PENGURUSAN MASJID DI SELANGOR.

SATU
KAJIAN DI MASJID SULTAN SALAHUDDIN
ABDUL AZIZ SHAH

NAJWA BINTI HAJI RAMLI

(9812688)

PERPUSTAi<A.AN
KOLEJ ISLAM DAFiUL EHSAN

DIPLOMA PENGAJIAN ISLAM

JABATAN SYARIAH
SEKOLAH PENGAJIAN ISLAM
KOLEJ ISLAM SELANGOR DARUL EHSAN
2002 I 2003
 KOLEJ ISLAM SELANGOR DARUL EHSAN
SEKOLAH PENGAJIAN ISLAM
JABATAN SYARIAH
DIPLOMA PENGAJIAN ISLAM

NAJWA BINTI HAJI RAMLI

LATIHAN ILMIAH INI ADALAH UNTUK MEMENUHI SYARAT

PENGANUGERAHAN DIPLOMA PENGAJIAN ISLAM
(SYARIAH)
2003

~/oj I

PENYELIA TARIKH
USTAZAH NORA'INAN BT. BAHARI

~6!o3
I I
DEKAN TARIKH
USTAZAH NORA'INAN BT. BAHARI
 MOTTO

********************************************************************

*******************************************

********************

Maksudnya:

"Hanyasanya yang layak memakmurkan (menghidupkan) Masjid-

masjid Allah itu ialah orang-orang yang beriman kepada Allah
dan Hari Akhirat serta mendirikan sembahyang dan menunaikan
zakat dan tidak takut melainkan kepada Allah (dengan adanya
sifat-sifat yang tersebut), maka adalah diharapkan mereka menjadi
dari golongan orang-orang yang mendapat petunjuk "

AL-TAUBAH (9): 18

***************************

*********************************************

********************************************************************
 DEDIKASI

Y a Allah Ya Illahi

Ku panjatkan rasa syukurku

Dengan nikmatMu yang tidak terperi

Kurniakanlah limpahan hidayahMu

Untuk menjadikanku hamba yang solehah

Buat ibunda yang dikasihi

Pengobananmu sukar digambarkan

Ketabahan dan kesabaranmu

Membuatkan diri ini digamit kesedihan

Namun ibu tidak pernahjemu untuk membimbingku ...

Jasa & pengorbananmu pada diri ini

Tidak mungkin dapat kulupakan

Hanya Allah sahaja yang dapat membalas jasamu

Duhai ibunda ku sayang

Buat pendidikku yang dedikasi. ...

Kaulah penyuluh hidupku menerangi alam ini

Kau ibarat sebutir mutiara

Setiap kata- katamu penuh hikmah

Setiap langkahmu penuh murni

Menjadi ikutan & ingatan setiap generasi

Terima kasih duhai pendidikku

 Buat ternan sepetjuanganku

Persahabatan yang tetjalin ini

Adalah dari rahmayNya

Temankuooooooo

Nasihatmu sungguh bermakna bagiku

Mengajarku erti kehidupan sebenar 0 0 0 00 0 0 0 0 0 ooo

Susah payah kita hadapi bersama

Itulah asam garam dalam kehidupan

Ya Tuhankuooooooo

Tabahkan hati kuatkan semangatku

Untuk menghadapi hidup ini

Semoga sejahtera 0 0 0000 0 Oo 0 0 0 0 0000

di dunia & di akhirat.

 PENGHARGAAN

~..;-JI-.9 s:-t.::u'JI u~l ~ ~~J o~IJ ~~ y..; 2il ~i

...... .a: lAI • ~\ ~J ~~ ~ ..9

Bersyukur kehadrat Illahi yang telah melimpahkan rahmatNya serta dengan

keizinan dan kumiaanNya penulis dapat menyempumakan latihan ilmiah yang

bertajuk "Pengurusan Masjid Di Selangor. Satu Kajian Di Masjid Sultan Salahuddin

Abdul Aziz Shah".

Sekalung penghargaan kepada ustazah Nora 'inan binti Bahari selaku penyelia

latihan ini. Setinggi penghargaan kepada Dekan Sekolah Pengajian Islam yang lalu,

Ustaz Muhammad Syukri bin Abdul Rahman dan ribuan terima kasih kepada semua

pensyarah Kolej Islam Selangor Darul Ehsan (KISDAR) kerana telah memberi

kezjasama dan sokongan kepada penulis seperti yang diharapkan.

Di samping itu penulis juga ingin mengucapkan jutaan terima kasih buat

kakitangan perpustakaan Kolej Islam Selangor Darul Ehsan, perpustakaan

Perbadanan Awam Negeri Selangor (PPAS) dan perpustakaan Masjid Sultan

Salahuddin Abdul Aziz Shah di atas kezjasama yang diberikan sepanjang kajian ini.

Selain itu, penulis juga ingin merakamkan ucapan terima kasih ini kepada

Penolong Pengarah bahagian Pengurusan Masjid Jabatan Agama Islam Selangor

(JAIS), Ustaz Mohammad Sujak bin Haji Mohammad Dasuki, Imam Besar Masjid

Sultan Salahuddin Abdul Aziz Shah, Ustaz Haji Othman bin Hamzah Al-Hafiz,
 11

Pegawai Pentadbiran Masjid, Ustaz Khairuddin bin Haiyon, kakitangan MSSAAS

dan sernua pihak yang terlibat dalarn rnenyiapkan latihan ilrniah ini sarna ada secara

langsung atau tidak langsung.

Tidak lupa juga kepada ternan-ternan sepetjuangan, penulis rnengucapkan

jutaan terirna kasih di atas segala bantuan, kerjasarna, sernangat, idea dan kritikan

yang rnernbina bagi rnenyiapkan latihan ilrniah ini. Sernoga segala bantuan dan

sokongan kalian dikira sebagai ibadah dan mendapat keredhaan daripada Allah s.w.t.

Jazakurnullahu khairan kathira.

Najwa binti Haji Rarnli

( 9812688)

Karnpung Selengkoh Tengah

Sungai Lirnau

06910 Yan

Kedah Darul Aman.

 111

SINOPSIS

Masjid adalah satu tempat untuk beribadat kepada Allah s.w.t. yang memisahkan

akal daripada perkara-perkara keduniaan yang melalaikan. Ia juga merupakan tern pat

untuk menyucikan hati dan menambahkan ilmu-ilmu akhirat. Justeru, pihak

pengurusan masjid hendaklah memainkan peranan yang penting dalam

memakmurkan sesebuah institusi masjid.

Oleh sebab itu, kajian ini dilakukan bagi memenuhi beberapa objektif

penting, antaranya adalah untuk memakmurkan masjid dengan menyebarkan ilmu-

ilmu dunia dan akhirat kepada masyarakat Islam. Selain daripada itu, tujuannya juga

adalah untuk menjelaskan peranan pihak pentadbiran masjid dalam pengimarahan

masjid.

Di dalam bah satu, penulis akan menerangkan secara ringkas tentang latar

belakang masalah kajian, objektifkajian dan hipotesis kajian, kemudian penulis akan

menerangkan dengan lebih terperinci mengenai metode kajian yang dibuat.

Antaranya metode penentuan subjek, metode pengumpulan data dan metode

penganalisisan data.

Manakala dalam bah dua, penulis akan menjelaskan mengenai definisi, fungsi

dan peranan masjid secara menyeluruh yang merupakan perkara penting dalam

kajian berkenaan dengan pengurusan masjid. Kajian yang dijalankan ini penting

kerana menjadi bahan induksi kepada penjelasan selanjutnya yang akan dijalankan

dalam bah tiga.

 IV

Sementara itu, dalam bab tiga penulisan ini adalah berkaitan dengan

pengkajian tentang perlantikan dan tugas ahli jawatankuasa Masjid Sultan

Salahuddin Abdul Aziz Shah serta aktiviti-aktiviti yang dijalankan oleh pihak

pentadbiran masjid, antaranya ialah aktiviti pengajian, kursus-kursus, ceramah

bulanan, kuliah mingguan dan sebagainya. Aktiviti yang dijalankan ini adalah untuk

memantapkan lagi akidah umat Islam di masa akan datang.

Di dalam bab yang terakhir, penulis akan menerangkan tentang kesimpulan

bagi keseluruhan tajuk di dalam bab-bab tersebut. Terdapat juga beberapa saranan

yang berkaitan dengan pengurusan masjid ini, antaranya pihak pentadbiran masjid

seperti Imam, Bilal, Ahli jawatankuasa Masjid (AJK) dan semua pihak yang terlibat

haruslah mempergiatkan dan memperbanyakkan lagi aktiviti dakwah Islamiah untuk

menyedarkan umat Islam tentang betapa pentingnya fungsi masjid bagi masyarakat

Islam.

Pengurusan Masjid SSAAS merupakan sebuah masjid yang dinamik, aktif

dan pengurusannya bersifat tahunan, bulanan, mingguan dan harian. Ini kerana ia

ditadbir oleh pegawai dan kakitangan yang mampu mentadbir dengan baik,

bersesuaian dengan status masjid negeri.

 v

SENARAI KEPENDEKAN

AJK Ahli jawatankuasa

BAKAMAS Badan Kebajikan Masjid

Cet. cetakan

Dr. doktor

En. encik

Hlm. halaman

Ibid. ibidem - sama rujukan

JAIS Jabatan Agama Islam Selangor

KISDAR Kolej Islam Selangor Darul Ehsan

MAIS Majlis Agama Islam Selangor

MSSAAS Masjid Sultan Salahuddin Abdul Aziz Shah

Op.cit rujukan berselang

POP Persatuan Orang Pencen

PPAS Perbadanan Perpustakaan Awam Selangor

s.a.w. · sallallah hu alaihi wa sallam

Sdn. Bhd. Sendirian Berhad

s.w.t. Subhanahu wata 'ala

& dan
 vi

SENARAI JADUAL

Halaman

1. Jadual Keputusan Peperiksaan Kursus Imam Dan Pendakwah 34

 vii

SENARAI LAMPIRAN

Halaman

LampiranA: Kaedah-kaedah Pegawai Masjid Dan Jawatankuasa

Kariah (Negeri Selangor) 1995 52

Lampiran B: Jadikan Masjid Sebagai Pusat Membangun Ummah 74

LampiranC: Carta Organisasi MSSAAS 2002 75

LampiranD: Modul Pengajian 76

LampiranE: Kursus Tahsin Solat 77

LampiranF: Jadual Pengajian Bulanan 78

 Vlll

SENARAI TRANSLITERASI

TRANSLITERASI HURUF ARAB KE ffiTRUF RUMI

1. Konsonan

Konsonan pada huruf Arab tidak selamanya sepadan dengan konsonan huruf Rumi.

Pada beberapa konsonan tertentu, konsonan tersebut boleh dirumikan, tetapi pada

beberapa konsonan yang lain pula terpaksa dilakukan beberapa tambahan. Keadaan

tersebut dapat dilihat seperti di bawah.

Huruf Arab HurufRumi

1..,.1 b

w t

I!J th

~ J

c .
h

t kh

.l d

~ dh

.) r

j z

(.).II s

•
(.).II sy
 1:-\

d.
.b t

b .
z

gh

J
m

.J w

t,h.

y
 X

2. Vokal

Dalam sistem vokal Arab ada vokal pendek. Panjang dan diftong.

Vokal pendek Vokal panjang Diftong

I ,. a •/
I /a (.jl_ _ay

,/
l..j_ _i (.j_ _ i .J1_ _aw
/ /

,
.J_ _u .J_'_u

Sumber:

1. Pedoman Transliterasi Huruf Arab Ke Huruf Jawi. 1992. Cet. 2. Kuala Lumpur:

Dewan Bahasa Dan Pustaka.

 XI

DAFTARISI

TAJUK HALAMAN

HALAMAN TAJUK

HALAMAN PENGESAHAN

HALAMAN MOTTO

DEDIKASI

PENGHARGAAN

SINO PSIS 111

SENARAIKEPENDEKAN v

SENARAI JADUAL VI

SENARAI LAMPIRAN Vll

SENARAI TRANSLITERASI Vlll

DAFTARISI XI

BABSATU:PENDAHULUAN

1.1 Latar Belakang Masalah I

1.2 ObjektifKajian 2

1.3 Hipotesis Kajian 2

1.4 Skop Kajian 3

1.5 Metodo1ogi Kajian 3

1.5.1 Metode Penentuan Subjek 4

1.5.2 Metode Pengumpulan Data 4

1.5.2.1 Metode Dokumentasi 4

1.5.2.2 Metode Penye1idikan Perpustakaan 5

 xii

1.5.2.3 Metode Temubual 6

1.5.2.4 Metode Observasi 6

1.5.3 Metode Penganalisisan Data 7

1.5.3.1 Metode Induktif 7

1.5.3.2 Metode Deduktif 7

1.5.3.3 Metode Komparatif 8

1.6 Masalah Kajian 8

NotaHujung 9

BAB DUA : PENGURUSAN INSTITUSI MASJID DI SELANGOR

Pendahuluan 10

2.1 Definisi Pengurusan 10

2.2 Definisi Masjid 12

2.3 Konsep Institusi Masjid 12

2.4 Fungsi Masjid 13

2.4.1 Masjid Merupakan Tempat lbadah 13

2.4.2 Masjid Sebagai Pusat Kegiatan Agama 14

2.5 Peranan Institusi Masjid 15

2.5.1 Pusat Pembangunan Dan Percambahan Ilmu Islam 15

2.5.2 Pusat Pengisian Jiwa Dan Santapan Rohani 16

2.5.3 Pusat Bimbingan Dan Penghayatan Islam 17

2.5.4 Pusat Khidmat Nasihat Dan Penyelesaian Masalah 17

2.5.5 Pusat Pembayaran Zakat 18

2.5.6 Pusat Dakwah 18

 Xlll

2.6 Pengurusan Institusi Masjid Di Selangor 19

2.6.1 Asas Pengurusan 19

2.6.2 Struktur Pengurusan Dan Pentadbiran 19

Nota Hujung 21

BAB TIGA : PENGURUSAN MASJID SULTAN SALAHUDDIN ABDUL

AZIZ SHAH (MSSAAS)

Pendahuluan 23

3.1 Sejarah Penubuhan Masjid 23

3.2 Perlantikan Dan Tugas Ahli Jawatankuasa MSSAAS 25

3.2.1 Imam 25

3.2.2 Bilal 27

3.2.3 Siak 29

3.2.4 Setiausaha 30

3.2.5 Bendahari 31

3.2.6 AhliJawatankuasa 32

3.3 Aktiviti Yang Dijalankan Oleh MSSAAS 33

3.3.1 Kursus Imam Dan Pendakwah 33

3.3.2 Kursus Jenazah Perdana 35

3.3.3 Kursus Remaja Sekolah 36

3.3.4 Kursus Tahsin Solat 37

3.3.5 Kelas Pengajian llmu-ilmu Islam 38

Nota Hujung 39
 xiv

BABEMWAT:PENUTUP

4.1 Kesimpulan 41

4.2 Saranan 45

BIBLIOGRAFI 49

LAMPIRAN
 BABSATU

PENDAHULUAN

1.1 Latar Belakang Masalah

Masjid Sultan salahuddin Abdul Aziz Shah (MSSAAS) merupakan satu institusi

penting bagi pembentukan akidah umat Islam. Kedudukan masjid ini amat tinggi

nilainya dalam jiwa orang-orang Islam, kerana ia memainkan peranan yang besar

dalam perkembangan agama Islam. Ini terbukti dengan peristiwa penghijrahan

Rasulullah s.a.w. iaitu dengan terbinanya masjid yang mulia. Rasulullah s.a.w.

sendiri menggalakkan pembinaan masjid. 1

Masjid SSAAS ini bukan sahaja merupakan tempat untuk beribadah, malahan

ianya juga merupakan tempat percambahan serta penyebaran ilmu pengetahuan,

pusat pemerintahan dan pentadbiran serta pusat pembentukan akhlak. Selain daripada

itu, ia juga merupakan pusat kegiatan aktiviti yamg bermanfaat kepada Islam dan

umatnya.

Oleh demikian, di sini penuiis ingin menghuraikan dan menjelaskan kepada

masyarakat tentang kepentingan masjid SSAAS ini dan hubungkait antara peranan

dan aktiviti-aktiviti yang dijalankan oleh pihak pengurusan masjid SSAAS. Semoga

dengan penjelasan ini, masyarakat dapat merealisasikan aktiviti tersebut dalam

kehidupan seharian mereka.

 2

1.2 Objektif Kajian

Terdapat beberapa objektifkajian yang menjadi tunjang bagi penyelidikan ini iaitu:

1.2.1 bagi memenuhi kriteria pemarkahan matapelajaran PUP 5101 Metodologi

Penyelidikan.

1.2.2 menerangkan kepada masyarakat tentang fungsi dan peranan masjid yang

sebenar.

1.2.3 menghuraikan langkah-langkah yang perlu diambil oleh pihak pentadbiran

Masjid Sultan Salahuddin Abdul Aziz Shah bagi menarik lebih ramai jemaah

agar bersama-sama mengimarahkan masjid.

1.2.4 mengenalpasti aktiviti-aktiviti yang dijalankan di masjid Sultan Salahuddin

Abdul Aziz Shah bagi mendapatkan sambutan daripada parajemaah.

1.2.5 menjelaskan kepada masyarakat Islam tentang kebaikan (pahala) yang akan

diberikan oleh Allah s.w.t. sekiranya melakukan amal ibadah di masjid.

1.3 Hipotesis Kajian

Terdapat beberapa hipotesis yang menjadi latar belakang serta panduan bagi kajian

ini, antaranya ialah ;

1.3.1 masjid bukanlah merupakan tempat peribadatan semata-mata seperti yang

difahami oleh sesetengah masyarakat pada hari ini.

1.3.2 pengurusan bagi institusi masjid adalah penting agar segala perancangan yang

dibuat dapat dilaksanakan dengan jayanya.

PERPUST~ tr !',f. P..!

KOI 1=,! '?:1 i,'." ···" c::t_•r:-•..,1
 3

1.3.3 usaha-usaha yang dijalankan oleh masjid sebagai pusat pembangunan Islam

hendaklah selaras dengan fungsi dan peranannya.

1.3.4 pihak pentadbiran dan pengurusan masjid adalah antara pihak yang

bertanggungjawab mengendalikan segala urusan yang berkaitan dengan amal

rna 'ruf dan nahi munkar.

1.3.5 sesebuah masjid perlulah memiliki ahli jawatankuasa yang berpengetahuan

dalam semua aspek agama dan mempunyai sifat tawadduk (rendah diri).

1.4 Skop Kajian

Penulis menskopkan penyelidikan ini kepada pengurusan Masjid Sultan Salahuddin

Abdul Aziz Shah (MSSAAS), peranan serta fungsinya yang mana semua ini dirujuk

daripada pelbagai sumber iaitu sumber primari dan juga sekondari seperti Enakmen

Pentadbiran Perundangan Islam 1989, buku-buku dan juga risalah-risalah yang

berkaitan.

1.5 Metodologi Kajian

Dalam usaha menghasilkan latihan ilmiah yang berkualiti, penulis telah

menggunakan beberapa metode yang biasa digunakan oleh sejarahwan ketika

menjalankan penyelidikan ilmiah mereka. Antara metode-metode yang digunakan

oleh penulis bagi kajian ilmiah ini ialah metode penentuan subjek, metode

pengumpulan data dan metode penganalisisan data.

 4

1.5.1 Metode Penentuan Subjek

Di dalam kajian ini, penulis telah memilih Masjid Sultan Salahuddin Abdul Aziz

Shah sebagai subjek kajian dan pengurusan yang berkaitan dengan masjid ini sebagai

sampel kajian. Pemilihan ini dijalankan adalah berdasarkan proses perolehan

maklumat dan data yang tepat bagi memudahkan penulis dalam proses pengkajian

dan penganalisisan data.

1.5.2 Metode Pengumpulan Data

Salah satu tujuan data dikumpulkan adalah untuk mengetahui, memperkembang,

memperbetul atau mengesahkan kebenaran sesuatu pengetahuan yang diperolehi

melalui kajian yang dijalankan. Secara relatifnya, penyelidikan ini bolehlah

dibahagikan kepada beberapa perkelasan iaitu metode pensejarahan, deskriptif,

dokumentasi dan penyelidikan perpustakaan. Namun demikian, dalam melaksanakan

kajian ini, penulis hanya menggunakan metode penyelidikan perpustakaan, metode

dokumentasi, metode temubual dan metode observasi.

1.5.2.1 Metode Dokumentasi

Penulis telah memanfaatkan metode ini dalam usaha mengumpulkan data dengan

menjalankan kajian dan penilaian terhadap dokumen--dokumen yang mempunyai

kaitan dengan tajuk kajian ini. Dokumen--dokumen yang digunakan adalah seperti al-

Quran, Enakmen Pentadbiran Perundangan Islam 1989, buku-buku dan risalah

sebagai sumber utama.

 5

Bahan-bahan tersebut diambil dari Sahagian Pengurusan Masjid Jabatan

Agama Islam Selangor (JAIS), Pejabat Pentadbiran MSSAAS, Perbadanan

Perpustakaan Awam Selangor (PPAS), Perpustakaan Kolej Islam Selangor Darul

Ehsan (KISDAR) dan Perpustakaan MSSAAS. Dokumen-dokumen ini digunakan

dalan bab dua dan bab tiga untuk menghuraikan definisi pengurusan dan masjid,

fungsi, peranan dan perlantikan ahli jawatankuasa Masjid Sultan Salahuddin Abdul

Aziz Shah.

1.5.2.2 Metode Penyelidikan Perpustakaan

Salah satu daripada proses untuk mendapatkan data atau maklumat adalah dengan

membuat rujukan di perpustakaan. Data-data atau maklumat ini boleh didapati

melalui buku, rnajalah dan risalah yang terdapat di perpustakaan. Penulis mernbuat

rujukan di perpustakaan yang berhampiran iaitu:

1. Perpustakaan KISDAR.

2. Perpustakaan MSSAAS.

3. Perbadanan Perpustakaan Awarn Selangor (PPAS)

Penulis menggunakan rnetode ini untuk rnendapatkan fakta-fakta yang jelas

tentang definisi MSSAAS. Selain itu, penulis juga rnemerlukan fakta-fakta ini untuk

rnengkaji aspek-aspek yang berkaitan dengan pengurusan institusi rnasjid dari aspek

fungsi, peranan dan aktiviti khususnya dalam bab dua agar kesirnpulan yang dibuat

adalah tepat dan kukuh.

 6

1.5.2.3 Metode Temubual

Ia merupakan perbualan dua hala antara penemubual dengan orang yang ditemubual.

Penulis telah menggunakan metode ini untuk mendapatkan data-data mentah

berkenaan dengan pengurusan Masjid Sultan Salahuddin Abdul Aziz Shah.

Penulis telah menemubual Penolong Pengarah Bahagian Pengurusan Masjid,

Jabatan Agama Islam Selangor, Ustaz Mohammad Sujak bin Haji Mohammad

Dasuki, Imam Besar MSSAAS, Al-fadil Ustaz Haji Othman bin Hamzah Al-Hafiz,

Imam Satu MSSAAS, Al-Fadil Ustaz Haji Ahmad Mustafa bin Mohammad Sidin

Al-Hafiz, Imam Rawatib MSSAAS, Al-Fadil Ustaz Rashid bin Mahful dan Pegawai

Pentadbiran MSSAAS, Al-Fadil Ustaz Khairuddin bin Haiyon.

1.5.2.4 Metode Observasi

Penulis telah menggunakan metode ini dengan membuat tinjauan ke atas aktiviti-

aktiviti yang dijalankan oleh pihak pengurusan dan pentadbiran MSSAAS.

Tujuannya adalah untuk memperolehi maklumat mengenai sejauhmanakah

keberkesanan aktiviti yang dijalankan itu mampu menarik jemaah supaya bersama-

sama mengimarahkannya.

Metode ini dimuatkan oleh penulis di dalam bah tiga, iaitu bagi

menghuraikan tentang perkara-perkara yang berkaitan dengan pengurusan serta

aktiviti-aktiviti yang dijalankan oleh pihak MSSAAS.

 7

1.5.3 Metode Penganalisisan Data

Analisis data merupakan proses mengecam dan mengenal pasti gelagat setiap bentuk

dan hubungan antara data-data tersebut untuk merumuskam data iaitu selepas data

dikumpulkan. Kebiasaannya metode yang digunakan ialah metode induktif, deduktif

dan komparatif.

1.5.3.1 Metode lnduktif

Ia merupakan metode yang digunakan untuk mengemukakan data yang bersifat

khusus bagi membuat kesimpulan umum, contohnya menganalisis kefahaman

masyarakat mengenai perkara-perkara yang berkaitan dengan amal ibadah yang

dijalankan di MSSAAS. Perkara ini mempunyai hubungkait dengan fungsi masjid

sebagai tempat ibadah yang terdapat di dalam bab dua.

1.5.3.2 Metode Deduktif

Ia bermaksud menganalisa data berdasarkan hal-hal yang bersifat umum untuk

membuat kesimpulan yang bersifat khusus. Ia dilakukan untuk memperolehi

pengetahuan dan kefahaman masyarakat mengenai aktiviti-aktiviti yang dijalankan

oleh pihak pengurusan MSSAAS. Aktiviti yang dijalankan ini akan diterangkan oleh

penulis di dalam bab tiga.

 8

1.5.3.3 Metode Komparatif

Metode ini adalah merupakan kaedah membandingkan data-data yang dikemukakan.

Hasil daripada perbandingan data-data ini, penulis telah membuat kesimpulan yang

lebih tepat dan terperinci bahawa MSSAAS bukanlah merupakan sebuah tempat

untuk beribadat sahaja, malahan ia juga merupakan tempat penyebaran pelbagai ilmu

pengetahuan kepada masyarakat umum. Penulis menggunakan metode ini di dalam

bab dua.

1.6 Masalah Kajian

Sepanjang menjalankan kajian ini, penulis telah mengalami beberapa masalah yang

boleh menjejaskan kualiti penyelidikan kajian ini. Antara masalah yang paling utama

ialah:

1) Penulis mengalami masalah kesuntukan masa kerana terlibat dalam

beberapa program yang dianjurkan oleh MSSAAS. Faktor ini telah

menyebabkan perjalanan penyelidikan yang sepatutnya mengikut jadual

telah ditunda beberapa kali. Walau bagaimanapun masalah ini dapat

diatasi dengan adanya sokongan dan kerjasama yang diberikan oleh

keluarga, penyelia dan rakan-rakan.

2) Di samping itu, penulis juga menghadapi masalah kekurangan bahan

rujukan yang berkaitan dengan tajuk. Akan tetapi ia dapat diatasi dengan

merujuk ke perpustakaan luar.

 9

Nota Hujung

1
Sheikh Ali Mohammad Mokhtar. 1997. Peranan Masjid Dalam Islam. Kuala
Lumpur: Yayasan Dakwah Islamiah Malaysia, hlm : ii
 BABDUA

PENGURUSAN INSTITUSI MASJID DI SELANGOR

Pendahuluan

Setelah membincangkan tentang latar belakang kajian, objektif kajian, hipotesis

kajian, skop kajian dan masalah kajian di dalam bab pertama. Pada bab ini, penulis

akan membincangkan dengan lebih terperinci lagi berkaitan dengan Pengurusan

institusi masjid di Selangor, iaitu meliputi definisi pengurusan, definisi masjid,

fungsi dan peranan masjid.

2.1 Definisi Pengurusan

Pengurusan menurut Kamus Dewan bermaksud perihal (keija) mengurus sesuatu

seperti syarikat, pentadbiran surau atau masjid yang dikendalikan oleh jawatankuasa
1
yang dipilih.

Pada umumnya, pengurusan adalah berkaitan dengan pengelolaan dan

pengaturan kegiatan manusia menurut sumber-sumber di sekitamya. Pengurusan

dalam perspektif Islam berdasarkan kepada nilai-nilai yang berunsur rabbani dan

pelaksanaannya adalah dianggap sebagai ibadah. 2

Selain daripada itu, pengurusanjuga bolehlah ditakrifkan sebagai satu proses

bersepadu di mana individu-individu yang diberi sesuatu autoriti dapat membentuk,

mengekal dan menggerakkan sesebuah organisasi bagi mencapai tujuan-tujuan yang

 11

ditetapkan. Ia juga merupakan satu sistem yang membolehkan sesuatu tugas itu

dilaksanakan melalui tenaga dan usaha orang-orang lain. 3

Manakala maksud pengurusan di dalam al-Quran, berasal daripada perkataan

Yudabbiru bermaksud mengarah, mengurus, melaksanakan, mengawal supaya

teratur, merancang dan mengendali sesuatu 4 Sebagaimana firman Allah s.w.t.:

Maksudnya:

"Sestmgguhnya Tuhan kamu ialah Allah yang menjadikan

langit dan burni dalam enam masa, kemudian ia bersemayam
di atas 'Arasy, mentadbirkan segala urusan"

Surah Yunus (10): 3

Di samping itu, pengurusan Islam juga bertujmin mewujudkan perkhidmatan

yang cekap dan sempuma, keadilan sosial, jaminan keselamatan, kestabilan,

keamanan dan kemakmuran masyarakat.

 12

2.2 Definisi Masjid

Masjid menurut Kamus Dewan bermaksud bangunan khas tempat umat Islam

melakukan solat Jumaat dan ibadah-ibadah lain. 5 Manakala secara semantik, masjid

diambil daripada perkataan arab "sajada " , "yasjudu " dan "'sujudan " yang

bermaksud tempat sujud. 6

Dari segi istilah, masjid didefinisikan sebagai satu tempat atau bangunan
7
yang dikhususkan kepada umat Islam untuk mengabdikan diri kepada Allah s.w.t.

2.3 Konsep Institusi Masjid

" Institusi masjid " mempunyai konsep yang lebih luas , lebih menyeluruh dan 1ebih

padat daripada takrif masjid. Ini kerana, ia menggambarkan sesuatu tempat itu bukan

bertujuan untuk sujud sahaja malahan, tempat itu mempunyai pelbagai fungsi dan

tempat ini menjadi pusat kepada segala kegiatan yang berhubungkait dengan ibadah.

Dengan ini jelaslah menunjukkan bahawa sesebuah masjid dianggap masjid

dan bukan institusi masjid sekiranya ia hanya digunapakai untuk melaksanakan

ibadah sembahyang sahaja. 8 Institusi masjid menjadi institusi yang paling berperanan

untuk menguk.uh keyakinan terhadap 'akidah dan keimanan muslim melalui

pengurusan fungsi-fungsi dan peranannya. 9

 13

2.4 Fungsi Masjid

Masjid berfungsi sebagai Baitullah, ia merupakan tempat turunnya rahmat Allah

s.w.t. dan para Malaikat. Oleh yang demikian, masjid dari pandangan Islam,

merupakan tempat yang paling baik di atas muka bumi ini ..Manakala fungsi utama

masjid adalah untuk bersujud kepada Allah, khususnya menjadikan seseorang itu

memperolehi ketenangan hidup dan kesucian jiwa dengan wujudnya majlis-majlis

dan forum-forum yang berkaitan dengan ilmu agama. 10

Justeru, masjid memainkan peranan penting untuk membina generasi muslim

tanpa perbezaan paras rupa, wama kulit, ketinggian ilmu dan harta benda. Selain

daripada itu, masjid juga mempunyai fungsi sosial. lanya berfungsi sebagai tempat

ibadah, tempat berlangsungnya proses pendidikan berunsur keagamaan dan kursus-

kursus yang berkaitan dengan keagamaan. 11

Pada zaman Rasulullah s.a.w., selain berfungsi sebagai tempat ibadah, masjid

juga berfungsi sebagai tempat bermesyuarat dan berunding, pusat penyebaran Islam

dan pentadbiran, pusat pembentukan akhlak dan pusat khidmat nasihat. 12

2.4.1 Masjid Merupakan Tempat lbadah

Matlamat utama masjid didirikan adalah untuk beribadah kepada Allah s.w.t. dan

bukanlah untuk melihat keunikan pembuatannya dan bukan juga sebagai bahan

penyaksian kemajuan reka bentuk bangunannya. Masjid dibina bertujuan

menghampirkan diri kepada Allah s.w.t. dengan beribadah kepadanya.

 14

Ibadah ini dilak.ukan dengan penuh khusyuk, mengharapkan rahmat dan

keredaanNya serta memohon taufik dan hidayah daripada Allah s.w.t. Dengan

demikian, mereka dapat menyucikanjiwa dari kekotoran dan membasuhi hati dengan

kesucian iman.

Sehubungan dengan itu, ibadah di masjid mempunyai kepentingan tersendiri,

antaranya mereka dapat mempelajari sifat tawaduk iaitu merendah diri. Manakala

satu gambaran yang sangat unggul apabila semua orang Islam di seluruh negara

menjadikan masjid sebagai tempat beribadah. Kesatuan hati dalam melaksanakan

ibadah kepada Allah ini melambangkan keunikan agama Islam. 13

2.4.2 Masjid Sebagai Pusat Kegiatan agama

Masjid memainkan peranan penting dalam memupuk benih-benih iman dan takwa

bagi setiap individu, keluarga dan ummah. Sejarah telah membuktikan, bahawa

kelahiran seseorang Rasul pasti diik.uti dengan kewujudan masjid. Ini jelas

menunjukkan bahawa masjid merupakan permulaan tempat dalam pembentukan

ummah dan penyebaran agama Islam. 14

Sehubungan dengan itu, setiap masjid perlu diwujudkan perpustakaan, kelas-

kelas bimbingan keagamaan bagi kanak-kanak dan para remaja untuk menjadikan

masjid sebagai pusat kegiatan agama.Ini bersesuaian dengan firman Allah s.w.t.,
 15

Maksudnya:

"Dan berdoalah dengan berkata: "Wahai Tuhanku, tambahilah

ilmuku"

Surah Taha (20) :114

2.5 Peranan Institusi Masjid

Institusi masjid ini memainkan peranan penting untuk memakmurkan masjid.

Seandainya pihak pengurusan masjid dapat berfungsi dengan berkesan, cekap dan

berkualiti, masyarakat Islam khususnya dapat mengecapi suasana kehidupan yang

harmoni dan dapat menghayati keilmuan Islam secara idealistik dan realistik.

Institusi masjid ini mempunyai banyak peranan, antara peranannya ialah

menjadikan masjid sebagai pusat pembangunan dan percambahan ilmu pengetahuan,

pusat bimbingan penghayatan Islam, pusat khidmat,nasihat pusat pembayaran zakat,

pusat dakwah dan pelbagai peranan lagi. 15

2.5.1 Pusat Pembangunan Dan Percambahan Ilmu pengetahuan

Institusi masjid haruslah dijadikan sebagai sebuah pusat pembangunan dan

perkembangan Islam selari dengan fungsinya sebagai pusat kegiatan agama Islam.

Antara aktiviti yang perlu dianjurkan oleh pihak pentadbiran masjid sebagai pusat

pembangunan ummah ini adalah dengan mengadakan ceramah, seminar dan

sebagainya. 16
 16

Sekiranya masyarakat mengikuti aktiviti yang dijalankan oleh pihak

pentadbiran masjid secara tidak langsung masyarakat dapat menambahkan ilmu

pengetahuan. Dengan ilmu pengetahuan ini, masyarakat dapat membahas dan

bermusyawarah bagi menyelesaikan pelbagai masalah yang berkaitan dengan

penyelewengan akidah. 17

Percambahan ilmu ini akan lebih berkesan dengan adanya perpustakaan

masjid yang mempunyai buku berkaitan dengan ibadah, muamalah dan juga politik.

Dengan ini, masyarakat dapat meningkatkan kualiti ummah dengan mempelajari

ilmu-ilmu tersebut.

2.5.2 Pusat Pengisian Jiwa Dan Santapan Rohani

Kebelakangan ini, ramai masyarakat Islam khususnya para remaja teijebak dengan

pelbagai bentuk gejala sosial. Faktor ini teijadi mungkin kerana kurangnya pengisian

ilmu-ilmu agama untuk dijadikan santapan rohani dalam diri anak-anak remaja ini.

Justeru, bagi mengatasi masalah ini, Masjid Sultan Salahuddin Abdul Aziz

Shah telah mengambil inisiatif dengan menganjurkan beberapa program yang

membolehkan masyarakat daripada pelbagai golongan mengambil ikhtibar

daripadanya. Antaranya program Foram Hal Ehwal Islam, kern motivasi untuk

golongan remaja dan sebagainya. Tujuan program tersebut diadakan adalah untuk

memberi ketenteramanjiwa serta kedamaian rohani kepada semua ahli masyarakat. 18

 17

2.5.3 Pusat Bimbingan Penghayatan Islam

Kini, penghayatan Islam tidak dapat dihayati sepenuhnya oleh masyarakat Islam

sendiri. Oleh sebab itu, dalam konteks ini masjid berperanan sebagai pusat

bimbingan masyarakat Islam untuk menghayati lslam. 19

Pihak pentadbiran masjid berperanan menjadikan masjid sebagai pusat

penghayatan Islam dengan mengadakan kursus remaja cemerlang, kursus imam

muda dan mengadakan sambutan bagi peristiwa-peristiwa bersejarah yang terdapat di

dalam Islam seperti sambutan majlis Maulidur Rasul, Isra' Mikraj, Nuzul al-Quran

dan sebagainya.

2.5.4 Pus at khidmat Nasihat Dan Penyelesaian Masalah

Masjid berperanan untuk menyelesaikan masalah yang dihadapi oleh masyarakat. Ini

kerana, imam bukan sahaja bertindak sebagai ketua di sesebuah masjid malahan ia

juga merangkap pemimpin bagi sesuatu mukim atau daerah masjid itu berada. 20

Sehubungan dengan itu, pihak pentadbiran masjid juga perlu melantik

kaunselor untuk memberi khidmat nasihat kepada masyarakat bagi menyelesaikan

permasalahan berkaitan dengan hukum-hakam rumahtangga dan pelbagai masalah

dalam kehidupan seharian muslim.

 18

2.5.5 Pusat Pembayaran Zakat

Masjid juga berperanan sebagai pusat pembayaran zakat (PPZ). Ini bertujuan

memudahkan urusan pembayaran zakat kerana masyarakat tidak perlu membayar

zakat di Jabatan Agama Islam, memadai dengan membuat pembayaran di masjid-

masjid berdekatan. 21

2.5.6 Pusat Dakwah

Masjid haruslah dijadikan sebagai pusat dakwah dalarn ertikata yang lebih luas. Ia

bukan sahaja berdakwah rnengenai agama Islam, tetapi berdakwah dari segi ibadah

iaitu mengenai ekonomi, sosial, politik, ketenteraan, sains dan teknologi, alam

semulajadi, undang-undang, sejarah, pengurusan dan pentadbiran yang rnernpunyai

hubungkait dengan ibadah. 22

Oleh dernikian, rnasjid seharusnya rnenjayakan tradisinya sebagai pusat

ibadah dan institusi tarbiyah. Kejayaan rnasjid dalarn rnelaksanakan peranannya

dapat dilihat dengan keberhasilan rnernbina jemaah serta dapat menarnpilkan

generasi yang rnarnpu rnenghadapi cabaran zarnan rnasa kini.

 19

2.6 Pengurusan lnstitusi Masjid Di Selangor

2.6.1 Asas Pengurusan

Pengurusan Institusi masjid di Selangor menggunakan Kaedah-kaedah Pegawai

Masjid Dan Jawatankuasa Kariah (Negeri Selangor) 1995. Undang-undang

subsidiari, Enakmen Pentadbiran Perundangan Islam 1989. Kaedah ini mula

berkuatkuasa pada 1 Februari 1995. 23

Pengurusan masjid di negeri Selangor berasaskan undang-undang. Undang-

undang ini diambil dari Perkara 6, Bahagian III, Kaedah-kaedah Pegawai Masj id Dan

Jawatankuasa Kariah (Negeri Selangor) 1995, iaitu setiap masjid hendaklah

ditadbirkan oleh seorang pegawai masjid. (Lihat lampiran A)

2.6.2 Struktur Pengurusan Dan Pentadbiran

Struktur pengurusan dan pentadbiran masjid dilaksanakan oleh pegawai masjid yang

dilantik oleh Majlis Agama Islam Selangor (MAIS), dan beberapa orang

jawatankuasa kariah.

Jawatankuasa kariah ini terdiri daripada seorang setiausaha, seorang

bendahari, Iapan orang anggota lain, termasuk seorang wakil pemuda dan seorang

wakil wanita dan dua orang pemeriksa kira-kira. Sehubungan itu, MAIS berhak

memberi araban dari semasa ke semasa kepada pegawai masjid dan jawatankuasa

kariah sesebuah masjid tentang pentadbiran dan perkara-perkara lain yang berkaitan
 20

dengan masjid seperti mesyuarat. Pegawai masjid dan jawatankuasa kariah masjid
24
hendaklah mematuhi araban berkenaan.
 21

NotaHujung

1
1997. Kamus Dewan. Edisi Ketiga. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa Dan Pustaka.
hlm.l529.

2
Saari Sungib. 1993. Beberapa aspek Pengurusan Dalam Organisasi Islam. Kuala
Lumpur: Pertubuhan Jamaah Islah Malaysia. him. 1.
3
Saari Sungib. Op. Cit. him. 22.
4
Ibid. Him. 23.
5
1997. Kamus Dewan. Edisi Ketiga. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa Dan Pustaka.
hlm.864.
6
Ensiklopedia Hukum Islam.1997. Cet. Pertama. Jilid 4. Jakarta: PT Ichtiar Barn
Van Hoeve. him. 1119.
7
Ibn 'AbdulLah al- Zarkasyi. 1997. 'Alam as-Sajid Bi-Ahlram a/- MaSa.jid. Kaherah:
him. 27.
8
Lokman AB. Rahman & Musa Ahmad. 1996. Pengantar Sains Pengurusan Masjid.
Melaka : Majlis Agama Islam Melaka & Kolej Islam Meiaka. him. 2.
9
Ibid. him. 4.
10
Moh. E. Ayub (Drs.). Muhsin Mk.( Drs) & H. Ramlan Mardjoned. 1999.
Manajemen Masjid. Cet. Keempat. Jakarta: Gema Insani Press. him. 7.
11
Op.cit. him. 1120.
12
Lokman AB. Rahman & Musa Ahmad. 1996. Pengantar Sains Pengurusan
Masjid. Meiaka: Majlis Agama IslamMelaka & Kolej Islam Meiaka. him. 10.
13
Shaikh Ali Mohammad Mokhtar. 1997. Peranan Masjid Dalam Islam. Kuala
Lumpur: Yayasan Dakwah Islamiah Malaysia. him. 54.
14
Ustaz Safwan Fathy. 1999. Jadikan Masjid Sebagai Pusat Pembangunan Ummah.
Risalah Jumaat. Unit Penerbitan Masjid Negeri Selangor,Shah Alam. hlm.4.
15
Lokman AB. Rahman & Musa Ahmad. 1996. Pengantar Sains Pengurusan
Masjid. Melaka : Majlis Agama Islam Melaka & Kolej Islam Melaka. hlm.12.

16
Ibid. him. 12.
17
Abdurrahman An Nahlawi.l996. Pendidikan Islam Di Rumah Sekolah Dan
Masyarakat. Jakarta: Gema Insani Press. him. 136.
 22

18
Lokrnan AB. Rahman & Musa Ahmad. 1996. Pengantar Sains Pengurusan Masjid.
Melaka: Majlis Agama Islam Melaka & Kolej Islam Melaka. him. 15.
19
Ibid. him. 15.
20
Ibid. him. 16.
21
Ibid. him. 22.

22 lbid.him.17.

23 Bahagian I.
Kaedah-kaedah Pegawai Masjid Dan Jawatankuasa Kariah (Negeri
Selangor) 1995.

24lbid. Bahagian III. Kaedah-kaedah Pegawai Masjid Dan Jawatankuasa Kariah

(Negeri Seiangor) 1995.
 BABTIGA

PENGURUSAN MASJID SULTAN SALAHUDDIN ABDUL AZIZ SHAH

Pendahuluan

Masjid berperanan sebagai ]ambang kekuatan keagamaan dan keagongan ummah.

Justeru, untuk merealisasikan peranan sesebuah masjid, pihak pengurusan masjid

perlu1ah meningkatkan lagi aktiviti pengimarahan untuk menjadikan masjid sebagai

pusat pembangunan ummah (Lihat lampiran B).

Da1am bah ini, penulis akan menghuraikan hasi] temubual dan observasi yang

telah dijalankan ke atas beberapa orang responden yang bertujuan untuk menilai

sejauhmanakah aktiviti yang dijalankan di Masjid Sultan Salahuddin Abdul Aziz

Shah, Shah Alam dapat menarik lebih ramai jemaah untuk sama-sama

mengimarahkannya. Selain daripada itu, kajian ini akan menghuraikan terlebih

dahulu tentang sejarah penubuhan masjid ini dan perlantikan serta tugas ahli

jawatankuasa Masjid.

3.1 Sejarah Penubuhan MSSAAS

Masjid Sultan Salahuddin Abdul Aziz Shah adalah lambang keagongan dan

kedaulatan Agama Islam di negeri Selangor Darul Ehsan. Masjid ini dibina pada I

Oktober 1983 dan siap pada tahun 1987. Tanggal 11 Mac 1988 dengan rasminya

masjid ini dirasmikan Oleh Duli Yang Maha Mulia Sultan Salahuddin Abdul Aziz

Shah. 1
 24

Bangunan yang terletak di atas tapak seluas 35 ekar ini, telah menelan belanja

kira-kira RM 160 juta. Ia dianggarkan dapat memuatkan antara 20,000 hingga 25,000

orang jemaah. Keistimewaan pembinaan masjid ini ialah reka bentuk dan seni

binanya berasaskan kombinasi seni reka-bina tradisional Islam dan Asia Barat, India

Barat dan ciri-ciri binaan Melayu asli seperti kubah dalam dan luar terletak di atas

alang bulat setinggi 7.32 meter dan lebarnya 14 kaki. Di bahagian luar alang bulatnya

mempunyai enamel yang dihiasi khat al-Quran berwarna biru dan berlatar

belakangkan panel kelabu. Sementara di bahagian dalam kubah tersebut dihiasi

dengan lampu. 2

Dewan sembahyang utama masjid ini, meliputi 6,781.92 meter persegi. Ia

ditutupi oleh satu kubah besar yang didukung oleh Iapan tiang berbentuk empat segi. 3

Manakala, dewan sembahyang utama dibentuk dalam dua peringkat iaitu dewan

utama dan galeri untuk jemaah wanita. Keseluruhan bangunan ini dilengkapi dengan

sistem siaran berkuasa rendah yang diletakkan dalam dinding, syiling dan segenap

tiang di seluruh bangunan dengan seimbang, bagi memastikan siaran khutbah

daripada mimbar dan mehrab dapat meliputi seluruh kompleks.

MSSAAS adalah antara contoh masjid yang memainkan peranan untuk

memakmurkan masjid bersesuaian dengan al-Quran dan al-Sunnah serta

meningkatkan fungsi pengimarahan masjid dengan menjalankan pelbagai aktiviti.

Antaranya seperti pengajian umum, kuliah-kuliah mingguan, kuliah persatuan orang-

orang pencen (POP), kursus-kursus bersijil jangka panjang dan jangka pendek, dan

sebagainya. 4
 25

3.2 Perlantikan Dan Tugas AJK MSSAAS

Sesebuah organisasi perlu mempunyai tenaga kerja dan carta organisasi untuk

memastikan misi, visi dan objektif sesuatu pengurusan berjalan dengan teratur. Oleh

itu, Masjid Sultan Salahuddin Abdul Aziz Shah tidak terkecuali daripada peraturan

ini. Sahagian Pengurusan Pentadbiran Masjid, JAIS telah memperuntukkan beberapa

jawatan bagi memastikan segala aktiviti yang djjalankan mengikut garis panduan

yang ditetapkan. Jawatan ini terdiri daripada Imam, Bilal, Siak, Setiausaha,

Bendahari dan Ahli Jawatankuasa MSSAAS. (Lihat Lampiran B)

3.2.1 Imam

Imam ditugaskan sebagai ketua dalam solat jemaah. 5 Walaupun tugasnya mudah

namun, pada hakikatnya Imam juga ditugaskan untuk menjadi ketua masyarakat

Islam sesuatu kariah.

Oleh demikian, pemilihan Imam adalah berdasarkan beberapa faktor.

Antaranya: 6

1) Seseorang Imam yang bakal dilantik mestilah memiliki ilmu agama.

2) Umur yang matang serta mempunyai ilmu pengetahuan yang tinggi dalam

bidang agama supaya ia dapat menyelesaikan masalah yang dihadapi oleh

masyarakat.

3) Memiliki akhlak yang terpuji seperti sabar, penyayang, amanah, dan bertolak

ansur. Bakallmam mestilah bercakap dengan percakapan yang menyatukan

 26

manusia. Percakapan yang menyebabkan perpecahan dan perbalahan sesama

manusia mestilah dielakkan.

4) Bersikap adil dalam menyelesaikan sesuatu masalah.

5) Seseorang Imam itu perlulah bertakwa kepada Allah, kerana ketakwaannya

sentiasa dinilai oleh para jemaah.

6) Imam sebagai ketua dalam solat, perlu mengetahui bacaan al-Quran dengan

mantap.

7) Imam mestilah seorang yang bijak,supaya kebijaksanaannya mampu menarik

masyarakat datang ke masjid.

Oleh kerana, MSSAAS merupakan masjid Negeri bagi negen

Selangor, maka terdapat tiga orang Imam yang telah dilantik, terdiri daripada

Imam Besar, Al-Fadhil Ustaz Othman bin Hamzah Al-Hafiz, Imam Satu, Al-

fadhil Ustaz Ahmad Mustafa bin Sidin Al-Hafiz dan juga Imam Rawatib, Al-

fadhil Ustaz Rashid bin Mahful. Imam Besar dan Imam Satu MSSAAS ini

dilantik oleh JAIS manakala, Imam Rawatib dilantik oleh unit pentadbiran

MSSAAS. 7

Imam menjalankan tugas berdasarkan Perkara 16 Kaedah-kaedah

Pegawai Masjid Dan Jawatankuasa Kariah (Negeri Selangor) 1995. Undang-

undang subsidiari Enakrnen Pentadbiran Perundangan Islam 1989. Antara tugas-

tugas seseorang imam ialah menjadi pegawai syar'ie dalam kariah masjid dan

mengimamkan solat fardhu dan apa-apa solat berjemaah lain di masjid;

mengetuai urusan fardhu kifayah ke atas jenazah orang Islam yang mati di kariah

masjid sehingga sempuma dikebumikan; membaca khutbah Jumaat dan khutbah

 27

Hari Raya; serta memberikan nasihat dan tunjuk ajar dalam perkara-perkara

tentang agama Islam kepada anak kariah masjid itu sedaya upayanya.

Selain itu, Imam perlu mengetuai, mengawasi dan mengatur

pengajaran agama Islam di kalangan anak-anak kariah masjid, membimbing Bilal,

Siak dan anak kariah masjid dalam menjalankan tugas-tugas Imam, menghadiri tiap-

tiap mesyuarat Pegawai Masjid dan Jawatankuasa Kariah masjid dan menerima serta

mematuhi apa-apa araban yang diberikan oleh MAIS atau Setiausaha MAIS atau

oleh Nazir masjid. 8

3.2.2 Bilal

Perlantikan Bilal MSSAAS ini berdasarkan kepada syarat-syarat yang telah

ditetapkan oleh Pentadbiran JAIS dan Perkara 17 Kaedah-kaedah Pegawai Masjid

Dan Jawatankuasa Kariah (Negeri Selangor) 1995. Di MSSAAS terdapat seramai

tiga orang Bilal yang terdiri daripada ketua Bilal, Ustaz Haji Abu Bakar bin Haji

Sairi, Bilal Satu Ustaz Hasim bin Sairi dan Bilal Dua Ustaz Haji Nawawi bin Abdul

Ghani. 9

Bilal-bilal ini ditugaskan untuk menjaga waktu solat fardhu, azan dan Qamat

bagi tiap-tiap solat fardhu sehari semalam dalam lingkungan masa dari jam 5.00 pagi

hingga 9.00 malam, membaca Tarhim dan Ayat AI-Quran sebelum azan bagi solat

Subuh; meinbaca Taslim dan Ayat al-Quran sebelum azan bagi solat Jumaat;

membaca ayat Al-Quran yang tertentu ketika Imam atau Khatib menaiki Mimbar
 28

pada solat Jumaat dan membaca Selawat serta doa ringkas ketika Imam atau Khatib

duduk antara dua khutbah dalam solat Jumaat dan solat Hari Raya.

Justeru, Bilal akan mengingatkan jemaah tentang niat solat Hari Raya dan

kaifiatnya sebelum solat itu dimulakan, menggantikan Imam sebagai Imam Rawatib

dan sebagai Imam Tarawikh dalam bulan Ramadhan semasa ketiadaan Imam,

berselawat solat Tarawikh, bertadarus membaca Al-Quran di masjid serta mengajar

membaca Al-Quran kepada kanak-kanak.

Selain itu, Bilal juga bertugas mengajar perkara-perkara Fardhu 'Ain kepada

orang dewasa di waktu-waktu yang ditetapkan, mengajar dan berlatih membaca

marhaban dan berzanji, memandikan jenazah orang Islam apabila diminta berbuat

demikian, memimpin tahlil arwah dan doa selamat, marhaban dan berzanji apabila

diminta berbuat demikian.

Sehubungan itu, antara tugas Bilal ialah membacakan yasin kepada orang

sakit apabila diminta berbuat demikian, menghadiri tiap-tiap mesyuarat Pegawai

Masjid dan Jawatankuasa Kariah masjid itu dan menerima serta mematuhi apa-apa

arahan yang diberikan oleh MAIS atau setiausaha MAIS atau Nazir atau Imam

masjid. 10
 29

3.2.3 Siak

Unit Pentadbiran Jabatan Agama Islam Selangor, telah melantik dua orang Siak

untuk MSSAAS iaitu, ustaz Mayasin bin Mohamed dan En. Jaafar bin Haji Zakaria

dan seorang lantikan Masjid iaitu Haji Ali bin Abdul Salam. 11

Siak masjid bertanggungjawab menjaga kebersihan seluruh masjid,

memastikan bahawa pintu-pintu masjid dibuka dan ditutup pada setiap hari,

memastikan tikar dan sejadah dibentangkan sebelum solat Jumaat dan solat Hari

Raya dan digulung selepas solat itu, memastikan tandas-tandas, bilik mandi, tempat

wuduk dan kolam air dibersihkan, serta memastikan tikar, sejadah, kain saf dan

kelengkapan lain di masjid itu dalam keadaan bersih.

Selain itu, siak juga bertugas memastikan dan bertanggungjawab atas

keselamatan barang-barang masjid, memastikan paip air, suis lampu dan kipas angin

dibuka atau dihidupkan jika diperlukan dan ditutup atau dimatikan selepas itu,

melaporkan apa-apa kejadian yang tidak diingini yang berlaku di masjid kepada

Nazir atau Imam masjid.

Pada bulan Ramadhan, Siak perlu memastikan jamuan more yang disediakan

oleh masjid atau yang dibawa oleh anak kariah dimasak dan dihidangkan,

menghadiri tiap-tiap mesyuarat Pegawai Masjid dan Jawatankuasa Kariah masjid itu

dan menerima serta mematuhi apa-apa arahan yang diberikan oleh MAIS atau

setiausaha MAIS atau Nazir atau Imam masjid. 12

 30

3.2.4 Setiausaha

Jawatan setiausaha ini dilantik oleh Imam Besar MSSAAS. Jawatan tersebut telah

diamanahkan kepada En. Zainuddin bin Zakaria. 13

Tugas Setiausaha masjid ialah membantu Pegawai Masjid dan Jawatankuasa

Kariah masjid dalam melaksanakan tugas-tugas mereka dengan licin. Selain daripada

itu, setiausaha perlu menghadiri tiap-tiap mesyuarat Pegawai Masjid dan

Jawatankuasa Kariah dengan mencatatkan butir-butir dan keputusan mesyuarat serta

mengedarkan minit-minitnya kepada anggota mesyuarat yang berkenaan pada atau

sebelum mesyuarat yang berikutnya.

Justeru, Setiausaha juga boleh memanggil mesyuarat atau mesyuarat khas

Pegawai Masjid dan Jawatankuasa Kariah, atau mesyuarat agung tahunan atau

mesyuarat agung khas masjid atau apa-apa mesyuarat lain yang diarahkan oleh Nazir

masjid atau MAIS dan menjalankan segala keputusan mesyuarat.

Dalam menjalankan tugas sebagai Setiausaha, dia mestilah mengendalikan

segala surat-menyurat dan menyimpan segala rekod kegiatan, cop-cop dan dokumen-

dokumen Pegawai Masjid dan Jawatankuasa Kariah dan menyediakan laporan

tahunan tentang kegiatan masjid. Beliau bertanggungjawab bersama dengan

Bendahari, jika Nazir tiada, menandatangani cek-cek yang dikeluarkan bagi pihak

masjid, kemudian bertindak sebagai pegawai perhubungan antara Pegawai Masjid

dan Jawatankuasa Kariah dengan anak kariah masjid dan di antara Pegawai Masjid

dan Jawatankuasa K.ariah itu dengan MAIS.

 31

Selain itu, setiausaba perlu membanci dan mendaftarkan semua orang Islam

yang bermastautin atau bermukim dalam kariab masjid dan menerima serta

mematubi apa-apa araban yang diberikan oleb MAIS atau Setiausaba MAIS atau

oIbN . maSJI"d .14

e aztr

3.2.5 Bendahari

Jawatan bendahari bagi Masjid SSAAS adalab dilantik oleb pentadbiran JAIS.
15
Jawatan ini diamanahkan kepada En. Mobari bin Misran.

Antara tugas- tugas jawatan Bendabari ialah menghadiri tiap-tiap mesyuarat

Pegawai Masjid dan Jawatankuasa Kariab Masjid, bersama dengan nazir atau, jika

nazir tiada, bersama dengan setiausaha, menandatangani semua cek yang dikeluarkan

bagi pihak masjid, mengawal dan menyimpan akaun yang betul bagi hal--ehwal

kewangan masjid dalam buku akaun kewangannya.

Selain itu, bendabari bertanggungjawab menerima segala wang yang dibayar

atau diberikan kepada masjid dan mengeluarkan resit baginya, membuat bayaran

yang telah diluluskan oleh mesyuarat Pegawai Masjid dan Jawatankuasa Kariah itu

dan mengadakan baucer-baucer pembayaran yang sempuma dan sab baginya dan

menyediakan penyata kewangan tiap-tiap enam bulan sekali serta mengemukakannya

kepada MAIS.

Justeru, semasa bendabari menjalankan tugasnya, bendabari perlu mematubi

apa-apa araban yang dikeluarkan oleh JAIS tentang pengurusan kewangan masjid di
 32

Negeri Selangor, menyediakan penyata kewangan masjid bagi sesuatu tahun dan

membentangkannya dalam semua mesyuarat termasuk mesyuarat agung tahunan

masjid. Selain dari itu, Bendahari juga bertanggungjawab menyediakan anggaran

pendapatan dan perbelanjaan bagi tahun semasa dan menerima serta mematuhi

araban yang diberikan oleh MAIS atau Setiausaha MAIS atau Nazir masjid. 16

3.2.6 Ahli jawatankuasa

Ahli jawatankuasa MSSAAS ini terdiri daripada lantikan oleh bahagian Pentadbiran

JAIS dan sebahagiannya adalah lantikan oleh pihak Masjid. Ahli jawatankuasa

MSSAAS terdiri daripada En. Ahmad Yusri bin Abdullah, En. Abas bin Ani, Puan

Zuzilawati binti Abdul Karim dan Puan Saedah binti Jajuli. 17

Tugas-tugas jawatan ini ialah menghadiri tiap-tiap mesyuarat Pegawai

Masjid dan jawatankuasa Kariah masjid, memberi pandangan dan cadangan atas

perkara yang dibincangkan dalam mesyuarat dan jika diketahui di kariah masjid itu

terdapat perkara yang bertentangan dengan ajaran Islam, maka perlu melaporkannya

dengan seberapa segera untuk dibincangkan dalam mesyuarat sebelum perkara itu

dilaporkan kepada MAIS.

Ahli jawatankuasa masjid perlu menjalankan apa-apa tugas yang telah

diputuskan dalam sesuatu mesyuarat supaya dilaksanakan olehnya, membantu

Pegawai Masjid, Setiausaha dan Bendahari melaksanakan fungsi-fungsi dan tugas-

tugas mereka serta bersama dengan anggota Jawatankuasa Kariah yang lain
 33

melaksanakan fungsi-fungsi Jawatankuasa Kariah seperti yang diperuntukkan dalam

kaedah 13.

Selain itu, ahli jawatankuasa perlu membantu Siak masjid menjalankan tugas-

tugasnya di bawah perenggan 18 (i) dan menerima serta mematuhi arahan yang

diberikan oleh MAIS a tau Setiausaha MAIS atau Nazir masjid. 18

3.3 Aktiviti Yang Dijalankan Oleh MSSAAS

MSSAAS sering menjadi tumpuan orang awam dan menjadi daya tarikan

pelancong. Sejajar dengan itu, maka pihak pentadbiran masjid telah berusaha

meningkatkan aktiviti-aktiviti untuk orang awam, khususnya golongan remaja

supaya objektif MSSAAS tercapai untuk memakmurkan masjid bersesuaian dengan

al-Quran dan Sunnah Rasulullah s.a.w. Hasil observasi yang dibuat terdapat beberapa

aktiviti yang dijalankan oleh pihak pengurusan MSSAAS, seperti Kursus Imam Dan

Pendakwah, Kursus Jenazah Perdana, Kursus Remaja Sekolah, Kursus Tahsin Solat,

dan Kelas Pengajian Ilmu-llmu Islam.

3.3.1 Kursus Imam Dan Pendakwah

Kursus ini mengandungi 11 modul yang bermula dengan siri pertama pada 15 Jun

2001 dari jam 8.00 pagi sehingga 5.00 petang. Kursus ini mendapat sambutan yang

menggalakkan dengan bilangan pesertanya seramai 120 orang. Tajuk yang

dibincangkan sepanjang kursus ini telah dibahagikan kepada 10 modul. (Lihat

Lampiran C). Antara perkara yang dibincangkan dalam kursus ini adalah seperti bab
 34

Akidah, Fekah, Al-Quran dan Tajwid serta perkara-perkara lain yang berkaitan

dengan Fiqhiyyah dan Dakwah.

Oleh kerana kursus ini diadakan secara bersiri dan peserta dikehendaki

menduduki peperiksaan bertulis dan lisan, maka seramai 25 orang peserta sahaja

yang layak menduduki peperiksaan pada siri yang terakhir, iaitu pada 19 Mei 2002.

Peperiksaan ini terbahagi kepada dua iaitu ujian bertulis dan ujian lisan.

Ujian lisan adalah talaqi Surah al-Fatihah beserta dengan surah-surah pilihan yang

lain, manakala ujian bertulis pula merangkumi 10 modul yang telah disusun oleh

bahagian pentadbiran MSSAAS. Keputusan peperiksaan peserta kursus ini dinilai

antara markah, gred dan mata nilaian.

Jaduall; Keputusan peperiksaan kursus Imam dan pendakwah

Kod Pelajaran Gred Nilai gred

IP Akidah, Quran Dan Tajwid, Hadith Ahkam, Usul

1001 Hadis, Firaq dan Ulum Quran.

-
IP Fiqh, Usul Fiqh, Qawaid Fiqhiyyah, dan Tafsir

1002 Ahkam.

IP1003 Sirah Nabawiyyah Wa Ashabuh, Khutbah Nadhari

dan Manhaj Dakwah.

IP1004 Talaqi al- Quran

IP1005 Amali Dakwah

N tlat keseluruhan:
 35

HUBUNGAN ANTARA MARKAH, GRED DAN MATA NILAIAN

MARKAH GRED MATANILAIAN

85-100 A 4.0

80-84 A- 3.7

75-79 B+ 3.3

70-74 B 3.0
I

65-69 B- 2.7

60-64 C+ 2.3

55-59 c 2.0

50-54 C- 1.7

45-49 D+ 1.3

40-44 D 1.0

0-39 E 0.0

Somber : Unit Penerbitan Masjid Sultan Salahuddin Abdul Aziz Shah.

3.3.2 Kursus Jenazah Perdana

Kursus jenazah perdana ini dikendalikan oleh kakitangan pentadbiran MSSAAS.

Kursus yang diadakan pada 22 September 2002, disertai oleh 80 orang peserta.

Kursus ini adalah kursus kali ketiga, rentetan daripada kursus pertama pada 26 Mei

2002 dan kursus kedua yang diadakan pada 30 Jun 2002. Kursus pertama dan kedua

hanya untuk kakitangan MSSAAS sahaja.

 36

Kursus ini adalah bertujuan mengajar cara bagaimana menghadapi saat- saat

kematian, selepas kematian, cara bagaimana memandikan jenazah, mengkafan dan

menyembahyangkan jenazah. Matlamat kursus ini diadakan ialah untuk

mengingatkan masyarakat bahawa kematian berlaku pada bila-bila masa dan

masyarakat perlu prihatin bagaimana menghadapi saat-saat kematian tersebut.

Hasil daripada tinjauan yang dilakukan ke atas mereka yang mengikuti kursus

ini, majoritinya mereka berpuas hati, kerana dapat menambahkan ilmu pengetahuan

dan kemahiran tentang bagaimana cara menguruskan jenazah mengikut garis

panduan yang ditetapkan oleh Islam.

3.3.3 Kursus Remaja Sekolah

Terdapat banyak aktiviti untuk remaja sekolah, antaranya Khemah lbadah, Kern

Motivasi, Kursus Tahsin Solat, Kursus Muazzin dan Kursus Imam Muda. Kursus ini

dianjurkan oleh Biro Kursus Badan Kebajikan MSSAAS (BAKAMAS). Kursus ini

adalah inisiatif Pengerusi Biro Kursus BAKAMAS, Ustaz Khairuddin bin Haiyon,

atas sokongan Imam Besar MSSAAS.

Tujuan kursus ini diadakan untuk menambahkan aktiviti di waktu cuti

sekolah. Kursus ini temyata memberi kesan positif kepada peserta kerana matlamat

kursus ini menghindarkan para remaja daripada terjerumus dengan pelbagai gejala

sosial yang tidak berfaedah dan bermanfaat.

 37

3.3.4 Kursus Tahsin Solat

Kursus ini diadakan pada 12 Ogos 2002 anjuran MSSAAS dengan kerjasama Biro

Hal Ehwal Wanita Surau Ar-Rahman dan Biro Agama Pertubuhan Perkumpulan

Perempuan (WI) Seksyen 8. Terdapat enam siri, bermula siri pertama bertajuk

Taharah, siri kedua kepentingan bersolat, siri ketiga Fiqh Solat, diikuti dengan siri

seterusnya Al-Fatihah sebagai rukun solat, tertib wirid selepas solat dan fadhilatnya

dan siri terakhir konsep dan amalan doa.

Kursus ini diadakan bertujuan memperbetulkan sembahyang bermula

daripada bersuci, iaitu mengenali bahagian-bahagian air dan cara-cara mengambil

wuduk secara sah. Sementara itu dalam Fiqh solat pula, peserta kursus ini diberi

pendedahan mengenai kefardhuan solat, hikmah solat dan hukum bagi orang yang
19
meninggalkan solat.

Selain daripada itu, kursus ini juga penting kerana ia menerangkan syarat-

syarat wajib solat, rukun solat dan perkara yang membatalkan solat. Selain itu,

bacaan Al-Fatihah juga dititikberatkan dalam solat. Kursus ini juga menerangkan

cara bagaimana mendapatkan khusyuk dalam solat, dan kedudukan Imam serta

Makmum dalam solat jamaah?0 (Lihat Lampiran D)

Hasil temubual dengan Puan Maria binti Mardjooki 21 di akhir kursus, beliau

berpendapat kursus ini berjaya memantapkan ibadah seseorang khususnya dalam

praktikal solat.
 38

3.3.5 Kelas Pengajian Ilmu-llmu Islam

Memandangkan, ilmu agama amat penting dalam kehidupan seharian, maka pihak

pentadbiran MSSAAS telah berusaha mengadakan kelas-kelas pengajian ilmu-ilmu

Islam. Kelas ini bertujuan melahirkan generasi berilmu di peringkat awal tanpa

mengikuti tahap-tahap pendidikan formal, ia juga berfungsi untuk memahamkan

masyarakat mengenai persoalan Islam dengan lebih menyeluruh.

Kelas pengajian ini diadakan pada waktu malam dan pagi sepanjang bulan. Ia

bertujuan untuk memantapkan pembacaan al-Quran dan melahirkan individu

intelektual yang mampu menafsirkan ayat al-Quran, serta mengetahui hukum-hakam

yang disyariatkan oleh Islam. (Lihat lampiran E)

 39

Nota Hujung

1
Ustaz Haji Khairuddin bin Haiyon. 2002. Masjid Sultan Salahuddin Abdul Aziz
Shah. Shah Alam: Unit Penerbitan Bahagian Pentadbiran Masjid Negeri Selangor.
2
Ensiklopedia Islam. 1996. Jilid 6. Pusat Penyelidikan Ensiklopedia Malaysia. hlm.
279.
3
Ibid. hlm. 280.
4
Ustaz Haji Khairuddin bin Haiyon. 2002. Masjid Sultan Salahuddin Abdul Aziz
Shah. Shah Alam: Unit Penerbitan Bahagian Pentadbiran Masjid Negeri Selangor.
5
Nasoha Saibin. 2001. Memartabatkan Masjid. Kuala Lumpur: Utusan Publications
& Distributors Sdn. Bhd. him. 77
6
Nasoha saibin. 2001. Memartabatkan Masjid. Kuala Lumpur: Utusan Publications
& Distributors Sdn. Bhd. him. 77-78.

7
Temubual bersama Ustaz Muhammad Sujak bin Haji Mohammad Dasuki.
Penolong Pengarah Bahagian Pengurusan Masjid, Jabatan Agama Islam Selangor
pada 10 Julai 2001. Jam 3.40 petang.
8
Perkara 16. Kaedah-kaedah Pegawai Masjid Dan Jawatankuasa Kariah (Negeri
Selangor) 1995. Enakmen Pentadbiran Perundangan Islam ( Negeri Selangor) 1989.
9
Temubual bersama Ustaz Haji Khairuddin bin Haiyon. Pegawai Tadbir Bahagian
Pentadbiran Dan Kewangan, MSSAAS pada I April 2002. Jam 10.00 pagi, dan
Perkara 17. Kaedah-kaedah Pegawai Masjid Dan Jawatankuasa Kariah (Negeri
Selangor) 1995.
10
Ibid. Perkara 17. Kaedah-kaedah Pegawai Masjid Dan Jawatankuasa Kariah
(Negeri Selangor) 1995.
11
Temubual bersama Ustaz Haji Khairuddin bin Haiyon. Pegawai Tadbir Bahagian
Pentadbiran Dan Kewangan, MSSAAS pada 1 April2002. Jam 10.00 pagi.
12
Op. cit. Perkara 18. Kaedah-kaedah Pegawai Masjid Dan Jawatankuasa Kariah
(Negeri Selangor) 1995.
13
Temubual bersama Ustaz Haji Khairuddin bin Haiyon. Pegawai Tadbir Bahagian
Pentadbiran Dan Kewangan, MSSAAS pada 1 April2002. Jam 10.00 pagi.
14
Op. Cit. Perkara 19. Kaedah-kaedah Pegawai Masjid Dan Jawatankuasa Kariah
(Negeri Selangor) 1995.
15
Temubual bersama Ustaz Haji Khairuddin bin Haiyon. Pegawai Tadbir Bahagian
Pentadbiran Dan Kewangan, MSSAAS pada 1 April 2002. Jam 10.00 pagi.
 40

\t>Op. Cit.l'e-r"Ka:ra 1.~. ~e~a\\-"Kae~a\\ l'e'l!,a-wa\ Mas)\~ "Dan h-wa\a~uasa ~nab.

(Negeri Selangor) 1995.
17
Temubual bersama Ustaz Haji Khairuddin bin Haiyon. Pegawai Tadbir Bahagian
Pentadbiran Dan Kewangan, MSSAAS pada 1 April2002. Jam 10.00 pagi.
18
Op. Cit. Perkara 21. Kaedah-kaedah Pegawai Masjid Dan Jawatankuasa Kariah
(Negeri Selangor) 1995.
19
Al-Fadhil Ustaz Haji Uthman bin Hamzah, Kertas kerja Kursus Tahsin Solat, Unit
Penerbitan Bahagian Pentadbiran MSSAAS.
20
Ibid, Unit Penerbitan Bahagian Pentadbiran MSSAAS.

21
Temubual bersama Puan Maria binti Mardjooki, Peserta Kursus Tahsin Solat, pada
18 Ogos 2002. Jam 2.30 petang.
 BABEMPAT

PEN1JTUP

4.1 Kesimpulan

Secara umumnya pengurusan bermaksud satu proses bersepadu di mana individu-

individu yang diberikan sesuatu autoriti dapat membentuk, mengekal dan

menggerakkan sesebuah organisasi, bagi mencapai tujuan-tujuan yang ditetapkan.

Manakala masjid pula boleh ditakrifkan sebagai satu tempat ibadah bagi umat Islam

mengabdikan diri kepada Allah s.w.t. Oleh yang demikian, pengurusan masjid

merupakan satu proses di mana individu bertanggungjawab menjadikan masjid

sebagai satu tempat beribadah.

Berdasarkan tinjauan dan temubual yang dijalankan dari bab satu hingga bab

tiga, penulis mendapati bahawa pihak pengurusan MSSAAS ini benar-benar

bertanggungjawab mengendalikan urusan yang berkaitan dengan amal ma'aruf

sebagai pusat pembangunan Islam selaras dengan fungsi dan peranannya.

Masjid pada umumnya, merupakan tempat ibadah bagi umat Islam. Namun

demikian, jika dikaji dengan lebih mendalam, ia bukan sahaja berfungsi sebagai

tempat ibadah semata-mata, malahan ia mempunyai pelbagai fungsi dan menjadi

pusat segala kegiatan yang berhubungkait dengan ibadah. Selain itu, masjid penting

dalam membentuk benih-benih iman dan takwa bagi setiap individu, keluarga dan

ummah. Kelas-kelas bimbingan keagamaan dan perpustakaan bagi kanak-kanak dan

remaja perlu diwujudkan di setiap masjid.

 42

Selain itu, Masjid SSAAS mempunyai peranan tersendiri untuk

mengimarahkan masjid. Antara peranan masjid ini ialah menjadikan masjid sebagai

pusat pembangunan dan percambahan ilmu pengetahuan, pusat bimbingan

penghayatan Islam, pusat khidmat nasihat, pusat pembayaran zakat, pusat dakwah dan

pelbagai peranan lain.

Pihak pentadbiran masjid SSAAS telah mengadakan pelbagai aktiviti seperti

ceramah, seminar, forum hal ehwal Islam, kern motivasi dan sebagainya. Aktiviti ini

diadakan supaya fungsi dan peranan masjid dapat dilaksanakan dengan berkesan.

Kejayaan masjid dalam melaksanakan peranannya dapat dilihat dengan melahirkan

generasi yang bertakwa.

Sehubungan itu, pengurusan di masjid SSAAS ini bergerak mengikut undang-

undang Islam. Undang-undang ini diambil melalui Enakmen Pentadbiran

Perundangan Islam 1989 iaitu kaedah-kaedah pegawai masjid dan jawatankuasa

kariah (Negeri Selangor) 1995. Perlaksanaan undang-undang ini dapat dilihat melalui

perlantikan ahli jawatankuasa MSSAAS. Ahli jawatankuasa ini diberi amanah

memastikan visi, misi dan objektif MSSAAS tercapai dengan sempuma.

Menurut carta organisasi 2002, MSSAAS terdiri daripada beberapa orang

tokoh Keilmuan, dan turut dibantu oleh tenaga kerja lain. Struktur organisasi Masjid

ini terdiri daripada Imam Besar yang dilantik oleh JAIS dan dibantu oleh dua orang

Imam lain. Terdapat tiga orang bilal yang dibantu oleh dua orang siak, seorang

pegawai tadbir, seorang pembantu am rendah, seorang pembantu am dan seorang

pemandu.
 43

Justeru, pihak pengurusan masjid ini memainkan peranan menyusun strategi

dengan mengadakan pelbagai aktiviti untuk memakmurkan masjid selaras dengan al-

Quran dan sunnah Rasulullah s.a.w. Dengan ini, maka pihak pentadbiran masjid

SSAAS telah membahagikan pengurusan ini kepada beberapa bahagian, antaranya

bahagian pengimarahan masjid, bahagian pengajian dan pendidikkan, bahagian

penerbitan dan bahagian pelancongan. Tujuan pembahagian ini dibuat agar segala

aktiviti yang dianjurkan oleh pihak pengurusan dapat berjalan dengan lancar.

Aktiviti-aktiviti yang dianjurkan di masjid ini adalah seperti Pengajian Umum,

Kuliah-Kuliah Selepas Solat Subuh dan Maghrib, Pengajian Muslimat, Pengajian

Kuliah Khas Jamaah Masjid, Kuliah Pengajian Al-Quran dan Muqaddam Untuk

Kanak-Kanak, Taman Asuhan Kanak-Kanak serta Program-Program Bersejarah

Dalam Bulan Hijrah seperti Program Ibadah Korban. Masjid ini juga, turut

mengadakan Kursus-Kursus Bersijil seperti Kursus Imam dan Pendakwah, Kursus

Taranum Al-Quran, kursus Jenazah dan Kursus untuk para remaja seperti Kursus

Imam Muda dan Khemah Ibadat.

Aktiviti yang dianjurkan oleh MSSAAS ini dapat disertai oleh segenap lapisan

rnasyarakat. Aktiviti Kern Motivasi diadakan untuk golongan kanak-kanak dan

Kursus Remaja Sekolah untuk golongan rernaja. Golongan dewasa pula diadakan

kelas pengajian ilmu-ilrnu Islam, rnanakala terbuka kepada semua golongan pula

adalah seperti Kursus Jenazah.

 44

Di samping itu, walaupun terdapat banyak aktiviti yang dijalankan di masjid

ini, namun masih terdapat segelintir individu yang tidak peka untuk bersama-sama

mengimarahkan masjid ini. Salah satu faktor mengapa individu tidak berminat untuk

ke masjid, adalah kerana kurangnya penghayatan Islam dan pendedahan ilmu

mengenai keistimewaan ganjaran pahala yang akan diperolehi sekiranya mereka

melakukan amal ibadah di masjid.

 45

4.2 Saranan

Pengurusan masjid perlu dipertingkatkan lagi bagi merealisasikan peranan sebenar

sesebuah masjid. Berikut beberapa saranan dan cadangan yang dapat penulis

senaraikan bagi mempertingkatkan lagi usaha-usaha pihak pengurusan masjid untuk

memakmurkan masjid. Saranan ini adalah kepada Badan-badan Kerajaan, Pihak

Pengurusan Masjid, Individu dan Masyarakat serta Media Massa dan Elektronik.

1. Badan-badan Kerajaan

Menurut Jadual kesembilan senarai 2 Butiran 1 Perlembagaan Malaysia, kuasa telah

diserahkan kepada negeri-negeri dalam urusan yang berkaitan dengan agama Islam.

Dengan ini, jelaslah menunjukkan bahawa Majlis Agama Islam dan Jabatan Agama

Islam merupakan dua buah institusi kerajaan yang bertanggungjawab dalam hal ehwal

yang berkaitan dengan agama Islam. Peranan mereka amat penting dalam menetapkan

sesebuah dasar dan bertanggungjawab dalam melaksanakan syariah Islamiyah.

Langkah yang dilakukan oleh Jabatan Agama Islam di mana Pengarah Jabatan

Agama Islam merupakan salah seorang lembaga tadbir masjid berperanan penting

dalam setiap aktiviti yang dilaksanakan oleh pihak pengurusan masjid. Ini adalah

untuk memastikan masjid dapat berfungsi dengan sewajamya.

Jabatan Agama Islam mestilah melantik ahli jawatankuasa masjid yang

berilmu, berwawasan dan mempunyai etika kepimpinan untuk menarik lebih ramai

jemaah datang ke masjid bertujuan mengimarahkan masjid dan memajukan ummah.

 46

Selain daripada itu, pihak berkuasa dan kerajaan negeri perlulah menunjukkan iltizam

memastikan pengurusan masjid berfungsi dengan baik.

2. Pihak Pengurusan Masjid

Masalah yang dihadapi oleh kebanyakan masjid di Malaysia kini, adalah kerana

ditadbirkan secara tradisi. Ini menyebabkan pengurusan organisasi masjid tidak

mampu menerima arus kemodenan.

Keberkesanan pembangunan, kecemerlangan ummah serta pelaksanaan

pengurusan masjid adalah bermula dari pentadbiran dan pengurusan yang bercirikan

profesionalisme dalam setiap tingkah laku pengurusan dan pentadbiran organisasi.

Masalah akan dapat diatasi sekiranya pihak pengurusan masjid bersatu padu dan

berazam untuk memakmurkan masjid.

Selain itu, konflik dalam organisasi seperti penyalahgunaan kuasa, persaingan

di kalangan peketja, pertindihan fungsi ketja dan sebagainya juga menyebabkan

pengurusan masjid tidak berkesan. Untuk mengatasi masalah ini, tenaga ketja perlu

bersabar, menunjukkan komitmen dalam setiap ketja yang dilakukan, hormat-

menghormati, sentiasa menunjukkan ciri-ciri kepimpinan dan berfikiran terbuka serta

jujur dalam setiap peketjaan.

 47

3. lndividu Dan Masyarakat

Setiap individu muslim perlulah berusaha untuk mempertingkatkan ilmu ukhrawi

tanpa mengabaikan ilmu duniawi. Ini kerana ilmu ukhrawi sahaja yang dapat

menjamin kebahagiaan seseorang sama ada di dunia dan di akhirat.

Masj id tidak akan dapat dilihat kemakmurannya sekiranya tidak ada usaha

untuk memakmurkannya. Sehubungan dengan ini, maka pihak pentadbiran masjid

perlu merangka untuk menambahkan lagi aktiviti yang melibatkan setiap individu

datang ke masj id.

Seiring dengan perkembangan arus kemodenan, manusta tidak boleh

mementingkan ilmu duniawi semata-mata, tetapi setiap individu perlu membekalkan

diri dengan ilmu agama. Untuk mengatasi masalah ini, maka pihak pengurusan masjid

berusaha memanfaatkan masa-masa terluang dengan mengadakan pelbagai aktiviti

untuk semua golongan samada kanak-kanak, golongan remaja, golongan dewasa

lelaki dan perempuan.

Individu yang datang ke masjid untuk mengikuti aktiviti masjid ini akan dapat

menambahkan ilmu pengetahuan dan mendapat pahala, di samping dapat

mengimarahkan masj id.

 48

4. Media Massa Dan Elektronik

Media massa dan elektronik merupakan aset penting dalam setiap kehidupan

masyarakat, khususnya golongan remaja. Ianya penting untuk menyampaikan mesej

dan informasi dengan mudah dan cepat. Oleh yang demikian, media massa dan media

elektronik perlulah memperbanyakkan lagi penyiaran rancangan-rancangan yang

bercorak keagamaan seperti pentingnya masjid untuk pembangunan ummah, peranan

masjid bagi menangani masalah sosial atau mengiklankan aktiviti yang akan diadakan

di sesebuah masjid.
 49

BIBLIOGRAFI

Al-Quran.

Sheikh Abdullah Basmaeh. 1995. Tafsir Pimpinan Ar-Rahman. Kuala Lumpur:

Bahagian Hal Ehwal Islam. Jabatan Perdana Menteri.

BUKU:

BAHASA ARAB

Ibn AbdulLah al- Zarkasyi. 1997. 'Aiam as-Sajid Bi-AhEam a/- Ma§ajid. Kaherah.

BAHASA MELAYU

Abdurrahman An Nahlawi.1996. Pendidikan Islam Di Rumah Sekolah Dan

Masyarakat. Jakarta: Gema Insani Press.

Ensilopedia Hukum Islam.l997 Cet. Pertama. Jilid 4. Jakarta: PT Ichtiar Barn Van

Hoeve.

Ensiklopedia Islam. 1996. Cet. Perta~a. Jilid 6. pustaka Jilid Sdn. Bhd. Pusat

Penyelidikan Enseklopedia Malaysia.

Nasoha Saibin. 2001. Memartabatkan Masjid. Kuala Lumpur: Utusan Publications &

Distributors Sdn. Bhd.

Saari Sungib. 1993. Beberapa aspek Pengurusan Dalam Organisasi Islam. Kuala

Lumpur : Pertubuhan Jamaah Islah Malaysia.

Sheikh Ali Mohammad Mokhtar. 1997. Peranan Masjid Dalam Islam. Kuala

Lumpur: Yayasan Dakwah Islamiah Malaysia.

 50

Lokman AB. Rahman & Musa Ahmad. 1996. Pengantar Sains Pengurusan Masjid.

Melaka : Majlis Agama Islam Melaka & Kolej Islam Melaka.

Moh. E. Ayub (Drs.). Muhsin Mk.( Drs) & H. Ramlan Mardjoned. 1999. Manajemen

Masjid. Cet. Keempat. Jakarta: Gema Insani Press.

KAMUS

Kamus Dewan.1997. Edisi Ketiga. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa Dan Pustaka.

ARTIKEL

Al-Fadhil Ustaz Haji Uthman bin Hamzah, Kertas ketja Kursus Tahsin Solat, Unit

Penerbitan Bahagian Pentadbiran MSSAAS.

Ustaz Khairuddin bin Haiyon. 2002. Masjid Sultan Salahuddin Abdul Aziz Shah. Shah

Alam: Unit Penerbitan Bahagian Pentadbiran Masjid Negeri Selangor.

Ustaz Safwan Fathy. 1999. Jadikan Masjid Sebagai Pusat Pembangunan Ummah.

Risalah Jumaat. Unit Penerbitan Masjid Negeri Selangor,Shah Alam.

DOKUMEN AWAM

Enakmen Pentadbiran Perundangan Islam ( Negeri Selangor ). 1989. Kaedah-kaedah

Pegawai Masjid dan Jawatankuasa Kariah (Negeri Selangor) 1995.

 51

TEMUBUAL

Temubual bersama Puan Maria bin Mardjooki, Peserta Kursus Tahsin Solat pada 18

Ogos 2002. Jam 2.30 petang.

Temubual bersama Ustaz Haji Khairuddin bin Haiyon. Pegawai Tadbir Bahagian

Pentadbiran Dan Kewangan, MSSAAS pada 1 April2002. Jam 10.00 pagi.

Temubual bersama Ustaz Muhammad Sujak bin Haji Mohammad Dasuki. Penolong

Pengarah Bahagian Pengurusan Masjid, Jabatan Agama Islam Selangor pada

10 Julai 2001. Jam 3.40 petang.

 52

LAMPIRAN A
..

ENAKMEN PENTADBIRAN
PERUNDANGAN ISLAM 1989 ·
l{aedah - Kaedah Pegalrai l\1asjid Dan
Ja'vatankuasa Kariah CN egeri ·Selangor)
1995 ::·~·-
• , - -~,ioi!'·'".i~·

KAEDAH:KAEDAH JtcAWAI MAsJm DAN

]AWATANKUASA KARiUi <NEGERI SELANGbR)
<PIND~'T1999
 53

DIPERKENANKAN

Mohar Kerajaan Tarikh: 21 Februari 1995

Y.A.M. TENGKU AZMAN SHAH AL-HAJ IBNI ALMARHUM

SULTAN HISAMUDDIN-ALAMSHAH AL-HAJ
D.K., S.P.M.S., D.J.M.K.,
(TENGKU BENDAHARA SELANGOR)
YANG DIPERTUA JEMAAH PEMANGKU RAJA.

PERPUSTAI<AAN
!~-:-:'~.Ej ISU\~!1 DtJiUL CHSI\N
 54

ENAKMEN PENTADBIRAN PERUNDANGAN ISLAM 1989

' .
KAEDAH-KAEDAH PEGAWAI MAS~IID DAN JAWATANKUASA KARIAH
(NEGERI SELANGOR) 1995

SUSUNAN KAEDAH

SAHAGIAN I
PERMULAAN

Kaedah
1. Nama dan mula berkuatkuasa.
2. Tafsiran.

SAHAGIAN II
JAWATANKUASA MAIS TENTANG KARIAH ;fvtASJJD

3. Penubuhan Jawatankuasa MAIS Tentang Kariah Masjid.

4. Fungsi Jawatankuasa MAIS.
5. Mesyuarat Jawatankuasa MAIS.

SAHAGIAN Ill
PENTADBIRAN MASJID

6. Pegawai masjid dan Jawatankuasa Kariah.

7. Penyelia dan penasihat.

·-SAHAGIAN IV
PEM.ILIHAN NAZIR DAN JAWATANKUASA KARIAH

8. Pemilihan.
9. Kelayakan.
10. Nazir dan J.awatankuasa Kariah sedia ada.
t 1. Temp,oh jaWatan.
12. Kekosongan jawatan.
 55

SAHAGIAN V
FUNGSI PEGAWAI MASJID DAN JAWATANKUASA KARIAH

13. Fungsi Pegawai Masjid dan Jawatankuasa Kariah.

14. Penglibatan anak kariah dalam pentadbiran kariah masjid.
15. Tugas-tugas Nazir.
16. Tugas-tugas Imam.
17. Tugas-tugas Bilal.
18. Tugas-tugas Siak.
19. Tugas-tugas Setiausaha.
20. Tugas-tugas Bendahari.
21. · Tugas-tugas anggota lain Jawatankuasa Kariah.
22. Tugas-tugas Pemeriksa Kira-Kira.

BAHAGIANVl
BIRO-BIRO

23. Penubuhan biro.

BAHAGJANVH
MESYUARAT

24. Mesyuarat Pegawai Masjid dan Jawatankuasa Kariah.

25. Mesyuarat khas Pegawai Masjid dan Jawatankuasa Kariah.
26. Mesyuarat agung tahunan.
27. Mesyuarat agung khas.

·SAHAGIAN VII!
KEWANGAN

28. Elaun atau gaji Imam, Bilal atau Siak.

29. Akaun, penyata kewangan dan wang ma~iid.
30. Pengauditan akaun.

SAHAGIAN IX
PENGAWALAN

31. Pemeriksaan oleh ahli, pegawai MAIS dan pegawai JAIS.

32. T-indakan Pegawai Masjid dsb. yang tidak berpatutan.
33. Penggantungan atau penamatan jawatan.

ii
 56

SAHAGIAN X
PELBAGAI

34. Fungsi masjid.

35. Bantahan, dsb., hendaklah dikemukakan kepada MAIS.
36. Kewajipan Imam, Bilal dan Siak untuk mematuhi kaedah 16, 17, dan 18.
37. Pemakaian bagi surau.
38. Alamat surat-menyurat kepada MAIS.

iii
 57

..
ENAKMEN PENTADBIRAN PERUNDANGAN ISLAM 1989

KAEDAH-KAEDAH PEGAWAI MASJID DAN

JAWATANKUASA KARIAH (NEGERI SELANGOR} 1995

Sel. En.2/1989 PADA menjalankan kuasa yang diberikan oleh seksyen 64

Enakmen Pentadbiran Perundangan Islam 1989, Majlis den-
gan kebenaran Duli Yang Maha Mulia Sultan, dan pada men-
jalankan kuasa yang diberikan oleh seksyen 82 Enakmen itu.
Duli Yang Maha Mulia Sultan, atas nasihat Majlis, membuat
kaedah-kaedah
.
yang berikut:. · ·

SAHAGIAN .I

PERMULAAN

Nama dan 1. Kaedah-kaedah ini bolehfah dinamakan Kaedah-Kaedah

mula Pegawai Masjid dan Jawatankuasa ·Kariah (Negeri
berkuatkuasa
Selangor) 1995 dan hendaklah disifatkan telah mula
berkuatkuasa pada 1 Februari 1995.

Tafsiran 2. Dalam Kaedah-Kaedah ini, melainkan jika konteknya

menghendaki makna yang lain -

•anak kariah", berhubungan deogan sesuatu kariah

masjid, ertinya ·seseorang yang tinggal tetap atau pada laz-
imnya tinggal dalam kariah masjid itu;

"biro" ertinya biro yang ditubuhkan di bawah kaedah 23;

"daerah" ertinya daerah yang ditentukan oleh MAIS bagi

maksud Kaedah-Kaedah ini;

"Enakmen" ertinya Enakmen Pentadbiran Perundangan

Islam 1989;
 58

"JAIS" ertinya Jabatan Agama Islam Selangor;

"Jawatankuasa Kariah" ertinya Jawatankuasa Kariah

yang dibentuk mengikut kaedah 15;

"Jawatankuasa MAIS" ertinya Jawatankuasa MAIS

Tentang Kariah Masjid yang ditubuhkan melalui kaedah 3;

"MAIS" ertinya Majlis Agama Islam Selangor;

"Pegawai Masjid" ertinya Nazir, l!Tiam, Bilal.dan Siak bagi

sesuatu ma~jid yang dilantik di bawah seksyen £0 Enakmen.

SAHAGIAN II

JAWATANKUASA MAIS.,TENTANG KAfUAH'fJIASJID

Penubuhan 3. Maka adalah demgan ini ditubuhkan suatu Jawatankuasa

Jawatankuasa MAIS Tentang Kariah Masjid yang terdiri paripad-a
MAIS Tentang
Kariah Masjid.

(a) Timbalan Pengerusi MAIS, sebagai Pengerusi;

{b) Pengarah JAIS,-sebagai Timbalan Pengerusi;

(c) Ketua PenGiong . P-engarah. Dakwah .JAIS, . sebagai

Setiausah~;

(d) Mufti bagi Negeri Selangor;

(e) seorang wakil MAIS;

(f) seorang wakil Ketua Polis Negeri;

(g) Ketua Penolong Pengarah Penyelidikan JAIS.

2
 59

Fungsi 4. Jawatankuasa MAIS hendaklah mempunyai fungsi yang

Jawatan kuasa berikut:
MAIS
(a) menasihati MAIS tentang kelayakan sesuatu masjid
untuk mendirikan solat Jumaat;

(b) menasihati dan membuat syor kepada MAIS tentang

sesuatu sempadan kariah masjid;

(c) menasihati dan membuat syor kepada MAIS tentang

kelayakan calon-calon untuk_ menjadi Pegawai · Masjid
dan anggota Jawatankuasa Kariah;

(d) mengawasi dan menasihati MAIS · tentang kelakuan

Pegawai Masjid, anggota-anggota Jawatankuasa Kariah
dan anggota jawatankuasa biro~ dan

(e) menjalankan apa-apa fungsi fain. yang. bersampingan

dengan fungsi-fungsi:yang Ilisebut dalam:perenggan (a).
(b), (c) dan (d)

Mesyuarat 5. (1) Pengerusi, atau jika Pengerusi tidak hadir, Timbalan ·

Jawatan kuasa Pengerusi, hendaklah mempengerusikan setiap mesyuarat
MAIS. Jawatankuasa MAIS.

(2) Lima or~ng anggota Jawatankuasa MAIS hendak-·

lah membentuk korum bagi mana~mana mesyuarat
Jawatankuasa MAIS.

(3) Semua keputusan Jawatankuasa MAtS hendaklah

dibuat dalam mesyuarat dengan sebulat suara atau lebih
suara anggot(l yang hadir.

(4) Sekiranya terdapat persamaan undi, Pengerusi

hendaklah mempunyai undi pemutus. ·

(5) J~watankuasa MAIS boleh membenarkan mana-

mana. pegawai JAIS, penghulu mukim atau ketua kampung
untu·k turut menghadiri mesyuarat Jawatankuasa itu. tetapi
pegawai, penghulu atau ketua kampung itu tiaak berhak
mengundi.

3
 60

(6) Tertakluk kepada peruntukan-peruntukan lain

dalam Kaedah-Kaedah ini dan apa-apa arahan MAIS,
Jawatankuasa MAIS boleh menetapkan prosedurnya sendiri.

SAHAGIAN Ill

PENTADBIRAN MASJID

Pegawal Masjid 6 (1) Setiap masjid hendaklah ditadbirkan oleh Pegawai

dan Jawa·tan- Masjid dan suatu Jawatankuase. Kariah yang terdiri
kuasa Kariah.
daripada ~· ·

(a) seorang Setiausaha;

(b) seorang Bendahari;

(c) Iapan orang anggota<lain, 1ermasuk :seorang ,wakil

pemuda.danlse.orangwakil wanita;:dan

(d) dua orang Pemeriksa Kira-Kira.

(2) Pegawai' masjid bagi setiap masjid hendaklah

menjadi anggota ex-officio Jawatankuasa Kariah masjid itu.

(3) Pegawai masjid dan anggota Jawatankuasa

Kariah hendaklah setiap seorang dilantik dan diberi tauliah
oleh MAIS.

(4) MAIS boleh dari semasa ke semasa memberikan

arahan kepada Pegawai Masjid dan Jawatankuasa Kariah
sesuatu masjid tentang pentadbiran dan perkara-perkara lain
yang berkaitan dengan masjid itu dan kariahnya, termasuk
mesyuarat-mesyuarat yang diadakan di bawah Kaedah-
Kaedah ini, dan Pegawai Masjid dan Jawatankuasa Kariah
itu hendaklah mematuhi arahan-arahan itu.

4
 61

Penyelia 7. (1) Pegawai Tadbir Agama sesuatu daerah a tau

dan kawasan hendaklah menyelia semua masjid dalam ':iaerah
penasihat atau kawasan itu.

(2) Penghulu sesuatu mukim dan ketua kampung

sesuatu kampung hendaklah masing-masing menjadi
penasihat dan penolong penasihat bagi masjid-masjid dalam
mukim dan kampungnya.

SAHAGIAN IV

PEMILIHAN NAZIR DAN JAWATANKUASA KARIAH

Pemilihan 8. (1) Bagi setiap masjid, Pegawai Tadbir !Agama bagi

daerah atau kawasan tempat terletaknya:masjid itu hendak-
lah mendapatkan nama sekurang-kurangnya 20 orang calon,
termasuk sekurang-kurangnya seorang caJon unttik menjadi
wakil pemuda dan seorang calon untuk menjadi wakil wanita,
daripada Jawatankuasa .·Kemajuan dan Keselamatan
Kampung tempat terletaknya masjid itu atau, jika sesuatu
masjid tidak terletak dalam kawasan yang mempunyai
Jawatankuasa sedemikian, daripada badan-badan kebajikan
Islam di dalam kariah masjid itu, bagi maksud perlantikan
sebagai Nazir dan anggota J?watankuasa Kariah bagi masjid
itu.

(2) Pegawai Tadbir Agama yang disebut dalam sub-

kaedah (1} hendaklah mengemukakan nama calon-calon
yang disebut dalam subkaedah itu kepada Setiausaha
Jawatankuasa MAIS berserta dengan ulasannya tent~ng
kesesuaian calon-calon itu.

(3) Apabila Setiausaha Jawatankuasa MAIS menerima

nama-nama calon dan ulasan yang disebut dalam sub-
kaedah (2), dia hendaklah mengemukakan nama-nama itu
kepada Jawatankuasa MAIS untuk pemilihan.

(4) Jawatankuasa MAIS hendaklah memilih calon yang

layak untuk dilantik menjadi Nazir dan anggota

5
 62

Jawatankuasa Kariah dan mengemukakan kepada MAIS

nama calon-calon itu.

(5) Jawatankuasa MAIS boleh. sebelum membuat

pemilihan di bawah subkaedah (4), mengarahkan Pegawai
Tadbir Agama yang mengemukakan nama calori-calon di
bawah subkaedah (1) supaya mendapatkan ulasan mana-
mana pihak yang ditentukan oleh Jawatankuasa MAIS itu
tentang calon-calon itu dan mengemukakan ulasan itu kepa-
da Jawatankuasa MAIS itu.

Kelayakan · 9. (1) Tiada seorang pun layak dicalonkan·~t.mtuk menjadi

Nazir atau aoggota Jawatankuasa Kariah .sesuatu masjid
melainkan jika dia -

(a) . berumur tidak kurang :daripada 21 tahun Jetapi :tidak

lebih daripada 60 .tahun;

(b) tinggal tetap datamkariah masjid itu;

(c) boleh membaca, menulis dan menglra; .

(d) mempunyai pengetahuan agama Islam;.

(e) mempunyai akhlak yang mulia dan amanah;

(f) selalu membuat amal kebajikan;

(g) selalu sola! berjemaah di masjid;.

(h) sihaJ tubuh badan dan mental; dan

(i) mempunyai daya kepimpina'n. · ·

(2) Walau apa pun perenggan (1 )(a), MAIS boleh

melantik seseorang yang berumur lebih daripada 60 tahun
untuk menjadi Nazir atau anggota Jawatankuasa Kariah atas
syarat-syarat yang difikirkan patut oleh MAIS. .

6
 63

Nazir dan 10. Tiap-tiap orang yang menjadi Nazir atau anggota
Jawatankuasa Jawatankuasa Kariah sebelum sahaja Kaedah-Kaedah ini
Kariah sedia
mula berkuatkuasa hendaklah disifatkan telah dilantik
ada.
mengikut Kaedah-Kaedah ini.

Tempoh 11. Tiap-tiap Nazir dan anggota Jawatankuasa Kariah yang

jawatan dilantik di bawah Kaedah-Kaedah ini hendaklahrmemegang
jawatan selama tempoh tiga tahun dari tarikh perlantikannya
dan boleh dilantik semula.

Kekosongan 12. (1) Tiap-tiap Nazir dan anggo!a Jawatankuasa Kariah

jawatan. . sesuatu m~sjid hendaklah te(henti· memegang.jawatan ·apa-
bila-

{a) dia meninggal dunia;

(b) dia tidak lagiitinggal tetapt:lalamke.riah.masjld itu;

(c) dia meletakkan .jawatannya mengiku.t subkaedah

(2);

(d) jawatannya ditamatkan mengikut subkaedah 33(1}

; atau

(e) tertakluk kepada subkaedah 9(2}, dia mencapai

umur 60 tahun.

(2} Seseorang Nazir atau anggota Jawatankuasa

Kariah boleh meletakkan jawatannya dengan memberikan
notis· bertulis mengenai perletakan jawatan itu kepada MAIS
dan perletakan jawatan itu hendaklah berkuatkuasa mulai
dari tarikh MAIS menerima notis bertulis itu.

(3} MAIS boleh melantik seorang lain untuk mengisi

kekosongan jawatan Nazir atau mana-mana anggota
Jawatankuasa Kariah yang terhenti memegang jawatan di
bawah subkaedah (1).

(4) Kaedah 8 dan 9 hendaklah terpakai bagi maksud

perlantikan di bawah subkaedah (3) kecuali bahawa bagi

7
 64

...
setiap kekosongan nama sekurang-kurangnya tiga orang
calon hendaklah dikemukakan di bawah kaedah 8.

(5) Seseorang yang dilantik di bawah subkaedah (3)

hendaklah memegang jawatan hanya selama baki tempoh
jawatan Nazir atau anggota Jawatankuasa Kariah yang ter-
henti memegang jawatan itu.

SAHAGIAN V

FU~GSI PEGAWAI M.ASJID DAN JAWATANKUASA KARIAH

Fungsi 13 ( 1) Pegawai masjid dan Jawatankuasa Kariah sesuatu

Pegawai Masjid J masjid hendaklah membantu MAIS mentadbirkan masjid itu
dan Jawatan-
dan mengawal semua -tanah wakaf dan tanah perkuburan
kuasa Kariah.
Islam di dalam kariahnya mengikut Enakmen dan Kaedah-
Kaedahini.

(2) Pegawai masjid dan Jawatankuasa Kariah

sesuatu masjid hendaklah -

(a) mentadbirkan dan mengawasi semua tanah wakaf

dan perkuburan Islam di kariah masjid itu dan sen-
tiasa menjaga kebersihan dan keselamatan tanah
wakaf dan perkuburan itu;

(b) memastikan bahawa tiada kerja pembinaan

dilakukan di atas tanah-tanah wakaf dan perk~:Jbu­
ran..lslam itu tanpa kebenaran bertulis MAIS;

(c) mengawasi. memungut dan menyimpan segala

hasil wakaf mengikut terma wakaf atau seba-
gaimana yang diarahkan oleh MAIS;

(d) membantu MAIS memajukan tanah-tanah wakaf

untuk mendapatkan hasil daripadanya setelah
mendapat kelulusan MAIS: ·

8
 65

(e) memberikan nasihat kepada anak kariah masjid itu

tentang perkara-perkara yang ber.kaitan dengan
agama Islam:
(f) memberitahu MAIS jika mana-mana anak kariah
masjid itu melakukan apa-apa perbuatan yang
melanggar ajaran agama Islam atau tidak
mematuhi-

(i) Enakmen atau mana-mana undang-undang

bertulis lain tentang agama Islam;

(ii) apa-apa arahan atau' amaran MAIS; atau

(iii) apa-apa arahan 'atau ,amaran rnana•mana

Pegawai Masjid atau .Jawatankuasa· Kariah
masjid itu;

(g) mengawasi perjalanan tiap-tiap.'.SUTau daJamJGiriah

masjid itu;

(h) menganjurkan kegiatan keagamaan Islam, dan per-

himpunan atau majlis sambutan hari-hari -kebe-
saran. Islam dari semasa ke semasa di dalam kari-
ah masjid itu;

(i) membanci dan . mendaftarkan orang-orang Islam

yang bermastautin atau bermukim dalam kariah itu;

(j) menjalankan daya usaha untuk mengekalkan,

memperbaiki dan mengukuhkan persaudaraan dan
perpad~an masyarakat orang Islam di dalam kariah
itu dan berusaha mencari jalan untuk meninggikan
tarat hidup dan ekonomi orang-orang Islam serta
menambahkan amalan dan taqwa mereka kepada
Allah; dan

(k) memberitahu MAIS dengan segera tentang

kekosong~n jawatan Pegawai Masjid itu atau
anggota Jawatankuasa Kariah itu yang telah atau
dijangkakan akan berlaku.

9
 66

(3) Pegawai Masjid dan Jawatankuasa Kariah sesuatu

masjid boleh memungut atau menerima derma, hadiah atau
wakaf untuk tabung masjid itu sesudah mendapat kebenaran
bertulis daripada MAIS.

Penglibatan 14. (1) Dalam atau bagi maksud melaksanakan fungsi-

anak kariah fungsinya mentadbirkan masjid di bawah seksyen 64 pen-
dalam
tadbiran masjid.Enakmen dan di bawah Kaedah-Kaedah ini,
pentadbiran
kariah masjid pegawai masjid dan Jawatankuasa Kariah sesuatu masjid
hendaklah - ·

(a) da.ri semasa ke semasa 'melilinta buah 'fikiran dan

sar~nan daripada ariak kariah itu dan mengadakan
rundingan dan dialog dengan · mereka tentang
perkara yang termasuk dalam ' bidang fungsi
Pegawai Masjid atau Jawatankuasa Kariah itu dan
hendaklah menimbangkan dan rnengambil kira
buah fikiran dan saranan 'Sedemikian;

(b) dari semasa ke semasa. atau apabila :ciminta oleh

anak kariah itu, memberitahli anak kariah itu- ten-
tang aktiviti dan hal-ehwal kewangan masjid itu dan
apa-apa keputusan yang dibuat oleh Pegawai
Masjid dan Jawatankuasa Kariah itu; dan

(c) jika mereka tidak berupaya menyelesaikannya,

merujukkan kepada MAIS untuk keputusan MAIS
apa-apa masalah, soalan. pertikaian atau percang-
gahan yang timbul berkenaan dengan perkara yang
termasuk dalam bidang fungsi mereka atau yang
berbangkit semasa mereka melaksanakan fungsi itu.

(2) Bagi maksud perenggan (1)(a), Pegawai Masjid

dan Jawatankuasa Kariah sesuatu masjid boleh mengun-
dang mana-mana anak kariah masjid itu untuk menghadiri
mesyuarat mereka.

(3) Apa-apa keputusan MAIS di bawah perenggan

(1 )(c) adalah muktamad dan hendaklah dipatuhi oleh
Pegawai Masjid dan Jawatankuasa kariah itu.

10
 67

Tugas-tugas 15. Nazir sesuatu masjid hendaklah-

Nazir

(a) mengetuai pengurusan dan pentadbiran masjid itu;

(b) berkenaan dengan tiap-tiap mesyuarat dan

mesyuarat khas Jawatankuasa Karic;h dan tiap-
tiap mesyuarat agung tahunan ·dan mesyuarat
agung khas masjid itu -

{i) hadir dan mempengerusikao mesyuarat serta

memastikan .bahawa mesyuc:rat itu berjalan
dengan sempurna dan tenteram;

(ii) mempunyai undi pemutus !Jika bilangan vndi

sama banyak; dan

{iii) menandatangani minit atau catatan

mesyuarat;

(c) bersama dengan Bendahari, menandatangani

semua cek yang dikefuarkan bagi pihak masjid itu;

(d) meriandatangani segala surat dan dokumen rasmi

masjid itu;
. .
{e) mewakili Pegawai Masjid dan Jawatankuasa Kariah
masjid itu dalam mana-mana. mesyuarat yang
diadakan oleh mana-mana pihak lain; dan

(f) msnerima dan mematuhi apa-apa arahan yang

diberikan oleh MAIS atau Setiausaha MAIS.

Tugas-tugas 16. Imam sesuatu masjid hendaklah -

Imam
{a) menjadi pegawai Syarie dalam kariah masjid itu
dan mengimamkan .solat fardhu dan apa-apa sol at
berjemaah lain di masjid itu;

(b) mengetuai urusan fardhu kifayah ke atas jenazah

11
 ..
orang Islam yang mati di kariah masjid itu sehingga
sempurna dikebumikan;

(c) membaca khutbah Jumaat dan khutbah Hari Raya;

(d) memberikan nasihat dan tunjuk ajar dalam perkara-

perkara tentang agama Islam kepada anak kariah
masjid itu s.edaya upayanya;

(e) mengetuai, mengawasi dan meng~tur pengajaran

agama Islam di kala_ngan;anak-ariak kariah masjid
itu;· ·_

(f) membimbing Bilal, Siak dan:anak kariah masjid ilu

dalam menjalankan tugas-tugas imam;

(g) menghadiri tiap-tiap mesyuarat · Pegawai Masjid

dan Jawatankuasa Kariah masjid ltu; dan

(h) menerima dan mematuhi apa-apa arahan yang

diberikan oleh MAIS atau Setiausaha MAIS. atau.
oleh Nazir masjid itu.

Tug as -tug as 16. Bilal sesuatu masjid hendaklah -

Bilal
(a) menjaga waktu solat fardhu;

(b) Azan serta Qamat bagi tiap-tiap sotat fardhu sehari

semalam dalam lingkungan masa dari jam 5.00
pagi hin9ga 9.00 malam;

(c) membaca Tarhim dan Ayat AI-Quran sebelum Azail

bagi solat Subuh dan Taslim dan Ayat Quran
sebelum Azan bagi solat Jumaat;

(d) membaca ayat AI-Ouran yang te.rtentu ketika Imam

atau Khatib menaiki Mimbar pada solat Jumaat;

(e) membaca Salawat dan Doa Ringkas ketika Imam

12
 69

..
atau Khatib duduk antara dua khutbah dalam solat
Jumaat dan solat Hari Raya;

(f) mengingatkan jemaah tentang niat solat Harf Raya

dan Kaifiatnya sebelum solat itu dimulakan;

(g) menggantikan Imam sebagai Imam Rawatib dan

sebagai Imam TaraYfikh dalam bulan Ramadhan
semasa ketiadaan Imam;

(h) berselawat solat Tarawikh;

(i) ber1adarus membaca AI-Ouran di masjid;

(j) mengajar Muqaddam dan AI-Quran\kepatla kanak-

kanak;

{k) mengajar perkara-perkara · Fardhu 'Ain kepada

orang dewasa di waktu-waktu yang ditetapkan;

(I) mengajar dan berlatih membaca Marhaban dan

Berzanji;

(m) memandikan jenazah orang Islam apabila diminta

berbuat demikian;

(n) memimpin Tahlil Arwah dan Doa Selamat,

Marhaban dan Berzanji apabila diminta berbuat
demikian;

(o) membacakan Yasin kepada orang sakit apabila

dimint~ berbuat demikian;

(p) menghadiri tiap-tiap mesyuarat Pegawai Masjid

dan Jawatankuasa Kariah masjid itu; dan

(q) menerima dan mematuhi apa-apa arahan. yang

diberikan oleh MAIS atau Setiausaha MAIS atau
oleh Nazir atau Imam masjid itu.

13
 70

Tugas-tugas 18. Siak sesualu masjid hendaklah:-

· Siak
(a) menjaga kebersihan seluruh masjid itu;

(b) memastikan bahawa pintu-pintu masjid dibuka dan

ditutup pada setiap hari;

(c) memastikan tikar dan sejadah dibentangkan

sebelum solat Jumaat dan solat Hari Raya dan
digulung selepas solat itu;

(d) memastikan tandas-tandas;'l>iliki-bilik mandi, tern-

pat wuduk dan kolam·. masjid'itu dibersihkan;

(e)_ memastikan tikar. sejadah, .kain sat dan k.elengka-

pan lain di masjid itu dalam :keadaan. bersih;

(f) mP-mastikan dan bertanggungjawab;atas kesela-

matan barang-barang masjid;

(g) memastikan paip air, suis lampu dan kipas angin

dibuka atau dihidupkan jika diperlukan dan d!tutup
atau dimatikan selepas itu;

(h) melaporkan apa-apa kejadian yang tidak diingini

yang berlaku di masjid itu l<epada Nazir atau Imam
masjid itu; ·

(i) memastikan jamuan more yang disediakan oleh

masjid atau yang dibawa oleh anak kariah dimasak
dan dihidangkan;

(j)
-
menghadiri tiap-tiap mesyuarat Pegawai Masjid
dan Jawatankuasa Kariah masjid itu; dan

(k) menerima dan mematuhi apa-apa arahan yang

diberikan oleh MAIS atau Setiausaha MAIS atau
oleh Nazir atau Imam masjid itu;

14
 I l

Tugas-tugas 19. Setiausaha sesuatu masjid hendaklah-

Setiausaha

(a) membantu Pegawai Masjid dan Jawatankuasa

Kariah masjid itu dalam melak.sanakan tugas-tugas .
mereka supaya tugas-tugas mereka dapat
dijalankan dengan licin;

(b) menghadiri tiap-tiap mesyuarat Pegawai Masjid

dan Jawatankuasa Kariah itu, mencatatkan butir-
butir dan keputusan mesyuarat itu serta
mengedarkan minit-minit mesyuarat kepada
.anggota mesyuarat yang berkef)aan pada atau
· _se_belum mesyuara~ yang berikutnya;

(c) memanggil mesyuarat .atau . mesyuarat khas

Pegawai Masjid dan Jawatankuasa Kariah itu,: atau
mesyuarat agung tahunan 'atau mesyuarat agung
khas masjid itu atau apa-apa·mesyuarat lain yang
diarahkan oleh Nazir masjid itu atau MAIS kian
menjalan~an segala .keputusan mesyuarat itu;

(d) mengendalikan segala surat-mesyuarat dan meny-

impan segala rekod kegiatan, cop-cop dan doku-
men-dokumen Pegawai Masjid dan Jawatankuasa
Kariah itu;

(e) menyediakan lapo"ran tahunan tentang kegiatan

· masjid itu;

(f) bersama den·gan Bendahari, jika Nazir tiada,.

menandatangani cek-cek yang dikeluarkan bagi" .
pihak masjid itu;

(g) bertindak sebagai pegawai perhubungan antara

Pegawai Masjid dan Jawatankuasa Kariah dengan
anak kariah masjid itu dan di antara Pegawai
Masjid dan Jawatankuasa Kariah itu dengan MAIS:

(h) membanci dan mendaftarkan semua orang Islam

yang bermastautin atau bermukim dalam kariah
masjid itu; dan

15
 72

..
(i) menerima dan mematuhi apa-apa arahan yang
diberikan oleh MAIS atau Setiausaha MAIS atau
oleh Nazir masjid itu.

Tugas-tugas 20. Selain daripada tugas yang diperuntukkan oleh kaedah

Bendahari 29; Bendahari Jawatankuasa Kariah sesuatu masjid hendak-
lah-

{a) menghadiri tiap-tiap mesyuarat Pegawai Masjid

dan Jawatankuasa Kariah masjid itu;

{b) ber:?ama dengan Nazir atau, :jika. Nazir tiada.

bersama dengan Setiausaha, , menandatangani
semua cek yang dikeluarkan bagi pihak masjid itu.;

(c) mengawal dan menyimpan akaun:yang berul·bagi

hal-ehwal kewangan masji'd itu dalam Pt.rku akaun
kewangannya;

{d) menerima segala wang yang:.dibayarataurliberikan

kepada masjid itu dan mengeluarkan resit baginya;

(e) membuat bayaran yang telah diluluskan ·oleh

mesyuarat Pegawai Masjid dan Jawatankuasa
Kariah itu dan mengadakan baucer-baucer pemba-
yaran yang sempurna dan sah baginya;

(f) menyediakan Penyata Kewangan bagi masjid itu

tiap-tiap enam bulan sekali dan mengemukakannya
kepada MAIS;

(g) semas.a menjalankan tugasnya, mematuhi apa-apa

arahan yang dikeluarkan oleh JAIS tentang pengu-
rusan kewangan masjid di Negeri Selangor;

(h) menyediakan penyata kewangan masjid itu bagi

tahun kewangan yang baru selesai dan memben-
tangkannya dalam semua mesyuarat termasuk
mesyuarat agung tahunan masjid itu .dan menyedi-
akan anggaran pendapatan dan perbelanjaan bagi
tahun semasa: dan

16
 73

U) menerima dan mematuhi apa-apa arahan yang

diberikan oleh MAIS atau Setiausaha MAIS atau
oleh Nazir masjid itu.

Tugas-tugas 21. Tiap-tiap anggota Jawatankuasa Kariah sesuatu masjid

anggota lain selain daripada Setiausaha dan Bendahari hendaklah -
Jawatan kuasa
Karia h.

(a) menghadiri tiap-tiap mesyuarat Pegawai Masjid

dan Jawatankuasa Kariah masjid itu;

(b) memberikan fikiran, pandangantjarncadangan atas

perkiua-perkara yang dibincangkan ·. dalam
mesy'uarat itu;

(c) jika diketahuinya ada di kariah masjid itu apa-apa

perkara yang bertentangan dengan ajaran Jslam,
melaporkannya dengan seberapa . segera yang
bo1eh kepada mesyuarat itu .untuk dibincangkan
sebelum perkara jtu 'ditaporkan kepada MAlS;

(d) menjalankan apa-apa tugas yang telah diputuskan

dalam mesyuarat itu ·supaya dijalankan olehnya; •

(e) membantu Pegawai Masjid, Setiausaha dan

Bendahari melaksanakan fungsi-fungsi dan tugas-
tugas mereka dan bersesama dengan anggota
Jawatankuasa Kariah yang lain melaksanakan
fungsi-fungsi Jawatankuasa Kariah seperti yang
diperuntukkan dalam kaedah 13;

(f) membantu Siak masjid itu menjalankan tug.ss-

tugasnya di bawah perenggan 18(i); dan

(g) menerima dan mematuhi apa-apa arahan yang

diberikan oleh MAIS atau Setiausaha MAIS atau
oleh Nazir masjid itu.

17
 74

4 Al'/-NUR
=====~===~--~~~ LAMPIRAN B ..
MINDA IAQWA '
/
..
JADIKAN MASJID SEBAGAI
PUSAT MEMBANGUN UMMAH
~============::::(~' USTAZ HJ. SAFWAN FATHY ')=========~
~ '
Qalam arus dan proses pembangunan Islam dan ummah kini,
'
umat ·Islam hendaklah menjadikan masjid-masjid benar-benar
berfungsi ke" arah menyegerakan~ p.encapaian .matlamat
I pembarigurian· itu, qan seteru.snya •untuk memelihara .
i keutuhannya ..
~- -~
agi para pengkaji seja- Masjid Naba•11i"difokdinah. Ksdua- . pada wal<tu-waktu tertentu.
rah, mere~a tidak dapat duanya it~ telah dibina· sebagai ·· Kini sudahsampai masanya
menafikan, bahawa mas- Jangkah awal, dalam pembinaan .umat; Islam mengembafikan
jid ada!ah merupakan institusi ummah dan penyebaran Islam.· masjid-masjid.: · berperanan
yang penting dalam Islam. Masjid serta menega~n daUJah Isla- · 'untuki membangun ummah,
telah memainkan peranan yang miyah, iaitu selepas baginda ·.menyatupadukan ummah, di
besar, da!am rangka memupuk berhijrah ke sana dari Mak!-:ah. samping menjadi tempat mela-
benih~benih iman dan taqwa, Rasu!ullah s.a.w. te!ah menja- kukan ibadah solat berjemaah,
bagi did individu, keluarga dan· dikan masjid sebagai pusat iktikaf, berzikir dan sebaga!nya.
ummah. ibadah. Masjid juga sebagai Adalah dirasakan amat per-
Demikian juga, dalam me- markas pendidikan dan da~<'vvah lu di masjid-masjid diwujudkan
nyebarkan agama Islam ke Islam, pusat kegiatan s·osial dan perpustal<aan, kelas-kelas bim-
seluruh dunia, di sepanjarig sebagainya. bingan keagamaan untuk ka-
sejarahnya. Te!ah berabad- Kemudian, beribu-ribu masjid nak-kanak, para re.maja dan
abad masjid baiperanan seba- didirikan di se!uruh dunia Islam, wanita, · selain mengada!<an
gai unive;siti pertama dalam Is- iaitu dari Jabal Torik (Gibralta) di pengajian dan· cera!iiah agama
lam. Oleh itu, banyak saijana, sebelah Barat hingga ke Indo untukumum.Per'J<hidmatanklinik
ahli falsafah, doktor dan saste- China di Timur~ t·Aadrasah atau . perubatan, khidmat nasihat ke-
rawan dilahirkan dari rumah suci sekolah- dibina di da!am masjid keluaraaan berlandaskan Islam
ini. . atau berhampiran dengan masjld. diketuai oleh imam, adalah amat
Sejarah telah membuktikan, .. Pelajar· pebjarnya diajarpelba~ai l:alk dan patut diadakan dimas-
baha·.'va kelahiran seseorang ilmu untuk maslahat akhin=t dan jid-masjid sama ada di kawasan
Ras~t. pasti diikuti dengan dunia, t:::rmasuklah ilmu-ifmu a!- kota mahupun di kampung-
kswujudan masjid. Nabi Allah Quran, Had1s, bc;hasa, falsafah, kampung di seluruh negara.
Ad::m a s. sebagai Rasul per- astronoml c!a:1 !Din-lain. Dan, banyaklagi aktiviti pemb.;;-
tama, bagfnda membina Kaabah Masjid-masjid padamasala!u, ngunan yang peilu difikirkar.
di Makkah, yang kemudian benar-benar berperanan untuk untuk diadakan Gi masjid-masj!:1.
dibina semulao!eh Nabi Ibrahim membangun umat Islam, da;a:n Dengan itu semoga ma:sjid
beisarna puteranya Nabi Ismail pelbagai bideng sama ada me- akan menjadi makmur dan
'ataihimassalam sete:ah bina- ·ngenai kercha:1ian mahupun menjaditempatpenting,msrJadi
a.:nya msngc:;1a:ni kerosa!<an. ebnomi, kerr.asyarakatan dan kecintaan ummah dad s&genap
Kemudian, kira-klrc; 1420 lain-lainr.ya. lepisan dan gclongan. Semoga
ts:·I'Jn yang la\u, se~uah ma:;jid K&tika kabanyaka:l negara syi'ar akan kembali t-srser\sh di
teiui1 d;diriKan de~.gan inisiatif . Islam menga:ami zaman ke;a- muka bumi ini, khususnya di
Nabi Muhammad s.a.w. di Qo..:ba'. lapannya, rr:asjid-niasjid turut negara kita yang tercinta. 1::1
Masjid ked~a pu!a ~'ang d:diri- ma!ap l<~adaannya. Masj!d hanya
ka1 olah bag:r.da s.a.w. ialah . dijadika.1 tempat mela:-<ukan solat
 LAMPmAN C

:cARTA ·oRGANISASI tAHuN 2002

M.ASJID SULTAN SALAJ-l.UDDIN AIJDUL AZlZ ST-lAl-1

[ _ _ _ _r_Et-IG-A R'A-II-JA-Is_ _ _ _ _ _
1
l
11.1.\1.1 UESArt IDG 3 I
I IIAJI OTIII.IAN Dliii-IAJ,IZAH AI.·IIAFIZ )

DAIIAGIAI~ PEIJGIMARAIIAN I P.PEM. SOSIAL DAIIAGIAN I'ENTADUIRAI~ DAN I<EWMJGAN

I IMAM S3) I'EGAWAI TADDIR (S 3}
(HAJJ AI-IMAD MUSTAf-A Dl~l MOllO SIDIN) ' (HAJJ KIIAifUJDDIH OIN IIAIYON}

It
' t ~
IMAM RAWATID OIIG. PENGAJIAII OIIG. PELAtlCONGAN PEM. PENERDITAN PEMDANTU TADDIR PEt.\ DANTU TADDIR
liST MOIID I{ASIO n MAHf-111. & I'ENDIDII<AN (~19) (~I uI (NO) (PENTADD IRAN N uI (l<f.WANGMI N0 I
CN ZAI~IIJODII~ 0 U\I<AHIA EN AZMI LIM 0. AIIOlH.lAII I'N. NZILAWATI UT ADO KAHIM CN. A. YUSHI 0 AODUI.I.AII IIA.II MOl L".HI 0 Ml:iHAI~

DILAl.l S 9)
I.IIAJIIIASIM 'UJH SAIHI
I. UST. MAYAS IN 0. MOl lAMED
2 IIAJI ~lAWAI AOD GIIANI
·~
. ~
' ..}
NOJA 2( S 0)
PEMDANTU AM RENDAll
(N 11)
. PEMDAiffil AlA
(N 11)
2. IIAJI All 0. ADO SALAM EN. All.".S OIN ANI PN SAWAll OT JAJULI
..
~ ..}
~
PEIAMIDU(R 10)
IIAJI ZAI<AIM lli~IISMAIL
 .76
LAMPIRAND

MODUL 1 MODUL 6·. ·

../ Al-Quran dan Taj\~id Y"Hadith Ahkam 11

../fiqh I (Bab Taharoh) Y"fiqh I AIHuquq,

harta,al:'ac!Pemiagaan .
../ Akidah
../Akidah

MODUL 2 MODUL 7

../Hadith Ahkam I -.1'Al-Quran Tajwid III

Y"Fiqh I I (Bab Solat) Y"Fiqh I I (Qirad, A1-ljarah, Al-

Ariyah, Al-Wactiah, Ar Rahn.Al-
../Khutbah Nadhari dan Amali . Luqatah. ialtu bentuk pemberi
i-epercayaan dan.kerjasama:.atas
tanah pertanian
.I'Usul Fiqh

MODUL 3 MODUL 8

v"Tafsir Ahkam I -~'Manhaj Dakwah

-~'Fiqh Ill (Bab Puasa dan Haji) ../Asas Pe\•warisan

../firaq wa Mazahib I

L MODUL 4
----------------~
MODUL 9

../ Al-Quran dan Taj\\id II -~'Ulum Al-Quran

../fiqh Munakahat I (Pernbentukan ../fiqh Jinayah

Perkalminan)
../Sirah Naba\\iah wa Ashabuhu
../ Akidah

MODUL 5 J MODUL 10

-~'Tafsir Ahkarn II
.'
../ Amali Dakwah

v"Fiqh Munakahat II (Pembubaran ../Buhus wa Fatwa)

Perkahninan)
-~'Seminar
v"Usul Hadith
 77

LAMPIRANE

KURSUS TABSINSOLAT
Penyediaan Imam & Makmum

Ca~a k;ju1·..:'.c;a:·:
S!~ra~c
a'::::~
r:1a'<::-:•.:::.
ti:a
,.., a

. 0. 1ft-.
. .,--.._
)..

(::.)
iii
a·
I ,.. -( . £!~
~ 1.~=~'-"'...!!'l bi!a ba:isa~

~
f.!a~:n:.:r:-. rr.:s~c~ r.e''t:":"t~:":"' v:!n~ta ~!k2:u:.
t.!:i~a~!a!'l t;-:::-i cf~~ri G l:na:-:>
·~;:n.li:"i27l r:-:=1~
1-:e~a:!a;a-: k!~:.:~ a.i
~,!a:';m~:n r..;~a.:s::.:a-: sa~
li I
r.:a"....·-..:~
j:.:;a t!::i t~~=:~
c·:::a:·:a,; i:n;;:":":
s~·;,!~a:: ka1a., c~a:;
t:.;~e":.:3"".g i~a.":'i
c·:;ia:<'(!;'l k~s~:-. 2

A~a·J ~a:<n'h!i:'". ~-:"ta.7a

cr.d:.;:- ~e::e~a·-::-:; :.:.-:~·..:~
r.-:!:1;/0."':":.:·~a, 53.' 1
Kedudukan Saf
yana paling Afdhal

Imam

Lel3xi Dewasa

Kanak-kanak Lela~..;i

Perempuan Dav,rasa
~.!a"€,:-~'1 t;:.= =~#.:·~; :·
t:':!~=··.=-:; i~i"7': ~~·:-: =~ Kanak- kan:~k
kf a~.a·.: !:a"":a-: PNempuan
 78
LAMPIRANF
,.----- ·-----------·---------------- ----- ~-~-'§§~- ·----------------------
:r--::w:~.::-~~~~~--?..":::'~-~:~~-~=---- m_:== 157~!":_?=_~
!
i
' ;

il
i"
:. I
i·
I
I .
I .
!.-
!·; _j
,.
I.

I '

I
I.
1·:
j :
:·:
i· .

i.
d~'Dr-:u~·
~ ' ~
4

, (~~- :-1 r / .Y / , \ ~ rL·

~' ~ v__:_ ~
J!fd'P'
/
I
I
!
i

~m~-~~~1
I
I '
!·

'
! .
I·
i'
!

RABIULAWAL I RABIULAKHIR 1423 H I

i
I
i
;
J
i
Firman A"Ilah S ..'\V.T ;-

Oleh itu, berperanglah (wahai Muhammad) pada jalqf! Allah

(zmtuk membela Islam dari pencerobohan musuh); engkau tidak
diberati selain daripada kewajipanmu sendiri. Dan berilah peran-
sang kepada orang-orang yang berilnan (supa;·a turut berjuang
dengan gagah berani). Afudah-mudahan Allah menahan bahaya
serangan orang-orang yang kafir itu. Dan (ingatlah) Allah Amat-
lah besar kekuatanNya dan Amatlah berat azab seksal>lya.

Surah An-1\'isaa' Juzilk ke 5 a rat ke 84.

Diterbitkan oleh :
Bahagian Penerbitan
i'v1asjid Sultan Salahuddin Abdul Aziz Shah, i'v1?.5jid Negeri Selangor
Tel: 03-55199988/55101828 No Fax: 03-55101317
 79

SABTU . 1 I 61 2002
6.30 PAGI DATO MOKHTAR B. HJ. SALLEH AXiDAH .DEY/AN SOLA1 I
10.30 PAGI US.SHAMSUDDIN B. HJ. SIDEK TASAUF • BIUK3 I
5.00 PTG. US.HJ.AHMAD B. HJ.YUSOF TAFSIR-TASAUF-HADIS BILIK 6 (MUSLI~IAT) I
5.00 PTG. US.HJ.OTHMAN B. HAMZAH TAFSIR BILIK KISMA I
7.45 HLM. DRS.WAN At~lNURRASHID HADIS OBI/AN SOLAT I

AHAD 2 I 6 I 2002
6.30 PAGJ US.MOHD.UDA B. KASSIN UMUM QEWAN SOLAT
8.30 PAGI UST.ZUBAIDAH BT. ABO. GHANI AL-QLIR'A~ BIUK 1 (MUSLIMAT)
8.30 PAGI US.HJ.AHHAD 8. HJ YUSOF TAFSIR- TAUHJD- FIQH BILIK 6 (MUSLIMAT)
9.00PAGI UST.MASIRAH ST. MASLAN HADIS BILIK 1 (MUSLIMAT)
5.00 PTG. UST.ZUBAIDAH BT. 1\BD.GHANI TARANUt1 BILIK 1 (t~USLIMAT)
7.45 MLM. US.AHMAD t•IUSTAFA B. SIDIN ULUMUL QUR'AN DE.WAN SOLAT

ISNIN 3 161 2002

6.30 PAGI DATO' MOKHTAR 8. HJ.SALLEH TAFSIR DEWAN SOLAT
5.00 PTG. US.HJ.AHMAD B. HJ. YUSOF AL-QUR'AN- TAJWID · BIUK 6 (MUSLIMAT)
7.45 MLM. US.MAYASIN- US.Hi.Ali-US- .AHMAD YUSRI AL-QUR'AN . , ~DEWAN BAWAH (KANAK }
7.45 MLM. UST.KHATIJAH 8T. ABDULAH SAN! AL-QUR'AN RUMAH JMAM BESAR
7.45 t1LM. US.HJ.SHAHARUDDIN B. SHAMSUDDIN AQH ·. DeNAN.SOLAT

. .
SELASA 41 61 2002
6.30 PAGI DATO' MOKHTAR B. HJ.SALLEH TASAUF DEY/AN SOLAT
9.00 PAGI US.HJ.AHMAD B. HJ.YUSOF B.ARAB- TASAUF BILIK 6 ( POP )
7.45 PAGI US.MAYASI~l- US.HJ.ALI- US.AHMAD YUSRI AL-QUR'AN DEWAN BAWAH (KANAK )
7.45 PAGI UST.KHATIJAH BT. ABDULLAH .SAN! Al-QUR'AN RUMAH IMAM BESAR
7.45 PAGI US. MUHAIYAT B. HUSSIN TAFSIR DEWAN SOLAT

RABU 5 16 I 2002
6.30 PAGI O,.\TO' NOKHTAR B. HJ.SALLEH FIQH DEWAN SOLAT
s.oo F-rG. US.Hl.AHMAD B.lil.YUSOF Al-QUR'AN- TAJ'ii1D
- BILIK 6 (i~USLIMAT)
· 7.45 MLH. US.MAYASJN- US.HJ.AU- US. AHMAD.YUSRI AL-QUR'AN DEWAN BAWAH (KANAK )
7.45 MLM. UST.KHATIJAH BT, ABDULLAH SAN I . AL-QUR'AN RUMAH INAM BESAR
7.45 MLN. US.HJ.OTHMAN B. HAMZAH - EHWALISLAI"•I DEWAN SOLAT

KHAMIS 6 I 6 I 2002
6.30 PAGI I DATO' MO!<HTAH B. HJ.SALLEH HADIS ' I DEWAN SOLAT
I
8.30 MLM. I US.HJ.KHAIRUDDIN B. HAl'fOH FIQH I DEWAN BAWAH
9.CO PAGI I US.HJ.AHMAD B. HJ. YUSOF -
- B.ARAS - FJQH BILIK 2 ( POP ) .
S.OO PTG. I US.AHMAD DASUKJ B. ABO. RANI TASAUF BJLIK SEMINAR
·11.00 PAG:. I US.AH~lAD 1'-lUSTAFA B. S!DIN BEP.ZA~IZI BlUK 6 (MUSLIMAT)
..

JUMAAT 7 /6/2002
12.30 TGH. US.ASDUL HALIJ'>l HA~FI=._Z~B.:....:S~AL~IH~i~N---~~U~M~U~M~-----i-:'D~E'~.'/~A~:7-l ~SO~LA:.;-.T;----~___J 1
7.45 MLM. us. r::UHAiYAT. HUSSt,•;. . I HAD:...;.I_S____ -~10~'2-H:.:.:.:..:AX:.:_'.::..:SO:..:tJ:..:..T:_______ j
. ,
 SABTU 8 I 61 2002
6.30 PAGI DATO MOKHTAR B. HJ. SALLEH · ·AXIDAH .. DEW.~N SOLAT
10.30 PAGI US.SHAHSUDDIN B. HI. SIDEK TASAUF BIUK 3
2.00 PTG. US.HJ.OTHMAN B. HAMZAH I US. lORIS CERA!>IAH HAll & UMRAH . BILIK SEMINAR
5.00 PTG. US.HJ.AHMAD B. HJ. YUSOF TAFSIR- TASAUF- HADIS BiUK 6 (t~USUNAT)
5.00 PTG. US.Hl.OTHMAN B. HAMZAH TAFSIR BIUK KISMA
7.45 MLM. US.AHMAD DASUKI B. ABD. RANI HADIS DEV/AN SOLAT

AHAD 9 I 6 I 2002
6.30 PAGI US.HJ.OTHMAN B. HAMZAH UMUM DEWAN SOLAT
8.30PAG1 UST.ZUBAIDAH BT. ABO. GHANI AL-QUR'AN BlliK 1 (MUSUr.IAT)
8.30 PAGl US.HJ.AHMAD B. HJ YUSOF TAFSIR- TAUHID- FIQH BILIK 6 (MUSLIMAT)
10.00 PAGI UST.AMINAH BT. ZAKARJA FARDUAIN BJUK 1 (MLISUMAT)
5.00 PTG. UST.ZUBAlDAH BT. ABD.GHANI TARANUM .BIUK L(MUSUMAT)
7.45 ~IL":. US.HJ.S.LrrRISNO B. f.IAHFUZ HADIS DEWAN SOLAT

ISNIN 101612002
6.30 PAGI DATO' MOKHTAR B. HJ.SALLEH TAFSIR DP.YAN ·SOLAT
5.00 PTG. US.HJ.AHMAD B. HJ. YUSOF AL-QUR'AN -TAJWID BJUK 6 (t~USLIMAT)
7.45 MLM. US.MAYASIN - US.HJ.AU-US- .AHMAD YUSRI AL-QUR'AN DEWAN BAWAH (KANAK )
7.45 Mlf.l. UST.KHATIJAH BT. ABDULAH SAN! AL-QUR'AN RUMAH IMAM BESAR
7.45 MLM. US.ABDLIL MALIK B. RAMLI AKHLAK DEWAN SOLAT

SELASA 11 16 I 2002
6.30 PAGI DATO' MOKHTAR B. HJ.SALLEH TASAUF DEWAN SOLAT
9.00 PAG! I US.HJ.AHMAD B. HJ.YUSOF B.ARAB- TASAUF BIUK 6 (POP)
7.45 PAGI US.t•IAYASIN- US.HJ.ALI:... US.AHt1AD YUSRI AL-QUR'AN DEWAN BAWAH (KANAK )
7.45 PAGI UST.KHATIJAH BT. ABDULLAH SANI AL-QUR'AN RUMAH IMAM BESAR
7.45 PAGi DR.MUSA FATHULLAH HARLIN TASAUF DEWAN SOLAT

RABU 1216/2002
6.30 PAGI DATO' MOKHTAR B. HJ.SALLEH FIQH DEWAN SOLAT
5.00 PTG. US.Hl.AHt~AD B. HJ.YUSOF AL-QUR'AN- TAJWID BILIK 6 (MUSUMAT)
7.45 MLM. US.MAYASIN - US.HJ.ALI - US. AH.MAD YUSRI AL-QUR'AN DEWM BAWAH (_KANAK · )_
7.45 Mlf.l. UST.KHATIJAH BT, ABDULLAH SANI I AL-QUR'AN RUMAH IMA~,_~~~.~q_ · -
7.45 NLM. US.HJ.SHAHARUDDIN B. SH.A.MSUDDIN FIQH DeWAN SOLAT

KHA~I!S 13 I 6 I 2002
16.30 PAG! DATO' MOKHTAR B. HJ.SALLEH I H}.OJS DEWAN SOLAT I
8.30 MLM. US.HJ.KHAiRUDDIN B. HAIYON FIQH DEWAN BAWAH I
~·
9.00 PAGI US.HJ.AH~!AD B. HJ. YUSOF B.ARAB- FIQH BILIK 2 ( POP ) I
5.00 PJG. US.AHI'·1AD DASUKJ B. A3D. RANI TAS.\UF BILIK SEMINAR I
11.00 PAGI
----'-·•
US.AHMAD MUSTAFA 8. SIDiN BERZNJ71 BILIK 6 (MUSLn~AT) I

UMUI'-1 DEVIA:'i SOLAT

I HADIS DEWAN SOLAT
 81

SABTU 15 I 61 2002
6.30 PAGI D.~ TO NOKHTAR B. HJ. SALLEH AKIDAH DEWAN SOLAT
US.SHAMSUDDIN B. HI. SIDEK TASAUF BIUK3
10.30 PAGI.
5.00 PTG. US.HJ.AHI~AD B. HJ.YUSOF TAFSIR-TASAUF-HADIS . BILIK 6(NUSLIHAT)
"5.00 PTG. US.HJ.OTHMAN B. HANZAH TAFSIR BILIK KISMA
7.?5 t~Lt>L US. NAZRI B. ASIABU TASAUF DEWAN SOLAT

AHAD . 16 /6/2002
6.30 PAGI DRJ~OHO. At11N B. ABDURRAHMAN UMUM DEY/AN SOLAT
8.30 PAGI UST.ZUBAIDAH BT. ABO. GHANI ' AL-QUR'AN BILIK 1 H1USLIMAT)
-
8.30 PAGI US.HJ.AHf>IAD B. HJ YUSOF TAFSIR- JAUHID- FIQH BILIK 6 CMUSLIMAT)
9.00 PAGI UST.SHARIFAH ZAHRAH BT. GHANI - KEKELUARGAAN ISLAM BILIK 1 (MUSLIMAT)
5.00 PTG. UST.ZLIBAIDAH BT. ABD.GH.l.NI TAAANUN BIUK 1{MUSUM.l.T)
7.45 MLM. US.HJ.HAMDAN B. MOKHTAR TAUHID DEWAN SOLAT

ISNIN 171612002 . ~

•.

6.30 PAGI DATO' t-IOKHTAR B. HJ.SALlEH-·"' TAFSIR. DEWAN SOLAT

5.00 PTG. US.Hl.AHM.l.D B. HJ. YUSOF AL-QUR'AN- TAIWID BIUK 6 (MUSLIMAT)
7.45 MLM. US.MAYASIN - US.HJ.ALI-US- .AHMAD YUSRJ AL-QUR'AN • DEWAN BAWAH (KANAK )
7.?5 MLM. UST.KHATIJAH BT. ABDULAH SANI · AL-QUR'AN- · RUMAH IMAM BESAR
7.?5 t1LM. · US.RAZALI B. HASAi'IUSI TAFSIR .•.: DEWAN SOLAT •

SELASA 18/ 6 I 2002

..
6.30 PAGI DATO' MOKHTAA B. HJ.SALLEH · iTASAUF .. .DEWAN SOLAT' .
9.00 PAGI US.HJ.AHMAD B. HJ.YUSOF B.AAAB- TASALIF BILIK 6 £POP )
7.45 PAG~ US.t>IAYASIN- US.HJ.ALI- US.AHMAD YUSRI AL-QUR'AN DEWAN- BAWAH (KANAK )
7.45 PAGI UST.KHATIJAH BT. ABDULLAH SAN I Al-QUR'AN RUMAH IMAM BESAR
7.45 PAGI. DR.MUSA FATHULLAH HARUN TASAUF DEWAN SOLAT

RABU 19 I 6 12002
6.30 PAGI DATO' t~OKHTAR B. HJ.SALLEH FJQH DEWAN SOLAT
5.00 PTG. USJU.AHM.\0 B. Hl.YUSOF
...
AL:;QUR',&.N -TAJWIIJ
- Bill:< 6 CMUSLIMAT)
7.45 NLM. US.MAYASIN- US.HJ.ALI- US. AHMAD YUSRI AL-QUR'AN DEWAN BAWAH (KANAK }
7.45 MLM. UST.KHATJJAH BT, ABDULLAH SANI AL-QUR'AN RUMAH IMAM BESAR
7.45 MLM. US.HJ.ABDUL MAJID B. ONAR TAFSIR DEWAN SOLAT

· KHA~IIS 20 16 /2002
6.30 PAGI DATO' MOKHTAR B. HJ.SALLEH HADIS ~ DEY/AN SOLAT
8.30MLM. US.HJ.KHAIRUDDIN B. H~.IYNI FIQH . DEWAN BAWAH
9.00 PAGI US.HJ.AHNAD B. Hl. YUSOF B..l.RAB - FIQH BILIK i( POP l
S.OO PTG. US.AHMAD DASUKI B. ABD. RANI ···-· TASAUF BlliK SE,"'flNAR
11.00 P.AGI; US.AHMAD MUSTAFA B. SIDIN BERZANZI BILIK ~ lMUSUMAT)

UMUt~ / DEWAN SOLAT

HAD iS DEWAN SOLAI

4
 . SASTU 22 /6/ 2002
6.30 PAGI DATO MOKHTAR B. HJ. SALLEH · ·AKIDAH DEWAN SOLAT
10.30 PAGI US.SHAHSUODI~I B. HJ. SIDEK TASAUF BILIK 3
2.00 PTG. US.HJ.OTHMAN B. HAMZAH I US. lORIS CERAMAH HAJJ &UMRAH BILIK SEMINAR
5.00 PTG. US.HJ.AHMAD B. HJ. YUSOF TAFSIR- TASAUF- HADIS. BlLIK 6 (MUSLIMAT)
5.00 PTG. US.HJ.OTH MAN B. HANZAH TAFSJR BILIK KISMA
7.45 ~1LM. US.HJ. HUSSIN B. UNANG HADIS · DEWAN SOLAT

AHAD 23 I 6 I 2002
6.30 PAGI US.HJ. HUSS!N B. UNANG UMUM DEWAN SOLAT
8.30 PAGI UST.ZUBAIDAH BT. ABD. GHANI Al-QUR'AN BIUK 1 (MUSLIMAT)
8.30 PAGI US.HJ.AHMAD B. HJ YUSOF TAFSIR- TAUHID- FIQH BIUK 6 (MUSLIMAyt
9.00 PAGI UST.MAZNAH BT. ABDULLAH BAHASA ARAB BILIK 1 (MUSLIMAT)
5.00 PTG. UST.ZUBAIDAH BT. ABD.GHANI TARANUt~ BIL!K 1 (MUSUMAT)
7.45 MLM. US.HJ.HANDAN. B. MOKHTAR TAUHID DEWAN SOLAT

ISNIN 24 I 6 I 2002
6.30 PAGI DATO' MOKHTAR B. HJ.SALLEH TAFSIR DEWAN SOLAT
5.00 PTG. US.HJ.AHMAD B. Hl. YUSOF Al-QUR'AN- TAJ'HID BIUK 6 (MUSUMAT)
7.45 MLM. US.MAYASIN- US.HJ.ALI-US- .AHMAD YUSRJ Al-QUR'AN DEWAN BAWAH (KANAK )
7.45 MLM. UST.KHATIJAH BT. ABDLILAH SAN I AL-QUR'AN · RUMAH IMAM BESAR
7.45 MLM. US.HJ. ZOHDI B. TOHA FIQH DEWAN SOLAT

SELASA 25 1612002
6.30 PAGI DATO' MOKHTAR B. HJ.SALLEH TASAUF DEWAN SOLAT
9.00 PAGI US.HJ.AHMAD B. HJ.YUSOF B.ARAB - TASAUF BILIK 6 ( POP)
7.45 PAGI US.MAYASIN- US.HJ.ALI- US.AHMAD YUSRI AL-QUR'AN OEWAN·BAWAH (KANAK )
7.45 PAGI . UST.KHATIJAH BT. ABDULLAH SANI AL-QUR'AN RUMAH IMAM BESAR
7.45 PAGI US. HJ. MOKHYI B. MOHD.OMAR TAFSIR DEWAN SOLAT

RABU 26 I 6/ 2002
6.30 PAGI DATO' MOKHTAR B. HJ.SALLEH FIQH DEWAN SOLAT
5.00 PTG. US.HJ.AHHAD B. Hl.YUSOF 1-.L-QUR'.Aw~- TAJWID BILIK 6 (MUSLIMAT)
7.45 f-ILM. US.MAYASIN- US.HJ.ALI- US. AHMAD YUSRI Al-QUR'AN DEWAN BAWAH (KANAK )
7.45 MLM. I UST.KHATIJAH BT, ABDULLAH SAN I AL-QUR'AN RUMAH IMAM BESAR
7.45 t~LM. US.MOHD. UDA B. KASSIM FIQH DEWAN SOLAT

.
KHAMI' 27 /61 2002
6.30 PAGI DATO' MOKHTAR B. HJ.SALLEH HADIS DEWAN SOLAT
8.30 MLM. U~.Hl.KHAIRUODIN B. HAIYON FlQH DEWAN BA'NAH
9.00 PAGI US.HJ.AHMAD B. HJ. YUSOF B.ARAS - FlQH BILIK 2 ( POP)
5.00 PTG. US.AHMAD DASUKI B. ABO. RANI TASAUF BIUK SEMINAR
ll.Oj:>PJ\.G! > US.AHMAD MUSTAFA B. SIDIN BERZANZI BILIK 6 {MUSLIMAT)

JUMAAT 28/612002
I 12.30 TGH. DR.MOHD.AM!N B. A9DURR.&.HMAN U1"1UM D~NAN SOLAT
7.4·5 HLM. I US.ABDUL MALii\ B. RAMLI HADIS DEWA~4 SOLAT