Professional Documents
Culture Documents
The Cotton Factory Volos 2018 STYLIDIS
The Cotton Factory Volos 2018 STYLIDIS
κριτική /
σύντομα κείμενα για δημόσια γεγονότα
Βαμβακουργία Βόλου • alternativa
2018
• με τους Δημήτρη Αγγελίδη, Μαρία Τζήμα, Κατερίνα Ζήση
• άλλες εκδόσεις και ταυτότητες του Ιορδάνη Στυλίδη στο ψηφιακό συνεχές
http://iordanisstylidis.gr/ http://artwiki.org/Iordanis_Stylidis
https://www.instagram.com/iordanisstylidis/?hl=el
https://www.facebook.com/iordanis.stylidis
κριτική /
σύντομα κείμενα για δημόσια γεγονότα
alternativa
βαμβακουργία Βόλου
https://issuu.com/iordanisstylidis
http://artwiki.org/Iordanis_Stylidis http://www.arch.uth.gr/el/staff/I_Stylidis
http://6-days-in-eutopia.blogspot.gr/
βιογραφικό δελτίο
stilidis2@gmail.com
Τόσο στα εκπαιδευτικά ταξίδια όσο, κυρίως, στα πολυεθνικά και δια-
πανεπιστημιακά εργαστήρια τεκμηρίωσης και σχεδιασμού, (όπως
το καλοκαιρινό σπουδαστήριο της U.M.A.R. στην Αίγυπτο (Κάϊρο) το
2009 όπου και έλαβε μέρος ως επιβλέπων καθηγητής-επιστημονικός
υπεύθυνος αλλά και εκείνο στο Πόρτ-Σαϊντ της Εγίπτου) επιχειρείται http://www.arch.uth.gr/DDW2014/
η επέκταση και ο εμπλουτισμός της συμβατικής εκπαιδευτικής
διαδικασίας με ειδικές διαλέξεις, συζητήσεις και σχεδιαστικές http://www.arch.uth.gr/PAW2015/
πρακτικές για τα ζωτικά ζητήματα της Αρχιτεκτονικής θεωρίας και
πράξης αλλά και την ανίχνευση και διατύπωση λόγου για τους τόπους
και τα τοπία, που βρίσκονται, συνήθως, στο περιθώριο των ειδικών
και τυπικών ακαδημαϊκών πειθαρχιών και προσεγγίσεων.
http://www.arch.uth.gr/LAKE2017/main.html
Η διευκρίνηση, η ανάλυση και η διευρεύνηση in situ των συστατικών
στοιχείων των ταυτοτήτων για το τοπίο, την πολυπολιτισμικότητα και
την συνύπαρξη πολιτισμικών ενοτήτων ως γεννετήρια ιδιότητα των
περιφερειών και των μητροπόλεων του πλανήτη, την εκπαίδευση στο
στοχασμό και την ανάλυση των φαινομένων αλλά και των δομικών
υποβάθρων των πόλεων, την εκπαίδευση στον σχεδιασμό και την
δημιουργία αρχείων διελεύσεων (ημερολογίων), την εκπαίδευση
στην αναγνώριση και τις τακτικές της αυτεπίγνωσης, των παραμέτρων
δηλαδή και των λεπτομερειών της κοινής ζωής σε κοινότητες, τμήματα
πόλεων και μητροπολιτικών λεπτομερειών του πλανήτη, αποτελεί
ένα ακόμη ειδικό πεδίο πρακτικής και στοχασμού στο πλαίσιο των
ερευνητικών του ιδιοτήτων.
https://www.youtube.com/watch?v=n8JeokvI7yw
alternativa
βαμβακουργία Βόλου
Δημήτρης Αγγελίδης, Κατερίνα Ζήση, Ιορδάνης Στυλίδης, Μαρία Τζήμα,
πανεπιστήμιο Θεσσαλίας • τμήμα Αρχιτεκτόνων
alternativa • βαμβακουργία Βόλου
μια πρόταση για την κρίση και τούς τόπους
Ιορδάνης Στυλίδης
μανιφέστο /
alternativa • κτίζοντας ένα κοινό * σχέσεων, χώρου και χρόνου
* το περιεχόμενο της λεξης ‘’οικονομία’’: Το σύστημα δηλαδή των μεριστών κανόνων που
θεσπίζονται και υποστηρίζουν την κοινή ζωή για ένα διάστημα χρόνου σε μία ειδική, όσο
χρειάζεται, περιοχή και όχι ένα γενικό, επιβεβλημένο και αυταρχικό ενιαίο σύστημα βίαιης
επιβολής ιδεολογηματων και ομοιόμορφης πρακτικής. Η λέξη «οίκος», εδώ, δεν σημαίνει και
δεν καθορίζει το οπτικό και κιναισθητικό όριο ενός κτίσματος αλλά, πολύ περισσότερο, το
όριο της πόλης όπου αυτό βρίσκεται μαζί με το περιβάλλον φυσικό σύστημα, την ιδιότροπη
γεωμορφολογία και τις καλλιέργειές, τα δίκτυα των κινήσεων και των προοπτικών δεσμών
τους, τις σχέσεις με τις εγγύς και μακρυνότερες κοινότητες. ‘’Οικος’’ λοιπόν είναι και σημαίνει η
ειδική περιοχή και το κτίσμα μαζί με όλο το κατορθωτό και περιρρέον σύστημα σχέσεων όπου
περιέχεται.
εφαρμογή τους στο τοπικό οικονομικό μοντέλο, που χρειάζεται να κριθεί, να
αναθεωρηθεί και να επανεξεταστεί ως προς την προβληματική του σχέση
με το κοινωνικό σύνολο. Είναι αναμφισβήτητο ότι η κατοικία είναι κάτι
περισσότερο από το κτίριο όπου διαμένουμε και προστατευόμαστε από τον
καιρό και τις συνήθειες. Συνδέεται αμέσως με το γενικό κοινωνικό-πολιτικό
περιβάλλον της. Οι δημόσιοι χώροι στους οποίους εκτυλίσσεται η ζωή του
ανθρώπου δεν είναι χώροι μονοσήμαντοι στο νόημά τους αλλά τόποι που
συγκρατούν τις αλλεπάλληλες ιστορικές ρίζες τους, το πνεύμα τους, αλλά
και την ιστορική συλλογική ταυτότητά τους. Η κρίση συμπίεσε σε ακραίο
βαθμό τις ζωές μας αλλά ταυτόχρονα μας υποχρέωσε να κρίνουμε και να
διαλέξουμε, να σκεφτούμε και να προτείνουμε, να εξελίξουμε δημιουργικά
και εφευρετικά τις κοινές υποθέσεις μας. Εμείς, φοιτητές και φοιτήτριες,
ευρηματικοί στοχαστές και έμπειροι τεχνικοί χειριστές των πολυτίμων
εργαλείων ρύθμισης του χώρου και των περιεχομένων σχέσεων χρειάζεται
να διαγνώσουμε και να προτείνουμε νέες διευθύνσεις και κατοικήσεις του
χώρου, του εύφορου και σημαντικού νοήματός του συμβάλλοντας ενεργά
στην πολιτική και φιλοσοφική διευθέτησή του.. 14 15
Επιχειρούμε και παρουσιάζουμε μια πλήρη πρόταση λειτουργίας όπου
ως αρχιτεκτονική εννοούμε και υποστηρίζουμε την πλήρη και ουσιαστική
ενεργοποίηση ενός εξουδετερωμένου βιομηχανικού χώρου που χρειάζεται
να στηρίζει την συνύπαρξη, την συλλογικότητα, την αξιοπρεπή επιβίωση
των συνανθρώπων μας που, σύμφωνα με το σενάριο κατοίκησης και
ενεργοποίησης που χρησιμοποιούμε, θα κατοικηθεί και θα αναπτυχθεί-
ανορθωθεί από το ελάχιστο εισόδημα που ήδη δίνεται σε ανθρώπους ήδη στα
όρια της οικονομικής επιβίωσής τους. Ενσωματώνουμε όλες τις εξαιρετικές
προτάσεις συλλογής και ρύθμισης των τεχνικών συστάσεων της συλλογικής
ζωής. Τις έξυπνες και φτηνές αλλά ιδεωδώς σχεδιασμένες κατοικίες, τις
καλλιέργειες, την κατασκευή και την διαρκή ανανέωση και αναβάθμιση του
εξοπλισμού διαμονής, την οικονομία του νερού, την συγκομιδή ενέργειας
από τον ήλιο και τον αέρα αλλά και τις κυψέλες υδρογόνου, τις πολιτικές
σχέσεις, το ενδιαφέρον και την προστασία τόσο των παιδιών όσο και των
ηλικιωμένων που επιζητούμε την συμμετοχή τους, την ανακύκλωση και
επανα-χρησιμοποίηση των υλικών, μετασχηματίζουμε τον εξουδετερωμένο
χώρο σε κυψέλη πολιτικής συλλογικής έκφρασης, αυτοποίησης* .
Σχεδιάζουμε και προτείνουμε δια του σχεδιασμού και του λόγου για το
σχεδιασμό τις συνθήκες μιας αυτόνομης διαβίωσης, ενός ποικιλότροπου
κοινού* , που σκοπό έχει να δείξει την μετασχηματιστική δυνατότητα προς
ένα θύλακα σχέσεων που ενδιαφέρει και εξυψώνει τους και τις ανθρώπους.
* Ο όρος αυτοποίηση σημαίνει αυτο-δημιουργία και εισήχθη στο επιστμονικό λεξιλόγιο από τους 16 17
Χιλιανούς βιολόγους Ουμπέρτο Ματουράνα και Φρανσίσκο Βαρέλα, το 1973. Τα αυτοποιητικά
συστήματα είναι αυτο-οργανωμένα και τα μέρη τους παρασκευάζουν τα θεμελιώδη συστατικά
που αποτελούν το ίδιο το σύστημα, με στόχο να διατηρήσουν σταθερή την κατάστασή του παρά
τις πιθανές μεταβολές στο περιβάλλον.
* Η έννοια των κοινών (David Bolier: Κοινά, μια σύντομη εισαγωγή) άλλοτε σχετίζεται με
συστήματα διαχείρισης, άλλοτε με τις κοινωνικές σχέσεις, άλλοτε με βαθύτερα ανθρωπολογικά
χαρακτηριστικά (δίπολο ατομικό/συλλογικό, επιμέρους/καθολικό κ.ο.κ) και άλλοτε με κοινωνικές
θεσμίσεις. Η έννοια των κοινών συναντά το συνεταιριστικό κίνημα και την αλληλέγγυα
οικονομία, αναμετριέται με την έννοια της αξίας και το ρόλο του χρήματος, διαλέγεται με
ιθαγενικά και άλλα μη νεωτερικά συστήματα αξιών και τύπους ορθολογικότητας, και φωτίζει
υπαρκτές αλλά παραγνωρισμένες και υποτιμημένες νεωτερικές και προ-νεωτερικές λογικές,
έξεις και νοοτροπίες που είναι ενεργές στις σύγχρονες κοινωνίες. Η έννοια των κοινών –όσο
παραμένει πορώδης και ανοικτή– δείχνει να αλληλεπιδρά με ζητήματα απολύτως καίρια σε
μια πορεία εναγώνιας αναζήτησης μιας νέας αγωνιστικής μορφής ζωής σε έναν κόσμο που
κλυδωνίζεται: η λειτουργικότητα στη μικροκλίμακα συλλογικών διαδικασιών, η διασύνδεση
επιμέρους πρωτοβουλιών σε ολοκληρωμένα κυκλώματα, το ερώτημα της θεσμικής οργάνωσης
και της διακυβέρνησης με αποκεντρωμένο, δημοκρατικό, συμμετοχικό τρόπο, η αλληλεπίδραση
με το κυρίαρχο οικονομικό κύκλωμα, η αναμέτρηση με νέες τεχνολογικές εξελίξεις κ.ο.κ. Αυτά τα
ζητήματα δεν είναι προβλήματα και αδυναμίες της έννοιας των κοινών: είναι ζητήματα ζωτικής
σημασίας για την επιβίωσή μας – και η έννοια των κοινών μάς βοηθάει να τα αναγνωρίσουμε και
να αναμετρηθούμε μαζί τους. Η έννοια των κοινών είναι μια πρόκληση να επανεκπαιδεύσουμε
το βλέμμα μας στις εξελίξεις γύρω μας.
alternativa
βαμβακουργία Βόλου
Η αρχιτεκτονική πρόταση. 18 19
Συμπύκνωση τεχνικού και κοινωνικού νοήματος.
Η αισθητική συγκέντρωση σημαντικών ζητημάτων
Η χρηματοπιστωτική κρίση που ξεκίνησε το έτος 2009 στη χώρα επηρέασε
καταλυτικά και παραμόρφωσε κάθε έκφραση του τοπικού πολιτισμού. Μετά
την κατάρρευση που αποσάθρωσε προοδευτικά το σύνολο των οικονομικών
σταθερών του πληθυσμού ακολούθησε η κοινωνική (συστατικές αξίες και
αντιλήψεις σχέσεων) και η περιβαλλοντική (κατάρρευση ισορροπιών του
φυσικού με το ανθρωπογενές περιβάλλον) απόκλιση. Η κρίση, όπως είναι
φυσικό, προσέβαλλε ιδιαίτερα τους αστικούς πληθυσμούς που ήταν και είναι
ακόμη ιδιαίτερα ευάλωτοι εξαιτίας της εξάρτησής τους από το θεαματικό-
καταναλωτικό μοντέλο συμπεριφοράς. Η ραγδαία ασύμμετρη μείωση των
εισοδημάτων του πληθυσμού προβλήθηκε στη συμπεριφορά των πολιτών
τόσο σε σχέση με την κατανάλωση ενέργειας όσο και σε σχέση με τις βασικές
δραστηριότητες της καθημερινότητας.
Ενώ το τυπικό μοντέλο κατανάλωσης ενέργειας των ευρωπαϊκών κοινωνιών
βρίσκεται έξω από κάθε ισορροπία ακολουθώντας τους επιθετικούς κανόνες
της καπιταλιστικής κατοχής και εκμετάλλευσης πλουτοπαραγωγικών πηγών
η κοστολόγισή προκάλεσε ακραία φαινόμενα στέρησης.
Κατάπτωσης, δηλαδή, σε εξευτελιστικές συνθήκες ζωής.
* το περιεχόμενο της λεξης ‘’οικονομία’’: Το σύστημα δηλαδή των μεριστών κανόνων που θεσπίζονται και
υποστηρίζουν την κοινή ζωή για ένα διάστημα χρόνου σε μία ειδική, όσο χρειάζεται, περιοχή και όχι ένα
γενικό, επιβεβλημένο και αυταρχικό ενιαίο σύστημα βίαιης επιβολής ιδεολογηματων και ομοιόμορφης
πρακτικής. Η λέξη «οίκος», εδώ, δεν σημαίνει και δεν καθορίζει το οπτικό και κιναισθητικό όριο ενός
κτίσματος αλλά, πολύ περισσότερο, το όριο της πόλης όπου αυτό βρίσκεται μαζί με το περιβάλλον
φυσικό σύστημα, την ιδιότροπη γεωμορφολογία και τις καλλιέργειές, τα δίκτυα των κινήσεων και των
προοπτικών δεσμών τους, τις σχέσεις με τις εγγύς και μακρυνότερες κοινότητες. ‘’Οικος’’ λοιπόν είναι
και σημαίνει η ειδική περιοχή και το κτίσμα μαζί με όλο το κατορθωτό και περιρρέον σύστημα σχέσεων
όπου περιέχεται.
1 2
4
πινακίδες εξηγήσεων
των πολιτικών οργάνωσης του χώρου, του χρόνου
και των σχέσεων αλληλεγγύης στο πεδίο του
εργοστασίου Βαμβακουργία της πόλης του Βόλου.
1. Λογιστική προδιαγραφή
2. Φυτεύσεις
3. Τεχνολογίες συγκομιδής ενέργειας
4. Υπάρχουσα κατάσταση
ΣΕΝΑΡΙΟ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗΣ
Στεγασμένοι υφιστάμενοι χώροι: 32,000μ2.
Σχεδιασμός : 70 κατοικίες 2 ανθρώπων
304 Κατοικίες 3 ανθρώπων,
24 κατοικίες 4 ανθρώπων,
12 κατοικίες 6 ανθρώπων
σύνολο 480 κατοικίες.
Σύνολο πληθυσμού 1220 άνθρωποι.
Δημόσιος χώρος
Οι πόλεις είναι υπόβαθρα ανάπτυξης ποικίλων συστημάτων επικοινωνίας.
Είτε διασυνδεδεμένες μεταξύ τους (μεταφορές, ανταλλαγές προϊόντων και
υπηρεσιών, επισκεπτών/τριων, ενεργειακών πλεονασμάτων) είτε μεταξύ των
ποικίλων περιφερειών και τμημάτων τους. Ο δημόσιος χώρος των πόλεων
είναι η περιοχή, ψηφιακή ή πραγματική, όπου ο/η πολίτης παρουσιάζεται
είτε ως φορέας της ελκυστικής συμπεριφοράς του/της είτε ως ερευνητής/
τρια ανταποκρινόμενος/η στις συλλογικές δυνατοτήτες.
Είναι, πολλές φορές η περιοχή (πλατεία, πάρκο, ανενεργό οικόπεδο)
συγκέντρωσης πολλών ανθρώπων με ειδικό σκοπό ή το πεδίο διευθέτησης
τυχαίας αλληλεπίδρασης σε κάθε δεδομένη στιγμή. Χρησιμοποιούνται, 18 33
32 19
συνήθως, για εμπορικές ή εκφραστικές δράσεις (ομιλίες, μουσική,
συζητήσεις, συναντήσεις, παραστάσεις σύνθετων πολυπρόσωπων έργων) ή,
στοιχειωδώς, για να διαπερνούμε ουδέτερα την έκτασή τους. Στην κοινότητα
που ονομάζουμε alternativa και έχουμε προσθέσει τον υπότιτλο κτίζοντας
μια κοινότητα (κοινό) σχέσεων χώρου και χρόνου (building a common*) το
47% της επιφάνειας του οικοπέδου της καταλαμβάνεται από καλλιέργειες.
Σκοπός αυτής της χωρικής ρύθμισης είναι η εσωτερική κατανάλωση του
παραγομένου προϊόντος αλλά και η διάθεση (μεταποίηση, πώληση) των
τροφίμων που παράγονται. Οι ελεύθεροι χώροι δεν χρησιμοποιούνται μόνο
για την φύτευση και την καλλιέργεια λουλουδιών ή καλλωπιστικών θάμνων
αλλά συστήνουν στρατηγική εκμετάλλευση της διατροφικά βιώσιμης
κοινότητας προσφέροντας επιπλέον εισόδημα στην λογιστική της οντότητα.
Στα 82 στρέμματα του οικοπέδου, τα 30 στρέμματα χρησιμοποιούνται για
καλλιέργειες οπωροφόρων και καρποφόρων δέντρων που ευδοκιμούν
στην περιοχή της Μαγνησίας. Μηλιές, πορτοκαλιές, βερικοκιές, λεμονιές,
μανταρινιές, ροδακινιές, αχλαδιές και ροδιές, βρίσκονται διάσπαρτα ή
τακτικά φυτεμένες. Κάτω από τις υπάρχουσες στέγες του βιομηχανικού
συγκροτήματος τακτοποιούνται οι καλλιέργειες των οπωροκηπευτικών
θερμοκηπίου και στους μη στεγασμένους χώρους τα κηπευτικά των εποχών
που χρησιμοποιούνται για την μαγειρική της κοινότητας. Αρωματικά φυτά και
χαμηλοί θάμνοι, όπως η λεβάντα, το θυμάρι, ο δεντρολίβανος, ο βασιλικός,
η ρίγανη καθώς και θεραπευτικά φυτά όπως η αλόη, καλλιεργούνται φυσικά,
αποκλειστικά με τη χρήση φυσικού λιπασματος (compost).
αθλητικοί χώροι
Στην ευρύτερη περιοχή του εργοστασίου υπάρχουν πολλές αθλητικές 36 37
εγκαταστάσεις. Στην κοινότητα alternativa χωροθετείται εξωτερική πισίνα
διαστάσεων 25μ x 15μ και ένας στεγασμένος χώρος 1.000 τ.μ. για σύνθετες
αθλητικές δραστηριότητες αλλά και για την διδασκαλία χορού ή ειδικών
γυμναστικών τεχνικών για τις μεγαλύτερες ηλικίες. Το κέλυφός του κτιρίου
δεν μετατρέπεται αλλά οι ανοικτές στην ύπαιθρο προστατευμένες με
υαλοστάσια όψεις προσφέρουν άμεση οπτική σύνδεση με τους χώρους
πρασίνου και τις καλλιέργειες αυξάνοντας σημαντικά την αισθητική ποιότητα
του εσωτερικού χώρου. Σκοπός του σχεδιασμού είναι η συνδυασμένη
ενίσχυση της συνοχής της κοινότητας. Η συνύπαρξη των ποικίλων χώρων και
των πολιτικών-πολιτισμικών δραστηριοτήτων που φιλοξενούν υπηρετούν
και υπερασπίζουν ένα καθορισμένο συνεχές συμμετοχικό προγραμματισμό
σχέσεων.
fab Lab εργαστήριο κατασκευών
Ο στόχος του οικισμού είναι να λειτουργεί αυτόνομα ώστε να καλύπτει
όλες ή το μεγαλύτερο ποσοστό των αναγκών και επιθυμιών των μετόχων
πολιτών του που διαχειρίζονται τις υποθέσεις του. Το κλωστήριο του
εργοστασίου μετατρέπεται σε χώρο σχεδιασμού (συμβατικού και
ψηφιακού) και παραγωγής-οργάνωσης ποικίλων άλλων εργαστηρίων-
θέσεων παραγωγής όπου θα δημιουργούνται-παράγονται οι αναγκαίες
κατασκευές (επιπλώσεις, στέγαστρα, τέντες, επενδύσεις εσωτερικών
χώρων, συντήρηση και επιδιορθώσεις εξοπλισμού, δικτύων) του οικισμού.
Ένα γενικό εργαστήριο σχεδιασμού και παραγωγής που θα εκπληρώνει όλες
τις ουσιαστικές αισθητικές ανάγκες. Τεχνίτες/τριες και τεχνικοί, σχεδιαστές/
τριες, αλληλέγγυοι συνεργάτες και πολιτικοί μέτοχοι του εγχειρήματος θα
παράγουν ολόκληρο και κάθε λεπτομέρεια του οικισμού.
Το FAB-LAB που θα καταλαμβάνει εμβαδό 3.000 τ.μ. καλύπτει τεχνικά και
παραγωγικά ολόκληρη την συνοικία δημιουργώντας ισχυρές προϋποθέσεις
για συμβατική εμπορική δραστηριότητα. 40 41