‫)) كاهش ارتعاشهاي بد در حفاري ((‬

‫اين مقاله توسط آقايان ‪ Stuart Jardine‬از مونتروگ فرانسه ‪ Dave Malone‬از سوگرلند‪ -‬تگزاس‬

‫آمريكا و ‪ Mike Sheppard‬از كمبريج انگلستان تهيه شده و به بررسي ارتعاشهاي رشته حفاري و‬

‫منشاء ايجاد آنها و ارائه پيشنهاد راهكارهاي مناسب‪ ،‬جهت كاهش آنها مي پردازد‪.‬‬

‫ارتعاشهاي رشته حفاري باعث بال رفتن هزينه هاي حفاري در اين صنعت گران مي گردد اگر چه‬

‫بيشتر موارد قابل شناسايي و راه حلهايي جهت تقليل آنها در دسترس و قابل استفاده مي باشد‬

‫بعنوان اقدامي ضروري اين علم و تكنولوژي بطور مؤثر هزينه هاي حفاري مرتبط با اين موضوع را‬

‫كاهش و يا به صفر مي رساند ارتعاش رشته حفاري دليل زيادي دارد بعضي مواقع آگاهانه با اعمال‬

‫‪ Bouncing‬يا ‪ Rotating‬زياد در رشته حفاري اين كار صورت مي گيرد كه تا حدودي اشتباه مي‬

‫باشد‪.‬‬

‫)‬ ‫اولين مطلبي كه حفار ممكن است از آن آگاه باشد اين است كه تجهيزات درون چاهي‬

‫‪ (Down hole Equipment‬بر اثر تركيب لرزش ها و ارتعاش ها دچار صدمه گرديده كه اين مسئله‬

‫در سطح قابل مشاهد نمي باشد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫مسئله ارتعاشهاي بد رشته حفاري بصورت پنهان و پيدا موجب بال رفتن هزينه حفاري يك حلقه چاه‬

‫مي شود‪ .‬هزينه هاي مربوط به ارتعاش )‪ (Vibration‬اگر چه بطور دقيق مشخص نيست امما مقدار آن‬

‫زياد و در حدود ‪ %2‬تا ‪ %10‬هزينه حفر يك حلقه چاه مي باشد همچنين اين مسئله باعث از دست‬

‫رفتن زمان مانند زمان خارج كردن رشته حفاري از چاه و راندن مجدد آن درون چاه‪ ،‬عمليات مانده‬

‫يابي ‪ ،‬كاهش پيشرفت حفاري‪ ،‬وضعيت بد حفره حفاري شده و افزايش قيمت سرويسها بدليل نياز به‬

‫بال بردن استحكام بيشتر تجهيزات حفاري ميشود‪.‬‬

‫يك نظريه مهمي نيز بيان مي كند كه ارتعاشهاي زيان آور ممكن است فوايدي نيز داشته باشد ولي‬

‫دليل كمي در تائيد اين مسئله وجود دارد‪.‬‬

‫اگر چه بعضي از انواع ارتعاشات ممكن است سودمند باشند مثل صداي مته از كار افتاده كه ضمن‬

‫حفاري فركانسهاي مختلفي ايجاد مي كند و معمول"ا دامنه آن از ارتعاشات مخرب مي باشد‪.‬‬

‫سه نمونه از ارتعاشهاي رشته حفاري ‪:‬‬

‫‪2‬‬
 ‫‪ -1‬ارتعاشات محوري در طول رشته حفاري‬

‫‪ -2‬ارتعاشات پيچشي حول رشته حفاري‬

‫‪ -3‬ارتعاشات متقاطع عمود بر رشته حفاري‬

‫لرزش‪ ،‬پيچش و تلق تلق كردن )‪(Shake , Rattle , Roll‬‬

‫ارتعاشات رشته حفاري به سه نوع يا وجه تقسيم مي شود ‪:‬‬

‫‪ -1‬ارتعاشات محوري اين ارتعاشات در طول رشته حفاري و در امتداد آن مي باشد‪.‬‬

‫‪ -2‬ارتعاشات پيچشي اين ارتعاشات حول رشته حفاري و بصورت پيچشي ظاهر مي شود‪.‬‬

‫‪ -3‬ارتعاشات متقاطع اين ارتعاشات عمود بر رشته حفاري هستند‪.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫ارتعاشات محوري بر اثر بال جستن مته )‪ (Bit Bounce‬و حفاري خشن )‪ (Rough Drilling‬بوجود‬

‫ميآيد و باعث خرابي مته و آسيب رساندن به ‪ BHA‬و افزايش زمان حفاري ميشود اين ارتعاشات‬

‫ممكن است در سطح هم مشهود باشند‪.‬‬

‫ارتعاشات پيچشي باعث پيچش غير معمول و خستگي )‪ (Fatigue‬اتصالت لوله هاي وزنه‪ ،‬خرابي مته‬

‫و كاهش پيشرفت حفاري مي گردد‪.‬‬

‫اين ارتعاشات در روي سكوي حفاري قابل تشخيص مي باشند و با ثابت نگهداشتن افت و خيز توان‬

‫مورد نياز جهت چرخش‪ ،‬در سطح‪ ،‬قابل كنترل مي باشند كه شرح آن در اين گزارش ذكر شده است‪.‬‬

‫ارتعاشهاي بسيار مخرب متقاطع افسار گسيخته درون چاه ممكن است بوجود آمده و نشانه اي از آنها‬

‫در سطح وجود نداشته باشد‪.‬‬

‫در چاههاي عميق بين ‪ BHA‬و ديواره قطر داخلي چاه ايجاد لرزش و ارتعاشهاي متقابل به بزرگي ‪g‬‬

‫‪ 250‬مي نمايد‪.‬‬

‫)‪ g 250‬تقريبا"ا معادل با نيرويي است كه توسط يك راننده كه با خودرويي با سرعت ‪ km/hr 240‬در‬

‫حال رانندگي و مجبور به ترمز و توقف خودرو خود طي يك متر مي باشد احساس مي شود(‪.‬‬

‫‪4‬‬
‫برخورد با ديواره چاه باعث خارج شدن اندازه حفره چاه )‪ (Out-Of-Gauge‬مي شود و شوكهاي‬

‫شديد مي تواند به اجزاء ‪ BHA‬آسيب برساند‪.‬‬

‫اتصالت مربوط به ‪ BHA‬كه بر اثر ارتعاش ) ‪ (VIBRATION‬بريده شده است‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫عايق كردن سنسور ‪ MWD‬و پوشش آن با يك مقاومت ويژه آنرا در مقابل سازند محكم مي سازد‪.‬‬

‫مهندسين بطور قابل توجهي با افزايش استحكام ابزار آلتي مثل مته‪،MWD، Jar Drilling ،‬‬

‫حفاري سازندهاي سخت را امكان پذير ساخته و از طرفي اين مسئله نيز باعث افزايش قيمت اين ابزار‬

‫آلت گرديده است‪.‬‬

‫ارتعاش از هر سه نوع ممكن است در حين حفاري دوراني اتفاق افتد و شدت آن در زمان حفاري‬

‫عمودي و يا چاههاي با زاويه كم‪ ،‬بيشتر از مواقعي است كه رشته حفاري در چاههاي جهت دار در‬

‫حال حفاري مي باشد‪.‬‬

‫مطالعاتي كه در زمينه ارتعاش رشته حفاري صورت گرفته بيشتر يك بعدي و در مورد تجزيه متوازن‬

‫خطي بوده و تا حد زيادي ديناميك ثابت ديواره چاه را ناديده گرفته است‪.‬‬

‫اين شيوه‪ ،‬استدلل نسبتا"ا خوبي جهت ارتعاشهاي محوري و پيچشي مي باشد براي مثال يك بررسي‬

‫عميق درخصوص ارتعاش پيچشي كه با ‪ 3500‬ساعت مطالعه از ارتعاشهاي سطحي و درون چاهي نتيجه‬

‫گرفته شده دو نمونه ارتعاش پيچشي را مشخص مي نمايد‪.‬‬

‫‪6‬‬
 ‫‪ -1‬ارتعاشهاي پيچشي پايدار ‪ -2‬ارتعاشهاي پيچشي ناپدار‬

‫ارتعاشهاي ناپايدار وابسته به وضعيت حفاري مي باشد مثل عدم تجانس سنگ‪ .‬ارتعاشهاي پايدار با‬

‫تشديد طبيعي رشته حفاري بوجود مي آيند و اكثر مشكلت‪ ،‬مربوط به اين مورد مي باشد بيشترين‬

‫مورد شناخته شده از ارتعاش پيچشي پايدار ‪ Stick-Slip‬در هنگام حفاري دوراني است زيرا بر اثر‬

‫اصطكاك بين مته و ‪ BHA‬با ديواره چاه‪ ،‬رشته حفاري شبيه فنر عمل مي نمايد حتي در صورتيكه‬

‫لوله هاي حفاري با يك مقدار ثابت در سطح بچرخد چرخش مته عمل"ا متوقف مي شود و بعد از يك‬

‫مدت كوتاه بصورت متعادل‪ ،‬گشتاور پيچشي در سيستم انباشته شده و مته شروع به چرخيدن با‬

‫سرعت بال در چند مرحله مي كند سرعت پيچشي در زمان كوتاهي به ميزدوار يا گرداننده فوقاني )‬

‫‪ (Top Drive‬منتقل مي شود‪.‬‬

‫اين افزايش سرعت دوراني ممكن است در نهايت بمدت چند ثانيه بسته به طول رشته حفاري ادامه‬

‫يابد و سپس دور تجهيزات درون چاهي‪ ،‬شروع به كاهش مي نمايد تا به حد معمول برسد‪.‬‬

‫نتايج تكانهاي موزون ‪ Stick-Slip‬در نوسانهاي پيچشي دقيقا"ا در امتداد طول رشته حفاري با يك‬

‫دوره تكرار شونده افزايش رو به پائين و در جهت رو به بال سرعت پيچشي رشته حفاري‪ ،‬كاهش مي‬

‫يابد‪.‬‬
‫‪7‬‬
 ‫اين نوسانات‪ ،‬فشار دوره اي زيادي روي رشته حفاري اعمال مي كند و سرعت حفاري را نيز كاهش‬

‫مي دهد‪ .‬سرعت هاي بال بدست آمده در فاز ‪ Slip‬يكي از موارد سه گانه ارتعاشهاي متقاطع هستند‬

‫گرچه در تجزيه ارتعاشهاي متقاطع نمي توان روي يك مدل متوازن تكيه كرد‪.‬‬

‫اين مسئله اي مهم است چون در گذشته اعتقاد بر اين بود كه با ميزان سازي دقيق )‪(Fine-Tuning‬‬

‫رشته حفاري با دورانهاي مختلف رشته حفاري و اعمال وزن روي مته مي توان از فركانسهاي تشديد‬

‫شده كه ممكن است نقطه آغازي جهت توقف تجهيزات درون چاه باشند اجتناب نمود‪.‬‬

‫مطالعاتي كه شركت آنادريل در اين خصوص انجام داده مشخص نمود وقتي چنين ارتعاشهايي شروع‬

‫مي شود ميزان سازي دقيق را نمي توان انجام داد‪ .‬در بيشتر مواقع مشكلت ارتعاشهاي متقاطع در‬

‫سازندهاي سخت و يا ساينده اتفاق مي افتد‪.‬‬

‫در سازندهاي نرم و سخت بدون تغيير در دور مته ضربه هاي وارد بر رشته حفاري اغلب به ابزار‬

‫‪ MWD‬و پايدار كننده ها منتقل مي شود‪.‬‬

‫اين حقايق و مشاهدات آزمايشگاهي و تحقيقات آنادريل مؤيد تاثير متقابل رشته حفاري و ديواره چاه‬

‫مي باشد كه بايد در اين تجزيه و تحليل مدنظر قرار گرفته شود بنابراين تجزيه و تحليل متوازن خطي‬

‫)‪ (Harmonic Analysis‬مورد استفاده كه واقعا"ا شرايط تشديد شده را مشخص نمايد كافي نيست‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫منشاء ايجاد لرزشهاي متقاطع در حفاري دوراني اثر متقابل بين ديواره چاه و رشته حفاري در حال‬

‫چرخش مي باشدكه بصورت قوي و آني شروع شده و سپس متوقف مي گردد اين همزمان بودن شروع‬

‫و توقف ايجاد لرزشهاي متقاطع با مشاهدات ميداني مشخص مي سازد كه تاثير تعداد دور در دقيقه )‬

‫‪ (RPM‬رشته حفاري در ايجاد ارتعاشهاي ناگهاني در تجهيزات درون چاهي روي تعداد و شدت اين‬

‫تكانها خود را نشان مي دهد‪.‬‬

‫ايجاد ارتعاشهاي متقاطع در اثر برخورد رشته حفاري در حال چرخش با ديواره چاه بوجود مي آيد و نتيجه آن يك‬

‫عكس العمل سريع بدليل برخورد ناكشسان و شتاب مماسي حاصله از نيروي اصطكاك متقابل از چرخش رشته‬

‫حفاري است‪.‬‬

‫تكانها حذف نمي شوند تا مقدار ‪ RPM‬به ميزاني كه در آغاز شروع تكانها بوده كاهش داده شود‬

‫بدين گونه ممكن است در همه حال ارتعاشهاي قابل توجهي )‪ (Significant Shake‬را تحمل كرد اما‬

‫با كمترين ‪.RPM‬‬

‫نوسان ارتعاشات متقاطع بستگي به جنس سازند دارد به دليل اينكه سنگها ضرايب اصطكاك مختلف‬

‫و بعضي نيز حالت ارتجاعي)‪ ( Restitution‬دارند چنانچه اصطكاك بين رشته حفاري و سنگ افزايش‬

‫داده شود انرژي زيادي در رشته حفاري در اثر زير فشار قراردادن سنگ بوجود مي آيد و اين انرژي از‬

‫‪9‬‬
 ‫حالت دوراني به ارتعاشهاي متقاطع تغيير شكل پيدا مي كند در بعضي از مواقع نيز ممكن است در‬

‫زمان حفاري در اثر برخورد پايدار كننده ها با ديواره چاه‪ ،‬اصطكاك بيش از حد بين آنها بوجود آيد‪.‬‬

‫ضريب حالت ارتجاعي )‪ ( Coefficient Of Restitution‬مشخص مي سازد كه چه سهمي از انرژي‬

‫جنبشي جذب سازند ميشود‪ .‬سنگ آهك ها و ماسه سنگ ها داراي ضرايب اصطكاك و حالت ارتجاعي‬

‫باليي هستند آنها شوك هاي )‪ (Shocks‬بيشتري نسبت به شيلهاي نرم كه ضريب اصطكاك و حالت‬

‫ارتجاعي كمتري دارند توليد مي كنند‪.‬‬

‫بهسازي شوك )‪: (Shock Treatment‬‬

‫فقط يك قانون كلي جهت كاهش هزينه هاي مرتبط با ارتعاش در حفاري وجود دارد و آن اين است كه‬

‫حفار بايد توانايي تشخيص علت شوك درون چاهي كه در اثر ارتعاش بوجود مي آيد داشته و سپس‬

‫علج در خور و مناسبي جهت خنثي كردن آن بكار ببرد‪ .‬پس اولين قدم تشخيص علت ارتعاش است‪.‬‬

‫وقتي تركيبي مختلف از رويدادهاي متفاوت وجود دارد )مثل مورد به بوجود آمدن و گسترش‬

‫ارتعاشات دورن چاهي( ممكن است يك مدل فريبنده بوجود آورده كه يك محدودة عملياتي ايمن‪،‬‬

‫براي پارامترهاي بحراني پيش بيني نمايد‪.‬‬

‫‪10‬‬
‫چنين مدل مختلطي بايد شامل پارامترهاي مثل سختي سنگ و اندازه حفره باشد ولي يك مدل سازي‬

‫ميداني جهت كمترين ارتعاش متقاطع وجود ندارد‪.‬‬

‫رسيدن به يك راه حل عملي استفاده از يك ‪ Sensor‬ته چاهي است كه به اين سوال پاسخ مي دهد‬

‫پاسخ ممكن است بدون مراجعه به مدل و با استفاده از اين ‪ Sensor‬باشد‪.‬‬

‫براي تهيه كردن اين اطلعات آنادريل يك شتاب سنج ته چاهي ساده بطور مختلف المركز در‬

‫چارچوب ابزار ‪ MWD‬نصب كرد و آن دستگاه برنامه شمردن ششوكها و ارسال اطلعات در زمان‬

‫حقيقي اتفاق افتادن آنها به سطح را بعهده داشت‪ .‬همچنين اندازه گيري شوكهاي تجهيزات درون‬

‫چاهي و ‪ BHA‬كه مورد استفاده قرار گرفته را مشخص مي كند‪ .‬شوكهاي عمده اي كه خود را نشان‬

‫داده اند در قدمهاي بعدي كاهش داده مي شوند‪.‬‬

‫حفار مي تواند با سه انتخاب ذيل نسبت به كنترل شوك اقدام نمايد‪.‬‬

‫‪ -1‬تغيير و اصلح پارامترهاي حفاري‬

‫‪ -2‬تغيير ‪BHA‬‬

‫‪11‬‬
 ‫‪ -3‬استفاده از آلت مخصوص جهت كاهش گشتاور پيچشي و كاهش ‪.Stick-Slip‬‬

‫در حالي كه‬ ‫شوكهاي اوليه در ‪ 358‬متري‬

‫در سازند ‪ SANDSTON‬وارد شده اند قابل مشاهده مي باشد اين نقطه مياني بين مته و پايدار كننده است نوع‬

‫سنگ اغلب باعث ايجاد افزايش ارتعاش رشته حفاري مي گردد‪.‬‬

‫در اين ‪ BHA‬احتمال تحت تاثير قراردادن فشارهاي اعمال شده سازند به نقطه مياني آن بيشتر است شوكهاي‬

‫نقطه مياني پس از عبور از سازند ‪ SANDSTON‬و وارد شدن به سازند ‪ CLAYSTON‬در ‪ 386‬متري از بين‬

‫مي رود‪.‬‬

‫‪12‬‬
‫استفاده از اطلعات زمان واقعي كنترل كردن شوكهاي درون چاهي در اين مثال كه مربوط به درياي شمال است‬

‫و در حال حفاري با يك مته ‪ PDC "2/1 8‬نشان ميدهد كه چرا به آساني نمي توان جهت ارتعاشها يك مدل‬

‫پيش بنيي كرد‪ .‬بيش از ‪ 100‬شوك در ثانيه در اولين ‪ 15‬متر حفاري ) ‪ (2260 -2275‬با گشتاور پيچشي سطحي‬

‫بطور متناوب اتفاق مي افتد ‪ MWD‬كامل"ا وارد حفره"ا ‪ 8 2/1‬شده و شوكهاي وارده را عمدتا"ا اندازه گيري مي‬

‫كند‪ .‬در عمق ‪ 2285‬متري پايدار كننده وارد حفره "ا ‪ 8 2/1‬گرديد و شوكهاي وارد بر تجهيزات درون چاهي‬

‫‪13‬‬
 ‫مجددا"ا به مقدار قابل قبولي كاهش داده مي شود‪ .‬نمودار اشعه گاما تغيير سازند در عمق ‪2285‬كه نقطه‬

‫افزايش پيشرفت حفاري است را مشخص ميسازد‪ .‬شوكها بين اعماق ‪ 2307‬و ‪ 2311‬متري بدليل از كار افتادن‬

‫‪ TOP DRIVE‬بوده است در عمق ‪ 2325‬متري سرعت چرخش رشته حفاري از ‪ 140‬دور در دقيقه به ‪175‬‬

‫دور در دقيقه بدون فزودني تعداد شوك افزايش يافته است در عمق ‪ 2344‬متري سرعت چرخش رشته حفاري‬

‫كاهش داده شده بدليل وجود شوكهاي وارده بر تجهيزات درون چاهي و سپس سرعت چرخش رشته حفاري‬

‫جهت اجتناب از آسيب رسيدن به مته افزايش داده شده است و نكته آخر كاهش ‪ RPM‬نمي تواند موجب‬

‫كاهش شوك شود‪.‬‬

‫مشاهده شوك و اصلحا پارامترهاي حفاري ‪:‬‬

‫بهترين حالت براي ايجاد تغييرات اصلحي اين است كه تغييرات بدون توقف عمليات حفاري صورت‬

‫پذيرد‪ .‬براساس ميزان شوك‪ ،‬پارامترهاي دور در دقيقه ميزدوار )‪ (RPM‬و وزن روي مته )‪ (WOB‬را‬

‫طوري تنظيم نمود كه شوك به حداقل رسانده شود‪ .‬به هر حال در برخي از مشكلت حاد ممكن است‬

‫لزم شود كه عمليات حفاري متوقف گردد تا لرزش )‪ (Vibrations‬كاهش يابد و پس از شروع مجدد‬

‫عمليات حفاري ممكن است پارامترهاي ‪ RPM‬و ‪ WOB‬اصلح گردد‪.‬‬

‫‪14‬‬
 ‫در بعضي از سازندهاي سخت و ساينده پيدا كردن يك سرعت دوراني كه به طور كامل ضربه را رفع‬

‫كند بسيار سخت و دشوار مي باشد‪ .‬اگر چه اين امر غير ممكن نيست در اين گونه موارد ممكن است‬

‫‪ RPM‬به حدي كاهش يابد كه به حداقل ممكن برسد و اين مسئله سبب كاهش ميزان حفاري )‬

‫‪ (ROP‬گردد كه در اين موارد براي افزايش ‪ ROP‬اقدام به افزايش وزن روي مته مي نمايند كه اين‬

‫عمل ممكن است به بريدن شدن رشته حفاري منجر گردد‪.‬‬

‫تعويض ‪: BHA‬‬

‫اگر با تغيير پارامترهاي حفاري نتوان ميزان شوك و لرزش را كنترل كرد‪ .‬مي با يست تغيير آرايش‬

‫‪ BHA‬را در دستور كار قرار داد‪ .‬چندين روش براي تغيير ‪ BHA‬وجود دارد كه به شرح زير مي باشد‬

‫‪:‬‬

‫‪ -1‬استفاده از موتور درون چاهي تماس رشته حفاري و ضربات وارده به رشته را به حداقل رسانده و‬

‫همچنين لرزش رشته حفاري )‪ (Vibration‬را خنثي مي سازد‪.‬‬

‫‪ -2‬كاهش فاصله پايدار كننده ها‪:‬‬

‫‪15‬‬
 ‫مهمترين پارامتر در طراحي براي كاهش لرزش هاي متقاطع )‪ (Transverse Vibration‬فاصله‬

‫پايدار كننده ها مي باشد‪ .‬فاصله طولني ايجاد ناپايداري مي نمايد‪ .‬لذا در طراحي ‪ BHA‬مي بايست‬

‫فاصله بين دو پايدار كننده كاهش يابد‪.‬‬

‫‪ -3‬رشته حفاري كه به صورت پاندولي طراحي شده ميزان خميدگي را تقويت مي كند و باعث ايجاد‬

‫لرزش هاي متقاطع مي گردد‪ .‬لذا براي كنترل لرزش )‪ (Vibration‬اين نوع طراحي )پاندولي( نامناسب‬

‫بوده و مي بايست از آن صرف نظر كرد‪.‬‬

‫‪ -4‬استفاده از پايدار كننده زير اندازه )‪: (Undergauge‬‬

‫يكي از عوامل تحريك كننده لرزش رشته حفاري استفاده از پايدار كننده زير اندازه )‪(Undergauge‬‬

‫مي باشد اين نوع پايدار كننده سبب افزايش تماس رشته حفاري با ديواره چاه ميگردد لذا مي بايست‬

‫استفاده از اين نوع پايدار كننده را در ‪ BHA‬به حداقل رساند و ترجيحا"ا همه پايدار كننده ها را‬

‫مي بايست از نوع تمام اندازه )‪ (Full Gauge‬در نظر گرفت‪ .‬همچنين بايد مراقب باشيم هنگاميكه‬

‫‪ BHA‬ناپايدار مي باشد و درون رشته جداري اندازه بزرگ قرار مي گيرد لرزشها )‪ (Vibration‬در‬

‫درون رشته حفاري افزايش مي يابد‪.‬‬

‫‪16‬‬
 ‫تاثير استفاده از پايدار كننده زير اندازه در فاصله كم تاثير استفاده از پايدار كننده زير اندازه در فاصله‬

‫زياد‬

‫‪ -5‬استفاده از ‪:Shock Guards‬‬

‫از اين ابزار جهت جذب لرزشهاي محوري مضر استفاده مي شود‪ .‬اين ابزار از يك مجموعه فنر ساخته‬

‫شده كه مشابه كمك فنر اتومبيل عمل مي نمايد و جهت كنترل تنش هاي وارده به مته بكار مي رود و‬

‫با به حداقل رساندن لرزشها محوري از آسيب ديدن رشته حفاري جلوگيري مي نمايد‪.‬‬

‫‪ -6‬استفاده از مته هاي ‪:Antiwhirl Bit‬‬

‫چرخش مته يكي از عوامل بوجود آمدن عارضه لرزشهاي متقاطع است مركز اين متهها )‪(Whirl-Bit‬‬

‫با مركز حفره در يك راستا نمي باشند مركز بسته به صورت لحظه اي در سطح تماس با سازند در حال‬

‫جابه جا شدن مي باشد اين مسئله سبب بزرگ شدن اندازه حفره مي گردد‪.‬‬

‫‪17‬‬
 ‫در مته هاي ‪ ANTIWHIRLBIT‬دندانه ها در كف مته متمركز شده و تمام نيروي وارده به مته بر كف آن‬

‫متمركز شده و با جايگزيني صفحه محافظ به جاي دندانه هاي كناري لرزش در مته كنترل مي گردد‪.‬‬

‫مته هاي ‪ PDC‬از نوع )‪ (Whirl Bit‬با استفاده از دندانه هاي مجاور خود براي حفاري به سازند‬

‫هجوم مي برند و اين مسئله تاثير مستقيمي در ايجاد ارتعاشات متقاطع )‪(Transverse Vibration‬‬

‫دارد‪ .‬متههاي ‪ PDC‬از نوع ‪ Antiwhril Bit‬طوري طراحي شده اند كه دندانه هاي آن بركف مته‬

‫متمركز شده و به اين وسيله تمام نيروي اعمال شده به مته بر سطح حفره )كف چاه ( متمركز مي‬

‫گردد‪.‬‬

‫و همچنين با حذف دندانه هاي كناري و جايگزيني آن با يك صفحه محافظ‪ ،‬اصطكاك مته با ديواره چاه‬

‫كاهش يافته و اين مسئله تاثير بسزايي در كاهش ارتعاشات دارد‪ .‬بهترين راه‪ ،‬استفاده همزمان از مته‬

‫‪ Antiwhirl Bit‬به همراه پايدار كننده در تمام زمان عمليات حفاري مي باشد‪.‬‬
‫‪18‬‬
‫لزم به ذكر است كه اگر در زمان شروع عمليات حفاري يك حفره‪ ،‬چاه بيش از اندازه گشاد شود تا‬

‫انتهاي حفاري آن حفره‪ ،‬كنترل اندازه قطر چاه ميسر نخواهد بود‪.‬‬

‫داود جوادي‬ ‫منوچهر خادميان‬

‫كارشناس اداره مهندسي و برنامه‬ ‫كارشناس ارشد اداره مهندسي و برنامه ريزي حفاري‬

‫ريزي حفاري‬

‫‪19‬‬