Professional Documents
Culture Documents
Capitulo
Capitulo
Ruwaykuna
a) YUYARINA
1) Imaynalla
¿Imaynalla y? Waliqlla
¿ mamay? n
¿Imaynalla nki? ni
b) QHATICHINA
1. Mama Pawlina
2. Tata Mariyanu
3. Pay
4. Qam
5. Siwiku
6. Mariya
7. Mama
8. Tata
9. Ñuqa
10. Qam
3) Q’aya - tata Mariyanu. Q’ayakama, tata Mariyanu
1. Tupana - Tata
2. Inti p’unchaw - Mama
3. Q’aya p’unchaw - Tata Kaliku
4. Tinkuna- Mama Kandicha
5. Illapa p’unchaw – Tata Julyan
6. K’uychi p’unchaw - Mama Jasinta
7. Ch’aska p’unchaw - Tata Siwiku
8. Tinkuna - Mama Pawlina
9. Quyllur p’unchaw - Tatay
10. Ati p’unchaw - Mamay
c) MUYUCHINA
2. puriy.
3. Yachay.
4. Parlay
5. Parlachkay
6. Purillay
7. Kachkay.
8. Parlallay.
9. Rimachkay.
10. Rillay.
d) YAPANA
1. Ayllú purin
2. Wasí rin
3. Q’aya, Tata Mariyanu
4. Pay pampá purin
5. Yachay wasí richkani
6. Killa p’unchaw
7. Inti p’unchaw, mamay
8. Tinkuna
9. Q’aya p’unchaw, Mama Mariya
10. Llaqtá purichkanki
e) JUNT’ACHINA
1. Wasikama rin
3. Paylla riman
6. Pay parlallan
8. Ayllukama rini
9. Wasikama purichkan
1. Pay yachan
2. Qam parlanki
3. Ñuqa rimachkani
4. Tata Kaliku purichkan
5. Ñuqa allillan kachkani
6. Pay ayllukama purichkan
7. Qam rimallanki
8. Mama Jasinta yachan
9. Inti p’unchawkama purichkani
10. Illapa p’unchawkama purichkanki
g) AKLLANA
h) TAPUYKUNA KUTICHINA
i) TAPUYKUNA WAKICHINA
j) RIMAYKUNA QHATICHINA
2. Ñuqa - Qam
3. Pay - Ñuqa
k) QILLQAY
1) 02 Imataq
¿ chay? Chayqa sach’a
¿Chayrí?
¿Imataq jaqay? urqu
¿ ? ¡Jaqaypis a!
Imaynalla Waliqlla
¿Ima ? Sutiyqa
¿Ima ? Mariya
¿Imataq chay? Chayqa wasiy
¿Chayrí? Chaytaq kanchay
b) QHATICHINA
1. Jaqay
2. Chay
3. Kay
4. Chay
5. Chay
6. Jaqay
7. Chay
8. Kay
1. Sach’a
2. Larq’a
3. Chakra
4. Qhuya
5. Wasi
6. Qallpa
7. Sara
8. Suti
c) MUYUCHINA
1. Sach’a
2. Kancha
3. Qhuya
4. Tata
5. Mama
6. Churi/Waway
7. P’unchaw
8. Qusa/Warmi
9. Suti
10. Sipas
1. Mariya
2. Mirsika
3. Siwiku
4. Sisku.
5. Jasinta.
6. Riwuchu
7. Silistina.
8. Sisiku
9. Juwana.
10. Pawlina
2. Jamuchkay
3. Jamuchkallay
4. Puñuy
5. Mikhuy
6. Kachkay
7. Allillan
8. Llamk’achkay
9. Upyay
10. Puñuchkallay
d)YAPANA
1. Ñuqa llamk’achkani
2. Pay jamun
3. Qam yachanki
4. Mirsika allillan kachkan
5. Ñuqa qhari/warmi kani
6. Qamqa wayna/sipas kachkanki
7. Mariya wasikama purichkan
8. Pay rimachkallan*
9. Tatay jamuchkan
10. Qam llamk’anki
9) Mamay ¿Mamayrí?
1 Tatan.
2. Ñuqa
3. Mama Mirsika
4. Chakra
5. Mamayki
6. Tata Sisku
7. Silistina
8. Chay
9. Jaqay
10. Kanchan
e) JUNT’ACHINA
10) Ñuqa qhawa Ñuqa qhawa-ni
f) TIKRANA
1. Payqa mamay
2. Mama Mirsikaqa ñañan/panan
3. Chay waynaqa waway/churiy
4. Jaqay sipasqa wawayki
5. Riwuchuqa tatay
6. Mariyaqa waway
7. Chayqa llaqtayki
8. Jaqayqa wasiy
9. Chayqa chakran
10. Payqa maman/tatan
1. Mamay puñuchkan
2. Tatay jaqaykama richkan
3. Waway/churiy mikhuchkan
4. Tatayki llamk’achkan
5. Warmiyki/Qusayki jamuchkan
6. Warmin/Qusan purichkan
7. Tatay upyachkan
8. Tatayki puñuchkan
9. Waway/Churiy qillqachkan
10. Maman llaqtakama richkan
14) Ñuqa allillan kachkani? ¿Qamrí?
g) AKLLANA
chay ch’uqlla 4. Chayqa mayu, chay mayu 5. Jaqayqa sach’a, jaqay qhura
6. Kayqa rumi, kay rumi 7. Chayqa mayu, chay wayq’u 8. Kay qallpa, kay
chakra 9. Payqa mikhun, pay upyan 10. Payqa puñun, pay puñun.
h) TAPUYKUNA KUTICHINA
1. Sutiyqa Sisku
2. Sutinqa Mirsika
3. Chayqa llaqtay
4. Kayqa chakrayki
5. Jaqayqa mayu
6. Allillan kachkani
7. Sutinqa Mariya
8. Jaqayqa sara
9. Kayqa kanchan
10. Chayqa wasiy
j) RIMAYKUNA QHATICHINA:
1. Pay - ch‘uqlla
2. Ñuqa - wasi
6. Warmiyki/Qusayki - kancha
7. Mamayki - papa
8. Tatayki - sara
9. Qam - larq’a
k) QILLQAY
1)
¿Imaynalla ?
kakuchkani
¿Tataykirí, kachkan?
allillantaq
¿ tiyakuchkan?
Jatun Ayllupi
¿Qamkuna llamk’ankichik?
jaqay mayupi
¿Paykunarí?
chayllapitaq llamk’achkanku
¿Ima ?
sutikuni
¿ rí, ima sutikun?
Payqa sutikun
b) QHATICHINA:
1. Wasi
2. Ayllu
3. Llaqta
4. Chakran
5. Wasiy
6. Qhuya
7. Qullqi Chaka
1. Qullqi Chaka
2. Chukiya
3. P’utuqsi
4. Kay llaqta
5. Jaqay chimpa
6. Ayllu
7. Kay wasi
8. Titikachi
9. Yanawaya
10. Chayanta
1. Chimpa
2. Qallpa
3. Qhuya
4. Kancha
5. Urqu
6. Mayu
7. Llaqta
c) MUYUCHINA
1. Tarpukuy
2. Qhipakuy
3. Tiyakuy
4. Pukllay
5. Purikuy
6. Parlakuchkay
7. Llamk’akuchkay
8. Qillqachkallay
9. Qhipakuchkay
10. Tiyakuchkallay
d) YAPANA
1. Allillan kachkankichik
2. Papata tarpuni
3. Kaypi llamk’achkanku
4. Qullqichakapi llamk’achkan
5. P’utuqsipi qhipa-chkan
6. Chay pampapi qhipakun
9. Maypitaq kachkankichik?
e) K’ASKACHINA
6. Ñuqayku-llaqta - puñuy
8. Ñuqa
P’utuqsipi wiñakuni
1. Chayqa qhatu
2. Jaqayqa llaqta
3. Payqa waway/churiy
4. Kayqa chakra
5. Paykunaqa allin kachkanku
6. Kayqa qallpay
7. Chayqa kanchayki
8. Payqa ayllupi tiyan
9. Jaqayqa larq’a
10. Kayqa wasin
g) AKLLANA
h) TAPUYKUNA KUTICHINA
16) ¿Maypitaq tatayki tiyachkan? (Uru Uru) Tatayqa Uru Urupi tiyachkan
i) TAPUYKUNA WAKICHINA
1. Wasipi kachkani
2. Llaqtapi llamk’achkan
3. Kaypi kachkan
4. Chay ayllupi llamk’achkayku
5. Pampapi purichkan
6. Jaqay ayllupi llamk’akuchkayku
7. Yachay wasipi parlachkan
8. Chakranpi llamk’achkan
9. Llaqtanchikpi kachkanchik
10. Jaqay wasipi llamk’achkani.
j) RIMAYKUNA QHATICHINA
1. Qhatun - Qhatun
2. Kanchay - Wasiy
3. Chakran - Kanchan
4. Qallpay - Qallpay
5. Mayu - Larq’a
6. Ch’uqllan - Ch’uqllan
7. Qhuyan - Qhuyan
8. Chakra – Qallpa
9. Mayu - Wayq’u
10. Pampa - Pampa
k) QILLQAY
1)
¿Maymantataq ?
kani
¿Tataykirí?
Paypis taq
¿Chay , maymantataq?
Kay chuwaykuqa
¿Kay rí?
Qucha Pampamanta.
¿ jamuchkankichik?
Llaqtamanta
¿ ?
Paykunapis, llaqtallamantataq jamuchkanku
¿Ima __ ?
sutikuni
¿Payrí, ima sutikun?
Paypis
¿Payrí?
Kaliku sutikun
b) QHATICHINA
2. Ayllu
3. Chimpa
4. Yuraq Q’asa
5. Llaqtay
6. Puna
7. P’utuqsi
8. Chay Ayllu
9. Jaqay pampa
10. Yunka
3) Jamuy Wasiykumanta jamuchkayku
1. Apamuy
2. Kutimuy
3. Jurqhumuy
4. Lluqsimuy
5. Richkay
c) MUYUCHINA
NOTA: En -Payqa llaqtamanta el verbo -kan se sobreentiende, lo cual no acontece con otros
verbos.
1. Ayllumanta jamuy
3. Llaqtamanta kutimuy
4. Waliqlla kakuchkay
5. Chukiyamanta kay
7. Wasimanta jamuchkay
8. Qhuyapi llamk’ay
9. Llaqtamanta kutimuy
1. Mama
2. Ñan
3. Wawa/churi
4. P’unchaw
5. Llaqta
6. Ayllu
7. Kancha
8. Tura/ Wawqi
9. Yachay wasi
10. Ñaña/Pana
d) YAPANA
1. Ayllupi tiyani
2. Kanchapi pukllan
3. Llaqtapi purin
4. Chakrata qhawanki
5. Yachay wasipi yachanku
6. Qusayta/warmiyta watuni
7. Chakrapi llamk’ayku
8. Mama Mariya t’antata llaqtapi qhatun
9. Paykuna papata rantinku
10. T’antata llaqtamanta rantinku.
e) JUNT’ACHINA
7) Wasi pi kachkani Wasiypi kachkani (Usar el mismo posesivo que tiene el sujeto)
1. Chakra pi llamk’akuchkanku
2. Llaqta kama purichkanku
3. Chakra pi llamk’achkan
4.Llaqta manta lluqsimuchkankichik
5. Wasi manta jamuchkanku
6. Llaqta pi tiyakunchik
7. Mariyaqa wasi pi tiyakun
8. Chakra pi llamk’akuyku
9. Jallp’a manta apamuyku
10. Llaqta pi tiyakuchkanchik
f) K’ASKACHINA
g) TIKRANA
1. Llaqtan
2. Qhatuy
3. Wawqiyki/Turayki
4. Chayqa jallp’an
5. Ñanniy
6. Qhuyan
7. Ñañan/Panan
8. Chakrayki
9. Jallp’an
10. Kanchayki
11) Llaqta-pi tiyani (jamuy) Llaqta-manta jamuni
h) AKLLANA
i) TAPUYKUNA KUTICHINA
j) TAPUYKUNA WAKICHINA
1. Yuraq Q’asamanta
2. Wasinmanta kutimuchkani
3. Yunkamanta jurqhumuyku
4. Llaqtamanta jamuchkayku
6. Mayumanta lluqsimuchkayku
7. Uru Urumanta jamuyku
9. Mamayqa P’utuqsimanta
3. Mayupi kachkanku
4. Sutinqa Yanawaya
6. Jaqayqa mayu
8. Chakrapi llamk’achkani
k) RIMAYKUNA QHATICHINA