Professional Documents
Culture Documents
Хөдөлмөрийн бүтээмж, цалингийн статистик шинжилгээ PDF
Хөдөлмөрийн бүтээмж, цалингийн статистик шинжилгээ PDF
СТАТИСТИКИЙН ТЭНХИМ
БААТАРЫН ОЮУН-ЭРДЭНЭ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ,
ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК
ШИНЖИЛГЭЭ
УЛААНБААТАР ХОТ.
2010 ОН.
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
Хамгаалуулах зөвлөлийн:
Дарга:…………………………………………..
Орлогч дарга:…………………………………..
Доктор …………………..
1
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
АГУУЛГА
Абстракт...............................................................................................................................1
Оршил...................................................................................................................................2
2
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
Абстракт
Энэхүү судалгааны ажил нь төрөөс бүтээмжийн талаар авч явуулж буй бодлого, үйл
ажиллаагааны байдал, онолын дагуу хөдөлмөрийн бүтээмж, цалинтай уялдаж
байгааг судлах зорилготой юм.
3
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
Оршил
Улс орны эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн түвшин нь төр засгийн үйл
ажиллагаа, авч хэрэгжүүлж буй бодлогоос хамаардаг. Төр засгийн үндсэн хоёр үүрэг
нь хамгаалах болон бүтээх. Төр засгийн бүтээх үүргийн бодлого юунд төвлөрснөөс
хамаарч улс орнууд адилхан хугацаанд, ялгаатай хөгжлийн түвшинд хүрсэн байдаг.
Харилцан адилхан хугацаа, нөхцөлд атлаа харьцангуй хурдан хөгжсөн орнуудын
төр засгийн бодлого бүтээмжид суурилдаг болохыг Харвардын их сургуулийн
судлаачид тогтоожээ. Финланд, БНСУ, Тайвань, Сингапур гэсэн улсууд үүний
жишээ. Энэ судалгааны үр дүн нь үндэстний баялаг, ард түмний амьдралын түвшин
нь тухайн орны байгалийн баялаг, хямдхан хөдөлмөрийн хүч, хөрөнгө мөнгөний
хэмжээгээр биш, харин бүтээмжээр тодорхойлогддог гэсэн дүгнэлт юм.
Эдийн засгийн хэмжүүр үзүүлэлт болох талаасаа бүтээмж нь үндсэн хүчин зүйлийн
бүтээмж, хөдөлмөриийн бүтээмж, капиталын бүтээмж зэрэг хэлбэрүүдтэй.
Ийнхүү бүтээмжийн төрлүүдээс хөдөлмөрийн бүтээмжийг сонгон судлах бөгөөд
нөгөө талаас хөдөлмөрийн бүтээмжийг судлаж байгаа тохиолдолд хөдөлмөрийн
хөлсний (цалин) талаар дурьдагдах нь дамжиггүй.
Бүтээгдэхүүн үйлчилгээг худалдан авахын тулд үнэ төлдөгийн нэгэн адил цалин
бол хөдөлмөрийн үнэ юм. Энэ утгаараа цалин нь хөдөлмөрийн бүтээмжтэй
зайлшгүй холбогдох ойлголт юм.
4
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
Зорилт-1: Төрөөс бүтээмжийн талаар авч явуулж буй бодлого, үйл ажиллаагааны
байдал
(Төрөөс авч явуулж буй бүтээмжийн бодлого үйл ажилгаа ямар байгаагаагаас
нийт эдийн засаг дахь хөдөлмөрийн бүтээмжийн өсөлт, байр суурь тодорхойлогдох
тул дээрх зорилтыг дэвшүүлсэн болно.)
дэвшүүлж байна.
Судалгааны ажлын ач холбогдол: Нийт эдийн засгийн хувьд хөдөлмөрийн
бүтээмж болон цалин хөлс хир уялдаж байгаа болох нэрлэсэн цалингийн өсөлт нь
бодит цалинд өөрчлөлт оруулж байгаа эсэх, эдийн засгийн үйл ажиллагааны
салбаруудын бүтээмжид оруулж буй хувь нэмрийг тодорхойлох, үйлдвэрийн газрын
хувьд хөдөлмөрийн бүтээмж, цалингийн хандлагыг шинжлэхээрээ ач холбогдолтой.
6
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
байдаг.
Туркын “Baskent”-ийн их сургуулийн эрдэмтэн K Ali Akkemik “Зүүн Азийн орнуудын
аж үйлдвэржилтийн хөгжил” номондоо Сингапур улсын нийт хүчин зүйлийн
бүтээмжийн өсөлтийг хөдөлмөр, капитал, технологи гэсэн хүчин зүйлүүдээр задлан
бүтээмжийн өсөлтөд аль хүчин зүйлийн оролцоо давуу байгааг тодорхойлсон.
Судалгаандаа Трансог үйлдвэрлэлийн функцийг ашиглан хөдөлмөрийн транслог
индекс, капиталын транслог индекс, нийт хүчин зүйлийн транслог индексийн аргыг
ашиглан тооцон гаргасан байдаг. Ийнхүү үйлдвэрлэл дэхь хөдөлмөрийн оролцоо,
хөдөлмөрийн бүтээмжийн бодит өсөлтийг судлан түүнийгээ бодит цалингийн
өсөлттэй холбосон байдаг.
8
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
Австрийн эдийн засагч Людвиг фон Мизэс Кларкын бүтээмжийн онолыг цааш
нь хөгжүүлж, хөдөлмөрийн бүтээмжийн өсөлт нь сүүлчийн ажилчдад
ашигтай,тустай болохыг харуулсан. Хөдөлмөрийн бүтээмж нь дээшилсэн хэсгийн
хөдөлмөрийн бодит хөлс нэмэгдээд зогсохгүй, бүтээмж нь өөрчлөгдөөгүй, өмнөх
хэмжээндээ байх хэсгийнх ч нэмэгдэнэ гэж үзсэн.
10
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
¾ Бүтээмжийн ойлголт
Бүтээмж гэсэн ойлголтыг анх 1766 онд физиократ Ф. Кьюсней өгүүллэгтээ
хэрэглэжээ. Бүтээмжийн өнөөгийн онол практикт түүний агуулга мөн чанарыг
тодорхойлох асуудалд хоёр талтай хандаж байна. Үүнд:
• Бүтээмжийг арга хэрэгсэл талаас нь, өөрөөр хэлбэл эдийн засгийн нэг
үзүүлэлт болохынх нь хувьд тодорхойлох хандлага
• Бүтээмжийг нийгэм эдийн засгийн үзэл баримтлал талаас өргөн хүрээг
хамарсан гүнзгий утга агуулгаар тодорхойлох хандлага
11
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
буурч, өрсөлдөх чадвар өсдөг нөлөөтэй. Аливаа зүйлийг бүтээхийн тулд түүнд
зарцуулж байгаа орц буюу нөөцийг хамгийн боломжтой хэмжээгээр багасгаж,
гарцын хэмжээ буюу шинэ баялгийг дээд зэргээр нэмэгдүүлсэнээр бүтээмж өсдөг.
Түүнчлэн нэрт эдийн засагч П.Самуэльсон улс орнуудын хоцрогдол, буурай
хөгжлийн нэг шалтгааныг бүтээмжийн түвшин доогуур байгаатай холбон
тайлбарласан байдаг. Тэрээр бүтээмжийн түвшин доогуур байх нь ашиг орлого,
хуримтлалын хэмжээг бууруулан, улмаар капиталын хөрөнгө оруулалт хийж техник,
технологи, үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх боломжийг хязгаарлах бөгөөд энэ нь эргээд
бүтээмжийг бууруулахад хүргэдэг гэж үзсэн байна. Үүний улмаас буурай хөгжилтэй
орнууд Ядуурлын “Чөтгөрийн тойрог”-т эргэлдсээр байдаг бөгөөд үүнээс гарах нэг
арга зам бол бүтээмжийг дээшлүүлэх явдал мөн гэжээ.
Бага орлого
12
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
13
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
14
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
16
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
Yt -хувьсагчийн утга
таамаглана. Хэрвээ ADF дэхь t статистик нь сөрөг, критик утгаасаа бага байвал тэг
таамаглалыг няцаана.
А. Ийнхүү манай улсын хувьд хөдөлмөрийн бүтээмж болон цалин аль нь алиндаа
нөлөөлж буйг тодорхойлох зорилгоор
Б. Манай улсын хувьд хөдөлмөрийн бүтээмж гэсэн үзүүлэлт хөгжингүй орнуудтай
харьцуулахад бага яригддаг, эдийн засгийн бусад үзүүлэлтүүдтэй холбоо хамаарал
17
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
багатай гэж өмнөх бүлэгт таамагласан. Тэгвэл мөн хөдөлмөрийн бүтээмжийг макро
түвшний бусад үзүүлэлтүүдтэй хэр холбоотойг тодорхойлох зорилгоор Гранжерийн
шалтгааны тестийг судалгаандаа ашиглана.
Δy t = a + ∑ β Δyt −1 + ∑ γΔxt −1 + ε
Pt = a 2 + ∑ β 2 i Pt −1 + ∑ γ 2 iWt −1 + ε t 2 (1b)
H 0 : γ 1i = 0
18
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
H 1 : γ 2i ≠ 0 байна.
19
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
Бүтээмж гэдэгт ажилчин хүний нэгж хугацааны орлого (нэг ажилтанд ногдох
бүтээгдэхүүн гаргалт) болон оруулсан хөрөнгийн өгөөжийг оруулдаг. Харин энэ
бүтээмжийг бий болгогч орчин нь өрсөлдөөн буюу тодорхой салбарт бүтээмжийн
өсөлтийг дэмжсэн мэдээлэл, урамшуулал, өрсөлдөгчдийн шахалт байгаа эсэхээс
хамаардаг. Мөн тухайн салбарт ханган нийлүүлэгч компани, холбогдох институци,
дэд бүтэц, тухайн орон нутагт туршлага, чадвартай боловсон хүчний олдоц ямар
байгаагаас шалтгаалдаг. Төр засаг энэ нөхцөлийг бүрдүүлэх шаардлагатай.
Монгол Улс 2007 оноос эхлэн “Олон улсын өрсөлдөх чадварын тайлан”-д
орсон. 2008 онд 134 орноос 100 дугаарт жагсаж байсан бол 2009 онд 133 орноос 117
буюу сүүлээсээ 14-д оржээ 2.
2
http:/www.ceo.mn/
20
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
Нийт улс орныг хөгжлийн үе шатаар нь Innovation driven, Efficiency driven, Factor
driven гэсэн 3 бүлэгт авч үзсэн. Монгол Factor driven орон буюу өрсөлдөх чадвар
муутай, хөгжлийн түвшин буурай оронд тооцогдсон байна.
1. Институци 121
2. Дэд бүтэц 132
3. Макро эдийн засгийн тогтвортой байдал 108
4. Эрүүл мэнд, арван жилийн боловсрол 100
Бүтээмж дээшлүүлэгч 106
5. Дээд боловсрол ба сургалт 91
· Боловсролын тогтолцооны чанар 132
· Менежментийн сургуулиудын чанар 130
· Сургуулиудын интернетийн хэрэглээ, хүртээмж 94
· Орон нутаг дахь сургалт, судалгааны үйлчилгээний боломж 133
6. Бараа, бүтээгдэхүүний захын бүтээмж 107
· Дотоодын зах зээлийн өрсөлдөөний эрчим 98
· Зах зээлийн ноёрхолын хэмжээ 133
· Монополын эсрэг бодлогын үр нөлөө 122
· Нийт татварын түвшин 25
· Бизнес эхлэхэд шаардагдах дүрэм журам 46
· ГШХО-ын хууль дүрмийн бизнест үзүүлэх нөлөө 117
7. Хөдөлмөрийн захын бүтээмж 39
· Мэргэжлийн удирдлага түүнээс хамаарах хамаарал 128
· Brain Drain* 112
· Эмэгтэйчүүдийн хөдөлмөрийн оролцоо 5
8. Санхүүгийн захын мэдлэг, туршлага 115
· Дотоодын хөрөнгө оруулалт, санхүүжилт 89
· Зээл авах бэрхшээл 130
21
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
22
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
1,70
Өсөлтийн коэффициент
1,50
1,30
1,10
0,90
0,70
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
*
Он
3
ДНБ-ийг 2005 оны үнээр үнэлсэн. Эмхтгэлүүдэд 2002 оны ДНБ-ийг 1995 оны зэрэгцүүлэх үнээр
мөн 2000 оны зэрэгцүүлэх үнээр үнэлсэн байдаг. Эндээс 1995-2000 оны үнийн өөрчлөлт 1.61, 2000-
2005 оны үнийн өөрчлөлт 2.07 байна. Үнийн өсөлтүүдийг ашиглан 1996-2008 оны динамикийг 2005
оны үнээр тооцсон болно.
23
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
2004-2005 онд ДНБ 187985,5 сая төгрөгөөр өссөнөөс 48532,7 сая төгрөг буюу
25,8%-ийг ажиллагчдын тооны өөрчөлтөөс /ажиллагчдын тоо нэмэгдсэнээс/,
139452,8 сая төгрөг буюу 74,2%-ийг хөдөлмөрийн бүтээмжийн өөрчлөлтөөс
/хөдөлмөрийн бүтээмж нэмэгдсэнээс/ авсан байна.
4,8
4,6 Нэрлэсэн цалингийн
4,4 өсөлт
4,2
4,0
3,8
3,6
3,4
3,2
Өсөлтийн коэффициент
3,0
2,8
2,6
2,4 Бодит цалингийн
2,2 өсөлт
2,0
1,8 ДНБ-ий өсөлт
1,6
1,4
1,2
Хөдөлмөрийн
1,0
бүтээмжийн өсөлт
0,8
0,6
0,4
0,2
2001 2002 2003 2004 Он 2005 2006 2007 2008
4
Бодит цалинг тооцохдоо нэрлэсэн цалинг 2005 оныг суурь болгосон хэрэглээний үнийн индексээр
засварласан. Хөдөлмөрийн бүтээмжийг 2005 оны зэрэгцүүлэх үнээрх ДНБ-ээр тооцсон.
25
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
2000-2008 онд хөдөлмөрийн бүтээмж жилд дунджаар 3,7%-иар өссөн бол , бодит
цалин 9,5% -иар, нэрлэсэн цалин 20,4%-иар, бодит ДНБ 7%-иар өссөн байна.
цалингийн шинжилгээ
ХАА, Уул уурхай, Тээвэр, холбоо, Бөөний болон жижиглэн худалдаа, Үл хөдлөх
хөрөнгө, бизнесийн үйлчилгээ гэсэн 5 салбар нийт эдийн засгийн бүтээмжийн
өсөлтөд түлхүү хувь нэмрийг оруулж байна.
28
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
2,5
Өсөлтийн коэффициент
4,0
Бодит Бодит цалингийн
2,0 цалингийн өсөлт
3,0
өсөлт
1,5
2,0
Хөдөлмөрийн
1,0 Хөдөлмөрийн
бүтээмжийн
бүтээмжийн 1,0 өсөлт
өсөлт
0,5
0,0
0,0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 *
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 * Он
Он
График-5в. Боловсруулах үйлдвэрийн салбар График-5г. Цахилгаан дулаан усан хангамжийн салбар
4,5 Нэрлэсэн
цалингийн өсөлт
4,0
3,5
Өсөлтийн коэффициент
3,0 Хөдөлмөрийн
бүтээмжийн
2,5 өсөлт
2,0
1,5
Бодит цалингийн
1,0 өсөлт
0,5
0,0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 *
Он
29
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
График-5ё. Зочид буудал, зоогийн газрын салбар График-5ж. Тээвэр агуулах, холбооны салбар
30
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
График-5з. Санхүүгийн гүйлгээний салбар График-5и. Үл хөдлөх хөрөнгө, түрээс, бизнесийн үйлчилгэний салбар
31
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
32
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
-Уул уурхайн салбар бүтээмжийн өсөлтөд өндөр хувь нэмэр оруулж байгаа, хамгийн
өндөр цалинтай 2 салбарын нэг юм. Хөдөлмөрийн бүтээмжийн өсөлтөөс нэрлэсэн болон
бодит цалингийн өсөлт эрс түрүүлж байна.
33
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
Филиппин
Солонгос
Хонконг
Индонез
Индонез
Тайланд
Энэтхэг
Монгол
Малайз
Хятад
Япон
Он
1994 1,06 1,07 1,08 1,01 1,09 1,09 1,02 1,04 1,12 1,10 1,13
1995 1,02 1,08 1,08 1,02 1,09 1,10 1,27 1,05 1,08 1,09 1,11
1996 1,04 1,08 1,08 1,03 1,07 1,10 1,02 1,06 1,08 1,03 1,10
1997 1,05 1,04 1,05 1,02 1,05 1,07 1,04 1,05 1,08 0,98 1,09
1998 0,94 1,06 0,87 0,98 0,93 0,93 1,04 1,00 0,99 0,88 1,08
1999 1,03 1,07 1,01 1,00 1,10 1,06 1,03 1,04 1,07 1,06 1,08
2000 1,08 1,04 1,05 1,03 1,09 1,09 1,01 1,06 1,10 1,06 1,08
2001 1,00 1,05 1,04 1,00 1,03 1,00 1,01 1,02 0,98 1,03 1,08
2002 1,02 1,04 1,05 1,00 1,07 1,04 1,04 1,04 1,04 1,06 1,09
2003 1,03 1,08 1,05 1,01 1,03 1,06 1,07 1,05 1,04 1,06 1,10
2004 1,08 1,09 1,05 1,03 1,05 1,07 1,11 1,06 1,09 1,06 1,10
2005 1,07 1,09 1,06 1,02 1,04 1,05 1,07 1,05 1,07 1,05 1,10
2006 1,07 1,10 1,06 1,02 1,05 0,95 1,09 1,06 1,08 1,05 1,11
График-6. 2000 оны үнээр үнэлэгдсэн ДНБ-ий өсөлтийн түвшин /1995 оныг суурь
болгосоноор/
34
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
Индонез
Сингапу
Солонго
Тайланп
Хонкон
Филипи
Энэтхэг
Монгол
Малайз
Хятад
Япон
Иран
Он
нн
р
с
г
1993 0,93 0,78 0,94 0,98 0,91 0,75 0,83 0,71 0,85 0,80 0,85 0,57
1994 0,96 0,81 0,97 0,97 0,92 0,79 0,89 0,73 0,87 0,86 0,96 0,64
1995 0,97 0,85 1,08 0,97 0,93 0,84 0,96 0,92 0,89 0,91 1,01 0,70
1996 0,95 0,90 1,09 0,99 0,95 0,87 0,97 0,94 0,88 0,95 1,03 0,76
1997 0,97 0,91 1,12 1,00 0,96 0,90 1,02 0,98 0,91 0,98 0,99 0,82
1998 0,93 0,94 0,97 1,00 0,95 0,89 0,94 0,98 0,90 0,95 0,92 0,87
1999 0,95 0,98 0,96 0,99 0,97 0,96 0,97 0,98 0,90 1,01 0,96 0,93
2000 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00
2001 0,99 1,03 1,03 1,01 1,01 1,01 0,98 0,98 0,94 1,00 1,00 1,07
2002 1,02 1,04 1,06 1,03 1,03 1,05 1,02 0,97 0,98 1,06 1,03 1,16
2003 1,06 1,09 1,10 1,07 1,05 1,09 1,04 0,98 0,98 1,08 1,07 1,26
2004 1,12 1,16 1,14 1,08 1,07 1,12 1,11 1,06 1,04 1,16 1,12 1,37
2005 1,18 1,23 1,21 1,10 1,09 1,15 1,15 1,11 1,06 1,14 1,16 1,50
2006 1,23 1,31 1,25 1,13 1,11 1,20 1,07 1,16 1,11 1,16 1,18 1,66
35
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
36
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
37
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
Үйлдвэрлэж буй бараа бүтээгдэхүүн (бүтээмж) өсөөгүй байхад зэх зээлд бэлэн
мөнгөний (цалин) хэмжээг нэмэгдүүлэхэд үнэ өсөх хууль байдаг.
Хятад, Япон , Сингапур, Солонгос улсуудын хувьд бүтээмж өндөртэй үүнийгээ дагаад
цалин ч өндөр, инфляцийн түвшин бага, тогтвортой байдаг. Манай улсын хувьд
инфляцийн түвшин өсч байгаа нь бүтээмжтэй уялдуулж цалинг өсгөхгүй байгаагаар
тайлбарлагдаж байна.
Манай улсын эдийн засгийн гол салбарууд болох уул уурхай, ХАА, Бөөний болон
жижиглэн худалдааны салбарын орлого нэмэгдэхийн хирээр төсвийн байгууллагын
ажиллагчдын цалин нэмэгдэж байна.
Төсвийн байгууллагын хувьд ажиллагчдын үйлдвэрлэн гаргаж байгаа бүтээгдэхүүн нь
төрөөс үзүүлж байгаа үйлчилгээ бөгөөд түүнийг шууд мөнгөөр хэмжих нь өрөөсгөл
болно. Үйлчилгээний үр дүн нь үйлдвэр аж ахуйн газрынх шиг биетээр бус, үзүүлсэн
үйлчилгээ нь хэрэглэгчид хэр зэрэг хүрсэн, чанартай үйлчилгээ үзүүлж байгаа зэргээр
хэмжигдэх ойлголт тул бүтээмжийг тооцох, бодитоор өсч байгаа зэргийг тооцох нь
хүндрэлтэй асуудал юм.
Цалинг тогтоохдоо нийт эдийн засгийн хүчин чадал, боломжийг мөн инфляцийн
38
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
5
Монгол банкны ”Цалин болон орлого, инфляци хоорондын уялдаа” судалгааны ажилд дурьдагдсанаар
39
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
Манай улсын хувьд мэдээллийн олдоц зэргээс хамаарч дээрх хувьсагчдаас эхний
6 хувьсагчыг оруулж, инфляци, ажилгүйдлийн түвшин,ажиллагчдын тоо, өрхийн
дундаж орлого, бодит цалин гэсэн хувьсагчдыг нэмж оруулан судалгаанд ашиглагдах
дараах хувьсагчдыг бүрдүүллээ.
1. Хөдөлмөрийн бүтээмж, мян.төг /2005 оны зэрэгцүүлэх үнээр/ (Log Y)
2. Үйлдвэрлэлийн бүтцийн өөрчлөлт-Аж үйлдвэрийн салбарын нийт гаргалтанд хүнд
үйлдвэрлэлийн нийт гаргалтын эзлэх хувийн жин (X1)
3. Гадаадын хөрөнгө оруулалт - ДНБ-д эзлэх гадаадын хөрөнгө оруулалтын хувь (X2)
40
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
41
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
Юнит роот тестээр шалгасан үр дүн нь дээрх 2 үзүүлэлт тус бүр энгийн (хувиргалт
хийгээгүй) түвшинд стационар байгааг харуулж байгаа тул тестийг шууд шалгая.
Хүснэгт-6. Гранжерийн тестийн үр дүн
1 lag (p-value) 2 lag (p-value)
Шалтгаан
F-Statistic Probability F-Statistic Probability
I мөр: хөдөлмөрийн бүтээмж нь нэрлэсэн цалингийн шалтгаан биш гэсэн тэг таамаглал
няцаагдаж, хөдөлмөрийн бүтээмж нь нэрлэсэн цалингийн шалтгаан болохыг
статистикийн хувьд 95% магадлалтайгаар баталж байна. Өөрөөр хэлбэл бүтээмжийн
өөрчлөлт нь нэрлэсэн цалингийн өөрчлөлтийн шалтгаан болж байна.
2 дахь хоцрогдлоос эхлэн хөдөлмөрийн бүтээмж нь цалингийн шалтгаан болж чадахгүй
байв. Өөрөөр хэлбэл бүтээмжийн өөрчлөлт нь нэг жилийн дараа цалингийн
өөрчлөлтөнд тодорхой хувиар нөлөөлнө харин 2 жилийн дараа нөлөөлөх боломжгүй
юм.
II мөр: мөн адил нэг үеийн хоцрогдолтойгоор хөдөлмөрийн бүтээмжийн өөрчлөлт нь
бодит цалингийн өөрчлөлтийн шалтгаан болж байна. 2 дахь хоцрогдлоос шалтгаан болж
чадахгүй байна.
2. Б. Хөдөлмөрийн бүтээмж болон макро түвшний үзүүлэлтүүдийн уялдааг
Гранжерийн тестээр шалгая.
Хүснэгт-7. Гранжерийн тестийн үр дүн
Шалтгаан 1 lag (p-value) 2 lag (p- 3 lag (p-value)
value)
1 D(X1) does not Granger Cause LogY 0.00739 0.25468 0.25
42
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
43
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
Бодит ДНБ-ийн 1%-ийн өсөлт нь хөдөлмөрийн бүтээмжид 0,22%-ийн өсөлтийг бий болгож
байна.
Ажиллагчдын тооний 1%-ийн өсөлт нь хөдөлмөрийн бүтээмжийг 0,83%-иар өсгөж
байна.
44
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
(1.026)
X4(-1) -0.42*
(0.070
X5(-1) 0.02*
(0.013)
Log X6(-1) 1.92*
(0.277)
Log X8(-1) 1.67*
(0.703)
Log X9(-1) 1.12*
(0.065)
45
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
Схем-1.
2.3.“Говь” ХК-ий хөдөлмөрийн бүтээмж, цалингийн шинжилгээ
Танилцуулга
“Говь” ХК нь 1981 онд Япон Улсын хөрөнгө оруулалтын тусламжтайгаар өөрийн орны
байгалийн гаралтай 100% ямааны ноолуур, тэмээний ноосыг боловсруулж бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэх зорилготой байгуулагдсан.
Экологийн цэвэр бүтээгдэхүүн болох Монгол ямааны нарийн микронтой 100%-
ийн цэвэр ноолуураар орчин үеийн хамгийн дэвшилтэд техник, технологиор
бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрлэж, үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнийхээ 80 гаруй хувийг
экспортлодог дэлхийн 5 том үйлдвэрлэгчийн нэг бөгөөд Монгол Улсын нийгэм эдийн
засгийн хөгжилд жинтэй хувь нэмэр оруулж байгаа томоохон үйлдвэр юм.
Говь ХК 1995 онд монголд анх удаа үндэснийхээ хэмжээнд ISO-9000 олон улсын
цуврал стандартын үндсэн дээр чанарын удирдлага, чанар хангах тогтолцоо бий
болгосон.
47
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
Судалгаа
График-13. Нийт бүтээмж, үндсэн хүчин зүйлийн бүтээмж, капиталын бүтээмж, хөдөлмөрийн бүтээмж, материалын
бүтээмж, эрчим хүчний бүтээмжийн өсөлтийн динамик
48
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
P
> 1 Энэ нь хөдөлмөрийн бүтээмж/дундаж цалингийн харьцаа зөв байгааг
W
илэрхийлнэ.
P
< 1 Хөдөлмөрийн бүтээмж/дундаж цалингийн харьцаа алдагдсан байгаа бөгөөд
W
ажиллагчид хийж бүтээснээсээ илүү цалин хөлс авч байгааг харуулна.
Хүснэгт-10. “ГОВЬ” ХК-ий хөдөлмөрийн бүтээмж болон цалингийн харьцаа
Үзүүлэлт 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
1 W /мян.төг/ 52,67 69,30 75,84 80,00 84,09 83,46 73,72 89,90 100,3 145,60 175,90 226,30
2 РL(Борлуулалт 211,38 101,12 107,9 140,93 124,7 115,36 137 175,8 149,8 136,4 184,2 175,6
орлогоор)
Харьцаа 4,01 1,46 1,42 1,76 1,48 1,38 1,86 1,96 1,49 0,94 1,05 0,78
3 РL(Ашгаар) 47,22 42,96 37,29 37,68 27,39 15,91 5,91 12,6 38,9 45,2 46,3 47,2
Харьцаа 0,9 0,6 0,5 0,5 0,3 0,2 0,1 0,1 0,4 0,3 0,3 0,2
4 РL(Нэмэгдсэн 207,78 97,85 103,5 132,82 114,27 101,03 125 136,4 142,3 142,2 175,8 170,2
өртгөөр)
Харьцаа 3,94 1,41 1,36 1,66 1,36 1,21 1,69 1,52 1,42 0,98 1,00 0,75
49
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
6
судалгаанд116 ажилтныг хамруулсан.
50
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
51
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
Дүгнэлт
Боловсрол, эрүүл мэнд, төрийн удирдлага батлан хамгаалах буюу төрийн үйлчилгээний
салбаруудын хөдөлмөрийн бүтээмж буурах хандлагатай байхад цалин өссөөр байна.
52
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
Улсын түвшинд болоод эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбаруудын хувьд цалин нь
хөдөлмөрийн бүтээмжийн өсөлтөөс түрүүлж байгаагийн шалтгаан нь төсвийн
ажиллагчдын цалингийн өөрчлөлт нь инфляцитай хамааралтайгаас нийт эдийн засагт
бүтээмжид суурилаагүй цалингийн өсөлтийг бий болгож байгаагаас үүдэлтэй байж
болохоор байна.
Зорилт гуравын үр дүн: Бодит баялаг бүтээдэг үйлдвэрийн газрын хувьд бүтээмж,
хөдөлмөрийн бүтээмж цалингийн байдлыг судлахаар зорин “Говь” ХК-ийг сонгон
судалсан.
“Говь” ХК нийгэм, эдийн засгийн хөгжилд жинтэй хувь нэмэр оруулж буй томоохон
компани бөгөөд хөдөлмөрийн бүтээмж жилээс жилд өссөөр байна. Цалингийн өсөлтөөс
хөдөлмөрийн бүтээмжийн өсөлт түрүүлж байгаа нь бүтээмж, цалингийн зохистой
харьцаа хадгалагдаж байгааг харуулж байна. Ажиллагчдаас бүтээмжийн талаар авсан
чанарын судалгааны үр дүнд хөдөлмөрийн бүтээмжид нөлөөлөх үзүүлэлт болох
53
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
ажиллах орчин, ажлын байрны тохижилт, цалин хөлс нь дунд зэрэг, муу гэсэн хариултыг
авч байгаа нь компаний хувьд бүтээмжийг бодитоор дээшлүүлж байна гэж үзэхэд
эргэлзээтэй.
54
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
Санал
¾ Улс орны эдийн засгийг хөгжүүлж, ард түмний амьдралын түвшинг дээшлүүлэхийн
тулд бүтээмжийг дээшлүүлэх хэрэгцээ шаардлагатайг өргөн сурталчилах, энэ
сэдвээр үндэсний хөтөлбөр зорилт дэвшүүлэх
Манай улсын хувьд эдийн засгийн тогтвортой байдлыг харуулах инфляцийн түвшин
тогтворгүй, өссөлттэй байгаа. Ажиллагчдын хөдөлмөрийн бүтээмж өсөөд цалинг
нэмсэн ч нөгөө талаас бараа бүтээгдэхүүний үнэ өссөнөөр бодит цалинд өөрчлөлт
төдийлөн ордоггүй. Иймд төрийн эдийн засгийн бодлого, мөнгөний бодлого
нэгдмэл байж хөдөлмөрийн бүтээмжийг өсгөх, цалинтай нь уялдуулах тухай авч
үзэх ёстой.
¾ Бүтээмжид эдийн засаг болон нийгмийн талаас олон хүчин зүйл нөлөөлдөг.
Үйлдвэрлэл, үйлчилгээний шинэ технологи, ажлын цаг ашиглалт, ажилтны
боловсрол, дадлага, туршлага, нас, хүйс зэрэг.
Олон улсад зөвшөөрөгдсөн бүтээмжийг дэвшүүлэх олон арга хэрэгсэл байдаг. 5С,
Кайзан саналын систем, ажилчдын бүтээмжийн аян зэрэг. Аж ахуй нэгж,
байгууллага компани бүтээмжийг нэмэгдүүлэх хүчин зүйлсийг үйл ажиллагаандаа
мөрдлөгө болгон ажиллах,
55
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
Ашигласан материал
56
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
Хавсралтууд
Хавсралт-1
Монгол улсын мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан үндэсний хөгжлийн цогц
бодлогоос (хураангуйлав)
-Монголчуудын эрхэмлэн дээдлэх зүйлс
-Монгол Улсын үндэсний хөгжлийн алсын хараа
-Иргэд:
Бүх хэвшлийн аж ахуй нэгж байгууллага:
• ажлын байр нэмэгдүүлэхийг эрмэлзэх;
• ажлын аюулгүй, эрүүл орчин, нөхцлийг бүрдүүлэх;
• ажиллагчдынхаа мэргэжлийн чадварыг дээшлүүлэх, нийгмийн асуудалд нь дэмжлэг
үзүүлэх;
• хууль тогтоомжинд заасан үүргээ биелүүлэх;
• байгаль орчноо хамгаалах, түүнд халгүй шинэ технологи нэвтрүүлэх;
• зах зээлд үнэнч шудрагаар өрсөлдөх;
• ил тод үйл ажиллагаа явуулах, тайлагнах.
-Иргэний нийгэм, Төр
-Үндэсний хөгжлийн цогц бодлогын тэргүүлэх чиглэлүүд
Үндэсний хөгжлийн цогц бодлогыг дор дурьдсан зургаан тэргүүлэх чиглэлийн хүрээнд
хэрэгжүүлнэ:
• Mянганы хөгжлийн зорилтуудыг хэрэгжүүлж, монгол хүнийг бүх талаар хөгжүүлнэ.
• Экспортын баримжаатай, хувийн хэвшилд түшиглэсэн, өндөр технологит, үүний
дотор мэдээлэл, харилцаа, био нанотенологи, транзит тээвэр, логистик, санхүүгийн
зуучлалын үйлчилгээ, уул уурхай, хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүнийг гүн
боловсруулахад суурилсан үйлдвэрлэл, үйлчилгээг эрчимтэй хөгжүүлж, тогтвортой,
мэдлэгт суурилсан эдийн засгийг бий болгоно.
• Стратегийн ач холбогдолтой ашигт малтмалын орд газруудыг ашиглан, хуримтлал
бий болгож, эдийн засгийн эрчимтэй, өндөр өсөлтийг хангаж, орчин үеийн
боловсруулах салбарын үйлдвэрлэлийг хөгжүүлнэ.
57
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
• Бүс нутаг, дэд бүтцийг эрчимтэй хөгжүүлж, хот, хөдөөгийн хөгжлийн түвшний
ялгааг багасгана.
• Уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицсон арга чадавхийг бий болгох,
экосистемийн тэнцвэрт байдлын алдагдлыг зогсоох, хамгаалах замаар хөгжлийн
тогтвортой орчин болгоно.
• Улс төрийн ардчилсан тогтолцоог боловсронгуй болгож, авлига, хүнд сурталаас
ангид, ил тод, хариуцлагатай, шударга тогтолцоог бүрдүүлнэ.
-Монгол улсын хүний болоод нийгмийн хөгжлийн бодлого
-Гэр бүлийн хөгжил, хүн ам зүйн бодлого
-Боловсролын хөгжлийн бодлого
-Эрүүл мэндийн хөгжлийн бодлого
-Шинжлэх ухаан, технологийн хөгжлийн бодлого
-Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн бодлого
-Соёл урлагийн хөгжлийн бодлого
Хавсралт-2.
МЯНГАНЫ ХӨГЖЛИЙН ЦОГЦ БОДЛОГО (хураангуйлав)
Зорилго 1. Хэт ядуурал, өлсгөлөнг бууруулах
Зорилго 2. Бүх нийтээр бага боловсрол эзэмших
Зорилго 3. Хүйсийн тэгш байдлыг дэмжин хөг¬жүүлж, эмэгтэйчүүдийн эрх мэдлийг
нэмэгдүүлэх
Зорилго 4. Хүүхдийн эндэгдлийг бууруулах
Зорилго 5. Эхчүүдийн эрүүл мэндийг сайжруулах
Зорилго 6. Хүний дархлалын халдварт вирус/Дархлалын олдмол хам шинж
(ХДХВ/ДОХ) болон бусад өвчинтэй тэмцэх
Зорилго 7. Байгаль орчны тогтвортой байдлыг хангах
Зорилго 8. Хөгжлийн төлөө дэлхий нийтийн түншлэлийг хөгжүүлэх
Хавсралт-3.
МОНГОЛ УЛСЫН ЭДИЙН ЗАСАГ, НИЙГМИЙГ 2009 ОНД ХӨГЖҮҮЛЭХ
ҮНДСЭН ЧИГЛЭЛИЙГ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ (хураангуйлав)
58
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
- Эрх зүйт төрийг төлөвшүүлж, засаглалын үйл ажиллагааг ил тод, нээлттэй болгох
зорилт
- Yндэсний аюулгүй байдал, гадаад бодлогын зорилт
Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрөөр дамжуулан дараах зорилтуудыг
хэрэгжүүлнэ. Үүнд:
- ашигт малтмалын салбарын эрх зүйн орчныг шинэчлэх, ашигт малтмалын стратегийн
болон томоохон ордуудыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах, түүнээс олсон орлогоос
иргэдэд хүртээх;
- улс орныг үйлдвэржүүлэх хөтөлбөр, төлөвлөгөөг боловсруулан хэрэгжүүлж, уул
уурхайн салбарт түшиглэсэн үйлдвэрлэл, орон нутгийн түүхий эдэд тулгуурласан
жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх;
- мал аж ахуй, газар тариалангийн бүтээгдэхүүнээр, тухайлбал, мах, сүү, гурил, төмс,
хүнсний ногоогоор хүн амын хүнсний хэрэгцээг бүрэн хангах;
- иргэн бүр эрүүл, боловсролтой, ажилтай, орлоготой байх нөхцөлийг бүрдүүлэхийн
зэрэгцээ мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэхэд онцгой анхаарах;
- төрийн удирдлагын ил тод, нээлттэй, шуурхай, шударга, хариуцлагатай, ёс зүйтэй,
ажил хэрэгч байдлыг хангаж, төр, иргэний харилцан итгэлцлийг бэхжүүлэх зэрэг болно.
Хавсралт-5.
60
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
61
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
62
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
Хавсралт-8. Cалбаруудын бодит цалин, мян.төг /2005 оныг суурь болгосон хэрэглээний үнийн индексээр засварласан/
Салбар 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Улсын дундаж 87,04 84,35 90,65 99,03 101,81 101,20 120,29 138,40 179,65
Хөдөө аж ахуй, ан агнуур, ойн аж ахуй 67,62 61,16 58,72 58,32 57,55 52,80 61,98 72,40 103,58
Уул уурхай, олборлох ажүйлдвэр 82,85 65,07 98,41 107,78 98,15 122,80 137,62 175,76 215,29
Боловсруулах аж үйлдвэр 92,21 86,16 87,40 100,49 101,48 100,50 116,90 128,16 175,59
Цахилгаан, дулааны үйлдвэрлэл, усан хангамж 101,71 100,26 103,05 117,98 122,31 119,60 131,41 132,56 157,83
Барилга 98,08 95,34 115,27 104,37 108,94 110,90 125,09 134,16 146,23
Бөөний болон жижиглэн худалдаа, гэр ахуйн 71,39 71,02 73,22 78,49 80,77 73,00 80,73 98,48 126,97
Зочид буудал, зоогийн газар 87,88 91,59 102,32 106,93 109,88 116,10 123,12 122,56 126,58
Тээвэр, агуулахын аж ахуй, холбоо 109,54 108,80 115,65 128,92 119,25 112,40 122,17 139,28 167,46
Санхүүгийн зуучлалын үйл ажиллагаа 66,08 76,58 105,82 126,12 137,17 163,90 240,67 289,52 308,85
Үл хөдлөх хөрөнгө, түрээс бизнесийн үйл
70,56 75,94 70,39 79,34 72,24 68,30 86,28 105,92 164,91
ажиллагаа
Төрийн удирдлага, батлан хамгаалах, албан
79,22 76,71 84,64 95,02 103,27 106,20 133,10 155,20 214,44
журмын
Боловсрол 82,71 78,65 82,00 94,17 96,54 92,80 116,43 139,44 189,48
Эрүүл мэнд, нийгмийн халамж 61,05 62,61 65,52 73,88 87,39 84,60 109,74 132,80 193,80
Нийгэм, бие хүнд үзүүлэх бусад үйлчилгээ 54,07 61,97 64,47 65,25 68,32 68,40 86,00 117,68 140,14
63
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
Төрийн удирдлага, батлан хамгаалах, албан журмын 56,7 59,3 66,5 78,2 94,4 106,2 141,3 194,0 327,3
Боловсрол 59,2 60,8 64,5 77,5 88,2 92,8 123,6 174,3 289,2
Эрүүл мэнд, нийгмийн халамж 43,7 48,4 51,5 60,8 79,9 84,6 116,5 166,0 295,8
Нийгэм, бие хүнд үзүүлэх бусад үйлчилгээ 38,7 47,9 50,7 53,7 62,4 68,4 91,3 147,1 213,9
Хавсралт-10. Cалбаруудын нийт эдийн засгийн бүтээмжийн өсөлтөд оруулах хувь нэмрийн үзүүлэлт
64
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
Хавсралт -11. Төсвийн байгууллагын ажиллагчдын цалин, эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн хамаарлын корреляцийн
коэффициент
Төсвийн Цалин Төсвийн нэг
Уул Бөөний болон
байгууллаг Улсын Улсын болон ХАА-н ажилтанд ногдох
уурхайн жижиглэн
ын төсөвий төсөвийн НДШ- салбарын Инфляци нэмэгдэл өртөг
салбары худалдаа,
ажиллагчды н орлого зарлага ийн ДНБ
н ДНБ салбарын ДНБ
Үзүүлэлтүүд н цалин зардал
Төсвийн байгууллагын
ажиллагчдын цалин 1
Улсын төсөвийн орлого 0,961 1
Улсын төсөвийн зарлага 0,99 0,987 1
Цалин болон НДШ-ийн
зардал 0,99 0,97 0,995 1
Уул уурхайн салбарын ДНБ 0,946 0,987 0,971 0,954 1
ХАА-н салбарын ДНБ 0,858 0,925 0,886 0,865 0,959 1
Бөөний болон жижиглэн
худалдааны салбарын ДНБ 0,689 0,704 0,69 0,691 0,636 0,54 1
Төсвийн нэг ажилтанд 1
ногдох нэмэгдэл өртөг 0,54 0,76 0,46 -0,6 0,65 0,56 0,43 -0,12
65
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
Хавсралт-12.
1.Компаний үйл ажиллагааны зохион байгуулалтын түвшин ямар байна вэ?
Ажилчдын тоо Хувийн жин
66
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ, ЦАЛИНГИЙН СТАТИСТИК ШИНЖИЛГЭЭ
Тийм 58 50.0
Үгүй 31 26.7
Мэдэхгүй 10 8.6
Хариулаагүй 14 12.1
Дүн 113 97,4
Мэдэхгүй 13 11.7
Дүн 111 100
68
Магистрант Б.Оюун‐Эрдэнэ