KREATIVNOST

Kreativnost (stvaralaštvo) je pojam koji se u naučno- tehničkoj literaturi koristi na sličan način kao
i u svakodnevnom jeziku za označavanje misaonih procesa kojima se dolazi do rešenja, ideja,
umetničkih oblika, teorija ili proizvoda koji su jedinstveni i novi.

Kreativnost je aktivnost koja daje nove, originalne proizvode, bilo u materijalnoj ili duhovnoj sferi,
pri čemu se ti proizvodi ne mogu pripisati imitaciji već ranije postojećih proizvoda, jer su od njih
bitno drugačiji. Ti novi proizvodi, nastali kreativnim procesom, trebali bi bolje, uspešnije i
racionalnije da odgovore na individualne i društvene potrebe, od već postojećih proizvoda.

Činioci koji utiču na kreativnost

Pojavljivanje kreativnosti određuje 4 osnovna činioca:
1. Kreativni pojedinac, njegove intelektualne osobine i osobine ličnosti;
2. Kreativni misaono proces;
3. Kreativna situacija ili društveno okruženje;
4. Kreativni proizvod.

Kreativan pojedinac - osobine ličnosti

Kreativni pojedinci, koje odlikuje stvaralačka produktivnost, imaju posebno izražene neke
specifične osobine ličnosti, kao što su sledeće:
* Fleksibilnost mišljenja i ponašanja
* Čvrst osećaj nezavisnosti ličnog mišljenja;
* Sposobnost podnošenja neodređenih ili nejasnih situacija;
* Spremnost da se prihvataju izazovi i svesno preuzima rizik;
* Nekonvencionalnost stavova, načina mišljenja ili ličnog stila;
* Visok stepen samodiscipline i predanosti poslu ili preokupaciji;
* Unutrašnji osećaj posebne važnosti onoga što je predmet preokupacije;
* Potreba da se sebe lično vidi/procenjuje kao imaginativnu (maštovitu) i originalnu osobu.

Većina spomenutih osobina doprinosi realizaciji kreativnih potencijala koji postoje u pojedincu.

Kreativni pojedinac - intelektualne osobine

Kreativnost je povezana sa intelektualnim osobinama pojedinca, njegovim znanjima i veštinama,
kao i sa načinom na koji je njegovo znanje struktuirano i kako se ono koristi. Istraživanja pokazuju
da ljudi mogu da nauče kreativno mišljenje, što može biti povezano s uklanjanjem prepreka
kreativnom mišljenju, kao što su npr. različiti oblici misaonih stereotipa, kao i s usvajanjem
kreativnih heurističkih tehnika, kao što su npr. analiza slučaja i istraživanje analogija kad se odnose
na izuzetke iz uobičajenih pravila, zatim strukturiranjem poznatih ideja i znanja tako da izgledaju
strane ili neobične itd.O odnosu između kreativnosti i intelektualnih osobina u literaturi se mogu
naći ovi podaci:
- Visoka inteligencija nije nužna osobina kreativnih ljudi;
- Zadovoljavajući nivo inteligencije je potreban, ali ne i dovoljan uslov za kreativnost.
- Za kreativnost je važna povezanost između različitih komponenata znanja koje je osoba usvojila
(tj. načina na koji su znanja naučena);
- Mogućnost asociranja između što većeg broja komponenata znanja bitan je preduslov
kreativnosti;
- Korisna kreativnost (koja daje vredne produkte) traži vrlo dobro znanje na području kreativnog
rada;

1
- Kod rešavanja jednostavnijih problema važna je niska motorno - perceptivna rigidnost (karakterna
crta koja se manifestuje odsustvom prilagodljivosti intelektualnih procesa i nemogućnošću
prilagođavanja na nove situacije) i visoka intelektualna fluentnost;
- Kod rešavanja složenijih problema važne su korisne intelektualne metakomponente (tj. pravila i
strategije) koje upravljaju mišljenjem i ponašanjem tokom kreativnog rešavanja problema.

Shvatanje kreativnosti

TRADICIONALNO : SAVREMENO

Kreativni su samo nadareni i posebni pojedinci Kreativna je većina ljudi, ali nekima je to samo
potencijal

Kreativnosti ima ili nema kod pojedinaca Kreativnost je statistički normalno raspodeqena
u populaciji

Kreativna su samo vrhunska dostignuća Kreativna su po pravilu sva nova i korisna

dostignuća

Kreativna su samo neka ekskluzivna područja Kreativna su sva područja ljudskog djelovanja

Kreativnost je mistična osobina ili svojstvo Kreativnost je normalna psihološka funkcija ljudi

Svrha kreativnosti je vrlo pragmatična Kreativnost je namenjena i samoostvarenju

pojedinca

Kreativci su "aristokrati duha" i deo elite Kreativnost je deo savremene demokratske

kulture

Kreativna situacija ili društveno okruženje

Stvaralačko mišljenje javlja se u društvima u kojima postoji potreba za otkrićima, izumima,
inovacijama, kao i umetničkim i drugim kreativnim tvorevinama. Neka su istorijska razdoblja
obilovala otkrićima i umetničkim ostvarenjima: grčka civilizacija, renesansa, naučno - tehnička
revolucija koja je počela krajem 19. vijeka i sve se više ubrzava. U drugim su istorijskim
razdobljima otkrića potiskivana, tj. propisivani su dozvoljeni oblici stvaralačkog rada u mnogim
područjima (npr. srednji vijek, radikalni komunizam).

Kreativni proizvod
Kreativnost nekog misaonog produkta vrednuje se na osnovu dva kriterijuma:

1. SUBJEKTIVNI KRITERIJUM- rezultat kreativnog mišljenja je tvorevina koja je za subjekta

mišljenja potpuno nova kreacija.
2. NORMATIVNI KRITERIJUM - rezultat kreativnog mošljenja je tvorevina koja je potpuno nova
kreacija u društvu (nauci, umjetnosti ili industriji) i društveno vredna i korisna.

Prepreke kreativnom mišljenju

Većina prepreka kreativnom mišljenju proizilazi iz tri područja:
1. Intelektualne osobine pojedinca vezane uz rigidnost mišljenja.
2. Osobine ličnosti pojedinca vezane uz rigidnost ponašanja.

2
3. Uslovi u okolini koji koče kreativnost, a postiču rigidno ponašanje.

RIGIDNOST označava poteškoće u promeni usmerenosti mišljenja, kao i u rešavanju problema na

nove - različite načine. Rigidna osoba je nesposobna da menja strategiju rešavanja problema, kao
i da sagledava probleme s različitih gledišta. Ponašanje takve osobe tokom rešavanja problema je
nepromenljivo i kruto.
Osobine osobe koje su povezane s rigidnošću su: anksioznost i neurotizam, konvencionalnost i
konformizam, stereotipnost i odsutnost spontanosti, regresija ili vraćanje na ranije oblike
ponašanja, nizak nivo aspiracije ili motiva postignuća.

Uslovi u okolini koji koče kreativnost, a podstiču rigidno ponašanje su:

- zadaci koji usmeravaju pojedinca da se fiksira na određenu metodu rešavanja:
- postojanje izvora frustracije i stresora za vreme rešavanja problema;
- činioci koji smanjuju intrinsičku (unutrašnju) motivaciju za rešavanje problema;
- potenciranje negativnih posledica mogućeg neuspeha u rešavanju problema;
- siromašno individualno iskustvo pojedinca na području rešavanja problema;
- uvođenje nepotrebnih ograničenja, prepreka i distraktora u problemsku situaciju.

Kreativni misaoni proces

Osobine kreativnog misaonog procesa posebno se ističu u nauci i umetnosti, tj. u detaljima iz
života naučnika i umetnika, u opisima njihovog načina rada, kao i u osobinama njihovih misaonih
kreacija. Neke od tih osobina navedene su u nastavku:
- Bogatstvo novih, inovativnih misaonih sadržaja i proizvoda (npr. životna dela pronalazača poput
Edisona ili Tesle; filozofa poput Aristotela ili naučnika kao što je Ajnštajn; umetnika poput Mocarta,
Rodena ili Van Goga);
- Igra ili neozbiljnost u shvatanju važećih normi, standarda, stereotipova, kultova i kulture (npr.
Semjuel Beket i teatar apsurda, Franc Kafka i njegova dela, Klod Mone i impresionizam, Endi
Vorhol i pop-art);
- Autonomnost kreativnih ličnosti (Tesla, Verdi, Vels, Galilej);
- Veliki stvaralački potencijal i energija (Aristotel, Mikelanđelo, Gete, Bah, Hegel);
- Intelektualne sposobnosti i znanja (inteligencija, imaginacija, istraživačka sposobnost,
inovatorstvo, sposobnost organizacije i upravljanja, stručno znanje).