– C M Y K
03
bu¾mftule mhn’u:e yburhftbtk yZ¤f z[øm XjJtg Au. yburhftle yu cnw btuxe mbMgt Au. mhn’le vuju vth hnelu Juvth fh;tk yuf
z[øm jtuzolu vfzJtLþk ftb 3 mÇgtule yuf xwfzeyu bt:u jeæþk Au. rmftheytubtk yu hm«’ ytuvhuNl hsq :Gþk Au..
yburhftle ’rûtKu bu¾mftu
ltbltu ltlfztu ’uN Au. ’uN ltltu vK
yburhft btxu bt:tltu btuxtu ’w&FtJtu
Au. fub fu ðgtk:e yburhftbtk
duhftg’umh ÎËmKFtuhe cnw btuxt vtgu
:tg Au. ceS sVt z[ømle Au. mhn’
vth:e yburhftbtk «akz btºttbtk z[øm
Îþmtztðþk hnu Au. yuxjt btxu s ;tu
J;obtl yburhfe «BþF ztultÕz x[Bvlu
bu¾mftu mhn’u ftgbe Wvtg ;hefu
’eJtj ctk"Je Au. ’eJtj ck"tg ðgthu
Fhe vK yðgthu ;tu yburhftle
rJrJ" Mþhûtt yusLmeytu mhn’
mkCt¤e hne Au. ;ule s Jt; yt
rVÕbbtk Au.
JÕzo rmlubt
jrj; FkCtg;t
‘Vuzhj çGþhtu ytuV ELJuÂMxduNl
(yuVceytE)¥le juze yturVmh fux
bumh ylu ;ult mt:e’th hudeyu yuf
r’Jm mhn’ vh ytJujt yuf dtuztWl
vh huz vtze. yu bftl bu¾mftult
øþkztytu btxu yt©gM:tl ntuJtle
;ublu Nkft n;e. ðgtk f’ta z[øm vK
AqvtJuÕþk ntug. huz vtze ðgthu bftlbtk
yuft’ GþJflu ct’ fh;tk Ftm fkE
’uFtGþ ln´. vK dtu¤ecthebtk ðËxuje
’eJtj òuE ðgthu Fch vze fu
’eJtjbtk Xuh Xuh jtNtu Che hFtguje
Au. ylthfjele btVf s jtNtu vK
ÃjtMxefbtk ck" fhe aKe juJtE n;e.
yu c"e jtNtu duhftg’umh he;u
bu¾mftu:e yburhftbtk «JuNujt
Erbd{Lxle n;e. yn´ ;ublu vimtle
jtjabtk btrVgtytuyu fu’ fhe htÏgt
n;t. fwj b¤elu 35 jtNtu n;e. yu
bftl J¤e buLGþyj rzytÍ ltblt
z[øm btrVgt btxu ftb fh;tk Ôg¾;
ltbu nðþk.
yu rbNl mV¤;tÃËJof vth
vtzât vAe Wvhe yr"ftheyu
ctujtJelu fux ;:t hudelu MËalt ytve
fu ;bthu nJu J"thu bn•JLþk ftb
fux rJLmjux-rjgtultztuo rz¢uveytu &
xtExulefle rbºt;t ytsu vK yfck"
y rCluºte fux rJLmujx ylu
rjgtultztuo rz¢uveytu ntujeÔþzle
¾jtrmf xtExurlf (1997)btk ftb
fGþO Au. fuxu fÌtwk fu cLlu nS vK dtZ
rbºttu Au yu ;f b¤u
ðgthu
xtExuleflt
mkJt’tu
Wåathu Au.
40 J»teog
fuxu fÌtwk fu
yt rVÕble
rhjeÍlt cu
swze zuLa (82) nJu jøl fhJt l:e btkd;e
ntu jeÔþzle veZ yrCluºte swze
zuLau ;tsu;hbtk yuÔþk fÌtwk Au fu
yu Vhe yuf Jth jøl fhJtltu Eht’tu
l:e htF;e. 82 J»teog yt yrCluºte
74 J»tolt yuf ÇË;ÃËJo Fuzq; nurJz
rbj mt:u rhjuNlNevbtk Au. yuKu
~þ¢Jth, 8 mÃxuBch, 2017
fhJtlwk Au. z[ømlt ’tKatuhlu
vfzJtlt Au ylu mhn’u sbel leau
;igth fhJtbtk ytJuje xlj Ntu"Jtle
Au. yjc•t, yu ftb btºt yt cu
Ôg¾;yu l:e fhJtLþk. ytFe xeb Au,
;ultu Ctd clelu yuVceytElt yt cu
yusLxtuyu ftb fhJtLþk Au. bu¾mftule
mhn’ vh fuxlu yluf fum mtuÕJ
fhJtltu yLþCJ Au. btxu ‘rzvtxobuLx
ytuV sMxem¥lu yt rbNl btxu ;u
J"thu gtuøg jtde Au.
fuxle Bþjtft; lJe xeblt
ELatso bux d{uJh mt:u :tg Au. vdbtk
mt’t Mjevh ylu ltEx z[um suJtu
vtuNtf vnuhujt yu CtE z[øm btrVgtlu
vfzJtLþk ftb fhNu yuÔþk vnuje lshu
ftuElu jtdu ln´. vK yu s yubLþk ftb
Au. ceò r’Jmu bux, fux yuf «tEJux
rJbtlbtk mJth :E mhn’ vtmu
ytJujt yj vtmtu rJM;thbtk Wvzât
Au. rJbtlbtk fuxle Bþjtft;
yujòL÷tu rdrjf mt:u :tg Au. yu
’tgft vAe cLlu yuJe raºt-rJraºt
nhf;tu fhu Au ’Noftu ;tu yakctbtk BËftE
òg.
rz¢uvegtu yuJe Jt;tu fhu Au fu su
mtkCégt vAe yu yuLþk ntMg htufe l:e
Nf;e. yt rVÕble yir;ntrmf
mV¤;t:e cLlu ÏþN Au ylu sqle gt’tu
Jtdtu¤;t hnu Au. cLlu ytsu vK
yufceòle rlfx Au ylu yuftk;btk
xtExurlflt mkJt’tu jtuftu Au.
yuble cu ’tgft sqle biºte
nS vK yfck" Au ylu
ÁcÁ ;:t Vtul vh
yufceòlu ntg-nujtu
fh;t hnu Au.
xtExulef vAe
cLlu 2008le
‘rhJtuÕGþNl ctuzo'btk vK
mnyrClu;t ;hefu
ftb fhe å˾ât Au.
MJefth fgtuo n;tu fu yu zurJzlu «ub fhu
Au. vhkðþ jøl fhJt btxu yule Jg
mnus Jæþ Au yub btlu Au. zurJz yulu
jøl fhJt btxu ‘«vtuÍ' vK l:e
fhJtltu ylu cLluyu J";e Jglu
MJefthe je"e Au.
ntujeÔþzle ‘rJ¾xtuhegt' ylu
‘yç’wj' suJe rVÕbtubtk ftb fhlthe
yt yrCluºteyu fÌtwk nðþk fu ftuE zurJzlu
yultu ctug£uLz fu vtxolh ;hefu WÕjuF
fhu yu ctc;lu yu r"¬thu Au. yuLþk
btlÔþk Au fu yu yt mkck"lu ~þk ltb
ytvÔþk yu òK;e l:e. vhkðþ vtxolh
Nç’ yulu vmk’ l:e. yuLþk btlÔþk Au fu
L\ðg fh;e JF;u vtxolhle sYh vzu.
swze zuLau ydtW btEfj
rJrjgBmlu vhKe n;e. VuVmtklt
fuLmhlu fthKu yu J»to 2001btk B\ðGþ
vtBgtu n;tu.
rmftheytu & rmØtk;tulu J¤de
hne~þk ;tu øþludth vfztNu?
buxltu vtxolh Au.
mhn’ vh yuf M:¤u W;gto vAe
;uble mt:u ceò fuxjtf jzJigtytu
òuztgt. c"t dtzebtk mJth :E
lef¤e vzâtk. mhn’le auf vtuMx vh
dtzele ;vtm :E hne Au. yu jtkce
jtElbtk s fuxjtf z[øm btrVgtytu
mk;tgujt Au. bux ;uble fNe vqAvhA
‘rmftheytu¥ yuxju ~þk?
rmftheytu yuxju rnxbul
yuxju fu ftuLx[t¾x yt"trh; nðgt
fhJtLþk ftb fh;tu btKm.
rmftheytu yu MvurlN Ct»ttltu
Nç’ Au. rVÕb yburhft ylu
bu¾mftule mhn’le Jt; fhu Au.
vhkðþ bu¾mftu (ylu ceò yluf
bæg ;:t ’rûtK yburhft Fkzlt
’uNtu) vh MvulLþk J»ttuo Mþ"e hts
nðþk. btxu ðgtk MvurlN Ct»tt yðgk;
Ôgtvf Au.
ntujeJqzlt yrClu;tytulu Cthu vz;e xtuale ÏËcMþh; rnhtuRltu
ntujeÔËzle fuxjef rnhtuRltule rVÕbbtk ntshe mV¤;tle Ft;he dKtg Au ylu ;uble rVÕbbtk nehtu òKu mtRzbtk hne òg Au
ntu jeÔËzle sub ntujeÔËzbtk vK
rnhtuRltu fh;t nehtulu J"thu
bn•J ytvJtbtk ytJðþk ntug Au.
rnhtuRl fh;t nehtulu J"thu vimt
ytvJtbtk ytJu Au yu Jt; ;tu cnw
mtbtLg Au, vK rVÕble Jt;to vK
nehtule ytmvtm s ytfth ju;e ntug
Au ylu btuxtCtdlt rfMmtytubtk ;tu
rVÕbLþk Nuzâwj vK nehtuyu ytvuje
;theFtulu ægtlbtk htFelu Dztðþk ntug
Au. òufu yt mkòudtubtk ntujeÔËzbtk vK
yuJe fuxjef ’b’th rnhtuRltu Au subKu
vtu;tle yrClgûtb;t ylu
MxthvtJhlt òuhu yt nehtujtuftulu Çþ
vtE ’eæþk Au ylu ;uytu vK nehtu suxjt
s btl ylu yfhtb bu¤Ju Au.
yuLsrjlt òuje &
‘jtht ¢tuVTx&xtuBc huRzh' ylu
‘y btRxe ntxo' suJe yufceò fh;t
mtJ yjd «fthle rVÕbtubtk ftb
fhelu vtu;tle yrClgûtb;tLþk «btK
ytvlth yuLsrjlt òujele dK;he
ntujeÔËzle mti:e "rlf rnhtuRl ;hefu
:tg Au. yuf yk’ts «btKu yuLsrjlt
ctujeÔËzlt xtualt nehtu suxje s Ve
bu¤Ju Au ylu ytxje Ve ytvJtle
;igthe c;tJJt A;tk ;ule zuxTm btxu
jtkce htn òuJtle ;igthe htFJe vzu
Au.
yuLsrjlt A ct¤ftule bt;t
ntuJt A;tk ;uKu vtu;tlt Nheh mtu»XJlu
ò¤Je htÏGþk Au. yuLsrjltLþk
Ôg¾;ðJ yuxjwk åþkcfeg Au fu ;ule vtmu
;ult vr; c{tz vex mrn; ntujeÔËzlt
xtualt fjtfthtu JtbKt jtdu Au.
fhJtlu c’ju dtu¤e "hce mtile nðgt
fhe ltFu Au.
fux ylu hude ;tu ftgu’mh ftb
fhJt xuJtgujt Au. ;ublu yt «:t
btVf l:e ytJ;e. fkE ÃËATgt Jdh
me"t bthe ltFJtlt? mtbu bux ylu
yujòL÷tu ;ublu yub mbòJu Au fu yt
c"t øþludthtu Au. ;uble mt:u yt he;u
fux rJLmjux &
fuxu CsJujt ’huf vtºtlu
sch’M; jtufr«g;t b¤e Au.
‘xtRxulef'le htuÍ:e btkzelu ‘"
hezh'le nLlt ’Noftule yðgk; btle;e
Au. ;u su vtºt CsJu Au yubtk yuxje
c"e zwce òg Au fu ;h; s yule mt:u
òuztK yLþCJJt jtdu Au. dgt J»tuo
fuxlu ‘" rhzh' ltble rVÕbbtk
yrClg fhJt btxu ytuMfth yuJtuzo
vK ytvJtbtk ytÔgtu n;tu. fuxle
dK;he ntujeÔËzle yuJe dKedtkXe
rnhtuRltubtk :tg Au su nehtu suxjt s
rf;eo ylu fj’th bu¤Ju Au.
swrjgt htucxoTm &
ntujeÔËzle ‘r«xe Ôþbl' suJe
mV¤ rVÕble r«xe rnhtuRl swrjgt
htucxoTm dtuÕzl øjtuc yJtuuzo, M¢el
yu¾xmo rdÕz yJtuzole mt:umt:u
‘yuhel c{tufJea' suJe rVÕblt
yrClg c’j ytuMfth yJtuzo vK
bu¤Je åþfe Au. ;uKu ntujeJqzle fuxjef
Mþvhnex rVÕbtubtk ylu r’øds
C M Y K
J;ol fheyu ;tu s ytv½þk ftb :tg.
rmØtk;tulu J¤de hne~þk ;tu øþludthtulu
¾âthu vfze~þk? fuxlu Jt; sht ytfhe
jtdu Au, vK yu s JtM;rJf;t vK
Au.
buxlt nt:btk øþrjyubtuo ltbltu
z[d ftxujo ltu bn•JÃËKo btKm ytÔgtu
Au. ;ule mt:u ytdJe ÃËAvhA fgto vAe
nJu xlj Ntu"Jtle Au. fuxlu nsw Mþ"e
ÃËhe Fch l:e fu ;uKu ftb Nwk fhJtLþk Au.
btxu yu sElu buxlu ÃËAu Au fu yblu mtae
btrn;e ytvtu. z[ømle Ntu" fE he;u
fhJtle Au. bux ;ulu mbòJu Au fu ytvKu
mtbu:e atjelu ytJu ;tu vK buLGþyjlu
vfzJtltu l:e. vhkðþ z[ømltu "k"tu Ctkde
vzu yuJe ftbdehe fhJtle Au. "k"tu
"ebtu vzNu yuxju buLGþyjlu ;ultu ctum
VwMxtu yjftulo bu¾mftu vh; ctujtJe
juN.u ytvKu ðgtk Mþ"e htn òuJtle. suJtu
buLGþyj vh; sJt hJtlt :tg, yuJtu
;ultu veAtu fhJtltu ylu yjftulo lu Ntu"e
;ulu Cztfu ’uJtltu. Ãjtl yVjtðËl Au,
r’ø’Noftule rVÕbbtk ftb fGþO Au.
swrjgtle rVÕbtu ‘btg cuMx £uLzm
Jurzkd', ‘rbÂMxf veÍt', ‘lturxkd
rnj', ‘hl yJu c{tRz' ylu ‘ytuNLm
RjuJl' suJe rVÕbtulu ctu¾m yturVm
vh b¤uje yZ¤f mV¤;tlu fthKu
ytsu swrjgtle dK;he mti:e J"thu
J¤;h bu¤J;e yrCluºteytubtk
fhJtbtk ytJu Au. 2002:e 2005lt
mbgdt¤t ’hrbgtl mti:e J"thu
fbtKe fh;e rnhtuRlLþk v’ swrjgtlu
bégwk nðþk su v’ vh ytFhu rlftuj
rfzbul rchtsbtl :E n;e.
swrjgtle ceS rmrØytule Jt;
fheyu ;tu sdrJÏgt; budurÍl Jtudlt
fJh vh abflthe ;u vnuje yrCluºte
n;e. vevj budurÍlle rJμle vatm
YvMþk’heytule gt’ebtk yrdgth JF;
swrjgtltu mbtJuN fhJtbtk ytÔgtu Au.
2001btk ;uKu ftuLztujeÍt htRm ylu
jtiht çþNlu nhtJelu ’wrlgtle Jd’th
brnjtle v’Je bu¤Je n;e.
mtLz[t çþjtuf &
ntujeÔËzle rnhtuRl mtLz[t
çþjtufle 1994btk rhjeÍ :guje
rVÕb ‘Mvez'ltu ;ultu yrClg ytsu
vK rmbtraLn suJtu dKtg Au. jtkct
mbg mw"e rVÕbtubtk ftb fhlthe
mtLz[tyu nJu ftb fhJtle dr; Dxtze
vK yu «btKu ftb :E Nfu ;tu..
:tuzt mbg vAe FhuFh yuÔþk s
:Gþk. buLGþyjlu vh; bu¾mftu VhJtltu
yt’uN bégtu. fub fu mhn’le yt ;hV
bux-fux-yujòL÷tule rºtÃþxeyu
;hFhtx batÔgtu n;tu. z[ømle
rzhu¾xh zurlm rJjltJ
jkctE 121 rbrlx
rhrjÍ mÃxuBch, 2015
nuhtVuhe btxu Wvgtud :;tk cuLf
Ft;tytulu rmj fhe ’uJtgt n;t.
ceS yuf bn•Jle mV¤;t fuxltu
nlex[uv ;hefu Wvgtud fhelu b¤e
n;e. mhn’ vhlt yuf cthbtk xuz
ltblt GþJtlle Bþjtft; fux mt:u
:E. cLlu ykd; v¤tu btxu yuf ;hV
mh¾ât.. yu JF;u s yujòL÷tu ytJe
’e"e Au ylu yuxju s nJu btkz cu-ºtK
J»tuo ;ule rVÕb rhjeÍ :tg Au. :tuzt
mbg vnujtk mtLz[tle ‘" «vtuÍj'
ltble ftubuze htubuÂLxf rVÕb rhjeÍ
:E n;e ylu yt rVÕbbtk ;ult
yrClglt cnw JFtK :gt n;t ylu
ntjbtk ;ule juxuMx rVÕb ‘" çjtRLz
mtRz'btk ;ule JtM;JJt’e yu¾xkdlu
rch’tJJtbtk ytJe Au.
26 swjtR, 1964lt r’Jmu
sLbuje mtLz[t çþjtuflu yt J»tuo ‘"
çjtRLz mtRz' ltble rVÕb btxu
vnujeJth cuMx yu¾x[umltu ytuMfth
yuJtuzo bégtu Au.
Nuhtul Mxtul &
‘curÍf RÂLMxLfx' suJe huftuzo
rVÕbbtk yuf vd vh ceòu vd
aztJelu cumuje Nuhtul Mxtullt yuf
÷~gyu òKu ctu¾m yturVm vh ytd
jdtJe ’e"e n;e. yt yuf ÷~gle
jtufr«g;t yuxje c"e J"e dE fu
Nuhtul ht;tuht; ctu¾m yturVm Mxth
cle dE. yt rVÕb vAe Nuhtul
ntujeÔËzle ntuxuMx rnhtuRl cle dE
n;e ylu ;ult ltb vh rVÕbtu atjJt
jtde n;e. ;ult ’tnf mti’go ylu
yrClgûtb;tlt mkrb©Ku ;ulu
ntujeÔËzlt xtualt nehtule mbfût Bþfe
’e"e n;e.
vntukågtu ylu GþJtllu vfze je"tu. fub
fu xuz fuxle Ntu" fhJt s yn´ Mþ"e
ytÔgtu n;tu. fuxle òK cnth s ;ultu
nlex[uv ;hefu Wvgtud :gtu n;tu. vK
yubtk mV¤;t b¤e. xuzlu fkE mbòðþk
vK l nðþk ylu òKu-yòKu ;ule
b’’:e fum Wfje hÌttu n;tu.
vfztgujt xuzu fuxjef bn•Jle
ct;be ytve. yu vAe yuf ht;u ytFe
xwfze mhn’ vh vntukae. yk"thtbtk
xlj Ntu"e ftZe. mtbu Auzu vntukågt
ðgthu z[ømlt vtmoj ChtE hÌttk n;t.
yujòL÷tu yufjtu s yu dtze Mþ"e
vntukågtu. z[tEJhlu dtze ajtJJt
bsçËh fgtuo. ytd¤ yuf ceS
dtzebtk buLGþyj sE hÌttu n;tu. ðgtk
Mþ"e vntukågtu. ylu vAe ðgtk:e Auf
z[øm btrVgt yjftuol Mþ"e vntukågtu.
yu vAe ftg’umhle ftgoJtne :tg ðgtk
Mþ"e htn òuJtle yujÍtL÷tu fu buxle
;igthe l n;e. btxu Fuj ðgtk s F;b.
jtN Z¤e ðgthu z[d btrVgt yjftuol
ztErlkd xucj vh cuXtu n;tu...
zurlm rJjltJu ytuAe vhkðþ,
bn•JÃËKo rVÕbtu ytve Au .
‘yhtEJj¥ ltble vhd{nJtmeytu
ytÔgt ntug yuJe zurlmle rVÕb
2016btk ytJe n;e ylu ;ulu 8
ytpMfh lturbluNl vK bégtk n;t.
z[ømle yt rVÕb vK JtM;rJf;t
hsq fhu Au ylu hm«’ he;u hsq fhu
Au . z[ ø m btrVgtlt òbe åËfu j t
rcÍlumbtk ÎËm bthJe ntug ;tu r"hs
òuEyu, vhVu¾x Ãjtrlkd òuEyu. yu
fjtfthtu
curlrmytu zuj ;tuhtu,
yurbje çjLx, òuN c{turjl
cLlu aeòu yn´ òu J t b¤u Au .
yburhft DKtu mt"l mkvLl ’uN Au
ylu øþludthtulu vfzJt btxu frxcØ
vK Au. yburhftle yu frxcØ;t
vK yt rVÕbbtk ’u F tg Au . yt
rVÕbl ytp M fhbtk 3 ltu r blu N l
bégtk n;t, yuJtuzo b¤e N¾âtu l
n;tu.
burhj Mx[ev &
ntujeÔËzle MþvhMxth burhj Mx[ev
67 J»tole Jglu rJ;tJe åþfe ntuJt
A;tk Cthu rzbtLzbtk Au. mtbtLg he;u
fjtfth 35le Jg JxtJu vAe ;ulu
Ctøgu s ’b’th htuj b¤;t ntug Au,
vK burhj ytbtk yvJt’ Au ylu ;ulu
nS m;; ;ule ôbhlu yLþhwv
vzfthslf htuj b¤e hÌtt Au.
yðgth Mþ"e burhj Mx[evLþk
ytuMfth yJtuzobtk huftuzoc{uf 15 JF;
ltbtkfl :Gþk Au ylu cu Jth ;ulu yt
yJtuzo bégtu Au. ftuEvK yJtuzolt
Rr;ntmbtk ytxje c"e Jth ftuE
yu¾x[umLþk ltbtkfl l:e :Gþk. yt
rmJtg ;ult yVjtðþl yrClglu
fthKu ;ulu cu yuBbe yJtuzo, cu M¢el
yu¾xmo rdÕz yJtuzo, ftl rVÕb
VuÂMxJj yJtuzo, ath LGË gtufo rVÕb
r¢rx¾m mfoj yJtuzo ylu ctVxt
yuJtuzo b¤e åþ¾ât Au. ntujeÔËzbtk
Ctøgu s yuJe rnhtuRl nNu sult
atnftu ºtK vuZebtk Vujtgujt nNu ylu
burhj ytJe s ÏþNlmec ylu
«r;CtNt¤e rnhtuRl Au. burhj
Wðf]»K yrCluºte ;tu Au s, vK ;ule
Jgle brnjtytu btxu ;u J";e Jg
mt:u fE he;u mkðþjl mt"elu Dh ylu
ftblu mkCt¤e Nftg Au yu mbsJt
btxuLþk yt’No W’tnhK vK Au.
burhjle Jg ytsu 60 J»to suxje :E
ntuJt A;tk ;ult Ãþhw»t atnftule mkÏgt
¢bN& J";e s òg Au.