Analyse

Analyse 3, hoorcollege 1
Introductie, metrische ruimten
Onderwerpen: Ruimten:
Rijen, convergentie R (Analyse op de lijn, Analyse 2a)
Gerrit Oomens Reeksen Rn (Analyse 3, Analyse 4)
G.Oomens@uva.nl
Continuı̈teit C (Functietheorie)
Korteweg-de Vries Instituut voor Wiskunde Differentiëren Oneindig-dimensionale ruimten
Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica
Universiteit van Amsterdam Integreren (Functional Analysis)

Centrale thema: |x − y | < .

5 februari 2018

Van R naar R2 Analyse

Onderwerpen: Ruimten:
xy Rijen, convergentie R (Analyse op de lijn, Analyse 2a)
Bekijk de functie f (x, y ) = x 2 +y 2
op R2 \ {(0, 0)}. Bepaal lim(x,y )→(0,0) f (x, y ).
Reeksen Rn (Analyse 3, Analyse 4)
Merk op dat op x-as geldt Continuı̈teit C (Functietheorie)
Differentiëren Oneindig-dimensionale ruimten
lim f (x, 0) = lim 0 = 0,
x→0 x→0 Integreren (Functional Analysis)
terwijl we op de lijn x = y hebben

x2 1 Centrale thema: |x − y | < . In elk van deze ruimten hebben we een afstandsbegrip,
lim f (x, x) = lim = . bijv. in R2 hebben we
x→0 x→0 2x 2 2
q
We hebben dus in twee verschillende richtingen twee verschillende limieten. De k~x − ~yk = k(x1 , x2 ) − (y1 , y2 )k = (x1 − y1 )2 + (x2 + y2 )2 ,
“twee-dimensionale” limiet lim(x,y )→(0,0) f (x, y ) kan dus niet bestaan.
de Euclidische norm. We kunnen kijken naar algemene ruimen waarop afstanden zijn
gedefinieerd.
Afstandsbegrip Voorbeelden van metrieken op Rn
Metriek Metriek
Zij S een verzameling en d : S × S → R≥0 een functie die voldoet aan Zij S een verzameling en d : S × S → R≥0 een functie die voldoet aan
1 d(x, x) = 0 voor alle x ∈ S en d(x, y ) > 0 als x 6= y in S. 1 d(x, x) = 0 voor alle x ∈ S en d(x, y ) > 0 als x 6= y in S.
2 d(x, y ) = d(y , x) voor alle x, y ∈ S. 2 d(x, y ) = d(y , x) voor alle x, y ∈ S.
3 d(x, z) ≤ d(x, y ) + d(y , z) voor alle x, y , z ∈ S (driehoeksongelijkheid). 3 d(x, z) ≤ d(x, y ) + d(y , z) voor alle x, y , z ∈ S (driehoeksongelijkheid).
Dan noemen we d een metriek op S. De combinatie (S, d) noemen we een metrische Dan noemen we d een metriek op S. De combinatie (S, d) noemen we een metrische
ruimte. ruimte.
Tot nu toe hebben we altijd gewerkt met S = R en d(x, y ) = |x − y |. We kunnen Bekijk S = Rk . Voor de hand liggende metrieken:
echter ook S = R2 bekijken waar we voor ~x = (x1 , x2 ) en ~y = (y1 , y2 ) definiëren v
q u k k
uX X
d(~x,~y) = (x1 − y1 )2 + (x2 − y2 )2 , d2 (~x,~y) = t (xj − yj )2 , d1 (~x,~y) = |xj − yj |, d∞ (~x,~y) = max |xj − yj |.
1≤j≤k
j=1 j=1
de Euclidische metriek: afstand in het vlak. Merk op dat d(~x,~y) = k~x − ~yk, waar k · k
de Euclidische norm op R2 is. Meer algemeen kunnen we op Rk definiëren Een veel flauwere metriek is de discrete metriek:
v (
u k 1 als ~x 6= ~y
uX
d(~x,~y) = t (xj − yj )2 . d(~x,~y) =
0 als ~x = ~y.
j=1

Metrieken en convergentie: terminologie Volledigheid van Rk

qP
k
We bekijken Rk met de Euclidische metriek d(~x,~y) = j=1 (xj − yj )2 .
Zij (S, d) een metrische ruimte en (sn ) een rij in S. Lemma 13.3
(n)

We zeggen dat (sn ) convergeert naar s ∈ S als limn→∞ d(sn , s) = 0. Oftewel: Een rij ~x(n) in Rk convergeert desda voor elke j ∈ {1, . . . , k} de rij xj


convergeert.
(n)

k (n)

∀ > 0 ∃N ∈ N zodat d(sn , s) <  als n > N. Een rij x~ in R is Cauchy desda voor elke j ∈ {1, . . . , k} de rij xj Cauchy is.

We bewijzen de tweede bewering. Merk op dat voor elke j geldt

Evenzo zeggen we dat (sn ) Cauchy is als √
|xj − yj | ≤ d(~x,~y) ≤ k max |xj − yj |.
∀ > 0 ∃N ∈ N zodat d(sn , sm ) <  als n, m > N. 1≤j≤k
(n) Cauchy is in Rk . Als d ~x(n) ,~x(m) < , dan geldt ook voor elke j



1 Stel dat ~ x
We noemen (S, d) volledig (Engels: complete) als elke Cauchyrij in S convergeert (n) (m) (n)

dat |xj − xj | < . Dus de rij xj is voor elke j Cauchy in R.
naar een element van S. (n)

2 Stel nu dat xj Cauchy is voor elke j en zij  > 0.
Bekend: R met d(x, y ) = |x − y | is volledig. De rationale getallen Q met dezelfde  (n) (m) 
Er bestaat voor elke j een Nj zodat xj − xj  <  als n, m > Nj .
metriek zijn echter niet volledig.
Neem nu N = max(N1 , . . . , Nk ). Voor n, m > N geldt
Claim: Rk is volledig met de Euclidische metriek.
√  (n) (m) 
√
d ~x(n) ,~x(m) ≤ k max x − x  < k · .
j j
1≤j≤k


Dus is ~x(n) Cauchy.
Volledigheid van Rk Bolzano-Weierstrass in Rk
qP
k Herinnering: stelling van Bolzano-Weierstrass (11.5)
We bekijken Rk met de Euclidische metriek d(~x,~y) = j=1 (xj − yj )2 .
Iedere begrensde rij in R heeft een convergente deelrij.
Lemma 13.3
(n)
We noemen een verzameling S ⊆ Rk begrensd als er een M > 0 bestaat zodat
Een rij ~x(n) in Rk convergeert desda voor elke j ∈ {1, . . . , k} de rij xj


convergeert.
(n)

max1≤j≤k |xj | ≤ M voor alle ~x ∈ S.
Een rij ~x(n) in Rk is Cauchy desda voor elke j ∈ {1, . . . , k} de rij xj


Cauchy is.
Stelling van Bolzano-Weierstrass (13.5)
Stelling 13.4 Iedere begrensde rij in Rk heeft een convergente deelrij.
De ruimte Rk is volledig: elke Cauchyrij heeft een limiet. Bewijs: zij ~x(n) een begrensde rij in Rn .


(n)

Bewijs: Voor elke j is xj begrensd.
Zij ~x(n) een Cauchyrij in Rk .


(n)

(n)

We kunnen dus ~x vervangen door een deelrij zodat x1 convergeert.
(n)
(n)

Dan is xj een Cauchyrij in R voor alle j (lemma). (n)


We kunnen vervolgens ~x vervangen door een deelrij zodat x2 convergeert.
(n) (n)

Omdat R volledig is, geldt voor elke j dat xj → xj voor zekere xj ∈ R. Dan convergeert x1 nog steeds.
(n)

Dus convergeert ~x(n) in Rk (lemma).


Na k keer herhalen krijgen we een deelrij zodat xj convergeert voor elke j.
Een toepassing van het lemma geeft dat de deelrij convergeert in Rk .