Αντικρύύ ζοντας καύ ποιος την Καλαμαύ τα απού ψηλαύ , θα παρατηρηύ σει μια

οικιστικηύ λωριύδα πού εξαπλωύνεται απού τον Βορραύ προς το Νού το, ψαύ χνοντας
διαφύγηύ προς την θαύ λασσα. Ο προγενεύ στερος οχύρωματικού ς ορεινού ς
οικισμού ς γύύ ρω απού το Καύ στρο, αποδραύ με ιπποδαύ μεια ταύ ξη προς την
παραλιύα, ενωύ αναύ μεσα στα λιού δεντρα, τα εσπεριδοειδηύ και τούς μπαξεύ δες
πού περικύκλωύνούν την περιοχηύ , ξεπροβαύ λλούν οικιστικαύ σύύ νολα, απού
μεταγενεύ στερες επεκταύ σεις, προσφύγικούύ ς σύνοικισμούύ ς και αύθαιύρετα
σύύ νολα.

Η σύγκροτημεύ νη αστικηύ ανεύ λιξη απού το Καύ στρο προς τον παραθαλαύ σσιο
χωύρο ξεκιναύ μεταύ την απελεύθεύ ρωση τού 1821, ού πού η πού λη πρωτοστατειύ ,
ενωύ τις δομεύ ς της αγροτικηύ ς οικονομιύας αντικαθιστούύ ν ταχύύ τατα οι βαύ σεις
ενού ς ισχύρούύ δεύτερογενούύ ς τομεύ α, με μοναύ δες μεταποιύησης αγροτικωύν
προιϊ ούντων και πρωύτων ύλωύν. Το Σχεύ διο Πού λης τού 1905 διύνει βαρύύ νούσα
σημασιύα στο λιμαύ νι ως εύ να ακμαιύο αστικού κεύ ντρο μεύ χρι την μεταπολεμικηύ
οικονομικηύ καταύ ρρεύση τού και την εύ ντονη αποβιομηχαύ νιση τού, και εύ ως το
1986 η Καλαμαύ τα ύπηύ ρξε εύ να τύπικού παραύ δειγμα ελληνικηύ ς επαρχιακηύ ς
πού λης μεύ σού μεγεύ θούς «ύπού λανθαύ νούσα αναύ πτύξη», ού πως παρατηρούύ σε η
Μελεύ τη τού Σπούδαστηριύού Πολεοδομικωύν Ερεύνωύν ΕΜΠ τού 1971.

Η πόλη το 1800 κατά την Τουρκοκρατία. Τα όρια του σχεδίου πόλης του 1905.

Τριαύ ντα χρού νια πριν, ο καταστρεπτικού ς σεισμού ς ύπηύ ρξε ορού σημο για την
ολικηύ πολεοδομικηύ ανασύγκρού τηση της πού λης. Το Γενικού Πολεοδομικού Σχεύ διο
τού 1986 ιεραύ ρχησε την πού λη σ’εύ να πλεγματικού ιστού αξού νων και κού μβων,
ού πού οι κεντρικεύ ς λειτούργιύες σύσπειρωύνονται επιύ των κού μβων και καταύ
μηύ κος των αξού νων, η δε κατοικιύα εκτειύνεται σε ού λη την εύ κταση τού
σύγκροτηύ ματος. Χαύ ρη στην οραματικηύ δημοτικηύ πολιτικηύ και την κρατικηύ και
ιδιωτικηύ χρηματοδοτικηύ στηύ ριξη, δεσμεύύ θηκαν εκτεταμεύ νες εκταύ σεις για
χωύρούς πρασιύνού, νεύ ούς δρού μούς και αστικεύ ς αναπλαύ σεις, διεσωύθηκαν
διατηρητεύ α κτηύ ρια και περιοριύστηκαν οι ού ροι δού μησης, ού ταν στις ύπού λοιπες
ελληνικεύ ς πού λεις διογκωύνονταν λού γω τού παροξύστικούύ φαινομεύ νού της
αντιπαροχηύ ς.

1
 Πανοραμική άποψη της Καλαμάτας το 1950 και το 1978.

Αλλαύ ζοντας οπτικηύ γωνιύα, και περιδιαβαιύνοντας καύ ποιος την πού λη, εύ ρχεται
σε επαφηύ με αύτηύ την πολεοδομικηύ εύταξιύα και οργαύ νωση. Περπατωύντας
στούς δημού σιούς χωύρούς μπορειύ να παρατηρηύ σει μια πού λη πού
ανασύγκροτηύ θηκε με κλιύμακα τον αύ νθρωπο, πού το σχεδού ν ισοκλινεύ ς εύ δαφού ς
της εύνοειύ το περπαύ τημα και την ποδηλασιύα απού αύ κρη προς αύ κρη, μια πού λη
με εύ ντονο ιστορικού παρελθού ν και πρού σφατη μνηύ μη. Καύ τω απού την επιφαύ νειαύ
της ού μως φύύ ονται ριύζες προς διαύ φορες κατεύθύύ νσεις.

Ειύ ναι τού σο σαρωτικεύ ς οι κοινωνικεύ ς και οικονομικεύ ς αλλαγεύ ς των τελεύταιύων
χρού νων πού ειύναι δύσκολο για μια πού λη τού μεγεύ θούς της Καλαμαύ τας να
παραμειύνει ανεπηρεύ αστη. Σηύ μερα, εμφανιύζεται μια στασιμού τητα τού
πληθύσμούύ της πού λης, μειύωση τού δειύκτη αντικαταύ στασης και αύ νοδο τού

2
δειύ κτη γηρανσηύ ς, εντούύ τοις σε σύύ γκριση με τα σύνολικαύ χαρακτηριστικαύ της
χωύρας (ανεργιύα, εκπαιύδεύση) οι επιπτωύσεις της κριύσης ειύναι ηπιού τερες. Η
απασχού ληση και το επιύπεδο εκπαιύδεύσης σύγκρατειύται σταθερού , απού τοκο
της εξαύ ρτησης της οικονομιύας απού τον τούρισμού και τις ύπηρεσιύες.
Ειδικού τερα, οι κύριού τερες δραστηριού τητες ειύναι τριτογενούύ ς τομεύ α, αλλαύ και
φθιύ νούσες πρωτογενειύς (ελαιοσύγκομιδηύ ), ενωύ δεύτερογενωύς εύ χούν
απομειύνει κραταιύες οικογενειακεύ ς βιομηχανιύες.

Λού γω της κριύ σης, η οικιστικηύ αναύ πτύξη εύ χει επιβραδύνθειύ, με εμφανηύ
αποτελεύ σματα στην εμπορικηύ και επιχειρηματικηύ δραστηριού τητα, στα
αδιαύ θετα καταστηύ ματα και διαμεριύσματα και στην αδύναμιύα τού Δηύ μού
λού γω πού ρων να διαχειριστειύ τα παραχωρημεύ να ελεύύ θερα οικού πεδα, να
αναβαθμιύσει τα δημού σια κτηύ ρια και να προστατεύύ σει ιστορικαύ και
διατηρητεύ α κτιύ σματα, ενωύ σημαντικεύ ς Πολεοδομικεύ ς Μελεύ τες (Βεύ ργα, Μικρηύ
Μαντιύνεια, Ασπρού χωμα) εύ χούν βαλτωύσει. Παραύ λληλα, η εποικιστικηύ
επεύ κταση εύ χει σύρρικνωθειύ, εμποδιύζοντας την πού λη να αναπτύχθειύ, παραύ
περιοριύ ζοντας τα ού ρια της σε εύ να παρωχημεύ νο, μη ανανεωμεύ νο, οικιστικού
ιστού . Ακού μη και σε επιύπεδο μελετωύν και σημειακωύν επεμβαύ σεων, η πού λη
κινειύ ται με μια πεπαλαιωμεύ νη κύκλοφοριακηύ μελεύ τη, με εύ να παρωχημεύ νο
masterplan παραλιακηύ ς ζωύνης, με αναπλαύ σεις πού δεν λαμβαύ νούν ύπού ψη την
αειφοριύα και την βιωύσιμη αστικηύ αναύ πτύξη και διύ χως τον διαύ λογο και τον
ανταγωνισμού πού δημιούργούύ ν οι αρχιτεκτονικοιύ διαγωνισμοιύ.

Παρ’ού λ’αύταύ , η Μεσσηνιακηύ πρωτεύύ ούσα παραμεύ νει σε αναπτύξιακηύ τροχιαύ .

Η Καλαμαύ τα καταταύ σσεται ως πού λος αναύ πτύξης διαπεριφερειακηύ ς σημασιύας
με εύρύύ τερη πολιτιστικηύ , εκπαιδεύτικηύ και τούριστικηύ εμβεύ λεια, σύνεπωύς
λειτούργειύ ως κεύ ντρο εύ λξης πολλωύν επισκεπτωύν. Η πού λη αποτελειύ πού λο
προσεύ λκύσης επενδύύ σεων (ξενοδοχειύα, τύποποιητηύ ρια, παύ ρκα Α.Π.Ε.) και
επισκεπτωύν (Διεθνεύ ς Αεροδρού μιο, Φεστιβαύ λ Χορούύ , αναψύχηύ , παραθερισμού ς,

3
κρούαζιεύ ρα), με την παραύ δοση μεγαύ λων οδικωύν αξού νων (προσφαύ τως και της
περιμετρικηύ ς της) να την διασύνδεύ ούν ασφαλεύ στερα, ενωύ διαδραματιύζει
κεντρικού ρού λο στις ού μορες περιοχεύ ς, λού γω της ύπερσύγκεύ ντρωσης στην πού λη
των δημοσιύων και κοινωφελωύν ύπηρεσιωύν

Στο σταύροδρού μι μεταξύύ της λιμναύ ζούσας εσωστρεύ φειας πού επιβαύ λλει η
οικονομικηύ κριύση και της δημοτικηύ ς αδύναμιύας εξεύύ ρεσης πού ρων, και των
αδιαμφισβηύ τητων δύναμικωύν χαρακτηριστικωύν της πού λης, ύπαύ ρχει εύ να
πληύ θος ιδωτικωύν αύτοφύωύν επιστημονικωύν, επιχειρηματικωύν και
πολιτιστικωύν πρωτοβούλιωύν, πού ύποδεικνύύ ούν την κατεύύ θύνση πού πρεύ πει
να παύ ρει η Καλαμαύ τα.

Στο πολιτιστικού κομμαύ τι το Διεθνεύ ς Φεστιβαύ λ Χορούύ πού αποτελειύ την

κορωνιύδα των δημοτικωύν προσπαθειωύν, πλαισωύνεται απού εξαιρετικαύ
ερασιτεχνικαύ θεατρικαύ σχηύ ματα, τον σπούδαιύο εκπαιδεύτικού ρού λο τού
Λύκειύ ού Ελληνιύδων Καλαμαύ τας και της Πειραματικηύ ς Σκηνηύ ς, την μαζικού τητα
τού Φεστιβαύ λ τού Δρού μού και την video art πρωτοποριύα τού Διεθνούύ ς
Φεστιβαύ λ Μηδεύ ν μαζιύ με την προωύθηση της κινηματογραφικηύ ς τεύ χνης απού
την Κινηματογραφικηύ Λεύ σχη και το Διεθνεύ ς Φεστιβαύ λ Πελοποννηύ σού πού
κατοικοεδρεύύ ει στην πού λη. Μικρού τερες και μεγαλύύ τερες ομαύ δες, ού πως μεταξύύ
αύ λλων το Ματαρού α, το Κεύ ντρο Νεύ ων, το Καλλιτεχνικού Στεύ κι, ο Πολιτιστικού ς
Αντιύ λογος, η ομαύ δα Παύ με Βού λτα παραύ γούν σύνεχωύς εύ ργο, ενωύ ο πρού σφατα
χαμεύ νος στού χος της Πολιτιστικηύ ς Πρωτεύύ ούσας επανεύ φερε τον πολιτισμού ως
κεντρικού δημοτικού θεύ μα, επιβαύ λλοντας με τον καλύύ τερο βαθμού της
αναγκαιού τηταύ τού ως μεύ σο και τρού πο αναύ πτύξης της πού λης.

4
Παραύ λληλα, στην Καλαμαύ τα δραστηριοποιειύται η εξαιρετικηύ μη
κερδοσκοπικηύ πρωτοβούλιύα τού Σχολειύού Τούρισμούύ , πού προσφεύ ρει σε
σπούδαστεύ ς, επαγγελματιύες κι εργαζομεύ νούς στον χωύρο τού Τούρισμούύ και
τού Επισιτισμούύ επικαιροποιημεύ νες γνωύσεις για τις νεύ ες εξελιύξεις στο
διαρκωύς μεταβαλλού μενο εργασιακού περιβαύ λλον, ενωύ για την
επιχειρηματικού τητα, την καινοτομιύα και τις νεύ ες τεχνολογιύες ειύναι
καταπληκτικηύ η σύνεχηύ ς προσφοραύ τού Ματαρού α, αλλαύ και το σύνεύ δριο
InSitu Metallaxis, πού πραγματοποιηύ θηκε στην πού λη.

Στο περιθωύριο των παραπαύ νω δραστηριοποιειύται και η διεπιστημονικηύ

ομαύ δα εύύ -τού πος, πού εύ χει ως κοινού σημειύο αναφοραύ ς την εύ ρεύνα και το
διαύ λογο για τον δημού σιο χωύρο της πού λης και διοργαύ νωσε την εύ κθεση
Φανταύ σού την Πού λη: Kαλαμαύ τα 2015. Εκειύ, μελετητεύ ς, φοιτητεύ ς, καθηγητεύ ς
και καύ τοικοι παρούσιύασαν τις προταύ σεις τούς για την πού λη, και ταύτού χρονα
το εύρύύ κοινού απού κτησε μια εικού να των επεμβαύ σεων και βελτιωύσεων πού
μπορούύ ν να πραγματοποιηθούύ ν

Στού χος της ομαύ δας εύύ -τού πος ειύναι:

- Να αναδειχθούν νέες ταυτότητες και δυνατότητες της πόλης με άξονες τη
βιώσιμη πόλη, την αειφόρο ανάπτυξη και το μειωμένο οικολογικό αποτύπωμα
- Να τεθούν οι βάσεις ενός δημιουργικού διαλόγου μεταξύ επιστήμης και
κοινωνίας πάνω στην ανάλυση και αποκατάσταση των εννοιών "βιώσιμη και
αειφόρος πόλη"

5
- Να αναδειχθεί ο δημόσιος χώρος ως εν δυνάμει πλατφόρμα της
κοινωνικοπολιτικής ζωής στην πόλη
- Να συνεργαστούν οι ενεργές ομάδες της πόλης πραγματοποιώντας κοινές
δράσεις,
- Να ενεργοποιηθεί το φαντασιακό των πολιτών, ώστε να οραματιστούν την
πόλη που επιθυμούν και να συνδιαμορφώσουν το χώρο που ζουν

Κοινηύ σύνισταμεύ νη των παραπαύ νω ιδιωτικωύν πρωτοβούλιωύν, ειύναι πεύ ρα απού

την αφιλοκερδηύ προσφοραύ στην πού λη, η σχεδού ν καθολικηύ σύμμετοχηύ τού
κοινούύ . Η διύψα των πολιτωύν, επιβεβαιωύνει ού τι στην περιοχηύ ύπαύ ρχει η μαγιαύ ,
η πρωύτη ύύ λη για σπούδαιύα πραύ γματα.

Αν καύ τι μας διδαύ σκει το πρού σφατο παρελθού ν ειύναι ού τι η Καλαμαύ τα

κατασκεύαύ στηκε, προοριύζεται και οφειύ λει να παραμεύ νει ανθρωποκεντρικηύ .
Να λαμβαύ νει ύπού ψη σε καύ θε αστικού σχεδιασμού τον αύ νθρωπο και να
μελεταύ ται στην κλιύμακαύ τού, με διαδικασιύες πού επιδιωύκούν την σύμμετοχηύ
ού λων.

Η αστικηύ αναύ πτύξη δεν ειύναι εύ να απλού ζηύ τημα και δεν αφοραύ μού νο τον
μηχανικού , αλλαύ αφοραύ οικονομολού γούς, περιβαλλοντολού γούς, ειδικούύ ς των
μεταφορωύν, και πληύ θως αύ λλων ειδικοτηύ των και βεύ βαια πρεύ πει να επιδιωύκει
την σύμμετοχηύ των σύλλού γων πολιτωύν και των μεμονωμεύ νων κατοιύκων. Ως
εκ τούύ τού, ειύναι επιτακτικηύ η αναύ γκη να αρχιύσούμε να ενθαρρύύ νούμε τη
στενηύ σύνεργασιύα των ανθρωύπων πού εκπροσωπούύ ν διαφορετικεύ ς αρχεύ ς,
αλλαύ και διαφορετικούύ ς επιστημονικούύ ς κλαύ δούς.

Η Καλαμαύ τα θα κινηθειύ σε σταθερηύ αναπτύξιακηύ κατεύύ θύνση, αρκειύ να δωύσει

μεγαλύύ τερο βαύ ρος στην σύνεύ ργεια, στην σύμμετοχηύ τού κού σμού, στην
αλληλοκατανού ηση και στην εκπού νηση ενού ς σύλλογικούύ οραύ ματος πού θα
στηριύ ζεται στα ύψηλαύ ιδανικαύ της παιδειύας και τού πολιτισμούύ .

Βασίλης Παπαευσταθίου
διπλ. Πολιτικού ς Μηχανικού ς ΕΜΠ, MSc Αρχιτεκτονικηύ , Πολεοδομιύα - Χωροταξιύα ΕΜΠ,
ύποψ. διδαύ κτορας Σχοληύ ς Αρχιτεκτού νων ΕΜΠ
σύνιδρύτηύ ς εύύ -τού πος
γραμματεύ ας τού Σύλλού γού Μηχανικωύν Μεσσηνιύας

6
7