You are on page 1of 123
PAULO RONAI curso basico de latim GRADUS SECUNDUS CULTRIX Copyright © 1986 Paulo Ronai. Do mesmo Autor: Curso basico de Latim GRADUS PRIMUS Dados Internacionais de Catalogagao na Publicacgéo (CIP) (Camara Brasileira do Livro, SP, Brasil) Rénai, Paulo, 1907-1992. Curso basico de latim, II : gradus secundus / Paulo Rénai. — 8, ed. - Sao Paulo : Cultrix, 2006. ISBN 978-85-316-0103-3 1. Latim - Estudo ¢ ensino I. Titulo. 05-8865 CDD-470.07 indices para catélogo sistemdtico: 1, Latim : Estudoeensino 470.07 primeiro namero & esquerda indica a edi¢o, ou reedi¢#o, desta obra. A primeira dezena A direita indica o ano em que esta edig&o, ou reedi¢&o foi publicada. Edigio Ano 9-10-11-12-13-14-15-16 07-08-09-10-11-12-13 Direitos reservados EDITORA PENSAMENTO-CULTRIX LTDA. Rua Dr. Mario Vicente, 368 — 04270-000 — Sao Paulo, SP Fone: 6166-9000 — Fax: 6166-9008 E-mail: pensamento@cultrix.com.br http://www. pensamento-cultrix.com.br PREFACIO PARA A QUARTA EDICAO Obrigado pela recente modificagéo do programa a remodelar este segundo volume do curso, ndo resisti a tentagdo de refazé-lo do comego ao fim, aproveitando as experiéncias de treze a 2s de ensino no Brasil. Como elas em geral confirmaram as diretrizes em que me inspirei ao iniciar, hd dez anos, esta série de manuais, 0 método adotado ficou substancialmente o mesmo. Hd, porém, intimeras modificagdes nos pormenores, como os colegas familiarizados com 0 livro facilmente poderao verificar. Estou cada vez mais convencido de que o manual de latim destinado a uma série ginasial deve ser o mais reduzido posstvel no que diz respeito as leituras e as regras de gramdtica, e ao mesmo tempo ter abundancia de explicagdes e exercicios. S6 assim a matéria poderd ser dada integralmente dentro do ano letivo, isto é, dentro das 50 a 60 aulas a que ele praticamente se reduz entre nds. Das regras de gramdtica julguei acertado incluir somente as que tém aplicagao manifesta nas leituras e portanto thes facilitam a com- preensdo. Qualquer regra néo exemplificada em textos acarreta para a memoria dos alunos um peso morto. Justamente por ndo ser o latim disciplina das mais populares, deve ser ensinado de maneira divertida e agraddvel. As numerosas ilustragdes do volume sdo apenas um dos meios postos a servico de tal objetivo. Outro é a maneira de expor a matéria. Como Eutrépio, o autor indicado para o 2° ano ginasial, nada tem de muito atraente, encaixei os trechos desse compilador em pequenas leituras cujo con- junto forma um inico assunto, jd abordado em GRADUS PRIMUS: @ vida de um mestre-escola e de seus alunos do século de Augusto. 5 Sao eles que léem a historia de seu pats, explicada e comentada pelo professor. Os alunos fazem perguntas e sdo argiiidos sobre os capitulos explicados. Talvez tenha conseguido assim conferir interesse maior a um texto demasiadamente drido em si, Aos que me argtiirem de laborar em anacronismo ao colocar nas mdos do jovem Quinto Honicio Flaco e de seus colegas trechos de Eutrépio, responderei que para mim a crénica desse autor néo passa de simples compéndio de dados e fatos, de mero resumo sem caracteristicas pessoais. Qualquer professor da Antiguidade o faria mais ou menos igual; e Orbilio Pupilo, “o espancador”, a julgarmos pelo preparo de seu ilustre aluno, ndo devia ser dos piores. Mas é claro que a presenga deles entre as personagens do livro me fez limitar os excertos de Eutrépio ao comeco da nossa era. O livro contém ainda outros trechos seletos, anedotas, provér- bios e até palavras cruzadas, que geralmente sdo acolhidas com curio- sidade entusidstica pelos alunos. Estéo aqui também, embora reno- vados, os exercicios de recapitulagao disfargados em jogos e quebra- cabecas, assim como intimeros exerctcios de aplicagdo colocados no fim da: ligdes para facilitar o trabalho dos mestres. Os vocabularios apensos as leituras Ia XX s6 contém as palavras ainda ndo encontradas em leitura anterior do livro ou em GRADUS PRIMUS. Mas as palavras que jé ocorreram estdo reunidas no Léxico Latino-Portugués do fim do volume, que contém também todos os voedbulos das leituras XXI a XXX. E novidade o Léxico Portugués- Latino contendo o vocabuldrio das versées. Resta-me agradecer, como sempre, aos dedicados amigos que me auxiliaram: o Prof. Adriano de Gama Kury, ndo somente na reviséo, mas também na doutrina gramatical e na redagao, e Mario Teles, na leitura das provas, e pedir aos prezados colegas que adotarem GRADUS SECUNDUS em aulas que continuem a me ajudar a melho- ré-lo, comunicando-me qualquer critica, observagéo ou conselho. Rio de Janeiro, outubro de 1954, PAULO RONAI O SISTEMA DE ACENTUACAO ADOTADO NESTE LIVRO Sinais de quantidade: - (mécron) indica vogal longa: p. ex. veni, v (braquia) indica vogal breve; p. ex. fabitla. Em latim o acento recai regularmente sobre a pentltima silaba, quando esta é longa. Em tal caso ndo empregamos no presente livro nenhum sinal. P. ex. amare (pronunciar: amdre). Quando a pentltima € breve, o acento recai sobre a antepenul- tima. Em tal caso indicamos sempre a quantidade da penultima. P. ex. legére (pronunciar: /égere). A quantidade das outras silabas nao é¢ indicada neste livro sendo em casos excepcionais, quando exigida por alguma razdo especial; assim no ablativo rosa, para distingui-lo do nominativo rosa. I uv vy. < PUERI ITERUM IN SCHOLA Disciptili post ferias scholarum itérum in schola convenunt. Intrat Orbilfus Pupillus. Putri surgunt, ma- gistrum comYter salutant: PUERI: — Salve, ma- gister! ORBILYUS:~Salvete} puéri! Inc¥pit hodYe annus novus studiorum. Monto vos, ut scholam diligenter frequentetis, verba mea semper exaudiatis, lectiones discatis. Nonne omnes adsunt, Luci?? LUCTUS: — Adstimus omnes praeter Sextum. ORB.: — Cur Sextus abest? QUINTUS: — Domi? mansit, matrem aegram curat. 1. Empregamos salve quando a saudagao se dirige a uma pessoa s6; salvete, quando se dirige a varias pessoas. 2. Luci: vocativo de Lucius. Lembremos que os nomes proprios terminados em -Yus formam o vocativo singular em -t 3. domi (locativo de domus): “em casa”. ORB.: — Spero fore brevi ut* mater convalescat et Sextus noster it¢rum inter vos appar¥at. AULUS: — Quid hdc anno* tecum discemus, magister? : — Historfam Romae legemus et explicabYmus. — StudYum historYae valde nos delectabit. — Sapienter dicis, Aule: delectabit et instrtlet. Ut pro- verbYum docet, histor¥a est magistra vitae. VOCABULARIO As palavras ji encontradas em GRADUS PRIMUS geralmente nao estdo incluidas nos vocabularios que seguem as leituras; todas elas, porém, estado registradas no Léxico Latino-Portugués do fim do livro itérum (adv.) pelasegunda praeter(prep. | exceto, com exce- vez,denovo deac.) ¢ao de post (prep.de depois de cur por qué? ac.) ferlae, arum férias Spero, as, are, esperar f. pl. avi, -atum convénvo, -is, reunir-se fore que seja -ire, -veni, -ventum convalesco, -is, restabelecer-se intro, as, -are, entrar ere, -valtii -avi, atum apparéo, -es, aparecer salve! salvete!® salve! bom -ere, -iti, -Ytum dia! incipYo, -is, re comecar nonne? nao é verdade -cepi, -ceptum que? annus, im. ano adsum, -es, -esse, estar presente studtum, -Yin. estudo + fiti lectio, -onis f. _ ligdo 4. Spero fore brevi ut: “Espero que dentro em breve". 5. hoc anno: “este ano". 10 quid? (pron.) qué? Sapienter (adv.) sabiamente, com tecum contigo acerto brevi (adv.) dentro em breve instriio, -is, re, ensinar, instruir -xi, -ctum § 19 A declinacado dos substantivos a) Declinar um nome significa enunciar em determinada ordem as diversas formas que ele reveste segundo as fungdes que desempenha na oracdo, isto é, enumerar os seus casos. Em latim ha seis casos: nominativo, caso do sujeito e do predicativo; vocativo, caso do chamamento; acusativo, caso do objeto direto; genitivo, caso do adjunto restritivo (ou adjetivo); dativo, caso do objeto indireto; ablativo, caso do adjunto circunstancial (ou adverbial). 5) Os substantivos, conforme sua declinagdo, repartem-se em cinco grupos: por outras palavras, hd em latim cinco declinazdes de substantivos. Para saber a que grupo pertence um substantivo, basta conhecer-the o genitivo singular, pois este caso tem terminagdo diferente em cada uma das declinagdes: -ae na I,-i na II, -is na HI, -us na IV, - ef na V. Ver a tabela da pag. 19. Nos vocabuldrios apensos as leituras, assim como no Léxico Latino-Portugués, a terminacdo do genitivo esta indicada ao lado de cada substantivo, 0 que acontece em todos os diciondrios latinos. § 2° Conjugacio de “sum” e seus compostos a) Sum, es, esse, fui (“‘ser” ou “estar”). INDICATIVO essem esses esset essemus essetis essent “eu fosse ete. 11 (continuagio) Pret. perf. M.q. perf. | Fut. perf. Pret. perf. M. q. perf. fui futram futro futrim fuissem fuisti fubras fubris futris fuisses fuit fuérat Sfuerit fubrit fuisser fulmus Sueramus fuertmus fuertmus fuissemus fuistis fueratis fuerttis fuerttis fuisseris fuerunt futrant Sfutrint fuérint | fuissent “eu tivesse sido”, etc. ou jurre “eu tinha “eu terei “eu tenha “eu fui”, etc. sido”, etc. sido”, etc. sido”, etc. INFINITIVO [Ree [Rae futurum, -am, -um } ease fuisse futuros, -as, -a “ter sido” ou fore “haver de ser” PAKTICIPIO - Presente | Futuro Passado falta futurus, -a, -um falta “que ha de ser” falta b) Conjugam-se da mesma forma os compostos de sur: absum, abes, abesse, afiti (“estar ausente”); adsum, ades, adesse, adfiti (“estar presente”); desum, dees, deesse, defui (“‘faltar’’); Prosum, prodes, prodesse, profii (“ser util”); supersum, supéres, superesse, superfii (“‘sobreviver’’); etc. Note-se que na conjugacdo de prosum intercala-se um d entre © prefixo pro- ¢ as formas de sum que comegam por vogal. 12 aaa = e bad EXERCICIOS Distribuir os substantivos comuns da leitura por declinagdes, indicando o genitivo de cada um. Cinco substantivos da leitura esto no vocativo. Quais sio? Dizer 0 caso, o ntimero e a funcdo de todos os substantivos da primeira ¢ da ultima oragGes da leitura. Declinar: historta et lectYo; schola et disciptilus; puer et mater. Dizer quais os verbos da leitura que estdo no futuro do indicativo; quais os que estdo no presente do subjuntivo. Dizer em latim, com formas dos verbos absum e adsum: Estaremos presentes. Estive ausente. Os alunos estavam presentes. As alunas tinham estado presentes. Que estejas ausente. Que estivésseis presentes. 0 DE MORTE CLAUDIAE Paucis diebus post Orbi- Ivus a disciptilis mortem Clau- d¥ae, uxoris Titi ac matris Sexti, audit. Maritus luctu afflictus magistrum filfi rogat ut inscriptionem sepulchro componat. Orbilfus hos ver- sus tristi amico scribit: Hospes, quod dico paulum est: adsta ac perlége. Hic est sepulchrum haud pulchrum pulchrae femYnae. NomYne parentes nominaverunt ClaudYam. Suum maritum corde dilexit suo. Natos duos creavit: horum altérum In terra linquit, alfum sub terra locavit. Domum servavit, lanam fecit. Dixi. Abi.’ Nota bene: A abreviatura da lapide D. M. S. lé-se assim: Diis Manibus Sacrum, expresso que significa “consagrado aos espiritos (dos mortos). 1. abi: 28 pessoa do singular do imperativo do abo. 15 Claudia, -ae f. paucus, -a, -um Titus, -i m. ac (conj.) luctus, -us m. afflictus, a, -um inscriptYo, -onis f. rOg0, -a5, -are, -avi, satum (com ac.) sepulchrum, i n. compono, -is, -re, -positi, -positum hospes, hospitis m. quod paulum (adv.) adsto, -as, are, adstiti perlégo, -is, -ére, -legi, -lectum haud (ady ) nomen, -inis n. nomino, -as, -are, -avi, -atum VOCABULARIO Claudia pouco Tito e luto aflito inscrigao pedir (a) sepulcro, tamulo compor, redigir estrangeiro, viandante o que pouco parar Jer (do princi- pio ao fim) nao nome chamar cor, cordis n. duos hos versus, -us m. natus, -i m. creo, as, are, -avi, -atum alter, ra, trum linquo, -is, re, liqui, lictum horum alfus, -a, -ud loco, -as, -are, -avi, -atum lana, -ae f. abéo, -is, -ire, -ivi ou -Hi, -Yrum Sacer, -Cra, -crum lac®o, -es, -ere, -iti, tum § 3° A declinacdo dos adjetivos qualificativos coracao dois estes verso filho criar um deixar destes outro colocar la ir embora consagrado jazer, re- pousar a) Em latim os adjetivos qualificativos dividem-se em duas classes. A primeira é formada pelos adjetivos cujo nominativo singu- Jar termina em -us ou -er no masculino, -@ no feminino, -wm no neutro. Modelos: bonus, -a, -um (“bom”) e piger, -gra, -grum (“‘preguigoso”’). 16 b) A segunda classe é formada pelos adjetivos que pertencem a Ill declinagdo. Alguns deles — como vetus (“antigo”) — declinam-se como os substantivos do grupo A; a grande maioria, porém, segue a declinagdo do grupo B. ¢) Os adjetivos do grupo B podem ser divididos em trés grupos: triformes, biformes e uniformes, conforme tenham trés, duas ou uma forma sé, no nominativo singular. Modelo dos triformes: acer, acris, acre (“violento”); dos biformes: fortis, forte (“forte”); dos uniformes: atrox (“‘atroz”). Ver a tabela da pag. 19. § 49 Concordancia do adjetivo qualificativo O adjetivo atributo concorda com o substantivo em numero, género e caso; assim bonus dominus (“bom senhor”), bona serva (“boa escrava”), boni domYni (“bons senhores”). Concordincia ndo significa necessariamente desinéncia idéntica; nas expressGes mare magnum (“mar grande”) e lex nova (“lei nova”), por exemplo, os adjetivos concordam com os substantivos qualificados, mas tém terminagdo diferente, por ndo pertencerem 4 mesma declinacdo. EXERCICIOS 1. Dizer com que substantivos concordam, na I leitura. os adjetivos novus e aegram, e na Il, os adjetivos paucis, tristi, pulchrum, pulchrae. Declinar: maritus tristis; inscriptYo pulchra; cor aegrum. 3. Explicar o caso, nimero e fungdo dos seguintes substantivos da leitura: discipitlis, uxoris, luctu, sepulchro, corde, terra. 4. Dizer em que modo e tempo estdo: audit, componat, scribit, adsta, dilexit, linquit, dix, abi. tv 17 5: Conjugar absum no presente e no imperfeito do indicativo, adsum nos mesmos tempos do subjuntivo. Versio: Enquanto os colegas estudavam, Sexto estava ausente. O menino cuidava da mde doente. Tito perdeu a esposa. O professor de Sexto compos uma inscrigdo para o timulo. As palavras desta versdo e as das demais deverao ser procuradas no Léxico Portugués-Latino no fim do livro. Notate bene proverbium: NON SCHOLAE SED VITAE DISCIMVS * * Nas inscrigdes antigas o som u é transcrito com a letra y. 18 sgict3198 amgzsone — fangaioy smquaroy| snggtoe anggsoesngzie| spud ahd spd] sp u0q —se¥OQ sng p-r3198 : fengy-110} snqp- yoy | sngzase sngpoesnagice | smd shi sed] srOq ——_shuog tun 3198 wing i0} wnp-y0) | wngase umpc winjs0e | wrod wrod word | wnio-u0q wno4oq wruo-vo4 pagan s3.3304 | a; mguoy — souoj | oe wne ne] osiid — sosttd = sot] puoq = sq Baglan £2308 guoy saucy] oy. sasse sone] putd = aouid =p | pug = a. u0g Daghan 5213134 meuoy saucy) ppive saan sae | oad «= ahd = put | © Buoq = a. U0G aan puoy poy | DE poe] outd — patid = ord | ouoq © pug 2) ios Moe pie] ouhd = aoutid §— od] ottoq = ouoq s1105 ; spe sre | pattd = ortid «pati | pug = aug a0} ane ware) weit word wnshd| wnuog — wo-uog uo) ape ge won| wniid atid wid] wnuoq — a uoq auc ane se wnstd ahd rid | wnuog __au0g OwnaN ‘a W{OULNIN ‘aN |OULNIN “Was “OSV OULNIN “Wad “OSV OMLNEN Wad aSSV1D VONNDaS 3SSV1D VUIdAIed SOAILSIGV SOG SHQOVNITOIG sysunai pe | angos | sngxua mag rues|sngx sew sngzase smggats | srgy-sodioa snggieatios engsoop | —sr-qiaa —stagnd = shuyuiop ingevuesfanagaeatemgxze amiga | sng todion smygerin gpotop | | shares | seignd sro wage ues | wn sens wnerze wngai> | uirrrgdioa ibsojop |wnio-qrax wruo-rand wnuo-ujwop pagdios saxojop| aia sougnd pagdios pain pagnd pigdion pais pignd musa New 2 1gdio> oqias must pew >} pagdios ogi smut sps0ut spagadio qt must arew : ssndso> wats nual aaew sndioa tun-gina must ase ° wnqios (gd odeg) nT SOALLNVLSGNS SOd SJOSVNITIAG ODNID SVG ODILAONIS OUdVND a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. p81 DE CONSOLATIONIBUS SAPIENTIAE Exsequiis Claudfae multi amici domus adsunt. Post exse- quias dolor vidti consolationY- bus «micorum lenitur. — Erfge animum, mi Tite! — dicit unus ex amicis. — OptY- mam certe perdidisti uxorem. Sed omnes finis unus manet:' “mors certa, hora incerta.” Collegae Sexti quoque venerunt. — Forti animo es,? amice — dicit Quintus Sexto. — Tempéra dolorem. “LevYus fit patientia quidquid corrigére est nefas.” Memo- riam mattis recte vivendo cole. VOCABULARIO consolatio, -onis f. consolagéo —_vidiius, -i m. vitlvo sapientia, -ae f. sabedoria lenitur é aliviado exsequiae, -arum f. pl. enterro erigo, -is, tre, erexi, erguer, 1. O verbo man&o, quando é intransitivo, como na I leitura, traduzse por “ficar"; quando é transitivo, como nesta leitura, significa “aguardar”. 2. es: imperativo de sum. 21 a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. postérus, -a,-um Romiilus, -i m. Remus, -i m. mirabilfa, -um n. pi. rerum scriptor, -oris m. inittum, -Yin. Vestalis, -is f. custos, -odis m. ef. Vesta, -ae f. nubo, -is, re, -psi, -ptum licet, -ere, -uit (impess.) Rhea Silvia f. gemini, orum m. pl. quorum Mars, Martis m. VOCABULARIO seguinte Romulo Remo coisas admi- riveis historiador comego vestal(sacerdo- tisa de Vesta) guardido, guar- dia Vesta (deusa do lar) casar-se ser permitido Rea Silvia gémeos dos quais, cujo Marte (deus da guerra) patriius, -i, m. Amulius, -¥i m. eos (pron.) trado, -is, re, -didi, -ditum occido, -is, -ére, -cidi, -cisum clemens (gen. clementis) quam (conj.) ripa, -ae f. expono, -is, re, -positi, -posYtum paulo post lupa, -ae f. fera, -ae f. solum (adv.) parviilus, -i. m. lac, lactis n. alo, -is, -re, -iti, -tum ou -itum Faustiilus, -i m. pauper (gen. pauperis) § 69 Graus de significagado dos adjetivos tio paterno Amilio os entregar matar clemente, bondoso do que margem, costa expor, abando- nar pouco depois loba fera somente © pequenino leite alimentar Faustulo pobre a) Ao passo que em portugués 0 comparativo de superioridade é uma expresséo composta do advérbio “mais” e da forma do grav positivo (por exemplo: “mais alto”), em latim é tirado desta ultima por meio de sufixo. 26 a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. Principio civitas magna humilfor erat quam® vicus pauperri- mus. condo, -is, -ére, -didi, -ditum pergo, -is, -ere, -rexi, -rectum tantus, -a, -um principium, Yin. cresco, -is, -ére, crevi, cretum adolescens, -entis m. latrocinium, “iin, natus, a, -um duodeviginti mons, montis m. § 79 Conjugagao da voz ativa VOCABULARIO fundar Palatinus mons m. continuar aedifico, -as, are, -avi, atum tio grande, exigtius, 2, -um tamanho comeco moenta, -tum n. pl. crescer deridéo, -es, -ere, -risi, -sum 0 jovem auxiftum, -Yi n. roubo, iratus, -a, -um assalto occido, -is, -ere, nascido -cidi, -cisum dezoito civitas, -atis f. monte humilis, -e vicus, -i m. Monte Pala- tino construir exiguo, pe- queno muralhas escamecer auxilio irritado matar cidade humilde aldeia a) Quem deseja saber traduzir do latim, deve decorar certo numero de verbos, dos que ocorrem mais freqiientemente, com seus tempos primitivos, a saber: a 13 e 23 pessoa do presente do indica- tivo, 0 infinitivo presente, a 12 pessoa do pretérito perfeito do indica- tivo e o supino em -um. Assim, enunciaremos 0 verbo amo da maneira 6. quam (conjugacdo): “do que”. Observe-se que os trés quam desta leitura pertencem a trés categorias gramaticais diferentes. 30 a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. (Continuagao) L I. TILa) HLb) Iv. PRETERITO MAIS-QUE-PERFEITO DO INDICATIVO amav-eram vid-ram leg-ram cep-eram audiv-Zram amav-ras vid-Zras leg-eras cep-eras audiv-éras amav-rat vid-rat leg- rat cepérat audiv-erat amav-eramus | vid-eramus | leg-eramus | cep-eramus | audiv-eramus amav-eratis vid-eraris leg-eratis cep-eratis audiv-eratis amav-¢rant vid-Zrant leg-@rant cep-erant audivérant FUTURO PERFEITO DO INDICATIVO amav-2ro vid~¢ro leg-ro ceptro audivero amav- 40jun- BQ] 401u-2pIA sone-wue 4o}-Ipne 40}-jdeo 4033-83) 401-2pIA doj-eue OALLVUddNI Od OUNLAA sugu-deo ODIA we eu a4g-deo ‘34-9P1A aecue OAILVUddNI Od ALNASAYd quasso eypne quassa eydeo quassa quassa esa qwuasso eyewe siyasso suiasso } deo stqassa styassa oust siyasso avjowe snuassa snwassa J winjdeo = snusasso sntuassa ISAs snuuassa. ewe jassa wnipne jassa ) ovjdeo yosso yassa wnsia asso winjewe Sasso eypae $089 B\deo sasso sassa tsa Sasso Ryewe wasso snyipne uiassa J snyduo wassa snqoo} wossa sms wasso snewe OALLNALENS Od OLE ANO-SIVN OLINGLAYd a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. porque é igual 4 voz passiva; mas é preciso prestar muita atencdo ao traduzi-los para que fiquem vertidos por formas ativas e ndo passivas. Eis aqui um paradigma depoente de cada conjugac¢do: I. minor, minaris, minari, minatus sum “ameacar” IL. pollicéor, polliceris, polliceri, pollicttus sum “‘prometer” IIl.a) loquor, loquéris, loqui, locutus sum “falar” IIl.b) ingredior, ingredéris, ingrédi, ingressus sum “entrar em” IV. sortior, sortiris, sortiri, sortitus sum “obter por sorte” Os quatro tempos primitivos dos verbos depoentes s4o respecti- vamente a 1? pessoa do singular do presente do indicativo, a 2? pessoa do singular do mesmo tempo, o infinitivo presente e a 12 pessoa do singular do pretérito perfeito do indicativo. EXERCICIOS 1. Conjugar loquor no presente, imperfeito e futuro do indicativo, com a traducao ao lado. 2. Conjugar minor nos pretéritos perfeito e mais-que-perfeito, com a tradugao ao lado. 3. Analisar a oragio Exempla fortium virorum antmos iuvénum amore gloriae incendunt. 4. Procurar na leitura trés participios presentes. 5. Dizer em latim com formas do verbo conor: tentai, tentei, tentou, tentam, tentaremos, tenteis, tinham tentado. 6. Versio: © professor fala aos alunos dos herdéis da patria. Os doentes prometem tudo ao médico. Um rapaz honesto nunca mente. Fala ao nosso professor, para que ele ndo me interrogue. Notate bene proverbium: NVLLA DIES SINE LINEA. 93 a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. XX DE REGULO Pars secunda LUCIUS: — Potuitne dux Romanus mandata hostium exséqui? ORBILIUS: — Exspecta paulum et iam videbis, an legatus! Poe- norum aut civis Romanus” egérit. Regiilus, cum Romam* venisset, in senatum inductus est. Uxo- rem a complexu removens, suasit civibus ne pacem cum Poenis facérent. — Ii multis casf- bus fracti —inquit —spem nullam habent. Ego, me- hercile, tanti non sum, ut tot mila captivorum propter me, unum et senem, et paucos Roma- nos qui mecum capti sunt, reddatis. 1. legatus: “como embaixador”. 2. civis Romanus: “como cidaddo romano”. 3. Romam: cf. pag. 99, nota 1. 103 a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. WOAIAAKHAWN 110 No provérbio 3, oria e vitYa estao no mesmo caso? No provérbio 8, vis € verbo ou substantivo? No provérbio 9, malum é substantivo ou adjetivo? No provérbio 10, ante é advérbio ou preposi¢do? No provérbio 11, omnia e communia estio no mesmo caso? Qual é 0 sujeito do provérbio 12? Em quais dos provérbios acima hd complemento predicativo? a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. leitura, a escrita e 0 cdlculo. Os alunos escreviam com estilo na cera das tabelas. Os mestres eram severos e batiam com varas nos alunos tagarelas ou preguigosos. Depois dos primeiros ensinamentos, os meninos eram entregues aos gramdticos que lhes ensinavam a gramd- tica, a literatura e as demais artes liberais. Afinal a sua cultura era completada por um retor, com o qual aprendiam os elementos da eloqiiéncia. 116 a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. a You have either reached 2 page thts unevalale fer vowing or reached your ievina tit for his book. GRADUS SECUNDUS Paulo Ronai Os estudantes que se iniciaram na lingua de Cicero através de Gradus Primus hao de reencontrar com prazer, em Gradus Secundus, © mesmo método, a mesma clareza e 0 mesmo bom- humor que devem ter notado no primeiro volume da série. Aqui, também, um unico volume retine o livro de leituras, a gramatica e o diciondrio, dispensando qualquer outro subsidio. As leituras nio séo frases sem nexo, amontoadas como mera exemplificagao de regras gramaticais: sao textos de senti- do completo e contetdo curioso. O assunto das leituras é a historia dos primeiros séculos de Roma e episdédios coloridos da Mitologia. E ha também anedotas, enigmas, quebra-cabecas e até palavras cruzadas, que acabam de vez como preconceito de que o latim é coisa empoeirada e mofenta. Intercalados oportunamente, encontram-se adagios e maxi- mas para servirem aos usuérios pela vida afora. As leituras de 1 a XX sao seguidas de relagdes de vocdbulos novos, explicados; e um léxico latino-portugués permite identificar qualquer palavra latina do volume. As explicagdes gramaticais, claras e esquematicas, sao dadas de forma simples e gradativa, subordinadas 4s leituras. Nao se formula nenhuma regra gramatical que nao tenha aplica- gdo nos textos. Quase imperceptivelmente, o estudante vai se familiarizando com esse espantalho que é a analise sintatica da frase latina. Observe-se ainda que, antes de ministrar nogdes novas, o livro resume toda a matéria gramatical de Gradus Primus. Os exercicios apensos a cada leitura ajudam a gravar os conhecimentos nela hauridos; jogos de vocabulario, de decli- na¢do e de conjuga¢éo sdo outras tantas praticas de recapitu- lagao disfargadas. Uma novidade que se aprendera a apreciar pelo uso: um pequeno léxico portugués-latino com todas as palavras das versdes. Numerosas ilustragdes contribuem para tornar o livro mais arejado e mais agradavel. 03-3 IN 978-85-316-011 ISB) EDITORA CULTRIX | | | |

You might also like