‫القول ال فيع في‬

‫مسألة التس يع‬

‫اما کے پيچھے س ع ہ ل ن ح دہ کہنے کا‬
‫ع ي وتحقيقي جائ ہ‬

‫ا قم‬
‫أبو عبد ال ح ا مح د رفيق الطاه‬
‫جامعة دار الحديث ال ح دية‬ ‫مدر‬
‫م تا‬
 ‫س س ه أخطاء ال ص ين (‪)3‬‬ ‫القول الرفيع في مسألة التسميع‬ ‫‪2‬‬
‫﷽‬
‫اے اس اں امر اگ ا‬ ‫د م امکے ای ام ال امم ام اکہ اا اا اہ اہ ای امی امح ا‬
‫اجھت ےا ںامورامناںاےاتاوںاواقااتاااماہاموراوہامےاالاریاوایازماوداقا‬
‫ےاےاں‪،‬اکل حزب ما لديهم فرحون‬
‫وارورماےاہامساہاں بامافاوااااےاموراقااتااانااااےااہا‬
‫[[بخاای‪ ،‬کتاباای ت‬ ‫''صللاوک ک للا رکيت للو ا کصللاا'' (مےاازاڑواےاےاازاڑاادےاو)‬
‫ڥ‪۰۰‬ڣ)]] یامولایااقامایاماۃااۃارےاومگںاںا‬ ‫ٔ‬
‫ااد کتباای ت‪،‬ۃ اانتا واایھتئا اای‬

‫الاواں۔‬
‫اافاب‪:‬۔‬
‫بامافا مساناککاؓاومیاوہارومتاےاےامکےاارمانااکتاباای تاا ا تباای تان اایت اا ت‬

‫ٔایمومتبیامایمت ‪)۱۴۴‬ںالارکہاے۔ا‬ ‫اامیمت ئو‪ ۹‬تبہت ڦڥڤ)مورامکےاماےتابی تا صاۃکتبای تا ب ایمتا‬

‫سایاماظایاں‪:‬‬
‫ل‬ ‫ل‬ ‫ل ف‬ ‫" أن رسللوه ص صللاع ص اس ل كسللام ر‪،‬للص فرسللا ج ف للر‬
‫کأمن ج ف اع صاة من کل اوکت ك و قا د ج ف اس ا كرکءه قعلودک ج فا لا ک لر‬
‫قللاه " " ا للا اعللل کيمللاه لسللذا ص ل ج فلل‪ ،‬ک صللاع قاا للا ج ف للاوک قسامللا ج فلل‪ ،‬ک ر‪ ،‬ل ج‬
‫فللار‪،‬عوک كا ک رف ل ج فللارفعوک ج كا ک قللاه " ‪ ،‬ل ص للن اللده ج ف ولللوک " رص للا كل ل‬
‫………مدث‬
‫ک د‬
‫میادہارولامماﷺ وڑےاراومراوےاوامساراےاسایاےاںاآپاﷺ‬
‫اادماںاہازیاوا۔اواآپاﷺ ےاازوںاںاویامیاازاھاراڑایاواماےایا‬
‫‪3‬‬ ‫س س ه أخطاء ال ص ين (‪)3‬‬ ‫القول الرفيع في مسألة التسميع‬

‫آپﷺ یاماھارایاازامدمای۔اباآپﷺ ازاےاارغاوےاوارکہ‪:‬اًا‬

‫مکے ارف امدم ء اے ااے ای اے ااہ اا اے ا۔ اذم اب اوہ اڑم او ار ااز اڑےاوامایاڑےا‬
‫و ار ااز اڑو امور اب اوہ اروع ارے او ام ای اروع ارو امور اب اوہ اروع اے ار اماے او اما‬
‫روعاےاراواماؤاموراباوہالامماماکہاااوامارااکامداو…مخ‬
‫ناںاااوںاہامسادثاںادماواتسممع ا(ایالامماماکہ)اےاروےاومیا‬
‫وی ادلاےایاہ۔اوہایامرےاﷺ ےاوادماوامسااتااامادہاےاہاوہامےامکےا‬
‫یام دم ءارےامورامکےاےاتاہاےااےامورایاہاوہامکےایالامماماکہالاکایادا‬
‫رااکامدااامورادماواتسمممممممممممع اےاعاہاا اےانامساااررابایاہارکہامورا‬
‫مولاںایااتاہاےاہادےاررا‪،‬ادےاوتاوازےاہ۔(‪1)۱‬‬

‫مہاتسمممممممممع ا یادمایاےاروعاوےایایامیادالاووداںامناںاےا‬
‫میا دثادمماناراؓاومیاےاےاارماےارومتاااےاوہاوںاے‪:‬‬

‫‪۱‬۔ د نارانانامرزمم امحصمممممم ایاماماولا‪۶/۱۳۱‬ا ںارکےاں‪:‬اِدورماوملایاےاہاآپاےادےادلاوتاوادلاادےا‬

‫اا اے او اا اآپ ادےا دلادےاوادلاوتااںاےاہاہ؟امراوہاماراردےاوامساےامیایااےاںااضادمارااےا۔اوہادلا‬
‫وت ای اوت ای ارف ات ادل ا دے ای ادے ای ارف ات ای ارح اے۔ اومر ادے ا ادل اوت اے ادے اوت اازےاآےاوادےادلادےا‬
‫ے ادے ادے اازے اآے اا(مور ادے امدے اوود اوا اے)مور امر ااں ای اازے اہ او اواں ای اازے اہاوہالاںامنادووںایاکناویا‬
‫رقا ہ۔مورامراوہامرم فارےاوادواوجہ ںاےاذوراازےاآےاا۔ا(‪) ۱‬دےادلادےا‪،‬ادےادےارادلاےامورادےادے‪،‬اووداے۔اواوںا‬
‫و اص‪ ،‬ااس امور اماع ای ااوہ اوود ار امی ادل اام اوی اذمر اوٹ اا۔(‪) ۱‬ی اہ اب ادے ادل ادے ا وود ای ادل اےاوادےادےادلا‬
‫دےایاانایا راماءاوودارزاازے اہاآاامورادےادےاووداوااے۔اوامساوتاماےاووداازےاہاآےاااراوودادلادےاے۔ا‬
‫نامراآپادلادےارراردںاواآپاااایا ورہاااااےادالاےاارہاوااےا۔اِامی‬
 ‫س س ه أخطاء ال ص ين (‪)3‬‬ ‫القول الرفيع في مسألة التسميع‬ ‫‪4‬‬

‫للر رنللا ص ه للا ج قللاه " " رأي ل کل ل صللاع ص اس ل‬ ‫" أن بللد ص صللن‬
‫كسام کفتتح کلتكبر ي کل لاة ج فرفل يديل حلر يكلج حلم عاه لا حلهك م كبسل ج‬
‫كا ک ‪،‬ج لار‪،‬و فعل مثا ج كا ک قاه " ‪ ،‬ص لن الده ج فعلل مثال ج كقلاه " رص لا‬
‫" [[بخی‪ ،‬کت‬ ‫حر يس د ج كا حر يرف رأس من کلس ود‬ ‫كل ک د ج كا يفعل ل‬
‫ابی تاا ا کتبی تا یتاینتیرتفعتیدیہت ‪۷‬ڥڤ)]]‬

‫دمم ا ن ار اؓ ارکے اں اہ اں اے ارول امم اﷺ و ادا اہ اآپ اﷺ ے ار الا‬

‫راازاااآازارکہامورابارایاوامےااوںاوادوںایارمراماہاموراباروعاااوارا‬
‫می ارح ا(اوں او د)ا امور اب ال امم ام اکہ اا او امی ارح اا ا امور ارا اوک امد اا امور ایا‬
‫(اوںاوادارا)اآپاﷺ ےادوںاںااےامورامےاوےاہارےاے۔‬
‫مسادثاےایااتاوےاویاہارولامماﷺ تسممممممممع وادادووںایااارےا‬
‫ے امور ای اات اوے اے اہ ارول امم اﷺ مر او امکے اوے اے امور اآپﷺے ارلا‬
‫(‪)۱‬مورادمرناناوفاؓ(‪)۱‬ا یامدم ءاںایاازامدمیاے۔امورایادثاقاوےایاوہاےا‬
‫مکے‪،‬اردامورادماوںایاےاعاواداےاراداتاریاے۔‬
‫ایادارکےاں‪:‬اِوامسااتایاالاںاہاتسمممع واداوارا‬ ‫مکےا وایاولا‬
‫ادوماےازہدہااصاےاوہارولامما‬
‫ازماااااوہامسادثاےامدالارےاںارای ٰ‬
‫ﷺ یامکتاومیاازااااناےاااہامراوااا‪،‬ارارولامماﷺ اایارکناہ‪:‬اِمےا‬
‫از اڑو اا اہ اے ااز اڑے ادے اوِ امس اماص ای ای ارا اے اہ ای امکے ایے ای ااصا‬
‫‪5‬‬ ‫س س ه أخطاء ال ص ين (‪)3‬‬ ‫القول الرفيع في مسألة التسميع‬

‫ےا(یاتسمممممع واداواعارا)اموراوہامسااتاےایادلاڑےاںاساواومامورامنا‬
‫دمراےالاااےاہاردا(تسع واداو)اع ارےا‪،‬امورااوماےامیااتاوامکےایا‬

‫ح او اد او اع ارے ایے ای ات ااہ اے او ادم ای امس اں اال اواے اا‪،‬ا‬

‫وہ امول ای اےہ ااز اں او ااے اروع اے اوہ اوں ا(مکے‪ ،‬ادم‪ ،‬ارد) ایے ارمر اورا‬
‫راروعاے‪،‬اںارارتاساواٰاردے۔ِا[[نی تاائطی‪،‬ت لشواینیتکتڥڤ‪]]۸/۸‬‬
‫ٔ‬

‫مور امکے اای ارہ امم ارکے اں‪ :‬اِمکے‪ ،‬ادم امور ارد اوں ای اروع اے ار اماےا‬
‫وےالامماماکہاںاےاموراباےاومااتسممع ےاارغاواوااھایارااکامدایا‬
‫ااا۔ا[[ابی تاامت لشیف یک ‪]]۴/۴۴۰‬‬
‫ٔ‬

‫ورہاااادلاںایااتاوےاویاہاتسممممممممممممممع واد‪،‬امکے‪،‬اکٔوےاموراردایےا‬
‫روعاںا۔اراایاوملاہامرادماتسممممممممع وادا(لامماماکہ)ہاااوااارجاے؟اوا‬
‫مساااومبایاےاہاوںا(مکے‪،‬ادم‪،‬ارد)اںاےاواویایاتسع وارکارےااامسا‬
‫م‬
‫یاازاںاصا(ی)اومعاوا۔اااہا سئیاماۃاومیادثاںاے‪:‬‬
‫" ف للاه کل ل صللاع ص اسل كسللام " " ا ل ا للتم صللاة أحللد مللن کل للا حللم‬
‫يتونلل‪ ،‬ج فس ل کلونللوء ‪ -‬يعللم موکنللع ‪ -‬م يكللج ج كد للد ص اللل ك للز ج كيثللم‬
‫اس ج كي رأ ما سسر من کل رآن ج م ي وه " ص أ‪،‬ج ج م ير‪ ،‬حم ط ئن مفاصلا‬
‫ج م ي للوه " ‪،‬ل ص للن اللده حللم يسللتوي قاا للا ج م ي للوه " ص أ‪،‬للج ج م يسل د‬
‫حم ط ئن مفاصا ج م ي وه " ص أ‪،‬ج ج كيرف رأس حم يستوي قا دک ج م ي وه‬
‫" ص أ‪،‬ج ج م يس د حلم ط لئن مفاصلا ج م يرفل رأسل فسكلج ج فل‪ ،‬ک فعلل لل‬
 ‫س س ه أخطاء ال ص ين (‪)3‬‬ ‫القول الرفيع في مسألة التسميع‬ ‫‪6‬‬
‫[[ابوتداؤدکتابی تا صاۃتکتبی تصاۃتمنتاتیقی تصل ہتفیتا راوعتئا سجودت ڣ‪۵‬ڥ)]] ئفیت‬ ‫ف د م صلا "‬
‫كمللا ک لت ن مللن لهک لسئا فا لا ک ت للت مللن‬ ‫‪،‬ئایاانت ااہ" فللا ک فعال ف للد مل صلا‬
‫[[ۃوا نتسیبقن]]‬ ‫صا‬

‫رولامماﷺ ےارکہ‪:‬اگو ںاںاےایایایاازامساوتابالاہاویابا‬

‫ب اوہ امی ارح اوو اہ ارے امور ار ار اا ا مور امم ای اک او ااء اان ارے امور ارآن اے اوا‬
‫ر اآے اڑےا‪،‬اراوہاممامراااراروعارےایاہامسایاوڑاماناںاآاںاراوہا‬
‫لامماماکہا اایاہارمراورارا(داا)اڑماوااےاراممامرااارادہارےایاہا‬
‫مس ای اوڑ امان اں اآاں‪ ،‬ارمم امر اا ا مور امے ار اواماےایاہارمراواراھااےا‬
‫ر امم امر اا ار ادہ ارے ای اہ امس ای اوڑ ان اواں ار امے ار او اماے امور ارا‬
‫ااواساباوہایااےارےااا‪،‬ابامسایاازالاوی۔امودمؤدایایامیامورارومتاںاےا‬
‫ہا(رولامماﷺ ےامساوارکہ)اساباوایارےاااوارماازالاوایامورامناںاےا‬
‫واساوایاوڑےاااوارماازاںاصارہااےاا۔ِ‬
‫مکےامنازےامارماےامیادثایارویاںایارکہاے‪:‬اِاروعایادااااےادرتا‬
‫اےاومےارارضاےایاہاوہامدملایااھاڑماواےامورالامماماکہاااروعاےا‬
‫مے اوے ار اازم ار ارض اے اومہ اوہ امکے او‪ ،‬ادم او اہ ارد‪ ،‬ااز ای ال امس ای ار اہا‬
‫ے۔ا[[محلیتابنتۃزمت‪]]۷/۸۵۵‬‬

‫مورامنازےایااتاالادرتاےاوہارولامماﷺ رکرےاں‪:‬اِگوںاںاےا‬
‫یایایاازالاہِاومہاوہامکےاو‪،‬ادماواہاردا‪،‬اقاوراراازایایارکیاے۔اذما‬
‫‪7‬‬ ‫س س ه أخطاء ال ص ين (‪)3‬‬ ‫القول الرفيع في مسألة التسميع‬

‫ب اب اوی اھ ال امم ام اکہ اہ ااا امس ای از ال اہ اوی امور ار اآر اں ارول امما‬
‫ِازایارکا‬ ‫ﷺ اایارکا‪" :‬كما ک ت ن من هک سئا فا ا ک ت ت من صا‬

‫تسممع یااارااصاوےایاومحادلاےاوہانازوںاوارولامماﷺ ےاارا‬

‫ااےاعایامناںاالاے۔‬
‫وواراوکاداٰ‪:‬۔‬
‫ضاگ اےاںاہادثاںاآہاےاہارولامماﷺ ےارکہ‪:‬ا"ک ک ق ل للاه کام ل للاه‬
‫ک للد" "بامکےا لامماماکہاااوامارااکامدا‬ ‫‪ ،‬ل ص للن اللده ف ولللوک رص للا ل ل‬
‫وِ‬
‫ذمامکےا رفالامماماکہااامورادمارفارااکامداااوہایاارتاما‬
‫اااااریاےہامیالامکےایےاےامورادورمادمایے۔‬
‫نایاولاالاےاوہامسادثاںامکےایےادامورادمایاےاتسممممع اا‬
‫ررایاہاہامکےادامورادماتسممع ہااامورامولاںایااتاہاےاہادےاررادےا‬
‫وتاوازےاہاے۔امکےایارہاممارکےں‪:‬ا" كا ح ل ل يل للم فس ل ل ا ل ل کمل للر ن‬
‫ک د كحن ول فاما ک ک قاه معل رلره فالسذ ملهکور فلا لهک‬ ‫ي وه کلاهم رص ا ل‬
‫[[مخبصرتخافییتت ل یہقیت‪۷‬ڦ‪]]۴/۷‬‬ ‫ک جِ‬
 ‫س س ه أخطاء ال ص ين (‪)3‬‬ ‫القول الرفيع في مسألة التسميع‬ ‫‪8‬‬
‫ِمناگوںایاےامسادثاں دلاہاے اوہاآپاﷺ ےارااکامداےا‬
‫ا ام ادہ امور ام ای اے اں اہ ان اب امکے ای ااھ ال امم ام اک اہ اوی امور اا ا‪ ،‬ای امس ادثا‬
‫ںا ورایاہاے۔ِ‬
‫اظ امن ار ارہ امم ا رکے اں‪ :‬اِمس ادث ا( اوگم ارا اک امد) اے ای امدال اا ااا‬
‫ے اہ امک اے ا را اک امد اہ اا امور ادم ال امم ام اکہ اہ اا اوہ امس اا ارومت اں ارر ایا‬
‫ہا‬

‫ے ۔ اا اہ ای اات ااوم اےالایاےامورامکےاککامورامواہااایاؤفاےا۔انا‬

‫ی اؤف ال ار اے اوہ امس ارومت اں اوی امح اات اہ اے او ای ار ادات اری او‪ ،‬اہا‬
‫مس ادث اں او ای اات اے اہ ادم اا ارا اک امد اا امکےایالامماماکہاےایاداو۔ا‬
‫موراماایاوااےاوہامکےاروعاےامےااوےالامماماکہاااےامورادمامکایادا‬
‫اتامدملاںارااکامداااے۔اوادمایادامکےایاتسمممممع یادایاآیاےا۔ااا‬
‫ہادثاںاماے۔‬
‫مورایاأہایاآناومےاأہاےاااااےاااہا‪:‬ا"ک کقل ل للاه کامل ل للاه كاکل ل ل للالر‬
‫ف ولوک آمر" ( بامکےاواماناااواماآناو)ا ےایاازےاہاآااہامکےاوامانایا‬
‫د ا آن اہ اا اا امور امس ادث اں ای ای ا ور ا ہ اے اہ امکے اآن اا ا۔ اا اہ امس ادثا‬
‫ں ای ارر اہ اے اہ امکے ارا اک امد اا۔ انایادووںااںا(مکےاااآناوداا)ادورما‬
‫[[فبحتا ی‪ ،‬تشرحتصحیحتا خی‪ ،‬کتابی تاا ا تکتبی تفضا ت‪،‬بوایت‬ ‫رحا‪،‬حادوںاےااتاے……مخا‬
‫کتا ح دتکت‪۷‬ڥ‪]]۸/۸‬‬
‫‪9‬‬ ‫س س ه أخطاء ال ص ين (‪)3‬‬ ‫القول الرفيع في مسألة التسميع‬

‫ووے او امہ امس ادث اا ای ای اے اہ امکے ال امم ام اکہ امور ارا اک امد ادووں ایا‬
‫اااامیارحادماواردایا۔اتسمممممع وادااایامیارقایااھاصاواایادلا‬
‫ےااتاہ۔‬
‫مافاںایامکےادا‪،‬اایامواوفامورامکےااومااایاؤفاےاہامکےاتسمممع وادا‬
‫[[عقودتا جواہرتا ویفنتفیتاد نتمذھبتاامیمتابیتۃویفہتکتصفحہت‪۷‬ڣ]]‬ ‫دووںاا۔ا‬

‫ام اہ اں ارر اا اے اہ ا‪ :‬اِرح اما اں امو اہا‬ ‫می ارح اا ای اا رم اے ارح ا‬

‫ےایااتا وماےاہامکےاودمادووںاتسمممع واداںاےامورایاایاااکاےامورا‬
‫میاوامواوفاموراداےاماراااےاااہامناککاےارحامارقاںارراااے۔ِ‬
‫م‬
‫مورادثا سئیاماۃاآپاےااہارکاےاںاساںارولامماﷺ ےاتسممع اا‬
‫رر ارکہ امور امس ای اآاز اں اماے اٰۃ او امن ا ورہ ا مور ار اود ارکہ امور اداںایامیایا‬
‫لش‬
‫دوے اوے او ااز ای ااص اوے اا اب اردما اے۔ اس اے ای اات امر ان ام مس اوایا‬
‫ےاہارکاعارارادےایاازاںاصاااباےاومہاوہامکےاوا‪،‬اکٔوےاواہرد۔‬
‫مکے امن ازے ارہ امم ارکے اں‪ :‬اِن اڑم اڑم ااوں اے ام امم ای ااہ ااے اں امن اںا‬
‫ے ای ای اے اہ ارول امم اﷺ ی ارکں اہ ام اں اے ای ای ااز امس اوت اب ال اہا‬
‫ویایاہاوہامسامسارحاراےاہا یارکںاہامسامسارھارو‪،‬اواویاےاوماایاباےایا‬
 ‫س س ه أخطاء ال ص ين (‪)3‬‬ ‫القول الرفيع في مسألة التسميع‬ ‫‪01‬‬
‫دایاااراہاازامسایارایالاوایاےا۔امےادےایاداںا(یااتالادے)ا‬
‫واہاااراےاوہامساودثاہایاہایاواےاراوہارولاممﷺ یااتااامرمدہا‬
‫را اے۔ امور امی ارح اال امور ات اے اے اومی اات اے اہ ارول امم اﷺ د ا ورہ امورا‬
‫ی اارہ اں ارکں اہ ااز امس ای ار ال اہ اے او اوی اے اوما امی ارف اے ای اا ارےا‬
‫ہ امن اں اے اض امور او امے اں اہ ا(ن ای ار اازل اہ) امور اض امےاہاں‪،‬امورا‬
‫مر اوی اوا امن ااوں اں اے ای ار اماع اا ادوم ارے او اوہ اارم امت ار اوٹ اادا اےا‬
‫[[ا حلیتبیا‪۷‬ی‪،‬کتتڥ‪]]۷/۸۵‬‬ ‫مورامساےامحااتااادوماااےاسااامےاماہ۔ا‬
‫الث‪:‬۔‬

‫اےایااتاوےاویاےاہاتسع وادامکےاواکٔوےاوارداوںایا‬ ‫ورہاااا‬

‫ےاازیاوارورماےامورادووںاںاےایایازااارکاوںایاازاںایادمارداا‬
‫اومادااےامساےااساوگمارااکامداومیادثایا‬
‫ے۔مومراوادماواتسع ہاےاا ٰ‬
‫ادوماوااتاہاریا۔اوہارولامما‬
‫وماموراویادلاہاےامورایادلایامنای ٰ‬
‫ﷺ ےادماواِدِاااماوادہاےاناِاتسع ِاےاعاہارکہ۔امورامولایاداا‬
‫ںایااتاہاےاہادےاررادےاوتاوازےاہاے۔اذمامسادثاےادما‬
‫یےارکاعارامدالارااالاے۔اہادرارومہتاےادمایےاداواعااا‬
‫اتاے۔‬
‫ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫ٰ‬
‫تئا‪۹‬‬ ‫ھذاتئاہت‪ ۹‬ی یتاعل تئعل ہتاا‬
‫ٔ‬
‫ئ‪،‬دتا تا یہتاسل‬
‫س س ه أخطاء ال ص ين (‪00)3‬‬ ‫القول الرفيع في مسألة التسميع‬

‫ا را یتا یتعفوت‪،‬بہتا ظیہر‬

‫ابوتع دا رۃ نتمح دت‪،‬فیقتا طیہر‬
‫یومتا خ یست‪/۴۱۷۰‬ڤ‪۱/‬‬