Öğretim Yöntemleri

Dr. Kerim Karabacak

 Öğretim Yöntemi ve Öğretimde Yöntem
Seçimini Etkileyen Etmenler
Öğretim yöntemi, bir sorunu çözmek, bir deneyi sonuçlandırmak, bir
konuyu öğrenmek ya da öğretmek gibi amaçlara ulaşmak için bilinçli olarak
seçilen ve izlenen düzenli yoldur.
Anlatım, Tartışma, Örnek Olay İncelemesi, Problem Çözme, Proje Temelli
Öğretim, İşbirliğine Dayalı Öğretim, Gösterip Yaptırma, Bireysel Çalışma
Yöntem Seçimini Etkileyen Faktörler
Amaçlar ( hedefler)
Davranışlar / Kazanımlar
Konunun özelliği
Öğrenci grubunun büyüklüğü
Zaman ve fiziksel ortam
Maliyet
Öğretmen yeterlilikleri
 ANLATIM
Öğretmen merkezli bir yöntem olup, bilginin öğrenenlere aktarılması
sürecini içerir.
– Aynı anda çok sayıda kişiye bilgi aktarılır.
– Dinleyenler konuyla ilgili bir görüş kazanırlar.
– Öğrencilere kısa zamanda çok bilgi verilir.
– Öğrencilere dinleme alışkanlığı kazandırır, not alma becerilerini
geliştirir.
Dikkat edilecek hususlar
– Basit, kısa ve tam cümleler kullanılmalıdır.
– Doğru anlatıma ve mesleki terimlerin kullanılmasına özen
gösterilmelidir.
– Sunu mantıksal bir sıraya göre yapılmalıdır.
– Ses tonu iyi ayarlanmalıdır.
– Görsel araçlarını kullanımıyla desteklenmelidir.
– Tartışmalara yer verilmeli, sorular sorulmalı, gelen yanıtlara göre konu
geliştirilmelidir.
– Öğrencilerin yaşantılarına uygun örnekler verilmelidir.
– Ders sonunda değerlendirme faaliyetlerine yer verilmelidir.
 ANLATIM
Yöntemin Üstün Yönleri
Anlatım yoluyla ders verme metodu her şeyden önce ekonomiktir. Bir
kürsü, bazen bir kara tahta, bir mikrofonla mükemmel bir öğretim
yapılabilmektedir.
Öğretmenin derse hazırlanması uzun sürmeyebilir.
En esnek yöntemlerden biridir. Her derse, her türlü dinleyici grubuna, her
mekâna ve zamana kolaylıkla uydurulabilir. Küçük gruplarla yapıldığında
gerektiğinde bir sohbet tekniğine dönüştürülebilir. Grup büyüklüğü 50-60'ı
geçince de konferans tekniği ile ders yapılabilir
Bu yöntemle dersin akışı, dolayısıyla belli bir sıraya göre plânlanmış
bilgilerin aktarımı kolay olur.
Dinleyerek öğrenmeye daha yatkın olan kişiler için en verimli öğrenme
yöntemidir.
Sınıf ve ders kontrolü burada bütün diğer metodlardan daha kolay
sağlanabilir.
Bu yöntem, diğer bütün metodlarla birlikte kullanılabilir.
 ANLATIM
Yöntemin Üstün Yönleri
–Konuların kalabalık gruplara sunulmasının en iyi metodu budur
–Öğrencilere dinleme alışkanlığı kazandırır, not alma becerilerini geliştirir.
–Soyut kavramların öğrenilmesinde çok işe yarar.
–Az bir çabayla herkes tarafından uygulanabilir.
–Zamandan tasarruf sağlar.

Yöntemin Sınırlılıkları
–Öğrencilerin öğrenme süresinde pasif kalmaları
–Bilgi düzeyinin üzerindeki hedeflere uygun olmaması
–Anlatımın coşkulu ve güdüleyici olmaması durumunda dinleyicilerin
dikkatlerinin kısa sürede dağılması
–Dönüt verilmediği için yanlış öğrenmelerin gerçekleşebilmesi
–İşitme güçlüğü olan öğrenciler için uygun olmaması
–Psiko-motor davranışların öğretilmesi güçtür.
 TARTIŞMA
TARTIŞMA NEDİR?
Tartışma iki veya daha çok kimsenin herhangi bir konuyu karşılıklı
konuşarak, birbirini dinleyerek, eleştirerek, gerektiğinde sorular sorarak
incelenmesine dayanan bir öğretim yöntemidir.
– Bir konu üzerinde öğrencileri düşünmeye yöneltmek, iyi anlaşılmayan
noktaları açıklamak amacıyla kullanılır.
– Daha çok bir problemin çözüm yollarını ararken kullanılır.
– Öğretmen öğrenci etkileşimi söz konusudur.
– Öğrencilere geçmiş yaşantılarından örnek vermeleri için imkan sağlar.
– Öğrencilerin bir konu üzerinde kendi düşüncelerini söylemesini ve
yorum yapmasını sağlar.
– Analiz, sentez ve değerlendirme gücü kazandırır.
 TARTIŞMA
Dikkat edilecek hususlar:
– Tartışılacak konu ya da sorun önceden belirlenmelidir.
– Sınıfta topluca tartışma yapılacaksa, öğretmen soruyu sorup bunu tüm
sınıfın tartışmasını istemelidir.
– Grup tartışması yapılacaksa, sınıfta küçük gruplar oluşturulmalı, daha
sonra toplu tartışmaya geçilmelidir.
– Tartışmaya hazırlık için önceden kaynak kitaplar listesi verilebilir.
– Öğrencilerin düşüncelerini rahatça söylemelerine olanak sağlanmalıdır.
– Karşılıklı saygı ve nezaket çok önemlidir.
– Tartışma yapılırken önemli hususlar tahtaya yazılmalıdır. Bu hususlar
şunlarla ilgilidir:
–Tartışmanın amacı nedir?
–Hangi sorulara yanıt aranacaktır?
–Hangi tür tartışma tekniğine yer verilecektir? (Grupla, sınıfla, panel,
açık oturum gibi)
–Tartışma için ne kadar zaman ayrılacaktır?
–Tartışma sonunda ne yapılacaktır? Sonuçları listeleme, özetleme gibi.
 TARTIŞMA
Tartışma yönteminin faydaları:
Çocukları ilerki senelerde karşılaşacakları tartışmalara hazırlıklı hale
getirir.
Öğrenciye kendisini kontrol etmesi öğretilir
Öğrencilere konuyu kavrama, çözümleme, yorumlama gibi noktada
yardımcı olur.
Çocukları karşıt düşünceleri tahammül ve hoşgörü ile karşılamaya alıştırır.
Tartışma öğrencilerin dil geilşimine olumlu katkı sağlar.
Bu metot öğretmenin öğrencileri tanımasında en etkili bir yoldur.
Tartışma metodu öğrenme ilkelerine uygundur.
Tartışmanın sınırlılıkları:
Tartışma her sınıfta ve her derste uygulanılmaz. ÖRNEĞİN Küçük yaş
gruplarında ve kalabalık sınıflarda bu metod kullanılmamalıdır.
Tartışma eşit düzeydeki kişiler arasında yapılmaz ise sıkıntı yaratır.
Tartışma karşılıklı güven içirisinde olmaz ise sorunlar olabilir.
Tartışmada mutlaka bir yönetici bulunmalıdır.
 TARTIŞMA
Tartışma yönteminde öğretmene düşen görevler:
– Eğer tartışmayı öğretmen yönetiyorsa ilk önce demokratik olmalıdır.
– Karşılıklı sevgi ve saygı ortamını oluşturmalıdır.
– Herkesin eşit şartlarda ve sürede katılımını sağlamalıdır.
– Tartışmadan çıkarılabilecek sonuçlar öğretmen tarafından ortaya
konulmalıdır.
– Öğrencilerin konuyu anlamaları bakımından en etkili metodlardan
biridir.
– Demokratik bir ortamda yapıldığından öğrencileri gelecek yaşamda
demokratik toplumun tartışmalarına hazırlar.
– Öğrencileri kendilerini ifade etmede özgür bir ortam sağlar.
 TARTIŞMA
Tartışma Metodunu Kullanan Teknikler
–Münazara
–Sempozyum
–Panel
–Kollekyum(Zıt panel)
–Forum
–Kısa süreli tartışma grupları(vızıltı grupları)
–Açık oturum
–Beyin veya buluş fırtınası
–Büyük grup tarışması
–Fikir taraması
–Seminer
 ÖRNEK OLAY
– Son zamanlarda hemen bütün öğretim kademelerinde, ama özellikle öğretimin
seviyesi arttıkça daha çok kullanılan bir yöntem haline gelmiştir.
– "Case-work", "case-study", "case-method" da denilen bu yöntem, sık sık
simülasyon oyunu, karar veya plan oyunu gibi teknikleri kullandığı için, bu
tekniklerin adı ile de anılmaktadır.
– Örnek olaylar görsel, yazılı birçok kaynaktan derlenebilir. Öğrenciler veya
öğretmen, bir trafik kazasını, bir çevre sorununu, bir spor kavgasını veya
dostluğunu, tıbbî veya hukukî bir olayı sözel olarak veya resim, film gibi
tekniklerle sınıfa getirirler.
– Kısa bir sunumdan sonra öğrenciler bu konu hakkındaki fikirlerini, yani olayın
nedenlerini, gelişimini ve mümkün sonuçlarını ortaya koyup tartışırlar.
– Seçilen olay iyi bir olay ise bunun geliştirilip yaygınlaştırılması yolları, kötü bir
olay ise bunun engellenmesi ve düzeltilmesi yolları hep beraber ortaya
konmaya çalışılır.
– Hemen her alanda rahatlıkla uygulanabilecek ve verimli öğretim sonuçları
alınabilecek bir yöntemdir. Öğrenciler burada problem çözme tekniklerini,
işbirliği içinde öğrenme, rol oynama gibi teknikleri de rahatlıkla
kullanabilirler.
 Örnek Olay Yönteminin Kullanılması
– Dersin hedef-davranışlarına ve öğrencilerin seviyelerine, olgunluk
düzeylerine uygun bir örnek olay oluşturulur.
– Öğrencilerin örnek olaylar üzerinde daha bilinçli ve etkili çalışmalarını
sağlamak için yönteme ısındırma etkinlikleri eklenir.
– Örnek olayı, süreçte görev alacak öğrencileri ve bunların rollerini açık bir
biçimde hazırlanır.
– Eğer öğretmen gerçek bir olayın sınıfında tartışılmasını istiyorsa yer
zaman ve kişi isimlerini değiştirmeyi unutmamalıdır.
– Olayın dersin amaçları yönünde ve öğrencilerin konudan uzaklaşmadan
tartışmalarını sağlayacak ipuçları ve sorular hazırlanır.
– Olaya ilişkin gerekli materyallerin ve kaynakları öğrencilerle birlikte
hazırlanır.
– Örnek olayın tüm aşamalarında nelerin ne kadar süre ile nasıl
uygulanacağı planlanmalıdır.
 Örnek Olay Yönteminin Kullanılmasında
dikkat edilecek hususlar
– Olaylar iyi seçilmeli, olay içinde sınıfı korkutacak dehşet sahneleri,
tiksindirecek, ahlâkî değerlerini zedeleyecek unsurlar ayıklanmalıdır.
– Pedagojik olarak tartışılabilecek ve eğitsel sonuçlar çıkarılabilecek olaylar
seçilmelidir.
– Seçilen olayların öğrencilerin seviyesine uygun olması sağlanmalıdır.
– Örnek olay mümkünse film olarak, veya resim, ses kaydı vs. olarak sınıfa
getirilmelidir.
– Olay güncel olmalı, sınıfın düşünme ve tartışmaya katılma güdülerini
arttırmalıdır.
– Olayın doğru aktarılması hususunda şüphe olmamalıdır.
 Örnek Olay Yönteminin Kullanılmasında
dikkat edilecek hususlar
– Öğretmen olay üzerindeki mümkün tartışmaları önceden düşünebilmeli,
gerektiği yerde konunun dağıtılmasını engelleyerek, gerektiğinde
tartışmaları yumuşatarak konunun eğitsel değerini her zaman yüksek
tutmalıdır.
– Zamandan tasarruf etmek için benzer olayların başka yerlerdeki
gelişimleri ve çözüm yolları üzerinde ön bilgiler hazır tutulmalıdır. Bunun
için gerektiğinde öğretmen ve bir grup öğrenci, olay üzerinde iyi bir ön
araştırma yapmalıdırlar.
– Örnek olay üzerine ortaya konan fikirlerin uygulanma biçimleri de iyi
tartışılmalı ve izlenmelidir (Meselâ trafik kurallarına uyma, hayvanlara
eziyet etmeme, çevre sorunların karşı duyarlı olma gibi).
 Eğer örnek olay öğretmen tarafından hazırlanacak
ya da yazılacaksa şu noktalara dikkat edilmelidir:

1. Örnek olay gerçek mi?

2. Örnek olay anlamlı mı?
3. Örnek olay orijinal mi?
4. Örnek olay kendi içerisinde mantıklı ve bütünlük taşıyor mu?
5. Örnek olay öğrenme ilkelerine göre düzenlenmiş mi?
6. Bununla birlikte örnek durumun dersin hedef- davranışları ve konularla
ilişkili olması önemlidir?
 Örnek Olay Yönteminin Faydaları
– Öğrenciler, farklı problemlerin çözümüne ilişkin başkalarının ya da otorite
figürlerinin açıklamaları yerine kendileri gerçek yaşamın problemleri ile
yüz yüze gelirler.
– Öğrenciler belli bir sorunla ilgilendikleri için ilgi, güdü ve dikkatleri
genellikle yüksektir.
– Öğrenciler ders kitabı dışındaki içerik ve materyallerden de yararlanma
imkanı bulmuş olur.
– Tüm öğrencilerin tartışmalara katılması sağlanır.
– Problem çözme becerisi ve alışkanlığı geliştirilir.
– Üst düzeyli hedef davranışlar öğrencilere kazandırıldığından, öğrencilerde
kavrama, analiz, sentez ve değerlendirme becerisi daha iyi gelişir.
– Öğrenciler diğer öğrenci arkadaşları ile sürekli bir iletişim içersinde
bulunmalarından dolayı farklı görüş ve düşüncelere saygı duyma
alışkanlığı kazanırlar
– Etkili dinleme ve karar verme becerisi geliştirir.
– Öğrencilere diğer öğrencilerle çalışma imkanı sağlanır.
Örnek Olay Yönteminin Sınırlılıkları
– Yöntemin çok iyi planlanması gerekir.
– Öğrenciler yeterli düzeyde bilgi, beceri ve ön bilgilere sahip değilse
yöntemin öğrenme-öğretme hedeflerini gerçekleştirmesi mümkün
değildir.
– Uzun zaman alır.
– Öğrencilerin ve öğretmenin yapacağı etkinliklerin önceden çok iyi
hazırlanması ve planlanması gerekir.
– Kalabalık sınıflarda uygulanması zordur.
İncelenmesi düşünülen olaya tam olarak uyan bir örnek olay
gerçekleştirmek bazen güç olabilir.
– Yöntemin uygulanması esnasında bazı öğrenciler baskın bazıları da
çekinik durabilirler. Öğrencilerin bazıları bu tür etkinliklere katılmak
istemeyebilir.
– Sınıfı kontrol etmede, tartışmaları yönetmede ve değerlendirmede
zorlukla karşılaşılabilir.
TEŞEKKÜRLER...