1V. EROTYKA na relacja Problematy Uiytek 2 pryjemnosci w stosunkach z chlopeami stanowil dla ry grecki) preedmiotniepokoju. Wydaje sie 1o paradoksalne w spoleczistwie, kt uchodsi za ,tlerancyine” wobec czegos, co my nazywamy ,homoseksulizmem”. Choé moze nieosrozno- {cig byloby uzywaé tych okreile wymienie, Wistoiepojgeie homoseksualzmu wydae sie malo odpowied- nie do okreilania tak roznego od naszego doswiadczeaia, form waloryzai i systemu podzial6w. Greey nie preeciwstawiali, jako diwu radykalnierbinych sytemow zachowas, milosei do wiasne} {do oboe ple. Line podzialu nie pasbiegaly wad tej grancy. Z punktu widzenia moralnose to, co przecivstawialo meZczyzng “umiarkowanego i pana scbie samego meezyinie oddajgcemu sig rozkoszom,bylo0 wile wainiejze nfo, co rinilo migdzy sob rodzaje pryjemnosi, ktdryen najchetnic) sie oddawal. Rozwite- Joie obyczajow polegela na nieumieetnosci oporu wobec kobiet_ i chlopcow, a nie na tym, 2 jedne sq bardziej rozwiqze ni. nne._ Gedy Platon tworzy portettyrana, to znaczy kogos, ko zezwals, by tan Eros byt ,panem absolutnym, a miszkaja w tej duszy, decydowal w nig) o wszystkim"", ukazuje go w dwu rownowai- rych aspektach, gdzie ujawnia sig zarowno pogarda dla najbar- zi} istoinych zobowigza, jak i uleglosé wobec wszechwladzy roxkosry: Cay t ie mySis, taki czlowiek potraflby,2 powo- Ke 1, Bry a «du od niedawna mu milej weale niekoniecznej preyjacislki 2 daw- ‘na mu mit i nablizejz nim zwigzang matke, albo z powodu przy- slojnego preyjaciela, Ktérego ma od niedawna, a weale go nie po- \ezebowal, zgrzybialego starca ojea, ktbrego i potrzebowal, i mit \w nim najstarszego przyjaciela, czy ty nie mySlisz, ie on by ich po- trail bié oboje i podawaé ich w niewolniczg zalemnosé od tamtych, adyby ich do tego samego domu sprowadzil?” A kiedy zarzuca, ho Alkibiadesowi rozpuste, nie chodzilo o jej rodza, ale 0 to, 2e — jak to powiedziat Bion Borystenita — jako mlodzieniec od- wodzil mezsw od Zon, a w pééniejseym wieku Zony od meow" | odwrotnie, aby dowieSé powsciaglivosi meiczyzny, pokazy~ .wano — tak ezyni Platon prey okazjiIkkosa 2 Tarentu* — ze jest ‘on w stanie wyrzee sie jednakowo Kobiet i chlopcow; wedlug Kse- nofonta zaé korzyse, jaka mial Cyrus powolujge eunuchdw na «dworska stuzb, polegala na tym, deci honoru ani kobiet, ani chlop- ccow zbrukaé nie mogl*. Do tego stopnia uchodzilo 2a oczywiste, 4 obie sklonnoici sq jednakowo prawdopodobne i doskonale mo- 124 wspolistnieé w tym samym indywidwum, Biseksualnosé Grek6w? Gdyby rozumiet przez to, ie Grek még! rownoczesnie lub po kolei Kochaé chtopea i dziewezyng, Ze Zona- ty medczyma mogl mieé paidika, 2 bylo zwyczajem po mlodziei- ich sklonnosciach ,chiopigeych” sklaniaé sig raczej ku kobie- ‘om, moina by raec, ze byli ,biseksualni", Ale kiedy prayjreymy sie sposobowi, w jaki rozwazalit¢ dwoista praktyke, zauwazymy, ‘nie widzieli w nie} dwéch rodzajow ,pragnienia”, dwu réinych ' konkurencyinych ,poped6w” wprowadzajgcych podal w serce eéczyzny i jego tadze. Mona mowié o ich ,iseksualzmie”, gdy ma sig na myili swobodny wybér migdzy obiem pleiami,jaki so- bie prayznawali, jednake ta mozliwose nie byla praez nich wigza- na z dwoista, ambiwalening i biseksuaing” struktura pragnieia, “Tands IN, 58 be » Diogenes Lars, Zamoe ogy. V7.4 * Plato, Prams Vii, 40, » Keenofot, Crop, VL, §0 a Liye pense, Wich oczach tym, co sprawialo, 2 motna bylo potadaé meiczyz- ny i kobiety, byla po prostu wszczepiona przez nature w serce me- czyany tadza wobec tych, KtSrzy 4 wpigkni",niezleznie od plei® ‘Nicwatpliwie, znajdujemy w mowie Pauzaniasza”teorie dwoch eros6w, 2 ktorych ten drugi — Uranios,niebiriski — kieruj sig wylacenie do chlopeow, Ale nie jest t rozrdénienie migdzy milo- cig hoteroseksualng a mitosciq homoseksualna; Pauzaniasz zary- sowuje linig podriatu migdzy miloica, ktéra odczuwaja ,mame jednostki" — jj preedmiotem sa zaréwno meéczyini jak i kobie- {y, jj eelem jst wylgcznie sam akt (0 dgprattestha), a spenia sig 1a los szczgicia — a mioscia starsza,szlachetniejza i rozumnie- za, kira wiaée sie z tym, ,co z natury ma wice| sly, wigce) ro- ‘zumu" — oczywideie moze tu chodzié wylacznie 0 pleé meska. Uczta Ksenofonta dobrze pokazuje, 2e rdinica w wyborze mig- zy dziewezyng a chlopcem nie wiaze sg w taden sposib rozrdi- nieniem dwoch sklonnose czy z opozycia dwu form pragnienia Zostala wydana proez Kalliasa czia na czesé mlodziutkiego AU- tolika, w ktorym jest zakochany; pigkno chlopca jest tak wiekie, 4x proyciaga uwage wsrysthich biesiadnikow z taka sia, jak ja- aS wiela jan, ki6ra naglezabiysnie wiréd nocy”; ,uroda mio- ziedica wywierala wielkie wrazenie na wszystkich patraaeych”®, Ot6z posréd gosci wicl jest Zonatych i zareczonych, jak Nikera- tos — ktdry kocha sw Zong 2 wzajemnoscia,zgodniez gra Erosa i Anterosa — czy Kritobulos, ktoremu wiek pozwala jeszcze mieé zaréwno adoratorbw, jak i Kochank6w’; Kritobulos opiewa z1e- s2ta swoja milosé do Klejniasa,chlopea, ktdrego poznal w sckoe, i'w komicznym pojedynku prazciwstawia wiasna pighnoSé urodie Sokratesa; nagroda w konkursie ma byé pocalunek dziewczyny i chlopca; sa oni wlasnoscig pewnego Syrakuzaficzyka, ktory nau cal ich tafca; wdziek tego taica i akrobatycene popisy sprawiaia “Na te eat 20. KJ Doves, Hamer rec 86 » Plt, Cesta 18, * Kenofot, Uzi, 1.9 raya 3 rozkose wszystkim. Nauczyl ich rowniez odgrywaé milosé Dioni- zosa i Ariadny; zebrani, kt6rzy przed chwila wyshuchali Sokra_ ‘esa rozprawiajacego o tym, ezym ma byé prawdziwa mitoss do cblopeow, bylt urzeezeni (aneptoromenoi) ,niezwykta. pigkno- Sig Dionizosa” i kwitnqcg uroda Ariadny”, calujgoych sig nie na Zarty, ale naprawdg; gdy sig styszalo wymawiane przez nich zaklecia mitosne, moéna bylo mieé pewnos, ze mlodzi akrobaci -wreszcie znaledli sposobnosé, aby ezynié to, czego pragneli od ddawna”*. Mnogosé réémorodaych podniet milosnych kaze my- Slee wszystkim 0 rozkoszy:jedni, pod koniec Uczty, dosiadajg ko- ‘ii pedza ku swym Zonom, natomiast Kallas i Sokrates wychodzy do pigknego Autolikosa. Na owe} uczcie, gdzie mozna bylo po- spotu opiewat piekno dziewczyny i urok ehtopeéw, meéczyzni w roinym wieku zaplongli Zadzq rozkoszy lub powaine} mitosc, ‘for jedi eda szukaé u boku Kobiet, drudey — v boku mlo- ‘Niewatpliwie, sktonnosé do chlopcéw lub do dziewcaat byla {atwo dostrzegalna jako rys charakteru: mgiezyzn rOénil migdzy soba rodzaj przyjemnosei, ku kt6rej bardziej sig sklaniali!! — ‘westia smaku, ktéra mogla stanowié preedmiot Zartow, nie 228 sprawe typologii obejmujgce) samg nature jednostki, prawde jej Pragnied czy tez naturalng prawomocnoé jej sklonnosc. Nie do- strzegano dwu odmiennych adz, przejawiajgcych sig w roenych Jednostkach lub écierajgcych sig w tej samej duszy: widziano ra- ze} dwa odmienne sposoby czerpania preyjemnoici, z ktdrych Pierwszy bardziej odpowiadal pewnym jednostkom lub pewnyma ‘momentom egzystencji. To, czy uprawia sie mitosé z chlopeami, czy 2 dziewczynami, nie stanowito klasyfikujgeych kategori, kt6- ¥ pozwalaly na zaszeregowanie jednostek; mezczyzna, KlGry Wo- lal paidika, ne postrzegal siebie jako nego” wobec tych, Kt6rzy Uganiali sig za kobietami Takze pojecia ,tolerancji” i ietoleraneji” okazujg sie zupel-m2 Liye» prvommai! nie niewystarezajgce, by 2daé sprawe 2e zlozonosci zjawiska, Mi- José do chlopcow byla ,swobodna” praktyka w tym sensi, Ze nie tylko zeawalaly na nig prawa (z wyjgtkiem szczegélnych okolicz- noSci), ale rowniez dopuszcvala ja opinia. Co wigce miata trwate podstawy w réenych instytucjach (wojskowych i pedagogicanych). Znajdowala rligiing rekojmig w rytualach swiglecenych, edie ‘Ww jel imig weywano boskie moce, ktOre miaty jg ochraniaé*. Byla to wreszcie praktyka kultura waloryzowana przez cal litratu- re, ktora ja opiewala, i przez reflekse, ktOra uzasadniata jj szla- chetno&, Ale rownoczesnie wspotistnieja inne postawy: pogarda dla zbytlatwych ezy zbytinteresownych mlodzienoow, dyskwalit- aca zniewieSialych mezcayen, z ktorych tak ezesto nabija sig Ary- stofanes i inni autorzy Komiczni", odraucenie pewnych wstydli- ‘wych praktyk, jak praktyki Kinezjasa, ktory mimo swe} zuchwalo~ Sci niewyparzonego jezyka byl w ocrach Kaliklesa dowodem, Ze nie kadda preyjemnose jest dobra i preynosi zaszezyt™*. Wydaje sig zatem, 2 tg prakiyke, aczkolwiek przyjeta i uprawiana, oceniano bardzo rodnie i weiqgano w dosé zlozong are waloryzacji i dewalo- ryzaeji — powoduje to, 2 trudno odszyfrowaé rzadzaca nig mo- ralnogé. Juz woweeas istnala jasna gwiadomosé owe} zlozonosci —tyle przynajmnie} wynika 2 fragmentu mowy Pauzaniasca, w -ktérym pokazuje on, jak trucno ocenig, ezy w Atenach ten rodza} riloici przysparza szacunku, czy okrywa wstydem. Z jednej stro- sig go akceptuje — wicei: praypisue si mu tak wilkq 4x pocwala sig zakochanym na robienie reczy, KtOre w kkogos innego uznane by byly za szalefistwo czy haiibe: na blaga- nia, zaklgcia, natarczywe naleganie i falszywe przysieg. Jednak- © Zab. Bue, Bra aden, 91 2” Na prj Kiss w Achagicskack ab Apaton w Teamuforak Ary stares, Plato, Gorgas, 49 Soka: A Kindy sip tak czy mag 0 wie, co eg: cela hon Rnd be) 6h exe ie sas | bez, ene Cy teil powikz® Bn sa sacl po doa mae J go, ago im pore? — Kalle Ty ews, Sokrtse,doprow ra roam doh ce » 42 dag stony wa woke odin, ey oi eh Snow pel niyeani a pagan yao paaeke sey pecs w ich, Hedy Loder meme wae “Spon sob poobe chown Linea pote schema pli ponvel zomg scngilego fod og, ila pyuineyeans Wane tes chp. Tass Svat pahonm ageh nine 2 lola wgkem aomosloualam” A nak tog ast zantanidojeg sop edna go no suebed te upravin w Gri Mayer ak ply chose caer Cane mice tno w sob. tape samen pols simi slg w cs mechnuarn pe), een tak forme milo migdy meryennnt node sow prole wa spat acuta oad ay Pana ‘Scrplych yah dave che ae delay aa ng, set dlcng som, cot Wl powarchions ante, es wien spot ic abranal pron, sano eee senile | ssegiinesyunego ornegvatcinone i, pee ln poe nero! mpaaate nee fai eg pond nponat ~ lenge teryayen oe Shogo am 3 ua ore pnb bard shen: many ny cx med, ei ratgtonae pajennes ma ee ote ey parser sa plywood ora nico dopa —je ny senna isto pow, by pperadkoned emo 9m Berton sachin od tra jamin da ney Race doskanisomentreny sgn pg, ene kkieruje sig ku innej pli, a zarazem utrzymujemy, ze nie nalezy przy- Dat em yon gh mn areola Oates tun Ott wyaese apc rss re {ami waa oo so pgsens Kereta ema co 0 oe pragnenia~ zniwao ka dacweynom ki kuchqses | Plo, /