ.
yê‘êes¡D+˝Àì Äøχ»Hé, ø±s¡“Hé&Ä’Ó ø¬ ‡’ &é e+{Ï
yêj·TTe⁄\T uÛÑ÷$Tô|’ ÁbÕDT\T, yÓTTø£ÿ\πø ø±≈£î+&Ü
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
˙{Ï˝À J$+#˚ yÓTTø£ÿ\T, »+‘·Te⁄\ eTqT>∑&É≈£î
≈£L&Ü n‘·´edüs+¡ . á yêj·TTe⁄\T ˙{Ï˝À yê´|üq+
#Ó+<ä&É+, ø£s¡>∑&É+ e\¢ Ç~ kÕ<Ûä´eTe⁄‘·T+~.
yê´|ü q + nH˚ ~ Je⁄\ eTqT>∑ & É ≈ £ î ˇø£
eTTK´yÓTÆq eT]j·TT nedüs¡yÓTÆq Á|üÁøÏj·T.
XÊ«düÁøÏj·T˝À Äøχ»Hé }|æ]‹‘·TÔ\ qT+&ç
s¡ ø £ Ô + ˝ÀøÏ yê´|ü q + #Ó + <ä T ‘· T +~. n˝≤π >
ø±s¡“Hé&Ä’Ó ø¬ ‡’ &é s¡ø+Ô£ qT+&ç }|æ]‹‘·T\Ô ≈£î yê´|üq+
#Ó+<äT‘·T+~.
|òTü q, Á<äe, yêj·TT |ü<ësêú\˙ï Á<äyê\˝À yê´|üq+
#Ó+<äT‘êsTT. yêj·TTe⁄\ yê´|üq sπ ≥T Á<äyê\ ˝Ò<ë
|òTü Hê\ yê´|üq sπ ≥T ø£+fÒ m≈£îÿe>± ñ+≥T+~. nìï
yêj·TTe⁄\ yê´|üqy˚>∑+ ˇπø s¡ø£+>± ñ+≥T+<ë?
yêj·TTe⁄\ yê´|üq y˚>∑+
Á|üj÷Ó >∑XÊ\ ø£è‘·´+
\ø£´å +: s¬ +&ÉT yêj·TTe⁄\ yê´|üq y˚>+∑ |ü]o*+#·T≥.
ø±e\dæq |ü<ësêú\T: >∑T]Ô+#·ã&çq ùdÿ\T >∑\
bı&Éyê{Ï >±E>=≥º+, nyÓ÷àìj·÷ Á<ëeD+,
ôV≤’ Á&√ø√¢]ø˘ ÄeT¢+, <ä÷~, s¬ +&ÉT s¡ã“s¡T _s¡&Ü\T,
{≤+>¥‡.
|ü≥+ 7
– — ˜ ™ – š
(>∑ e Tìø£ : ôV’ ≤ Á&√ø√¢ ] ø˘ ÄeT¢ + ñ|ü j Ó ÷ –+#˚
dü+<äs“¡ +¤ ˝À |æ\\¢ T C≤Á>∑‘>Ô· ± ñ+&˚˝≤ ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT
#·÷&Ü*.)
$<Ûëq+: 1 MT≥s¡T bı&Éyq’Ó düqïì >±E >=≥º+
rdüTø√+&ç.
¬ s +&É T <ä ÷ ~ e⁄+&É \ T rdü T ø=ì {≤+>¥ ‡
düVü‰j·T+‘√ ˇø£ <ëìì nyÓ÷àìj·÷ Á<ëeD+˝À,
¬s+&Ée <ëìì ôV’≤Á&√ø√¢]ø˘ ÄeT¢+˝À eTT+#·+&ç.
yê{Ïì >±E>=≥º+ s¬ +&ÉT ∫es¡˝¢ À ñ+∫ |ü≥+ 7˝À
#·÷|æq $<Ûä+>± _s¡&Ü\‘√ ¬s+&ÉT ∫es¡\qT
eT÷j·T+&ç. >={≤ºìï |ü]o*+#·+&ç.
 ôV’≤Á&√ø√¢]ø˘ ÄeT¢+, nyÓ÷àìj·÷ Á<ëeD≤\
qT+&ç yÓ\Te&çq Ä$s¡T\T |üsd¡ Œü s¡+ #·s´¡ »s¡T|ü⁄ø=ì
nyÓ÷àìj·T+ ø√¢¬s’&éqT @s¡Œs¡TkÕÔsTT.
>=≥º+˝À mø£ÿ&É nyÓ÷àìj·T+ ø√¢s¬ &’ é @s¡Œ&ç+<√
|ü]o*+#·+&ç.
øÏ+~ yê{Ïì $e]+#·+&ç
s¬ +&ÉT yêj·TTe⁄\T >=≥º+ >∑T+&Ü @ $<Û+ä >±
yê´|üq+ #Ó+<ësTT?
@ yêj·TTe⁄ y˚>+∑ >± yê´|üq+ #Ó+~+~?
Ç~ #˚jT· +&ç
|òTü q, Á<äe, yêj·TT, |ü<ësêú\qT >∑T]Ô+#˚
$$<Ûä <Ûsä êà\qT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë! yê{Ïì
Ä<Ûës¡+ #˚dTü ø=ì øÏ+~ |ü{øºÏ £ |üP]+#·+&ç.
<Ûsä à¡ + |òTü q+ Á<äe+ yêj·TTe⁄
Äø±s¡+ ì]›w+ºü
|òTü q|ü]e÷D+ ì]›w+ºü
dü+|”&´É ‘·
yê´|üq+
|ü<ësêú\ dæú‹ e÷s¡T‘·T+<ë?
˙s¡T eT÷&ÉT dæú‘·T\˝À ñ+≥T+<äì eTq≈£î
‘Ó\TdüT. Ç˝≤π> $$<Ûä dæú‘·T\˝À ñ+&˚ |ü<ësêú\qT
MTs¡T mH√ï #·÷dæ ñ+{≤s¡T.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ø=ã“] q÷HÓ kÕ<Ûës¡D+>±
Á<äedæú‹˝À ñ+≥T+~. nsTT‘˚ #·*ø±\+˝À n~
|òüTq dæú‹˝ÀøÏ e÷s¡T‘·T+~.
ø£s÷¡ Œs¡+ |òTü q dæ‹ú ˝À ñ+≥T+~. nsTT‘˚ <ëìøÏ
>±* ‘·–˝Ò$<Ûä+>± ñ+∫q|ü⁄&ÉT H˚s¡T>± n~
yêj·TTe⁄>± e÷s¡T‘·T+~. ã≥º\ eT<Ûä´˝À ñ+#˚
Hê|ò ü Ô © Hé _fi¯ ¢ \ qT #· ÷ ùd ñ+{≤s¡ T . n$
ø£qã&Éø£b˛sTTHê yê{Ï yêdüq n{≤¢π> ñ+≥T+~.
|òTü q dæ‹ú ˝Àì Hê|ò*Ôü Hé >√∞\T H˚sT¡ >± yêj·TTdæ‹ú ˝ÀøÏ
e÷s¡&É+ e\¢ Ç˝≤ »s¡T>∑T‘·T+~.
ˇø£ |ü<ës¡ú+ |òüTq, Á<äe, yêj·TT dæú‘·T\˝À
@ dæú‹˝À HÓ’Hê ñ+&=#·TÃ. nsTT‘˚ ˇπø |ü<ës¡ú+
y˚sπ «s¡T dæ‘ú T· \˝À e÷]q|ü&ÉT <ëì <Ûsä êà\˝À e÷s¡TŒ
m+<äT≈£î edüTÔ+~?
˙s¡T m|ü&ÉT eT+#·T>± e÷s¡T‘·T+~? m|ü&ÉT
uÛ≤wüŒ+>± e÷s¡T‘·T+~?
|òTü q, Á<äe |ü<ësêú\ ø£Hêï yêj·TTe⁄\T m+<äT≈£î
y˚>+∑ >± yê´|üq+ #Ó+<äT‘êsTT?
XÊÁdü Ô y ˚ ‘ · Ô \ T |ü < ësêú \ uÛ Ö ‹ø£ <Û ä s êà\qT
|ü]o*+#·&É+ <ë«sê M{Ïì $e]+#˚ Á|üj·T‘·ï+
#˚XÊs¡T.
|ü<ës¡ú+ <˚ì‘√ @s¡Œ&ç+~?
nìï s¡ø±\ |ü<ësêú\T ∫qï ∫qï ø£D≤\‘√
@s¡ Œ &ç q y˚ . Ç˝≤ #Ó | ü Œ &É + #ê˝≤ dü T \Te⁄>±
nì|æ+#·e#·TÃ. ø±˙ |ü<ës¡+ú >∑T]+∫ $e]+#·&+É ,
ns¡ú+ #˚düTø√e&É+ ø£wüºyÓTÆq |üì.
Bìø√dü+ eTq+ ø£D≤\≈£î dü+ã+~Û+∫q eT]ìï
$esê\‘√ bÕ≥T $$<Ûä dæú‘·T\˝À ñ+&˚ |ü<ës¡ú+˝À
yê{Ï neT]ø£ >∑T]+∫ ≈£L&Ü ‘Ó\TdüTø√yê*‡q
nedüs¡+ ñ+~.
ø£è‘·´+ ` 7
|ü<ës¡ú+˝À ñ+&˚ ø£D≤\T m+‘· ∫qï$?
;ø£s¡T˝À ˙s¡T rdüTø=ì, <ëìô|’ ˙{Ï eT{≤ºìï
>∑T]Ô+#·+&ç. <ëìøÏ 1 ˝Òø£ 2 bı{≤wæjT· + |üsêà+>∑H{˚ Ÿ
düŒ¤{Ïø±\qT ø£\|ü+&ç.
˙{Ï s¡+>∑T m˝≤ ñ+~?
Ç|ü&ÉT Ä Á<ëeD+ qT+&ç düTe÷s¡T 10 $T.©.
rdüTø=ì, y˚s=ø£ ;ø£sT¡ ˝À >∑\ 90 $T.©. ˙{ÏøÏ
ø£\|ü+&ç.
s¬ +&Ée ;ø£sT¡ ˝Àì Á<ëeD|ü⁄ s¡+>∑T˝À @yÓTHÆ ê
e÷s¡TŒ ñ+<ë?
|ü≥+ 8
‹]– s¬ +&Ée ;ø£sT¡ qT+&ç 10 $T.©. Á<ëeD≤ìï
rdüTø=ì <ëìì 90 $T.©. ˙{ÏøÏ ø£\|ü+&ç. Ç˝≤
eTq #·T≥÷º ñ+&˚ |ü<ës¡ú+
4, 5 kÕs¡T¢ |ü≥+`8˝À #·÷|æq $<Ûä+>± Á<ëeD≤ìï
y˚πs«s¡T ;ø£s¡¢˝ÀìøÏ e÷s¡Tdü÷Ô Á<ëeD|ü⁄ s¡+>∑T˝À
e∫Ãq e÷s¡TŒqT >∑eTì+#·+&ç.
∫e] ;ø£ s ¡ T ˝À ˙{Ï ø Ï Ç+ø± s¡ + >∑ T
ñ+<ë?
s¬ +&ÉT ∫qï bı{≤wæjT· + |üsêà+>∑H{˚ Ÿ düŒ{Ïø±\T
Ç+‘· |ü]e÷D+˝À >∑\ ˙{Ï s¡+>∑TqT m˝≤
e÷s¡Ã>∑*>±sTT?
á ø£è‘·´+ <ë«sê @+ ns¡+ú #˚dTü ≈£îHêïs¡T?
Ç<˚ ø£è‘ê´ìï bı{≤wæj·T+ |üsêà+>∑H˚{Ÿ≈£î
ã<äT\T>± ø±|üsY dü˝ÒŒ¤≥T düŒ{Ïø±\T rdüTø=ì ‹]–
ìs¡«Væ≤+#·+&ç. ;ø£s¡T˝Àì ˙{Ï s¡+>∑T˝À e#˚Ã
e÷s¡TŒqT |ü]o*+#·+&ç.
ô|’ ø£è‘ê´\ qT+&ç ø=ìï ÄdüøÏÔø£s¡ n+XÊ\T
>∑eTì+#·e#·TÃ.
ˇø£ ∫qï bı{≤wæj·T+ |üsêà+>∑H˚{Ÿ düŒ{Ïø£+˝À
>∑\ mH√ï ∫qï ∫qï ø£D≤\T ˙{Ï˝À n+‘·{≤
$düÔ]+#·&É+ e\¢ ˙{ÏøÏ s¡+>∑T e∫Ã+~.
n<˚$<Ûä+>± ø=ìï ø±|üsY dü˝ÒŒ¤{Ÿ düŒ¤{Ïø±\˝Àì
mH√ï ∫qï ∫qï ø£D≤\T ˙{Ï˝À n+‘·{≤ $düÔ]+∫
<ëìøÏ s¡+>∑T e#˚Ã˝≤ #˚kÕÔsTT. nq>± |òüTq, Á<äe
|ü<ësêú\T ∫qï ∫qï ø£D≤\‘√ @s¡Œ&çq≥T¢>±
‘Ó\TdüTÔ+~.
|òTü q |ü<ës¡|ú ⁄ü ø£D≤\T Á<äyê\˝À @$<Û+ä >±
$düÔ]kÕÔsTT?
Ç|ü⁄&ÉT ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+!
ø£è‘·´+ ` 8
ø£D≤\ eT<Ûä´ düú\+
ˇø£ ;ø£sT¡ ˝À ø=+‘· ˙{Ïì rdüTø=ì <ëì
eT{≤ºìï >∑T]Ô+#·+&ç. <ëìøÏ ø=~›>± ñ|üqT ø£*|æ,
n~ ø£]>π es¡≈î£ >±E ø£&‘¶û √ ‹|üŒ+&ç. ;ø£sT¡ ˝Àì
˙{Ï eT≥º+˝À @<ÓH’ ê e÷s¡TŒ >∑eTì+#êsê? ‹]–
eT]ø=+‘· ñ|üqT ø£*|æ #·÷&É+&ç. Ç|ü⁄&ÉT eT∞¢
˙{Ï eT{≤ºìï |ü]o*+#·+&ç.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
|ü≥+ 9
;ø£s¡T˝Àì ˙{Ï eT≥º+˝À @yÓTÆHê e÷s¡TŒ
ñ+<ë?
˙{ÏøÏ ø£*|æq ñ|ü @yÓT+Æ ~?
˙{Ï˝À ø£]–q ñ|ü MT≈£î ø£ì|ædTü +Ô <ë ?
ø£è‘·´+ 7, 8 \qT |ü]o*+∫q|ü⁄&ÉT Á<äe
|ü<ësêú\˝Àì ø£D≤\ eT<Ûä´ ø=+‘· U≤∞ düú\+
ñ+≥T+<äì #Ó|üŒe#·TÃ. |òüTq |ü<ësêú\qT Á<äyê\˝À
ø£]–+∫q|ü⁄&ÉT |òüTq |ü<ësêú\ ø£D≤\T Á<äyê\˝Àì
ø£D≤\ eT<Ûä´ >∑\ á U≤∞ düú\+˝ÀøÏ #˚s¡T‘êsTT.
n>∑ s Y ã ‹Ô ø£ è ‘ê´ìï >∑ T s¡ T Ô #˚ d ü T ø√+&ç .
yêj·TT|ü<ës¡ú+ ≈£L&Ü ∫qï∫qï ø£D≤\‘√ ì]à‘·yÓTÆ
ñ+≥T+<äì, |òTü q Á<äe |ü<ësêú\‘√ b˛*ùdÔ Ä ø£D≤\
eT<Ûä´ m≈£îÿe U≤∞ düú\+ ñ+≥T+<äì MTs¡T
n+^ø£]kÕÔsê?
|ü<ës¡ú+˝Àì ø£D≤\ eT<Ûä´ |üs¡düŒs¡ Äø£s¡¸D
ø£è‘·´+ ` 9
|ü<ës¡ú+˝Àì ø£D≤\ eT<Ûä´ Äø£s¡¸D ã˝≤ìï
|ü]o*+#·T≥.
≈£îfi≤sTT (q˝≤¢) qT+&ç e#˚à ˙{Ï <Ûës¡qT
eT<Ûä´˝À MT #˚‹ y˚*‘√ $&É>=fÒº Á|üj·T‘·ï+
#˚j·T+&ç.
˙{Ï <Ûës¡qT MTs¡T s¬ +&ÉT>± $&É>=≥º>*∑ >±sê?
˙{Ï <Ûës¡qT MTs¡T q˝≤¢ qT+&ç yÓTT<ä\Tø=ì øÏ+~
es¡≈L£ mø£ÿ&ÓH’ ê $&É>=≥º>\∑ sê?
 ˙{Ï <Ûës¡ $&çb˛≈£î+&Ü ìs¡+‘·s¡+>± ø£\dæ
ñ+&É&ÜìøÏ ø±s¡Dy˚T$T{Ï?
Ç|ü⁄Œ&ÉT ˇø£ ÇqT|ü y˚T≈£î rdüTø=ì <ëìì
$]#˚ Á|üjT· ‘·ï+ #˚jT· +&ç. $s¡e>∑*>±sê? ˇø£yfi˚ ¯
y˚T≈£îqT $s¡Te >∑*‘Z ˚ ‹]– ø£\T|ü>\∑ e÷?
düT<ä› eTTø£ÿqT $s¡e>∑\sê? ‹]– <ëìì
n‹øÏ+#·>\∑ sê?
ô|’ |ü]o\q\ <ë«sê |ü<ës¡ú|ü⁄ ø£D≤\ eT<Ûä´
Äø£s¸¡ D ã\+ ñ+≥T+<äì, Ä ã\+ |ü<ës¡ú ø£D≤\qT
ø£*dæ ñ+&˚˝≤ #˚düTÔ+<äì #Ó|üŒe#·TÃ.
nsTT‘˚ ø£D≤\ eT<ä´ ñ+&˚ á Äø£s¡¸Dã\+
|ü<ës¡ú+ jÓTTø£ÿ nìï dæú‘·T\˝À ˇπø˝≤ ñ+&É<äT.
yê´|üq+ m˝≤ »s¡T>∑T‘·T+~?
|òTü q, Á<äe, yêj·TT|ü<ës¡ú ø£D≤\ eT<Û´ä yê´|üq+
»]π> rs¡Tô|’ ø=ìï ø£è‘ê´\T eTq+ Ç~ es¡πø
ìs¡ « Væ ≤ +#ê+. |ü < ës¡ ú | ü ⁄ ø£ D ≤\T ìs¡ + ‘· s ¡ +
ø£ < ä T \T‘· T qï|ü  &É T e÷Á‘· y ˚ T yê´|ü q +
kÕ<Ûä´eTe⁄‘·T+~.
n>∑sYã‹Ô ø£è‘·´+˝À, yêdüq≈£î ø±s¡DyÓTÆq ∫qï
∫qï ø£D≤\T >±*˝Àì ø£D≤\ eT<Ûä´ >∑\ düú˝≤ìï
ÄÁø£ $ T+#· & É + e\q >∑ ~ n+‘· { ≤ ‘· « s¡ > ±
yê´|æ+#êsTT.
|òüTq, Á<äe, yêj·TT |ü<ësêú\˝Àì ø£D≤\T
Á<äyê\˝À, yêj·TTe⁄\˝À yê´|üq+ #Ó+<äT‘êsTT.
nsTT‘˚ yêj·TTe⁄\˝À ø£D≤\ yê´|üq y˚>∑+ Á<äyê\
ø£Hêï m≈£îÿe. n˝≤π> Á<äe |ü<ësêú\˝À yê´|üq y˚>+∑
|ò ü T q|ü < ësêú \ ø£ H êï m≈£ î ÿe>± ñ+≥T+~.
yêj·TTe⁄\˝À yê´|üq y˚>∑+ n~Ûø£+>± ñ+&É&ÜìøÏ
¬s+&ÉT ø±s¡D≤\THêïsTT. n$
1. yêj·TTe⁄\˝À ø£D≤\ #·\q y˚>+∑ n~Ûø+£ >±
ñ+≥T+~.
2. ø£D≤\ eT<Û´ä U≤∞ dü\ú + n~Ûø+£ >± ñ+≥T+~.
|òüTq |ü<ësêú\‘√ b˛*Ãq|ü⁄&ÉT Á<äyê\ yê´|üq
y˚>∑+ m≈£îÿe>± ñ+&É{≤ìøÏ ø±s¡D+ |òüTq |ü<ësêú\
ø£+fÒ Á<äe|ü<ësêú\˝À ø£D≤\T ùd«#·Ã¤>± #·*kÕÔsTT.
yê{Ï eT<Û´ä dü\ú + ≈£L&Ü |òTü q |ü<ësêú\ ø£D≤\ eT<Û´ä
ñ+&˚ düú\+ ø£+fÒ m≈£îÿe>± ñ+≥T+~.
|ü{+10˝À Çe«ã&çq |òüTq, Á<äe, yêj·TT
|ü<ësêú\˝Àì ø£D≤\ neT]ø£˝À >∑\ uÛÒ<ë*ï
>∑eTì+#·+&ç.
|òüTq |ü<ës¡ú+
Á<äe |ü<ës¡ú+
yêj·TT |ü<ës¡ú+
|ü≥+ 10
Á<äyê\˝À e÷~]>± yêj·TTe⁄\˝À ø£D≤\T
<ä>sZ∑ >¡ ± ñ+&Ée⁄. @<ÓH’ ê s¡+>∑T >∑\ ˇø£ yêj·TTe⁄qT
s¡+>∑T˝Òì yêj·TTe⁄‘√ ø£*|æq|ü⁄&ÉT ˇø£<ëì‘√
eTs=ø£{Ï ø£*dæb˛sTT s¡+>∑T Ä yêj·TTe+‘·{≤
yê´|ædüTÔ+~. yêj·TT ø£D≤\ eT<Ûä´ ñ+&˚ n~Ûø£
düú\+ e\¢ yêj·TTe⁄\˝À yê´|üq+ Á<äyê\˝À ø£Hêï
n~Ûø£ y˚>∑+‘√ »s¡T>∑T‘·T+~.
>±*˝À ÁuÀ$THé yêj·TTe⁄ yê´|üHêìï MTs¡T
|ü]o*+#·e#·TÃ. ÁuÀ$THé >√<ÛäTeT es¡í+ ø£*–q
yêj·TTe⁄. >±*˝À Bì yê´|üHêìï eTq+ Á|ü‘´· ø£+å >±
#·÷&Ée#·TÃ. ˇø£y˚fi¯ á yêj·TTe⁄qT X¯Sq´+˝À
e~*‘˚ @eTÚe⁄‘·T+~? n~ X¯Sq´+˝À #ê˝≤
y˚>+∑ >± $dü]Ô düT+Ô ~. m+<äTø£+fÒ X¯Sq´+˝À ÁuÀ$THé
yêj·TTe⁄qT n&ÉT¶≈£îH˚ ø£D≤\T @MT ñ+&Ée⁄.
Ç|üŒ{Ïes¡≈£î |ü<ës¡ú+, yê{Ï dæú‘·T\qT >∑T]+∫
ø=ìï $wüj·÷\T ‘Ó\TdüT≈£îHêï+. |ü<ësêú\T ∫qï
∫qï ø£D≤\‘√ ì]à‘·yÓTÆ ñ+{≤j·Tì, n˝≤π> ˇø£
|ü<ës¡ú+˝Àì ø£D≤\ neT]ø£, yê{Ï \ø£åD≤\T Ä
|ü<ës¡ú+ jÓTTø£ÿ dæú‹ì, <Ûäsêà\qT ìs¡ísTTkÕÔj·Tì
‘Ó\TdüT≈£îHêï+.
|ü < ës¡ ú + ˇø£ dæ ú ‹ qT+&ç eTs=ø£ dæ ú ‹ øÏ
eTq #·T≥÷º ñ+&˚ |ü<ës¡ú+
 e÷πs≥|ü&ÉT Ä |ü<ës¡+ú ˝À n+‘·s‘Z¡ +· >± @ @
e÷s¡TŒ\T dü+uÛ$Ñ kÕÔsTT?
|ü<ës¡+ú ˝À dæ‹ú e÷s¡TŒ m˝≤ »s¡T>∑T‘·T+~?
|ü<ës¡ú dæú‹˝À e÷s¡TŒ »]π>≥|ü&ÉT ø£D≤\T
m˝≤+{Ï e÷s¡TŒ≈£î ˝Àqe⁄‘êsTT?
|ü<ësêú\ dæ‹ú e÷s¡TŒqT Á|üu≤Û $‘·+ #˚ùd n+XÊ\
>∑T]+∫ eTq+ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+!
|ü<ës¡ú dæú‹ e÷s¡TŒô|’ ñc˛íÁ>∑‘· Á|üuÛ≤e+
Á<äyê\ yê´|üq+ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ
MTs¡T ø£è‘·´+ 5˝À, yê´|üq+ »]π> düeTj·T+˝À
˙{Ïì y˚&ç #˚ùdÔ @+ »s¡T>∑T‘·T+<√ }Væ≤+#·+&ç.
;ø£s¡T˝Àì s¡+>∑T ˙{Ïì y˚&ç #˚dæq|ü⁄&ÉT, yê´|üq
y˚>∑+ ô|s¡>∑&Üìï MTs¡T >∑eTì+#·e#·TÃ.
|ü<ës¡|ú ⁄ü dæ‹ú e÷s¡TŒô|’ ñc˛íÁ>∑‘· Á|üu≤Û yêìï
#· ] Ã+#· & ÜìøÏ ô|’ nqTuÛ Ñ y ê\T m˝≤
ñ|üj÷Ó >∑|&ü ‘É êsTT?
ø£è‘·´+ - 10
|ü<ës¡ú|ü⁄ dæú‹ e÷s¡TŒô|’ ñc˛íÁ>∑‘· Á|üuÛ≤e+
|ü≥+`11˝À #·÷|æq $<Û+ä >± ˇø£ ;ø£sT¡ ˝À
düTe÷s¡T 100 Á>±eTT\ eT+#·T eTTø£ÿ\qT rdüTø√+&ç.
Á|ü j Ó ÷ >∑ X Ê\˝À ñ|ü j Ó ÷ –+#˚ <∏ ä s êàMT≥sY q T
rdüTø=ì, <ëì ã˝Ÿ“ eT+#·T eTTø£ÿ\≈£î ‘êπø$<Û+ä >±
neTs¡Ã+&ç. ñc˛íÁ>∑‘q· T >∑T]Ô+#·+&ç.
;ø£sT¡ qT HÓeTà~>± kÕsêsTT B|ü+‘√ y˚&ç
#˚jT· +&ç. >±E ø£&‘¶û √ eT+#·T eTTø£ÿ\qT ø£\T|ü⁄‘·÷
Á|ü‹ 30 ôdø£q¢≈£î ñc˛íÁ>∑‘·˝À e#˚à e÷s¡TŒ\qT
|ü]o*+#·+&ç.
<ÛäsêàMT≥sY
>±Eø£&¶û
eT+#·T eTTø£ÿ\T eTs¡T>∑T‘·Tqï ˙s¡T
kÕsêsTT B|ü+
|ü≥+ 11
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
eT+#·T |üP]Ô>± ø£s¡>∑˙j·T+&ç.
˙s¡T Áø£eT+>± eTs¡>∑&É+ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ ø=+‘·
düeTj·T+ ‘·sê«‘· ˙s¡+‘ê u≤wüŒ+>± e÷s¡T‘·T+~.
MTs¡T ;ø£s¡TqT y˚&ç #˚düTÔqï|ü⁄Œ&ÉT ñc˛íÁ>∑‘·
ìs¡+‘·s+¡ >± e÷]+<ë?
@<ÓH’ ê dü+<äs“¡ +¤ ˝À ñc˛íÁ>∑‘· e÷s¡≈î£ +&Ü ø=~›ùd|ü⁄
dæsú +¡ >± ñ+<ë?
@ ñc˛íÁ>∑‘· e<ä› n˝≤ »]–+~?
eT+#·T ø£s¡>∑&É+ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆq|ü⁄&ÉT, eT+#·T
ø£s¡T>∑T‘·Tqïq|ü&ÉT, |üP]Ô>± ø£]–q ‘·sê«‘·
ñqï ñc˛íÁ>∑‘· eT<Û´ä @yÓTHÆ ê ‘˚&Ü >∑eTì+#êsê?
MT≈£î ‘Ó\TkÕ?
˙{Ï $+‘· Á|ües¡qÔ
kÕ<Ûës¡D+>± @<ÓH’ ê Á<äyêìï y˚&#ç d˚ qæ |ü⁄&TÉ
yê´ø√∫düT+Ô ~, #·\㢠s¡∫q|ü⁄&ÉT dü+ø√∫düT+Ô ~.
ø±ì Ç+<äT≈£î _Ûqï+>± ˙s¡T <ëì ñc˛íÁ>∑‘· 40 y
qT+&ç 00 ≈£î ‘·–Zq|ü⁄&ÉT dü+ø√∫+#·&ÜìøÏ
y
ã<äT\T>± yê´ø√∫+∫ eT+#·T>± e÷s¡T‘·T+~.
ˇø£ eT+#· T eTTø£ ÿ ˝À ñ+&˚ ˙s¡ T n+‘˚
|üse¡ ÷D+>∑\ ˙{Ïø+£ fÒ m≈£îÿe |òTü q|ü]e÷D≤ìï
ø£*– ñ+≥T+~. n+fÒ eT+#·T jÓTTø£ÿ kÕ+Á<ä‘·
˙{Ï kÕ+Á<ä‘\· ø£+fÒ ‘·≈î£ ÿe. n+<äTøπ eT+#·T
(00 ˙{Ïô|’ (40 ) ‘˚\T‘·T+~. ñc˛íÁ>∑‘· u≤>±
y | y
‘·–qZ |ü⁄&ÉT düsd¡ Tü ‡˝ ô|’ uÛ≤>∑+˝À ñ+&˚ ˙s¡T
eT+#·T>∑&>¶É ± e÷πses¡≈î£ Áø£eT+>± #·\㢠&ÉT‘·T+~.
n|ü&ÉT ô|q’ eT+#·T ‘˚\T‘·T+fÒ <ëì n&ÉT>∑Tq
˙s¡T (40 ) Á<äedæ‹ú ˝ÀH˚ ñ+≥T~. n+<äT˝À
y
»\#·sê\T düTs¡ø‘åÏ +· >± J$+#·>\∑ T>∑T‘êsTT. ô|q’
ñqï eT+#·T ñwüãí +<Ûøä +£ >± |üì#˚d,æ n&ÉT>∑Tq
ñqï ˙s¡T ñcÕíìï ø√˝ÀŒ≈£î+&Ü (ñc˛íÁ>∑‘·
‘·>≈Z∑ î£ +&Ü) ø±bÕ&ÉT‘·T+~.
 eT+#·T Á<äMuÛÑeq ñc˛íÁ>∑‘· 00 ôd*‡j·Tdt. yê‘êes¡D |”&Éq+, Á<äMuÛÑeq kÕúHê\e<ä›
eT+#· T eT]j· T T ˙{Ï $TÁX¯ e T+ jÓ T Tø£ ÿ 1 øÏ.Á>±. |òüTq |ü<ës¡ú+ |üP]Ô Á<äe+>± e÷s¡&ÜìøÏ
ñc˛íÁ>∑‘· Á<äMuÛeÑ q ñc˛íÁ>∑‘≈· î£ #˚]q|ü⁄Œ&ÉT ;≈£sT¡ qT nedüs¡eTj˚T´ ñwüíX¯øÏÔì >∑Tb˛Ôwüí+ n+{≤s.
y˚&ç #˚dTü qÔ ï|üŒ{Ïø° eT+#·T eTTø£ÿ\T |üP]Ô>± ø£]>π ˙{Ïì ìs¡+‘·s¡+ y˚&ç #˚j·T&É+ e\¢ @+
es¡≈î£ ñc˛íÁ>∑‘\· ˝À m˝≤+{Ï e÷s¡TŒ ñ+&É<Tä . »s¡T>∑T‘·T+<√ Ç|ü&ÉT MTs¡T #Ó|Œü >∑\sê?
;ø£s¡TqT y˚&ç #˚dæq|ü⁄&ÉT n+<äT˝Àì ˙{Ï ˙{Ï˝Àì ø£D≤\≈£î ñwüíX¯øÏÔì n+~+#·&É+ e\¢
ø£ D ≤\≈£ î X¯ ø Ï Ô n+<ä C Ò j · T ã&É T ‘· T +~. ø£ D ≤\T Ä ø£D≤\T y˚>∑+>± #·*+#·&É+ yÓTT<ä\T ô|&É‘êsTT.
bı+~q n<ä q |ü ⁄ X¯ ø Ï Ô n$ yê{Ï eT<Û ä ´ >∑ \ ì]∆wüº ñc˛íÁ>∑‘· e<ä› ø£D≤\T yê{Ï eT<Ûä´ >∑\ Äø£s¡¸D
Äø£s¡¸Dã˝≤\qT n~Û>∑$T+∫ ùd«#·Ã¤>± #·*+#˚≥≥T¢ ã˝≤\ ø£Hêï n<äq|ü⁄ X¯øÏÔì bı+~ ùd«#·Ã¤>±
#˚jT· &ÜìøÏ ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ ‘·T+~. n+<äTøπ á dæ‹ú ˝À $&ç b ˛‘êsTT. n˝≤ Á<ä y ê\T yêj· T Te⁄\T>±
y˚ & ç # ˚ d ü T Ô q ï|ü Œ {Ï ø ° ñc˛í Á >∑ ‘ · ˝ À e÷s¡ T ŒqT e÷s¡‘êsTT. kÕ<Ûës¡D yê‘êes¡D |”&Éq+ e<ä›
>∑eTì+#·˝Ò+. Á<äyê\T u≤wüŒ+>± e÷πs ñc˛íÁ>∑‘q· T ªeTs¡T>∑TkÕúq+µ
|òüTq |ü<ësêú\T ˇø£ ì]∆wüº ñc˛íÁ>∑‘· e<ä› g › œ k i k
n+{≤s. ˙{Ï eTs¡T>∑T kÕúq+
 ž Ÿ œ k    n

Á<äyê\T>± e÷s¡T‘êsTT. |òüTq |ü<ësêú\T Á<äyê\T>± (uÛ≤w”ŒuÛÑeq kÕúq+) 1000 . ¡

e÷πs á ñc˛íÁ>∑‘H· ˚ yê{Ï ªÁ<äMuÛeÑ q kÕúq+µ x ~  ‡ … Š “ 

1000 e<ä› ˙{Ï uÛ≤wüŒ+˝Àì ø£D≤\T n<˚
y

 } Š
n+{≤+. @<Ó’Hê |ü<ës¡ú+ <ëì |òüTq dæú‹
“ … |
ñc˛íÁ>∑‘· e<ä› >∑\ ˙{Ï˝Àì ø£D≤\ ø£Hêï n~Ûø£ X¯øìÔÏ
qT+&ç Á<äe dæú‹øÏ e÷πs Á|üÁøÏj·TqT ªÁ<äMuÛÑeq+µ ø£*– ñ+{≤sTT. BìøÏ ø±s¡D+ ˙{Ï uÛ≤wüŒ+˝Àì
x ~ 
˝Ò<ë $©q+
‡ … Š “
n+{≤+.
 | x Œ † ‚ Š } “ |
ø£D≤\T uÛ≤w”ŒuÛÑeq düeTj·T+˝À n<äq|ü⁄ X¯øÏÔì
ˇø£ |ü<ës¡ú+ jÓTTø£ÿ Á<äMuÛÑeq kÕúq+ <ëì˝Àì bı+<ä&yÉ T˚ .
ø£D≤\ eT<Ûä´ ñ+&˚ Äø£s¡¸D ã\+ ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç ô|’ |ü]o\q\ <ë«sê ñc˛íÁ>∑‘· Á|üuÛ≤e+ e\¢
ñ+≥T+~. |ü < ës¡ ú + ˇø£ dæ ú ‹ qT+&ç eTs=ø£ dæ ú ‹ ˝ÀìøÏ
e÷s¡T‘·T+<äì #Ó|üŒe#·TÃ.
ø£D≤\ eT<Ûä´ Äø£s¡¸D ã\+ n~Ûø£+>± ñ+fÒ,
Ä |ü<ës¡ú Á<äMuÛÑeq kÕúq+ m≈£îÿe>± ñ+≥T+~. |ü<ësêú\T ñcÕíìï Á>∑V≤æ +∫ |òTü q dæ‹ú qT+&ç
ô|’ ø£è‘·´+˝À y˚&ç #˚j·T&É+ yÓTT<ä\e>±H˚ Á<äe dæ‹ú øÏ, Á<äe dæ‹ú qT+&ç yêj·TTdæ‹ú øÏ e÷s¡‘êsTT.
ñc˛í Á >∑ ‘ · ˝ À e÷s¡ T Œ˝Ò ≈ £ î +&Ü eT+#· T eTTø£ ÿ \T nsTT‘˚ ø=ìï |ü<ësêú\T |òTü q dæ‹ú qT+&ç H˚sT¡ >±
Á>∑V≤æ +∫q ñwüXí ø¯ ÔÏ ø£D≤\ eT<Û´ä >∑\ Äø£s¸¡ D ã˝≤\qT yêj·TTdæ‹ú øÏ, n<˚$<Û+ä >± ‹]– yêj·TTdæ‹ú qT+&ç
n~Û>∑$T+∫ |ü<ës¡údæú‹ì e÷s¡Ã&ÜìøÏ ñ|üjÓ÷>∑ |òTü q dæ‹ú øÏ eT<Û´ä ˝À Á<äedæ‹ú øÏ #˚s≈¡ î£ +&ÜH˚ e÷s¡‘êsTT.
|ü&ÉT‘·T+~. Ç˝≤ e÷s¡ & Üìï ªñ‘·Œ‘·q+µ ( ) ¢ † £ ‡ Š ~ „ … Š } “

00 e<ä› ñqï ˙{Ï˝Àì ø£D≤\≈£î+&˚ X¯øÔÏ n<˚ y

n+{≤eTì eTq≈£î Ç~es¡øπ ‘Ó\TdüT ø£<ë!
ñc˛íÁ>∑‘· e<ä› ñqï eT+#·T˝Àì ø£D≤\ X¯øÔÏ ø£Hêï MT≈£î ‘Ó\TkÕ ?
m≈£îÿe. m+<äTø£+fÒ eT+#·T ˙s¡T>± e÷πs düeTj·T+˝À
˙{Ï˝Àì ø£D≤\T n<äq|ü⁄ X¯øìÔÏ bı+<äT‘êsTT. ñc˛íÁ>∑‘q· T ø=*#˚ eTs√ Á|üe÷D+ ª¬ø*«Héµ.
dæ‹ú e÷s¡TŒ #Ó+<ä&+É ø√dü+ |ü<ës¡+ú ˝Àì ø£D≤\ eT+#·T Á<äMuÛeÑ q kÕúq+ 00 ôd*‡j·Tdt. Ç~ 273 ‘

eT<Û´ä Äø£s¸¡ DqT n~Û>$∑ T+#·&ÜìøÏ ø±e\dæq ñwüXí ø¯ ìÔÏ ≈£î düe÷q+. ˙{Ï u≤w”ŒuÛeÑ q kÕúq+ 1000 . y

Ä |ü<ës¡|ú ⁄ü ª>∑Tb˛Ôw+íü µ ( ) n+{≤s.ˆ „ …  “ … ¤  „ …

n+fÒ Ç~ 273G100R373 ≈£î düe÷q+. ‘

eTq #·T≥÷º ñ+&˚ |ü<ës¡ú+

|ü<ës¡ú dæú‹ e÷s¡TŒô|’ ªª|”&Éq e÷s¡TŒµµ Á|üuÛ≤e+
|ü<ësêú\˝Àì ø£D≤\ eT<Ûä´ ñ+&˚ <ä÷s¡+
ø±s¡ D +>± |ü < ës¡ ú + jÓ T Tø£ ÿ $$<Û ä dæ ú ‘ · T \T
@s¡Œ&É‘êj·Tì ‘Ó\TdüT≈£îHêï+.
ˇø£ dæ*+&És˝Y À ñqï yêj·TTe⁄ô|’ |”&HÉ êìï
ô|+∫ dü+|”&´É + #Ó+~ùdÔ @+ »s¡T>∑T‘·T+~?
dæ*+&ÉsY˝Àì yêj·TTe⁄ ø£D≤\T <ä>∑Zs¡>±
ekÕÔj·÷?
|ü<ës¡ú |”&qÉ +˝À e÷s¡TŒ ø£*ùZ dÔ |ü<ës¡|ú ⁄ü dæ‹ú ˝À
e÷s¡TŒ edüT+Ô <äì MTs¡T uÛ≤$düTHÔ êïsê?
|”&ÉHêìï ô|+#·≥+<ë«sê ˝Ò<ë ñc˛íÁ>∑‘·
‘·–Z+#·&É+<ë«sê yêj·TTe⁄qT Á<äe dæú‹˝ÀøÏ
e÷s¡Ã>∑\e÷?
8e ‘·s¡>∑‹˝Àì ª<äVü≤q+, Ç+<ÛäHê\T eT]j·TT
eT+≥µ nH˚ bÕsƒê´+X¯+˝À n~Ûø£ |”&Éq+ e<ä›
ø±s¡“Hé&Ä’Ó ø¬ ‡’ &éqT |òTü q dæ‹ú ˝À ì\« #˚jT· &É+ >∑T]+∫
>∑Ts¡TÔ ‘Ó#·TÃø√+&ç.
|”&ÉHêìï 1 m{≤àdæŒj·TsY ≈£î ‘·–ZùdÔ
|òüTqdæú‹˝Àì ø±s¡“Hé&ӒĬø’‡&é H˚s¡T>± yêj·TTdæú‹øÏ
e÷s¡ T ‘· T +~. n+<ä T e\¢ |ò ü T q dæ ú ‹ ˝À >∑ \
ø±s¡“Hé&Ä’Ó ø¬ ‡’ &éqT ªbı&çeT+#·Tµ nì |æ\TkÕÔ+.
Bìì ã{Ϻ |ü<ës¡ú dæ‹ú ì ìs¡sí TT+#·&+É ˝À |”&qÉ +,
ñc˛íÁ>∑‘·\T Á|ü<ÛëqbÕÁ‘· eVæ≤kÕÔj·Tì ne>∑‘·
eTe⁄‘·T+~.
|ü<ës¡ú+˝Àì ø£D≤\ dü«uÛ≤e+ >∑T]+∫ eTq+
‘Ó\TdüT≈£îqï $wüj·÷\ <ë«sê ø=ìï ì» J$‘·
dü+<äsꓤ\qT $e]+#·&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï<ë›+.
Ç>∑Ts¡T≥ \ ¦ § _ s b e _ ^ t b 
|ü<ës¡ú dæ‹ú ì e÷s¡Ã&ÜìøÏ eTq+ Á|ü‹kÕ] <ëìøÏ
ñcÕíìï n+~+#·&É+ ˝Òø£ |”&Éq+˝À e÷s¡TŒ
ø£*+Z #·&+É #˚jT· e\dæ+<˚Hê?
Á<äyê\T yê{Ï ñc˛íÁ>∑‘· eTs¡T>∑T kÕúHêìï
#˚s≈¡ î£ +&ÜH˚ Á<äe dæ‹ú qT+&ç uÛ≤wüŒ+>± e÷s¡&+É
kÕ<Û´ä y˚THê?
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
>±*˝À ã≥º\T ‘·&ç Äs¡≥+ MTs¡T #·÷ùd
ñ+{≤s¡T ø£<ë! á Á|üÁøÏjT· ˝À ˙{Ï ñc˛íÁ>∑‘· eTs¡T>∑T
kÕúHêìï #˚s¡ø£b˛sTTHê u≤wüŒ+>± e÷s¡T‘·T+~.
Ç˝≤+{Ï dæ‹ú e÷s¡TŒ\≈£î eT]ø=ìï ñ<ëVü‰s¡D\T
MTs¡T Çe«>∑\sê?
á s¡ø£yÓTÆq dæú‹ e÷s¡TŒ\≈£î ø±s¡D+ @yÓTÆ
ñ+≥T+~?
|ü < ës¡ ú + ˝Àì Á|ü ‹ ø£ D + <ëì dæ ú ‘ · T \‘√
dü+ã+<Ûä+ ˝Ò≈£î+&Ü ì]∆wüº ñc˛íÁ>∑‘·\ e<ä› m+‘√
ø=+‘· X¯øÏÔì ø£*– ñ+≥T+~. ñ<ëVü≤s¡D≈£î Á<äyê\
ñ|ü]‘·\+ô|’ ñ+&˚ ø£D≤\T Á<äe+ ˝À|ü* uÛ≤>∑+˝À
ñ+&˚ $T>∑‘ê ø£D≤\ ø£Hêï n~Ûø£ X¯øÏÔì ø£*–
ñ+{≤sTT. n+<äTe\¢ á ø£D≤\T yê{Ï eT<Ûä´ >∑\
Äø£s¡¸D ã˝≤ìï düT\Te⁄>± n~Û>∑$T+∫ uÛ≤wüŒ+>±
e÷s¡‘êsTT.
@<˚ì Á<äe+ <ëì ªeTs¡T>∑T kÕúq+µ ø£Hêï ~>∑Teq
@ ñc˛íÁ>∑‘· e<ä›HÓ’Hê uÛ≤wüŒ+>± e÷s¡>∑*π>
x „ … ~ |
<äè–«wüj·÷ìï ªÇ>∑Ts¡T≥µ x  ¥ „
n+{≤s.
 } € „ … Š } “ |
ø£è‘·´+ ` 11
Ç>∑Ts¡T≥ô|’ |ü<ës¡ú ñ|ü]‘·\ yÓ’XÊ\´+, >±*
y˚>∑+, ÄÁs¡ú‘·\ Á|üuÛ≤e+
ˇø£ |üØø£å Hê[ø£, |æ+>±DÏ bÕÁ‘·\˝À $&ç$&ç>±
5 $T.©. ˙{Ïì rdüTø√+&ç. ¬s+&ç+{Ïì ‹s¡T>∑T#·Tqï
bòÕ´Hé øÏ+<ä ñ+#·+&ç. eTs=ø£ |æ+>±DÏ bÕÁ‘·˝À 5
$T.©. ˙s¡T rdüTø=ì <ëìì ;s¡Tyê˝À ñ+#·+&ç.
>∑~ ñc˛íÁ>∑‘·qT qyÓ÷<äT #˚j·T+&ç. eT÷&ÉT
f
dü+<äsꓤ\˝À ˙s¡T Ç>∑Ts¡T≥≈£î |ü{qºÏ ø±˝≤ìï ≈£L&Ü
qyÓ÷<äT #˚j·T+&ç. M˝…’‘˚ es¡¸+ ≈£î]ùd s√E ≈£L&Ü
Ç<˚ ø£è‘·´+ ìs¡«Væ≤+∫ MT |ü]o\q\T qyÓ÷<äT
#˚j·T+&ç.
@ dü+<äs“¡ +¤ ˝À ˙s¡T y˚>+∑ >± Ç–]b˛sTT+~?
˙s¡T Ç>∑Ts¡T≥˝À <ëì ñ|ü]‘·\ yÓX’ Ê\´+, >±*
y˚ > ∑ + #· ÷ ù| Á|ü u Û ≤ e+ >∑ T ]+∫ MTπ s +
ìsê∆]+#ês¡T?
 ñ|ü]‘·\ yÓ’XÊ\´+ ô|]–q|ü⁄&ÉT y˚>∑+>±
Ç>∑s¡&É+ >∑eTì+#˚ ñ+{≤s¡T.
m+<äT≈£+fÒ Ç>∑Ts¡T≥ nH˚~ ñ|ü]‘·\+˝À »]π>
<ä è –«wü j · T +. á Á|ü Á øÏ j · T ˝À Á<ä e + jÓ T Tø£ ÿ
ñ|ü]‘·\ ø£D≤\T yÓTT<ä≥ u≤wüŒ+>± e÷s¡‘êsTT.
ñ|ü]‘·\ yÓ’XÊ\´+ ô|s¡>∑&É+ e\¢ ñ|ü]‘·\+˝Àì
m≈£îÿe ø£D≤\T u≤wüŒ+>± e÷s¡&ÜìøÏ neø±X¯+
@s¡Œ&ÉT‘·T+~. n+<äTe\¢ Ç–πs y˚>+∑ ô|s¡T>∑T‘·T+~.
Ç>∑Ts¡T≥˝À Á|üu≤Û e+ #·÷ù| eTs√ n+X¯+ ÄÁs¡‘∆ ·
(
¨
Ç>∑Ts¡T≥ ` nqTuÛÑyê\T
#ÓeT≥ |ü{Ϻq ‘·sê«‘· X¯Øs¡+ #·\¢ã&çq≥T¢
nì|ædTü +Ô ~. m+<äT≈£î?
eTq+ @<˚ì |üì#˚dqæ ‘·sê«‘·>±˙ yê´j·÷j·T+
‘·sê«‘· >±˙ #ÓeT≥ |ü{qºÏ |ü⁄&ÉT X¯Øs¡+ ô|q’ Tqï #ÓeT≥
X¯Øs¡+ ˝À|ü\ ñqï y˚&çì Á>∑Væ≤+∫ Ç>∑Ts¡T‘·T+~.
#ÓeT≥ (Á<äe+) ø£D≤\ <ë«sê X¯Øs¡+˝Àì X¯øÔÏ >±*˝ÀøÏ
yÓfi¯fl&É+ e\¢ eTq≈£î eTq X¯Øs¡+ #·\¢>± ñ+<äH˚
nqTuÛÑ÷‹ ø£\TZ‘·T+~.

† ~ Š
). >±*˝À ñ+&˚ ‘˚eT XÊ‘êìï ÄÁs¡‘∆ ·
ƒ Š … ©
MT ì‘·´ J$‘·+˝À Ç>∑Ts¡T≥ jÓTTø£ÿ Á|üu≤Û yêìï
n+{≤+. eTq |ü]düsê\˝À ñqï >±* ì]›wüº nqTuÛÑ÷‹bı+<˚ dü+<äsꓤ\≈£î ñ<ëVü≤s¡D\T
ñc˛íÁ>∑‘· e<ä› ˇø£ ì]›wºü |ü]e÷D+ es¡≈î£ e÷Á‘·yT˚ Çe«+&ç.
˙{Ï uÛ≤cÕŒìï ì*|æ ñ+#·>\∑ T>∑T‘·T+~. eT{Ϻ ≈£î+&É˝À ˙s¡T m+<äT≈£î ì\« #˚kÕÔsT¡ ?
>±*˝À ˙{Ï uÛ≤wüŒ+ n~Ûø£+>± ñ+fÒ Ç–πs á n+XÊ\qT MT ùdïVæ≤‘·T\‘√ #·]Ã+#·+&ç.
y˚>∑+ ‘·>∑TZ‘·T+~. n+<äTe\¢ ã≥º\T ‘·&ç Äs¡≥+
Ä˝À∫+#·+&ç ` #·]Ã+#·+&ç
esê¸ø±\+˝À HÓeTà~>±q÷, >±* ã\+>± M#˚
s√E\˝À y˚>∑+>±q÷ »s¡T>∑T‘·T+~. m+<äTø£+fÒ,
y˚d$ü ø±\+˝À q÷\T <äTdüT\Ô T m+<äT≈£î <Û]ä kÕÔ+?
>±* y˚>+∑ >± Mj·T&É+ e\¢ n+<äT˝Àì ˙{Ï uÛ≤wüŒ+
>±*‘√ bÕ≥T>± <ä÷s¡+>± yÓfi¯óÔ+~. ‘·<ë«sê eT+#·T eTTø£ÿ\T >∑\ >±E bÕÁ‘· yÓ\T|ü* >√&É\ô|’
|ü ] dü s ê\˝Àì >±*˝À ˙{Ï uÛ ≤ wü Œ + ≈£ L &Ü ˙{Ï _+<äTe⁄\T m+<äT≈£î @s¡Œ&É‘êsTT?
‘·>∑TZ‘·T+~. y˚&ç m≈£îÿe>± ñqï s√E\˝À |ü+<äT\T ˙{Ï
>∑T+≥\˝À m≈£îÿe düeTj·T+ >∑&ÉT|ü⁄‘êsTT.
m+<äT≈£î?
ø°\ø£ |ü<ë\T
|ü<ës¡ú+, |ü<ës¡ú dæú‹, |òüTqdæú‹, Á<äedæú‹, yêj·TTdæú‹, ø£D+, yê´|üq+, dü+|”&É´‘·, uÛ≤w”ŒuÛÑeq+,
dü+|”&ç‘· düVü≤» yêj·TTe⁄, ø£s¡>∑≥+, ˙{Ï u≤wüŒ+, <∏äsêàMT≥sY, Á<äMuÛÑeq kÕúq+, eTs¡T>∑T kÕúq+,
ñ‘·Œ‘·q+, >∑Tb˛Ôwüí+, Ç>∑Ts¡T≥.

eTqy˚T+ H˚s¡TÃ≈£îHêï+
|ü<ësêú\T ø£Dì]à‘ê\T
|ü<ës¡+ú ˝Àì ø£D≤\T #ê˝≤ ∫qï$.
|ü<ës¡+ú ˝Àì ø£D≤\ eT<Û´ä ø=+‘· U≤∞ dü\ú + ñ+≥T+~.
eTq #·T≥÷º ñ+&˚ |ü<ës¡ú+
 Á<äe+, yêj·TT |ü<ësêú\˝Àì ø£D≤\T ìs¡+‘·s¡ #·\q+˝À e⁄+{≤sTT.
|ü<ësêú\T |òTü q, Á<äe, yêj·TT dæ‘ú T· \˝À e⁄+{≤sTT.
ø£D≤\ eT<Û´ä Äø£s¸¡ D |òTü q |ü<ësêú\˝À m≈£îÿe>±qT, yêj·TTe⁄\˝À ‘·≈î£ ÿe>±qT, Á<äe |ü<ësêú\˝À eT<Û´ä dü+ú >±qT
e⁄+≥T+~.
|òTü q |ü<ësêú\˝À ø£D≤\T <ä>sZ∑ ¡ <ä>sZ∑ >¡ ± ñ+&ç ˇø£ Áø£eT |ü<‹∆ä ˝À neT] ñ+{≤sTT. yêj·TTe⁄\˝À ø£D≤\T
ùd«#·Ã>¤ ± #·*düT+Ô {≤sTT.
|ü<ësêúìï ˇø£ dæ‹ú qT+&ç eTs=ø£ dæ‹ú ˝ÀøÏ e÷s¡Ãe#·TÃ. dæ‹ú e÷s¡TŒ |”&qÉ +, ñc˛íÁ>∑‘\· ô|’ Ä<Ûës¡|&ü ç
e⁄+≥T+~.
Ç>∑Ts¡T≥ nH˚~ ñ|ü]‘·\ <äè–«wüjT· +. Á<äyêìï y˚&#ç d˚ qæ |ü⁄Œ&ÉT Á<äe+ ñ|ü]‘·\+˝Àì ø£D≤\T X¯øìÔÏ
bı+<ä≥+ #˚‘· n$ ø£D≤\ eT<Û´ä >∑\ Äø£s¸¡ D ã˝≤\qT n~Û>$∑ T+∫ u≤wüŒ dæ‹ú ˝ÀøÏ e÷s¡T‘êsTT.
˙s¡T eTs¡>≥∑ + nH˚~ |ü<ës¡+ú yÓTT‘·+Ô >± »]π> <äè–«wüjT· +. Á<äyê\qT y˚&#ç d˚ qæ |ü⁄Œ&ÉT yêì˝À ø£D≤\T
yÓTT‘·+Ô uÛ≤wüŒ+>± e÷s¡T‘·T+{≤sTT.
ñc˛íÁ>∑‘,· |”&HÉ ê\˝À e÷s¡TŒ\‘√ bÕ≥T>± ñ|ü]‘·\ yÓX’ Ê\´+ ≈£L&Ü Ç–πs Á|üÁøÏjT· ô|’ Á|üu≤Û e+ #·÷|ü⁄‘êsTT.
>±*˝Àì ˙{Ï Ä$] XÊ‘êìï ÄÁs¡‘∆ · n+{≤s.

nu´ÑÛ düHêìï yÓTs¡T>∑T |üsT¡ #·T≈£î+<ë+

1. øÏ+~ yê{Ïì $e]+#˚ ø£è‘ê´\qT ‘Ó\|ü+&ç. x ª ¢ « |

n. ø£D≤\ #·\q+ Ä. ø£D≤\ eT<Ûä´ Äø£s¡¸D Ç. ø£D≤\ eT<Ûä´ düú\+

2. yê´|üq <Ûäs¡à+ Ä<Ûës¡+>± |ü<ës¡ú \ø£åD≤\qT $e]+#·+&ç. x ª ¢ « |

3. ªª˙{Ï˝À #·¬øÿs¡ ø£*|æq|ü⁄&ÉT Á<ëeD+ |òüTq |ü]e÷D+ ô|s¡>∑<äT.µµ á yêø£´+ dü¬s’q<ë? ø±<ë? ø±s¡D≤ìï
‘Ó\Œ+&ç. #·¬øÿs¡, ˙{Ï |ü]e÷D≤\qT <äèwæº˝À ô|≥Tº≈£îì ô| yêø±´ìï >∑T]+∫ yê´U≤´ì+#·+&ç. x ª ¢ « |

4. |ü<ës¡ú dæú‹˝À e÷s¡TŒ »]–q|ü⁄&ÉT <ëì Á<äe´sê•˝À e÷s¡TŒ ñ+≥T+<ë? ñ<ëVü≤s¡D‘√ $e]+#·+&ç.
x ª ¢ « |

5. nìï |ü<ësêú\T y˚&ç #˚dæq|ü⁄&ÉT |òüTq dæú‹ qT+&ç Á<äe dæú‹øÏ, Á<äe dæú‹ qT+&ç yêj·TTdæú‹øÏ e÷s¡T‘êj·÷?
$e]+#·+&ç. x ª ¢
«

6. øÏ+~ yêìì ìs¡«∫+#·+&ç. x ª ¢ « |

n. Á<äMuÛÑeq kÕúq+ Ä. eTs¡T>∑T kÕúq+ Ç. Ç>∑Ts¡T≥

7. øÏ+<ä Çe«ã&çq yêø±´\qT dü]#˚j·T+&ç. x ª ¢ « |

n. yê‘êes¡D |”&Éq+˝À e<ä› ˙s¡T eTs¡T>∑TqT.

¬ ­ ­ ® y

Ä. Á<äe+ ñc˛íÁ>∑‘· eTs¡T>∑T kÕúq+ <ë{Ïq ‘·s¡Tyê‘· e÷Á‘·y˚T Á<äe+ Ç>∑Ts¡T‘·T+~.

Ç. |òüTq |ü<ësêú\˝À ø£D≤\ eT<Ûä´ m≈£îÿe düú\+ ñ+≥T+~.
á.yêj·TT |ü<ësêú\˝À ø£D≤\ eT<Ûä´ ã\yÓTÆq Äø£s¡¸D ã\+ ñ+≥T+~.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
8. y˚&ç>± ñqï ª{°µì ø£|ü⁄Œ‘√ b˛*Ãq|ü⁄Œ&ÉT kÕdüsY‘√ ‘·«s¡>± Á‘ê>∑e#·TÃ. m+<äT≈£î? x ª ¢ « |

9. ˙s¡T |òüT˙uÛÑ$+∫ eT+#·T>± e÷s¡T‘·T+~. á Á|üÁøÏj·T˝À ñc˛íÁ>∑‘· ........... x ª ¢

«

n. ø√˝ÀŒ‘·T+~ Ä. Á>∑Væ≤düTÔ+~ Ç. e÷s¡TŒ ñ+&É<äT

á.Äj·÷ |ü]dæú‘·T\qT nqTdü]+∫ Á>∑Væ≤+#·≥+ ø±ì ø√˝ÀŒe≥+ ø±ì »s¡T>∑T‘·T+~
10. øÏ+<ä Çe«ã&çq ñc˛íÁ>∑‘·\qT ôd*‡j·Tdt &çÁ^\˝ÀøÏ e÷s¡Ã+&ç. x ª ¢ « |

n. ¯
Ä.° ± ‘ ² ³ ­ ‘

11. øÏ+<ä Çe«ã&çq ñc˛íÁ>∑‘·\qT ¬ø*«Hé &çÁ^\˝ÀøÏ e÷s¡Ã+&ç. x ª ¢

«

n. ¯
Ä. ³ ® y ± ´ ³ ® y

12. U≤∞\qT |üP]Ô #˚j·T+&ç. x ª ¢ « |

n. |ü<ësêúìï ˇø£ dæú‹ qT+&ç eTs=ø£ dæú‹˝ÀøÏ e÷s¡Ã&ÜìøÏ .............qT ‘·–Z+#ê*. ˝Ò<ë...........qT
ô|+#ê*.
Ä. |òüTq|ü<ës¡ú+ Á<äedæú‹˝ÀøÏ e÷s¡≈£î+&ÜH˚ H˚s¡T>± yêj·TTdæú‹˝ÀøÏ e÷s¡&Üìï ............ n+{≤+.
13. øÏ+~ yê{Ïì »‘·|üs¡#·+&ç. x ª ¢
«

1. Á<äe dæú‹ qT+&ç yêj·TT dæú‹øÏ e÷s¡TŒ ( ) yêj·TTe⁄ „ µ

2. dü+|”&É´eTT ø±ø£b˛e≥+ ( ) |òüTq dæú‹ £ µ

3. M˝…’q+‘· $düÔ]+#·≥+ ( ) ø£D+ ¶ µ

4. |ü<ës¡ú+˝À uÛ≤>∑+ ( ) Ç>∑Ts¡T≥ ƒ µ

14. n‘·Ôs¡T ñ+∫q kÕúq+ qT+&ç ø=ìï MT≥s¡¢ <ä÷s¡+ es¡≈£î yêdüqqT >∑T]Ô+#·>∑\+. m+<äT≈£î? x ª ¢ · ¸ ª ¢
«

15. X¯Øs¡+ô|’ y˚&ç ˙s¡T ø£Hêï ˙{Ï Ä$] ( ) m≈£îÿe >±j·T+ ø£\T>∑CÒdüTÔ+~. m+<äT≈£î? x ª ¢

·
¸ ª ¢ « |

16. |òüTq, Á<äe, yêj·TTdæú‘·T\˝À ø£D≤\ neT]ø£qT #·÷ù| qeT÷HêqT s¡÷bı+~+#·+&ç. x ª ¢ ¹ |

17. X¯Øs¡+˝Àì #ÓeT≥ <ë«sê eTq X¯Øs¡ ñc˛íÁ>∑‘·qT ìj·T+Á‹+#˚ Á|üÁøÏj·TqT ˙e⁄ m˝≤ Á|üX¯+dækÕÔe⁄?
x ª ¢ º |

eTq #·T≥÷º ñ+&˚ |ü<ës¡ú+

 n<Ûë´j·T+
2 #·\q+
ª#· \ q+µ ˝Ò < ë ª>∑ e Tq+µ eTq≈£ î u≤>±
|ü]#·j·TeTTqï uÛ≤eq. eTqTwüß\T, yêVü≤Hê\T,
s¬ fi’ ó¯ ,¢ $e÷Hê\T, |ü≈îå£ \T, es¡¸|⁄ü ∫qT≈£î\T, >±*˝ÀøÏ
$dæ ] q edü T Ô e ⁄\T yÓ T T<ä ˝ … ’ q e˙ï #· \ q+˝À
ñ+&É{≤ìï eTq+ >∑eTìdü÷ÔH˚ ñ+{≤+. uÛÑ÷$T
#·\q+˝À ñ+&É≥+e˝Ò¢ dü÷s√´<äj·T+, dü÷sê´
düeÔ Tj·T+, ãTT‘·Te⁄\˝À e÷s¡TŒ\T dü+uÛ$Ñ düTHÔ êïj·Tì
eTq≈£î ‘Ó\TdüT.
uÛ÷Ñ $T #·\q+˝À ñqï|üŒ{Ïø,° Ä #·\Hêìï eTq+
m+<äT≈£î >∑T]Ô+#·˝øÒ b£ ˛‘·THêï+?
MT ‘·s>¡ ‹∑ >∑~ >√&É\T #·\q+˝À ñHêïj·÷?
˝Òyê? m+<äT≈£î?
ìX¯Ã\ dæ‹ú ˝À ñqï s¬ \’ T˝À MTs¡T ≈£Ls=Ãì
ñqï|ü&ÉT n~ ø£<äT\T‘·Tqï nqTuÛÑ÷‹ì
m|ü&ÓH’ ê bı+<ësê? m+<äT≈£î?
ô|’ Á|üX¯ï\≈£î düe÷<ÛëHê\T ‘Ó*j·÷\+fÒ
ªªkÕù|ø£å+µµ (
» ¼ ½ ¾
), ªª#·\q+µµ (
¿ À Á ¼ Â Ã
) nH˚
¿ À
|ü<ë\qT, yê{Ï eT<Ûä´>∑\ dü+ã+<Ûëìï ne>±Vü≤q
#˚düTø√yê*.
¬>©*jÓ÷ ìs¡«Væ≤+∫q ªª@≥yê\T ‘·˝≤\ô|’
ã+‹ #·\Hê\µµ Á|üjÓ÷>±\ e\¢ #·\Hêìï >∑T]+∫
ne>±Vü≤q ô|]–+~. $$<Ûä s¡ø±\ #·\Hê\qT
$e]+#·&É+˝À ªªkÕù|ø£å+µµ nH˚ |ü<ä+ eTTK´ bÕÁ‘·
eVæ≤düTÔ+~. n+<äTe\¢ ªªkÕù|ø£å+µµ nH˚ |ü<ëìï
≈£åîDí+>± ns¡ú+ #˚düTø√yê*‡ ñ+~.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
È É Ê Ë Ì Í Î
kÕù|ø£å+ n+fÒ @$T{Ï?
ì‘· ´ J$‘· + ˝À eTq n_Û Á bÕj· ÷ \qT
yÓ \ ¢ & ç + #· & ÜìøÏ eTq+ s¡ ø £ s ¡ ø ±\ yêø±´\qT
$ìjÓ÷–düTÔ+{≤+. ˇø£ yêø£´+ ns¡ú+ n+<äT˝À
$ìjÓ÷–+∫q |ü<ë\ eT<Ûä´ dü+ã+<Ûä+ MT<ä
Ä<Ûës¡|ü&ç e⁄+≥T+~ ø£<ë!
Á|ü‹ yêø±´ìøÏ ns¡ú+ ñ+≥T+<ë?
ªñ+&É < ä T nì dü Œ wü º + >± #Ó | ü Œ e#· T õ.
ns¡∆e+‘·yÓTÆq |ü<ë\qT m+|æø£ #˚dæ yê´ø£s¡D
dü ÷ Á‘ê\qqTdü ] +∫ yêø±´ìï ì]à+∫Hê,
ˇø=ÿø£ÿkÕ] yêø£´+ ns¡∆s¡Væ≤‘·+>± ñ+&Ée#·TÃ.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ªª˙s¡T Á‹uÛÑTC≤ø±s¡+>± ñ+~µµ nH˚
yêø£´+ ns¡∆s¡Væ≤‘·+>± ñ+~.
yêø£´+˝À yê&çq |ü<ë\ eT<Ûä´ dü+ã+<Ûä+
ñqï|ü&ÉT e÷Á‘·y˚T Ä yêø£´+ ns¡∆e+‘·+>±
à Ä
ñ+≥T+~.
n<˚ $<Ûä+>± ì‘·´J$‘·+˝À eTq+ yê&˚ ø=ìï
yêø±´\ ns¡+ú dü+<äsꓤìï ã{Ϻ e÷s¡T‘·÷ ñ+≥T+~.
øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D\qT |ü]o*<ë›+.
≈£î&ç ` m&ÉeT
|ü≥+ 1 ˝À #·÷|æq $<Ûä+>± nH˚ Ç<äs› T¡
Ç
Å Æ
e´≈£îÔ\T s√&ÉT¶ô|’ m<äT¬s<äTs¡T>± q&ÉTdüTÔHêïs¡T.
 ì\ã&çq e´øÏÔ øÏ+~ yÓ’|ü⁄ ñqï≥T¢ nì|ædüTÔ+~.
n<˚$<Ûä+>± \ e<ä› ì\ã&çq e´≈£îÔ\≈£î ≈£L&Ü
Ï Ð Ñ

ô|’øÏ, øÏ+~øÏ nìï ~X¯\T ˇø£{Ï>± ñ+&Ée⁄.

ô|’øÏ, øÏ+~øÏ nH˚ ~X¯\T >√¢ãTô|’ eTq+
mø£ÿ&ÉTHêïeTH˚ <ëìì ã{Ϻ e÷s¡‘êsTT.
á e÷s¡TŒ\T m+<äT≈£î ekÕÔsTT?
|ü≥+ 1
øÏ+~ yêø±´ìøÏ nsê∆ìï |ü]o*+#·+&ç.
Á|üXï¯ : Ç\T¢ s√&ÉTø¶ Ï m≥TyÓ|’ ⁄ü ñ+~? ≈£î&çyb’Ó Õ,
m&ÉeTyÓ’bÕ?
ô|’ Á|üXï¯ ≈£î s¬ +&ÉT düe÷<ÛëHê\T+{≤sTT. e´øÏøÔ Ï
Å

Ç\T¢ ≈£î&çyÓ’|ü⁄ ñ+fÒ, e´øÔÏøÏ Ç\T¢ m&ÉeTyÓ’|ü⁄

Ç

ñ+~ ø£<ë! Bìì ã{Ϻ Ç\T¢ @yÓ’|ü⁄q ñqï<äH˚~

|ü]o\≈£îì |üs¡+>± kÕù|ø£åyÓTÆq~. nq>± ˇø£
e´øÏÔ|üs¡+>± ≈£î&ç, m&ÉeT\qT ìs¡ísTT+#ê\+fÒ
yÓTT<ä≥ n‘·qT q&ÉTdüTÔqï ì]›wüº ~X¯qT m+|æø£
#˚düTø√yê*. Ä ~X¯ Ä<Ûës¡+>± e÷Á‘·y˚T ≈£î&ç,
m&ÉeT\qT y˚s¡T #˚j·T>∑\T>∑T‘ê+.
Ç|ü&ÉT sêÁ‘ê ˝Òø£ |ü>∑˝≤?
|ü≥+`2
á Á|üX¯ï≈£î düe÷<Ûëq+ eTq+ mø£ÿ&É ñ+&ç
uÛÑ÷$T >√fi≤ø±s¡+>± ñ+<äì eTq≈£î ‘Ó\TdüT.
á Á|üX¯ï n&ç>±eTqï <ëìô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+≥T+~.
n+<äTe\¢ uÛ÷Ñ ñ|ü]‘·\+ô|’ ^dæq \+ã ~X¯ uÛ÷Ñ $T
ôV≤’ <äsêu≤<é˝À Á|üdTü ‘Ô +· |ü>˝∑ ‘’… ,˚ q÷´j·÷sYÿ˝À sêÁ‹
MT<ä n~ ^dæq düú\+ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç e⁄+≥T+~.
ne⁄‘·T+~. ìC≤ìøÏ sêÁ‹, |ü>∑\T nH˚$ kÕù|ø£å
uÛ≤eq\T ø±ã{Ϻ uÛÑ÷$Tô|’ eTq+ mø£ÿ&É ñ+&ç ø±ã{Ϻ uÛÑ÷ñ|ü]‘·\+ô|’ @ kÕúHêìï Ä<Ûës¡+
á Á|üX¯ï n&ç>±yÓ÷ ‘Ó*j·Tø£b˛‘˚ á Á|üX¯ï≈£î #˚düTø=ì ~X¯qT #Ó|ü⁄‘·THêïyÓ÷ ‘Ó*j·Tq+‘· es¡≈£î
düe÷<Ûëq+ Çe«˝Ò+. ô|’øÏ, øÏ+~øÏ nH˚ ~X¯\≈£î ns¡ú+ ˝Ò<äT.
ô|’øÏ ` ÁøÏ+<ä≈£î bı&Ée⁄, bı{Ϻ nH˚ uÛ≤eq\ nsêúìï ø=ìï
ô|’øÏ, øÏ+<ä≈£î nH˚ ~X¯\T @ Á|ü<˚X¯+˝À ñ<ëVü≤s¡D\‘√ MT ‘·s¡>∑‹˝À #·]Ã+#·+&ç.
ñqïyê]¬ø’Hê ˇπø $<Ûä+>± ñ+{≤j·÷? á |ü<ë\T kÕù|ø£yå TÓ qÆ yê? ø±yê?
|ü≥+`2qT |ü]o*+#·+&ç. #·\q+ kÕù|ø£åyÓTÆq~
>√¢ãTô|’ e<ä› ì\ã&çq e´øÏÔøÏ >√¢ãT≈£î ‘êqT
≈£î&ç, m&ÉeT— ô|’øÏ, øÏ+<ä≈£î— bı&Ée⁄, bı{Ϻ nH˚
Å

ô|’ yÓ’|ü⁄≈£î ñqï≥T¢, e<ä› ì\ã&çq e´øÏÔ øÏ+<ä≈£î

Ç

|ü<ë\ ˝≤>± ªª#·\q+µµ ≈£L&Ü |ü]o\≈£îì |üs¡+>±

ñqï≥T¢ ø£qã&ÉT‘·T+~. BìøÏ e´‹πsø£+>± e<ä› Ç

kÕù|ø£åyÓTÆq~>± ñ+≥T+~. Bì >∑T]+∫ $es¡+>±

ì\ã&çq e´øÏÔøÏ ‘êqT ô|’ yÓ’|ü⁄ ñqï≥T¢, e<ä›
‘Ó\TdüTø=+<ë+.
Å

#·\q+
 ª#·\q+µ nH˚ uÛ≤eqqT ns¡ú+ #˚düTø√e&ÜìøÏ, øÏ+~ }Vü‰‘·àø£ ø£è‘ê´ìï |ü]o*+#·+&ç.
|ü≥+`3˝À #·÷|æq≥T¢ s√&ÉT¶ |üø£ÿq ì\ã&çq lqT, k˛y˚Twt\ eT<Ûä´ dü+uÛ≤wüDqT >∑eTì+#·+&ç.

‘·÷s¡TŒ
k˛y˚Twt

lqT

|ü≥+ 3 : k˛y˚Twt <äècÕº´ #·\Hê\T

lqT : #·\q+ |üs¡+>± #Ó≥Tº @ dæú‹˝À
ñ+~?
k˛y˚Twt : #Ó≥Tº ìX¯Ã\dæú‹˝À ñ+~.
lqT : #·\q+ |üs¡+>± ø±s¡T @ dæú‹˝À
ñ+~?
k˛y˚Twt : ø±s¡T ‘·÷s¡TŒ ~X¯˝À #·*k˛Ô+~.
lqT : ø±s¡ T ˝À ñqï Á&Ó ’ e s¡ T ,
Á|üj·÷DÏ≈£î&ÉT #·\q+ |üs¡+>± @
dæú‹˝À ñHêïs¡T?
k˛y˚Twt : yês¡ T ≈£ L &Ü, ø±s¡ T ˝≤>±H˚
#·*düTÔHêïs¡T.
lqT : ø±s¡T, Á&Ó’es¡T, Á|üj·÷DÏ≈£î&ÉT
#· * dü T Ô H êïs¡ ì ˙e⁄ m˝≤
#Ó|üŒ>∑\e⁄?
k˛y˚Twt : eTq |üs¡+>± #·÷dæq|ü⁄&ÉT ø±s¡T,
Á&Ó’es¡T, Á|üj·÷DÏ≈£î\ kÕúq+˝À
ø±\+‘√ bÕ≥T e÷s¡TŒ edüTÔ+~.
ø£qTø£ yês¡T #·\q+˝À ñHêïs¡ì
#Ó|üŒe#·TÃ.

|ü&ÉeTs¡

Á|üj·÷DÏ≈£î&ÉT
Á&Ó’es¡T

|ü≥+ 4 Á|üj÷· DÏ≈î£ ì <äècÕº´ #·\Hê\T

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 |ü ≥ + 4qT #· ÷ &É + &ç . Ç|ü ⁄ Œ&É T Á&Ó ’ e s¡ T , #· \ Hêìï eTq+ @ $<Û ä + >± ne>±Vü ≤ q
Á|üj·÷DÏ≈£î\ eT<Ûä´ dü+uÛ≤wüDqT >∑eTì+#·+&ç. #˚düT≈£î+{≤+?
Á&Ó’es¡T : #·\q+ |üs¡+>± #Ó≥Tº @ dæú‹˝À <ä÷s¡+`kÕúqÁuÛ+Ñ X¯+ Ò Ó Ô Õ Ö × Ø Ù Ú Û Ó Ô Õ Ü × Ý Ù Ú Þ Ú Ø Ö ß

ñ+~? ø£è‘·´+ ` 1
Á|üj·÷DÏ≈£î&ÉT : #Ó≥Tº |ü&ÉeTs¡ ~X¯˝À #·*düTÔ+~. Á|ü j · ÷ DÏ + #˚ e÷sêZ ì ï ^j· T &É + `<ä ÷ s¡ + ,
Á&Ó’es¡T : #·\q+ |üs+¡ >± s√&ÉT¶ Á|üøÿ£ ì\ã&ɶ kÕúqÁuÛÑ+XÊ\ eT<Ûä´ ‘˚&ÜqT >∑eTì+#·&É+.
e´≈£îÔ\T @ dæú‹˝À ñHêïs¡T? ˇø£ ã+‹ì rdüTø=ì øÏå‹» ‘·˝≤ìøÏ ø=+‘·
ø√D+ #˚ùd $<Û+ä >± $düs+¡ &ç. ã+‹ Á|üj÷· DÏ+∫q
Á|üj·÷DÏ≈£î&ÉT : e´≈£ î Ô \ T |ü & É e Ts¡ ~X¯ ˝ À e÷sêZìï >∑eTì+∫ ‘Ó\¢ ø±–‘·+ô|’ Ä e÷sêZìï
#·*düTÔHêïs¡T. ^j·T+&ç.
Á&Ó’es¡T : #·\q+ |üs¡+>± Hê dæú‹ @$T{Ï? |ü≥+ 5 ã+‹ >±*˝À Á|üj·÷DÏ+∫q e÷sêZìï
‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. ìØí‘· ø±\+˝À ã+‹ Á|üj·÷DÏ+∫q
Á|üj·÷DÏ≈£î&ÉT : ˙e⁄ ìX¯Ã\ dæú‹˝À ñHêïe⁄. e÷s¡Z+ yÓTT‘·Ô+ bı&Ée⁄qT <ä÷s¡eTì, ì]∆wüº ~X¯˝À
edüTÔe⁄ ø£~*q ø£ìwü˜ <ä÷sêìï kÕúqÁuÛÑ+X¯eTì
Á&Ó’es¡T : #·\q+ |üs¡+>± ø±s¡T #·\q dæú‹ n+{≤+.
@$T{Ï?
Á|üj·÷DÏ≈£î&ÉT @ düe÷<Ûëq+ ÇkÕÔ&√ MT≈£î á

‘Ó\TkÕ? Bìì ˙ ùdïVæ≤‘·T\‘√ #·]Ã+#·+&ç.

ô|’ dü+uÛ≤wüD\ qT+&ç, k˛y˚Twt |üs¡+>± #Ó≥Tº
ìX¯Ã\dæú‹˝À ñ+fÒ, Á|üj·÷DÏ≈£î&ç |üs¡+>± #Ó≥Tº
|ü&ÉeTs¡ ~X¯˝À #·\q+˝À ñ+~ nì ‘Ó\TdüTÔ+~. |ü≥+ 5 : <ä÷s¡+ ` kÕúqÁuÛ+Ñ X¯+
edü T Ô #· \ q+, |ü ] o\≈£ î &ç ô |’ Ä<Û ë s¡ | ü & ç
ñ+≥T+~. ø±ã{Ϻ ª#·\q+µ nH˚~ |ü]o\≈£î&ÉT, |ü≥+ 5qT |ü]o*+∫ <ä÷s¡+ kÕúqÁuÛÑ+X¯+ à á â Æ

#·*+#˚ edüTÔe⁄\ ñeTà&ç <Ûäs¡à+. à Å

\ eT<Ûä´ ‘˚&ÜqT >∑eTì+#·+&ç.
Ç

kÕúqÁuÛÑ+X¯+ ˇø£ dü~X¯ sê• . ˇø£

Ç|ü&ÉT edüTeÔ ⁄ #·\Hêìï eTq+ ìs¡«∫+#·>\∑ +.
ã ä å æ ç è é ê

uÛ Ö ‹ø£ dü + <ä s ꓤ ì ï $e]+#· & ÜìøÏ ø=ìï

|ü]o\≈£î&ç |üs¡+>± ˇø£ edüTÔ kÕúq+ ø±\+‘√ uÛÖ‹ø£sêX¯ó\ |ü]e÷D+‘√ bÕ≥T yê{Ï ~X¯\qT
bÕ≥T ìs¡+‘·s¡+ e÷s¡T‘·÷ ñ+fÒ Ä edüTÔe⁄ ≈£L&Ü |ü]>∑Dq˝ÀìøÏ rdüTø√e\dæ ñ+≥T+~.
#·\q+˝À ñ+~ n+{≤+. n˝≤+{Ï uÛÖ‹ø£ sêX¯ó\H˚ dü~X¯\T ã ä å æ ç è é ë ê

>∑eTìø£: @ edüTÔe⁄HÓ’Hê |ü]o\Hê _+<äTe⁄>± n+{≤+. ~X¯ nedüs+¡ ˝Òì uÛÖ‹ø£sê•ì n~X¯ ã ë æ ì í

rdüTø√e#·TÃ.
î

n+{≤+. <ä÷s¡+ ˇø£ n~X¯ nì eTq+

ì é ê

#Ó|üŒe#·TÃ.
#·\q+
 dü~X¯qT ~X¯>∑\ πsU≤K+&É+‘√ dü÷∫kÕÔ+.
πsU≤K+&É+ bı&Ée⁄ dü~X¯sê• |ü]e÷D≤ìï u≤D+ Ä˝À∫+#·+&ç ` #·]Ã+#·+&ç
>∑Ts¡TÔ dü~X¯sê• ~X¯qT ‘Ó*j·TCÒkÕÔsTT. _+<äTe⁄ ˇø£ edüTeÔ ⁄ ø=+‘· <ä÷s¡+ Á|üj÷· DÏ+∫ ‹]–
ï

qT ª‘√ø£µ ˝Òø£ ‘=* _+<äTeì, qT ª‘·\µ ˝Òø£

Å
ï ï
Ç
ï

ãj· T \T<˚ ] q #√≥Tπ ø #˚ s ¡ T ≈£ î +fÒ <ëì

‘·T~ _+<äTeì n+{≤+. kÕúqÁuÛ+Ñ X¯yTÓ +‘·?á dü+<äsꓤìøÏ ì» J$‘·+˝Àì
ˇø£ ñ<ëVü≤s¡D Çe«+&ç.
<ä÷s¡+, kÕúqÁuÛÑ+XÊ\ |ü]e÷D≤\T m|ü⁄Œ&ÉT
düe÷qeTe⁄‘êsTT?
düsêdü] e&ç ` düsêdü] y˚>∑+
ô|’ }<ëVü≤s¡D˝À (|ü≥+`5) edüTÔe⁄ Å á
Ç

Ò ñ ò Ú ó × ô Ú Õ Ü Ú Ú õ Û ñ ò Ú ó × ô Ú ö Ú Ý ÷ Ù Ô Ö ø ß

ø£~*q <ä÷sêìï ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. n˝≤π> nH˚~ Å

Ç

ªª>√<ëe] mø˘‡Áô|dtµµ ¬s’\T $XÊK|ü≥ºD+˝À

edüTÔe⁄ ‘=*kÕúq+ qT+&ç ‘·T~kÕúq+ øÏ
à Å â à
Ç

â
kÕj·T+Á‘·+ 5 >∑+≥\≈£î ãj·T\T<˚] eTs¡Tdü{Ï s√E
^dæq düs¡fi¯πsK. Ç~ edüTÔe⁄ bı+~q kÕúqÁuÛÑ+XÊìï ñ<äj·T+ 5 >∑+≥\≈£î ôV’≤<äsêu≤<é≈£î (|ü≥+ 7˝À
dü÷∫düTÔ+~. #·÷|æq $<Ûä+>±) #˚s¡T≈£î+≥T+~.
MT≥s¡T nH˚~ <ä÷s¡+ ˝Ò<ë kÕúqÁuÛÑ+XÊìøÏ á ð

$XÊK|ü≥Dº +
Á|üe÷D+ <ä÷sêìï ‘Ó\Œ&ÜìøÏ øÏ˝À MT≥s¡T,
ôd+{°MT≥s¡T e+{Ï Á|üe÷D≤\qT ≈£L&Ü eTq+
ñ|üjÓ÷–kÕÔs.
1 øÏ.MTR 1000MT
1 MT. R 100 ôd+.MT. $»j·Tyê&É
ø£è‘·´+ - 2 ôV’≤<äsêu≤<é
kÕúqÁuÛÑ+X¯ dü~X¯\qT ^j·T&É+
6 (m), 6 (_) |ü{≤\˝À #·÷|æq $<Ûä+>± ˇø£ |ü≥+ 7
ø±s¡T $$<Ûä e÷sêZ˝À¢ #·*düTÔ+~. nH˚ Å Æ
Ç

$XÊK|ü ≥ º D + qT+&ç $»j· T yê&É ≈ £ î ,

_+<äTe⁄\T ø±s¡T jÓTTø£ÿ ‘=*, ‘·T~ kÕúHê\qT $»j· T yê&É qT+&ç ôV’ ≤ <ä s êu≤<é ≈ £ î eT]j· T T
dü÷∫ùdÔ á s¬ +&ÉT dü+<äsꓤ\≈£î kÕúqÁuÛ+Ñ X¯ dü~X¯\qT $XÊK|ü≥ºD+ qT+&ç ôV’≤<äsêu≤<é≈£î kÕúqÁuÛÑ+X¯
^j·T+&ç. dü~X¯\qT ^j·T+&ç.
kÕ<Ûës¡D+>± <ä÷s¡+, kÕúqÁuÛÑ+X¯+ ¬s+&É÷ $XÊK|ü≥Dº + qT+&ç ôV≤’ <äsêu≤<é≈î£ >∑\ yÓTT‘·+Ô
ø±\+ô|’ Ä<Ûës¡|ü&˚ uÛÖ‹ø£ sêX¯ó\T. <ä÷s¡+ 720 øÏ.MT. nì uÛ≤$<ë›+. ¬s’\T
Á|üj·÷DÏ+∫q ø±\+ 12 >∑+≥\T nqTø=+fÒ, ¬s’\T
Á|ü‹ >∑+≥˝À Á|üj·÷DÏ+∫q <ä÷s¡yÓT+‘·?
Á|ü‹ >∑+≥˝À ¬s’\T Á|üj·÷DÏ+#˚ <ä÷s¡+
R 720 øÏ. MT. /12 >∑+≥\TR60 øÏ. MT./>∑+≥
¬s’\T Á|ü‹ >∑+≥˝Àq÷ K∫Ñ·+>± 60 øÏ. MT.
|ü≥+`6 (m) |ü≥+ 6(_) Á|üj·÷DÏ+∫+<äì MTs¡T #Ó|üŒ>∑\sê?
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 MTs¡T ìdü‡+<˚Vü≤+>± ªø±<äTµ nH˚ düe÷<Ûëq+ e&ç eT]j·TT y˚>∑+ Ò ù Ü Ú Ú õ × Ø õ ö Ú Ý ÷ Ù Ô Ö ø ß

ÇkÕÔs¡T. ø±s¡D+, ¬s’\T Á|ü‹ >∑+≥˝À Á|üj·÷DÏ+#˚ MTs¡T e&ç, y˚>+∑ \qT ø=\e>∑\sê?
<ä÷s¡+˝À e÷s¡TŒ ñ+&Ée#·TÃ. ø£qTø£ Á|ü‹ >∑+≥˝À e&ç eT]j·TT y˚>∑+ ˇø£fÒHê? y˚s¡T y˚s¡T
¬s’\T Á|üj·÷DÏ+#˚ düsêdü] <ä÷sê\ Ä<Ûës¡+>± <ëì n+XÊ˝≤? m˝≤ #Ó|Œü >∑\e⁄?
düsêdü] e&ç ì ìs¡sí TTkÕÔ+. ø£qTø£ Á|üe÷D ø±\+˝À
e&ç, y˚>±\qT ne>±Vü≤q #˚dTü ø√e&ÜìøÏ øÏ+~
ˇø£ edüTÔe⁄ Á|üj·÷DÏ+#˚ <ä÷sêìï ªªdüsêdü] e&çµµ
ã
 

å é ì
n+{≤+.
 å  å å
ê
ø£è‘ê´\qT #˚<ë›+!
Á|üj·÷DÏ+∫q yÓTT‘·Ô+ <ä÷s¡+ e&çì ø=\e&É+
düsêdü] e&ç Á|üj·÷DÏ+∫q ø±\+ bÕsƒX¡ Ê\ Ä≥dü\ú +˝Àì 50MT≥s¡¢ eT<Û´ä <ä÷s¡+
ô|’ ñ<ëVü ≤ s¡ D ˝À $XÊK|ü ≥ º D + qT+&ç >∑\ ¬s+&ÉT ÁbÕ+‘ê\qT \qT >∑T]Ô+#·+&ç. Å Æ
Ç

ôV≤’ <äsêu≤<é es¡≈î£ #˚dqæ Á|üj÷· D+˝À s¬ \’ T bı+~q ø=+<äsT¡ $<ë´s¡T\ú qT ÁbÕ+‘·+ e<ä,› eT]ø=+<ä]ì Å

kÕúqÁuÛÑ+X¯+ düTe÷s¡T>± (<äøÏåD ` |ü&ÉeTs¡ ~X¯˝À) Ç

ÁbÕ+‘·+ e<ä› kÕº|tyê#Y\‘√ ñ+&ÉeTHê*. #˚‹‘√

360 øÏ.MT. ñ+<äqTø=+fÒ. Á|ü‹ >∑+≥˝À ¬s’\T MTs¡T X¯ã›+ #˚j·T>±H˚ e<ä› >∑\ $<ë´s¡Tú\T Å
Ç

bı+~q kÕúqÁuÛÑ+X¯yÓT+‘·? yÓ’|ü⁄ |ü]¬>‘·Ô&É+ ÁbÕs¡+_ÛkÕÔs¡T. n<˚ düeTj·T+˝À Ç

¬s’\T Á|ü‹ >∑+≥˝À bı+~q kÕúq ÁuÛÑ+X¯+ R e<ä› >∑\ $<ë´s¡Tú\T kÕº|tyê#YqT ÄHé #˚kÕÔs¡T.
360 øÏ.MT./ 12 >∑+≥\T (<äøÏåD`|ü&ÉeTs¡)
R 30 øÏ.MT./>∑+.(<äøDåÏ `|ü&eÉ Ts¡) ≈£î düe÷q+. Å
e<ä›qT+&ç |üs¡T¬>‘·TÔ‘·÷ edüTÔqï Á|ü‹ $<ë´]ú
Á|üe÷Dø±\+˝À ˇø£ edüTÔe⁄ bı+~q kÕúq Å
qT+&ç øÏ >∑\ <ä÷sêìï |üP]Ô#˚j·TT≥≈£î |ü{Ϻq
Ç

ÁuÛ+Ñ XÊìï düsêdü] y˚>+∑ n+{≤+.

ã
 

å é ì  å ä å
î

è æ  ç  ê
ø±˝≤ìï >∑D+Ï #·&ÜìøÏ e<ä› ˇø£ $<ë´]ú ñ+&˚≥≥T¢ Ç

Ç~ ≈£L&Ü ˇø£ dü~X¯. düsêdü] y˚>∑+ kÕúqÁuÛÑ+X¯ #·÷&É+&ç.

~X¯˝ÀH˚ ñ+≥T+~. Å
qT+&ç ãj·T\T<˚]q Á|ü‹$<ë´]ú e<ä›≈£î Ç

kÕúqÁuÛÑ+X¯+ #˚s&¡ ÜìøÏ |ü{qºÏ ø±˝≤ìï á øÏ+~ |ü{øºÏ ˝£ À qyÓ÷<äT

düsêdü]y˚>∑+
Á|üj·÷DÏ+∫q ø±\+ #˚j·T+&ç.
düsêdü] e&ç, düsêdü] y˚>∑+ nH˚ ¬s+&ÉT $<ë´]ú ú
ì #˚s¡T≥≈£î |ü{Ϻq ø±\+( ) e&ç( ) û ü ý þ ÿ

uÛÖ‹ø£sêX¯ó\T ìØí‘· ø±\+˝À edüTÔe⁄ #·\Hêìï Å
¿


$e]kÕÔsTT. ˇø£ ì]úwüº düeTj·T+ e<ä› edüTÔe⁄ Å  ¿  

#·\Hêìï Ç$ $e]+#·˝Òe⁄. Å  ¿  

Ä˝À∫+#·+&ç ` #·]Ã+#·+&ç Å
qT+&ç øÏ @ $<ë´]ú nsTT‘˚ ‘·≈£îÿe
Ç

ˇø£ ø±s¡T 5 >∑+≥˝À¢ 200 øÏ.MT. <ä÷s¡+ düeTj·T+˝À #˚s¡T≈£îHêï&√ Ä $<ë´]ú n‘·´~Ûø£ e&çì
ø£*–j·TTHêï&Éì ‘Ó\TdüT≈£î+{≤+.
Á|üj÷· DÏùd,Ô <ëì düsêdü] e&ç m+‘·?
@ dü+<äs“¡ +¤ ˝À düsêdü] y˚>+∑ X¯Sq´eTe⁄‘T· +~? y˚>±ìï ø=\e&É+
ˇø£ e´øÏÔ ø±s¡T˝À 25 >∑+≥\T Á|üj÷· DÏ+#ê&ÉT. Å
qT+&ç øÏ eT<Ûä´ düe÷+‘·s¡+>± es¡Tdü\qT
Ç

ø±s¡T z&√MT≥sY˝À ‘=*, ‘·T~ Ø&ç+>∑T\T ^dæ $<ë´s¡Tú\qT es¡Tdü\˝À |ü]¬>‘˚Ô $<Ûä+>± ô|’q
es¡Tdü>± 4849 eT]j·TT 5549>± nsTT‘˚ |üP]Ô #˚dæq ø£è‘ê´ìï ‹]– ìs¡«Væ≤+#ê*. (nq>± Á|ü‹
Á|üj÷· D+˝À n‘·ì düsêdü] e&ç m+‘·? $<ë´]ú qT+&ç ì #˚s¡T≥≈£î düe÷q <ä÷sêìï,
Å
Ç

‘·qøπ øπ {≤sTT+∫q es¡Tdü\˝À |ü]>¬ ‘˚˝Ô ≤ #·÷&Ü*.)

#·\q+
 Á|ü‹ $<ë´]ú qT+&ç ≈£î #˚s¡T≥≈£î |ü{Ϻq
Å
Ç

düeTj·÷ìï ô|’q dü÷∫+∫q |ü{Ϻø£`1˝À qyÓ÷<äT

#˚dæ, Á|ü‹ $<ë´]ú y˚>±ìï >∑DÏ+#·+&ç. @ $<ë´]ú Å

qT+&ç ì ‘·≈£îÿe düeTj·T+˝À, ìs¡ísTT+∫q

Ç


<ä÷s¡+
es¡Tdü\˝À |ü]¬>‘êÔ&√ Ä $<ë´]ú n~Ûø£ y˚>±ìï
ø£*–j·TTHêï&Éì n+{≤+. 

ô|’ ¬s+&ÉT ø£è‘ê´\˝À MTs¡T @$T uÛÒ<ëìï

>∑T]Ô+#ês¡T?  

yÓTT<ä{Ï ø£è‘·´+˝À <ä÷s¡+ eT]j·TT ø±˝≤\ ø±\+

ìwüŒ‹Ôì ªe&çµ nì, s¬ +&Ée ø£è‘·´+˝À ªy˚>+∑ µ |ü≥+ 9 : <ä÷s¡+`ø±\+ Á>±|òt
nì m+<äT≈£î nHêï+? düeTj·T+ e<ä› ø±s¡T e&ç (‘·øDå£ e&ç) m+‘·?
ç 

MT ñbÕ<Ûë´j·TTì‘√ #·]Ã+#·+&ç. eT]j·TT ø±˝≤\ eT<Ûä´ düsêdü] e&ç

kÕ<Ûës¡D+>± #·\q+˝À ñqï edüTÔe⁄\ e&ç˝À

ìs¡ísTT+#·&É+ eTq≈£î ‘Ó\TdüT. (á ø±\e´e~Û˝À

e÷s¡TŒ\T >∑eTìdüTÔ+{≤+. ñ<ëVü≤s¡D≈£î s√&ÉT¶ô|’ ≈£L&Ü ñ+~.)
50 øÏ.MT./ >∑+≥ e&ç‘√ Á|üj·÷DÏdüTÔqï ˇø£ ø±s¡T


düsêdü] e&ç
e&ç ¬s&é dæ>∑ï˝Ÿ |ü&çq|ü⁄&ÉT 0 øÏ.MT./>∑+.≈£î #˚]+~. 

Á^Hé dæ>∑ï˝Ÿ |ü&çq ‘·sê«‘· ø±s¡T e&ç 30øÏ.MT./>∑+. Á>±|òt˝À \ eT<Ûä´>∑\ $$<Ûä _+<äTe⁄\qT



≈£î #˚s¡T≈£î+<äì uÛ≤$<ë›+. ø£\T|ü⁄‘·÷ ^dæq düs¡fi¯πsK Ä _+<äTe⁄\ eT<Ûä´ ø±s¡T

ˇø£ ì]ú w ü º dü e Tj· T + <ä > ∑ Z s ¡ ø±s¡ T e&ç düsêdü] e&ç dü÷∫düTÔ+~. ø±\ e´e~Û  

m+‘·T+≥T+<√ eTq+ ‘Ó\TdüTø√>∑\e÷? dü«\ŒeTj˚T´ ø=B› ø±s¡T düsêdü] e&ç $\Te ˇø£
ø±s¡T Á|üj·÷DÏdüTÔqï|ü&ÉT @ düeTj·T+˝ÀHÓ’Hê ì]∆wüº $\Te≈£î #˚s¡Tø=+≥T+~. n|ü&ÉT \


<ëì e&ç ì eTq+ d” Œ &√MT≥sY q T #· ÷ dæ eT<Ûä´ ^dæq πsK, Á>±|òt˝À ≈£î dü+ã+~Û+∫q 

ìs¡ísTT+#·e#·TÃ. ˇø£ ì]úwüº düeTj·T+ e<ä› edüTÔ _+<äTe⁄ e<ä› ^dæq düŒs¡ÙπsK>± e÷s¡T‘·T+~. á
e&çì, ‘·ø£åD e&ç ˝Ò<ë e&ç dü«s¡ÙπsK yê\T e<ä› ‘·ø£åD e&çì #·÷|ü⁄‘·T+~.


Á>±|òtô|’ @<Ó’Hê _+<äTe⁄ e<ä› Ä Á>±|òt jÓTTø£ÿ

à À Ä  ¿ ¾ Ä ¿ ¾ Ä ¼ Ã     ¼ ¼  â

n+{≤+. yê\TqT Ä _+<äTe⁄ e<ä› ^dæq düŒs¡ÙπsK‘√

Bìì Á>±|òt düV‰ü j·T+‘√ ≈£L&Ü ns¡+ú #˚dTü ≈£î+<ë+. ‘Ó\TdüTø√e#·TÃ. Á>±|òt yê\T Ä düeTj·T+˝À ø±s¡T
ˇø£ ø±s¡T e&ç˝À e÷s¡TŒ≈£î ˝Àqe⁄‘·÷ düsfi¡ sπ¯ U≤ e&çì ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. yê\T ô|]–‘˚ e&ç ô|s¡T>∑T
e÷s¡Z+˝À Á|üj·÷DÏdüTÔ+<äì nqT≈£î+<ë+. ‘·T+~. yê\T ‘·–Z‘˚ e&ç ‘·>∑TZ‘·T+~.
<ä÷s¡+`ø±\+ Á>±|òt <ë«sê düsfi¡ sπ¯ U≤ e÷s¡+Z ˝À edü T Ô e ⁄ kÕú q +˝À e÷s¡ T Œ m+‘· ‘· « s¡ > ±
Á|üj·÷DÏ+#˚ edüTÔ #·\Hêìï düT\uÛÑ+>± ns¡ú+ »s¡T>∑T‘·T+<√ nH˚ $wüj·T+ eTq≈£î e&ç <ë«sê
#˚ d ü T ø√e#· T Ã. Á>±|ò t ù||ü s Y ô |’ nø£ å + ‘Ó\TdüT+Ô ~. kÕ<Ûës¡D+>± edüTeÔ ⁄ ˇø£ düeTj·T+ e<ä›
ì]›wºü ~X¯˝À Á|üj÷· DÏdTü +Ô ~. yÓTT‘·+Ô Á|üj÷· D+˝À


yÓ+ã&çø±˝≤ìï, nø£+å yÓ+ã&ç <ä÷sêìï rdüTø=ì á ~X¯ dæsú +¡ >± ñ+&Éø£ b˛e#·TÃ. ø£qTø£ edüTeÔ ⁄
Á>±|òt ^j·T+&ç. (ùdÿ\T ìs¡ísTT+#·+&ç) #·\Hêìï <ëì ~X¯‘√ $e]+#ê\+fÒ eTq+ eTs=ø£
|ü≥+ 9˝À kÕ<Ûës¡D edüTÔ #·\Hêìï (e&ç e÷πs uÛÖ‹ø£sê•ì ìs¡«∫+#·e\dæq nedüs+¡ ñ+~.
#·\Hêìï) #·÷ù| <ä÷s¡+`ø±\+ Á>±|òqt T |ü]o*+#·+&ç. ˇø£ ì]›wüº ~X¯˝À edüTÔe⁄≈£î >∑\ e&çH˚ y˚>∑+ |ü≥+
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 
123456789012345678901234567890121
123456789012345678901234567890121
123456789012345678901234567890121
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ˇø£ ø±s¡T ‘·÷s¡TŒ ~X¯˝À 15 MT/ôd
y˚>∑+‘√ ø£<äT\T‘√+~ nqT≈£î+<ë+! Bì˝À 15 MT/
ôd nH˚~ e&ç n˙ ‘·÷s¡TŒ ~X¯˝À 15 MT/ôd nH˚
<ëìì y˚>∑+ n˙ n+{≤+. y˚>∑+ nH˚~ ˇø£ ì]›wüº
~X¯˝À edüTÔe⁄ kÕúq+˝À e÷s¡TŒ m+‘· ‘·«s¡>±
»s¡T>∑T‘·T+<√ ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. ø±e⁄q y˚>∑+ nH˚~
ˇø£ dü~X¯ sê•. Bìì ~X¯ >∑\ πsU≤K+&É+‘√
dü÷∫+#·e#·TÃ. á πsU≤K+&É+ bı&Ée⁄ e&çì
‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. <ëì u≤D+ >∑Ts¡TÔ #·\q ~X¯qT
‘Ó \ T|ü ⁄ ‘· T +~. ˇø£ edü T Ô e ⁄ eÁø£ e ÷s¡ Z + ˝À
Á|üj·÷DÏdüTÔ+<äì nqT≈£î+<ë+. Ä eÁø£+ô|’ @<Ó’Hê
_+<äTe⁄ e<ä› ^dæq düŒs¡ÙπsK Ä düeTj·T+˝À edüTÔe⁄
y˚>±ìï ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. øÏ+~ |ü{≤ìï |ü]o*+#·+&ç.
Ä eÁø£ πsKô|’ y˚πs«s¡T _+<äTe⁄\ e<ä› düŒs¡ÙπsK
(y˚>d∑ ~ü X¯)\qT ^j·T+&ç. edüTeÔ ⁄ y˚>~∑ X¯ e÷s¡T‘·÷
ñ+<ë ˝Òø£ dæús¡+>± ñ+<ë?
|ü≥+ 11 : edüTÔ >∑eTq e÷s¡+Z ˝À ˇø£ _+<äTe⁄
e<ä› y˚>~∑ X¯
ø£è‘·´+ - 3
edüTÔe⁄ #·\q ~X¯qT |ü]o*+#·T≥
ˇø£ ‘ê&ÉT ∫es¡ ˇø£ sêsTT ˝Ò<ë @<Ó’Hê
edüTeÔ ⁄qT ø£{ºÏ ‘ê&ÉT s¬ +&Ée ∫es¡qT |ü≥Tºø=ì øÏ‹å »
düe÷+‘·s¡ ‘·\+˝À >∑T+Á&É+>± ‹|üŒ+&ç. n˝≤
‹|ü⁄Œ‘·÷ ‘ê&ÉTqT $&ç∫ô|≥º+&ç.
<ëìøÏ ø£{qºÏ edüTeÔ ⁄ @ ~X¯˝À #·*düT+Ô ~?
sêsTTì eTs¡˝≤ n<˚ e÷~]>± ‹|ü⁄Œ‘·÷
eè‘·Ô+˝À y˚s¡T y˚s¡T _+<äTe⁄\ e<ä› qT+&ç ‘ê&ÉTqT
e<ä\+&ç. ‘ê&ÉTqT $&ç∫ô|fÒº Á|ü‹ dü+<äs¡“¤+˝À
sêsTT jÓTTø£ÿ #·\q~X¯qT >∑eTì+#·+&ç.
eè‘êÔø±s¡ e÷s¡Z+˝À MTs¡T e~*q _+<äTe⁄
e<ä› ^dæq düŒs¡ÙπsK ~X¯˝À Ä edüTÔe⁄ #·*+#·≥+
MTs¡T >∑eTìkÕÔs¡T. ø±e⁄q eè‘êÔø±s¡ e÷s¡Z+˝À
#·*+#˚ ˇø£ edüTÔe⁄ y˚>∑~X¯ Ä eè‘êÔìøÏ @<Ó’Hê
_+<äTe⁄ e<ä› ^dæq düŒs¡ÙπsK ~X¯˝À ñ+≥T+~.
n+fÒ edüTÔe⁄ y˚>∑~X¯ <ëì #·\q~X¯ ne⁄‘·T+~.
y˚>±ìøÏ Á|üe÷D+ MT/ôd.
á ð
eTq+ ì‘·´ J$‘·+˝À mH√ï s¡ø±\ #·\Hê\qT
#·÷dü÷Ô ñ+{≤+. n+<äT˝À ø=ìï #·\Hê\T y˚>∑+˝À
e÷s¡TŒ˝Òì$, eT] ø=ìï #·\Hê\T ìs¡+‘·s¡+
y˚>∑+˝À e÷s¡TŒ dü+uÛÑ$+#˚$>± ñ+{≤sTT.
@ s¡ø£yÓTÆq #·\Hêìï düeT#·\q+ n+{≤s?
m+<äT≈£î? ø£qT>=+<ë+.
düeT#·\q+ Ò  Ø Ô  ÷ ó Þ Þ ÷ Ö Ô ÷ Ø ß
ø£è‘·´+ - 4
düeT#·\Hêìï ne>±Vü≤q #˚düTø√e&É+
ˇø£ e´øÏÔ ôd’øÏ˝Ÿô|’ s√&ÉT¶ MT<ä düs¡fi¯πsU≤ e÷s¡Z+˝À
Á|ü j · ÷ DÏ d ü T Ô H êï&É q T ø=+<ë+. n‘· & É T $$<Û ä
düeTj·÷˝À¢ Á|üj·÷DÏ+∫q <ä÷sê\qT |ü{Ϻø£ 1˝À
Çe«&É+ »]–+~. á düe÷#êsêìï ñ|üjÓ÷–+∫
<ä÷s¡+ ` ø±\+ Á>±|òtqT ^j·T+&ç.
|ü{Ϻø£ `1
ø±\+ ( ôdø£qT˝À¢)
Æ
<ä÷s¡+ ( MT≥s¡¢˝À¢) Æ
0 0
1 4
2 8
3 12
4 16
#·\q+
 MTs¡T ^dæq Á>±|òt @ Äø±s¡+˝À ñ+~? ñ<ëVü≤s¡D 1
MTs¡ T |ü ≥ +`12˝À #· ÷ |æ q Á>±|ò t q T b˛* m‘·TÔ >∑\ eTìwæ düs¡fi¯πsK e÷s¡Z+˝À
ï  ï ï

Á
ï

ñ+&˚ Á>±|òtqT bı+~ ñ+{≤s¡T. e&ç ‘ √ m‘· T Ô >∑ \ M~Û B |ü + øÏ + ~ qT+&ç

ï  ï

Á|üj·÷DÏdüTÔHêï&ÉT. M~ÛB|ü+ qT+&ç e#˚Ã ø±+‹ Ä

eTìwæô|’ |ü&ç n‘·ì ˙&ÉqT @s¡Œs¡∫+~. n‘·qT
ø£<äT\T‘·Tqï|ü⁄Œ&ÉT ˙&É≈£L&Ü n‘·ì ‘√ bÕ≥T
ø£<äT\T‘·T+~. Ä eTìwæ ˙&É jÓTTø£ÿ ∫e]uÛ≤>∑+˝À
>∑\ ‘·\ m+‘· e&ç ‘√ ø£<äT\T‘·T+<√ ø£qTø√ÿ+&ç.
kÕ<Ûäq
Ç≥Te+{Ï düeTdü´qT kÕ~Û+#ê\+fÒ eTìwæ,
n‘·ì ˙&É jÓTTø£ÿ ∫es¡ uÛ≤>±\ #·\Hê\qT b˛˝≤Ã*.
|ü≥+ 12
Ç$ ¬s+&É÷ ˇø£ eT÷\ _+<äTe⁄ qT+&ç ï  ï

|ü≥+ ` 12˝À düs¡fi¯ πsU≤ s¡÷|ü+˝À >∑\ Á>±|òt #·*+#·&É+ ÁbÕs¡+_Û+#êj·TqTø=+<ë+. Ç~ |ü≥+
|ü]o*ùdÔ ôd’øÏ˝Ÿô|’ Á|üj·÷DÏ+#˚ e´øÏÔ düe÷q ø±\ 13˝À #· ÷ |ü ã &ç + ~. eTìwæ m‘· T Ô qT 


Ñ  à


e´e<ÛäT˝À¢ düe÷q <ä÷sê\T Á|üj·÷DÏ+#ê&Éì dü÷∫düTÔ+~. n˝≤π> B|üdüú+ã+ m‘·TÔqT 

Å à


‘Ó\TdüTÔ+~. n<˚$<Ûä+>± Á>±|òt qT+&ç n‘·ì düsêdü] dü÷∫düTÔ+~.

e&ç ‘· ø £ å D e&ç ø Ï dü e ÷qeTì MTs¡ T ns¡ ú + ø±\+˝À eTìwæ, n‘·&ç ˙&É jÓTTø£ÿ ∫es¡
ï ï

#˚düTø√e#·TÃ. ôd’øÏ˝Ÿô|’ yÓfi‚fl e´øÏÔ #·\q ~X¯ dæús¡eTì uÛ≤>∑+˝À >∑\ ‘·\ Á|üj·÷DÏ+∫q <ä÷sê\T ï


ï

eTq+ uÛ≤$ùdÔ n‘·ì y˚>∑+ dæús¡eTì #Ó|üŒe#·TÃ. eT]j·TT \T nqT≈£î+<ë+. ï

á
ï

ˇø£ edüTÔe⁄ dæús¡ y˚>∑+‘√ #·*dü÷Ô ñ+fÒ

Ä#·\Hêìï ªªdüeT#·\q+µµ n+{≤+.
Ä˝À∫+#·+&ç ` #·]Ã+#·+&ç
s√&ÉT¶ô|’ n‹ y˚>∑+‘√ Á|üj·÷DÏ+#˚ yêVü≤q
<ës¡T\≈£î b˛©düT\T »]e÷Hê $~Û+#·&+É MTs¡T
>∑eTì+∫ ñ+{≤s¡T. á »]e÷Hê yê] e&ç
Ä<Ûës¡+>± $~ÛkÕÔsê? ˝Ò<ë düsêdü] e&ç
Ä<Ûës¡+>± $~ÛkÕÔsê? $e]+#·+&ç. |ü≥+ 13
ˇø£ $e÷q+ ñ‘·sÔ ¡ ~X¯˝À 300 øÏ.MT./>∑+. á #·\q+ e\¢ |ü≥+ 13˝À #·÷|æq≥T¢
y˚>+∑ ‘√q÷, eTs=ø£ $e÷q+ <äøDåÏ ~X¯˝À U Å
Ç

U nH˚ ¬s+&ÉT düs¡÷|ü Á‹uÛÑTC≤\T

Ñ Æ Å Ï


300 øÏ.MT./>∑+ y˚>+∑ ‘√q÷ Á|üj÷· DÏdTü qÔ ï$. @s¡Œ&É‘êsTT.

yê{Ï e&ÉT\T düe÷qe÷? ˝Ò<ë y˚>±\T á düs¡÷|ü Á‹uÛÑTC≤\˝À
düe÷qe÷? $e]+#·+&ç. nì eTq≈£î ‘Ó\TdüT
#·\q+˝À >∑\ ˇø£ ø±s¡T˝Àì d”Œ&√MT≥s¡T dæsú ¡ nq>± |ü≥+ 13 qT+&ç
$\TeqT #·÷|ü⁄‘·T+~. Bì Ä<Ûës¡+>± ø±s¡T
nì eTq+ >∑T]Ô+#·>∑\+.
dæús¡ y˚>∑+‘√ #·*düTÔ+<äì #Ó|üŒ>∑\e÷?
$e]+#·+&ç. ø±ì nì eTq≈£î ‘Ó\TdüT  Á ¿

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

 ø£è‘·´+ - 5
yê\T ‘·\+ô|’ ã+‹ #·\Hêìï >∑eTì+#·T≥
  nH˚~ eTìwæ ˙&É jÓTTø£ÿ ∫es¡ uÛ≤>∑+˝À
ç

‘·\ e&çì ‘Ó\TŒ‘·T+~. Bìì ‘√ dü÷∫ùdÔ ! "

! #

ôd ôd
ô|’ düMTø£s¡D+ qT+&ç eTq+ ˙&É jÓTTø£ÿ ∫es¡
! $

uÛ≤>∑+˝À ‘·\ e&ç

! %

ôd
qT bı+<äT‘ê+.

ndüeT #·\q+ Ò  ÷ Ø  Ø Ô  ÷ ó Þ Þ ÷ Ö Ô ÷ Ø ß
|ü≥+ 14 : yê\T ‘·\+ô|’ qT+&ç øÏ+<ä≈î£
eTq ì‘·´J$‘·+˝À $$<Ûä dü+<äsꓤ\˝À edüTeÔ ⁄ ø£<Tä \T‘·Tqï ã+‹
y˚>∑+ ìs¡+‘·s¡+ e÷s¡T‘·T+&É≥+ eTq+ |ü≥+ 14˝À #·÷|æq $<Ûä+>± yê\T ‘·˝≤ìï
>∑ e Tìdü T Ô + {≤+. Ç|ü  &É T ˇø£ ñ<ëVü ≤ s¡ D qT @sêŒ≥T #˚j·T+&ç. ˇø£ ã+‹ì rdüTø=ì, yê\T
|ü]o*<ë›+. ‘·\+ô|’ ∫es¡ qT+&ç e~*y˚j·T+&ç. |ü≥+ 14˝À
ˇø£ e´øÏ Ô ôd’ ø Ï ˝ Ÿ ô |’ dü s ¡ fi ¯ π s U≤e÷s¡ Z + ˝À $$<Ûä düeTj·÷\ e<ä› ã+‹ kÕúHê\qT #·÷|ü≥+
Á|üj·÷DÏdüTÔHêï&ÉqT≈£î+<ë+. |ü{Ϻø£ `3˝À n‘·&ÉT »]–+~.
$$<Ûä düeTj·÷˝À¢ Á|üj÷· DÏ+∫q <ä÷sê\qT Çe«≥+
»]–+~. á düe÷#êsêìï ñ|üjÓ÷–+∫ <ä÷s¡+ ` yê\T‘·\+ô|’ ã+‹ Á|üj÷· DÏ+∫q e÷s¡+Z Äø£è‹
ø±\+ Á>±|òt ^j·T+&ç. @$T{Ï?
|ü{Ϻø£ `3 ã+‹ e&ç m˝≤ e÷s¡T‘·T+~?
ø±\+ ( ôdø£qT˝À¢)
¿ Æ
<ä÷s¡+ ( MT≥s¡¢˝À¢)  Æ

yê\T‘·\+ô|’ øÏ+<ä≈£î C≤πs ã+‹ e&ç Áø£eT+>±

0 0 ô|s¡T>∑T‘·T+<äì, ã+‹ #·\q ~X¯ dæús¡+>± ñ+<äì
eTq+ >∑eTì+#·>∑\+.
1 1
|ü≥+ 15˝À #·÷|æq $<Ûä+>± yê\T ‘·˝≤ìï
2 4 @s¡Œs¡#·+&ç. ã+‹ì rdüT≈£îì n~ ø=+‘· e&ç
3 9 bı+<˚≥≥T¢>± yê\T ‘·\+ øÏ+~ uÛ≤>∑+ qT+&ç ô|’øÏ
HÓ≥º+&ç.
4 16
` `
! %

ôd ! $

ôd ! #

ôd
MTs¡T ^dæq Á>±|òt @ Äø£è‹ ˝À ñ+~?
! "

ôd
Ä Á>±|òt düs¡fi¯πsU≤ s¡÷|ü+˝À ñ+<ë? ˝Òø£
eTπs<ÓH’ ê sπ K ˝≤>± ñ+<ë? m+<äT≈£î?
|ü≥+ 15 : yê\T ‘·\+ øÏ+~ qT+&ç ô|ø’ Ï
ø£<Tä \T‘·Tqï ã+‹
#·\q+
 <ëì e÷s¡Z+ m˝≤ ñ+≥T+~?
<ëì e&ç ˝ À m˝≤+{Ï e÷s¡ T ŒqT MTs¡ T
>∑eTìkÕÔs¡T?
ø£è‘·´+ 5˝Àì ¬s+&ÉT dü+<äsꓤ˝À¢q÷ ã+‹ e&ç
e÷s¡T‘·÷ ñ+&É&Üìï, <ëì #·\q ~X¯ dæús¡+>±
ñ+&É{≤ìï MTs¡T >∑eTì+#·e#·TÃ.
ø£è‘·´+ - 6
düeTeè‘êÔø±s¡ #·\Hêìï |ü]o*+#·T≥
ˇø£ ∫qï sêsTTì ‘ê&ÉTøÏ ø£{Ϻ øÏå‹» düe÷+‘·s¡
‘·\+˝À ‹|üŒ+&ç. |ü≥+ 16˝À #·÷|æq≥T¢ sêsTT
#·\q e÷sêZìï, $$<Ûä kÕúHê\˝À y˚>∑ dü~X¯\qT
^j·T+&ç. sêsTT e&ç dæús¡eTì uÛ≤$+#·+&ç.
&
&
&
&
&
&
&
&
|ü≥+ 16
sêsTT #·\q e÷s¡+Z @ Äø±s¡+˝À ñ+~?
sêsTT eè‘êÔø±s¡ e÷s¡Z+˝À #·*düTÔ+<äì , <ëì
y˚>~∑ X¯ ìs¡+‘·s+¡ >± e÷s¡T‘·T+<äì MTs¡T >∑eTì+∫
ñ+{≤s¡T. ø±ì sêsTT e&ç e÷Á‘·+ dæús¡+>±
ñ+≥T+~.
edüTeÔ ⁄ eè‘êÔø±s¡ e÷s¡+Z ˝À #·*düTqÔ ï|ü⁄Œ&ÉT <ëì
e&ç dæús¡+>± ñHêï , y˚>∑ ~X¯ e÷Á‘·+ ìs¡+‘·s¡+
e÷s¡T‘·T+~. ø±e⁄q y˚>+∑ dæsú +¡ >± ˝Ò<ìä ‘Ó\TdüT+Ô ~.
e&ç dæ ú s ¡ + >± ñ+&ç , y˚ > ∑ + ìs¡ + ‘· s ¡ + >±
e÷πsdü+<äsꓤ\≈£î ø=ìï ñ<ëVü≤s¡D*e«>∑\sê ?
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
ø£è‘·´+ - 7
>±*˝ÀøÏ $dü]q sêsTT #·\Hêìï >∑eTì+#·T≥
øÏå‹» ‘·\+‘√ ø=+‘· ø√D+ #˚ùd $<Ûä+>± ˇø£
sêsTTì $düs¡+&ç. n~ m˝≤ #·*düTÔ+<√
|ü]o*+#·+&ç. <ëì e÷sêZìï eT]j·TT y˚>∑ dü~X¯\qT
#·÷ù| |ü{≤ìï ^j·T+&ç.
á #·\q+˝À sêsTT e&ç dæsú e¡ ÷? m+<äT≈£î?
sêsTT #·\q~X¯ dæús¡+>± ñ+≥T+<ë? m˝≤
#Ó|Œü >∑\e⁄?
ô|’ ø£è‘·´+˝À sêsTT e&ç, #·\q~X¯\T ¬s+&É÷
≈£L&Ü ìs¡+‘·s+¡ e÷s¡T‘·THêïj·Tì MTs¡T >∑T]Ô+#ês¡T
ø£<ë!
e&ç, #·\q ~X¯\T ¬s+&É÷ ìs¡+‘·s¡+ e÷πs
#·\Hê\≈£î ø=ìï ñ<ëVü≤s¡D\T Çe«>∑\sê?
ô|’ eT÷&ÉT ø£è‘ê´\ qT+&ç, y˚>∑+˝À e÷s¡TŒ
eT÷&ÉTs¡ø±\T>± dü+uÛ$Ñ +#·e#·Ãì eTq+ #Ó|Œü e#·TÃ.
1. #·\q ~X¯ dæús¡+>± e⁄+≥÷, e&ç e÷s¡≥+.
2. e&ç dæús¡+>± e⁄+≥÷, #·\q ~X¯ e÷s¡≥+.
3. e&ç, #·\q ~X¯\T ¬s+&É÷ e÷s¡≥+.
ˇø£ edüTÔ y˚>∑+˝À e÷s¡TŒ dü+uÛÑ$+∫q≥¢sTT‘˚,
Ä edüTÔe⁄ ndüeT#·\q+˝À ñ+<äì n+{≤+.
Ä˝À∫+#·+&ç ` #·]Ã+#·+&ç
ˇø£ NeT ã+‹ ñ|ü]‘·\+ô|’ ø£<Tä \T‘·T+~. <ëì
y˚>+∑ dæsú e¡ ÷? ndæsú e¡ ÷? $e]+#·+&ç.
e&ç e÷s¡T‘·÷ #·\q~X¯˝À e÷s¡TŒ˝Òì #·\Hêìï
dü÷∫+#˚ dü+<äsꓤ\≈£î ˇø£ ñ<ëVü≤s¡D Çe«+&ç.
‘·«s¡D+ Ò ñ Ù Ù Ú Ý Ú ó × Ö Ô ÷ Ø ß
ˇø£ edüTÔe⁄ e&çì e÷s¡Ã&É+ <ë«sê ˝Ò<ë
#·\q~X¯qT e÷s¡Ã&É+ <ë«sê ˝Ò<ë e&ç, #·\q~X¯
¬s+&ç+{Ïì e÷s¡Ã&É+ <ë«sê eTq+ <ëì y˚>∑+˝À
e÷s¡TŒ rdüT≈£îsêe#·TÃ. ô|’ eT÷&ÉT á dü+<äsꓤ\˝À
dü÷∫+∫q e÷s¡TŒ\˝À @ e÷s¡TŒ »]–Hê edüTÔe⁄
‘·«s¡D≤ìï bı+~+<ä+{≤+. ‘·«s¡D+ nH˚~ ˇø£ edüTeÔ ⁄
jÓTTø£ÿ y˚>∑+˝À e÷s¡TŒ m+‘· ‘·«s¡>± »s¡T>∑T‘·T+<√ >∑ e Tì+#· e #· T Ã. n˝≤π > ¬ s ’ \ Tã+&ç Äπ >
‘Ó*j·TCÒdüTÔ+~. dü+<Ûäsꓤ˝À¢q÷ ãTTD‘·«s¡D≤ìï >∑eTì+#·e#·TÃ.
ªª‘·«s¡D+µµ n+fÒ @$T{Ï? eÁø£ e÷s¡Z+˝À yÓfi¯óÔqï ˇø£ ãdüT‡˝À eTq+
ˇø£ edüTÔe⁄ ‘·«s¡D+˝À e⁄+<äì eTq+ m˝≤ ñHêïeTqT≈£î+<ë+. ãdüT‡ eÁø£ e÷s¡Z+>∑T+&Ü
‘Ó\TdüTø√>∑\+? Á|üj·÷DÏdüTÔqï|ü⁄Œ&ÉT <ëì y˚>∑~X¯ ìs¡+‘·s¡+>±
ì‘· ´ J$‘· + ˝À eTq+ ‘· « s¡ D ≤ìï nH˚ ø £ e÷s¡T‘·÷ ñ+≥T+~. n+<äTe\¢ ãdüT‡‘√ bÕ≥T
dü+<äsꓤ\˝À >∑eTìkÕÔ+. ñ<ëVü≤s¡D≈£î eTq+ eTq+ ≈£L&Ü ‘·«s¡D≤ìï bı+<äT‘ê+. Bì Á|üuÛ≤e+
yêVü≤Hê˝À¢ Á|üj·÷DÏ+#˚≥|ü⁄Œ&ÉT ãdüT‡ Á&Ó’es¡T e\¢ eTq+ eÁø£ e ÷sêZ ì øÏ ãj· T ≥ yÓ ’ | ü ⁄
j·÷øχ˝πs≥sYqT ‘=øÏÿ‘˚ eTq+ yÓqTø£≈£î |ü&É‘ê+, $dü]y˚j·Tã&çq nqTuÛÑ÷‹ì bı+<äT‘ê+.
eTq+ bı+~q ‘·«s¡D+ e\q eTq+ ≈£Ls=Ãqï |ü ≥ + `17qT >∑ e Tì+#· + &ç . |ü ≥ +˝À
d”≥¢qT X¯Øs¡+ >∑{Ϻ>± yÓqTø£≈£î H=≈£îÿ‘·T+~. á eÁø£e÷s¡Z+˝À Á|üj·÷DÏ+#˚ edüTÔ #·\Hêìï #·÷|ü&É+
$<Ûä+>± ‘·«s¡D+ eTq nqTuÛÑe+˝ÀøÏ edüTÔ+~. »]–+~. n+<äT˝À $$<Ûä düeTj·÷\ e<ä› y˚>∑
eTq+ ˇø£ ø±s¡ T ì]› w ü º ~X¯ ˝ À ~X¯\qT #·÷|ü&+É »]–+~. Á|ü‹ _+<äTe⁄ e<ä› ^dæq
q&ÉT|ü⁄‘·THêïeTqT≈£î+<ë+. Ä ø±s¡T y˚>±ìï ˇø£ dü~X¯ jÓTTø£ÿ bı&Ée⁄ e&çì, u≤D|ü⁄ ~X¯ #·\q~X¯qT
ôdø£qT˝À 30 øÏ.MT./>∑+. qT+&ç 35 øÏ.MT./>∑+.≈£î, ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~.
‘·sê«‘· ôdø£qT˝À 35 øÏ.MT./>∑+. qT+&ç 40 øÏ.MT./
>∑+.≈£î, n<˚ Áø£eT+˝À Á|ü‹ ôdø£qT <ëì y˚>±ìï ( )

ô|+#·T‘·THêïeTqT≈£î+<ë+.
ô|’ dü+<ä“+¤ ˝À ø±s¡T y˚>+∑ Á|ü‹ ôdø£qT≈£î 5øÏ.MT./ '

>∑+. #=|ü⁄Œq ô|s¡T>∑T‘·T+~. á $<Û+ä >± ˇø£ edüTeÔ ⁄

y˚>+∑ ˝À e÷s¡TŒ sπ ≥TH˚ ‘·«s¡D+ ( n+{≤+. ¾ * * ¼ ½ ¼ + ¾ ¿ À Ã Ä â
|ü≥+ 17 : y˚>+∑ ˝À e÷s¡TŒ\qT ‘Ó\T|ü⁄ #·\q |ü≥+
ì]∆wüº ø±\ e´e<ÛäT˝À¢ ˇø£ edüTÔe⁄ y˚>∑+˝À edü T Ô e ⁄ e&ç @ _+<ä T e⁄ e<ä › >∑ ] wü º + >±
e÷s¡TŒ\T düe÷q+>± ñ+fÒ, Ä edüTÔe⁄ ‘·«s¡D≤ìï ñ+~?
düeT‘·«s¡D+ ( , Ä À - Ã + .
) n+{≤+.
¾ * * ¼ ½ ¼ + ¾ ¿ À Ã Ä
edüTÔe⁄≈£î ‘·«s¡D+ ñqï<ë? ˝Ò<ë? m˝≤
düeT‘·«s¡D≤ìï y˚>∑+˝À e÷s¡TŒ, e÷s¡TŒ sêe&ÜìøÏ #Ó|Œü >∑\e⁄?
|ü{Ϻq ø±˝≤\ ìwüŒ‹Ô>± ‘Ó\T|ü⁄‘ê+. ‘·«s¡D≤ìï eTq+ y˚>∑+˝À e÷s¡TŒ πs≥T>±
‘·«s¡D+ nH˚ |ü<ëìï y˚>∑+˝À ô|s¡T>∑T<ä\πø ìs¡«∫+#ê+. y˚>∑eTH˚ sê• e&ç eT]j·TT #·\q
ø±ø£ ‘·>∑TZ<ä\≈£î ≈£L&Ü $ìjÓ÷–kÕÔ+. ~X¯ nH˚ ¬s+&ÉT n+XÊ\qT $e]düTÔ+~. ø±e⁄q
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ø±s¡T≈£î ÁuÒ≈î£ \T y˚dqæ |ü&ÉT <ëì ‘·«s¡D+ nH˚~ e&ç eT]j·TT #·\q ~X¯˝À ø£*π>
y˚>∑+ ‘·>∑TZ‘·T+~. n|ü⁄Œ&ÉT ø±s¡T ãTTD ‘·«s¡D+˝À e÷s¡TŒqT $e]düTÔ+~.
ñ+<äì n+{≤+. ‘·«s¡D+ ˇø£ dü~X¯. Bì ~X¯ y˚>∑+˝À e÷s¡TŒ
eTq+ ˇø£ ã+‹ì >±*˝ÀøÏ ì≥ºì\Te⁄>± ô|’øÏ ~X¯˝À e⁄+≥T+~.
$dæ]q|ü⁄&ÉT ã+‹ ãTTD‘·«s¡D≤ìï bı+<ä&É+ ‘·«s¡D≤ìøÏ Á|üe÷D+ MT/ôd2.
á ð

#·\q+
 Ä˝À∫+#·+&ç ` #·]Ã+#·+&ç
! "

ôd e<ä› ! 2 2

ôd e<ä›
&

300 øÏ.MT./>∑+. dæsú ¡ y˚>+∑ ‘√ #·*+#˚ ø±s¡T 1

‘·«s¡DyÓT+‘·?
|ü≥+ 18
ˇø£ $e÷q+ y˚>+∑ 1000 øÏ.MT./>∑+. qT+&ç düeT‘·«s¡D+ ìs¡«#·q+ qT+&ç,
1005 øÏ.MT./>∑+. ≈£î #˚s{¡ ≤ìøÏ 10 ôd≈£qT\T ‘·«s¡D+
|ü{+ºÏ ~. ùdÿ{Ï+>¥ #˚ùd e´øÏÔ y˚>+∑ X¯Sq´+ / 3

qT+&ç 5 øÏ.MT./>∑+. #˚s{¡ ≤ìøÏ 1 ôdø£qT /

|ü{+ºÏ ~. M]˝À me] ‘·«s¡D+ m≈£îÿe? 4

ˇø£ yêVü≤q y˚>+∑ 100 øÏ.MT./>∑+. qT+&ç edüTÔe⁄ dæús¡ ‘·«s¡D+‘√ Á|üj·÷DÏdüTÔ+~.ø£qTø£
ìX¯Ã\dæ‹ú øÏ sêe{≤ìøÏ 10 ôdø£qT\T |ü{qºÏ
Ä yêVü≤q ‘·«s¡D+ m+‘·? edüTÔe⁄ düsêdü] y˚>∑+
ªªkÕúq+˝À e÷s¡TŒ m+‘· ‘·«]‘·>‹∑ q edüT+Ô <√ ø±ì
‘Ó*ù| uÛ≤eH˚ ‘·«s¡D+µµ nì MT ùdïVæ≤‘·T&ÉT düsêdü] y˚>∑+ R kÕúqÁuÛÑ+X¯+/ø±\+
nHêï&ÉT. MT ùdïVæ≤‘·T&çì MTs¡T @ $<Û+ä >± nì eTq≈£î ‘Ó\TdüT.
dü] #˚kÕÔsT¡ ?
düeT‘·«s¡D #·\q düMTø£s¡D≤\T
Çø£ ÿ &ç qT+&ç (1), (2) dü M Tø£ s ¡ D ≤\qT
ˇø£ edüTÔe⁄ düs¡fi¯πsU≤ e÷s¡Z+˝À dæús¡‘·«s¡D+ ñ|ü j Ó ÷ –+∫ Ç‘· s ¡ #· \ q dü M Tø£ s ¡ D ≤\qT
(dü e T‘· « s¡ D + ` )‘√
Ï Ã Ä  ¿ ¾ Ä ¿ ¾ * * ¼ ½ ¼ + ¾ ¿ À Ã Ä

bı+<äT‘ê+.
Á|üj·÷DÏdüTÔ+<äqT ≈£î+<ë+.
‘·«s¡D+ R y˚>∑+˝À e÷s¡TŒ / e÷s¡TŒ≈£î |ü{Ϻq ì düMTø£s¡D+ (2)˝À Á|ü‹πøå|æ+#·>±,
4

ø±\+
' /

dæús¡+
/

'

'
nH˚~ e÷s¡TŒqT ‘Ó*j·TCÒdüTÔ+~.
/

ï ï

#·\q+˝À ñqï ˇø£ edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ ‘·«s¡D+

Bì qT+&ç
dæús¡+>± ñ+fÒ Ä #·\Hêìï düeT‘·«s¡D #·\q+
ne⁄‘·T+~.

n+{≤s. 4

qT+&ç 3

ne⁄‘·T+~.
|ü≥+ ` 18˝À #·÷|æq≥T¢ 0ôd e<ä› edüTÔ ¿ 
/

y˚>∑+ nì, ôd e<ä› edüTÔ y˚>∑+ nì ,

¿  ¿ Á

á $\TeqT düMTø£s¡D+ (2)˝À Á|ü‹πøå|æ+#·>±

edüTÔe⁄ ø±\+˝À bı+~q kÕúqÁuÛÑ+X¯+ nì
ï

¿
ï ï

ë
ï

nqT≈£î+<ë+.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

/
düeT‘·«s¡D #·\q düMTø£s¡D≤\T,
4
/
>∑eTìø£
1. ˇø£ edüTeÔ ⁄ jÓTTø£ÿ y˚>+∑ , ‘·«s¡D+ ˇπø ~X¯˝À
ñ+fÒ edüTeÔ ⁄ e&ç ô|s¡T>∑T‘·T+~.
2. edüTeÔ ⁄ y˚>+∑ , ‘·«s¡D≤\T ˇø£<ëìø=ø£{Ï e´‹πsø£
~X¯ ˝ À¢ ñ+fÒ e&ç Áø£ e T+>± ‘· > ∑ T Z ‘ · ÷
X¯Sq´eTe⁄‘·T+~.
3. ˇø£ edüTeÔ ⁄ e&ç X¯Sq´eTsTTq _+<äTe⁄ e<ä› Ä
edüTeÔ ⁄ ‘·«s¡D≤ìï ø£*Z ñ+fÒ Ä edüTeÔ ⁄ ‹]–
‘·«s¡D ~X¯˝À e&ç ô|+#·T≈£î+≥÷ Á|üj÷· DÏdTü +Ô ~.
(uÛ÷Ñ ñ|ü]‘·\+ qT+&ç \+ã+>± ô|ø’ Ï $dæ]q
sêsTT dü+<äs“¡ +¤ ˝À e÷~]>±)
>∑eTìø£
düeT‘·«s¡D #·\q düMTø£s¡D≤\T yê&˚≥|ü⁄Œ&ÉT
øÏ+~ C≤Á>∑‘·Ô\qT bÕ{Ï+#ê*.
5 6
|ü≥+ 19
düs¡fi¯πsU≤ e÷s¡Z+ô|’ ˇø£ _+<äTe⁄qT eT÷\
_+<äTe⁄>± >∑Ts¡TÔ+#ê*. nø£ÿ&ç qT+&ç ≈£î&ç
#˚‹yÓ|’ ⁄ü #·÷ù| dü~X¯ sêX¯ó\qT <ÛHä ê‘·àø£+>±qT,
m&É e T #˚ ‹ yÓ ’ | ü ⁄ #· ÷ ù| dü ~ X¯ s êX¯ ó \qT
ãTTD≤‘·àø£+>±qT rdüTø√yê*.
kÕúqÁuÛÑ+XÊìï dü¬s’q >∑Ts¡TÔ‘√ dü÷∫+#ê*.
<ÛäHê‘·àø£ ~X¯˝À kÕúqÁuÛÑ+X¯+ ñ+fÒ <ëìì
<ÛäHê‘·àø£+>±qT, ãTTD≤‘·àø£ ~X¯˝À ñ+fÒ
ãTTD≤‘·àø£+>±q÷ rdüTø√yê*.
Á|üj÷Ó >∑XÊ\ ø£è‘·´+
ñ<˚›X¯´+
yê\T‘·\+ô|’ ø£~˝Ò edüTeÔ ⁄ ‘·«s¡D+, y˚>±\qT
ø=\e&É+.
<ä÷s¡+`ø±\+ eT<Û´ä Á>±|òqt T ^j·T&É+.
|ü]ø£sê\T
>±E >√∞\T, ˇπø |ü]e÷D+˝À >∑\ |ü⁄düøÔ ±\T,
&çõ≥˝Ÿ yê#Y, bı&ÉT>±{Ï bÕ¢døºæ ˘ >=≥º+, d”\º T |üfiflË +.
Á|üjÓ÷>∑|ü<ä∆‹
düTe÷s¡T 200 ôd+.MT. bÕ¢dæºø˘ ≥÷´uŸqT
rdüTø√+&ç. <ëìì bı&Ée⁄ yÓ+≥ N*Ã edüTÔe⁄\T
ø£~˝Ò ø±\Te e+{Ï e÷s¡Z+>± e÷s¡TÃø√+&ç. BìH˚
Á{≤ø˘ n+{≤+. Á{≤ø˘ô|’ 0`200 ôd+{° MT≥s¡¢ es¡≈î£
ø=\‘·\qT >∑T]Ô+#·+&ç. Á{≤ø˘ ˇø£ ∫es¡qT |ü≥+
20˝À #·÷|æq $<Û+ä >± |ü⁄düøÔ ±\ô|’ ñ+#·+&ç. s¬ +&Ée
∫es¡qT H˚\ô|’ ñ+#·+&ç. ¬s+&Ée ∫es¡ e<ä› d”º˝Ÿ
ù|¢≥TqT ñ+#·+&ç. Á{≤ø˘ neTπsÃ≥|ü⁄Œ&ÉT <ëì ª0µ
Ø&ç+>∑T H˚\qT ‘êπø yÓ’|ü⁄ ñ+&Ü*.
Á{≤ø˘
7
d”º˝Ÿ ù|¢≥T
|ü⁄düÔø±\T |ü≥+ 20
Á{≤ø˘˝À |üfºÒ |ü]e÷D+ >∑\ >√∞ì rdüTø√+&ç.
40 ôd+.MT.\ e÷s¡Tÿ qT+&ç >√∞ì $&ç∫ô|≥º+&ç.
>√∞ì $&ç∫ô|{Ϻq yÓ+≥H˚ &çõ≥˝Ÿ yê#YqT ÄHé
#˚j·T+&ç. Ä >√∞ øÏ+<ä≈£î edü÷Ô H˚\ô|’ ñ+∫q
d”º\T ù|¢≥TqT &Ûûø=ì X¯ã›+ #˚düTÔ+~. X¯ã›+ $qï
yÓ + ≥H˚ &ç õ ≥˝Ÿ yê#Y q T Ä|æ y ˚ j · T +&ç . Ç<˚
Á|üjÓ÷>±ìï (40ôd+.MT. ø=\‘·‘√) 2 ˝Òø£ 3 kÕs¡T¢
#˚ d æ >∑ D Ï + ∫q $\Te\qT |ü { Ï º ø £ `4 ˝À
bı+<äT|üs¡#·+&ç.
#·\q+
 |ü{Ϻø£ 3 kÕ<Ûäq
ø±\+ düsêdü] 2 / ÁuÒ ≈ £ î \T y˚ d æ q |ü ⁄ &É T ¬ s ’ \ T Ç+»Hé
<ä÷s¡+, (ôdø£ qT˝À¢)
¿

ãTTD‘·«s¡D+‘√ #·*düTÔ+~. n~ ø±\+ ‘·sê«‘·

I

ø±\+ J K
ï ï

(ôd+.MT.) J L J J M

Ä–b˛sTT+<äqT≈£î+<ë+
K

‘=*y˚>∑+ øÏ.MT. / >∑+.   8 9  8 9 : 8 ; < =

MT./ôd.  < 8

‘·T~y˚>∑+ (Ç∫Ãq dü+<äsꓤìøÏ) Á  >

ô|’ Á|üjÓ÷>±ìï y˚πs«s¡T <ä÷sê\‘√ #˚dæ yê{ÏøÏ MT./ ôd.

¾   > ? @


dü+ã+~Û+∫q $\Te\qT |ü{øºÏ ˝£ À bı+<äT|üs#¡ +· &ç. Á

nH˚ düMTø£s¡D+ qT+&ç
  A B ¿

|ü{Ϻø£`4 qT+&ç düsêdü] ø±\+ ø£qT>=q+&ç. ne⁄‘·T+~.

5

n<˚ $ <Û ä + >± 2 / $\TeqT Á|ü ‹ <ä ÷ sêìøÏ  ¿



˝…øÿÏ +#·+&ç. nìï dü+<äsꓤ\˝À 2 / $\Te dæsú +¡ >±  ¿



ñ+<ë? Ç~ >√∞ ‘·«s¡D≤ìøÏ düe÷qe÷? m+<äT≈£î? ø±e⁄q 50 ôd. >± bı+<äe#·TÃ.

|ü{Ϻø£˝À MTs¡T qyÓ÷<äT #˚dæq $\Te\‘√
<ä÷s¡+`ø±\+ Á>±|òtqT ^j·T+&ç.
ï

¿
ï

ø±\+˝À Ç+õHé Á|üj·÷DÏ+∫q <ä÷s¡+

Ç<˚ Á|üjÓ÷>±ìï y˚s¡T, y˚s¡T yê\T ø√D≤\ e<ä› 

#˚dæ ‘·«s¡D≤\qT ø£qTø=ÿ+&ç.

yê\Tø√D≤\≈£î, ‘·«s¡D≤ìøÏ eT<Ûä´ @yÓTÆHê  @ C 8
MT.
dü+ã+<Û+ä ñ+<ë? 1 ìeTTwü+ ‘·sê«‘· s¬ \’ T Ç+õHé dæ>ï∑ ˝Ÿ dü+Ô uÛ≤ìøÏ
$$<Ûä yê\Tø√D≤\≈£î, ‘·«s¡D≤\≈£î eT<Ûä´ eT<Ûä´ <ä÷s¡+ MT. D
 E  á  9 > >  @ C 8  F 8

dü+ã+<Ûëìï $e]+#·+&ç
<ä÷s¡+`ø±\+ Á>±|ò\t qT ã{Ϻ MTπs+ #Ó|Œü >∑\s¡T?
Ç<˚ Á|üjÓ÷>±ìï >±E >√[øÏ ã<äT\T>± ÇqT|ü
~eTà‘√ #˚dæ, Á>±|òt ^j·T+&ç.
 
á Á|üjÓ÷>∑+˝À MTs¡T ø=*∫ qyÓ÷<äT #˚dæq
ñ<ëVü≤s¡D 3
ˇø£ edüTeÔ ⁄ düeT‘·«s¡D+‘√ düsfi¡ sπ¯ U≤ e÷s¡+Z ˝À
¿
Á|üj·÷DÏdüTÔ+~. á düs¡fi¯ πsU≤e÷s¡Z+ô|’ >∑\ ¬s+&ÉT
_+<äTe⁄\ e<ä› edüTeÔ ⁄ y˚>±\T es¡Tdü>± , nsTT‘˚
 Á

á s¬ +&ÉT _+<äTe⁄\≈£î eT<Û´ä _+<äTe⁄ e<ä› Ä edüTeÔ ⁄

$\Te\T s¡e÷s¡$T $\Te\ì >∑Ts¡TÔ+#·Tø√+&ç. y˚>∑yÓT+‘·?
ñ<ëVü≤s¡D 2
kÕ<Ûäq
400 MT.<ä÷s¡+˝À >∑\ ¬s&é dæ>∑ï˝Ÿ ˝…’≥TqT
#·÷dæ 54 øÏ.MT./>∑+. y˚>∑+‘√ Á|üj·÷DÏ+#˚ ¬s’\T edüTÔe⁄≈£î >∑\ düeT‘·«s¡D≤ìï nqT≈£î+<ë+. G B G

Ç+»Hé≈£î ÁuÒ≈£î\T y˚XÊs¡T. ÁuÒ≈£î\T ø£\T>∑CÒdæq Ç∫Ãq _+<ä T e⁄\ eT<Û ä ´ <ä ÷ s¡ + ï


ï

‘·«s¡D+ H  MT./ ôd. nsTT‘˚ 1 ìeTTwü+

> ? @


nqT≈£î+<ë+.
‘·sê«‘· s¬ \’ T Ç+»Hé dæ>ï∑ ˝Ÿ dü+Ô uÛ≤ìøÏ m+‘· <ä÷s¡+˝À

ñ+≥T+~?

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

 0 N

& O
&

Á|üj·÷DÏdüTÔ+~. n~ |ü&ÉeTs¡ ~X¯˝À MT./ ôd. F



dæús¡‘·«s¡D≤ìï ø£*Z ñ+fÒ <ëì Á|üj·÷D+˝À 5e

1

ôdø£qT˝À Ä ø£D+ Á|üj·÷DÏ+∫q <ä÷s¡+ m+‘·?

kÕ<Ûäq
|ü≥+ 21 ‘=* y˚>∑+   A T MT./ ôd.
á ¬s+&ÉT _+<äTe⁄\≈£î eT<Ûä´_+<äTe⁄ e<ä› ‘·«s¡D+ B   F MT./ ôd. 

edüTÔe⁄ y˚>∑+ nqT≈£î+<ë+. (Ä _+<äTe⁄qT Á S

ï

Â
ï

\
W ]

MT./ ôd.2
>± |ü≥+˝À #·÷|ü&É+ »]–+~.) n|ü&ÉT V W X

MT./ ôd.
! Z

^
[ Y

_
ôd
1

ôd
! Z [ Y

dü M Tø£ s ¡ D + (1)˝Àì $\Te\qT ô|’ ôd

! Y

F ¾ 

düMTø£s¡D+˝À Á|ü‹πøå|æ+#·>± 1

|ü≥+ 22 : ø£D+ jÓTTø£ÿ #·\q+

á düeTdü´˝À ø£D+ jÓTTø£ÿ ‘·«s¡D~X¯, y˚>∑

~X¯\T |üsd¡ Œü s¡+ e´‹πsø£+>± ñHêïsTT. ø±e⁄q m+‘·
—

Q
dü e Tj· T +˝À Ä ø£ D + ìX¯ à \dæ ú ‹ øÏ edü T Ô + <√
eTT+<äT>± ìs¡sí TT+#ê*. Ä ø±˝≤ìï nqT≈£î+<ë+. ï

¿
ï

qT+&ç
ñ<ëVü≤s¡D 4 

ôd.  T  F ¿

Ÿ ¿  9 ? 8

ìX¯Ã\dæú‹ qT+&ç ãj·T\T<˚]q ˇø£ ø±s¡T ôd. qT+&ç ôd. es¡≈£î ø£D+ ‘·«s¡D ~X¯˝À
9 ? 8 8

düeT‘·«s¡D+ ‘√ ø±\+ bÕ≥T Á|üj·÷DÏ+∫+~.

ï

B
ï ï

¿
ï

(|ü≥+ ` 22 #·÷&É+&ç) #·*düTÔ+~. Ç|ü⁄Œ&ÉT ôd.

ø±s¡T düs¡fi¯πsU≤ e÷s¡Z+˝À Á|üj·÷DÏ+∫q≥¢sTT‘˚ ˝À ø£D+ ø£~*q <ä÷sêìï ˝…øÏÿ<ë›+.
ï

ø±\+˝À n~ bı+<˚ düsêdü] e&ç m+‘·?

¿
ï

á dü+<äs¡“¤+˝À ôd. e<ä› ¿  9 ? 8   >

kÕ<Ûäq
ôd.˝À Á|üj·÷DÏ+∫q <ä÷s¡+,
ø±s¡T ìX¯Ã\ dæú‹ qT+&ç ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~ ø±ã{Ϻ
<ëì ‘=* y˚>∑+   >
/

ø±\+˝À ø±s¡T Á|üj·÷DÏ+∫q <ä÷s¡+

ï

¿
ï

R R

<

düsêdü] e&ç R <ä÷s¡+/ø±\+ MT.

/ /

5e ôdø£qT˝À Ä ø£D+ Á|üj÷· DÏ+∫q yÓTT‘·+Ô <ä÷s¡+

ñ<ëVü≤s¡D 5 ( ) nqTø=+fÒ n~ ≈£î düe÷qeTe⁄‘·T+~.
U

ˇø£ ø£D+ MT./ ôd. y˚>∑+‘√ ‘·÷s¡TŒ ~X¯˝À

MT.
T

#·\q+
 ø°\ø£ |ü<ë\T
kÕù|ø£å+, <ä÷s¡+, kÕúqÁuÛÑ+X¯+, düsêdü] e&ç, düsêdü] y˚>∑+, ‘·ø£åD e&ç, e&ç y˚>∑+, ‘·«s¡D+, πsFj·T
#·\q+, düeT#·\q+, düeT‘·«s¡D+, ãTTD‘·«s¡D+.

eTqy˚T+ H˚s¡TÃ≈£îHêï+
#·\q+ nH˚~ kÕù|ø£å yÓTqÆ ~. ˇø£ edüTeÔ ⁄ #·\q+ |ü]o\≈£îìô|’ Ä<Ûës¡|&ü TÉ ‘·T+~.
edüTeÔ ⁄ Á|üj÷· DÏ+∫q e÷s¡+Z yÓTT‘·+Ô bı&Ée⁄qT <ä÷s¡eTì, s¬ +&ÉT _+<äTe⁄\ eT<Û´ä ì]∆wºü ~X¯˝À >∑\ ø£ìwüº
<ä÷sêìï kÕúqÁuÛ+Ñ X¯+ nì n+{≤+.
@ø±+ø£ ø±\+˝À ˇø£ edüTeÔ ⁄ Á|üj÷· DÏ+∫q <ä÷sêìï düsêdü] e&ç nì, @ø±+ø£ ø±\+˝À edüTeÔ ⁄ bı+<˚
kÕúqÁuÛ+Ñ XÊìï düsêdü] y˚>+∑ nì n+{≤+.
@<ÓH’ ê ˇø£ ì]úwºü düeTj·T+ e<ä› e&çì ‘·øDå£ e&ç n+{≤s. e&ç edüTeÔ ⁄ kÕúq+˝À e÷s¡TŒ m+‘· ‘·«s¡>±
edüT+Ô <√ ‘Ó*j·TCÒdTü +Ô ~.
ì]∆wºü ~X¯˝À ˇø£ edüTeÔ ⁄≈£î >∑\ e&çì y˚>+∑ n+{≤s.
ˇø£ edüTeÔ ⁄ dæsú ¡ y˚>+∑ ‘√ #·*dü÷Ô ñ+fÒ Ä #·\Hêìï düeT#·\q+ n+{≤+.
>∑eTq+˝À e⁄qï edüTÔ y˚>+∑ ˝À e÷s¡TŒ eùd,Ô Ä edüTeÔ ⁄ ‘·«s¡D+˝À e⁄+<äì n+{≤+.
y˚>+∑ ˝À e÷s¡TŒ sπ ≥TqT ‘·«s¡D+ n+{≤+.
‘·«s¡D+ dæsú +¡ >± >∑\ #·\Hêìï düeT‘·«s¡D #·\q+ n+{≤+.
düeT ‘·«s¡D #·\q düMTø£sD¡ ≤\T
4

nu´ÑÛ düHêìï yÓTs¡T>∑T |üsT¡ #·T≈£î+<ë+

1. ªªÄyÓT dæús¡e&ç‘√, ì]úwü˜ ~X¯˝À |ü]¬>&ÉT‘·T+~µµ á yêø±´ìï #·\HêìøÏ dü+ã+~Û+∫q uÛ≤eq\

Ä<Ûës¡+>± ‘·≈£îÿe |ü<ë\˝À sêj·T+&ç. à Å á

2. |ü≥+˝À nH˚ ¬s+&ÉT ø±s¡¢ #·\Hêìï #·÷ùd

Å Æ
Ç

Á>±|òt\T Çe«&É+ »]–+~. @ ø±s¡T e&ç   ¿

m≈£îÿe? m+<äT≈£î? à Å á

á
Å

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

 3. ˇø£ ø£D+ düeT‘·«s¡D #·\q+˝À ñ+~. Ä ø£D+ e ôdø£qT˝À bı+~q kÕúqÁuÛÑ+XÊìøÏ düMTø£s¡D≤ìï ï

Ä
ï

ñ‘êŒ~+#·+&ç. ` á

Ä
  A ¾ à Ä  < ; F â a à Å á

4. ˇø£ ø£D+ _+<äTe⁄ qT+&ç ãj·T\T<˚], dæús¡ ‘·«s¡D+‘√ #·*dü÷Ô _+<äTe⁄qT $&ç∫ô|{Ϻ+~. 5
ï  ï ï  ï

ôdø£q¢ ‘·sê«‘· <ëì e&ç 1.5 MT./ôd. 6e ôdø£qT ∫es¡ n~ ìX¯Ã\dæú‹øÏ e∫à eTs¡\ yÓqTø£≈£î ‹]–
#·*düTÔ+~. n~ ìX¯Ã\ dæú‹øÏ e#˚Ã˝À|ü⁄ Ä ø£D+ Á|üj·÷DÏ+∫q <ä÷s¡yÓT+‘·? yÓqT~]–q ø£D+ m+‘·
y˚>∑+‘√ ï

_+<äTe⁄qT #˚s¡T‘·T+~?
 ï

(27MT.,`9MT./ôd.) à Å á
â

5. e&ç, y˚>±\ eT<Ûä´ uÒ<Ûäy˚T$T? $e]+#·+&ç. à Å á

6. dæús¡ ‘·«s¡D+ nq>±H˚$T? à Å á

7. ˇø£ ø£D+ dæús¡ ‘·«s¡D+ ‘√ ìX¯Ã\ dæú‹ qT+&ç ãj·T\T<˚] ø±\+ Á|üj·÷DÏ+∫q ‘·sê«‘· <ëì ï

¾
ï ï

¿
ï

‘·«s¡D+ ~X¯ |üP]Ô>± e´‹πsø£ ~X¯˝ÀøÏ e÷]+~. ø±ì <ëì ‘·«s¡D+ |ü]e÷D+˝À @ e÷s¡TŒ˝Ò<äT. Ä
ø£D+ ‹]– ãj·T\T<˚]q _+<äTe⁄≈£î #˚s¡{≤ìøÏ m+‘· düeTj·T+ |ü&ÉT‘·T+~? >(2G )@ b ¿ à Å á

8. ˇø£ ¬ s ’ \ T <ëì e&ç ì 20ôd+.MT./ôd. 2 ‘· « s¡ D +‘√ ô|+#· T ø√>∑ \ <ä T n˝≤π > ‘· q e&ç ì
100 ôd+.MT./ôd.2 ‘·«s¡D+‘√ ‘·–Z+#·Tø√>∑\<äT. nsTT‘˚ ˇø£ <ëì‘√ ˇø£{Ï 2.7 øÏ.MT. <ä÷s¡+˝À
ñqï ¬s+&ÉT ¬s’˝Ò« ùdºwüq¢ eT<Ûä´ Ä ¬s’\T Á|üj·÷DÏ+#·&ÜìøÏ |üfÒº ø£˙dü ø±\+ m+‘·? (180 ôd.) à Å á

9. 50 MT. bı&Ée⁄ >∑\ ¬s’\T 10 MT./ôd. dæús¡ e&ç‘√ #·*düTÔ+~. Ä ¬s’\T ˇø£ $<äT´‘Y düÔ+uÛ≤ìï eT]j·TT
250 MT. bı&Ée⁄ >∑\ Á_&ç®ì <ë≥&ÜìøÏ |üfÒº ø±˝≤ìï ˝…øÏÿ+#·+&ç. (5ôd., 30ôd.) à Å á

10. ªªˇø£ ø±s¡T 70 øÏ.MT./>∑+. dæús¡y˚>∑+‘√ eÁø£e÷s¡Z+˝À #·*düTÔ+~µµ nì MT ùdïVæ≤‘·T&ÉT MT‘√ n+fÒ
n‘·qT #Ó|æŒq <ëìì MT¬s˝≤ dü]#˚kÕÔs¡T? à Å á

11. |ü≥+`(düeTdü´ 5) ˝À #·÷|æq $<Ûä+>± ˇπø m‘·TÔ >∑\ eT÷&ÉT s¡ø±˝…’q ‘·˝≤\ qT+&ç, ˇπø s¡ø£yÓTÆq
eT÷&ÉT ã+‘·T\qT C≤s¡$&ç∫q#√, @ ã+‹ ‘·«s¡>± H˚\qT #˚s¡T‘·T+~? $e]+#·+&ç. à Å á  Æ Å á

12. ˇø£ ø£D+ dæús¡ y˚>∑+‘√ #·*düTÔ+~. @<˚ì ìØí‘· ø±\ e´e~Û˝À <ëì düsêdü] y˚>∑+, ‘·ø£åD y˚>∑+‘√
düe÷q+>± ñ+≥T+<ë? ˝Ò<ë? $e]+#·+&ç. à Å á  Æ Å á

13. ˇø£ edüTÔe⁄ ‘·«s¡D+ dæús¡+>± ñqï|ü⁄Œ&ÉT <ëì y˚>∑+ ~X¯ |üP]Ô>± e´‹πsø£ ~X¯˝ÀìøÏ e÷s¡>∑\<ë? ˇø£
ñ<ëVü≤s¡D‘√ $e]+#·+&ç. n˝≤ e÷s¡&É+ M\Tø±<äqT≈£î+fÒ m+<äT≈£î ø±<√ $e]+#·+&ç. à Å á  Æ Å á

14. |ü≥+˝À #·÷|æq $<Û+ä >± ˇø£ ø£D+ eÁø£e÷s¡+Z ˝À #·*düT+Ô ~. qT+&ç øÏ kÕúqÁuÛ+Ñ X¯ dü~X¯qT 

^j·T+&ç. à Å á d â

#·\q+
15. ìX¯Ã\dæú‹ qT+&ç ãj·T\T<˚]q ˇø£ edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ e&ç @ø£Ø‹>± ô|s¡T>∑T‘·Tqï≥¢sTT‘˚ edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ
#·\Hêìï #·÷ù| <ä÷s¡+ ` ø±\+ Á>±|òtqT ^j·T+&ç. à Å á d â

16. ˇø£ edüTÔe⁄ e&ç @ø£Ø‹>± ‘·>∑TZ‘·÷ ñ+fÒ <ëì #·\Hêìï ‘Ó*ù| <ä÷s¡+ ` ø±\+ Á>±|òt ^j·T+&ç. à Å á
d

17. ‘êuÒ\T eT]j·TT ≈£î+<˚\T\ |üs¡T>∑T |ü+<Ó+ ø£<∏ä MTs¡T $H˚ ñ+{≤s¡T. ‘êuÒ\T Á|üj·÷DÏ+#˚ e&ç ø£+fÒ
≈£î+<˚\T Á|üj·÷DÏ+#˚ e&ç m≈£îÿe. ¬s+&É÷ ˇπø #√≥T qT+&ç |üs¡T>∑T |ü+<Ó+ ÁbÕs¡+_Û+#êsTT.
≈£î+<˚\T ø=+‘· <ä÷s¡+ Á|üj·÷DÏ+∫ #Ó≥Tº øÏ+<ä ø±ùd|ü⁄ $ÁXÊ+‹ rdüT≈£î+~. ≈£î+<˚\T ìÁ<ä ˝Ò∫
#˚s¡e\dæq >∑eT´+ yÓ’|ü⁄ |ü]¬>‹Ô+~. ≈£î+<˚\T >∑e÷´ìøÏ #˚πsdü]øÏ ‘êuÒ\T n|üŒ{Ïπø >∑e÷´ìï #˚]+~.
á ø£<∏äqT <ä÷s¡+`ø±\+ Á>±|òt˝À #·÷|ü+&ç. à Å á
d

18. 4 ôd.˝À ˇø£ ∫s¡T‘· 100 MT. <ä÷s¡+ |ü]¬>&ÉT‘·T+fÒ, <ëì düsêdü] e&ç m+‘·? n<˚ ∫s¡T‘· 2 ôd. ˝À
50 MT. <ä÷s¡+ |ü]¬>&çq#√ <ëì düsêdü] e&ç m+‘·? (25MT./ôd. â à Å á
Æ Å á e â

19. ˇø£ ø±s¡T ‘·q Á|üj·÷D ø±\+˝À yÓTT<ä{Ï dü>∑+ ø±\+ 80øÏ.MT./ >∑+. e&ç‘√qT, $T–*q dü>∑+ ø±\+
40øÏ.MT./>∑+. e&ç‘√q÷ Á|üj·÷DÏùdÔ, <ëì düsêdü] e&ç m+‘·?(60 øÏ.MT./>∑+.) à Å á

20. ˇø£ ø±s¡T ‘êqT Á|üj·÷DÏ+∫q yÓTT‘·Ô+ <ä÷s¡+˝À yÓTT<ä{Ï dü>∑+ <ä÷s¡+ 50øÏ.MT./>∑+. e&ç‘√q÷,
$T–*q dü>∑+ <ä÷s¡+ 40øÏ.MT./>∑+. e&ç‘√q÷ Á|üj·÷DÏùdÔ, Ä ø±s¡T düsêdü] e&ç m+‘·? à Å á

Æ Å á
e

(44.44 øÏ.MT./>∑+.)
21. ˇø£ ø£D+ yÓTT<ä≥ 5 ôdø£qT˝À¢ 10 MT. <ä÷s¡+ ‘·sê«‘· 3 ôdø£qT\˝À 10MT. <ä÷s¡+ Á|üj·÷DÏ+∫+~.
Ä ø£D+ düeT‘·«s¡D+‘√ #·*düTÔ+<äqTø=+fÒ Ä ø£D+ ‘=* y˚>±ìï, ‘·«s¡D≤ìï eT]j·TT ‘·<äT|ü] 2ôd.
˝À Á|üj·÷DÏ+∫q <ä÷sêìï ø£qT>=q+&ç. à Å á
Æ Å á e â

(7/6 MT./ôd., 1/3 MT./ôd.2, 8.33 MT.)

22. ˇø£ ø±s¡T ìX¯Ã\dæú‹ qT+&ç ãj·T\T<˚]+~. n~ ø=+‘· ùd|ü⁄ dæús¡ ‘·«s¡D+ ªª D µµ ‘√ Á|üj·÷DÏ+∫, Ä
‘·sê«‘· dæús¡ ãTTD‘·«s¡D+ ªª E µµ ‘√ #·*dü÷Ô ìX¯Ã\ dæú‹øÏ e∫Ã+~. Ä ø±s¡T jÓTTø£ÿ yÓTT‘·Ô+ Á|üj·÷D
ø±\+ ªª µµ nsTT‘˚ Ä ø±s¡T bı+<˚ >∑]wü˜ y˚>∑yÓT+‘·? ( D E / ( D  E )
¿ ¿ ê à Å á  Æ Å á
e

23. ãdüT‡≈£î 48 MT. <ä÷s¡+˝À ˇø£ eTìwæ ì\ã&ç ñHêï&ÉT. ãdüT‡ ãj·T\T<˚s¡>±H˚, Ä e´øÏÔ 10 MT./ôd.
dæús¡y˚>∑+‘√ ãdüT‡ yÓ’|ü⁄ |ü]¬>‘êÔ&ÉT. ãdüT‡ ìX¯Ã\ dæú‹ qT+&ç 1 MT./ôd. ‘·«s¡D+‘√ #·*düTÔ+~. Ä e´øÏÔ 

Ä ãdüT‡ |ü≥Tºø√>∑\ ø£˙dü düeTj·÷ìï ˝…øÏÿ+#·+&ç. (8ôd.) à Å á
Æ Å á e â

24. ¬s+&ÉT ¬s’fi¯ó¢ 30 øÏ.MT./ >∑+. e&ç‘√ ˇπø Á{≤ø˘ô|’ e´‹πsø£ ~X¯˝À¢ #·*düTÔHêïsTT. ˇø£ |üøÏå ˇø£ ¬s’\T qT+&ç
¬s+&Ée ¬s’\T≈£î 60 øÏ.MT./ >∑+. e&ç‘√ m>∑s¡>∑\<äT. ¬s+&ÉT ¬s’fi¯¢ eT<Ûä´ 60 øÏ.MT. <ä÷s¡+ ñqï|ü⁄Œ&ÉT |üøÏå
m>∑s¡≥+ ÁbÕs¡+_Û+∫+~. |üøÏå ¬s+&Ée ¬s’\TqT ‘êøÏ eTs¡\ yÓTT<ä{Ï ¬s’\T yÓ’|ü⁄, eTs¡\ yÓTT<ä{Ï ¬s’\T
qT+&ç ¬s+&Ée <ëì yÓ’|ü⁄, Ä ¬s+&ÉT ¬s’fi¯ó¢ &Ûûø=H˚+‘· es¡≈£î m–]+~. |üøÏå mìïkÕs¡T¢ Á|ü<äøÏåD≤\T #˚dæ+~.
|üøÏå Á|üj·÷DÏ+∫q <ä÷s¡+ m+‘·? (nq+‘·+, 60 øÏ.MT. â à Å á

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

 n<Ûë´j·T+
3 >∑eTq ìj·Te÷\T
eTq #·T≥÷º ñ+&˚ mH√ï edüTÔe⁄\ #·\Hê\qT
eTq+ >∑eTìdü÷Ô ñ+{≤+. #·\q+ nH˚ bÕsƒ¡+˝À
MTs¡ T y˚ > ∑ + , ‘· « s¡ D + uÛ ≤ eq\qT >∑ T ]+∫
H˚s¡TÃø=Hêïs¡T.
eTq ÁbÕNq ‘·‘·Ô«y˚‘·Ô\T #·\Hêìï >∑T]+∫
n<Ûä´j·Tq+ #˚j·T&É+˝À m+‘√ ÄdüøÏÔ ø£qã]#ês¡T.
ˇø£ edüTÔe⁄qT ‘·q≈£î ‘êqT>± e~˝ÒùdÔ <ëìøÏ ñ+&˚
düV≤ü » dæ‹ú @$T{Ï? nH˚ Á|üXï¯ yê] eT~ì ‘=\Tdü÷Ô
ñ+&˚~. uÛÑ÷$T MT<ä ø£<äT\T‘·Tqï @ edüTÔyÓ’Hê
Áø£ e T+>± ìX¯ Ã \ dæ ú ‹ øÏ edü T Ô + <ä H ˚ $wü j · T +
eTqø£+<ä]øÏ ‘Ó*dæ+<˚. MTs¡T ôd’øÏ˝Ÿì ‘=ø£ÿ&É+
Äù|ùdÔ @+ »s¡T>∑T‘·T+~? <ëì y˚>∑+ Áø£eT+>±
‘·–Z ∫e]øÏ Ä–b˛‘·T+~ ø£<ë!
ÄX¯Ãs¡´+ @$T≥+fÒ, Ä ø±\+˝À >=|üŒ ‘·‘«Ô· y˚‘Ô·
nsTTq n]kÕº{Ï˝Ÿ ≈£L&Ü Ç˝≤π> Ä˝À∫+∫, uÛÑ÷$T
MT<ä ñ+&˚ @ edüTÔe⁄ø£sTTHê ñ+&˚ düVü≤» dæú‹
ìX¯Ã\ dæú‘˚ nì ìsê∆]+#ê&ÉT. ø£~˝Ò @ edüTÔyÓ’Hê
kÕ<Ûës¡D+>± ∫e]øÏ ìX¯Ã\ dæú‹øÏ sêyê* ø±ã{Ϻ,
ìX¯Ã\+>± ñ+&˚ edüTÔe⁄\ $wüj·T+˝À m≥Te+{Ï
$es¡D nedüs¡+ ˝Ò<äì uÛ≤$+#ê&ÉT.
ø±ì BìøÏ _Ûqï+>± @ u≤Vü≤´ ã\+ |üì
#˚ j · T q+‘· es¡ ≈ £ î ø£ < ä T \T‘· T qï edü T Ô e ⁄ n<˚
>∑eTqdæú‹˝À ñ+≥T+<äì #Ó|üŒ&É+ <ë«sê ¬>©*jÓ÷
Ä<ÛäTìø£ $C≤„qXÊÁkÕÔìøÏ ‘Ós¡ rXÊ&ÉT.
‘·q yê<äqqT ìs¡÷|æ+#·&ÜìøÏ >¬ ©*jÓ÷ s¬ +&ÉT
Ä˝À#·Hê‘·àø£ Á|üjÓ÷>±\‘√ eTT+<äT≈£î e#êÃ&ÉT.
n‘·qT ‘·q Á|üjÓ÷>±\qT qTqT|ü⁄ ‘·\+ >∑\ yê\T
ã\¢\ô|’ #˚XÊ&ÉT. ‘·\+ m+‘· qTqT|ü⁄>± ñ+fÒ
e~*q >√∞ n+‘· <ä ÷ s¡ + Á|ü j · ÷ DÏ d ü T Ô + <ä ì
>∑eTì+#ê&ÉT. á $<Û+ä >± ˇø£ dü+|üPs¡yí TÓ qÆ qTqï{Ï
‘·\+ MT<ä @B n&ÉT¶ sêq+‘·es¡≈£î >√∞ nq+‘·
<ä÷s¡+ Á|üj·÷DÏdüTÔ+<äì $e]+#ê&ÉT.
1 (m) 1 (_) 1(dæ)
|ü≥+ 1 (m) n<∏√ #·\q+ (_) }s¡«∆ #·\q+
(dæ) düeT‘·\+˝À #·\q+
|ü≥+ 1(m)˝À #·÷|æq $<Ûä+>± yê\T ‘·\+ô|’
øÏ+~øÏ <=s¡T¢‘·Tqï >√∞ uÛÑ÷$TøÏ >∑\ >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D
ã\+ e\¢ y˚>±ìï |ü⁄+E≈£î+≥T+~.
n<˚ $ <Û ä + >± |ü ≥ + 1(_)˝À #· ÷ |æ q ≥T¢
yê\T‘·\+ MT<ä ô|’øÏ b˛‘·Tqï edüTÔe⁄ ‘·q y˚>±ìï
ø√˝ÀŒ‘·T+~. nsTT‘˚ |ü≥+ 1(dæ)˝À #·÷|æq $<Û+ä >±
düeT‘·\+˝À ø£<äT\T‘·Tqï >√∞ jÓTTø£ÿ y˚>∑+
ô|s¡>&∑ ÜìøÏ ˝Ò<ë ‘·>&Z∑ ÜìøÏ ø±s¡D+ @B ø£ì|æ+#·<Tä .
n+<äTe\¢ n~ düeT#·\q+ f g h i j ˝À
k l m m k n i k h o
Á|üj·÷DÏdüTÔ+<äì $e]+#ê&ÉT.
>∑eTq ìj·Te÷\T
 á $<Ûä+>± ¬>©*jÓ÷ ‘·q Á|üjÓ÷>±\ <ë«sê
@<Ó’Hê edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ düVü≤» dæú‹ ìX¯Ã\ dæú‹ nH˚
n]kÕº{Ï˝Ÿ qeTàø±ìï $uÛÒ~+#ê&ÉT.
2 (m)
2 (_)
2 (dæ)
|ü≥+ 2 (m)(_) $$<Ûä yê\T ø√D≤\T >∑\ yê\T
‘·˝≤\ MT<ä #·\q+ (dæ) yê\T ‘·\+ qT+&ç
düeT‘·\+ MT<ä≈î£ #·\q+
|ü≥+` 2(m)˝À ñqï $<Ûä+>± yê\T ‘·\+ô|’
ø=+‘· m‘·TÔ qT+&ç e~*q >√∞ >∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ D ã\+
e\¢ øÏ+~øÏ <=]¢, ‘·sê«‘· ¬s+&Ée yÓ’|ü⁄ >∑\ yê\T
‘·\+ ô|ø’ Ï ‹]– ‘·q ÁbÕ<∏$ä Tø£ m‘·TøÔ Ï #˚sT¡ ≈£îH˚es¡≈î£
Á|üj·÷DÏdüTÔ+<äì ¬>©*jÓ÷ >∑eTì+#ê&ÉT. |ü≥+
2(_)˝À ñqï $<Ûä+>± yê\T‘·\+ ø√D≤ìï ‘·–Z+∫
‹]– n<˚ Á|üjÓ÷>±ìï #˚XÊ&ÉT. n|ü⁄&ÉT ≈£L&Ü >√∞
¬s+&Ée yÓ’|ü⁄ n<˚ m‘·TÔøÏ #˚s¡T≈£î+~. ø±˙ eT]+‘·
m≈£îÿe <ä÷s¡+ >√∞ s¬ +&Ée yê\T‘·\+ô|’ Á|üj÷· D+
#˚d+æ ~. yê\T‘·\+ ø√D≤ìï ‘·–dZ ÷ü Ô ‘·q Á|üj÷Ó >±ìï
eTs¡˝≤ eTs¡˝≤ #˚dHæ ê, |ò*ü ‘·+ e÷Á‘·+ n<˚ e∫Ã+~.
n+fÒ >√∞ #˚s¡T≈£îH˚ m‘·TÔ e÷s¡˝Ò<äT ø±˙, n~
Á|üj·÷DÏ+∫q <ä÷s¡+ e÷Á‘·+ ô|]–+~. >√∞ ‘·q
ÁbÕ<∏ä$Tø£ m‘·TÔ≈£î #˚s¡Tø√e&ÜìøÏ eT]+‘· m≈£îÿe
<ä÷s¡+ Á|üj·÷DÏ+∫+~.
ˇø£ y ˚ fi ¯ >√∞ ô|’ ø Ï yÓ fi ¯ ¢ & ÜìøÏ yê\T
˝Òø£b˛sTTq≥¢sTT‘˚ n<˚ m‘·TÔøÏ #˚s¡Tø√e&ÜìøÏ >√∞
m+‘· <ä÷s¡+ Á|üj·÷DÏ+#·e\dæ ñ+≥T+~? nH˚
Á|ü X ¯ ï n‘· ì eT~˝À ñ<ä s TT+∫+~. ô|’ ø Ï
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
#˚s¡Tø√e&ÜìøÏ yê\T‘·\+ ˝Ò<äT ø±ã{Ϻ 2(dæ)˝À
#·÷|æq $<Ûä+>± düeT‘·\+ MT<ä düeTy˚>∑+‘√ n~
Á|üj÷· DÏd÷ü HÔ ˚ ñ+≥T+~. u≤Vü≤´ ã\+ ˝Òq+‘·es¡≈î£
ø£<äT\T‘·÷ ñqï edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ düVü≤» dæú‹
@$T≥+fÒ, n~ düeT #·\q+˝ÀH˚ ñ+≥T+<äì
¬>©*jÓ÷ ìsê∆]+#ê&ÉT. á Á|üjÓ÷>±\ìï+{Ïì
|ü]o*+∫q ‘·sê«‘· MTπs+ Ä˝À∫düTÔHêïs¡T?
ø£<äT\T‘·÷ ñqï edüTÔe⁄ì Ä|ü&ÜìøÏ u≤Vü≤´ã\+
nedüs¡s nqT≈£î+≥THêïsê? á Á|üjÓ÷>±*ï ã{Ϻ
edüTÔe⁄ô|’ |òü*‘· ã\+ |üì #˚j·Tq+‘· es¡≈£î n~
düeT#·\q+˝À ñ+≥T+<äì #Ó|üŒe#·TÃ.
|òTü s¡¸D ˝Òì Á|ü|+ü #êìï >¬ ©*jÓ÷ }Væ≤+#ê&ÉT.
ø±˙ ì»J$‘·+˝À Ç~ kÕ<Ûä´+ ø±<äT. m+<äTø£+fÒ
|òTü s¡¸D edüTeÔ ⁄ jÓTTø£ÿ #·\Hêìï Á|üu≤Û $‘·+ #˚jT· &É+
<ë«sê eTq Jeq+˝À Á|üeTTKbÕÁ‘· b˛wædüTÔ+~.
ñ<ëVü≤s¡DøÏ |òüTs¡¸D ˝Ò≈£î+&Ü eTq+ H˚\MT<ä
q&Ée˝Ò+, y˚>∑+>± q&ÉT|ü⁄‘·Tqï ø±s¡Tì Ä|ü˝Ò+.
|òüTs¡¸D ˝Òì<˚ mH√ï uÛÖ‹ø£ ø±s¡´Áø£e÷\qT
ìs¡«Væ≤+#·˝Ò+. n]kÕº{Ï˝Ÿ, ¬>©*jÓ÷\T n_Ûeè~∆
|ü]∫q |ü]ø£\Œq\ Ä<Ûës¡+>± düsY ◊C≤ø˘ q÷´≥Hé
ã˝≤ìøÏ, #·\q+˝À e÷s¡TŒ≈£î >∑\ dü+ã+<Ûëìï
$e]dü ÷ Ô eT÷&É T ÁbÕ<∏ ä $ Tø£ dü ÷ Á‘ê\T
Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT. Ä eT÷&ÉT dü÷Á‘ê\T q÷´≥Hé >∑eTq
ìj·Te÷\T>± Á|üdæ~∆ #Ó+<ësTT.
yÓTT<ä{Ï >∑eTq ìj·TeT+
yÓ T T<ä { Ï >∑ e Tq ìj· T e÷ìï á $<Û ä + >±
#Ó|üŒe#·TÃ. ªª|òü*‘· ã\+ |üì #˚j·Tq+‘·es¡≈£î
ìX¯ à \dæ ú ‹ ˝À ñqï edü T Ô e ⁄ n<˚ dæ ú ‹ ˝Àq÷,
düeT#·\q+˝À ñqï edüTÔe⁄ n<˚ düeT#·\q+˝Àq÷
ñ+≥T+~µµ.
ˇø£ edüTÔe⁄ô|’ |òü*‘· ã\+ |üì#˚j·Tø£b˛‘˚ @+
»s¡T>∑T‘·T+<√ q÷´≥Hé yÓTT<ä{Ï >∑eTq ìj·TeT+
$e]düTÔ+~.
 MT≈£î ‘Ó\TkÕ?
¬>©*jÓ÷ ¬>©*1564e dü+e‘·‡s¡+ |òæÁãe] 15e ‘˚Bq
Ç{©˝Àì ª|”kÕµ˝À »ìà+#ês¡T.
¬>©*jÓ÷ Ä<ÛäTìø£ uÛÖ‹ø£XÊÁdüÔ |æ‘êeTVüQì>± ù|s¡T>±+#ê&ÉT.
1589 dü+e‘·‡s¡+˝À Äj·Tq s¡∫+∫q nH˚ø£ yê´kÕ\˝À yê\T
‘·˝≤\ô|’ |ü‘·q edüTÔe⁄\ #·\Hêìï >∑T]+∫ Á|ükÕÔ$+#ê&ÉT.
¬>©*jÓ÷ >=|üŒ Vü≤düÔ ø£fi≤ì|ü⁄DT&ÉT. áj·Tq s¡÷bı+~+∫q
f…*k˛ÿ|t\T Ä ø±\+˝À ñqï $T>∑‘ê f…*k˛ÿ|ü⁄\ ø£+fÒ #ê˝≤
düeTs¡∆e+‘·yÓTÆq$.
1640 ÁbÕ+‘·+˝À áj·Tq ‘=* ˝À\ø£ >∑&çj·÷sêìï
s¡÷bı+~+#ê&ÉT. Äj·Tq s¡∫+∫q nH˚ p q
n r l l s t u v v u h w u l
p

Á>∑+<∏ä+˝À #·+Á<äTì˝À |üs¡«‘ê\qT, bÕ\|ü⁄+‘·˝À >∑\ ∫qï

qø£åÁ‘ê\qT, >∑Ts¡T Á>∑Vü≤+ #·T≥÷º ‹s¡T>∑T‘·Tqï Hê\T>∑T ∫qï K>√fi¯ edüTÔe⁄\qT ‘êqT #·÷dæq≥T¢
‘Ó*j·TCÒXÊ&ÉT. p x
i v y k g l
, v u k h j z
nH˚ ‘·q s¡#q· \˝À dü÷s¡T´ì˝À
k r n i h w { k | i u v
p p }
u n n u l v k h n ~ u v g h v  k n v
p

>∑\ eT#·Ã\ >∑T]+∫ $e]+#ê&ÉT.

Äj·Tq ‘·q kı+‘·+>± ‘·j·÷s¡T #˚düT≈£îqï f…*k˛ÿ|ü⁄\‘√ X¯óÁø£, X¯ì Á>∑Vü‰\qT |ü]o*+∫ Ä Hê{Ï
$XÊ«kÕ\≈£î e´‹πsø£+>± Á>∑Vü‰\˙ï uÛÑ÷$T #·T≥÷º ø±ø£ dü÷s¡T´ì #·T≥÷º |ü]ÁuÛÑ$TkÕÔj·Tì yê~+#ê&ÉT.

edü T Ô e ⁄ ìX¯ à \dæ ú ‹ ˝À >±˙, dü e T e&ç ‘ √ @+ >∑eTì+#ês¡T?

ãTTEe÷s¡Z+˝À ø£<äT\T‘·T+fÒ (BìH˚ düeT#·\q+ ô|qTï eT÷‘· @eTsTT+~?
n+{≤+) n<˚ >∑eTqdæ‹ú ˝ÀH˚ ñ+≥T+~. á $wüjT· +
>∑T]+∫ $es¡+>± ‘Ó\TdüTø=+<ë+!
ô|qTïeT÷‘·
Î
ø£è‘·´+ ` 1
ø±–‘·|⁄ü ]+>∑
Î
T
ø±–‘·|⁄ü ]+>¥ô|’ ñ+∫q ô|qTï eT÷‘· #·\Hêìï
|ü]o*<ë›+
ˇø£ <äfi¯dü] ø±–‘·+‘√ ]+>∑TqT ‘·j·÷s¡T d”kÕ Î
#˚j·T+&ç. |ü≥+ 3˝À #·÷|æq≥T¢ ˇø£ d”kÕ eT÷‹
MT<ä Ä ]+>∑TqT ì\u…≥º+&ç.
d”kÕ eT÷‹øÏ dü]>±Zô|’q ñ+&˚ ù||üs¡T ]+>∑Tô|’
ˇø£ ô|qTï eT÷‘·qT ì\u…≥º+&ç.
ø±–‘·|ü⁄ ]+>∑TqT ˇø£ÿkÕ]>± y˚>∑+>± MT #˚‹ |ü≥+ 3
y˚*‘√ ˝≤>∑+&ç. d”kÕô|’ ñqï ø±–‘·|⁄ü ]+>∑TqT y˚>+∑ >± ˝≤>∑≥+
>∑eTq ìj·Te÷\T
 ø£è‘·´+ ` 2
Åôdøº’ s£ ‘Y √ ø={Ïqº øπ s¡yTé uÀs¡T¶ ø±sTTHé\ #·\Hêìï
|ü]o*+#·&+É .
|ü≥+ 4 : Åôdø̺ s£ ‘Y √ ø±sTTq¢qT ø=≥º&+É
ø±´s¡yTé uÀs¡Tô¶ |’ ø±sTTq¢≈î£ ˇπø ì\Te⁄ es¡Tdü˝À
ì\u…≥º+&ç. øÏ+~ ø±sTTHéqT Áôd’ºø£sY‘√ >∑{Ϻ>±
ø=≥º+&ç. |ü≥+ 4˝À #·÷|æq≥T¢ øÏ+~ ø±sTTHé
e÷Á‘·yT˚ es¡Tdü qT+&ç ãj·T≥øÏÏ edüT+Ô ~. ô|’ ø±sTTq¢
es¡Tdü n˝≤π> øÏ+~øÏ ~>∑T‘·T+~.
ô|’ ¬s+&ÉT ø£è‘ê´\˝À @ kÕs¡T|ü´‘·qT MTs¡T
>∑eTì+#ês¡T?
ô|qTï eT÷‘· d”kÕ ˝À|ü*øÏ m+<äT≈£î |ü&+ç ~?
m+<äT≈£î ø±´s¡yTé ø±sTTq¢ <=+‘·s¡ ì\Te⁄>±
øÏ+<äøÏ ~–+~?
Bìì ns¡ú+ #˚düTø√yê\+fÒ, ì‘·´ J$‘·+˝À
eTq¬ø<äTs¡j˚T´ ø=ìï dü+|òüT≥q\ >∑T]+∫
#·]Ã+#·Tø√yê*.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ø=ìï |ü⁄düøÔ ±\qT ˇø£<ëìô|’ ˇø£{Ï
ì\Te⁄>± ˇø£ es¡Tdü˝À neTs¡Ã+&ç. Ç|ü&ÉT Ä
|ü⁄düÔø±\˝À qT+&ç ˇø£ |ü⁄düÔø±ìï MT≈£î M˝…’q+‘·
y˚>∑+>± ãj·T≥≈£î ˝≤>∑+&ç.
|ü⁄düÔø±\ neT]ø£˝À MTs¡T @+ e÷s¡TŒqT
>∑eTì+#ês¡T?
MTs¡T ãj·T≥≈£î ˝≤–q |ü⁄düøÔ +£ $TqVü‰ $T>∑‘ê
ì\Te⁄ es¡Tdü˝Àì |ü⁄düøÔ ±\ neT]ø£˝À @$<Ûyä TÓ qÆ
e÷s¡TŒ ˝Ò≈£î+&Ü ñ+&É{≤ìï MTs¡T >∑eTì+∫
ñ+{≤s¡T. n˝≤π> yê{Ï kÕúq+˝À ≈£L&Ü @$<Ûyä TÓ qÆ
e÷s¡TŒ˝Ò<ìä MTs¡T >∑eTì+#ês¡T ø£<ë!
BìøÏ ø±s¡D+ edüTÔe⁄\T ø£*–ñ+&˚ ìX¯Ã\
»&Û‘É «· + nH˚ <Ûsä à¡ +.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
ìX¯Ã\ dæ‹ú ˝À ñqï edüTeÔ ⁄ m\¢|ü &É÷ ìX¯Ã\
dæ‹ú ˝ÀH˚ ñ+&˚+<äT≈£î Á|üjT· ‹ïdüT+Ô ~. <ëìô|’ y˚s=ø£
ã\+ Á|üj÷Ó –+#·q+‘·es¡≈î£ <ëì kÕúq+˝À e÷s¡TŒ
ñ+&É<Tä . BìH˚ ªìX¯Ã\ »&·‘«· +µ n+{≤+.
Ç|ü⁄&ÉT eTs=ø£ ñ<ëVü≤s¡DqT |ü]o*<ë›+. MTs¡T
yÓT<Æ ëq+˝À ˇø£ |ü⁄{Ÿu≤˝ŸqT ø±*‘√ ‘·ìïq≥¢sTT‘˚
n~ ˇø£ ~X¯˝À #·*+#·&É+ ÁbÕs¡+_ÛdüTÔ+~. Ä
|ü⁄{Ÿu≤˝ŸqT eTs=ø£ Ä≥>±&ÉT Ä|ü&+É >±ì, <ëì
#·\q ~X¯˝À e÷s¡TŒ e#˚à $<Û+ä >± ‘·qï&É+ >±ì
#˚ùdes¡≈î£ n~ Ä ~X¯˝ÀH˚ #·\q+˝À ñ+≥T+~. BìøÏ
ø±s¡D+ edüTeÔ ⁄\≈£î >∑\ >∑eTq »&É‘«· + nH˚ <Ûsä à¡ +.
>∑eTq dæú‹˝À ñqï ˇø£ edüTÔe⁄ô|’ u≤Vü≤´ã\+
Á|üj÷Ó –+#·q+‘·es¡≈î£ Ä edüTeÔ ⁄ n<˚ ~X¯˝À #·*dü÷Ô
ñ+≥T+~. á <ÛäsêàH˚ï ª>∑eTq »&É‘·«+µ n+{≤+.
ì‘·´J$‘·+˝À nH˚ø£ dü+<äsꓤ\˝À edüTÔe⁄\qT
ø£<ä\Ã&ÜìøÏ yê{Ïô|’ ã˝≤ìï Á|üjÓ÷–dü÷Ô ñ+&Ü\ì
eTq≈£î ‘Ó\TdüT. ø±ì edüTÔe⁄ô|’ eTq+ Á|üjÓ÷–+#˚
ã\+‘√ bÕ≥T nH˚ ø £ Ç‘· s ¡ ã˝≤\T ≈£ L &Ü
|üì#˚dTü +Ô {≤sTT. Ä edüTeÔ ⁄ô|’ |òTü s¡¸D, >±* ìs√<Û+ä ,
>∑Ts¡T‘·« ã\+ e+{Ï Ç‘·s¡ ã˝≤\T ≈£L&Ü |üì
#˚düTÔ+&Ée#·TÃ. n+fÒ edüTÔe⁄ #·\q+˝À e÷s¡TŒì
rdüT≈£îe#˚Ã~ <ëìô|’ |üì#˚ùd á ã˝≤\ ª|ò*ü ‘· ã\+µ
e÷Á‘·y˚T nH˚~ ‘˚≥‘Ó\¢eTe⁄‘·T+~.
yÓTÆ<ëq+˝À ˇø£ |òü⁄{Ÿu≤˝Ÿ ìX¯Ã\+>± ñ+fÒ
@<Ó’Hê ã\+ <ëìì ø£~*+#·q+‘· es¡≈£î n~ n<˚
dæú‹˝À ñ+≥T+<äì »&É‘·« ìj·TeT+ ‘Ó\TŒ‘·T+~.
ˇø£y˚fi¯ qTe⁄« <ëìï ‘·ìïq≥¢sTT‘˚, n~ ø=+‘·
y˚>+∑ ‘√ qTe⁄« ‘·ìïq ~X¯˝À Ç+πø<ÓH’ ê ã\+ <ëìì
Äù|+‘· es¡≈£î yÓfi¯SÔH˚ ñ+≥T+~. >±*˝ÀøÏ m–]q
ã+‹ô|’ >∑Ts¡T‘·« ã\+ |üì#˚j·T≥+ e\¢ <ëìe&ç
‘·>T∑ ‘Z T· +~. ˇø£yfi˚ ¯ n<˚ ã+‹ uÛ÷Ñ $Tô|’ <=]¢‘˚ |òTü s¡¸D
e\¢ n~ ‘·q e&çì ‘·–+Z #·T≈£î+≥÷ ∫es¡≈î£ Ä–b˛‘·T+~.
ˇø£ edüTÔe⁄ô|’ |üì #˚ùd |òü*‘· ã\+ X¯Sq´+
nsTT‘˚ ìX¯Ã\dæú‹˝À ñqï edüTÔe⁄ n<˚ dæú‹˝À
ñ+&çb˛‘·T+~ ˝Ò<ë ø=+‘· y˚>∑+‘√ Á|üj·÷DÏ+#˚
edüTÔe⁄ n<˚ y˚>∑+‘√ #·*dü÷Ô ñ+≥T+~. n+<äTπø
yÓTT<ä{Ï >∑eTq ìj·Te÷ìï øÏ+~ $<Û+ä >± #ÓãT‘ê+.
€  ‚
nsTT‘˚ edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ y˚>∑+ X¯Sq´+
ƒ „ …
ne&É+ ˝Òø£ dæús¡+>± ñ+&É&É+ >±ì »s¡T>∑T‘·T+~.
ˇø£ edüTeÔ ⁄ ô|’ |üì #˚ùd |ò*ü ‘· ã\+ X¯Sq´yÓT‘Æ ,˚
Ä edüTÔe⁄ düeT‘êdæú‹˝À ñ+~ nì n+{≤+.
»&É‘·«+ ` Á<äe´sê•
‘·q >∑eTq dæ‹ú ˝À e÷s¡TŒì e´‹πsøÏ+#˚ <Ûsä êàH˚ï
»&É‘·«+ n+{≤s¡ì H˚s¡TÃ≈£îHêï+. nìï edüTÔe⁄\≈£L
á >∑TD+ ñ+≥T+~.
nìï edüTeÔ ⁄\÷ ˇπø »&É‘ê«ìï ø£*– ñ+{≤j·÷?
edüTeÔ ⁄\ »&É‘ê«ìï ìs¡sí TT+#˚ n+XÊ\T @$T{Ï?
ôdø’ ˝Ï ŸqT ‘=j·T´&É+, ø±s¡Tì ‘=j·T´&É+˝À MT≈£î
@~ düT\uÛ+Ñ ? ø±s¡Tì HÓ≥&º +É ø£weºü Tì MT≈£î ‘Ó\TdüT.
n+fÒ ø±s¡TøÏ ôd’øÏ˝Ÿ ø£+fÒ n~Ûø£ »&É‘·«+ ñ+<äì
#Ó|üŒe#·TÃ. ôd’øÏ˝Ÿ ø£+fÒ ø±s¡T≈£î m+<äT≈£î m≈£îÿe
»&É‘·«+ ñ+≥T+<√ #Ó|üŒ>∑\yê?
edü T Ô e ⁄\T ‘· e T #· \ q dæ ú ‹ ˝À e÷s¡ T Œì
e´‹πsø£+#˚ <ÛäsêàH˚ï »&É‘·«+ n+{≤s. Ç~ edüTÔe⁄
Á<äe´sê•ô|’ Ä<Ûës¡|&ü ç ñ+≥T+~. ø±s¡T ôdø’ ˝Ï Ÿ ø£+fÒ
m≈£îÿe Á<äe´sê•ì ø£*– ñ+≥T+~. ø±ã{Ϻ <ëìøÏ
n~Ûø£ »&É‘·«+ ñ+≥T+~.
»&É‘·«+ jÓTTø£ÿ ø=\‘·H˚ edüTÔe⁄ Á<äe´sê•
n+{≤+. Á<äe´sê• jÓTTø£ÿ Á|üe÷D+ øÏ.Á>±.
q †
ø£è‘·´+ ` 3
¬s+&ÉT #Óø£ÿ~eTà\qT ˇπø ã\+‘√ HÓ≥º&É+
|ü≥+ 5˝À #·÷|æq≥T¢ s¬ +&ÉT yπ̊s«s¡T Á<äe´sêX¯ó
\T >∑\ #Óø£ÿ ~eTà\qT >∑#·TÃ MT<ä ˇø£ düs¡fi¯πsKô|’
ñ+#·+&ç. ¬s+&ÉT ~eTà\qT #Óø£ÿ ùdÿ\T düVü‰j·T+‘√
ˇπø ã\+‘√ eTT+<äT≈£î HÓ≥º+&ç.
@+ >∑eTì+#ês¡T?
@~ m≈£îÿe <ä÷s¡+ yÓ[¢+~? m+<äT≈£î?
@ ~eTà m≈£îÿe ‘·«s¡D≤ìï bı+~+~?
|ü≥+ 5 : #Óøÿ£ ~eTà\qT ˇπø ã\+‘√ HÓ≥Tº≥
MT |ü]o\q˝À Á<äe´sê• n~Ûø£eTÚ‘·Tqï
ø=\B, n~ ‘· q >∑ e Tqdæ ú ‹ ˝À e÷s¡ T ŒqT
e´‹π s øÏ + #· & É + ô|s¡ T >∑ T ‘· T +<ä H ˚ $wü j · T +
ne>∑‘·eTe⁄‘·T+~.
ô|’ ñ<ëVü≤s¡D <ë«sê, ø=ìï edüTÔe⁄\T m≈£îÿe
»&É‘ê«ìï, ø=ìï ‘·≈î£ ÿe »&É‘ê«ìï ø£*– ñ+{≤j·Tì
‘Ó\TdüTÔ+~. edüTÔe⁄øÏ ñ+&˚ Á<äe´sê• nH˚ <Ûäs¡ày˚T
Ä edüTÔe⁄ m+‘· »&É‘ê«ìï ø£*– ñ+<√
ìs¡ísTTdüTÔ+~.
Ä˝À∫+#·+&ç ` #·]Ã+#·+&ç
fÒãT˝Ÿ MT~ >∑T&Éq¶ T ˇø£ÿkÕ]>± ˝≤–Hê <ëì
MT<ä ô|{Ïqº bÕÁ‘·\T <ë<ë|ü⁄ ø£<\ä ≈£î+&Ü n˝≤π>˚
ñ+&˚˝≤ #˚ùd Á{Ïø˘ (>±s¡&ç)ì MTs¡T #·÷ùd
ñ+{≤s¡T!
á >±s¡&û ì düeTs¡eú +‘·+>± ìs¡«Væ≤+#·&ÜìøÏ
@+ ø±yê*?
m≥Te+{Ï >∑T&ɶ ñ|üjÓ÷–kÕÔe⁄? <äfi¯dü]
ø±Hê«dt >∑T&ÉH¶ ê ˝Ò<ë |ü\Ãì dæ\Tÿ >∑T&ÉH¶ ê?
fÒãT˝Ÿ >∑T&Éô¶ |’ ô|{Ïqº bÕÁ‘·\T n~Ûø£ Á<äe´sê•ì
ø£*– ñ+&Ü˝≤? ‘·≈£îÿe Á<äe´sê•ì ø£*–
ñ+&Ü˝≤?
>∑T&Éq¶ T ˇø£ÿkÕ]>± m≈£îÿe ã˝≤ìï Á|üj÷Ó –+∫
˝≤>±˝≤? ˝Ò<ë düTìï‘·+>±, ì\ø£&É>± ã˝≤ìï
Á|üj÷Ó –+#ê*‡ ñ+≥T+<ë?
10 øÏ . MT./ôd. y˚ > ∑ + ‘√ X¯ S q´+˝À
Á|üj·÷DÏdüTÔqï sê¬ø{Ÿ qT+&ç $&çb˛sTTq ∫qï
edüTeÔ ⁄ jÓTTø£ÿ y˚>+∑ m+‘· ñ+≥T+~?
>∑eTq ìj·Te÷\T
ñ<ëVü≤s¡D 1 edüTeÔ ⁄ô|’ Á|üj÷Ó –+|üã&çq ã\+ <ëì˝À ‘·«s¡D≤ìï
düeT‘·\+ô|’ ñ+∫q Á<äe´sê• >∑\ edüTeÔ ⁄ô|’ p
t
p
ø£*–+∫+~.
øÏå‹» düe÷+‘·s¡+>± ã\+ ìs¡+‘·s¡+>± ‡ ˆ ‰
edüTÔe⁄ô|’ |üì#˚ùd X¯Sq´+ ø±ì |òü*‘· ã\+
Á|üjÓ÷–+#·&É+ e\¢ Ä edüTÔe⁄ ì\ø£&É>± Ä edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ düeT‘êdæú‹ì uÛÑ+>∑|üs¡TdüTÔ+~.
ø£<äT\T‘·T+~. Ç|ü⁄Œ&ÉT eTq+ edüTÔe⁄jÓTTø£ÿ ‘·«s¡D+ <ëì
m) ùd«#êä edüTÔ |ü{≤ìï (F B D) (ˇø£ ì]úwüº MT<ä Á|üj÷Ó –+#˚ ã\+ô|’ m˝≤ Ä<Ûës¡|&ü ç ñ+≥T+<√,
düeTj·T+e<ä› Ä edüTÔe⁄ô|’ |üì#˚düTÔqï nìï ã˝≤ìï m˝≤ ø=\e>∑\yÓ÷ #·]Ã<ë›+.
ã˝≤\qT #·÷ù| |ü≥+) ^j·T+&ç. sπ Fj·T Á<äe´y˚>+∑
_) |òüTs¡¸D $\Te m+‘·? ì‘· ´ J$‘· + ˝À eTq+ >∑ e Tì+#˚ ø=ìï
kÕ<Ûäq $wüj·÷\ì »„|æÔøÏ ‘Ó#·TÃ≈£î+<ë+. ˇø£ u≤´&çà+≥Hé
ã+‹, ˇø£ ÁøϬø{Ÿ ã+‹ ˇπø y˚>∑+‘√ ìqTï &Ûûø=+fÒ
@~ m≈£îÿe>± ìqTï u≤~ÛdüTÔ+~? ˇø£ ∫qï ãT˝…¢{Ÿ
πøe\+ <ëìøÏ e⁄+&˚ y˚>∑+ e˝Ò¢ >√&É≈£î Vü‰ì
ø£*–+#·>∑\<äT. ˇø£ ôd’øÏ\T ˝Ò<ë ˝≤Ø >√&ÉqT &Ûû
ø={≤ºj·TqT≈£î+<ë+. ôd’øÏ\T ø£Hêï ˝≤Ø >√&Éì
m≈£îÿe>± HêX¯q+ #˚düTÔ+<äì eTq≈£î ‘Ó\TdüT.
|ü≥+ 6: ùd«#êä edüTÔ |ü≥+ (F B D) Ç≥Te+{Ï $wüj·÷*ï ªªÁ<äe´y˚>∑+µµ nH˚ uÛ≤eq‘√
edüTÔe⁄ ì\ø£&É>± ø£<äT\T‘·T+<äì Çe«ã&ç+~. $e]+#·e#·TÃ. Bìì nH˚ dü+øπ ‘·+‘√ dü÷∫kÕÔ+. p

p

n+fÒ øÏå‹» düe÷+‘·s¡, øÏå‹» \+ã ~X¯˝À Ä ô|’ ñ<ëVü≤s¡D\ qT+&ç Á<äe´y˚>∑+ ¬s+&ÉT
edüTÔe⁄ô|’ |üì#˚ùd |òü*‘· ã\+ X¯Sq´+ nì ns¡ú+. n+XÊ\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ÉT‘·T+<äì #Ó|üŒe#·TÃ. n$
Ä edüTÔe⁄ô|’ øÏå‹» düe÷+‘·s¡ ~X¯˝À |òüTs¡¸D #·\q+˝À>∑\ edüTÔe⁄ Á<äe´sê•, <ëì y˚>∑+.
ã\+ HÓ{Ϻq ã\+ \T |üì#˚düTÔHêïsTT.
f j o Š f
€

q÷´≥Hé Á<äe´y˚>±ìï ªª#·\q+˝À edüTÔe⁄

øÏå‹» düe÷+‘·s¡ ~X¯˝À |òü*‘· ã\+ Á<äe´sꕵ f
>± e]í+#ê&ÉT. ˇø£
t r v v i h m k n i k h o

€


nì eTq≈£î ‘Ó\TdüT
‚ ƒ ‹ Œ

edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ Á<äe´ y˚>±ìï Ä edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ f  o

€  „

€ „
f Ž j o ˆ

Á<äe´sê• f
y˚>∑+ \ \ã›+>± #Ó|üŒe#·TÃ.
m o Š f  o

Á<äe´y˚>∑+ R Á<äe´sê• I y˚>∑+

ø±ã{Ϻ Ä edüTÔe⁄ô|’ |üì#˚ùd |òüTs¡¸D ã\+ „

‡ ˆ


„

m 

q÷´≥qT¢ BìH˚ #·\q+˝À >∑\ Á<äe´sê•>± |æ\TkÕÔ+.

¬s+&Ée >∑eTq ìj·TeT+ nìï edüTeÔ ⁄\≈£L Á<äe´sê• ñ+≥T+~ ø±ã{Ï,º edüTeÔ ⁄
#·\q+˝À ñ+fÒ <ëìøÏ Á<äe´y˚>∑+ ñ+≥T+~.
ˇø£ edüTÔe⁄ô|’ Á|üjÓ÷–+#·ã&çq |òü*‘· ã\+ y˚>∑+ dü~X¯sê• ø±ã{Ϻ Á<äe´y˚>∑+ ≈£L&Ü dü~X¯
X¯Sq´+ ø±ø£b˛‘˚ @+ »s¡T>∑T‘·T+<√ q÷´≥Hé s¬ +&Ée sê• ne⁄‘·T+~. y˚>+∑ ~X¯˝ÀH˚ Á<äe´y˚>+∑ ~X¯ ≈£L&Ü
>∑eTq ìj·TeT+ $e]düTÔ+~. ñ+≥T+~. Á<ä e ´y˚ > ∑ + jÓ T Tø£ ÿ Á|ü e ÷D+ q †

es¡+&Ü˝À ˇø£ ã+‹ì ñ+∫, HÓeTà~>± øÏ.Á>±`MT/ôd ˝Ò<ë q÷´≥Hé`ôdø£qT.

HÓ≥º+&ç. ã+‹ ‘·«s¡D≤ìï bı+<äT‘·T+~. n+fÒ
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 ø£è‘·´+ - 4
|òü*‘· ã\+ ` ‘·«s¡D+
qTqï>± ñqï ‘·\+ MT<ä ˇø£ eT+#·T eTTø£ÿqT
ñ+∫ HÓ e Tà~>± HÓ ≥ º + &ç . n~ y˚ > ±ìï m˝≤
|ü⁄+E≈£î+≥T+<√ ( m˝≤ ‘·«s¡D≤ìï bı+<äT‘·T+<√)
>∑eTì+#·+&ç. Ç|ü&ÉT |ò*ü ‘· ã˝≤ìï ô|+∫, y˚>+∑ ˝À
e÷s¡TŒì >∑eTì+#·+&ç.
eT+#·T eTTø£ÿ ‘·«s¡D+ ô|]–+<ë?
|ü≥+ 7 : ˇπø edüTeÔ ⁄ô|’ Á|üj÷Ó –+|üã&çq y˚sT¡
y˚sT¡ ã˝≤\T
ô|’ ¬s+&ÉT dü+<äsꓤ\˝Àq÷ edüTÔe⁄ ‘·«s¡D≤ìï
bı+~+~. ø±˙ ¬s+&Ée dü+<äs¡“¤+˝À eTT+<äTqï+‘·
‘·«s¡>± edüTÔe⁄ e&çì |ü⁄+Eø√˝Òø£b˛sTT+~.
ô|’ ñ<ëVü ≤ s¡ D \ <ë«sê MTs¡ T @$T
>∑eTì+#ês¡T?
Á<äe´sê• dæús¡+>± ñqï|ü⁄Œ&ÉT |òü*‘· ã\+
m≈£ î ÿe>± ñ+fÒ ‘· « s¡ D + ≈£ L &Ü n~Û ø £ + >±
ñ+≥T+~. n˝≤π> |òü*‘· ã\+ dæús¡yÓTÆq|ü⁄Œ&ÉT
Á<äe´sê• m≈£îÿe>± ñ+fÒ Ä edüTÔe⁄ô|’ bı+~q
‘·«s¡D+ ‘·≈£îÿe>± ñ+≥T+~.
q÷´≥Hé sêdæq ªÁ|æì‡|ü⁄˝Ÿµ Á>∑+<∏ä+ Á|üø±s¡+ —
Á<äe´y˚>+∑ ˝À e÷s¡TŒ sπ ≥T Ä edüTeÔ ⁄ô|’ |üì#˚ùd
|òü*‘· ã˝≤ìøÏ nqT˝Àe÷qTbÕ‘·+˝À ñ+≥T+<äì
|òü*‘· ã\+ |üì#˚ùd ~X¯˝ÀH˚ Á<äe´y˚>∑+˝À e÷s¡TŒ
ñ+≥T+<äì ¬s+&Ée >∑eTq ìj·TeT+ #ÓãT‘·T+~.
|òü*‘· ã\+ v Á<äe´y˚>∑+˝À e÷s¡TŒ/ø±\+
'
v


'
‘ ’ “

ø£è‘·´+ - 5 n

ˇø£ ø£D+ ˝Ò<ë ø£D e´edüúô|’ |òü*‘· ã\+

Á<äe´sê• ` ‘·«s¡D+ |üì#˚j·T&É+e\¢ ' ø±\+˝À yê{Ï Á<äe´y˚>∑+˝À n

ˇø£ eT+#· T eTTø£ ÿ ô|’ ø=+‘· ã˝≤ìï e#˚à e÷s¡TŒ ' . 

Á|üjÓ÷–+∫q|ü⁄&ÉT, n~ ‘·«s¡D≤ìï bı+<äT‘·T+~. nqTbÕ‘· dü + π ø ‘êìï ‘=\–+∫q|ü ⁄ &É T

Ç|ü⁄Œ&ÉT m≈£îÿe Á<äe´sê• >∑\ eT+#·T eTTø£ÿô|’ düMTø£s¡D+˝À ˇø£ dæúsê+ø±ìï ñ+#ê*.
<ë<ë|ü⁄ n+‘˚ ã˝≤ìï Á|üjÓ÷–+∫, ‘·«s¡D≤ìï „
' 

|ü]o*+#·+&ç. '


‘ ’ “

Á<äe´y˚>∑+, ø±\+ jÓTTø£ÿ Á|üe÷D≤\T q †

es¡Tdü>± øÏ.Á>±.`MT/ôd., ôdø£qT. $\Te 1 nj˚T´ p  p

$<Ûä+>± ã\+ jÓTTø£ÿ Á|üe÷D≤ìï rdüT≈£îqï≥¢sTT‘˚

„
' 

'
‘ ’ “

 nì eTq≈£î ‘Ó\TdüT.
„

m 

|ü≥+ 8 $$<Ûä Á<äe´sêX¯ó\T >∑\ edüTeÔ ⁄\ô|’ n+<äTe\¢ ' ' 

„

f m  o

Á|üj÷Ó –+#·ã&çq düe÷q ã\+ #·\q+˝À ñqï edüTÔe⁄ Á<äe´sê• dæús¡+>± ñ+fÒ
' '
„

 m 

Bìì ñ|üjÓ÷–+∫ |òü*‘· ã\+

>∑eTq ìj·Te÷\T
 '
„

qT bı+<äe#·TÃ. Ä˝À∫+#·+&ç ` #·]Ã+#·+&ç

'
m

‘ ’ “

' „

düeT‘·«s¡D+ nì eTq≈£î ‘Ó\TdüT |ü≥+ 9ì >∑eTì+#·+&ç

'
r

ø£qTø£ €  ‚ ƒ „

m r

edüTeÔ ⁄ô|’ |üì #˚ùd |ò*ü ‘· ã\+, Ä ã\ ~X¯˝ÀH˚

edüTeÔ ⁄ ‘·«s¡D≤ìï bı+<˚≥T¢ #˚dTü +Ô <äì ô|’ düMTø£sD¡ +
‘Ó*j·TCÒdüTÔ+~.
ã\+ jÓTTø£ÿ Á|üe÷D+ øÏ.Á>±.` MT≥s¡T/ q †

(ôdø£qT)2. BìH˚ q÷´≥Hé n+{≤+.

1 q÷´≥Hé R 1 øÏ.Á>±.`MT/(ôdø£qT)2
>∑eTìø£
'
 kÕs¡«Á‹ø£ düMTø£s¡D+. „


' |ü≥+ ` 9
‘ ’ “

Bìì @ e´edüø¬ú H’ ê nqTe]Ô+|üCj Ò T· e#·TÃ. ø±˙ 80 øÏ.Á>±.\ Á<äe´sê• >∑\ <äè&ÛyÉ TÓ qÆ e´øÏÔ |ü≥+
9˝À #·÷|æq $<Û+ä >± >∑]wü+º >± m+‘· ãs¡Te⁄qT
€ 

düMTø£s¡D≤ìï dæús¡ Á<äe´sê• >∑\

‚ ƒ „

ô|ø’ Ï m‘·>Ô \∑ &ÉT?

m r

dü+<äsꓤ\˝À e÷Á‘·y˚T nqTe]Ô+|üCÒj·÷*.

 q÷´≥Hé s¬ +&Ée >∑eTq ìj·TeT+ ñ|üj÷Ó –+∫ ‹s¡T>∑T‘·Tqï d”*+>¥ bòÕ´Hé jÓTTø£ÿ Á<äe´y˚>+∑
düeTdü´*ï kÕ~Û+#ê\+fÒ, edüTeÔ ⁄ jÓTTø£ÿ uÛ≤sêìï m+‘·?
f m
øÏå‹» \+ã+>± rdüTø√yê* (Bìì
w o
|ò*ü ‘· ã\+ ˝Òq|ü⁄Œ&ÉT edüTeÔ ⁄ eÁø£e÷s¡+Z ˝À
>∑T]+∫ MTs¡T ª>∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ Dµ nH˚ n<Ûë´j·T+˝À #·*+#·>\∑ <ë?
H˚s¡TÃ≈£î+{≤s¡T) ‘ê&ÉT jÓTTø£ÿ Á<äe´sê•ì $düà]+∫q|ü⁄Œ&ÉT <ëì˝À
ñqï ‘·q´‘· @ø£Ø‹>± ñ+≥T+<äì m˝≤
ìs¡÷|ækÕÔe⁄?
ñ<ëVü≤s¡D 2
1 øÏ.Á>±. Á<äe´sê• eT]j·TT 1 MT≥s¡T bı&Ée⁄ >∑\ #ê|ü >∑#·TÃô|’ |üs¡#·ã&ç ñ+~. #ê|ü ˇø£ ∫es¡qT
|ü≥Tº≈£îì <ëì bı&Ée⁄ yÓ+≥ ¬s+&Ée ∫e]yÓ’|ü⁄ 1 MT/ôd. dæús¡ e&ç‘√ #ê|ü yÓTT‘·Ô+ #·\q+˝ÀøÏ e#˚Ã+‘· es¡≈£î
(#ê|ü |üP]Ô>± ‹s¡>∑ã&˚+‘· es¡≈£î) ˝≤>±\+fÒ #ê|üô|’ m+‘· ã˝≤ìï Á|üjÓ÷–+#ê*?
kÕ<Ûäq
|ü≥+ 10˝À #·÷|æq $<Ûä+>± #ê|ü ∫e] u≤>±ìï 1 MT/ôd. dæús¡ e&ç‘√ ˝≤>∑T‘·Tqï|ü⁄Œ&ÉT #·\q+ ˝ÀøÏ
e#˚à #ê|ü uÛ≤>∑|ü⁄ Á<äe´sê• Áø£eT+>± ô|s¡T>∑T‘·÷ ñ+≥T+~. ø±ã{Ϻ Á<äe´sê• dæús¡+>± ñ+&É<äT .
yÓTT‘·Ô+ #ê|ü #·\q+˝ÀøÏ sêe&ÜìøÏ |üfÒº
düeTj·T+,
' R #ê|ü ∫es¡ uÛ≤>∑+ ø£<ä*q <ä÷s¡+ / e&ç
”

|ü≥+`10 R 2/1 R 2 ôd.

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 (#ê|ü ∫e] uÛ ≤ >∑ + ø£ ~ *q <ä ÷ s¡ + R kÕ<Ûäq
1MTG1MTR 2 MT≥s¡T¢) |ü≥+`12˝À #·÷|æq≥T¢ ‘ê&ÉT˝À >∑\ ‘·q´‘·
q÷´≥Hé ¬s+&Ée >∑eTq ìj·TeT+ qT+&ç m\¢|ü⁄Œ&É÷ edüTÔe⁄\qT ô|’øÏ ˝≤>∑T‘·T+~.
Ÿ €  ‚ ƒ „
' 

„
' f m  o

' n
' n

Çø£ÿ&É nH˚~ dæús¡sê• ø±ã{Ϻ 

Ÿ €
 ‚ ƒ

' m

'


'
nH˚ ~ ' dü e Tj· T +˝À e#˚ à m n

Á<äe´sê•˝Àì e÷s¡TŒqT dü÷∫düTÔ+~.2 ôdø£q¢

ø±\+˝À Á<äe´sê•˝À e#˚à e÷s¡TŒ yÓTT‘·Ô+ #ê|ü |ü≥+ 12
Á<äe´sê•øÏ düe÷q+. Á<äe´sê• jÓTTø£ÿ
m (|ü≥+`12) <ë«sê,
•
€ –

R (1 MT/ôd) I (1 øÏ.Á>±.) / 2 ôd.

 ‚ ƒ

Ä Á<äe´sê•ô|’ ‘·q´‘·, ) ô|’ yÓ’|ü⁄≈£î, <ëì uÛ≤s¡+ f —

R 1/2 q÷´≥Hé f m
) øÏ+~yÓ|’ ⁄ü ≈£î |üì #˚dTü HÔ êïj·Tì Á>∑V≤æ +#·e#·TÃ.
•
w

øÏå‹» düe÷+‘·s¡ ~X¯˝À ˇπø ã\+ |üì#˚düTÔ+~ ô|’ |òü*‘· ã\+,

m

ø£qTø£ #ê|ü ∫es¡ Á|üjÓ÷–+#ê*‡q ã\+ 1/2 R €  ‚ ƒ

•
r

q÷´≥Hé. m • w Ž —
„

m • r ˜ ˜ ˜ ˜ ˜ f ‡ o

ñ<ëVü≤s¡D 3 ô|’ |òü*‘· ã\+ ø£\>∑CÒùd ‘·«s¡D+

m •
p
r
p

q÷´≥Hé >∑eTq ìj·Te÷\qT n{Ÿe⁄&é ˇø£ øÏ+~øÏ ø£<Tä \T‘·T+fÒ ô|ø’ Ï yÓfió¯ +Ô ~. ø£qTø£
m

•
m ™

Á|üjÓ÷>∑+ <ë«sê ìs¡÷|æ+#ê&ÉT. yê{Ï ‘·«s¡D≤\ |ü]e÷D≤\T düe÷q+.

n{Ÿe⁄&é j·T+Á‘·+ f œ n  k k | m r y ~ i h u o

|ü≥+ 11

|ü≥+ 13
|ü≥+ 11˝À #·÷|æq≥T¢ n{Ÿe⁄&é j·T+Á‘·+˝À
ø£|”Œ <ë«sê |ü+|æq kÕπ> >∑TD+ ˝Òì ˇø£ ‘ê&ÉT≈£î m jÓTTø£ÿ ™ (|ü≥+ 13) qT+&ç € –

¬s+&ÉT ∫es¡\˝À eT]j·TT Á<äe´sêX¯ó\T >∑\ m • m

™
€

R  ‚ ƒ

— Ž m ™ w
„

m ™ r š š š š š š š f › o

uÛ≤sê\T y˚˝≤&ÉT‘·T+{≤sTT. (1), (2) düMTø£s¡D≤\qT kÕ~Û+#·>±

m nsTTq, Ä s¬ +&ÉT uÛ≤sê\ ‘·«s¡D≤\qT,
• ž
m ™

„
f m • Ž m
™

o w

‘ê&ÉT˝À ‘·q´‘·qT ˝…øÏÿ+#·+&ç. r

•


m ™

>∑eTq ìj·Te÷\T
 „
› m

•
m ™ w
MTs¡T >√&Éì HÓ{Ϻq|ü⁄Œ&ÉT, >√&É ≈£L&Ü $TeTà*ï
—

•


m ™
HÓ&ÉT‘·T+<ä+fÒ ÄX¯Ãs¡´+>± nì|ædüTÔ+~ ø£<ë!
eT÷&Ée >∑eTq ìj·TeT+
ø£è‘·´+ - 6
s¬ +&ÉT ÁdæŒ+>¥ Á‘êdüT\qT e´‹πsø£~X¯˝À ˝≤>∑≥+
ˇπø $<ÛäyÓTÆq ø=\‘·\T >∑\ ¬s+&ÉT ÁdæŒ+>∑T
Á‘êdüT\T rdüTø√+&ç. |ü≥+ 14˝À #·÷|æq≥T¢ yê{Ïì
ø£\|ü+&ç. Çs¡TyÓ’|ü⁄\ qT+&ç ÁdæŒ+>∑T Á‘êdüT\T
|ü≥Tº≈£îì ˝≤>∑+&ç.
|ü≥+ 15 : #·s´¡ Á|ü‹#·s´¡ ã˝≤\T
¬ s +&É T edü T Ô e ⁄\T |ü s ¡ d ü Œ s¡ + ã˝≤\T
Á|üjÓ÷–+#·Tø=+≥Tqï|ü&ÉT n+fÒ Á|ü‹ÁøÏj·T
|ü≥+ 14 : e´‹πsø£ ~X¯˝À |üì#˚ùd ã˝≤\T »]ù|≥|ü  &É T , edü T Ô e ⁄ œ
edü T Ô e ⁄ô|’ –

Ádæ Œ +>∑ T Á‘êdü T \ Ø&ç + >∑ T \ qT+&ç @+ ø£\T>∑CÒdæqã\+ edüTÔe⁄€  

edüTÔe⁄ô|’
¡ ‹ –

>∑eTì+#êe⁄? ø£ \ T>∑ C Ò d æ q ã\+ ≈£ î |ü ] e÷D+˝À €

¡  

s¬ +&ÉT ÁdæŒ+>∑T Á‘êdüT\˝À Ø&ç+>∑T\T düe÷q+>± düe÷q+>±qT, ~X¯˝À e´‹πsø£+>±qT ñ+≥T+~.

ñHêïj·÷? |ü≥+ 15qT >∑eTì+#·+&ç.
¬s+&ÉT yÓ’|ü⁄\ qT+&ç Ä ÁdæŒ+>∑T Á‘êdüT\qT € ¡   „

Ž
€   ¡

˜ ˜ ˜ ˜ f ‡ o

˝≤>∑T‘·÷, ¬s+&ç+{Ï˝À $_ÛqïyÓTÆq Ø&ç+>∑T
rdüT≈£îsê>∑\e÷? m+<äT≈£î?
eT÷&Ée >∑eTq ìj·TeT+ Á|üø±s¡+, ˇø£ edüTÔe⁄
y˚s=ø£ edüTÔe⁄ô|’ ã˝≤ìï ø£\>∑CÒdæq|ü⁄Œ&ÉT, ¬s+&Ée
edüTÔe⁄ ≈£L&Ü yÓTT<ä{Ï <ëìô|’ n+‘˚ |ü]e÷D+˝À
ã˝≤ìï e´‹πsø£~X¯˝À ø£\T>∑CÒdüTÔ+~.
á ¬s+&ÉT e´‹πsø£ ã˝≤*ï ø£*|æ #·s¡´ `
Á|ü‹#·s¡´ ã˝≤\ »‘· n+{≤+. ˇø£ edüTÔe⁄ y˚s=ø£
edüTÔe⁄ô|’ ã˝≤ìï ø£\>∑CÒùdÔ @+ »s¡T>∑T‘·T+<√
q÷´≥Hé eT÷&Ée >∑eTq ìj·TeT+ $e]düTÔ+~.
MTs¡T H˚\ô|’ q&ÉTdüTÔqï|ü⁄Œ&ÉT, Á|ür n&ÉT>∑T˝À,
bÕ<ä+ H˚\ô|’ ã˝≤ìï ø£\T>∑CÒj·T&É+ >∑eTì+∫
ñ+{≤s¡T. nsTT‘˚ H˚\≈£L&Ü e´‹πsø£ ~X¯˝À MTô|’
ã˝≤ìï ø£\T>∑CÒdüTÔ+<äì nqT≈£î+≥THêïsê?
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
ô|’ düMTø£sD¡ + #·sê´ ã˝≤ìøÏ Á|ü‹#·sê´ ã\+
e´‹πsø£~X¯˝À ñ+≥T+<äì ãTTD dü+»„ ‘Ó*j·T
CÒdüTÔ+~. Bììã{Ϻ πøe\+ ˇπøˇø£ ˝Ò<ë @ø±+ø£
ã\+ nH˚~ ñ+&É<äT nì ‘Ó\TdüTÔ+~.
q÷´≥Hé yÓTT<ä{Ï, ¬s+&Ée >∑eTq ìj·Te÷\T
ˇπø edüTÔe⁄≈£î $ìjÓ÷–kÕÔ+. q÷´≥Hé eT÷&Ée
>∑eTq ìj·Te÷ìï ¬s+&ÉT edüTÔe⁄\ eT<Ûä´ >∑\ Á|ü‹
ÁøÏj·T≈£î $ìjÓ÷–kÕÔ+. q÷´≥Hé eT÷&Ée >∑eTq
ìj·TeT+˝À ‘Ó*ù| ¬s+&ÉT ã˝≤\T ˇπø edüTÔe⁄ô|’
|üì #˚j·Teì >∑eTì+#ê*. Ä ã˝≤\ »+≥ ˇπø
düeTj·T+˝À ¬s+&ÉT y˚πs«s¡T edüTÔe⁄\ô|’ |üì#˚ùd
ã˝≤\qT dü÷∫düTÔ+~.
øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D\qT |ü]o*<ë›+. |ü≈£åî\T
m–πs≥|ü⁄Œ&ÉT yê{Ï s¬ ø£ÿ\‘√ >±*ì øÏ+~øÏ HÓ&‘É êsTT.
n|ü&ÉT >±* ≈£L&Ü |üøÏåì e´‹πsø£~X¯˝À (ô|’øÏ)
HÓ&ÉT‘·T+~. ¬sø£ÿ\T >±* MT<ä Á|üjÓ÷–+#˚ ã\+,
>±* |üøåÏ s¬ ø£ÿ\ô|’ Á|üj÷Ó –+#˚ ã˝≤\T s¬ +&É÷ düe÷q
|ü]e÷D+˝À, e´‹πsø£ ~X¯˝À ñ+{≤sTT.
˙{Ï˝À á<äT‘·Tqï #˚|,ü ˙{Ïì yÓqøÏÿ HÓ≥Tº‘T· +~.
n<˚ düeTj·T+˝À ˙s¡T #˚|üì eTT+<äT≈£î HÓ&ÉT‘·T+~.
á ¬s+&É÷ ã˝≤\T |ü]e÷D+˝À düe÷q+>± ñ+&ç
e´‹πsø£ ~X¯˝À |üì#˚düTÔ+&É&É+e\¢ #˚|ü eTT+<äT≈£î
ø£<äT\T‘·T+~.
sê¬ø{Ÿ n&ÉT>∑T uÛ≤>∑+˝À >∑\ Hêõ˝Ÿ qT+&ç
n‹y˚>∑+>± yÓ\Te&˚ yêj·TTe⁄\ e\¢ sê¬ø{Ÿ
‘·«s¡D≤ìï bı+<äT‘·T+~. Hêõ˝Ÿ qT+&ç yÓ\Te&˚
yêj·TTe⁄ sê¬ø{Ÿô|’ Á|üj÷Ó –+#˚ Á|ü‹#·sê´ ã\+ e\¢
Hêõ˝Ÿ qT+&ç yÓ\Te&˚ yêj·TTe⁄øÏ e´‹πsø£ ~X¯˝À
sê¬ø{Ÿ ‘·«s¡D+ #Ó+<äT‘·T+~. Ç~ |ü≥+ 16˝À
#·÷|üã&ç+~.
|ü≥+ 16 : sê¬ø{Ÿ #·\q+
Hêõ˝Ÿ qT+&ç yÓ\Te&˚ yêj·TTe⁄ô|’ sê¬ø{Ÿ ã˝≤ìï
Á|üj÷Ó –düT+Ô <ë?
ø£è‘·´+ - 7
u…\÷Hé sê¬ø{Ÿ
ˇø£ u…\÷Hé˝ÀøÏ >±* }~ ãj·T{ÏøÏ yÓfi≈¢̄ î£ +&Ü
eT÷‹ì >∑{Ϻ>± y˚fi¯¢‘√ |ü≥Tºø√+&ç. ˇø£ <ësêìï ÁkÕº
>∑T+&Ü |ü+|ü+&ç. |ü≥+ 17˝À #·÷|æq $<Ûä+>±
u…\÷HéqT ÁkÕº≈£î fÒ|ü⁄‘√ n‹øÏ+#·+&ç. <ës¡+ ˇø£
∫e] ø=q MTs¡T |ü≥Tºø=ì, ¬s+&Ée ∫es¡qT MT
ùdïVæ≤‘·T&çï |ü≥Tºø√eTq+&ç. u…\÷Hé eT÷‹ e<ä›
y˚fi¯¢qT rdæy˚j·T+&ç.
@+ »s¡T>∑T‘·T+~?
Çø£ÿ&É ìs¡«Væ≤+∫q ø£è‘ê´ìï q÷´≥Hé
eT÷&Ée >∑eTq ìj·TeT+‘√ @ $<Ûä+>±
$e]+#·>∑\e⁄?
|ü≥+ 17 : u…\÷Hé sê¬ø{Ÿ
u…\÷Hé˝À >±* ì+|æ <ëì eT÷‹ì <ës¡+‘√
ø£≥º+&ç. |ü≥+`18˝À #·÷|æq $<Ûä+>± u…\÷Hé˝À
>∑\ >±* <ëì >√&É\ô|’ nìï ~X¯\˝Àq÷ düe÷q+>±
ã˝≤ìï Á|üjÓ÷–düTÔ+~.
|ü≥+ 18 : u…\÷Hé ˝À|ü* >√&É\ô|’ ã˝≤\T
u…\÷Hé eT÷‹øÏ ø£{Ϻq <ësêìï ‘=\–ùdÔ @+
»s¡T>∑T‘·T+~? u…\÷Hé eT÷‹ qT+&ç >±* ãj·T≥≈£î
edüTÔqï|ü⁄Œ&ÉT eT÷‹ e<ä› >√&Éô|’ >±* ã˝≤ìï
Á|üjÓ÷–+#· ˝Ò<äT. ø±˙, eT÷‹øÏ m<äTs¡T>± ñqï
>√&Éô|’ Ç|üŒ{Ïπø >±* Á|üjÓ÷–+#˚ ã\+ ñ+~. Ä
ã\y˚T u…\÷Héô|’ |òü*‘· ã\+ ne⁄‘·T+~.
|ü≥+` 18 |ü]o*+#·+&ç. ø±ã{Ϻ á |òü*‘·
ã\ ~X¯˝ÀH˚ u…\÷Hé ‘·«s¡D≤ìï bı+<äT‘·T+~.
>∑eTq ìj·Te÷\T
 Á|üjÓ÷>∑XÊ\ ø£è‘·´+ Ä˝À∫+#·+&ç`#·]Ã+#·+&ç
ˇø£ ã+‹ ô|’ uÛ÷Ñ $T Á|üj÷Ó –+#˚ ã\+ 8
ñ<˚›X¯´+: ¬s+&ÉT $_Ûqï edüTÔe⁄\ MT<ä |üì#˚ùd #·s¡´
q÷´≥qT¢ nsTT‘˚, Ä ã+‹ uÛÑ÷$Tô|’
Á|ü‹#·s¡´ ã˝≤\qT #·÷|ü⁄≥.
Á|üj÷Ó –+#˚ ã\+ m+‘·?
ø±e*dæq |ü]ø£sê\T: |üØø£å Hê[ø£, s¡ã“s¡T ø±s¡Tÿ, ˇø£ #Óøÿ£ ~eTà øÏ‹å » düe÷+‘·s¡ ‘·\+ô|’
ãTHÓ‡Hé ãs¡ïsY, kÕº+&ÉT, <ës¡+ ñ+~. Ä ~eTàô|’ <ëìì øÏ + ~øÏ ˝≤π >
|ü<ä∆‹: >∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ D ã\+, ô|ø’ Ï HÓfºÒ n_Û\+ã ã\+
|üì #˚kÕÔsTT. Ä s¬ +&ÉT ã˝≤\T |ü]e÷D+˝À
ˇø£ |üØø£å Hê[ø£˝À ø=~›>± ˙s¡T rdüTø=ì <ëì düe÷q+>± ñ+≥÷, e´‹πsø£ ~X¯\˝À
eT÷‹ì s¡ã“s¡T ø±s¡Tÿ‘√ eT÷j·T+&ç. ñ+{≤j·÷? Ä ã˝≤\ »‘·qT #·s´¡ `Á|ü‹#·s´¡
|ü≥+ 19˝À #·÷|æq $<Û+ä >± s¬ +&ÉT <ësê\ »‘·>± #Ó|üŒe#êÃ? MT ùdïVæ≤‘·T\‘√
düV‰ü j·T+‘√ |üØø£å Hê[ø£qT øÏ‹å » düe÷+‘·s+¡ >± #·]Ã+#·+&ç.
y˚˝≤&ÉBj·T+&ç. eT+≥\qT Äs¡Œ&ÜìøÏ ñ|üj÷Ó –+#˚ >={≤º\
qT+&ç n‹ y˚>+∑ >± ˙s¡T ãj·T≥≈£î edüT+Ô ~.
Ä >={≤º\qT |ü≥Tºø√e&É+ #ê˝≤ ø£wüº+.
m+<äT≈£î?
<ës¡+
|üØø£å Hê[ø£ Á<äe´y˚>∑ ì‘·´‘·« ìj·TeT+ ` Á|ü#√<äq+
s¡ã“s¡T ø±s¡Tÿ
˙s¡T
†
f ¢ k h v u l  r n i k h k j m k m u h n g m š m  g z v u o

ãTHÓ‡Hé ãs¡ïsY eT]j·TT Á<äe´sêX¯ó\T >∑\ ¬s+&ÉT

£ ¤

m ™

kÕº+&é >√fi≤\T es¡Tdü>± y˚>±\‘√ |ü≥+`20˝À g

•
Š g ™

#·÷|æq $<Ûä+>± düs¡fi¯πsU≤ e÷s¡Z+˝À ˇπø ~X¯˝À

Á|üj·÷DÏdüTÔHêïj·TqT≈£î+<ë+. nsTT‘˚ g

• ž
g ™

|ü≥+ 19 >√fi≤\T n_Û|òü÷‘·+ #Ó+<äT‘êsTT. n_Û|òü÷‘· ø±\+

p
n
#ê˝≤ dü«\Œ+>± ñ+≥T+~. n_Û|÷üò ‘· düeTj·T+˝À
p

ãTHÓ‡Hé ãs¡ïsY düV‰ü j·T+‘√ |üØø£å Hê[ø£qT, y˚&ç yÓTT<ä{Ï >√fi¯+, s¬ +&Ée >√fi¯+ô|’ Á|üj÷Ó –+∫q ã\+
#˚jT· +&ç. <ëì˝À ˙s¡T Ä$¬s,’ Ä Ä$] s¡ã“s¡T €

nì s¬ +&Ée >√fi¯+ yÓTT<ä{Ï >√fi¯+ô|’ Á|üj÷Ó –+#˚

™

ø±s¡TÿqT ãj·T≥≈£î HÓfÒºes¡≈£î y˚&ç #˚dü÷ÔH˚ ã\+ nì nqT≈£î+<ë+. n_Û|òü÷‘·+ ‘·sê«‘· Ä

€

•
™

ñ+&Ü*. >√fi≤\ y˚>±\T es¡Tdü>± nqT≈£î+<ë+.  • Š 

™

ø±s¡Tÿ ˇø£ÿkÕ]>± ãj·T≥≈£î e∫Ãq|ü⁄&ÉT |üØø£å

Hê[ø£ #·\Hêìï >∑eTì+#·+&ç. ø±s¡Tÿ, |üØø£å Hê[ø£\
#·\q ~X¯\qT b˛\Ã+&ç. n˝≤π> yê{Ï y˚>±\˝À
‘˚&ÜqT >∑eTì+#·+&ç.
ô|’ Á|üj÷Ó >∑+ <ë«sê ˙e⁄ @$T ìs¡sí TT+#·>\∑ e⁄? |ü≥+`20 : Á<äe´y˚>∑ ì‘·´‘·«+
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 n_Û|÷üò ‘·+ eTT+<äT, ‘·sê«‘· >√fi≤\ Á<äe´y˚>±\T ì‘·´‘·«+ ø±ã&ç+~ nì ns¡ú+. e´edüú MT<ä |òü*‘·
m+‘· ñ+{≤sTT? øÏ+~ |ü{Ϻø£ <ë«sê ‘Ó\TdüT u≤Vü≤´ ã\+ |üì#˚j·Tq|ü⁄Œ&ÉT <ëì Á<äe´y˚>∑+
≈£î+<ë+. e÷s¡≈î£ +&Ü ñ+≥T+<äì Á<äe´y˚>∑ ì‘·´‘·« ìj·TeT+
‘Ó*j·TCÒdüTÔ+~.
>√∞ 1 >√∞ 2 ˇø£ e´edüúô|’ |üì#˚ùd |òü*‘· u≤Vü≤´ ã\+
X¯ S q´+ nsTTq|ü ⁄ Œ&É T Ä e´edü ú ì @ø±+‘·
n_Û|òü÷‘·+eTT+<äT m

•
g

e´edüú n+{≤s.
Á<äe´y˚>∑+
™ ™

m g

†
f v k z r n u | o

n_Û|òü÷‘·+‘·sê«‘· eTq+ |ü&çb˛e&É+ e\¢ u≤<Ûä ø£\>∑<äT. ø±˙

Á<äe´y˚>∑+ m

•


•
m ™  ™

|ü & ç q |ü ⁄ Œ&É T Vü ≤ sƒ ê ‘· T Ô > ± Ä>∑ & É + e\¢ u≤<Û ä

Á<äe´y˚>∑+˝À ø£\T>∑T‘·T+<äì me¬s’Hê n+fÒ eTq≈£î ÄX¯Ãs¡´+
e÷s¡TŒ
m

•


•
Ž m

•
g

m ™  ™ Ž m ™ g ™

y˚düTÔ+~ ø£<ë! Ç~ ì»y˚THê?

Á<äe´y˚>∑+˝À ' b˛˝Ÿyê˝Ÿº Ä&˚yês¡T kÕŒ+CŸ‘√ #˚dqæ |üsT¡ |ü⁄ MT<ä
<ä÷≈£î‘ês¡T. m+<äT≈£î?
m •  • Ž m • g •

m ™  ™ Ž m ™ g ™

e÷s¡TŒ πs≥T ' n

n

ÇdüTø£ H˚\ MT<ä <ä÷ø£&+É düTs¡ø‘åÏ e· ÷? dæyTÓ +{Ÿ

q÷´≥Hé eT÷&Ée >∑eTq ìj·TeT+ Á|üø±s¡+ >∑#T· Ãô|’ <ä÷ø£&+É düTs¡ø‘åÏ e· ÷? m+<äT≈£î?
yÓTT<ä{Ï >√fi¯+ s¬ +&Ée >√fi¯+ô|’ Á|üj÷Ó –+∫q ã\+, eTè<äTyÓ’q, yÓT‘·Ôì ‘·˝≤\T edüTÔe⁄ì Ä|ü&É+˝À
¬s+&Ée >√fi¯+ yÓTT<ä{Ï >√fi¯+ MT<ä Á|üjÓ÷–+∫q m≈£îÿe düeTj·÷ìï rdüTø√e&É+ e\¢ ªÄù| <ä÷s¡+µ
ã˝≤ìøÏ |ü]e÷D+˝À düe÷q+>±q÷, ~X¯˝À m≈£ î ÿe>± ñ+≥T+~.
e´‹πsø£+>±q÷ ñ+≥T+~.
f v n k   i h w | i v n r h y u o

n+<äTe\¢H˚ y˚>∑+>± edüTÔqï ÁøϬø{Ÿ ã+‹ì ªø±´#Yµ

ø±ã{Ϻ €

•
™
„

Ž
€

#˚ùd≥|ü⁄Œ&ÉT Ä e´øÏÔ ‘·q #˚‘·T\qT yÓqTø£≈£î

'  o

•
„
'  o ™
˝≤>∑T‘ê&ÉT. á dü+<äs¡“¤+˝À n‘·&ÉT ã+‹ y˚>±ìï
n
Ž

n
‘·–Z+#·&ÜìøÏ m≈£îÿe düeTj·÷ìï rdüT≈£î+{≤&ÉT.
m

•


•
Ž m

•
g

„
m ™  ™ Ž m ™ g ™
Ç˝≤ #˚j·T&É+ e\¢ ã+‹ Á<äe´y˚>∑+˝À e÷s¡TŒ
n
Ž

n
sπ ≥T ‘·≈î£ ÿe>± ñ+≥T+~. |ò*ü ‘·+>± #˚‘T· \ô|’ ã+‹
ô|’ düMTø£s¡D≤ìï kÕ~Û+#·>± Á|üjÓ÷–+#˚ ã\+ ‘·>∑TZ‘·T+~.
 „ 
q÷´≥Hé ¬s+&Ée ìj·Te÷ìï
R ' >± dü÷∫kÕÔ+.
m g m ™ g ™ m  m ™  ™

• • • •

€  ‚ ƒ

m nH˚~ n_Û|òü÷‘êìøÏ eTT+<äT

• g •


m
™

g
™

' n

>√fi≤\ e´edüú Á<äe´y˚>±ìï , nH˚~ m •  •



m
™


™

|òü*‘· ã˝≤ìï ‘·–Z+#ê\+fÒ, Äù| ø±˝≤ìï

n_Û|òü÷‘·+ ‘·sê«‘· >√fi≤\ e´edüú Á<äe´y˚>±ìï (q
) ô|+#ê*.n k   i h w n i m u

dü÷∫düTÔ+~.
n+fÒ, ' R'
 ‚ ƒ

ô|’ düMTø£sD¡ ≤ìï |ü]o*ùdÔ n_Û|÷üò ‘·+ eTT+<äT,

n 

n_Û|òü÷‘·+ ‘·sê«‘· e´edüú Á<äe´y˚>∑+˝À e÷s¡TŒ ô|’ düMTø£sD¡ + qT+&ç |ò*ü ‘· ã\+, |ò*ü ‘· ã\+
sê˝Ò<ìä ‘Ó\TdüT+Ô ~. n+fÒ e´edüú jÓTTø£ÿ Á<äe´y˚>+∑ |üì #˚dæq ø±˝≤\ \u≤∆ìï ª|òü*‘· ã\+ jÓTTø£ÿ
>∑eTq ìj·Te÷\T
Á|ü#√<äq+µ ( i m  ) n+{≤+. ˇø£ g z v u k j h u n j k l y u >∑T&ÉT¶ |ü>∑T\T‘·T+<ë ` |ü>∑\<ë nì ìs¡ísTT+#˚~
edüTÔe⁄ô|’ ã\+ Á|üjÓ÷–+∫q|ü⁄Œ&ÉT Ä edüTÔe⁄ >∑T&ÉT¶ MT<ä |üì#˚ùd |òü*‘· ã\y˚T ). f
€  ‚ ƒ

Á<äe´y˚>+∑ ˝À bı+<˚ e÷s¡TŒ ªÁ|ü#√<äHêìøϵ düe÷q+. y˚>+∑ >± edüTqÔ ï ÁøÏø¬ {Ÿ ã+‹ì Äù| e´øÏÔ #˚‘T· \T
dü«\Œø±\+ bÕ≥T Á|üjÓ÷–+#·ã&çq Ä ã˝≤\qT yÓqTø£≈£î m+<äT≈£î ˝≤>∑T‘ê&ÉT? n˝≤ ˝≤>∑ø£b˛‘˚
Á|ü#√<äHê ã˝≤\T n+{≤s. Á|ü#√<äHê ã\ @+ »s¡T>∑T‘·T+~? n‘·ìøÏ H=|æŒ ø£\T>∑T‘·T+~ ø£<ë!
|ü]e÷D+ n‹dü«\Œ ø±\+bÕ≥T |üì#˚dæq|üŒ{Ïø° n˝≤ ˝≤>∑&É+ e\¢ n‘·ì #˚‘·T\ô|’ ‘·≈£îÿe ã\+
<ëì Á|üuÛ≤e+ #ê˝≤ m≈£îÿe>± ñ+≥T+~. øÏ+~ m≈£îÿe ø±\+bÕ≥T |üì #˚düTÔ+~. yÓqTø£≈£î ˝≤–q
ø£è‘ê´ìï |ü]o*<ë›+. #˚‘T· \T |üP]Ô>± Ä–q|ü⁄Œ&˚ ã+‹ ≈£L&Ü Ä>∑T‘·T+~.
Bìì ã{Ϻ Á<äe´y˚>∑+˝À e÷s¡TŒ πøe\+ |òü*‘· ã\
ø£è‘·´+ - 8 |ü]e÷D+ MT<äH˚ ø±ø£ ã\+ Á|üjÓ÷–+|üã&çq
ø±\+ MT<ä ≈£L&Ü Ä<Ûës¡|&ü ç ñ+≥T+<äì ‘Ó\TdüT+Ô ~.
>∑T&ÉT¶qT C≤s¡$&Ée&É+
¬s+&ÉT ø√&ç Á>∑T&É¢qT rdüT≈£îì yê{Ïì ˇπø m‘·TÔ Ä˝À∫+#·+&ç`#·]Ã+#·+&ç
qT+&ç, ˇø£{Ï >∑{Ϻ >∑#·Tà MT<ä |ü&˚≥≥T¢>±, ¬s+&Ée~
yÓT‘·Ôì ~+&ÉT MT<ä |ü&˚≥≥T¢>± C≤s¡$&ÉTe+&ç. uÛÑ÷yê‘êes¡D+˝ÀøÏ Á|üy˚•+∫q ˇø£ ñ\ÿ
‘·˝≤ìï ‘êøÏq ‘·sê«‘· Ä >∑T&É¢˝À m≥Te+{Ï eT+&çb˛sTT+~. n˝≤ eT+&çq|ü⁄Œ&ÉT <ëì
e÷s¡TŒì >∑eTì+#ês¡T? m+<äT≈£î? Á<äe´y˚>+∑ @yÓTqÆ ≥T¢?
ã+‹ì ì≥ºì\Te⁄>± ô|ø’ Ï $dæ]q|ü⁄Œ&ÉT, uÛ÷Ñ
ñ|ü]‘·\+ MT ø±fi¯ô¢ |’ Á|üj÷Ó –+#˚ n_Û\+ã
ã\+˝À @yÓTHÆ ê e÷s¡TŒ edüT+Ô <ë?
#Ó≥Tºô|’ qT+&ç C≤] |ü&qç ø=ã“]ø±j·T H˚\ì
‘êøÏ Ä–b˛sTT+~. <ëì Á<äe´y˚>+∑ @yÓT+Æ <äì
#Ó|Œü >∑\+?
|ü≥+ 21 (m) >∑T&ÉT¶ >∑#T· Ãô|’ |ü&TÉ ≥ ø=ìï ø±s¡¢˝À s¡ø£åD ø=s¡≈£î >±* dü+#·T\T
(_) >∑T&ÉT¶ yÓT‘·ìÔ ~+&ÉTô|’ |ü&TÉ ≥ yê&É‘ês¡T. m+<äT≈£î?
ñ<ëVü≤s¡D 5
>∑#T· à MT<ä |ü&qç >∑T&ÉT¶ |ü–*b˛‘·T+~ ø±s¡D+, 12000 øÏ.Á>±. Á<äe´sê• ( ) >∑\ |òæs¡+– m

<ëìô|’ n~Ûø£ ã\+ n‹dü«\Œ ø±\+ |üì #˚j·T&Éy˚T. qTqïì düe÷+‘·s¡ ‘·\+ô|’ ñ+~. n~ 300 øÏ.Á>±.
 ‚ ƒ

' n

R Á<äe´sê• ( ) >∑\ >∑T+&ÉTqT øÏå‹» düe÷+‘·s¡

m
™

' ~X¯˝À 
™

MT / ôd y˚>∑+‘√ $&ÉT<ä\ #˚ùdÔ,

„ ¥

ˆ ˆ

yÓT‘·ìÔ ~+&ÉT MT<ä |ü&qç >∑T&ÉT¶ |ü>\∑ <äT ø±s¡D+,



Ä |òæs¡+– y˚>∑+ ( ) m+‘·? 

‘·≈£îÿe ã\+ m≈£îÿe ø±\+ bÕ≥T |üì #˚dæ+~. kÕ<Ûäq

€

R' ‚ ƒ

' 
|òæs¡+– >=≥º+˝À|ü\ ñ‘·ŒqïyÓTÆq yêj·TTe⁄\T
n~Ûø£ |”&HÉ êìï ø£\>∑CdÒ æ >∑T+&ÉTqT u…≥’ ≈£î HÓ&‘É êsTT.
s¬ +&ÉT dü+<äsꓤ\˝À ' düe÷q+ nsTTq|üŒ{Ïø,° 

|òü*‘·+>± |òæs¡+– yÓqTø£≈£î ø£<äT\T‘·T+~. Ç˝≤

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
»s¡>∑&ÜìøÏ ø±s¡DyÓTÆq yêj·TTe⁄\T Á|üjÓ÷–+#˚ „
m
™


™

ã˝≤\T e´edü ú ˝ À >∑ \ n+‘· s ¡ Z ‘ · ã˝≤\T>±  • Ž

m •

|ü]>∑D+Ï #ê*. ø±ã{Ϻ e´edüôú |’ |ò*ü ‘· ã\+ X¯Sq´+.

|ò æ s ¡ + – ù|*Ãq ‘· s ê«‘· <ëì y˚ > ∑ + `300 øÏ.Á>±. I 400 MT/ôd


R
12000 øÏ.Á>±.


nqT≈£î+<ë+. e´edüú ‘=* Á<äe´y˚>∑+ X¯Sq´+.

e´edüú ‘·T~ Á<äe´y˚>∑+ R m •  •


m
™


™
R `10 MT/ôd
πsFj·T Á<äe´y˚>∑ ì‘·´‘·« ìj·TeT+ Á|üø±s¡+, n+fÒ |òæs¡+– ù|*q ‘·sê«‘· <ëì y˚>∑+ 10
m

•


•


m ™  ™
„

ˆ
MT/ôd ñ+≥T+~. ãTTD dü+»„ >∑T+&ÉT #·\HêìøÏ
m

•


•
„

Ž m ™  ™
e´‹πsø£ ~X¯˝À |òæs¡+– #·\Hêìï dü÷∫düTÔ+~.

ø°\ø£ |ü<ë\T
ô|’ düMTø£s¡D+˝À Ç∫Ãq $\Te\T Á|ü‹πøå|æùdÔ
>∑eTq ìj·Te÷\T, »&É‘·«+, Á<äe´sê•, πsFj·T Á<äe´y˚>∑+, Á<äe´y˚>∑ ì‘·´‘·«+, Á|ü#√<äq+,
Á|ü#√<äHê ã\+.

eTqy˚T+ H˚s¡TÃ≈£îHêï+
yÓTT<ä{Ï >∑eTq ìj·TeT+ : |ò*ü ‘· ã\+ |üì #˚jT· q+‘·es¡≈î£ ìX¯Ã\dæ‹ú ˝À ñqï edüTeÔ ⁄ ˝Ò<ë düeT#·\q+˝À
e⁄qï edüTÔe⁄ n<˚ dæú‹˝À ø=qkÕ>∑T‘·T+~.
ìX¯Ã\dæú‹˝À >±˙, düeT#·\q+˝À >±˙ ñqï edüTÔe⁄, ‘·q >∑eTq dæú‹˝À e÷s¡TŒì e´‹πsøÏ+#˚ düVü≤»
>∑TD≤ìï »&É‘·«+ n+{≤s.
»&É‘·«+ jÓTTø£ÿ ø=\‘·H˚ edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ Á<äe´sê• n+{≤s. Á<äe´sê• Á|üe÷D+: øÏ˝ÀÁ>±+.
¬s+&Ée >∑eTq ìj·TeT+: edüTÔe⁄ Á<äe´y˚>∑+˝À e÷s¡TŒ πs≥T, <ëìô|’ |üì#˚ùd |òü*‘· ã˝≤ìøÏ
nqT˝Àe÷qTbÕ‘·+˝À ñ+≥T+~. <ëì ~X¯ |òü*‘· ã\ ~X¯˝À ñ+≥T+~.
Á<äe´sê•, y˚>±\ \u≤∆ìï πsFj·T Á<äe´y˚>∑+ n+{≤s. ¦
„

m §

1 øÏ˝À Á>±+ Á<äe´sê• >∑\ edüTÔe⁄˝À 1MT/ôd2 ‘·«s¡D≤ìï ø£\T>∑CÒùd ã˝+ 1 q÷´≥Hé.
1 q÷´≥Hé f ‰ o
„

‡ ¨ w © ‡ m v ª
™

eT÷&Ée >∑eTq ìj·TeT+: ˇø£ edüTÔe⁄, y˚s=ø£ edüTÔe⁄ô|’ ã˝≤ìï ø£\>∑CÒùdÔ, Ä ¬s+&Ée edüTÔe⁄ ≈£L&Ü
yÓTT<ä{Ï edüTÔe⁄ô|’ n+‘˚ |ü]e÷D+˝À ã˝≤ìï e´‹πsø£~X¯˝À Á|üjÓ÷–düTÔ+~.
|òü*‘· ã\+ X¯Sq´+>± >∑\ @ø±+ø£ e´edüú˝À yÓTT‘·Ô+ Á<äe´y˚>∑+ dæús¡+>± ñ+≥T+~. f i v k z r n u | v s v n u m o

>∑eTq ìj·Te÷\T
 nuÛÑ´düHêìï yÓTs¡T>∑T|üs¡T#·T≈£î+<ë+
1. øÏ+~ yê{ÏøÏ ø±s¡D≤\T $e]+#·+&ç. f œ
q

•
o

m. ø£+ã[ì ø£Ás¡‘√ ø=&ç‘˚, <äTeTTà ô|’øÏ ˝ÒdüTÔ+~.

_. ãdüT‡ ô|’q y˚dæq kÕe÷q¢ì ‘ê&ÉT‘√ ø£≥ºø£b˛‘˚ |ü&çb˛‘êsTT.
dæ. ˇø£ ù|dt uÖ\sY ã+‹ $dæπs eTT+<äT <ä÷s¡+ qT+∫ |ü]¬>‘·TÔ‘·÷ ekÕÔ&ÉT
2. øÏ.Á>±., øÏ.Á>±. Á<äe´sêX¯ó\T >∑\ ¬s+&ÉT edüTÔe⁄\˝À @ edüTÔe⁄ n~Ûø£ »&ÛÉ‘·«+ ø£*– ñ+≥T+~?
« › ¬

m+<äT≈£î? f œ
q
• o

3. 2.2 MT/ôd y˚>+∑ ‘√ ø£<Tä \T‘·Tqï 6.0 øÏ.Á>±. \ ã+‹ jÓTTø£ÿ Á<äe´y˚>+∑ m+‘·? (13.2 øÏ.Á>±. MT/ôd2) f œ
q

•
o

4. Ç<ä›s¡T e´≈£îÔ\T 200 |òü*‘· ã\+‘√ ˇø£ ø±s¡Tì 3 ôdø£+&É¢ bÕ≥T HÓ{≤ºs¡T.
‰ f œ
q

•
o

m. ø±s¡TøÏ n+~q Á|ü#√<äq+ m+‘·? (600 q÷´.ôd).

_. ø±s¡T Á<äe´sê• 1200 øÏ˝ÀÁ>±eTT\T nsTT‘˚, <ëì y˚>∑+˝À e÷s¡TŒ m+‘·? (0.5 MT/ôd)
5. ˆ
øÏ.Á>±. Á<äe´sê• >∑\ edüTeÔ ⁄˝À 3 MT/ôd2 ‘·«s¡D≤ìï ø£\T>∑Cj
˜ ­
Ò T· &ÜìøÏ m+‘· ã˝≤ìï ñ|üj÷Ó –+#ê*?
(2.1 q÷´.) f œ
q

•
o

6. ìX¯Ã\ dæú‹˝À ñqï 1.4 øÏ.Á>±.\ Á<äe´sê• >∑\ edüTÔe⁄ MT<ä 0.2 ôdø£q¢ bÕ≥T ã\+ Á|üjÓ÷–+#·ã&ç+~.
ã\+ Á|üjÓ÷–+#·&É+ Ä|ææq ‘·sê«‘· Ä edüTÔe⁄ 2 ôdø£q¢˝À 4 MT.\ <ä÷s¡+ ø£~*+~. Á|üjÓ÷–+∫q ã\
|ü]e÷D+ m+‘·? (14 q÷´≥Hé\T) f œ
q

•
o

7. øÏ.Á>±. Á<äe´sê• >∑\ edüTeÔ ⁄ 10 MT./ôd y˚>+∑ ‘√ ø£<Tä \T‘√+~. <ëìô|’ 20 ôd.\bÕ≥T ã˝≤ìï Á|üj÷Ó –+#·&+É
¬

e\¢ n~ 25 MT/ôd y˚>±ìï bı+~‘˚, edüTeÔ ⁄ô|’ Á|üj÷Ó –+∫q ã\+ m+‘√ ‘Ó\Œ+&ç. f ¬ ‰ o f œ
q

•
o

8. |ü{≤\˝À ñqï øÏ.Á>±.\ Á<äe´sê• >∑\ edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ ‘·«s¡D≤ìï ø£qTø√ÿ+&ç.

›

(». 5 MT/ôd2, 2 MT/ôd2) |ü≥+ 23qT #·÷&É+&ç. f œ

q
• o

|ü≥+ 22

2 øÏ.Á>±. 30 q÷´≥qT¢
2 øÏ.Á>±.
3 øÏ.Á>±.

9. ¬s+&ÉT s¡ã“s¡T u≤+&É¢ düVü‰j·T+‘√ kÕ>∑Bdæ e~*q|ü⁄&ÉT ˇø£ edüTÔe⁄ 2 MT/ôd2 ‘·«s¡D≤ìï bı+~+~. Ç˝≤
#˚j·T&É+˝À s¡ã“s¡T u≤´+&ÉT ˇø£ Á|üe÷D bı&Ée⁄øÏ kÕ–+<äqT≈£î+<ë+. ¬s+&√ kÕ] Hê\T>∑T s¡ã“s¡T
u≤+&É¢ düVü‰j·T+‘√ ¬s{Ϻ+|ü⁄ Á<äe´sê• >∑\ edüTÔe⁄qT ˝≤–‘˚ n~ bı+<˚ ‘·«s¡D+ m+‘·? s¡ã“s¡T u≤+&É¢qT
ô|’q ‘Ó*|æq Á|üe÷D bı&Ée⁄≈£î kÕ>∑Bj·÷*) (2 MT/ôd2) f œ
q
• o

10. q÷´≥Hé eT÷&ÉT >∑eTq ìj·Te÷\qT ñ<ëVü≤s¡D\‘√ $e]+#·+&ç. f œ

q

•
o

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

11. ˇø£ >∑TÁs¡+ dæús¡ e&ç‘√ ã+&çì ˝≤>±\+fÒ n~ m\¢|ü⁄Œ&É÷ H˚\ô|’ ã˝≤ìï Á|üjÓ÷–dü÷Ô ñ+&Ü*. m+<äTø√
$e]+#·+&ç. f œ
q

•
o

12. ã\+ Á<äe´sê• >∑\ edüTÔe⁄˝À 8 MT/ôd2 ‘·«s¡D≤ìï, Á<äe´sê•>∑\ edüTÔe⁄˝À 24 MT/ôd2
¬ ‰ m • m
™

‘·«s¡D≤ìï rdüT≈£îsê>∑\T>∑T‘·T+~. ¬s+&ÉT edüTÔe⁄\qT »‘·#˚dæq e´edüúô|’ n<˚ ã˝≤ìï Á|üjÓ÷–ùdÔ n~

bı+<˚ ‘·«s¡D+ m+‘·? (6 MT/ôd2 o f œ
q

•
o

13. 400 Á>±. Á<äe´sê• >∑\ düT‹Ô 30 MT/ôd. y˚>∑+‘√ ø£<äT\T‘·÷ ˇø£ y˚T≈£îqT ‘êøÏ+~. y˚T≈£î düT‹Ôì 0.01
ôd.ø±\+˝À ìX¯Ã\ dæú‹øÏ rdüT≈£îsê>∑*–‘˚, y˚T≈£î düT‹Ô MT<ä Á|üjÓ÷–+#˚ ã\+ m+‘·? f ‡ › ˆ ˆ ‰ o f œ
q

•
o

14. |ü≥+˝À ˇø£ e´edüú #·÷|üã&ç+~. 3 øÏ.Á>±.

á e´edü∆˝Àì #Óø£ÿ~eTà\ ‘·«s¡D≤ìï, ‘ê&ÉT˝À ‘·q´‘·qT ø£qTø√ÿ+&ç.

q
f œ o

w MT/ôd2 >± rdüTø√+&ç. (5 MT/ôd2, 15 q÷´)

„

‡ ˆ
|ü≥+ 23
3 øÏ.Á>±.
15. |ü≥+˝À #·÷|æq $<Ûä+>± |òüTs¡¸D ˝Òì düe÷+‘·s¡ ‘·\+ô|’ eT÷&ÉT
#Óø£ÿ~eTà\qT neT]Ã 30 q÷´≥q¢ ã\+‘√ ‘ê&ÉTì ˝≤>∑T‘·THêïs¡T.
Á|ü‹ #Óø£ÿ~eTà Á<ä´esê• 10 øÏ.Á>±. nsTT‘˚ Á|ü‹ #Óø£ÿ~eTà jÓTTø£ÿ ‘·«s¡D+ m+‘·? #Óø£ÿ~eTà\qT
ø£*|æq ‘ê&ÉT˝À ‘·q´‘· m+‘·? f œ
q

•
o

f
MT/ôd2, 10 q÷´., 20 q÷´.)
r
„

‡ —

•
„

— ™
„

— — ™

|ü≥+ 24

16. fÒãT˝Ÿ ∫es¡ ˇø£ Bs¡È #·‘·Ts¡ÁkÕø±s¡+˝À ø£‹Ô]+∫q ø±–‘êìï ô|{Ϻ <ëìô|’ eT+<äyÓTÆq ◊<äT s¡÷bÕj·T\
_fi¯¢ì |ü≥+˝À #·÷|æq≥T¢ ì\u…≥º+&ç. MT y˚*‘√ y˚>∑+>± ø±–‘êìï HÓ≥º+&ç. á ø£è‘ê´ìï »&É‘·«+‘√
@ $<Ûä+>± $e]+#·>∑\e⁄? f œ
q ®
o

|ü≥+ 25

18. ˇø£ ã+&çì >∑TÁs¡+ ˝≤>∑&Üìï ª~e´µ #·÷dæ+~. >∑TÁs¡+ m+‘· ã\+‘√ ã+&çì ˝≤>∑T‘·T+<√, n+‘˚ ã\+‘√
ã+&ç >∑TÁsêìï ≈£L&Ü ˝≤>∑T‘·T+<äì ÄyÓT uÛ≤$+∫+~. ªªeT] ã+&ç m˝≤ ø£<äT\T‘·T+~µµ? nì ÄyÓT≈£î
dü+<˚Vü≤+ ø£*–+~. n+‘˚>±ø£ ÄyÓT eT~˝À mH√ï Á|üX¯ï\T ‘·˝…‘êÔsTT. á Á|üX¯ï˝Òy√}Væ≤+#·+&ç. f œ
q
™ o

>∑eTq ìj·Te÷\T
19. @ø£Ø‹>∑\ ¬s+&ÉT >√fi≤\qT rdüTø√+&ç. >√fi≤\T ø£~˝Ò+<äT≈£î M\T>± MT H√≥T |ü⁄düÔø±\qT ¬s+&ÉTyÓ’|ü⁄˝≤
ô|{Ϻ ∫qï <ë]ì @sêŒ≥T #˚j·T+&ç. Ç|ü⁄Œ&ÉT <ë]˝À ˇø£ >√fi≤ìï ô|{Ϻ, ¬s+&Ée >√∞‘√ ø=≥º+&ç. (ø±´s¡+
uÀs¡T¶ Áôd’ºø£sY‘√ ø={Ϻq≥T¢). n˝≤π> ˇø£ >√∞ kÕúq+˝À ¬s+&ÉT, eT÷&ÉT, Hê\T>∑T >√∞\qT ô|{Ϻ >√∞\qT
ø=≥º+&ç. |ü]o\q\ qT+∫ MTs¡T @+ $e]+#·>∑\s¡T? f œ
q ¯
o

20. ¬>©*jÓ÷ Á|üø±s¡+ |òü*‘· ã\+ |üì #˚j·Tq+‘·es¡≈£î, edüTÔe⁄ <ëì dæú‹˝ÀH˚ ø=qkÕ>∑T‘·T+<äì eTq≈£î
‘Ó\TdüT. n<˚$<Ûä+>± n]kÕº{Ï˝Ÿ Á|üø±s¡+ Á|ü‹ edüTÔe⁄ ø£<äT\T‘·÷ <ëq+‘·≥ n<˚ ìX¯Ã\dæú‹øÏ edüTÔ+<äì
≈£L&Ü eTq≈£î ‘Ó\TdüT. M{Ï˝À @~ dü¬s’q<√ eTq+ #Ó|üŒ>∑\e÷? ¬>©*jÓ÷ ‘Ó*|æq ìj·Te÷ìï MTs¡T
@ $<Ûä+>± n_Ûq+~kÕÔs¡T? f œ
q °
o

21. 20 MT./ôd düeT e&ç‘√ ˇø£ ø±s¡T |ü&ÉeTs¡ yÓ’|ü⁄ Á|üj·÷DÏdüTÔ+fÒ, <ëìô|’ >∑\ |òü*‘· ã\+ m+‘·?
(X¯Sq´+) f œ
q

•
Š œ
q ±
o

22. 30 øÏ.Á>±.\ Á<äe´sê• >∑\ ˇø£ e´øÏÔ 450 q÷´≥q¢ ã˝≤ìï uÛÑ]+#·>∑\ ª‘ê&ÉTµ düVü‰j·T+‘√ ø=+&É
m≈£îÿ‘·THêï&ÉT. n‘·qT düTs¡øÏå‘·+>± mø£ÿ&ÜìøÏ ø±e*‡q >∑]wüº ‘·«s¡D+ m+‘·? (15 MT/ôd2) f œ
q

•
Š œ
q ±
o

23. 1500 øÏ.Á>±.\ Á<äe´sê• >∑\ yêVü≤q+ 1.7 MT/ôd2 ãTTD ‘·«s¡D+˝À Ä>∑&ÜìøÏ s√&ÉT¶øÏ, yêVü≤HêìøÏ
eT<Ûä´ >∑\ ã\+ m+‘· ñ+&Ü*? yêVü≤q #·\q~X¯øÏ e´‹πsø£ ~X¯˝À) f › ¬ ¬ ˆ ‰ f œ
q

•
Š œ
q ±
o

17. y˚>∑+>± yÓfi¯óÔqï ãdüT‡ n<ë›ìï ˇø£ á>∑ >∑T<äT›≈£î+fÒ, f œ

q
• Š œ
q
±

m. ãdüT‡ MT<ä, á>∑ MT<ä ˇπø ã\+ Á|üjÓ÷–+#·ã&ÉT‘·T+<ë? m+<äT≈£î?

_. >∑T<äT›≈£îqï ‘·sê«‘· ãdüT‡, á>∑ ˇπø ‘·«s¡D≤ìï ø£*– ñ+{≤j·÷? m+<äT≈£î?
24. m‘·TÔ˝À ñqï ˇø£ Vü≤À|üsY ÇdüT≈£qT C≤s¡y˚ùd j·T+Á‘êìøÏ øÏ+<ä qTqï Á≥≈£îÿ 20 MT/ôd düeTy˚>∑+‘√
yÓfi¯óÔ+~. ôdø£qT≈£î 20 øÏ˝À\ #=|ü⁄Œq ÇdüTø£ Á≥≈£îÿ MT<ä |ü&ÉT‘·T+fÒ, ÇdüTø£ |ü&É≥+ e\¢ Á≥≈£îÿ MT<ä
Á|üjÓ÷–+|üã&˚ ã\+ m+‘·? q÷´≥Hé\T, Á≥≈£îÿ #·\HêìøÏ e´‹πsø£ ~X¯˝À
f œ
q

•
Š œ
q ±
o f
¥

ˆ ˆ o

25. ìX¯Ã\ dæú‹˝À ñqï Ç<ä›s¡T ùdÿ{Ï+>¥ #˚ùd e´≈£îÔ\T ˇø£]H=ø£s¡T ‘√düT≈£îHêïs¡T. M]˝À 60 øÏ.Á>±. Á<äe´sê•
>∑\ e´øÏÔ 2 MT/ôd. y˚>±ìï bı+~‘˚, 40 øÏ.Á>±. Á<äe´sê• >∑\ ¬s+&Ée e´øÏÔ bı+<˚ y˚>∑+ m+‘·?
(30 MT/ôd. e´‹πsø£ ~X¯˝À) f œ
q

•
Š œ
q ±
o

26. ø£<äT\T‘·Tqï ¬s’\T˝À ñqï ˇø£ Á|üj·÷D°≈£î&ÉT ˇø£ HêD≤ìï ì≥º ì\Te⁄>± ô|’øÏ $dæ]q n~ n‘·ì
yÓqTø£yÓ’|ü⁄ |ü&ç+~. Ä ¬s’\T m≥Te+{Ï #·\q+˝À ñ+~? f œ
q ±
o

m) <Ûäq ‘·«s¡D+ _) düeT#·\q+ dæ) ãTTD ‘·«s¡D+ &ç) eè‘êÔø±s¡ #·\q+

27. Á<äe´sê• >∑\ ã+‹ e&ç‘√ >√&ÉqT \+ã+>± &Ûøû ={Ϻ n<˚ e&ç‘√ yÓqTø£≈î£ eTs¡*+~. >√&É ã+‹ô|’
m
p

p

Á|üjÓ÷–+#˚ düsêdü] ã˝≤ìï eT]j·TT ã\ ~X¯qT ø£qTø√ÿ+&ç. (n_Û|òü÷‘· düeTj·T+ ) p

n
p
˜ f œ
q ±
o

(»yêãT: › m

n


‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

 n<Ûë´j·T+
4 eTq #·T≥÷º ñqï |ü<ës¡ú+ X¯ó<ä∆y˚THê?

MTs¡T, MT ‘·*¢<ä+Á&ÉT\‘√ ø£*dæ _j·T´+, Á<äe $TÁX¯e÷\qT ø£e«+‘√ y˚>+∑ >± ∫*øÏq|ü&ÉT
ñ|ü,bÕ\T,HÓsTT´ yÓTT<ä\>∑Tq$ ø=q&ÜìøÏ e÷¬sÿ{Ÿ≈î£
² ³ ´ µ ¶

‘˚*ø£bÕ{Ï ø£D≤\T Á<äyê\ ô|’ uÛ≤>±ìï

· ¸ · ¹ º

yÓfi¢‚ ñ+{≤s¡T. X¯ó<äy∆ TÓ qÆ bÕ\T, HÓsTT´ì ø=q&ÜìøÏ #˚sT¡ ‘êsTT. eTq Ç+&É˝¢ À bÕ\ qT+&ç yÓqï rj·TT≥≈£î
Á|üjT· ‘·ï+ #˚ùd ñ+{≤s¡T. eTq <Óq’ +~q uÛ≤wü˝À ªªX¯ó á|ü<ä∆‹ì ñ|üjÓ÷–kÕÔ+. yê´bÕsê‘·àø£+>± bÕ\
<ä∆ |ü<ës¡+ú µµ ( Ê µ ¶

¼
) nq>± m≥Te+{Ï ø£*Ô
Ì
µ Í

Ì
½ À ·

» ¼

qT+&ç yÓqïrj·TT≥≈£î n|üøπ +Á<ä j·T+Á‘·+ ( ) » ¼

· ½ ¶ ¸ ¾ µ ¹

˝Òì |ü<ës¡+ú . ø±ì s¡kÕj·TqXÊÁdüÔ |ü]uÛ≤wü˝À ªX¯ó<ä‘∆ µ· qT yê&É T ‘ês¡ T . Ç~ ≈£ L &Ü n<˚ dü ÷ Á‘êìï
( )≈£î y˚sπ ns¡eú TT+~. s¡kÕj·TqXÊÁdü+Ô ˝À X¯ó<ä‘∆ ·
Ê µ ¶

nqTdü]düT+Ô ~. yÓ<’ ´ä XÊ\˝À s¡ø,Ô£ eT÷Á‘· qeT÷Hê\qT

( ) n+fÒ @$T{À #·÷<ë›+!
Ê µ ¶

|üØøÏ+å #·T≥≈£î n|üøπ +Á<ä j·T+Á‘ê\qT ñ|üj÷Ó –kÕÔsT¡ .

ø£è‘·´+ ` 1 ˇø£ |üØø£å Hê[ø£˝À |üØøÏå+#·e\dæq qeT÷HêqT
rdüTø=ì <ëìì n|üøπ +Á<ä j·T+Á‘·+˝À ô|&É‘ês¡T.
yÓqï rj·Tì bÕ\T X¯ó<ä∆yÓTÆqyê? uÛ≤s¡j·TT‘· ø£D≤\T |üØø£åHê[ø£ n&ÉT>∑TuÛ≤>±ìøÏ
ˇø£ bÕÁ‘·˝À bÕ\T rdüTø=ì, ø£e«+‘√ ø=~›ùd|ü⁄ ã\+>± ‘√dæyj ˚ T· ã&ç, ‘˚*ø£bÕ{Ï ø£D≤\Tôô|’ uÛ≤>∑+˝À
∫\ø£+&ç (|ü≥+`1#·÷&É+&ç). ñ+&çb˛‘êsTT.

Ä˝À∫+#·+&ç`#·]Ã+#·+&ç

˝≤+Á&û&j
É T· sY ² ¿ À µ · Á ¶ Â Á ¶ Â

¼
¶ º

‘·&ç ã≥º\qT+&ç
|ü≥+`1: ø£e«+‘√ bÕ\qT ∫\ø£&+É ˙{Ïì m˝≤ y˚sT¡ #˚dTü +Ô ~?
Ç˝≤ ∫*øÏq ø=+‘·ùd|ü{ÏøÏ yÓT‘·Ôì, ∫ø£ÿ{Ï $TÁX¯eT+ ² Ã Ä Å Æ Ç È É º

nq>± H˚$T?
|òüTq|ü<ës¡ú+>± yÓqï ( ) bÕ\ qT+&ç ³ ¶

¼
À Î

y˚sT¡ ø±e&Üìï MTs¡T >∑eTìkÕÔsT¡ . Bììã{Ϻ bÕ\˝À eTq+ X¯ó<ä∆yÓTÆq$>± uÛ≤$+#˚ mH√ï |ü<ësêú\T
ˇø£{Ï ø£+fÒ m≈£îÿe nqT|òüT≥ø±\T ñ+{≤j·Tì ìC≤ìøÏ $$<Ûä |ü<ësêú\ $TÁX¯e÷˝Ò. eTq+ Á‘êπ>
#Ó|Œü e#·TÃ. n+<äTe\q Ç~ ˇø£ $TÁX¯eT |ü<ës¡+ú . |ü+&É¢ s¡d+ü , #·ø¬ ÿs¡, ˙s¡T, |ü+&ÉT>∑TE®\ ² ¾ ¶ µ ¸ ½ Ê µ Ë Ê º

eTq+ ÁøÏ+~ ‘·s>¡ ‘∑ T· \˝À $TÁX¯e÷\ ( ) Î ¸ Ï ½ µ ¶

¼ Ì
$TÁX¯eT+. n˝≤π> ˙{Ï˝À ≈£L&Ü ø=ìï Kì» \eD≤\T
>∑T]+∫ ø=+‘· ‘Ó\TdüTø=Hêï+. Ç|ü⁄&ÉT yê{Ï >∑T]+∫ ø£]– ñ+{≤j·Tì eTq≈£î ‘Ó\TdüT.
eT]+‘· $es¡+>± ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
eTq #·T≥÷º ñ+&˚ |ü<ës¡ú+ X¯ó<ä∆y˚THê ?
 eTq#·T≥÷º ñqï |ü<ësêú\qT Ð Ñ ¬s+&ÉT
Ò Ó Ó Ô Õ Ö

s¡ø±\T>± eØZø£]+#·e#·TÃ. n$ X¯ó<ä∆ |ü<ësêú\T,

$TÁX¯eT|ü<ësêú\T.
XÊÅdyÔü ‘˚ \Ô· T @<ÓH’ ê |ü<ës¡+ú X¯ó<äy∆ TÓ qÆ <äì #ÓbÕŒs¡+fÒ,
Ä |ü<ës¡+ú düC≤rj·TyÓTqÆ <äì ns¡+ú . Ä |ü<ës¡+ú jÓTTø£ÿ |ü≥+`4(m) X¯ó<ä∆ |ü<ës¡+ú |ü≥+`4(_)$TÁX¯eT+
@ uÛ ≤ >∑ + qT+&ç rdü T ≈£ î qï qeT÷Hê˝ÀHÓ ’ H ê |ü≥+`4 qT+&ç ˙e⁄ @$T >∑eTì+#êe⁄?
dü+|òTü ≥q+˝À e÷s¡TŒ ñ+&É<Tä . $TÁX¯e÷\s¡ø±\T × Ø Ù Ú
É Û Ü Ý Þ Ä Å Æ Ç È É Û ß

ñ<ëVü≤s¡D≈£î X¯ó<äy∆ TÓ qÆ ã+>±s¡+ _ôdÿ{Ÿ qT+&ç $TÁX¯ e T+ n+fÒ @$T{À ‘Ó \ Tdü T ≈£ î Hêï+.
@ dü÷ø£àå uÛ≤>±ìï qeT÷Hê>± rdüTø=ì |ü]o*+∫Hê $TÁX¯e÷\ s¡ø±˝Òy√ MT≈£î ‘Ó\TkÕ? Ç|ü&ÉT eTq+
dü+|òTü ≥q+ ˇπø˝≤ ñ+≥T+~. (|ü≥+`2 #·÷&É+&ç) yê{Ïì #·]Ã<ë›+.
$TÁX¯e÷\T |òTü q, Á<äe, yêj·TT dæ‘ú T· \˝À ˝Ò<ë
á eT÷&ÉTdæ‘ú T· \ ø£\sTTø£>± ñ+&Ée#·TÃ.
ø£è‘·´+ ` 2
düC≤rj·T, $C≤rj·T $TÁX¯e÷\qT >∑T]Ô+#·T≥
|ü≥+`2 : X¯ó<äy∆ TÓ qÆ ã+>±s¡+ _ôdÿ{Ÿ s¬ +&ÉT |üØø£Hå ê[ø£\qT rdüTø=ì, ˇø£<ëìì ˙{Ï‘√
ø±˙ $TÁX¯e÷\T m\¢|ü&É÷ düC≤rj·T+ø±e⁄. s¬ +&Ée <ëìì ªªøÏs√dæHé ‘√µµ ì+|ü+&ç. s¬ +&ÉT |üØø£å
ø=ìï $TÁX¯e÷\ dü+|òüT≥q+ eTq+ qeT÷Hê>± Hê[ø£\˝À ˇø£ #Ó+#ê ñ|üqT ø£*|æ, u≤>± ø£\|ü+&ç.
rdüTø=H˚ uÛ≤>±ìï ã{Ϻ e÷s¡T‘·T+~. s¬ +&ÉT |üØø£Hå ê[ø£\˝À @ e÷s¡TŒ\T >∑eTì+#ês¡T ?
yÓTT<ä{Ï |üØø£å Hê[ø£˝À >∑\ ˙{Ï˝À ñ|ü |üP]Ô>±
ø£s>¡ &∑ +É >∑eTì+#·e#·TÃ. á s¡øy£ TÓ qÆ $TÁX¯e÷ìï
ªªdüC≤rj·T $TÁX¯eT+µµ ( à
) á
Î

á
¹

¼
·

¼ á
µ

Ì
Î ¸ Ï ½ µ ¶

n+{≤+. ¬s+&Ée |üØø£å Hê[ø£˝À >∑\ øÏs√dæHé˝À

ñ|ü ø£s>¡ <∑ Tä . Bì qT+&ç MTπs+ ìsê∆sD¡ ≈£î e#êÃs¡T?
|ü≥+`3 $TÁX¯eT+ Ä˝À∫+#·+&ç.
kÕ<Ûës¡D+>± s¬ +&ÉT ˝Ò<ë n+‘·ø+£ fÒ m≈£îÿe s¡ø±\ $TÁX¯eT+˝À ñ+&˚ nqT|òTü ≥ø±\T Ä $TÁX¯eT+
nqT|òTü ≥ø±\ ø£\sTTø£ (dü+jÓ÷>∑+) <ë«sê @s¡Œ&çq n+‘·{≤ @ø£Ø‹>± $dü]Ô +∫ ñ+fÒ Ä $TÁX¯e÷ìï
<ëìì ªª$TÁX¯eT+µµ ( Î ¸

) n+{≤+. n+fÒ ˇø£

Ï ½ µ ¶

ªdüC≤rj·T $TÁX¯eT+µ n+{≤+.

$TÁX¯eT+˝Àì |ü<ësêú\T uÛÖ‹ø£ ø£\sTTø£>±H˚ dü C ≤rj· T $TÁX¯ e ÷\˝Àì nqT|ò ü T ≥ø±\T
ñ+{≤j˚T>±˙ s¡kÕj·Tq dü+jÓ÷>∑+>± ñ+&Ée⁄. (
â ã Ñ ä ã ) eTq+ yê{Ïì ø£+{Ï‘√ y˚sT¡ y˚sT¡ >±
å Ô å Ó æ

s¬ +&ÉT ˝Ò<ë n+‘·ø+£ fÒ m≈£îÿe s¡kÕj·Tìø£+>± >∑T]Ô+#·˝ìÒ $<Û+ä >± dü+jÓ÷>∑+ #Ó+~ ñ+{≤sTT.
dü+jÓ÷>∑+ #Ó+<äì nqT|òüT≥ø±\‘√ $TÁX¯eT+ ñ<ëVü≤s¡D≈£î >±* nH˚ø£ yêj·TTe⁄\ düC≤rj·T
@s¡Œ&ÉT‘·T+~. $TÁX¯eT+˝À ñqï nqT|òTü ≥ø±\T, yê{Ï $TÁX¯eT+.
<Ûsä êà\qT ø√˝ÀŒe⁄ ø±ã{Ϻ yê{Ïì uÛÖ‹ø£ Á|üÁøÏjT· \ eTqeT+<äs+¡ ìeTàø±j·T s¡kÕìï ‘·j÷· s¡T#˚dæ
<ë«sê y˚sT¡ #˚jT· e#·TÃqT. ‘ê– Äq+~kÕÔ+. Ç~ ˙s¡T, ìeTàs¡dü+, #·¬øÿs¡,
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 ñ|ü\ $TÁX¯eT+. Ç~ düC≤rj·Te÷ ø±<ë? ˇø£ Á<ëeDÏ. o‘·\ bÕ˙j·÷\T ² í ¶

¼
À ½

¼
Á Á ¶ ¸ · î

Ì
º

∫qï fÒãT˝Ÿd÷ü ŒHé s¡d+ü s¡T∫#·÷ùdÔ @ s¡T∫ ñ+≥T+<√ ø±s¡“Hé&Ä’Ó ø¬ ‡’ &éqT Á<ë$‘·+>±qT, ˙s¡T Á<ëeDÏ>±qT
n<˚ s¡T∫ Ä s¡d+ü n+‘·{≤ ñ+≥T+~. Ç+<äT˝À ø£*Z ñqï Á<äes¡÷|ü Á<ëeD≤\T ( Ë

). ¸ ï µ ¸ Á

Ì á
Ë µ ½ ¸

á
·

˙{Ï˝À ø£]–q #·¬øÿs¡, ìeTàs¡dü+, ñ|ü ø£D≤\T Á<ëeD≤\≈£î eT]ø=ìï ñ<ëVü≤s¡D\T Çe«+&ç. Äj·÷
Á<ëeDeT+‘ê ˇπø˝≤ yê´|æ+∫ ñ+{≤sTT. M{Ïì Á<ëeD≤\˝À @~ Á<ëeD√, @~ Á<ë$‘·y÷Ó #Ó|Œü +&ç.
$&ç$&ç>± #·÷&É˝Ò+. Ç≥Te+{Ï $TÁX¯e÷\qT
düC≤rj·T $TÁX¯e÷\T n+{≤+. Ä˝À∫+#·+&ç`#·]Ã+#·+&ç
dü C ≤rj· T $TÁX¯ e ÷\≈£ î MTs¡ T ø=ìï
ñ<ëVü≤s¡D\T Çe«>∑\sê? ªªnìï Á<ëeD≤\T $TÁX¯e÷˝Ò ø±ì nìï
$TÁX¯e÷\T Á<ëeD≤\T ø±e⁄µµ. á yêø£´+
ñ|ü øÏs√dæH˝é À ø£s>¡ <∑ ìä eTq+ ô|’ ø£è‘·´+˝À düs¬ q’ <√ ø±<√ #·]Ã+∫ MT yê<äqqT düeT]ú+#˚
|ü]o*+#ê+. á $<Ûyä TÓ qÆ $TÁX¯e÷ìï $C≤rj·T $<Û+ä >± düs¬ q’ ø±s¡D≤\T #Ó|Œü +&ç.
$TÁX¯eT+ ( à ) n+{≤+.
¼
½

¼
¶

á
¹

¼
·

¼ á
µ

Ì
Î ¸ Ï ½ µ ¶

kÕ<Ûës¡D+>± Á<ëeD≤\qT |òTü q/Á<äe/yêj·TT

ˇø£ $TÁX¯eT+˝À _Ûqï |ü<ësêú\T ˝Òø£ _Ûqï dæ‘ú T· \˝À |ü<ësêú\T ø£]–ñqï Á<äyê\T>±H˚ uÛ≤$kÕÔ+.
ñ+&˚ ˇπø |ü<ës¡uú ≤Û >±\T ø£\dæq≥¢sTT‘˚ Ä $TÁX¯e÷ìï ø±ì ø=ìï |òTü q Á<ëeD≤\T ≈£L&Ü ñHêïsTT.
$C≤rj·T $TÁX¯eT+ n+{≤+. q÷HÓ ` ˙s¡T\ M{ÏøÏ ø=ìï ñ<ëVü≤s¡D\T Çe«>∑\sê?
$TÁX¯eT+, Hê|òüÔ©Hé`˙s¡T\ $TÁX¯e÷\T $C≤rj·T
$TÁX¯e÷\≈£î ñ<ëVü≤s¡D\T>± #Ó|Œü e#·TÃqT. Á<ëeD≤\ <Ûsä êà\T
nq>± $TÁX¯e÷\T s¬ +&ÉT s¡ø±\ì n$ düC≤rj·T, Á<ëeD+˝À ñqï ø£ D ≤\T eTq ø£ + {Ï ‘ √
$C≤rj·T $TÁX¯e÷\ì eTq+ #Ó|üŒe#·TÃ. M{Ïì #·÷&É˝qÒ +‘· ‘·≈î£ ÿe |ü]e÷D≤ìï ø£*– ñ+{≤sTT.
Ç+ø± ø=ìï s¡ø±\T>± $uÛõÑ +#·e#·Ãì MT≈£î ‘Ó\TkÕ? Á<ëeD≤\T ‘·eT>∑T+&Ü Á|üd]ü +#˚ ø±+‹ øÏsD¡ |ü⁄+C≤ìï
Ç|ü&ÉT yê{Ïì >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=+<ë+! |ü ] π ø å | ü D (
ê

»
À

) #Ó + ~+#· ˝ Ò e ⁄. n+<ä T π ø
½ ½

¼
¶

Á<ëeD≤\T × ç
Ü è Ç Æ Ä Ü é Û ß

ø±+‹e÷sêZìï Á<ëeD+˝À #·÷&É˝+Ò .

eTq+ k˛&Ü ˙{Ï ì , ìeTàs¡ k Õìï ‘ê– Bìì MTs¡T Á|üj÷Ó >∑+ <ë«sê ìs¡÷|æ+#·>\∑ sê?
Äq+~düTÔ+{≤+. Ç$ düC≤rj·T $TÁX¯e÷\≈£î Á<ëeD≤ìï $©q|ü]∫q|ü⁄&ÉT ø±+‹ ² Á ¸ Ë µ ½

¼
º ë

ñ<ëVü≤s¡D\ì eTq≈£î ‘Ó\TdüT. s¬ +&ÉT ˝Ò<ë n+‘·ø+£ fÒ e÷sêZìï eTq+ #·÷&É>\∑ e÷ ?

m≈£îÿe |ü<ësêú\ düC≤rj·T $TÁX¯e÷ìï ªÁ<ëeD+µ Á<ëeD+ jÓTTø£ÿ eTs=ø£ ÄdüøÏÔø£s¡yÓTÆq <Ûäs¡à+
@$T≥+fÒ Á<ëeD≤ìï ø£~*+#·≈£î+&Ü dæús¡+>±
n+{≤+. Á<ëeD≤\T |òTü q, Á<äe, yêj·TT s¡÷bÕ˝À¢
ñ+∫Hê düsπ n+<äT˝À ñ+&˚ Á<ë$‘· ø£D≤\T n&ÉT>∑T
ñ+&Ée#·TÃ. Á<ëeD+ nH˚~ Á<ë$‘·+ ² ê Ë µ ½ º ë

uÛ≤>±ìøÏ #˚s¡e⁄. BìøÏ ø±s¡D+ #Ó|üŒ>∑\sê?

á ¼

Á<ëeDÏ nH˚ nqT|òTü ≥ø±\ düC≤rj·T

² ê

á
Ë ì

¼
· ½ º

Á<ëeD+˝Àì Á<ë$‘· ø£D≤\T n&ÉTuÛ≤>±ìøÏ #˚]‘˚

$TÁX¯eT+. Á<ëeD+˝À ‘·≈î£ ÿe |ü]e÷D+˝À ø£]– yê{Ïì eTq+ düC≤rj·T $TÁX¯e÷\T n+{≤e÷?
ñqï |ü<ësêúìï Á<ë$‘·+ nì, m≈£îÿe |ü]e÷D+˝À MTs¡T ø=+#Ó+ m≈£îÿe Á<ë$‘êìï Á<ëeDÏøÏ
ñ+&ç ø£]–+#·Tø=H˚ |ü<ës¡+ú qT Á<ëeDÏ nì n+{≤s. ø£*|æ‘˚ @$T »s¡T>∑T‘·T+~?
ñ<ëVü≤s¡D≈£î #·ø¬ ÿs¡ Á<ëeD+˝À #·ø¬ ÿs¡ Á<ë$‘·+, ˇø£ Á<ëeD+˝À m+‘· XÊ‘· + Á<ë$‘· +
˙s¡T Á<ëeDÏ. n<˚$<Û+ä >± {Ï+ø£ÃsY njÓ÷&çHé ( ½ ¸ ·

»
½ µ ¶

ñ+<√ MTs¡T m˝≤ ìsê∆]kÕÔsT¡ ?

á
¾ ¸

) Á<ëeD+˝À njÓ÷&çHé Á<ë$‘·+, Ä\ÿVü‰˝Ÿ

á
Á ¸ ·

eTq #·T≥÷º ñ+&˚ |ü<ës¡ú+ X¯ó<ä∆y˚THê ?

 Á<ëeD+ >±&Û‘É · dü+‘·è|ükÔ ÕúsTT ² ê À

n+fÒ @$T{À
½ µ ¶ À ½ ¸

á
· Ë

¼
ì

¼
Ë º

Á<ëeD+˝À eTq+ nqT≈£îqï+‘· Á<ë$‘êìï #Ó|Œü >∑\sê? Ç~ nìï Á<ëeD≤\≈£î ˇπø $<Û+ä >±
ø£]–+#·>\∑ e÷? ˇø£ Á<ëeD+˝À m+‘· Á<ë$‘êìï ñ+≥T+<ë ?
ø£\|ü>\∑ yÓ÷ nH˚ $wüj÷· ìï m˝≤ ìs¡sí TTkÕÔ+? Ç|ü&ÉT ø£|ü ˝À MTs¡T ‘·j÷· s¡T #˚dqæ Á<ëeD≤ìï
ì]›wºü ñc˛íÁ>∑‘· e<ä› ˇø£ dü+‘·è|üÔ Á<ëeD+˝À ˇø£ ;ø£s˝Y ÀìøÏ rdæø=ì <ëìì düqïì eT+≥ô|’ y˚&ç
ø£]–j·TTqï Á<ë$‘· |ü]e÷D≤ìï Ä ñc˛íÁ>∑‘· e<ä› #˚d÷ü Ô (eT]–+#·≈î£ +&Ü) <ëìøÏ Ç+ø=+#Ó+ #·ø¬ ÿs¡qT
<ëì Á<ëeD°jT· ‘· n+{≤+. ² ê

á
Ë µ Í ¸ Ë ¸ ½ Â º

ø£\|ü+&ç. Á<ëeD≤ìï y˚&ç #˚dqæ |ü⁄Œ&ÉT m≈£îÿe #·ø¬ ÿs¡

ñ<ëVü≤s¡D : ˇø£ ;ø£sT¡ ˝À 1 Á>±eTT #Óø¬ ÿs¡, ø£s>¡ &∑ Üìï MTs¡T >∑eTì+#·e#·TÃ.
50$T.©. ˙{Ïì rdüTø=+&ç. eTs=ø£ ;ø£sT¡ ˝À 30
Á>±eTT\ #·ø¬ ÿs¡ 50 $T.©. ˙{Ïì rdüTø=+&ç. á
s¬ +&ÉT ;ø£s˝¢¡ À ñqï Á<ëeD+˝À @~ $©qÁ<ëeD+?
@~ >±&ÛÁÉ <ëeD+?
ø£è‘·´+ ` 3 |ü≥+`6 : eT]+‘· #·ø¬ ÿs¡qT ˙{Ï˝À ø£\|ü&+É
dü+‘·è|ü,Ô ndü+‘·è|üÔ Á<ëeD≤\qT ‘·j÷· s¡T#˚jT· T≥ ñ|ü  Á<ëeD+ $wü j · T +˝À ≈£ L &Ü Ç~
ˇø£ U≤∞ ø£|ü ˝À 50$T.©. ˙{Ïì b˛j·T+&ç. ì»eTÚ‘·T+<√ ˝Ò<√ ø£qT>=q+&ç.
<ëì˝À ˇø£ #Ó+#ê #·ø¬ ÿs¡ y˚dæ ø£]>π +‘· es¡≈î£ u≤>± ø£è‘·´+`4
ø£\|ü+&ç. n~ ø£]–q ‘·sê«‘· eTs=ø£ #Ó+#ê #·øÿ£ s¡qT
ø£\|ü+&ç. Ç˝≤ Bì˝À #·ø¬ ÿs¡ Ç+ø± @e÷Á‘·+ ø£s>¡ <∑ Tä ø£]>π sπ ≥TqT Á|üu≤Û $‘·+ #˚jT· T n+XÊ\T
nH˚+‘· es¡≈î£ ø£\|ü+&ç. ˙{Ï˝À mìï #Ó+#ê\ #·ø¬ ÿs¡ eT÷&ÉT >±E ;ø£sq¢¡ T rdüTø=ì ˇø=ÿø£ÿ <ëì˝À
ø£]–+~? 100$T.©. ˙{Ïì ì+|ü+&ç. Á|ü‹ ;ø£sT¡ ˝À s¬ +&ÉT
#Ó+#ê\ ñ|übı&çì y˚j·T+&ç. ñ ò ó ô õ ö ÷ ø ù ú û ü

yÓTT<ä{Ï ;ø£s¡TqT ìX¯Ã\+>± ñ+#·+&ç. ¬s+&Ée

;ø£s¡T˝Àì Á<ëeD≤ìï ø£*j·Tu…≥º+&ç. eT÷&Ée
;ø£sT¡ qT >√s¡TyÓ#÷ >± y˚&ç #˚jT· +&ç.
ô|’ ø£è‘·´+ ˝Àì eT÷&ÉT dü+<äsꓤ\˝À @+ e÷s¡TŒqT
>∑eTì+#ês¡T? @ Á<ëeDÏ, Á<ë$‘êìï düT\uÛ+Ñ >±
|ü≥+`5 : #·ø¬ ÿs¡qT ø£\|ü&+É ‘·q˝À ø£]–+#·T≈£î+~? eT÷&Ée ;ø£sT¡ ñc˛íÁ>∑‘·
ˇø£ ì]›wºü ñc˛íÁ>∑‘· e<ä› Á<ëeD+˝À m+‘· Á<ë$‘·+ Ç+ø=+#Ó+ ô|+∫‘˚ @+ »s¡T>∑T‘·T+~? ñ|ü bı&çøÏ
ø£s>¡ ∑ >∑\<√ n+‘˚ Á<ë$‘êìï ø£*– ñqï Á<ëeD≤ìï ã<ä T \T>± <ëì dü Œ ¤ { Ï ø ±\qT ( ý
È
Ù
Û Æ þ è Û þ è Æ ß

dü+‘·è|üÔ Á<ëeD+ ( ) n+{≤+.

ê À ½ µ ¶ À ½ Á Ë µ ½ ¸ ·

ñ|üjÓ÷–+∫ ô|’ ø£è‘ê´ìï ‹]– #˚j·T+&ç. á

dü+<äs“¡ +¤ ˝À m≥Te+{Ï e÷s¡TŒqT MTs¡T >∑eTìkÕÔsT¡ ?
¼ Ì á á

ˇø£ ì]›wºü ñc˛íÁ>∑‘· e<ä› dü+‘·è|üÁÔ <ëeD+ Ç+ø± @

e÷Á‘·+ Á<ë$‘êìï ø£]–+#·Tø√˝Ò<Tä . Á<ëeD°jT· ‘·qT ² ê

áqT Á|üu≤Û $‘·+ #˚ùd

Ë µ Í ¸ Ë ¸ ½ Â º

n+XÊ˝Ò$T{Ï?
ˇø£ Á<ëeD+˝À >∑]wüº+>± ø£s¡>∑>∑*π> Á<ë$‘· ˙{Ï ñc˛íÁ>∑‘,· ñ|ü ø£D≤\ |ü]e÷D+, Á<ëeD≤ìï
|ü]e÷D+ ø£+fÒ, ‘·≈£îÿe Á<ë$‘·+ ø£]– ñ+fÒ ø£*j·Tu…≥Tº≥ yÓTT<ä\>∑T n+XÊ\T Á<ëeD+˝À
Ä Á<ëeD≤ìï ndü+‘·è|üÔ Á<ëeD+ ( ð
·

Ì
À ½ µ ¶ À ½

¼
Á

Á<ë$‘·+ ø£]π> πs≥TqT Á|üuÛ≤$‘·+ #˚kÕÔj·Tì

Ì á
Ë µ

) n+{≤+.
½ ¸

á
·

ìsê∆]+#·e#·TÃ.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 Á<ëeD°jT· ‘· nH˚~ ˇø£ Á<ëeDÏ˝À ² ê

á
Ë µ Í ¸ Ë ¸ ½ Â º

ñ<ëVü≤s¡D`2:
m+‘· Á<ë$‘·+ ø£]–+#·>\∑ yÓ÷ #Óù|Œ ˇø£ ø=\e÷q+ 80 $T©¢ ©≥s¡¢ Á<ëeD+˝À 20 $T.©. #·ø¬ ÿs¡
nì MT≈£î ‘Ó\TdüT. ˇø£ Á<ëeDÏ˝À Á<ë$‘· |ü]e÷D+ ø£]–ñqï~. Ä Á<ëeD|ü⁄ |òüTq|ü]e÷D XÊ‘êìï
‘·≈î£ ÿe>± ñ+fÒ Ä Á<ëeD≤ìï ª$©q Á<ëeD+µ ø£qTø√ÿ+&ç.
( 

) nì, Á<ë$‘· |ü]e÷D+ m≈£îÿe>±

¸ Ë µ ½

¼ Ì á
Ë µ ½ ¸

á
·

ne\+ãHê\T eT]j·TT
ñ+fÒ Ä Á<ëeD≤ìï ª>±&ÛÉ Á<ëeD+µ ( ³

á
·

» ¼
· ½ ¶ À ½

¼
Á

ø±+õø±uÛÑ ø£D Á<ëeD≤\T

Ì á ) nì n+{≤+.
Ë µ ½ ¸

á
·

ì]›wºü |òTü q|ü]e÷D+ >∑\ Á<ëeD+˝À ø£]–j·TTqï ø£è‘·´+ ` 5

Á<ë$‘· |òüTq|ü]e÷D+ (Á<äe´sê•) ˝Ò<ë ì]›wüº $C≤rj·T $TÁX¯e÷\qT ne\+ãq eT]j·TT
|òTü q|ü]e÷D+ (Á<äe´sê•) >∑\ ˇø£ Á<ëeD+ ø£*– ø±+õø±uÛÑ ø£D Á<ëeD≤\T>± >∑T]Ô+#·T≥ :
ñqï Á<ë$‘· |ü]e÷D≤ìï Ä Á<ëeD >±&ÛÉ‘· ˇø£ |üØø£å Hê[ø£˝À ø=+#Ó+ düT<ä› bı&çì ² ³ ´ À Ë î

( ý
Ü é

) n+{≤+.ý
É é Æ È þ Æ Ä Ü é Ü Ý þ Û Ü è Ç Æ Ä Ü é

á ÿ
Á

eTs=ø£ |üØø£å Hê[ø£˝À ø=ìï #·Tø£ÿ\ bÕ\qT

¼
¶ º

Á<ëeD >±&Û É ‘ · q T e´ø£ Ô | ü s ¡ T #· T ≥≈£ î #ê˝≤ rdüTø√+&ç. á s¬ +&ÉT |üØø£å Hê[ø£\≈£î ø=+‘· ˙{Ïì
$<ÛëHê\THêïsTT. ø±˙ eTq+ Çø£ÿ&É n+<äT˝Àì ø£*|æ >±E ø£&‘¶û √ u≤>± ø£\|ü+&ç. á $TÁX¯e÷\˝À
s¬ +&ç+{Ïì H˚sT¡ Ã≈£î+<ë+. ñqï |ü<ës¡ú ø£D≤\T MT≈£î ø£ì|ædüTÔHêïjÓ÷ ˝Ò<√
Á<ë$‘· Á<äe´sê• |ü]o*+#·+&ç. á $TÁX¯e÷\qT Á<ëeD≤\T nì
Á<ëeD Á<äe´sê• Á<ëeD+ Á<äe´sê• 

|æ\ee#êÃ?
XÊ‘·+ (dü÷#·q: MTs¡T rdüTø=qï qeT÷Hê\T düC≤rj·T
Á<ëeD |òTü q|ü]e÷D Á<ë$‘· |òTü .|ü 

$TÁX¯e÷˝À $C≤rj·T $TÁX¯e÷˝À Ä˝À∫+#·+&ç.)

XÊ‘·+ Á<ëeD+ |òTü .|ü Ç|ü⁄Œ&ÉT ô|’ ø£è‘ê´ìï á øÏ+~ k˛bÕHê\˝À
bı&ç–+#·+&ç. MT |ü]o\q\qT |ü{øºÏ `£ 1˝À qyÓ÷<äT
ñ<ëVü≤s¡D`1: #˚j·T+&ç.
200Á>±. ˙{Ï˝À 50Á>±. ñ|ü ø£]–j·TTqï~. Ä z {≤]Ã˝…{ ’ Ÿ / ˝Ò»sY ˝…{’ Ÿ qT+&ç e#˚à ø±+‹ì
Á<ëeD+ jÓ T Tø£ ÿ Á<ëeD Á<ä e ´sê• XÊ‘êìï H˚s¡T>± |üØø£å Hê[ø£˝Àì Á<äe+ô|’ |ü&˚≥≥T¢
ø£qTø√ÿ+&ç. CÒjT· +&ç. Á<äe+ >∑T+&Ü á ø±+‹ øÏsD¡ |ü⁄+»
Á<ë$‘· Á<äe´sê• R 50Á>±ˆˆ e÷s¡+Z MT≈£î ø£ì|ædTü +Ô <ë?
Á<ëeDÏ Á<äe´sê• (˙s¡T) R 200Á>±ˆˆ z á s ¬ +&ÉT $TÁX¯e÷\qT ø£<|ä ≈ü î£ +&Ü ø=~›ùd|ü⁄
Á<ëeD+ Á<äe´sê• R ˇø£#√≥ ñ+#·+&ç. yê{Ï˝À @e÷s¡TŒqT MTs¡T
Á<ë$‘· Á<äe´sê• G Á<ëeDÏ Á<äe´sê• >∑eTì+#ês¡T? ø=+‘· düeTj·T+ >∑&∫ç q |æ<|ä ü
Á<ë$‘·+ |üØø£å Hê[ø£ n&ÉT>∑TuÛ≤>±ìøÏ #˚]+<ë?
R 50 G 200 R 250 Á>±ˆˆ
z á $TÁX¯e÷\qT e&Éb˛‘· ø±–‘·+
² ¸ Ë ½ ¶

Á<ë$‘· Á<äe´sê•

qT ñ|üjÓ÷–+∫, e&Éb˛j·T+&ç.
À Ê ¶ º

Á<ëeD Á<äe´sê•


Á<ëeD+ Á<äe´sê• ²

e&Éb˛‘· ø±–‘ê\ô|’ @<ÓH’ ê neX‚w+ü

 ¸ Á µ º

XÊ‘·+   
¼ Ì ¼

R u R 20% >∑eTì+#êsê?
 


 

eTq #·T≥÷º ñ+&˚ |ü<ës¡ú+ X¯ó<ä∆y˚THê ?

 |ü{øºÏ `£ 1
$TÁX¯eT+ ø±+‹ øÏsD¡ |ü⁄+» e÷s¡+Z Á<ë$‘·+ n&ÉT>∑T uÛ≤>±ìøÏ e&Éb˛‘· ø±–‘·+ô|’ neX‚w+ü
ø£ì|ædTü +Ô <ë? (WqT/ø±<äT) #˚]+<ë? (WqT/ø±<äT) ø£ì|æ+∫+<ë? (WqT/ø±<äT)
düT<äb› ı&ç, ˙s¡T
bÕ\T, ˙s¡T
ô|’ ø£è‘·´+˝À ˙{Ï˝À ø£*|æq düT<äb› ı&ç ² ³ ´ À Ë î º

Á<ëeD≤\T $C≤rj·T $TÁX¯e÷˝…’ ñ+{≤sTT. Ç$

<ëì˝À ø£s>¡ ≈∑ î£ +&Ü ne\+ãq+>± ( ) ê µ

Ì
Ê

¼
· Á

¼
Á

ø£˙dü+ s¬ +&ÉT ÁbÕedü\ú qT (

) ø£*Z ñ+{≤sTT.
´ À

Ì ¼

˙s¡+‘·{≤ $dü]Ô +∫ ñ+&É≥+ MTs¡T >∑T]Ô+#·e#·TÃ. M{Ï˝À ˇø£{Ï $πø|å Dü ÁbÕedüú ² Á ¸

Ì
Ê

¼
¶

Ì ¼
Ê ´ À

Ì ¼
º

nq>± Ç~ ˇø£ $C≤rj·T $TÁX¯eT+ nì #Ó|Œü e#·TÃ. s¬ +&Ée~ $πø|å Dü j·÷qø£+ ² Á ¸

Ì
Ê

. ¼
¶

Ì
¸

á
· Î

¼
Á ¸ µ Î º

m+<äTø£+fÒ Á<ë$‘· ø£D≤\T Bì˝À ø£s>¡ ˝∑ <Ò Tä , M{Ïì $πø|å Dü ÁbÕedüú nH˚~ ø=˝≤sTT&é j·÷qø£+˝À
eTq ø£+{Ï‘√ #·÷&É>\∑ TZ‘T· Hêï+. Ç˝≤+{Ï $C≤rj·T ‘·≈î£ ÿe ìwüŒ‹Ô˝À ø£*dæ ñqï |ü<ës¡+ú eT]j·TT Ç+<äT˝À
$TÁX¯e÷\qT ªªne\+ãHê\Tµµ × ç
Ç Û
Ú
É é Û Ä Ü é Û ß

ñ+&˚ ø=˝≤sTT&é ø£D≤\ |ü]e÷D≤\T (1 qT+&ç 

n+{≤+. 100 ) es¡≈î£ ñ+{≤sTT.



$πøå|üD j·÷qø£+ nH˚~ ø=˝≤sTT&é ø£D≤\T,

ø£s>¡ ì∑ |òTü q|ü<ës¡+ú eT]j·TT Á<äeä |ü<ës¡+ú ø£*dæ $dü]Ô +∫ ñqï ˇø£ j·÷qø£+. á s¬ +&ÉT ÁbÕedü\ú T
ñ+&˚ $C≤rj· T $TÁX¯ e ÷˝Ò ne\+ãHê\T. Á<äe, |òTü q, yêj·TT s¡÷bÕ\˝À @ s¡÷|ü+˝ÀHÓH’ ê
ñ<ëVü≤s¡D≈£î eT{Ïìº ˙{Ï˝À ø£*|æq|ü&ÉT @s¡Œ&˚ ñ+&Ée#·TÃqT. ø±e⁄q s¬ +&ÉT ÁbÕedü\ú uÛÖ‹ø£ dæ‹ú ô|’
$TÁX¯e÷ìï ˇø£ ne\+ãq+>± #Ó|Œü e#·TÃ. Ä<Ûës¡|&ü ç $$<Ûä s¡ø±\ ø=˝≤sTT&é Á<ëeD≤\T @s¡Œ&˚
ø£è‘·´+ ` 5 ˝À MTs¡T ñ|üj÷Ó –+#˚ s¬ +&Ée |üØø£å neø±X¯+ ñ+≥T+~.
Hê[ø£˝À ñqï bÕ\ ø£D≤\T, $TÁX¯eT+ n+‘·{≤ ì‘· ´ J$‘· + ˝À eTq≈£ î ‘· ≥ dü ú | ü & ˚ ø=ìï
@ø£Ø‹>± $dü]Ô +∫ ñ+{≤sTT. bÕ\ø£D≤\ |ü]e÷D+ ø=˝≤sTT&é\T |ü{øºÏ `£ 2˝À Çe«ã&çq$. (MTs¡T M{Ïì
#ê˝≤ ‘·≈î£ ÿe ø±e&É+#˚‘· Ç~ düC≤rj·T $TÁX¯eT+ >∑Ts¡TÔ+#·T≈£îH˚ nedüs¡+ ˝Ò<äT. Ç$ πøe\+ MT≈£î
e÷~]>± ø£ì|ædTü +Ô ~. ø±ì Ç~ ≈£L&Ü $C≤rj·T düe÷#ês¡+ n+~+#˚+<äTøπ Çe«ã&ܶsTT).
$TÁX¯y˚T.á $TÁX¯eT+>∑T+&Ü ø±+‹ Á|üdü]+|ü#˚dæ
q|ü&ÉT bÕ\ ø£D≤\T ø±+‹|ü⁄+C≤ìï dü\TuÛÑ+>± ø=˝≤sTT&é\˝À ñ+&˚ ø£D≤\T <äèX¯´ ø±+‹
|ü]πøå|üD+ ² ê

#Ó+~kÕÔsTT. á s¡ø£yÓTÆq
»
À ½ ½

¼
¶ º

|ü⁄+C≤ìï düT\uÛÑ+>± |ü]πøå|üD+ #Ó+~kÕÔj·Tì

$TÁX¯e÷\qT ø=˝≤sTT&é\T ( ) ˝Ò<ë ø±+õ ³

á
Ë Ë

á
¸ Á

Ì
‘Ó\TdüT≈£îHêï+. á$<Û+ä >± ø±+‹ |ü⁄+C≤ìï |ü]øπ |å Dü +
ø±uÛÑ ø£D Á<ëeD≤\T ( ) n+{≤+. ³

á
Ë Ë

á
¸ Á À Ë

Ì á
Ë µ ½ ¸

á
·

Ì
#Ó+~+#·&Üìï {Ï+&Ü˝Ÿ Á|üu≤Û e+ ²   · Á À Ë Ë

¼
¾ ¾

¼ »
½ º

M{Ï \ø£Då ≤\T Á<ëeD≤\T, ne\+ãHê\ \ø£Då ≤\≈£î nìn+{≤+. á Á|üuÛ≤yêìï ø£qT>=qï XÊÅdüÔy˚‘·Ô
eT<Û´ä dü+ú >± ñ+{≤sTT. C≤„|øü ±s¡+ú BìøÏ áù|s¡Tô|{≤ºsT¡ .
bÕ\T, yÓqï, EqTï, Áø°yTé , C…˝é ( ), wüO`bÕ*wt  ¼
Ë

∫qï s¡+Á<Û+ä qT+&ç >±˙ N*ø£ qT+&ç >±˙ düqïì

eT]j·TT y˚T|òTü + e+{Ï mH√ï |ü<ësêú\T ø=˝≤sTT&é ø±+‹ Á|üd]ü düTqÔ ï|ü⁄Œ&ÉT MTs¡T á Á|üu≤Û yêìï >∑eTì+#·
Á<ëeD≤\≈£î ñ<ëVü≤s¡D\T. kÕ<Ûës¡D+>± ø=˝≤sTT&é e#·TÃ. MT Ç+{Ïe<ä› {Ï+&Ü˝Ÿ Á|üu≤Û yêìï #·÷&É&ÜìøÏ
Ä˝À∫+#·+&ç ` #·]Ã+#·+&ç Á|üjT· ‹ï+#·+&ç.
øÏ{øÏ >° T∑ +&Ü H˚sT¡ >± dü÷s¡´øÏsD¡ ≤\T |ü&˚ >∑~ì
»\TãT, <ä>T∑ ‘Z √ u≤<Û|ä &ü TÉ #·Tqï|ü⁄Œ&ÉT MTs¡T Á‘êπ> m+#·Tø√+&ç. øÏ{øÏ ° ‘·\T|ü⁄\qT |üP]Ô>± eT÷dæyj ˚ T·
dæ s ¡ | t q T ² ê

m|ü ⁄ Œ&Ó ’ H ê C≤Á>∑ ‘ · Ô > ±

 ¶ µ Ê º

≈£î+&Ü yê{Ï ‘·\T|ü⁄\ eT<Û´ä düqïì N*ø£ ñ+&˚≥≥T¢

|ü]o*+#êsê? á eT+<äTqT Á‘ê>∑&ÜìøÏ eTT+<äT #·÷&É+&ç. ø±+‹ øÏs¡D |ü⁄+»+ jÓTTø£ÿ e÷sêZìï
m+<äT≈£î u≤>± ≈£î<äT|ü⁄‘ês¡T? Ç~ ne\+ãqe÷? |ü]o*+#·+&ç. MTπs+ >∑eTìkÕÔsT¡ ?
˝Ò<ë ø±+õø±uÛÁÑ <ëeDe÷? s¬ +&ÉTyÓ|’ ⁄ü ˝≤ <ä≥yº TÓ qÆ #Ó≥T¢>\∑ s√&ÉTô¶ |’ MTs¡T
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
|ü{øºÏ `£ 2 : $πø|å Dü j·÷qø£+ eT]j·TT $πø|å Dü ÁbÕedü\ú ñ<ëVü≤s¡D\T.
$πø|å Dü j·÷qø£+ $πø|å Dü ÁbÕedüú ø=˝≤sTT&é s¡ø+£ ñ<ëVü≤s¡D\T
yêj·TTe⁄ Á<äe+ @s√k˛˝Ÿ bı>∑eT+#·T, y˚T|òTü +, eT+#·T
yêj·TTe⁄ |òTü q+ @s√k˛˝Ÿ bı>∑, yêVü≤Hê\T e~˝Ò yêj·TTe⁄\T
Á<äe+ yêj·TTe⁄ qTs¡T>∑T >∑&+¶É ^düT≈£îH˚+<äT≈£î yê&˚ Áø°yTé
Á<äe+ Á<äe+ meT\¸Hé bÕ\T,eTTU≤ìøÏ sêdüT≈£îH˚ Áø°yTé
Á<äe+ |òTü q+ k˛˝Ÿ $T˝Ÿÿ Ä|òt yÓT–ïw”j÷· , ãTs¡<ä
|òTü q+ yêj·TTe⁄ qTs¡T>∑T qTs¡T>∑T, s¡ã“sY, kÕŒ+õ,
kÕŒ+õsêsTT
|òTü q+ Á<äe+ C…˝Ÿ C…*¢ ( EqTï, yÓqï  ¼
Ë Ë Â º ë

|òTü q+ |òTü q+ |òTü qk˛˝Ÿ s¡+>∑Tsêfi¯ófl, $T©ÿ >±E (          

q&ÉTdüTqÔ ï|ü⁄&ÉT ≈£L&Ü á <äè–«wüj÷· ìï >∑eTì+#· <ä≥yº TÓ qÆ n&Ée⁄\ ñ|ü]‘·\+ ( ) qT+&ç ³ À ·

á
Ê Â

e#·TÃ. dü÷s¡´øÏsD¡ ≤\T #Ó≥¢ ø=eTà\T, Ä≈£î\eT<Û´ä >∑\ dü÷s¡´ø±+‹ øÏ+~øÏ Á|üd]ü +∫q|ü⁄&ÉT eT+#·T˝À ñqï
U≤∞ Á|ü<˚X¯+>∑T+&Ü Á|üdü]+∫q|ü⁄&ÉT øÏs¡D|ü⁄+» ∫qï∫qï ˙{Ï _+<äTe⁄\T >±*˝À yê´|æ+∫ ø=˝≤sTT&é
e÷s¡+Z ˝À <äTeTTà, <Û÷ä [ ø£D≤\qT MTs¡T #·÷&Ée#·TÃ. ø£D≤\T (

À ¶ ½ ¸

»
) >± e´eVü≤]kÕÔsTT.
Ë

¼ Ì á
¾

» á
Ë Ë

á
¸ Á

e+≥>∑~˝Àì bısTT´ qT+&ç e#˚à bı>∑ô|’ dü÷s¡´

ø±+‹ |ü&çq|ü⁄&ÉT ≈£L&Ü {Ï+&Ü˝Ÿ Á|üuÛ≤yêìï
#·÷&Ée#·TÃ.
dæìe÷ ~∏jT˚ ≥sY\˝À á <äè–«wüj÷· ìï m|ü&ÓH’ ê
>∑eTì+#êsê?
<ä≥ºyÓTÆq n&Ée⁄\>∑T+&Ü MTs¡T m|ü⁄&Ó’Hê yÓfi‚fl
neø±X¯+ e∫Ã+<ë? MTs¡T <ä≥yº TÓ qÆ n&Ée⁄\ >∑T+&Ü
yÓfi‚Ô {Ï+&Ü˝Ÿ Á|üuÛ≤e+ MT nqTuÛÑe+˝ÀøÏ edüTÔ+~.
|ü≥+ 8 : ◊dtÁø°+
◊dtÁø°+ qT eTq+ ø=˝≤sTT&é nqe#êÃ? bÕ\T,
Á>∑T&ÉT¶, #·¬øÿs¡, s¡T∫, yêdüqì#˚Ã ø=ìï |ü<ësêú\
$TÁX¯e÷ìï ²

–\ø£]+∫, HÓeTà~>± Ë À ì

á
µ ¶

Ì
º

o‘·©ø£]+#·&É+ <ë«sê ◊dtÁø°+ ‘·j·÷s¡T#˚kÕÔs¡T.

–\ø£]+#·&É+ e\q >±* ãT&É>∑\T
² ³ ´ µ ¶ · ¸ · ¹ º

qTs¡T>∑T e÷~]>± $TÁX¯eT+ ˝ÀìøÏ yê´|æ+∫ ô|<ä›

◊dteTTø£ÿ\T ∫qï$>± $|òTü ≥q+ #Ó+<äT‘êsTT. Bì
|ò*ü ‘·+>± |òTü q |ü<ësêú\T (ø=e⁄«\T, Áb˛{°H\é T), Á<äyê\T
(˙s¡T), yêj·TTe⁄\T (>±* ãT&É>\∑ T) ø£*dæb˛sTT ˇø£
dü+øÏw¢ ºü |ü<ës¡+ú ( ) @s¡Œ&ÉT‘·T+~. Î Ê Ë Ï µ Í ½ À ·

|ü≥+ 7 n&Ée⁄˝À¢ {Ï+&Ü˝Ÿ Á|üu≤Û e+

» á ¼ Ì Ì » ¼

eTq #·T≥÷º ñ+&˚ |ü<ës¡ú+ X¯ó<ä∆y˚THê ?

Ç|ü⁄&ÉT MTs¡T ◊dtÁø°yTé ø=˝≤sTT&é ne⁄‘·T+<√ ø±<√
}Væ≤+#·>∑\sê? Ä˝À∫+#·+&ç ` #·]Ã+#·+&ç
ne\+ãHê\T eT]j·TT ø=˝≤¢sTT&É≈¢ î£ ‘˚&Ü\qT, ì» Á<ëeD≤ìøÏ, ø=˝≤sTT&é Á<ëeD≤ìøÏ eT<Û´ä
b˛*ø£\qT MTs¡T #Ó|Œü >∑\sê? Ç|ü⁄Œ&ÉT eTq+ á ‘˚&Ü\T ñHêïj·÷? MTs¡T yê{Ï eT<Û´ä ‘˚&Ü\T
<Ûsä êà\qT |ü]o*<ë›+. >∑eTìùdÔ n$ @$T{Ï?

|ü{øºÏ `£ 3: ne\+ãHê\T eT]j·TT ø=˝≤sTT&é Á<ëeD≤\T ` <Ûsä êà\T.

ne\+ãHê\T ø=˝≤sTT&é Á<ëeD≤\T
Ç$ $C≤rj·T $TÁX¯e÷\T Ç$ $C≤rj·T $TÁX¯e÷\T
ne\+ãq ø£D≤\qT ø£+{Ï‘√ #·÷&Ée#·TÃ. ø=˝≤sTT&é ø£D≤\T ∫qï$ M{Ïì $&ç$&ç>±
ø£+{Ï‘√ #·÷&É˝+Ò .
ne\+ãq ø£D≤\ (

À ¶ ½

) ¸

»
Ë

¼ Ì á
¾

Ì
µ

Ì
Ê

¼
·

Ì
¸

á
·

ø=˝≤sTT&é ø£D≤\ |ü]e÷D≤\T ‘·≈î£ ÿe>±

<ë«sê ø±+‹ Á|üd]ü +∫q|ü⁄&ÉT n~ |ü]øπ |å Dü + #Ó+~ ñqï|üŒ{ÏøÏ n$ ø±+‹ |ü⁄+C≤ìï |ü]øπ |å Dü +
(ê

»
) <ëì e÷s¡+Z eTq≈£î ø£ì|ædTü +Ô ~.
À ½ ½

¼
¶

#Ó + ~+#· & É + e\q M{Ï >∑ T +&Ü ø±+‹

Á|üd]ü +∫q|ü⁄&TÉ <ëì e÷s¡+Z eTq≈£î ø£ì|ædTü +Ô ~.
M{Ïì ø£~*+#·≈î£ +&Ü ñ+∫‘˚ Á<ë$‘· ø£D≤\T á Á<ëeD≤\T dæsú y¡ TÓ qÆ $. M{Ïì ø£<|ä ≈ü î£ +&Ü
yÓT\¢>± n&ÉT>∑T uÛ≤>±ìøÏ #˚sT¡ ‘êsTT. á $<Û+ä >± ñ+∫Hê ≈£L&Ü M{Ï ø£D≤\T n&ÉT>∑T
ø£D≤\T HÓeTà~>± n&ÉT>∑T uÛ≤>±ìøÏ #˚]q|ü⁄&ÉT uÛ≤>±ìøÏ #˚se¡ ⁄.
ne\+ãq+ $&çb˛sTT ø±+‹ì Çø£ @e÷Á‘·+
|ü]øπ |å Dü + #Ó+<ä˙j·T<äT.
ne\+ãHê\T ndæsú y¡ TÓ qÆ $
e&Éb˛‘· Á|üÁøÏjT· <ë«sê á $TÁX¯e÷\ qT+&ç
e&Éb˛‘·, ‘˚sá &É+ nH˚ Á|üÁøÏjT· \ <ë«sê á $TÁX¯e÷\
<ëì nqT|òTü ≥ø±\qT y˚sT¡ #˚jT· ˝Ò+.
qT+&ç yê{Ï nqT|òTü ≥ø±\qT y˚sT¡ #˚jT· e#·TÃ.
M{Ïì y˚sT¡ #˚jT· &ÜìøÏ n|üøπ +Á~‘·
$<Ûëq+qT ñ|üj÷Ó –kÕÔs.
$TÁX¯eT+ jÓTTø£ÿ nqT|òTü ≥ø±\qT y˚sT¡ #˚jT· &É+ nqT|òTü ≥ø±\T>± y˚sT¡ #˚kÕÔ+. ø=ìï dü+<äsꓤ\˝À
Ç|üŒ{Ï es¡≈î£ eTq+ $TÁX¯e÷\ s¡ø±\ >∑T]+∫ ˇø£ $TÁX¯eT+˝Àì nqT|òTü ≥ø±\qT y˚sT¡ #˚jT· T≥≈£î
#·]Ã+#ê+. á $TÁX¯e÷\qT yê{Ï nqT|òTü ≥ø±\T>± Á|ü‘´˚ ø£ |ü<‘∆ä T· \qT ñ|üj÷Ó –kÕÔ+. 6e ‘·s>¡ ‹∑ ˝À
y˚sT¡ #˚ùd |ü<‘∆ä T· \ >∑T]+∫ MT≈£î ‘Ó\TkÕ? ‘˚sá &É+, e&Éb˛j·T&É+, düŒ{Ïøø° s£ D¡ +, Áø√eT{ÀÁ>∑|æò
kÕ<Ûës¡D+>± eTq ì‘·´J$‘·+˝À $C≤rj·T e+{Ï $TÁX¯ e ÷\qT y˚ s ¡ T #˚ j · T T |ü < ä ∆ ‘ · T \qT
$TÁX¯e÷\qT kÕ<Ûës¡D uÛÖ‹ø£ |ü<‘∆ä T· ˝…q’ @]y˚jT· &É+, H˚sT¡ Ã≈£îHêï+. Ç|ü⁄&ÉT eT]ìï |ü<‘∆ä T· \qT #·÷<ë›+.
»˝… ¢ & É |ü ≥ º & É + , e&É b˛j· T &É + <ë«sê yê{Ï

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

ñ‘·Œ‘·q+ uÛ≤w”ŒuÛeÑ q+
ø£è‘·´+ ` 6 ø£è‘·´+ ` 7
ñ‘·Œ‘·q+ <ë«sê $TÁX¯e÷\qT y˚sT¡ #˚jT· T≥ ˙s¡T uÛ≤w”ŒuÛeÑ q+ #Ó+<˚ Á|üÁøÏjT·
<ä÷~ yê#Y>±¢dt
Ä$s¡T\T
‘·\ÁøÏ+<äT\T>± ñqï >∑sê≥T
dæsê
nyÓ÷àìj·T+ ø√¢s¬ &’ é |òTü ˙uÛ$Ñ +∫q
;ø£sT¡
Ä$s¡T¢ nyÓ÷àìj·T+ ø√¢s¬ &’ é
˙s¡T
ñ|ü⁄Œ, nyÓ÷àìj·T+
ø√¢s¬ &’ \é $TÁX¯eT+ |æ+>±DÏ bÕÁ‘·

|ü≥+`9: ñ|ü eT]j·TT nyÓ÷àìj·T+ ø√¢s¬ &’ \é qT y˚sT¡ #˚jT· &É+ |ü≥+`10 : ˙{Ï uÛ≤w”ŒuÛeÑ q Á|üÁøÏjT·
ˇø£ #Ó+#ê ñ|üqT, ˇø£ #Ó+#ê nyÓ÷àìj·T+ ˇø£ ;ø£sT¡ ˝À dü>+∑ es¡≈î£ ˙{Ïì ì+|æ <ëì
ø√¢s¬ &’ qé T rdüTø=ì yê{Ïì ø£\|ü+&ç. eT÷‹ô|’ |ü≥+`10˝À #·÷|æq $<Û+ä >± yê#Y>±¢dTü qT
z Ç~ $C≤rj·T $TÁX¯eTe÷? ø±s¡D≤\T ‘Ó\|ü+&ç. ñ+#·+&ç. Ä yê#Y>±¢düT˝À ø=ìï #·Tø£ÿ\ dæsêqT
z á $TÁX¯eT+ qT+&ç ñ|ü, nyÓ÷àìj·T+ ø√¢s ¬ &’ qé T y˚ j · T +&ç . ;ø£ s ¡ T qT y˚ & ç # ˚ d ü ÷ Ô , yê#Y > ±¢ d t q T
m˝≤ y˚sT¡ #˚kÕÔsT¡ ? |ü]o*+#·+&ç. yê#Y >±¢d˝t Àì dæsê˝À e÷s¡TŒ »s¡>&∑ +É
ˇø£ |æ+>±DÏ bÕÁ‘· ² ³ ´ ¸ · À

˝ÀìøÏ ô|’
Á ¸

Ì
´ º

Ä–b˛j˚T+‘·s≈¡ î£ y˚&#ç j ˚ T· &Üìï ø=qkÕ–+#·+&ç.

$TÁX¯e÷ìï rdüTø=ì ˇø£ >±E >∑sê≥TqT |ü≥+`9˝À
#·÷|æq $<Û+ä >± |æ+>±DÏ bÕÁ‘· ô|’ uÀ]¢+#·+&ç. >∑sê≥T
∫e]uÛ≤>∑+ <ä÷~‘√ eT÷dæ y˚jT· +&ç. |æ+>±DÏ bÕÁ‘·qT
Á‹bÕ~ô|’ ñ+∫, ø=~›ùd|ü⁄ y˚&#ç d˚ æ >∑sê≥T >√&É\qT
|ü]o*+#·+&ç. eTT+<äT>± nyÓ÷àìj·T+ ø√¢¬s’&é
uÛ≤cÕŒ\qT >∑eTìkÕÔsT¡ . ø=+‘·ùd|ü{øÏ Ï |òTü ˙uÛ$Ñ +∫q
nyÓ÷àìj·T+ ø√¢s¬ &’ é >∑sê≥T >√&É\ô|’ ì*∫ ñ+&É{≤ìï
#·÷&Ée#·TÃ.
ø£s÷¡ Œs¡+ ˝Ò<ë Hê|ò©Ôü Hé >∑\ $TÁX¯e÷\qT á
|ü<‹›ä ˝À y˚sT¡ #˚jT· &ÜìøÏ Á|üjT· ‹ï+#·+&ç.
Ä˝À∫+#·+&ç ` #·]Ã+#·+&ç
z <Ûëq´+ eT]j·TT }ø£ n<˚$<Û+ä >± nyÓ÷àìj·T+
ø√¢s¬ &’ é eT]j·TT ñ|ü yÓTT<ä\>∑Tq$ $C≤rj·T
$TÁX¯e÷\T nsTTq|üŒ{Ïø° yê{Ïì y˚sT¡ #˚jT· T≥≈£î
y˚sπ «s¡T |ü<‘›ä T· \qT m+<äT≈£î yê&ÉT‘·THêï+?
z ˇø£ $TÁX¯e÷ìï y˚s¡T #˚j·T&ÜìøÏ @ |ü<ä∆‹
nqTyÓ’q~ nH˚ $wüj·÷ìï <˚ì Ä<Ûës¡+>±
yê#Y>±¢dqt T+&ç uÛ≤w”ŒuÛeÑ q+ #Ó+~q |ü<ës¡+ú @yÓTÆ
ñ+≥T+~? yê#Y>±¢d˝t À @yÓTHÆ ê neX‚w+ü $T–*+<ë?
˙s¡T, s¡+>∑T\T ø£\e&É+ e\q @s¡Œ&çq $TÁX¯eTy˚T
dæsê. á ø£è‘·´+˝À eTq+ uÛ≤w”ŒuÛÑeq <Ûäsêàìï
ñ|ü j Ó ÷ –+∫ dæ s ê ($TÁX¯ e T+) qT+&ç <ëì
nqT|òTü ≥ø±\qT y˚sT¡ #˚kÕ+.
Ä˝À∫+#·+&ç ` #·]Ã+#·+&ç
z u≤w”ŒuÛeÑ q |ü<‹∆ä ì ñ|üj÷Ó –+∫ ô|Á{À˝Ÿ˝À
øÏs√dæHé ø£©ìÔ ø£qT>=qe#·TÃHê?
ø£è‘·´+`7˝À MTs¡T dæsê nH˚~ Á<ë$‘·+, Á<ëeDT\
$TÁX¯eT+ nì ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T. ø±ì dæsê˝À Á<ë$‘·+>±
ñqï s¡+>∑T˝À ˇø£fÒ s¡+>∑T ñ+<ë? <ëì˝À mìï
Á<ë$‘ê\T ñHêïsTT? yê{Ïì ø£qTø√ÿe&É+ m˝≤?
dæsê˝À >∑\ s¡+>∑T˝À á nqT|òTü ≥ø±\qT y˚sT¡ #˚jT· &ÜìøÏ
@ |ü<‹∆ä ñ|üj÷Ó >∑ |ü&TÉ ‘·T+~? Ç˝≤+{Ï |ü]dæ‘ú T· \˝À
Áø=eT{ÀÁ>∑|ò” ( ³ ´ ¶

á ) nH˚ Á|üÁøÏjT· qT
Î À ½

á
¹ ¶ À Ê ´ Â

ìs¡sí TTkÕÔy÷Ó #·]Ã+#·+&ç? ñ|üj÷Ó –kÕÔ+.

eTq #·T≥÷º ñ+&˚ |ü<ës¡ú+ X¯ó<ä∆y˚THê ?
 Áø=eT{ÀÁ>∑|òæ ² ³ ´ ¶

á nH˚~ ˇø£
Î À ½

á
¹ ¶ À Ê ´ Â º

ø±–‘·+ ˇø£ ∫es¡ ˙{ÏøÏ ‘·–˝Ò≥≥T¢ ñ+&É&+É

Á|üj÷Ó >∑XÊ\ Á|üÁøÏjT· . Bì <ë«sê ˇø£ $TÁX¯eT+˝À e\q ˙s¡T HÓeTà~>± ô|ø’ Ï bÕ≈£î‘·T+~. 5숈 ‘·sê«‘·
>∑\ _Ûqï nqT|òTü ≥ø±\qT y˚sT¡ #˚jT· e#·TÃ. á |ü<‹∆ä ì e&Éb˛‘· ø±–‘êìï ‘=\–+∫ Äs¡˙j·T+&ç. q\¢ì
dæsê˝À >∑\ s¡+>∑T˝Àì nqT|òüT≥ø±\qT y˚s¡T ^‘·˝Àì s¡+>∑T e÷s¡TŒqT >∑eTì+#·+&ç. @ s¡+>∑T\T
#˚jT· &ÜìøÏ ñ|üj÷Ó –kÕÔsT¡ . yÓTTø£ÿ\˝À, |ü⁄cÕŒ\˝À |ü]o*+#ês¡T? n<˚ e÷~]>± eTs√ s¬ +&ÉT e&Éb˛‘·
ñqï s¡+>∑Tes¡øí ±\qT ²

»y˚sT¡ #˚jT·
á
Ë

á
µ ¶ Ê ¸ ¹ Î

¼
· ½ º

ø±–‘ê\T, e÷s¡ÿsY\qT ñ|üj÷Ó –+∫ Ç<˚ Á|üj÷Ó >±ìï

&ÜìøÏ ≈£L&Ü á |ü<‹∆ä ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ ‘·T+~. n<˚ eT∞fl #˚jT· +&ç.
$<Û+ä >± á |ü<‹∆ä ì $$<Ûä |ü<ësêú\ s¡kÕj·Tq ù||üsY ô|’ qTqï q\¢ s¡+>∑T qeT÷Hê\ô|’ @s¡Œ&çq
dü+jÓ÷>±\qT ø£qT>=q&ÜìøÏ ≈£L&Ü ñ|üj÷Ó –+#· s¡+>∑T\T ‹]– n<˚ Áø£eT+˝À, n<˚ Á|ü<˚X¯+˝À
e#·TÃ. @s¡Œ&ܶj·÷? HêHé |ü]àHÓ+{Ÿ e÷s¡ÿsY≈£î ã<äT\T
|ü]àHÓ+{Ÿ e÷s¡ÿsYqT yê&É+&ç. @+ >∑eTì+#ês¡T? Ä
ø±–‘·|⁄ü Áø=eT{ÀÁ>∑|æò e÷s¡ÿsY ^‘·qT ˙{ÏøÏ ‘·–˝Ò≥≥T¢ ñ+∫‘˚ @+ e÷s¡TŒqT
MTs¡T >∑eTìkÕÔsT¡ ? ˝≤e⁄ ^‘·≈î£ ã<äT\T düqïì ^‘·qT
Á|üj÷Ó >∑XÊ\ ø£è‘·´+ HêHé |ü]àHÓ+{Ÿ e÷s¡ÿsY‘√ ^j·T+&ç. Á|ür dü+<äs“¡ +¤ ˝À
MT |ò*ü ‘ê\T e÷sêj·÷?
\ø£´å + : dæsê ˝À ñqï nqT|òTü ≥ø±\qT ø±–‘·+ Áø=eT{ÀÁ>∑|æò ( ì s¡+>∑T ³ ´ ¶

á
Î À ½

á
¹ ¶ À Ê ´ Â º

Áø=eT{ÀÁ>∑|æò |ü<‹∆ä <ë«sê y˚sT¡ #˚jT· &É+. Á<ëeD≤\ nqT|òüT≥ø±\qT y˚s¡T #˚j·T&ÜìøÏ
ø±e\dæq |ü<ësêú\T: ;ø£sT¡ , Bs¡#È ‘· T· s¡ÁkÕø±s¡|⁄ü e÷Á‘·yT˚ ñ|üj÷Ó –kÕÔe÷?
e&Éb˛‘· ø±–‘·+, q\T|ü⁄ s¡+>∑T e÷s¡ÿsY ô|Hé ˙s¡T, ë

ô|ì‡˝Ÿ, ôd˝À¢f|Ò .t $TÁX¯ D ° j · T ( n$TÁX¯ D ° j · T ),

$<Ûëq+ : e&Éb˛‘· ø±–‘·+ jÓTTø£ÿ n&ÉT>∑T uÛ≤>±ìøÏ ( ) Á<äyê\qT y˚sT¡ #˚jT· T≥
ø=+#Ó+ ô|q’ e÷s¡ÿsY‘√ ˇø£ ˝≤e⁄ ^‘·qT ^j·T+&ç. ˇø£ Á<äe+ eTs=ø£ Á<äe+˝À |üP]Ô>± ø£*dæb˛‘˚
;ø£sT¡ ˝À ø=+#Ó+ ˙{Ïì b˛dæ, ˇø£ ô|ì‡˝Ÿ≈î£ e&Éb˛‘· yê{Ïì $TÁX¯Dj ° T· Á<äyê\T ( ) 
¸

Ì »
¸ Í Ë

¼
¿ ¸ ï µ ¸ Á

ø±–‘·+qT ôd˝À¢f|Ò ‘t √ n‹øÏ+∫, ø±–‘·+ ∫es¡ ˙{ÏøÏ n+{≤+.

‘·–˝Ò≥≥T¢ |ü≥+ 11˝À #·÷|æq $<Ûä+>± y˚˝≤&É ñ<ëVü ≤ s¡ D ≈£ î Ä\ÿVü ‰ ˝Ÿ ˙{Ï ˝ À |ü P ]Ô > ±
Bj·T+&ç. ^∫q ^‘· ˙{ÏøÏ n+≥Tø√≈£î+&Ü #·÷&É+&ç. ø£sT¡ >∑T‘·T+~. $TÁX¯Dj ° T· Á<äyê\≈£î MTs¡T eT]ø=ìï
ô|ì‡˝Ÿ ñ<ëVü≤s¡D\qT Çe«>∑\sê?
ˇø£ Á<äe+ eTs=ø£ Á<äe+˝À |üP]Ô>± ø£\e≈£î+&Ü ˙{Ï˝À
ôd˝À¢ fÒ|t q÷HÓ e÷~]>± ˇø£<ëìô|’ ˇø£{Ï bıs¡\T>± @s¡Œ&ç
düT\Te⁄>± y˚sT¡ #˚jT· >∑*>π Á<äyê\qT n$TÁX¯Dj ° T·
e&Éb˛‘· ;ø£s¡T Á<äyê\T (¸ Î Î ¸

Ì » ) n+{≤+.
¸ Í Ë

¼
Ë ¸ ï µ ¸ Á

ø±–‘·+
ì‘·´J$‘·+˝À MTs¡T >∑eTì+∫q Ç˝≤+{Ï Á<äyê\qT
e÷s¡ÿsY‘√ #Ó|Œü >∑\sê?
^∫q ^‘· n$TÁX¯Dj ° T· Á<äyê\qT @ $<Û+ä >± y˚sT¡ #˚kÕÔs√ MT≈£î
|ü≥+`11 dæsê˝À ñqï nqT|òTü ≥ø±\qT y˚sT¡ #˚jT· &É+ ‘Ó\TkÕ?
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 ø£è‘·´+ ` 8 @s¡Œ&ÉT‘·T+~. á |ü\T#·ì bıs¡ô|q’ Á|üø±X¯e+‘·yTÓ qÆ
ø±+‹ |ü&qç |ü⁄Œ&ÉT $$<ä s¡+>∑T\T @s¡Œ&É&+É MTs¡T
n$TÁX¯Dj
° T· (    

ò 
 

ô ú
) Á<äyê\qT y˚sT¡ #˚jT· &É+ >∑eTì+∫ ñ+{≤s¡T.
q÷HÓ, ˙s¡T\ $TÁX¯e÷ìï MTs¡T >∑eTì+∫
ñ+{≤s¡T. <ëì˝À mìï bıs¡\T+{≤sTT? Ä s¬ +&ÉT
nqT|òTü ≥ø±\qT m˝≤ y˚sT¡ #˚kÕÔsT¡ ?

|ü≥+`13 : ‘·&ç s√&ÉTô¶ |’ |ü&qç &ûõ˝Ÿ _+<äTe⁄\T

øÏs√dæHé
s¬ +&ÉT $TÁX¯Dj ° T· ( 
¸

Ì »
¸ Í Ë

¼ ) Á<äyê\ $TÁX¯eT+qT
˙s¡T y˚sT¡ #˚jT· T≥
ø=ìïkÕs¡T¢ s¬ +&ÉT Á<äyê\T ø£\e&É+ e\q düC≤rj·T
kÕº|tø±ø˘ Á<ëeD+ @s¡Œ&ÉT‘·T+~. ø=ìï Á<äyê\T düT\uÛ+Ñ >± @
nqTbÕ‘·+˝ÀHÓH’ ê |üP]Ô>± ø£*dæb˛j˚T <Ûsä êàìï ø£*–
ñ+&É&+É e\q düC≤rj·T Á<ëeD≤ìï @s¡Œs¡TkÕÔsTT.
|ü≥+`12: y˚sêŒ≥T >∑sê≥T BìH˚ $TÁX¯D°j·T‘· ( ) n+{≤+. 
¸

Ì »
¸ Í ¸ Ë ¸ ½ Â

ˇø£ y˚sêŒ≥T >∑sê≥TqT ² ê

¼
Ê À ¶ À ½ ¸ · ¹ µ · ·

¼
Ë º

ñ<ëVü≤s¡D≈£î ˙s¡T, Ç<∏Hä ê˝Ÿ @ nqTbÕ‘·+˝À HÓH’ ê

rdüTø=ì <ëì˝ÀìøÏ ˙s¡T eT]j·TT øÏs√dæH/é ÄeTT<ä+ ø£*dæb˛‘êsTT ø±e⁄q Ç$ $TÁX¯D°j·T Á<äyê\T.
q÷HÓ\ $TÁX¯e÷ìï b˛j·T+&ç. á >∑sê≥TqT ø=+‘· Ç˝≤+{Ï $TÁX¯e÷\qT eTqyÓT˝≤ y˚sT¡ #˚kÕÔs?
düeTj·T+ ø£<|ä ≈ü î£ +&Ü dæsú +¡ >± ñ+#·+&ç. <ëìe\q ùd«<äq+
ÄeTT<ä+/øÏs√dæH,é ˙{Ï jÓTTø£ÿ bıs¡\T @s¡Œ&É‘êsTT. ø£è‘·´+ ` 9
Ç|ü⁄&ÉT y˚sêŒ≥T >∑sê≥T≈£î neT]à ñqï kÕº|t ø±ø˘qT ùd«<äq Á|Áü øj
Ï T· <ë«sê $TÁXD¯ j
° T· Á<yä ê\qT y˚sT¡ #˚jT· T≥
² ê ½

á
Ê ³

‘Ós¡∫ øÏ+~ bıs¡˝À ñqï ˙{Ïì

á »
î º

mdæ{ÀHé ˙s¡T ≈£L&Ü $TÁX¯Dj ° T· ² í ½ · º ë

HÓeTà~>± ãj·T≥≈£î rj·T+&ç. q÷HÓ kÕº|t ø±ø˘qT

» ¼ á ¼

Á<äyê˝Ò. mdæ{ÀHé, ˙{Ï $TÁX¯e÷ìï ùd«<äq ≈£îô|Œ˝À

#˚s>¡ ±H˚ yÓ+≥H˚ <ëìì eT÷j·T+&ç. á |ü<‹∆ä ˝À ²


¸ ½ ¸

rdüTø=+&ç. BìøÏ <∏sä êàMT≥sYqT

Ë Ë À ½ ¸ · Ë À î º

n$TÁX¯D°j·T Á<äyê\˝Àì nqT|òüT≥ø±\qT yê{Ï

Ì á Ì

<∏äsêàMT≥sY
kÕ+Á<ä‘\· Ä<Ûës¡+>± y˚sT¡ #˚jT· e#·TÃ. Bì˝À Ç$T&ç ø±¢+|t

ñqï dü÷Á‘·$T<˚. ˙s¡T ãj·T≥≈£î

ø±¢+|t
ÄeTT<ä|⁄ü –+»\qT ˙{Ï˝À ñ&çø+Ï ∫ q÷HÓqT
m˝≤ ‘·j÷· s¡T#˚kÕÔs√ m|ü&ÓH’ ê #·÷kÕsê? nedüsy¡ TÓ ‘Æ ˚ ùd«<äq ˙{Ïø£+&Óq‡sY
≈£îô|Œ mdæ{ÀHéG˙s¡T
á Á|ü Á øÏ j · T >∑ T ]+∫ MT ‘· * ¢ < ä + Á&É T \qT, #·\¢ì ˙s¡T˝À|ü\≈£î
ñbÕ<Ûë´j·TT\qT n&ç– ‘Ó\TdüTø√+&ç. mdæ{ÀHé

˙{Ï‘√ &ûõ˝Ÿ ø£*dæq|ü⁄Œ&ÉT n$TÁX¯Dj ° T· Á<äe+

@s¡Œ&ÉT‘·T+~. esê¸ø±\+˝À &ûõ˝Ÿ s√&ÉT¶ô|’q |ü≥+`14 ùd«<äq Á|üÁøÏjT· <ë«sê mdæ{ÀHé, ˙{Ï
|ü&çq|ü&ÉT ˙{Ïô|’, &ûõ˝Ÿ |ü\T#·ì |òæ˝Ÿà e˝… $TÁX¯e÷ìï y˚sT¡ #˚jT· &É+
eTq #·T≥÷º ñ+&˚ |ü<ës¡ú+ X¯ó<ä∆y˚THê ?
_–+∫ kÕº+&ÉT≈£î neTs¡Ã+&ç. ø£+&Óq‡sY jÓTTø£ÿ ˇø£ n+•ø£ ùd«<äq Á|üÁøÏj·T˝À |ü]ø£sê\ neT]ø£
∫es¡qT ùd«<äq ≈£îô|Œ≈£î _–+∫, eTs=ø£ ∫es¡˝À kÕ<Ûës¡D ùd«<äq |üÁøÏjT· e÷~]>±H˚ ñ+≥T+~.
;ø£sT¡ qT ñ+#·+&ç. $TÁX¯e÷ìï HÓeTà~>± y˚&#ç d˚ ÷ü Ô nsTT‘˚ ùd«<äq ≈£îô|Œ eT]j·TT ø£+&Óq‡sY\ eT<Û´ä
C≤Á>∑‘>Ô· ± <∏sä êàMT≥sYqT |ü]o*+#·+&ç. uÛ≤w”ŒuÛeÑ q+ ùd«<äq >∑~ ² ¶

ñ+≥T+~.
À

»
½ ¸

á
· À ½ ¸ · ¹

» á
Ë µ Î · º

#Ó+~q mdæ{ÀHé ø£+&Óq‡sY˝À Á<ÛMä uÛeÑ q+ #Ó+<äT‘·T+~. ùd«<äq >∑~ nH˚~ >±E |üPdü\T ì+|üã&çq ˇø£
Á<äes¡÷|ü+˝À ñqï mdæ{ÀHéqT ø£+&Óq‡sY ∫es¡ ñqï Hê[ø£. uÛ≤wüŒ yêj·TTe⁄\T ìs¡+‘·+>± #·\㢠&É&ÜìøÏ,
;ø£s¡T˝À ùdø£]+#·e#·TÃ. ˙s¡T e÷Á‘·+ ùd«<äq |ò ü T ˙uÛ Ñ $ +#· & ÜìøÏ nedü s ¡ y Ó T Æ q +‘· ñ|ü ] ‘· \
≈£îô|Œ˝ÀH˚ ñ+&çb˛‘·T+~. yÓ’XÊkÕ´ìïá >±E |üPdü\T ø£*ŒkÕÔsTT. Bìï
ô|’ $<Û+ä >± $TÁX¯Dj
° T· Á<äyê\qT y˚sT¡ #˚jT· &ÜìøÏ |ü≥+`15˝À #·÷&Ée#·TÃ.
yê&˚ á |ü<‹›ä∆ ì ùd«<äq+ ( n+{≤+. s¬ +&ÉT  
æ Ó

Ò Ó

ã å Ö

Ä+•ø£ ùd«<ä q Á|ü Á øÏ j · T qT ñ|ü j Ó ÷ –+#˚

$TÁX¯Dj ° T· Á<äyê\qT ø£*– ñqï $TÁX¯eT+˝Àì nqT dü+<äsꓤ\≈£î ˇø£ ñ<ëVü≤s¡D Çe«>∑\sê?
|òüT≥ø±\qT y˚s¡T #˚j·T&ÜìøÏ ùd«<äq |ü<䛋ì >±* qT+&ç $$<Ûä yêj·TTe⁄\qT eTqyÓT˝≤
ñ|üj÷Ó –kÕÔ+. s¬ +&ÉT Á<äyê\ uÛ≤w”ŒuÛeÑ q ñc˛íÁ>∑‘\· ˝À y˚sT¡ #˚kÕÔ+?
‘˚ & Ü #ê˝≤ m≈£ î ÿe>± ñqï|ü ⁄ Œ&É T á |ü < ä ∆ ‹ >±* ˇø£ düC≤rj·T $TÁX¯eT+ nì eTq≈£î ‘Ó\TdüT.
ñ|üjT· Tø£+Ô >± ñ+≥T+~. <ëì˝Àì nqT|òTü ≥ø±\qT eTq+ y˚sT¡ #˚jT· >∑\e÷?
uÛ≤w”ŒuÛeÑ qkÕúHê\˝À e´‘ê´dü+ #ê˝≤ ‘·≈î£ ÿe>± >±*˝Àì nqT|òTü ≥ø±\qT y˚sT¡ #˚ùd Á|üÁøÏjT· ˝Àì
ñqï Á<ä y ê\qT y˚ s ¡ T #˚ j · T &ÜìøÏ @ |ü < ä ∆ ‹ $$<Ûä <äX\¯ qT ‘Ó*j·TCÒùd bò˛#¢ ês¡Tqº T |ü]o*+#·+&ç.
ñ|üjT· Tø£yÔ TÓ qÆ ~? >±*
s¬ +&É÷ ˝Ò<ë n+‘·ø+£ fÒ m≈£îÿe $TÁX¯Dj
jÓTTø£ÿ uÛ≤w”ŒuÛeÑ q kÕúHê\˝À e´‘ê´dü+
° T· Á<äyê\
ø£+fÒ ! " #
³
L
‘·≈î£ ÿe>± ñ+&˚ Á<äyê\qT y˚sT¡ #˚jT· &ÜìøÏ Ä+•ø£ >±*ô|’ |”&HÉ êìï ô|+#·T‘·÷, ñc˛íÁ>∑‘q· T ‘·–dZ ÷ü Ô
ùd«<äq Á|üÁøÏj·T ( ¶ À

) qT ½ ¸ · À Ë


¸ ½ ¸ Ë Ë À ½ ¸ ·

#·\㢠s¡&+É
L
» á Ì á

ñ|üj÷Ó –kÕÔs. á e´‘ê´dü+ ø£+fÒ m≈£îÿe>± ! "

#
³

ñ+fÒ kÕ<Ûës¡D ùd«<äq ( ) ê ¸ Î Ê Ë


¸ ½ ¸ Ë Ë À ½ ¸ ·

Á<äes¡÷|ü >±*
L
¼ Ì á

Á|üÁøÏjT· qT ñ|üj÷Ó –kÕÔs.

Ä+•ø£ùd«<äq ( ¶ À

»
½

) Á|üÁøÏjT·
¸

á
· À Ë


¸

Ì
½ ¸ Ë Ë À ½ ¸

á
·

Á<äes¡÷|ü >±*ì ùd«<äq >∑~ ( ¾ ¶ À

»
½ ¸

á
· À ½ ¸ · ¹

n+fÒ @$T{À MT≈£î ‘Ó\TkÕ? ³

á
Ë µ

˝ÀøÏ |ü+|æ dü«\Œ+>± y˚&ç #˚jT· &É+

Î · º

ø±¢+|t <∏äsêàMT≥s¡T
_s¡&Ü L
n+•ø£ ˙s¡T ãj·T≥≈£î $$<Ûä ñc˛íÁ>∑‘\· e<ä› >±*˝Àì yêj·TTe⁄\T y˚s>¡ T∑ ≥.
ùd«<äq >=≥º+
_s¡&Ü ˙{Ï ø£+&Óq‡sY
L
#·\ì¢ ˙s¡T ˝À|ü\≈£î
Äøχ»Hé ÄsêZHé HÓ’Á{À»Hé
ùd«<äq Á<äMuÛÑeq kÕúHê\T (
. / 0

$ % & ' $ % & ( $ % ) (

≈£îô|Œ $TÁX¯eT+
>±*˝À |òüTq|ü]e÷D * + ,

)
+ ,

) - &
,

X¯ó<ä› Á<äe+ XÊ‘·+ (düTe÷s¡T>±)

>±* qT+&ç y˚sT¡ y˚sT¡ yêj·TTe⁄\qT bı+<˚
|ü≥+`15 : n+•ø£ ùd«<äq Á|üÁøÏjT· $<ÛëHêìï #·÷ù| bò˛¢ #ês¡Tº
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 eTq≈£î >±*˝Àì Äøχ»Hé ø±yê\qT≈£î+fÒ, <ëì˝Àì X¯ó<ä∆ |ü<ësêú\T (

µ ¶

¼ Ì ) ` s¡ø±\T:
µ Í

Ì
½ À ·

» ¼ Ì

Ç‘·s¡ yêj·TTe⁄\ìï+{Ïì y˚sT¡ |üsêÃ* (|ü≥+`16). eTq+ Ç|ü Œ {Ï e s¡ ≈ £ î $TÁX¯ e ÷\ >∑ T ]+∫
|”&qÉ + ô|+#·T‘·÷ >±*ì dü+|”&´É + #Ó+~+#ê*. ‘Ó \ Tdü T ≈£ î Hêï+. $TÁX¯ e ÷\ qT+&ç yê{Ï
‘·sê«‘· ñc˛íÁ>∑‘q· T ‘·–+Z ∫ #·\㢠s¡#ê*. n|ü&ÉT nqT|òTü ≥ø±\qT, y˚sT¡ |üsT¡ à uÛÖ‹ø£ Á|üÁøÏjT· \ >∑T]+∫
>±* #·\¢ã&ç Á<äes¡÷|ü+˝ÀìøÏ e÷s¡T‘·T+~. H˚s¡TÃø=Hêï+. ø±˙ ø=ìï |ü<ësêú\ qT+&ç yê{Ï
Á<äes¡÷|ü+˝À ñqï yêj·TTe⁄qT ùd«<äq >∑~˝À nqT|òTü ≥ø±\qT eTq+ #·]Ã+∫q @ uÛÖ‹ø£ Á|üÁøÏjT· ‘√
yÓ#÷ ã]∫q≥¢sTT‘˚ y˚sπ «s¡T ñc˛íÁ>∑‘\· e<ä› yêj·TTe⁄\T ≈£ L &Ü y˚ s ¡ T #˚ j · T ˝Ò + . Ç˝≤+{Ï |ü < ësêú \ H˚
yê{Ï eTs¡T>∑T kÕúHê\qT nqTdü]+∫ y˚se¡ ⁄‘êsTT. X¯ó<ä∆|ü<ësêú\T n+{≤s. M{Ï >∑T]+∫ eT]+‘·
˙s¡T ãj·T≥≈£î b˛e⁄ <ë] $düèÔ ‘·+>± ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
y˚&ç >±* n<äeTã&çq #·\¢{Ï >±*
dü+|”&qÉ +
dü|üπs≥sY
ø£è‘·´+`10
#Ó+~q>±*
n+•ø£ùd«<äq ù|{Ïø£
Á<äes¡÷|ü>±*
ø±|üsY dü˝ÒŒ¤{Ÿ n\÷´$Tìj·T+ $TÁX¯eT+qT
HÓÁ’ {À»Hé
ÄsêZHé y˚sT¡ #˚jT· >∑\e÷?
˝À|ü{øÏ Ï Á<äe Äøχ»Hé
yÓfifl‚ >±* >±&ÛÉ ø±|üsY dü˝ÒŒ¤{Ÿ Á<ëeD≤ìï ˇø£ ;ø£s¡T˝À
|ò\æ sº Y
|òüT˙uÛÑ$düTÔqï ø±s¡“Hé &ӒĬø’‡&é yê´|üq Hêdæø£
(bı&ç eT+#·T)
rdüTø=ì, <ëì˝À ˇø£ n\÷´$Tìj·T+ πs≈£îqT
˙s¡T ãj·T≥≈£î
y˚j·T+&ç. ø=+‘· düeTj·÷ìøÏ n\÷´$Tìj·T+
|ü≥+`16 : >±*˝Àì nqT|òTü ≥ø±\qT y˚sT¡ #˚jT· &É+ sπ ≈£îeTTø£ÿô|’ ø±|üsY bıs¡ @s¡Œ&É&+É |ü]o*+#·e#·TÃ.
ø±|üsdY ˝ü ŒÒ {¤ Ÿ Á<ëeD+ ‘·q s¡+>∑TqT ø√˝ÀŒ‘·T+~.
Ä˝À∫+#·+&ç ` #·]Ã+#·+&ç Ç˝≤ m+<äT≈£î »s¡T>∑T‘·T+~?

z >±*˝Àì yêj·TTe⁄\ìï+{Ïì yê{Ï yê{Ï (>∑eTìø£: 8e ‘·s¡>∑‹˝Àì ˝ÀVü‰\T eT]j·TT

eTs¡T>∑TkÕúHê\T ô|]π> Áø£eT+˝À neTs¡Ã+&ç. n˝ÀVü‰\T n<Ûë´j·T+˝Àì n+XÊ\qT >∑Ts¡TÔ≈£î
@+ >∑eTì+#ês¡T? ‘Ó#·TÃø√+&ç.)
z >±* #·\㢠&É&+É e\q @ yêj·TTe⁄ eTT+<äT>± >±&ÛÉ ø±|üsY dü˝ŒÒ {¤ Ÿ Á<ëeD+‘√ n\÷´$Tìj·T+
Á<äes¡÷|ü+˝ÀøÏ e÷s¡T‘·T+~? sπ ≈£î s¡kÕj·Tìø£ #·s´¡ »s¡T|ü⁄‘·T+<äì eTq≈£î ‘Ó\TdüT.
|ü{øºÏ £ ` 4 : $TÁX¯e÷\T eT]j·TT dü+jÓ÷>∑ |ü<ësêú\T
$TÁX¯eT |ü<ësêú\T dü+jÓ÷>∑ |ü<ësêú\T
1. eT÷\ø±\T ˝Ò<ë |ü<ësêú\ ø£\sTTø£ <ë«sê $TÁX¯e÷\T 1. eT÷\ø±\ s¡kÕj·Tq #·s´¡ e\q dü+jÓ÷>∑ |ü<ësêú\T
@s¡Œ&É‘êsTT, ø±ì Áø=‘·Ô |ü<ësêú\T @s¡Œ&Ée⁄. (ø=‘·Ô |ü<ësêú\T) @s¡Œ&É‘êsTT.
2. $TÁX¯e÷\˝À _Ûqï nqT|òTü ≥ø±\T ñ+{≤sTT. 2. á |ü<ës¡+ú ˝À ˇπø ˇø£ düyT˚ àfi¯q+ ñ+≥T+~.
3. $TÁX¯eT+, <ëì nqT|òüT≥ø£ |ü<ësêú\ <Ûäsêà\qT 3. ø=‘·|Ô <ü ës¡+ú , |üP]Ô>± _Ûqï <Ûsä êà\qT ø£*– ñ+≥T+~.
#·÷|ü⁄‘·T+~.
4. $TÁX¯eTeTT˝Àì nqT|òTü ≥ø±\qT uÛÖ‹ø£ Á|üÁøÏjT· \ <ë«sê 4. n+ouÛ÷Ñ ‘ê\qT s¡kÕj·Tìø£ Á|üÁøÏjT· <ë«sê ˝Ò<ë $<äT´‘Y
y˚sT¡ #˚jT· e#·TÃqT. s¡kÕj·Tq #·s´¡ \ <ë«sê e÷Á‘·yT˚ y˚sT¡ #˚jT· >∑\TZ‘ê+.

eTq #·T≥÷º ñ+&˚ |ü<ës¡ú+ X¯ó<ä∆y˚THê ?

á #·s´¡ ˝À ø±|üsY dü˝ŒÒ {¤ Ÿ Á<ëeD+˝À ø±|üsY ˝ÀVü≤+ uÛ≤dü«s¡+ qT ø£qT>=H˚ Á|üjT· ‘·ï+ ²

´

á Ì
Ê ´

á
¶

á
µ

Ì
º

y˚sT¡ |ü&ç n\÷´$Tìj·T+ sπ ≈£îô|’ |üP‘·>± @s¡Œ&ÉT‘·T+~. #˚XÊ&ÉT. 18e X¯‘êã∆+ ∫e]øÏ s¡kÕj·Tq XÊÁdüyÔ ‘˚ \Ô· T
n+<äTe\q ø±|üsY dü˝ÒŒ¤{Ÿ Á<ëeD≤ìï eTq+ ø£qT>=qï q÷‘·q ªX¯ó~∆#ù˚ dµ Á|üÁøÏjT· \T ªªeT÷\ø±\qT
$TÁX¯eT+ nì nq>∑\e÷? y˚ s ¡ T #˚ j · T T Á|ü Á øÏ j · T \µµ e\¢ eT÷\ø±\ ≈£ î
ø±|üsY dü˝ÒŒ¤{Ÿ Á<ëeD≤ìï ˇø£ $TÁX¯eT+ nì dü+ã+~Û+∫q $C≤„q+ n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ e∫Ã+~.
#Ó|Œü ˝ÒeTT. m+<äTø£+fÒ eTq+ Çø£ÿ&É ø±|üsqY T, dü\Œ¤sY düsY Vü≤+Á|æ&yÉ ˚ k˛&çjT· +, ² ê ¸ ¶ ´ µ Î Ê ½ ¶ Â


À ì Â º

eT]j·TT Äøχ»Hé\ qT+&ç @ uÛÖ‹ø£ Á|üÁøÏjT· <ë«sê yÓT^ïwæjT· +, uÀsêHé, ø√¢]Hé e+{Ï mH√ï eT÷\ø±\qT
≈£L&Ü y˚sT¡ #˚jT· ˝Ò+. Bìï øπ e\+ s¡kÕj·Tìø£ Á|üÁøÏjT· ø£qT>=qT≥˝À $»j·T+ kÕ~Û+#ê&ÉT. ªeT÷\ø£+µ
<ë«sê e÷Á‘·yT˚ y˚sT¡ #˚jT· >∑\+. n+<äTøπ ø±|üsY dü˝ŒÒ {¤ Ÿ (1 ) nH˚ |ü<ëìï yÓTT<ä≥ sêãsYº u≤sTT˝Ÿ
Ë

¼
Î

¼
· ½

e+{Ï |ü<ësêú\qT dü+jÓ÷>∑ |ü<ësêú\T n+{≤s. ² 

áñ|üjÓ÷–+#ê&ÉT. ˝Òy√sTT»sY
Í

¼
¶ ½ 2

á
 Ë

¼
º

dü+jÓ÷>∑ |ü<ësêú\qT eTq+ ªªX¯ó<ä∆ |ü<ësêú\Tµµ>±

² ¿

eT÷\ø±ìøÏ ˇø£ ñ|üj·TTø£ÔyÓTÆq

À ì

á
¸

Ì
¸

¼
¶ º

#Ó|Œü e#·TÃ. M{Ïì s¡kÕj·Tìø£ #·s´¡ <ë«sê e÷Á‘·yT˚ ìs¡«#·Hêìï Ç#êÃ&ÉT.

¬s+&ÉT ˝Ò<ë n+‘·ø£Hêï m≈£îÿe nqT|òüT≥ø±\T>± ªªeT÷\ø£+ nH˚~ |ü<ës¡+ú jÓTTø£ÿ eT÷\ s¡÷|ü+.
(
³ Î Ê

) $&É>=≥º>\∑ TZ‘ê+.
· · ½

á á ¼ Ì

Ç~ s¡kÕj·Tq#·s¡´\˝À eT]ø=ìï ø£D≤\T>±

X¯ó<ä∆ |ü<ësêú\T s¬ +&ÉT s¡ø±\T n$ $&çb˛<äTµµ nì ˝Òy√sTT»sY ìs¡«∫+#ê&ÉT.
1. dü+jÓ÷>∑ |ü<ësêú\T ( ³

á
Î Ê

á
µ · Á

Ì
) ˇø£ s¡kÕj·Tq#·s´¡ ˝À @<ÓH’ ê |ü<ës¡+ú , s¬ +&ÉT ˝Òø£
2. eT÷˝ø±\T ( 1
Ë

¼
Î

¼
· ½

Ì
) n+‘·ø£+fÒ m≈£îÿe nqT|òüT≥ø±\T>± $&çb˛‘˚ Ä
|ü<ës¡+ú ‘·|Œü ≈£î+&Ü dü+jÓ÷>∑ |ü<ës¡yú T˚ .
eT÷\ø±\qT ˝ÀVü‰\T, n˝ÀVü‰\T eT]j·TT
ns¡˝ú ÀVü‰\T ( )>± $uÛõÑ kÕÔ+. MTs¡T M{Ï˝À


¼
½ À Ë Ë

á
¸ Á

Ì
¬s+&ÉT ˝Ò<ë n+‘·ø£+fÒ m≈£îÿe eT÷\ø±\T
˝ÀVü‰\T, n˝ÀVü‰\ <Ûäsêà\qT Ç~es¡πø ‘Ó\TdüT ø£*dæq|ü⁄&ÉT @+ @s¡Œ&ÉT‘·T+<√ Ç|ü⁄Œ&ÉT eTq+
ø=Hêïs¡T. MT≈£î ‘Ó*dæq eT÷\ø±\ ù|s¡T¢ sêj·T+&ç. ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

Hê>∑ ] ø£ ‘ · ÁbÕs¡ + uÛ Ñ < ä X ¯ qT+&ç eT÷\ø±\ ø£è‘·´+ ` 11

$ìjÓ÷>∑+ ñ+~. ÇqTeTT, d”d+ü , sê– yÓTT<ä\>∑Tq$ eT÷\ø±\T, dü+jÓ÷>∑ |ü<ësêú\T, $TÁX¯e÷\
Hê>∑]ø£‘· n_Ûeè~∆øÏ m+‘√ ‘√&ÉŒ&ܶsTT. ø=ìï y˚\
dü«uÛ≤yêìï ne>±Vü≤q #˚dTü ø√e&É+
dü+e‘·‡sê\ qT+&ç s¡düyê<äT\T ( ) í Ë

»
´

¼
Î ¸

Ì
½

yÓTT<ä\Tø=ì ◊»ø˘ q÷´≥Hé es¡≈î£ ø=‘·Ô eT÷\ø±\qT ‘·s>¡ ‹∑ >∑~ì s¬ +&ÉT düeT÷Vü‰\T>± $uÛõÑ +#·+&ç.
ø£qT>=H˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊs¡T, yê{Ï <Ûäsêà\qT á s¬ +&ÉT düeT÷Vü‰\≈£î ˇø£ |æ+>±DÏ bÕÁ‘·˝À 5Á>±ˆˆ\
n<Û´ä j·Tq+ #˚XÊs¡T. ÇqT|ü s¡»qT ( ) eT]j·TT 3Á>±ˆˆ dü\Œ¤sY 3
¶

á
· ¾ ¸ Ë Ë ¸ · ¹

bı&çì ø£*|æ Çe«+&ç.

1669e dü+ˆˆ˝À ôV≤ìï+>¥ Áu≤&é ²

à ¼
· · ¸ · ¹ 2 ¶ À Á º

nH˚ »s¡à˙ s¡dyü ê~ ( ) eT÷Á‘êìï eT]–+∫ í Ë

»
´

¼
Î ¸

Ì
½

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

»≥Tº`1 ø£è‘·´+ s¬ +&ÉT düeT÷Vü‰\˝Àì |ü<ës¡u∆ ≤Û >±\≈£î dü»\
dü\÷Œ¤´]ø±eT¢+ ˝Ò<ë dü»\ ôV≤’ Á&√ø√¢]ø±e÷¢\qT
ÇqT|ü s¡»qT, dü\Œ¤sY bı&çì u≤>± ø£*|æ á
ø£*|æq|ü⁄&ÉT @<ÓH’ ê yêj·TTe⁄ yÓ\Te&ç+<ë?
$TÁX¯eT+ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ ˇø£ nj·TkÕÿ+‘êìï rdüT≈£îs¡+&ç.
á $TÁX¯eT+ nj·TkÕÿ+‘·+#˚‘· Äø£]¸+#·ã&ç+<ë? yÓ\Te&çq yêj·TTe⁄ jÓTTø£ÿ yêdüq s¬ +&ç+{Ï˝À
˝Ò<ë? |ü]o*+#·+&ç. ˇπø $<Û+ä >± ñ+<ë? y˚sπ «s¡T>± ñ+<ë?
»≥Tº`2 ø£è‘·´+ düeT÷Vü≤+`1˝À |ü<ës¡+ú dü»\ ˝Ò<ë 4 â 4 5 6 7 8

Á<ëeD+‘√ #·s´¡ H=+~q|ü⁄Œ&ÉT ôV≤’ Á&√»Hé yêj·TTe⁄

ÇqT|ü s¡»qT, dü\Œ¤sY bı&çì u≤>± ø£*|æ, á
$&ÉT<ä\e⁄‘·T+~. Ç~ s¡+>∑T, yêdüq ˝Òì <äV≤ü qo\
$TÁX¯e÷ìï ms¡T|ü⁄s¡+>∑T e#˚Ães¡≈£î y˚&ç#˚dæ
yêj·TTe⁄ ² ³ Î Í

s¬ +&Ée düeT÷Vü‰+˝À
µ ½ ¸ Í Ë ¹ À º 9

#·˝≤¢sá +&ç. á $TÁX¯eT+ jÓTTø£ÿ nj·TkÕÿ+‘· <Ûsä êàìï

á Ì ¼ Ì

|ü<ës¡ú+ dü»\ ˝Ò<ë Á<ëeD+‘√

|ü]o*+#·+&ç. ¬s+&ÉT düeT÷Vü‰\˝À @s¡Œ&çq
5 8
4 â 4 6 7

#·s¡´H=+~q|ü⁄Œ&ÉT ôV’≤Á&√»Hé dü˝…’Œ¤&é yêj·TTe⁄

$TÁX¯e÷\ s¡+>∑TqT, ø£D≤\ neT]ø£qT (  Ï

)qT½ µ ¶

$&ÉT<ä\e⁄‘·T+~. Ç~ s¡+>∑T˝Òì yêj·TTe⁄. ≈£î[flq

¼ ¼

b˛*Ã #·÷&É+&ç.
MT bÕsƒX¡ Ê\˝À Á|üj÷Ó >∑XÊ\ ñ+fÒ á øÏ+~
Á|üj÷Ó >∑+ #˚jT· +&ç.
Á|ü‹ düeT÷Vü≤+ <ä>sZ∑ ¡ ñqï $TÁX¯e÷ìï s¬ +&ÉT
uÛ≤>±\T>± $uÛõÑ +#·eTq+&ç. Ç˝≤ $uÛõÑ +#·>± e∫Ãq
ˇø£ uÛ≤>±ìøÏ ø±s¡“Hé &Ó’ dü˝Œ’… &¤ é Á<ëeD+qT ø£*|æ,
u≤>± ø£*j·Tu…{qºÏ ‘·sT¡ yê‘· e&Éb˛j·T+&ç.
y˚s=ø£ uÛ≤>±ìøÏ dü»\ dü\÷Œ¤´]ø±eT¢+ ˝Ò<ë dü»\
ôV’≤Á&√ø√¢]ø±e÷¢ìï ø£\|ü+&ç. »]π> e÷s¡TŒ\qT
|ü]o*+#·+&ç.
á #·s´¡ \H˚ dü\Œ¤s,Y ÇqTeTT\‘√ y˚sT¡ y˚sT¡ >± #˚d,æ
e÷s¡TŒ\qT >∑eTì+#·+&ç.
MT |ü]o\q\qT ã{Ϻ øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î düe÷<ÛëHê
*e«+&ç.
s¬ +&ÉT düeT÷Vü‰\˝À \_Û+∫q |ü<ësêú\T ˇπø
$<Û+ä >± ñHêïj·÷?
ø√&ç>T∑ &É¢ yêdüqqT ø£*–ñ+≥T+~. s¬ +&ÉT düeT÷Vü‰
\˝À ≈£L&Ü eTq+ rdüTø=qï ÁbÕs¡+uÛÑ |ü<ës¡+ú ˇø£fÒ
nsTTq|üŒ{Ïø° @s¡Œ&çq |ü<ësêú\T y˚sπ «s¡T <Ûsä êà\qT
Á|ü<]ä Ù+#·&+É MTs¡T >∑eTì+∫ ñ+{≤s¡T.
düeT÷Vü≤+`1 #˚dæq ø£è‘·´+˝À uÛÖ‹ø£ e÷s¡TŒ
»]–+~. düeT÷Vü‰+`2 #˚dqæ ø£è‘·´+˝À s¡kÕj·Tìø£
e÷s¡TŒ »]–+~. düeT÷Vü≤+`1 yês¡T bı+~q
|ü<ës¡ú+ ¬s+&ÉT |ü<ësêú\ $TÁX¯eT+. n+<äT˝Àì
nqT|òTü ≥ø±\T dü\Œ¤s,Y ◊s¡Hé eT÷\ø±\T. $TÁX¯eT+
<ëì nqT|òTü ≥ø±\ <Ûsä êà\H˚ ø£*Z ñ+~.
düeT÷Vü≤+`2 yês¡T bı+~q~ dü+jÓ÷>∑ |ü<ës¡+ú .
¬s+&ÉT eT÷\ø±\qT rÁe+>± y˚&ç#˚j·T&É+ e\¢
dü+jÓ÷>∑ |ü<ës¡+ú @s¡Œ&ç+~. á dü+jÓ÷>∑ |ü<ës¡ú
<Ûsä à¡ + n~ ‘·j÷· s¡e«&ÜìøÏ ø£*dæq |ü<ësêú\ <Ûsä êà\≈£î
_ÛqïyÓTqÆ <Ûsä êà\qT ø£*ñZ +≥T+~. dü+jÓ÷>∑ |ü<ës¡+ú
ˇπøs¡ø+£ >± ñ+≥T+~. <ëì s¡+>∑T n+‘·{≤ @ø£Ø‹>±
ñ+≥T+~. <ëì˝À ø£D≤\ neT]ø£ ≈£L&Ü ² 

¼
Ï ½ µ ¶

¼
º

@ düeT÷Vü≤+˝Àì |ü<ësêúìøÏ nj·TkÕÿ+‘· <Ûsä à¡ + @ø£ Ø‹>± ñ+&É&Üìï eTq+ >∑eTì+#·e#·TÃ.

ñ+~? |ü<ës¡ú+ ²

jÓTTø£ÿ uÛÖ‹ø£, s¡kÕj·Tq

À ½ ½

¼
¶ º

\_Û+∫q |ü<ës¡ú+˝Àì nqT|òüT≥ø±\qT y˚s¡T dü«uÛ≤yê\qT |üøÿ£ ù|J˝À >∑\ bò˛¢ #êsYº ² ¾ Ë

á ÿ
³ ´ À ¶ ½ º

#˚jT· >∑\e÷? <ë«sê ns¡+ú #˚dTü ø√e#·TÃqT.

eTq #·T≥÷º ñ+&˚ |ü<ës¡ú+ X¯ó<ä∆y˚THê ?
 |ü<ës¡+ú
(|òTü q, Á<äe, yêj·TT
|ü<ësêú\T)

X¯ó<ä∆ |ü<ës¡+ú $TÁX¯eT+

(dæsú y¡ TÓ qÆ dü+jÓ÷»ø£‘· (dæsú y¡ TÓ qÆ dü+jÓ÷»ø£‘·
>∑\$) ˝Òì$)

dü+jÓ÷>∑ |ü<ësêú\T düC≤rj·T $TÁX¯e÷\T $C≤rj·T $TÁX¯e÷\T

eT÷\ø±\T ; ; ; ; ; ;

ì]úwüº dü+jÓ÷»ø£‘·ø£\$,
; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ;

; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ;

ˇπøs¡ø£yÓTÆq dü+jÓ÷»ø£‘· >∑\$.

: : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : :

nqT|òTü ≥ø£ eT÷˝ø±\T>± @ø£Ø‹ dü+jÓ÷»ø£‘· ˝Òì$

; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ;

∫qï ø£D≤\T>± $uÛÑõ+|ü˝Òì$ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ;

$uÛõÑ +#·ã&˚$. ñ<ë: #·ø£ÿs¡ Á<ëeD+,\eD ; ; ; ; ; ;

ñ<ë: ÇdüTø£ eT]j·TT ñ|ü, #·¬øÿs¡

; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ;

Á<ëeD+, ø±s¡“Hé &Ó’ dü˝…’Œ¤&é˝À ñqï

; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ;

sê–, ÇqTeTT, bÕ<äsd¡ +ü , ; ; ; ; ; ; ;

ñ<ë` ˙s¡T, $T<∏˚Hé, #·ø£ÿs¡,

; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ;

dü\Œ¤sY, Ä˝≤ÿVü‰˝Ÿ Á<ëeD+ yÓTTˆˆ eT]j·TT ñ|ü, ˙{Ï˝À ø£*dæe⁄qï

Äøχ»Hé, ôV’≤Á&√»Hé yÓTTˆˆ ñ|ü⁄Œ yÓTT<ä\>∑Tq$ ÄsTT˝Ÿ

ø°\ø£|<ü ë\T:
X¯ó<ä|∆ <ü ës¡+ú , $TÁX¯eT+, düC≤rj·T $TÁX¯eT+, $C≤rj·T $TÁX¯eT+, Á<ëeD+, ne\+ãq+, ø=˝≤sTT&é
Á<ëeD≤\T, ø=˝≤sTT&É˝Ÿ $πø|å Dü +, Á<ëeDÏ, Á<ë$‘·+, Á<ëeD+ >±&Û‘É ,· {Ï+&Ü˝Ÿ Á|üu≤Û e+, uÛ≤w”ŒuÛeÑ q+,
n|üøπ +Á<ä j·T+Á‘·+, n$TÁX¯Dj ° T· Á<äyê\T, $TÁX¯Dj
° T· Á<äyê\T, Áø=e÷{ÀÁ>∑|,”ò ùd«<äq+, Ä+•ø£ ùd«<äq+,
eT÷\ø±\T, dü+jÓ÷>∑ |ü<ësêú\T, $πø|å Dü j·÷qø£+, $πø|å Dü ÁbÕedü.ú

eTq+ @+ H˚sT¡ Ã≈£îHêï+?

z ˇø£ $TÁX¯eT+˝À ˇø£{Ï ø£+fÒ m≈£îÿe |ü<ësêú\T (eT÷\ø£+/dü+jÓ÷>∑ |ü<ës¡+ú ) @ nqTbÕ‘·+˝ÀHÓH’ ê ø£*dæ
ñ+{≤sTT.
z düs¬ q’ |ü<‹∆ä ì ñ|üj÷Ó –+∫ $TÁX¯e÷\qT X¯ó<ä› |ü<ësêú\T>± y˚sT¡ #˚jT· e#·TÃ.
z s¬ +&ÉT ˝Ò<ë n+‘·ø+£ fÒ m≈£îÿe |ü<ësêú\ ø£\sTTø£ e\q @s¡Œ&çq düC≤rj·T $TÁX¯e÷ìï ªªÁ<ëeD+µµ
n+{≤+. Á<ëeD+˝À n~Ûø£ |ü]e÷D+˝À ñqï nqT|òTü ≥ø±ìï Á<ëeDÏ nì, ‘·≈î£ ÿe |ü]e÷D+˝À
ñqï nqT|òTü ≥ø±ìï Á<ë$‘·+ nì n+{≤+.
z Á|üe÷D Á<äe´sê• ˝Ò<ë |òTü q|ü]e÷D+>∑\ Á<ëeD+˝À ñqï Á<ë$‘· |ü]e÷D≤ìï Ä Á<ëeD >±&Û‘É · n+{≤+.
z ˇø£ Á<ëeDÏ˝À ø£s>¡ ∑ ≈£î+&Ü ñ+&ç eTq ø£+{Ï‘√ #·÷&É>*∑ >π |ü<ës¡ú ø£D≤\‘√ ne\+ãHê\T @s¡Œ&É‘êsTT.
Ç$ $C≤rj·T $TÁX¯e÷\T.
z ø=˝≤sTT&é\T $C≤rj·T $TÁX¯e÷\T. M{Ï ø£D≤\ |ü]e÷D+ #ê˝≤ ‘·≈î£ ÿe>± ñqï|üŒ{Ïø,° ø±+‹ |ü⁄+C≤ìï
|ü]øπ |å +æ #·>*∑ >π +‘·>± ñ+{≤sTT.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
z ø=˝≤sTT&é\T |ü]ÁX¯eT\˝À, ì‘·´J$‘·+˝À m+‘√ ñ|üj÷Ó >∑øs£ y¡ TÓ qÆ $. ø=˝≤sTT&é ø£D≤\qT $πø|å Dü
ÁbÕedüú nì, n$ $dü]Ô +∫ ñqï j·÷qø±ìï $πø|å Dü j·÷qø£+ nìn+{≤s.
z X¯ó<ä∆ |ü<ësêú\T eT÷\ø±\T ˝Ò<ë dü+jÓ÷>∑ |ü<ësêú\T ø±e#·TÃqT. s¡kÕj·Tq #·s´¡ \ <ë«sê ∫qï ø£D≤\T>±
$&É>=≥º˝ìÒ |ü<ës¡ú s¡÷bÕìï eT÷\ø£+ n+{≤s. s¬ +&ÉT ˝Ò<ë n+‘·ø+£ fÒ m≈£îÿe _Ûqï eT÷\ø±\T dæsú ¡
ìwüŒ‹Ô˝À s¡kÕj·Tq dü+jÓ÷>∑+ e\q @s¡Œ&çq |ü<ësêúìï dü+jÓ÷>∑ |ü<ës¡+ú n+{≤s.
z dü+jÓ÷>∑ |ü<ës¡ú <Ûsä êà\T <ëì nqT|òTü ≥ø£ eT÷\ø±\ <Ûsä êà\≈£î _Ûqï+>± ñ+{≤sTT. ø±ì ˇø£ $TÁX¯eT+,
<ëì nqT|òTü ≥ø£ |ü<ësêú\ <Ûsä êà\qT Á|ü<]ä ÙdüT+Ô ~.

nu´ÑÛ düHêìï yÓTs¡T>∑T|üs#¡ T· ø√+&ç

1. øÏ+~ yê{Ïì y˚sT¡ #˚jT· &ÜìøÏ @$<Ûyä TÓ qÆ |ü<‘∆ä T· \qT yê&É‘ês¡T? ² í ê < º

m. k˛&çjT· + ø√¢s¬ &’ é »\ Á<ëeD+ qT+&ç k˛&çjT· + ø√¢s¬ &’ é

_. k˛&çjT· + ø√¢s¬ &’ ,é nyÓ÷àìj·T+ ø√¢s¬ &’ é $TÁX¯eT+ qT+&ç nyÓ÷àìj·T+ ø√¢s¬ &’ é
dæ. ø±s¡T Ç+»HéÄsTT˝Ÿ˝À ñqï ∫qï ˝ÀVü≤|ü⁄ eTTø£ÿ\T
&ç. $$<Ûä |ü⁄cÕŒ\ Äø£s¸¡ D |üÁ‘êe[ qT+&ç es¡<í eä TT\T (

¸

) ¹ Î

¼
· ½

Ç. ô|s¡T>∑T qT+&ç yÓqï

m|ò.t ˙{Ï qT+&ç q÷HÓ
õ. ‘˚˙s¡T qT+&ç {° bı&ç
ôV≤#Y. ÇdüTø£ qT+&ç ÇqT|ü eTTø£ÿ\T
◊. }ø£ qT+&ç >√<ÛTä eT\T
C…. ˙{Ï˝À ne\+ãq+ #Ó+~q ãTs¡<ä ø£D≤\T
2. düs¬ q’ ñ<ëVü≤s¡D\‘√ á ÁøÏ+~ yê{Ïì $e]+#·+&ç.
<
² í ê º

m. dü+‘·è|üÔ Á<ëeD+ _. X¯ó<ä|∆ <ü ës¡+ú dæ. ø=˝≤sTT&é &ç. ne\+ãq+

3. MT≈£î ˇø£ s¡+>∑T˝Òì Á<äe+qT Çùd,Ô n~ X¯ó<äy∆ TÓ qÆ ˙s¡T nì m˝≤ ìsêú]kÕÔsT¡ . ² í ê < º

4. á øÏ+<ä ù|s=ÿqï edüTeÔ ⁄\˝À X¯ó<ä∆ |ü<ësêú\T @y√ ‘Ó*|æ, ø±s¡D+ sêj·T+&ç. ² í ê < º

m. ◊dteTTø£ÿ _. bÕ\T dæ. ÇqTeTT &ç. ôV≤’ Á&√ø√¢]ø±eT¢+ Ç. ø±*¸jT· + Ĭø‡Ì&é

m|ò.t yÓTs¡÷ÿ´Ø õ. Ç≥Tø£ ôV≤#Y. ø£Ás¡ ◊. >±*
5. á øÏ+<ä Çe«ã&çq $TÁX¯e÷\˝À Á<ëeD≤\qT ù|s=ÿqTeTT. ² í ê < º

m. eT{Ϻ _. düeTTÁ<ä|⁄ü ˙s¡T dæ. >±* &ç. H˚\ u§>∑TZ Ç. k˛&Ü˙s¡T

6. á øÏ+~ yê{Ïì düC≤rj·T, $C≤rj·T $TÁX¯e÷\T>± eØZø]£ +∫ ø±s¡D≤\T ‘Ó\T|ü⁄eTT.
<
² í ê º

k˛&Ü˙s¡T, ø£Ás¡, >±*, eT{Ï,º yÓì>∑s,Y e&Éb˛dæq ‘˚˙s¡T

eTq #·T≥÷º ñ+&˚ |ü<ës¡ú+ X¯ó<ä∆y˚THê ?

 7. á øÏ+~ yêìì eT÷\ø±\T, dü+jÓ÷>∑ |ü<ësêú\T eT]j·TT $TÁX¯e÷\T>± eØZø]£ +#·+&ç. ² í ê < º

m. k˛&çjT· + _. eT{Ϻ dæ. #·ø¬ ÿs¡ Á<ëeD+ &ç. yÓ+&ç

Ç. ø±*¸jT· + ø±s=“H˚{Ÿ m|ò.t {ÏHé õ. dæ*ø±Hé ôV≤#Y. H˚\ u§>∑TZ
◊. >±* C…. düãT“ ø¬ . MT<∏H˚ é m˝Ÿ. ø±s¡“Hé &Ó’ Ĭø‡’ &é
myéT. s¡ø+Ô£
8. á øÏ+<ä Ç∫Ãq |ü<ësêú\qT |ü{øºÏ ˝£ À #·÷|æq≥T¢ eØZø]£ +∫ qyÓ÷<äT #˚jT· +&ç. ² í ê
<
º

dæsê, k˛&Ü˙s¡T, Ç‘·&Ô ,ç bı>∑eT+#·T, s¡ø+Ô£ , ms√kÕ˝Ÿ ÁùdŒ\T, Á|òPü {Ÿ dü˝≤&é, u≤¢ø˘ ø±|ò,” q÷HÓ ˙s¡T, wüO
bÕ*wt, >±*, >√fi¯fl bÕ*wt, Á<äes¡÷|ü+˝À ñqï >∑+õ ( ), bÕ\T. ¿ ¸ ï µ ¸ Á

Ì
½

á
¶

»
´

Á<ëeD+ ne\+ãq+ ø=˝≤sTT&é

9. 100Á>±eTT\ ñ|ü Á<ëeD+˝À 20Á>±eTT\ ñ|ü ø£]– ñ+~. á Á<ëeD|ü⁄ Á<äe´sê• XÊ‘·+ m+‘·?
(»yêãT: 20%) ² í ê
<
º

10. 50 $T.©. bı{≤wæjT· + ø√¢s¬ &’ é ( ) Á<ëeD+˝À 2.5 Á>±. bı{≤wæjT· + ø√¢s¬ &’ é ñ+fÒ á Á<ëeD+ jÓTTø£ÿ
=
³ Ë

Á<äe´sê• / |òTü q|ü]e÷D XÊ‘·+ ø£qTø√ÿ+&ç. »yêãT: 5% ² í ê < º >

11. á øÏ+~ yê{Ï˝À @$ {Ï+&Ü˝Ÿ Á|üu≤Û e+qT Á|ü<]ä ÙkÕÔsTT? yê{Ï˝À {Ï+&Ü˝Ÿ Á|üu≤Û e+qT MT¬s˝≤ Á|ü<]ä Ù+∫
#·÷|ü⁄‘ês¡T? ² í ê @ ë í ê A º

m. \eD Á<ëeD+ _. bÕ\T dæ. ø±|üsY dü˝ŒÒ {¤ Ÿ Á<ëeD+ &ç. >∑+õ Á<ëeD+
12. ˇø£ Á<ëeD+, ne\+ãq+, ø=˝≤sTT&É˝Ÿ $πø|å Dü ≤\qT $$<Ûä ;ø£s\¢¡ ˝À rdüTø√+&ç. ;ø£sT¡ |üøÿ£ uÛ≤>∑+ô|’
ø±+‹ |ü&≥˚ ≥T¢ #˚dæ Á|ür $TÁX¯eT+ {Ï+&Ü˝Ÿ Á|üu≤Û yêìï #·÷|ü⁄‘·T+<√ ˝Ò<√ |üØøÏ+å #·+&ç.
A
² í ê º

13. ùd«<äq Á|üÁøÏjT· eT]j·TT n+•ø£ ùd«<äq Á|üÁøÏjT· \ ø=s¡≈î£ |ü]ø£sê\ neT]≈£qT #·÷ù| |ü{≤\qT ^j·T+&ç.
á s¬ +&ÉT Á|üÁøÏjT· \˝À yê&˚ |ü]ø£sê\ eT<Û´ä @$T ‘˚&ÜqT >∑eTì+#ês¡T? ² í ê B ë í ê < º

14. ‘˚˙s¡T ( )qT @ $<Û+ä >± ‘·j÷· s¡T#˚kÕÔs√ sêj·T+&ç. á øÏ+<ä ù|s=ÿqï |ü<ë\qT ñ|üj÷Ó –+∫ ‘˚˙s¡T
½

¼
À

‘·j÷· Ø $<ÛëHêìï ‘Ó\|ü+&ç. ² í ê C º

Á<ëeD+, Á<ëeDÏ, Á<ë$‘·+, ø£s>¡ &∑ +É , ø£]–q~, ø£]>π ~, ø£s>¡ ì∑ ~, e&Éb˛j·Tã&çq |ü<ës¡+ú , e&Éb˛j·T>±
$T–*q |ü<ës¡+ú .

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

 n<Ûë´j·T+
5 |üse¡ ÷DTe⁄\T ` nDTe⁄\T

n˝ÀVü‰\Tµ nH˚ bÕsƒê´+XÊìï ˇø£ÿkÕ] >∑Ts¡TÔ≈£î

eTq #·T≥÷º ñqï |ü<ës¡ú+ X¯ó<ä∆y˚THê? nH˚ ‘Ó#·TÃø√+&ç.
n<Û ë ´j· T +˝À eTq+ eT÷\ø±\T, dü + jÓ ÷ >∑ yÓ T ^ïwæ j · T + r>∑ q T >±*˝À eT+&ç ù dÔ
|ü<ësêú\qT (düy˚Tàfi¯Hê\T) >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T @eTe⁄‘·T+~?
ø£<ë! eT÷\ø±\qT >∑T]Ô+#·≥+˝À y˚s¡T #˚j·TT n˝≤π> >∑+<Ûøä +£ qT >±*˝À eT+&çùdÔ
X D
O

W F S
O

H Y

|ü<䛑·T\ ˝Ò<ë X¯ó~∆#˚j·TT |ü<ä∆‘·T\ ( D E F G H G I J K L M

@+ »s¡T>∑T‘·T+~? á #·s´¡ \˝À ÁøÏj÷· »qø±\T,

N O

H J P J Q G ) bÕÁ‘· ( ) >∑T]+∫
I J K L R E Q S L J T
O

E U V K W E

ÁøÏj÷· »Hê´\ uÛ≤sê\ >∑T]+∫ Ä˝À∫+#·+&ç.

MTs¡T Ç~ es¡øπ H˚sT¡ Ãø=Hêïs¡T. y˚sT¡ #˚jT· >± ∫es¡≈î£
@s¡Œ&çq X¯ó<ä∆ |ü<ës¡ú+ eT÷\ø£+ ˝Ò<ë dü+jÓ÷>∑ MT≈£î ‘Ó\TkÕ ?!
|ü<ës¡ú+ nsTTe⁄+≥T+<äH˚ $wüj·T+ ≈£L&Ü MT≈£î
‘Ó\TdüT. Ä+{À˙ ˝…y√sTT»sY
á $wüj·÷\‘√bÕ≥÷ øÏ+~ ‘·s¡>∑‘·T\˝À (1743`1794) Á|üU≤´‘·
|ü]o*+∫q eT]ø=ìï $wüj÷· \qT, ñ<ëVü≤s¡D≈£î Áô|ò + #Y s¡ k Õj· T q
>±*˝À ãj·T≥ ñ+∫q ÇqTeTT ‘·T|ü⁄Œ |ü≥&º +É e+{Ï XÊÁdü Ô y ˚ ‘ · Ô . s¡ k Õj· T q
$wü j · ÷ \qT ≈£ L &Ü á n<Û ë ´j· T +˝À eTq+ XÊÁdüÔ+˝À áj·Tq #˚dæq
ñ|üjÓ÷–+#·T≈£î+<ë+. ø£ è wæ ø Ï >∑ T ]Ô + |ü ⁄ >±
‘·T|ü |ü{qºÏ ÇqT|ü eTTø£ÿ uÛ≤s¡+ ô|s¡T>∑T‘·T+<ë? Äj· T qqT ø=+<ä s ¡ T
‘·>T∑ ‘Z T· +<ë? ªÄ<ÛäTìø£ s¡kÕj·TqXÊÁdüÔ
ø£f…º u§>∑TZ |üP]Ô>± eT+&çq ‘·sê«‘· ã÷&ç<ä |æ‘êeTVüQ&ÉTµ ( Z G I S E H )K P [ K H \ E H L ] S E ^ J U I H _

@s¡Œ&É&É+ MTs¡T #·÷ùd ñ+{≤s¡T. nì |æ\TkÕÔs¡T.

eT] ø£fº… u§>∑T˝Z À ñ+&˚ |ü<ës¡+ú mø£ÿ&Éø¬ [fl+~? ˝… y √sTT»sY <ä V ü ≤ q #· s ¡ ´ \qT >∑ T ]+∫
‘·&ãç ≥º\T Ä]‘˚ bı&ç>± e÷s¡‘êsTT. ‘·&ãç ≥º\˝À $|ü⁄\+>± n<Ûä´j·Tq+ #˚kÕ&ÉT. áj·Tq |ü<ësêú\
ñqï ˙s¡T @yÓT+Æ ~? uÛ Ö ‹ø£ dæ ú ‘ · T \≈£ î dü + ã+<Û ä + ˝Ò ≈ £ î +&Ü
Ç˝≤+{Ï Á|üXï¯ \T XÊÅdyÔü ‘˚ \Ô· ˝À mH√ï dü+e‘·‡sê\ ÁøÏj·÷»qø±\ eT]j·TT ÁøÏj·÷»Hê´\ Á<äe´sêX¯ó
qT+&ç ÄdüøÏÔì πs¬ø‹Ôdü÷ÔH˚ ñHêïsTT. eTTK´+>± \qT K∫Ñ·+>± ˝…øÿÏ +#·>*∑ >±s¡T. ‘·q |ü]o\q\
<äVü≤q #·s¡´\T »]π>≥|ü⁄Œ&ÉT »]|æq |ü]o\q\T Ä<Û ë s¡ + >± Á<ä e ´ì‘· ´ ‘· « ìj· T e÷ìï
XÊÅdüÔy˚‘·Ô\qT Ä˝À∫+|ü#˚XÊsTT. ª˝ÀVü‰\T eT]j·TT Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT.

|üs¡e÷DTe⁄\T eT]j·TT nDTe⁄\T

 á n<Ûë´j·T+˝À eT÷\ø±\T, düy˚Tàfi¯Hê\T 5. ≈£îô|Œ˝À |üØø£Hå ê[ø£qT C≤Á>∑‘>Ô· ± Áy˚˝≤&ÉBj·T+&ç.
ÁøÏj·÷»qø±\T, ÁøÏj·÷»Hê´\T nH˚ |ü<ë\qT s¬ +&ÉT Á<ëeD≤\T ø£\e≈£î+&Ü C≤Á>∑‘Ô· rdüTø√+&ç.
‘·s¡T#·T>± yê&É‘ê+. á |ü<ë\≈£î ns¡úy˚T$T{À MT ≈£îô|Œ≈£î ˇø£ s¡ã“s¡T_s¡&ÜqT _–+#·+&ç.
ùdïVæ ≤ ‘· T \‘√ #· ] Ã+#· + &ç . n˝≤π > M{Ï ø Ï 6. Ádæ+>¥ Á‘êdüTqT ñ|üjÓ÷–+∫ |ü≥+`1 ˝À
ñ<ëVü≤s¡D\ >∑T]+∫ Ä˝À∫+#·+&ç. #·÷|æq≥T¢ ≈£îô|ŒuÛ≤sêìï <ëì˝À ñ+&˚ |ü<ës¡+ú ‘√
ˇø£ s¡kÕj·Tq#·s¡´˝À ÁøÏj·÷»qø±\ ÁøÏj·÷
bÕ≥T ‘·÷#·+&ç.
»Hê´\ uÛ≤s¡+˝À m≥Te+{Ï e÷s¡TŒ dü+uÛÑ$düTÔ+<√
|ü]o*+#·T≥≈£î ˇø£ Á|üjÓ÷>±ìï #˚<ë›+. 7. ¬s+&ÉT Á<ëeD≤\÷ ø£*dæb˛j˚T≥≥T¢ ≈£îô|ŒqT
ø£<|ä +ü &ç.
Á|üjÓ÷>∑XÊ\ ø£è‘·´+
ñ<˚ › X ¯ ´ +: s¡ k Õj· T q#· s ¡ ´ ˝À ÁøÏ j · ÷ »qø±\,
ÁøÏ j · ÷ »Hê´\ uÛ ≤ sê\˝À »]π > e÷s¡ T Œ\qT
ne>±Vü≤q #˚düTø√e&É+.
ø±e\dæq |ü]ø£sê\T: ˝…&éHÓ’ÁfÒ{Ÿ, bı{≤wæj·T+
njÓTT&Ó’&é, ùd«<äq»\+ ( ), ¬s+&ÉT
|ü≥+`2
`
J U I J W W E \ a G I E H

;ø£sT¡ ,¢ ø=\C≤&ç, XÊ+Ke≈£îô|Œ, ÁdæŒ+>¥Á‘êdüT, |üØø£å

Hê[ø£, kÕº+&é, s¡ã“s¡T _s¡&Ü, <ës¡+ yÓTT<ä\>∑Tq$. 8. n<˚ ÁdæŒ+>¥ Á‘êdüT‘√ eT∞fl ≈£îô|Œ uÛ≤sêìï
Á|üjÓ÷>∑|ü<ä∆‹ : ‘·÷#·+&ç.
1. 100$T.© ùd«<äq»\+˝À düTe÷s¡T 2Á>±eTT\
˝…&Hé Á’Ó fÒ{Ÿ ø£*|æ Á<ëeD+ ‘·j÷· s¡T #˚jT· +&ç.
2. 100$T.© ùd«<äq»\+˝À düTe÷s¡T 2Á>±eTT\
bı{≤wæjT· + njÓTT&Ó&’ é ø£*|æ y˚s=ø£ Á<ëeD+
‘·j÷· s¡T#˚jT· +&ç.
3. 250 $T.© XÊ+Ke≈£îô|Œ˝À 100 $T.©. ˝…&Hé Á’Ó fÒ{Ÿ
Á<ëeD≤ìï rdüTø√+&ç.
4. ∫qï |üØø£åHê[ø£˝À 4 $T.© bı{≤wæj·T+ |ü≥+`3
njÓTT&Ó&’ é Á<ëeD≤ìï rdüTø√+&ç. 9. MT |ü]o\q\qT qyÓ÷<äT#˚jT· +&ç.
Á<ëeD≤\ ø£\sTTø£eTT+<äT ≈£îô|Œ uÛ≤s¡+ R
Á<ëeD≤\ ø£\sTTø£≈î£ ‘·sê«‘· ≈£îô|Œ uÛ≤s¡+ R
Ç|ü&ÉT øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î düe÷<ÛëHê\T #Ó|üŒ&ÜìøÏ
Á|üj·T‹ï+#·+&ç.
XÊ+Ke≈£îô|Œ˝À @$T »]–+~?
|ü≥+`1 á Á|üj÷Ó >∑+˝À s¡kÕj·Tq #·s´¡ »]–+<äì MTs¡T
uÛ≤$düTHÔ êïsê? m+<äT≈£î?
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 Á<ëeD≤\T ø£\eø£eTTqT|ü⁄, ø£*dæq ‘·sê«‘·
≈£îô|ŒuÛ≤s¡+˝À @yÓTHÆ ê e÷s¡TŒ dü+uÛ$Ñ +∫+<ë?
á |ü]o\q\ <ë«sê MTπs+ ìsêú]kÕÔsT¡ ?
|òü*‘·+ :
á Á|üj÷Ó >∑+˝À ˇø£ s¡kÕj·Tq#·s´¡ »]–+<äì
‘Ó\TdüT+Ô ~. #·s´¡ ≈£î eTT+<äT, ‘·sê«‘· uÛ≤s¡+˝À
@ e÷s¡TŒ »s¡>˝∑ <Ò Tä ø±ã{Ϻ s¡kÕj·Tq#·s´¡ ˝À
Á<äe´sê• düèwº+æ #·ã&É&+É ø±˙, HêX¯qeTe&É+
Ä˝À∫+#·+&ç`#·]Ã+#·+&ç
yÓT^ïwæj·T+ r>∑qT eT+&ç+#·&Üìï >∑Ts¡TÔ≈£î
‘Ó#·TÃø√+&ç á #·s¡´˝À ≈£L&Ü Á<äe´sê•˝À
e÷s¡TŒ »s¡>∑˝Ò<äì MTs¡T uÛ≤$düTÔHêïsê? MT
ùdïVæ≤‘·T\‘√ #·]Ã+#·+&ç.
MT≈£î ‘Ó\TkÕ!
Á<äe´ ì‘·´‘·« ìj·Te÷ìï ˝…y√sTT»sY
Á|ü‹bÕ~+∫q|üŒ{Ïø° Bìì ˝≤+&Ü˝Ÿº ( ) b G L \ K W I

ø±˙ »s¡>˝∑ <Ò Hä ˚ $wüj÷· ìï ìsêú]+#·e#·TÃ. nH˚ XÊÁdüÔy˚‘·Ô n_Ûeè~∆ #Ó+~q |ü]ø£sê\‘√
Á|üjÓ÷>∑+ #˚dæ ãTTEe⁄ #˚kÕ&ÉT. Ä Á|üjÓ÷>∑+
Ä˝À∫+#·+&ç` #·]Ã+#·+&ç >∑÷]à MT ñbÕ<Ûë´j·TT&çì n&ç– ‘Ó\TdüTø√+&ç.
dæúsêqTbÕ‘·ìj·TeT+ :
XÊ+Ke≈£îô|Œ≈£î s¡ã“s¡T _s¡&ÜqT ‘=\–+∫
ô|’ Á|üj÷Ó >±ìï #˚dqæ |ü⁄&ÉT Ç<˚ |ò*ü ‘·+ edüT+Ô <ë? Á<äe´ì‘·´‘·« ìj·TeT+ Á|üø±s¡+ s¡kÕj·Tq
#·s¡´˝À Á<äe´sê•˝À e÷s¡TŒ ñ+&É<äT nì ‘Ó\TdüT
Á<äe´ ì‘·´‘·« ìj·TeT+ ≈£îHêï+. CÀôd|òt ÁbÂdtº X c K U E F 1798
S
N

H K
O

U I Y d

qT+&ç 1808 eT<Ûä´ø±\+˝À »]|æq Á|üjÓ÷>∑

ø£f…ºu§>∑TZqT eT+&çùdÔ <ëì uÛ≤s¡+ ‘·>∑TZ‘·T+<äì
#ê˝≤ ø±\+ uÛ≤$+#·&+É »]–+~. ø±ì ˝…y√sTT»sY
ø£f…ºu§>∑TZqT eT+&ç+∫q|ü&ÉT @s¡Œ&˚ |ü<ës¡ú+ @B
≈£L&É ãj·T{ÏøÏ b˛≈£î+&Ü |üP]Ô>± eT÷dæ ñqï
@sêŒ≥T‘√ Á|üjÓ÷>∑+ #˚dæq|ü⁄&ÉT yÓTT‘·Ô+ uÛ≤s¡+˝À
@ e÷s¡TŒ >∑eTì+#·˝Ò<äT.
á |ü]o\q\ Ä<Ûës¡+>± ˝…y√sTT»sY øÏ+~
Á<äe´ì‘·´‘·« ìj·Te÷ìï Á|ü‹bÕ~+#ês¡T.
ªˇø£ s¡kÕj·Tq #·s¡´˝À (Á<äe´sê•ì) düèwæº+#·˝Ò+,
|òü*‘ê\qT >∑T]+∫ Ç|ü⁄&ÉT #·]Ã+#·T≈£î+<ë+.
ÁbÂdtº ø±|üsøY ±s√“H˚{Ÿ (ø±|üs,Y ø±s¡“Hé, Äøχ»Hé\
düy˚Tàfi¯q+) jÓTTø£ÿ Á|üø£è‹˝À \_Û+#˚ düVü≤»
qeT÷HêqT, Á|üjÓ÷>∑XÊ\˝À ‘·j·÷s¡T#˚j·Tã&çq
ø£èÁ‹eT qeT÷Hê\qT ùdø£]+∫ yê{Ï nqT|òTü ≥ø£
eT÷\ø±\ jÓTTø£ÿ uÛ≤s¡XÊ‘ê\qT ø£qT>=Hêï&ÉT. Ä
XÊ‘ê\T øÏ+~ |ü{øºÏ ˝£ À Çe«ã&çHêsTT.
|ü{Ϻø£ - 1
uÛ≤s¡ XÊ‘ê\T
eT÷\ø£+
düVü≤» qeT÷Hê ø£èÁ‹eT qeT÷Hê

HêX¯q+ #˚j·T˝Ò+µ eTs√ $<Û+ä >± #ÓbÕŒ\+fÒ ø±|üsY

ªˇø£ s¡kÕj·Tq #·s¡´˝À @s¡Œ&çq ÁøÏj·÷»Hê´\ ø±s¡“Hé
Á<äe´sê• Ä #·s¡´˝À bÕ˝§Zqï ÁøÏj·÷ »qø±\ Äøχ»Hé
Á<äe´sê•øÏ düe÷q+µ. ô|’ |ü{øºÏ £ qT+&ç MTπs+ Á>∑V≤æ +#ês¡T?
ô|’ |ü{øºÏ ˝£ Àì s¬ +&ÉT qeT÷Hê\˝À ø±|üs,Y ø±s¡“Hé,
|üs¡e÷DTe⁄\T eT]j·TT nDTe⁄\T
 Äøχ»Hé\ jÓTTø£ÿ uÛ≤s¡ XÊ‘ê\˝À @yÓTHÆ ê e÷s¡TŒ
>∑eTì+#êsê?
n<˚ $<Û ä + >± ªÁbÂdt º µ $$<Û ä s ¡ ø ±˝… ’ q ˙{Ï
qeT÷Hê\qT ùdø£]+∫ |ü]o*+∫q|ü⁄Œ&ÉT nìï
qeT÷Hê\˝À ôV’≤Á&√»Hé, Äøχ»Hé\ uÛ≤s¡XÊ‘ê\T
düe÷q+>± ñ+{≤j·Tì ø£qT>=Hêï&ÉT. qeT÷Hê @
ÁbÕ+‘·+ qT+&ç ˝Ò<ë @ |ü<ä∆‹˝À ùdø£]+#·ã&ç+<√
nH˚ <ëìô|’ dü+|òüT≥q XÊ‘ê\T Ä<Ûës¡|ü&Éeì
Á>∑Væ≤+#ê&ÉT.
dü + ã+~Û + ∫ ø=ìï ìj· T e÷\qT XÊÁdü Ô y ˚ ‘ · Ô \ T
‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T. Ä ìj·Te÷\T m+<äT≈£î dü¬s’q$?
eT÷\ø±\T m+<äT≈£î ˇø£ dæús¡ nqTbÕ‘·+˝ÀH˚
dü+jÓ÷>∑+ #Ó+<äT‘·THêïsTT? $$<Û£ nqTbÕ‘ê\˝À
m+<äT≈£î dü+jÓ÷>∑+ #Ó+<ä&É+ ˝Ò<äT?
#ê˝≤ eT+~ XÊÁdüÔy˚‘·Ô\T Ç˝≤+{Ï Á|üX¯ï\≈£î
dü ¬ s ’ q $es¡ D Çe«&ÜìøÏ Á|ü j · T ‹ï+#ês¡ T .
Ç+>∑¢+&ÉT˝À bÕsƒ¡XÊ\ ñbÕ<Ûë´j·TT&Ó’q C≤Hé &Ü\ºHé
X
`
G W |ü<ës¡ú dü«uÛ≤e+ >∑T]+∫ ˇø£ ÁbÕ<∏ä$Tø£
I K L Y

á Á|üjÓ÷>±\ Ä<Ûës¡+>± ÁbÂdtº dæúsêqTbÕ‘· dæ<ë∆+‘êìï Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT. n‘·ì Á|ü‹bÕ<äq\≈£î

>∑\ ø±s¡D≤\T :
ìj·Te÷ìï Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT. ªªˇø£ ì]›wüº s¡kÕj·Tq
dü+jÓ÷>∑ |ü<ës¡ú+ m\¢|ü⁄Œ&ÉT dæús¡ uÛ≤s¡ ìwüŒ‹Ô˝À 1. Á<äe´sê• ì‘·´‘·«+ X [ G U U Q K L U E H e G I J K L Y

ø£\dæq ˇπø eT÷\ø±\qT ø£*Z ñ+≥T+~µµ. nq>± »s¡>±\+fÒ ‘·|Œü ìdü]>± eT÷\ø±\ìï ∫qï ∫qï
|ü<ës¡ú+ mø£ÿ&É qT+&ç ùdø£]+#ê+, @$<Ûä+>± ø£D≤\‘√ ì]à‘·yTÓ Æ ñ+&Ü*. Ä ∫qï ø£D≤\≈£î
‘·j·÷s¡T #˚kÕ+ nH˚ yê{Ï‘√ dü+ã+<Ûä+ ˝Ò≈£î+&Ü n‘·&ÉT ª|üs¡e÷DTe⁄\Tµ ( nì ù|s¡T f I K ^ U

ˇø£ dü+jÓ÷>∑|ü<ës¡ú+˝Àì eT÷˝ø±\ uÛ≤s¡ ìwüŒ‹Ô ô|{≤º&TÉ .

m\¢|ü&É÷ dæús¡+>± ñ+≥T+~. 2. dæúsêqTbÕ‘· ìj·TeT+ bÕ{Ï+#ê\+fÒ ˇø£
|ü<ës¡ú+˝À nìï ø£D≤\T ˇπø˝≤ ñ+&Ü*.
Ä˝À∫+#·+&ç`#·]Ã+#·+&ç Á<äe´ì‘·´‘·«ìj·TeT+, dæúsêqTbÕ‘·ìj·TeT+
Ä<Ûës¡+>± &Ü\ºHé q÷‘·q s¡kÕj·Tq‘·‘ê«ìï ª f

100Á>±. bÕ<äsd¡ |ü ⁄ü Ĭø‡’ &é $jÓ÷>∑+ #Ó+~ L E a µ U _ U I E ^ K P Q S E ^ J Q G W

N

S J W K U K F S _

92.6 Á>±. bÕ<äsd¡ +ü , 7.4 Á>±. Äøχ»Hé\qT Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT.

@s¡Œs¡TdüT+Ô ~. ˇø£yfi˚ ¯ 10 Á>±. Äøχ»Hé 125Á>±. &Ü\ºHé |üs¡e÷DT
bÕ<äs¡dü+‘√ |üP]Ô>± #·s¡´H=+~ bÕ<äs¡dü|ü⁄
Ĭø‡’ &éqT @s¡Œ]∫+~ nqTø=+fÒ, á Á<äe´sê•
dæ<ë∆+‘·+
$\Te\T dæ ú s êqTbÕ‘· ìj· T e÷ìøÏ á dæ < ë∆ + ‘· + ˝Àì eTTK´
nqT>∑TD+>± ñ+{≤j·÷? Á|ü‹bÕ<äq\T :
MTs¡T XÊ«dæ+#˚≥|ü⁄Œ&ÉT ãj·T≥≈£î $&ç∫q 1. |ü<ës¡+ú ª|üse¡ ÷DTe⁄\Tµ
ø±s¡“Hé&Ä’Ó ø¬ ‡’ &é≈î£ , MT ùdïVæ≤‘·T\T ãj·T≥≈£î nH˚ $uÛõÑ +#·˝ìÒ ø£D≤\#˚ |ü≥+`4: C≤Hé &Ü\ºHé
$&ç∫q ø±s¡“Hé&Ä’Ó ø¬ ‡’ &é≈î£ eT<Û´ä @yÓTHÆ ê ‘˚&Ü ì]à‘·yTÓ Æ ñ+≥T+~.
ñ+≥T+<ë? ùdïVæ≤‘·T\‘√ #·]Ã+#·+&ç. $$<Ûä 2. ˇø£ s¡ k Õj· T q #· s ¡ ´ ˝À |ü s ¡ e ÷DTe⁄\qT
|ü<‘∆ä T· \ <ë«sê ‘·j÷· s¬ q’ ø±s¡“Hé&j É ÷· ø¬ ‡’ &é\ düèwæº+#·˝Ò+, HêX¯q+ #˚j·T˝Ò+. s¡kÕj·Tq
dü+|òTü ≥q+ dæsú +¡ >± ñ+≥T+<ë? #·s¡´\˝À |üs¡e÷DTe⁄\ |ü⁄qs¡«´ed”úø£s¡D+
»s¡T>∑T‘·T+~.
X V E K H g G L J U G I J K L Y

á ìj·Te÷\T m+<äT≈£î $X¯«dü˙j·TyÓTÆq$? 3. ˇπø eT÷\ø£ |üse¡ ÷DTe⁄\ Á<äe´sê•, s¡kÕj·Tq

19e X¯‘êã›+ ‘=* s√E˝À¢ s¡kÕj·Tq #·s´¡ \≈£î <Ûsä êà\T ˇπø˝≤ ñ+{≤sTT. ø±ì y˚sπ «s¡T eT÷\ø£
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 |üse¡ ÷DTe⁄\ Á<äe´sêX¯ó\T, s¡kÕj·Tq <Ûsä êà\T |üs¡e÷DTe⁄\T eT]j·TT nDTe⁄\T
y˚sπ «s¡T>± ñ+{≤sTT.
Á|ür |ü<ësêúìøÏ |üs¡e÷DTe⁄˝Ò |ü⁄Hê~ nì
4. $_Ûqï eT÷\ø£ |üse¡ ÷DTe⁄\T ˇø£ düsfi¡ |¯ Pü sêí+ø£
ìwüŒ‹Ô˝À dü+jÓ÷>∑+ #Ó+~ dü+jÓ÷>∑|<ü ësêú\qT X h
O

J W ‘·s¡#·T>± eTq+ $+≥T+{≤+.

\ J L g h W K Q i U Y

@s¡Œs¡TkÕÔsTT. nq>± s¡kÕj·Tq e÷s¡TŒ nH˚~ n+fÒ |ü<ës¡+ú nH˚~ |üse¡ ÷DTe⁄\qã&˚ n‹ dü÷ø£àå
|üse¡ ÷DTe⁄\T uÛ≤>±\T>± ø±≈£î+&Ü yÓTT‘·+Ô >± ø£D≤\‘√ ì]à‘·yÓTÆ+<äì ns¡ú+.
ø£\e&É+ ˝Ò<ë $&çb˛e&É+ e\q »s¡T>∑T‘·T+~. á |ü s ¡ e ÷DTe⁄\T #ê˝≤ dü ÷ ø£ å à yÓ T Æ q $.
5. _Ûqï ìwüŒ‘·TÔ˝À¢ dü+jÓ÷>∑+ #Ó+<˚ eT÷\ø£ n~Ûø£kÕeTs¡ú´eTTqï dü÷ø£åà<ä]Ùì‘√ ≈£L&Ü M{Ïì
|üse¡ ÷DTe⁄\T $_Ûqï dü+jÓ÷>∑ |ü<ësêú\qT eTq+ #·÷&É˝+Ò . m+‘· ‘·≈î£ ÿe |ü]e÷D+˝À |ü<ës¡+ú
@s¡ Œ s¡ T kÕÔ s TT. ñ<ëVü ≤ s¡ D ≈£ î ø±s¡ “ Hé rdüT≈£îHêï n~ #ê˝≤ ô|<ä› dü+K´˝À |üse¡ ÷DTe⁄\qT
Äøχ»Hé‘√1:1 eT]j·TT 1:2 ìwüŒ‘·TÔ\˝À ø£*Z ñ+≥T+~.
dü+jÓ÷>∑+ #Ó+~ es¡Tdü>± ø±s¡“Héy÷Ó Hê¬ø‡Ì &é,
ø±s¡“Hé &Ó’ Ĭø‡’ &é\qT @s¡Œs¡TdüT+Ô ~. MT≈£î ‘Ó\TkÕ ?!
Ä˝À∫+#·+&ç`#·]Ã+#·+&ç ÄVü‰s¡ |ü<ësêú\ bÕ´øÏ+>¥≈î£ yê&˚ n\÷´$Tìj·T+
ù||üsY #·÷&É&ÜìøÏ #ê˝≤ |ü\T#·>± ñqï|üŒ{Ïø°,
&Ü\ºHé dæ<ë∆+‘·+˝Àì @ Á|ü‹bÕ<äq Á<äe´ Bì˝À y˚\ dü+K´˝À |üs¡e÷DTe⁄\T+{≤sTT.
ì‘·´‘·«ìj·TeT+ jÓTTø£ÿ |ò*ü ‘·+?
&Ü\ºHé dæ<ë∆+‘·+˝Àì @ Á|ü‹bÕ<äq dæsú êqTbÕ‘· eT÷\ø±\T ≈£ L &Ü |ü s ¡ e ÷DTe⁄\‘√H˚ ì]à‘·
ìj·Te÷ìï $e]düT+Ô ~? eTe⁄‘êj·÷?
$$<Ûä |ü<ësêú\˝À ø£D≤\T ¬s+&ÉT s¡ø±\T>±
MT≈£î ‘Ó\TkÕ?! (|ü s ¡ e ÷DTe⁄\T, nDTe⁄\T) ñ+{≤sTT.
2600 @fi¯fl≈£î |üPs¡«y˚T ªø£D≤<äT&ÉTµ nH˚ ø£D≤\ìï+{Ï˝À |üs¡e÷DTe⁄\T #ê˝≤ ÁbÕ<∏ä$Tø£
uÛ≤s¡rj·T ãTTwæ #Ó|æŒq ªyÓ’X‚wæø£ dü÷Á‘·µ˝À yÓTÆq$. Ç$ Á|üø£è‹˝À kÕ<Ûës¡D+>± ˇ+≥]>±
|üs¡e÷DTe⁄\≈£î #Ó+~q n+XÊ\T düŒwüº+>± ñ+{≤sTT. ø±ì ø=ìïkÕs¡T¢ ¬s+&ÉT ˝Ò<ë n+‘·ø£+fÒ
ø£ì|ækÕÔsTT. ø£D≤<äT&ç ndü\Tù|s¡T ø£X´¯ |ü⁄&ÉT. ‘·q
m≈£îÿe |üs¡e÷DTe⁄\T dü+jÓ÷>∑+#Ó+~ ô|<ä›
ø£ D dæ < ë∆ + ‘· + ‘√ Ç‘· & É T ø£ D ≤<ä T &É T >±
ÁbÕ#· T s¡ ´ +˝ÀøÏ e#êÃ&É T . |ü < ës¡ ú + jÓ T Tø£ ÿ ø£D≤\qT @s¡Œs¡TdüTÔ+{≤sTT. á ô|<ä› ø£D≤\H˚
nìïs¡÷bÕ\T ªnDTe⁄µ\H˚ ∫qï ø£D≤\‘√ ì]à‘·yTÓ Æ nDTe⁄\T n+{≤+.
ñHêïsTT. á nDTe⁄˝Ò eTs¡˝≤ |üs¡e÷DTe⁄\H˚ ˇπ ø s¡ ø £ y Ó T Æ q |ü s ¡ e ÷DTe⁄\T ø£ * – ñqï
dü÷ø£åà ø£D≤\#˚ ì]à‘·yÓTÆ ñHêïj·Tì Ç‘·&ÉT |ü < ësêú ì ï eT÷\ø£ + n+{≤+. X j W E ^ E L I Y

Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT. eT÷\ø±\˝À |üs¡e÷DTe⁄\T ˝Ò<ë nDTe⁄\T nH˚

|üs¡e÷DTe⁄ nH˚ |ü<ä+ Á^≈£î X G I K ^ Y

dü÷ø£åà ø£D≤\T ñ+{≤sTT.

|ü<äyÓTÆq k G l qT+&ç |ü⁄{Ϻ+~. Bì ns¡ú+ `
I K ^ J K k

|üs¡e÷DTe⁄\H˚ eT÷\ø£D≤\T>± ø£*– ñqï

ª$uÛõÑ +#·M\T˝Òì~µ
eT÷\ø±\T nH˚ø£+ ñHêïsTT. ÇqTeTT, sê–, õ+ø˘,
X J L \ J e J U J h W E Y m

|üs¡e÷DTe⁄\T eT]j·TT nDTe⁄\T

n\÷´$Tìj·T+, yÓ+&ç ã+>±s¡+ X D J W e E H Y X n K W \ Y

MT≈£î ‘Ó\TkÕ ?
yÓTT<ä\>∑T eT÷\ø±\˝À |üs¡e÷DTe⁄˝Ò eT÷\
ôV’≤Á&√»Hé, Äøχ»Hé\≈£î Ä ù|s¡T¢ @˝≤
ø£D≤\T>± ñ+{≤sTT.
e#êÃsTT.?
Äøχ»Hé eT]j·TT HÓ’Á{À»Hé\˝À ¬s+&ÉT ˇπø eT÷\ø±\≈£ î yê{Ï <Û ä s êà˝qqTdü ] +∫
s¡ ø £ y Ó T Æ q |ü s ¡ e ÷DTe⁄\#˚ @s¡ Œ &ç q ø£ D ≤\T ø=ìïkÕs¡T¢ ù|s¡T¢ ô|≥º&É+ »]–+~. ñ<ëVü≤s¡D≈£î
eT÷\ø£D≤\T>± ñ+{≤sTT. Ç˝≤+{Ï eT÷\ø±\˝À ˝≤{ÏHé uÛ≤wü˝À ªôV’≤Á&√µ nq>± ª˙s¡Tµ
X o _ \ H K Y

ñ+&˚ n‹ dü÷ø£åà ø£D≤\H˚ nDTe⁄\T n+{≤+. nì ns¡ú+. ø£qTø£ Äøχ»Hé‘√ #·s¡´bı+~ ˙{Ïì
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ˇø£ Äøχ»Hé nDTe⁄˝À s¬ +&ÉT Äøχ»Hé @s¡Œ]#˚ dü«uÛ≤e+ ñqï eT÷\ø±ìøÏ ôV’≤Á&√»Hé
nì ù|s¡T ô|{≤ºs¡T. n˝≤π> ˇø£|ü&ÉT Á|ü»\T
|üs¡e÷DTe⁄\T+{≤sTT. Äøχ»Hé‘√ #·s¡´bı+<˚ nìï |ü<ësêú\T ÄeT¢
ˇπøs¡øy£ TÓ qÆ eT÷\ø£|sü e¡ ÷DTe⁄\T>±˙, y˚sπ «s¡T \ø£åD≤ìï ø£*Z ñ+{≤j·Tì qy˚Tàyês¡T. ˝≤{ÏHé
uÛ≤wü˝À ªÄø°‡µ n+fÒ ªÄeT¢+µ nì
eT÷\ø£ |üs¡e÷DTe⁄\T >±˙ dü+jÓ÷>∑+#Ó+~
p q r s t X f Q J \ Y

ns¡ú+. ø±ã{Ϻ Äe÷¢ìï @s¡Œ]#˚ >∑TD+ ñqï á

nDTe⁄\T @s¡ Œ &É ‘ êsTT. y˚ π s «s¡ T eT÷\ø£ yêj·TTe⁄≈£î Äøχ»Hé nì ù|s¡T ô|{≤ºsT¡ . Ä ‘·sê«‘·
|üs¡e÷DTe⁄\ ø£\sTTø£ e\q @s¡Œ&˚ nDTe⁄>∑\ ø±\+˝À ÄeT¢ \ø£åD≤ìøÏ, Äøχ»Hé≈£î m≥Te+{Ï
|ü<ësêú\qT dü+jÓ÷>∑ |ü<ësêú\T ˝Ò<ë düy˚Tàfi¯Hê\T dü+ã+<Û+ä ˝Ò<ìä ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T. nsTT‘˚ n|üŒ{Ïøπ
X ] K ^ F n+{≤+. nq>± nDTe⁄\H˚ $
K
O

L \ U Y
á eT÷\ø±ìøÏ Ä ù|s¡T u≤>± ÁbÕ#·Ts¡´+˝ÀøÏ
sêe&É+‘√ Ä ù|s¡TqT e÷s¡TŒ #˚j·T˝Ò<äT.
eT÷\ø±\˝À>±˙, dü+jÓ÷>∑ |ü<ësêú\˝À >±˙
eT÷\ø±\≈£î ù|s¡T¢ ô|≥º&+É ˝À n$ \_Û+#˚
ñ+{≤sTT. dü«‘·+Á‘·+>± ñ+&É>*∑ Z n~ @ |ü<ësêúìøÏ Á|ü<˚XÊìï ≈£L&Ü |ü]>∑D˝ÀøÏ rdüT≈£îHêïs¡T.
#Ó+<äT‘·T+<√ Ä |ü<ës¡ú <Ûäsêà\ìï+{Ï˙ Á|ü<ä]Ù+#˚ ñ<ëVü ≤ s¡ D ≈£ î dü ÷ s¡ T ´ì˝À ø£ q T>=qã&ç q
n‹ dü÷ø£åàyÓTÆq ø£D≤H˚ï ªªnDTe⁄µµ X [ K W E Q
O

W E Y

yêj·TTe⁄≈£î V”≤*j·T+ nì ù|s¡T

X o E W J
O

^ Y

n+{≤+. ô|{≤ºs¡T. Á^≈£î uÛ≤wü˝À ªV”≤*jÓ÷µ nq>± X o E W J K Y

ªdü ÷ s¡ T ´&É T µ nì ns¡ ú + . bı˝Àìj· T +,

eT÷\ø±\≈£î ù|¬s¢+<äT≈£î ô|&É‘ê+? ø±*bò˛]ïj·T+\≈£î Ä ù|s¡T¢ m˝≤ e#êÃjÓ÷ MTs¡T
Ç+^¢wüß˝À ªã+>±s¡+µqT @ ù|s¡T‘√ |æ\TkÕÔs√ }Væ≤+#·>∑\sê? XÊÁdüÔy˚‘·Ô\ >ös¡yês¡ú+ ø=ìï
eT÷\ø±\qT yê] ù|s¡ ¢ ‘ √ |æ * #ês¡ T .
‘Ó\TkÕ? Ç‘·s¡ uÛ≤wü\˝À ã+>±sêìï n<˚ ù|s¡T‘√ ñ<ëVü≤s¡D≈£î ◊Héd”ºìj·T+, s¡÷<∏äsYbò˛]¶j·T+,
|æ\TkÕÔsê? Á|ü|ü+#·+˝À #ê˝≤ uÛ≤wü\T yê&ÉTø£˝À yÓT+&É©$j·T+, ô|ò]àj·T+ yÓTT<ä\>∑Tq$.
ñHêïsTT. ˇø£ eT÷\ø±ìï s¡ø£s¡ø±\ uÛ≤wü\˝À eT÷\ø±\ dü+πø‘ê\T u v w x y z { | z } ~ {  x  €  | ‚

s¡ø£s¡ø±\ ù|s¡¢‘√ |æ*ùdÔ düeTdü´>± e÷s¡T‘·T+~. s¡kÕj·Tq XÊÁdüÔ+˝À s¡ø£s¡ø±\ s¡kÕj·Tq

ø±ã{Ϻ á düeTdü´qT n~Û>$∑ T+#·&ÜìøÏ nìï <˚XÊ\, #·s¡´\T+{≤j·Tì MT≈£î ‘Ó\TdüT. Á|ü‹kÕØ s¡kÕj·Tq
ÁbÕ+‘ê\, uÛ≤wü\ yê]øÏ kÂ\uÛ´Ñ +>± ñ+&É≥+ ø√dü+ #·s¡´˝À bÕ˝§ZH˚ eT÷\ø±\, düy˚Tàfi¯Hê\ |üP]Ô ù|s¡T¢
eT÷\ø±\≈£î ù|s¡¢qT ìs¡ísTT+#ês¡T. sêj·T&É+ e\q düeTj·T+ eè<Ûë ø±e&Éy˚Tø±ø£
Çã“+~ø£ s ¡ + >± ñ+≥T+~. á dü e Tdü ´ qT
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
n~Û>∑$T+#·T≥≈£î eT÷\ø±\qT ∫qï >∑Ts¡TÔ\‘√ kÕ<Ûäs¡D+>± u…Ø®*j·Tdt dü÷∫+∫q $<Ûä+>±
dü÷∫+#·&É+ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. á ∫qï >∑Ts¡TÔ\H˚ Ä eT÷\ø£+ ù|s¡T jÓTTø£ÿ Ç+^¢wüß |ü<ä+˝Àì yÓTT<ä{Ï
eT÷\ø±\ dü+πø‘ê\T X D n+{≤+.
_ ^ h K W U Y

nø£åsêìï ô|<ä› nø£ås¡+ ( )>± sêùdÔ <ëìH˚

O

F F E H Q G U E

MT≈£î ‘Ó\TkÕ ?! Ä eT÷\ø±ìøÏ dü+øπ ‘·+>± ( ) >± dü÷∫kÕÔsT¡ . D _ ^ h G W

C≤Hé u … Ø® * j· T dt ( c K S L
ø±*¸jT· +, ø√¢]Hé, Áø√$Tj·T+\ dü+øπ ‘ê\qT m˝≤
…) eT÷\ø£ +
E H ˆ E W J
O

sêkÕÔ+? Ç|üŒ{Ïπø ø±s¡“Hé≈£î >∑Ts¡TÔ>± nø£åsêìï ]

jÓTTø£ÿ ù|s¡TqT dü÷∫+#˚ yê&Ü+ ø£<ë! |ü{Ϻø£ 2˝À ø±s¡“Hé qT+&ç u…Ø*j·TyéT
Ç+^¢wßü |ü<+ä ˝Àì yÓTT<ä{Ï es¡≈£î e#˚à eT÷\ø±\qT ˇø£ÿkÕ] >∑eTì+#·+&ç
ô|<ä› nø£ås¡+
MT ñbÕ<Ûë´j·TT\T ùdïVæ≤‘·T\‘√ á eT÷\ø±\≈£î
X ‰ F F E H Q G U E Y

qT eT÷\ø£ dü+πø‘·+>±
yê&Ü\ì dü÷∫+#ê&ÉT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î Äøχ»Hé dü+πø‘ê\T @ $<Ûä+>± πø{≤sTT+#ês√ #·]Ã+#·+&ç.
≈£î ª µ ôV≤’ Á&√»Hé≈î£ ª µ qT dü+øπ ‘·+>± yê&Ée#·TÃ.
ƒ o

øÏ+~ n+XÊ\qT >∑eTì+#·+&ç.

Ç|üŒ{ÏøÏ 115≈£î ô|’>± eT÷\ø±\T ø£qT>=q á eT÷\ø£ dü+øπ ‘ê\˝À 1 ˝Ò<ë 2 Ç+^¢wßü
ã&ܶsTT ø£<ë eT] M≥ìï{ÏøÏ dü+πø‘êìï @ $<Ûä+>± nø£så ê\T ñ+{≤sTT
ìs¡ í s TTkÕÔ + ? u… Ø ® * j· T dt dü ÷ ∫+∫q |ü < ä ∆ ‹ ì
ñ|üjÓ÷–ùdÔ ø=ìï dü+πø‘ê\T |ü⁄qsêeè‘·+ nj˚T´ dü+øπ ‘·+˝Àì yÓTT<ä{Ï nø£så +¡ m\¢|ü &ÉT ô|<ä›
Á|üe÷<ä+ ñ+~ø£<ë? nø£ås¡+>±qT X
O

F F ¬s+&Ée nø£ås¡+
E H Q G U E Y d

á |ü{Ϻø£qT |ü]o*+#·+&ç m\¢|ü&ÉT ∫qï nø£ås¡+>±qT X W K a E H Q G U E Y

|ü{Ϻø£ - 2 ñ+≥T+~.
ø=ìï eT÷\ø±\T yê{Ï dü+πø‘ê\T
eT÷\ø£+ ù|s¡T dü+πø‘·+ ø£è‘·´+ - 1
ôV’≤Á&√»Hé o
øÏ+~ |ü{Ϻø£˝À ø=ìï eT÷\ø±\≈£î >∑Ts¡TÔ\T
Äøχ»Hé ƒ
ñHêïsTT. yê{Ï ì dü ] #˚ d æ sêdæ ø±s¡ D ≤\qT
HÓ’Á{À»Hé „

$e]+#·+&ç.
dü\Œ¤sY D

|ü{Ϻø£ ` 3
ø±s¡“Hé ]

ø±*¸jT· + ] G
eT÷\ø£+ >∑Ts¡TÔ
ø√¢]Hé ] W

n\÷´$Tìj·T+ G W

Áø√$Tj·T+ ] H

uÀsêHé …
ø±s¡“Hé Q

uÒ]j·T+ … G

Áø√$Tj·T+ ] S H

ÁuÀ$THé … H

u…Ø*j·T+ … E
ø√¢]Hé ] b

n\÷´$Tìj·T+ f W

u…]*j·T+ … E

ÇqTeTT( †

H K L Y Z E

ã+>±s¡+ f
O

k˛&çjT· + „ G

bı{≤wæjT· + ‡

|üs¡e÷DTe⁄\T eT]j·TT nDTe⁄\T

 ø=ìï nkÕ<Ûës¡D >∑Ts¡TÔ\T
eT÷\ø±\≈£î dü+πø‘ê\qT πø{≤sTT+#·&É+˝À düeTdü´\T Ç+‘·{Ï‘√ düeTdæ b˛˝Ò<äT ø=ìï eT÷\ø±\≈£î
ù|s¡q¢ T ã{Ϻ dü+øπ ‘ê\T eùdÔ eT]ø=ìï+{ÏøÏ n˝≤ sêø£b˛e&Üìï |ü{øºÏ `£ 4˝À MTs¡T >∑eTì+#·e#·TÃ. ø=ìïeT÷\ø±\
dü+πø‘ê\qT yê{Ï ˝≤{ÏHé ù|s¡¢ Ä<Ûës¡+>± ˝Ò<ë Ç‘·s¡ |ü⁄sê‘·q uÛ≤wü\ Ä<Ûës¡+>± πø{≤sTT+#·&É+ »]–+~.
á |ü<䛋˝À dü+πø‘ê\T ìs¡ísTT+∫ ñqï eT÷\ø±\qT |ü{Ϻø£ 2˝À MTs¡T >∑Ts¡TÔ |ü≥º>∑\sê?
ø£è‘·´+`2
Ç∫Ãq eT÷\ø±\≈£î dü+πø‘ê\qT sêj·T+&ç
MT bÕsƒ¡XÊ\ Á|üjÓ÷>∑XÊ\˝À ñ+&˚ eT÷\ø±\ Äes¡Ôq |ü{Ϻø£qT #·÷dæ øÏ+<ä Ç∫Ãq eT÷\ø±\≈£î
dü+πø‘ê\qT sêj·T+&ç.
|ü{Ϻø£ 4
eT÷\ø£+ k˛&çj·T+ yÓ+&ç ≥+>¥düºHé bı{≤wæjT· + ø±|üsY ã+>±s¡+ ÇqTeTT ˝…&é bÕ<äs¡dü+
˝≤{ÏHéù|s¡T H˚Á{Ïj·T+ n¬s®+≥yéT y√˝ŸÁ|òü+ ø±*j·T+ ≈£L´Á|üyéT Äs¡+ ô|òÁs¡yéT |ü¢+ãyéT ôV’≤Á&Ü]®j·T+
>∑Ts¡TÔ

ˇø£{øÏ q£ ï m≈£îÿe |üse¡ ÷DTe⁄\T >∑\ eT÷\ø±\T <ë«sê @s¡Œ&ç+<√ ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. MTs¡T zCÀHé
#ê˝≤ eT÷\ø±\T ˇø£ { Ï ø £ q ï m≈£ î ÿe yêj·TTe⁄ >∑T]+∫ $H˚ ñ+{≤s¡T. yê‘êes¡D+
|üs¡e÷DTe⁄\T >∑\ ø£D≤\qT eT÷\ ø£D≤\T>± ø£*Z jÓTTø£ÿ ô|’ bıs¡\˝À á yêj·TTe⁄ n~Ûø£ yÓTT‘·Ô+˝À
ñHêïj·Tì eTq+ ‘Ó\TdüTø=ì ñHêï+. nq>± á ñ+≥T+~. á yêj·TTe⁄ dü÷s¡T´ì qT+&ç e#˚à Vü‰ì
eT÷\ø±\T ¬s+&ÉT |üs¡e÷DTe⁄\T dü+jÓ÷>∑+ ø£s¡yÓTÆq n‹˙\˝ÀVæ≤‘· øÏs¡D≤\T uÛÑ÷$Tô|’øÏ
#Ó+<ä&É+ <ë«sê @s¡Œ&çq nDTe⁄\qT X [ K W E Q
O

W E K P

sê≈£î+&Ü s¡øDå£ ø£e#·+>± |üì#˚dTü +Ô ~. Á|ü‹ zCÀqT

j W E ø£*Zñ+{≤sTT. Ç˝≤+{Ï eT÷\ø±\≈£î
^ E L I Y

nDTe⁄ 3 Äøχ»Hé |üs¡e÷DTe⁄\ dü+jÓ÷>∑+ e\¢

ñ<ëVü≤s¡D>± Äøχ»Hé, ôV’≤Á&√»Hé, HÓ’Á{À»Hé @s¡Œ&ÉT‘·T+~. Ç|ü&ÉT zCÀqT jÓTTø£ÿ kÕ+πø‹ø±ìï
yÓTT<ä\>∑T yê{Ïì #Ó|üŒe#·TÃ. sêj·T>∑\sê?
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ˇø£ Äøχ»Hé nDTe⁄ ¬s+&ÉT
|üs¡e÷DTø£‘·
Äøχ»Hé |üs¡e÷DTe⁄\qT ø£*Z ñ+≥T+~. Bìì
u Œ  z x  Ž   w ‚

‘Ó\|ü&ÜìøÏ eTq≈£î ˇø£ kÕ+πø‹ø£+ nedüs¡+. ÄsêZHé ( ), V”≤*j·T+ ( ) e+{Ï mH√ï

f H o E

Äøχ»Hé kÕ+πø‹ø£+ Äøχ»Hé bòÕs¡Tà˝≤qT ƒ Š

eT÷\ø£ nDTe⁄\T ˇπøˇø£ eT÷\ø£ |üs¡e÷DTe⁄‘√
‹

>± m+<äT≈£î sêj·T≈£L&É<äT? nH˚ nqTe÷q+

ƒ
@s¡Œ&ç ñHêïsTT. #ê˝≤ n˝ÀVü‰\ $wüj·T+˝À á
eTq≈£î ø£\T>∑T‘·T+~. kÕ+πø‹ø£+ á $<Ûä+>± sêùdÔ $<Ûä+>± ñ+&É<äT. n˝ÀVü‰\ eT÷\ø£ nDTe⁄˝À¢
dü+jÓ÷>∑+ #Ó+<äì ¬s+&ÉT y˚s¡Ty˚s¡T Äøχ»Hé ¬s+&ÉT ˝Ò<ë n+‘·ø£+fÒ m≈£îÿe ˇπø s¡ø£|ü⁄ eT÷\ø£
|üs¡e÷DTe⁄\T nH˚ ns¡ú+ edüTÔ+~. n+<äTπø |üs¡e÷DTe⁄\T ñ+&Ée#·TÃ.
yÓTT<ä≥>± eTq+ Äøχ»Hé dü+πø‘êìï sêdæ <ëìøÏ ˇø£ eT÷\ø£ nDTe⁄ @s¡Œ&Ü\+fÒ mìï eT÷\ø£
bÕ<ë+ø£+>± ) 2qT sêkÕÔ+. á bÕ<ë+ø£+
X U
O

h U Q H J F I
|üs¡e÷DTe⁄\T dü+jÓ÷>∑+ #Ó+~ ñ+{≤jÓ÷ Ä
Ä nDTe⁄ mìï |üse¡ ÷DTe⁄\T dü+jÓ÷>∑+ #Ó+<ä&+É dü+K´qT |üs¡e÷DTø£‘· n+{≤+.

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

 ñ<ëVü≤s¡D≈£î V”≤*j·T+, ÄsêZHé nDTe⁄\T |ü s ¡ e ÷DTe⁄\qT ø£ * Z ñ+≥T+~. ø£ q Tø£ Bì
ˇπøˇø£ |üs¡e÷DTe⁄qT ø£*Z ñ+{≤sTT. ø£qTø£ M{Ïì |üs¡e÷DTø£‘· ¬s+&ÉT n+<äTπø Bìì ~«|üs¡e÷DTø£
@ø£ |üse¡ ÷DTø£ nDTe⁄\T ( [ K L K G I )
K ^ J Q [ K W E Q
O

W E
nDTe⁄ X
`
J G I K n+{≤+.
^ J Q [ K W E Q
O

W E Y

n+{≤s. |ü{Ϻø£`5qT >∑eTì+∫ $$<Ûä eT÷\ø£

ôV’ ≤ Á&√»Hé nDTe⁄ ¬ s +&É T ôV’ ≤ Á&√»Hé nDTe⁄\ kÕ+πø‹ø±\qT sêj·T+&ç.
|ü{Ϻø£ - 5

eT÷\ø£eTTù|s¡T eT÷\ø£ nDTkÕ+πø‹ø£+ |üs¡e÷DTø£‘·

ÄsêZHé f H @ø£|üs¡e÷DTø£
V”≤*j·T+ @ø£|üs¡e÷DTø£
k˛&çj·T+ „ G @ø£|üs¡e÷DTø£
◊s¡Hé @ø£|üs¡e÷DTø£
n\÷´$Tìj·T+ @ø£|üs¡e÷DTø£
ø±|üsY @ø£|üs¡e÷DTø£
ôV’≤Á&√»Hé o Š ~«|üs¡e÷DTø£
Äøχ»Hé ~«|üs¡e÷DTø£
HÓ’Á{À»Hé ~«|üs¡e÷DTø£
ø√¢]Hé ~«|üs¡e÷DTø£
zCÀHé ƒ ‘ Á‹|üs¡e÷DTø£
bÕdüŒ¤s¡dt #·‘·T'|üs¡e÷DTø£
dü\Œ¤sY D ’ nwüº|üs¡e÷DTø£

ø=ìï eT÷\ø±\T m+<äT≈£î @ø£|üs¡e÷DTø£ dü+jÓ÷»ø£‘· n+fÒ @$T{Ï? <ëì >∑T]+∫

nDTe⁄\T>± ñ+{≤sTT ? Ç|ü&ÉT #·]Ã<ë›+.
ø=ìï eT÷\ø±\T m+<äT≈£î ~«|üse¡ ÷DTø£ ˝Ò<ë dü+jÓ÷»ø£‘· u   {  € Ž w ‚

Á‹|üse¡ ÷DTø£ nDTe⁄\T>± ñ+{≤sTT?

Ç|üŒ{Ï es¡≈£î 115≈£î ô|’>± eT÷\ø±\T
|üse¡ ÷DTø£‘˝· À eT÷\ø±ìøÏ eT÷\ø±ìøÏ eT<Û´ä eTq≈£î ‘Ó\TdüT. á eT÷\ø±\T ˇø£<ëì‘√ ˇø£{Ï
á uÛ<Ò +ä ñ+&É{≤ìøÏ ø±s¡Dy˚T$T? #·s¡´H=+~ dü+jÓ÷>∑ |ü<ësêú\qT @s¡ŒdüTÔHêïsTT.
á $wüj·÷\qT ns¡ú+ #˚düTø√yê\+fÒ eTq+
dü+jÓ÷»ø£‘· nH˚ uÛ≤eqqT ns¡ú+ #˚düTø√yê*.

|üs¡e÷DTe⁄\T eT]j·TT nDTe⁄\T

 |ü{Ϻø£ 6 nj·÷Hé n+fÒ @$T{Ï ? u “ z € ‚

ø=ìï eT÷\ø±\ düeTjÓ÷»ø£‘·\T ˝ÀVü≤ eT]j·TT n˝ÀVü≤ düyT˚ àfi¯Hê\T Äy˚X|¯ Pü ]‘·
eT÷\ø£+ dü+jÓ÷»ø£‘· ø£D≤\qT ø£*Z ñ+{≤sTT. á Äy˚X¯ |üP]‘· ø£D≤\qT
V”≤*j·T+ 0 nj·÷Hé\T n+{≤+. á nj·÷Hé\T ãTTD≤y˚XÊìï
ôV’≤Á&√»Hé 1 ø±˙, <ÛHä êy˚XÊìï ø±˙ ø£*– ñ+{≤sTT. ãTTD≤y˚•‘·
ø√¢]Hé 1 nj·÷HéqT Äqj·÷Hé ( ) nì, <ÛäHêy˚•‘· f L J K L

Äj·÷HéqT ø±≥j·÷Hé ( ) nì |æ\TkÕÔ+.

b˛¢]Hé 1
] G I J K L

ñ<ëVü ≤ s¡ D ≈£ î k˛&ç j · T + ø√¢ ¬ s ’ & é $T–*q

Äøχ»Hé 2 |ü < ësêú \ e÷~]>± dü Œ wü º y Ó T Æ q nDTe⁄\qT
HÓ’Á{À»Hé 3 nqT|òüT≥ø±\T>± ø£*– ñ+&É<äT. Bì˝À <ÛäHêy˚•‘·
ø±s¡“Hé 4 k˛&çj·T+ nj·÷Hé\T ( ) eT]j·TT ãTTD≤y˚•‘· „ G ”

ˇø£ eT÷\ø£ |üs¡e÷DTe⁄\T y˚s=ø£ eT÷\ø£ ø√¢¬s’&é nj·÷Hé\T ( ) ñ+{≤sTT. ] W •

|üse¡ ÷DTe⁄\‘√ dü+jÓ÷>∑+ #Ó+<˚ kÕeTs¡´ú +qT ø£*Z nj·÷Hé\T ˇø£ Äy˚X¯|üP]‘· |üs¡e÷DTe⁄>±
>±˙, |òü*‘· Äy˚X¯+ ø£*Z ñqï |üs¡e÷DTe⁄\ >∑T+|ü⁄
ñ+{≤j·Tì ‘Ó\TdüTÔ+~. á dü+jÓ÷>∑ kÕeTsêú´H˚ï (ãVüQ|üse¡ ÷DTø£ Äj·÷Hé )>± >±ì N

K W _ G I K ^ J Q
†

K L

Ä eT÷\ø£ |üs¡e÷DTe⁄ jÓTTø£ÿ dü+jÓ÷»ø£‘· ( ñ+{≤sTT.

–
G l

W E ) n+{≤+.
L Q _

|ü{Ϻø£ - 7 : ø=ìï kÕ<Ûës¡D eT]j·TT ãVüQ|üs¡e÷DTø£ nj·÷qT¢

|òü*‘êy˚X¯+ ø±≥j·÷Hé >∑Ts¡TÔ Äqj·÷Hé >∑Ts¡TÔ
-
1 j·T÷ì{Ÿ ôV’≤Á&√»Hé o ôV’≤Á&Ó’&é ” o

-
k˛&çj·T+ „ ø√¢¬s’&é G ” ] W

-
bı{≤wæj·T+ ‡ ÁuÀyÓTÆ&é ” … H

-
dæ\«sY f njÓTT&Ó’&é g
”
†

-
ø±|üsY ôV’≤Á&ܬø’‡&é
]
O

” ƒ o

-
nyÓ÷àìj·T+ „ HÓÁ’ fÒ{Ÿ o — ” „ ƒ ‘

2 j·T÷ì≥T¢ yÓT^ïwæj·T+ [ g
”
Š

Ĭø’‡&é ƒ
•
Š

ø±*¸j·T+ ] G ”
Š

dü˝…’Œ¤&é D •
Š

õ+ø˘ ˜ L dü˝ŒÒ {¤ Ÿ ”
Š

D ƒ — •
Š

ø±|üsY ] ø±s=“H˚{Ÿ
O

”
Š

] ƒ
‘
•
Š

◊s¡Hé Z &Ó’Áø√y˚T{Ÿ
E ”
Š

] H Š ƒ ™ •
Š

3 j·T÷ì≥T¢ n\÷´$Tìj·T+ f HÓ’Áf…Æ&é W ”

‘

„ •
‘

◊s¡Hé Z bÕùdŒ¤{Ÿ
E ”
‘
N

ƒ
—
•
‘

ˇø£{Ï ø£+fÒ m≈£îÿe dü+jÓ÷»ø£‘· >∑\ eT÷\ø±\T

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
ˇø£ nj·÷Hé jÓTTø£ÿ dü+jÓ÷»ø£‘· <ëì Äy˚X¯ |ü≥+ 5qT >∑eTì+#·+&ç.
|ü]e÷D+ ( [ G g L ) ≈£î düe÷q+
J I
O

\ E K P Q S G H g E

ñ<ëVü≤s¡D≈£î
ø√¢¬s’&é nj·÷Hé ( ) jÓTTø£ÿ dü+jÓ÷»ø£‘· R1
] W •

dü˝ÒŒ¤{Ÿ nj·÷Hé ) jÓTTø£ÿ dü+jÓ÷»ø£‘· R2

X D ƒ
— •
Š

|ü{Ϻø£ 7˝À >∑\ $$<Ûä nj·÷q¢ dü+jÓ÷»ø£‘·\qT

sêj·T&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+#·+&ç.
|üs¡e÷DT Á<äe´sê• š › œ  ž Ÿ   ž ¡ ¢ ¢ £

|ü≥+`5
&Ü\ºHé |üse¡ ÷DT dæ<ë›+‘·+˝À Á|ü‹bÕ~+∫q n‹ Ç+<äT˝Àì eè‘·+Ô ø±s¡“Hé`12 jÓTTø£ÿ Á<äe´sê•ì
eTTK´yÓTÆq uÛ≤eq |üs¡e÷DT Á<äe´sê•. &Ü\ºHé dü÷∫düTÔ+<äì uÛ≤$+#·+&ç. á eè‘êÔìï 12 düe÷q
Á|üø±s¡+ Á|ü‹eT÷\ø£ |üs¡e÷DTe⁄ ì]›wüº |üs¡e÷DT uÛ≤>±\T>± #˚ùdÔ ˇø√ÿuÛ≤>∑+ ø±s¡“Hé`12 jÓTTø£ÿ 1/
Á<äe´sê•ì ø£*Z ñ+≥T+~. 12 e uÛ≤>∑+ jÓTTø£ÿ Á<äe´sê•ì dü÷∫düTÔ+~.
|üs¡e÷DTe⁄\T ‘˚*¬ø’q$, |ü]e÷D+˝À #ê˝≤ ø±s¡“Hé`12 jÓTTø£ÿ Á<äe´sê•˝À dü]>±Z 1/12
∫qï$ ø±e&É+ #˚‘· yê{Ï Á<äe´sêX¯ó\qT ø£qT>=q&É+ e+‘·TqT ˇø£ |üs¡e÷DT Á<äe´sê• Á|üe÷D+>±
XÊÅdüÔE„\≈£î ø£wüºyÓTÆ+~. n+<äTπø ˇø£ eT÷\ø£ (
f I K ^ J Q ^ ) ìs¡«∫kÕÔs¡T.
G U U
O

L J I l G ^
O

|üs¡e÷DT Á<äe´sê•ì ÁbÕe÷DÏø£ Á<äe´sê• >∑\ ˇø£ eT÷\ø£ |üs¡e÷DTe⁄ ø±s¡“Hé`12 jÓTTø£ÿ
y˚s=ø£ eT÷\ø£ |üse¡ ÷DT Á<äe´sê•‘√ b˛*à #Ó|Œü &É+ Á<äe´sê•˝À 1/12 e uÛ≤>∑+ ø£+fÒ mìï s¬ ≥T¢ m≈£îÿe
ñ+≥T+<√ ‘Ó*ù| dü+K´H˚, Ä eT÷\ø£ |üs¡e÷DTe⁄
»]–+~.
jÓ T Tø£ ÿ |ü s ¡ e ÷DT Á<ä e ´sê• ( )
ø±s¡ “ Hé ` 12 |ü s ¡ e ÷DTe⁄ ( ) Á<ä e ´sê•ì
f I K ^ J Q ^ G U U

¤ ]

n+{≤s¡T.
ÁbÕe÷DÏø£+>± rdüTø=ì Ç‘·s¡ |üs¡e÷DTe⁄\
Á<ä e ´sêX¯ ó \qT ø=\yê\ì 1961 ˝À
n+‘·sê®rj·T+>± ìs¡ísTT+#ês¡T.

|ü{Ϻø£ 8 ø=ìï eT÷\ø±\ |üs¡e÷DT Á<äe´sêX¯ó\T

eT÷\ø£+ |üs¡e÷DTÁ<äe´sê•(u \˝À) eT÷\ø£+ |üs¡e÷DTÁ<äe´sê•(u \˝À)
ôV’≤Á&√»Hé 1 n\÷´$Tìj·T+ 27
ø±s¡“Hé 12 bÕdüŒ¤s¡dt 31
HÓ’Á{À»Hé 14 dü\Œ¤sY 32
Äøχ»Hé 16 ø√¢]Hé 35.5
k˛&çj·T+ 23 bı{≤wæj·T+ 39
yÓT^ïwæj·T+ 24 ø±*¸j·T+ 40

|üs¡e÷DTe⁄\T eT]j·TT nDTe⁄\T

 |üs¡e÷DT Á<äe´sê• nH˚~ ¬s+&ÉT sêdüT\ ìwüŒ‹Ô nDTe⁄ ôV’≤Á&√»Hé, Äøχ»Hé |üs¡e÷DTe⁄\ ø£\sTTø£
n+<äTπø BìøÏ Á|üe÷D≤\T+&Ée⁄. ø±ì Bìì e\q @s¡Œ&ÉT‘·T+~. nìï ˙{Ï nDTe⁄\T ˇπø s¡ø+£ >±
|üs¡e÷DT Á<äe´sê• Á|üe÷D≤\˝À e´ø£Ô X G ^
O

Y ñ+{≤sTT.
|üsT¡ kÕÔsT¡ . n+‘·sê®rj·T+>± #˚dqæ dü÷#·q\ †

‰
N

f ]

@<√ ˇø£ dü + K´˝À ôV’ ≤ Á&√»Hé , ÄøÏ ‡ »Hé

y˚Ts¡≈£î Á<äe´sê•ì e´ø£Ô|üs¡#·&ÜìøÏ Á|üdüTÔ‘·+ eTq+ |üs¡e÷DTe⁄\T ø£*dæ ˙{Ï nDTe⁄\qT@s¡Œ]#˚
G ≈£î ã<äT\T>± @ø°øè£ ‘· Á<äe´sê•
^
O

X
O

L J P J E \ ^ G U U Y neø±X¯ + ñ+<ë? ˙{Ï nDTe⁄\˙ï ˇπ ø ˝≤

X ì ñ|üjÓ÷–düTÔHêï+.
O

Y
ñ+&Ü\+fÒ <ëì˝À ôV’ ≤ Á&√»Hé , ÄøÏ ‡ »Hé
|üs¡e÷DTe⁄\T ‘·|üŒ≈£î+&Ü ˇø£ dæús¡ dü+U´˝À
MT≈£î ‘Ó\TkÕ? ñ+&Ü*. á dü+K´ dæús¡+>± ñ+&Éø£b˛‘˚ ˙{Ï
eT÷\ø±\ |ü s ¡ e ÷DT uÛ ≤ sê\qT nDTe⁄\ìï ˇπø˝≤ m˝≤ ñ+&É>∑\e⁄?
ìs¡ísTT+#·&ÜìøÏ &Ü\ºHé yÓTT<ä≥ ôV’≤Á&√CHé Á|ü r ˙{Ï nDTe⁄˝À ¬ s +&É T ôV’ ≤ Á&√»Hé
|üs¡e÷DT uÛ≤sêìï Á|üe÷D+>± rdüT≈£îHêï&ÉT. |ü s ¡ e ÷DTe⁄\T, ˇø£ ÄøÏ ‡ »Hé |ü s ¡ e ÷DTe⁄
XÊÁdü Ô y ˚ ‘ · Ô \ T mH√ï |ü s ¡ e ÷DT Á<ä e ´sê• ñ+{≤sTT.
Á|üe÷D≤\qT >∑T]+∫ nH˚«wæ+#ês¡T. nsTT‘˚ düy˚Tàfi¯Hêìï dü÷∫+#·&É+
eTT+<äT>± Á|üø£è‹˝À düVü≤» dæ<ä∆+>±<=]πø
Äøχ»Hé |üs¡e÷DTe⁄ jÓTTø£ÿ Á<äe´sê•˝À 1/16 düy˚Tàfi¯Hêìï dü÷∫+#·&É+ ø=s¡≈£î yê&˚ >∑Ts¡TÔqT
e+‘· T qT Á|ü e ÷D+>± rdü T ≈£ î Hêïs¡ T . Ç˝≤ <ëì kÕ+πø‹ø£+ ( Z K ) n+{≤+. kÕ+πø‹ø£+
H ^
O

W G

Äøχ»qT Á<äe´sê• Á|üe÷DÏø£+>± rdüTø√e&ÜìøÏ sêùd≥|ü&ÉT ¬s+&ÉT $wüj·÷\qT >∑T]Ô+#·Tø√yê*.

¬s+&ÉT ø±s¡D≤\THêïsTT. yÓTT<ä{Ï~ Ä düy˚Tàfi¯q|ü⁄ nDTe⁄˝À @@ eT÷\ø±\T
Äøχ»Hé m≈£îÿe s¡ø±\ eT÷\ø±\‘√ #·s´¡ bı+~ ñHêïjÓ÷ #·÷&É&É+. ¬s+&Ée~ Ä nDTe⁄˝À @
düyT˚ àfi¯Hê\qT @s¡Œs¡#&· +É . eT÷\ø£ |üs¡e÷DTe⁄\T, mìï ñHêïjÓ÷ #·÷&É&É+.
á Á<ä e ´sê• Á|ü e ÷D+ mH√ï eT÷\ø£ ˙{Ï nDTe⁄˝À ¬s+&ÉT ôV’≤Á&√»Hé, ˇø£ Äøχ»Hé
Á<äe´sêX¯ó\qT #Ó|Œü &ÜìøÏ M\T>± ñ+&É&+É . |üse¡ ÷De⁄\T ñ+{≤sTT ø£<ë! ø£qTø£ Bì kÕ+πø‹ø£+
19e X¯‘êã›+˝À |üs¡e÷DTÁ<äe´sêX¯ó*ï o Š ƒ m

ø£qT>=q&ÜìøÏ m˝≤+{Ï edü‘T· \T ( ) ˝Òe⁄ P G Q J W J I J E U

nDTe⁄˝À @<Ó’Hê eT÷\ø£ |üs¡e÷DTe⁄ ˇø£{Ï

n+<äTπø s¡kÕj·Tq XÊÁdüÔy˚‘·Ô\T á $\Te\qT
Á|üjÓ÷>±\ <ë«sê kÕù|ø£å+>± ìsêú]+#ês¡T. á
s√E˝À¢ |üs¡e÷DTe⁄\ Á<äe´sê•ì ø£∫Ñ·+>±
ø£ q T>=q&ÜìøÏ Á<ä e ´sê• ôdŒÁø√º MT≥sY
( ) e+{Ï |ü ] ø£ s ê\qT
^ G U U U F E Q
e÷Á‘·yT˚ ñ+fÒ <ëì kÕ+πø‹ø£+˝À ªˇø£ |üse¡ ÷DTe⁄µ
nì dü÷∫+#·&ÜìøÏ ª1µ n+¬øqT sêj·Tqedüs+¡ ˝Ò<Tä .
eTs√ ñ<ëVü≤s¡DqT |ü]o*<ë›+. ø±s¡“Hé&Ä’Ó ø¬ ‡’ &é
nDTe⁄˝À ˇø£ ø±s¡“Hé |üs¡e÷DTe⁄, 2 Äøχ»Hé
|üs¡e÷DTe⁄\T ñ+{≤sTT. n<˚ ø±s¡“Hé Äøχ»Hé
I H K ^ E I E H

ñ|üjÓ÷–düTÔHêïs¡T.
|üs¡e÷DTe⁄\T #·s¡´ H=+~ ø±s¡“Hé yÓTTHê¬ø’‡&é nH˚
dü y ˚ T àfi¯ H ê\ nDTe⁄\T š ¥  ¦ §   ¨ ¦ § ¢  ©
y˚ s =ø£ dü y ˚ T àfi¯ H êìï ≈£ L &Ü @s¡ Œ s¡ T kÕÔ s TT.
   ž ª  ¨ « ¬ ¢ £
ø±s¡ “ Hé y Ó T THê¬ ø ’ ‡ &é nDTe⁄˝À ˇø£ ø±s¡ “ Hé
|üs¡e÷DTe⁄, ˇø£ Äøχ»Hé |üs¡e÷DTe⁄ e÷Á‘·y˚T
nDTe⁄\T $_Ûqï |üs¡e÷DTe⁄\ ø£\sTTø£ e\q ñ+{≤sTT.
@s¡Œ&É‘êj·Tì eTq≈£î ‘Ó\TdüT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ˙{Ï
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 ø±s¡ “ &Ó ’ Ä ¬ ø ’ ‡ &é , ø±s¡ “ Hé y Ó T THê¬ ø ’ ‡ &é \ ≈£ î kÕ+π ø ‹ø±ìï sêùd≥|ü  &É T 1ì
kÕ+πø‹ø±\qT sêj·T>∑\sê? ˙{Ï nDTe⁄≈£î sêj·Tqedüs¡+˝Ò<äT.
kÕ+πø‹ø£+ sêdæqfºÒ M{ÏøÏ ≈£L&ÜkÕ+πø‹ø±\qT
sêj·T&ÜìøÏ Á|üjT· ‹ï+#·+&ç. |üs¡e÷DTe⁄\ düeT÷Vü≤+ 1 ø£+fÒ ô|<ä›
eT÷\ø±\/nj· ÷ Hé \ dü + jÓ ÷ »ø£ ‘ · \ qT dü+K´qT bı+~‘˚ ‘·|üŒø£ Ä düeT÷Vü‰ìï Áu≤¬ø≥¢˝À
ñ+∫ bÕ<ë+ø£+>± Ä dü+K´qT sêj·÷*.
ñ|ü j Ó ÷ –+∫ dü y ˚ T àfi¯ H ê\ kÕ+π ø ‹ø±\qT
sêùd ˇø£ |ü<‹›ä ì Ç|ü⁄Œ&ÉT ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
‘
„ G Š ] ƒ

ø±e⁄q k˛&çj·T+ ø±s¡“H˚{Ÿ kÕ+πø‹ø£+ „ G Š ] ƒ

‘

ÁøÏd`t Áø±dt |ü<‹∆ä š ­ ® Ÿ ¢ ¢ ¯ ­ ®  ¢ ¢ ž § œ °  ¬ £

ñ<ëVü≤s¡D\T :
ÁøÏd`t Áø±dt |ü<‹∆ä ˝À kÕ+πø‹ø±\qT X Z K H ^
O

W G E Y
1. ôV’≤Á&√»Hé ø√¬¢s’&é kÕ+πø‹ø£+ sêj·T&É+.
sêj·T&ÜìøÏ øÏ+~ k˛bÕHê\T bÕ{Ï+#ê*. á
o ¤ ] W ¤

kÕ+πø‹ø£+: o ] W

o ] W

k˛bÕHê\qT ns¡ú+ #˚düTø√e&ÜìøÏ k˛&çj·T+ 2. yÓT^ïwæj·T+ ø√¢¬s’&é kÕ+πø‹ø£+ sêj·T&É+.

¤ ¤

ø±s√“H˚{ŸqT ñ<ëVü≤s¡D>± rdüT≈£î+<ë+.

Š

kÕ+πø‹ø£+: g ] W ¤

[ g ] W Š

1. nDTe⁄\˝À ñ+&˚ |üse¡ ÷DTe⁄\ ˝Ò<ë |üse¡ ÷DT

[ g ] W Š

3. ø±*¸j·T+ Ĭø’‡&é kÕ+πø‹ø£+ sêj·T&É+.

¤

düeT÷Vü‰\ dü+πø‘ê\qT |üø£ÿ |üø£ÿπH sêj·T+&ç. ] G

Š

ƒ
Š

(kÕ<Ûës¡D+>± ø±≥j·÷HéqT yÓTT<ä≥>± sêkÕÔ+). ] G ¤ ƒ ¤

kÕ+πø‹ø£+: ] G ƒ

] G ƒ

4. n\÷´$Tìj·T+ dü˝ÒŒ¤{Ÿ kÕ+πø‹ø£+ sêj·T&É+.

‘
„ G ] ƒ

¤ ¤

2. Ä |üs¡e÷DTe⁄\ ˝Ò<ë |üs¡e÷DT düeT÷Vü‰\ ‘

Š

dü + π ø ‘ê\ ≈£ î ô|’ q yê{Ï

—
f W X D ƒ Y

X D _ ^ h K W U Y

— ‘
kÕ+πø‹ø£+: f W Š X D ƒ
—
Y
‘

dü+jÓ÷»ø£‘·\qT sêj·T+&ç.
f W Š X D ƒ Y

„ G ¤ X ] ƒ ‘ Y
Š

|ü{Ϻø£ 9 : ø=ìï düy˚Tàfi¯Hê\ kÕ+πø‹ø±\T.

3. yê{Ï dü+jÓ÷»ø£‘·\ ø£˙dü ìwüŒ‹Ôì bı+<ä&ÜìøÏ düy˚Tàfi¯q+ ù|s¡T kÕ+πø‹ø£+
Ä dü+jÓ÷»ø£‘·\qT yê{Ï >∑]wü˜ kÕe÷q´ k˛&çj·T+ u…’ø±s√“H˚{Ÿ „ G o ] ƒ
‘

uÛ≤»ø£+( )‘√ uÛ≤–+#·+&ç. o ] Z

k˛&çj·T+ ôV’≤Á&ܬø’‡&é „ G ƒ o

ø±|üsY dü˝ÒŒ¤{Ÿ
Š

‘
„ G ¤ X ] ƒ Y

—
] D ƒ

(>∑eTìø£: Ç#·≥ \ dü+jÓ÷»ø£‘·˝…’q „ G d ] ƒ

‘

dæ˝«sY HÓ’ÁfÒ{Ÿ f g „ ƒ
‘

1,2\qT yê{Ï ‘√ uÛ≤–+∫Hê ny˚ dü+K´\T o ] Z

ôV’≤Á&√ø√¢]ø˘ ÄeT¢+ o ] W

e#êÃsTT.)
dü\÷Œ¤´]ø˘ ÄeT¢+
4. dü+jÓ÷»ø£‘·\qT ˇø£<ëìø=ø£{Ï |üs¡düŒs¡+
—
o Š D ƒ

e÷s¡TŒ #˚dæ nqT|òüT≥ø±\≈£î bÕ<ë+ø£+>± HÓ’Á{Ïø˘ ÄeT¢+ o „ ƒ

‘

sêj·T+&ç. nyÓ÷àìj·T+ ø√¢¬s’&é „ o

—
] W

„ G Š X ] ƒ
‘
Y
bı{≤wæj·T+ &Ó’Áø√y˚T{Ÿ ‡ Š ] H Š ƒ ™

bı{≤wæj·T+ |üsêà+>∑H˚{Ÿ
¤

5. @ nqT|ò ü T ≥ø£ y Ó T Æ H ê 1 n+¬ ø qT bı+~‘˚ ‡ [ L ƒ

—

|üs¡e÷DTe⁄\T eT]j·TT nDTe⁄\T

 nDTÁ<äe´sê• š ¥  ¦ §   ¨ ¦ ¡ ® ¥ ¡ ¢ ¢ £
Á|ü<ÛëqyÓTÆq ‘˚&Ü @$T≥+fÒ, bòÕs¡Tà˝≤ j·T÷ì{Ÿ
eTq+ Ç|üŒ{Ïπø |üs¡e÷DT Á<äe´sê•ì >∑÷]à Á<äe´sê•ì nj·÷Hé\qT nqT|òüT≥ø±\T>± ø£*Z
#· ] Ã+#ê+. Ä uÛ ≤ eqH˚ nDTÁ<ä e ´sê•ì ñqï düyT˚ àfi¯Hê\ Á<äe´sê•ì ø£qTø√ÿe&ÜìøÏ e÷Á‘·yT˚
˝…øÏÿ+#·&ÜìøÏ ≈£L&Ü ñ|üjÓ÷–+#·Tø√e#·TÃ. ñ|üjÓ÷–kÕÔ+. ñ<ëVü≤s¡D≈£î düy˚Tàfi¯q+˝À „ G ] W

ˇø£ |ü<ës¡ú+ jÓTTø£ÿ nDTÁ<äe´sê• Ä |ü<ës¡ú|ü⁄ k˛&ç j · T +, ø√¢ ] Hé nj· ÷ Hé nqT|ò ü T ≥ø±\T>±
nDTe⁄˝Àì nìï |üs¡e÷DTe⁄\ jÓTTø£ÿ |üs¡e÷DT ñ+{≤sTT. Bì bòÕs¡Tà˝≤ j·T÷ì{Ÿ Á<äe´sê• á
Á<ä e ´sêX¯ ó \ yÓ T T‘êÔ ì øÏ dü e ÷q+. |ü s ¡ e ÷DT ÁøÏ+~ $<Ûä+>± ˝…øÏÿkÕÔ+.
Á<äe´sê• kÕù|ø£yå TÓ qÆ ~ ø±e⁄q nDTÁ<äe´sê• ≈£L&Ü ´ µ ‹ ¶ · ´ µ ¶ ¸

m
¸ ¹ ¸ º

m
¸
O

nDTe⁄ jÓTTø£ÿ kÕù|ø£å Á<äe´sê•. Bìì @ø°ø£è‘·

Á<äe´sê• ˝À dü÷∫kÕÔs.
X ‰ L J P J E \ [ G U U X
O

Y Y
yÓ÷˝Ÿ uÛ≤eq š ¥  ¦ §    «   § ª œ £

ñ<ëVü≤s¡D : jÓTTø£ÿ nDTÁ<äe´sê• R |ü<ës¡ú+˝À ñ+&˚ |üs¡e÷DTe⁄\T, nDTe⁄\T

|ü]e÷D+˝À #ê˝≤ ∫qï$>± ñ+{≤j·Tì eTq+
o D ƒ —
Š

2 (ôV≤’ Á&√»Hé |üse¡ ÷DT Á<äe´sê•) G dü\Œ¤sY |üse¡ ÷DT

H˚s¡TÃø=ì ñHêï+. #ê˝≤ ø=~› |ü]e÷D+˝À ñ+&˚
Á<äe´sê•G4(Äøχ»Hé |üs¡e÷DT Á<äe´sê•) R |ü<ës¡ú uÛ≤>±ìï rdüT≈£îHêï n+<äT˝À n‹ ô|<ä›
2 1) G 32 G 4(16) R 2G32G64 R 98
X
O

dü+K´˝À ø£D≤\T ñ+{≤sTT.

bòÕs¡Tà˝≤ j·T÷ì{Ÿ Á<äe´sê• š ±  ® ž ¨ ¦ ¡ ¨ « Ÿ œ
18 Á>±. ˙{Ï˝À mìï nDTe⁄\T ñ+{≤j·Tì
MTs¡T uÛ≤$düTÔHêïs¡T?
¥ ¡ ¢ ¢ £

12 Á>±. ø±s¡ “ Hé ˝ À mìï |ü s ¡ e ÷DTe⁄\T

bò Õ s¡ T à˝≤ j· T ÷ì{Ÿ nH˚ ~ <ëì ù|s¡ T ˝À ñ+{≤j·Tì MTs¡T uÛ≤$düTÔHêïs¡T?
ñqï≥T¢ > ±H˚ ˇø£ bò Õ s¡ T à˝≤ (kÕ+π ø ‹ø£ + )˝À 18 Á>±. ˙{Ï˝ÀqT, 12 Á>±. ø±s¡“Hé˝ÀqT ñqï
ñ+&˚ ˇø£ j·T÷ì{Ÿ |üse¡ ÷DTe⁄qT ˝Ò<ë nDTe⁄qT ø£ D ≤\ dü + K´ dü e ÷qeTì ‘Ó * ùdÔ MTs¡ T
˝Ò<ë Äj·÷HéqT dü÷∫düTÔ+~. ñ<ëVü≤s¡D≈£î „ G ] W
ÄX¯Ãs¡´b˛‘ês¡T ø£<ë! á dü+U´ #ê˝≤ ô|<ä›~. n+‘·
jÓTTø£ÿ ˇø£ bòÕs¡Tà˝≤ j·T÷ì{Ÿ˝À ˇø£ nj·÷Hé, „ G ²
ô|<ä› dü+K´\qT #ÓbÕŒ\+fÒ eTq≈£î ˇø£ dü+U≤´
ˇø£ nj·÷Hé\T ñ+{≤sTT. n˝≤π>
] W ³ [ g … H Š
j·T÷ì{Ÿ nedüs¡+. á dü+U≤´ j·T÷ì{ŸH˚ yÓ÷˝Ÿ
jÓTTø£ÿ bòÕs¡Tà˝≤ j·T÷ì{Ÿ˝À ˇø£ nj·÷Hé, 2 [ g
Š

²
n+{≤+.
… nj·÷Hé\T ñ+{≤sTT. Ç<˚ $<Ûä+>±
H ³ jÓTTø£ÿ o Š ƒ
ˇø£ yÓ÷˝Ÿ nq>± 12 Á>±eTT\ 12 ◊k˛{À|t »

bòÕs¡Tà˝≤ j·T÷ì{Ÿ ˝À ˇø£ nDTe⁄ ñ+≥T+~. q+<äT ñ+&˚ |üse¡ ÷DTe⁄\ dü+K´≈£î düe÷qeTsTTq
dü+K´˝À ø£D≤\T (|üs¡e÷DTe⁄\T, nDTe⁄\T,
o Š ƒ

ø±e⁄q ˇø£ nDTe⁄ jÓTTø£ÿ bòÕs¡Tà˝≤ j·T÷ì{Ÿ

nj·÷qT¢.. yÓTT<ä˝…’q$) ˝Ò<ë ñ|üø£D≤\qT ø£*–
Á<äe´sê• Ä nDTe⁄ jÓTTø£ÿ bòÕs¡Tà˝≤ j·T÷ì{Ÿ˝Àì ñ+&˚ |ü<ës¡úeTì ns¡ú+.
|üs¡e÷DT\ ˝Ò<ë nj·÷Hé\ yÓTT‘·Ô+ Á<äe´sê•øÏ @ |ü<ës¡ú+˝ÀHÓ’Hê ˇø£ yÓ÷˝Ÿ ˝À ñ+&˚ ø£D≤\
düe÷q+. dü+K´ m\¢|ü&ÉT dæús¡+. Bì $\Te 6.022I1023.
nDT Á<äe´sê•ì ˝…øÏÿ+∫q $<Ûä+>±H˚ bòÕs¡Tà˝≤ Ç~ Á|üj÷Ó >∑|Pü s¡«ø£+>± ø£qT>=qã&çq $\Te. BìH˚
j·T÷ì{Ÿ Á<äe´sê•ì ≈£L&Ü ˝…øÿÏ kÕÔ+. á s¬ +&ç+{Ï˝À ne>±Á&√ dü+K´ ( ) n+{≤+. Ç≥© XÊÁdüÔy˚‘·Ô „ ¼

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

nsTTq nyÓT&çjÓ÷ ne>±Á&√ ( ) Œ x  ½  z Œ ¾ z ¿  ½ À z

yÓ÷˝≤sY Á<äe´sê• ( Á z {
)
 À Á  | |

s¡kÕj·Tq XÊÅkÕÔìøÏ #˚dæq ùde≈£î >ös¡e dü÷#·ø£+>± yÓ÷˝ŸqT ìs¡«∫+∫q ‘·sê«‘· ˇø£ yÓ÷˝Ÿ |ü<ës¡ú+
á dü+K´≈£î n‘·ì ù|s¡TqT ìs¡ísTT+#ês¡T. jÓTTø£ÿ Á<äe«sê•ì düT\uÛÑ+>± ‘Ó\TdüTø√e#·TÃ. ˇø£
MT≈£î ‘Ó\TkÕ? yÓ÷˝Ÿ |ü<ës¡ú Á<äe´sê•ì Á>±eTT\˝À e´ø£|Ô ]ü ùdÔ <ëìì
ªyÓ÷˝Ÿµ nH˚ |ü<ëìï $˝ŸôV≤˝Ÿà ÄkÕ«˝Ÿ¶ yÓ÷˝≤sY Á<äe´sê• n+{≤+. dü+U≤´‘·àø£+>± yÓ÷˝≤sY
(
Â

J W S E ) ˝≤{ÏHé |ü<yä TÓ qÆ
W ^ K U I qT+&ç
a G W \ k [ K W E U k
Á<äe´sê• j·T÷ìô|ò’&é Á<äe´sê• ( ) ˝À e´ø£Ô|ü]∫q O

rdüT≈£îHêï&ÉT. Bì ns¡ú+ ≈£î|üŒ . X o E G F K H

N

J W E Y |üs¡e÷DT/nDT/bòÕs¡Tà˝≤ Á<äe´sê•øÏ düe÷q+

nq>± ˇø£ yÓ÷˝Ÿ |ü<ësêúìï |üs¡e÷DTe⁄\T ˝Ò<ë ñ<ëVü≤s¡D≈£î ˙{Ï nDTÁ<äe´sê• 18 ˙{Ï yÓ÷˝≤sY O

nDTe⁄\ ≈£î|üŒ>± uÛ≤$+#·e#·TÃ. Á<äe´sê• 18Á>±.

ˇø£ qeT÷Hê ( ) ˝Àì |üs¡e÷DTe⁄\
18 ˙s¡ T ˇπ ø ˇø£ ˙{Ï nDTe⁄qT ø£ * –
D G ^ F W E

˝Ò<ë nDTe⁄\ ≈£î|üŒqT ‘Ó\Œ&ÜìøÏ ñ|üjÓ÷–+#˚

ˇø£ ô|<ä› dü+K´≈£î yÓ÷˝Ÿ nH˚ Á|üe÷D≤ìï yê&Ü\ì ñ+≥T+~. ø±˙ 18 Á>±. ˙{Ï˝À ˇø£ yÓ÷˝Ÿ nq>±
1967˝À ìs¡ísTT+#ês¡T. 6.022I1023 ˙{Ï nDTe⁄\T ñ+{≤sTT.

1 Á>±. ôV’≤Á&√»Hé 6.022I1023 ôV’≤Á&√»Hé

|üs¡e÷DTe⁄\T |üs¡e÷DTe⁄\T

16 Á>±. Äøχ»Hé 32 Á>±. Äøχ»Hé nDTe⁄\T

|üs¡e÷DTe⁄\T

1 yÓ÷˝Ÿ

6.022I1023 Äøχ»Hé 6.022I1023 Äøχ»Hé

|üs¡e÷DTe⁄\T nDTe⁄\T

2 Á>±. ôV’≤Á&√»Hé nDTe⁄\T 6.022I1023 ôV’≤Á&√»Hé

nDTe⁄\T
|ü≥+`6: yÓ÷˝Ÿ uÛ≤eqqT dü÷∫+#˚ ∫Á‘·+

|üs¡e÷DTe⁄\T eT]j·TT nDTe⁄\T

 ø°\ø£ |ü<ë\T
Á<äe´ì‘·´‘·« ìj·TeT+, dæúsêqTbÕ‘· ìj·TeT+, eT÷\ø£ |üs¡e÷DTe⁄, eT÷\ø£ nDTe⁄, dü+πø‘·+,
kÕ+πø‹ø£+,|üs¡e÷DT Á<äe´sê•, |üs¡e÷DT Á<äe´sê• Á|üe÷D+ ( ), @ø°ø£è‘· Á<äe´sê• ( ), dü+jÓ÷>∑
Ã Ä Å Å

|ü<ësêú\T, ø±≥j·÷Hé, Äqj·÷Hé, |üse¡ ÷DTø£‘,· dü+jÓ÷»ø£‘,· nDTÁ<äe´sê•, bòÕs¡Tà˝≤ j·T÷ì{Ÿ Á<äe´sê•,
yÓ÷˝Ÿ, ne>±Á&√ dü+K´, yÓ÷˝≤sY Á<äe´sê•.

eTqy˚T+ H˚s¡TÃ≈£îHêï+?
ˇø£ s¡kÕj·Tq #·s´¡ ˝À @s¡Œ&çq ÁøÏj÷· »Hê´\ ˝Ò<ë ñ‘·ŒHêï\ yÓTT‘·+Ô Á<äe´sê• Ä #·s´¡ ˝À bÕ˝§Zqï
ÁøÏj÷· »qø±\ yÓTT‘·+Ô Á<äe´sê•øÏ düe÷q+. BH˚ï Á<äe´ ì‘·´‘·« ìj·TeT+ n+{≤s.
ˇø£ ì]›wºü s¡kÕj·Tq dü+jÓ÷>∑ |ü<ës¡+ú ˝À ñ+&˚ eT÷\ø±\T m\¢|ü &ÉT dæsú u¡ ≤Û s¡ìwüŒ‹Ô˝À ø£*dæ ñ+{≤sTT.
BìH˚ dæsú êqTbÕ‘· ìj·TeT+ n+{≤s.
ˇø£ |ü<ës¡+ú jÓTTø£ÿ nìï <Ûsä êà\qT Á|ü<]ä Ùdü÷,Ô s¡kÕj·Tq #·s´¡ ˝À bÕ˝§ZH˚ n‹ dü÷ø£àå ø£D≤ìï Ä |ü<ës¡ú
|üse¡ ÷DTe⁄ n+{≤+.
@<ÓH’ ê eT÷\ø£+ ˝Ò<ë dü+jÓ÷>∑ |ü<ës¡+ú ˝À dü«‘·+Á‘·+>± ñ+&É>*∑ –, Ä |ü<ës¡+ú jÓTTø£ÿ nìï <Ûsä êà\qT
Á|ü<]ä Ù+#˚ n‹ dü÷ø£àå ø£D≤ìï Ä |ü<ës¡|ú ⁄ü nDTe⁄ n+{≤+.
|üse¡ ÷DTe⁄\qT dü+øπ ‘ê\‘√, nDTe⁄\qT düyT˚ àfi¯Hê\qT kÕ+πø‹ø±\‘√ dü÷∫kÕÔ+.
$$<Ûä eT÷\ø£ |üse¡ ÷DTe⁄\ Á<äe´sêX¯ó\qT ˝…øÿÏ +#·&ÜìøÏ XÊÁdüyÔ ‘˚ \Ô· T kÕù|ø£å |üse¡ ÷DT Á<äe´sê•e÷Hêìï
yê&Üs¡T.
ˇø£ eT÷\ø£ |üse¡ ÷DTe⁄ ø±s¡“Hé`12 Á<äe´sê•˝À 1/12 e uÛ≤>∑+ Á<äe´sê• ø£+fÒ mìï s¬ ≥T¢ m≈£îÿy√
‘Ó*ù| dü+K´H˚ Ä |üse¡ ÷DTe⁄ jÓTTø£ÿ |üse¡ ÷DT Á<äe´sê• n+{≤+.
düyT˚ àfi¯Hê\ kÕ+πø‹ø±\qT sêj·T&ÜìøÏ ÁøÏdÁt ø±dt |ü<‹›ä ì yê&É‘ês.
ˇø£ yÓ÷˝Ÿ |ü<ës¡+ú ˝À ñqï ø£D≤\ dü+K´qT ne>±Á&√ dü+K´ n+{≤s. Bì $\Te m\¢|ü &ÉT 6.022I1023
≈£î düe÷q+.
ˇø£ yÓ÷˝Ÿ |ü<ës¡+ú jÓTTø£ÿ Á<äe´sê• Á>±eTT˝À¢ #Ó_‘˚ <ëìì yÓ÷˝≤sY Á<äe´sê• n+{≤+.

nuÛÑ´düHêìï yÓTs¡T>∑T|üs¡T#·Tø√+&ç
1. Á<äe´ì‘·´‘·« ìj·Te÷ìï ìs¡÷|æ+#·T≥≈£î #˚ùd Á|üj÷Ó >∑+ |ü<‹›ä eT]j·TT rdüTø√e\dæq C≤Á>∑‘\Ô· T
$e]+#·+&ç. X f D

¤
Y

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

2. 0.24 Á>±. dü+jÓ÷>∑|ü<ës¡ú+˝À 0.144Á>±. Äøχ»Hé, 0.096 Á>±. uÀsêHé ñqï≥T¢ $X‚¢wüD˝À ‘˚*+~.
dü+|òüT≥q XÊ‘ê\qT uÛ≤s¡+ |üs¡+>± ø£qTø=ÿ+&ç. X f D

¤
Y

3. ˇø£ ‘·s¡>∑‹˝À Äøχ»Hé jÓTTø£ÿ nDTkÕ+πø‹ø£+ sêj·TeTì ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT #Ó_‘˚ wü$T‘· >±qT, Æ Ç

Á|æj·÷+ø£ >±qT sêkÕs¡T. ˙e⁄ me] »yêãTqT düeT]úkÕÔe⁄? m+<äT≈£î ?

È Æ È X f D

¤
d f D
Š
Y

4. ªª eT]j·TT \T _ÛqïyÓTÆq$µµ nì yÓ÷Væ≤‘Y #ÓbÕŒ&ÉT. á yêø£´eTT ‘·b˛Œ ˇb˛Œ düø±s¡DeTT>±

É
Ç
Ê É

‘Ó\T|ü+&ç. X f D

¤
Y

5. È È eT]j·TT
Ë ¬s+&É÷ eT÷\ø±\qT ‘Ó*j·TCÒkÕÔsTT . nì \øÏåà #Ó|æŒ+~. MTπseT+{≤s¡T? ø±s¡D+
Ì Ë Æ È È

#Ó|üŒ+&ç. X f D

¤
d f D Š Y

6. ˙{Ï nDTe⁄ jÓTTø£ÿ kÕ+πø‹ø£+ á kÕ+πø‹ø£+ eTqπø+ düe÷#êsêìï ‘Ó\TŒ‘·T+~? É Ç Æ Í X f D

¤
Y

7. ¬s+&ÉT nDTe⁄\ Äøχ»Hé, ◊<äT nDTe⁄\ HÓ’Á{À»HéqT kÕ+πø‹ø£+>± MTs¡T m˝≤ sêkÕÔs¡T? X f D

¤
Y

8. ˇø£ ˝ÀVü≤ Ĭø’‡&é jÓTTø£ÿ kÕ+πø‹ø£+ nsTTq Ä ˝ÀVü≤ ø√¬¢s’&é jÓTTø£ÿ kÕ+πø‹ø±ìï sêj·T+&ç. Î Æ X f D

¤
Y

9. ø±*¸j·T+ ôV’≤Á&ܬø’‡&é kÕ+πø‹ø£+ eT]j·TT õ+ø˘ bòÕùdŒ¤{Ÿ kÕ+πø‹ø£+ nsTTq Ë Ï Ð Æ É Ñ Ç Ò Ó Ô Ð Õ Æ Ö Ñ Ç

ø±*¸j·T+ bòÕùdŒ¤{Ÿ jÓTTø£ÿ kÕ+πø‹ø±ìï sêj·T+&ç. X f D

¤
Y

10. eTq Ç+&É˝¢ À kÕ<Ûës¡D+>± yê&˚ ÁøÏ+~ |ü<ësêú\ s¡kÕj·TqHêe÷\T ( ), kÕ+πø‹ø±\qT Ë × Ø Ù Ú Û Ï Ü Ý Ï Ù Ø Þ

‘Ó\TdüTø√+&ç. X f D

¤
Y

m) kÕ<Ûës¡D ñ|ü ( ) _) e+≥ k˛&Ü ( ) Ë Ì Ù Ù Ì Ó ß Ï Ü à á Ï â Ú Ó ã ß Ì ä Ï

dæ) ñ‹πø k˛&Ü ( ) &ç) yÓì>∑sY ( ) å

Ï Þ × Ú Ó ã ß Ì ä Ï æ Ú Ó Ø ã Ï ç

11. øÏ+~ yê{Ï Á<äe´sêX¯ó\qT ˝…øÏÿ+#·+&ç. X f D

¤
Y

m) 0.5 yÓ÷˝Ÿ yêj·TTe⁄. _) 0.5 yÓ÷˝Ÿ |üs¡e÷DTe⁄\T Ý Ç Ý

dæ) 3.011 1023 |üs¡e÷DTe⁄\T &ç) 6.022 1023 nDTe⁄\T.

è Ý è Ý
Ç

12. øÏ+<ä Çe«ã&çq yê{Ï˝À ñ+&˚ ø£D≤\ dü+K´qT ˝…øÏÿ+#·+&ç. X f D

¤
Y

m) 46 Á>±. |üs¡e÷DTe⁄\T _) 8 Á>±. nDTe⁄\T Ý Ï Æ Ç

dæ) 0.1 yÓ÷˝Ÿ ôV’≤Á&√»Hé |üs¡e÷DTe⁄\T

13. ªyÓ÷˝Ÿµ \˝ÀøÏ e÷s¡Ã+&ç. X f D

¤
Y

m) 12 Á>±. Äøχ»Hé yêj·TTe⁄ _) 20 Á>±. ˙s¡T dæ) 22 Á>±. ø±s¡“Hé&ӒĬø’‡&é

14. eT]j·TT
é Ø \˝À jÓTTø£ÿ dü+jÓ÷»ø£‘·\T sêj·T+&ç.
Ë Ü
Ç
é Ø Ë Ü
Ô
é Ø X f D

¤
Y

15. dü\÷Œ¤´]ø˘ ÄeT¢+ ( ) >∑÷¢ø√CŸ ( )\ yÓ÷˝≤sY Á<äe´sêX¯ó\T ˝…øÏÿ+#·+&ç. ê ë ì í î ï ð ê ñ ë ò ð X f D

¤
Y

16. 100 Á>±. k˛&çj·T+, 100Á>±. ÇqTeTT\˝À m≈£îÿe dü+U´˝À |üs¡e÷DTe⁄\T ø£*– ñqï ˝ÀVü≤y˚T~?
$e]+#·+&ç. X f D

¤
Y

|üs¡e÷DTe⁄\T eT]j·TT nDTe⁄\T

17. ÁøÏ+~ |ü{Ϻø£qT |üP]+#·+&ç. X f D

¤
Y

Äqj·÷qT¢ ø√¢¬s’&é ôV’≤Á&ܬø’‡&é HÓÁ’ fÒ{Ÿ dü˝ŒÒ {¤ Ÿ ø±s=“H˚{Ÿ bÕùdŒ¤{Ÿ

ø±≥j·÷qT¢
k˛&çj·T+ ó ô ï õ

yÓT^ïwæj·T+ ö ÷ ì ø î

ø±*¸j·T+
n\÷´$Tìj·T+
nyÓ÷àìj·T+ ù ó ê î ú û ü ø î

18. øÏ+~ |ü{Ϻø£˝Àì U≤∞\qT |üP]+#·+&ç. X f D

¤
Y

Áø£.dü+. ù|s¡T dü+øπ ‘·+/ yÓ÷˝≤sY yÓ÷˝≤sY Á<äe´sê•˝À

kÕ+πø‹ø£+ Á<äe´sê• ñqï ø£D≤\dü+K´
1. |üse¡ ÷DTÄøχ»Hé 16 Á>±. 6.022I1023Äøχ»Hé |üse¡ ÷DTe⁄\T
2. nDT Äøχ»Hé
3. k˛&çjT· +
4. k˛&çj·T+ nj·÷Hé 23 Á>±.
5. k˛&çj·T+ ø√¢¬s’&é 6.022I1023
k˛&çj·T+ ø√¢¬s’&é j·T÷ì≥T¢
6. ˙s¡T
»≥Tº |üì X f D
—
Y

19. 15.9 Á>±. ø±|üsY dü˝ŒÒ {¤ Ÿ eT]j·TT 10.6 Á>±. k˛&çjT· + ø±s√“H˚{Ÿ #·s´¡ bı+~ 14.2 Á>±. k˛&çjT· + dü˝ŒÒ {¤ Ÿ
eT]j·TT 12.3 Á>±. ø±|üsY ø±s√“H˚{ŸqT @s¡Œs¡TdüTHÔ êïsTT. Bì˝À Ç$T&ç ñqï s¡kÕj·Tq dü+jÓ÷>∑ ìj·Te÷ìï
‘Ó*|æ, ìs¡÷|æ+#·+&ç. X f D

¤
d f D Š Y

20. 112 Á>±. ø±*¸jT· + Ĭø‡’ &é≈î£ ø±s¡“Hé&’Ó Ä¬ø‡’ &éqT ø£*|æ‘˚ 200 Á>±. ø±*¸jT· + ø±s√“H˚{Ÿ @s¡Œ&ç+~. á
#·s´¡ ˝À yê&çq ø±s¡“Hé&’Ó Ä¬ø‡’ &é Á<äe´sê•ì ø£qTø=ÿ+&ç. MT »yêãT≈£î @ s¡kÕj·Tq dü+jÓ÷>∑ ìj·TeT+
‘√&ÉŒ&ç+~. X f D

¤
d f D Š Y

21. eT÷\ø±\≈£î ÁbÕe÷DÏø£ >∑Ts¡TÔ\T (dü+πø‘ê\T) ìs¡ísTT+∫ ñ+&Éø£ b˛‘˚ m˝≤ ñ+&˚<√ }Væ≤+∫
sêj·T+&ç. X f D
Š
Y

22. eT÷\ø±\ |üse¡ ÷DTe⁄\ dü+øπ ‘ê\T, yê{Ï dü+jÓ÷»ø£‘\· qT sêdæq ø±s¡T\¶ qT y˚sπ «s¡T>± ‘·j÷· s¡T #˚jT· +&ç.
Á|ü‹ $<ë´]ú ‘·q ≈£î&ç #˚‹‘√ dü+øπ ‘ê\ ø±s¡Tq¶ T, m&ÉeT #˚‹‘√ Ä |üse¡ ÷DTe⁄ jÓTTø£ÿ dü+jÓ÷»ø£‘\·
ø±s¡Tq¶ T |ü≥Tºø√yê*. Ç|ü&ÉT Ç<äsπ› dæ $<ë´s¡T\ú T Ä dü+jÓ÷»ø£‘\· qT ÁøÏdÁt ø±dt #˚dæ Ä düyT˚ àfi¯q+ jÓTTø£ÿ
kÕ+πø‹ø£+ @s¡Œs¡#ê*.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
23. U≤∞ {≤u…{¢ Ÿ bÕ´ø˘ qT rdüTø√+&ç. yê{Ïì |ü≥+˝À #·÷|æq $<Û+ä >± ø£‹]Ô +#·+&ç.

ˇø£ U≤∞ ñqï Ådæº|t\T

¬s+&ÉT U≤∞\T ñqï Ådæº|t\T

eT÷&ÉT U≤∞\T ñqï Ådæº|t\T

Ådæº|t˝À ñqï U≤∞\T nj·÷q¢ dü+jÓ÷»ø£‘·\qT ‘Ó*j·TCÒkÕÔj·Tì uÛ≤$+#·+&ç. dü+jÓ÷»ø£‘·\qT nqTdü]+∫

Ådæº|t\qT y˚s¡T#˚j·T+&ç. ñ<ë: Ådæº|t „ e+{Ï nj·÷Hé\ dü+jÓ÷»ø£‘·\qT ‘Ó*j·T#˚düTÔ+~.
G ” d ] W • d o ”

n˝≤π>, s¬ +&ÉT, eT÷&ÉT dü+jÓ÷»ø£‘·\T >∑\ nj·÷Hé\qT dü÷∫kÕÔsTT.

(eT]ìï nj·÷q¢ ø=s¡≈£î bÕsƒ¡+˝Àì |ü{Ϻø£ 7qT #·÷&É+&ç.)

Ç|ü⁄Œ&ÉT MTs¡T ˇø£ Ådæº|tqT eTs=ø£ Ådæº|t˝À neTs¡Ã≥+ <ë«sê düy˚Tàfi¯Hê\ kÕ+πø‹ø±\qT sêj·T>∑\s¡T.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ¬s+&ÉT k˛&çj·T+ nj·÷q¢ Ådæº|t\qT (ˇø£ U≤∞ ñqï Ádæº|t\qT) ˇø£ ø±s√ŒH˚{Ÿ nj·÷Hé Ådæº|t
(¬s+&ÉT U≤∞\Tqï Ádæº|t)˝À neTs¡Ã{≤ìøÏ M\Tne⁄‘·T+~.

ø±e⁄q k˛&çj·T+ ø±s√“H˚{Ÿ kÕ+πø‹ø£+ „ G Š ] ƒ

‘

24. Á<äe´ì‘·´‘·« ìj·Te÷ìï ìs¡÷|æ+#·T≥≈£î #˚ùd Á|üj÷Ó >±ìï #·÷ù| |ü≥+ ^j·T+&ç. X f D ý Y

|üs¡e÷DTe⁄\T eT]j·TT nDTe⁄\T

 n<Ûë´j·T+
6 |üs¡e÷DTe⁄˝À @eTT+~?
|ü<ësêú\˙ï |üs¡e÷DTe⁄\‘√ ì]à‘·yÓTÆqeì
eTT+<äT n<Ûë´j·÷\˝À H˚s¡TÃø=Hêï+.yÓTT≥ºyÓTT<ä{Ï
|üse¡ ÷DT dæ<ë∆+‘êìï C≤Hé &Ü\ºHé Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT.
&Ü\ºHé Á|üø±s¡+, |üse¡ ÷DTe⁄\qT $uÛõÑ +#·˝+Ò . n+fÒ
yê{Ïì eT]+‘· ∫qï$>± $uÛõÑ +#·&+É kÕ<Û´ä + ø±<äT.
ˇø£ eT÷\ø£+ jÓTTø£ÿ |üse¡ ÷DTe⁄\˙ï ˇπø $<Û+ä >±
ñ+{≤sTT. ø±˙ Ç‘·s¡ eT÷\ø£ |üs¡e÷DTe⁄\≈£î
_Ûqï+>± ñ+{≤sTT. á Á|ü‹bÕ<äq düVü≤»+>±H˚
XÊÁdüyÔ ‘˚ \Ô· ˝À ø=ìï Á|üXï¯ \qT sπ ø¬ ‹Ô+∫+~.
$_Ûqï eT÷\ø±\ |üs¡e÷DTe⁄\T _Ûqï+>±
(þ ÿ
) m+<äT≈£î ñ+{≤sTT?


 
|üse¡ ÷DTe⁄\T ˇπø˝≤ ˝Ò<ë $_Ûqï+>± ñ+&˚˝≤
#˚ùd<˚<H’Ó ê |üse¡ ÷DTe⁄˝À ñ+<ë?
|üse¡ ÷DTe⁄\T $uÛõÑ +|üXø¯ ´£ + ø±ìyê? ˝Ò<ë
|üse¡ ÷DTe⁄ ˝À|ü\ @<ÓH’ ê ñqï<ë?
|ü s ¡ e ÷DTe⁄\T eTq kÕ<Û ë s¡ D ø£ + {Ï ‘ √
#·÷&É˝qÒ +‘· ∫qï$>± ñ+{≤sTT. XÊÁdüyÔ ‘˚ \Ô· T |üs√ø£å
Ä<Ûësê\ <ë«sê e÷Á‘·y˚T |üs¡e÷DTe⁄\ ñìøÏì
$X¯«dæ+#ês¡T. yês¡T H˚sT¡ >± |üse¡ ÷DTe⁄qT #·÷&É˝sÒ T¡
ø£qTø£ Á|üj÷Ó >±‘·àø£ Ä<Ûësê\ <ë«sê |üse¡ ÷DTe⁄
jÓTTø£ÿ <Ûsä êà\qT ø£qT>=H˚ Á|üjT· ‘·ï+ #˚kÕs¡T. #ê˝≤
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
ø=~› ø±\+˝ÀH˚ yês¡T |üs¡e÷DTe⁄\T Äy˚XÊìï
bı+<ä>∑\e⁄ ˝Òø£ ø√˝ÀŒ>∑\e⁄ nH˚ $wüj·÷ìï
Á>∑Væ≤+#ês¡T. $<äT´‘Y $X‚¢wüD Á|üjÓ÷>±\T
#˚düTÔqï|ü⁄Œ&ÉT |üs¡e÷DTe⁄\T ãTTD≤y˚XÊìï
bı+<äT‘êj·Tì yÓTUÆ ˝Ò Ÿ bòÕs¡&˚ ø£qT>=Hêï&ÉT. Ç‘·qT
ø£qT>=qï $wüjT· + |üse¡ ÷DTe⁄\T $uÛõÑ +|üã&Ée⁄
nH˚ uÛ≤eq ô|’ nH˚ø£ dü+<˚V‰ü \≈£î <ë]rdæ+~.
‘· ≥ dü ú y Ó T Æ q |ü s ¡ e ÷DTe⁄ $<ä T ´<ëy˚ X Êìï
bı+<ä&ÜìøÏ ø±s¡Dy˚T$T{Ï? Ç~ |üs¡e÷DTe⁄
$uÛõÑ +|ü X¯ø´£ + ø±ì~ nH˚ &Ü\ºHé dæ<ë∆+‘·+˝Àì
Á|ü‹bÕ<äq≈£î $s¡T<ä›+. |üs¡e÷DTe⁄ ø=ìïkÕs¡T¢
Äy˚X|¯ Pü ]‘· ø£D+>± Á|üe]Ô+#ê\+fÒ, ø±s¡D+ <ëì˝À
‘·|Œü ø£ n‘·´+‘· dü÷ø£àå ø£D≤\T+&Ü* nH˚ uÛ≤eq≈£î
<ë]rdæ+~.
|üs¡e÷DTe⁄\T $<äT´‘Y|üs¡+>± ‘·≥düúyÓTÆq$>±
rdüT≈£îHêï+ ø£qTø£ |üse¡ ÷DTe⁄˝À düe÷q dü+K´˝À
<Ûäq eT]j·TT ãTTD≤y˚XÊ\T ñ+&ç ñ+{≤sTT.
á uÛ≤eH˚ |üse¡ ÷DTe⁄˝À ñqï ñ|üøD£ ≤\ >∑T]+∫,
|üs¡e÷DT n+‘·s¡ ìsêàD+ >∑T]+∫ XÊÁdüÔy˚‘·Ô\T
Ä˝À∫+#·&ÜìøÏ neø±X¯+ ø£*Œ+∫+~.

ñ|ü|üs¡e÷DT ø£D≤\T
  
  
    
XÊÁdüyÔ ‘˚ \Ô· T q÷‘·q dü‘ê´\T Ä$wüÿ]+∫q|ü&É˝≤¢
$C≤„qXÊÁdüÔ+˝Àì dæ<ë∆+‘ê\T e÷s¡T‘·T+{≤sTT.
q÷‘·q düe÷#ês¡ ùdø£sD¡ e\¢ ≈£L&Ü ø=ìïkÕs¡T¢
Ä˝À#·q\˝À, qeT÷Hê\˝À e÷s¡TŒ\T ekÕÔsTT.
|üse¡ ÷DTe⁄\qT $uÛõÑ +|ü˝eÒ Tì &Ü\ºHé #ÓbÕŒ&ÉT.
Á|üj÷Ó >∑ |ò*ü ‘ê\T |üse¡ ÷DTe⁄\qT $uÛõÑ +#·e#·Ãì,
n$ ∫qï ø£D≤\‘√ ‘·j÷· s¡e⁄‘êj·Tì ‘Ó*j·TCÒjT· &É+
ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. Ä ø£D≤\T |üse¡ ÷DTe⁄ ø£Hêï ∫qï$>±
ñ|üj÷Ó –+∫ Ç≥Te+{Ï Á|üj÷Ó >±\T #˚kÕs¡T. 1897e
dü+e‘·‡s¡+˝À CÀdü|òt C≤Hé <∏ëeT‡Hé nH˚ Á_{°wt
uÛÖ‹ø£XÊÅdÔü y˚‘Ô· ‘·q Á|üj÷Ó >±\ Ä<Ûës¡+>± |üse¡ ÷DTe⁄
˝À|ü\ ãTTD≤y˚•‘· ø£D≤˝…q’ m\Áø±ºqT¢ ñ+{≤j·Tì
ìs¡÷|æ+#ê&ÉT.
ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À Äj·Tq y˚s¡T y˚s¡T |ü<ësêú\˝À
ñ+&˚ ãTTD≤y˚•‘· ø£D≤\T $_Ûqï+>± ñ+{≤j·Tì
uÛ≤$+#ê&ÉT. ø±˙ nH˚ø£ |ü<ësêú\ô|’ #˚dqæ Á|üj÷Ó >±\
<ë«sê Ä ø£D≤\˙ï ˇπø $<Û+ä >± ñ+{≤j·Tì >∑T]Ô+#ê&ÉT.
á ø£D≤\T n‹ ‘·≈î£ ÿe Á<äe´sê•ì ø£*– ñ+{≤sTT.
M{ÏH˚ eTq+ m\Áø±ºqT\T ( ) n+{≤+.
     

ñ+&ç |üse¡ ÷DTe⁄˝ÀH˚ ñ+{≤sTT. ø±e⁄q yê{Ïì

 

ñ|ü|sü e¡ ÷DT ø£D≤\T>± |æ*#ês¡T. yÓTT≥ºyÓTT<ä{Ï>± Ä$wüÿ]+|üã&ç, n<Ûä´j·Tq+

#˚jT· ã&çq ñ|ü|sü e¡ ÷DTø£D+ m\Áø±ºH.˚ m\Áø±ºqTì
|üse¡ ÷DTe⁄ $<äT´‘Y |üs+¡ >± ‘·≥düyú TÓ qÆ ~ ø±e&É+ 

‘√ dü÷∫kÕÔs. m\Áø±ºHé Á<äe´sê• |ü]>∑Dq˝ÀøÏ

#˚‘· |üse¡ ÷DTe⁄˝À ø£˙dü+ s¬ +&ÉT ñ|ü|sü e¡ ÷DT
rdüTø√˝Òq+‘· dü«\Œ+>± ñ+≥T+~. Bì Äy˚XÊìï
ø£D≤\T ñ+&Ü*. n+<äT˝À ˇø£{Ï <ÛHä êy˚X¯ ø£D+,
ˇø£ Á|üe÷D ãTTD≤y˚X+¯ >± ( ) 
 ÿ  
   ÿ 
    

s¬ +&Ée~ ãTTD≤y˚X¯ ø£D+ nsTT ñ+&Ü*. ìC≤ìøÏ

|ü]>∑DkÏ ÕÔ+.
|üse¡ ÷DTe⁄˝À eT÷&ÉT s¡ø±\ ñ|üøD£ ≤\THêïsTT. n$
m\Áø±ºH,é Áb˛{≤Hé, q÷´≥Hé n$ XÊÅdE Ôü \„ T ‘·eT Ä˝À∫+#·+&ç`#·]Ã+#·+&ç
Á|ü j Ó ÷ >±\ <ë«sê ø£ q T>=Hêïs¡ T . |ü s ¡ e ÷DT
ñ|üø£D≤\qT ø£qT>=qï ‘·sê«‘· ø±˝≤qT>∑TD+>± |üs¡e÷DTe⁄ ‘·≥düúyÓTÆq~ ø±˙ n+<äT˝À
|üse¡ ÷DTe⁄ >∑T]+∫ eTq Ä˝À#·q\T m˝≤ e÷s¡T‘·÷ ãTTD≤y˚X¯|üP]‘· m\Áø±ºqT\T ñ+{≤sTT.
e#êÃjÓ÷ Ç|ü⁄Œ&ÉT eTq+ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+. ãTTD≤y˚XÊ\T e÷Á‘·y˚T ñ+fÒ |üs¡e÷DTe⁄
‘·≥düú+>± ñ+&É<äT. n|ü⁄Œ&ÉT |üs¡e÷DTe⁄
m\Áø±ºHé, Áb˛{≤Hé, q÷´Á{≤Hé m+<äT≈£î ‘·≥düyú TÓ qÆ ~>± ñ+~?
bòÕs¡&˚ $<äT´‘Y $X‚w¢ Dü Á|üj÷Ó >±\ >∑T]+∫ MTs¡T |üse¡ ÷DTe⁄ô|’ ñ+&˚ Äy˚XÊ\ yÓTT‘·+Ô ‘·≥dü+ú
#·~$ ñHêïs¡T. 19e X¯‘êã›+ ∫es√¢ yêj·TTe⁄\ô|’ ne&ÜìøÏ K∫Ñ·+>± <ÛHä êy˚X¯ ø£D≤\T ñ+&ç ñ+&Ü*.
$$<Ûä |ü]XÀ<Ûqä \T »]>±sTT. yêj·TT ñ‘·‡s¡Z Hêfi≤\T á ñ|üøD£ + m\Áø±ºHé Äy˚XÊìï ‘·≥dü+ú #˚ùd~>±
ñ|üj÷Ó –+∫ ‘·≈î£ ÿe |”&HÉ ê\ e<ä› yêj·TTe⁄\ô|’ ñ+&Ü*. 1920e dü+e‘·‡s¡+˝À á ñ|ü|sü e¡ ÷DT
Á|ü j Ó ÷ –+|ü ã &ç q $<ä T ´‘Y Á|ü y êVü ≤ + jÓ T Tø£ ÿ ø£D≤ìøÏ Áb˛{≤Hé ( 

) nì ù|s¡T ô|{≤ºsT¡ . Bìì

   

Á|üuÛ≤yê\qT XÊÁdüÔy˚‘·Ô\T n<Ûä´j·Tq+ #˚kÕs¡T. >√˝Ÿ¶d”ºHé nqT XÊÁdüÔy˚‘·Ô ø£qT>=Hêï&ÉT. Ábı{≤Hé

eT]ø=+<äs¡T XÊÁdüÔy˚‘·Ô\T X¯Sq´ Hê[ø£\qT Á<äe´sê•, m\Áø±ºHé Á<äe´sê•øÏ <ë<ë|ü⁄ 1836 s¬ ≥T¢
ñ+≥T+~. Bìì ‘√ dü÷∫kÕÔsT¡ . Bì Äy˚XÊìï
!

|üs¡e÷DTe⁄˝À @eTT+~?
ˇø£ Á|üe÷D <ÛHä êy˚X+¯ >± ( 
 ÿ  "   ÿ  ÿ 
    
#

M{Ïì |üse¡ ÷DTe⁄˝À mH√ï $<Ûë\T>± neTs¡Ã

rdüTø=+{≤+. e#·TÃ. |üs¡e÷DTe⁄ ˇø£ >∑~>± }Væ≤+#·Tø√+&ç.
ø£D≤\qT ˇø£<ëì ‘·sT¡ yê‘· ˇø£{Ï n&ÉTe¶ s¡Tdü\T>±
1932e dü+e‘·‡s¡+˝À Áb˛{≤Hé‘√ <ë<ë|ü⁄ düe÷q
neTs¡Ã+&ç. m˝≤ ø£ì|ædTü +Ô <√ MTs¡T u§eTà^j·T>∑\sê?
Á<äe´sê• >∑\ Äy˚X+¯ ˝Òì |üse¡ ÷DTe⁄ ñ|üøD£ ≤ìï ñ|ü |üse¡ ÷DT ø£D≤\ dü«uÛ≤yêìï <äèwæ˝º À ñ+#·T≈£îì
CÒyéT‡ #ê&ç«ø˘ ø£qT>=Hêï&ÉT. BìH˚ q÷´Á{≤Hé >√fi≤ø±s¡+>± ñqï |üse¡ ÷DTe⁄˝À M{Ïì neTπsÃ
(
$

)>± |æ\TkÕÔ+. Bìì

%    

‘√ dü÷∫kÕÔ+. &

|ü{≤ìï ^j·T+&ç.
ô|’ #·sá <ë«sê |üse¡ ÷DTe⁄ Áb˛{≤qT¢, q÷´Á{≤qT¢ ñ|ü | ü s ¡ e ÷DT ø£ D ≤\qT >√fi≤ø±s¡
eT]j· T T m\Áø±º H é nH˚ dü ÷ ø£ å à ø£ D ≤\ <ë«sê |ü s ¡ e ÷DTe⁄˝À MTs¡ T mìï $<Û ë \T>±
ì]à‘·yÓTÆq<äì #Ó|üŒe#·TÃ. |üs¡e÷DTe⁄\˝Àì Á|ü‹ neTs¡Ã>∑\s¡T?
ø£D≤ìï Á<äe´sê•, Äy˚X¯+ e+{Ï ø=\e>∑*–q MT ùdïVæ≤‘·T\‘√ #·]Ã+∫ |üs¡e÷DTe⁄˝À
<Ûäsêà\ <ë«sê $e]+#·e#·TÃ. Áb˛{≤Hé, m\Áø±ºqT ñ|üø£D≤\ $$<Ûä neT]ø£\qT #·÷ù| qeT÷Hê\qT
ˇπø |ü]e÷D+>∑\ e´‹πsø£ Äy˚XÊ\qT ø£*– ‘·j·÷s¡T#˚j·T+&ç.
ñ+{≤sTT. q÷´Á{≤Hé≈£î m≥Te+{Ï $<äT´<ëy˚X¯+ |üs¡e÷DTe⁄ jÓTTø£ÿ ìsêàD≤ìï ne>±Vü≤q
ñ+&É<äT. m\Áø±ºHé Á<äe´sê•, q÷´Á{≤Hé Á<äe´sê• #˚düTø√e&ÜìøÏ XÊÅdüÔE„\T $$<Ûä qeT÷Hê\qT
ø£+fÒ 1840 ¬s≥T¢ ‘·≈£îÿe. n_Ûeè~∆ #˚kÕs¡T.
<∏ëeT‡Hé |üs¡e÷DT qeT÷Hê
1898e dü+e‘·‡s¡+˝À C….C….<∏ëeT‡Hé ˇø£
|üse¡ ÷DTqeT÷HêqT Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT. Á|òPü {ŸãHé˝À
ñ+&˚ ms¡T|ü⁄, Ä≈£î|ü#÷ |ü+&É¢ eTTø£ÿ\ neT]ø£ e˝…
ø£ì|æ+#·&+É e\¢ á qeT÷Hêì ª|üy¢ Té |ü⁄&+ç >¥ qeT÷Hêµ
|ü≥+:1 Áb˛{≤Hé, q÷´Á{≤Hé eT]j·TT m\Åø±ºHé ( 
% * % + + ÿ

) >± |æ\TkÕÔs.
  *  +

|üse¡ ÷DTe⁄˝À Áb˛{≤Hé, q÷´Á{≤Hé m\Áø±ºH\é á qeT÷Hê Á|üø±s¡+

e+{Ï ñ|ü |ü s ¡ e ÷DTø£ D ≤\T+fÒ n$ |ü≥+ :2 (m)˝À #·÷|æq $<Û+ä >± |üse¡ ÷DTe⁄
|üse¡ ÷DTe⁄˝À @$<Û+ä >± neT] ñ+{≤jÓ÷ <ÛHä êy˚X+¯ ‘√ ì+&ç ñqï ˇø£ >√fi¯+>± ñ+≥T+~.
}Væ≤+#·+&ç. MT ùdïVæ≤‘·T\‘√ #·]Ã+#·+&ç. <ëì˝À m\Áø±ºqT\T bı<ä>ã∑ &ç ñ+{≤sTT.
|üse¡ ÷DT Á<äe´sê• Ä |üse¡ ÷DTe⁄˝À n+‘·{≤
|üs¡e÷DT ìsêàD+ '

  
    ( )
 

@ø£Ø‹>± |ü+|æD° #˚jT· ã&ç ñ+≥T+~.

ø£è‘·´+ - 1
MTs¡T }Væ≤+∫q $<Û+ä >± |üse¡ ÷DT ìsêàD≤ìï
^j·T+&ç
MTs¡T m\Áø±ºH,é Áb˛{≤Hé q÷´Á{≤q¢ |ü]e÷D≤\
>∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë! ˇø£yfi˚ ¯ MTs¡T yê{Ïì
|üse¡ ÷DTe⁄˝À neTsêÃ\qTø=+fÒ m˝≤ neTs¡TkÕÔsT¡ ? |ü≥+:2(m) |ü≥+:2(_)
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 ñ<ëZ]DÏ D ø£D≤\ Á|üyêVü‰\T
yÓTT‘·Ô+ <ÛäHêy˚X¯+, ãTTD≤y˚X¯+ düe÷q+>±
ã+>±s¡Tsπ ≈£î
ñ+&É≥+ e\¢ |üse¡ ÷DTe⁄ $<äT´‘Y |üs+¡ >±
‘·≥dü+ú >± ñ+≥T+~.
<∏ëeT‡Hé qeT÷HêqT |ü⁄#·Ãø±j·T‘√ b˛\TÑês.
|ü⁄#·Ãø±j·T˝Àì mÁs¡ì uÛ≤>∑+ e˝… |üs¡e÷DTe⁄
n+‘· { ≤ <Û ä H êy˚ X ¯ + $dü Ô ] +#· ã &ç ñ+≥T+~. XÀ<Ûäø£+
|ü⁄#·Ãø±j·T˝Àì –+»\e˝… m\Áø±ºH\é T bı<ä>ã∑ &ç |ü≥+ 3
ñ+{≤sTT. <∏ëeT‡Hé qeT÷Hê n‘·ì •wüß´\˝À ˇø£] D ø£D≤\ ñ<ëZ]DÏ ( qT+&ç e#˚à D ` , - . / / , 0 1

#˚‘· |ü⁄q'düMTøÏå+#·ã&ç+~. <∏ëeT‡Hé qeT÷Hê ø£D≤\øÏ ì]›wyºü TÓ qÆ X¯øÔÏ ñ+≥T+~. ñ<ëZ]DÏ qT+&ç
|ü⁄q'düMTøÏ+å #·ã&É{≤ìøÏ ø±s¡D+ @$T{Ï? <∏ëeT‡Hé e#˚à D `øÏsD¡ ≤\qT H˚sT¡ >± |ü\Ãì ã+>±s¡Tsπ ≈£îô|’
•wüß´&Óq’ s¡÷<∏sä bY ˛ò sY¶ #˚dqæ Á|üj÷Ó >±\T <∏ëeT‡Hé |ü&˝˚ ≤ #˚kÕs¡T.
qeT÷Hê≈£î e´‹πsø£yTÓ qÆ |ò*ü ‘ê\ì#êÃsTT. |ü\T#·ì ã+>±s¡T sπ ≈£îqT |ü≥+`3˝À #·÷dæq≥T¢
MT≈£î ‘Ó\TkÕ ? ˇø£ XÀ<Ûäø£+ 2 3 ,
eT<Ûä´˝À ñ+#ês¡T. á
/ , 4 / 5 0 1

XÀ<Ûøä ±ìøÏ D`¤ ø£D+ ‘êø£>±H˚ ∫qï yÓTs¡T|ü⁄ edüT+Ô ~.

uÛÖ‹ø£XÊÁdü+Ô ˝À <∏ëeT‡HéøÏ H√u…˝Ÿ ãVüQeT‹ D`¤ ø£D≤\ ñ<ëZ]DÏ, ã+>±s¡T s π ≈£î, XÀ<Ûøä ±\ yÓTT‘·+Ô
sêe&ÉyT˚ ø±ø£, n‘·ì ø=&ÉT≈£î C≤sY‘® √ düV≤ü n‘·ì neT]ø£qT ˇø£ >±*˝Òì >∑~ ( ) 6
   % * 7   * 8


•wüß´\˝À @&ÉT>∑T]øÏ uÛÖ‹ø£XÊÁdüÔ+˝À H√u…˝Ÿ ˝À ñ+#ês¡T.

ãVüQeT‹ \_Û+∫+~. n˝≤+{Ï <∏ëeT‡Hé •wüß´\˝À
m¬sïdtº s¡÷<∏sä |Y süò ¶Y ˇø£sT¡ .
s¡÷<∏äsY|òüsY¶ D ` ø£D $πøå|üD Á|üjÓ÷>∑+
m¬sïdtº s¡÷<∏sä |Y süò ¶Y q÷´õ˝≤+&é <˚XÊìøÏ #Ó+~q
XÊÁdüyÔ ‘˚ .Ô· n‘·qT 1909e dü+e‘·‡s¡+˝À |ü\T#·ì
ã+>±s¡Tsπ ≈£î n‹|ü\T#·>± ñ+<äì, n~ |üse¡ ÷DT
ì]à‘· e Tì eTq≈£ î ‘Ó \ Tdü T . ˇø£ k Õ] <∏ ë eT‡Hé
|üse¡ ÷DTqeT÷Hêì >∑Ts¡T≈Ô î£ ‘Ó#T· Ãø√+&ç. ã+>±s¡+
|üse¡ ÷DTe⁄˝À ñ+&˚ <ÛHä êy˚X+¯ |üse¡ ÷DTe⁄ n+‘·{≤
@ø£Ø‹>± $dü]Ô +∫ ñ+≥T+~. ø±e⁄q D`ø£D≤\˝À
$#· \ q+ dü « \Œ+>± ñ+≥T+<ä ì s¡ ÷ <∏ ä s Y | ò ü s Y ¶
ã+>±s¡T sπ ≈£îqT, Ä˝≤Œ¤ D ø£D≤\ì ñ|üj÷Ó –+∫
ø=ìï Á|üj÷Ó >±\T #˚XÊ&ÉT. D¤ ø£D+ nH˚~ s¬ +&ÉT
Áb˛{≤qT\T, s¬ +&ÉT q÷´Á{≤qT\T ø£*dæ ñqï ø£D+.
D ø£D+˝À m\Áø±ºqT\T ñ+&Ée⁄. n+<äTπø Bìì
¬s+&ÉT Á|üe÷D≤\T <ÛäHêy˚X¯+ ø£*–q ø£D+>±
|æ\TkÕÔ+. s¡÷<∏äsY|òüsY¶ #˚dæq Á|üjÓ÷>∑ neT]ø£qT
|ü]o*+∫ <ëìì ne>±Vü≤q #˚düT≈£îH˚+<äT≈£î
Á|üjT· ‹ï<ë›+.
uÛ≤$+#ê&ÉT. @ D` ø£D+˝À ≈£L&Ü n~Ûø£ $πø|å Dü ≤ìï
n‘·qT }Væ≤+#·˝<Ò Tä .
s¡÷<∏sä |Y süò ¶Y |ü]o\q\T
D` øÏsD
¡ ≤\qT |ü\T#·ì ã+>±s¡T sπ ≈£î ô|’ |ü&˝˚ ≤
#˚dqæ |ü⁄Œ&ÉT #ê˝≤es¡≈î£ Ä˝≤Œ¤øD£ ≤\T |üse¡ ÷DTe⁄
˝À+∫ H˚sT¡ >± #=#·TÃ≈£îb˛j·÷sTT. ø=ìï ø£D≤\T,
ø=~› $#·\Hêìï bı+<ësTT. ø=ìï ø£D≤\T e÷Á‘·+
(|ü≥+4˝À øÏ+<ä, ô|’ uÛ≤>±\˝À #·÷|æq≥T¢) m≈£îÿe
ø√D≤\‘√ $πø|å Dü + #Ó+<ësTT. n‹ø=~› dü+K´˝À
|üs¡e÷DTe⁄˝À @eTT+~?
ø£D≤\T e÷Á‘·+ e∫Ãq <ë] yÓ+fÒ |üsêes¡Ôq+
#Ó+<ësTT.
|ü≥+ 4 D` ø£D≤\ $πø|å Dü +
MT≈£î ‘Ó\TkÕ ?
s¡÷<∏sä |Y süò ¶Y Á|üj÷Ó >∑+˝À ã+>±s¡T sπ ≈£îô|ø’ Ï |ü+|æq
D` ø£D≤\˝À düsêdü] Á|ü‹ 20,000 Ä˝≤Œ¤øD £ ≤\øÏ
ˇø£ÿ ø£D+ e÷Á‘·yT˚ yÓqTø£≈î£ eTs¡*+~.
s¡÷<∏äsY|òüsY¶ Á|üjÓ÷>∑ |òü*‘ê\qT ne>±Vü≤q
#˚dTü ≈£îH˚ Á|üjT· ‘·ï+ #˚<ë›+!
ˇø£ ∫qïsêsTTì øÏ‹å » düe÷+‘·s+¡ >± ˇø£ >√&Éô|ø’ Ï
$dæsêeTqT≈£î+<ë+. n~ >√&É˝ÀøÏ #=#·TÃ≈£îì b˛<äT.
n<˚ ô|<ä› ô|<ä› U≤∞\T ñqï ˇø£ ø£+#Ó MT<äøÏ sêfi¯ófl
$dæ]‘˚, #ê˝≤ sêfi¯ófl Ä U≤∞\ eT<Ûä´ qT+∫
yÓ[flb˛‘êsTT.
<∏ëeT‡Hé qeT÷Hê Á|üø±s¡+ <ÛHä êy˚X+¯ |üse¡ ÷DTe⁄
n+‘·{≤ |üsT¡ #·T≈£îì ñqï ˇø£ Ç≥Tø£ >√&É ˝≤+{Ï~.
<ëìô|ø’ Ï |ü+|æq Ä˝≤Œ¤øD£ ≤\T yÓqTø£øÏ |ü]øπ |å Dü +
#Ó+<äT‘êj·Tì uÛ≤$+#·&+É »]–+~. Ä˝≤Œ¤øD£ ≤\T
#ê˝≤ ô|<ä$› ø±ã{Ϻ yê{Ï|]ü øπ |å Dü ø√D+ ‘·≈î£ ÿe>±
ñ+≥T+<äì uÛ≤$+#ês¡T. ø±˙ ø£+#Ó˝À+∫ sêfi¯ófl
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
yÓ[flb˛sTTq≥T¢, #ê˝≤ ø£D≤\T |üse¡ ÷DTe⁄˝À+∫
#=#·TÃ≈£îb˛e&É+ s¡÷<∏sä |Y süò ¶Y >∑T]Ô+#ê&ÉT.
á |ò*ü ‘ê\T s¡÷<∏sä |Y süò ì¶Y ˇø£ ø=‘·Ô |üse¡ ÷DT
qeT÷Hê >∑T]+∫ Ä˝À∫+#˚˝≤ #˚kÕsTT.
D` ø£D |ü]øπ |å Dü Á|üj÷Ó >∑+ <ë«sê s¡÷<∏sä |Y süò ¶Y
#˚dæq Á|ü‹bÕ<äq\T :
1) ã+>±s¡T sπ ≈£î qT+∫ m≥Te+{Ï $#·\q+
˝Ò≈î£ +&Ü Ä˝≤Œ¤ ø£D≤\T yÓ[flb˛e&ÜìøÏ ø±s¡D+
|üse¡ ÷DTe⁄˝À #ê˝≤ uÛ≤>∑+ U≤∞>± ñ+&É≥y˚T.
2) n‹ ø=~› dü+K´˝À ø=ìï Ä˝≤Œ¤øD£ ≤\T yÓqTø£≈î£
eTs¡\&Üìï ã{Ϻ n$ |üs¡e÷DTe⁄˝À ô|<ä›
yÓTT‘·+Ô ˝À ñqï <ÛHä êy˚X+¯ , Á<äe´sê•#˚ $ø£]¸+#·
ã&ܶjT· ì ‘Ó\TdüT+Ô ~. ø±ã{Ϻ |üse¡ ÷DTe⁄˝À
yÓTT‘·Ô+ <ÛäHêy˚X¯+ n‹ ∫qï Á|ü<˚X¯+˝À
øπ +ÁBø£è‘·yTÓ Æ ñ+&ç ñ+&Ü*.
á Á|üjÓ÷>∑+ Ä<Ûës¡+>± s¡÷<∏äsY|òüsY¶ ˇø£ ø=‘·Ô
ª|üse¡ ÷DT øπ +Á<äø£ qeT÷Hêµ qT Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT.
á qeT÷Hê˝Àì ø=ìï eTTK´ Á|ü‹bÕ<äq\T:
1) |üse¡ ÷DTe⁄˝À <ÛHä êy˚Xe¯ T+‘ê ªπø+Á<äø+£ µ nH˚
n‹ ∫qï kÕ+Á<äÁbÕ+‘·+˝À ñ+≥T+~. Ç+<äT˝À
m\Áø±ºqT\T ñ+&Ée⁄.
2) á øπ +Á<äø+£ #·T≥÷º ãTTD≤y˚X¯ m\Áø±ºqT\T ì]›wºü
eè‘êÔø±s¡ e÷s¡Z+˝À ‹s¡T>∑T‘·÷ ñ+{≤sTT.
øπ +Á<äø+£ #·T≥÷º m\Áø±ºqT\ #·\q+, dü÷s¡T´ì
#·T≥÷º Á>∑V‰ü \ #·\Hêìï b˛* ñ+&É&+É e\¢
s¡÷<∏sä |Y süò ¶Y qeT÷HêqT ªªÁ>∑V≤ü eT+&É\ qeT÷Hêµµ
nì ≈£L&Ü |æ\TkÕÔ+.
3) |ü s ¡ e ÷DT |ü ] e÷D+‘√ b˛*ùdÔ π ø +Á<ä ø £
|ü]e÷D+ n‘·´+‘· ∫qï~.
s¡÷<∏äsY|òüsY¶ |üs¡e÷DT qeT÷Hêì #·÷ù| |ü≥+
^j·T&ÜìøÏ Á|üjT· ‹ï+#·+&ç.
Ä˝À∫+#·+&ç`#·]Ã+#·+&ç
øÏ+~ Á|üXï¯ \ Ä<Ûës¡+>± s¡÷<∏sä |Y süò ,¶Y <∏ëeT‡Hé
|üse¡ ÷DT qeT÷Hê\qT b˛\Ã+&ç
<ÛHä êy˚X+¯ mø£ÿ&É ñ+~?
m\Áø±ºH\é T m˝≤ neT] ñ+{≤sTT?
Çe˙ï |üse¡ ÷DTe⁄˝À ìX¯Ã\+>± ñ+{≤j·÷?
˝Ò<ë #·*dü÷Ô ñ+{≤j·÷?
s¡÷<∏äsY|òüsY¶ |üs¡e÷DT qeT÷Hê |ü]$T‘·T\T
s¡÷<∏äsY|òüsY¶ |üs¡e÷DT qeT÷Hê˝À @yÓTÆHê
düeTdü´\THêïj·÷?
|ü≥+ 5
ˇø£ m\Áø±ºHé, ˇø£ Áb˛{≤Hé ñqï ôV’≤Á&√»Hé
|üse¡ ÷DTe⁄ì }Væ≤+#·+&ç. øπ +Á<äø+£ ˝À >∑\ Áb˛{≤Hé
m\Áø±ºHìé Äø£]¸dTü +Ô ~. eè‘êÔø±s¡ #·\q+˝À ñqï
m\Åø±ºH\é T øπ +Á<äø+£ #·T≥÷º ‹s¡T>∑T‘·Tqï|ü⁄Œ&ÉT ≈£L&Ü
n$ X¯øìÔÏ ø√˝ÀŒ≈£î+&Ü ñ+&Ü*.
ø±˙ @<ÓH’ ê Äy˚X|¯ Pü ]‘· ø£D+ eè‘êÔø±s¡ e÷s¡+Z ˝À
‹s¡T>∑T‘·÷ ‘·«s¡D≤ìï bı+<ä&+É e\¢ n~ n$∫äqï+>±
X¯øìÔÏ $&ÉT<ä\ #˚dTü +Ô ~. ø±e⁄q eè‘êÔø±s¡ e÷s¡+Z ˝À
‹s¡T>∑T‘·÷ ñqï m\Áø±ºHé ≈£L&Ü Áø£yT˚ |” X¯øìÔÏ ø√˝ÀŒ‘·÷
|ü≥+` 5˝À #·÷|æq $<Û+ä >± <ÛHä êy˚X|¯ Pü ]‘· øπ +Á<äø+£
yÓ|’ ⁄ü ˝≤>∑ã&ç n+<äT˝À |ü&bç ˛yê*.
ˇø£y˚fi¯ n<˚ ì»yÓTÆ‘˚, |üs¡e÷DTe⁄\T |üP]Ô
ndæsú +¡ >± ñ+&ç, Ç|ü&ÉT eTq+ #·÷düTqÔ ï $<Û+ä >±
|ü<ës¡+ú ñ+&˚<˚ ø±<äT. ø±˙ |üse¡ ÷DTe⁄\T dæsú y¡ TÓ qÆ eì
eTq≈£î ‘Ó\TdüT.
Çø£ÿ&É eTq+ ˇø£ Á|üX¯ï n&É>±*‡q nedüs¡+
ñ+~. |üse¡ ÷DTe⁄ m+<äT≈£î dæsú +¡ >± ñ+~?
‹s¡ T >∑ T ‘· ÷ ñ+&˚ m\Áø±º H é π ø +Á<ä ø £ + ˝À
|ü & ç b ˛≈£ î +&Ü ñ+&˚ ˝ ≤ |ü s ¡ e ÷DTe⁄˝À
ñ|ü|sü e¡ ÷DT ø£D≤\≈£î @<ÓH’ ê Á|ü‘ê´e÷ïj·T
neT]ø£qT MTs¡T dü÷∫+#·>\∑ sê?
s¡÷<∏sä |Y süò ¶Y qeT÷Hê˝À |ü]$T‘·T\ì n~Û>$£∑ Tdü÷Ô
1913e dü+e‘·‡s¡+˝À &˚ìwt XÊÁdüyÔ ‘˚ Ô· ˙˝Ÿ‡uÀsY
|üs¡e÷DT ìsêàD≤ìï $e]+#·&ÜìøÏ ˇø£ ø=‘·Ô
qeT÷Hêì Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT.
uÀsY |üs¡e÷DT qeT÷Hê
s¡ ÷ <∏ ä s Y | ò ü s Y ¶ qeT÷Hê |ü ] $T‘· T \qT
n~Û > ∑ $ T+#· & ÜìøÏ 1913˝À ˙˝Ÿ ‡ uÀsY ˇø£
Á|ü‹bÕ<äqqT eTT+<äT≈£î ‘Ó#êÃ&ÉT. n<˚$T≥+fÒ,
øπ +Á<äø+£ #·T≥÷º m\Áø±ºH\é T ì]›wºü X¯økÔÏ ÕúsTT\˝À
e÷Á‘·y˚T ‹s¡T>∑T‘êsTT. m\Áø±ºqT\T m≈£îÿe X¯øÏÔ
kÕúsTT˝ÀøÏ yÓfifl¯ &ÜìøÏ X¯øìÔÏ Á>∑V≤æ +#·&+É , ‘·≈î£ ÿe X¯øÔÏ
kÕúsTT˝ÀøÏ yÓfifl¯ &ÜìøÏ X¯øìÔÏ ø√˝ÀŒe&É+ »s¡T>∑T‘·T+~.
|üs¡e÷DTe⁄˝À @eTT+~?
 eTq+ >∑eTì+#ê*‡+~ @$T≥+fÒ, Ç|üŒ{Ï <ëø±
@ |üse¡ ÷DT qeT÷Hê ≈£L&Ü q÷´Á{≤Hé\ >∑T]+∫
ù|s=ÿq˝Ò<Tä . m+<äTø£+fÒ á |üse¡ ÷DT qeT÷Hê
Á|ü‹bÕ~+∫q #ê˝≤ ø±\+ ‘·sê«‘· n+fÒ 1932e
dü+e‘·‡s¡+˝À q÷´Á{≤Hé\qT ø£qT>=q&É+ »]–+~.
s¡ ÷ <∏ ä s Y | ò ü s Y ¶ ø±˝≤ìøÏ Áb˛{≤qT¢ , q÷´Á{≤qT¢
ø£qT>=qã&É˝<Ò Tä . n‘·ì ‘·sê«‘· s¬ +&ÉT <äXÊu≤›\øÏ
q÷´Á{≤Hé\qT ø£qT>=Hêïs¡T. ôV≤’ Á&√»Hé |üse¡ ÷DTe⁄
‘·|Œü $T>∑‘ê nìï eT÷\ø±\ |üse¡ ÷DTπø+Á<äø±\˝À
q÷´Á{≤qT¢ ñ+{≤sTT.
á s√E eTq≈£î ‘Ó*‡q |üs¡e÷DTqeT÷Hê
|ü≥+ 6: |üse¡ ÷DTe⁄˝Àì $$<Ûä X¯økÔÏ ÕúsTT\T m+<äs√ XÊÁdüyÔ ‘˚ \Ô· |ü]XÀ<Ûqä \ dü$Twæº ø£èwæ |ò*ü ‘·+.
|ü⁄døÔü ±\ ns¡˝À |ü⁄døÔü ±\T m˝≤ ù|s¡Ãã&ç ñ+{≤jÓ÷ øÏ+~ düe÷#êsêìï |ü]o*+#·+&ç.
>∑Ts¡T≈Ô î£ ‘Ó#T· Ãø√+&ç. n$ ô|’ ns¡˝À >±˙, øÏ+~ D E F G D E E G D H D D D H J K

ns¡˝À>±˙ ñ+{≤sTT. n+‘˚>±˙ ns¡\ eT<Ûä´˝À yÓTT<ä{Ï |üs¡e÷DT Ábı{≤Hé πø+Á<äø£+ q÷Á{≤Hé
qeT÷Hê C≤Hé &Ü\ºHé ø£qT>=q&É+ uÛ≤eq ø£qT>=q&É+
ñ+&Ée⁄. Ç.>√˝Ÿ¶ùdºHé C…. #ê&ç«ø˘
|üse¡ ÷DTe⁄˝À m\Áø±ºH\é e÷sêZìï |ü]$T‘·+ D E F F D E I F D H F F D H D J D H I F

#˚dü÷Ô, ˙˝Ÿ‡uÀsY ‘·q |üs¡e÷DTqeT÷Hê˝À ø=ìï m\Áø±ºHéqT ø£qT>=q&É+ uÀs¡T |üs¡e÷DT

eTÚ[ø£ Á|ü‹bÕ<äq\T #˚kÕ&ÉT.
1. |üse¡ ÷DTe⁄˝À >∑\ Á|ü‘´˚ ø£yTÓ qÆ dæsú ¡ ø£ø´å£ \˝À
e÷Á‘·yT˚ m\Áø±ºH\é T ñ+{≤sTT. á dæsú ¡ ø£ø´å£ \H˚
X¯øÔÏ kÕúsTT\ì |æ\TkÕÔs.
2. á dæús¡ ø£ø£å´\˝À ‹s¡T>∑T‘·Tqï+‘· ùd|üP
m\Áø±ºHé\T X¯øÏÔì ø√˝ÀŒe⁄. n+<äTe\¢ n$
øπ +Á<äø+£ ˝À |ü&ç q•+∫b˛≈£î+&Ü ñ+{≤sTT.
3. |ü≥+ ` 6˝À #·÷|æq≥T¢ á dæsú ¡ ø£ø´å£ ˝qT
C….C…. <ÛëeT‡Hé qeT÷Hê
q÷´Á{≤qT Á<äe´sê•, Áb˛{≤qT Á<äe´sê•øÏ <ë<ë|ü⁄
düe÷q+>±qT eT]j·TT m\Áø±ºqT Á<äe´sê•øÏ
düTe÷s¡T>± 1840 s¬ ≥T¢ ñ+≥T+~. nq>± |üse¡ ÷DT
yÓTT‘·+Ô Á<äe´sê• øπ e\+ Áb˛{≤Hé, q÷´Á{≤Hé\ e˝Ò¢
@s¡Œ&ÉT‘·T+~. ‘·sê«‘· ø±\+˝À |üse¡ ÷DTe⁄ jÓTTø£ÿ
yÓTT‘·Ô+ Á<äe´sê• <ëì πø+Á<äø£+˝À ñ+≥T+<äì
ø£qT>=qã&ç+~. Bìì ã{Ϻ q÷´Á{≤Hé\T ≈£L&Ü
9 :

øπ +Á<äø+£ ˝ÀH˚ ñ+{≤j·Tì ‘Ó\TdüT+Ô ~.

; $

nø£åsê\‘√ ˝Ò<ë  = >

: < :

n+¬ø\‘√ dü÷∫kÕÔs.
: ? : @ : A A A A A

$$<Ûä ø£ø£å´\˝À (ø£s¡Œsê\˝À) m\Áø±ºqT\

B

|üs¡e÷DTqeT÷Hê\˝À uÀsY qeT÷Hêj˚T

neT]ø£
∫e]<äì MTs¡T nqT≈£î+≥THêïsê? eTq+ H˚sT¡ Ãø=qï |üse¡ ÷DT qeT÷Hê\ Á|üø±s¡+
m\Áø±ºqT\T |üs¡e÷DT πø+Á<äø£+ #·T≥÷º $$<Ûä
˙˝Ÿ‡uÀsY á qeT÷Hê <ë«sê ôV’≤Á&√»Hé ø£sŒ¡ sê\˝À ( ) ‹s¡T>∑T‘·÷ ñ+{≤sTT. $_Ûqï



|üs¡e÷DT es¡í|ü{≤ìï $e]+#·>∑*>±&ÉT. ø±˙

C  

ø£sŒ¡ sê\˝À ñ+&˚ m\Áø±ºH\é T y˚sT¡ y˚sT¡ X¯≈î£ \Ô qT ø£*–

ôV≤’ Á&√»Hé ø£+fÒ ãs¡TyÓq’ |üse¡ ÷DTe⁄\ es¡|í {ü ≤\qT ñ+{≤sTT. Á|ür ø£s¡Œs¡+ ˇø£ dü+K´ #˚‘·  #

$e]+#·˝øÒ £ b˛j·÷&ÉT.
'

dü÷∫+#·ã&ÉT‘·T+~. BìH˚ ø£sŒ¡ s¡+ dü+K´ ( C



 

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

$ % *

) ˝Ò<ë X¯økÔÏ ÕúsTT dü÷∫ø£ (

8




  R





 1e ìj·TeT+: ˇø£ ø£ø´å£ ˝À ñ+&˚ >∑]wüº m\Áø±ºH\é

S 

) n+{≤s.πø+Á<äø±ìøÏ <ä>sZ∑ >¡ ± ñ+&˚ ø£sŒ¡ s¡+

+
T

dü+K´ dü÷Á‘·+ <ë«sê ìs¡sí TTkÕÔ+. Çø£ÿ&É

?
 L

M


(‘·≈î£ ÿe X¯øÔÏ >∑\ ø£sŒ¡ s¡+) qT ø£sŒ¡ s¡+ 9 Q '

 = > #

ø£sŒ¡ s¡+ dü+K´. '



ø£sŒ¡ s¡+˝À ñ+&É>\∑

= >

: ? : @ : N : A A A A A
#

n+{≤+. ø£sŒ¡ s¡+ ø£+fÒ m≈£îÿe X¯øìÔÏ ø£*– ñqï

9 Q >∑]wüº m\Áø±ºH\é dü+K´ì |ü{øºÏ £ `1˝À #·÷|ü&+É
ø£sŒ¡ sêìï ø£sŒ¡ s¡+ n+{≤+. Ç˝≤π> $T>∑‘ê
;

Q '
 =

?
#

»]–+~.
ø£sŒ¡ sê\T \qT dü÷∫kÕÔ+. < :
$

A A A A A
2e ìj·TeT+: Á|ü‹ ø£sŒ¡ s¡+ ˝Ò<ë m\Áø±ºHé ø£ø´å£
ˇø√ÿ ø£sŒ¡ s¡+˝À mìï m\Áø±ºH\é T ñ+&Ée#·TÃ? ‹]– ñ|ü ø £ s ¡ Œ sê\T>± $uÛ Ñ õ +#· ã &ç + ~. á
@<ÓH’ ê ø£sŒ¡ s¡+˝À ˇπø m\Áø±ºHé ñ+≥T+<ë? ñ|üøs£ Œ¡ sê\˝À >∑]wü+º >± |üfºÒ m\Áø±ºH\é dü+K´ 8.
ø£sŒ¡ sê\˝À ñ+&˚ m\Áø±ºH\é dü+K´ì m˝≤ 3e ìj·TeT+: ‘·≈î£ ÿe X¯ø>ÔÏ \∑ ˝À|ü* ø£sŒ¡ sê\˝À
ìs¡ísTTkÕÔ+? m\Áø±ºqT\T |üP]Ô>± ì+&Éq+‘·es¡≈£î ‘·sê«‘·
$$<Û ä |ü s ¡ e ÷DTqeT÷Hê\ dü V ü ‰ j· T +‘√ ø£sŒ¡ sê\˝À m\Áø±ºH\é T #˚se¡ ⁄. nq>± m\Áø±ºH\é T
ø£sŒ¡ sê\˝À ˇø£ es¡TdüÁø£eT+˝À ì+&ÉT‘êsTT.
|üse¡ ÷DT ìsêàD≤ìï $e]+∫q ‘·sê«‘· XÊÁdüyÔ ‘˚ \Ô· T
ñ<ëVü≤s¡DøÏ Äøχ»Hé ì rdüTø√+&ç. ' O
= P #

$$<Ûä ø£sŒ¡ sê\˝À m\Áø±ºH\é neT]ø£qT $e]+#· m\Áø±ºH\é dü+K´, Áb˛{≤Hé\ dü+K´≈£î düe÷q+ ø±ã{Ϻ
&ÜìøÏ Á|üjT· ‹ï+#ês¡T. n+<äT˝À mì$T~ m\Áø±ºH\é T ñ+{≤sTT.
m\Áø±ºH\é |ü+|æDø° Ï dü+ã+~Û+∫ uÀsY`ãTØ øÏ+~
ìj·Te÷\qT ‘Ó*j·TCÒXÊs¡T. k˛bÕq+:1 ø£sŒ¡ s¡+˝À >∑]wü+º >± 2 m\Áø±ºHé
9 Q

|ü{øºÏ £ `1 \qT ñ+#·>\∑ +. ø±ã{Ϻ yÓTT<ä{2Ï m\Áø±ºH\é T 9 '

 = > #

ø£sŒ¡ s¡+˝À ì+&ÉT‘êsTT.

ø£sŒ¡ s¡+ dü+K´ '
 #

ø£sŒ¡ s¡+˝À ñ+&É>\∑

>∑]wüº m\Áø±ºqT\ dü+K´ k˛bÕq+:2 $T–*q 6 m\Áø±ºH\é T ‘·sê«‘· ø£sŒ¡ s¡+
;

( ˝À ì+&ÉT‘êsTT.
 =

?
#

ø£sŒ¡ s¡+ (1) U

ø£sŒ¡ s¡+ (2) U

k˛bÕq+:3 Äøχ»Hé |üs¡e÷DTe⁄˝À m\Áø±ºHé
ìsêàD Áø£eT+ 2, 6.
ø£sŒ¡ s¡+ (3) U

ø£sŒ¡ s¡+ (4) U

yÓTT<ä{Ï |ü<ì›Ó $T~ eT÷\ø±\ |üse¡ ÷DTe⁄\˝À
m\Áø±ºH\é |ü+|æD° |ü≥+`7˝À #·÷|üã&ç+~.

|ü≥+:7 yÓTT<ä{Ï |ü<ì›Ó $T~ eT÷\ø±\˝À m\Áø±ºH\é |ü+|æD°

|üs¡e÷DTe⁄˝À @eTT+~?
dü+jÓ÷»ø£‘·  V   )  W 

|üse¡ ÷DTe⁄\qT rdüT≈£î+fÒ yê{Ï u≤Vü≤´‘·eT ø£ø´å£ \˝À

|üse¡ ÷DTe⁄˝À m\Áø±ºqT\T $$<Ûä ø£ø´å£ \˝À m˝≤
neT] ñ+{≤jÓ÷ ‘Ó\TdüT≈£îHêï+.
ñ<ëVü≤s¡DøÏ ø±s¡“Hé |üse¡ ÷DTe⁄ì rdüTø√+&ç.
<ëì |üse¡ ÷DTdü+K´ 6. |ü≥+ 8˝À #·÷|æq $<Û+ä >±
ø±s¡“Hé˝À >∑\ Äs¡T m\Áø±ºHé\T πø+Á<äø£+ #·T≥÷º
Äe]+∫ ñ+{≤sTT.
uÀsY`ãT´Ø ìj·TeT+ (
ˇπ ø ˇø£ m\Áø±º H é ñ+≥T+~. ø±e⁄q M{Ï
dü+jÓ÷»ø£‘· ˇø£{.Ï n\÷´$Tìj·T+, yÓT^ïwæjT· +\
dü+jÓ÷»ø£‘· m+‘√ #Ó|Œü >∑\sê? n\÷´$Tìj·T+
u≤Vü≤´ø£ø£å´˝À eT÷&ÉT m\Áø±ºqT\qT, yÓT^ïwæj·T+
u≤Vü≤´ ø£ø´å£ ˝À s¬ +&ÉT m\Áø±ºqT\qT ø£*Z ñHêïsTT.
ø£qTø£ yê{Ï dü+jÓ÷»ø£‘·\T es¡Tdü>± 3,2 >±
|ü]>∑DkÏ ÕÔ+.
|üse¡ ÷DT u≤Vü≤´‘·eT ø£øå£ ´˝À >∑\ m\Áø±ºq¢ dü+K´
Ä ø£ø´å£ ˝À |üfºÒ >∑]wüº m\Áø±ºq¢ |ü]$T‹øÏ <ä>sZ∑ >¡ ±
ñ+fÒ, Ä |üse¡ ÷DT dü+jÓ÷»ø£‘ì· y˚sπ $<Û+ä >±
‘Ó\TdüT≈£î+{≤+.
|ü≥+:8
ñ<ëVü≤s¡DøÏ bò˛]¢ Hé |üse¡ ÷DTe⁄ u≤Vü≤´ø£ø´å£ ˝À
@&ÉT m\Áø±ºqT\T ñ+&É&+É e\¢ <ëì dü+jÓ÷»ø£‘·
@&ÉT ø±yê*. ø±˙ @&ÉT m\Áø±ºqq¢ T ø√˝ÀŒe&É+ ø£+fÒ
ˇø£ÿ m\Áø±ºHìé Á>∑V≤æ +#·&+É bò˛]¢ Hé≈î£ ‘˚*ø£. n+<äTe\¢
nwüøº +£ (8) qT+∫ @&ÉT m\Áø±ºq q¢ T rdæyj ˚ T· >±
) Á|üø±s¡+    %  R  %

e∫Ãq ª1µ dü+K´ì bò˛]¢ Hé jÓTTø£ÿ dü+jÓ÷»ø£‘>· ±

X Q X 

n‘·´+‘· n+‘·s¡ ø£øå£ ´ ( ) ˝À S  
 *     
 = > #

|ü]>∑DkÏ ÕÔ+. Ç<˚ $<Û+ä >± Äøχ»Hé dü+jÓ÷»ø£‘ì·

  '

s¬ +&ÉT m\Áø±ºH\é ≈£î e÷Á‘·yT˚ #√≥T ñ+~. ø±e⁄q

˝…øÏÿ+#·e#·TÃ.
ø±s¡“Hé ˝Àì Äs¡T m\Áø±ºH\é ˝À s¬ +&ÉT m\Áø±ºH\é T
yÓTT<ä{Ï ø£øå£ ´
'
 =

˝À ì+&ÉT‘êsTT. $T–*q Hê\T>∑T

> #

z ô|’ q ‘Ó * Œq |ü < ä ∆ ‹ ˝À ÄøÏ ‡ »Hé jÓ T Tø£ ÿ

m\Áø±ºH\é T u≤Vü≤´‘·eT ø£øå£ ´ ˝À ì+&ÉT‘êsTT. '
 =

?
#

dü+jÓ÷»ø£‘ì· m˝≤ ‘Ó\TdüT≈£î+{≤e⁄?

u≤Vü≤´‘·eT ø£øå£ ´( Y
%

)˝À >∑\ m\Áø±ºH\é H˚


 *     

 

y˚\˙‡ m\Áø±ºH\é T n+{≤+. n+fÒ |üse¡ ÷DTe⁄ jÓTTø£ÿ Ä˝À∫+#·+&ç`#·]Ã+#·+&ç

u≤Vü ≤ ´‘· e T ø£ ø £ å ´ ˝À >∑ \ m\Áø±º H é \ dü + K´H˚
dü+jÓ÷»ø£‘· n+{≤+. bÕdüŒs¡d,t dü\Œ¤sY ãVüQfi¯ dü+jÓ÷»ø£‘\· qT ø£*Z
ñ+{≤sTT.m+<äT≈£î ø=ìï eT÷\ø±\T ãVüQfi¯
|üse¡ ÷DT dü+jÓ÷»ø£‘· n~ Ç‘·s¡ eT÷\ø±\‘√ dü+jÓ÷»ø£‘\· ì ø£*ñZ +{≤jÓ÷ |ü{øºÏ `£ 2 |ü]o*+∫
ã+<Û+ä ˝À bÕ˝§Zq>∑*>π kÕeTsêú´ìï ‘Ó*j·TCÒdTü +Ô ~. $e]+#·+&ç. MT ùdïVæ≤‘·T\T, ñbÕ<Ûë´j·TT\‘√
ô|’ ñ<ëVü≤s¡D˝À ø±s¡“Hé jÓTTø£ÿ dü+jÓ÷»ø£‘· 4. #·]Ã+#·+&ç.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ôV≤’ Á&√»Hé/*~∏jT· +/k˛&çjT· + e+{Ï

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

 |ü{øºÏ £ 2qT |ü]o*+#·+&ç. yÓTT<ä{Ï 18 eT÷\ø±\ dü+jÓ÷»ø£‘\· T ∫e] ì\Te⁄ es¡Tdü˝À Çe«ã&ܶsTT.

|ü{øºÏ £ 2
eT÷\ø£+ ù|s¡T dü+πø‘·+ |üs¡e÷DT Áb˛{≤q¢ q÷´Á{≤q¢ m\Áø±ºq¢ m\Åø±ºq¢ neT]ø£ dü+jÓ÷»ø£‘·
dü+K´ dü+K´ dü+K´ dü+K´ Z [ \ ]

ôV’≤Á&√»Hé ^ _ _ ` _ _ ` ` ` _

V”≤*j·T+ ^ a b b b b b ` ` ` c

*~∏j·TyéT d e f f g f b _ ` ` _

u…Ø*j·T+ h a g g i g b b ` ` b

uÀsêHé h i i j i b f ` ` f

ø±s¡“Hé k j j j j b g ` ` g

HÓÁ’ {À»Hé l m m m m b i ` ` f

Äøχ»Hé n o o o o b j ` ` b

bò˛¢]Hé p q q _ c q b m ` ` _

ìj·÷Hé l a _ c _ c _ c _ c b o ` ` c

k˛&çj·T+ l r _ _ _ _ _ b _ _ b o _ ` _

yÓT^ïwæj·T+ s t _ b _ b _ b _ b b o b ` b

n\÷´$Tìj·T+ u v _ f _ f _ g _ f b o f ` f

dæ*ø±Hé w e _ g _ g _ g _ g b o g ` g

bÕdüŒ¤s¡dt x _ i _ i _ j _ i b o i ` i y f

dü\Œ¤sY w _ j _ j _ j _ j b o j ` b y j

ø√¢]Hé k v _ m _ m _ o _ m b o m ` _

ÄsêZHé u z _ o _ o b b _ o b o o ` c

dü+jÓ÷»ø£‘· jÓTTø£ÿ ÁbÕeTTK´‘· $T>∑‘ê eT÷\ø±\‘√ dü+jÓ÷>∑+ #Ó+<˚ dü«uÛ≤e+

˝Òøb£ ˛e{≤ìøÏ >∑\ ø±s¡D+ yê{Ï˝À >∑\ m\Áø±ºq¢
V”≤*j·T+˝À m\Áø±ºH\é neT]ø£ì |ü≥+ ` 7˝À
Á|ü‘˚´ø£ neT]πø ( ) nì "
 ÿ       
*
 

8e ì\Te⁄ es¡ T dü ˝ À #· ÷ &É + &ç . V” ≤ *j· T +

C 

ìsêú]+#ês¡T. Ç$ $T>∑‘ê eT÷\ø±\‘√ dü+jÓ÷>∑+

u≤Vü≤´‘·eTø£ø£å ´˝À ¬s+&ÉT m\Áø±ºqT\T ñHêïsTT.
#Ó+~ düy˚Tàfi¯Hê\T @s¡Œs¡#·e⁄. eTs√$<Ûä+>±
Ä ø£øå£ ´˝À ñ+#·>\∑ >∑]wü˜ m\Åø±ºH\é dü+K´‘√ Ä
#ÓbÕŒ\+fÒ á yêj·TTe⁄\T s¡kÕj·Tìø£ #·sê´o\‘·
ø£ø£å´ ì+&ç ñ+~. n˝≤π> ìj·÷Hé, ÄsêZHé\˝À
˝Òì$ ø±ã{Ϻ M{Ïì »&Éyêj·TTe⁄\T ˝Ò<ë ñ‘·ÿ èwüº
m\Áø±ºH\é neT]ø£qT |ü]o*+∫q≥¢sTT‘˚ yê{Ïu≤Vü≤´
yêj·TTe⁄\T nì |æ\TkÕÔs.
ø£øå£ ´\˝À ˇø=ÿø£ÿ <ëì˝À 8 m\Áø±ºqT\T #=|ü⁄Œq
ñHêïsTT. á eT÷&ÉT yêj·TTe⁄\T m≈£îÿe dæsú ‘¡ «· +
ø£*Z ñ+&É&yÉ T˚ ø±≈£î+&Ü ‘·≈î£ ÿe #·sê´o\‘· ø£*–
ñ+{≤sTT. XÊÁdüyÔ ‘˚ \Ô· T á yêj·TTe⁄\ dæsú ‘¡ ê«ìøÏ,
|üs¡e÷DTe⁄˝À @eTT+~?
 V”≤*j·T+ ‘·|üŒ $T>∑‘ê nìï »&Éyêj·TTe⁄\ |üs¡e÷DT Á<äe´sê• dü+K´
|üs¡e÷DTe⁄\T ‘·eT u≤Vü≤´‘·eT ø£ø£å´\˝À 8  {
   |   }      

m\Áø±ºH\é qT ø£*Z ñ+{≤sTT. Ç˝≤ u≤Vü≤´ø£øå£ ´\˝À q÷´Á{≤q¢ dü+K´ì |üse¡ ÷DT \ø£Då +>± eTq+
nwüøº +£ ˝Ò<ë mì$T~ m\Áø±ºH\é T >∑\ |üse¡ ÷DTe⁄\T |ü]>∑D+Ï #·>\∑ e÷?
s¡ k Õj· T ìø£ + >± dæ ú s ¡ ‘ ê«ìï ø£ * Z ñ+&ç Ç‘· s ¡ |üse¡ ÷DT Á<äe´sê• nH˚~ |üse¡ ÷DT \ø£Då ≤\˝À
|üs¡e÷DTe⁄\‘√ dü+jÓ÷>∑+ #Ó+<˚ dü«uÛ≤yêìï ˇø£{.Ï Ç~ øπ +Á<äø+£ ˝À >∑\ q÷´Á{≤qT¢ eT]j·TT
#·÷|æ+#·e⁄. n˝≤π> @<ÓH’ ê |üse¡ ÷DTe⁄ <ëì u≤Vü≤´
Áb˛{≤qT\ dü+K´ô|’ Ä<Ûës¡|&ü ç ñ+≥T+~. øπ +Á<äø+£ ˝À
ø£ø´å£ ˝À s¬ +&ÉT m\Áø±ºqT\T ø£*– ñHêï ≈£L&Ü <ëìøÏ
n~Ûø£ dæsú ‘¡ «· + edüT+Ô ~. >∑\ Áb˛{≤qT\ dü+K´qT (|üs¡e÷DTdü+K´)‘√ O

@<˚ì |üs¡e÷DTe⁄ ‘·q u≤Vü≤´ø£ø£å´\˝À 8 dü÷∫kÕÔ+. n˝≤π> πø+Á<äø£+˝À >∑\ q÷´Á{≤qT\

m\Áø±ºH\é qT ø£*Z ñ+fÒ Ä |üse¡ ÷DTe⁄ ªnwüøº +£ µ dü+K´qT ‘√ dü÷∫kÕÔ+. $

qT ( Y
 

) bı+~+~ n+{≤+. ˇø£ eT÷\ø£



øπ +Á<äø£ ø£D≤\ dü+K´ (q÷´Á{≤qT\T eT]j·TT

|ü s ¡ e ÷DT\T y˚ s =ø£ |ü s ¡ e ÷DTe⁄\‘√ #· s ¡ ´ Áb˛{≤qT\ yÓTT‘·+Ô dü+K´) qT |üse¡ ÷DT Á<äe´sê•
H=+~q|ü⁄Œ&ÉT yê{Ï u≤Vü≤´ø£ø£å ´˝À nwüºø±ìï dü+K´ nì n+{≤+. Bìì ‘√ dü÷∫kÕÔ+. M ~ M

bı+<˚$<Û+ä >± n$ düyT˚ àfi¯Hê\qT @s¡Œs¡TkÕÔsTT. nq>± |üse¡ ÷DT Á<äe´sê• dü+K´ |üse¡ ÷DT dü+K´ =

eT÷\ø£ |üse¡ ÷DTe⁄\T »&Éyêj·TTe⁄\˝À e÷~]>±



q÷´Á{≤q¢ dü+K´
dæsú ¡ m\Áø±ºHé neT]ø£qT bı+<ä&ÜìøÏ dü+jÓ÷>∑+ #Ó+~
= $

~ O

düyT˚ àfi¯Hê\ì @s¡Œs¡TkÕÔjT· ì eTq+ ìsêú]+#·e#·TÃ. ˇø£ |üse¡ ÷DTe⁄ Á<äe´sê•øÏ düe]+#·ã&çq
|üse¡ ÷DTe⁄\T s¬ +&ÉT $<ÛëHê\ <ë«sê nwüøº ±ìï <ä>]Z∑ dü+UÒ´. Ä |üse¡ ÷DTe⁄ jÓTTø£ÿ Á<äe´sê•
bı+<ä>\∑ e⁄. n$ m\Áø±ºH\é ã~©, m\Áø±ºH\é qT dü+K´ ne⁄‘·T+~.
|ü+#·Tø√e&É+. Áb˛{≤Hé, q÷´Á{≤Hé dü+K´\ yÓTT‘êÔìï
ô|’ s¬ +&ÉT $<ÛëHê\ |ò*ü ‘·+>± |üse¡ ÷DTe⁄\ eT<Û´ä Á<äe´sê• dü+K´ n+{≤+.
ã+<Û+ä @s¡Œ&ÉT‘·T+~.
$_Ûqï eT÷\ø£ |üs¡e÷DTe⁄\T $_Ûqï+>± |üse¡ ÷DTe⁄\qT dü+øπ ‘· s¡÷|ü+˝À sêj·T&É+
m+<äT≈£î+{≤sTT? nH˚ Á|üXï¯ >∑T]+∫ Ä˝À∫<ë›+. ˇø£ ÁbÕe÷DÏ ø £ s¡ ÷ |ü + ˝À |ü s ¡ e ÷DTe⁄qT
eT÷\ø£ |üse¡ ÷DTe⁄, y˚s=ø£ eT÷\ø£ |üse¡ ÷DTe⁄\qT
m˝≤ y˚s¡T #˚dæ >∑T]Ô+#·>∑\+? eT÷\ø±ìï <ëì
dü÷∫+#·&ÜìøÏ |üse¡ ÷DTe⁄ dü+øπ ‘êìøÏ m&ÉeT yÓ|’ ⁄ü
|üse¡ ÷DTe⁄\ Á|ü‘´˚ ø£ \ø£Då ≤\qT ã{Ϻ >∑T]Ô+#·e#·TÃ. ô|q’ |üse¡ ÷DT Á<äe´sê• dü+K´ ( ~
  * ÿ 

<
  

$ %

)qT, n&ÉT>∑Tq |üse¡ ÷DT dü+K´ (

* 8
   * ÿ 

|üse¡ ÷DTdü+K´  {
   }      

$ %

)qT sêj·÷*.
* 8

~

|üse¡ ÷DT eT<Û´ä uÛ≤>∑+˝À øπ +Á<äø+£ ñ+≥T+<ä˙, øÏ+~ |ü{≤ìï #·÷&É+&ç.

yê{Ï˝À Áb˛{≤qT\T, q÷´Á{≤qT\T ñ+{≤j·Tì eTq+
‘Ó\TdüT≈£îHêï+. |üse¡ ÷DT øπ +Á<äø+£ jÓTTø£ÿ Äy˚X¯
|ü]e÷D≤ìï ã{Ϻ (Áb˛{≤qT\ dü+K´), ˇø£ eT÷\ø£+ €  ‚ ƒ „ … † ‡ €  ˆ ‰ „ † € Š

jÓTTø£ÿ s¡kÕj·Tìø£ <Ûsä êà\qT ìs¡sí TT+#·e#·TÃ. á

pp

dü+K´H˚ |üse¡ ÷DTdü+K´ n+{≤+. Bìì ‘√ dü÷∫kÕÔ+. M O M

€  ‚ ƒ „ … † ‡ ‹ … † Œ † € Š

ˇø£ |üse¡ ÷DT øπ +Á<äø+£ ˝Àì Áb˛{≤q¢ dü+K´H˚

<ëì |üse¡ ÷DT dü+K´ n+{≤+.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
ô|’ ñ<ëVü≤s¡D˝À bò˛¢]Hé jÓTTø£ÿ dü+πø‘·+ ≈£î 
ˇπ ø eT÷\ø±ìøÏ #Ó + ~q y˚ s ¡ T y˚ s ¡ T
m&ÉeTyÓ|’ ⁄ü n&ÉT>∑Tq |üse¡ ÷DTdü+K´ sêj·Tã&ç+~. |üs¡e÷DTe⁄\˝À düe÷q dü+K´˝À Áb˛{≤qT\T
n~ Ä |üse¡ ÷DTe⁄˝À 9 Áb˛{≤qT\T ñHêïj·Tì ñ+&ç, y˚sT¡ y˚sT¡ q÷´Á{≤q¢ dü+K´ ø£*– ñ+fÒ yê{Ïì
‘Ó*j·TCÒdTü +Ô ~. n˝≤π> Á<äe´sê•dü+K´ ≈£î m&ÉeTyÓ|’ ⁄ü 
◊k˛{À|ü⁄\T ( S 

) n+{≤+. &ÉT´{°]j·T+
   "


ô|q’ sêj·Tã&ç+~. Ç~ bò˛]¢ Hé˝À >∑\ øπ +Á<äø£ ø£D≤\ eT]j·TT Á{Ï{j Ï T· +\T ôV≤’ Á&√»Hé jÓTTø£ÿ ◊k˛{À|ü⁄\T.
(Áb˛{≤Hé \ TGq÷´Á{≤Hé \ T) dü + K´ 19 nì ◊k˛{À|ü⁄\ s¡kÕj·Tq <Ûsä êà\T ˇπø $<Û+ä >± ñ+{≤sTT
‘Ó*j·TCÒdTü +Ô ~. ø±ã{Ϻ bò˛]¢ Hé˝Àì q÷´≥q¢ dü+K´ >±˙ yê{Ï uÛÖ‹ø£ <Ûsä êà\T y˚sT¡ y˚sT¡ >± ñ+{≤sTT.
19`9R10 n>∑TqT. ( ) $ =

~ Q O
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ø±s¡“Hé≈î£ eT÷&ÉT dæsú ¡ ◊k˛{À|ü⁄\T
◊k˛{À|ü⁄\T  Ž  
    

ñHêïsTT. ◊k˛{À|ü⁄qT kÕ<Ûës¡D+>± yê{Ï eT÷\ø£

dü+øπ ‘·+ |üøÿ£ q Á<äe´sê• dü+K´ì sêj·T&É+ <ë«sê
Á|ür eT÷\ø±ìøÏ ì]úwyºü TÓ qÆ |üse¡ ÷DTdü+K´ ˝Ò<ë dü÷∫kÕÔ+. ø±s¡“Hé ◊k˛{À|ü⁄\qT dü÷∫+#˚ $<ÛëHêìï
Áb˛{≤Hé\ dü+K´ ñ+≥T+<äì eTq≈£î ‘Ó\TdüT. eT] øÏ+<ä >∑eTì+#·+&ç.
Á<äe´sê• dü+K´ ≈£L&Ü n<˚ $<Û+ä >± ñ+≥T+<ë? ø±s¡“Hé `12 ø±s¡“Hé`13 ø±s¡“Hé`14
Á|ür eT÷\ø±ìø° Ç‘·s¡ eT÷\ø±\≈£î _ÛqïyÓTqÆ
Á|ü‘´˚ ø£ Á<äe´sê• dü+K´ ñ+≥T+<ë?
|üse¡ ÷DT dü+K´ ˝≤>± Á|ü‹ eT÷\ø±ìøÏ @¬øø’ £
Á<ä e ´sê• dü + K´ ñ+&É < ä T . Á|ü ø £ è ‹˝À ø=ìï
dü+<äsꓤ\˝À ˇπø eT÷\ø±ìøÏ #Ó+~q ˇø£{Ï ø£+fÒ MT≈£î ‘Ó\TkÕ ?
m≈£îÿe s¡ø±˝…q’ |üse¡ ÷DTe⁄\T ñ+&Ée#·TÃ. s¬ +&ÉT eT÷\ø±\T >∑]wüº dü+K´˝À ◊k˛{À|ü⁄\T
øÏ+<ä Çe«ã&çq $$<Ûä ôV≤’ Á&√»Hé |üse¡ ÷DTe⁄\ ø£*– ñqï≥T¢ >∑T]Ô+|ü⁄ bı+<ësTT. n$ õHêHé
|ü { ≤\qT |ü ] o*+#· + &ç . Bì qT+&ç MTπ s + (‘


) , d”dj
 

æ T· + ( ). M{Ï ◊k˛{À|ü⁄\ 7
 ÿ % *

>∑eTì+#ês¡T ? dü+K´ 36.

◊k˛{À|ü⁄\T ø£*–q eT÷\ø£ |üse¡ ÷DT Á<äe´sê•ì
m˝≤ ø£qTø=ÿ+{≤+?
Á|üøè£ ‹˝À #ê˝≤ eT÷\ø±\T s¬ +&ÉT ˝Ò<ë n+‘·ø+£ fÒ
ôV’≤Á&√»Hé &ÉT´{°]j·T+ Á{Ï{j
Ï T· + m≈£îÿe ◊k˛{À|ü⁄\ $TÁX¯eT+>± \_ÛkÕÔsTT. Á|üøè£ ‹˝À
|ü≥+ 9 \_Û+#˚ ˇø£ eT÷\ø£ ◊k˛{À|ü⁄\˝À Á|ü‹ ◊k˛{À|ü⁄
ôV≤’ Á&√»Hé (

R

) |üse¡ ÷DT øπ +Á<äø+£ ˝À

+   


ø=+‘· XÊ‘êìï ø£*Z ñ+≥T+~.

ˇø£ øπ +Á<äø£ ø£D+ ñ+~. &ÉT´{°]j·T+( ) þ
% 
 ÿ % *

ñ<ëVü≤s¡D≈£î ø√¢]Hé ◊k˛{À|ü⁄\ì rdüT≈£î+<ë+.

eT]j·TT Á{Ï{j Ï T· + ( ) øπ +Á<äø±\˝À es¡Tdü>±

 ÿ  ÿ % *

Ç~ Á|üøè£ ‹˝À Á<äe´sê• dü+K´ 35, 37 >∑\ ◊k˛{À|ü⁄\

s¬ +&ÉT, eT÷&ÉT øπ +Á<äø£ ø£D≤\T ñHêïsTT. ôV≤’ Á&√»Hé, s¡÷|ü+˝À \_ÛdTü +Ô ~. Á|üøè£ ‹˝À Á<äe´sê• dü+K´ 35
&É T ´{° ] j· T + eT]j· T T Á{Ï { Ï j · T + |ü s ¡ e ÷DT >∑\ ◊k˛{À|ü⁄\ \uÛ´Ñ ‘· 75% >±, Á<äe´sê• dü+K´
øπ +Á<äø±\˝À ˇπø ˇø£ Áb˛{≤Hé ñ+~. yê{Ï˝À ˇπø 37>± >∑\ ◊k˛{À|ü⁄\ ˝uÛ´Ñ ‘· 25%>± ñ+≥T+~.
ˇø£ m\Áø±ºHé e÷Á‘·y˚T ñ+~. ø±ì ôV’≤Á&√»Hé ˇø£ eT÷\ø£ Á<äe´sê• ÄeT÷\ø£ qeT÷Hê˝À
|ü s ¡ e ÷DTe⁄˝À ñqï q÷´Á{≤q¢ dü + K´ nìï ñ+&˚ nìï |ü s ¡ e ÷DTe⁄\ dü > ∑ ≥ T |ü s ¡ e ÷DT
dü+<äsꓤ\˝À düe÷q+ ø±<äT. Á<äe´sê•>± rdüTø=+{≤+.
|üs¡e÷DTe⁄˝À @eTT+~?
 ô|’ düe÷#êsêìï ã{Ï,º ø√¢]Hé |üse¡ ÷DTe⁄ jÓTTø£ÿ Á|ü‹ ˇø£ÿ <äXq¯ T n<Û´ä j·Tq+ #˚jT· &ÜìøÏ Á|üj÷Ó >∑
düsêdü] |üse¡ ÷DT Á<äe´sê• XÊ\˝À¢ kÕ<Ûës¡D+>± ◊k˛{À|ü⁄\qT ñ|üj÷Ó –kÕÔsT¡ .
“ “

j·TTπsìj·T+ ◊k˛{À|ü⁄qT q÷´øÏj ¢ T· sY ]j·÷ø£sº ˝Y À

Ç+<Ûqä +>± yê&É‘ês¡T.
>±sTT≥sY ' ’


∫øÏ‘‡· ˝À njÓ÷&çHé ◊k˛{À|ü⁄

ÿ  
#

◊k˛{À|ü⁄\ nqTes¡ÔHê\T qT yê&É‘ês¡T.

 {    
 )   ( Ž  
    

πøq‡sY ∫øÏ‘·‡ j·T+<äT ø√u≤˝Ÿº ◊k˛{À|ü⁄qT

s¡kÕj·Tq, yÓ<’ ´ä s¡V≤ü kÕ´\qT #Û~˚ +#·&ÜìøÏ ø=ìï ñ|üj÷Ó –kÕÔsT¡ .
◊k˛{À|ü⁄\qT ñ|üj÷Ó –kÕÔsT¡ . s¡kÕj·Tq #·s´¡ \˝À

ø°\ø£ |ü<ë\T
|üse¡ ÷DTe⁄, ñ|ü|sü e¡ ÷DT ø£D≤\T, m\Áø±ºH,é Áb˛{≤Hé, q÷´Á{≤Hé, øπ +Á<äø+£ , |üse¡ ÷DT Á<äe´sê• ( ), ~

nDT Á<äe´sê•, |üse¡ ÷DTdü+K´ , dü+jÓ÷»ø£‘,· ◊k˛{À|ü⁄\T. ' O

#

eTq+ @+ H˚sT¡ Ã≈£îHêï+

eT÷\ø£+ jÓTTø£ÿ ñìøÏì ‘Ó*j·TCÒùd n‹ dü÷ø£å àø£D+ |üse¡ ÷DTe⁄.

$uÛõÑ +|üXø¯ ´£ + ø±ì n‹ dü÷ø£àå ø£D≤\‘√ |ü<ës¡+ú ì]à‘·yTÓ qÆ <äì &Ü\ºHé |üse¡ ÷DT dæ<ë∆+‘·+ ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~.
ˇø£ eT÷\ø±ìøÏ #Ó + ~q nìï |ü s ¡ e ÷DTe⁄\T Á<ä e ´sê• |ü ] e÷D≤\T ˇπ ø $<Û ä + >±
ñ+{≤j·Tì, $_Ûqï eT÷\ø±\T y˚sT¡ y˚sT¡ |üse¡ ÷DTe⁄\‘√ ‘·j÷· s¡e⁄‘êj·Tì n‘·&TÉ Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT.
|üse¡ ÷DTe⁄˝À >∑\ eT÷&ÉT ñ|üøD£ ≤\T m\Áø±ºH\é T, Áb˛{≤Hé\T, q÷´Á{≤Hé\T.
|üse¡ ÷DTe⁄˝À >∑\ ãTTD≤y˚•‘· ø£D+ m\Áø±ºH.é
Á|ür |üse¡ ÷DT øπ +Á<äø+£ ˝Àq÷ ñ+&˚ <ÛHä êy˚X¯ ø£D+ Áb˛{≤Hé.
ôV≤’ Á&√»Hé˝À ‘·|Œü , nìï |üse¡ ÷DT øπ +Á<äø±\˝À ñ+&˚ ‘·≥düú ø£D+ q÷´Á{≤Hé.
m\Áø±ºHé eT]j·TT q÷´Á{≤Hé\qT ø£qT>=qï |òTü q‘· es¡Tdü>± C….C….<∏ëeT‡Hé eT]j·TT C…. #ê&ç«ø˘ \øÏ
#Ó+<äT‘·T+~.
m\Áø±ºH\é T>± eTq+ |æ*#˚ ãTTD≤y˚X¯ ø£D≤\qT |üse¡ ÷DTe⁄ ø£*– ñ+≥T+<äì <∏ëeT‡Hé ‘Ó*j·TCÒXÊ&ÉT.
yÓTT‘·+Ô |üse¡ ÷DTe⁄ n+‘·{≤ Äe]+#·T≈£îqï <ÛHä êy˚•‘· |ü<ës¡+ú ˝À m\Áø±ºqT¢ bı<ä>ã∑ &ç ñ+{≤j·Tì
<∏ëeT‡Hé |üse¡ ÷DT qeT÷Hê ‘Ó*j·TCÒdTü +Ô ~.
s¡÷<∏sä |Y süò ¶Y #˚dqæ D`ø£D≤\ $πø|å Dü Á|üj÷Ó >∑+ |üse¡ ÷DT øπ +Á<äø£ Ä$wüÿs¡DøÏ <ë]rdæ+~.
|üse¡ ÷DTe⁄˝À #ê˝≤ uÛ≤>∑+ U≤∞>± ñ+≥T+<äì, |üse¡ ÷DT eT<Û´ä uÛ≤>∑+˝À n‘·´+‘· ∫qï<Óq’ , <ä≥yº TÓ qÆ
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 <ÛHä êy˚X+¯ ‘√ ≈£L&çq øπ +Á<äø+£ ñ+≥T+<äì #Ó|Œü &É+ <ë«sê s¡÷<∏sä |Y süò ¶Y |üse¡ ÷DT qeT÷HêqT Ä<ÛTä ˙ø£]+#ê&ÉT.
n‘·qT ‘·q Á|üj÷Ó >±\qT ø=qkÕ–+∫ øπ +Á<äø+£ ˝À q÷´Á{≤q¢, Áb˛{≤q¢ ñìøÏì >∑T]Ô+#ê&ÉT.
s¡÷<∏sä |Y süò ¶Y |üse¡ ÷DTqeT÷Hêì düMTøÏ+å #·&+É <ë«sê ˙˝Ÿ‡uÀsY, m\Áø±ºqT\T øπ +Á<äø+£ #·T≥÷º >∑\ ì]›wºü
dæsú ¡ X¯øÔÏ kÕúsTT\˝À ñ+{≤j·Tì #ÓbÕŒ&ÉT.
|üse¡ ÷DT øπ +Á<äø+£ ˝À >∑\ Áb˛{≤qT\ dü+K´H˚ Ä eT÷\ø£+ jÓTTø£ÿ |üse¡ ÷DTdü+K´ nì n+{≤+.
ˇø£ |üse¡ ÷DT Á<äe´sê• dü+K´ Ä |üse¡ ÷DT øπ +Á<äø+£ ˝À ñ+&˚ øπ +Á<äø£ ø£D≤\ (Áb˛{≤qT¢, q÷´Á{≤qT¢)
dü+K´≈£î düe÷q+.
|üse¡ ÷DT dü+jÓ÷>∑ kÕeTsêú´H˚ï dü+jÓ÷»˙j·T‘· n+{≤s¡T.
|üse¡ ÷DTe⁄ u≤Vü≤´ø£ø´å£ ˝À 8 m\Áø±ºqT\T ˝Ò<ë nwüøº £ ìsêàD+ >∑\ |üse¡ ÷DTe⁄\T dæsú ‘¡ ê«ìï ø£*– ñ+&ç,
Ç‘·s¡ |üe÷DTe⁄\‘√ dü+jÓ÷>∑+ #Ó+<äe⁄.
ˇπø Áb˛{≤qT\ dü+K´, y˚sT¡ y˚sT¡ q÷´Á{≤q¢ dü+K´ ø£*– ñqï ˇπø eT÷\ø£ |üse¡ ÷DTe⁄\qT ◊k˛{À|ü⁄\T
n+{≤s¡T.
nu´ÑÛ düHêìï yÓTs¡T>∑T|üsT¡ #·T≈£î+<ë+
1. |üse¡ ÷DTe⁄˝À >∑\ eT÷&ÉT ñ|üøD£ ≤˝Ò$T{Ï? ' ~ C ”
#

2. m\Áø±ºH,é Áb˛{≤Hé eT]j·TT q÷´Á{≤q¢ <Ûsä êà\qT b˛\Ã+&ç? ' ~ C

”
#

3. C….C….<∏ëeT‡Hé |üse¡ ÷DT qeT÷Hê |ü]$T‘·T\qT ‘Ó\Œ+&ç? ' ~ C

”
#

4. s¡÷<∏sä |Y süò ¶Y ã+>±s¡T sπ ≈£î Á|üj÷Ó >∑+ jÓTTø£ÿ eTTK´yÓTqÆ eT÷&ÉT |ü]o\q\T ‘Ó\Œ+&ç. ' ~ C
”
#

5. düs¬ q’ <ëìøÏ (9), dü]ø±ì yê{ÏøÏ (8) \qT >∑T]Ô+#·+&ç. ' ~ C ”

#

s¡÷<∏sä |Y süò ¶Y ã+>±s¡T sπ ≈£î Á|üj÷Ó >∑+˝À, #ê˝≤ m≈£îÿe dü+K´˝À Ä˝≤Œ¤ ø£D≤\T ã+>±s¡T sπ ≈£î˝À+∫
H˚sT¡ >± #=#·TÃ≈£îb˛j·÷sTT. á |ü]o\q <ë«sê ÁøÏ+~ yêì˝À @ ìsêúsD¡ ≈£î sêe#·TÃ?
m. |üse¡ ÷DTe⁄˝À n‹ ∫qï <ÛHä êy˚X¯ ÁbÕ+‘·+ ñ+≥T+~.
_. |üse¡ ÷DTe⁄˝À #ê˝≤ Á|ü<X˚ +¯ U≤∞>± ñ+≥T+~.
dæ. Ä˝≤Œ¤ ø£D≤\T <ÛHä êy˚X¯ ÁbÕ+‘·+qT H˚sT¡ >± &Ûøû =+{≤sTT.
&ç. |üse¡ ÷DTe⁄˝À <ä≥yº TÓ qÆ <ÛHä êy˚X¯ ÁbÕ+‘·+ ñ+≥T+~.
s¡÷<∏sä |Y süò ¶Y ã+>±s¡T sπ ≈£î Á|üj÷Ó >∑+˝À, ø=ìï kÕs¡T¢ Ä˝≤Œ¤ ø£D≤\T e÷Á‘·+ ãTTEe÷s¡+Z qT+&ç $#·\q+
#Ó+<äT‘êsTT. á |ü]o\q\ qT+∫ ÁøÏ+~ yêì˝À @ ìsêúsD¡ ≈£î sêe#·TÃ?
m. |üse¡ ÷DTe⁄˝À <ÛHä êy˚X+¯ n‹ ‘·≈î£ ÿe ÁbÕ+‘·+˝À ñ+≥T+~.
_. |üse¡ ÷DTe⁄˝À m≈£îÿe uÛ≤>∑+ U≤∞>± ñ+≥T+~.
dæ. Ä˝≤Œ¤øD£ ≤\T <ÛHä êy˚X¯ ÁbÕ+‘êìï H˚sT¡ >± &Ûû ≈£î+{≤sTT.
&ç. |üse¡ ÷DTe⁄˝À <ÛHä êy˚X¯ ÁbÕ+‘·+ <ä≥+º >± ñ+≥T+~.
|üs¡e÷DTe⁄˝À @eTT+~?
 6. k˛&çjT· + m\Áø±ºHé $Hê´kÕìøÏ dü+ã+~Û+∫ ÁøÏ+~ yêì˝À dü]jÓTÆ q~ @~? ' ~ C

”
#

m. 2, 8 _. 8, 2, 1 dæ. 2, 1, 8 &ç. 2, 8, 1
7. uÀsY |üse¡ ÷DT qeT÷Hê eTTU≤´+XÊ\qT ù|s=ÿq+&ç? ' ~ C ”
#

8. MT bÕsƒê´+X¯eTT˝À Ç∫Ãq $$<Ûä |üse¡ ÷DT qeT÷Hê\qT b˛\Ã+&ç? ' ~ C

”
#

9. HÓÁ’ {À»Hé eT]j·TT uÀsêHé\qT ñ<ëVü≤s¡D\T>± rdüT≈£îì dü+jÓ÷»ø£‘ì· ìs¡«∫+#·+&ç. ' ~ C

”
#

10. yÓT^ïwæjT· +, k˛&çjT· + eT÷\ø±\ dü+jÓ÷»ø£‘\· T ‘Ó\Œ+&ç ? ' ~ C

”
#

11. Á<äe´sê• dü+K´ 32 eT]j·TT q÷´Á{≤q¢ dü+K´ 16>± >∑\ eT÷\ø£+ |üse¡ ÷DTdü+K´qT, dü+øπ ‘êìï
sêj·T+&ç. ' ~ C ”
#

12. ˝À |üP]Ô>± ì+&çq eT]j·TT ø£sŒ¡ sê\T ñ+{≤sTT. $e]+#·+&ç?

7 • –

9
;

' ~ C

”
#

13. ˇπø eT÷\ø±ìøÏ #Ó+~q ◊k˛{À|ü⁄\ eT<Û´ä eTTK´ uÛ<Ò +ä y˚T$T? ' ~ C

”
#

14. ÁøÏ+~ yêø±´\qT |ü]o*+∫ ˇ|ü⁄Œ nsTT‘˚ nì, ‘·|⁄ü Œ nsTT‘˚ nì yê{ÏøÏ m<äTs¡T>± Áyêj·T+&ç.M  M M  M

m. |üse¡ ÷DTe⁄ jÓTTø£ÿ øπ +Á<äø+£ øπ +Á<äø£ ø£D≤\qT e÷Á‘·yT˚ ø£*– ñ+≥T+<äì <∏ëeT‡Hé Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT.
_. m\Áø±ºH,é Áb˛{≤Hé\ dü+jÓ÷>∑+ e\¢ q÷´Á{≤Hé @s¡Œ&ÉTqT. n+<äT#˚ q÷´Á{≤Hé ‘·≥dü+ú >± ñ+≥T+~.  

dæ. m\Áø±ºHé jÓTTø£ÿ Á<äe´sê• Áb˛{≤Hé Á<äe´sê•˝À e+‘·T ñ+≥T+~.   ¡ ¢ £

' ~ C

”
#

15. ªª|üse¡ ÷DT øπ +Á<äø+£ ˝À Áb˛{≤Hé q÷´Á{≤qT¢ e÷Á‘·yT˚ m+<äT≈£î ñHêïsTT. m\Áø±ºH\é T m+<äT≈£î ñ+&Ée⁄?µµ
nì ^‘·≈î£ nqTe÷q+ e∫Ã+~. ‘·q nqTe÷Hêìï ìeè‹Ô #˚jT· >∑\sê ? $e]+#·+&ç. ' ~ C

”
#

16. O
=

nsTT‘˚ Ä eT÷\ø£+ jÓTTø£ÿ dü+jÓ÷»ø£‘· m+‘·?

—

' ~ C

L
#

17. á ÁøÏ+~ |ü{øºÏ ˝£ À U≤∞\qT düs¬ q’ düe÷#ês¡+‘√ |üP]+#·+&ç. ' ~ C ˜

#

ù|s¡T >∑Ts¡TÔ |üs¡e÷DT Á<äe´sê• q÷´Á{≤Hé\ m\Áø±ºH\é

dü+K´ dü+K´ dü+K´ dü+K´
Äøχ»Hé ™ š ›

œ 

u…Ø*j·T+
™ š

18. C≤Hé &Ü\ºHé qT+&ç ˙˝Ÿ‡ uÀsY es¡≈î£ ñqï XÊÅdyÔü ‘˚ \Ô· T #˚dqæ Á|üj÷Ó >±\T, dæ<ë∆+‘ê\qT. ªª|üse¡ ÷DTe⁄
#·]Á‘·µµ nH˚ o]¸ø‘£ √ ˇø£ ø£<>ä∏ ± Áyêj·T+&ç. ' ~ C

˜
#

19. s¡÷<∏sä |Y süò ¶Y |üse¡ ÷DTqeT÷Hêì ^j·T+&ç. Bìì Á>∑V≤ü eT+&É\ qeT÷Hê nì m+<äT≈£î n+{≤+? ' ~ C ž
#

20. |üse¡ ÷DTe⁄ jÓTTø£ÿ ìsêàD≤ìï, $$<Ûä |üse¡ ÷DT qeT÷Hê\qT $e]+#·&ÜìøÏ XÊÅdE Ôü \„ T #˚dqæ ø£èwæì
MT¬s˝≤ n_Ûq+~kÕÔsT¡ . ' ~ C Ÿ
#

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

 n<Ûë´j·T+
7 >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D

düeT‘·«s¡D #·\q+ >∑T]+∫ ªª#·\q+µµ nH˚ düeTeè‘êÔø±s¡ #·\q+

n<Ûë´j·T+˝À H˚s¡TÃ≈£îHêï+. á n<Ûë´j·T+˝À
düeTeè‘êÔø±s¡ #·\Hêìï |ü]#·j·T+ #˚j·T&É+ ø£è‘·´+ ` 1
»]–+~. á #·\q+ ndüeT‘·«s¡D#·\HêìøÏ ¤ ¥ ¦ §

§ © ª ¦ «
øÏ ñ<ëVü≤s¡D>±
¬ ­ ® ® ¯ ° ¯ « ­ ± ¯ ² ¬ ¦ ± © ¦ § ³
eè‘êÔø±s¡ #·\q+˝Àñqï edüTeÔ ⁄qT >∑eTì+#·T≥
#Ó|üŒe#·TÃqT. ˇø£ $<äT´‘Y yÓ÷{≤s¡T jÓTTø£ÿ ø£&ø¶û Ï ˇø£ ¤ ¶ · ­ ª ± ³

eTq+ nH˚ø£ dü+<äsꓤ\˝À ø=+‘· m‘·TÔ qT+&ç eè‘êÔø±s¡ ù|≥¢ TqT _–+#·+&ç. |ü≥+:1˝À #·÷|æq
C≤s¡$&ç∫q edüTeÔ ⁄\T uÛ÷Ñ $TyÓ|’ ⁄ü #·*+#·&Üìï #·÷dæ $<Û+ä >± ù|≥¢ T n+#·Te<ä› ∫qï #Óøÿ£ ~eTàqT ñ+#·+&ç.
ñ+{≤+. n<˚$<Û+ä >± Á>∑V‰ü \ìï dü÷s¡T´&ÉT #·T≥÷º yÓ÷{≤s¡T dæ«#Y ÄHé #˚jT· +&ç. ø=+‘·ùd|ü⁄ ‘·sê«‘·
|ü]ÁuÛÑ$TdüTÔHêïj·Tì, uÛÑ÷$T #·T≥÷º #·+Á<äT&ÉT #Ó ø £ ÿ ~eTà ¤ ¸ ¦ ¦ ²
|ü ~ ÁuÛ Ñ e TD≤\T
¯ § ¹ ° ¦ ® º ³

|ü]ÁuÛ$Ñ TdüTHÔ êï&ÉH˚ $wüjT· + ≈£L&Ü eTq≈£î ‘Ó\TdüT #˚jT· &ÜìøÏ |üfºÒ ø±˝≤ìï ˝…øÿÏ +#·+&ç. Ç˝≤ s¬ +&ÉT
ø£<ë! á nìï dü+<äsꓤ\˝À edüTeÔ ⁄\T düsfi¡ sπ¯ U≤ ˝Ò<ë eT÷&ÉT kÕs¡T¢ #˚jT· +&ç.
e÷s¡+Z ˝À ø±ø£ eè‘êÔø±s¡ e÷s¡+Z ˝À #·*+#·&ÜìøÏ
ø±s¡DyÓTqÆ @<√ ã\+ yê{Ïô|’ |üì#˚d÷ü Ô ñ+&Ü*. #Óø£ÿ~eTà
Ä ã\+ @yÓTÆ ñ+≥T+~? d”˝º Ÿ ù|{¢ Ÿ
dü÷s¡T´&ç #·T≥÷º uÛ÷Ñ $T #·\q+ düeT#·\qy˚THê?
$<äT´‘Y yÓ÷{≤s¡T
m˝≤?
uÛ÷Ñ $T #·T≥÷º #·+Á<äT&ç #·\q+ düeT#·\qy˚THê?
m˝≤?
q÷´≥Hé uÛÑ÷$T #·T≥÷º #·+Á<äTì >∑eTHêìï
u≤´≥] (m) (_)
düeTeè‘êÔø±s¡ #·\q+ nH˚ uÛ≤eqqT ñ|üj÷Ó –+∫
$e]+#·>∑*>±&ÉT. ‘·sê«‘· $X¯«+˝Àì @ ¬s+&ÉT |ü≥+ 1 (m) d”˝º Ÿ ù|{¢ Ÿ ô|’ #Óøÿ£ ~eTà #·\q+
Á<äe´sêX¯ó\ eT<Ûä´HÓ’Hê >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D ã\+ (_) #Óøÿ£ ~eTà #·\Hêìï ô|’ qT+&ç >∑eTì+#·&+É
(
´

« ­ µ ) ñ+≥T+~ nH˚ uÛ≤eqqT

© ± ­ ± © ¦ § ­ ° ª ¦ « ® ¯

#Óøÿ£ ~eTà ÁuÛeÑ TDø±\+ dæsú +¡ >± ñ+<ë?

n_Ûeè~∆ #˚XÊ&ÉT. #Óøÿ£ ~eTà e&ç dæsú e¡ ÷ ø±<ë?
á n<Ûë´j·T+˝À MTs¡T >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D ã\+ #Óøÿ£ ~eTà @ e÷s¡+Z ˝À #·*düT+Ô ~?
eT]j·TT >∑Ts¡T‘·«øπ +Á<ä+qT >∑÷]à H˚sT¡ Ã≈£î+{≤s¡T.
>∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ D

|ü≥+ :
1
 #Óø£ÿ~eTà dæús¡e&ç ‘√ ¤ Å ¦ § Æ ± ­ § ± ¶ Ç ¯ ¯ ² ³ eè‘·øπÔ +Á<ä+ e<ä› ø£*dæq y˚>∑ dü~X¯\qT dü÷∫düT+Ô ~.
eè‘êÔø±s¡e÷s¡+Z ˝À #·*düT+Ô <äì >∑eTì+#·>\∑ s¡T ø£qTø£ á y˚>∑ dü~X¯\ ‘·T~_+<äTe⁄\ eT<Û´ä ^dæq dü~X¯ sπ K
#Óøÿ£ ~eTà jÓTTø£ÿ á #·\Hêìï ªªdüeTeè‘êÔø±s¡#\· q+µµ y˚>+∑ ˝À e÷s¡TŒ ' dü÷∫düT+Ô ~. »

¤
¨

§ © ª ¦ « ¬ Å n+{≤+
© « ® È ° ­ « ¬ ¦ ± © ¦ § ³

' '
»

ªª@<Ó’Hê edüTÔe⁄ dæús¡e&ç‘√ eè‘êÔø±s¡e÷s¡Z+˝À

'
Ã

'
Ã

#· * dü ÷ Ô ñ+fÒ Ä edü T Ô e ⁄ #· \ Hêìï

»

à ¿ À Á Â

düeTeè‘êÔø±s¡#\· qeTT ¤
¨

§ © ª ¦ « ¬ Å © « ® È ° ­ « ¬ ¦ ± © ¦ § ³

'
»
Ã

Ã
Ã

'
»

n+{≤s¡Tµµ. Ã

' '
»

dü e Teè‘êÔ ø ±s¡ # · \ q+˝À >∑ \ edü T Ô y ˚ > ∑ +

e÷s¡T‘·T+<ë? m+<äT≈£î? Ã
'
»

düeTeè‘êÔø±s¡#\· q+˝À >∑\ edüTeÔ ⁄ ‘·«s¡D≤ìï

ø£*– ñ+≥T+<ë? Ä ‘·«s¡D ~X¯ @$T{Ï?
Ã

¿ À Ä Â

ø£è‘·´+ ` 2
düeTeè‘êÔø±s¡#·\q+˝À e⁄qï edüTÔ y˚>∑
dü~X¯\qT ^j·T≥+ |ü≥+ 3 (m) eT]j·TT 3(_)
ô|’ ø£è‘·´+˝À #Óø£ÿ~eTà #·*+∫q e÷sêZìï y˚>∑ dü~X¯\qT ˇø£ _+<äTe⁄≈£î #˚sT¡ Ã≥
eT]j·TT <ëì #·\q $<ÛëHêìï >∑Ts¡T≈Ô î£ ‘Ó#T· Ãø√+&ç.
¼ ½

yê´kÕs¡+ú >∑\ eè‘êÔø±s¡e÷s¡+Z ˝À ˇø£ edüTeÔ ⁄

¼

|ü≥+:2˝À #·÷|æq $<Ûä+>± #Óø£ÿ~eTà #·*+#˚ dæsú e¡ &ç ‘√ #·*düT+Ô <äqT≈£î+<ë+. n|ü⁄&ÉT <ëì
¾
µ
¾

e÷sêZìï ^dæ ì]›wºü ø±\e´e<ÛTä \ e<ä› y˚>∑ dü~X¯\qT y˚>∑ dü~X¯, yê´kÕs¡+ú >∑\ eè‘·øπÔ +Á<ä+ |üs+¡ >±
µ

^j·T+&ç. ÁuÛeÑ TD+ #Ó+<äT‘·T+~. y˚>d∑ ~ü X¯ ø=+‘· ø√D+‘√

ÁuÛ Ñ e TD+#˚ ù dÔ |ü ≥ + 3`(m)˝À #· ÷ dæ q ≥T¢
düeT~«u≤VüQ Á‹uÛTÑ »+ jÓTTø£ÿ uÛ÷Ñ $T <ëì y˚>+∑ ˝Àì
e÷s¡TŒqT ' dü÷∫düT+Ô ~. »

Ç|ü&ÉT ˇø£ |üP]Ô ÁuÛeÑ TD+˝À edüTeÔ ⁄ jÓTTø£ÿ

y˚>∑+˝À ø£*Zq e÷s¡TŒqT ˝…øÏÿ<ë›+. ˇø£ |üP]Ô
ÁuÛeÑ TD+˝À y˚>+∑ ˝Àì e÷s¡TŒ, dü«\Œø±\e´e<ÛTä \˝À
|ü≥+:2 $$<Ûä _+<äTe⁄\ e<ä› y˚>∑ dü~X¯\T e∫Ãq y˚>e∑ ÷s¡TŒ\‘√ ì]à+∫q ãVüQuÛTÑ õ jÓTTø£ÿ
uÛTÑ C≤\ yÓTT‘êÔìøÏ düe÷q+. ø±ì y˚>~∑ X¯ ìs¡+‘·s+¡
|ü≥+:2qT ñ|üj÷Ó –+∫, |ü≥+ 3(m)˝À #·÷|æq e÷s¡T‘·÷H˚ ñ+≥T+~.
$<Û+ä >± y˚>d∑ ~ü X¯\ ‘=*_+<äTe⁄\qT ˇø£ _+<äTe⁄ y˚>∑ dü~X¯\ eT<Û´ä ø√D+ ‘·>π øZ =\~ edüTeÔ ⁄ jÓTTø£ÿ
e<ä≈› î£ #˚sá +&ç. Ç˝≤ #˚ùd≥|ü&ÉT y˚>d∑ ~ü X¯ bı&Ée⁄qT, yÓTT‘·+Ô y˚>+∑ ˝Àì e÷s¡TŒqT ìs¡sí TT+#·&+É ˝À e#˚Ã
~X¯qT e÷s¡Ã≈£L&É<Tä . á y˚>d∑ ~ü X¯\˙ï eè‘êÔø±s¡ <√wü+ dü«\Œ+ ne⁄‘·÷ ñ+≥T+~. nq>± ãVüQuÛTÑ õ
e÷s¡+Z jÓTTø£ÿ øπ +Á<ä+ <ä>sZ∑ ¡ ø£*dæ $$<Ûä ~X¯\˝À ñ uÛTÑ C≤\T (y˚>e∑ ÷s¡TŒ dü~X¯\T) ∫qïej˚T´ ø=B›, Ä
qï eè‘·Ô yê´kÕsêú\T>± ø£ìŒkÕÔsTT. |ü≥+3(m) ãVüQuÛTÑ õ yê´kÕs¡+ú >± >∑\ eè‘·+Ô >± e÷s¡T‘·T+~.
¾
µ
¾

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

|ü≥+ :
1
 (|ü≥+3(_)ì >∑eTì+#·+&ç). n|ü⁄&ÉT ˇø£ |üP]Ô
ÁuÛeÑ TD+˝À edüTeÔ ⁄ y˚>|∑ ]ü e÷D+˝À ø£*>π e÷s¡TŒ, Ê

@s¡Œ&ɶ eè‘·Ô |ü]~Û S ≈£î düe÷qeTe⁄‘·+~. É µ

‘·«s¡D |ü]e÷D+ nH˚~ ˇø£ |üP]Ô ÁuÛeÑ TD+˝À

edüTeÔ ⁄ bı+~q y˚>e∑ ÷s¡TŒ jÓTTø£ÿ |ü]e÷D+ eT]j·TT Ê
Ê

ÁuÛeÑ TDø±\ ìwüŒ‹ÔøÏ düe÷qeTì eTq≈£î ‘Ó\TdüT.

düeTeè‘êÔø±s¡ #·\q+˝À >∑\ edüTÔ ‘·«s¡D≤ìï Ê

nqT≈£î+<ë+.
n|ü⁄&ÉT S Ê

|ü≥+:4
Çø£ ÿ &É nH˚ ~ ÁuÛ Ñ e TDø±\+ (ˇø£ |ü P ]Ô
Ë

ÁueÑÛ TD≤ìøÏ |üfºÒ ø±\+) ( ) Ë © ¬ ¯ Ç ¯ « © ¦ ² ¦ ª « ¯ µ ¦ ° È ± © ¦ §

q÷´≥Hé s¬ +&Ée >∑eTq ìj·TeT+ qT+&ç

ø±ì S nì eTqøÏ ‘Ó\TdüT. |ò*ü ‘·ã\+,
$\TeqT ô|’ düMTø£sD¡ +˝À Á|ü‹øπ |å +æ #·>±, Ï Ð
(Á<äe´sê•) (‘·«s¡DeTT)
Ñ

bı+<äT‘ê+.
Ê Ì

dü e Teè‘êÔ ø ±s¡ #· \ q+˝À |ò ü * ‘· ã \+,

y˚>d∑ ~ü X¯\ eT<Û´ä ø√D+ dü«\ŒeTj˚T´ ø=B› y˚>d∑ ~ü X¯ n_Ûøπ +Á<äã\+ øÏ düe÷q+ ø£qTø£
Ò Ó

eT]j·TT y˚>e∑ ÷s¡TŒ dü~X¯\ eT<Û´ä ø√D+ \≈£î Í Î

q

Ê Ê

#˚sT¡ ee⁄‘·÷ ñ+≥T+~ ø£qTø£ eè‘êÔø±s¡ #·\q+˝À Ê Ì Ê Ì

edüTÔ ‘·«s¡D+ (|ü≥+3(_) #·÷&É+&ç), <ëì y˚>±ìøÏ

Çø£ÿ&É nH˚~ eè‘·Ô yê´kÕs¡+ú .
\+ã+>± ñ+≥T+~. eè‘êø±s¡ e÷s¡Z+ |üs¡+>±
edüTeÔ ⁄ jÓTTø£ÿ y˚>∑ eT]j·TT ‘·«s¡D ~X¯\qT m˝≤ düeTeè‘êÔø±s¡ #·\q+˝À, ~X¯ m\¢|ü &É÷
¾
Ò Ó
¾

ìs¡ísTTkÕÔ+? edüTÔe⁄ y˚>∑+ m\¢|ü⁄Œ&ÉT eè‘êÔø±s¡ eè‘·øπÔ +Á<ä+ yÓ|’ ⁄ü ñ+≥T+~.

e÷sêZìøÏ ^dæq düŒs¡Ùsπ K ~X¯˝ÀH˚ ñ+≥T+~. ø£qTø£ >∑eTìø£: n_Ûøπ +Á<äã\+ ˇø£ |ò*ü ‘·ã\+ ø£qTø£
‘·«s¡D~X¯ m\¢|ü &É÷ eè‘·Ô øπ +Á<ä+ yÓ|’ ⁄ü ñ+≥T+~ Bì ~X¯ m\¢|ü &É÷ øπ +Á<ä+ yÓ|’ ⁄ü ñ+≥T+~
(|ü≥+ 4 #·÷&É+&ç). Ä˝À∫+#·+&ç ` #·]Ã+#·+&ç
y˚>~∑ X¯˝À e÷Á‘·yT˚ e÷s¡TŒ rdüT≈£îsê>∑\ ‘·«s¡D≤ìï
ªªn_Ûøπ +Á<ä ‘·«s¡D+µµ ¤ Å ¯ § ± « © Ç ¯ ± ­ ° ­ ® ® ¯ ° ¯ « ­ ± © ¦ § ³
ˇø£ edüTeÔ ⁄ ô|’ @ ã\+ |üì#˚jT· ø£b˛‘˚ Ä edüTeÔ ⁄
n+{≤+. >∑eTq+˝À ñqï @ edüTeÔ ⁄ô|H’ H’Ó ê |üì#˚ùd eÁø£e÷s¡+Z ˝À #·*+#·>\∑ <ë?
|òü*‘· ã\~X¯ Ä edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ ‘·«s¡D~X¯˝ÀH˚ eÁø£e÷s¡+Z ˝À Á|üj÷· DÏ+#˚ dü+<äs“¡ +¤ ˝À ø±s¡T
ñ+≥T+<äì q÷´≥Hé ¬s+&Ée >∑eTq ìj·TeT+ e&ç ôô|]–q≥¢sTT‘˚ <ëì n_Ûπø+Á<ä‘·«s¡D+
dü÷∫düT+Ô ~. ø£qTø£ düeTeè‘êÔø±s¡ #·\q+˝À ñqï ô|s¡T>∑T‘·T+<ë? (MT düe÷<ÛëHêìï Ô Õ Ö × Ø Ù

edüTeÔ ⁄ô|’ |üì#˚ùd |ò*ü ‘·ã\+ eè‘·Ô øπ +Á<ä+ yÓ|’ ⁄ü düMTø£sD¡ düV‰ü j·T+‘√ düeT]ú+#·Tø√+&ç)
ñ+&Ü*. á |òü*‘· ã˝≤H˚ï ªªn_Ûπø+Á<äã\+µµ 1 MTˆˆ bı&Ée⁄ >∑\ ‘ê&ÉT ∫es¡ 1 øÏ.Á>±.
¤ Å ¯ § ± « © Ç n+{≤+.
¯ ± ­ ° ª ¦ « ® ¯ ³
Á<ä e ´sê• >∑ \ u§eTàqT ø£ { Ï º øÏ å ‹ »
edüTÔ y˚>∑ ~X¯qT e÷Á‘·yT˚ e÷s¡Ã>∑\ |ò*ü ‘· ã˝≤ìï düe÷+‘·s¡‘·\+˝À 3 MT/ôd. e&ç‘√ Á‹|æŒq
n_Ûøπ +Á<äã\+ n+{≤+. á $\TeqT >∑D<Ï ë›+. ‘ê&ÉT˝À ñ+&˚ ‘·q´‘· m+‘·?
>∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ D
q÷´≥Hé $X¯«>∑Ts¡T‘·« dæ<ë∆+‘·+
düsY ◊C≤ø˘ q÷´≥Hé Ä|æ˝Ÿ #Ó≥Tº ÁøÏ+<ä ≈£Ls¡TÃì
ñqï|ü&ÉT Ä|æ˝Ÿ #Ó≥Tº ô|’ qT+&ç |ü&+ç <äH˚ $wüjT· eTT
<ëì <ë«sê n‘·qT >∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ D nH˚ uÛ≤eqqT
ø£qT>=Hêï&ÉH˚ $wüjT· + eTq n+<ä]ø° düT|ü]∫‘·yT˚
ø£<ë!
eT] á dü+<äs“¡ +¤ ˝À q÷´≥Hé eT~˝À yÓT~*q
Á|üXï¯ ˝Ò$T{À MT≈£î ‘Ó\TkÕ?
Ä|æ˝Ÿ e÷Á‘·yT˚ uÛ÷Ñ $Tô|’ m+<äT≈£î |ü&+ç ~?
#·+Á<äT&ÉT uÛ÷Ñ $Tô|’ m+<äT≈£î |ü&≥É + ˝Ò<Tä ?
#·+Á<äT&ÉT uÛ÷Ñ $T#·T≥÷º düTe÷s¡T>± eè‘êÔø±s¡
e÷s¡+Z ˝À @$<Û+ä >± #·*+#·>\∑ T>∑T‘·THêï&ÉT?
ìs¡+‘·s+¡ >± düeTeè‘êÔø±s¡ #·\q+˝À ñ+&˚≥≥T¢
#˚düTÔ+~.
eTq+ á n_Ûøπ +Á<ä ã˝≤ìï ˝…øÿÏ +#·>\∑ e÷?
uÛ÷Ñ øπ +Á<ä+ qT+&ç #·+Á<äTì øπ +Á<äeTTq≈£î >∑\
<ä÷s¡+ 3,84,400øÏ.MT.R3.844I1010ôd+.MT. nì,
uÛÑ÷$T #·T≥÷º #·+Á<äT&ÉT ˇø£ |üP]Ô ÁuÛÑeTD≤ìøÏ
|ü≥Tºø±\+ 27.3s√E\T ˝Òø£ 2.35I106 ôdø£qT¢
nì q÷´≥Hé ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT.
#·+Á<äTì e&ç m+‘·?
S dü÷Á‘êìï yê&ç eTq+ #·+Á<äTì
e&çì ˝…øÿÏ +#·>\∑ +. ø£qTø£ uÛ÷Ñ øπ +Á<ä+ yÓ|’ ⁄ü #·+Á<äTì
‘·«s¡D+,
Ê
S bı+<äT‘ê+. Ì Ì Ì

n˝≤ #· * +#· & ÜìøÏ dü V ü ‰ j· T |ü & É T ‘· T qï eT]j·TT \qT ô|’ düMTø£sD¡ +˝À Á|ü‹øπ |å +æ #·>±
½

n+X¯yT˚ +{Ï? ôd+.MT./ôd2 e#·TÃqT.

#·+Á<äT&ÉT
­ Ó Ú Û Ü Ý Þ

Bìì >± ( ) |æ\T<ë›+.

ß à á â â ã ä ã å ß æ ç è é è ê ë è è é

uÛ÷Ñ ñ|ü]‘·˝≤ìøÏ <ä>sZ∑ >¡ ± ñ+&˚ edüTeÔ ⁄˝À¢ ‘·«s¡D+

Ä|æ˝Ÿ 981 ôd+.MT./ôd2 >± >¬ *©jÓ÷ ø£qT>=Hêï&ÉT. Bìì
Ð
ð

í
ß ì
n+<ë+. Ç~j˚T Ä|æ˝Ÿ ‘·«s¡D≤ìøÏ düe÷q+.
q÷´≥Hé Ä|æ˝Ÿ eT]j·TT #·+Á<äT&ç ‘·«s¡D≤\qT
ð
b˛˝≤Ã&ÉT.
#
Ð

Ð í

( # düTe÷s¡T>± nì ns¡+ú )
|ü≥+ 5 Ä|æ˝Ÿ eT]j·TT #·+Á<äT&ç ‘·«s¡D≤\T b˛\TÃ≥ uÛÑ÷yê´kÕs¡ú+ eT]j·TT uÛÑ÷πø+Á<ä+ qT+&ç î ì

uÛ Ñ ÷ $T #· T ≥÷º #· + Á<ä T ì jÓ T Tø£ ÿ #· \ q+ #·+Á<äTì øπ +Á<ëìøÏ >∑\ <ä÷s¡+ \T es¡Tdü>± î

à

Ç+#·T$T+#·T düeTeè‘êÔø±s¡ #·\qeTì q÷´≥HéøÏ 6371øÏ.MT.eT]j·TT 3,84,400øÏ.MT.nì q÷´≥HéøÏ

‘Ó \ Tdü T . #· + Á<ä T &É T dü e Teè‘êÔ ø ±s¡ #· \ q+˝À ‘Ó\TdüT. M{Ï qT+&ç q÷´≥Hé qT í Ð
Ì

ìs¡ + ‘· s ¡ + >± #· * +#ê\+fÒ #· + Á<ä T ìô|’ ˇø£ ˝…øÏÿ+#ê&ÉT.

n_Ûøπ +Á<äã\+ |üì#˚j÷· \ì n‘·&TÉ uÛ≤$+#ê&ÉT. í Ð
#
n+<äTø=s¡≈î£ uÛ÷Ñ $T eT]j·TT #·+Á<äT&ÉT eT<Û´ä ˇø£ í Ð
Ì Ì

#
Äø£s¸¡ Dã\+ |üì#˚dTü +Ô <äì q÷´≥Hé uÛ≤$+#ê&ÉT. düMTø£sD¡ ≤\ Ä<Ûës¡+>±
n+fÒ uÛÑ÷$T #·+Á<äTìï Äø£]¸+#ê\qï e÷≥. Ð
nì Á>∑V≤æ +#·>\∑ +.
í í Ð
Ì

q÷´≥Hé á Äø£s¸¡ D ã˝≤ìï >∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ D ã\eTì ø£qTø£ ‘·«s¡D+ D 1/(<ä÷s¡+)2 nì #Ó|Œü >∑\+.
|æ * #ê&É T . á ã\+ #· + Á<ä T ìøÏ ø±e\dæ q D Ì

n_Ûøπ +Á<äã˝≤ìï düeT≈£L]Ã, #·+Á<äT&ÉT uÛ÷Ñ $T #·T≥÷º

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 Bì qT+&ç, >∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ D ã\+ D 1/ (<ä÷s¡+)2 ¬s+&ÉT edüTÔe⁄\ eT<Ûä´HÓ’Hê ñ+≥T+<äì q÷´≥Hé
D Ì
kÕ<Ûës¡Dø° ]£ +#ê&ÉT.
Bìì ã{Ϻ uÛ÷Ñ øπ +Á<ä+ qT+&ç edüT<Ô ÷ä s¡+ ô|]π> ªª$X¯«+˝À Á|ü‹ edüTÔe⁄ eTs=ø£ edüTÔe⁄qT
ø=B›, edüTeÔ ⁄ô|’ uÛ÷Ñ $T Á|üj÷Ó –+#˚ >∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ Dã\+ Äø£]¸düTÔ+~. á Äø£s¡¸D ã\|ü]e÷D+ yê{Ï
‘·>T∑ ‘Z ÷· ñ+≥T+<äì Á>∑V≤æ +#·>\∑ +. Á<äe´sêX¯ó\ \u≤∆ìøÏ nqT˝Àe÷qTbÕ‘·+˝Àq÷, yê{Ï
q÷´≥Hé eT÷&Ée >∑eTq ìj·TeT+ Á|üø±s¡+ eT<Û ä ´ <ä ÷ s¡ esêZ ì øÏ $˝Àe÷qTbÕ‘· + ˝Àq÷
Ä|æ˝Ÿô|’ uÛ÷Ñ $T Á|üj÷Ó –+#˚ ã\ |ü]e÷D+, uÛ÷Ñ $Tô|’ ñ+≥T+~. BìH˚ $X¯«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D ìj·TeT+
Ä|æ˝Ÿ Á|üjÓ÷–+#˚ ã\ |ü]e÷D≤ìøÏ düe÷q+. (
ù

é ç ú n+{≤+. s¬ +&ÉT
ã å û ß ä ü ß ý è ê þ å ß ú ç æ ß æ ç è é ÿ

düMTø£s¡D+`1 eT]j·TT q÷´≥Hé ¬s+&Ée >∑eTq edüTeÔ ⁄\ eT<Û´ä >∑\ Äø£s¸¡ D ã\~X¯ s¬ +&ÉT edüTeÔ ⁄\qT
ìj·Te÷\qT $ìjÓ÷–+∫ eTq+ uÛ÷Ñ $T edüTeÔ ⁄ô|’ ø£*ù| düsfi¡ sπ¯ K yÓ+ã&ç ñ+≥T+~.
Á|üj÷Ó –+#˚ ã˝≤ìï ˝…øÿÏ +#·>\∑ +.
q÷´≥Hé s¬ +&Ée >∑eTq ìj·TeT+ qT+&ç Ò Ú ñ ß

nì eTq≈£î ‘Ó\TdüT. düMTø£sD¡ +`1 D

õ ö ÷ ø

õ ö ÷ ø

qT+&ç
Ÿ Ì ò

ˇø£ nqTbÕ‘· dæsú ê+ø£+)

ó

Ú
|ü≥+ 6
ô|’ düMTø£s¡D≤\ Ä<Ûës¡+>± Ì
|ü≥+`6˝À #·÷|æq≥T¢ Á<äe´sêX¯ó\T >∑\ ë
ë 

ne⁄‘·T+~. s¬ +&ÉT >√fi≤ø±s¡ edüTeÔ ⁄\T <ä÷s¡+˝À y˚sT¡ #˚jT· ã&ç   

ø±e⁄q Ä|æ˝Ÿô|’ uÛ÷Ñ $T Á|üj÷Ó –+#˚ ã\+ ñqï<ä q T≈£ î +<ë+. n|ü ⁄ &É T >√fi≤\ eT<Û ä ´
>∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ Dã\+,
D
Ì

Çø£ÿ&É nH˚~ Ä|æ˝Ÿ Á<äe´sê• eT]j·TT

ñ î
õ ö ÷ ø
ô

Ì
Ì

nH˚~ uÛ÷Ñ $T yê´kÕs¡+ú qT dü÷∫kÕÔsTT. õ ö ÷ ø

ô

Ì
Ì

Ç<˚$<Û+ä >±, Çø£ÿ&É nqTbÕ‘·dæúsê+ø£+ qT q÷´≥Hé   

uÛ÷Ñ $Tô|’ Ä|æ˝Ÿ Á|üj÷Ó –+#˚ ã\+ $X¯«>∑Ts¡T‘·« dæúsê+ø£+ n+{≤s. Bì $\Te
Ì
6.67I10`11 q÷´≥Hé. (MT≥s¡T)2. (øÏ.Á>±.)`2 >±
Çø£ÿ&É nH˚~ uÛ÷Ñ $T Á<äe´sê•ì
ë
ôV≤Á˙ øπ yÓ+&çwt ø£qT>=Hêï&ÉT. ˇø£ øπ J Á<äe´sê• >∑\
dü÷∫düT+Ô ~. s¬ +&ÉT edüTeÔ ⁄\T ˇø£ MT≥s¡T <ä÷s¡+˝À y˚sT¡ #˚jT· ã&ç
nsTTq|ü⁄&TÉ e÷Á‘·yT˚ ô|q’ ‘Ó*|æq ã\|ü]e÷D≤\T ñqï|ü&ÉT yê{Ï eT<Û´ä |üì#˚ùd >∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ D ã\+
düe÷q+ ne⁄‘êsTT. (5) eT]j·TT (7) düMTø£sD¡ ≤\  ≈£î düe÷q+.
 

qT+&ç, Ä|æ˝Ÿô|’ uÛ÷Ñ $T Á|üj÷Ó –+#˚ ã\+
ne⁄‘·T+~.
Ì
á düMTø£sD¡ + <ë«sê s¬ +&ÉT Á<äe´sêX¯ó\ eT<Û´ä
>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸Dã\+, yê{Ï Á<äe´sêX¯ó\ \u≤∆ìøÏ
nqT˝Àe÷qTbÕ‘·+˝À ñ+≥T+<äì #Ó|Œü >∑\+.
>∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ Dã\+ D (Á<äe´sê•)1 (Á<äe´sê•)2
>∑eTìø£: ô|’ düMTø£sD¡ + øπ e\+ _+<äT ˝Òø£ >√fi≤ø±s¡
edüTeÔ ⁄\≈£î e]ÔdTü +Ô ~. ø±ì eTq+ á düMTø£sD¡ +qT
Äø±s¡+‘√ dü+ã+<Û+ä ˝Ò≈î£ +&Ü uÛ÷Ñ $Tô|’ qTqï nìï
edüTeÔ ⁄\≈£î ñ|üj÷Ó –kÕÔ+. m+<äTø£+fÒ @ edüTeÔ ⁄
ñ|ü]‘·\yÓTHÆ ê uÛ÷Ñ ñ|ü]‘·\+˝À b˛\Ãq|ü⁄&ÉT #ê˝≤
∫qï~. ø±ã{Ϻ n~ ˇø£ _+<äTedüTeÔ ⁄ ( )  è ç é æ è  ã â æ

M{Ï Ä<Ûës¡+>± >∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ Dã\+ $X¯«+˝À @ >± |ü]>∑D+Ï |üã&ÉT‘·T+~.

>∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ D
 Ä˝À∫+#·+&ç`#·]Ã+#·+&ç kÕ<Ûqä
uÛ÷Ñ Á<äe´sê• eT]j·TT yê´kÕsêú\T es¡Tdü>± ë

|ü≥+7˝À #·÷|æq≥T¢ #·+Á<äT&ÉT uÛÑ÷$T#·T≥Tº eT]j·TT \T rdüT≈£î+<ë+. ñ|ü Á>∑V≤ü Á<äe´sê•ì

î

eè‘êÔø±s¡ e÷s¡+Z ˝À #·*dü÷Ô ñ+{≤&ÉT. ˇø£yfi˚ ¯ ñ nqT≈£î+<ë+. ñ|üÁ>∑V≤ü +ô|,’ uÛ÷Ñ $T Á|üj÷Ó –+#˚
#·+Á<äTì y˚>+∑ X¯Sq´eTsTT‘˚, #·+Á<äT&ÉT #·\q+ ã\+ Ì

@ $<Û+ä >± ñ+≥T+~?

ñ|üÁ>∑V≤ü e&ç S Ÿ S
ñ|ü Á >∑ V ü ≤ +øÏ ø±e\dæ q n_Û π ø +Á<ä ã ˝≤ìï
>∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ D ã\+ düeT≈£Ls¡TdüT+Ô ~. ø£qTø£
|ü≥+ 7 ï

ô|’ düMTø£sD¡ ≤\ qT+&ç ø±ì q÷´≥Hé >∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ D

s¬ +&ÉT edüTeÔ ⁄˝À¢ ˇø£<ëì Á<äe´sê• s¬ {Ï+º |üsTTq, ìj·TeTeTT qT+&ç nì ‘Ó\TdüT. ï

yê{Ï eT<Û´ä >∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ Dã\+ m+‘·T+≥T+~?

S
$X¯«+˝À nìï edüTeÔ ⁄\ eT<Û´ä >∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ D Ì Ì Ì

ã\+ ñ+≥T+<äì eTq≈£î ‘Ó\TdüT eT] eTq+ Ÿ Ì

S Ì

ô|<ä› uÛeÑ +‘·T\ <ä>sZ∑ >¡ ± ì\T#·Tqï|ü&ÉT yê{Ï 
ë

$\Te\T dæsú +¡ ø±e⁄q
e\¢ eTqô|’ Á|üj÷Ó –+|üã&˚ >∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ D ã\
Ÿ n>∑TqT. D
Á|üu≤Û yêìï nqTuÛ÷Ñ ‹ bı+<äøb£ ˛e&ÜìøÏ >∑\ Ì

ø±s¡Dy˚T$T? ô|’ d ü M Tø£ s ¡ D +˝À eT]j· T T \T ë
î 

ˇπø Á<äe´sê• >∑\ #Óøÿ£ eTTø£ÿ eT]j·TT ÇqT|ü Á|ü‹øπ |å +æ #·>± 숈 e#·TÃqT.
eTTø£ÿ\ô|’ |üì#˚ùd uÛ÷Ñ e÷´ø£s¸¡ D ã˝≤˝À¢ <˚ìô|’
|üì#˚ùd ã\+ n~Ûø+£ >± ñ+&ÉTqT?
uÛ Ñ ÷ $T >∑ T s¡ T ‘ê«ø£ s ¡ ¸ Dã\+‘√ Ä|æ ˝ Ÿ q T
Äø£]¸+#·&+É e\q n~uÛ÷Ñ $Tô|’ |ü&TÉ ‘·T+<äì
eTq≈£ î ‘Ó \ Tdü T . Ä|æ ˝ Ÿ ≈£ L &Ü uÛ Ñ ÷ $Tì
Äø£]¸dTü +Ô <ë? ˇø£yfi˚ ¯ Äø£]¸ùdÔ n~ m+‘· ã\+‘√
uÛ÷Ñ $Tì Äø£]¸dTü +Ô ~?
ñ<ëVü≤s¡D 1
uÛ÷Ñ ñ|ü]‘·˝≤ìøÏ <ä>sZ∑ >¡ ± uÛ÷Ñ $T #·T≥÷º ÁuÛ$Ñ T+#˚
ñ|üÁ>∑V≤ü Äes¡qÔ ø±\yÓT+‘·? (uÛ÷Ñ ñ|ü]‘·\+ qT+&ç
ñ|üÁ>∑V≤ü ø£ø´å£ ≈£î >∑\ m‘·TqÔ T
$dü à ]+#· + &ç . uÛ Ñ ÷ $T
Á<ä e ´sê• yê´kÕsêú \ T
es¡Tdü>± 6I1024 øÏ.Á>±.
eT]j·TT 6.4I106 MT.>±
rdüTø√+&ç). |ü≥+:8
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
Ë Ú   Ü Þ
nq>± uÛ÷Ñ $T ñ|ü]‘·˝≤ìøÏ <ä>sZ∑ >¡ ± uÛ÷Ñ $T #·T≥÷º
eè‘êÔø±s¡ e÷s¡+Z ˝À #·*+#˚ ñ|üÁ>∑V≤ü + ˇø£ |üP]Ô
ÁuÛeÑ TD+ #˚jT· &ÜìøÏ 1>∑+≥ 24.7숈 düeTj·T+
(düTe÷s¡T>±) rdüT≈£î+≥T+~.
ø£è‘·´+ ` 3
ùd«#êà |ü‘·q edüTÔ ‘·«s¡D+ <ëì Á<äe´sê•ô|’
Ä<Ûës¡|&ü <É Tä
|ü⁄düøÔ +£ ô|’ ˇø£ ∫qï ø±–‘êìï ñ+∫ ø=+‘· m‘·TÔ
qT+&ç s¬ +&ç+{Ïì ø£*|æ ˇπøkÕ] e~*y˚jT· +&ç.
@$T >∑eTì+#ês¡T? ‘·sê«‘· |ü⁄düøÔ ±ìï eT]j·TT
ø±–‘êìï $&ç$&ç>± ˇπø m‘·TÔ qT+&ç ˇπøkÕ]
C≤s¡$&Ée+&ç. @+ »]–+<√ >∑eTì+#·+&ç? á
¬ s +&É T dü + <ä s ꓤ \ ˝À @+ ‘˚ & ÜqT MTs¡ T
 >∑eTì+#ês¡T? á e÷s¡TŒ≈£î ø±s¡D+ @yÓTÆ á >∑Ts¡T‘·«‘·«s¡D+( ) $\Te, uÛ÷Ñ øπ +Á<ä+ qT+&ç
þ

ñ+≥T+~. edüTeÔ ⁄≈£î >∑\ <ä÷s¡+‘√ bÕ≥T e÷s¡T‘·T+~. uÛ÷Ñ

uÛ÷Ñ e÷´ø£s¸¡ Dã\+ e÷Á‘·yT˚ |üì#˚ùd edüTeÔ ⁄\qT ñ|ü]‘·\+ <ä>sZ∑ ¡ ùd«#êä |ü‘q· edüTeÔ ⁄\ jÓTTø£ÿ ùd«#êÃ
ùd«#êä|‘ü q· edüTeÔ ⁄\T n+{≤s¡T. ò

Ò å ã ã Ò ß ä ä  è
 

ÿ |ü‘q· ‘·«s¡D+ $\Te dæsú +¡ ø£qTø£ #·\q+ nH˚

þ

bÕsƒ¡+˝À eTq+ H˚s¡TÃø=qï düeT‘·«s¡D #·\q

düMTø£sD¡ ≤\T ùd«#êä|‘ü q· edüTeÔ ⁄\≈£î yê&Ée#·TÃ. Ä
düMTø£s¡D≤\T

Ì Ì

|ü≥+ 9 >∑eTìø£:
ñ
Á<ä e ´sê• >∑ \ edü T Ô e ⁄ (Ä|æ ˝ Ÿ ) qT uÛ Ñ ÷ ô|’ düMTø£sD¡ ≤\qT ñ|üj÷Ó –+#˚≥|ü&ÉT ≈£î
ñ|ü]‘·˝≤ìøÏ <ä>sZ∑ >¡ ± $&ç#êeTqT≈£î+<ë+. ã<äT\T>± yê&É‘ê+.
uÛ Ñ ÷ $T Á<ä e ´sê•, uÛ Ñ ÷ yê´kÕs¡ ú + , ë  î

ô|’ dü M Tø£ s ¡ D ≤\qT yê&ç dü e Tdü ´ \qT

nqT≈£î+<ë+. kÕ~Û + #ê\+fÒ dü + C≤„ kÕ+Á|ü < ëj· ÷ ìï
edüTeÔ ⁄ô|’ uÛ÷Ñ $T, Á|üj÷Ó –+#˚ >∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ D ã\+ bÕ{Ï+#ê*. (Bìì >∑÷]à ªª#·\q+µµ nH˚
Ì

Ÿ Ì

n<Ûë´j·T+˝À MTs¡T H˚sT¡ Ãø=ìj·TTHêïs¡T).

q÷´≥Hé ¬s+&Ée >∑eTq ìj·TeT+ Á|üø±s¡+
ø£è‘·´+ - 4
qT ‘·«s¡D+ n+{≤+. Bìì >∑Ts¡T‘·«‘·«s¡D+ þ

nì |æ\T<ë›+. ø£qTø£ >∑Ts¡T‘·« ‘·«s¡D+ @ ~X¯˝À |üì#˚düTÔ+~?

  

ne⁄‘·T+~. Ì
ˇø£ sêsTTì ì≥ºì\Te⁄>± ô|ø’ Ï $düs+¡ &ç. n~
ô|’ düMTø£sD¡ ≤ìï ã{Ϻ $\Te edüTÔ Á<äe´sê•ô|’ uÛ÷Ñ $TøÏ ‹]– #˚s&¡ ÜìøÏ |üfºÒ düeTj·÷ìï ˝…øÿÏ +#·+&ç.
sêsTT ô|ø’ Ï eT]j·TT ÁøÏ+<ä≈î£ #·*+#˚≥|ü&ÉT
þ

Ä<Ûës¡|ü&É<äì ‘Ó\TdüTÔ+~. >±* ìs√<Ûäø£ ã\+

<ëì e&ç˝À m≥Te+{Ï e÷s¡TŒqT ˙e⁄ >∑eTkÕÔe⁄?
edüTeÔ ⁄\ô|’ |üì#˚jT· ø£b˛‘˚ ùd«#êÃ|ü‘q· edüTeÔ ⁄\˙ï
‘·«s¡D ~X¯ m≥TyÓ|’ ⁄ü ñ+≥T+~?
ˇπø ‘·«s¡D+‘√ #·*kÕÔsTT. uÛ÷Ñ $TøÏ <ä>sZ∑ >¡ ± ñ+&˚ sêsTT ô|ø’ Ï #·*+#˚≥|ü&ÉT <ëì e&ç ‘·>T∑ ‘Z ÷·
edüTÔe⁄˝À¢ uÛÑ÷e÷´ø£s¡¸D e\¢ ø£*π> ‘·«s¡D≤ìï ñ+≥T+~, ÁøÏ+<ä≈£î #·*+#˚≥|ü&ÉT <ëì e&ç
ùd«#êä|‘ü q· ‘·«s¡D+ ò

˝Ò<ëÒ å ã ã Ò ß ä ä ß â â ã ä ã å ß æ ç è é ÿ

ô|s¡T>∑T‘·÷ ñ+≥T+~ ø£qTø£ ùd«#êà |ü‘q· edüTeÔ ⁄

>∑Ts¡T‘·«‘·«s¡D+ ò

á â â ã ä ã å ß æ ç è é
 

ã æ è þ å ß ú ç æ


jÓTTø£ÿ ‘·«s¡D ~X¯ uÛÑ÷ ñ|ü]‘·˝≤ìøÏ \+ã+>±

n+{≤s¡T. |üì#˚dTü +Ô ~. edüTeÔ ⁄\qT @ $<Û+ä >± $dæ]Hê yê{Ï
uÛ÷Ñ $T Á<äe´sê• R 6I1024 øÏ.Á>±. ò

ë ÿ

>∑Ts¡T‘·«‘·«s¡D+ m\¢|ü &É÷ ÁøÏ+<äøÏ |ü≥+˝À #·÷|æq

uÛ÷Ñ yê´kÕs¡+ú ( ) R 6.4I106 MT.
î

$<Û+ä >± ñ+≥T+~.

ô|’ düMTø£s¡D+˝À eT]j·TT \qT ë
î 

Á|ü‹πøå|æ+#·>± þ MT./ôd.2 (düTe÷s¡T>±)

Ú  Ü 

uÛ÷Ñ ñ|ü]‘·\+
bı+<äe#·TÃqT.
|ü≥+:10 >∑Ts¡T‘·«‘·«s¡D ~X¯
>∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ D
 Ä˝À∫+#·+&ç`#·]Ã+#·+&ç kÕ<Ûqä
2ôdˆˆ Á|üj÷· Dø±\+ >∑\ edüTeÔ ⁄qT yÓTT<ä{<Ï ìä ,
e&ç ˝Ò≈£î+&Ü, ‘·«s¡D≤ìï ø£*Z ñ+&˚ edüTÔ 1 ôdˆˆ Á|üj÷· D ø±\+ >∑\ edüTeÔ ⁄qT s¬ +&Ée<äì
>∑eTHêìï ‘Ó*ù| dü+<äsꓤìøÏ ñ<ëVü≤s¡D nqT≈£î+<ë+. ¬s+&Ée edüTÔe⁄ 1ôdø£qT ø±\+˝À
sTTe«+&ç. Á|üj÷· DÏ+#˚ <ä÷s¡+
20MT/ôd. eT]j·TT 40MT/ôd. y˚>±\‘√ MT Ì Ì

>±*˝ÀìøÏ $dæ]q ¬s+&ÉT edüTÔe⁄\ jÓTTø£ÿ

Ì

yÓTT<ä{Ï edüTeÔ ⁄ 2 ôdˆˆ ø±\+˝À Á|üj÷· DÏ+#˚ <ä÷s¡+

‘·«s¡D≤\qT b˛\Ã+&ç. 

nqT≈£î+fÒ MT
ô

Ì Ì

Ý Û

ñ<ëVü≤s¡D`2 ø±e⁄q s¬ +&Ée edüTeÔ ⁄ C≤s¡$&ç#˚ düeTj·T+˝À,

ˇø£ edüTeÔ ⁄qT ì≥ºì\Te⁄>± ô|ø’ Ï $dæsês¡T. n~ yÓTT<ä{Ï edüTeÔ ⁄ uÛ÷Ñ ñ|ü]‘·\+ qT+&ç
}s¡ ú « ~X¯ ˝ À #· * +#˚ ≥ |ü  &É T ÄK] ôdø£ q T˝À


Ú



MT. m‘·T˝Ô À ñ+≥T+~.



Ú Ý Û


Ú 

Á|üj·÷DÏ+#˚ <ä÷s¡yÓT+‘·? MT/ôd2 >± þ Ú  Û

ñ<ëVü≤s¡D`4
rdüTø√+&ç. 25MT. m‘·TÔ >∑\ uÛeÑ q+ qT+&ç ì≥ºì\Te⁄>± 20
kÕ<Ûäq: }s¡ú« ~X¯˝À #·*+#˚ edüTÔe⁄ ÄK] MT/ôd e&ç‘√ ˇø£sêsTTì ô|ø’ Ï $dæsês¡T. Ä sêsTT
ôdø£qT˝À Á|üj÷· DÏ+∫q <ä÷s¡+, n<∏√ ~X¯˝À yÓTT<ä{Ï uÛ÷Ñ $Tì #˚s&¡ ÜìøÏ m+‘· düeTj·T+ |ü&TÉ ‘·T+~.
ôdø£qT˝À Á|üj÷· DÏ+∫q <ä÷sêìøÏ düe÷q+. ò

þ Ú
MT/ôd2 >± rdüTø=q+&ç)
 Û

ø£qTø£ 

Ú
eT]j·TT
Û
qT+&ç Ì

edüTeÔ ⁄ }s¡«ú ~X¯˝À ÄK] ôdø£H√¢ Á|üj÷· DÏ+∫q

<ä÷s¡+.
Ì

 MT Û 

ñ<ëVü≤s¡D`3
$$<Ûä m‘·T\Ô qT+&ç C≤s¡$&ç∫q s¬ +&ÉT ùd«#êÃ
|ü‘q· edüTeÔ ⁄\T uÛ÷Ñ $TøÏ ˇπøkÕ] #˚sT¡ ≈£îqï$. s¬ +&ÉT
edüTeÔ ⁄\ Á|üj÷· D ø±˝≤\T es¡Tdü>± 2ôd. eT]j·TT
1ôd. nsTTq 1ôd. Á|üj÷· DÏ+∫q edüTeÔ ⁄qT |ü‘q· +
#Ó+<ä&+É ÁbÕs¡+_Û+#˚≥|üŒ{ÏøÏ ( MT/ôd2 >± þ Ú  Û
|ü≥+ 12
rdüTø√+&ç). 2ôd. Á|üj÷· DÏ+∫q edüTeÔ ⁄ @ m‘·T˝Ô À
ñ+≥T+~? kÕ<Ûqä : á ˝…øÿ£ qT kÕ~Û+#·&+É ˝À |ü≥+:12 #·÷|æq
$<Û+ä >± dü+C≤„ kÕ+Á|ü<ëj·÷ìï bÕ{Ï+#ê*.
Ô   Õ  ôd sêsTTì ô|ø’ Ï @ _+<äTe<ä› qT+#Ó‘’ ˚ $dæsêyÓ÷, Ä
MT
 

_+<äTe⁄qT ìπs•› ‘· _+<äTe⁄ ( )>±

Õ  

è ç é æ è ê å ã ê ã å ã é â ã

Õ  MT rdü T ø√+&ç . á _+<ä T e⁄qT+&ç ô|’ ~X¯ q T

×

<ÛäHê‘·àø£+>±qT, ÁøÏ+~ ~X¯qT ãTTD≤‘·àø£+>±qT

|ü≥+: 11 rdüT≈£î+<ë+.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 Ç∫Ãq $\Te\T 20MT/ôd. uÛ≤s¡+  # $ %  & ' 

MT/ôd2
edüTeÔ ⁄ô|’ |üì#˚ùd uÛ÷Ñ e÷´ø£s¸¡ D ã˝≤ìï ªªuÛ≤s¡+µµ
MT. ne⁄‘êsTT. ò (

ã n+{≤s¡T. ø£qTø£ q÷´≥Hé s¬ +&Ée >∑eTq

ç þ


æ ÿ

#·\q düMTø£sD¡ +, Ì

ìj·TeTeTT qT+&ç
Ì

Ò ø£qTø£
)
ì *

Ú ñ ß

uÛ≤s¡eTT ne⁄‘·T+~ ò (

ÿ Ú ñ þ

uÛ≤sêìï q÷´≥q¢˝À ø=\TkÕÔ+.

Ì

Ÿ Ì

Bìì kÕ~Û+#·>±, ø£qTø£ 1 øÏ.Á>±. Á<äe´sê• >∑\ edüTuÔ ≤Û s¡+ q÷´≥qT¢  Ü 

ò +

æ Ú
˝Ò<ë ø±e⁄q sêsTT uÛ÷Ñ $Tì #˚s&¡ ÜìøÏ



2 øÏ.Á>±.Á<äe´sê• >∑\ edüTuÔ ≤Û s¡+ q÷´≥qT¢   Ü ,
ò +

5ôdˆˆ düeTj·T+ |ü≥TºqT. 10 øÏ.Á>±.Á<äe´sê• >∑\ edüTuÔ ≤Û s¡+ q÷´≥qT¢  

ò +

ñ<ëVü≤s¡D ` 5
ø£è‘·´+ - 5


e&ç‘√ ì≥ºì\Te⁄>± uÛ÷Ñ ñ|ü]‘·\+ qT+&ç ô|ø’ Ï

$dæ]q edüTÔe⁄ uÛÑ÷$Tì ‹]–#˚s¡&ÜìøÏ m+‘· ùd«#êä|ü‘·q edüTÔ uÛ≤s¡+ ø=\e>∑\e÷?
düeTj·T+ |ü&TÉ ‘·T+~?
kÕ<Ûqä
ô|’øÏ $dæ]q edüTÔe⁄ ‹]– $dæ]q kÕúq+≈£î
#˚sT¡ ø=qTqT ø±e⁄q kÕúqÁuÛ+Ñ X¯+ n>∑TqT. ! Ú "

‘=*y˚>+∑ eT]j·TT


Ú


ß Ú


þ

#·\q düMTø£sD¡ + qT+&ç Ì

|ü≥+ 14(m) eT]j·TT 14(_)

>∑]wü˜ ñqï‹ _+<äTe⁄
ˇø£ ÁdæŒ+>¥ Á‘êdüTqT |ü≥+ 14(m) ˝À #·÷|æq
ô|ø’ Ï øÏ+<äøÏ $<Û+ä >± @<ÓH’ ê Ä<Ûës¡+ qT+&ç Áy˚˝≤&ÉBj·T+&ç. <ëìøÏ
ø=+‘·u≤Û sêìï ‘·–*+#·+&ç. ÁdæŒ+>¥ Á‘êdüT Ø&ç+>∑TqT
>∑T]Ô+#·+&ç. uÛ≤s¡+ ‘·–*+∫ ñqï Ä ÁdæŒ+>¥ Á‘êdüTqT
<ëìì Ä<Û ë s¡ + qT+&ç y˚ s ¡ T #˚ d æ ùd«#· Ã ¤ > ±
e~*y˚jT· +&ç.
|ü≥+: 13
>∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ D
 ô|’ s¬ +&ÉT dü+<äsꓤ\˝À ÁdæŒ+>¥ Á‘êdüT #·÷ù|
Ø&ç+>∑T\˝À MTπs+ e÷s¡TŒqT >∑eTì+#ês¡T?
Ä $\Te\T düe÷qe÷? ø±<ë?
ø=+‘· m‘·TÔ qT+&ç #ÓsT¡ e⁄ ˙{Ï˝ÀìøÏ ˝Ò<ë dæ«$Tà+>¥
|üP˝Ÿ ˝ÀìøÏ <ä÷øÏq nqTuÛeÑ + MT≈£î+<ë? (á‘·
sê≈£î+&Ü Ç˝≤ <ä÷øπ Á|üjT· ‘·ï+ #˚jT· ø£+&ç).
MT≈£î á nqTuÛeÑ + ñ+fÒ <ä÷øπ dü+<äs“¡ +¤ ˝À
MT X¯Øs¡+ ùd#êä|‘ü q· dæ‹ú ˝À ñqï|ü⁄&ÉT MTs¡T
MT ãs¡Te⁄qT (uÛ≤sêìï) >∑T]Ô+#·>\∑ T>∑T‘·THêïsê?
ø£è‘·´+ - 6
ùd«#êä|ü‘·q edüTÔe⁄ ` »]π> e÷s¡TŒ\T
|ü≥+: 15(m) eT]j·TT 15(_)
|ü≥+`15˝À #·÷|æq $<Ûä+>± ˇø£ bÕs¡<äs¡Ùø£
ÁfÒ˝≤+{Ï bÕÁ‘·qT rdüTø=ì, <ëì m<äT¬s<äTs¡T
uÛ Ñ T C≤\ô|’ s¡ + Á<Û ë \qT #˚ j · T +&ç . 2˝Ò ø £ 3
ˇø£ edüTÔe⁄ @<Ó’Hê øÏå‹» düe÷+‘·s¡‘·\+ô|’
düeT‘êdæú‹˝À ñqï|ü&ÉT Ä ‘·\+ edüTÔe⁄ô|’
Á|üj÷Ó –+#˚ ã\+ e\¢ uÛ≤sêìï >∑T]Ô+#·>\∑ T>∑T‘ê+.
Ç<˚$<Û+ä >± edüTeÔ ⁄qT düeT‘êdæ‹ú ˝À Áy˚˝≤&ÉBdæq|ü⁄&TÉ
uÛ≤sêìï, ‘ê&ÉT˝À >∑\ ‘·q´‘· e\¢ >∑T]Ô+#·>\∑ +. ô|’
s¬ +&ÉT dü+<äsꓤ˝À¢ edüT‘Ô «· s¡D+ X¯Sq´+ ø£qTø£ uÛ≤s¡+,
Ä<Ûë]‘· ã˝≤ìøÏ düe÷q+. nq>± uÛ≤s¡+ n_Û\+ã
ã\+ ˝Ò<ë ‘·q´‘· e+{Ï ã˝≤ìøÏ düe÷q+. edüTeÔ ⁄
düeT‘êdæ‹ú ˝À ñqï|ü&ÉT edüTeÔ ⁄ô|’ |üì#˚ùd Ä<Ûë]‘·
ã˝≤H˚ï ªªuÛ≤s¡+µµ n+{≤+.
edüTÔe⁄qT ùd«#·Ã¤>± e~*q|ü⁄&ÉT, Ä edüTÔe⁄
uÛ≤s¡sV¡ ≤æ ‘· dæ‹ú ˝À ñ+≥T+~. á uÛ≤s¡sV¡ ≤æ ‘· dæ‹ú ˝À
≈£L&Ü edüTeÔ ⁄ô|’ uÛ÷Ñ e÷´ø£s¸¡ D ã\+ |üì#˚dTü +Ô ~.
á ã\+ edüTeÔ ⁄˝À ‘·«s¡D≤ìøÏ ø±s¡DeTe⁄‘·T+~.
ø±ì Çø£ÿ&É m˝≤+{Ï Ä<Ûë]‘· ã˝≤\T ˝Òe⁄ ø£qTø£
>∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ D ã˝≤ìï uÛ≤s¡+>± eTq+ >∑T]Ô+#·˝+Ò .
Ä˝À∫+#·+&ç - #·]Ã+#·+&ç
˙ uÛ≤s¡+ m|ü&ÉT  ≈£î düe÷q+?
ñ þ 

s¡ã“s¡Tu≤´+&É¢qT rdüTø=ì s¡+Á<Ûë\ eT<Ûä´ _>∑TdüT>± ˙ uÛ ≤ s¡ + X¯ S q´eTj˚ T ´ dü + <ä s ꓤ \ ≈£ î

_–+#·+&ç. Ä s¡ã“s¡T u≤´+&É¢ô|’ ˇø£ sêsTTì ñ<ëVü≤s¡DqT Çe«+&ç.
ñ+#·+&ç (|ü≥+`15(m)).
>∑Ts¡T‘·«πø+Á<ä+
s¡ã“s¡T u≤´+&É˝¢ À @yÓTHÆ ê e+|ü⁄ edüT+Ô <ë? á
dæ‹ú ˝À sêsTT‘√ düV‰ü yÓTT‘·+Ô bÕÁ‘·qT ùd«#·Ã>¤ ± ø£è‘·´+ - 7
e~*q @$T »s¡T>∑TqT?
ÁdæŒ+>¥ Á‘êdüT`Á<äe´sê• ø£è‘·´+˝À, ùd«#·Ã¤>±
ø=ìï edüTÔe⁄\qT düeT‘êdæú‹˝À  - . / . 0 1 % 0  

ÁdæŒ+>¥Á‘êdüT e~*q|ü&ÉT <ëì dü÷∫ düTHêï Ø&ç+>∑T ñ+#·&É+

#·÷|ü⁄‘·T+~. eTìwæ m–]q|ü&ÉT ø±ì m‘·TqÔ T+&ç
øÏ+~øÏ <ä÷øπ ≥|ü&ÉT ø±ì n‘·&TÉ ªªuÛ≤s¡sV¡ ≤æ ‘·d‹úæ µµ˝À
ñ+{≤&ÉT. n˝≤π> ø£è‘·´+:6˝À bÕÁ‘·qT ùd«#·Ã¤>±
e~*q|ü⁄&ÉT sêsTT e\q s¡ã“s¡Tu≤´+&É˝¢ À @s¡Œ&çq
e+|ü⁄ ñ+&É<Tä . á |ü]o\q\ <ë«sê MTπs+ ns¡+ú
#˚dTü ≈£îHêïs¡T. eTq+ uÛ÷Ñ e÷´ø£s¸¡ Dã˝≤ìï ªªuÛ≤s¡+µµ
|ü≥+ 16
n+{≤eTì ‘Ó\TdüT≈£îHêï+.

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

 ˇø£ dü÷ŒHé, ˇø£ bò˛sYÿ eT]j·TT uÛ≤s¡jT· T‘· ø£&\¶û qT >∑Ts¡T‘·«øπ +Á<ä+ n+{≤+µµ. á _+<äTe⁄ jÓTTø£ÿ kÕúq+,
ˇø£ >±¢dTü n+#·Tô|’ |ü≥+˝À #·÷|æq $<Û+ä >± yÓTT‘·+Ô edüTeÔ ⁄ uÛ≤s¡+ @ $<Û+ä >± $‘·sD¡ #Ó+<äã&ç e⁄qï<√
e´edüú düeT‘·T\´ (  ß ) dæú‹˝À ñ+&˚≥T¢
ä ß é â ã
nH˚ <ëìô|’ Ä<Ûës¡|&ü ç ñ+≥T+~.
#˚jT· +&ç. ø=ìï Á|üjT· ‘êï\ ‘·sê«‘· |ü≥+`16 ˝À ø£è‘·´+ - 10
#·÷|æq $<Û+ä >± düeT‘·T\´ dæ‹ú ˝À ñ+&çb˛‘êsTT.
BìøÏ ø±s¡D+ @yÓTÆ ñ+≥T+~? >∑Ts¡T‘·«øπ +Á<ëìï ø£qT>=qT≥
ø£è‘·´+ - 8 ˇø£ MT≥s¡T ùdÿ\TqT rdüTø=ì <ëìì y˚sT¡ y˚sT¡
_+<ä T e⁄\ e<ä › qT+&ç ‘ê&É T dü V ü ‰ j· T +‘√
e+>∑≈£î+&Ü MTs¡T ô|’øÏ ˝Òe>∑\sê? Áy˚˝≤&ÉBj·T+&ç. @+ >∑eTì+#ês¡T? Ç|ü&ÉT ùdÿ\TqT
<ëì eT<Ûä´_+<äTe⁄ qT+&ç Áy˚˝≤&ÉBj·T+&ç. @+
»]–+~? @+ ‘˚&Ü >∑eTì+#ês¡T?
dü e TØ‹ ùdÿ\T e+{Ï edü T Ô e ⁄\ jÓ T Tø£ ÿ
>∑Ts¡T‘·«øπ +Á<ä+ yêì eT<Û´ä _+<äTe⁄\ e<ä› ñ+&ÉTqT.ô|’
ñ<ëVü≤s¡D˝À MT≥s¡T ùdÿ\T jÓTTø£ÿ eT<Û´ä _+<äTe⁄
e<ä› ùdÿ\T uÛ≤s¡+ n+‘ê ≈£L&Ü øπ +ÁBø£è‘·yTÓ Æ ñqï≥T¢
eTq≈£î nì|ædüTÔ+~. á _+<äTe⁄ e<ä› ùdÿ\T≈£î
|ü≥+ 17 eTq$T∫Ãq Ä<Ûës¡+, ùdÿ\T yÓTT‘êÔìøÏ Ä<Ûësêì∫Ã
ùdÿ\TqT øÏå‹» düe÷+‘·s¡+>± ñ+#·T‘·T+~. Ä
|ü≥+ 17˝À #·÷|æq $<Û+ä >± ≈£îØÃ˝À ≈£Ls√Ã+&ç. _+<äTy˚ <ëì >∑Ts¡T‘·«øπ +Á<ä+. á $<Û+ä >± edüTeÔ ⁄\qT
ø±fi¯¢qT eT]j·TT M|ü⁄qT, q&ÉTeTT uÛ≤>±\qT @ _+<äTe⁄ e<ä› düeT‘êdæú‹˝À ñ+#·>∑\yÓ÷
e+#·≈î£ +&Ü |ü≥+˝À #·÷|æqdæ‹ú ˝ÀH˚ ñ+&ç ô|ø’ Ï ‘Ó\TdüT≈£î+fÒ Ä edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ >∑Ts¡T‘·«πø+Á<ëìï
˝Òe&ÜìøÏ Á|üjT· ‹ï+#·+&ç. ìs¡sí TT+#·>\∑ +.
ô|’q ‘Ó*|æq $<Ûä+>± #˚j·T>∑\sê? ˝Òø£b˛‘˚ |ü≥+` 18 #·÷&É+&ç. ùdÿ\Tô|’ >∑\ Á|ü‹∫qï
m+<äT≈£î #˚jT· ˝ÒsT¡ ? uÛ≤>±ìï uÛ÷Ñ $T Äø£]¸k˛Ô+~. yê{Ïì ∫qï ∫qï u≤D+
ø£è‘·´+ - 9 >∑Ts¡T\Ô ‘√ dü÷∫+#ê+. Ä ∫qï, ∫qïã˝≤\ |ò*ü ‘·ã\+
ˇø£ _+<äTe⁄ e<ä› |üì#˚dTü +Ô ~. Ä _+<äTy˚ >∑Ts¡T‘·«
ì#ÓÃqqT düeT‘·T\´ dæú‹˝À ñ+#·&É+ øπ +Á<ä+ (
2 ã é æ å ã
) ne⁄‘T· +~.
è ê þ å ß ú ç æ


ì#ÓÃqqT ˝Ò<ë bı&ÉT>±{Ï ø£Ás¡qT ˙ uÛTÑ »+ô|’ ô|’ ~X¯˝À |üì#˚ùd

düeT‘êdæ‹ú q+<äT ñ+#·T≥≈£î Á|üjT· ‹ï+#·+&ç. @$T düeT‘·T\´ã\+
»s¡T>∑TqT? |ü≥+ 18
ô|’ ø£è‘ê´\qT ne>±Vü≤q #˚düTø=qT≥ ø=s¡≈£î
eTq+ ªª>∑Ts¡T‘·«πø+Á<ä+µµ nH˚ uÛ≤eqqT >∑T]+∫
‘Ó\TdüTø√yê*.
ªªˇø£ edüTeÔ ⁄ yÓTT‘·+Ô uÛ≤s¡+ @ _+<äTe⁄ >∑T+&Ü
|üì#˚düTÔ+<√ Ä _+<äTe⁄H˚ Ä edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ uÛ≤s¡+
>∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ D
 ùdÿ\T yÓTT‘·+Ô uÛ≤s¡+ á _+<äTe⁄ e<ä› |üì#˚dTü +Ô <äì
uÛ≤$+#·e#·TÃ ø£<ë! ùdÿ\T jÓTTø£ÿ á _+<äTe⁄ e<ä›
ùdÿ\T uÛ≤sêìøÏ e´‹πsø£~X¯˝À n+‘˚ ã˝≤ìï
Á|üj÷Ó –+∫q|ü&ÉT eTq+ ùdÿ\TqT düeT‘êdæ‹ú q+<äT
ñ+#·>\∑ +.
ˇø£ edüTeÔ ⁄ jÓTTø£ÿ >∑Ts¡T‘·«øπ +Á<ä+ ìs¡sí TT+#·&+É
m˝≤?
|ü≥+:19
ùd«#·Ã>¤ ± Áy˚˝≤&ÉBdæq @ edüTÔ >∑Ts¡T‘·«øπ +Á<äyTÓ HÆ ê,
Áy˚˝≤&ÉBdæq _+<äTe⁄ qT+&ç ^dæq øÏ‹å » \+ãeTTô|’
mø£ ÿ &Ó ’ H ê ñ+&É e #· T Ã. >∑ T s¡ T ‘· « π ø +Á<ä e TTqT
>∑T]Ô+#ê\+fÒ n<˚ edüTÔe⁄qT eTs=ø£ _+<äTe⁄
Ä<Ûës¡+>± Áy˚˝≤&ÉBdæ, <ëì qT+&ç øÏ‹å » \+u≤ìï
}Væ≤+#ê*. á ¬s+&ÉT πsK\ K+&Éq_+<äTe⁄H˚
>∑Ts¡T‘·«øπ +Á<ä+>± rdüTø√e#·TÃ.(|ü≥+`19 #·÷|ü+&ç.)
ø£è‘·´+ - 11
ˇø£ ]+>∑T >∑Ts¡T‘·«πø+Á<ëìï ø£qT>=qT≥
ô|q’ #Ó|Œæ q |ü<‹∆ä ì ñ|üj÷Ó –+∫ ]+>∑T jÓTTø£ÿ
>∑Ts¡T‘·«øπ +Á<ëìï ø£qT>=q+&ç.
]+>∑T≈£î >∑Ts¡T‘·«øπ +Á<ä+ mø£ÿ&É ñ+≥T+~?
<ëì >∑Ts¡T‘·«øπ +Á<ä+ edüTeÔ ⁄ô|’ ñ+<ë? ˝Ò<ë
ãj·T≥ ñ+≥T+<ë?
Á<äe´sê• ˝Òì#√≥ edüTÔ >∑Ts¡T‘·«øπ +Á<ä+ ñ+&˚
M\T+<ë?
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
dæsú ‘¡ «· +
ˇø£ edüTÔ dæsú ‘¡ «· +, <ëì >∑Ts¡T‘·«øπ +Á<ä+ô|’ Ä<Ûës¡|&ü ç
ñ+≥T+~. edüTÔ >∑Ts¡T‘·«øπ +Á<ä+ >∑T+&Ü ^dæq øÏ‹å »
\+ã+, <ëì Ä<Ûës¡ yÓX’ Ê\´+ >∑T+&Ü b˛sTTq|ü⁄Œ&ÉT
Ä edüTeÔ ⁄ dæsú ‘¡ ê«ìï ø£*–ñ+≥T+~. ˇø£yfi˚ ¯ >∑Ts¡T‘·«
øπ +Á<ä+ qT+&ç ^dæq \+ã+ Ä<Ûës¡ yÓX’ Ê\´+ qT+&ç
ãj·T≥≈£î e∫Ãq#√, Ä edüTeÔ ⁄ dæsú ‘¡ ê«ìï ø√˝ÀŒsTT
|ü&bç ˛‘·T+~.
ø£è‘·´+ - 12
>∑Ts¡T‘·«øπ +Á<ä+ kÕúq+˝À e÷s¡TŒ ` <ëì |ò*ü ‘·+
MTs¡T ì{≤s¡T>± ì\ã&çHês¡qTø√+&ç. MT X¯Øs¡+
jÓTTø£ÿ >∑Ts¡T‘·« πø+Á<ä+ mø£ÿ&É ñ+≥T+~?
|ü≥+:20 (m) eT]j·TT 20(_)
MTs¡T ì\ã&çq kÕúq+˝À eTT+<äT≈£î e+– |ü≥+
20(m) ˝À #·÷|æq≥T¢, MT ø±*Áy˚fiq¢¯ T |ü≥Tºø√e&ÜìøÏ
Á|üjT· ‹ï+#·+&ç. ‘·sê«‘· ˇø£ >√&É≈î£ ÄqTø=ì |ü≥+
20(_)˝À #·÷|æq $<Û+ä >± ø±fi¯ófl >√&É≈î£ Äì+∫
ñ+∫ q&ÉTeTT ô|’ uÛ≤>∑+qT eTT+<äT≈£î e+∫ MT
ø±*Áy˚fiq¢¯ T |ü≥Tºø√e&ÜìøÏ Á|üjT· ‹ï+#·+&ç.
s¬ +&Ée dü+<äs“¡ +¤ ˝À MT ø±*Áy˚fifl¯ qT eTT≥Tºø√
>∑*>±sê? ˝Òøb£ ˛‘˚ m+<äT≈£î?
s¬ +&ÉT dü+<äsꓤ\˝À MT X¯Øs¡ >∑Ts¡T‘·«øπ +Á<ä+
jÓ T Tø£ ÿ kÕú H ê˝À¢ m≥Te+{Ï e÷s¡ T Œ\qT
>∑eTì+#ês¡T?
 Ä˝À∫+#·+&ç - #·]Ã+#·+&ç
|ü\T#·ì düeT‘·\ Á‹uÛTÑ C≤ø±s¡ edüTeÔ ⁄ eT]j·TT >√fi≤ø±s¡ edüTeÔ ⁄\ >∑Ts¡T‘·«øπ +Á<ë\T mø£ÿ&É ñ+{≤sTT?
edüTeÔ ⁄øÏ ˇø£{Ï ø£+fÒ m≈£îÿe >∑Ts¡T‘·« øπ +Á<ë\T ñ+&Ée#êÃ?
ªª|”kÕµµ nH˚ |ü≥Dº +˝À ˇø£ ≥esY ø=+#Ó+ yê* ñ+≥T+~. nsTTq n~ |ü&bç ˛e&É+ ˝Ò<Tä . m+<äT≈£î?
M|ü⁄ô|’ n~Ûø£ uÛ≤sêìï yÓ÷ùd e´øÏÔ m+<äT≈£î ø=+#Ó+ eTT+<äT≈£î e+>∑T‘ê&ÉT?

ø°\ø£|<ü ë\T
düeT eè‘êÔø±s¡ #·\q+, n_Ûøπ +Á<ä‘«· s¡D+, n_Ûøπ +Á<äã\+, q÷´≥Hé $X¯« >∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ D ìj·TeT+,
ùd«#êä|‘ü q· +, >∑Ts¡T‘·«‘·«s¡D+, uÛ≤s¡+, uÛ≤s¡sV¡ ≤æ ‘·d‹úæ , >∑Ts¡T‘·«øπ +Á<ä+, dæsú ‘¡ «· +.

MTπs+ H˚s¡TÃø=Hêïs¡T
dæsú e¡ &ç‘√ eè‘êÔø±s¡e÷s¡+Z ˝À #·*+#˚ edüTÔ #·\Hêìï düeTeè‘êÔø±s¡ #·\q+ n+{≤+.
edüTÔ y˚>∑ ~X¯˝À e÷Á‘·yT˚ ìs¡+‘·s+¡ >± e÷s¡TŒ rdüTø=ì e#˚à ‘·«s¡D≤ìï n_Ûøπ +Á<ä‘«· s¡D+ n+{≤s¡T.
Bì ~X¯ m\¢|ü &É÷ eè‘·øπÔ +Á<ä+ yÓ|’ ⁄ü ñ+≥T+~.
ˇø£ edüTeÔ ⁄qT düeT eè‘êÔø±s¡#\· q+˝À ñ+#·&ÜìøÏ Á|üjT· ‹ï+#˚ |ò*ü ‘·ã˝≤ìï n_Ûøπ +Á<ä ã\+ n+{≤+.
ï

$X¯«+˝À Á|ü‹edüTeÔ ⁄ eTs=ø£ edüTeÔ ⁄qT Äø£]¸+#·TqT. s¬ +&ÉT edüTeÔ ⁄\ eT<Û´ä Äø£s¸¡ D ã\+ yê{Ï
Á<äe´sêX¯ó\ \u≤∆ìøÏ nqT˝Àe÷qTbÕ‘·+˝Àq÷, yê{Ï eT<Û´ä <ä÷s¡ esêZìøÏ $˝Àe÷qTbÕ‘·+˝Àq÷
ñ+&ÉTqT.
uÛ÷Ñ ñ|ü]‘·˝≤ìøÏ <ä>sZ∑ >¡ ± #·*+#˚ nìï edüTeÔ ⁄\T ˇπø ‘·«s¡D≤ìï ø£*– ñ+{≤sTT. Ä $\Te 9.8MT/
ôd2 ≈£î düe÷q+.
ˇø£ edüTeÔ ⁄ô|’ uÛ÷Ñ e÷´ø£s¸¡ D ã\+ e÷Á‘·yT˚ |üì#˚d÷ü Ô ñ+fÒ Ä edüTeÔ ⁄qT ªªùd«#êä|‘ü q· edüTeÔ ⁄µµ
n+{≤s.
edüTeÔ ⁄ô|’ |üì#˚ùd uÛ÷Ñ e÷´ø£s¸¡ D ã˝≤ìï ªªuÛ≤s¡+µµ n+{≤s¡T.
(

Ú ñ þ

ùd«#êä |ü‘q· dæ‹ú ˝À edüTeÔ ⁄ ªªuÛ≤s¡sV¡ ≤æ ‘· dæ‹ú µµ˝À ñ+≥T+~.

ˇø£ edüTeÔ ⁄ jÓTTø£ÿ yÓTT‘·+Ô uÛ≤s¡+ @ _+<äT >∑T+&Ü |üì#˚dTü +Ô <√ Ä_+<äTe⁄H˚ Ä edüTeÔ ⁄ jÓTTø£ÿ
>∑Ts¡T‘·«øπ +Á<ä+ n+{≤s.
edüTÔ >∑Ts¡T‘·«øπ +Á<ä+ qT+&ç ^dæq øÏ‹å » \+ã+, <ëì Ä<Ûë]‘· yÓX’ Ê\´ uÛ≤>∑+ >∑T+&Ü b˛sTTq#√
Ä edüTeÔ ⁄ düeT‘êdæ‹ú ˝À ˝Òø£ dæsú ‘¡ «· +˝À ñ+≥T+~.

>∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ D
 nuÛÑ´düHêìï yÓTs¡T>∑T|üs¡#·Tø√+&ç

1. 10MT. yê´kÕs¡+ú >∑\ eè‘·eÔ ÷s¡+Z ˝À 1000 ø¬ .J\ ø±s¡T 10MT/ôd. e&ç‘√ #·*düTqÔ ï~. <ëìøÏ ø±e\dæq
n_Ûøπ +Á<äã˝≤ìï düeT≈£Lsπ Ã<Óes¡T? Ä $\Te m+‘·? 3
ô

2. ˇø£ #Ó≥Tºô|’ qT+&ç ùd«#·Ã>¤ ± C≤]|ü&qç Ä|æ˝Ÿ 1.5 ôdø£qT\ ‘·sê«‘· m+‘· e&çì ø£*Z ñ+≥T+~. eT]j·TT
á ø±\+˝À n~ m+‘· <ä÷s¡+ Á|üj÷· DÏdTü +Ô ~? ( þ Ú MT/ôd2 >± rdüTø√+&ç.)
 Û
ô

MT/ôd MT
3. uÛ÷Ñ ñ|ü]‘·\+ qT+&ç 40 MT/ôd e&ç‘√ ˇø£ edüTeÔ ⁄qT ì≥ºì\Te⁄>± ô|ø’ Ï $dæ]‘˚, n~ #˚sπ >∑]wü˜ m‘·T,Ô
|ü˝≤j·Tq ø±\+\qT ø£qT>=q+&ç. ô|ø’ Ï $dæ]q 5 ‘·sê«‘· Ä edüTyÔ >˚ +∑ m+‘·T+≥T+~? (
û
MT/ôd2) þ Ú  Û

MT ôd MT/ôd øÏ+<äøÏ
4. ˇø£ ã+‹ì ø=+‘· m‘·TÔ qT+&ç C≤s¡$&ç#ê+. n~ H˚\qT ‘êπø eTT+<äT ∫e] 6MT. <ä÷sêìï 0.2ôdø£qT˝À¢
<ë{Ï‘˚ Ä ã+‹ m+‘· m‘·TÔ qT+&ç C≤s¡$&ç#êyÓ÷ ø£qTø√ÿ+&ç. ( 10MT/ôd2 >± rdüTø=q+&ç.) þ Ú

MT ô

5. 50MT/ôd.‘√ ˇø£ ã+‹ì ì≥ºì\Te⁄>± ô|ø’ Ï $dæsê+. n~ #˚sπ >∑]wüº m‘·T,Ô Ä m‘·TÔ #˚s&¡ ÜìøÏ |üfºÒ ø±\+
eT]j·TT >∑]wüº m‘·TÔ e<ä› <ëì y˚>±\qT ø£qTø√ÿ+&ç? 10MT/ôd2)
ô

þ
MT ôd
Ú

6. eT]j·TT Á<äe´sêX¯ó\T >∑\ s¬ +&ÉT ø±s¡T\T es¡Tdü>± eT]j·TT yê´kÕsêú\T >∑\ eè‘êÔø±s¡
ñ ñ


å å

e÷sêZ˝À¢ Á|üj÷· DÏdTü HÔ êïsTT. ˇø£ ÁuÛeÑ TD≤ìï |üP]Ô #˚jT· {≤ìøÏ |üfºÒ düeTj·T+ s¬ +&ÉT ø±s¡≈¢ î£ düe÷q+.
◊‘˚ yê{Ï e&ÉT\ eT]j·TT n_Ûøπ +Á<ä‘«· s¡D≤\ ìwüŒ‹Ô m+‘·? ô ô

Ì
ô

7. 10 øÏ˝À Á>±eTT\ Á<äe´sê• >∑\ s¬ +&ÉT >√fi≤ø±s¡ edüTøπÔ +Á<ë\ eT<Û´ä <ä÷s¡+ 10ôd+.MT. yê{Ï eT<Û´ä >∑\
>∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ D ã\+ m+‘·? ô

8. #·+Á<äTì yê´kÕs¡+ú eT]j·TT Á<äe´sêX¯ó\T es¡Tdü>± 1740 øÏ.MT. eT]j·TT 7.4I1022 ø¬ .J\T nsTTq
#·+Á<äTìô|’ >∑Ts¡T‘·«‘·«s¡D+ m+‘·? ô

düTe÷s¡T>± MT ôd Ì

9. 30MT. yê´kÕs¡+ú >∑\ eè‘êÔø±s¡e÷s¡+Z ˝À 36øÏ.MT./>∑+≥ e&ç‘√ ˇø£ e´øÏÔ dü÷ÿ≥sYô|’ #·*düT+Ô fÒ ø±e\dæq
n_Ûøπ +Á<äã˝≤ìï düeT≈£Lsπ Ã<Óes¡T? Ä ã\yÓT+‘·? dü÷ÿ≥s¡T eT]j·TT e´øÏÔ jÓTTø£ÿ yÓTT‘·+Ô Á<äe´sê•
150¬ø.J\T. ô

’
10. 1MT. bı&Ée⁄ \|òTü ˝À\ø£+q≈£î >∑\ >√fi¯+ jÓTTø£ÿ Á<äe´sê• 100Á>±ˆˆ <ëì e÷s¡+Z ˝À düeT‘êdæ‹ú e<ä›
>√fi¯+ 1.4MT/ôd. e&ç‘√ #·*düT+Ô fÒ ˝À\ø£+ ‘ê&ÉT˝À >∑\ ‘·q´‘· m+‘·? 9.8MT/ôd2) ò

þ Ú
ô

11. @ @ dü+<äsꓤ˝À¢ eTìwæ >∑Ts¡T‘·«πø+Á<ä+ ‘·q qT+&ç ãj·T≥≈£î edüTÔ+<√ ø=ìï ñ<ëVü≤s¡D\‘√
$e]+#·+&ç? ô

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

12. uÛ÷Ñ $T eT]j·TT #·+Á<äTì eT<Û´ä >∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ D ã\+ |üì#˚jT· ø£b˛‘˚ #·+Á<äTì >∑eTq e÷s¡+Z m˝≤
ñ+≥T+~?
13. s¬ +&ÉT ø£D≤\ eT<Û´ä >∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ Dã\+ |üì#˚jT· ì dü+<äs“¡ +¤ ñ+≥T+<ë? m+<äT≈£î?
Ì

14. uÛ÷Ñ yê‘êes¡D+ jÓTTø£ÿ >∑Ts¡T‘·«øπ +Á<ä+ mø£ÿ&É ñ+≥T+~? Ì

15. d”\º Tù|≥¢ T‘√ ‘·j÷· s¡T#˚dqæ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ |ü≥ >∑Ts¡T‘·«øπ +Á<ä+ mø£ÿ&É ñ+≥T+~?

16. î yê´kÕs¡+ú >∑\ ns¡>ú √fi≤ø±s¡ bÕÁ‘·ô|’ ˇø£ _+<äTe⁄ e<ä› |ü≥+˝À #·÷|æq≥T¢ ˇø£ ∫qï yêwüsqY T
ñ+#·ã&ç+~. Ä _+<äTe⁄ e<ä› qT+&ç yêwüsY ns¡>ú √fi≤ìï $&ç∫ Á|üj÷· DÏ+#ê\+fÒ Ä yêwüs≈Y î£ n+~+#·e\dæq
ø£˙dü y˚>+∑ m+‘·?  4 5 6 7
ô 8

17. ‘ê&ÉTô|’ q&ç#˚ e´øÏÔ bı&Éyq’Ó , e+|ü⁄ >∑\ ø£Ás¡qT m+<äT≈£î ñ|üj÷Ó –kÕÔ&TÉ ? $e]+#·+&ç? ô 8

18. ˙{Ï‘√ ì+|æq ˇø£ ã¬ø{ŸqT yÓ÷j·T≥+ ø£+fÒ ˙{Ï‘√ ì+|æq s¬ +&ÉT ã¬ø{Ÿ\qT s¬ +&ÉT #˚‘T· \‘√ yÓ÷j·T≥+
düT\uÛ+Ñ m+<äT≈£î? 8

’
19. ˇø£ u≤\T&ÉT s¬ +&ÉT ã+‘·T\qT >±*˝ÀøÏ ì≥ºì\Te⁄>± $dæ] Ä&ÉTø=qT#·THêï&ÉT. yÓTT<ä≥ $dü]q ã+‹
<ëì >∑]wü˜ m‘·TÔ e<ä› ñqï|ü&ÉT s¬ +&Ée ã+‹ì ô|ø’ Ï $düTs¡T‘·THêï&ÉT. n‘·qT ˇø£ ôdø£qT≈£î s¬ +&ÉT
ã+‘·T\qT $düs‘¡ T· qï≥¢sTT‘˚ Ä ã+‘·T\T #˚sπ >∑]wüº m‘·TÔ m+‘·? ô

MT
8

20. ˇø£ e´øÏÔ ‘·q ≈£î&ç uÛTÑ »+ eT]j·TT ≈£î&çø±\T >√&É≈î£ Äì+∫ ñHêï&ÉT. á dæ‹ú ˝À n‘·qT >√&É≈î£
Äì+#·≈î£ +&Ü ñqï ‘·q m&ÉeT ø±\Tì ô|ø’ Ï ˝Ò|>ü \∑ &Ü? m+<äT≈£î? $e]+#·+&ç? 8

’
21. 5MT/ôd. dæsú e¡ &ç‘√ ô|ø’ Ï yÓfi¢‚ u…\÷Hé qT+&ç n~ 60MT. m‘·TÔ e<ä› ñqï|ü&ÉT ˇø£ sêsTTì C≤s¡$&ç∫q,
n~ m+‘·ø±\+˝À uÛ÷Ñ $Tì #˚sT¡ qT? ô 8

ôd
22. ˇø£ #Ó≥Tº qT+&ç Ä|æ˝Ÿ C≤]|ü&+ç ~. Ä|æ˝Ÿô|’ qTqï ˇø£ ∫qï NeT, uÛ÷Ñ $T ‘·qyÓ|’ ⁄ü ‘·«s¡D+‘√ þ

#·*düT+Ô <äì >∑eTì+∫+~. uÛ÷Ñ $T ì»+>± #·*düT+Ô <ë? ˇø£ y˚fi¯ #·*ùdÔ uÛ÷Ñ $TøÏ á ‘·«s¡D+ bı+<ä&ÜìøÏ
<ëìô|’ |üì#˚ùd ã\+ @$T{Ï? 8

23. MTs¡T >∑T+J\T rdüTqÔ ï|ü&ÉT MT X¯Øs¡ >∑Ts¡T‘·« øπ +Á<ä+ @ $<Û+ä >± e÷s¡T‘·T+<√ $e]+#·+&ç. 8

>∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ D
 n<Ûë´j·T+
8 ‘˚*j·÷&˚ edüTÔe⁄\T
ø=ìï s¡ø±\ edüTeÔ ⁄\T ˙{Ï˝À eTTqT>∑T‘êj·Tì,
ø=ìï edüTÔe⁄\T ‘˚\T‘êj·Tì MT≈£î ‘Ó\TdüT. MTs¡T
6e ‘·s¡>∑‹˝À ª|ü<ësêú\Tµ nH˚ bÕsƒê´+X¯+˝Àì
ªªeTTq>∑&É+`‘˚\&É+µµ ø£è‘ê´ìï ìs¡«Væ≤+#êsê?
n+<äT˝À eTTqT>∑T‘êj·Tì MTs¡T uÛ≤$+∫q ø=ìï
edüTÔe⁄\T ˙{Ïô|’ ‘˚\&É+ #·÷dæ MTs¡T ÄX¯Ãs¡´b˛sTT
ñ+{≤s¡T ø£<ë! ˙{Ï˝À ‘˚*q @<ÓH’ ê edüTeÔ ⁄qT MTs¡T
øÏs√dæHé˝À>±˙ ø=ã“] q÷HÓ˝À >±˙ y˚dæ n~
eTTqT>∑T‘·T+<√ ‘˚\T‘·T+<√ #·÷XÊsê?
ˇø£ düs¡<ë ø£è‘·´+ #˚<ë›+!
ô|<ä› |üØø£å Hê[ø£9 : ˝À dü>+∑ es¡≈î£
; < = <
˙s¡T rdüTø√+&ç. <ëì˝À 15`20 $T.©. øÏs√dæHé
ø£\|ü+&ç. >∑T+&û\T, >∑T+&ÉTdü÷<äT\T, n–Z|ü⁄\¢\T,
∫qï sêfi¯ ó ¢ , ∫qï ø±–‘· + ñ+&É \ T, Çdü T ø£ ,
yÓTÆq+eTTø£ÿ\T e+{Ï yê{Ïì n+<äT˝À ˇø=ÿø£ÿ{Ï>±
|ü&Éy˚j·T+&ç. Ä Hê[ø£ eT÷‹ì eT÷dæ n≥÷ Ç≥÷
ø£\|ü+&ç. ø=~›ùd|ü⁄ Ä– @+ »]–+<√ |ü]o*+#·+&ç.
|ü≥+ 1
D E F G
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
øÏs√dæHé ˙{Ïô|’ ‘˚\T‘·T+<ë ˝Ò<ë ˙s¡T øÏs√dæHôé |’
‘˚\T‘·T+<ë?
@j˚T edüTeÔ ⁄\T øÏs√dæHôé |’ ‘˚\T‘·THêïsTT?
@j˚T edüTÔe⁄\T øÏs√dæHé˝À eTTì– ˙{Ïô|’
‘˚\T‘·THêïsTT?
@j˚T edüTeÔ ⁄\T ˙{Ï˝À eTTì>±sTT?
Hê[ø£˝À @j˚T edüTeÔ ⁄\T m˝≤ neTsêjÓ÷ ‘Ó*ù|
u§eTà ^j·T+&ç.
m+<äT≈£î ø=ìï edüTeÔ ⁄\T ‘˚\T‘·THêïsTT, ø=ìï
eTTqT>∑T‘·THêïsTT?
> ? @ A : B C
Ç≥Te+{Ï Á|ü X ¯ ï \≈£ î dü e ÷<Û ë Hê\qT á
bÕsƒê´+X¯+˝À ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
>±E >√∞\T ˙{Ï ˝ À eTTqT>∑ T ‘êj· T ì,
#Óø£ÿeTTø£ÿ ˙{Ï˝À ‘˚\T‘·T+<äì MT≈£î ‘Ó\TdüT.
m+<äTøÏ˝≤ »s¡T>∑T‘·T+<√ MT≈£î ‘Ó\TkÕ? >±E
>√∞\T ãs¡Te⁄>± ñ+&É≥+ e\¢ eTTì>±j·Tì,
#Óø£ÿeTTø£ÿ ‘˚*ø£>± ñ+&É≥+ e\¢ ‘˚*+<äì eTq+
uÛ≤$kÕÔ+.
>±E >√∞ø£qï ãs¡TyÓ’q #Óø£ÿeTTø£ÿ\T ˙{Ï˝À
|ü&Éy˚j·T+&ç. @$T »s¡T>∑T‘·T+<√ |ü]o*+#·+&ç?
>±E >√∞ ø£+fÒ ãs¡TyÓq’ #Óøÿ£ eTTø£ÿ ˙{Ï˝À
m+<äT≈£î ‘˚\T‘·T+~?
H
ndü\T ªªãs¡Te⁄µµ, ªª‘˚*ø£µµ n+fÒ @$T{Ï?
 ô|’ ø£è‘·´+ jÓTTø£ÿ |òü*‘ê\T MT≈£î ns¡úeTyê« kÕ+Á<ä‘·\qT b˛\Ã&É+ : ‘ês¡‘·eT´ kÕ+Á<ä‘·/
\+fÒ ªªãs¡ T e⁄µµ n+fÒ @$T{À MTs¡ T ns¡ ú + kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘· L M N O P Q R S N T N U V R Q W X

#˚düTø√yê*. ªªãs¡Te⁄µµ nH˚ |ü<ëìï ì‘·´J$‘·+˝À

eTq+ ¬s+&ÉT $<Ûë\T>± yê&ÉT‘ê+. ñ<ëVü≤s¡D≈£î
ªª¬s+&ÉT øÏ˝À Á>±eTT\ #Óø£ÿ ˇø£ øÏ˝ÀÁ>±+ ÇqTeTT
ø£Hêï ãs¡TyÓ’q~µµ. n<˚$<Ûä+>± ªªÇqTeTT, #Óø£ÿ ø£Hêï
ãs¡TyÓq’ ~µµ
á ¬s+&ÉT yêø±´\˝À ªªãs¡Te⁄µµ nH˚ |ü<ä+ @
ns¡ú+˝À yê&Éã&ç+<√ MTs¡T $e]+#·>∑\sê?
$C≤„qXÊg+˝À eTq+ @ |ü<ëHÓ’ïHê n+<ä]ø°
ˇπø $<Ûä+>± ns¡úeTj˚T´≥T¢ yê&É‘ê+. ô|’ ¬s+&ÉT
yêø±´\˝À uÒ<Ûäy˚T$T{À $es¡+>± ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
yÓTT<ä{Ï yêø£´+ Á|üø±s¡+, Á‘êdüT jÓTTø£ÿ ˇø£
|üfiflË +˝À s¬ +&ÉT øÏ˝ÀÁ>±+\ #Óøÿ£ qT, eTs=ø£ |üfiflË +˝À
ˇø£ øÏ˝ÀÁ>±+ ÇqTeTTqT ñ+∫q≥¢sTT‘˚ Á‘êdüT
<ä+&É+ #Óø£ÿqT ñ+∫q |üfiËfl+ yÓ’|ü⁄ e+>∑T‘·T+~.
eT] ¬s+&√ yêø£´+ jÓTTø£ÿ ns¡úy˚T+{Ï?
ÇqTeTT, #Ó ø £ ÿ ø£ H êï ãs¡ T yÓ ’ q <ä + fÒ ˇπ ø
|ü]e÷D+ >∑\ ÇqTeTT, #Óø£ÿ eTTø£ÿ\qT Á‘êdüT
jÓTTø£ÿ |üfi≤fl\˝À #Ós=ø£ <ëìì ñ+∫‘˚ Á‘êdüT
<ä+&ÉeTT ÇqT|ü eTTø£ÿ qT+∫q |üfiËfleTT yÓ’|ü⁄
e+>∑T‘·T+~.
$C≤„qXÊg |ü]uÛ≤wü˝À #Óø£ÿ ø£Hêï ÇqTeTT
kÕ+Á<ä‘· m≈£îÿe n+{≤+. Á|üe÷D |òTü q|ü]e÷D+˝À
>∑\ Á<äe´sê•ì kÕ+Á<ä‘· ( I B > ) n+{≤+.
J < @ K
ø£è‘·´+ ` 1
ˇπø |ü]e÷D+ >∑\ |üØø£å Hê[ø£\˝À ˇø£ <ëì˝À
˙s¡T eTs=ø£ <ëì˝À q÷HÓ ì+|ü+&ç.
@~ ãs¡Te⁄>± ñ+≥T+~?
<˚ì kÕ+Á<ä‘· m≈£îÿe?
ˇπø |ü]e÷D+ >∑\ #Óø£ÿ, s¡ã“s¡T ~yÓTà\qT
rdüTø√+&ç.
M{Ï˝À @~ ãs¡TyÓq’ ~?
<˚ì kÕ+Á<ä‘· m≈£îÿe?
Ä˝À∫+#·+&ç`#·]Ã+#·+&ç !
MT e<ä› 30 |òTü .ôd+.MT. |ü]e÷D+ >∑\ ~yÓTà
ˇø£{Ï, 60 |òüT.ôd+.MT. |ü]e÷D+ >∑\ ~yÓTà
ˇø£{Ï ñHêïj·TqTø√+&ç. n$ @j˚T |ü<ësêú\‘√
‘·j·÷s¡j·÷´jÓ÷ MT≈£î ‘Ó*j·T<äT. ø±˙ 60
|òüT.ôd+.MT |ü]e÷D+ >∑\~ m≈£îÿe ãs¡Te⁄+~.
á düe÷#ês¡+‘√ Ä s¬ +&ÉT ~yÓTà\˝À <˚ì kÕ+Á<ä‘·
m≈£îÿy√ #Ó|üŒ>∑\sê?
s¬ +&ÉT edüTeÔ ⁄\ |òTü q |ü]e÷D≤\T ‘Ó*j·Tø£b˛‘˚
yê{Ï Á<äe´sêX¯ó\qT e÷Á‘·y˚T b˛*à @~ n~Ûø£
kÕ+Á<ä‘· ø£*Zq<√ #Ó|üŒ&É+ ø£wüº+. ¬s+&ÉT edüTÔe⁄\
kÕ+Á<ä‘·\qT b˛˝≤Ã\+fÒ yê{Ïì düe÷q |òüTq
|ü]e÷D+˝À rdüT≈£îì yê{Ï Á<äe´sêX¯ó\qT b˛\Ã&É+

ˇø£|<ü ‹∆ä . nsTT‘˚ Ç~ nìïs¡ø±\ |òTü q |ü<ësêú\≈£L

kÕ+Á<ä‘· R Á<äe´sê•/|òüTq|ü]e÷D+ M\T|ü&Éø£ b˛e#·TÃ.
kÕ+Á<ä‘· Á|üe÷D≤\T RÁ>±./ôd+.MT3 (˝Ò<ë) Bìø=s¡≈£î Á|ür edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ kÕ+Á<ä‘·qT
˙{Ï‘√ b˛*à #·÷ùd ˇø£ düT\uÛÑyÓTÆq |ü<ä∆‹ì eTq+
øÏ.Á>±./MT3
yê&Ée#·TÃ. sêuÀj˚T ø£è‘·´+˝À Á|ür edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ
ø±ã{Ϻ m≈£îÿe kÕ+Á<ä‘· ø£*–q |ü<ësêú\qT kÕ+Á<ä ‘ · ˙{Ï kÕ+Á<ä ‘ · ≈ £ î mìï ¬ s ≥T¢ + <√
ãs¡TyÓ’qeì, ‘·≈£îÿe kÕ+Á<ä‘· ø£*–q |ü<ësêú\qT ø£qT>=+<ë+. BìH˚ Ä edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ ‘ês¡‘·eT´
‘˚*¬ø’qeì n+{≤+. kÕ+Á<ä‘· ˝Òø£ kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘· ( ) Y B = B @ < Z B I B > J < @ K

n+{≤+.
‘˚*j·÷&˚ edüTÔe⁄\T
 edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘·
R edüTÔe⁄ kÕ+Á<ä‘·/˙{ÏkÕ+Á<ä‘·
ˇø£ edü T Ô e ⁄ jÓ T Tø£ ÿ kÕù|ø£ å kÕ+Á<ä ‘ ·
ø£qT>=q&ÜìøÏ yÓTT<ä≥>± <ëì Á<äe´sê•ì ø£qT>=ì
‘·sê«‘· n+‘˚ |òüTq |ü]e÷D+ >∑\ ˙{Ï Á<äe´sê•
ø£qT>=Hê*. Ä ¬s+&ÉT Á<äe´sêX¯ó\qT b˛˝≤Ã*. Bì
>∑T]+∫ $es¡+>± ‘Ó\TdüTø√&ÜìøÏ eTqyÓTTø£ ø£è‘·´+
#˚<ë›+. eTq+ Ç|ü⁄Œ&ÉT $$<Ûä s¡ø±\ |ü<ësêú\
Á<äe´sêX¯ó\qT ø=\yê*‡ ñ+≥T+~. ø±ã{Ϻ MT
Á‘êdüT dü]>± |üì #˚düTÔ+<√ ˝Ò<√ ˇø£kÕ] |üØøÏå+∫
dæ<ä∆+>± ô|≥Tºø√+&ç.

Á|üjÓ÷>∑XÊ\ ø£è‘·´+ ` 1
ñ<˚›X¯´+ : $$<Ûä edüTÔe⁄\ kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘·\qT ø£qT>=qT≥.
ø±e\dæq |ü]ø£sê\T: zesY bò˛¢ bÕÁ‘· (overflow vessel), 50 $T.©. ø=\C≤&û, kÕ<Ûës¡D Á‘êdüT
eT]j·TT ãs¡Te⁄\T ˝Ò<ë m\Áø±ºìø˘ yÓsTT+>¥ $TwüHé, ô|ì‡˝Ÿ, s¡ã“sY\T (erasers), #Óø£ÿ~yÓTà\T, >±E
ôd’¢&ÉT\T, ÇqT|ü d”\\T, bÕ¢dæºø˘ |òüTHê\T, n\÷´$Tìj·T+ #Ó+#ê\T, >±E >√∞\T, sêfi¯ó¢, u…+&ÉT¢
(corks), yÓTT<ä˝…’q$. (>∑eTìø£: MTs¡T @ edüTÔe⁄ rdüT≈£îHêï <ëì |òüTq |ü]e÷D+ 20 |òüT.ôd+.MT. ø£Hêï
m≈£îÿe ñ+&˚≥T¢>± eT]j·TT uÀ\T>± ñ+&É≈£î+&Ü #·÷düTø√+&ç). |ü{Ϻø£ 1ì MT H√{ŸãTø˘˝À sêdüTø=ì
MT |ü]o\q\qT n+<äT˝À qyÓ÷<äT #˚j·T+&ç.
50 $T.©. ø=\C≤&û Á<äe´sê•ì ø=*∫ qyÓ÷<äT #˚j·T+&ç. ø=\C≤&û Á<äe´sê• R .......
|ü { Ï º ø £ ` 1
Áø£eT dü+K´ edüTÔe⁄ ù|s¡T edüTÔe⁄ Á<äe´sê• edüTÔe⁄ ‘=\–+∫q ‘=\–+|üã&çq edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ
˙s¡T eT]j·TT ø=\C≤&û ˙{Ï Á<äe´sê• kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘·
yÓTT‘·Ô+ Á<äe´sê•
L [ X L \ X L ] X L ^ X L _ X L `

ìs¡«Vü≤D $<Ûëq+: edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ Á<äe´sê•ì ø=\C≤&û˝ÀøÏ #˚s¡T‘·T+~. ˙s¡T bı]¢b˛e&É+ Äπ>
ø£qT>=ì, <ëìï |ü{Ϻø£˝Àì 3e ì\Te⁄ es¡Tdü˝À es¡≈£î y˚∫ ñ+&É+&ç. (MTs¡T ˙{Ï˝ÀøÏ $&ç∫q
sêj·÷*. Ç|ü⁄Œ&ÉT Ä edüTÔe⁄≈£î düe÷q |òüTq edüTÔe⁄ |üP]Ô>± ˙{Ï˝À
|ü]e÷D+ >∑\ ˙{Ï Á<äe´sê• ø£qT>=Hê*. zesY eTTìπ > ≥T¢ C≤Á>∑ ‘ · Ô
bò˛¢ bÕÁ‘·˝À Á|üø£ÿ >=≥º+ >∑T+&Ü ˙s¡T bı]¢b˛j˚T+‘· eVæ≤+#·+&ç. ˇø£y˚fi¯ n~
es¡≈£î ˙{Ïì b˛j·T+&ç. ˙s¡T bı]¢b˛e&É+ Ä>∑>±H˚ ˙{Ï ˝ À eTTq>∑ ø £ b ˛‘˚
Ä >=≥º+ øÏ+<ä 50 $T.©. ø=\C≤&ûqT+#·+&ç. |ü ≥ + 2˝À #· ÷ |æ q
Ç|ü⁄Œ&ÉT MTs¡T mqTï≈£îqï edüTeÔ ⁄qT bÕÁ‘·˝Àì ˙{Ï˝À $<Û+ä >± ˇø£ >∑T+&ÉT dü÷~
C≤Á>∑‘>Ô· ± C≤s¡ $&Ée+&ç. edüTeÔ ⁄qT ˙{Ï˝À ñ+#·>±H˚ düVü‰j·T+‘√ edüTÔe⁄qT
bÕÁ‘·≈£îqï |üø£ÿ >=≥º+ <ë«sê ø=+‘· ˙s¡T bı]¢ ˙{Ï˝À eTT+#·+&ç) |ü≥+ 2
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 ˙{Ï‘√ düVü‰ ø=\C≤&û Á<äe´sê•ì ø=*∫
|ü{øºÏ ˝£ Àì 4e ì\Te⁄ es¡Tdü˝À sêj·T+&ç. BìqT+&ç
ø=\C≤&û Á<äe´sê•ì rdæy˚ùdÔ ˙{Ï Á<äe´sê• (5e
ì\Te⁄ es¡ T dü ) edü T Ô + ~. Ç~ edü T Ô e ⁄ |ò ü T q
|ü]e÷D≤ìøÏ düe÷q |òüTq |ü]e÷D+ >∑\ ˙{Ï
Á<äe´sê•.
Ç|ü⁄Œ&ÉT edüTÔe⁄ Á<äe´sê• (3e es¡Tdü)ì n+‘˚
|òüTq |ü]e÷D+ >∑\ ˙{Ï Á<äe´sê• (5e es¡Tdü)‘√
uÛ≤–+∫ edüTÔe⁄ kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘· (6e es¡Tdü)qT
‘Ó\TdüTø√e#·TÃ. á $<Ûä+>± ˙{Ïø£Hêï edüTÔe⁄ mìï
¬s≥T¢ kÕ+Á<ä‘· ø£*– ñ+<√ ‘Ó\TdüTÔ+~.
edüTÔe⁄ kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘·
edüTÔe⁄ Á<äe´sê•
R ø£qT>=Hê*. Á<äyê\ kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘q· T ˝…øÿÏ +#·&ÜìøÏ
n+‘˚ |òüTq |ü]e÷D+ >∑\ ˙{Ï Á<äe´sê•
Ç<˚ $<Ûä+>± MTs¡T rdüT≈£îqï nìï edüTÔe⁄\
kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘·\qT ø£qT>=q+&ç. |ü{Ϻø£`1ì
|ü]o*+∫ øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î düe÷<ÛëHê*e«+&ç.
#Óøÿ£ jÓTTø£ÿ kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘· m+‘·?
>±E jÓTTø£ÿ kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘· m+‘·?
s¡ã“s¡T, bÕ¢døºæ \˘ ˝À @~ n~Ûø£ kÕ+Á<ä‘· ø£*–
ñ+~?
#Óøÿ£ , u…+&ÉT
9 a ; \˝À <˚ì kÕ+Á<ä‘· m≈£îÿe?
Y b C
á ø£è‘·´+˝À MTs¡T yê&çq |ü<ësêú\˝À sêsTT
ø£Hêï n~Ûø£ kÕ+Á<ä‘· ø£\$, sêsTT ø£Hêï ‘·≈î£ ÿe
kÕ+Á<ä‘· >∑\$ y˚sT¡ #˚dæ C≤_‘êqT sêj·T+&ç.
1 ø£Hêï ‘·≈î£ ÿe kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘· ø£*–q edüTeÔ ⁄\T
˙{Ï˝À ‘˚\T‘êj·÷? eTTqT>∑T‘êj·÷?
˙{Ï˝À eTTìπ> edüTeÔ ⁄\≈£î kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘· 1
ø£Hêï ‘·≈î£ ÿe>± ñ+<ë ˝Òø£ m≈£îÿe>± ñ+<ë?
kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘≈· î£ , edüTeÔ ⁄\T ˙{Ï˝À eTTq>∑&+É
˝Ò<ë ‘˚\&ÜìøÏ >∑\ dü+ã+<Ûëìï MT kı+‘·
e÷≥\˝À #Ó|üŒ+&ç.
eTs=ø£ >∑Ts¡TÔ+#·Tø√e\dæq $wüj·Ty˚TeT+fÒ,
kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘·≈£î @ Á|üe÷D≤\÷ ˝Òe⁄. ø±s¡D+,
kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘· nH˚~ edüTeÔ ⁄, ˙{Ï kÕ+Á<ä‘\· eT<Û´ä
ìwüŒ‹Ô e÷Á‘·y˚T. nq>± Ç~ ˇπø Á|üe÷D≤\T >∑\
¬s+&ÉT sêX¯ó\qT b˛\Ã&É+. ø£qTø£ BìøÏ Á|üe÷D≤\T
ñ+&Ée⁄.
Á<äyê\ kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘·
Ç|üŒ{Ïes¡≈£î eTq+ |òüTq |ü<ësêú\ kÕù|ø£å
kÕ+Á<ä‘· >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îHêï+. Á<äyê\ kÕù|ø£å
kÕ+Á<ä ‘ · \ qT ≈£ L &Ü eTq+ ‘Ó \ Tdü T ø√e#· T Ã.
Bìø=s¡≈î£ ìØí‘· |òTü q |ü]e÷D+ >∑\ Á<äe+ Á<äe´sê•
eT]j·TT n+‘˚ |òüTq |ü]e÷D+ >∑\ ˙{Ï Á<äe´sê•
øÏ+~ dü÷Á‘·+qT ñ|üjÓ÷–+#ê*.
Á<äe+ Á<äe´sê•
Á<äe+ kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘· R n+‘˚ |òüTq |ü]e÷D+ >∑\ ˙{Ï Á<äe´sê•
Á|üjÓ÷>∑XÊ\ ø£è‘·´+ ` 2
ñ<˚›X¯´+ : bÕ\T, ø=ã“]q÷HÓ, øÏs√dæHé\ kÕù|ø£å
kÕ+Á<ä‘·\qT ø£qT>=q&É+.
ø±e\dæq |ü]ø£sê\T: 50$T.©.Á<äe+ |üfÒº d”kÕ
(Ä d”kÕ Á<äe´sê• 10 Á>±eTT\ ø£+fÒ m≈£îÿe
Á<äe´sê• ø£*–q<Ó’ ñ+&Ü*), Á‘êdüT` ãs¡Te⁄\T
˝Ò<ë m\Áø±ºìø˘ yÓsTT+>¥ $TwüH,é bÕ\T, ø=ã“]q÷HÓ,
øÏs√dæHé (Á|ü‹ Á<äe+ 50 $T.©. #=|üq).
ìs¡«Vü≤D $<Ûëq+: øÏ+~ $\Te\qT >∑DÏ+#ê*.
U≤∞ d”kÕ Á<äe´sê• R ...........
50 $T.©. ˙{Ï‘√ ì+|üã&¶É d”kÕ Á<äe´sê•R ......
50 $T.©. ˙{Ï Á<äe´sê• R .........
bÕ\qT d” k Õ˝À ì+|æ <ëì Á<ä e ´sê•ì
ø£qT>=q+&ç. Ä $\TeqT |ü{Ϻø£ 2˝Àì 3e ì\Te⁄
‘˚*j·÷&˚ edüTÔe⁄\T
es¡Tdü˝À sêj·T+&ç. Ä $\Te qT+&ç U≤∞ d”kÕ kÕ+Á<ä‘· (5e es¡Tdü)qT ˝…øÏÿ+#·+&ç. Ç<˚ $<Ûä+>±
Á<äe´sê•ì rdæy˚dæ bÕ\ Á<äe´sê• (4e ì\Te⁄ ø=ã“]q÷HÓ, øÏs√dæHé\ kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘·\qT
es¡dü)ì ø£qT>=q+&ç. bÕ\ Á<äe´sê•ì, n+‘˚ |òüTq ø£qT>=q+&ç.
|ü]e÷D+ >∑\ ˙{Ï Á<äe´sê•‘√ b˛*à bÕ\ kÕù|ø£å
|ü{Ϻø£ `2
Áø£eT Á<äe+ ù|s¡T d”kÕ‘√ düVü‰ Á<äe+ Á<äe´sê• Á<äe+ kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘·
dü+K´ Á<äe+ Á<äe´sê• (Á>±.) (Á>±eTT\˝À)
(1) (2) (3) (4) (5)
1. bÕ\T
2. ø=ã“]q÷HÓ
3. øÏs√dæHé
|ü{øºÏ £ 1, |ü{øºÏ £ 2\˝Àì düe÷#êsêìï b˛\TÑ·÷ ªª˝≤ø√ºMT≥sYµµ nqã&˚ |ü]ø£sêìï yê&ç eTq+
øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î düe÷<ÛëHê*e«+&ç. Bì >∑T]+∫ düT\uÛÑ+>± ‘Ó\TdüTø√e#·TÃ
ø=ã“]q÷HÓ q T ˙{Ï ‘ √ ø£ * |æ ‘ ˚ @~ ô|’ q ø££è‘·´+ ` 2
‘˚\T‘·T+~?
øÏ s √dæ H é ˝ À #Ó ø £ ÿ eTTø£ ÿ qT |ü & É y ˚ ù dÔ ˝≤ø√ºMT≥sY ‘·j·÷Ø
eTTqT>∑T‘·T+<ë? ‘˚\T‘·T+<ë? ø±s¡D+ #Ó|Œü +&ç. ˇø£ U≤∞ u≤˝Ÿô|Hé Ø|òæ˝Ÿì rdüTø√+&ç. <ëìøÏ
yÓTqÆ + eTTø£ÿ ˙{Ï˝À ‘˚\T‘·T+<äì, eTs=ø£ Á<äe+ ∫es¡ ˝ÀVü≤|ü⁄ eTT\T¢ ñ+&Ü*. ˇø£ ˝≤e⁄ |üØø£å
c d c

˝À eTTqT>∑T‘·T+<äì n+fÒ Á<äe+ jÓTTø£ÿ

c d c

Hê[ø£ 9 e ; < =˝À <ë<ë|ü⁄ ì+&ÉT>± ˙s¡T

< > ? @ A : B C

kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘· 1 ø£Hêï m≈£îÿe ñ+≥T+<ë?
‘·≈î£ ÿe ñ+≥T+<ë? m˝≤ #Ó|Œü >∑\s¡T?
bÕ\˝À ˙s¡ T ø£ \ T|ü ã &ç + <√ ˝Ò < √
‘Ó\TdüTø√&ÜìøÏ kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘ô· |’ Ä<Ûës¡|&ü eÉ #êÃ?
‘Ó\TdüT≈£î+<ë+!
bÕ\≈£î ˙s¡T ø£*|æ‘˚ Ä $TÁX¯eT+ jÓTTø£ÿ kÕ+Á<ä‘·
bÕ\ kÕ+Á<ä‘· ø£Hêï m≈£îÿe ñ+≥T+<ë ˝Òø£
‘· ≈ £ î ÿe ñ+≥T+<ë? |ü { Ï º ø £ 2qT #· ÷ dæ
düe÷<Ûëq$Te«+&ç.
düe÷q |òTü q |ü]e÷D+ >∑\ s¬ +&ÉT d”kÕ\˝À
ˇø£ <ëì˝À dü«#·Ãy¤ TÓ qÆ bÕ\ì, eTs=ø£ <ëì˝À
˙fi¯ó¢ ø£*|æq bÕ\ì b˛ùdÔ @ d”kÕ ãs¡Te⁄>±
ñ+≥T+~?
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
rdüTø=ì, |ü≥+ 3˝À #·÷|æq≥T¢ Ä ˙{Ï˝À Ø|òæ˝ŸqT
ñ+#·+&ç. Ø|òæ˝Ÿ jÓTTø£ÿ ˝ÀVü≤|ü⁄ eTT\T¢ øÏ+~øÏ
ñ+&˚≥T¢>± C≤Á>∑‘Ô· eVæ≤+#·+&ç. (|ü≥+˝À #·÷|æq≥T¢
Ø|òæ˝Ÿ ˙{Ï˝À ì≥ºì\Te⁄>± ì\ã&Éø£, ˇø£ |üø£ÿ>±
yê*b˛sTT |üØø£åHê[ø£ >√&É≈£î Äqe#·TÃ. n~
ì≥º ì \Te⁄>± ñ+&É & ÜìøÏ @+ #˚ j · ÷ ˝À
Ä˝À∫+#·+&ç)
Ø|òæ˝Ÿ ˙{Ï˝À |üP]Ô>± eTTì–+<ë? ˝Òø£ ø=+‘·
uÛ≤>∑+ ˙{Ïô|’ ‘˚\T‘·T+<ë? Ø|ò˝æ Ÿ ˙{Ï˝À m+‘·es¡≈î£
eTTì–+<√ nø£ÿ&É ô|Hé‘√ >∑Ts¡TÔ ô|≥º+&ç. u≤sTT*+>¥
≥÷´uŸ qT+&ç ˙{Ïì rdæy˚dæ bÕ\qT b˛j·T+&ç. Ä
bÕ\˝À Ø|òæ˝ŸqT ñ+#·+&ç. Ç|ü⁄Œ&ÉT ≈£L&Ü Ø|òæ˝Ÿ
MTs¡T >∑Ts¡TÔ ô|{Ϻq+‘·es¡πø eTTì–+<ë? ˝Òø£ n~
˙{Ï˝À eTTì–q <ëì ø£+fÒ m≈£îÿe>± eTTì–+<ë
˝Òø£ ‘·≈£îÿe uÛ≤>∑+ eTTì–+<ë? m+<äTøÏ˝≤ »]–+~?
Ø|òæ˝Ÿ bÕ\˝À m+‘·es¡≈£î eTTì–+<√ nø£ÿ&É ô|Hé‘√ eTs=ø£ >∑Ts¡TÔ ô|≥º+&ç.
Ç|ü⁄Œ&ÉT u≤sTT*+>¥ ≥÷´uŸ qT+&ç bÕ\qT rdæy˚dæ bÕ\T, ˙fi¯¢ $TÁX¯e÷ìï b˛j·T+&ç.
Ç+<äT˝À Ø|òæ˝ŸqT ñ+∫‘˚ n~ @ >∑Ts¡T Ôes¡≈£î eTTqT>∑T‘·T+<√ }Væ≤+#·+&ç. Ø|òæ˝ŸqT
Ä $TÁX¯eT+˝À ñ+∫ MT }Vü≤ dü¬s’q<√ ø±<√ |üØøÏå+#·Tø√+&ç.
Ç|ü⁄Œ&ÉT á |ü]ø£sêìï ñ|üjÓ÷–+∫ bÕ\˝À ˙s¡T ø£\T|üã&ç+<√ ˝Ò<√ MTs¡T
#Ó|üŒ>∑\sê?
Ç<˚ $<Ûä+>± ªªôV’≤Á&√MT≥sYµµ ˝Ò<ë ªª&Óì‡{ÀMT≥sYµµqT yê&ç Á<äyê\ kÕ+Á<ä‘·\qT
ø£qT>=qe#·TÃ.
ñ<ëVü≤s¡D ` 1 |ü≥+ 3
øÏ+<ä ‘Ó*|æq ¬s+&ÉT dü+<äsꓤ\˝À ˙s¡T, bÕ\ $TÁX¯eT+ |òü*‘· kÕ+Á<ä‘· m+‘· ñ+≥T+~?
< C ˇπø Á<äe´sê• >∑\ bÕ\T, ˙s¡T ø£*|æq|ü⁄&ÉT
< < C ˇπø |òüTq |ü]e÷D+ >∑\ bÕ\T, ˙s¡T ø£*|æq|ü⁄&ÉT
düe÷<Ûëq+
˙{Ï kÕ+Á<ä‘· U , bÕ\ kÕ+Á<ä‘· U nqT≈£î+<ë+.
f
g

< C ˙s¡T, bÕ\qT düe÷q Á<äe´sê• 9 h C ˝À rdüT≈£îqï|ü⁄Œ&ÉT yê{Ï |òüTq |ü]e÷D≤\T es¡Tdü>±
i

f
eT]j·TT i

g j

˙{Ï Á<äe´sê• U Ÿ bÕ\ Á<äe´sê• U Ÿ

i i

U U
g g

h k h k
f f

l m

˙s¡T, bÕ\ yÓTT‘·Ô+ Á<äe´sê• R h n h k o h

yê{Ï yÓTT‘·Ô+ |òüTq |ü]e÷D+

U U
l m

U l
U m

U l
U m

U U l m

˙s¡T, bÕ\ $TÁX¯eT+ jÓTTø£ÿ |òü*‘· kÕ+Á<ä‘· U  R ¬s+&ç+{Ï yÓTT‘·Ô+ Á<äe´sê•/yÓTT‘·Ô+ |òüTq |ü]e÷D+ p q q

‘˚*j·÷&˚ edüTÔe⁄\T
 U l
U m
U U l m

U l
U m
U U
l m

U U l m

U l
U m

< < C ˙s¡T, bÕ\qT düe÷q |òüTq |ü]e÷D+ 9

i

C ˝À rdüT≈£îqï|ü⁄Œ&ÉT yê{Ï Á<äe´sêX¯ó\T es¡Tdü>± h

f r
h
g

˙{Ï |òüTq |ü]e÷D+ l

U l
Ÿ h
f
k
i

U f

bÕ\ |òüTq |ü]e÷D+ m

U m Ÿ h
g

k
i

U g

˙s¡T, bÕ\ yÓTT‘·Ô+ Á<äe´sê• l m

U l
U
m

U l
U m

yê{Ï yÓTT‘·Ô+ |òüTq |ü]e÷D+

˙s¡T, bÕ\ $TÁX¯eT+ jÓTTø£ÿ |òü*‘· kÕ+Á<ä‘· U p q q
j

R ¬s+&ç+{Ï yÓTT‘·Ô+ Á<äe´sê•/yÓTT‘·Ô+ |òüTq |ü]e÷D+

U s t t
U l
U m
/
U l
U m
/

|ü{Ϻø£`3
˙{Ïô|’ edüTÔe⁄\T m|ü⁄&ÉT ‘˚\T‘êsTT? edüTeÔ ⁄ kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘· eTTì–+~ / ‘˚*+~
ø£è‘·´+ ` 3 ô|ì‡˝Ÿ s¡ã“s¡T
s¡ã“s¡T ã+‹
˙{Ï kÕ+Á<ä‘· ø£Hêï n~Ûø£ kÕ+Á<ä‘· ø£*–q bÕ¢dæºø˘ |òüTq+
|ü < ës¡ ú + ‘√ ‘· j · ÷ ¬ s ’ q edü T Ô e ⁄\T ˙{Ï ˝ À bÕ¢dæºø˘ ô|Hé
‘˚\T‘êj·÷? ÇqT|ü d”\
Á|üjÓ÷>∑XÊ\ ø£è‘·´+ 1˝À e˝… ø=ìï ∫qï ∫qï C≤yÓTÁ{Ïu≤ø˘‡
edüTeÔ ⁄\qT ùdø£]+#·+&ç. yê{Ïì ˇø=ÿø£ÿ{Ï>± ˙{Ï˝À >±E >√∞
y˚dæ MT |ü]o\q\qT |ü{Ϻø£ 3˝À sêj·T+&ç. |ü<ës¡ú
#Óøÿ£
kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘· $\Te\qT |ü{Ϻø£ 1 qT+&ç
rdüTø=+&ç. sêsTT
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 ô|’ ø£è‘·´+˝À MTπs+ >∑eTì+#ês¡T? bÕÁ‘·˝À ˙{Ïì ì+|æ, <ëì |üø£ÿ >=≥º+ >∑T+&Ü ˙s¡T
bı]¢b˛e&É+ Äπ>+‘·es¡≈£î y˚∫ #·÷&É+&ç.
˙{Ï kÕ+Á<ä‘· ø£Hêï n~Ûø£ kÕ+Á<ä‘· >∑\ |ü<ës¡+ú ‘√
‘·j÷· s¬ q’ ø=ìï edüTeÔ ⁄\T m+<äT≈£î ˙{Ï˝À Á‘êdüT˝À ‘·÷∫q ;ø£s¡TqT rdæ zesYbò˛¢ bÕÁ‘·
‘˚˝≤sTT? Ä edüTeÔ ⁄\ C≤_‘ê sêj·T+&ç. |üø£ÿ >=≥º+ øÏ+<ä ñ+#·+&ç. ˇø£ #Óø£ÿqT ~yÓTàqT
rdüT≈£îì, yÓTT<ä≥>± <ëìì ˙{Ï˝À ‘·&|É +ü &ç. ‘·sê«‘·
kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘· 1 ø£Hêï m≈£îÿe >∑\ |ü<ësêú\T <ëìì zesY b ò ˛ ¢ bÕÁ‘· ˝ Àì ˙{Ï ˝ À HÓ e Tà~>±
˙{Ï˝À eTTqT>∑T‘êj·Tì eTq≈£î ‘Ó\TdüT. ø±˙ ø£è‘·´+ C≤s¡$&Ée+&ç. #Óø£ÿ ~yÓTàqT ˙{Ï˝À eTT+#·&ÜìøÏ
3˝À kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘· 1 ø£Hêï m≈£îÿe >∑\ |ü<ës¡+ú ‘√ Á|üj·T‹ï+#·ø£+&ç. n<˚$<Ûä+>± Ä #Óø£ÿ ~yÓTà bÕÁ‘·
‘·j÷· s¬ q’ edüTeÔ ⁄\T ≈£L&Ü ø=ìï dü+<äsꓤ\˝À ˙{Ï˝À jÓTTø£ÿ >={≤ºìøÏ n&ÉT|¶ &ü ≈É î£ +&Ü C≤Á>∑‘Ô· eVæ≤+#·+&ç.
‘˚\T‘·THêïsTT. Bìì ã{Ϻ ˇø£ÿ kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘·qT #Óøÿ£ ~eTàqT ˙{Ï˝À $&Ée>±H˚ bı]¢q ˙s¡T ;ø£sT¡ ˝ÀøÏ
Ä<Û ë s¡ + >± #˚ d ü T ≈£ î ì ˇø£ |ü < ës¡ ú + ˙{Ï ˝ À #˚s¡T‘·T+~. Ä #Óø£ÿ~eTà e\q ‘=\–+|üã&çq ˙{Ï
eTTqT>∑T‘·T+<√ ‘˚\T‘·T+<√ ìs¡ísTT+#·˝ÒeTì ãs¡Te⁄ #Óø£ÿ~eTà ãs¡Te⁄ ø£Hêï m≈£îÿe ñ+≥T+<ë?
‘Ó\TdüTÔ+~ ø£<ë! BìøÏ eTs=ø£ ø±s¡Dy˚T<Ó’Hê ñ+&ç ‘·≈£îÿe ñ+≥T+<ë? ˝Òø£ #Óø£ÿ~eTà ãs¡Te⁄≈£î
ñ+&Ée#·TÃ. ˙{Ï˝À eTTìπ> edüTÔe⁄\ ø£Hêï ‘˚˝Ò düe÷q+>± ñ+≥T+<ë?
edü T Ô e ⁄\≈£ î >∑ \ Ä Á|ü ‘ ˚ ´ ø£ \ø£ å D y˚ T $T{À
;ø£s¡TqT n+<äT˝ÀøÏ #˚]q ˙{Ï‘√ düVü‰ Á‘êdüT
eTq$T|ü⁄Œ&ÉT ø£qT>=+<ë+. Á|üj÷Ó >∑XÊ\ø£è‘·´+ 1˝À
jÓTTø£ÿ ˇø£ |üfiË¢+˝À ñ+#·+&ç. ˙{Ï˝À ñ+∫q
edüTÔe⁄\ kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘· ø£qT>=q&ÜìøÏ edüTÔe⁄\
#Óø£ÿ~eTàqT rdæ <ëìøÏ n+{Ï ñqï ˙{Ïì ‘·T&ç∫
uÛ≤sêìï, n$ ‘=\–+∫q ˙{Ï uÛ≤s¡+‘√ b˛˝≤Ã+.
Á‘êdü T jÓ T Tø£ ÿ ¬ s +&√ |ü fi Ë ¢ + ˝À ñ+#· + &ç .
Ä ø£è‘·´+˝À edüTÔe⁄\qT ˙{Ï˝À |üP]Ô>± eTT+∫
<ëì‘√bÕ≥T>± |ü≥+ 4˝À #·÷|æq≥T¢ ;ø£s¡T
n$ ‘=\–+∫q ˙{Ïì rdüT≈£îHêï+. Ç|ü⁄Œ&ÉT n<˚
uÛ≤sêìøÏ düe÷qyÓTqÆ ãs¡Te⁄\qT ≈£L&Ü n<˚ |üfi+¢Ë ˝À
ø£è‘ê´ìï ø=~›>± e÷s¡TŒ #˚dæ ìs¡«Væ≤<ë›+.
ñ+#·+&ç.
˙{Ï˝À e~*q @ edüTÔe⁄HÓ’Hê n~ eTTì–‘˚
eTTq>∑ì<ë›+, ‘˚*‘˚ ‘˚\ì<ë›+. Çø£ n~ ‘=\–+∫q
˙{Ï uÛ≤sêìï Ä edüTÔe⁄ uÛ≤s¡+‘√ b˛*Ã #·÷<ë›+.
ø£è‘·´+ ` 4
edü T Ô u Û ≤ s¡ + , ‘=\–+|ü ã &ç q ˙{Ï u Û ≤ sê\T
düe÷qe÷?
ˇø£ ;ø£s¡TqT rdüT≈£îì <ëì uÛ≤sêìï Á‘êdüT‘√
ø=\∫ MT H√{ŸãTø˘˝À qyÓ÷<äT #˚j·T+&ç. zesYbò˛¢
|ü≥+ ` 4
‘˚*j·÷&˚ edüTÔe⁄\T
 Á‘êdüT jÓTTø£ÿ ¬s+&ÉT |üfi≤¢\T dü]‘·÷>±j·÷? Á|ü ‹ dü + <ä s ¡ “ ¤ + ˝Àq÷ edü T Ô e ⁄ e\q
#Óø£ÿ~eTà e\¢ ‘=\–+|üã&çq ˙{Ï uÛ≤s¡+ ‘=\–+|üã&çq ˙{Ï uÛ≤s¡+, edüTÔe⁄ uÛ≤s¡+ ø£Hêï
#Óø£ÿ~eTà uÛ≤s¡+ ø£Hêï m≈£îÿe>± ñ+<ë? m≈£îÿe>± ñ+<√, ‘·≈£îÿe>± ñ+<√ ˝Òø£ düe÷q+>±
‘·≈£îÿe>± ñ+<ë? ˝Òø£ düe÷q+>± ñ+<ë? ñ+<√ |ü]o*+#·+&ç. MT |ü]o\q\qT |ü{øºÏ `£ 4˝À
bÕ¢dæºø˘ –HÓï, s¡ã“s¡T ã+‹, d”º\T bÕÁ‘·, @<˚ì qyÓ÷<äT #˚j·T+&ç.
|ü+&ÉT e+{Ï $$<Ûä edüTÔe⁄\‘√ á ø£è‘ê´ìï #˚dæ
#·÷&É+&ç.
|ü{Ϻø£ ` 4
Áø£eT edüTÔe⁄ ù|s¡T edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ uÛ≤s¡+ edüTÔe⁄ e\q ‘=\–+|üã&çq
dü+K´ ˙{Ï uÛ≤s¡+
1. bÕ¢dæºø˘ –HÓï
2. s¡ã“s¡T ã+‹
3. d”º\T bÕÁ‘·
4. ˙{Ï˝À eTTìπ> |ü+&ÉT
5. ˙{Ï˝À ‘˚˝Ò |ü+&ÉT
6.
|ü{øºÏ `£ 4˝Àì $esê\qT ã{Ϻ ˙{Ï˝À ‘˚*j·÷&˚ eT&Ée+&ç. Á|ür eT&É‘˝· Àq÷ n\÷´$Tìj·T+ sπ ≈£î\
edüTÔe⁄\ uÛ≤sêìøÏ, n$ ‘=\–+#˚ ˙{Ï uÛ≤sêìøÏÏ eT<Û´ä >±* ˝Ò≈î£ +&Ü >∑{>ºÏ ± n<äeT+&ç. Á|üj÷Ó >∑XÊ\
eT<Ûä´ >∑\ Á|ü‘˚´ø£ \ø£åD≤ìï ˇø£ dæ<ë∆+‘· s¡÷|ü+˝À ø£è‘·´+ `1˝À n\÷´$Tìj·T+ kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘·
‘Ó\T|ü>∑\sê? m+‘√ MT≈£î ‘Ó*dæ+~. <ëìì ã{Ϻ n\÷´$Tìj·T+
(á ø£è‘·´+ <ë«sê MTs¡T ‘Ó\TdüT≈£îqï ªªÁ<äe+˝À πs≈£î ˙{Ï˝À eTTqT>∑T‘·T+<äì uÛ≤$düTÔHêïsê ˝Òø£
‘˚˝Ò edüTÔe⁄\≈£î >∑\ Á|ü‘˚´ø£ \ø£åD≤ìïµµ yÓTT<ä≥>± ‘˚\T‘·T+<äHê?
>∑T]Ô+∫q~ ªÄ]ÿyÓT&ûdtµ. Bìì >∑T]+∫ |üP]Ô MTs¡T eT&É‘·ô|{Ϻq n\÷´$Tìj·T+ πs≈£îqT
$esê\T eTT+<äT eTT+<äT Ç<˚ bÕsƒê´+X¯+˝À ˙{Ï˝À |ü&Éy˚dæ MTs¡T }Væ≤+∫q~ dü¬s’q<√ ø±<√
‘Ó\TdüT≈£î+<ë+). |üØøÏå+#·+&ç. ‘·sê«‘· n\÷´$Tìj·T+ πs≈£îqT
ÇqTeTTqT ˙{Ïô|’ ‘˚˝Ò≥≥T¢ #˚j·T>∑\sê? ãj·T{ÏøÏ rdæ <ëìì ‘Ós¡∫ ˇø£ –HÓï e˝… ‘·j·÷s¡T
Ç|ü⁄Œ&ÉT MTs¡T #˚jT· uÀj˚T ø£è‘·´+ MT≈£î ÇqTeTT #˚j·T+&ç. <ëìì ˙{Ï˝À ñ+∫ n~ eTTqT>∑T‘·T+<√
˙{Ïô|’ ‘˚\&É+ >∑T]+∫ ø=ìï uÛ≤eq\qT ‘˚\T‘·T+<√ #·÷&É+&ç.
‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. n\÷´$Tìj·T+ –HÓï m+‘· ˙{Ïì |üø£ÿ≈£î
ø£è‘·´+ ` 5 ‘=\–düT+Ô ~?
eT&É‘ô· |{Ïqº n\÷´$Tìj·T+ sπ ≈£î eT]j·TT –HÓï
n\÷´$Tìj·T+qT ‘˚˝Ò≥≥T¢ #˚<ë›+ Äø±s¡+˝À ñqï n\÷´$Tìj·T+ sπ ≈£î s¬ +&ÉT
|ü\T#·{Ï n\÷´$Tìj·T+ sπ ≈£î 9 u = A h < > < A h v ; < = C

‘=\–+∫q ˙{Ï uÛ≤s¡+ düe÷qe÷?

qT ø=~›>± rdüTø√+&ç. <ëìì 4`5 eT&É‘·\T
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 ‘˚˝Ò edüTÔe⁄\ Á|ü‘˚´ø£ \ø£åD≤ìï >∑T]+∫ #Óù|Œ
MT dæ<ë∆+‘·+ Ä<Ûës¡+>± á n+XÊìï $e]+#·+&ç.
∫qï ∫qï ÇqT|ü eTTø£ÿ\T ˙{Ï˝À eTTqT>∑T‘·Tqï
|üŒ{Ïø° ÇqTeTT eT]j·TT d”\º T e+{Ï |ü<ësêú\‘√
#˚j·Tã&çq ô|<ä› ô|<ä› HÍø£\T ˙{Ï˝À m˝≤
‘˚\T‘·THêïjÓ÷ Ç|ü⁄Œ&ÉT MTs¡T $e]+#·>\∑ sê?
ˇø£ ˝ÀVü≤|ü⁄eTTø£ÿ ø£Hêï, n+‘˚ Á<äe´sê• >∑\ Ä
˝ÀVü≤+‘√ ‘·j÷· s¡T #˚jT· ã&çq –HÓï m+<äT≈£î
m≈£îÿe ˙{Ïì |üøÿ£ ≈£î ‘=\–düT+Ô ~.
á $wüj÷· ìï >∑T]+∫ MTs¡T ‘Ó\TdüTø√yê\+fÒ
Á|üyêVüQ\˝À |”&ÉHêìï >∑T]+∫ MTs¡T ne>±Vü≤q
#˚düTø√yê*.
Á<äyê\˝À }s¡∆« ~X¯˝À ã\+
@<Ó ’ H ê edü T Ô e ⁄qT ˇø£ bÕÁ‘· ˝ Àì ˙{Ï
ñ|ü]‘·\+ô|’ ñ+∫‘˚, uÛÑ÷$T Äø£s¡¸D ã\+ <ëìô|’
|üì#˚dæ <ëìì øÏ+~ ~X¯˝À nq>± bÕÁ‘· n&ÉT>∑T
uÛ≤>∑+ yÓ’|ü⁄ ˝≤>∑T‘·T+~. nsTT‘˚ ˙{Ï˝À ‘˚˝Ò edüTÔe⁄
$wüjT· +˝À uÛ÷Ñ e÷´s¡¸D ã˝≤ìøÏ düeT+>± eTπs<ÓH’ ê
ã\+ Ä edüTÔe⁄ô|’ }s¡∆« ~X¯˝À |üì #˚dü÷Ô ñ+&ç
ñ+≥T+~. ô|’ ~X¯˝À |üì #˚ùd á ã\+ ‘·|Œü ìdü]>±
˙{ÏqT+&˚ e∫à ñ+&Ü*. edüTÔe⁄ô|’ }s¡∆« ~X¯˝À
|ü ì #˚ ù d ˙{Ï ã\+ ø£ H êï <ëìô|’ |ü ì #˚ ù d
uÛÑ÷e÷´ø£s¡¸D ã\+ m≈£îÿyÓ’‘˚ Ä edüTÔe⁄ ˙{Ï˝À
eTTqT>∑T‘·T+~. }s¡∆« ~X¯˝À |üì#˚ùd ã˝≤ìï
|ü]o*+#·&ÜìøÏ ˇø£ ø£è‘·´+ #˚<ë›+.
ø£è‘·´+ ` 6
Á<äyê\˝À }s¡∆«eTTK ã˝≤ìï |ü]o*<ë›+
ˇø£ U≤∞ bÕ¢dæºø˘ d”kÕqT rdüT≈£îì <ëìøÏ >∑{Ϻ>±
eT÷‘·qT _–+#·+&ç. Ä d”kÕqT ˇø£ ã¬ø{Ÿ˝Àì
˙{Ï˝À ñ+#·+&ç. n~ ˙{Ï˝À ‘˚\T‘·T+~. Ä d”kÕqT
|ü≥+ 5˝À #·÷|æq≥T¢ ˙{Ï˝ÀøÏ n<äeT+&ç. ô|’ ~X¯˝À
ˇ‹Ô&ç ø£\T>∑T‘·Tqï≥T¢ nì|ædüTÔ+<ë? Ä d”kÕqT
Ç+ø± øÏ+~øÏ n<äeT+&ç. ô|’ ~X¯˝À |üì#˚ùd ã\+
ô|s¡T>∑T‘·Tqï≥T¢>± >∑T]Ô+#êsê? d”kÕqT Ç+ø± øÏ+~øÏ
n<äTeTT‘·÷ b˛‘˚ <ëìô|’ }s¡«∆ ~X¯˝À |üì#˚ùd ã\+
ô|s¡T>∑T‘·T+~. Ç|ü⁄Œ&ÉT Ä d”kÕqT nø£ÿ&˚ e~*y˚ùdÔ
n~ ˙{Ï ñ|ü]‘·\+ô|’øÏ m˝≤ <ä÷düTø=düTÔ+<√
#·÷&É+&ç.
|ü≥+ - 5
}s¡∆« ~X¯˝À |üì#˚ùd ˙{ÏjÓTTø£ÿ á ã\+
ì»yÓTÆq~ eT]j·TT |ü]o*+#·&ÜìøÏ M˝…’q~. ˇø£
edüTeÔ ⁄ ñ|ü]‘·\ Á|üe÷D yÓX’ Ê\´+ô|’ |üì#˚ùd ã˝≤ìï
ªª|”&Éq+µµ n+{≤+.
>±* |”&Éq+
ø£è‘·´+ - 7
>±* |”&ÉHêìï |ü]o*<ë›+
ˇø£ >±E >±¢düTqT rdüTø√+&ç. <ëì˝À n&ÉT>∑T
uÛ≤>±q ø=+‘· <ä÷~ì n+{Ï+#·+&ç. >±¢düTqT
‘·\øÏ+<äT\T>± #˚dæ |ü≥+` 6˝À #·÷|æq≥T¢ ˇø£
bÕÁ‘·˝Àì ˙{Ï˝À n&ÉT>∑T es¡≈£î eTT+#·+&ç.
|ü≥+ 6
‘·sê«‘· >±¢düTqT n˝≤π> ãj·T{ÏøÏ rj·T+&ç.
n+<äT˝Àì <ä÷~ ‘·&ç∫+<ë? m+<äT≈£î? >±¢düT˝Àì
>±* jÓTTø£ÿ ˇ‹Ô&ç ˙{Ïô|’ |üì#˚dæ >±¢düT˝ÀìøÏ ˙s¡T
#˚s≈¡ î£ +&Ü n&ÉT≈¶ î£ +~. ˙{Ï ñ|ü]‘·\+ ô|q’ Á|üe÷D
yÓ’XÊ\´+˝À ø£\T>∑CÒj·Tã&çq á >±* ˇ‹Ô&çH˚ >±*
|”&Éq+ n+{≤+.
‘˚*j·÷&˚ edüTÔe⁄\T
 yê‘êes¡D |”&Éq+
uÛÑ÷$T ñ|ü]‘·\+ô|’ qTqï nìï edüTÔe⁄\ô|’ yê‘êes¡D |”&Éq+ ø£\>∑TCÒj·Tã&ÉT‘·T+~.
yê‘êes¡D |”&Éq+ R yê‘êes¡D+ uÛÑ÷ñ|ü]‘·\+ô|’ ø£\T>∑CÒùd ã\+ / uÛÑ÷$T ñ|ü]‘·\ yÓ’XÊ\´+
R yê‘êes¡D+ jÓTTø£ÿ ãs¡Te⁄ ( )/ uÛÑ÷$T ñ|ü]‘·\ yÓ’XÊ\´+
w

R yê‘êes¡D Á<äe´sê• ( ) I uÛÑ÷$T ñ|ü]‘·\ yÓ’XÊ\´+

h ? x

yê‘êes¡D düsêdü] kÕ+Á<ä‘· (U)Iyê‘êes¡D |òüTq |ü]e÷D+ ( ) I

R
Z ?

uÛÑ÷ ñ|ü]‘·\ yÓ’XÊ\´+

R U I uÛÑ÷$T ñ|ü]‘·\ yÓ’XÊ\´+ I yê‘êes¡D m‘·TÔ ( ) I /uÛÑ÷ñ|ü]‘·\ yÓ’XÊ\´+ y ?

R U I yê‘êes¡D m‘·TÔ ( ) I y ?

yê‘êes¡D |”&Éq+ RU9 z { C y ?

yê‘êes¡D |”&ÉHêìï ø=\e&É+

eTqô|’ ñqï yê‘êes¡D |”&ÉHêìï eTq+ kÕ<Ûës¡D yê‘êes¡D |”&qÉ + e<ä› uÛ≤s¡$T‹˝Àì
>∑ T ]Ô + #· ˝ Ò ø £ b ˛sTTHê <ëìì eTq+ uÛ ≤ s¡ $ T‹ bÕÁ‘·˝À >∑\ bÕ<äs¡dü+ ñ|ü]‘·\+ô|’q >±E
dü V ü ‰ j· T +‘√ ø=\e>∑ \ +. bÕ<ä s ¡ k Õìï yê&ç >=≥º+˝À bÕ<äs¡dü eT≥º+ m‘·TÔ 76 ôd+.MT.
uÛ≤s¡$T‹ì yÓTT<ä≥>± ‘·j·÷s¡T #˚dæq~ ªª{≤]ôd*¢µµ ñ+≥T+~. Bìì 1 n{≤àdæŒj·TsY |”&Éq+ n+{≤+.
(|ü≥+` 7 #·÷&É+&ç)
>±E >=≥º+˝À bÕ<äs¡dü eT≥º+ m+<äT≈£î 76
24 ôd+.MT.
ôd+.MT. ñ+≥T+~?
>±E >=≥º+˝Àì bÕ<äs¡dü+ @ dæú‹˝À ñ+~?
n~ düeT‘ê dæú‹˝À ñ+~ ø£qTø£ <ëìô|’ |üì#˚ùd
|òü*‘· ã\+ X¯Sq´+.

76 ôd+.MT.
>±E >=≥º+˝Àì bÕ<äsd¡ ü eT≥º+ jÓTTø£ÿ ªªuÛ≤s¡+µµ
<ëìô|’ yê‘êes¡D |”&Éq |òü*‘·+>± –HÓï˝Àì
bÕ<äsd¡ +ü e\¢ ø£*>π ã˝≤ìøÏ düe÷q+>± ñ+≥T+~.
Ç$ ¬s+&É÷ düe÷q+>±q÷ ˇø£<ëìø=ø£{Ï e´‹πsø£
~X¯˝Àq÷ ñ+{≤sTT.

|ü≥+ 7 uÛ≤s¡$T‹
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 >±E >=≥º+˝Àì bÕ<äs¡dü eT≥º+ uÛ≤s¡+ bÕ<äs¡dü|ü⁄ Á<äe´sê• 9 | C k 9 h C I ?

k bÕ<äs¡dü|ü⁄ eT≥º+ |òüTq |ü]e÷D+ I kÕ+Á<ä‘· U I 9

i

C 9 C ?

k >=≥º+ n&ÉT¶ø√‘· yÓ’XÊ\´+ I eT≥º+ m‘·TÔ I U I 9 } C 9 y C ?

k } y U ?

yê‘êes¡D |”&ÉHêìï >± rdüT≈£î+fÒ z {

bÕ<äs¡dü eT≥º+ô|’ yê‘êes¡D |”&Éq+ e\¢ ø£*π> ã\+ R z { }

ô|’q #Ó|ü⁄Œ≈£îqï≥T¢ U } y ? k z { }

z U (bÕ<äs¡dü eT≥º+ jÓTTø£ÿ $\Te\T)

{

k y ?

Ç+<äT˝À U \T dæús¡sêX¯ó\T. ø±ã{Ϻ >±E>=≥º+˝À bÕ<äs¡dü eT≥º+ nH˚~ yê‘êes¡D |”&Éq+ô|’

r
?

Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+≥T+~.
ô|’ dü÷Á‘·+˝À bÕ<äs¡dü eT≥º+ m‘·TÔ bÕ<äs¡dü kÕ+Á<ä‘· U >∑Ts¡T‘·«‘·«s¡D+ $\Te\qT Á|ü‹πøå|æ+∫ c

y
c

r
c c

r
c

?
c

yê‘êes¡D |”&Éq+ $\TeqT ø£qT>=qe#·TÃ. c

z {
c

>±E >=≥º+˝À bÕ<äs¡dü eT≥º+ m‘·TÔ 76 ôd+.MT R 76 I 10`2 MT. c

y
c

bÕ<äs¡dü+ kÕ+Á<ä‘· U R 13.6 Á>±/|òüT.ôd+.MT c c

R 13.6 I 103 øÏ.Á>±/|òüT.MT.

>∑Ts¡T‘·« ‘·«s¡D+ 9.8 MT/ôd2 c

?
c

z { k y U ?

z 76 I 10`2 MT I (13.6 I 103 øÏ.Á>±./MT3) I (9.8 MT/ôd2)

{ k

z
1.01 I 105 øÏ.Á>±IMT/MT2Iôd2
{ k

z 1.01 I 105 q÷´≥Hé/MT2 øÏ.Á>±.I MT/ôd2 R 1 q÷´≥Hé

{

k ~ 
€

á $\TeqT ªª 1 n{≤àdæŒj·TsYµµ n+{≤+.

1 n{≤àdæŒj·TsY R 1.01 I 105 q÷´≥Hé/MT2

MT≈£î ‘Ó\TkÕ?
Ä<Ûës¡ yÓ’XÊ\´+ 1 ôd+.MT2, uÛÑ÷$Tô|’ 30 øÏ.MT. yê‘êes¡D+ m‘·TÔ ø£*–q dü÷úbÕø£s¡
>=≥º+˝À Äe]+∫ ñqï >±* Á<äe´sê• 1 øÏ.Á>±. ñ+≥T+~.
1 ôd+.MT2 yÓ’XÊ\´+ >∑\ uÛÑ÷ ñ|ü]‘·\+ô|’ |üì#˚ùd uÛ≤s¡y˚T yê‘êes¡D+ |”&Éq+.
yê‘êes¡D |”&Éq+

øÏ.Á>±. MT ôd2 q÷´ ôd+.MT2 ˝Ò<ë ‚

ƒ q÷´ MT2
ƒ bÕdüÿ˝Ÿ á $\Te düTe÷s¡T>± 1 n{≤àdæŒj·TsY≈£î düe÷q+

‘˚*j·÷&˚ edüTÔe⁄\T
 Ä˝À∫+#·+&ç `#·]Ã+#·+&ç
ªª{≤]ôd*¢µµ bÕ<äsd¡ ü uÛ≤s¡$T‹ì #·+Á<äTìô|’ ñ+∫‘˚ @+ »s¡T>∑T‘·T+~?
uÛ≤s¡$T‹˝À bÕ<äsd¡ ü eT{≤ºìøÏ ø=+#Ó+ ~>∑Te>± >±E >={≤ºìøÏ ˇø£ s¡+Á<Û+ä #˚jT· ã&ç n+<äT˝À ˇø£ ª|æ&µç
_–+#·ã&ç ñ+<äqT≈£î+<ë+. Ä s¡+Á<Û+ä qT+&ç Ä |æ&ìç ‘=\–ùdÔ @+ »s¡T>∑T‘·T+~?
uÛ≤s¡$T‹˝À bÕ<äsk¡ ÕìøÏ ã<äT\T>± eTq+ ˙s¡T m+<äT≈£î yê&É≈L£ &É<Tä ? ˇø£yfi˚ ¯ ˙s¡T yê&Ü\+fÒ >±E
>=≥º+ bı&Ée⁄ m+‘·T+&Ü*?
uÛ÷Ñ $T #·T≥÷º ñqï yÓTT‘·+Ô yê‘êes¡D+ ãs¡Te⁄ ø£qTø√ÿ+&ç (uÛ÷Ñ yê´kÕs¡+∆ 6400 øÏ.MT.)
ˇø£ Á<äe+˝À ˝À‘·Tq ñqï Á|ü<˚X¯+ <ä>∑Zs¡ |”&Éq+
c c

ˇø£ bÕÁ‘·˝À U kÕ+Á<ä‘· >∑\ Á<äe+ ñ+<äqT ≈£î+<ë+.

c c

|ü≥+ 8˝À #·÷|æq≥T¢ Ä Á<äe+ ñ|ü]‘·\+ øÏ+<ä Ä<Ûës¡ yÓ’XÊ\´+, m‘·TÔ >∑\ Á<äe dü÷úbÕìï } y

|ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüT≈£î+<ë+.
Ä Á<äe dü÷ú|ü+ |òüTq |ü]e÷D+ i

k } y

Ä Á<äe dü÷ú|ü+ Á<äe´sê• U h k } y

<ëì uÛ≤s¡+ U w k h ? k } y ?

Ä Á<äe dü÷ú|ü+ @ dæú‹˝À ñ+~?

Ä Á<äe dü÷ú|ü+ düeT‘êdæú‹˝À ñ+~ ø±ã{Ϻ q÷´≥Hé >∑eTq ìj·Te÷\
Á|üø±s¡+ <ëìô|’ |üì#˚ùd |òü*‘· ã\+ X¯Sq´+.
Ä Á<äedü÷ú|ü+ô|’ @j˚T ã˝≤\T |üì #˚düTÔHêïsTT?
Ä Á<äe dü÷ú|ü+ô|’ 3 ã˝≤\T |üì #˚düTÔHêïsTT. n$ |ü≥+ 8
< C uÛÑ÷e÷´ø£s¡¸D e\q ø£*–q Ä Á<äedü÷ú|ü+ uÛ≤s¡+ (øÏ+~ ~X¯˝À) 9 | C

< < yê‘êes¡D |”&Éq+ e\q Ä Á<äedü÷ú|ü+ ô|’ ø£\T>∑ CÒj·Tã&çq ã\+
C (øÏ+~ ~X¯˝À) 9 z
{

} C

< <Á<äe+ |”&Éq+ e\q Ä dü÷ú|ü+ô|’ ø£\T>∑CÒj·Tã&çq ã\+

< C ô|’ ~X¯˝À 9 z } C

q÷´≥Hé >∑eTq ìj·Te÷\qTdü]+∫ ô|’ ~X¯˝À |üì#˚ùd ã˝≤\ yÓTT‘·Ô+, øÏ+~ ~X¯˝À |üì#˚ùd ã˝≤\
yÓTT‘êÔìøÏ düe÷q+
z } k z { } n w

z } k z
{

} n y U ? }

Çø£ÿ&É nH˚~ Á<äe ñ|ü]‘·\+ qT+&ç ˝À‘·T˝À >∑\ Á|ü<˚X¯+˝À |”&Éq+, nH˚~ yê‘êes¡D |”&Éq+.
z
c

y
c

z {

z } k z
{

} n y U ? }

z k z { n y U ? „ „ „ „ „ „ „ 9  C

Bìì ã{Ϻ Á<äe+˝Àì |”&Éq+ qT ã{Ϻ e÷Á‘·y˚T e÷s¡T‘·T+~. ˇπø ˝À‘·T˝À ñqï nìï Á|ü<˚XÊ\˝Àq÷ c

y
c

á |”&Éq+ ˇπø $<Ûä+>± ñ+≥T+~.

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 Á<äe+˝Àì $$<Ûä ˝À‘·T˝À¢ |”&Éq e´‘ê´dü+
|ü≥+ 9˝À #·÷|æq≥T¢ Á<äe+˝À c

}
c

Ä<Ûës¡ yÓ’XÊ\´+, c

y
c

m‘·TÔ ñ+&˚≥T¢ ˇø£ Á<äe dü÷úbÕìï |ü]>∑Dq˝ÀøÏ

rdüT≈£î+<ë+.
Á<äe+˝À ˝À‘·T˝À ñ+&˚ |”&Éq+ ( y
f
z
f
C m+‘·?
düMTø£s¡D+ (1) qT+&ç
z
f
k z { n U ? y
f
j j j j j j j j j … g †

n<˚$<Ûä+>± Á<äe+˝À ˝À‘·T˝À ñ+&˚ |”&Éq+ ( y

g

z
g

z
g

k z
{

n U ? y
g j j j j j j j j j … ‡ †

9 ˆ C ‰ 9 o C #˚j·T>±
z
g

‰ z
f
k U ? y
g

‰ U ? y
f

z
g

‰ z
f
k U ? 9 y
g

‰ y
f
C

|ü≥+ 9 qT+&ç
g

y ‰ y k y
f

z
g

‰ z
f
k U ? y „ „ „ „ „ „ „ „ „ 9 Š C

|ü≥+ 9
Ä Á<äe+˝À ¬s+&ÉT m‘·TÔ\ e<ä› >∑\ |”&ÉHê\ e´‘ê´dü+ R U (Á<äe dü÷ú|ü+ jÓTTø£ÿ $\Te\T) ? y

Ç+<äT˝À Á<äe kÕ+Á<ä‘· U eT]j·TT dæús¡sêX¯ó\T ø£qTø£ Á<äe+ ˝À‘·T ô|]–‘˚ |”&Éq e´‘ê´dü+ c c c

?
c

ô|s¡T>∑T‘·T+~.
eTq+ |ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüT≈£îqï Á<äedü÷ú|ü+ kÕúq+˝À, Ä Á<äe+ kÕ+Á<ä‘·‘√ düe÷q kÕ+Á<ä‘· ˝Òì y˚s=ø£
|ü<ës¡ú+‘√ #˚j·Tã&çq edüTÔe⁄qT ñ+∫‘˚ @+ »s¡T>∑T‘·T+~?
Ä edüTÔe⁄ ô|’ uÛ≤>∑+, øÏ+~ uÛ≤>±\˝Àì |”&ÉHê\ e´‘ê´dü+ :
z
g

U Á<äe+ $\Te\T)
‰ z
f
k ? y 9

Á<äe+ $\Te\T) k h x Z
d

?
d

y 9

d d

k h x } y ? y

k h x } ?

9 z ‰ z C } k h ?
f

‹ ‹

r
k w 9 k 9 z ‰ z C } w k h ? C
f

Çø£ÿ&É ˙{Ï˝À ñqï edüTÔe⁄ô|’ ô|’ ~X¯˝À ø£\>∑CÒj·Tã&˚ ã\+ edüTÔe⁄ e\q ‘=\–+|üã&çq Á<äe+ ‹

ãs¡Te⁄ . w

ø£qTø£ Ä edüTÔe⁄ô|’ ø£\>∑CÒj·Tã&˚ ã\+ ‘=\–+#·ã&çq Á<äe+ ãs¡Te⁄≈£î düe÷qeTì ‘Ó\TdüTÔ+~.

Á<äe+˝À ñqï edüTÔe⁄ô|’ }s¡∆« ~X¯˝À ø£\>∑CÒj·Tã&˚ ã˝≤ìï ñ‘·¢Œeq+ n+{≤+. á ã\+ Œ  Ž   ‘ ’ “  ”

Ä edüTÔe⁄ e\¢ ‘=\–+#·ã&çq Á<äe+ ãs¡Te⁄øÏ düe÷q+.

‘˚*j·÷&˚ edüTÔe⁄\T
ñ‘·¢Œeq ã˝≤ìïø=\e&É+ ã\+, øÏ+<ä≈£î |üì #˚ùd uÛÑ÷e÷´ø£s¡¸D ã˝≤ìøÏ
düe÷q+.
ø£è‘·´+ - 8
Ç|ü⁄Œ&ÉT Ç<˚ ø£è‘ê´ìï eTs¡˝≤ ìs¡«Væ≤+∫ sêsTT
ñ‘·¢Œeqã˝≤ìï ø=\e>∑\e÷? Á|üj·T‹ï<ë›+! ‘=\–+∫q ˙{Ï ãs¡Te⁄qT ø=\T<ë›+.
ˇø£ sêsTTì <ës¡+‘√ ø£{Ϻ ÁdæŒ+>¥ Á‘êdüT‘√
ø£è‘·´+ - 9
‘·÷#·+&ç. ÁdæŒ+>¥ Á‘êdüT Ø&ç+>¥qT #·÷&É+&ç. n~
sêsTT ãs¡Te⁄qT ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. ˇø£ ;ø£s¡T˝À dü>∑+ sêsTT #˚‘· ‘=\–+|üã&çq ˙{Ï ãs¡Te⁄qT
es¡≈£î ˙{Ïì rdüTø√+&ç. ÁdæŒ+>¥Á‘êdüT≈£î y˚˝≤&É ø=\T<ë›+
Bj·Tã&çq sêsTTì Ä ˙{Ï˝À eTT+#·+&ç. Ç|ü⁄Œ&ÉT ˇø£ sêsTTì rdüT≈£îì ÁdæŒ+>¥ Á‘êdüT‘√ <ëì
ÁdæŒ+>¥ Á‘êdüT Ø&ç+>∑T ˙{Ï˝À eTT+#·ã&çq sêsTT ãs¡Te⁄qT ‘·÷#·+&ç. (kÕ<Ûä´eTsTTq+‘· es¡≈£î sêsTT
ãs¡Te⁄qT ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. ˙{Ï˝À eTTì–q|ü⁄Œ&ÉT sêsTT Á<äe´sê• 300 Á>±eTT\ ø£+fÒ m≈£îÿe ñ+&˚≥T¢
ãs¡Te⁄ yÓTT<ä≥ ñqï ãs¡Te⁄ø£Hêï ‘·–Zq≥T¢+&É≥+ C≤Á>∑‘Ô· eVæ≤+#·+&ç). ˇø£ zesYb˛ò ¢ bÕÁ‘·qT rdüT≈£îì
MTs¡T >∑eTì+#êsê? <ëì |üø£ÿ >=≥º+ es¡≈£î ˙s¡T b˛j·T+&ç. |ü≥+ 10
˝À #·÷|æq≥T¢ Ä |üø£ÿ >=≥º+ øÏ+<ä ø=\‘·\T >∑\
sêsTT ˙{Ï˝À eTTì–q|ü⁄&ÉT <ëì uÛ≤sêìï ;ø£s¡TqT 9 ? Y u I A uñ+#·+&ç.
@ B I : B u b B Y C

ø√˝ÀŒsTTq≥T¢ m+<äT≈£î nì|ædTü +Ô ~? Ç|ü⁄Œ&ÉT ÁdæŒ+>¥ Á‘êdüT≈£î y˚˝≤&ÉBdæq sêsTTì

˙{Ï˝À eTT+#·ã&çq sêsTTô|’ }s¡∆« ~X¯˝À zesYb˛ò ¢ bÕÁ‘·˝Àì ˙{Ï˝À |üP]Ô>± eTT+#·+&ç. ÁdæŒ+>¥
ø£\T>∑CÒj·Tã&çq ñ‘·¢Œeq ã\+ e\qH˚ <ëìô|’ Á‘êdü T Ø&ç + >¥ q T, ;ø£ s ¡ T ˝Àì ˙{Ï ø=\‘· q T
uÛÑ÷e÷´ø£s¡¸D ã\+ ‘·–Zq≥¢sTT Ä sêsTT ãs¡Te⁄
ø√˝ÀŒsTTq≥¢ì|ædüTÔ+~. Ä sêsTT ø√˝ÀŒsTTq≥T¢
nì|æ+#˚ ãs¡Te⁄ <ëìô|’ |üì#˚ùd ñ‘·¢Œeq ã˝≤ìøÏ
nq>± ‘=\–+|üã&çq ˙{Ï ãs¡Te⁄≈£î düe÷q+>±
ñ+&Ü*. Ç˝≤ ˇø£ Á<äe+˝À eTTì–q edüTÔe⁄
ø√˝ÀŒsTTq≥¢ì|æ+#˚ ãs¡Te⁄ì ø=\e&É+ <ë«sê Ä
Á<äe+ e\¢ ø£*–q ñ‘·¢Œeq ( : A ) ã˝≤ìï
; K u > a K

ø=\e>∑\T>∑T‘êeTT. Á|ü‹ dü+<äs¡“¤+˝Àq÷ Á<äe+˝À

eTT+#·ã&çq edüTÔe⁄ ø=+‘· ãs¡Te⁄ ø√˝ÀŒsTTq≥T¢
nì|ædTü +Ô ~. ø±˙ Á<äe+˝À ‘˚˝Ò edüTeÔ ⁄ <ëì yÓTT‘·+Ô
ãs¡Te⁄qT ø√˝ÀŒsTTq≥¢ì|ædüTÔ+~. Á<äe+˝À ‘˚˝Ò
edüTÔe⁄\≈£î ÁdæŒ+>¥ Á‘êdüT Ø&ç+>¥ #·÷|ædüTÔ+~. c • c

Á<äe ñ|ü]‘·\+ô|’ ‘˚˝Ò edüTeÔ ⁄\ô|’ |üì#˚ùd ñ‘·Œ¢ eq

|ü≥+ 10
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

|ü≥+ 11
sêdüTø√+&ç. ÁdæŒ+>¥ Á‘êdüT Ø&ç+>¥ ˙{Ï˝À eTT+#·ã&çq
sêsTT ãs¡Te⁄qT ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. ;ø£sT¡ ˝Àì ˙{Ï ø=\‘·
Ä sêsTT e\q ‘=\–+|ü ã &ç q ˙{Ï |ò ü T q
|ü]e÷D≤ìï ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. (|ü≥+ 11 #·÷&É+&ç).
sêsTT ãs¡Te⁄ m+‘· ‘·–Zq≥¢ì|ædüTÔ+~?
‘=\–+|üã&çq ˙{Ï ãs¡TyÓ+‘·?
á ¬s+&ç+{Ï eT<Ûä´ @<Ó’q dü+ã+<Ûëìï MTs¡T
>∑T]Ô+#êsê?
‘·–Zq≥¢ì|æ+#˚ sêsTT ãs¡Te⁄ ‘=\–+|üã&çq
˙{Ï ãs¡ T e⁄≈£ î dü e ÷q+ nq>± ˙{Ï e\q
ø£\T>∑CÒj·Tã&˚ ñ‘·¢Œeq ã˝≤ìøÏ düe÷q+.
á $wüj·÷ìï yÓTT<ä≥>± |ü]o*+∫q~ Á^≈£î
<˚XÊìøÏ #Ó+~q XÊgy˚‘·Ô Ä]ÿyÓT&ûdt.
Ä]ÿyÓT&ûdt dü÷Á‘·+
@<Ó’Hê ˇø£ edüTÔe⁄qT ˇø£ Á|üyêVæ≤˝À |üP]Ô>±
>±ì bÕøÏåø£+>± >±ì eTT+∫q|ü⁄Œ&ÉT Ä edüTÔe⁄
‘=\–+∫q Á|üyêVæ≤ ãs¡Te⁄≈£î düe÷qyÓTÆq ñ‘·¢Œeq
ã\+ Ä edüTÔe⁄ô|’ }s¡∆« ~X¯˝À |üì #˚düTÔ+~.
Ä]ÿyÓT&ûdt á $wüj·÷ìï m˝≤ ø£qT>=Hêï&√
$e]+#˚ ø£<∏äqT ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

MT≈£î ‘Ó\TkÕ?
Ä]ÿyÓT&ûdt Á^≈£î <˚X¯ XÊgy˚‘·Ô. Ä s√E˝À¢ sêE >±]øÏ ˇø£
øÏØ≥+ ñ+&˚~. nsTT‘˚ n~ dü«#·Ã¤yÓTÆq ã+>±s¡+‘√ #˚j·Tã&ç+<√
˝Ò<√qH˚ nqTe÷q+ sêE≈£î ø£*–+~. <ëìì ø£]–+#·≈î£ +&Ü eT]j·TT
Äø£è‹ #Ó&É>=≥º≈£î+&Ü n~ dü«#·Ã¤yÓTÆq<√ ø±<√ |üØøÏå+#·e\dæ+~>±
sêE Ä]ÿyÓT&ûdt≈£î u≤<Ûä´‘· n|üŒ–+#ê&ÉT.
ˇø£s√E Ä]ÿyÓT&ûdt kÕïq+ #˚jT· &ÜìøÏ kÕïq|ü⁄ ‘={Ï˝º ÀøÏ ~–q|ü⁄Œ&ÉT
n+<äT˝Àì ˙s¡T bı]¢b˛sTT+~. á dü+|òüT≥q <ë«sê øÏØ≥+ jÓTTø£ÿ
|òüTq|ü]e÷D+ ø£qT>=q&ÜìøÏ n‘·ìøÏ ˇø£ Ä˝À#·q e∫Ã+~. øÏØ{≤ìï
˙{Ï˝À eTT+∫‘˚ n~ <ëì |òüTq|ü]e÷D≤ìøÏ düe÷q |òüTq |ü]e÷D+
Ä]ÿyÓT&ûdt
>∑\ ˙s¡T bı]¢b˛j˚T≥T¢ #˚düTÔ+<äì >∑T]Ô+#ê&ÉT. øÏØ≥+ jÓTTø£ÿ Á<äe´sê•ì
– — ˜ ™ š — › — œ  ž

ø=\∫ <ëìì øÏØ≥+ |òüTq |ü]e÷D+‘√ uÛ≤–ùdÔ øÏØ≥+ jÓTTø£ÿ kÕ+Á<ä‘· ‘Ó\TdüTÔ+~. ˇø£y˚fi¯ øÏØ≥+˝À
kÕ+Á<ä‘· ‘·≈£îÿe >∑\ ˝ÀVü≤+ ø£©Ô #˚j·Tã&ç‘˚ ø£qT>=qï øÏØ≥+ kÕ+Á<ä‘· dü«#·Ã¤yÓTÆq ã+>±s¡+ kÕ+Á<ä‘·
ø£Hêï ‘·≈£îÿe ñ+≥T+~. á Ä˝À#·q sê>±H˚ Ä]ÿyÓT&çdt ‘·q ˇ+{ÏMT<ä ã≥º\T ˝Òì dü+>∑‹ ≈£L&Ü
eT]Ãb˛sTT ªªj·TTπsø±µµ (H˚qT ø£qT>=HêïqT) nì ns¡Tdü÷Ô M~Û˝ÀøÏ |üs¡T¬>‘êÔ&ÉT.

‘˚*j·÷&˚ edüTÔe⁄\T
 Ä˝À∫+#·+&ç
sêE Ç∫Ãq düeTdü´qT Ä]ÿyÓT&ûdt m˝≤ |ü]wüÿ]+∫ ñ+{≤&ÉT?
øÏØ≥+ kÕ+Á<ä‘·, dü«#·Ã¤yÓTÆq ã+>±s¡+ kÕ+Á<ä‘· ø£Hêï ‘·≈£îÿe>± ñ+<˚yÓ÷
‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ |ü≥+ ˝À #·÷|æq neT]ø£qT $ìjÓ÷–+#·e#·TÃ. Ç+<äT˝À
øÏØ{≤ìï, <ëìøÏ düe÷qyÓTÆq Á<äe´sê• >∑\ dü«#·Ã¤yÓTÆq ã+>±s¡|ü⁄ ~yÓTàqT Á‘êdüT
<ä+&ÜìøÏ #Ós√ |üø£ÿ y˚˝≤&ÉBj·Tã&ç+~. yê{Ïì ˙{Ï˝À eTT+∫‘˚, ˇø£y˚fi¯ øÏØ≥+
kÕ+Á<ä‘· ‘·≈£îÿe ñqï≥¢sTT‘˚ <ëì |òüTq |ü]e÷D+ ã+>±s¡+ ~yÓTà |òüTq|ü]e÷D+ ø£Hêï K∫Ñ·+>±
m≈£îÿyÓ’ m≈£îÿe ˙{Ïì |üø£ÿ≈£î ‘=\–düTÔ+~. ‘·<ë«sê <ëìô|’ m≈£îÿe ñ‘·¢Œeq ã\+ |üì #˚j·Tã&ç Á‘êdüT
<ä+&É+ ã+>±s¡+ ~yÓTà ø£{Ϻq yÓ’|ü⁄ ˇ+>∑T‘·T+~. Bììã{Ϻ øÏØ≥+ dü«#·Ã¤yÓTÆq ã+>±s¡+‘√ #˚j·Tã&É˝Ò<äì
‘Ó\TdüTÔ+~. >∑eTìø£: øÏØ≥+˝À uÀfi¯ó>± ñ+&˚ Á|ü<˚XÊ˝ÒM ˝Òq|ü⁄Œ&˚ á |ü<ä∆‹ K∫Ñ·+>± |üì #˚düTÔ+~.
m+<äTø√ Ä˝À∫+#·+&ç!
ø£ * –+∫q|ü ⁄ Œ&É T @+ »s¡ T >∑ T ‘· T +<√ ‘Ó * ù|
Ä˝À∫+#·+&ç`#·]Ã+#·+&ç ìj· T e÷ìï s¡ ÷ bı+~+#ê&É T . <ëìì >∑ ÷ ]Ã
dü«#·Ã¤yÓTÆq ˙{Ï˝À ø£+fÒ ñ|ü⁄Œ ˙{Ï˝À MTs¡T ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
düT\uÛÑ+>± ‘˚\T‘ês¡T. m+<äT≈£î?
bÕdüÿ˝Ÿ ìj·TeT+
Á<äe+˝À eTT+#·ã&çq edüTÔe⁄ô|’ bÕs¡Ù«~X¯˝À
ñ‘·¢Œeq ã\+ m+<äT≈£î+&É<äT? @<ÓH’ ê Á|üyêVæ≤ ã+~Û+|üã&ç ñqï|ü⁄Œ&ÉT <ëìô|’
ˇπø |ü]e÷D+ >∑\ ˇø£ ÇqT|ü ~yÓTà, ˇø£ u≤Vü≤´ |”&Éq+ ø£\T>∑CÒùdÔ Ä Á|üyêVæ≤˝À nìïyÓ’|ü⁄˝≤
n\÷´$Tìj·T+ ~yÓTà\qT ˙{Ï˝À eTT+∫‘˚ ˇπø $<Ûä+>± |”&Éq+ ô|s¡T>∑T‘·T+~.
<˚ìô|’ ñ‘·¢Œeq ã\+ n~Ûø£+>± ñ+≥T+~? |ü≥+ 11˝À Äø±s¡+ >∑\ >=≥º+˝À ˇø£ c Ÿ c

Á|üyêVæ≤ ã+~Û+|üã&ç ñ+&É≥+ #·÷&Ée#·TÃ. Ä >=≥º+

ˇø£ #Óø£ÿ ~yÓTàô|’ ÇqT|ü eTTø£ÿqT ñ+∫ jÓTTø£ÿ s¬ +&ÉT ∫es¡˝¢ À s¬ +&ÉT eTTwü\ø±\T (©ø˘Á|üP|òt
#Óø£ÿ~yÓTà ˙{Ï˝À kÕ<Ûës¡D dæú‹ ø£+fÒ m≈£îÿe |ædüºHé\T) neTs¡Ãã&ç ñHêïsTT. >=≥º+ jÓTTø£ÿ Ÿ

eTTìπ>≥T¢ #˚XÊs¡T. ˇø£y˚fi¯ ÇqT|ü eTTø£ÿqT
#Óø£ÿ~yÓTà≈£î øÏ+<ä y˚˝≤&ÉBùdÔ #Óø£ÿ ~yÓTà
m+‘·es¡≈£î eTTqT>∑T‘·T+~? yÓTT<ä≥ ø£+fÒ
≈£î&ç, m&ÉeT >={≤º\ n&ÉT¶ø√‘· yÓ’XÊ˝≤´\ ìwüŒ‹Ô
eT]j·TT
g   g ¡

} } } } „
f f

m≈£îÿe ˝À‘·Tø±? ‘·≈£îÿe ˝À‘·Tø±? £

¢

‚
¤

Á<äe+˝À $$<Ûä m‘·TÔ\ e<ä› >∑\ |”&Éq+˝Àì

l l l

m m m

e´‘ê´dü y ˚ T ñ‘· ¢ Œ eq ã˝≤ìøÏ ø±s¡ D eTì

‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë!
eT] Á<äe+˝À |”&ÉHêìï eTq+ ô|+#·>∑\e÷? ¥ ¦ § ¨ ©

ˇø£ bÕÁ‘·˝À ªªã+~Û+#·ã&çq Á<äe+µµ˝À e÷Á‘·yT˚

eTq+ |”&HÉ êìï ô|+#·>\∑ +. ªªbÕdüÿ˝Ÿµµ nH˚ XÊgy˚‘Ô·
ã+~Û + |ü ã &ç q Á<ä e +ô|’ u≤Vü ≤ ´ |” & É H êìï |ü≥+ 12
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 m&É e T yÓ ’ | ü ⁄ qï eTTwü \ ø£ + ô|’ ã˝≤ìï ‹

f
|ü≥+`13˝À #·÷|æq≥T¢ yÓTø±ìø˘ cÕ|ü⁄˝À¢
Á|üjÓ÷–ùdÔ n~ >=≥º+ ˝Àì Á|üyêVæ≤ô|’ n~Ûø£+>± yêVü≤Hê\qT u≤>∑T #˚ùd≥|ü⁄Œ&ÉT yê&˚ C≤ø°\T
ø£\T>∑CÒùd |”&Éq+ ne⁄‘·T+~. bÕdüÿ˝Ÿ
‹

f
x }
f
9 « K I Y ;bÕdüÿ˝Ÿ ìj·TeT+ô|’ Ä<Ûës¡|&ü ç
= < a ¬ ; a b J x = < v @ J C

ìj·TeT+ Á|üø±s¡+ á |”&Éq+ Á|üyêVæ≤ n+‘·{≤ |üì #˚kÕÔsTT. á C≤ø°\ e\q eTq+ ø=~› ã˝≤ìï
ˇπø $<Û+ä >± ø£*–+|üã&ÉT‘·T+~. n+fÒ Á|üyêVæ≤˝Àì Á|üjÓ÷–+∫ uÛ≤Ø yêVü≤Hê\qT ≈£L&Ü düT\uÛÑ+>±
Á|ü r Á|ü e ÷D yÓ ’ X Ê\´+ |” & É H êìï ‹

f
x }
f
ô|’¬ø‘·Ôe#·TÃ.
bı+<ä T ‘· T +<ä q ïe÷≥. ≈£ î &ç >=≥º + ˝À ≈£ L &Ü
‹

f
|”&Éq+ ø£\T>∑CÒj·Tã&ÉT‘·T+~. nsTT‘˚ <ëì
x }
f

n&ÉT¶ø√‘· yÓ’XÊ\´+ ø±e&É+ #˚‘· Ä ≈£î&ç }

g

eTTwü\ø£+ô|’ ø£\T>∑CÒj·Tã&˚ ã\+ ‹

k }
g ª
‹

f
x
¢

} á ã\+
f
9 ø£Hêï m≈£îÿe>± ñ+≥T+~.
‹

C
r
‹

f
‚

nq>± m&ÉeTyÓ’|ü⁄ eTTwü\ø£+ô|’ Á|üjÓ÷–+|üã&çq

‘·≈£îÿe ã\+ ≈£î&çyÓ’|ü⁄ eTTwü\ø£+ô|’ m≈£îÿe ã˝≤ìï ¥ ¦ § ¨ ©

ø£*–düTÔ+~. á $<Ûä+>± bÕdüÿ˝Ÿ ìj·TeT+ ì‘·´

J$‘·+˝À nH˚ø£ $<Ûë\T>± ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+~.
|ü≥+ 13

ø°\ø£ |ü<ë\T
kÕ+Á<ä‘,· kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘/· ‘ês¡‘e· T´ kÕ+Á<ä‘,· ˝≤ø√ºMT≥sY, ôV≤’ Á&√MT≥sY/&Óì‡{À{Ÿ MT≥sY, yê‘êes¡D
|”&Éq+, uÛ≤s¡$T‹, ñ‘·¢Œeq+

eTq+ @+ H˚s¡TÃ≈£îHêï+
ˇø£ Á<äe+˝À ñ+#·ã&çq @<ÓH’ ê edüTeÔ ⁄ jÓTTø£ÿ kÕ+Á<ä‘· Á<äe+ kÕ+Á<ä‘· ø£Hêï ‘·≈î£ ÿe⁄qï|ü⁄Œ&ÉT n~ Ä
Á<äe+˝À ‘˚\T‘·T+~.
ˇø£ Á|üyêVü≤˝À ñqï Á|ür edüTeÔ ⁄ô|’ Ä Á|üyêVæ≤ ñ‘·Œ¢ eq ã˝≤ìï ø£*–düT+Ô ~.
Á|üyêVæ≤˝À ñ+#·ã&çq @ edüTyÔ H’Ó ê ñ‘·Œ¢ eq ã\+ e\¢ ø=+‘· ãs¡Te⁄ ø√˝ÀŒsTTq≥¢ì|ædTü +Ô ~.
Á<äe+˝À |üP]Ô>±>±˙ bÕøÏøå +£ >± >±˙ eTTì–q edüTeÔ ⁄ ø√˝ÀŒsTTq≥¢ì|æ+#˚ ãs¡Te⁄ n~ ‘=\–+∫q Á<äe+
ãs¡Te⁄≈£î düe÷q+ (Ä]ÿyÓT&ûdt ìj·TeT+)

‘˚*j·÷&˚ edüTÔe⁄\T
 Á<äe+˝À ‘˚˝Ò edüTeÔ ⁄ <ëì ãs¡Te⁄≈£î düe÷q ãs¡Te⁄ >∑\ Á<äyêìï ‘=\–düT+Ô ~.
Á<äe+˝À ˝À‘·T≈£î b˛j˚T ø=\B |”&qÉ + ô|s¡T>∑T‘·T+~.
Á|üe÷D |òTü q |ü]e÷D+˝À ã+~Û+|üã&çq Á|üyêVæ≤ô|’ ø£\T>∑Cj Ò T· ã&çq u≤Vü≤´ |”&qÉ + Ä Á|üyêVæ≤˝À nìï
~X¯\˝À ˇπø $<Û+ä >± ø£\T>∑Cj
Ò T· ã&ÉT‘·T+~. (bÕdüÿ˝Ÿ ìj·TeT+)

MT nuÛÑ´düHêìï yÓTs¡T>∑T|üs¡T#·Tø√+&ç
1. 2 ôd+.MT. yê´kÕs¡ú+ >∑\ >√fi¯+ jÓTTø£ÿ Á<äe´sê• 0.05 øÏ.Á>±. ◊q <ëì kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘· m+‘·?
(»yêãT 1.49) l

2. ˇø£ d”kÕ U≤∞>± ñqï|ü⁄Œ&ÉT 20 Á>±eTT\T. <ëì˝À ˙s¡T ì+|æq|ü⁄Œ&ÉT 22 Á>±eTT\T ãs¡Te⁄ ñ+~.
<ëìì q÷HÓ‘√ ì+|æq|ü⁄Œ&ÉT 21.76 Á>±eTT\T+fÒ Ä q÷HÓ kÕ+Á<ä‘· m+‘·? (»yêãT 0.88 Á>±/
|òüT.ôd+.MT.) l

3. ˇø£ >±¢dTü ˝Àì ˙{Ï˝À eT+#·T>∑&¶É ‘˚\T‘·÷ ñ+~ (eT+#·T kÕ+Á<ä‘· 0.9 Á>±/|òTü .ôd+.MT.) Ä eT+#·T>∑&¶É
|üP]Ô>± ø£]–‘˚ Ä >±¢düT˝Àì ˙{Ï eT≥º+˝À ô|s¡T>∑T<ä\ ñ+≥T+<ë? l

4. 50 Á>±ˆˆ Á<äe´sê• >∑\ ˇø£ |ü<ës¡ú |òüTq |ü]e÷D+ 20 |òüT.ôd+.MT. ˙{Ï kÕ+Á<ä‘· 1 Á>±/|òüT.ôd+.MT.
nsTT‘˚ Ä |ü<ës¡ú+ ˙{Ï˝À eTTqT>∑T‘·T+<ë? ‘˚\T‘·T+<ë? n~ ‘=\–+#˚ ˙{Ï ãs¡Te⁄ m+‘·?
(»yêãT: 20 Á>±eTT\T). l

5. yê‘êes¡D |”&Éq+ 100 øÏ˝À bÕdüÿ˝Ÿ ñqï|ü⁄Œ&ÉT ˙{Ï˝À 10 MT. ˝À‘·Tq |”&Éq+ m+‘· ñ+≥T+~?
(bÕdüÿ˝Ÿ R q÷´≥Hé/MT2) (100 øÏ˝À bÕdüÿ˝Ÿ R 105 bÕdüÿ˝Ÿ R 105 q÷´≥Hé/MT2 R 1 n{≤àdæŒj·TsY)
(»yêãT: 198 øÏ˝À bÕdüÿ˝Ÿ) l

6. ˙{Ï˝À ø=ìï edüTÔe⁄\T ‘˚\T‘êsTT. ø=ìï eTTqT>∑T‘êsTT. m+<äT≈£î? l

7. kÕ+Á<ä‘·, kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘·\qT $e]+#·+&ç. dü÷Á‘ê\T sêj·T+&ç. l

8. ˙{Ï kÕ+Á<ä‘· m+‘·? l

9. ñ‘·¢Œeq+ ( : A ) nq>± H˚$T?

; K u > a K

10. øÏ+<ä Çe«ã&çq |ü<ësêú\qT kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘· 1 ø£Hêï m≈£îÿe>∑\ edüTÔe⁄\T, 1 ø£Hêï ‘·≈£îÿe >∑\
edüTÔe⁄\T>± eØZø£]+#·+&ç. l

#Óø£ÿ, ÇqTeTT, s¡ã“s¡T, bÕ¢dæºø˘, >±E, sêsTT, u…+&ÉT, >±*, u§>∑TZ, eT+#·T, yÓTÆq+, ø±–‘·+, bÕ\T,
øÏs√dæHé, ø=ã“]q÷HÓ, düãT“.
11. ˙s¡T, bÕ\˝À @~ n~Ûø£ kÕ+Á<ä‘· ø£*–q~? m

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

12. ˙{Ï˝À ÇqTeTT eTTqT>∑T‘·T+~. #Óø£ÿ ‘˚\T‘·T+~. ˇπø |òüTq |ü]e÷D+ >∑\ ÇqTeTT, #Óø£ÿ eTTø£ÿ\qT
ˇø£ÿ{Ï>± ø£{Ϻ ˙{Ï˝À y˚ùdÔ n~ eTTqT>∑T‘·T+<ë ‘˚\T‘·T+<ë }Væ≤+#·+&ç. Á|üjÓ÷>∑+ #˚dæ MT }Vü≤
dü¬s’q<√ ø±<√ |üØøÏå+#·Tø√+&ç. m ­

13. #Óø£ÿ jÓTTø£ÿ kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘·qT ø£qT>=q+&ç. ø£qT>=H˚ $<ÛëHêìï $e]+#·+&ç. ­

14. ÇqTeTT ˙{Ï˝À ‘˚˝Ò≥T¢ #˚j·T>∑\yê? m˝≤? ­

15. ˇø£ Á<äe+ jÓTTø£ÿ kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘·qT m˝≤ ø£qT>=+{≤s¡T? ­

16. $$<Ûä s¡ø±\ |ü+&ÉT¢, ≈£Ls¡>±j·T\ kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘·\qT ø£qT>=ì C≤_‘ê ‘·j·÷s¡T#˚j·T+&ç. ­

17. MTs¡T $$<Ûä |òüTq, Á<äe |ü<ësêú\ kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘·\qT ø£qT>=Hêïs¡T. yê{Ïì yê{Ï kÕù|ø£å kÕ+Á<ä‘·\
Äs√Vü≤D Áø£eT+˝À sêj·T+&ç. ®

18. yêVü≤Hê\˝À yê&˚ ÄsTT˝Ÿ ÁuÒø˘\T Áu≤e÷Áô|dt ìj·Te÷ìï (bÕdüÿ˝Ÿ ìj·Te÷ìï) bÕ{ÏkÕÔsTT. eT]
msTTsY ÁuÒø\˘ T m˝≤ |üì #˚kÕÔsTT? yêVü≤Hê\˝À msTTsY ÁuÒø\˘ T |üì#˚ùd $<Ûëq+ >∑T]+∫ düe÷#êsêìï
ùdø£]+#·+&ç. ®

19. u≤˝Ÿô|Hé Ø|òæ˝Ÿ‘√ ˝≤ø√ºMT≥sY ‘·j·÷s¡T #˚j·T+&ç. Ø|òæ˝Ÿ ˙{Ï˝À ì{≤s¡T>± ì\ã&É{≤ìøÏ MTπs+
#˚XÊs¡T? ¯

20. bÕ<äs¡dü uÛ≤s¡$T‹ u§eTà ^j·T+&ç. ¯

21. ôV’≤Á&Ü*ø˘ C≤ø˘\ ‘·j·÷Ø˝À ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·Tqï bÕdüÿ˝Ÿ Ä$wüÿs¡DqT ˙yÓ˝≤ n_Ûq+~kÕÔe⁄?

°

22. ñ‘·¢Œeq+ >∑T]+∫ $e]+∫q Ä]ÿyÓT&ûdt dæ<ë∆+‘êìï ˙yÓ˝≤ n_Ûq+~kÕÔe⁄? °

23. ˙{Ï˝À eTTìπ> |ü<ësêú\‘√ ˙{Ï˝À eTTq>∑ì |ü&Ée\T ‘·j·÷s¡T #˚ùd kÕ+πø‹ø£‘· ˙≈£î n<äT“¤‘·+>±
nì|æ+∫+<ë? m+<äT≈£î ? °

24. MT <Ó’q+~q J$‘·+˝À Ä]ÿyÓT&ûdt dæ<ë∆+‘êìï mø£ÿ&Óø£ÿ&É |ü]o*kÕÔs¡T? ¬s+&ÉT ñ<ëVü≤s¡D*e«+&ç.

±

25. MT <Ó’q+~q J$‘·+˝À bÕdüÿ˝Ÿ ìj·Te÷ìï mø£ÿ&Óø£ÿ&É |ü]o*kÕÔs¡T? ¬s+&ÉT ñ<ëVü≤s¡D*e«+&ç.

±

‘˚*j·÷&˚ edüTÔe⁄\T
 n<Ûë´j·T+
9 |üì eT]j·TT X¯øÏÔ
edü T Ô e ⁄\ >∑ e THêìï $$<Û ä s¡ ø ±\T>±
$e]+#·&É+, >∑eTHêìøÏ >∑\ ø±s¡D≤\qT øÏ+<ä{Ï
bÕsƒê´+XÊ\˝À ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T. eTq ì‘·´J$‘·+˝À
|üì, X¯øÏÔ eT]j·TT kÕeTs¡ú´+ e+{Ï |ü<ë\qT $$<Ûä
dü+<äsꓤ\˝À yê&ÉT‘·T+{≤+. Çe˙ï ˇø£<ëì‘√
ˇø£{Ï <ä>∑Z] dü+ã+<Ûä+ ø£*–q uÛ≤eq\T n+<äTe\¢
ø=ìïkÕs¡T¢ ˇø£ |ü<ä+ ã<äT\T>± y˚s=ø£ |ü<ä+
$ìjÓ÷–düTÔ+{≤+. á bÕsƒê´+X¯+˝À |üì, X¯øÏÔ,
kÕeTs¡ú´+ e+{Ï uÛ≤eq\qT >∑T]+∫ $es¡+>±
‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
MT s√EyêØ ø±s¡´Áø£e÷\˝À ãs¡Te⁄\qT
m‘·&Ô +É , yÓ÷j·T&É+, Ç\T¢ }&É«&É+, e+≥ #˚jT· &É+,
#Ó≥¢≈£î ˙s¡T b˛j·T&É+, ‘√≥ |üì e+{Ï $$<Ûä
|üqT\qT #˚dæ ñ+{≤s¡T.
n<˚$<Ûä+>± |ü˝…¢˝À¢, |ü≥ºD≤\˝À $$<Ûä s¡ø±\
j·T+Á‘ê\T nH˚ø£ |üqT\T #˚j·T&É+ MT≈£î ‘Ó\TdüT
˝Ò<ë j·T+Á‘ê\T $$<Ûä s¡ø±\ |üqT\qT #˚kÕÔj·Tì
$ì ñ+{≤s¡T. ñ<ëVü≤s¡D≈£î $<äT´‘Y yÓ÷{≤s¡T ˙{Ïì
‘√&É≥+, bòÕ´Hé >±*ì $düs¡&É+, $<äT´‘Y V”≤≥sY
˙{Ïì y˚&ç #˚j·T&É+, yêwæ+>¥ $TwüHé‘√ ã≥º\T ñ
‘·ø£&É+, yê´≈£L´yéT ø°¢qsY‘√ Ç+&É¢qT }&É«&É+
yÓTT<ä\>∑Tq$.
Ç≥Te+{Ï |üqT\˙ï m˝≤ »s¡T>∑T‘·THêïsTT?
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
Ç$ #˚jT· &ÜìøÏ eTqπø+ ø±yê*? / Çe˙ï eTq+
m˝≤ #˚jT· >∑\T>∑T‘·THêï+?
j·T+Á‘ê\ø£sTTHê, eTqø£sTTHê |üì #˚jT· &ÜìøÏ
X¯øÏÔ ø±yê*. eTq≈£î ÄVü‰s¡+ <ë«sê X¯øÏÔ \_ÛdüTÔ+~.
j·T+Á‘ê\≈£î kÕ<Ûës¡D+>± $<äT´‘Y ˝Ò<ë Ç+<ÛäHê\
<ë«sê \_ÛdüTÔ+~.
ô|’q ‘Ó*|æq nìï ñ<ëVü≤s¡D\˝Àq÷ j·T+Á‘·
yÓTÆHê ˇø£ e´øÏÔjÓÆTHê |üì #˚j·T&ÜìøÏ ø=+‘· X¯øÏÔì
Ks¡Tà #˚j·÷\ì eTq≈£î ‘Ó\TdüT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î MT
|ü⁄düÔø±\ dü+∫ì m‘·Ô&ÜìøÏ MTs¡T ø=+‘· X¯øÏÔì Ks¡TÃ
#˚kÕÔsT¡ . n<˚$<Û+ä >± >±*ì $düs&¡ ÜìøÏ bòÕ´Hé ø=+‘·
$<äT´#·Ã¤øÏÔì $ìjÓ÷–+#·T≈£î+≥T+~.
Ç˝≤ Ks¡Tà #˚jT· ã&çq X¯øÔÏ m≥T b˛‘·T+~?
|üì »]π>≥|ü⁄Œ&ÉT X¯øÔÏ ã~© ne⁄‘·T+<ë?
X¯øÔÏ ã~© »s¡>≈∑ î£ +&Ü MTπs<ÓH’ ê |üì #˚jT· >∑\sê?
MTs¡ T #· ÷ dæ q $$<Û ä |ü q T\ >∑ T ]+∫
Ä˝À∫+#·+&ç. |üqT\qT #˚jT· &ÜìøÏ ñ|üj÷Ó –+∫q
ã\y˚T<√ >∑T]Ô+#·&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+#·+&ç n˝≤π> @
edüTÔe⁄ô|’ |üì »]–+<√ >∑T]Ô+#·+&ç. |üqT\T
#˚j·T&É+˝À X¯øÏÔ ã~© »s¡>∑&ÜìøÏ >∑\ neø±X¯+
>∑T]+∫ MT ùdïVæ≤‘·T\‘√ #·]Ã+#·+&ç.
 |üì ² ³ ´ µ ¶ ·
|üì>± uÛ≤$+#·+. ø±˙ $C≤„qXÊg Á|üø±s¡+
MTs¡T y˚T&Éô|ø’ Ï #˚s&¡ ÜìøÏ yÓTf…ø¢ ÿ£ &É+ nH˚~ ≈£L&Ü
eTq <Ó’q+~q J$‘·+˝À ª|üìµ nH˚ |ü<ëìï |üì>±H˚ uÛ≤$kÕÔs¡T.
$$<Û ä dü + <ä s ꓤ \ ˝À yê&É T ‘· T +{≤+. Äj· ÷
dü+<äsꓤ\qT ã{Ϻ |üì nH˚ |ü<ëìøÏ $$<Ûä s¡ø±\ <Ó’q+~q J$‘·+˝À eTq≈£î ñ|üjÓ÷>∑|ü&˚
nsêú \ T+{≤sTT. ñ<ëVü ≤ s¡ D ≈£ î ªªH˚ q T ˇø£ XÊØs¡ø£ ˝Ò<ë e÷qdæø£ ø±s¡´ø£˝≤bÕ\ìï+{Ïì ª|üìµ
ø£sêà>±s¡+˝À |üì #˚düTÔHêïqTµµ, ªá bòÕ´qT |üì #˚ùd n+{≤+. ñ<ëVü≤s¡D≈£î e+≥ #˚j·T&É+, ã≥º\T
dæú‹˝À ñqï~µ, f…*$»Hé eTq≈£î nH˚ø£ $<Ûë\T>± ñ‘·ø&£ +É , Ç\T¢ }&É«&É+, #·<eä &É+, Ç+{Ï|ìü º » ¼ ½ ¾

|üìø=düTÔ+~µµ e+{Ï yêø±´\˝À |üì nH˚ |ü<ëìøÏ

¿

¼ #˚j·T&É+, sêj·T&É+ yÓTT<ä˝…’q yê{Ïì

À Á
¹

y˚πs«s¡T nsêú\THêïsTT. nsTT‘˚ |üì nH˚ |ü<ëìï |üqT\T>± uÛ≤$kÕÔ+. ø±˙ $C≤„qXÊg |ü]uÛ≤wü˝À
eTq ì‘·´ J$‘·+˝À yê&˚ $<ÛëHêìøÏ, $C≤„qXÊg M{Ï˝À ø=ìï e÷Á‘·y˚T |üqT\T>± uÛ≤$+|üã&É‘êsTT.
|üs¡+>± yê&˚ $<ÛëHêìøÏ ø=+‘· ‘˚&Ü ñ+~. |üì n+fÒ @$T{Ï?
øÏ+~ dü+<äsꓤ\qT |ü]o*+#·+&ç. <Óq’ +~q J$‘·+˝Àì ª|üìµ uÛ≤eq≈£î, XÊÁdü|Ô sü +¡ >±
ª|üìµ uÛ≤eq≈£î eT<Û´ä ‘˚&Ü m+<äT≈£î+≥T+~?
¸ ¹

Á|æj·÷+ø£ |üØø£å\≈£î dæ<ä∆eTÚ‘√+~. ‘·qT

|ü⁄düÔø±\T #·<äe&É+, u§eTà\T ^j·T&É+, ˝…ø£ÿ\T |üìøÏ XÊg|üsy¡ TÓ qÆ ns¡+ú ² Â Ã Ä Å Æ Ç Ä È Ä Ã É Å Ê Æ Ä Æ Ë

#˚j·T&É+, $$<Ûä Á|üXÊï |üÁ‘ê\qT ùdø£]+#·&É+, ´ È Ç Ì Å Í ´ µ ¶ ·

$$<Ûä düeTdü´\qT >∑T]+∫ Ä˝À∫+#·&É+,

ùdïVæ≤‘·T\‘√ $$<Ûä Á|üXï¯ \ >∑T]+∫ #·]Ã+#·&+É ,
Á|ü‘˚´ø£ ‘·s¡>∑‘·T\≈£î Vü‰»s¡T ø±e&É+ e+{Ï
ø±s¡ ´ ø£ ˝ ≤bÕ\ ˝ÀH˚ m≈£ î ÿe dü e Tj· T +
>∑&ÉT|ü⁄‘·T+~.
kÕ<Ûës¡D e´eVü‰s¡+˝À Á|æj·÷+ø£ ø£wüº|ü&ç |üì
#˚düTÔ+~ n+{≤+. ø±˙ $C≤„qXÊg |üs¡+>±
ô|’e˙ï |üqT\T>± uÛ≤$+|üã&Ée⁄.
¸ ¸ ¹
|üì nH˚ |ü<ä+ |ü≥¢ eTq≈£îqï uÛ≤eq≈£î, XÊg
|üs¡yÓTÆq uÛ≤eq≈£î >∑\ ‘˚&ÜqT ns¡ú+ #˚düTø√&ÜìøÏ
øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D\qT |ü]o*+#·+&ç.
ñ<ëVü≤s¡D 1
ˇø£ e´øÏÔ H˚\ô|’ >∑\ dæyÓT+{Ÿ ãkÕÔ\qT
ˇø=ÿø£ÿ{Ï>± ˝≤Ø˝ÀøÏ m‘·TÔ‘·THêï&ÉT.

s¡+>∑j·T´ ˇø£ ô|<ä› ã+&ÉsêsTTì HÓfÒº+<äT≈£î

ø£wüº|ü&ç |üì #˚düTÔHêï&ÉT. ˇø£y˚fi¯ Ä ã+&ÉsêsTT
ø£<ä\ø£b˛sTTHê ø=+‘· ùd|ü{ÏøÏ n‘·&ÉT X¯øÏÔì
ø√˝ÀŒsTT ˙s¡ d æ + #· T ‘ê&É T . kÕ<Û ë s¡ D +>±
s¡+>∑j·T´ ø£wüº|ü&ç |üì #˚XÊ&ÉT n+{≤+. ø±˙
$C≤„ q XÊÁdü Ô | ü s ¡ + >± |ü ì @MT »s¡ > ∑ q fÒ ¢
uÛ≤$+#ê*.
¸ ¸ ¸ ¹

MTs¡ T yÓ T f… ¢ ø Ï ÿ y˚ T &É ô |’ ø Ï #˚ s ¡ T ≈£ î Hêïs¡ T

nqT≈£î+<ë+. Bì ø√dü+ ø=+‘· X¯øÏÔì Ks¡TÃ
#˚kÕÔs. kÕ<Ûës¡D+>± yÓTf…¢ø£ÿ&Üìï eTq+ ˇø£ |ü≥+ ` 1
|üì eT]j·TT X¯øÏÔ
ñ<ëVü≤s¡D 2 Çø£ÿ&É Çe«ã&çq ñ<ëVü≤s¡D\˝À |ü]o*+∫q
e´≈£î\Ô +<äs÷¡ |üì #˚dTü HÔ êïsê?
|üìì MTs¡T m˝≤ ìs¡«∫kÕÔsT¡ ?
$C≤„qXÊg Á|üø±s¡+ ª|üìµ nH˚ |ü<ä+ jÓTTø£ÿ
nsêúìï ne>±Vü≤q #˚düTø√e&ÜìøÏ ô|’q ‘Ó*|æq
ñ<ëVü≤s¡D\qT ø£è‘·´+`1 ˝Àì |ü{Ϻø£ Ä<Ûës¡+>±
$X‚¢wüD #˚j·T+&ç.

|ü≥+ 2
ø£è‘·´+ - 1
ˇø£ ne÷àsTT H˚\ô|’ e⁄qï u§eTà ø±s¡TqT $C≤„qXÊg Á|üø±s¡+ ª|üìµøÏ >∑\ nsêúìï
˝≤>∑T‘·T+~. Ä u§eTà ø=+‘· <ä÷s¡+ ø£~*+~.
ñ<ëVü≤s¡D 3
ne>±Vü≤q #˚düT≈£î+<ë+
ˇø£ nu≤“sTT H˚\ô|’qTqï ô|<ä› sê‹ >∑T+&ÉTqT ‘·sê«‘· ù|J˝À Çe«ã&çq |ü{Ϻø£`1qT MT
HÓ≥º&ÜìøÏ Á|üj·T‹ïdüTÔHêï&ÉT. H√{Ÿ ã Tø˘ ˝ À sêdü T ø√+&ç . ô|’ q ‘Ó * |æ q
ñ<ëVü ≤ s¡ D \˝À |ü ì »]–+<√ ˝Ò < √ MT
ùdïVæ≤‘·T\‘√ #·]Ã+#·+&ç. @ ø±s¡D+ Ä<Ûës¡+>±
|üì »]–+<äì #ÓbÕŒs¡T? Ä ø±s¡D≤ìï |ü{Ϻø£˝À
sêj·T+&ç.
ô|’ ñ<ëVü≤s¡D\ìï+{Ïì ì•‘·+>± $X‚¢wæùdÔ
MTs¡T øÏ+~ $wüj·÷\qT ns¡ú+ #˚düTø√e#·TÃ..
ô|’q ‘Ó*|æq ñ<ëVü≤s¡D\˝À ø±s¡´ø£˝≤bÕ\qT
ìs¡«Væ≤+#˚+<äT≈£î Á|ü‹ e´ø°Ô ø=+‘· X¯øÏÔì Ks¡TÃ
|ü≥+ ` 3 #˚j·T&É+ »]–+~. nsTT‘˚ ø=ìï dü+<äsꓤ\˝À
ñ<ëVü≤s¡D 4 e÷Á‘·y˚T @ edüTÔe⁄ô|’HÓ’‘˚ |üì »]–+<√ Ä edüTÔe⁄
ˇø£ ≈£L© kÕe÷qTqT yÓ÷dü÷Ô bÕ¢{ŸbòÕ+ô|’ y˚∫ dæú‹˝À e÷s¡TŒ e∫Ã+~. ñ<ëVü≤s¡D`1˝À dæyÓT+≥T
j·TTHêï&ÉT. ãkÕÔ H˚\ô|’ qT+&ç ˝≤Ø˝ÀøÏ (m‘·TÔq≈£î) e÷]+~.
ñ<ëVü≤s¡D2˝À u§eTà ø±s¡T ˇø£ kÕúq+ eTs=ø£
kÕúHêìøÏ e÷]+~.
ø=ìï dü+<äsꓤ\˝À e´≈£îÔ\T |üì #˚j·T&ÜìøÏ
ø=+‘· X¯øÏÔì Ks¡Tà #˚dæq|üŒ{Ïø° @ edüTÔe⁄ô|’HÓ’‘˚ |üì
»]–+<√ Ä edüTeÔ ⁄ dæ‹ú ˝À m≥Te+{Ï e÷s¡÷Œ ˝Ò<Tä .
ñ<ëVü≤s¡D`3˝Àì |æ\¢yê&ÉT ø=+‘· X¯øÏÔì Ks¡Tà #˚dæ
sê‹>∑T+&ÉTqT »]ù| Á|üj·T‘·ï+ #˚dæq <ëì dæú‹˝À
|ü≥+ ` 4 m≥Te+{Ï e÷s¡÷Œ ˝Ò<Tä . n{≤¢>π ñ<ëVü≤s¡D`4˝Àì
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 |ü{Ϻø£ ` 1
dü+<äs¡“¤+ |üì »]–+<ë? |üìì mes¡T #˚XÊs¡T @ edüTÔe⁄ô|’ |üì |üì »]–+<äì @ edüTÔe⁄ô|’
˝Ò<ë? |üì #˚dqæ ã\+ @~? »]–+~? #Ó|üŒ&ÜìøÏ |üì »]–+<√ Ä
ne⁄qT/ø±<äT ‘·–q ø±s¡D+ edüTÔe⁄˝À e∫Ãq
e÷s¡TŒ
ñ<ë: 1 ne⁄qT e´øÏÔ |üì #˚XÊ&ÉT dæyÓT+{Ÿ ãkÕÔ e´øÏÔ ‘·q ø£+&És¡ã˝≤ìï dæyÓT+{Ÿ ãkÕÔ
ø£+&Ésã¡ \+ ñ|üj÷Ó –+∫ dæyTÓ +{Ÿ H˚\ô|’ qT+&ç ˝≤Ø
ãkÕÔqT H˚\ô|’ qT+&ç ˝ÀøÏ #˚]+~
˝≤Ø˝ÀøÏ m‘·TÔ‘·THêï&ÉT
ñ<ë: 2

ñ<ë: 3

ñ<ë: 4

e´øÏÔ kÕe÷q¢qT yÓ÷j·T&ÜìøÏ uÛ÷Ñ e÷´ø£s¸¡ D ã˝≤ìøÏ $C≤„qXÊg Á|üø±s¡+ |üìøÏ ìs¡«#·q+
e´‹πsø£+>± ‘·q X¯øÏÔì $ìjÓ÷–+∫q|üŒ{Ïø° Ä øÏ+<ä ‘Ó\|æq ñ<ëVü≤s¡DqT |ü]o*+#·+&ç.
kÕe÷q¢ dæú‹˝À e÷s¡TŒ ˝Ò<äT.
eTq+ kÕ<Ûës¡D+>± ª|üìµ ô|’ eTq≈£îqï uÛ≤eq
Á|üø±s¡+ô|’ nìï ñ<ëVü≤s¡D\˝ÀqT Äj·÷ e´≈£î\Ô #˚‘·
Á|üj÷Ó –+|üã&çq ã\+ |üì #˚d+æ <äì #Ó|⁄ü ‘ê+. ø±˙
$C≤„ qXÊg Á|ü ø ±s¡ + ñ<ëVü ≤s¡ D`1, 2\˝Àì
e´≈£îÔ\#˚ Á|üjÓ÷–+|üã&çq ã˝≤\T e÷Á‘·y˚T |üì
#˚XÊsTT n+{≤+.
$C≤„q XÊg Á|üø±s¡+ |üì »]–+<äì #ÓbÕŒ\+fÒ
øÏ+<ä ‘Ó*|æq ¬s+&ÉT wüs¡‘·T\T dü+‘·è|æÔ |üs¡#·ã&Ü*.
|ü≥+ ` 5
1. edüTÔe⁄ô|’ @<Ó’Hê ã\+ |üì #˚j·÷*.
|ü≥+ 5˝À #·÷|æq≥T¢ ˇø£ edüTÔe⁄ô|’ ˇø£dæús¡
2. Ä edüTeÔ ⁄ kÕúq+˝À ˝Ò<ë dæ‹ú ˝À e÷s¡TŒ »s¡>±*. ã\+ º|üì#˚dæ Ä edüTÔe⁄qT ã\+ Á|üjÓ÷–+|ü
Î
¹

ã&çq ~X¯˝À ø=+‘· <ä÷s¡+ ø£~*+∫+<äì

º Ï
¹

uÛ≤$<ë›+.
|üì eT]j·TT X¯øÏÔ
 $C≤„qXÊg Á|üø±s¡+ ã\+ eT]j·TT ã\Á|üj÷Ó >∑
Ä˝À∫+#·+&ç`#·]Ã+#·+&ç
~X¯˝À edüTÔe⁄ Á|üj·÷DÏ+∫q <ä÷s¡+\ \u≤›ìï ª|üìµ
n+{≤+. ˇø£ #Óøÿ£ ≈£îØÃì düe÷+‘·s¡ ‘·\+ô|’ $$<Ûä
~X¯\˝À ˝≤–, <ëìì ‹]– j·T<ÛëkÕúHêìøÏ
|üì R ã\+ I kÕúqÁuÛÑ+X¯+ rdüTø=#êÃs¡T. <ëìô|’ ‘·\+Á|üjÓ÷–+∫q
Ð Ñ
|òTü s¡¸D ã\+ eT]j·TT n~ ø£~*q <ä÷s¡+
Î Ï

º Ï nsTTq |òTü s¡¸D ã\+ #˚dqæ |üì m+‘· ?

¹

ô|q’ ‘Ó*|æq ª|üìµ dü÷Á‘·+ kÕúHê+‘·s¡ #·\q+˝À

ñ<ëVü≤s¡D 1
ñqï edüTeÔ ⁄≈£î e÷Á‘·yT˚ ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ ‘·T+~. |üìøÏ ˇø£ |æ\¢yê&ÉT ã\¢ô|’ ñqï |ü⁄düÔø£+ô|’ 4.5
|ü]e÷D+ e÷Á‘·y˚T ñ+~ ø±˙ ~X¯ ˝Ò<äT. ø±ã{Ϻ q÷´≥q¢ ã˝≤ìï Á|üjÓ÷–+∫ Ä |ü⁄düÔø±ìï ã\
|üì ˇø£ n~X¯sê•. Á|üjÓ÷>∑~X¯˝À 30 ôd+.MT. <ä÷s¡+ ø£~*+∫
qf¢sTT‘˚ »]–q |üì m+‘·?
ã\+qT q÷´≥Hé \˝ÀqT, <ä÷sêìï MT≥sY º Ò
¹

kÕ<Ûqä
º ½
¹

\˝ÀqT ø=\TkÕÔ+. |ü⁄døÔü +£ ô|’ Á|üj÷Ó –+|üã&çq ã\+, R 4.5 º Î

¹

kÕúqÁuÛ+Ñ X¯+ R 30 ôd+.MT.R(30/100)MT.R0.3 MT.

¹

nH˚ düMTø£s¡D+˝À ã\+ 1 q÷´≥Hé

º Ï

Ð Ñ

»]–q |üì
Ó

Î Ï

Ð Ñ

º Î Ï

eT]j·TT <ä÷s¡+ 1 MT≥sY nsTT‘˚ n|ü⁄&ÉT »]–q = q÷´≥Hé MT. Ö × Ø

Ù Ú

× Û

|ü ì 1 q÷´≥Hé ` MT≥sY ne⁄‘· T +~. |ü ì øÏ = q÷´≥Hé. MT. Ü × Û Ø

q÷´≥Hé`MT≥sY ˝Ò<ë 1 CÖ˝Ÿ \qT º Ò Ô ½

¹

º Õ
¹

˝Ò<ë 1.35 CÖ˝Ÿ º Õ

¹

Á|üe÷D≤\T>± yê&É‘ês¡T.. ñ<ëVü≤s¡D 2

ˇø£ $<ë´]ú 0.5 øÏ.Á>±.\ ãs¡Te⁄qï |ü⁄düÔø±ìï
n+fÒ ˇø£ edüTÔe⁄ô|’ 1 q÷´≥Hé ã\+ |üì #˚dæ
H˚\ô|’ qT+&ç m‹Ô 1.5 MT. m‘·TÔ >∑\ n\eTsê ô|’øÏ
Ä edüTÔe⁄qT ã\ Á|üjÓ÷>∑ ~X¯˝À 1 MT≥s¡T <ä÷s¡+ #˚]Ñ˚ »]–q |üì m+‘·?
ø£~*ùdÔ n|ü⁄Œ&ÉT 1 CÖ˝Ÿ |üì »]–+~ n+{≤s. kÕ<Ûäq
Ð

düMTø£s¡D≤ìï |ü]o*+∫ øÏ+~

Ñ

Î Ï
|ü⁄düÔø£+ Á<äe´sê• R 0.5 øÏ.Á>±.
|ü⁄düÔø£+ô|’ >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D ã\+ ne⁄‘·T+~.
Á|üX¯ï\≈£î düe÷<ÛëHê\T #Ó|üŒ+&ç.
Ý ½ Þ Ý

Î R R 0.5 øÏ.Á>±. I 9.8 MT/ôd2

½ Þ

edüTeÔ ⁄ô|’ Á|üj÷Ó –+|üã&çq ã\+ X¯Sq´+ nsTT‘˚, R 4.9 q÷´≥qT¢

n|ü⁄Œ&ÉT m+‘· |üì »]–q≥T¢? n+‘˚ ã˝≤ìï Ä $<ë´]ú |ü⁄døÔü ±ìï ô|ø’ Ï m‘·&Ô ÜìøÏ
edüTeÔ ⁄ ø£~*q <ä÷s¡+ X¯Sq´+ nsTTq|ü⁄&ÉT Á|üjÓ÷–+#·e\dæ ñ+≥T+~.
edüTeÔ ⁄˝À kÕúq e÷s¡TŒ »s¡>ø∑ b£ ˛‘˚ n|ü⁄Œ&ÉT |ü⁄düÔø£+ô|’ $<ë´]ú Á|üjÓ÷–+∫q ã\+ = Ö × ß

m+‘· |üì »]–q≥T¢? q÷´≥qT¢

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

 ã\Á|üjÓ÷>∑ ~X¯˝À edüTÔe⁄ kÕúqÁuÛÑ+X¯+ ˇø£ edüTeÔ ⁄ô|’ |üì #˚dqæ ã\+ eT]j·TT edüTeÔ ⁄
()= Ï Ü × Ø ½
kÕúqÁuÛÑ+X¯+ ˇø£<ëìø=ø£{Ï e´‹πsø£ ~X¯˝À ñ+fÒ
»]–q |üì º
Ð
¹

Î Ï
»]–q |üìì ãTTD≤‘·àø£+>± |ü]>∑DÏkÕÔ+.
q÷´≥qT¢ MT.
Ð Ñ

Ö = × ß
Ù

Ü × Ø
Ô Î Ï

à = × q÷´≥Hé. MT≥s¡T ˝Ò<ë

Û Ø CÖ˝Ÿ à × Û Ø
|üì <ÛäHê‘·àø£yÓTÆq|ü⁄&ÉT @ edüTÔe⁄ô|’HÓ’‘˚ |üì
|ü ≥ + 5˝À #· ÷ |ü ã &ç q ñ<ëVü ≤ s¡ D ˝À »]–+<√ Ä edüTÔe⁄ X¯øÏÔì Á>∑Væ≤düTÔ+~.
ã\Á|üj÷Ó >∑ ~X¯˝ÀH˚ edüTeÔ ⁄ kÕúqÁuÛ+Ñ X¯+ bı+~+~. |üì ãTTD≤‘·àø£yÓTÆq|ü⁄&ÉT @ edüTÔe⁄ô|’ HÓ’‘˚ |üì
ø±˙ ø=ìï dü+<äsꓤ\˝À ã\Á|üj÷Ó >∑ ~X¯≈î£ e´‹πsø£ »]–+<√ Ä edüTÔe⁄ X¯øÏÔì ø√˝ÀŒ‘·T+~.
~X¯˝À edüTÔe⁄ kÕúqÁuÛÑ+X¯+ ñ+&Ée#·TÃ.
á øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D\qT |ü]o*<ë›+.
Ä˝À∫+#·+&ç`#·]Ã+#·+&ç
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ˇø£ ã+‹ì
ô|’øÏ $dæ]‘˚ <ëì >∑eTq+ ô|’ ˇø£ edüTÔe⁄qT H˚\ô|’ qT+&ç ø=+‘· m‘·TÔ≈£î
~X¯˝À ñ+≥T+~. ø±˙ |ü≥+ m‘·+Ô &ç. MTs¡T ñ|üj÷Ó –+∫q ã\+ Ä edüTeÔ ⁄qT
6˝À #·÷|æq≥T¢ ã+‹ ô|’øÏ ô|’ ~X¯˝ÀøÏ ø£~*+∫+~. n<˚ düeTj·T+˝À Ä
yÓfió¯ qÔ ï+‘·ùd|üP <ëìô|’ |üì#˚ùd õ edüTeÔ ⁄ô|’ >∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ D ã\+ ≈£L&Ü |üì #˚dTü qÔ ï~
ø£<ë! eT]
ï
ô

>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D ã\+ e´‹πsø£

ó

M{Ï˝À @ ã\+ <ÛHä ê‘·àø£yTÓ qÆ |üì #˚d+æ ~?

ö ÷

~X¯˝À ÁøÏ+~ yÓ|’ ⁄ü |üì #˚dTü +Ô ~. ô

@ ã\+ s¡TD≤‘·àø£yTÓ qÆ |üì #˚d+æ ~?

ï ô

ã+‹ ô|’øÏ yÓfi¯óÔqï|ü⁄Œ&ÉT

ò

ï ð

<ëì e&ç @eTe⁄

º Ï á ¾ ¾ â
¹

ø±s¡D≤\qT $e]+#·+&ç.
‘·T+~?
ã+‹ #˚sT¡ ≈£îqï >∑]wü˜ m‘·TÔ ñ<ëVü≤s¡D 3
e<ä› <ëì e&ç m+‘·? 100 q÷´≥Hé\ |òTü s¡¸D ã\+ ø£*–+#˚ ‘·\+ô|’
ã+‹ ‹]– øÏ + ~øÏ |ü≥+ 6 ˇø£ ô|f…º 4 MT. <ä÷s¡+ HÓ≥ºã&ç‘˚ |òüTs¡¸D ã\+
edüTÔqï|ü⁄Œ&ÉT <ëì e&ç #˚dæq |üì m+‘·?
@eTe⁄‘·T+~? kÕ<Ûäq
n<˚$<Û+ä >± |ü≥+7˝À #·÷|æq≥T¢ ˇø£ düeT‘·\+ ô|f…ºô|’ ø£\T>∑CÒj·Tã&çq |òüTs¡¸D ã\+, ã
Ñ

Ü
Ú Ú

ô|’q ø£<äT\T‘·Tqï ã+‹ô|’ |òüTs¡¸D ã\+ ã+‹ ø£~˝Ò ô|f…º˝À »]–q kÕúqÁuÛÑ+X¯+, Ï
Ñ

Ö ½

~X¯≈£î e´‹πsø£ ~X¯˝À |üì #˚j·T&É+ e\qH˚ Ä

ã\+, edüTÔe⁄ kÕúqÁuÛÑ+X¯+ ˇø£ <ëìø=ø£{Ï
ã+‹ ø=+‘·ùd|ü{ÏøÏ Ä–b˛‘·T+~.
ä å æ ç è é å ê ë ê ì í ê é å ê ë
e´‹πsø£ ~X¯˝À ñHêïsTT. ø±ã{Ϻ ô|f…ºô|’ »]–q
|üì ãTTD≤‘·àø£+.

|ü≥+ 7
|üì eT]j·TT X¯øÏÔ
 Ð Ñ

Ô Î Ï
m‘·TÔ es¡≈£î m‹Ô Ä |üfiËfl+ô|’ |ü&˚˝≤ y˚j·T+&ç.
= Ô º Ü
Ú Ú

q÷´≥qT¢ ¹

MT Ù

º Ö
¹

@+ »]–+~? m+<äT≈£î?
= Ô Ö
Ú Ú

q÷´≥qT¢`MT≥s¡T¢ ˝Ò<ë
Ô Ö
Ú Ú

CÖ˝Ÿ
ñ<ëVü≤s¡D 4:
0.5 øÏ.Á>±. Á<äe´sê• >∑\ ˇø£ ã+‹ì, ô|’øÏ
$dæ]q|ü⁄Œ&ÉT n~ 5 MT. m‘·TÔ≈£î #˚s¡T≈£î+~.
ã+‹ ô|’ ~X¯˝À ø£<äT\T‘·Tqï|ü⁄Œ&ÉT <ëìô|’
>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D ã\+ e\¢ »]–q |üì m+‘·?
º MT/ôd2)
Þ
Ñ

Ü
Ú

|ü≥+ `8
kÕ<Ûäq dü+<äs¡“¤+ 2
ã+‹ô|’ |ü ì #˚ ù d >∑ T s¡ T ‘ê«ø£ s ¡ ¸ D ã\+ ˇø£ u§eTà ø±s¡T≈£î ªø°µ Çe«≈£î+&Ü H˚\ô|’
º Î (0.5 øÏ.Á>±) I (10 MT/ôd2)
¹

½ Þ
Ñ

ñ+#ê+. ‘·sê«‘· ‹]– ªø°µ Ç∫à H˚\ô|’ ñ+#ê+.

R 5 q÷´≥qT¢
ã+‹ kÕúqÁuÛÑ+X¯+ R 5 MT.
ã+‹ô|’ Á|ü j Ó ÷ –+|ü ã &ç q ã\+, ã+‹
kÕúqÁuÛ+Ñ X¯+ ˇø£<ëìø=ø£{Ï e´‹πsø£ ~X¯˝À ñqï+<äTq
|üìì ãTTD≤‘·àø£+>± |ü]>∑DÏkÕÔ+.
Ð Ñ

Ù ø

Ô Î

= Ô q÷´≥qT¢ MT≥s¡T¢
º Ø
¹

º Ø
¹

|ü≥+ 9
= Ô q÷´≥Hé`MT≥s¡T¢ ( ù Ø Ò ú û
¹

@+ e÷s¡TŒ >∑eTì+#ês¡T? m+<äTø£˝≤ »]–+~?

Ñ

Ô ù Ø CÖ˝Ÿ Õ

X¯øÏÔ ˇø£{À dü+<äs¡“¤+˝À |üfiË¢+˝À ìX¯Ã\dæú‹˝À

eTq ì‘·´J$‘·+˝Àì $$<Ûä dü+<äsꓤ\˝À ªX¯øµÔÏ ñqï >√∞ ª|üìµ #˚j·T˝Òø£b˛sTT+~. ø±˙ <ëìì
nH˚ |ü<ëìï yê&ÉT‘·T+{≤+. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ªn‘·qT ø=+‘· m‘·TÔ es¡≈£î m‹Ôq|ü⁄&ÉT n<˚ >√∞ |üì
#ê˝≤ X¯øÏÔe+‘·T&ÉTµ, ªHê X¯øÏÔ |üP]Ô>± ‘·–Zb˛sTT+~ #˚j·T>∑*–+~. n<˚$<Ûä+>± ¬s+&Ée dü+<äs¡“¤+˝À ªø°µ
˙s¡dæ+#êqTµ. yÓTT<ä\>∑Tq$. Çe«ã&Éì ø±s¡T ìX¯Ã\dæ‹ú ˝ÀH˚ ñ+~. ø±˙ ªø°µ Ç∫Ãq
X¯øÔÏ n+fÒ @$T{Ï? ‘·sê«‘· n<˚ u§eTà ø±s¡T ø£<˝ä &ÜìøÏ ø±e\dæq X¯øìÔÏ
ˇø£ edüTeÔ ⁄ X¯øÔÏ ø£*– ñ+<√ ˝Ò<√ eTqyÓT˝≤ bı+~+~.
ìs¡ísTTkÕÔ+?
øÏ+<ä Çe«ã&çq ñ<ëVü≤s¡D\qT |ü]o*+#·+&ç. 25 øÏ ˝ À\ _j· T ´+ ãkÕÔ q T |æ \ ¢ \ T
dü+<äs¡“¤+ 1 ô|ø¬’ ‘·˝Ô øÒ b£ ˛e#·TÃ. ø±˙ ô|<äy› ês¡T m‘·>Ô \∑ T>∑T‘ês¡T.
ˇø£ |æ+>±D° |üfi+¢Ë ˝À ñqï ˝ÀVü≤|ü⁄ >√∞ì ø=+‘· m+<äT≈£î?
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 |üì #˚j·T>∑*π> ª|ü{ÏeTµ Á|ü‹ e´øÏÔø° y˚πs«s¡T>±
ñ+≥T+<äì MT ì‘·´J$‘·+˝À $$<Ûä dü+<äsꓤ\˝À
MTs¡T >∑eTì+∫ ñ+{≤s¡T. n<˚$<Ûä+>± $$<Ûä
edüTeÔ ⁄\ |üì #˚jT· >∑*>π ª|ü{eÏ Tµ yê{Ï dæ‹ú , kÕúHê\ô|’
Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+≥T+<äì ô|’ ñ<ëVü≤s¡D <ë«sê
‘Ó\TdüTÔ+~. nq>± ˇø£ edüTÔe⁄ |üì #˚j·T&ÜìøÏ
ø±e\dæq X¯øìÔÏ $$<Ûä e÷sêZ\ <ë«sê bı+<äT‘·T+~.
X¯øÏÔ ã~© eT]j·TT |üì
|üì #˚j·T&ÜìøÏ X¯øÏÔ nedüs¡eTì Ç|üŒ{Ïes¡≈£î
‘Ó \ Tdü T ≈£ î Hêï+. n<˚ $ <Û ä + >± ˇø£ e´øÏ Ô
|üì#˚düTÔqï|üŒ&ÉT X¯øÏÔ Ks¡Tà #˚kÕÔ&Éì n+fÒ X¯øÏÔì
ø√˝ÀŒ‘ê&Éì ‘Ó\TdüT≈£îHêï+.
eT] á X¯øÏÔ mø£ÿ&É b˛‘·T+~?
|üì »s¡>&∑ ÜìøÏ nedüsy¡ TÓ qÆ ã˝≤ìï Á|üj÷Ó –+#˚
edüTÔe⁄≈£î, |üì #˚j·Tã&çq edüTÔe⁄≈£î eT<Ûä´ X¯øÏÔ
ã~© »s¡T>∑T‘·T+<ë?
X¯øÏÔ ã~© »s¡>∑≈£î+&Ü @ ã\yÓTÆHê ˇø£|üìì
#˚j·T&É+ kÕ<Ûä´y˚THê?
$C≤„qXÊg+ Á|üø±s¡+, ˇø£ edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ dæú‹
˝Ò<ë kÕúq+˝À e÷s¡TŒ »]–q|ü⁄&ÉT e÷Á‘·y˚T |üì
»]–+<äì uÛ≤$kÕÔ+. ˇø£ edüTeÔ ⁄ô|’ |üì #˚dqæ ã\+,
Ä edüTeÔ ⁄≈£î X¯øìÔÏ ã~© #˚jT· &É+ e\¢ edüTeÔ ⁄ kÕúq+
˝Ò<ë dæú‹ e÷s¡T‘·T+~. n+fÒ ˇø£ edüTÔe⁄ô|’ |üì
»]–q|ü⁄&ÉT <ëì X¯øÏÔ˝À e÷s¡TŒ edüTÔ+~.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ã\¢MT<ä ñ+#·ã&çq #Óøÿ£ eTTø£ÿqT
eTq+ HÓ&ç‘˚ <ëì X¯øÏÔ ô|s¡>∑&É+ e\q n~
ø£<äT\T‘·T+~. Çø£ÿ&É X¯øÏÔ e÷]Œ&ç »]–+~. n+fÒ
#Óø£ÿeTTø£ÿ >∑‹X¯øÏÔì bı+~+~ nì ‘Ó\TdüTÔ+~.
ø£è‘·´+ ` 2
ˇø£ edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ X¯øÏÔ˝À ô|s¡T>∑T<ä\ ˝Ò<ë
‘·>∑TZ<ä\qT ne>±Vü≤q #˚düT≈£î+<ë+
|ü≥+`10˝À #·÷|æq≥T¢ ˇø£ >∑{Ϻ ÁdæŒ+>¥qT
ã\¢ô|’ ñ+#·+&ç. MT #˚‹‘√ Ä ÁdæŒ+>¥qT ô|’ qT+&ç
>∑{Ϻ>± n~$T ø=~›ùd|ü{Ï ‘·sê«‘· e~*y˚j·T+&ç.
ÁdæŒ+>¥qT n~$T |ü{Ϻq|ü⁄Œ&ÉT eT]j·TT e~*q
‘·sê«‘· »]–q e÷s¡TŒ\qT >∑eTì+#·+&ç.
|ü≥+`10
ÁdæŒ+>¥qT n~$Tq|ü⁄&ÉT <ëì |ü]e÷D+ ‘·>&Z∑ +É
>∑eTì+∫ ñ+{≤s¡T. ‘·sê«‘· ÁdæŒ+>¥qT e<ä\>±H˚
n~ ø=+‘· X¯øìÔÏ bı+~ ô|ø’ Ï m>∑Ts¡T‘·T+~. ÁdæŒ+>¥ô|’
MT #˚sTT <ë«sê Á|üjÓ÷–+∫q ã\+ #˚dæq |üì
e\q ÁdæŒ+>¥ X¯øÏÔ ô|]– ô|’øÏ m–]+~.
ˇø£ edüTeÔ ⁄ô|’ ãTTD≤‘·àø£ |üì »]–‘˚ Ä edüTeÔ ⁄
X¯øÏÔ ‘·>∑TZ‘·T+~. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ˇø£ ‘·\+ô|’ ã+‹
ø£<Tä \T‘·Tqï|ü⁄Œ&ÉT, ã+‹ ø£~˝Ò ~X¯≈î£ e´‹πsø£ ~X¯˝À
|òTü s¡¸D ã\+ |üì #˚jT· &É+ e\q ã+‹ô|’ ãTTD≤‘·àø£
|üì »s¡T>∑T‘·T+~. á $<Ûä+>± ã+‹ô|’ »]–q |üì
ã+‹ jÓTTø£ÿ >∑‹ X¯øÏÔì ‘·–Z+∫ n~ ø=+‘· ùd|ü{ÏøÏ
Ä–b˛j˚T˝≤ #˚düTÔ+~.
|üì eT]j·TT X¯øÏÔ
 Ä˝À∫+#·+&ç #·]Ã+#·+&ç
X¯øÏÔ ã~©øÏ Á|üø£è‹ M\T ø£*Œ+#·ø£b˛‘˚
@+ »s¡T>∑T‘·T+~. ø=ìï ñ<ëVü≤s¡D\‘√
#·]Ã+#·+&ç.
X¯øÏÔ eqs¡T\T ² Â ´ ü µ Ã Å ý ´ È
eTq≈£î X¯øÏÔ m+‘√ nedüs¡+. X¯øÏÔ ˝Ò≈£î+&Ü @
|üì#˚j·T˝Ò+. ì‘·´ J$‘·+˝À $$<Ûä |üqT\T
#˚j·T&ÜìøÏ eTq+ $$<Ûä s¡÷bÕ\˝À ñqï X¯øÏÔ
ñ|üjÓ÷–düTÔ+{≤+. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ø£+&És¡ X¯øÏÔ, ñ
wüíX¯øÏÔ, ø±+‹X¯øÏÔ, $<äT´‘Y X¯øÏÔ yÓTT<ä˝…’q$. X¯øÏÔ
nedüs¡+ Á|ü‹ ì‘·´+ ô|]–b˛‘·Tqï~.
eTq≈£î X¯øÔÏ mø£ÿ&É qT+&ç \_ÛdTü +Ô ~?
dü÷s¡T´&ÉT eTq≈£î n‹ô|<ä› düVü≤» X¯øÏÔ eqs¡T.
nH˚ø£ Ç‘·s¡ X¯øÏÔ eqs¡T\T dü÷s¡T´ìô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç
ñ+{≤sTT. uÛÑ÷ n+‘·sꓤ>∑+ qT+&ç, düeTTÁ<ä n\\
qT+&ç ≈£L&Ü eTq+ X¯øÏÔì bı+<äT‘ê+.
Ç‘· s ¡ X¯ ø Ï Ô eqs¡ T \ >∑ T ]+∫ m|ü ⁄ Œ&Ó ’ H ê
Ä˝À∫+#êsê?
ø£è‘·´+ - 3
X¯øÏÔ eqs¡T\ C≤_‘ê ‘·j·÷s¡T#˚j·T&É+
ø=ìï s¡ ø ±\ X¯ ø Ï Ô eqs¡ T \T ô|’ q
‘Ó \ T|ü ã &ܶ s TT. Ç$ø±ø£ nH˚ ø £ Ç‘· s ¡ X¯ ø Ï Ô
eqs¡T\THêïsTT. yê{Ï C≤_‘ê ‘·j·÷s¡T #˚dæ
n+<äT˝À @$ dü÷s¡T´ìô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç ñHêïjÓ÷
>∑T]Ô+#·+&ç. n$ dü÷s¡T´ìô|’ Ä<Ûës¡|&ü ܶjT· ì m˝≤
#Ó|üŒ>∑\yÓ÷ MT ùdïVæ≤‘·T\‘√ #·]Ã+#·+&ç.
dü÷s¡T´ìô|’ Ä<Ûës¡|ü&Éì X¯øÏÔ »qø±\THêïj·÷?
ñ+fÒ n$@$T{Ï?
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
$$<Ûä s¡ø±\ X¯øÏÔ s¡÷bÕ\T
j·÷+Á‹ø£X¯øÏÔ, ñwüíX¯øÏÔ, ø±+‹X¯øÏÔ, <Ûä«ìX¯øÏÔ,
$<äT´‘YXø¯ ,ÔÏ nj·TkÕÿ+‘· X¯øÔÏ e+{Ï nH˚ø£ s¡÷bÕ\˝À
X¯øÏÔ \_ÛdüTÔ+~. Çy˚ø±ø£ e+≥>±´dt, u≤´≥Øôd˝Ÿ,
u§>∑TZ eT]j·TT ô|Á{À*j·T+ e+{Ï yê{Ï˝À s¡kÕj·Tq
Å Æ Å µ Ë þ ·
X¯øÏÔ ì\Te #˚j·Tã&ç ñ+≥T+~. Á|ür|ü<ës¡ú+˝Àq÷
X¯øÔÏ b˛>∑T #˚jT· ã&ç ñ+≥T+~. Ç~ eTq nedüsêìøÏ
nqT>∑TD+>± øπ +Á<äøX£ ø¯ ,ÔÏ ñwüXí ø¯ ÔÏ e+{Ï s¡÷bÕ\˝ÀøÏ
e÷s¡Ã&ÜìøÏ M\T>± ñ+≥T+~.
e÷qe X¯Øs¡+˝À X¯øÏÔ
e÷qe X¯Øs¡+ $$<Ûä s¡ø±\ X¯øÏÔ e÷s¡TŒ\T
»]π> ˇø£ dü+øÏ¢wü˜ e´edüú. e÷qe X¯Øs¡+˝Àì X¯øÏÔøÏ
eT÷˝≤<Ûës¡+ ÄVü‰s¡+. |üìì #˚ùd≥|ü⁄&ÉT ø£+&Ésê\
dü+ø√#· ` yê´ø√#ê\ dü+<äs¡“¤+˝À >∑T+&Ó s¡ø±Ôìï
ª|ü+|tµ #˚j·T&ÜìøÏ X¯øÏÔ $ìjÓ÷–+#·ã&ÉT‘·T+~.
eTq X¯Øs¡+˝À $$<Ûä JeÁøÏj·T\T »s¡>∑&ÜìøÏ |üì
#˚ùd ã\+ X¯Øs¡ X¯øÏÔì ‘·–ZdüTÔ+~. n≥Te+≥|ü⁄Œ&ÉT
eTq+ n\dæb˛‘ê+.
ˇø£ e´øÏÔ ˇø£ Á|ü<X˚ +¯ ˝À m≈£îÿe ùd|ü⁄ ì\T#·THêï
n\dæb˛‘ê&ÉT. m+<äTø√ MT≈£î ‘Ó\TkÕ?
ì\T#· T qï e´øÏ Ô |ü ì #˚ d ü T Ô q ï≥T¢ eTq≈£ î
ø£ì|æ+#·ø£b˛sTTHê n‘·ì X¯Øs¡+˝À nH˚ø£ |üqT\T
»s¡T>∑T‘êsTT. n‘·qT m≈£îÿe ùd|ü⁄ ì\T#·Tqï|ü&ÉT
n‘·ì X¯Øs¡+˝À ø£+&Ésê\T dü+ø√#· yê´ø√#ê\T
#Ó + <ä T ‘êsTT. n<˚ $ <Û ä + >± >∑ T +&Ó $$<Û ä
nej·Tyê\≈£î s¡ø±Ôìï düs¡|òüsê #˚düTÔ+~. Ç≥Te+{Ï
nH˚ø£ |üqT\ e\q X¯Øs¡+˝Àì X¯øÏÔ ‘·]–b˛‘·T+~.
ø±ã{Ϻ Ä e´øÏÔ n\dæb˛‘ê&ÉT.
 >∑‹X¯øÔÏ ²  Ä Æ Å Ç Ä Ã Å Æ Å µ Ë þ ·
ñ+≥T+<äì ‘Ó\TdüTÔ+~.
ø£è‘·´+ - 4
ø£~˝Ò edüTÔe⁄\≈£î >∑\ X¯øÏÔì ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

|ü≥+` 11(m) |ü≥+ `11(_)

|ü≥+ 11(m)˝À #·÷|æq≥T¢ ˇø£ ã\¢ô|’ ˇø£ >√fi¯+ô|’ Á|üjÓ÷–+#˚ ã˝≤ìï ô|+∫ Ä >√fi¯+
˝ÀVü≤|ü⁄ >√fi¯+, ˇø£ uÀ\T>± ñqï bÕ¢dæºø˘ &Éu≤“ n~Ûø£ y˚>∑+ bı+<˚≥T¢>± #˚dæ ø£è‘ê´ìï ‹]–
º ÿ

¼
¿

qT |üø£ÿ|üø£ÿH˚ ñ+#·+&ç.


Ï 
¸  

¼


Á
¹

ìs¡«Væ≤+#·+&ç. bÕ¢dæºø˘ &Éu≤“ kÕúq+˝À ø£*–q

|ü≥+ 11(_)˝À #·÷|æq≥T¢ ˝ÀVü≤|ü⁄ >√fi≤ìï ã\¢ e÷s¡ T ŒqT |ü ] o*+#· + &ç . >√fi¯ + jÓ T Tø£ ÿ e&ç
n+#·Tes¡≈£î »]|æ, &Éu≤“yÓ’|ü⁄ 'v' y˚>∑+‘√ (Speed) ô|s¡>∑&É+ e\¢, <ëìøÏ |üì#˚ùd |ü{ÏeT
<=]¢+#·+&ç. ô|]–+<äì MTs¡T >∑eTì+#ês¡T ø£<ë!
@+ »]–+~? Bì Ä<Ûës¡+>± ø£~˝Ò edüTÔe⁄ |üì #˚j·T>∑\<äì,
>√fi¯+ eT]j·TT &Éu≤“\ kÕúq+, dæ‘ú T· \˝À @+ ‘·≈£îÿe y˚>∑+‘√ ø£~˝Ò edüTÔe⁄ ø£Hêï m≈£îÿe y˚>∑+‘√
e÷s¡TŒ >∑eTì+#ês¡T? ø£~˝Ò edüTÔe⁄ m≈£îÿe |üì #˚j·T>∑\<äì ‘Ó\TdüTÔ+~.

>√fi≤ìï <=]¢+∫q|ü⁄&ÉT n~ 's' y˚>∑+‘√ ˇø£ edüTÔe⁄≈£î <ëì >∑eTq+e\¢ ø£*π> X¯øÏÔì
ø£<ä\&É+ ÁbÕs¡+_Û+∫ bÕ¢dæºø˘ &Éu≤“qT &Ûûø=qï~. ª>∑‹X¯øµÔÏ (Kinetic energy) n+{≤+. edüTeÔ ⁄
n+<äTe\¢ |ü≥+ 11(_)˝À #·÷|æq≥T¢ &Éu≤“ kÕúq+ jÓTTø£ÿ e&ç ô|]–‘˚ <ëì >∑‹X¯øÔÏ ≈£L&Ü ô|s¡T>∑T‘·T+~.
'A' _+<äTe⁄ qT+&ç 'B' _+<äTe⁄≈£î e÷]+~.
>∑‹X¯øÏÔ ø£*–q edüTÔe⁄\T Ç‘·s¡ edüTÔe⁄\ô|’ |üì
Bì Ä<Ûës¡+>± ìX¯Ã\ dæú‹˝À ñqï >√fi¯+ ø£+fÒ #˚j·T&Üìï eTq+ $$<Ûä dü+<äsꓤ\˝À #·÷düTÔ+{≤+.
ø£~˝Ò >√fi¯+ X¯øeÔÏ +‘·yTÓ qÆ <äì #Ó|Œü e#·TÃ. m+<äTø£+fÒ ñ<ëVü≤s¡D≈£î y˚>∑+>± ø£~˝Ò ÁøϬø{Ÿ ã+‹ $¬ø{Ÿ\qT
ô|’ ñ<ëVü≤s¡D˝À ìX¯Ã\dæ‹ú ˝À ñqï >√fi¯+ m≥Te+{Ï |ü&É>=&ÉT‘·T+~. n<˚ ã+‹ u≤´{Ÿ≈£î ‘·–*‘˚Ó y˚>∑+>±
|ü˙ #˚j·T˝Ò<äT. ø±˙ ø£~˝Ò >√fi¯+ bÕ¢dæºø˘ &Éu≤“qT eTs=ø£ ~X¯˝À ø£<äT\T‘·T+~. y˚>∑+>± ø£~˝Ò ‘·TbÕøÏ
eTT+<äT≈£î ø£~*+∫+~. Bìì ã{Ϻ ìX¯Ã\dæú‹˝À >∑T+&ÉT \ø£å´+ >∑T+&Ü <ä÷düT≈£îì b˛‘·T+~. ø£~˝Ò
ñqï edüTÔe⁄ ø£+fÒ ø£~˝Ò edüTÔe⁄≈£î n~Ûø£ X¯øÏÔ >±˝Ò á >±* eTs¡qT ‹|ü⁄Œ‘·T+~.
|üì eT]j·TT X¯øÏÔ
 Çy˚ø±ø£ #Ó≥Tºô|’ qT+&ç |ü&˚ ø=ã“]ø±j·T,
y˚>∑+>± ø£~˝Ò ø±s¡T, <=s¡T¢‘·Tqï sêsTT, m–πs
$e÷q+, bÕs¡T‘·Tqï ˙s¡T eT]j·TT |üs¡T¬>‘˚Ô
Ä≥>±&ÉT yÓTT<ä\>∑Tqe˙ï >∑‹X¯øìÔÏ ø£*– ñ+{≤sTT.
ø£~˝Ò edüTÔe⁄ m+‘· X¯øÏÔì ø£*Z ñ+≥T+<√
‘Ó\TdüTø√>∑\e÷?
>∑‹X¯øÏÔì düMTø£s¡D s¡÷|ü+˝À ‘Ó\|ü&É+
ìX¯Ã\dæú‹˝À ñqï edüTÔe⁄≈£î >∑‹X¯øÏÔ ñ+&É<äì
‘Ó \ Tdü T . ø=+‘· y˚ > ∑ + ‘√ ø£ ~ ˝Ò edü T Ô e ⁄≈£ î
ñ+&˚ >∑‹X¯øÏÔ, Ä y˚>±ìï bı+<ä&ÜìøÏ <ëìô|’ ã\+
#˚dæq |üìøÏ düe÷q+.
|ü≥+ `12
|ü≥+ 12˝À #·÷|æq≥T¢ 'm' Á<äe´sê• >∑\ ˇø£
edü T Ô e ⁄ qTqTô|’ q dü e T‘· \ +ô|’ ìX¯ à \dæ ú ‹ ˝À
ñ+<äqT≈£î+<ë+. <ëìô|’ 'F' ã˝≤ìï Á|üj÷Ó –ùdÔ n~
ã\Á|üjÓ÷>∑ ~X¯˝À 's' <ä÷s¡+ nq>± 'A'
_+<äTe⁄qT+&ç 'B' es¡≈î£ ø£~*+<äqTø√+&ç.
n|ü⁄Œ&ÉT Ä edüTÔe⁄ô|’ »]–q |üì
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 
Ä edüTÔe⁄ô|’ »]–q |üì e\¢ Ä edüTÔe⁄ y˚>∑+
'u' qT+&ç 'v' øÏ e÷]+<äì, eT]j·TT Ä edüTe
Ô ⁄ 'a'
‘·«s¡D+ (y˚>∑+˝À e÷s¡TŒ πs≥T)qT bı+~+<äì
uÛ≤$+#·+&ç.
>∑‘· bÕsƒê´+XÊ\˝À MTs¡T #·\q düMTø£sD¡ ≤\qT
>∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë! edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ
‘=*y˚>+∑ (u), ‘·T~ y˚>+∑ (v), ‘·«s¡D+ (a),
kÕúqÁuÛÑ+X¯+ (s), \ eT<Ûä´>∑\ dü+ã+<Ûëìï øÏ+~
$<Ûä+>± ‘Ó\T|ü⁄‘ê+.
(˝Ò<ë)
q÷´≥Hé ¬s+&Ée >∑eTq ìj·TeT+ Á|üø±s¡+
ã˝≤ìï øÏ+~ $<Ûä+>± ‘Ó\T|üe#·TÃ.
 
Fnet, Á|üjÓ÷–+∫q ã˝≤ìøÏ düe÷q+.
(1), (2) eT]j·TT (3) düMTø£s¡D≤\qqTdü]+∫
Bìì |üì`X¯øÏÔ dæ<ë∆+‘·eTT n+{≤s¡T.
ô|’q ñ<ëVü≤s¡D˝À edüTÔe⁄ yÓTT<ä≥ ìX¯Ã\
dæ‹ú ˝À ñ+~ ø±ã{Ϻ <ëì ‘=* y˚>+∑ u = 0 $\TeqT
ô|’ düMTø£s¡D+˝À Á|ü‹πøå|æ+#·>±
Bìì ã{Ϻ ˇø£ edüTeÔ ⁄ô|’ »]–q |üì Ä edüTeÔ ⁄
Á<äe´sê•, <ëì y˚>+∑ es¡Z \ã∆+˝À dü>±ìøÏ düe÷q+.
 ø=+‘· y˚>∑+‘√ Á|üj·÷DÏ+#˚ edüTÔe⁄≈£î ñ+&˚ ø£*|æ 90 øÏ.Á>±. ôd’øÏ˝Ÿ jÓTTø£ÿ y˚>∑+ 6øÏ.MT/>∑+
>∑‹X¯øÏÔ, Ä edüTÔe⁄ Ä y˚>±ìï bı+<ä&ÜìøÏ <ëìô|’ qT+&ç 12 øÏ.MT/>∑+. ≈£î ô|]–‘˚ n‘·qT #˚dæq |üì
»]–q |üìøÏ düe÷qeTì eTq≈£î ‘Ó\TdüT. ø£qTø£ m+‘·?


Á<äe´sê•ì ø£*–


y˚>∑+‘√ ø£<äT\T‘·Tqï
  

kÕ<Ûäq
edüTÔe⁄≈£î >∑\ >∑‹X¯øÏÔ edüTÔe⁄ Á<äe´sê•,
     
ôd’øÏ˝Ÿ‘√ düVü‰ e´øÏÔ jÓTTø£ÿ Á<äe«sê• R 90kg
<ëìøÏ >∑\ y˚>+∑ esêZ\ \u≤∆\˝À dü>±ìøÏ düe÷q+. ôd’øÏ˝Ÿ ‘=* y˚>∑+ (u) R 6 øÏ.MT/>∑+



MT/ôd
ôd’øÏ˝Ÿ ‘·T~ y˚>∑+ øÏ.MT/>∑+
Ä˝À∫+#·+&ç `#·]Ã+#·+&ç MT/ôd
ôd’øÏ˝Ÿ jÓTTø£ÿ ‘=* >∑‹ X¯øÏÔ
ˇπø e&ç‘√ Á|üj·÷DÏdüTÔqï ¬s+&ÉT ˝≤Ø\˝À   

‘·≈î£ ÿe˝À&é‘√ ñqï ˝≤Øì m≈£îÿe˝À&é‘√ ñqï

˝≤Ø‘√ b˛*Ãq|ü⁄&ÉT düT\uÛÑ+>± Ä|ü>∑\+

m+<äT≈£î?
CÖfi¯ófl
ˇø£ø±s¡T jÓTTø£ÿ e&ç ˇø£ dü+<äs“¡ +¤ ˝À 10 MT/ôd
qT+&ç 20 MT/ôd ≈£ î e÷]+~. eTs=ø£ ôd’øÏ˝Ÿ jÓTTø£ÿ ‘·T~ >∑‹ X¯øÏÔ

dü+<äs“¡ +¤ ˝À 20 MT/ôd qT+&ç 30 MT/ôd ˝ÀìøÏ   

e÷]+~. <ëì >∑‹ X¯øÔÏ e÷s¡TŒ @ dü+<äs“¡ +¤ ˝À

m≈£îÿe ñ+≥T+~?
ˇø£ e´øÏÔ H˚\ô|’ ìX¯Ã\ dæ‹ú qT+&ç |üsT¡ >¬ ‘·&Ô +É CÖfi¯ófl
ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. n‘·&TÉ ‘·q Á<äe´ y˚>±ìï ø=+‘· ôd’øÏ˝Ÿ ‘=πøÿ e´øÏÔ #˚dæq |üì R >∑‹X¯øÏÔ˝À
ô|+#·T≈£î+fÒ H˚\ jÓTTø£ÿ Á<äe´ y˚>+∑ ˝À @ e÷s¡TŒ ø£*–q e÷s¡TŒ      

edüTÔ+~. n‘·&ÉT ‘·q >∑‹ X¯øÏÔì ø=+‘·y˚Ts¡ CÖfi¯ófl CÖfi¯ófl CÖfi¯ófl

ô|+#·T≈£î+fÒ H˚\ >∑‹X¯ø˝ÔÏ À @ e÷s¡TŒedüT+Ô ~?
dæú‹ X¯øÏÔ ²  ´ Ç Å Æ Ç Ä Ê  Å Æ Å µ Ë þ ·

ñ<ëVü≤s¡D 5
250 Á>±. Á<äe´sê• >∑\ ˇø£ ã+‹ 40 ôd+.MT./ ø£è‘·´+ - 5
ôd y˚>+∑ ‘√ ø£<Tä \T‘·T+fÒ, <ëì≈£î+&˚ >∑‹X¯øÔÏ m+‘·? dæú‹X¯øÏÔ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
kÕ<Ûäq
ã+‹ Á<äe´sê• = 250 Á>±. R 0.25 øÏ.Á>±.

í 

ã+‹ y˚>∑+ ( ) R 40 ôd+.MT/ôd. R 0.4 MT/ôd.



ã+‹ >∑‹ X¯øÏÔ (0.25)(0.4)2

R 0.02 CÖfi¯ófl
ñ<ëVü≤s¡D 6
ôdø’ ˝Ï Ÿ ‘=πøÿ e´øÏÔ Á<äe´ sê• ôdø’ ˝Ï Ÿ Á<äe´sê•‘√ |ü≥+ 13(m) |ü≥+ 13(_)
|üì eT]j·TT X¯øÏÔ
 ˇø£ yÓ<äTs¡T ø£Ás¡qT rdüT≈£îì ª$\T¢µ ‘·j·÷s¡T
#˚j·T+&ç. ˇø£ ø£Ás¡ |ü⁄\¢‘√ u≤D≤ìï ‘·j·÷s¡T #˚dæ
|ü≥+` 13(m)˝À #·÷|æq≥T¢ u≤D+ ˇø£ ∫es¡ $+{Ï
Hê]øÏ Äì+∫ ø=~›>± ˝≤– u≤D≤ìï e<ä\+&ç?
@+ >∑eTì+#ês¡T?
‘·<äT|ü] u≤D≤ìï $+{Ï Hê]øÏ Äì+∫ |ü≥+
13(_)˝À #·÷|æq≥T¢ n~Ûø£ ã˝≤ìï ñ|üjÓ÷–+∫
u≤D≤ìï u≤>± ˝≤– e<ä\+&ç.
á s¬ +&ÉT dü+<äsꓤ\˝À u≤D+ #·\q+˝À @+
e÷s¡TŒqT >∑eTì+#ês¡T?
$+{Ï H ê]ì n~Û ø £ ã\+ ñ|ü j Ó ÷ –+∫
˝≤–q|ü⁄&ÉT $\T¢ Äø±s¡+˝À @yÓTÆHê e÷s¡TŒ
>∑eTì+#êsê?
yÓTT<ä{Ï dü+<äs¡“¤+˝À $\T¢ qT+∫ u≤D+
y˚s¡T|ü&ç ø=~› <ä÷s¡+˝À øÏ+<ä |ü&çb˛e&É+, ¬s+&√
dü+<äs“¡ +¤ ˝À u≤D+ y˚>+∑ >± >±*˝À <ä÷düT≈£îb˛e&É+
>∑ e Tì+∫ ñ+{≤s¡ T . $\T¢ kÕ<Û ë s¡ D dæ ú ‹ ˝À
ñqï|ü⁄Œ&ÉT u≤D≤ìï <ä÷s¡+>± $düs¡˝Òø£b˛sTT+~,
ø±˙ ªHê]µì MTs¡T n~Ûø£ ã\+‘√ ˝≤–q|ü⁄&ÉT $\T¢
X¯øÏÔì bı+~ u≤D+ y˚>±ìï ô|+∫+<äì ‘Ó\Tk˛Ô+~.
á $<Ûä+>± $\T¢ Äø±s¡+ e÷s¡&É+ e\q n~
bı+~q X¯øÏÔì dæú‹X¯øÏÔ n+{≤+.
$\T¢ á X¯øìÔÏ mø£ÿ&ç qT+&ç bı+~+~?
yÓTT<ä{Ï dü+<äs“¡ +¤ ˝À $\T¢ u≤D≤ìï m+<äT≈£î
$düs˝¡ øÒ b£ ˛sTT+~?
$\T¢ jÓTTø£ÿ dæ‹ú X¯øìÔÏ eTq+ ô|+#·>\∑ e÷?
$\T¢ dæú‹X¯øÏÔì ô|+#·&ÜìøÏ <ëìøÏ @+ e÷s¡TŒ
#˚j·÷˝À MT ùdïVæ≤‘·T\‘√ #·]Ã+#·+&ç.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
yÓTT<ä{Ï dü+<äs“¡ +¤ ˝À $+{Ï Hê]ì ø=~› ã\+‘√
e÷Á‘·y˚T ˝≤>∑&É+ »]–+~. á ã\+ #˚dæq |üì
#ê˝≤ dü«\Œ+. n˝≤π> á |üì e\q $\T¢≈£î ã~©
nsTTq X¯øÔÏ ≈£L&Ü n‹ dü«\Œ+. n+<äTøπ n~ u≤D≤ìï
m≈£îÿe <ä÷s¡+ $düs¡˝Òø£ b˛sTT+~.
¬s+&√ dü+<äs¡“¤+˝À $+{ÏHê]ô|’ n~Ûø£ ã˝≤ìï
Á|üj÷Ó –+∫ ˝≤>∑&+É »]–+~. n|ü⁄Œ&ÉT $\T¢ô|’ ã\+
#˚dæq |üì Ä $\T¢ Äø±sêìï e÷s¡Ã&É+ e\¢ n~
X¯øÏÔì bı+~+~. ˇø£ edüTÔe⁄ Äø±s¡+˝À e÷s¡TŒ
e\q n~ bı+<˚ Ç≥Te+{Ï X¯øìÔÏ dæ‹ú X¯øÔÏ n+{≤s¡T.
dæú‹X¯øÏÔ u≤D≤ìï >±*˝À n‹y˚>∑+>± ø£~˝Ò≥T¢
#˚dæ+~.
ˇø£ edüTÔe⁄ô|’ |üì »]–q|ü⁄&ÉT Ä edüTÔe⁄˝À
X¯øÏÔ dæú‹X¯øÏÔ s¡÷|ü+˝À ì\« ñ+≥T+~. Ç≥Te+{Ï
dü+<äsꓤ\qT ì‘·´ J$‘·+˝À eTq+ nH˚ø£+
#·÷düTÔ+{≤+. ñ<ëVü≤s¡D≈£î u§eTà ø±s¡T˝À ªø°µì
‹|üŒ&ÜìøÏ #˚dæq |üì n+<äT˝À dæú‹X¯øÏÔ s¡÷|ü+˝À
ì\« ñ+&ç Ä u§eTàø±s¡ T ø£ < ä \ &ÜìøÏ
ñ|üjÓ÷>∑|ü&ç+~.
dæú‹X¯øÏÔ >∑T]+∫ $es¡+>± ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ
øÏ+~ ø£è‘ê´\T #˚j·T+&ç.
ø£è‘·´+ 6
kÕ>∑Bj·Tã&çq s¡ã“s¡T u≤´+&é˝Àì X¯øÏÔì
|ü]o*<ë›+.
ˇø£ s¡ã“sY u≤´+&éqT ¬s+&ÉT ∫es¡\ ¬s+&ÉT
#˚‘·T\‘√ |ü≥Tº≈£îì kÕ>∑Bj·T+&ç. ‘·sê«‘· ˇø£ #˚‹
qT+&ç s¡ã“s¡T u≤´+&éqT e~˝Òj·T+&ç.
@+ »]–+~?
 ø£è‘·´+ 7 <ëì X¯øÔÏ ô|s¡T>∑T‘·T+~. BìøÏ ø±s¡D+ >∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ D
ã˝≤ìøÏ e´‹πsø£+>± Ä edüTÔe⁄ô|’ |üì »s¡>∑&Éy˚T.
ø=+‘· m‘·TÔ˝À e⁄qï edüTÔe⁄≈£î ñ+&˚ X¯øÏÔì
n≥Te+{Ï edüTÔe⁄˝À ñqï X¯øÏÔì >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D
|ü]o*<ë›+
dæú‹X¯øÏÔ n+{≤+.
ãs¡TyÓ’q ˝ÀVü≤|ü⁄ ã+‹ì rdüT≈£îì ‘·&ç ÇdüTø£
uÛ÷Ñ $Tô|q’ ˇø±H=ø£ m‘·TÔ e<ä› ˇø£ edüTeÔ ⁄≈£î+&˚
ñqï Á|ü<˚X¯+˝À ø=+‘· m‘·TÔ qT+&ç e<ä\+&ç. Ç˝≤
>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D dæú‹X¯øÏÔì Ä m‘·TÔ es¡≈£î Ä edüTÔe⁄qT
25 ôd+.MT. m‘·TÔ qT+&ç1.5 MT≥s¡¢ m‘·TÔes¡≈£î
m‘·Ô&ÜìøÏ <ëìô|’ »]–q |üì>± ìs¡«∫kÕÔ+.
$$<Ûä m‘·TÔ\ qT+&ç ˝ÀVü≤|ü⁄ ã+‹ì e~˝Òdü÷Ô ‘·&ç
ÇdüTø£˝À @s¡Œ&˚ >∑T+‘·\qT |ü]o*+#·+&ç. yê{Ï
˝À‘·T\qT b˛\Ã+&ç.
@+ >∑eTì+#ês¡T?
>∑T+‘· jÓTTø£ÿ ˝À‘·T≈£î, ã+‹ e~*q m‘·T≈Ô î£
@yÓTHÆ ê dü+ã+<Ûeä TT+<ë?
ô|’ ø£è‘·´+˝À MTs¡T edüTÔe⁄\ kÕúq+ e÷s¡&É+
e\¢ ≈£L&Ü n$ X¯øÏÔì bı+<äT‘êj·Tì >∑eTì+∫
ñ+{≤s¡T.
øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡DqT |ü]o*+#·+&ç.
|ü≥+ - 14
#Óø£ÿ≈£î y˚T≈£î\T ~+#·&ÜìøÏ eTq+ düT‹Ôì |ü≥+ 14˝À #·÷|æq≥T¢ Á<äe´sê• >∑\ ˇø£ 
í

$ìjÓ÷–kÕÔ+. ˇø£y˚fi¯ MTs¡T düT‹Ôì y˚T≈£îô|’ ô|&ç‘˚ edü T Ô e ⁄ H˚ \ qT+&ç m‘· T Ô es¡ ≈ £ î  

y˚T≈£î #Óø£ÿ≈£î ø=~›>± e÷Á‘·y˚T >∑T#·TÃ≈£î+≥T+~. m‘·Ôã&ç+<äqT≈£î+<ë+. Ç˝≤ m‘·Ô&ÜìøÏ ø=+‘· ã\+
ø±˙ MTs¡T düT‹Ôì ø=+‘· m‘·TÔ es¡≈£î m‹Ô y˚T≈£îô|’ ø±yê*. edüTeÔ ⁄qT ô|ø¬’ ‘·&Ô ÜìøÏ ø±e\dæq ø£˙dü ã\+
|ü&Éy˚ùdÔ y˚T≈£î #Óø£ÿ˝ÀøÏ ˝À‘·T>± ~>∑T‘·T+~. m‘·TÔ Ä edüTeÔ ⁄ ãs¡Te⁄/uÛ≤sêìøÏ düe÷q+. edüTeÔ ⁄ô|’

í ! 

ô|]π> ø=\~ düT‹ÔøÏ X¯øÏÔ ô|s¡T>∑T‘·T+~. á X¯øÏÔ »]–q |ü ì øÏ dü e ÷qyÓ T Æ q X¯ ø Ï Ô ì Ä edü T Ô e ⁄

düT‹ÔøÏ <ëì kÕúq+ (m‘·TÔ) e\¢ ø£*–+~. bı+<äT‘·T+~. >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D ã˝≤ìøÏ e´‹πsø£+>±
ˇø£ edüTÔe⁄ <ëì Äø±s¡+ ˝Ò<ë kÕúq+ e\¢ edüTÔe⁄ô|’ »]–q |üì nqT≈£î+fÒ
 " 

bı+<˚ X¯øìÔÏ ªdæ‹ú X¯øµÔÏ

º


¼ n+{≤+.
 ¾ # 
¸

¾ # ¾ À Þ $
¹

edüTeÔ ⁄ô|’ »]–q |üì = ã\+ I kÕúqÁuÛ+Ñ X¯+

 "


I
ø=+‘· m‘·TÔ˝À ñqï edüTÔe⁄≈£î ñ+&˚ dæú‹X¯øÏÔ
>∑Ts¡T‘·« (˝Ò<ë) >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D dæú‹X¯øÏÔ edüTeÔ ⁄ô|’ »]–q |üì ≈£î düe÷q+ ø±ã{Ϻ
½ Þ »

ˇø£ edüTÔe⁄qT ø=+‘· m‘·TÔ es¡≈£î m‹Ôq|ü⁄Œ&ÉT ½ Þ » $\Te≈£î düe÷qyÓTÆq X¯øÏÔì Ä edüTÔe⁄
|üì eT]j·TT X¯øÏÔ
bı+<äT‘·T+~. BìH˚ Ý » Ý m‘·TÔ e<ä› edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ j·÷+Á‹ø£ X¯øÏÔ ² & Å Ã Ì Ê Æ Ä Ã Ê  Å Æ Å µ Ë þ ·

dæú‹X¯øÏÔ n+{≤+. ˇø£ edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ dæú‹X¯øÏÔ eT]j·TT >∑‹X¯≈£îÔ\



× % ×
Ñ

½ Þ »
yÓTT‘êÔìï j·÷+Á‹ø£Xø¯ ÔÏ n+{≤+. øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡DqT
|ü]o*+#·+&ç.
Ä˝À∫+#·+&ç`#·]Ã+#·+&ç ˇø£ $e÷q+ ìX¯Ã\ dæú‹˝À ñqï|ü⁄Œ&ÉT <ëì
>∑‹X¯øÏÔ $\Te X¯Sq´+. n<˚ $<Ûä+>± n~ H˚\ô|’
n+‘·]ø£å+˝À ñ+&˚ n+‘·sê®rj·T n+‘·]ø£å ñqï|ü⁄Œ&ÉT <ëì dæú‹X¯øÏÔ $\Te ≈£L&Ü X¯Sq´y˚T.
πø+Á<ëìøÏ >∑Ts¡T‘·« dæú‹X¯øÏÔ
º
ø

á


¾ Ï  
¸

¼ #
¹

n+fÒ H˚\ô|’ ìX¯Ã\ dæú‹˝À ñqï $e÷q+ jÓTTø£ÿ

ñ+≥T+<ë ? j·÷+Á‹ø£X¯øÏÔ X¯Sq´+. n<˚ $e÷q+ ø=+‘· m‘·TÔ˝À
ñ<ëVü≤s¡D 7 m>∑Ts¡T‘·Tqï|ü⁄Œ&ÉT <ëìøÏ >∑‹X¯øÏÔ eT]j·TT dæú‹X¯øÏÔ
2 øÏ.Á>±. Á<äe´sê• >∑\ ~yÓTà uÛÑ÷$T qT+&ç 2 ¬s+&É÷ ñ+{≤sTT. á ¬s+&ç+{Ï yÓTT‘·Ô+ Ä $e÷q+
MT. m‘·TÔ es¡≈£î m‘·Ôã&ç+~. Ä m‘·TÔ e<ä› ~yÓTà jÓTTø£ÿ j·÷+Á‹ø£X¯øÏÔ ne⁄‘·T+~.
jÓTTø£ÿ dæú‹X¯øÏÔì ˝…øÏÿ+#·+&ç. X¯øÏÔ ì‘·´‘·«+ ² ' ´ Æ ý Å µ ( Ê Ç Ä ´ Æ ´ È Å Æ Å µ Ë þ ·

(>∑Ts¡T‘·« ‘·«s¡D+ g = 9.8 MT/ôd2) Á|üø£è‹˝À nH˚ø£ $wüj·÷\˝À X¯øÏÔ ˇø£ s¡÷|ü+
kÕ<Ûäq qT+&ç eTs√ s¡÷|ü+˝ÀøÏ e÷s¡&É+ ø£qã&ÉT‘·T+~.
~yÓTà jÓTTø£ÿ Á<äe´sê• (m) R 2 øÏ.Á>±. Á|üø£è‹˝À dü÷s¡T´&ÉT ˇø£ ô|<ä› X¯øÏÔ »qø£+. dü÷s¡T´ì
~yÓTà #˚s¡T≈£îqï m‘·TÔ (h) R 2 MT. qT+&ç e#˚à kÂs¡X¯øÏÔ, ñwüíX¯øÏÔ eT]j·TT ø±+‹ X¯øÏÔ
>∑Ts¡T‘·«‘·«s¡D+ (g) R 9.8 MT/ôd2 e+{Ï s¡÷bÕ\˝ÀøÏ e÷s¡T‘·T+~.
~yÓTà jÓTTø£ÿ d曋 X¯øÏÔ Çy˚ø±ø£ eTq ì‘·´ J$‘·+˝À, ÇÁd”Ô ô|f…º˝À
$<äT´‘Y X¯øÏÔ ñwüíX¯øÏÔ>± e÷s¡&É+, {≤sYÃ˝…’{Ÿ˝À
s¡kÕj·Tq X¯øÏÔ ø±+‹X¯øÏÔ>± e÷s¡&É+ e+{Ï$
CÖfi¯ófl >∑eTì+#·e#·TÃ.
ñ<ëVü≤s¡D 8 ø£è‘·´+ - 8
1 øÏ.Á>±. Á<äe´sê• >∑\ |ü⁄düøÔ +£ uÛ÷Ñ $T qT+&ç »

m‘·T˝Ô À ñ+~, Ä |ü⁄düøÔ +£ dæ‹∆ X¯øÔÏ 49 CÖfi¯ófl, nsTTq Á|üøè£ ‹˝À düV≤ü »yÓTqÆ X¯øÔÏ e÷s¡TŒ\T ì‘·´ J$‘·
n~ m+‘· m‘·T≈Ô î£ m‘·ãÔ &ç+<√ ø£qTø√ÿ+&ç. ø±s¡´ø£˝≤bÕ\˝À X¯øÔÏ e÷s¡TŒ\ C≤_‘ê ‘·j÷· s¡T
kÕ<Ûäq #˚<ë›+
|ü⁄düÔø£+ jÓTTø£ÿ dæú‹X¯øÏÔ MT ùdïVæ≤‘·T\‘√ #·]Ã+∫ Á|üø£è‹˝À düVü≤»+>±
CÖfi¯ófl X¯øÏÔ ˇø£ s¡÷|ü+ qT+&ç eTs=ø£ s¡÷|ü+˝ÀøÏ e÷πs
CÖfi¯ófl dü+<äsꓤ\qT n˝≤π> MT ì‘·´J$‘· ø±s¡´ø£˝≤bÕ\˝À
|ü⁄düÔø£+ m‘·Ôã&çq m‘·TÔ X¯øÏÔ ˇø£ s¡÷|ü+ qT+&ç eTs=ø£ s¡÷|ü+˝ÀøÏ e÷πs
MT. dü+<äsꓤ\qT >∑T]Ô+∫ ¬s+&ÉT y˚πs«s¡T C≤_‘ê\T>±
|ü{Ϻø£`2, |ü{Ϻø£ `3˝À qyÓ÷<äT #˚j·T+&ç.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 |ü{Ϻø£ 2 Á|üø£è‹˝À düVü≤»yÓTÆq X¯øÏÔ s¡÷bÕ+‘·sê\T
Áø£.dü+K´ Á|üø£è‹˝À düVü≤»+>± X¯øÏÔ s¡÷bÕ+‘·s¡+ #Ó+<˚ dü+<äsꓤ\T
1 #Ó≥T¢ ÄVü‰s¡+ ‘·j·÷s¡T #˚düT≈£îH˚ dü+<äs¡“¤+˝À kÂs¡X¯øÏÔ s¡kÕj·Tq X¯øÏÔ>± e÷s¡T≥

|ü{Ϻø£ 3 : ì‘·´ J$‘· ø±s¡´ø£˝≤bÕ\˝À X¯øÏÔ s¡÷bÕ+‘·sê\T

Áø£. dü+K´ X¯øÏÔ s¡÷bÕ+‘·s¡+ »]π> dü+<äsꓤ\T X¯øÔÏ s¡÷bÕ+‘·sêìøÏ ø±s¡DyÓTqÆ |ü]ø£sê\T
$<äT´#·Ã¤øÏÔ j·÷+Á‹ø£ X¯øÏÔ>± e÷s¡T≥ bòÕ´Hé

MT ùdïVæ≤‘·T\‘√ øÏ+~ Á|üXï¯ \ô|’ #·]Ã+#·+&ç.
Ä≈£î|ü#÷ ì yÓTTø£ÿ\T ÄVü‰sêìï m˝≤ ‘·j÷· s¡T
#˚düT≈£î+{≤sTT?
u§>∑TZ, ô|Á{À*j·T+ e+{Ï Ç+<ÛäHê\T m˝≤
@s¡Œ&ܶsTT?
Á|üø£è‹˝À »\#·Áø£+ @s¡Œ&É&ÜìøÏ @@ X¯øÏÔ
s¡÷bÕ+‘·sê\T <√Vü≤<ä|&ü ‘É êsTT?
Á|üø£è‹˝À $$<Ûä s¡ø±\ X¯øÏÔ s¡÷bÕ+‘·sê\qT
#·÷düT+Ô {≤+. ñ<ëVü≤s¡D≈£î |üs«¡ ‘ê\ô|’ ñqï eT+#·T
ø£]– ˙s¡T>± e÷] q<äT\T>± Á|üeVæ≤düTÔ+~. á
Áø£eT+˝À <ëì dæú‹X¯øÏÔ >∑‹X¯øÏÔ>± e÷s¡T‘·T+~. »\
$<äT´‘Y πø+Á<ë\˝À ˙{Ï >∑‹X¯øÏÔì $<äT´#·Ã¤øÏÔ>±
e÷s¡TkÕÔ+.
uÛÑ÷ n+‘·sꓤ>∑+˝ÀøÏ #˚]q eèø£å ø£fi‚ãsê\T
ø=ìï y˚\ dü+e‘·‡sê\ ‘·sê«‘· s¡kÕj·Tq X¯øÏÔ
s¡÷bÕ˝…’q u§>∑TZ, ô|Á{À*j·T+ e+{Ï Ç+<ÛäHê\T>±
e÷s¡T‘êsTT.
yÓTTø£ÿ\ qT+&ç, yÓTTø£ÿ\qT ‹H˚ »+‘·Te⁄\ qT+&ç
eTq≈£î ÄVü‰s¡+ \_ÛdüTÔ+~. X¯Øs¡+˝Àì $$<Ûä
s¡kÕj·Tq #·s¡´\ e\¢ ÄVü‰s¡+˝À s¡kÕj·Tq X¯øÏÔ
s¡÷|ü+˝À ñqï X¯øÏÔ X¯ØsêìøÏ nedüs¡yÓTÆq $$<Ûä
s¡ø±\ X¯øÏÔ s¡÷bÕ\˝ÀøÏ e÷s¡T‘·T+~. ñ<ëVü≤s¡D≈£î
ÄVü‰s¡+ <ë«sê eTq≈£î \_Û+∫q X¯øÏÔ q&Ée&É+,
|üs¡T¬>‘·Ô&É+, yê´j·÷eT+ #˚j·T&É+ e+{Ï |üqT\˝À
$ìjÓ÷–+#·ã&ÉT‘·T+~. Bì e\q eTq≈£î X¯øÏÔ
düèwæº+|üã&É<äT, HêX¯q+ #Ó+<ä<äì, n~ ˇø£ s¡÷|ü+
qT+&ç eTs=ø£ s¡÷|ü+˝ÀøÏ e÷s¡Ãã&ÉT‘·T+<äì
‘Ó\TdüTÔ+~. BìH˚ X¯øÏÔ ì‘·´‘·« ìj·TeT+ n+{≤+.
|üì eT]j·TT X¯øÏÔ
 ø£è‘·´+ - 9
j·÷+Á‹ø£ X¯øÏÔ ì‘·´‘·« ìj·TeT+
50`60 ôd+.MT. bı&Ée⁄>∑\ düqïì <ësêìï
rdüTø√+&ç.<ëì ˇø£ ∫es¡ ∫qï ˝ÀVü≤|ü⁄ >√fi≤ìï
ø£≥º+&ç. <ës¡+ ¬s+&√e ∫es¡qT |ü≥+ 15˝À
#·÷|æq≥T¢ >√&É≈£î ø=≥ºã&çq y˚T≈£î≈£î ø£{Ϻ ˝À\ø£+
e˝… y˚˝≤&ÉBj·T+&ç. Ç|ü⁄Œ&ÉT ˝À\ø±ìøÏ>\∑ ˝ÀVü≤|ü⁄
>√fi≤ìï ø=+#Ó+ (A1 kÕúq+ es¡≈î£ ) ˝≤– e<ä\+&ç.
|ü≥+ ` 15
@+ >∑eTì+#ês¡T?
Ä >√fi¯+ ø£+|ædü÷Ô e´‹πsø£ ~X¯≈£î nq>±
kÕúHêìøÏ #˚s¡T‘·T+~. Ç˝≤ Ä >√fi¯+ , ) ,
kÕúq+\ eT<Ûä´ ø=+‘· ùd|ü⁄ &√\q+ #˚dü÷Ô
ñ+≥T+~.
>√fi¯+ jÓTTø£ÿ dæú‹X¯øÏÔ kÕúq+ e<ä› n‘·´\Œ+
)
>±q÷, kÕúq+ e<ä› n‘·´~Ûø£+>± ñ+≥T+~.
) ,
ø±s¡D+ kÕúq+ e<ä› >√fi¯+ n~Ûø£ m‘·TÔ˝À
) ,
ñ+≥T+~.
) kÕúq+ qT+&ç ãj·T\T<˚]q >√fi≤ìøÏ dæ‹ú X¯øÔÏ
,
‘·>∑TZ‘·÷ >∑‹X¯øÏÔ ô|s¡T>∑T‘·T+~.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
>√fi¯+ kÕúHêìøÏ #˚]q|ü⁄&ÉT <ëì >∑‹X¯øÏÔ
)
>∑]cÕºìøÏ, dæú‹X¯øÏÔ ø£ìcÕºìøÏ #˚s¡T≈£î+≥T+~.
>√fi¯+ qT+&ç ≈£î ø£<äT\T‘·Tqï|ü⁄Œ&ÉT <ëì
) ) *
dæ ú ‹ X¯ ø Ï Ô ô|s¡ T >∑ T ‘· ÷
) *e<ä › >∑ ] cÕ˜ ì øÏ
#˚s¡T≈£î+≥T+~.
>±* ìs√<Û ä + e\¢ ø£ * π > X¯ ø Ï Ô qcÕº ì ï
|ü ] >∑ D q˝ÀøÏ rdü T ø√ø£ b ˛‘˚ , ˝À\ø£ + ø£ ~ ˝Ò
e÷s¡+Z ˝Àì Á|ür _+<äTe⁄ e<ä› <ëì dæ‹ú X¯ø,ÔÏ >∑‹X¯≈î£ \Ô
yÓTT‘·Ô+ dæús¡+>± ñ+≥T+~.
Bìì ã{Ϻ X¯øÏÔ düèwæº+|üã&É<äT, HêX¯q+ ø±<äT
nì n~ ˇø£ s¡÷|ü+ qT+&ç eTs=ø£ s¡÷|ü+˝ÀøÏ
e÷s¡T‘·T+~. BìH˚ ªX¯øÏÔì‘·´‘·« ìj·TeT+µ n+{≤+.
ˇø£ ã+‹ì ø=+‘· m‘·TÔ qT+&ç e~*q|ü⁄&ÉT
<ëì dæ‹ú X¯øÔÏ ‘·>T∑ ‘Z T· +~. ã+‹ ø£<\ä &É+ yÓTT<ä\e>±H˚
<ëì >∑‹X¯øÏÔ ô|s¡T>∑T‘·T+~. nq>± ùd«#êä |ü‘·q
edüTÔe⁄ uÛÑ÷$Tì #˚s¡T‘·Tqï e÷s¡Z+˝À dæú‹X¯øÏÔì
eT]j·TT >∑‹X¯øÏÔì ø£*– ñ+≥T+~.
) *
ùd«#êä |ü‘·q edüTÔe⁄ $wüj·T+˝À ≈£L&Ü X¯øÏÔ
) *
ì‘·´‘·« ìj·TeT+ e]ÔdüTÔ+<ë? m˝≤?
ø£è‘·´+ ` 10
$$<Ûä m‘·TÔ\ e<ä› ùd«#êà |ü‘·qedüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ
yÓTT‘·Ô+ X¯øÏÔì ˝…øÏÿ+#·T≥
20 øÏ.Á>±. Á<äe´sê• >∑\ ˇø£ edüTÔe⁄ 4 MT.
m‘·TÔ qT+&ç ùd«#·Ã>¤ ± e~* y˚jT· ã&ç+~. |ü{øºÏ `£ 4˝À
Çe«ã&çq $$<Ûä dü+<äsꓤ\˝À <ëì dæ‹ú X¯ø,ÔÏ >∑‹X¯øÔÏ
eT]j·TT Ä ¬s+&ÉT X¯≈£îÔ\ yÓTT‘·Ô+ ø£qT>=ì |ü{Ϻø£˝À
sêj·T+&ç. ( $\Te 10 MT/ôd2 >± rdüTø√+&ç)
+
|ü{Ϻø£ ` 4

edüTÔe⁄ ñqï Ä m‘·TÔ˝À dæú‹X¯øÏÔ >∑‹X¯øÏÔ

4
yÓTT‘·Ô+ X¯øÏÔ
m‘·TÔ edüTÔe⁄ y˚>∑+ - . / É Ë Ì - 0 /
5

É ( 1 ² - 2 3 - 0 ·

(MT≥s¡¢˝À) (MT/ôd \˝À) (CÖfi¯fl˝À) (CÖfi¯fl˝À) (CÖfi¯fl˝À)

4.00 0
3.55 3
3.00 —20
2.35 —33
0.80 8
ùd«#·Ã>¤ ± |ü‘q· eTj˚T´ edüTeÔ ⁄ jÓTTø£ÿ yÓTT‘·+Ô ñ<ëVü≤s¡D≈£î ˇø£ ]øå± ≈£L* ìØí‘· <ä÷sêìï ‘√{Ï
X¯øÔÏ $$<Ûä dü+<äsꓤ\˝À m˝≤ ñ+~? ]øå± ≈£L© ø£+fÒ ‘·«s¡>± #˚s¡Tø√e#·TÃ. n<˚$<Ûä+>±
1 øÏ.Á>±. |æ+&ç s¡Tã“&ÜìøÏ eTq Ç+{À¢ì Á¬>’+&ÉsY
yÓTT‘·+Ô e´edü˝ú À X¯øÔÏ ì‘·´‘·«+ bÕ{Ï+#·ã&ç+<ë? |üøÏÿ+{Ï yê] Á¬>’+&ÉsY ø£+fÒ m≈£îÿe düeTj·T+
rdüTø√e#·TÃ.
Ä˝À∫+#·+&ç`#·]Ã+#·+&ç ˇø£ |üìì Á|ü‹yês¡T ˇπø ø±\ e´e~Û˝À
ã+‘·T\qT neTTàø=H˚ ˇø£e´øÏÔ ‘·q e<ä› ˇø£ #˚jT· >∑\sê?
n<äT“¤‘· ã+‹ ñ+<äì, <ëìì ˇø£ m‘·TÔ qT+&ç ˇø£ |üìì #˚ùd Á|ürkÕ] Ä |üìì #˚ùd ã\+#˚‘·
øÏ+~øÏ C≤s¡$&çùd,Ô eTq+ C≤s¡$&ç∫q m‘·TøÔ +£ f… düe÷q X¯øÔÏ $ìjÓ÷–+#·ã&ÉT‘·T+<ë?
m≈£îÿe m‘·T≈Ô î£ m>∑Ts¡T‘·T+<äì#ÓbÕŒ&ÉT.MTs¡T ˇø£ ìØí‘· |üìì #˚ùd Á|ü‹kÕ] $$<Ûä j·T+Á‘ê\T
Ä ã+‹ n<äT“¤‘y· TÓ qÆ <äì qeTTà‘êsê? m+<äT≈£î? düe÷qyÓTqÆ X¯øìÔÏ Ks¡Tà #˚kÕÔj÷· ?
$e]+#·+&ç. øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡DqT |ü]o*+#·+&ç
@{yê\T>± ñ+&˚ ˇø£ m‘Óq’ Á|ü<X˚ +¯ e<ä› ìX¯Ã\ s¡V≤” yéT ‘·q Ç+{Ï˝Àì ˇø£{À n+‘·dTü ˝Ô À ø=ìï
dæú‹qT+&ç e~*q ã+‹ øÏ+<ä <=s¡T¢‘·÷ ]ù|s¡T¢ #˚sTT+#ê\qT≈£îHêï&ÉT. düT‘ê] y˚TÁdæÔ
uÛ÷Ñ $Tô|ø’ Ï #˚sπ ≥|üŒ{ÏøÏ 4 MT/ôd e&çì ø£*Z dü\Vü‰ y˚Ts¡≈î£ n‘·qT 100 Ç≥Tø£\T ‘Ó|Œæ +∫
ñ+~. Ç<˚ ã+‹ ‹]– n<˚ m‘·TÔ qT+&ç 3 MT/ ˇø£ ≈£L*‘√ yÓTT<ä{Ï n+‘·dTü ≈Ô î£ yÓ÷sTT+#ê&ÉT.
ôd e&ç‘√ e~*‘˚ uÛ÷Ñ $TøÏ #˚sπ ≥|üŒ{ÏøÏ <ëì ≈£L© ˇø£ >∑+≥˝À 100 Ç≥Tø£\qT yÓTT<ä{Ï
y˚>+∑ m+‘·? n+‘·dTü ≈ú î£ yÓ÷dæq+<äT≈£î>±qT s¡÷.150/` \qT
≈£L©>± rdüT≈£îHêï&ÉT. düT‘ê] y˚TÁdæÔ dü÷#·q
kÕeTs¡ú´+ y˚Ts¡≈î£ s¡V≤” yéT s¬ +&Ée s√E ≈£L&Ü eT∞fl 100
Ç≥Tø£\T ‘Ó|æŒ+∫ eTs=ø£ ≈£L©‘√ yÓTT<ä{Ï
²  ´ Í Å µ ·

ì‘·´ J$‘·+˝À ˇπø s¡ø£yÓTÆq |üìì $$<Ûä ø±\ n+‘·dTü ≈Ô î£ yÓ÷sTT+#ê&ÉT. n‘·qT s¬ +&ÉT >∑+≥˝À¢
e´e<ÛäT\˝À #˚düTÔ+&É&É+ eTq+ #·÷dæ ñ+{≤+. Ç≥Tø£\˙ï ô|’øÏ yÓ÷dæ s¡÷.300/` ≈£L*
|üì eT]j·TT X¯øÏÔ
 n&ç>±&ÉT. ìqï{Ï ≈£L©øÏ s¡÷.150/` e÷Á‘·yT˚
Ç#êÃqì s¡V≤” yéT nHêï&ÉT. H˚qT m≈£îÿe >∑+≥\T
Ä˝À∫+#·+&ç`#·]Ã+#·+&ç
|üì #˚XÊqT. ø±ã{Ϻ Hê≈£î m≈£îÿe ≈£L© Çyê«\ì F1 ã\+ #˚dæq |üì F2 ã\+ #˚dæq |üì
yê~+#ê&ÉT. ø£Hêï m≈£îÿe. nsTT‘˚ F1 jÓTTø£ÿ kÕeTs¡ú´+
me] yê<äq dü]jÓTÆ q~? F 2 jÓ T Tø£ ÿ kÕeTs¡ ú ´ + ø£ H êï m≈£ î ÿeì

Ç<äs› T¡ ≈£L©\T #˚dqæ |üì düe÷qy˚THê? K∫Ñ·+>± #Ó|üŒ>∑\e÷? ø±s¡D+ ‘Ó\|ü+&ç.

|üì »]–q sπ ≥T˝À ‘˚&Ü≈£î ø±s¡Dy˚T$T{Ï? ñ<ëVü≤s¡D 9

Ç<ä›s¡T ≈£L©\T #˚dæq |üì ˇø£fÒ. ø±˙ |üì ˇø£ e´øÏÔ 5 ì$TcÕ\˝À 420 CÖfi¯¢ |üì
#˚j·T&ÜìøÏ |ü{Ϻq ø±\ e´e~Û e÷Á‘·+ düe÷q+ #˚j·T>∑*–‘˚ n‘·ì kÕeTs¡ú´+ m+‘·?
ø±<äT n+fÒ |üì #˚ùd πs≥T düe÷q+>± ˝Ò<äT.
kÕ<Ûäq
ô|’ ñ<ëVü≤s¡D˝À #Ó|æŒq≥T¢ ã\yÓTÆq e´øÏÔ
‘√{Ïyê] ø£Hêï ˇø£ |üìì ‘·≈£îÿe ø±\ e´e~Û˝À »]–q |üì, ¿
Ñ

Ö ù
Ú

CÖfi¯ó¢
#˚jT· e#·TÃ. n˝≤π> ˇø£ ã\yÓTqÆ j·T+Á‘·+ kÕ<Ûës¡D |üì #˚j·T&ÜìøÏ rdüT≈£îqï ø±\+, 
Ñ

5 ì$TcÕ\T
j·T+Á‘ê\ ø£+fÒ ‘·≈£îÿe düeTj·T+˝À |üì |üP]Ô
#˚j·T>∑\<äT. yêVü≤Hê\T, ˙{Ï|ü+|ü⁄\T e+{Ï $$<Ûä R 5 I 60 ôdø£qT¢ R 300 ôdø£qT¢
s¡ø±\ j·T+Á‘ê\qT n$ |üìì m+‘· ‘·«s¡>± kÕeTs¡ú´+, 

#˚ j · T >∑ \ eqï <ëìô|’ n+fÒ yê{Ï kÕeTs¡ ú ´ +

Ä<Ûës¡+>± eØZø£]kÕÔ+. kÕeTs¡ú´eTH˚~ |üì #˚ùd yê≥T¢
y˚>±ìøÏ ø=\ã<ä›. |üì »]π> πs≥T ˝Ò<ë X¯øÏÔ ã~© ñ<ëVü≤s¡D 10
πs≥TH˚ ªkÕeTs¡ú´+µ n+{≤+.  ¿
¹

ˇø£ Ád”Ô 10 ôdø£q˝¢ À 250 CÖfi¯¢ |üì #˚jT· >∑\<äT.

º ¼ ¾ À

ˇø£ j·T+Á‘·+ ø±\+˝À |üì #˚ùdÔ, <ëì 

¿

ˇø£ u≤\T&ÉT 4 ôdø£q˝¢ À 100 CÖfi¯¢ |üì #˚jT· >∑\&ÉT.

kÕeTsêú´ìï á $<Ûä+>± dü÷∫kÕÔ+. yê]˝À me] kÕeTs¡ú´+ m≈£îÿe?
kÕeTs¡ú´+ = |üì / ø±\+ kÕ<Ûäq
Ñ Ð 6

kÕeTs¡ú´+


kÕeTsêú´ìøÏ Á|üe÷D+ ªyê{Ÿµ yê{ŸqT º

¿

 
¹

Ád”Ô kÕeTs¡ú´+ yê≥T¢

Ý
Ð

Ý‘√ dü÷∫kÕÔ+. ˇø£ ôdø£qT˝À ˇø£ CÖ˝Ÿ |üì

#˚j·T>∑\ j·T+Á‘·+ kÕeTs¡ú´+ ˇø£ yê{Ÿ ne⁄‘·T+~. u≤\Tì kÕeTs¡ú´+ yê≥T¢
kÕeTs¡ú´+ jÓTTø£ÿ $\TeqT øÏ˝À yê≥¢˝À º Á
¸

Ç<ä›] kÕeTs¡ú´+ düe÷qy˚T.

¿

ø=\TkÕÔ+.
  Ï
¹

1 øÏ˝À yê{Ÿ º Á
Ð
¹

Ü
Ú Ú Ú

yê≥T¢ º
Ð
¹

Ü Á
Ð

Ü
Ú Ú Ú

CÖfi¯ó¢ ôd7

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

 ø°\ø£ |ü<ë\T
|üì, X¯ø,ÔÏ X¯øÔÏ ã~©, X¯øÔÏ eqs¡T\T, X¯øÔÏ ì‘·´‘·«+, >∑‹X¯ø,ÔÏ dæ‹ú X¯ø,ÔÏ j·÷+Á‹ø£ X¯ø,ÔÏ kÕeTs¡´ú +, >∑Ts¡T‘·«dæ‹ú X¯ø.ÔÏ

eTq+ @+ H˚s¡TÃ≈£îHêï+
ˇø£ edüTÔe⁄ô|’ |üì »]–+~ nì #ÓbÕŒ\+fÒ ¬s+&ÉT ìã+<Ûäq\T bÕ{Ï+#ê*. n$
m) edüTÔe⁄ô|’ ã\+ Á|üjÓ÷–+|üã&Ü*
_) edüTÔe⁄ kÕúqÁuÛÑ+X¯+ #Ó+<ë*.
ˇø£ ã\+ e\q edüTÔe⁄ô|’ »]–q |üì Ä ã\ |ü]e÷D+ (F), edüTÔe⁄ kÕúqÁuÛÑ+X¯+ º Ï
¹

\ \u≤›ìøÏ
düe÷q+. á dü÷Á‘·+ kÕúHê+‘·s¡ #·\q+˝À ñqï edüTÔe⁄\≈£î e÷Á‘·y˚T dü]b˛‘·T+~.
ª|üìµøÏ |ü]e÷D+ e÷Á‘·y˚T ñ+~. ø±˙ ~X¯ ˝Ò<äT. ø±ã{Ϻ |üì ˇø£ n~X¯sê•.
ˇø£ edüTÔe⁄ô|’ Á|üjÓ÷–+|üã&çq ã\+, edüTÔe⁄ kÕúqÁuÛÑ+X¯+ ˇø£<ëìø=ø£{Ï e´‹πsø£ ~X¯˝À ñ+fÒ »]–q
|üìì ãTTD≤‘·àø£+>± |ü]>∑DÏkÕÔ+.
|üì <ÛäHê‘·àø£+>± ñ+fÒ, @ edüTÔe⁄ô|’HÓ’‘˚ |üì »]–+<√ Ä edüTÔe⁄ X¯øÏÔì Á>∑Væ≤düTÔ+~. |üì ãTTD≤‘·àø£+>±
ñ+fÒ, @ edüTÔe⁄ô|’HÓ’‘˚ |üì »]–+<√ Ä edüTÔe⁄ X¯øÏÔì ø√˝ÀŒ‘·T+~.
ˇø£ edüTÔe⁄ |üì #˚j·T>∑*π> |ü{ÏeT ˝Ò<ë Ä edüTÔe⁄˝Àì X¯øÏÔ <ëì kÕúq+, dæú‹ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+≥T+~.
ˇø£ edüTÔe⁄ô|’ |üì »]–q|ü⁄&ÉT Ä edüTÔe⁄ X¯øÏÔ ô|s¡>∑e#·TÃ ˝Ò<ë ‘·>∑Ze#·TÃ.
dü÷s¡T´&ÉT ˇø£ ô|<ä› düVü≤» X¯øÏÔ »qø£+. nH˚ø£ Ç‘·s¡ X¯øÏÔ »qø±\T Bìô|’ Ä<Ûës¡ã&É‘êsTT.
ˇø£ edüTÔe⁄ <ëì #·\q+ e\q bı+<˚ X¯øÏÔì >∑‹X¯øÏÔ n+{≤+.
ˇø£ edüTÔe⁄ <ëì kÕúq+, Äø±s¡+ e\q bı+<˚ X¯øÏÔì dæú‹X¯øÏÔ n+{≤+.
ˇø£ edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ dæú‹X¯øÏÔ, >∑‹X¯≈£îÔ\ yÓTT‘êÔìï j·÷+Á‹ø£X¯øÏÔ n+{≤+.
X¯øÏÔ düèwæº+|üã&É<äT, HêX¯q+ #Ó+<ä<äT. X¯øÏÔ ˇø£ s¡÷|ü+ qT+&ç eTs=ø£ s¡÷|ü+˝ÀøÏ e÷s¡Ãã&ÉT‘·T+~.
BìH˚ X¯øÏÔ ì‘·´‘·« ìj·TeT+ n+{≤+.
|üì »]π> πs≥TqT ˝Ò<ë X¯øÏÔ ã~© πs≥TqT kÕeTs¡ú´+ n+{≤+.

|üì eT]j·TT X¯øÏÔ

 nuÛÑ´düHêìï yÓTs¡T>∑T|üs¡T#·Tø√+&ç

1. |üìì ìs¡«∫+∫ Á|üe÷D≤\T ‘Ó\|ü+&ç. 8

2. edüTÔe⁄ kÕúqÁuÛÑ+X¯+ <ëìô|’ Á|üjÓ÷–+|üã&çq ã˝≤ìøÏ e´‹πsø£ ~X¯˝À ñ+&˚ dü+<äsꓤ\≈£î ø=ìï
ñ<ëVü≤s¡D*e«+&ç. 8

3. ÁøÏ+~ yêø±´\˝À ‘·|ü⁄Œ yêø±´\qT >∑T]Ô+∫ dü]#˚dæ sêj·T+&ç. 8

m. |üìøÏ, X¯øÏÔøÏ Á|üe÷D≤\T y˚πs«s¡T>± ñ+{≤sTT.

_. $e÷q+ ô|’¬ø–]q|ü⁄&ÉT <ëì ªuÛ≤s¡+µ #˚dæq |üì <ÛäHê‘·àø£+.
dæ. ÁdæŒ+>¥qT kÕ>∑Bdæq|ü⁄&ÉT <ëì dæú‹X¯øÏÔ ô|s¡T>∑T‘·T+~. eT]j·TT ÁdæŒ+>¥qT <ä>∑Zs¡>± n~$Tq|ü⁄&ÉT <ëì
dæú‹X¯øÏÔ ‘·>∑TZ‘·T+~.
&ç. ˇø£ e´edüúô|’ u≤Vü≤´ã\+ e\q »]–q |üì s¡TD≤‘·àø£yÓTÆ‘˚ Ä e´edüú jÓTTø£ÿ X¯øÏÔ ‘·>∑TZ‘·T+~.
Ç. ø=+‘· m‘·TÔ qT+&ç ùd«#·Ã¤>± øÏ+<ä|ü&˚ edüTÔe⁄≈£î >∑‹X¯øÏÔ dæús¡+>± ñ+≥T+~.
m|òt. kÕeTsêú´ìøÏ Á|üe÷D+ yê{Ÿ.
4. j·÷+Á‹ø£ X¯øÏÔ n+fÒ @$T{Ï? 8

5. X¯øÏÔ ì‘·´‘·« dü÷Á‘êìï ‘Ó\|ü+&ç. 8

6. n\eTsêô|’ ñ+#·ã&çq ˇø£ |ü⁄düÔø£+ jÓTTø£ÿ dæú‹X¯øÏÔ 20 CÖfi¯¢ì ˇø£ e´øÏÔ, 30 CÖfi¯¢ì eTs=ø£ e´øÏÔ
nHêïs¡T. yê]<ä›]˝À mes√ ˇø£s¡T ‘·|ü⁄Œ #˚dæqfÒ¢Hê? ø±s¡D≤\T ‘Ó\|ü+&ç.

7. øÏ+<ä ‘Ó\T|üã&çq dü+<äsꓤ\˝À |üì <ÛäHê‘·àø£e÷? ãTTD≤‘·àø£e÷? X¯Sq´e÷? ‘Ó\Œ+&ç. 8

m. ˇø£ dü÷{ŸπødüTqT H˚\ô|’ qT+&ç m‹Ô ‘·q ‘·\ô|’ ô|≥Tºø√e&ÜìøÏ ª≈£L©µ Á|üjÓ÷–+∫q ã\+ #˚dæq|üì.
_. ≈£L© ‘·\ô|’ qT+&ç dü÷{Ÿπødt |ü&çb˛e&ÜìøÏ >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D ã\+ e\¢ dü÷{Ÿπødtô|’ »]–q |üì
dæ. dü÷{ŸπødtqT ‘·\ô|’ ô|≥Tº≈£îì ì\T#·Tqï ≈£L©#˚ùd |üì
&ç. ì≥ºì\Te⁄>± ô|’øÏ $düs¡ã&çq ã+‹ô|’ >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D ã\+ #˚ùd |üì.
Ç. á‘· ø=fÒº e´øÏÔ #˚‘·T\‘√ Á|üjÓ÷–+|üã&çq ã\+ #˚ùd |üì
8. dæ‹ú X¯øÔÏ n+fÒ @$T{Ï? 'h' m‘·T˝Ô À ñqï, 'm' Á<äe´sê• >∑\ edüTeÔ ⁄ jÓTTø£ÿ >∑Ts¡T‘ê«ø£s¸¡ D ªgµ nsTT‘˚
dæú‹X¯øÏÔøÏ dü÷Á‘êìï ñ‘êŒ~+#·+&ç. 8

9. >∑‹X¯øÏÔ n+fÒ @$T{Ï? y˚>∑+‘√ Á|üj·÷DÏdüTÔqï Á<äe´sê• >∑\ edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ >∑‹X¯øÏÔøÏ dü÷Á‘êìï
Ý 9 Ý Ý ½ Ý

ñ‘êŒ~+#·+&ç. 8

10. ùd«#êä |ü‘·q edüTÔe⁄ uÛÑ÷$Tì #˚] yÓ+≥H˚ Ä–‘˚ <ëì >∑‹X¯øÏÔ @eTe⁄‘·T+~? 8

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

11. 25 øÏ.Á>±. Á<äe´sê• >∑\ dü+∫ì yÓ÷dü÷Ô ˇø£ e´øÏÔ 50 ôd. ø±\+˝À 10 MT. m‘·TÔ≈£î #˚s¡T≈£îHêï&ÉT.
Ä e´øÏÔ Ä dü+∫ô|’ $ìjÓ÷–+∫q kÕeTs¡ú´+ m+‘·? : ; # Ï × Ö ß Õ
¹

12. 10øÏ.Á>±. Á<äe´sê• >∑\ ã+‹ 10 MT. m‘·TÔ qT+&ç e~* y˚j·Tã&ç+~. nsTTq 8

m. ã+‹ ‘=* dæú‹X¯øÏÔ m+‘·?

_. ã+‹ uÛÑ÷$Tì #˚πs düeTj·÷ìøÏ <ëì >∑‹X¯øÏÔ m+‘·?
dæ. ã+‹ uÛÑ÷$Tì #˚πs düeTj·÷ìøÏ <ëì y˚>∑yÓT+‘·?
13. 20 øÏ.Á>±.\ Á<äe´sê• >∑\ ˇø£ edüTÔe⁄qT 1 MT. m‘·TÔ˝À >∑\ ã\¢ô|’ ô|≥º&ÜìøÏ ˇø£ e´øÏÔ #˚j·Te\dæq
|üì m+‘·? 8

14. 2 MT/ôd y˚>∑+‘√ ø£<äT\T‘·Tqï edüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ >∑‹X¯øÏÔ 5 CÖfi¯ófl nsTTq <ëì Á<äe´sê• m+‘·? 8

15. ôd’øÏ˝Ÿ‘√ düVü‰ ôd’øÏ˝Ÿ ô|’qTqï e´øÏÔ Á<äe´sê• 100 øÏ.Á>±. nsTTq Ä ôd’øÏ˝Ÿ 3 MT/ôd. y˚>∑+‘√ ø£<ä˝≤\+fÒ
n‘·qT m+‘· |üì #˚j·÷*? 8

16. ã+‹ e&ç ¬s{Ϻ+ô|’q <ëì >∑‹X¯øÏÔ 8

m. e÷s¡<äT
_. ¬s{Ϻ+|ü>∑TqT
dæ. dü>∑eTe⁄‘·T+~
&ç. Hê\T>∑T¬s≥¢>∑TqT
17. ˇπø Á<äe´sê• >∑\ ¬s+&ÉT edüTÔe⁄\T ˇπø m‘·TÔ qT+&ç e~* y˚j·Tã&ܶsTT. øÏ+<ä ‘Ó*|æq yê{Ï˝À @~
¬s+&ÉT edüTÔe⁄\≈£L @ düeTj·T+˝ÀHÓ’Hê düe÷q+>± ñ+≥T+~? 8

m. e&ç _. >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D ã\+

dæ. dæú‹X¯øÏÔ &ç. >∑‹X¯øÏÔ
18. ˇø£ e´øÏÔ ‘·\ô|’ dü÷{Ÿπødt‘√ ì#ÓÃq m≈£îÿ‘·THêï&ÉT. Ä e´øÏÔ Ä ô|f…ºô|’ #˚dæq |üì 8

m. <ÛäHê‘·àø£+ _. ãTTD≤‘·àø£+
dæ. X¯Sq´+ &ç. ìs¡«∫+#·˝ÒeTT
19. ˇø£ e´øÏÔ ‘·\ô|’ dü÷{Ÿπødt ô|≥Tº≈£îì yÓTf…¢≈£îÿ‘·THêï&ÉT. Ä dü÷{Ÿπødtô|’ ªÄ dü÷{Ÿ πødt ãs¡Te⁄µ #˚ùd |üì
8

m. <ÛäHê‘·àø£+ _. s¡TD≤‘·àø£+
dæ. X¯Sq´+ &ç. ìs¡«∫+#·˝ÒeTT
20. MTs=ø£ dü÷{ŸπødtqT H˚\ô|’ qT+&ç m‹Ô ã\¢ô|’ ô|{≤ºs¡qT≈£î+<ë+. MTs¡T #˚dæq |üì øÏ+~ yê{Ï˝À y˚{Ïô|’
Ä<Ûës¡|ü&ÉT‘·T+~? y˚{Ïô|’ Ä<Ûës¡|ü&É<äT? m+<äT≈£î? 8

m. dü÷{Ÿπødt ø£~*q e÷s¡Z+

|üì eT]j·TT X¯øÏÔ
 _. |üì #˚j·T&ÜìøÏ MTs¡T rdüT≈£îqï düeTj·T+
dæ. dü÷{Ÿπødt jÓTTø£ÿ ãs¡Te⁄
&ç. MT ãs¡Te⁄
21.ˇø£ edüTeÔ ⁄ <ëì dæ‹ú e\q, kÕúq+ e\q bı+<˚ dæ‹ú X¯øÔÏ #·÷ù| dü+<äsꓤ\≈£î dü+ã+~Û+∫q ∫Á‘·|{ü ≤\qT
ùdø£]+∫ ÅkÕÿ|t ãTø˘ ‘·j·÷s¡T #˚j·T+&ç. <

22. ùd«#êä|ü‘·q· edüTÔe⁄\˝À j·÷+Á‹ø£ X¯øÏÔ ì‘·´‘·«+qT #·÷ù| |ü≥+ ^j·T+&ç. =

23. Á|üø£è‹ dæ<ä∆+>± »]π> $$<Ûä X¯øÏÔ s¡÷bÕ+‘·sê\T Á|üø£è‹ düeT‘·T\´‘·qT ø±bÕ&É&É+˝À ìs¡«Væ≤+#˚ bÕÁ‘·qT
˙yÓ˝≤ n_Ûq+~kÕÔe⁄? >

24. ˇø£ ô|f…ºqT H˚\ô|’ qT+&ç m‹Ô ˇø£ ;s¡Tyêô|’ ô|&ç‘˚ <ëì dæú‹X¯øÏÔ ô|s¡T>∑T‘·T+~. ø±˙ <ëì >∑‹X¯øÏÔ˝À
e÷s¡TŒsê<äT. eT] Ç~ X¯øÏÔ ì‘·´‘·« ìj·Te÷ìøÏ $s¡T<ä∆+ ø±<ë? $e]+#·+&ç. ?

25. #Ó≥Tº qT+&ç sê*q Ä|æ˝Ÿ|ü+&ÉT uÛÑ÷$TøÏ #˚s¡Te>± ñqï|ü&ÉT <ëì >∑Ts¡T‘·« dæú‹X¯øÏÔ @eTe⁄‘·T+~?
uÛÑ÷$TøÏ ‘·>∑\>±H˚ <ëì dæú‹X¯øÏÔ @eTe⁄‘·T+~? ?

26. ôd’øÏ˝ŸqT q&ÉT|ü⁄‘·Tqï|ü&ÉT ôd’øÏ˝ŸqT yê\T ‘·\+ ô|’øÏ HÓ&ÉT‘·÷ b˛‘˚ ôd’øÏ˝Ÿ eT]j·TT MT≈£î ñ+&˚ dæú‹X¯øÏÔ
ô|s¡T>∑T‘·T+~. á X¯øÏÔ mø£ÿ&ç qT+&ç e∫Ã+~? ?

27. ˇø£ e´øÏÔ @ |ü˙ #˚j·Tø£ m≈£îÿe ùd|ü⁄ ì\T#·THêï m+<äT≈£î n\dæb˛‘ê&ÉT? ?

28. n+‘·sê®rj·T XÊ+‹, düV≤ü ø±s¡+ eT]j·TT uÛÁÑ <ä‘\· ô|’ ô|s¡T>∑T‘·Tqï X¯øÔÏ nedüsê\T eT]j·TT X¯øÔÏ ì‘·´‘·«+ô|’
#·]Ã+#·+&ç. ?

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

 n<Ûë´j·T+
<Û«ä ì
10

ø£+|æ+#˚ edüTÔe⁄\T <Ûä«ìì ñ‘·Œ‹Ô #˚kÕÔj·Tì
MTs¡T 8e‘·s¡>∑‹˝À H˚s¡TÃ≈£îHêïs¡T.n˝≤π> ø£+|æ+#˚
edüTÔe⁄\ e\q @s¡Œ&çq <Ûä«ì j·÷qø£+ <ë«sê
Á|üdü]+∫ #Ó$ es¡≈£î m˝≤ #˚s¡T‘·T+<√ ≈£L&Ü
‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T.
Ç|ü⁄Œ&ÉT eTq+ á n<Ûë´j·T+˝À <Û«ä ì dü«uÛ≤e+,
ñ‘·Œ‹Ô, Á|ükÕs¡+ eT]j·TT \ø£åD≤\qT >∑T]+∫
$es¡+>± ‘Ó\TdüT≈£î+{≤+.
Á|ü ‹ s√p eTq+ |ü ≈ £ å î \T, j· T +Á‘ê\T,
yêVü≤Hê\T #˚ùd <Ûä«qT\qT {Ï.$., πs&çjÓ÷\ qT+&ç
e#˚Ã X¯u≤›\qT ˝Ò<ë <Ûä«qT\qT $+≥÷H˚ ñ+{≤+.
Ç≥Te+{Ï X¯u≤›\qT $q&ÜìøÏ eTq≈£î eTq #Óe⁄\T
düVü‰j·T|ü&É‘êsTT.
<Û«ä ì ñ‘·Œ‹Ô nsTTq #√≥T qT+&ç #Ó$ es¡≈î£
m˝≤ #˚sT¡ ‘·T+~ ?
X¯ã+› ‘·q+‘·≥ ‘êH˚ Á|üj÷· DÏdTü +Ô <ë? (˝Ò<ë)
@<ÓH’ ê ã\+ <ëìì eTq es¡≈L£ #˚sT¡ düT+Ô <ë?
<Û«ä ì n+fÒ @$T{Ï? Ç~ ã\e÷ ˝Òø£ X¯ø±Ô?
#Óe⁄\qT eT÷düT≈£î+fÒ X¯u≤›\qT m+<äT≈£î
$q˝Ò+?
ø£è‘·´+ - 1
<Ûä«ì ˇø£ X¯øÏÔ dü«s¡÷|ü+
ˇø£ dü÷úbÕø±s¡ &Éu≤“qT rdüTø=ì, Çs¡TyÓ’|ü⁄˝≤
>∑\ eT÷‘·\qT ‘=\–+#·+&ç. ˇø£ u…\÷HéqT
rdüTø=ì |ü≥+` 1˝À #·÷|æq≥T¢ &Éu≤“ ˇø£yÓ’|ü⁄
eT÷‘·≈£î ‘=&ç– n~ ø£<ä\≈£î+&Ü s¡ã“s¡T u≤´+&ÉT
y˚jT· +&ç. ∫qï düeT‘·\ <äsŒ¡ D≤ìï rdüTø=ì u…\÷qT
ô|’ uÛ≤>∑+˝À n‹øÏ+#·+&ç. |ü≥+˝À #·÷|æq $<Ûä+>±
&Éu≤“qT kÕº+&ÉT≈£î neTs¡Ã+&ç. ˝Òdsü ˝Y ≥’… TqT rdüTø=ì
<ëì ø±+‹ì <äs¡ŒD+ô|’ |ü&˚≥≥T¢ #˚j·T+&ç.
|üsêes¡qÔ + #Ó+~q ø±+‹ >√&Éô|’ |ü&TÉ ‘·T+~. Ç|ü&ÉT
&Éu≤“ ¬s+&Ée s¡+Á<Ûä+ <ë«sê _>∑Zs¡>± e÷{≤¢&É+&ç.
>√&Éô|’ ø±+‹˝À ø£<ä*ø£\T MTs¡T >∑eTì+#·e#·TÃ.
|ü≥+ ` 1
&Éu≤“˝À|ü\ X¯ã+› #˚dqæ |ü&ÉT >√&Éô|’ ø±+‹
m+<äT≈£î ø£<Tä \T‘·Tqï~?
á ø£è‘·´+ <ë«sê MTπs+ Á>∑V≤æ +#ês¡T?
Bì<ë«sê <Û«ä ì ˇø£ j·÷+Á‹ø£ X¯øÔÏ s¡÷|ü+ nì
#Ó|üŒe#êÃ?
ô|’ ø£è‘·´+˝À <Ûä«ì kÕ>∑Bdæq u…\÷Hé bıs¡qT
ø£~*+∫q≥T¢>±H˚ ˇø£ #√≥ ñ‘·Œ‹Ô nsTTq <Ûä«ì
<Ûä«ì
>±*˝À Á|üj·÷DÏ+∫ #Ó$ì #˚] #Ó$˝À ø£s¡íuÛÒ]ì
ø£~*+#·&É+ <ë«sê <Ûä«ì jÓTTø£ÿ nqTuÛÑ÷‹ì
ø£*ŒdüTÔ+~.
MT≈£î ‘Ó\TkÕ ?
<Û«ä ì`#·]Á‘·
|ü⁄sê‘·q ø±\+ qT+&ç ªª<Û«ä ì >±*˝À m˝≤
Á|üj÷· DÏdTü +Ô ~µµ nqï $wüjT· + ‘·‘«· y˚‘\Ô· <äèwæìº
Äø£]¸+∫+~. ô|<’ò ë∏ >∑sd¡ t (Áø°.|üP. 570) nH˚ Á^≈£î
‘·‘«· y˚‘Ô· <Û«ä ì >±*˝À nDTe⁄\T eTT+<äT≈£î, yÓqTø£≈î£
(@ A B C D A
) ø£<\ä &É+ <ë«sê Á|üj÷· DÏ+∫
E A @ F A G
#Ó$ì #˚] Á>∑Vü≤Ddü+y˚<äqqT ø£*–düTÔ+<äì
$e]+#ê&ÉT. >¬ ©*jÓ÷ (1564`1642) eT]j·TT
uÒø£Hé (1561`1625) e+{Ï XÊÁdüÔE„\T ô|’
$wüj·÷ìï n+^ø£]+#ês¡T. ‘·sê«‘· q÷´≥Hé
yÓTT≥ºyTÓ T<ä≥>± >±*˝À <Û«ä ì Á|ükÕsêìï |üP]Ô>±
$e]+#ê&ÉT.
<Ûä«ì ñ‘·Œ‹Ô
ø£è‘·´+- 2
X¯è‹<ä+&É+ ø£+|üHê\qT |ü]o*+#·&É+
ˇø£ X¯è‹<ä+&Üìï rdüTø=ì <ëì uÛTÑ C≤ìï s¡ã“s¡T
düT‹Ô‘√ ø={Ϻ MT #Ó$ <ä>∑Z]øÏ rdüT≈£îs¡+&ç.
MTs¡T @<ÓH’ ê X¯u≤›ìï $Hêïsê?
X¯è‹<ä+&É|ü⁄ uÛÑTC≤ìï ‘êø£+&ç. @+ nqTuÛÑ÷‹
#Ó + <ës¡ T ? MTs¡ T bı+~q nqTuÛ Ñ ÷ ‹ì MT
ùdïVæ≤‘·T\‘√#·]Ã+#·+&ç.
X¯è‹<ä+&É|⁄ü uÛTÑ C≤\T ø£+|æ+#·&+É >∑eTì+#êsê?
X¯è‹<ä+&É+˝À ø£+|üHê\T >∑eTì+#·T≥≈£î ÁøÏ+~
ø£è‘ê´ìï #˚j·T+&ç.
ˇø£ düqïì ÇqT|ü r>∑qT X¯è‹<ä+&É|ü⁄ ˇø£
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
uÛÑTC≤ìøÏ |ü≥+2˝À #·÷|æq $<Ûä+>± n‹øÏ+#·+&ç.
ˇø£ <äs¡ŒD≤ìøÏ eTdæ|üPdæ <ëìô|’ ø£+|ædüTÔqï
X¯è‹<ä+&ÜìøÏ n‹øÏ+∫q r>∑ <äs¡ŒD≤ìï ‘êπø
$<Û ä + >± e⁄+∫ |ü ≥ +`2˝À #· ÷ |æ q ≥T¢ ˇø£
düs¡fi¯πsKqT kÕ<Ûä´yÓTÆq+‘· y˚>∑+>± ^j·T+&ç. n~
<ä s ¡ Œ D+ô|’ ˇø£ ‘· s ¡ + >±ìï @s¡ Œ s¡ T dü T Ô + ~.
Ç<˚Á|üj÷Ó >±ìï X¯è‹ <ä+&É+ ø£+|üq dæ‹ú ˝À ˝Òq|ü⁄&ÉT
#˚jT· +&ç. á s¬ +&ÉT dü+<äsꓤ˝À¢ <äsŒ¡ D+ô|’ @s¡Œ]∫q
πsK\˝À ‘˚&ÜqT >∑eTì+#·+&ç.
|ü≥+ ` 2
ô|’ ø£è‘·´+ <ë«sê MTπs+ Á>∑V≤æ +#ês¡T?
edüTeÔ ⁄˝À ø£+|üHê\T ˝Ò≈î£ +&Ü <Û«ä ìì ñ‘·Œ‹Ô
#˚jT· >∑\e÷?
ô|’ ø£è‘·´+˝À X¯è‹<ä+&Üìï s¡ã“s¡TdüT‹Ô‘√
ø=≥º&+É <ë«sê eTq+ <Û«ä ìì ñ‘·Œ‹Ô #˚kÕ+. <Û«ä ìì
ñ‘·Œ‹Ô #˚dTü qÔ ï X¯è‹<ä+&É+ ø£+|üHê\T #˚jT· &Üìï
>∑eTì+#ê+. á |ü]o\q <ë«sê ø£+|æ+#˚ edüTeÔ ⁄\T
<Û«ä ìì ñ‘·Œ‹Ô #˚kÕÔjT· ì ns¡+ú ne⁄‘·T+~.
ø£+|æ+#˚ edüTeÔ ⁄ <Û«ä ìì ñ‘·Œ‹Ô #˚dTü +Ô <äq{≤ìøÏ
ø=ìï ñ<ëVü≤s¡D\T Çe«+&ç.
e÷{≤¢&≥˚ |ü&ÉT eTq X¯Øs¡+˝À @ nej·Te+
ø£+|ædTü +Ô ~?
ø£+|æ+#˚ Á|ü‹ edüTeÔ ⁄ K∫ä‘+· >± <Û«ä ìì ñ‘·Œ‹Ô
#˚dTü +Ô <ë?
 MT≈£î ‘Ó\TkÕ ?
X¯è‹<ä+&É+ ˇø£ X¯ã› nqTHê<£ø+£ H
D I

. Ç~ Äø±s¡+˝À
J A G K @ A D L

M N

e+#·ã&çq ˇø£ ñ≈£îÿ ø£&.¶û Bìì |ü≥Tºø√&ÜìøÏ Äø±s¡|⁄ü e+|ü⁄ e<ä› M N

ø£&¶û n‘·Tø£ã&ç ñ+≥T+~. Bìì s¡ã“s¡T düT‹Ô‘√ ø={Ϻ ø£+|æ+|üCdÒ qæ |ü&ÉT

ˇø£ ì]∆wºü |æ#Y (ø°#T· <äq+)‘√ nqTHê<ä+ #Ó+<äT‘·T+~. X¯è‹<ä+&É+ jÓTTø£ÿ
|æ#Y <ëì uÛTÑ C≤\ bı&Ée⁄ô|’ Ä<Ûës¡|&ü ç ñ+≥T+~. kÕ<Ûës¡D+>± dü+^‘·
yêsTT<ë´\qT X¯è‹ #˚jT· &É+˝À X¯è‹<ä+&É+ |æ#Y ( )ì ÁbÕe÷DÏø+£ >± O
F @ P Q

rdüT≈£î+{≤s¡T.
X¯è‹<ä+&Üìï Áø°.X¯. 1711 dü+ˆˆ˝À Ç+>±¢+&é≈î£ #Ó+~q dü+^‘· $<ë«+düT&ÉT ªªC≤Héc˛sYµµ ( T
A Q G J Q A D I

)
ø£qT>=Hêï&ÉT.
<Ûä«ì @ $<Ûä+>± Á|üj·÷DÏdüTÔ+~ ? <Ûä«ì Á|üdüs¡D
<Ûä«ì ˇø£ X¯øÏÔ dü«s¡÷|üeTì, n~ j·÷qø£+˝À ø£+|æ+#˚ edüTÔe⁄\T <Ûä«ìì ñ‘·Œ‹Ô #˚kÕÔj·Tì
Á|üj·÷DÏ+∫ #Óe⁄\≈£î #˚] <Ûä«ì nqTuÛÑ÷‹ì ‘Ó\TdüT. <Û«ä ì Á|ükÕs¡+ »]π> e÷<Û´ä e÷ìï j·÷qø£+
ø£*–düTÔ+<äì eTq≈£î ‘Ó\TdüT. (
E I

) n+{≤+.
R F S E

j·÷qø£+˝À <Û«ä ì Á|üd]ü +#˚≥|ü&ÉT X¯øÔÏ ã~©

»]–q≥¢sTT‘˚ j·÷qø£+˝À <Û«ä ì @ s¡÷|ü+˝À
Á|üj÷· DÏdTü +Ô ~?
ø£+|üq bıs¡
<Ûä«ì Á|ükÕs¡+˝À <Ûä«ì ñ‘·Œ‹Ô kÕúq+ qT+&ç
eTq #Óe⁄\ es¡≈£î X¯øÏÔ ã~© »s¡T>∑T≥≈£î ¬s+&ÉT
dü+uÛ≤e´‘·\T ñHêïsTT. yÓTT<ä{Ï~ ø£+|æ+#˚ edüTÔe⁄ dü+|”&qÉ +
qT+&ç ‘·s+¡ >±\T ñ‘·Œ‹Ô nsTT n$ j·÷qø£+ <ë«sê
Á|üd]ü +∫ #Óe⁄\≈£î #˚s≥¡ +, s¬ +&Ée~ ø£+|æ+#˚ edüTeÔ ⁄
qT+&ç ø=ìï ø£D≤\T Á|üdü]+∫ #Óe⁄\≈£î #˚s¡≥+. $s¡∞ø£s¡D+
ˇø£y˚fi¯ ¬s+&Ée dü+uÛ≤e´‘· ì»yÓTÆ‘˚ ø£+|æ+#˚
edüTeÔ ⁄ qT+&ç ìs¡+‘·s+¡ >± ø£D≤\T ãj·T≥≈£î b˛‘·÷
<ëì Á<äe´sê• Áø£eT+>± ‘·–Zb˛yê*. ø±ì n˝≤ |ü≥+` 3
»s¡>∑&É+ ˝Ò<äT. n˝≤ »]–‘˚ edüTÔe⁄ HêX¯q+
#Ó+<äT‘·T+~. n+<äTe\¢ <Ûä«ì ‘·s¡+>∑ s¡÷|ü+˝À ˇø£ <Ûä«ì »qø£+ ø£+|æ+∫q|ü⁄&ÉT n~ düMT|ü
Á|üdü]düTÔ+<äH˚~ j·T<ës¡úeTì uÛ≤$+#·e#·TÃ. j·÷qø£+˝À n\»&çì düèwæºdüTÔ+~. n+f… düMT|ü
j· ÷ qø£ | ü ⁄ dæ ú ‹ kÕ<Û ë s¡ D dæ ú ‹ øÏ _Û q ï+>±
<Ûä«ì ‘·s¡+>∑ s¡÷|ü+˝À Á|üj·÷DÏùdÔ, n~ @ ‘·j·÷s¡e⁄‘·T+~ j·÷qø£+˝À @s¡Œ&˚ á n\»&ç
s¡ø£yÓTÆq ‘·s¡+>∑+>± Á|üj·÷DÏdüTÔ+~?
<Û«ä ì »qø±ìøÏ <ä>sZ∑ >¡ ± ñqï#√≥ dü+|”&qÉ s¡÷|ü+˝À
<Ûä«ì
ñ+≥T+~. nsTT‘˚ n\»&ç j·÷qø£+˝À eTT+<äT≈£î
n˝À∫+#·+&ç ` #·]Ã+#·+&ç
m˝≤ kÕ>∑T‘·T+<√ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
ˇø£ &√\T ( ) ˝Ò<ë ‘·ã˝≤ jÓTTø£ÿ ø£+|æ+#˚
R D S E

<Û«ä ì ‘·s+¡ >∑+˝À dü+|”&HÉ ê\T, $s¡∞ø£sD¡ ≤\T

bıs¡qT ( E I E

) >∑eTì+#·+&ç n~ eTT+<äT≈£î
U D K G I

ˇπø ~X¯˝À Á|üj÷· DÏkÕÔj÷· ˝Òø£ ˇø£<ëìø=ø£{Ï

yÓqTø£≈î£ ø£+|æ+∫ X¯u≤›ìï ñ‘·Œ‹Ô #˚dTü +Ô ~. $$<Ûä e´‹πsø£ ~X¯˝À Á|üj÷· DÏkÕÔj÷· ?
dü+<äsꓤ˝À¢ bıs¡ ø£+|üq dæú‹ì, ‘·<ë«sê düMT|ü
j· ÷ qø£ + ˝À »]π > e÷s¡ T Œ\qT |ü ≥ +3˝À
>∑eTì+#·e#·TÃ. ‘·s¡+>±\˝À s¡ø±\T
‘·ã˝≤ bıs¡ eTT+<äT≈£î (|ü≥+˝À ≈£î&çy|’Ó ⁄ü ≈£î) ø£è‘·´+ ` 3
ø£+|æ+∫q|ü⁄&ÉT, >±*˝Àì ø£D≤\qT n~ eTT+<äT≈£î ‘·s¡+>∑ s¡ø±\qT |ü]o*<ë›+
‘√düT+Ô ~. n|ü⁄&ÉT >±*˝Àì ø£D≤\T ˇø£<ëìø=ø£{Ï
<ä>sZ∑ ≈¡ î£ ekÕÔsTT. ‘·<ë«sê Ä Á|ü<X˚ +¯ ˝À >±* kÕ+Á<ä‘· V W V W V W V W V W V W V W V W

ô|s¡T>∑T‘·T+~. >±*˝Àì á bıs¡ <ëì ‘·sê«‘· bıs¡qT

HÓ≥Tº‘÷· ñ+≥T+~. á $<Û+ä >± n\»&ç eTT+<äT≈£î
kÕ>∑T‘·T+~. á s¡øy£ TÓ qÆ n\»&çì eTq+ ªªdü+|”&qÉ +µµ
n+{≤+. ø±ì j·÷qø£+˝Àì ø£D≤\T dü+|”&qÉ +‘√ |ü≥+ 4 : ÁdæŒ+>¥˝À dü+|”&HÉ ê\T, $s¡∞ø£sD¡ ≤\T
bÕ≥T eTT+<äT≈£î kÕ>∑e⁄ n$ ˇø£ eT<Û´ä düú kÕúq+
1. düT\uÛ+Ñ >± kÕ>∑Bj·T&ÜìøÏ M˝…q’ ÁdæŒ+>¥ F G Z [ L

qT+&ç eTT+<äT≈£î yÓqTø£≈î£ ø£<Tä \T‘·÷ ñ+{≤sTT.

H X Y

qT (s¡+>∑T s¡+>∑T\ bÕ¢døºæ ˘ ÁdæŒ+>¥) rdüTø√+&ç.

‘·ã˝≤ bıs¡ yÓqTø£≈î£ (|ü≥+˝À m&ÉeTyÓ|’ ⁄ü ≈£î) Bìì ≈£î~+#·&+É >±ì kÕ>∑Bj·T&É+ H
P A E

O
D I J J L

ø£+|æ+∫q|ü⁄&ÉT @+ »s¡T>∑T‘·T+~? >±* bıs¡qT n~ H

I

>±ì düT\uÛ+Ñ . |ü≥+`4˝À #·÷|æq

\ @ I G R L

yÓqTø£≈î£ ˝≤>∑T‘·T+~. ‘·<ë«sê Ä Á|ü<X˚ +¯ ˝À >±*
kÕ+Á<ä‘· ‘·>T∑ ‘Z T· +~. n|ü⁄&ÉT ≈£î&çy|’Ó ⁄ü q >∑\ >±*
‘·≈î£ ÿe kÕ+Á<ä‘· >∑\ m&ÉeTyÓ|’ ⁄ü Á|ü<X˚ +¯ ˝ÀøÏ edüT+Ô ~.
|ò*ü ‘·+>± ≈£î&çy|’Ó ⁄ü bıs¡ kÕ+Á<ä‘· ‘·>T∑ ‘Z T· +~. Ç˝≤
Áø£eT+>± ≈£î&çy|’Ó ⁄ü bıs¡\ kÕ+Á<ä‘· es¡Tdü>± ‘·>T∑ ‘Z ÷·
b˛‘·T+~. BìH˚ eTq+ ªª$s¡∞ø£sD¡ +µµ n+{≤+.
‘·ã˝≤ bıs¡ ìs¡+‘·s+¡ >± eTT+<äT≈£î, yÓqTø£≈î£
ø£<Tä \T‘·÷ ñ+&É≥+#˚‘· á dü+|”&qÉ , $s¡∞ø£sD¡ ≤\T
ˇø£<ëì ‘·sê«‘· ˇø£{Ï ñ‘·Œ‹Ô nsTT j·÷qø£+˝À
n\»&çì eTT+<äT≈£î rdüTø=ì kÕ–b˛‘êsTT. á
$<Û+ä >± >±*˝À <Û«ä ì Á|ükÕs¡+ »s¡T>∑T‘·T+~.
$<Ûä+>± ÁdæŒ+>∑TqT ˇø£ ã\¢ô|’ e⁄+∫, MT
ùdïVæ≤‘·Tì‘√ Ä ÁdæŒ+>∑T ˇø£yÓ’|ü⁄ ø=qqT
|ü≥Tºø√eTì #Ó|üŒ+&ç. MTs¡T ¬s+&Ée ø=qqT
|ü≥Tºø=ì ÁdæŒ+>¥qT ø=+‘· kÕ>∑Bj·T+&ç.
ÁdæŒ+>¥ jÓTTø£ÿ s¬ +&Ée ø=qqT <ëì bı&Ée⁄
yÓ+≥ eTT+<äT≈£î yÓqø£≈î£ ø£<*ä +#·+&ç. MTs¡T
ÁdæŒ+>¥˝À @ø±+‘·s¡ dü+|”&qÉ , $s¡∞ø£sD¡ ≤\qT
ÁdæŒ+>¥ yÓ+ã&ç eTT+<äT≈£î ø£<\ä &É+ #·÷&É>\∑ s¡T.
<Û«ä ì‘·s+¡ >∑+˝À j·÷qø£+˝À kÕ+Á<ä‘˝· À e÷s¡TŒ
≈£L&Ü Ç<˚$<Û+ä >± Á|üd]ü düT+Ô ~.

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

 j·÷qø£+˝À ø£D≤\T ‘·s¡+>∑#·\q ~X¯≈£î
\+ã+>± ø£+|æùdÔ Ä ‘·s¡+>±\qT ‹s¡´ø˘ ‘·s¡+>±\T
` a b

n+{≤s¡T.
c d e f g b e g h c f g e i

nqT<Ó’s¡È´ ‘·s¡+>±\T j·÷qø£+ kÕ+Á<ä‘·˝À

e÷s¡TŒq≈£î ø±s¡DeTe⁄‘êsTT. ø±ì ‹s¡´ø˘ ‘·s+¡ >±\T
j·÷qø£|ü⁄ Äø£è‹˝À e÷s¡TŒ≈£î ø±s¡DeTe⁄‘êsTT.
ô|’ ø£è‘ê´\ <ë«sê >±*˝À <Û«ä ì ‘·s+¡ >∑+ >∑T]+∫
˙e⁄ @+ #Ó|Œü >∑\e⁄?
n$ nqT<Ós’ È¡ ´‘·s+¡ >±˝≤ ˝Òø£ ‹s¡´ø˘ ‘·s+¡ >±˝≤?

|ü≥+ 5 : ÁdæŒ+>¥˝À ‹s¡´ø˘ ‘·s+¡ >∑+ <Ûä«ì ‘·s¡+>±\T`nqT<Ó’s¡È´ ‘·s¡+>±\T

2. ÁdæŒ+>¥qT ˇø£ kÕº+&ÉT≈£î Áy˚˝≤&ÉBj·T+&ç (|ü≥+
5 #·÷&É+&ç). ÁdæŒ+>¥ øÏ+~ ø=qqT |ü≥Tºø=ì
≈£ î &ç , m&É e T\≈£ î ø£ ~ *+#· + &ç . @+
>∑eTì+#ês¡T? ÁdæŒ+>¥ øÏ+~ ø=q˝À ˇø£ n\»&ç
düèwæ+º #·ã&ç n~ |ü≥+ 5˝À #·÷|æq $<Û+ä >±
Áø£eT+>± ô|ø’ Ï m>∑u≤≈£î‘·T+~. ô|ø’ Ï yÓfifl‚ ~ @+{Ï?
ÁdæŒ+>¥ jÓTTø£ÿ øÏ+~ ø=q ô|ø’ Ï b˛e&É+˝Ò<Tä .
n˝≤π> ÁdæŒ+>¥˝Àì @ uÛ≤>∑eTT ô|ø’ Ï m>∑u≤ø£<Tä .
n\»&ç e÷Á‘·yT˚ ô|ø’ Ï yÓ[fl+~. Bì <ë«sê eTq+
ˇø£ ‘·s+¡ >∑+ ÁdæŒ+>¥ <ë«sê ô|ø’ Ï ø£~*+<äì
<Û«ä ì ‘·s+¡ >±\T >±*˝À Á|üj÷· DÏ+#˚≥|ü&ÉT,
j·÷qø£+˝Àì bıs¡\T @ø±+‘·s¡+>± dü+|”&Éq
$s¡∞ø£s¡D≤\T #Ó+<äT‘·THêïsTT. >±*˝Àì ø£D≤\T
‘· s ¡ + >∑ # · \ q~X¯ ˝ ÀH˚ eTT+<ä T ≈£ î yÓ q ø£ ≈ £ î
ø£<Tä \T‘·THêïsTT. ø±ã{Ϻ >±*˝À <Û«ä ì ‘·s+¡ >±\qT
nqT<Ûs’Ó ´È¡ ‘·s+¡ >±\ì #Ó|Œü e#·TÃ.
<Ûä«ì ‘·s¡+>∑|ü⁄ \ø£åD≤\T
ˇø£ ‘·s+¡ >∑ dü«uÛ≤yêìï $e]+#·≥+˝À Hê\T>∑T
sêX¯ó\T eTTK´bÕÁ‘· eVæ≤kÕÔsTT. n$ ‘·s+¡ >∑<s’Ó ´È¡ +,
( ) ø£+|üq |ü]$T‹ (
K _

), I I G ] @ Q K E F @ S R I

#Ó|üŒe#·TÃ.
^ Y O Y

bÂq'|ü⁄q´+ ( ) eT]j·TT ‘·s+¡ >∑ y˚>+∑ ( C D I j S I G P [

^
K _ I

ô|’ s¬ +&ÉT ø£è‘ê´\ <ë«sê ÁdæŒ+>¥˝À s¬ +&ÉT J

). M{ÏH˚ ‘·s+¡ >∑ \ø£Då ≤\T n+{≤s. <Û«ä ì

O
I I R

s¡ø±\ ‘·s+¡ >∑ #·\Hê\qT >∑eTì+#ê+. yÓTT<ä{Ï
dü+<äs“¡ +¤ ˝À ÁdæŒ+>¥ ˝À ø£+|üHê\T ‘·s+¡ >∑ #·\q
~X¯≈£î düe÷+‘·s¡+>± ñHêïsTT. ¬s+&Ée
dü+<äs“¡ +¤ ˝À ÁdæŒ+>¥˝À ø£+|üHê\T ‘·s+¡ >∑ #·\q
~X¯≈î£ \+ã+>± ñHêïsTT.
j·÷qø£+˝À ø£D≤\T ‘·s+¡ >∑ #·\q~X¯˝ÀH˚
(‘·s+¡ >∑ #·\q ~X¯≈î£ düe÷+‘·s+¡ >±) ø£+|æùd,Ô
‘·s¡+>±\qT <äèwæº˝À ñ+#·Tø=ì á \ø£åD≤\qT
>∑T]+∫ H˚sT¡ Ãø=+<ë+.
X¯ è ‹<ä + &É + ˝À @s¡ Œ &ç q <Û ä « ì ‘· s ¡ + >±ìï
|ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüTø=+<ë+. |ü≥+:6˝À ˇø£ ì]›wºü
düeTj·T+˝À <Û«ä ì »qø£+ <ä>sZ∑ ¡ >∑\ >±* kÕ+Á<ä‘˝· À
e#˚à e÷s¡TŒ (|ü≥+ ô|’ uÛ≤>∑+) eT]j·TT kÕúq+‘√
( O ) bÕ≥T >±* kÕ+Á<ä‘˝· À e#˚Ã e÷s¡TŒqT
A J F @ F A G

Ä ‘· s ¡ + >±\qT nqT<Ó ’ s ¡ È ´ ‘· s ¡ + >±\T ≈£L&Ü ˇø£ Á>±|òt <ë«sê #·÷|üã&ç+~.

(
Y
A G ] F @

) n+{≤s¡T.
S R F G K

Y ^
K _ I J

<Ûä«ì
 ì]úwüº ñc˛íÁ>∑‘· e<ä› >±* |”&Éq+ kÕ+Á<ä‘·≈£î <Û«ä ì ‘·s+¡ >∑+˝À ªª¬s+&ÉT es¡Tdü dü+|”&HÉ ê\T ˝Ò<ë
nqT˝Àe÷qTbÕ‘· + ˝À ñ+≥T+~. ø±ã{Ï º $s¡∞ø£s¡D≤\ eT<Ûä´<ä÷sêìï Ä ‘·s¡+>∑+ jÓTTø£ÿ
|”&qÉ +`kÕúq+ Á>±|òt ≈£L&Ü |ü≥+`6 ˝≤π> ñ+≥T+~. ‘·s+¡ >∑<s’ÓÛ ´È¡ + n+{≤sµµ. ˝Ò<ë kÕ+Á<ä‘· `kÕúq+ Á>±|ò˝t À
s¬ +&ÉT es¡Tdü X¯è+>±\T ˝Ò<ë Á<√DT\ eT<Û´ä <ä÷s¡+qT
‘·s+¡ >∑ <Ûs’Ó ´È¡ + n+{≤+.
Á|üe÷D≤\T : ‘·s¡+>∑<ÛÓ’s¡È´+ nH˚~ ªªbı&Ée⁄µµ
… † ‡ ˆ ‰ Š ‹

O
X¯è+>∑+
kÕ<Ûës¡D dü÷∫düTÔ+~ ø±e⁄q ‘·s¡+>∑<ÛÓ’sêÈ´ìï MT≥s¡¢˝À
kÕ+Á<ä‘·

Œ  Ž

kÕ+Á<ä‘· ø=\TkÕÔ+. ‘·s+¡ >∑<s’Ó êÈ´ìøÏ Á|üe÷D+ MT≥sY.

Á<√DÏ
X } ~

kÕúq+
|ü≥+ 6 O

Á>±|ò˝t À e+{Ï Á|ü<X˚ Ê\˝À kÕ+Á<ä‘· kÕ<Ûës¡D

k l

kÕ+Á<ä‘· kÕ<Û ë s¡ D
kÕ+Á<ä‘· ø£+fÒ n~Ûø+£ >± ñqï≥T¢ ‘Ó\TdüT+Ô ~. BìH˚ kÕ+Á<ä‘·
O
eTq+ dü+|”&qÉ + nì n+{≤+. n<˚$<Û+ä >±
kÕúq+
l m

e+{Ï Á|ü<X˚ Ê\˝À kÕ+Á<ä‘· kÕ<Ûës¡D kÕ+Á<ä‘· ø£+fÒ

‘·≈£îÿe>± ñqï≥T¢ ‘Ó\TdüTÔqï~. BìH˚ eTq+ |ü≥+ 7
$s¡∞ø£sD¡ + n+{≤+.
dü+|”&HÉ ê\T n+fÒ kÕ<Ûës¡D kÕúsTT ø£+fÒ n~Ûø£
kÕ+Á<ä‘· eT]j·TT n~Ûø£ |”&qÉ + ø£*–q Á|ü<X˚ Ê\ì, 2. ø£+|üq |ü]$T‹ n  €  s ‚ v ƒ „ r x

$s¡∞ø£sD¡ ≤\T n+fÒ n\ŒkÕ+Á<ä‘· eT]j·TT n\Œ

|”&qÉ + ø£*–q Á|ü<X˚ Ê\T nì ns¡+ú ne⁄‘·T+~.
ô|’ |ü≥+˝Àì kÕ+Á<ä‘`· kÕúq+\ Á>±|ò˝t À m‘Óq’
ÁbÕ+‘êìï ªX¯è+>∑+µ, ˝À‘Óq’ ÁbÕ+‘êìï ªÁ<√Dϵ n+{≤+.
1. ‘·s¡+>∑<ÛÓ’s¡È´+
n o p q
>±*˝À <Û«ä ì ‘·s+¡ >∑+ jÓTTø£ÿ ø£+|üq |ü]$T‹ì,
>±ì kÕ+Á<ä‘· ˝Ò<ë |”&qÉ + ˝Ò<ë >±* bıs¡\T ø£~*q
<ä ÷ s¡ + <ä è cÕº ´ $e]+#· e #· T Ã. >±*˝À <Û ä « ì
Á|üj÷· DÏdTü qÔ ï|ü⁄&ÉT >±* bıs¡\T eTT+<äT≈£î, yÓqTø£≈î£
ø£ + |æ + #· & É + e\q dü + |” & É q $s¡ ∞ ø£ s ¡ D ≤\T
r s r t u v w x

<Û«ä ì Á|üj÷· DÏdTü qÔ ï|ü&ÉT @ø£ø±\+˝À y˚sT¡ y˚sT¡ @s¡Œ&ÉT‘êj·Tì MT≈£î ‘Ó\TdüT. |ò*ü ‘·+>± >±* kÕ+Á<ä‘·
Á|ü<X˚ Ê˝À¢ >±* kÕ+Á<ä‘· _Ûqï+>± ñ+≥T+~. |ü≥+6
eT]j·TT |”&qÉ + $\Te\T kÕ<Ûës¡D dæ‹ú qT+&ç >∑]wü˜
˝À #·÷|æq X¯è‹<ä+&É+ ‘·s+¡ >±\qT |ü]>∑Dq˝ÀøÏ
rdüT≈£îqï≥¢sTT‘˚ s¬ +&ÉT es¡Tdü >∑]wüº kÕ+Á<ä‘· >∑\ kÕúsTTøÏ ô|s¡T>∑T‘êsTT. ‹]– ø£ìwü˜ kÕúsTTøÏ #˚sT¡ ‘êsTT.
Á|ü<X˚ Ê\ (dü+|”&qÉ +) ( eT]j·TT eT<Û´ä <ä÷s¡+, y z
L

>±*˝À Á|üj·÷DÏ+#˚ <Ûä«ì ‘·s¡+>∑+ ø£+|üq

¬s+&ÉT es¡Tdü ø£ìwüº kÕ+Á<ä‘· >∑\ Á|ü<˚XÊ\ |ü]$T‹ì ( K E

) |”&qÉ +˝À ø£*>π n‘·´~Ûø£

O Y
F @ S R I

($s¡∞ø£s¡D+) ( eT]j·TT eT<Ûä´ <ä÷s¡+

{ |
L

e´‘ê´dü+>± >±˙, kÕ+Á<ä‘·˝À ø£*π> n‘·´~Ûø£

düe÷qeTì ‘Ó\TdüT+Ô ~. á <ä÷sêìï ‘·s+¡ >∑<s’ÓÛ ´È¡ + e´‘ê´dü+>± >±˙, >±* bıs¡ (ø£D≤\T) ø£~*q n‘·´~Ûø£
n+{≤+. Bìì O ‘√ dü÷∫kÕÔ+. ªª˝≤+u≤¶µµ nì
<ä÷s¡+>± >±˙ #Ó|Œü e#·TÃ.
#· < ä T e⁄‘ê+. ‘· s ¡ + >∑ <Ó ’ s êÈ ´ ìï øÏ + ~ $<Û ä + >±
ìs¡«∫+#·e#·TÃ.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 ø£+|üq <Û«ä ì Á|ükÕs¡+˝À j·÷qø£|⁄ü kÕ+Á<ä‘· ˇø£ |üP]Ô
|ü]$T‹
&√\q+ ( ) #˚jT· T≥≈£î |ü{qºÏ ø±˝≤ìï
kÕúq ÁuÛ+Ñ X¯+

A J P F K @ F A G

Y Y

kÕúq+ <Û«ä ì‘·s+¡ >∑|⁄ü Äes¡qÔ ø±\+ n+{≤+. H ‘

F E I

O
I D F A R L

Bìì ‘√ dü÷∫kÕÔ+. BìøÏ Á|üe÷D+ ªªôdø£qTµµ.

 ‘  X ~

|ü≥+ 8 ‘·s+¡ >∑+ jÓTTø£ÿ ø£+|üq |ü]$T‹

Bìì ã{Ϻ j·÷qø£+˝Àì ø£D≤\T yêì eT<Û´ä düú bÂq'|ü⁄q´+ ( ) nH˚~ Äes¡qÔ ø±\+‘√ C D I j S I G P [

kÕúq+ ( E

) qT+&ç Çs¡T yÓ|’ ⁄ü ˝≤ bı+<˚

I K G

O
A J @ F @ F A G

<ä>sZ∑ ¡ dü+ã+<Û+ä >∑\ sê•. <Û«ä ì ‘·s+¡ >∑+ jÓTTø£ÿ

>∑]wüº n\»&ç( )ì ø£+|üq
E K \ F E S E R F J @ S D U K G P I

bÂq'|ü⁄Hê´ìï øÏ+~ $<Û+ä >± ìs¡«∫kÕÔ+.

|ü]$T‹ n+{≤+. ø£+|üq |ü]$T‹ì nø£så +¡ ‘√   

<Û«ä ì ‘·s+¡ >∑+˝Àì ˇø£ ì]›wºü kÕúq+ e<ä› j·÷qø£|⁄ü

dü÷∫kÕÔ+. ø£+|üq |ü]$T‹ Á|üe÷D≤\T ø£+|üq kÕ+Á<ä‘· Á|üe÷D ø±\+˝À #˚dqæ &√\Hê\ dü+K´qT
|ü]$T‹ì ìs¡«∫+#·&ÜìøÏ eTq+ |ü]>∑Dq˝ÀøÏ bÂq'|ü⁄q´+ n+{≤+. Bìì Á^≈£î nø£så +¡ X ‘√
rdüT≈£îqï n+X¯+ô|’ Ä<Ûës¡|&ü ç ñ+{≤sTT. ø±s¡D+
<Û«ä ì >±*˝À Á|üj÷· DÏ+#˚≥|ü&ÉT kÕ+Á<ä‘· ( ) R I G J F @ [
dü÷∫kÕÔ+. ªªq÷´µµ nì #·<Tä e⁄‘ê+.
˝Ò<ë |”&qÉ + ( ) Ä<Ûës¡+>± eTq+ ø£+|üq
O
D I J J S D I

bÂq'|ü⁄q´+ eT]j·TT Äes¡Ôq ø±˝≤\ eT<Ûä´

|ü]$T‹ì ìs¡«∫kÕÔ+. ø±˙ <Û«ä ì |òTü q|ü<ësêú\˝À dü+ã+<Û+ä
Á|üj÷· DÏ+#˚≥|ü&ÉT |ü<ës¡+ú ˝À ø£+|üqdæ‹ú ˝À ñ+&˚
ø£D≤\T ‘·eT eT<Û´ä düú kÕúq+ qT+&ç bı+~q kÕúq j·÷qø£+˝À ˇø£ ø£D+ X &√\Hê\T #˚jT· T≥≈£î ’ ’

ÁuÛ+Ñ X¯+ ( R F

) Ä<Ûës¡+>± ø£+|üq|ü]$T‹ì
J

O Y
K P I E I G @

|ü{qºÏ ø±\+ R 1 ôdø£qT nqTø=qTeTT.

ìs¡«∫kÕÔ+. ˇø£ &√\HêìøÏ |ü{qºÏ ø±\+ R 1/X ôdø£qT¢
ø£+|üq|ü]$T‹ì ø£+|üq |ü]$T‹
$e]+#˚ n+XÊ\T Á|üe÷D≤\T ø±ì ˇø£ &√\HêìøÏÏ |ü{qºÏ ø±˝≤ìï Äes¡qÔ ø±\+
kÕ+Á<ä‘· øÏ.Á>±./MT3 H ‘
nì, ˇø£ ôdø£qT˝À #˚dqæ &√\Hê\ dü+K´qT
L

|”&qÉ + bÕdüÿ˝Ÿ bÂq'|ü⁄q´+ ( )n+{≤s¡ì eTq≈£î ‘Ó\TdüT

C D I j S I G P [

ø±e⁄q bÂq'|ü⁄q´+, Äes¡qÔ ø±˝≤\ eT<Û´ä dü+ã+<Û+ä

kÕúqÁuÛ+Ñ X¯+ MT≥sY øÏ+~ $<Û+ä >± #Ó|Œü e#·TÃ.
3. Äes¡Ôq ø±\+ eT]j·TT bÂq'|ü⁄q´+
<Û«ä ì ˇø£ j·÷qø£+˝À Á|üj÷· DÏdTü qÔ ï|ü&ÉT Ä ‘ “ ” /X ˝Ò<ë X “ ” • ‘

j·÷qø£|⁄ü kÕ+Á<ä‘· >∑]wüº $\Te qT+&ç ø£ìwüº $\Te bÂq'|ü⁄Hê´ìøÏ X } ~ Á|üe÷D+ ôV≤sYCº Ÿ H – —
L

es¡≈î£ e÷s¡T‘·÷ ñ+≥T+~.

MT≈£î ‘Ó\TkÕ?
ôV≤Áì#Y s¡T&Ü˝ŸŒ ôV≤sYºCŸ nH˚XÊÁdüÔy˚‘·Ô 1857 |òæÁãe] 22q »s¡à˙˝Àì
ùV≤yéTusY˝Z À »ìà+#ê&ÉT. u…]H¢ é $X¯« $<ë´\j·T+˝À $<ë´uÛ≤´dü+#˚XÊ&ÉT. áj·Tq
$<äT´<äjT· kÕÿ+‘· ‘·s+¡ >±\ ñìøÏì yÓTT≥ºyTÓ T<ä≥ ìs¡÷|æ+#ês¡T. sπ &çj÷Ó , f…*bò˛Hé,
{Ï.$. eT]j·TT f…*Á>±|ò\t n_Ûeè~›øÏ |ü⁄Hê~ y˚XÊ&ÉT. ∫es¡>±, ø±+‹ $<äT´‘Y
|ò*ü ‘êìï ø£qT>=Hêï&ÉT. ‘·sê«‘· ø±\+˝À Bìì ◊HédHº” é $e]+#ês¡T. ôV≤sYCº Ÿ
XÊÁdüyÔ ‘˚ Ô· >ös¡yês¡+ú bÂq'|ü⁄q´ Á|üe÷D≤ìøÏ ôV≤sYCº Ÿ nì HêeTø£sD¡ + #˚XÊs¡T. ªªôV≤Áì#Y s¡T&Ü˝ŸŒ¤ ôV≤sYº µ® µ
<Ûä«ì
 bÂq'|ü⁄q´+ jÓTTø£ÿ ñqï‘· Á|üe÷D≤\T 1, 2 düMTø£s¡D≤\ qT+&ç _

“  X O nì
øÏ˝À ôV≤sYCº Ÿ H ˜ – —
L

” ™ š – —
Á>∑V≤æ +#·e#·TÃ.
yÓT>± ôV≤sYCº Ÿ H › – —
L

” ™ œ – —
<Û«ä ì y˚>+∑ ‘·s+¡ >∑ bÂq'|ü⁄q´+, ‘·s+¡ >∑<s’Ó êÈ´\
–>± ôV≤sYCº Ÿ H  – —
L

” ™ ž – —
\u≤›ìøÏ düe÷q+.
f…sê ôV≤sYCº Ÿ H ‘ – —
L

” ™ Ÿ   – —
<Û«ä ìy˚>+∑ n~ Á|üj÷· DÏ+#˚ j·÷qø£|⁄ü dü«uÛ≤e+
ñ<ëVü≤s¡D 1 eT]j·TT ñc˛íÁ>∑‘ô· |’ Ä<Ûës¡|&ü TÉ ‘·T+~. nsTT‘˚ ˇø£
ì]›wºü j·÷qø£+˝À ˇπø $<Ûyä TÓ qÆ uÛÖ‹ø£ dæ‘ú T· \˝À
500 ôV≤sYCº Ÿ ( \ bÂq'|ü⁄q´+ >∑\ ‘·s+¡ >∑|⁄ü L

$_Ûqï bÂq'|ü⁄Hê´\T >∑\ <Û«ä ìy˚>+∑ <ë<ë|ü⁄ dæsú +¡ >±

– —

Äes¡qÔ ø±˝≤ìï ø£qT>=q+&ç.

ñ+≥T+~.
kÕ<Ûqä : X J

‘ “ ” • “ ” • ¡ ™ ™ “ ™ } ™ ™ ¢

eTq+ kÕ<Ûës¡D+>± <Û«ä ìy˚>+∑ n+fÒ >±*˝À

Ä˝À∫+#·+&ç ` #·]Ã+#·+&ç <Û«ä ì Á|üj÷· DÏ+#˚ y˚>e∑ TH˚ uÛ≤$kÕÔ+. ø±ì <Û«ä ìy˚>+∑
|ü<ësêú\qT ã{Ϻ e÷s¡T‘·÷ ñ+≥T+~. ¢ ™ e<ä›
¨ y

<Û«ä ì ‘·s+¡ >∑|⁄ü bÂq'|ü⁄q´+ n~ Á|üj÷· DÏ+#˚ bı&ç > ±*˝À <Û ä « ìy˚ > ∑ + 343.2MT/ôd. ˝Ò < ë
j·÷qø£+ô|’ Ä<Ûës¡|&ü TÉ ‘·T+<ë? m˝≤? 1236øÏ.MT./>∑+ nq>± düTe÷s¡T 3 ôdø£qT\˝À
ˇø£ <Û«ä ì »qø£|⁄ü bÂq'|ü⁄q´+ ôV≤sYCº Ÿ ” ™ H – —
L

1øÏ.MT. Á|üj·÷DÏdüTÔ+~. <Ûä«ì >±* ø£+fÒ Á<äe

nsTT‘˚ ˇø£ ì$Twü+˝À n~ mìï ø£+|üHê\T |ü<ësêú\˝À eT]j·TT |òTü q|ü<ësêú\˝À m≈£îÿe y˚>+∑ >±
#˚düTÔ+~. Á|üj÷· DÏdTü +Ô ~.
¢ ™ ©e<ä› ˙{Ï˝À <Û«ä ìy˚>+∑ >±*˝À
y

ˇø£ >∑+≥qT yÓT\¢>± #˚‹‘√ ø={Ϻ <ëì qT+&ç <Û«ä ì y˚>±ìøÏ düTe÷s¡T 4.3 s¬ ≥T¢ n~Ûø+£ (1484 MT/
ñ‘·Œ‹Ô nsTTq <Û«ä ìì ôd‘º k· ˛ÿ|t düV‰ü j·T+‘√ ôd)>± ñ+≥T+~. n˝≤π> ÇqTeTT˝À <Û«ä ì y˚>+∑
$q&ÜìøÏ Á|üjT· ‹ï+#·+&ç. ôd‘º k· ˛ÿ|tqT |òTü +≥ (1487MT/ôd) >±*˝À ø£+fÒ düTe÷s¡T 15 s¬ ≥T¢ n~Ûø+£
jÓTTø£ÿ ô|u’ ≤Û >∑+ e<ä,› øÏ+~ uÛ≤>∑+ e<ä› ñ+∫ (5120MT/ôd)>± ñ+≥T+~.
$qï|ü⁄Œ&ÉT MTs¡T $H˚ <Ûä«ì˝À @+ ‘˚&ÜqT
>∑eTì+#ês¡T? >∑+≥ jÓTTø£ÿ á s¬ +&ÉT uÛ≤>±\ Ä˝À∫+#·+&ç ` #·]Ã+#·+&ç
qT+&ç ñ‘·Œ‹Ô nsTTq <Û«ä qT\ ø°#T· <äq+ eT]j·TT ñs¡TeTT\T e#˚à ˇø£ dü+<äs“¡ +¤ ˝À yÓTs¡T|ü⁄
X¯ãr› Áe‘·\T ˇπø $<Û+ä >± ñ+{≤j·÷? m+<äT≈£î? ø£qã&çq 3 ôdø£q¢ ‘·sê«‘· ñs¡TeTT X¯ã+› $ì|æùdÔ
<Ûä«ì ‘·s¡+>∑ y˚>∑+ n £  r r „ ¤ ¥ £ ¤ ƒ t „ ¦ p q r x
Ä yÓTs¡T|ü⁄ MT≈£î <ë<ë|ü⁄ m+‘· <ä÷s¡+˝À ñ+<√
˝…øÏÿ+#·+&ç?
ˇø£ ‘·s+¡ >∑+ô|’ >∑\ @<ÓH’ ê ˇø£ _+<äTe⁄ (dü+|”&qÉ +
˝Ò<ë $s¡∞ø£s¡D≤\ e+{Ï$) Á|üe÷D ø±\+˝À ñ<ëVü≤s¡D : 2
Á|üj÷· DÏ+∫q <ä÷sêìï ‘·s+¡ >∑ y˚>+∑ n+{≤+. 1. ˇø£ yêj·TTe⁄˝À <Û«ä ì »qø£+ ˇø£ ôdø£qT˝À
§

ôdø£qT\˝À ˇø£ ‘·s+¡ >∑+ Á|üj÷· DÏ+∫q <ä÷s¡+ 40,000 dü + |” & É H ê\T eT]j· T T 40,000
O MT≥s¡T¢ nqTø=qTeTT. $s¡∞ø£sD¡ ≤\qT ñ‘·Œ‹Ô #˚d+æ ~. s¬ +&Ée dü+|”&qÉ +
ˇø£ ôdø£qT˝À ‘·s+¡ >∑+ Á|üj÷· DÏ+∫q <ä÷s¡+ R @s¡ Œ &ç q |ü ⁄ &É T yÓ T T<ä { Ï »qø£ e TT qT+&ç ˇø£
O  MT≥s¡T¢
§

ôd+{°MT≥s¡T <ä÷s¡+˝À e⁄qï~. ‘·s¡+>∑y˚>±ìï

‘·s+¡ >∑y>˚ +∑ O7 .......... (1)
H
_ L

“
ø£qT>=q+&ç.
bÂq'|ü⁄q´+ X ........ (2)
H
L

“ ” •
§

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

kÕ<Ûqä ' Ç+|ü⁄>± e⁄qï X¯u≤›\qT dü+^‘· dü«sê\ì, $qT≥≈£î
ˇø£ ôdø£qT˝À Á|üj·÷DÏ+∫q dü+|”&Éq ˝Òø£ ø£s√ƒ s¡+>± e⁄qï X¯u≤›\qT #·|ü fi¯ófl nì n+{≤+.
$s¡∞ø£sD¡ ≤\ dü+K´qT bÂq'|ü⁄q´+ n+{≤s¡ì eTq≈£î ˇø£ dü+^‘· dü«s¡+qT y˚s=ø£ dü+^‘· dü«s¡+ ø£+fÒ
‘Ó \TdüT. _ÛqïyÓTqÆ <äì eT÷&ÉT n_Û\ø£Då ≤\ ( ) P Q K D K P @ I D F J @ F P J

bÂq' |ü⁄q´+ “ ª ™ ™ ™ ™ – —
<ë«sê ìs¡sí TT+#·e#·TÃ. n$ 1. |æ#Y ( ˝Ò<ë O
F @ P Q L

¬s+&ÉT es¡Tdü dü+|”&Éq ˝Òø£ $s¡∞ø£s¡D≤\ ø°#T· <äq+ 2. rÁe‘· H 3.HêD´‘·

Y
A S R G I J J L

H l
S K

Y
F @ [ L

eT<Û´ä <ä÷sêìï ‘·s+¡ >∑ <Ûs’Ó ´È¡ + n+{≤+. 1. |æ#Y (ø°#·T<äq+)

ø£qTø£ ‘·s+¡ >∑ y˚>+∑ O 1ôd+.MT. “

<√eT\T #˚ùd X¯ã+› ø°#T· >± ñ+≥T+~. ø±ì

‘·s+¡ >∑ y˚>+∑ R dü÷Á‘·+ Á|üø±s¡+ XO « “

dæ+Vü‰\T _>∑sZ >¡ ± >∑]k® ÕÔsTT.

I 1ôd+.MT.
Ä&Éyê] dü«s¡+ eT>∑yê] ø£+fÒ m≈£îÿe ø°#T· <äq+
« “ ª ™ ™ ™ ™ – —

R 40000 ôd+.MT./ôd.
ø£*Z ñ+≥T+~.
R 400MT/ôd.
ô|’ ñ<ëVü≤s¡D\˝À ‘Ó*|æq <Û«ä qT\ @ \ø£Då +
MT≈£î ‘Ó\TkÕ? s¬ +&ÉT <Û«ä qT\T _ÛqïyÓTqÆ $ nì ‘Ó\TŒ‘·T+~?
ø°#T· dü«s¡+ eT]j·TT u§+>∑Ts¡T dü«sê\ eT<Û´ä ‘˚&ÜqT
k˛ìø˘ ã÷yéT ‘Ó*ù| \ø£Då ≤ìï |æ#Y ( ) n+{≤+. kÕ<Ûës¡D+>±
O
F @ P Q

>±*˝À ˇø£ edüTeÔ ⁄ <Û«ä ìy˚>+∑ ø£+fÒ m≈£îÿe |æ#Y nqTq~ eTq #Ó$ì #˚]q X¯ã› ‘·s+¡ >±\ e\q
y˚>+∑ ‘√ Á|üj÷· DÏdTü qÔ ï|ü&ÉT Ä edüTeÔ ⁄ y˚>±ìï eTq yÓT<ä&ÉT˝À ø£*π>≥≥Te+{Ï nqTuÛÑ÷‹. Ç~
dü÷|üsY kÕìø˘ y˚>+∑ n+{≤+. C…{Ÿ $e÷Hê\T, X¯ã›‘·s¡+>∑|ü⁄ bÂq'|ü⁄q´+ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ÉT‘·T+~.
ãT˝…{¢ Ÿ yÓTT<ä\>∑Tq$ dü÷|üsY kÕìø˘ y˚>+∑ ‘√ bÂq'|ü⁄q´+ m≈£îÿyÓ‘’ ˚ <ëì |æ#Y m≈£îÿe nì #Ó|Œü e#·TÃ.
Á|üj·÷DÏkÕÔsTT.
ˇø£ <Û«ä ì »qø£+ qT+&ç ñ‘·Œ‘·sÔ TTq <Û«ä ì
dü ÷ |ü s Y k Õìø˘ y˚ > ∑ + ‘√ Á|ü j · ÷ DÏ + ∫q|ü ⁄ &É T
ªªcÕø˘ ‘·s+¡ >±\qTµµ ñ‘·Œ‹Ô #˚dTü +Ô ~. Ç$ n~Ûø£
kÕúq ÁuÛ+Ñ X¯+

X¯øÏÔì ‘·eT yÓ+≥ yÓ÷düT¬øfi¯ófl‘·÷ ñ+{≤sTT.

Ç˝≤+{Ï n~Ûø£ X¯øÔÏ >∑\ ‘·s+¡ >±\T ñ‘·Œ‹Ô #˚ùd kÕúq+
n~Ûø£ rÁe‘·>\∑ <Û«ä qT\H˚ k˛ìø˘ ã÷yéT ( J A G F P

U A

) n+{≤+.
A E

dü÷|üsY kÕìø˘ $e÷Hê\T ñ‘·Œ‹Ô #˚ùd n~Ûø£ |ü≥+ 9 (m) ‘·≈î£ ÿe |æ#Y >∑\ <Û«ä ì
X¯øÏÔ cÕø˘ ‘·s¡+>±\ e\q n<ë›\≈£î eT]j·TT
kÕúq ÁuÛ+Ñ X¯+

uÛeÑ Hê\≈£î qwü+º yê{Ï\T¢‘T· +~.

dü+^‘· <Ûä«qT\ \ø£åD≤\T kÕúq+
8e ‘·s>¡ ‹∑ ˝À eTq+ <Û«ä qT\qT dü+^‘· dü«sê\T |ü≥+ 9 (_) m≈£îÿe |æ#Y >∑\ <Û«ä ì
(E S

), #· | ü  fi¯ ó fl (
J F P K

) >±Y
J A S G R J G A F J I J

$uÛÑõ+#·e#·Ãì ‘Ó\TdüT≈£îHêï+ $qT≥≈£î #Ó$øÏ

<Ûä«ì
 dü+^‘· |ü]uÛ≤wü˝À ˇø£ dü«s¡+ jÓTTø£ÿ |æ#qY T á øÏ+~ $<Û+ä >± ‘Ó\Œe#·TÃ.

dü«s¡+ y { z |  
­

dü ] >∑ eT |ü <ä ì dü
bÂq'|ü⁄q´+ 256 288 320 341.3 384 426.7 480 512
ôV≤sYºCŸ
( \˝À
– —
L

ô|’ |ü { Ï º ø £ ˝ Àì bÂq'|ü ⁄ Hê´\ Ä<Û ë s¡ + >± |ü{≤\T 10 (m), 10 (_)\˝À s¬ +&ÉT y˚sT¡ y˚sT¡
Á|üj÷Ó >∑XÊ\˝À ñ|üj÷Ó –+#˚ X¯è‹<ä+&Ü\ ªôd{Ÿµ qT ø£+|üq|ü]$T‘·T\qT ø£*–q <Ûä«ì ‘·s¡+>±\˝À
‘·j÷· s¡T#˚kÕÔsT¡ . <ä÷s¡+‘√bÕ≥T yê{Ï ø£D≤\ kÕúqÁuÛÑ+X¯+ ˝Ò<ë
2. rÁe‘· n\»&ç˝À »]π> e÷s¡TŒqT dü÷∫+#˚ Á>±|òt\qT
ã&ç>+∑ ≥qT yÓT\¢>± ø={Ïqº ≥¢sTT‘˚ düTìï‘·yTÓ qÆ #·÷&Ée#·TÃ. |ü≥+ 10(_) ˝Àì <Û«ä ì ø£+fÒ 10(m)˝Àì
X¯u≤›ìï ( ) $+{≤+. n<˚ >∑+≥qT >∑{>ºÏ ± J A C @ J A S G R

<Û«ä ì jÓTTø£ÿ X¯ãr› Áe‘· n~Ûø+£ >±e⁄+~. ø±ã{Ϻ |ü≥+

ø={Ïqº ≥¢sTT‘˚ ô|<ä› X¯u≤›ìï ( ) $+{≤+. Y
A S R J A S G R

10(m) ô|<ä› X¯u≤›ìï 10(_) eTè<äTX¯u≤›ìï dü÷∫düT+Ô ~.

BìøÏ >∑\ ø±s¡D≤ìï }Væ≤+#·>\∑ sê? X¯ã› rÁe‘· X¯ãr› Áe‘·≈î£ Á|üe÷D≤\T &Óduæ ˝… Ÿ Ç~ X¯ã|› &” qÉ H
R ­ L

H ¬ . nH˚ eTs=ø£ dü+^‘· dü«s¡\ø£Då +X¯ã+› ˝Àì

A S R G I J J L

kÕúsTTì ‘Ó\TŒ‘·T+~ e÷qe⁄ì #Óe⁄\T 9 qT+&ç R ­

áe÷s¡TŒ≈£î ø±s¡D+. 180 es¡≈î£ >∑\ X¯u≤›\qT $q>∑\e⁄. X¯ãr› Áe‘·

R ­

#Ó$ô|’ ø£*–+#·ã&çq Á>∑V≤ü D dü+y˚<qä kÕúsTTH˚ 50 qT+&ç

R ­

eT<Û´ä ñ+fÒ Ä <Û«ä ì jÓTTø£ÿ R ­

( ) X¯ã› rÁe‘· (
® ™

R I ] D I I A C J I G J K @ F A G A S R G I J J A C

rÁe‘·qT kÕ<Ûës¡D X¯ãr› Áe‘·>± uÛ≤$kÕÔ+. kÕ<Ûës¡D

Y

J A

n+{≤+. X¯ã› rÁe‘·qT kÕ<Ûës¡D+>± <Û«ä ì

S G R

jÓTTø£ÿ ø£+|üq|ü]$T‹‘√ $e]kÕÔ+. X¯ã› ‘·s+¡ >±\ e÷qe⁄&É T rÁe‘· >∑ \ X¯ u ≤∆ \ es¡ ≈ £ î
¯ ™
R ­

ø£ + |ü q |ü ] $T‹ nH˚ ~ ø£ + |æ + #˚ edü T Ô e ⁄ô|’ uÛ]Ñ +#·>\∑ &ÉT. ø£+fÒ m≈£îÿe rÁe‘· e⁄qï <Û«ä qT\T
¯ ™
R ­

Á|üj÷Ó –+∫q ã\+ô|’ Ä<Ûës¡|&ü ç ñ+≥T+~. eTìwæøÏ Vü‰ìø£*–+#˚$>± ñ+&É≥y˚T ø±≈£î+&Ü

Äs√>∑´ düeTdü´\≈£î <ë]rkÕÔsTT. H˚\ qT+&ç ô|ø’ Ï
˝Ò#˚ $e÷q|ü⁄ C…{Ÿ Ç+»Hé X¯ã›rÁe‘· ” ¢ ™
R ­

ñ+≥T+~.
kÕúq ÁuÛ+Ñ X¯+

kÕúq+
$e÷HêÁX¯j÷· \ <ä>sZ∑ ¡ |üì#˚ùd Á|ü»\T z
K D

O Y
S ] J

qT ñ|üjÓ÷–+∫ ‘·eT #Óe⁄\qT ø±bÕ&ÉTø√yê*.

|ü≥+ 10 (m) ô|<ä› X¯ã+› ˝Òøb£ ˛‘˚ $ìøÏ&ç kÕeTs¡´ú + ‘·>T∑ ‘Z T· +~.
ù|¢j·TsY eT]j·TT yÓTTu…’˝Ÿ bò˛Hé e+{Ï
kÕúq ÁuÛ+Ñ X¯+

kÕúq+ › k °

|ü]ø£sê\ <ë«sê n~Ûø£ rÁe‘· >∑\ <Û«ä ì‘√ dü+^‘·+

>∑+≥\ ø=B› $q&É+ <ë«sê ≈£L&Ü $ìøÏ&ç kÕeTs¡´ú +
|ü≥+ 10 (_) eTè<äTyÓq’ X¯ã+›
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
‘·>T∑ ‘Z T· +~. m+<äTø£+fÒ n~Ûø£ rÁe‘· >∑\ <Û«ä qT\
<ë«sê m≈£îÿe X¯ø>ÔÏ \∑ ‘·s+¡ >±\qT eTq+ #Ó$˝ÀøÏ Ä˝À∫+#·+&ç`#·]Ã+#·+&ç
|ü+|ædüTÔHêï+. ø±e⁄q dü+^‘·+ $H˚≥|ü&ÉT ‘·>∑T Ç<äs› T¡ ne÷àsTT\T ˇπøs¡øy£ TÓ qÆ r>∑yêsTT<ë´\‘√
C≤Á>∑‘\Ô· T rdüTø√yê*. Ä&ÉT≈£î+≥THêïs¡T. yê{Ï r>∑\qT ˇπø |æ#Y
HêD´‘· n ± ƒ p s ‚ v ² x

( ) >∑\ dü«sê\qT Ç#˚Ã$<Û+ä >± düsT¡ u› ≤≥T

O
F @ P Q

ejÓ÷*Hé, |æj·÷H√, |æ\¢qÁ>√$ yÓTT<ä\>∑T #˚XÊs¡T. yê{Ï HêD´‘· ≈£L&Ü düe÷qeTÚ‘·T+<ë?

yêsTT<ë´\ qT+&ç e#˚Ã $$<Ûä <Û«ä qT\qT MTs¡T $ì MT »yêãTqT düeT]ú+#·+&ç.
ñ+{≤s¡T. M{Ï <ë«sê e#˚Ã <Û«ä qT\ eT<Û´ä >∑\ uÒ<ëÛ ìï ˇø£ k Õ] bÂq'|ü ⁄ Hê´ìï eTs=ø£ k Õ]
>∑T]Ô+#·{≤ìøÏ eTq+ dü+^‘· dü«s¡+ jÓTTø£ÿ eTs=ø£ ø£+|üq|ü]$T‹ì ô|+∫q|ü⁄&ÉT dü+^‘·dü«s¡+
\ø£ å D yÓ T Æ q HêD´‘· qT >∑ T ]+∫H l
S K

Y
F @ [ L

jÓTTø£ÿ \ø£åDeTT\˝À m˝≤+{Ï e÷s¡TŒ\qT

‘Ó\TdüTø√yê*. >∑eTì+#·e#·TÃ?
ˇπø bÂq'|ü⁄q´+ eT]j·TT rÁe‘·>∑\ ¬s+&ÉT
dü+^‘· dü«sê\T s¬ +&ÉT y˚sT¡ y˚sT¡ yêsTT<ë´\ qT+&ç <Ûä«ì |üsêes¡Ôq+
yÓ\Te&çq|ü⁄&ÉT yêì eT<Û´ä uÒ<ëÛ ìï ‘Ó*j·TCÒùd dü+^‘· |òüTq |ü<ësêú\ ‘·˝≤\qT ‘êøÏq|ü⁄&ÉT <Ûä«ì
dü«s¡ \ø£Då ≤ìï HêD´‘· ( ) n+{≤s. $_Ûqï
j S K

Y
F @ [

|üsêes¡ÔqeTT #Ó+<äT‘·T+<ë? ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

dü+^‘· yêsTT<ë´\T ñ‘·Œ‹Ô #˚ùd ˇπø $<Ûyä TÓ qÆ s¬ +&ÉT
dü«sê\ eT<Û´ä ‘˚&Ü≈£î ø±s¡D+ yê{Ï ‘·s+¡ >∑ s¡÷|ü+˝À ø£è‘·´+ 4
ñ+&˚ e÷s¡TŒ. (øÏ+~ |ü{≤ìï #·÷&É+&ç) |üsêes¡Ôq+ #Ó+~q <Ûä«ìì $+<ë+
>√&É<>ä sZ∑ ¡ ñ+∫q ˇø£ fÒãT˝Ÿ ô|’ ˇπø s¡øy£ TÓ qÆ
s¬ +&ÉT bı&Éyê{Ï >={≤º\T |ü≥+`12˝À #·÷|æq $<Û+ä >±
neTs¡Ãã&çq$. ˇø£ >=≥º+ <ë«sê e÷{≤¢&eÉ Tì MT
ùdïVæ≤‘·Tì‘√ #Ó|Œæ s¬ +&Ée >=≥º+ <ë«sê $q+&ç.
MTs¡T <Û«ä ìì düŒwü+º >± $H˚es¡≈î£ >={≤ºìï düsT¡ u› ≤≥T
#˚jT· +&ç. s¬ +&ÉT >={≤º\T >√&É jÓTTø£ÿ \+ã+‘√
düe÷q ø√D≤ìï #˚ùd≥|ü&ÉT MTs¡T MT ùdïVæ≤‘·T&ç
qT+&ç e#˚à <Û«ä ìì düŒwü+º >± $q>∑\TZ‘ês¡T. m+<äTø£˝≤
»s¡T>∑T‘·T+~?
|ü≥+ 11 Bìì ã{Ϻ <Û«ä ì |üsêes¡qÔ + #Ó+<äT‘·T+<äì <Û«ä ì
|ü≥+11˝À ˇπø bÂq'|ü⁄q´+ eT]j·TT H ª ª ™ – —
L

|üsêes¡qÔ + ≈£L&Ü ø±+‹ |üsêes¡qÔ ìj·Te÷\qT

düe÷q rÁe‘·\T ø£*–q X¯è‹<ä+&É+, ejÓ÷*Hé bÕ{ÏdTü +Ô <äì ‘Ó\TdüT+Ô ~. nq>± <Û«ä ì |üsêes¡qÔ +
eT]j·TT |æj÷· H√ <Û«ä qT\ jÓTTø£ÿ ‘·s+¡ >∑ s¡÷bÕ\T #Ó+~q ‘·\+ô|’ |ü‘q· _+<äTe⁄ e<ä› >∑\ \+ã+‘√
#·÷|æ+#·ã&çq$. |ü‘q· , |üsêes¡qÔ <Û«ä qT\T düe÷q ø√D≤\T #˚kÕÔsTT.
ô|’ #·sá <ë«sê ˇø£ dü+^‘· dü«s¡+ jÓTTø£ÿ HêD´‘· MT #Ó$ <ä>sZ∑ ¡ >∑\ >={≤ºìï ã\¢ô|’ qT+&ç ø=+‘·
<ëì ‘·s¡+>∑ s¡÷|ü+ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+≥T+<äì ô|ø¬’ ‹Ôq|ü⁄&ÉT @eTÚ‘·T+~?
‘Ó\TdüT+Ô ~.
<Ûä«ì
 á dü+<äs¡“¤+˝À MTs¡T X¯u≤∆ìï $q>∑\sê?
$q˝Òøb£ ˛‘˚ ø±s¡Dy˚T$T{Ï?
ô|’ dü+<äs“¡ +¤ ˝À MT ùdïVæ≤‘·Tì e÷≥\qT dü]>±
$q˝Òs¡T. ø±s¡D+ ‘Ó\TdüTø√&ÜìøÏ |ü‘·q<Ûä«ì,
|üsêes¡qÔ <Û«ä qT\ Á|ükÕsêìøÏ ñ|üj÷Ó >∑|&ü ˚ Ä s¬ +&ÉT
>={≤º\T ñqï ‘·˝≤\qT }Væ≤+#·+&ç. n+<äT˝À ˇø£
>={≤ºìï ô|ø¬’ ‹Ô‘˚ Ä ‘·˝≤\T @eTe⁄‘êsTT? n|ü&ÉT
s¬ +&ÉT >={≤º\T ˇπø ‘·\+˝À ñ+&Ée⁄. ø±ã{Ϻ MT
ùdïVæ≤‘·Tì e÷≥\qT dü]>± $q˝ÒsT¡ .
|ü≥+ ` 12
>√&Éô|’ $$<Ûä |ü<ësêú\‘√ (ñ≈£îÿ, bÕ¢døºæ ,˘ #Óøÿ£
yÓTTˆˆ$) ‘·j·÷s¡T#˚j·Tã&çq #·<äTHÓ’q edüTÔe⁄\qT
ñ+∫ ô|’ Á|üj÷Ó >±ìï ‹]– #˚jT· +&ç. n|ü⁄&ÉT <Û«ä ì˝À
e÷s¡TŒqT >∑eTì+#·+&ç.
@ ‘· ˝ ≤\T <Û ä « ìì dü Œ wü º + >± |ü s êes¡ Ô q +
#Ó+~düTHÔ êïsTT?
>∑{ºÏ ‘·˝≤\T yÓT‘·ìÔ ‘·˝≤\ ø£+fÒ düŒwü+º >± <Û«ä ìì
|üsêes¡qÔ + #Ó+~düTHÔ êïj·÷?
<Û«ä ì |üsêes¡qÔ + nH˚~ |üsêes¡qÔ ‘·˝+ô|’ Ä<Ûës¡|&ü ç
ñ+≥T+<äì Á>∑Væ≤+#·e#·TÃ. kÕ<Ûës¡D+>± >∑{Ϻ
edüTÔe⁄\T yÓT‘·Ôì edüTÔe⁄ ø£+fÒ düŒwüº+>± <Ûä«ìì
|üsêes¡qÔ + #Ó+~kÕÔsTT. ø±ì ø±+‹ e˝Ò qTqTô|q’
‘·˝≤\ qT+&˚ ø±ø£ >∑sT¡ ≈£î ‘·\+ ô|’ qT+∫ ≈£L&Ü
<Û«ä ì düŒwü+º >± |üsêes¡qÔ + #Ó+<äT‘·T+~. ñ<ëVü≤s¡D≈£î
dæyTÓ +≥T |üP‘· |üPj·Tì Ç≥Tø£\‘√ ø£{qºÏ >√&É qT+&ç
≈£L&Ü <Û«ä ì düŒwü+º >± |üsêes¡qÔ + #Ó+<äT‘·T+~.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
Ä˝À∫+#·+&ç`#·]Ã+#·+&ç
<Û«ä ì qTqTô|q’ ‘·˝≤\ ø£+fÒ >∑sT¡ ≈£î ‘·˝≤\ô|’
n~Ûø£ |üsêes¡qÔ + #Ó+<ä{≤ìøÏ ø±s¡Dy˚T+{Ï?
Á|ü‹<Û«ä ì(
z
P Q A
) : ˇø£ m‘ÓqÔ’ uÛeÑ +‹ ˝Òø£ |üs«¡ ‘·
n+#·T\ qT+&ç ìØí‘<· ÷ä s¡+˝À ñ+&ç eTqeTT ns¡∫Hê
˝Òø£ #·|Œü ≥T¢ ø={ÏHº ê, ø=~›ùd|ü{Ï ‘·sê«‘· ‹]– Ä
X¯u≤›ìï $q>∑\+. eTq+ $qï s¬ +&√<Û«ä ìì Á|ü‹<Û«ä ì
( ) n+{≤s. eTq yÓT<ä&TÉ ˝À X¯ã› düŒs¡Ù 0.1ôdø£qT
I P Q A
ñ+≥T+~. BìH˚ <Û«ä ì dæsú ‘¡ · n+{≤+. ˇø£ Á|ü<X˚ +¯
qT+&ç e#˚Ã Á|ü‹<Û«ä ìì $Hê\+fÒ ndü\T <Û«ä ì, Á|ü‹<Û«ä ì
eTq*ï #˚sπ ø±˝≤\˝À ‘˚&Ü 0.1ôdø£qT¢ ñ+&Ü*.
n+fÒ 0.1ôdø£q¢ ø£+fÒ ‘·≈î£ ÿe ø±\+˝À |üsêes¡qÔ +
#Ó+~q Á|ü‹<Û«ä ìì eTq+ $q˝Ò+.
0.1 ôdø£q¢ ‘·sê«‘· Á|ü‹<Ûä«ì sêyê\+fÒ
X¯ã»› qø±ìøÏ, nes√<ÛëìøÏ (|üsêes¡qÔ ‘·˝≤ìøÏ)
eT<Û´ä nedüsy¡ TÓ qÆ ø£˙dü <ä÷s¡+ m+‘·? Á|ü‹
<Û«ä ì jÓTTø£ÿ y˚>±ìï ø£qTø√ÿe&ÜìøÏ ñ|üj÷Ó >∑|&ü ˚
dü÷Á‘êìï sêã≥º&ÜìøÏ Á|üjT· ‹ï<ë›+!
|ü≥+ ` 13
|ü≥+ 13qT |ü]o*+#·+&ç.
<Û«ä ì »qø£+ (ne÷àsTT) qT+&ç |üsêes¡qÔ ‘·\+
(uÛeÑ +‹) es¡≈î£ <Û«ä ì Á|üj÷· DÏ+∫q <ä÷s¡+ R R
nqTø=qTeTT.
|üsêes¡qÔ + ‘·\+ qT+&ç <Û«ä ì »qø£+ es¡≈î£ <Û«ä ì
Á|üj÷· DÏ+∫q <ä÷s¡+ ≈£L&Ü ª µ ne⁄‘·T+~. R
 <Û«ä ì Á|üj÷· DÏ+∫q yÓTT‘·+Ô <ä÷s¡+ R ¢
R

Ä&ç{À]j·T+ ˝Ò<ë ô|<ä› ô|<ä› >∑<Tä \˝À, dæìe÷

Á|ü‹<Û«ä ì ø±\+ R ôdø£qT¢ nqTø=+&ç. @

Vü‰fi¯fl˝À Á|ü‹Hê<ä+ ø£ìwü+º >± ñ+&Ü*. uÛeÑ +‘·T\ ô|’

<Û«ä ì Á|üj÷· DÏ+∫q yÓTT‘·+Ô <ä÷s¡+ ø£|ü eT]j·TT >√&É\î <Ûä«ìÁ>±Vü≤ø£ |ü<ësêú\‘√
<Û«ä ì y˚>+∑ R Á|ü‹ <Û«ä ì ø±\+ (ñ<ëVü≤s¡D≈£î dü+|”&qÉ + #Ó+~+∫q s¡+|ü|⁄ü bı≥Tº,
R / ¢
R @

<∏sä √àø√˝Ÿ yÓTT<ä\>∑Tq$) ø£|Œü ã&ç ñ+{≤sTT. eTq+

≈£Ls¡TÃH˚ ≈£îØÃ\qT ≈£L&Ü <Û«ä ì Á>±Vü≤ø£ |ü<ësêú\‘√
MT≈£î ‘Ó\TkÕ? ‘·j÷· s¡T#˚kÕÔsT¡ .
esê¸ø±\+˝À |æ&ÉT>∑T\T e#˚à dü+<äs¡“¤+˝À
Á|ü‹<Û«ä ìdü÷Ô $ì|æ+#˚ ñs¡TeTT nqTq~ y˚T|ò÷ü \T Ä˝À∫+#·+&ç #·]Ã+#·+&ç
eT]j·TT uÛ÷Ñ $T e+{Ï ‘·˝≤\ô|’ <Û«ä ì jÓTTø£ÿ es¡Tdü
|üsêes¡HÔ ê\ |ò*ü ‘·+. ˇø£ eT÷dæe⁄qï ô|f…˝º À ˙e⁄ ªªVü≤˝Àµµ nì
n]ùdÔ n~ ˙≈£î ªªVü≤˝À.........µµ nì m≈£îÿe
düeTj·T+ $ì|ædTü +Ô ~ m+<äTe\q?
Ä˝À∫+#·+&ç ` #·]Ã+#·+&ç
Á|ü‹<Û«ä ì eT]j·TT Á|ü‹Hê<ä+ eT<Û´ä dü+ã+<Û+ä
<Û«ä ì ø£Hêï Á|ü‹<Û«ä ì ã\V”≤q+>± ñ+≥T+~
m+<äT≈£î? Á|ü‹Hê<ä+ nqTq~ Á|ü‹<Û«ä ì ø£+fÒ _ÛqïyÓTqÆ ~.
ndü\T <Û«ä ì $q|ü&qç 0.1ôdø£q¢ ‘·sê«‘· ÁXÀ‘·≈î£
ñ<ëVü≤s¡D 3 |üsêes¡Ôq <Ûä«ì $qã&ç‘˚ <ëìì Á|ü‹<Ûä«ì nì
ˇø£ nu≤“sTT, ˇø£ m‘ÓqÔ’ uÛeÑ +‹øÏ 132MT≥s¡¢ n+{≤s. 0.1ôdø£qT ø£+fÒ ‘·≈î£ ÿe ø±\+˝À ì»
<ä÷s¡+˝À ˇø£ ≥bÕø±j·TqT ù|\Ã>± <ëì Á|ü‹<Û«ä ì <Û«ä ì‘√ ø£*dæ |üsêes¡qÔ <Û«ä ì $ì|æùdÔ <ëìì Á|ü‹Hê<ä+
0.8 ôdø£q¢ ‘·sê«‘· $qã&çq~. nsTT‘˚ <Û«ä ì y˚>±ìï n+{≤s.
ø£qT>=q+&ç.
ãVüQfi¯ |üsêes¡Ôq <Ûä«ì
kÕ<Ûqä
n ³ ƒ s v ‚  s r ´ r ¥ s r µ v ‚ ¤ t x

jÓTTø£ÿ ñ|üjÓ÷>±\T
Á|ü‹ <Û«ä ì ø±\+ 0.8ôdø£qT¢ H
@ L

<Û«ä ì Á|üj÷· DÏ+∫q yÓTT‘·+Ô <ä÷s¡+ ¶

1.yÓT>±bò˛Hé, ˝Ö&édŒ” ø£sY eT]j·TT Vü‰s¡Hé
R 2 I 132MT. R 264MT.
¢
R

düHêïsTT, Á≥+ô|{Ÿ e+{Ï dü+^‘· yêsTT<ë´\T,

<Û«ä ì y˚>+∑ « “ ¢
R

•
@

yÓT>±bò˛Hé, Vü‰s¡Hé eT]j·TT ˝Ö&édŒ” ø£sY e+{Ï <Û«ä ì

« R 330MT/ôd. “ ¢ ® ª • ™ } ¯

dü+ã+~Û‘· |ü]ø£sê\T <Ûä«ìì ˇø£ ì]›wüº ~X¯˝À

Á|ü‹Hê<ä+ n · r q r ´ ¸ r ´ p v ‚ ¤ t x
|ü+|ü&ÜìøÏ M\T>± ‘·j÷· s¡T#˚jT· ã&çq$.
|üsêes¡qÔ <Û«ä ì #Ó$øÏ 0.1 ôdø£qT ø£+fÒ ‘·≈î£ ÿe |ü≥+`14˝À #·÷|æq $<Û+ä >± á |ü]ø£sê\≈£î
ø±\+˝À ì» <Û«ä ì‘√ ø£*dæq|ü⁄&ÉT eTq+ Á|ü‹Hê<ä+ X¯+U≤ø£è‹˝À ˇø£ >=≥º+ ñ+≥T+~. á >=≥º+ <ë«sê
nqTuÛ÷Ñ ‹ì bı+<äT‘ê+. ì» <Û«ä ì, |üsêes¡qÔ <Û«ä ì Á|üjÓ÷–+#˚ <Ûä«ì nH˚ø£ |üsê´j·÷\T |üsêes¡Ôq+
ø£*dæb˛sTT ˇø£ kÕ>∑Bdæq ( ) <Û«ä ìe˝… O
D A

Y
A G ] I R

#Ó+<ä&É+ <ë«sê ñ‘·Œ‹Ô nsTTq <Ûä«ì ‘·s¡+>±\T

$ì|æ+#·&Üìï Á|ü‹Hê<ä+ n+{≤+. m<äTs¡T>± ñqï ÁXÀ‘·\yÓ|’ ⁄ü ≈£î H˚sT¡ >± |ü+|üã&É‘êsTT.
<Ûä«ì
 2.dæìe÷ Vü‰\T eT]j·TT Ä&ç{À]j·÷\ ìsêàD+
kÕ<Ûës¡D+>± dæìe÷Vü‰\T, |òü+ø£¸Hé Vü‰\T,
dü e ÷y˚ X ¯ eT+~sê\T ( ) P A G C I D I G P I Q K

Y Y
J

ì]à+#˚≥|ü&ÉT |ü≥+16˝À #·÷|æq $<Û+ä >± <Û«ä ì

|üsêes¡Ôq+ #Ó+~q ‘·sê«‘· nìï eT÷˝\≈£î
düe÷q+>± #˚sT¡ ≈£îH˚≥≥T¢>± ì]àkÕÔsT¡ . ø=ìï Vü‰fi¯fl˝À
|ü≥+ 14 <Û«ä ì |üsêes¡qÔ + #Ó+~q ‘·sê«‘· Vü‰˝Ÿ yÓTT‘·+Ô @ø£Ø‹˝À
$düÔ]+#˚+<äT≈£î M\T>± eÁø£+>± ñqï ô|’ø£|üqT
Ä˝À∫+#·+&ç #·]Ã+#·+&ç @sêŒ≥T #˚kÕÔsT¡ . á @sêŒ≥T Vü‰\T˝À ñqï n+<ä]øÏ
X¯ã+› düe÷q+>± $qã&˚≥≥T¢ #˚dTü +Ô ~.
yÓT>± bò˛Hé e+{Ï |ü]ø£sê\≈£î X¯+U≤ø±s¡|⁄ü
eTT+<ä T uÛ ≤ >±\T ñ+&É ≥ + e\¢ @$T
ñ|üj÷Ó >∑+?
2.ôd‘º k· ˛ÿ|ü⁄
ôd‘º k· ˛ÿ|ü⁄ <ë«sê X¯Øs¡+ n+‘·sꓤ>+∑ ˝À ñ+&˚
$$<Ûä uÛ≤>±\ qT+&ç e#˚Ã X¯u≤›\qT eTTK´+>± >∑T+&Ó,
}|æ]‹‘·TÔ\ X¯u≤›\qT $qe#·TÃ. |ü≥+15˝À |ü≥+ 16
#·÷|æq≥T¢ ôd‘º k· ˛ÿ|ü⁄ ≈£î+&˚ >=≥º+˝À s√– >∑T+&Ó
#·|ü &ÉT nH˚ø£ |üsê´j·÷\T |üsêes¡qÔ + #Ó+<äT‘·÷
Ä˝À∫+#·+&ç`#·]Ã+#·+&ç
<ëìøÏ ñ+&˚ Á>±Vü≤ø£+˝À <ë«sê n_Ûeè~∆#+Ó <äã&çq dæìe÷ Vü‰˝Ÿ˝À ≈£îØÃ\≈£î yÓT‘·ìÔ |ü<ësêú\T,
(K E

O
) <Û«ä ì yÓ<’ Tä ´ì #Ó$øÏ #˚sT¡ ‘·T+~.
Y
F C F I R

H˚\ô|’ ‹yêN\T, >√&Éô|’ s¡+|ü|⁄ü bı≥Tº‘√ ‘·j÷· s¬ q’

n≥º\T m+<äT≈£î @sêŒ≥T #˚kÕÔsT¡ ?
ÁX¯e´ ne~Û: e÷qe⁄\T ¢ ™ – — ¹ ¢ ™ ™ ™ ™ – — }

bÂq'|ü⁄q´ ne~Û˝À <Û«ä qT\qT e÷Á‘·yT˚ $q>∑\s¡T.

á ne~Ûì ¢ ™ –nì sêkÕÔ+.
— ¹ ¢ ™\ ˜ – — ¢ ™ – —

ø£+fÒ ‘·≈î£ ÿe bÂq'|ü⁄q´+ >∑\ <Û«ä qT\qT, ¢ ™ ˜ – —

ø£+fÒ m≈£îÿe bÂq'|ü⁄q´+ >∑\ <Ûä«qT\qT eTq+

$q˝Ò+. á ne~Û ej·TdüT‡‘√ bÕ≥T e´øÏÔ e´øÏøÔ °
e÷s¡T‘·÷ ñ+≥T+~. |æ\\¢ T düTe÷s¡T ° ™ ™ ™ ™ – —

es¡≈î£ $q>∑\s¡T. ej·TdüT‡ ô|]π> ø=B› n~Ûø£ bÂq'|ü⁄q´

<Û«ä qT\qT $q>∑*>π kÕeTs¡´ú + ‘·>T∑ ‘Z T· +~. ø±e⁄q
eè<äT∆\≈£î >∑]wü˜ <Ûä«qT\qT $H˚ ne~Û ” ™ ˜ – — ¹

” ¢ ˜ ñ+≥T+~.
– — bÂq'|ü⁄q´
¢ ™ – — ¹ ¢ ™ ™ ™ ™ – —

ne~Ûì eTq+ dü>≥∑ T ÁX¯e´ ne~Û>± rdüTø=+{≤+.

|ü≥+ 15
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 ÁX¯e´ ne~Û˝À ≈£L&Ü e÷qe⁄ì #Ó$ nìï bÕ]ÁXÊ$Tø£ s¡+>∑+˝À n‹<Û«ä qT\ ñ|üj÷Ó >±\T
bÂq'|ü⁄Hê´\≈£î ˇπø$<Û+ä >± düŒ+~+#·<Tä . ¢ ™ ™ ™ ¹

1. s¡+Á<Ûë\T #˚j·TT≥≈£î eT]j·TT ø±e\dæq

° ™ ™ bÂq'|ü⁄q´ ne~Û˝À ñ+&˚ ‘·≈î£ ÿe rÁe‘·
™ – —

Äø£è‘·T\˝À edüTeÔ ⁄\qT ø√j·TT≥≈£î

>∑*–q <Û«ä qT\qT eTq #Ó$ düŒwü+º >± $q>∑\<äT.
ø£+fÒ ‘·≈î£ ÿe bÂq'|ü⁄q´+ >∑\ <Û«ä qT\qT ˝ÀVü≤|ü⁄ edüTeÔ ⁄\≈£î s¡+Á<Ûë\T #˚jT· &ÜìøÏ ªVü‰sYïµ
( ) nqã&˚ ˇø£ düqïì, <Ûèä &ÛyÉ TÓ qÆ ˝ÀVü≤|ü⁄ ø=qqT
¢ ™ – —

Q A D G

ª|üsÁ¡ X¯e´ <Û«ä qT\Tµ ( ) n+{≤+. ~

G C D K J A G F P J A S G R J

ø£+|æ+|ü#˚j·T&É+ e\¢ »ì+#˚ n‹<Ûä«qT\qT

¢ ™ ™ ø£+fÒ m≈£îÿe bÂq'|ü⁄q´+ >∑\ <Û«ä qT\qT
™ ™ – —

yê&É‘ês¡T. Ç~ ˇø£ düT‹Ôe˝… |üì#˚dæ ôdø£qT≈£î

ªªn‹<Û«ä qT\Tµµ ( ) n+{≤s. S

Y
@ D K J A G F P J A S G R J

düTe÷s¡T 10\ø£\å kÕs¡T¢ ˝ÀVü≤|ü⁄ |ü\ø£ô|’ ø=≥º&+É

MT≈£î ‘Ó\TkÕ ? e\q ø±e\dæq Äø£è‘·T\˝À ˝ÀVü‰\≈£î s¡+Á<Ûë\T
#˚düTÔ+~.
$$<Ûä »+‘·Te⁄\≈£î $$<Ûä s¡ø±\ ÁX¯e´
ne<ÛTä \T+{≤sTT. ≈£îø£ÿ düTe÷s¡T ¡ ™ ™ ™ ™ – —
s¡+Á<Û+ä jÓTTø£ÿ Äø£è‹ Vü‰sYï ( ) ø=q Äø£è‹ì
Q A D G

bÂq'|ü⁄q´+ es¡≈î£ >∑\ <Û«ä qT\T $q>∑\TZ‘T· +~. b˛* ñ+≥T+~. Bì <ë«sê >±E e+{Ï ô|fi¯óôdq’
|ü<ësêú\˝À ôd’‘·+ ø√]q Äø£è‘·T\˝À s¡+Á<Ûë\T
>∑_“\+ 1,00,000 es¡≈î£ , &Ü*Œ¤Hé Ç+ø± – —

#˚jT· &É+, ø£{Ÿ #˚jT· &É+ düT\uÛ+Ñ >± #˚jT· e#·TÃ.

m≈£îÿe bÂq'|ü⁄q´+ >∑\ <Û«ä qT\qT $q>∑\e⁄.
ø±ì »+‘·Te⁄\T n‹<Û«ä qT\qT ≈£L&Ü ñ‘·Œ‹Ô 2. n‹<Û«ä qT\‘√ X¯óÁuÛ|Ñ sü T¡ #·T≥
#˚jT· >∑\e⁄. >∑_“˝≤\T n‹ <Û«ä qT\qT ñ‘·Œ‹Ô kÕ<Ûës¡D+>± eTT]øÏã≥º\T, bÕÁ‘·\T, Ç‘·s¡
#˚d÷ü Ô Á|üj÷· DÏkÕÔsTT. @qT>∑T\T, ‹$T+>∑˝≤\T edüTeÔ ⁄\T düãT“ Á<ëeD+˝À Hêqu…{qºÏ ‘·sê«‘· u≤>±
¢ ™
ø£+fÒ ‘·≈î£ ÿe bÂq'|ü⁄q´+ >∑\ <Û«ä qT\qT
– —
s¡T~› X¯óÁuÛ|Ñ sü T¡ kÕÔ+. á |ü<‹∆ä ‘√ edüTeÔ ⁄\ô|’ >∑\
ñ‘·Œ‹Ô #˚kÕÔsTT. @qT>∑T\T yê{Ï düV≤ü #·sT¡ \T eTT]øÏì ø=ìï Á|ü<X˚ Ê\˝À ‘=\–+#·˝+Ò .
#·ìb˛sTTq|ü⁄&ÉT |üs¡ÁXÊyê´\T ñ‘·Œ‹Ô #˚dæ Ç˝≤+{Ï eTT]øÏì n‹<Û«ä qT\qT ñ|üj÷Ó –+∫
u≤<Û|ä &ü TÉ ‘êj·Tì XÊÁdüyÔ ‘˚ \Ô· T >∑T]Ô+#ês¡T. ø=ìï düT\uÛ+Ñ >± X¯óÁuÛ|Ñ sü #¡ e· #·TÃ. edüTeÔ ⁄\qT X¯óÁuÛ|Ñ ]ü #˚
s¡ø±\ #˚|ü\T bÂq'|ü⁄q´+ >∑\ ” ¹ ¢ ¡ – —
Á<ëeD+˝ÀøÏ n‘·´~Ûø£ bÂq'|ü⁄q´+ ø£*–q ‘·s+¡ >±\qT
<Ûä«qT\qT $q>∑\e⁄. K&ÉZeTè>±\T H
D Q F G A

|ü+|æ+∫ edüTeÔ ⁄\≈£î $$<Ûä Á|ü<X˚ Ê\˝À n+{Ïq eTT]øÏ

P I

bÂq'|ü ⁄ q´+ >∑ \

D A J I J L

¡ – —
ø£D≤\qT ø£~*kÕÔsT¡ . ‹]– ˙{Ï‘√ yê{Ïì düT\uÛ+Ñ >±
X¯óÁuÛ|Ñ sü T¡ kÕÔsT¡ .
|üsÁ¡ XÊe´<Û«ä qT\qT ñ|üj÷Ó –+∫ uÛ≤ee´ø°øÔ s£ D¡
#˚düT≈£î+{≤sTT. 3. ˝ÀVü‰\˝À |ü>T∑ fi¯flqT ø£qT>=qT≥
uÛeÑ +‘·T\T, j·T+Á‘ê\T, ˝ÀVü≤e+‘Óq\T, ôdq’ T‡
n‹<Ûä«qT\ e\q ñ|üjÓ÷>±\T |ü]ø£sê\T yÓTT<ä\>∑T yê{Ï˝À ˝ÀVü≤ edüTÔe⁄\qT
n‹<Û«ä qT\T n~Ûø£ bÂq'|ü⁄q´+ >∑\ <Û«ä ì‘·s+¡ >±\T. ñ|üj÷Ó –kÕÔsT¡ .
Ç$ yêj·TT, Á<äe j·÷qø±\˝À ˇø£ ì]›wºü e÷s¡+Z ˝À M{Ï˝À düqïì |ü>T∑ fi¯ófl ˝Ò<ë s¡+Á<Ûë\T ñqïf…‘¢Æ ˚
Á|üj÷· DÏ+#·>\∑ e⁄. M{Ïì bÕ]ÁXÊ$Tø£, yÓ<’ ´ä s¡+>±\˝À |ü]ø£s¡+ jÓTTø£ÿ kÕeTs¡ú´+ ‘·>∑TZ‘·T+~. M{Ïì
$düèÔ ‘·+>± ñ|üj÷Ó –kÕÔsT¡ . kÕ<Ûës¡D+>± >∑T]Ô+#·&É+ #ê˝≤ ø£wüº+ ø±ì
n‹<Û«ä qT\qT ñ|üj÷Ó –+∫ düT\uÛ+Ñ >± >∑T]Ô+#·e#·TÃ.
<Ûä«ì
yÓ’<ä´s¡+>∑+˝À n‹<Ûä«qT\ ñ|üjÓ÷>±\T
1. X¯Øs¡ n+‘·s‘Z¡ · nej·Tyê\qT ∫Árø£]+#·&+É
n‹ <Û«ä qT\T yÓ<’ Tä ´\ #˚‹øÏ X¯øeÔÏ +‘·yTÓ qÆ eT]j·TT
düTs¡ø‘åÏ y· TÓ qÆ |ü]ø£sê\qT n+<äCXÒ ÊsTT. Mì <ë«sê
X¯ Ø s¡ n+‘· s ꓤ > ±\qT ∫Árø£ ] +#· e #· T Ã.
Çø√ø±]¶j÷Ó Á>∑|”ò nH˚ |ü<‹∆ä ˝À >∑T+&Ó˝Àì $$<Ûä
uÛ≤>±\ qT+&ç |üsêes¡qÔ + #Ó+~q n‹<Û«ä qT\T >∑T+&Ó
∫Á‘êìï @s¡Œs¡TkÕÔsTT.
nÁ˝≤ºkıH√Á>∑|”ò nH˚ |ü<‹∆ä <ë«sê s√– X¯Øs¡+˝Àì
ø±˝ÒjT· +, |æ‘êÔXj¯ T· +, >∑sꓤXj ¯ T· + yÓTT<ä\>∑T yê{Ïì
>∑T]ÔkÕÔsT¡ . Äj·÷ nej·Tyê\˝À @s¡Œ&ɶ ø£DT‘·T\T,
sêfi¯flqT >∑T]Ô+#·&ÜìøÏ &Üø£ºs¡¢≈£î Ç~ ñ|üjÓ÷>∑
X¯Ádü∫Ô øÏ‘‡· \˝À n‹<Û«ä qT\ ñ|üj÷Ó >±\T
|ü<ësêú\˝Àì nDTe⁄\qT n‘·´~Ûø+£ >± ø£+|æ+|ü
CÒjT· &É+ <ë«sê |ü<ësêúìï n‹ ∫qï eTTø£ÿ\T>±
$&É > =fÒ º (meT*‡ø£ s ¡ D +) X¯ ø Ï Ô n‹<Û ä « qT\≈£ î
ñ+≥T+~.
á |ò*ü ‘êìï n‹<Û«ä qT\‘√ #˚ùd X¯ÁdüÔ ∫øÏ‘‡· \˝À
$ìjÓ÷–kÕÔsT¡ . ø£+{Ï˝Àì X¯óø±¢\qT ‘=\–+#·&ÜìøÏ
kÕ<Ûës¡D+>± Ç≥Te+{Ï X¯Ádü∫Ô øÏ‘‡· \T ìs¡«Væ≤kÕÔsT¡ .
n<˚ $<Ûä+>± n‹<Ûä«qT\qT ñ|üjÓ÷–+∫
eT÷Á‘·|+æ &Ü\˝À ‘·j÷· s¬ q’ sêfi¯flqT ∫qï eTTø£ÿ\T>±
#˚kÕÔsT¡ . á eTTø£ÿ\T eT÷Á‘·+ <ë«sê ãj·T≥≈£î yÓ[fl
bı‘êsTT. á |ü<ä∆‹ e\¢ kÕ<Ûës¡D X¯ÁdüÔ ∫øÏ‘·‡
#˚jT· e\dæq nedüs+¡ ˝Ò≈î£ +&Ü b˛sTT+~.
ô|q’ $e]+∫q $$<Ûä dü+<äsꓤ\˝À øÏsD¡ ≤\T º

|ü&TÉ ‘·T+~. ‘·*>¢ s∑ “¡ +¤ ˝Àì ÁuÛ÷Ñ D+ H

C A I

jÓTTø£ÿ
@ S J L

eT]j·TT ø±+‹ ‘·s+¡ >±\≈£î ã<äT\T>± n‹<Û«ä qT\qT

ô|s¡T>∑T<ä\qT |ü]o*+#·T≥≈£î ≈£L&Ü á |ü<‹∆ä ì ñ|üj÷Ó –+#·&+É e\q ø£*>π Á|üj÷Ó »Hê˝Ò$T{Ï?
yê&É‘ês¡T. k˛HêsY n » ¼ ½  · x

nÁ˝≤ºkıH√Á>∑|”ò nqTq~ øÏsD¡ ≤\‘√ |üØøÏ+å #·&+É

º

düeTTÁ<ä|⁄ü ˝À‘·T\qT m˝≤ ø£qT>=+{≤s√ MT≈£î

e+{Ï bÕ‘· |ü<‘∆ä T· \ ø£+fÒ düTs¡ø‘åÏ y· TÓ qÆ ~. m+<äTø£+fÒ ‘Ó\TkÕ?
‘·s#¡ T· >± øÏsD¡ ≤\T yê&É≥+ e\q X¯Øs¡ ø£DC≤˝≤\T
º

k˛HêsY ( ) nq>± kÂ+&é Hê$π>wüHé

X ¾ ¿  m

eTTK´+>± >∑s“¡ +¤ ˝Àì ÁuÛ÷Ñ D≤\≈£î nbÕj·T+ ø£*>π n+&é sπ +õ+>¥. á |ü<‹∆ä ˝À ˙{Ï˝À|ü\ <ä÷s¡+>±
neø±X¯+ ñ+~. ñqï edüTÔe⁄\ô|’ n‹<Ûä«qT\ |üsêes¡Ôq+ <ë«sê
>∑T]Ô+#·e#·TÃ. yê{Ï <ä÷sê\qT ø=\ee#·TÃ. á
|ü<‹∆ä ˝À yê&˚ |ü]ø£s¡ e´edüqú T k˛HêsY nì |æ\TkÕÔs.
k˛HêsY e´edüú m˝≤ |üì#˚dTü +Ô ~?
k˛HêsY e´edü˝ú À Á|ükÕ]DÏ ( ) eT]j·TT @ D K G J E F @ @ I D

Á>±Vü≤ø£+ ( D I

nH˚ |ü]ø£sê\T z&É˝Àì

P I F _ I D L

|ü]o\q øπ +Á<ä+˝À neTs¡Ãã&ç ñ+{≤sTT. |ü]o\Hê

πø+Á<ä+˝Àì Á|ükÕ]DÏ <ë«sê <ë<ë|ü⁄ 100000
ôV≤sYCº Ÿ\ bÂq'|ü⁄q´+ >∑\ n‹<Û«ä qT\qT ˙{Ï˝Àì
nìï ~X¯\˝À Á|ükÕs¡+ #˚kÕÔsT¡ . á ‘·s+¡ >±\T ‘·eT
e÷s¡+Z ˝À düuŸyTÓ s¬ H’ ,é eTTì–qz&É, #˚|\ü >∑T+|ü⁄ e+{Ï
|ü≥+ 17
@<ÓH’ ê nes√<Û+ä ‘·–˝Ò es¡≈î£ düsfi¡ sπ¯ U≤e÷s¡+Z ˝À
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
Á|üj·÷DÏkÕÔsTT. |ü≥+ 18 ˝À
#·÷|æq $<Ûä+>± nes√<ÛëìøÏ Á|ü<]ä Ùì
‘·–*q ‘·s¡+>±\T |üsêes¡Ôq+
#Ó+~ z&É |ü]o\Hê øπ +Á<ä+˝Àì
Á>±Vü ≤ ø±ìï ( ) D I P I F _ I D

#˚sT¡ ‘êsTT. |ü]o\q øπ +Á<ëìøÏ Á|ükÕ]DÏ Á>±Vü≤ø£+

á ‘·s¡+>±\T @ ~X¯qT+&ç Á{≤Hé‡&É÷´düsY
e#êÃjÓ÷ Ä ~X¯˝À nes√<Ûä
edüTÔe⁄ ñqï≥T¢ ‘Ó\TdüTÔ+~.
n‹<Ûä«qT\ |üsêes¡Ôq+ e\¢
e∫Ãq Á|ü‹<Û«ä ì z&ÉqT #˚s&¡ ÜìøÏ
|ü f Ò º ø±\+ eT]j· T T
düeTTÁ<ä˙{Ï˝À n‹<Û«ä qT\ y˚>±ìï
ã{Ϻ |ü]o\q πø+Á<ä+ qT+&ç
nes√<Ûä edüTeÔ ⁄ m+‘· <ä÷s¡+˝À
ñ+<√ ˝… ø Ï ÿ kÕÔ s ¡ T . $$<Û ä

ø√D≤\‘√ e∫Ãq Á|ü‹<Û«ä qT\qT ã{Ϻ Ä edüTeÔ ⁄ Äø£è‹, |ü≥+ 18

|ü]e÷D≤\qT ‘Ó\TdüT≈£î+{≤s¡T. >∑_“˝≤\T ≈£L&Ü Ç<˚ $<Û+ä >± n‹<Û«ä qT\qT
ñ‘·Œ‹Ô #˚dü÷Ô n$ Á|üj·÷DÏ+#˚ e÷s¡Z+˝À ñqï
k˛HêsY qT+&ç ˙{Ï˝À|ü\ ñqï edüTeÔ ⁄≈£î eT<Û´ä nes√<Û ë \qT >∑ T ]Ô + ∫ yê{Ï Á|ü j · ÷ D~X¯ q T
<ä÷s¡+ k˛HêsY qT+&ç ãj·T\T<˚]q n‹<Û«ä ì

R

e÷s¡TÃ≈£î+{≤sTT.
edüTeÔ ⁄ô|’ |üsêes¡qÔ + #Ó+~ ‹]– k˛HêsYqT #˚s{¡ ≤ìøÏ
ñ<ëVü≤s¡D 4 '
|üfºÒ ø±\+ eT]j·TT ˙{Ï˝À n‹<Û«ä ì y˚>+∑ @ S

düeTTÁ<ä+ ˝À‘·TqT ø£qT>=q&ÜìøÏ k˛HêsY qT+&ç

   

nqT≈£î+fÒ k˛HêsY qT+&ç edüTeÔ ⁄ es¡≈î£ ‹]– edüTeÔ ⁄

‘·s¡+>∑+ |ü+|üã&ç+~. 6 ôd. ‘·sê«‘· Á|ü‹<Ûä«ì
qT+&ç k˛HêsY es¡≈î£ ‘·s+¡ >∑+ Á|üj÷· DÏ+∫q yÓTT‘·+Ô
k˛HêsYqT #˚]‘˚ düeTTÁ<ä+ ˝À‘·TqT ø£qT>=q+&ç.
<ä÷s¡+ R 2 R

(düeTTÁ<ä+ ˙{Ï˝À <Û«ä ìy˚>+∑ 1500 MT/ôd)

qT+&ç S @

kÕ<Ûqä : düeTTÁ<ä+ ˝À‘·T R MT nqT≈£î+<ë+

X “

R S @

‘·s+¡ >∑+ Á|üj÷· DÏ+∫q yÓTT‘·+Ô <ä÷s¡+ R MT

¢ “

R S @

düeTTÁ<ä ˙{Ï˝À <Û«ä ì y˚>+∑ MT /ôd

“ • ¢

S L

á |ü<‹∆ä ˝À <ä÷sê\qT ø£qT>=q&Üìï ªªáø√

H “ ” ¡ ™ ™

|ü{qºÏ ø±\+ @ L J

π s +õ+>¥ µ µ n+{≤s¡ T . dü e TTÁ<ë\ ˝À‘· T qT

H “ ®

S @

X “

‘Ó\TdüTø√e&ÜqøÏ, düeTTÁ<ä+˝Àì |üs¡«‘ê\qT ¢

R

“ ” ¡ ™ ™ MT/ôd \

®
J

ø£qT>=q&ÜìøÏ düeTTÁ<ä >∑s“¡ X¤ ÊÁdüyÔ ‘˚ \Ô· T á |ü<‹∆ä ì ¢

R

“ À ™ ™ ™ MT
yê&É‘ês¡T. R

“ À ™ ™ ™ “ À ™ ™ ™ • ¢ “ ª ¡ ™ ™ MT “ ª } ¡ øÏ.MT

<Ûä«ì
 ø°\ø£|<ü ë\T
X¯è‹<ä+&É+, nqT<Ûs’Ó ´È¡ ‘·s+¡ >∑+, ‹s¡´ø˘ ‘·s+¡ >∑+, dü+|”&qÉ +, $s¡∞ø£sD¡ +, X¯è+>∑eTT, Á<√DÏ, ‘·s+¡ >∑<s’Ó ´È¡ +,
ø£+|üq|ü]$T‹, bÂq'|ü⁄q´+, |æ#Y (ø°#T· <äq+), <Û«ä ìrÁe‘·, <Û«ä ìHêD´‘·, Á|ü‹<Û«ä ì, Á|ü‹Hê<ä+, |üsÁ¡ XÊyê´\T,
ÁX¯e´ne~Û, n‹<Û«ä qT\T, k˛HêsY.

eTqy˚T+ H˚sT¡ Ã≈£îHêï+?

<Û«ä ì ˇø£ X¯øÔÏ dü«s¡÷|ü+. Á>∑V≤ü D dü+y˚<qä qT ( ) ø£*–düT+Ô ~.

J I G J K @ F A G A C Q I K D F G ]

X¯è‹<ä+&É+ ˇø£ X¯ã› nqTHê<äø+£ ( D I J

). <ëìì ø£+|æ+|üCdÒ qæ |ü&ÉT ˇø£ dæsú ¡ |æ#Y ( )‘√

A G K @ A D

O
F @ P Q

nqTHê<ä+ #Ó+<äT‘·T+~.
‘·s+¡ >∑ Á|üj÷· D ~X¯≈î£ düe÷+‘·s+¡ >± j·÷qø£+˝Àì ø£D≤\T eTT+<äT≈£î yÓqø£≈î£ ø£+|æùdÔ Ä ‘·s+¡ >±ìï
nqT<Ûs’Ó ´È¡ ‘·s+¡ >∑+ n+{≤+.
‘·s+¡ >∑ Á|üj÷· D ~X¯≈î£ \+ã+>± j·÷qø£+˝Àì ø£D≤\T ø£+|æùdÔ Ä ‘·s+¡ >±ìï ‹s¡´ø˘ ‘·s+¡ >∑+ n+{≤+.
<Û«ä ì ‘·s+¡ >∑+ Á|üj÷· DÏ+#˚≥|ü&ÉT Ä j·÷qø£+˝Àì n~Ûø£ kÕ+Á<ä‘· >∑\ ÁbÕ+‘ê\qT dü+|”&HÉ ê\ì,
n\Œ kÕ+Á<ä‘· >∑\ ÁbÕ+‘ê\qT $s¡∞ø£sD¡ ≤\ì n+{≤+.
s¬ +&ÉT es¡Tdü dü+|”&HÉ ê\T ˝Ò<ë $s¡∞ø£sD¡ ≤\ eT<Û´ä <ä÷sêìï ‘·s+¡ >∑<s’Ó ´È¡ + n+{≤+.
j·÷qø£+˝À ‘·s+¡ >∑+ Á|üj÷· DÏ+#˚≥|ü&ÉT j·÷qø£+ kÕ+Á<ä‘· ˝Ò<ë |”&qÉ +˝À ø£*–q n‘·´~Ûø£ e÷s¡TŒ
˝Òø£ j·÷qø£+˝Àì ø£D≤\ kÕúqÁuÛ+Ñ X¯+˝À ø£*–q n‘·´~Ûø£ e÷s¡TŒqT ‘·s+¡ >∑+ jÓTTø£ÿ ø£+|üq|ü]$T‹
n+{≤+.
j·÷qø£+ kÕ+Á<ä‘· ˝Ò<ë |”&qÉ + ˇø£ &√\q+ #˚jT· &ÜìøÏ |üfºÒ ø±˝≤ìï <Û«ä ì ‘·s+¡ >∑+ jÓTTø£ÿ Äes¡qÔ
ø±\+ n+{≤s¡T.
Á|üe÷D ø±\+˝À j·÷qø£ kÕ+Á<ä‘· ˇø£ ì]›wºü Á|ü<X˚ +¯ ˝À #˚ùd &√\Hê\ dü+U´qT bÂq'|ü⁄q´+ n+{≤s.
Á|üe÷D ø±\+˝À ˇø£ <Û«ä ì ‘·s+¡ >∑+˝Àì @<˚ì _+<äTe⁄ <ä>sZ∑ ¡ X¯è+>∑+ ˝Òø£ Á<√DÏ Á|üe÷D ø±\+˝À
Á|üj÷· DÏ+#˚ <ä÷sêìï Ä <Û«ä ì ‘·s+¡ >∑ jÓTTø£ÿ ‘·s+¡ >∑y>˚ +∑ n+{≤+.
ø°#T· <äq+ eT]j·TT u§+>∑Ts¡Tdü«sê\ eT<Û´ä ‘˚&ÜqT ‘Ó*ù| \ø£Då ≤ìï |æ#Y n+{≤s.
#Ó$ô|’ ø£*–+#·ã&çq Á>∑V≤ü D dü+y˚<qä kÕúsTT ( )ì X¯ã› rÁe‘· n+{≤+. R I ] D I I

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

 $$<Ûä dü+^‘·yêsTT<ë´\ qT+&ç ñ‘·Œ‹Ô nsTTq dü«sê\ eT<Û´ä ‘˚&Üì >∑T]Ô+#·T≥≈£î eTq≈£î ñ|üj÷Ó >∑|&ü ˚
X¯ã› \ø£Då y˚T HêD´‘·.
ÁXÀ‘·≈î£ ndü\T <Û«ä ì $qã&çq 0.1 ôdø£q¢ ‘·sê«‘· |üsêes¡qÔ <Û«ä ì $ì|æùdÔ <ëìì Á|ü‹<Û«ä ì n+{≤+.
ÁXÀ‘·≈î£ ndü\T <Û«ä ì $qã&çq 0.1 ôdø£q˝¢ À|ü⁄ ì»<Û«ä ì‘√ ø£\dæ |üsêes¡qÔ <Û«ä ì $ì|æùdÔ <ëìì Á|ü‹Hê<ä+
n+{≤+.
<Û«ä ì ‘·s+¡ >±\ bÂq'|ü⁄q´+ 20 qT+&ç 20 – —\ eT<Û´ä ñ+fÒ <ëìì ÁX¯e´ ne~Û n+{≤+.
˜ – —

20 ø£+fÒ ‘·≈î£ ÿe bÂq'|ü⁄q´+ >∑\ <Û«ä qT\qT |üsÁ¡ XÊyê´\T n+{≤+.

– —

20 ˜ ø£+fÒ m≈£îÿe bÂq'|ü⁄q´+ >∑\ <Û«ä qT\qT n‹<Û«ä qT\T n+{≤+.

– —

k˛HêsY ( ) nq>± kÂ+&é Hê$π>wüHé n+&é sπ +õ+>¥.

X ¾ ¿  m

MT nu´ÑÛ düHêìï yÓTs¡T>∑T|üsT¡ #·Tø√+&ç

Á Â

dü]jÓTÆ q düe÷<Ûëìï >∑T]Ô+#·+&ç.

1. j·÷qø£+˝À <Û«ä ì Á|üj÷· DÏdTü +Ô <äì eTq+ m|ü&ÉT n+{≤+? à ( )
m) j·÷qø£+ Á|üj÷· DÏdTü qÔ ï|ü&ÉT _) j·÷qø£+˝Àì ø£D≤\T Á|üj÷· DÏdTü qÔ ï|ü&ÉT
dæ) <Û«ä ì»qø£+ Á|üj÷· DÏdTü qÔ ï|ü&ÉT &ç) n\»&ç Á|üj÷· DÏdTü qÔ ï|ü&ÉT
2. <Û«ä ì ‘·s+¡ >∑+ øÏ+~ yê{Ïì ø£*– ñ+≥T+~ Ã
( )
m) dü+|”&HÉ ê\T e÷Á‘·yT˚ _) $s¡∞ø£sD¡ ≤\T e÷Á‘·yT˚
dæ) dü+|”&HÉ ê\qT, $s¡∞ø£sD¡ ≤\qT ˇø£<ëì ‘·sê«‘· ˇø£{Ï &ç) X¯SHê´ìï
3. ôV≤sYº ® nq>± Ã ( )
m) ôdø£qT≈£î ñ‘·Œ‹Ô nj˚T´ ‘·s+¡ >±\ dü+K´ _) ì$TcÕìøÏ ñ‘·Œ‹Ô nj˚T´ ‘·s+¡ >±\ dü+K´
dæ) >∑+≥≈£î ñ‘·Œ‹Ô nj˚T´ ‘·s+¡ >±\ dü+K´ &ç) $T©¢ ôdø£qT≈£î ñ‘·Œ‹Ô nj˚T´ ‘·s+¡ >±\ dü+K´
4. ‘ } <Û«ä ìì ô|+∫‘˚, <Û«ä ì jÓTTø£ÿ \ø£Då ≤\˝À e÷πs~
« } Ã ( )
m) ø£+|üq|ü]$T‹ _) bÂq'|ü⁄q´+
dæ) ‘·s+¡ >∑<s’Ó ´È¡ + &ç) y˚>+∑
5. <Û«ä ì e\q yÓT<ä&TÉ bı+<˚ nqTuÛ÷Ñ ‹ì ‘Ó*j·TCÒùd <Û«ä ì \ø£Då + à ( )
m) |æ#Y (kÕúsTT) _) rÁe‘·
dæ) HêD´‘· &ç) <Û«ä ì
<Ûä«ì
 6. ôd‘º k· ˛ÿ|t ≥÷´uŸ >∑T+&Ü <Û«ä ì m˝≤ Á|üj÷· DÏdTü +Ô ~? à ( )
m) ≥÷´uŸ‘√ bÕ≥T e+– Á|üj÷· DÏdTü +Ô ~ _) düsfi¡ sπ¯ U≤e÷s¡+Z ˝À Á|üj÷· DÏdTü +Ô ~.
dæ) ãVüQfi¯ |üsêes¡HÔ ê\ e\¢ &ç) ô|e’ ˙ï
7. øÏ+~ |ü<ë\qT $e]+#·+&ç. Ã

m) ø£+|üq|ü]$T‹ _) ‘·s+¡ >∑<s’ÓÛ È¡ ´+ dæ) bÂq'|ü⁄q´+

8. ‘·s+¡ >∑<s’ÓÛ ´È¡ +, bÂq'|ü⁄q´+, <Û«ä ìy˚>±\ eT<Û´ä dü+ã+<Ûëìï sêã≥º+&ç. Ã

9. >±*˝À <Û«ä ì Á|üj÷· DÏdTü qÔ ï|ü&ÉT >±*˝À ˇø±H=ø£ Á|ü<X˚ +¯ ˝À ø±˝≤qT>∑TD+>± e÷πs s¬ +&ÉT sêX¯ó\qT
‘Ó\|ü+&ç. Ã

10. ø±+‹ |üsêes¡qÔ ìj·Te÷\qT <Û«ä ì |üsêes¡øÔ +£ ≈£L&Ü bÕ{ÏdTü +Ô <ë? Ã

11. m, _ \H˚ X¯ã¶ »qø±\T ˇπø ø£+|üq |ü]$T‹‘√ ø£+|ædTü HÔ êïsTT. n$ es¡Tdü>± ” ˜ – — ¶ ° ™ ˜ – — bÂq'|ü⁄Hê´\T
>∑\ <Û«ä qT\qT ñ‘·Œ‹Ô #˚dTü HÔ êïsTT. @ ‘·s+¡ >±ìøÏ n~Ûø£ X¯øÔÏ ñ+≥T+~.? Ã

12. <Û«ä ì ‘·s+¡ >∑+ >∑T]+∫ MTπs+ ne>±Vü≤q #˚dTü ≈£îHêïs¡T? Ã

13. <Û«ä ì ‘·s+¡ >∑+ jÓTTø£ÿ ‘·s+¡ >∑<s’ÓÛ êÈ´ìï ìs¡«∫+#·+&ç. Ç~ bÂq'|ü⁄q´+ eT]j·TT <Û«ä ìy˚>±\‘√ @ $<Ûyä TÓ qÆ
dü+ã+<Û+ä ø£*– ñ+~? Ã

14. >∑_“˝≤\T ‘·eT¬ø<äTs¡T>± ñqï nes√<Ûë\qT >∑T]Ô+#·≥+˝À Á|ü‹<Ûä«qT\qT m˝≤ $ìjÓ÷–+#·T

≈£î+{≤sTT? Ã

15. k˛HêsY |üì#˚jT· T $<ÛëHêìï ñ|üj÷Ó >±\qT $e]+#·+&ç. Ã

16. 400 bÂq'|ü⁄q´+ >∑\ <Û«ä ì‘·s+¡ >∑+ jÓTTø£ÿ Äes¡qÔ ø±˝≤ìï ø£qT>=q+&ç.
– —

17. ˇø£ <Û«ä ì ‘·s+¡ >∑ y˚>+∑ 340 MT/ôd eT]j·TT ‘·s+¡ >∑<s’ÓÛ ´È¡ + 2 ôd+.MT nsTTq Ä ‘·s+¡ >∑+ jÓTTø£ÿ
bÂq'|ü⁄q´+ m+‘·? n~ ÁX¯e´ ne~Û˝À ñ+≥T+<ë? Ã

18. |üsÁ¡ XÊyê´\T, n‹<Û«ä qT\˝À y˚{Ï bÂq'|ü⁄q´+ m≈£îÿe? Ä Å

19. ˇø√ÿø£ÿkÕ] eTq ô|+|ü⁄&ÉT ≈£îø£ÿ <ëì |ü]düsê\˝À mes¡÷ ˝Òøb£ ˛sTTHê, @ X¯ã+› $q|ü&øÉ b£ ˛sTTHê
ns¡Tdü÷Ô ñ+&É≥+ #·÷düT+Ô {≤+. ªªÁX¯e´ ne~Ûµµ nH˚ uÛ≤eq ‘Ó*kÕø£ MTs¡T >∑eTì+∫q ≈£îø£ÿ Á|ües¡qÔ
>∑T]+∫ MT¬øy’ TÓ HÆ ê dü+<˚V‰ü \T ø£*>±j·÷? nsTT‘˚ n$ @$T{Ï? Å

20. |üsÁ¡ XÊyê´\ (˝Ò<ë) n‹<Û«ä qT\ <ë«sê uÛ≤eÁ|ükÕsê\qT #˚dTü ø=H˚ »+‘·Te⁄\ ù|s¡q¢ T sêj·T+&ç? yê{Ï
bò˛{À\qT Ç+≥sYH{Ó Ÿ <ë«sê ùdø£]+∫ ÁkÕÿ|tãTø˘ ‘·j÷· s¡T#˚jT· +&ç. Æ

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

21. ˇø£ <Û«ä ì »qø£+ düMT|ü+˝Àì >±*˝À dü+|”&HÉ ê\T, $s¡∞ø£sD¡ ≤\T m˝≤ @s¡Œ&É‘êjÓ÷ |ü≥+ ^∫
$e]+#·+&ç. Ç

22. ˇø£ dü+^‘· yêsTT<ä´+ qT+&ç ñ‘·Œ‹Ô nsTTq <Û«ä ì jÓTTø£ÿ bÂq'|ü⁄q´+, ø£+|üq|ü]$T‘·T\qT @ø£ ø±\+˝À
ìj·T+Á‹dü÷Ô ÁX¯e´yÓTqÆ <Û«ä ìì ñ‘·Œ‹Ô #˚jT· &É+˝À dü+^‘· yê<ä´ø±s¡Tì ø£èwæì ˙yÓ˝≤ n_Ûq+~kÕÔe⁄? È

23. <Û«ä ì jÓTTø£ÿ ãVüQfi¯ |üsêes¡HÔ ê\ e\¢ &Üø£sº ≈¢¡ î£ Ç+»˙s¡≈¢ î£ ø£*>π ñ|üj÷Ó >∑yT˚ $T{Ï? Ä

24. s¬ +&ÉT dü+e‘·‡sê\ ej·TdüT‡ >∑\ bÕ|ü jÓTTø£ÿ ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T eT]j·TT Ä bÕ|ü jÓTTø£ÿ ne«‘ê‘· Ä bÕ|ü‘√
bÕ≥T ˇø£ >∑~˝À Ä≥˝≤&ÉT‘·THêïs¡T. ˇø£ X¯ã»¶ qø£+ ¢ <Û«ä ìì ñ‘·Œ‹Ô #˚ùdÔ Ä <Û«ä ìì mes¡T
¯ ˜ – — É

düŒwü+º >± $q>∑\s¡T? Ä Å

25. Ä&ç{À]j·T+\˝À, ô|<äô› |<ä› Vü‰fi¯fl˝À >√&É\T, H˚\uÛ≤>±\qT qTqT|ü⁄>± ñ+#·sT¡ m+<äT≈£î? Ä

26. kÕ<Ûës¡D >∑<Tä \˝À eTq+ $H˚ <Û«ä ì HêD´‘·ô|’ Á|ü‹<Û«ä qT\ Á|üu≤Û ey˚T$T{Ï? Ä

27. >±*˝À <Û«ä ìy˚>+∑ 340 MT/ôd. nsTTq 20 ˜ – — bÂq'|ü⁄q´+ >∑\ ˇø£ <Û«ä ì»qø£+ ñ‘·Œ‹Ô #˚ùd <Û«ä ì
‘·s+¡ >∑+ jÓTTø£ÿ ‘·s+¡ >∑<s’ÓÛ ´È¡ + ø£qT>=q+&ç. n<˚ <Û«ä ì »qø±ìï ˙{Ï˝À ñ+∫‘˚ n~ ñ‘·Œ‹Ô #˚ùd <Û«ä ì‘·s+¡ >∑
‘·s+¡ >∑<s’Ó ´È¡ + m+‘· ñ+≥T+~? (˙{Ï˝À <Û«ä ìy˚>+∑ R1480 MT/ôd.) Ä

28. ns¡>ú √fi≤ø£è‹ ø£*–e⁄qï >∑~˝À, <ëì øπ +Á<ä+ e<ä› ‘·\ ñ+π&≥T¢>± H˚\ô|’ ˇø£e´øÏÔ |ü&TÉ ≈£îHêï&ÉT. n‘·qT
ªVü≤˝Àµ nì n]∫q 0.2 ôd. ‘·sê«‘· Á|ü‹<Û«ä ì $+fÒ Ä ns¡>ú √fi≤ø£è‹ >∑~ jÓTTø£ÿ yê´kÕs¡+ú m+‘·?
(>±*˝À <Û«ä ì y˚>+∑ R 340 MT/ôd.) Ä

29. ªª<Û«ä ì ˇø£ X¯ødÔÏ «ü s¡÷|üeTì ‘Ó\TdüT. nsTT‘˚ eTVü‰q>∑sê\˝À <Û«ä ì ø±\TcÕ´ìøÏ ø±s¡DeTe⁄‘·Tqï <Û«ä ì
<ë«sê ñ‘·Œ‘ÓqÔ’ X¯øìÔÏ ì‘·´J$‘·+˝À eTq X¯øÔÏ nedüsê\≈£î yê&ÉTø√e#·TÃ. Ç˝≤ #˚ùdÔ eTVü‰q>∑sê\˝À
JeyÓ’$<Ûë´ìï ø±bÕ&ÉT≥≈£î M\e⁄‘·T+~µµ. á yêø±´ìï ˙e⁄ n+^ø£]kÕÔyê? n+^ø£]ùdÔ m+<äTø√
$e]+#·+&ç. Ä

<Ûä«ì