** Osmanlı tarihi

Soru cevap çalışmaları **

Sorular…

S1: Şehzade Beyazıd olaylarını anlatınız ...

S2: Kanuni dönemi isyanları anlatınız

S3: Mohaç savaşını sebep ve sonuçlar ile anlatınız

S4: Irakeyn seferini anlatınz

S5: Hint deniz seferi sebep ve sonuçlar ? ...

S6: Belgrad fethini anlatınız

S7: Tebriz seferini anlatınız

S8: İran seferlerinin başlama sebebi ve sonuçlarını anlatınız

S9: Zigetvar seferini anlatınız ? sebep ve sonuçları …

S10 :Kanuni dönemi denizlerde hareketi anlatınız ?...

S11 :Celali isyanları …

S12 :Kıbrıs fethi sebep ve sonuçları..

S13 III. Üçüncü murat dönemi iran barışı

S14: Osmanlı İngiliz ticaretinin başlamasını anlatınız …

. . .Cevaplar . . .

C1: XVI. asrın ortalarından itibaren , , imparatorlukta, iktisadi buhran başladı

… bir kısım çevreler pâdişahın artık kocadağı için tahttan indirilmesini ve yerine
Mustafa’nın geçirilmesini lüzumlu görmekte idi imtiyazlı kişiler Mustafa’yı
desteklediler ise de mustafa’nın katlinden sonra beyazıdı desteklediler…

Hürrem sultan da selime karşı beyazıdı desteklemişti hürremin vefatı ile

beyazıd en büyük hamisini kaybetmişti padişah selimin şikayeti üzerine oğullarının
sancaklarını değiştirmiş beyazıd Amasya’ya gitmeyi başta kabul etmedi ise de
babasının ısrarları sonucu , Kanunî, Bayezid’in isteklerini yerine getirmekte
oyalayıcı bir yol tutmuş, şehzade ise, taleblerini gittikçe artırarak adeta babasını
itham edercesine sesini yükseltmişti. Bu durum, pâdişahın Selim’e daha fazla
meyletmesine sebep oluyordu…

Beyazıd çevresine yirmi bin kadar adam toplamıştı beyazıd karşısında selimde
harekete geçti beyazıd tek başına ilerlerken selim padişahı yanına almıştı !.

Padişahın fermanı ile Amasya çember içindeydi beyazıd amasyadan Ankara

yürüyünce padişah beyazıd üzerine yürümeye karar verdi

Konya da şehzade beyazıd ile selim ve padişah kuvvetleri arasında savaş meydana
geldi beyazıd meydanı terk etti iran’a kaçtı padişah tahmasptan beyazıdı istedi
ise de beklediğini alamadı iki devlet arasında huzursuzluk çıktı

C2: Mısır seferinde Yavuz Sultan Selim’e itâtini arz eden Canberdi Gazâlî’ye
Kudüs ve Gazze sancakları ile birlikte Şam eyâleti verildi Gazâlî, Sultan
Süleyman’ın cülûsunu müteâkip, her hâlde onun tecrübesizliğini hesaplayarak baş
kaldırdı(15.ooo) celalzadeye göre

Mısır’ı zapt etmek ve nihâyet hilâfeti ele geçirmek gibi büyük tasavvurları vardı…
Şam kalesini zapt ile nâmına hutbe okuttu, sikke bastırdı Beyrut’u, ele geçirdi
Mısır beyi Ha’ir Bey’e mektupla davet göndedi Ha’ir Bey durumu padişaha bildirdi
halep’i kuşatmıştı bu olaylar İstanbul da duyuldu

Ferhad paşa ve Ali bey canberdinin üzerine gönderildi Ali bey Halep’i kuşatmadan
kurtardı canberdi şama kaçtı şam yakınlarında çarpışma meydana geldi canberdi
ele geçirildi ve katledildi…

Sadrazam Piri Mehmed Paşa emekli oldu. Bunun üzerine, hiyerarşik

düzene göre 2. vezir Ahmed Paşa'nın sadrazam olması bekleniyordu. Ancak
dönemin hünkarı Kanuni Sultan Süleyman teamüllere aykırı olarak, yakın
arkadaşı Pargalı İbrahim Paşa'yı sadrazamlığa atamıştır. Ahmed Paşa, Mısır
Beylerbeyliği'ne atanmak istemiş ve bu istek gerçekleştirilmişti Ahmed Paşa,
Mısır'a vardığında bağımsızlığını ilan etmiştir. para bastırarak, kendi
adına hutbe okutmuştur Ahmed Paşa sarayda kendi adamları tarafından öldürüldü

Baba Zünnun İsyanı.

Bozok(Yozgat) Sancağında arazi tahriri yapılırken bir türkmene fazla vergi takdir
edilince itiraz etti.Reddedilince Baba Zünnun önderliğinde ayaklanma
çıktı.1526’da Baba Zünnun Adana Valisi Piri Bey tarafından öldürülünce isyan
bastırıldı.

Hacı Bektaşi Veli soyundan olduğu için,bu özelliğini kullanarak etrafına

Karaman’dan Maraş’a kadar birçok taraftar toplayarak ayaklandı.Kanuni
dönemi’nin en geniş çaplı ayaklanmasıdır.1526’dan 1527’ ortalarına kadarsüren bu
ayaklanma Vezir-i azam İbrahim Paşa tarafından bastırılmıştır Kalender Çelebi

C3: Tuna boylarında hudut hâdiseleri, küçük ölçüde savaşlar eksik olmuyordu
Macaristan arâzisinin fethinin vaati Macar hudût kumandanı casusları vâsıtası
ile Macaristan’a da ulaşıyordu

Kanunî Sultan Süleyman’ın Macaristan’a karşı açtığı seferin sebepleri;

* . I. François'nın Pavia'da V. Karl'a yenilerek esir düşmesi üzerine, François'nın

annesi Louise de Savoie, Chancelier Dupart'ın etkisiyle, İstanbul'a elçi
göndererek Kanuni'den, oğlunun kurtarılması için yardım istemesi… Kanuni
Fransa’ya yardım ederek Avrupa’daki birliği bozmak istiyordu

Zaten Belgratın zaptı ile Macar-Osmanlı münasebetleri gergindi

Osmanlılara karşı Eflak ve Boğdan Voyvodalıklarıyla ile anlaşan Macarlara savaş

açmaya karar verdi…

Kanuni 23 Nisan 1526'da 50.000 - 60.000 kişilik ordu ve 300 top ile sefere çıktı
, Petervaradin, Ujlak, Eszek kaleleri fethedildi. Eszek kalesinde, seferin
hedefininBudin olduğu orduya bildirildi Macar ordusu, Osmanlı ordusunu
karşılamak üzere, Mohaç ovasına ordugâh kurdu İki saat kadar süren Mohaç
Muharebesi

Savaş sonuçları **

 II. Viyana Kuşatması'na kadar, Orta Avrupa veBalkanlar'daki Osmanlı

varlığı yerleşiklik kazanmıştır.
 Macaristan, Osmanlı Devleti’ne bağlı bir krallık haline geldi.

 Kanuni, Macar krallığına Erdel Beyi Yanoş’u atadı. Daha sonra Macaristan’ı
doğrudan Osmanlı topraklarına katarak bir beylerbeylik (Budin
Beylerbeyliği) haline getirdi.

 Fransa, Şarlken’in baskısından kurtuldu.

 Orta Avrupa’da Osmanlı egemenliği güçlendi.

Osmanlı Devleti, Avusturya ile komşu oldu.

 Macaristan’ın fethi Osmanlılarla Avusturyalıları sınır komşusu yapıp karşı

karşıya getirdi. Uzun yıllar sürecek Osmanlı-Avusturya savaşlarına neden
oldu.

C4 , Safevilere tabi Bağdat’ın valisi Zü’l-Fikar Han’ın pâdişaha Bağdat’ın

anahtarlarını göndermişti Kanunî böyle bir harekete lâkayt kalamazdı Pâdişah da
ilk baharda yola çıkacaktı daha önceden İbrahim Paşa şark hudutlarında bazı
kaleler fethe çıkmıştı padişahta ona katıldı

… İbrahim Paşa Bağdat’ı teslim almış, birkaç gün sonra da Sultan Süleyman şehre
girerek doğruca İmam-ı Azam türbesine giderek ziyaret etmiştir 2 Nisan’da
pâdişah ordu ile birlikte Tebriz’e doğru hareket etti İstanbul’a dönmeden önce
bir defa daha Azerbaycan’ın baş şehrine gidilmesi uygun görülmüştü. şimale
doğru, Süleymaniye, Kerkük istikametinde arızasız bir yol seçildi
Pâdişah, Tebriz’den İran içine doğru bir müddet ilerledi . Zengan, Sultaniye yolu
ile Dergüzin’e kadar gitti, buradan 7 Ağustos’ta dönerek ayın yirmisinde tekrar
Tebriz’e vasıl oldu…

Irak'ın Arap ve Acem bölümleri fethedildiği için “İki Irak seferi”

manasında Irakeyn Seferi adı verilen bu hareketin sonucunda,
bölgedekiSafevi egemenliği sona erdirilip, Bağdat ve Basra Osmanlı ülkesine
katıldı.

C5 Coğrafi keşiflerin yapılmasından sonra Portekizliler Doğuda sömürgeler

kurmuştu. Portekizliler, Kızıldeniz ve Basra Körfezi`ne donanmalar göndererek
Müslüman tüccarların ticaretini engellediler, gemilerine el koydular. Arap
Yarımadası`nın güneyinde Basra Körfezi`nde ve Hindistan`daki Müslüman
devletlere zorluklar çıkarmaya ve onlar üzerinde egemenlik kurmaya çalıştılar. Bu
gelişmeler üzerine buralardaki devletler Kanuni`den yardım istediler. Kanuni de;
Hint deniz ticaret yolunu açmak ve denetimini ele geçirmek için Hint Deniz
Seferlerini başlattı. Bu amaçlarla Hindistan`a 1538, 1551, 1552 ve 1553
yıllarında dört deniz seferi yapıldı. Seferler genellikle Osmanlıların başarısızlığı
ile sonuçlanmıştır.
Seferler:
Süleyman Paşa (1538) birinci Hint Deniz Seferi
Piri Reis (1551) ikinci Hint Deniz Seferi
Murat Reis (1552) üçüncü Hint Deniz Seferi
Seydi Ali Reis (1553) dördüncü Hint Deniz Seferi
Osmanlı Devleti`nin Hint Deniz seferlerinde başarılı olamamasının nedenleri
şunlardır:
¨Hindistandaki Müslüman devletlerin Osmanlılara gereken yardımı yapmamaları
¨Sefere gereken önemin verilmemesi ve toprak kazanma amacının olmaması
¨Seferlerin daha çok yardım amacıyla yapılması, askeri ve siyasi amaç
güdülmemesi
¨Osmanlı gemilerinin okyanus şartlarına karşı dayanıklı olmaması
¨Okyanuslar konusunda tecrübeli gemicilerin bulunmaması
¨Güney Afrika üzerinden Uzak Doğu ticaretini ele geçiren ve zenginliğini buna
borçlu olan Portekiz`in Uzak Doğu yollarının önemini iyi kavraması
¨Portekiz donanmasının güçlü olması
Hint Deniz Seferlerinin Sonuçları
¨Yemen, Eritre ve Sudan sahilleri ile Habeşistan`ın bir kısmı Osmanlı
topraklarına katıldı.
¨Arap Yarımadası tamamen Osmanlı Devleti`nin egemenliği altına girdi.
¨Kızıldeniz ve Basra Körfezi Osmanlı denetimine girdi.
¨Portekiz`in Hindistan`daki faaliyetleri engellenemedi.

C6: Kanunî Sultan Süleyman, Canberdi Gazâlî isyanının bastırıldığı haberi

İstanbul’a geldiği sırada Macar Kralına karşı bir sefer açılmasına karar veriyordu,
pâdişahın elçisi idâm edildiği öğrenilmiş Osmanlı Devleti ile olan ahdi bozuldu
Fatih Sultan Mehmed devrinden beri belgrad’ın alınması söz konusu idi son
olaydan sonra padişah emri verdi Böğürdelen kalesinin alınmasında hazır bulundu

Semlin (Zimony) ve daha başka kaleler zaptolundu ve 30 Ağustos’ta da Belgrad

teslim alındı Belgrad, bundan sonraki yıllarda Osmanlı Devleti'nin Avrupa'ya
açılan en büyük kapısı oldu. Bu sebeple Belgrad'a "Darü'l-cihad" denildi.

C7: Şah İsmail’in üçüncü çocuğu olan ve abisi Tahmasp’a karşı isyan eden Elkâss Mirza pâdişaha
ilticâ etti ,,, Elkass Mirza ikinci defa pâdişah tarafından kabul edilip, kardeşi Şah Tahmasp’tan şikayet
edince, Kanunî, İran’a sefere karar verdi Osmanlı memleketlerinde Şiî düşmanlığı bütün şiddetiyle
devam etmekte idi kapukulu ile Üsküdar’a geçti Niğde-Kayseri yolu ile Sivas sahrasına oradan
Erzurum’a vardığında , kendisinden önce burada toplanmış olan eyalet kuvvetlerini buldu.

Van kalesinin zapt olundu Bu sırada Burhan “Ali Sultan, Şirvan ülkesinde pâdişahın nâmesini
gösterince bütün memleketin kendisine itaat ettiğini bildiren bir haber göndermiş ve büyük
memnunluk uyandırmıştı

Pâdişah, Ulama ve Piri paşaları takiben Van’a gidecekken, Elkass Mirza’nın teşviki ile
istikametini Tebriz’e çevirdi ve Tebriz civarındaki Şenb-i Gazan’a vardı. Tebriz, savaşsız zapt olundu

Şah Tahmasp’ın da kaçtığı anlaşıldığından pâdişah, beş gün ikametten sonra Tebriz’den
hareketle Van üzerine yürüdü Bir haftalık bir muhasaradan sonra kale kumandanı ‘Ali Han teslim
oldu.Kanuni Diyarbakır da iken Şah Tahmasp Tercan ve Erzincan taraflarına sarktı haber padişaha
gelince Vezir Ahmed paşayı şahın üzerine gönderdi Çerkez Osman paşa şahın kuvvetlerini yenmişti…

C8 Yavuz Sultan Selim Han’ın kazandığı Çaldıran zaferinden sonra dünyanın

Osmanlı Devleti’nden sonra ikinci büyük devleti olan Safevi İmparatorluğu on
dokuz sene Osmanlılara karşı herhangi bir harekette bulunamadı. Ancak Şah
Tahmasb da Şah İsmail gibi İran’da Şiiliği hakim kılmak için Sünnilere zulüm
yapıyor, Avrupa kralları ile ittifak ederek Osmanlılar aleyhinde hareketlerde
bulunuyordu. Aynı zamanda İmam-ı Azam gibi İslam büyüklerinin türbelerini de
yıkıyorlardı.Şah tahmasb kardeşi Elkaas mirza Kanuniden yardım isteyince
savaşlar başladı !.

Kanuni Döneminde 1548, 1553 ve 1554 yıllarında İran üzerine üç sefer daha
düzenlendi. 1555 yılında İran`ın isteği üzerine Amasya Antlaşması imzalandı. Bu
antlaşmaya göre; Bağdat, Erivan, Tebriz ve Doğu Anadolu Osmanlı Devletine
katılmıştır.

İran seferleriyle Osmanlı Devleti, Basra Körfezi`ne kadar ulaşarak Hint

Okyanusu ile bağlantı kurmuştur. Şam ve Kudüs`ten sonra Bağdat gibi tarihi bir
merkez de Osmanlıların eline geçmiştir.

C9 : Avusturya ile Osmanlı Devleti arasında bir antlaşma yapıldı. İmparator

Ferdinand, Erdel’i Osmanlılara bırakıyor ve elindeki Macaristan toprakları için,
yıllık 30 bin duka vergiyi kabul ediyordu. Bir süre sonra hudutlarda ve
Macaristan’da bazı anlaşmazlıklar çıktı. Avusturya, bu anlaşmazlıkları bahane
ederek, gerekli vergiyi iki yıl üst üste göndermedi. Osmanlı himayesinde bulunan
Erdel beyi Çatmar veya Zatmar şehrini zaptetti Budin beylerbeyi, Erdel Beyine
yardım etti. imparator da Erdel’e saldırarak, Tokaj ve Serenç (Szerencs)
taraflarını aldı. Bu sırada Osmanlı sadrazamlığına Sokullu Mehmet paşa geldi
Yeni sadrazam, Avusturya elçisinden Tokaj ve Serenç’in iadesini istedi
imparator, Hosszuthoty’yi elçi olarak İstanbul’a gönderdi. Yeni elçi, birikmiş olan
vergileri getirmediği gibi, Kruppa kalesinin Avusturya’ya geri verilmesini istedi.
Bu sebeple Avusturya’ya karşı, Sokullu’nun da teşvikiyle savaş açıldı. Padişah ve
Osmanlı ordusu İstanbul’dan hareket etti; Belgrad yoluyla Macaristan’a geldi.
Erdel kralı, (Zemun) orduya katıldı. Ağustos başlarında, Zigetvar kuşatması
başladı. Nihayet 34 günlük kuşatmadan sonra kale ele geçirildi (7 Eylül 1566).
şatmanın son gününde Kanunî Sultan Süleyman Han, kalenin alınışını öğrenemeden
vefat etti. Sokullu, padişahın ölümünü ordudan gizledi. Kütahya valisi Şehzade
Selim’e haber gönderip durumu bildirdi.

C11 : Celâlî İsyanları, 16. ve 17. yüzyıllarda, Osmanlı yönetimindeki Anadolu'da

toplumsal ve ekonomik yapının bozulmasından kaynaklanan ayaklanmaların tümüne
verilen addır.anmaların adı, bu kapsamdaki ayaklanmaların ilkinin önderi olan Şeyh
Celâl’den gelir. Bozoklu (Yozgat) olan Şeyh Celâl,Mehdi olduğu iddiasıyla[Osmanlı
yönetimine başkaldırdı. Tokat yöresinde başlayan Şeyh Celâl ayaklanması,
Anadolu Alevileri ve göçebe yaşayan diğer gruplar arasında destek buldu ve
devletin ağır vergi yükü altında ezilen binlerce çiftçinin de katılmasıyla hızla
yayıldı. Ayaklanma aynı yıl kanlı bir biçimde bastırıldı.

16. yüzyıl ortalarında Osmanlı Devleti'nde ekonomik ve toplumsal bunalım baş

gösterdi.evlet, gereksinim duyduğu geliri sağlayabilmek için vergileri artırdı.
İşsizlik ve geçim sıkıntısı, medrese öğrencisinden askerine kadar toplumun bütün
kesimlerine yansıdı. Ayrıca Anadolu'da yaşayan Alevi halk Osmanlı Devletinin
teokratik olmasına karşı çıkıyordu. Bu yüzden sık sık Osmanlı ile arası ters
düşüyordu.Bu ayaklanmalar tarihe Suhte ayaklanmaları olarak geçti. Daha sonra,
asker sınıfından levent ve sekbanlar ayaklandılar.

celâlî ayaklanmaları, Osmanlı toprak düzenini büyük ölçüde değiştirdi Vergiler

yüzünden borca giren köylüler, işledikleri toprakları sonunda tefecilere
kaptırdılar. Osmanlı toprak düzeninin bel kemiği olan Tımar Sistemi bozuldu
Büyük nüfus hareketleri ortaya çıktı ve kentlere büyük göçler oldu isyandan
sonraki kıyımdan kaçabilenler İran'a kaçarlarken, saklananlar İç ve Doğu Anadolu
Alevilerinin temelini oluşturmuşlardır ve atalarıdırlar

C10: