¥.2ONA Wielkie teksty Klasycane, w ktérych problemem bylo maties- stwo — Ekonomik Ksenofonta, Paistwo i Prawa Platona, Polity- ka i Eiyka nikomackejska, Ekonomika Pscudo-Arystotelesa — reflekse 0 relagjach migdzy matzonkami umieszczaly na szerokim tle: miasta wraz z prawami i 7wyczajami, umodliwiajgcymi jego preetrwanie i pomySinosé, oraz gospodarstwa wraz z orga nizacjg, pozwalajaca na jego utrzymanie i wzbogacenie. Z te- .g0 podporzadkowania matieistwa korzysciom obywatelskin CZ familijnym nie naleZy wyciggaé wniosku, Ze samo matzerstwo tuwazane bylo 2a zwigzek bez zaczenia, ktOrego jedynym celem rmialoby byé zapewnienie parstwu i rodzinie korzystnego potom= stwa, Wiadomo, jak wymagajace przepisy wlaiciwego zachowa- nia w matiefistwie przedkladali maldonkom Ksenofont, Isokrates, Platon czy Arystotees; preywileje, do kt6rych miala prawo zona, naleina je sprawiedliwos6, troska oto, aby sluiyé je} przykladem ‘i wychowywad ja — wszystko to sugerowalo rodzaj relagi daleko ‘wykraczajgey poza funkeje ezysto rozrodeze, Jednak matiefistwo \wymagalo szczegolnego stylu zachowai praede wszystkim dlate- 0, 2e mz by! glowg rodu, powazanym obywatelem lub kim, Kto ‘zamierza sprawowaé nad inaymi polityezna i moralng zarazem wiadze; tte? w owe) sztuce Zycia w maizefstwie chodzito o pano- wanie nad soba, ktére mialo ksztaltowaé zachowanie roztropne- {g0, umiarkowanego i sprawiedliwego mez. Etyke zachowan mabiefiskich inacze} naSwietlajg teksty, poja wiajgce sig w rogularnych odstgpach od drugiego wieku praed. Ce. do drugiego wieku nasce) ery, kiedy to zupetnie inaczej za- cveto traktowae malzeistwo: mamy zatem Peri gamou Antypatra, Ea fi } dom sn ski przekad greckiego teksty, ktéry prvedstawiano dhugo jako ostatnig caié Ekonomiki PseudorArystoteles, one frag renty Musoniusa poiwigcone mabiestwa, Zalcenia malzvishie Piutarcha ego Dialog o milaii eronjcan) traktato mabienstie Hierokles, nie lez wskacdwek, jake moina zaledé uw Senck 1 Epiketa oraz w pewnych tekstach pitagoreskich Cayiny matetstwo sao sig wwcras bare isting icici roawazana ni w preszoii koestig? Cry mois tet decyzjawsta- Pioniaw zwigzk malzeskie’stosowne zachowanie w ezasie mal- -eistwa budalyw owe) epacewigksze waipliwoii, tote proble- rmatyzowano jez wieksa starannosig? Niemodliva est, bez wal- Plena, odpowied? staystyczna, Wyeaje si jednak, Ze stuka 2y- cia matizskego bsla romwazana jopisywana w wil tekstach \ sposbb Ww mig now. Pierssza innowasa polega na tym, 2 satuka matrymoniane| egystenci,choe w dalsym cag dotyery ospodarstwa, zareadzania nim, plodzeniarodzeia dz, wie- kszym stopniu docenia clement spajajacy t¢ calosé: osobiste rela~ cje dwojga mabionksw, lezacy ich zwiazek, wrajemny stosunek do sob; a tela 2a ne tle wyika zinnych povinnoici pana doma, ile jak sie adaje, wwazana jest 2a perwszy tzasadniczy skladnik,gromadcaey wsystki pozostale, od ktorego one po- chodza i KtGremu zawézicraja wo sil. W sume stk zacho- wah malefskich mnij oktslalaby technika zarradrani, bar- zie) natomiast stlistyka osobistych wie. Druga innowacja po- legalaby na tym, Ze zasada powicaglvego zachowania Zonate- 0 meczyray miei sig racg| wird Wajernyeh zobowigza nib \ panowaniu nad innymis a moze raze) na tym, 2 panowanie siebie nad soba corazbardcej manifest sig prez zabowigzania, ‘obec innych a mvlaszeza peer peien respekt wobec malzonk: atensfikacj trosko seb ii ta Ww parze 2 docenianiem kogos nnego; nowy sposob jak bya nekidy formulowana kwesta ssiernosi” seksualnj, jest Swadectvem tej zmiany. Wresce H. These, A nrascton the Pythagorean Wings of te Helene Pe 14 The Prhagorcon Tet ofthe Helse Pro saasis Trost sie — a0 reece tutaj najistotniejsza — owa sztuka matiedistwa w pos staci symetrycznego zwigzku prryanaje 2decydowanie waniejze migjsce stosunkom seksualnym malzonkw, kwestie owe w dale szym ciggu traktuje sie dyskretne i dosyé aluzyjne, niemnie jed- nak pojawia sie u takich autorow, jak Plutarch, cheé, aby wyzna- czyé matzonkom pewien spos6b postepowania i zachowania sig Ww relagjach rozkoszy; do zainteresowania prokreacia dochodza inne zaczenia i inne wartosci, zvigzane 7 milosia, uczuciem, ‘waajemnym zrozumieniem i sympata, Raz jeszcze — nie znaczy to weale, # podobne zachowania i podobne odczucia byly nieznane w epoce Klasyczne i pojawity sie dopiero potem:; ustalanie zmian tego rodzaju wymagatoby zie pelnie inne} dokumentacji i odmiennych analiz. Wydaje sie jed- nak — jesli wierzyé tekstom, jakie sq do dyspozycii — ze owe postawy, owe rodzaje zachowati, owe sposoby dziatania i odcat- ania stay sie wowezas tematami problematyzaci, przedmiotami debaty filozoficene} i elementami rozwaéne} sztuki zachowat? Pewna stylisiyka egzystencii we dwoje uwalnia sig od tradyeyj- rych wskazai w gestit matrymonialne|— calkiem dobree widaé W sctuce wiezi matietiskie|, w doktrynie monopolu seksualnego i wreszcie w estetyce wspélnych prayjemnosc 1 Wie! malzeiska Z wielu owych rozmysla o matiefistwie, sczegélnie za8 tek= stow stoik6w pierwszych dwu wiekéw, wylania sie pewien model relacji migdzy mationkemi. Nie proponuje sig w nich narzucania matzetistwu nie istniejacych dotychezas form instytuejonalnych ani nie sugeruje, by wpisywac jew inny wymiar prawa. Natomiast, bez podwazania tradyeyinych struktur, probe sig okredlié cha- rakter koegzysteneji meza i zony, rodzaj stosunkéw migdzy nimi MW Mesh, Lome rami. ds oar a File de ree, MBN 39 sposob wspdlinego dycia — a sq one rine od tego, co propono- ‘wano W tekstach klasyeznych, Naraiajgc sie na zbytnie uprosz- czenia 1 uzywajge nieco anachronicznego slownika, moina by rec, #¢ 0 matiefistwie nie mysli sie juz tylko jak o ,matrymonial- rej formie", ustalajgce} komplementarnosé rl w zarzgdzaniu ddomem, ale rownie? i praede wszystkim jak o ,.wigri matzeiskiej osobistejrelacji migdzy mgéem a Zong. Owg sztuke Zycia mal- ‘eiskiego okreila relacja dwoista w formic, uniwersalna co do wartosi i specyficzma co do intensywnose i sity. 1, Relacja dwoista. Jeli isnieje cos zgodnego z natura {kata physin), to niewatplivie jest to zwigaek mabieiski, powiada Musonius Rufus’. Aby zaS uzasadnié, 22 mowa 0 malzeistwie, jak podejmuje, jest raeczg najpotrzebniejsza, Hierokles zaccyna od te- 1, 2e sama natura kierue nasz rodzaj ku tej formie wspéinoty Te zasady jedynie powtarzaja tradyeying lekcje. Naturalnosé matiefistwa, choé podwazaly ja pewne szkoly ilozoiczne, w szeze- 5lnoéci eynicy, miala liczne obiegowe uzasadnienia: zblizenie rskiej i Zeishiejplci niezbedne do prokreacji; koniecenosé pree- obrazenia owego kontaktu w staly zwigzek celem wychowania potomstwa; wsparcie, wygoda i przyjemnosé Zycia we dwoj, wraz jego ushugami i obowigzkami; wreszcie stworzenie rodziny jako podstawowego elementu miasta. Ze wzgledu na pierwszq z tych Funke awigzek meZceyzny i kobiety wynikal z zasady wspélne} dla wseystkich awierzgt; 2e wzgledu na pozostale przejawial sig w formach, ktore uwazano powszechnie za typowo ludckie iro vumne. To Klasycane preekonanie 0 tym, 2 maléestwo jest rzecza vaturalng ze wegledu na jego podwéjny wklad, do prokreagi i do sspolnoty Zycia, podejmujg stoicy epoki Cesarstwa, choé dosyé ‘nacenie je przeksztaleaja Musorus Rol, Rela. XIX, «7h, Zab. C. Luz, Musonias Rafi 10. Hirokls, organo, Stbaos, Honea. 2,7.om Trost see Najpierw Musonius. Z jego sformulowaii modna wydobye pew- ne praesunigeie akcentu z zamiaréw ,prokreacyjnych” na ,.W5péle notowy" cel. Ustep traktatu O celach malzerstwa jest odkryweays, Zaczyna sig od dwoistosci cel6w matzerstwa:trzeba mieé potom- stwo, trzeba drielié Zycie, Ale Musonius dodaje natychmias, ie choé prokreacja bywa waina, sama w sobie nie usprawiedliwia maliefistwa. Praywolujac obiekeje wysuwang czesto przez cyni« ow, preypomina, 2e smiertelnicy, gdyby slo tylko 0 zrodzenie otomstwa, mogliby postepowa¢ jak zwierzeta:parzyé si i natych- Imiast rozchodzic. Ale jsl tego nie robia, znaczy to, re najwatnie)- sza dla nich jest wspoinota: towarzystwo Zyciowe, gdzie wymienia sie swoje troski, rywalizuje miedzy soba o uwage i praychylnosé, adrie malzonkowie moga byé poréwnani do pary zwierzat w 7a. Drzggu, ktory stoi w miejscu, gdy aide ciagnie w swoja strong. Powiedzie’, Ze Musonius preypisuje wyéscosé relacjom pomocy i wsparcia nad celem prokreacyjnym, to a duzo. Jednak oba cele powinny sig wpisaé w jednolity forme, forme wspélnego yi; ‘ieustannie okazywana sobie troskliwos¢ i wspélnie wychowywa- re potomstwo to dwa aspekty tej zasadniczej formy. W innym ustgpie Musonius pokazuje, jak owa forma jednosei ~ostala przez nature wpisana w kazdepo Smiertelnika. W iraktacie 0 malzeistwie jako preeszkodzie w flozofil® preywohuje irédlowy podzial na meéczyzn i kobiety dokonany na rodzaju ludzkim. ‘Musonius zastanaWia sig nad faktem, e najpierw rozdieliwszy obie ple, stworca zapragnal potaczyé je na nowo. Ot6? polgczyt ‘i, zauwaia Musonius, wszczepiajac w kaéda z nich ,gwaltowne bragnienie”, pragnienie ,2blizenia” i ,zjednoczenia” zarazem — hhomilia i Koindnia . Pierwsze 7 tych okresleh wydaje sie zatem od- nosié do stosunkw seksualnych, rigie do wsptnoty aycia, Trae. ba wyeiagnae stad wniosek, Ze w istocie ludzkie)thwi pewne fun- lamentalne i ZrOdlowe pragnienie. ktore prowadai zaréwno do fzyeznego spolkowania. jak i do dzielenia egeystencji. Z tego ply Masons Rus, Relive. NI As 6 Tamas, XIV, ¥ 2ona 2 ng nastepne dwa wnioski: ekstremalna 2ywo8é pragnienia okreila nic tIko dziatania prowadzace do zbizenia pliowego, ale row- nie zmierzajgce do dzielenia 2ycia; i odwrotnie,stosunki plciowe stanowig cze tego samego rozumnego plan, co relacje wiazqce 2 soba dwvie jednostki za pomoca zainteresowania, ucrucia lub ‘wspolnoty dusz, Ta sama naturalna sklonnosé prowadzi 2 rawng intensywnoscia i racjonalnocia tego samego typu do Iaczenia sig cexzystengji i parzenia sig ca. ater dla Musoniusa wastdnieniem malzefstwa nie jest to, 2 _najduje sig ono na proecigeiu dwoch heterogennych sklonnosc pierwsze,fzycang| i seksualne, i drugij. racjonalne) i spoleczne Jest ono zakorzenione w pierwoineijedyne} dazmosci Kira pro- vadzi do niego jako zasadniczego celu, a poprze7 nie do jego obw vwewnetrznych nastepstw:stworzenia wspélinego potomstwa i 2d0- bycia towarzystwa zyciowego, Nic dziwnego, Ze zdaniem Muso- niusa nic nie jest tak upragnione(prosphifestero) jak mabietstwo; naturalnosé zawdzigcza ono bowiem nie tylko konsekwencjom, jake preynosi jego zawarcie; o jego naturalnoici Swiadezy juz sama daznos, taktujgea je od poezatku jako upragniony ce Dos podobnie Hierokies wzasadnia mabiefstwo ,binarng” Ww jakissposdb natura ezlowieka. Jego zdaniem Smiertelni sq zwie- ‘aetami ,adanymi na siebie” (syndyastiko?). Pojgcie to wywodzi sig od preyrodnik6w: rozrSzniali oni 2wierzeta Zyjgoe w stadach (synagetastiko) i tyjace w parach (syndyastiko). Zreszta juz Pla- ton we fragmencie Praw odwolywal sig do tego rozréininia: zalecal smiertelnikom prayklad owych zwierzat, Ktore 84 czyste, iak dlugo 2yja w grupe, natomiast acza sig w pary i staja sig zwie- reetami .zdanymi na siebie”. gdy nadchodsi pora miosci. Ary- stele w Police vowniez preywolywa .syndiaslyeeny” charah- «er calowieka przy okreilanu relaji pana i niewolnika, ale rw relacji matzonkow" ioe. w: Sodas, Fle, Ayes, Polka, 2, 128 Uy re asi ta ony w Ere nomacheishih, VI. 12