ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΤΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ

«Η συμβολή του Ιδιωτικού Τομέα του Τουρισμού στην Οικονομία και τα Φορολογικά Έσοδα:
Η Περίπτωση της Ελλάδας, 2010-2016»

Σεπτέμβριος 2018

Μελετητής: Νίκος Καραβίτης

ΙΝΣΕΤΕ
Ινστιτούτο του Συνδέσμου Ελληνικών
Τουριστικών Επιχειρήσεων
Βουκουρεστίου 32, 10671 Αθήνα
T: +30 210 3244 368
© ΙΝΣΕΤΕ – Επιτρέπεται η αναδημοσίευση με την προϋπόθεση της αναφοράς στην πηγή
 ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η μελέτη

• Αφορά στον ιδιωτικό τουριστικό τομέα (ατομικές ή εταιρικές επιχειρήσεις που είτε αποκλειστικά, π.χ. ξενοδοχεία, είτε εν μέρει, π.χ.
εστιατόρια, δραστηριοποιούνται στον τουριστικό τομέα) και εξετάζει την επίδρασή του στη διαμόρφωση βασικών μακροοικονομικών
μεγεθών και τη συμβολή του στα φορολογικά έσοδα της χώρας. Δεν περιλαμβάνει την οικονομική δραστηριότητα του δημόσιου τομέα
(π.χ. μισθοί υπαλλήλων Υπουργείου Τουρισμού, ΕΟΤ, μουσείων, λιμεναρχείων κ.λπ., αντίστοιχα λειτουργικά έξοδα, δαπάνες συντήρησης
χώρων και επενδυτικές δαπάνες του δημοσίου σε υποδομές του Τουρισμού κ.ά.).

• Επικεντρώνεται μόνο στις άμεσες επιδράσεις του Τουρισμού (δεν περιλαμβάνει τις έμμεσες και τις προκαλούμενες επιδράσεις, τόσο στην
οικονομική δραστηριότητα, όσο και στα φορολογικά έσοδα, δηλαδή τη δραστηριότητα επιχειρήσεων που υποστηρίζουν ή εφοδιάζουν
εκείνες που ασχολούνται με τον Τουρισμό, καθώς και την κατανάλωση που προκαλείται από εκείνους που κερδίζουν τα εισοδήματά τους
σε επιχειρήσεις τουριστικού αντικειμένου).

• Κινείται σε επίπεδο Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ) και μεθοδολογικά εισάγει μια διαδικασία μετάβασης σε κλαδικά
εθνικολογιστικά στοιχεία για τον Τουρισμό με την εκτίμηση και τη χρήση μιας σειράς Συντελεστών Προσαρμογής και Έμμεσων
Συντελεστών Φορολογίας. Η ΑΠΑ είναι ένα μακροοικονομικό μέγεθος πολύ συγγενές του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) με τη
διαφορά τους να είναι ότι η ΑΠΑ δεν περιέχει τους καθαρούς έμμεσους φόρους επί των προϊόντων (φόροι, π.χ. ΦΠΑ, μείον επιδοτήσεις),
για τους οποίους δεν υπάρχουν κλαδικά στοιχεία.

• Έχει βασιστεί κυρίως σε επεξεργασία στοιχείων της Eurostat (Εθνικοί Λογαριασμοί και Έρευνα Διάρθρωσης των Επιχειρήσεων), της
ΕΛΣΤΑΤ (Έρευνα Διακοπών) και της Τράπεζας της Ελλάδος (Έρευνα Συνόρων).
 Η ΚΛΑΔΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

Ο Τουρισμός είναι μια δραστηριότητα με διακλαδικό χαρακτήρα. Περιλαμβάνει το σύνολο ή, συνήθως, μέρος της
δραστηριότητας επιχειρήσεων που ανήκουν σε πολλούς διαφορετικούς κλάδους. Ειδικότερα, η μελέτη αναφέρεται σε
επιχειρήσεις, που το σύνολο ή μέρος της δραστηριότητάς τους καλύπτει τουριστική ζήτηση, και ανήκουν στους εξής
γενικούς κλάδους (όπως ορίζονται σύμφωνα με την επίσημη Ευρωπαϊκή μεθοδολογία):

• Καταλύματα

• Μεταφορές

• Εμπόριο

• Εστίαση

• Διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες

Για τον υπολογισμό του ποσοστού των οικονομικών μεταβλητών (π.χ. ΑΠΑ, μισθοί κ.λπ.) που κάθε κλάδος καλύπτει με
την τουριστική του δραστηριότητα αναπτύχθηκε συγκεκριμένη μεθοδολογία που χρησιμοποιεί ειδικούς συντελεστές που
εκτιμούν τόσο την κλαδική προσαρμογή στα εθνικολογιστικά μεγέθη, όσο και το «τουριστικό μερίδιο» κάθε κλάδου.
 ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΗ ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗ ΑΞΙΑ (Α.Π.Α.) ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
ΑΠΑ σε εκατ. € (αρ. άξονας) ΑΠΑ % του συνόλου (δεξ. Άξονας)
Το 2016 ο ιδιωτικός τομέας του τουρισμού δημιούργησε €12,7 16.000 9%
15.210 8,8%
δισ. ΑΠΑ (το 8,3% του συνόλου της οικονομίας) και, συνολικά, 8,6%
14.000 13.711 13.758 8,3%
την περίοδο 2009-2012 προσέθεσε στην οικονομία €105,5 δισ. 13.163 13.520
12.669
Στην πρώτη περίοδο της κρίσης (2009-2012), ο τομέας 12.092
12.000 11.373 8%
παρουσίασε σημαντικές απώλειες ΑΠΑ, της τάξης του 25%,

περισσότερο από την υπόλοιπη οικονομία (−20%), μειώνοντας 10.000

7,5%
έτσι το μερίδιό του από 7,2 σε 6,7%. Στη συνέχεια, όμως,
8.000 7,2% 7%
7,2%
κέρδισε 21% μέχρι και το 2015, ενώ η οικονομία εξακολούθησε
6,9%
την καθοδική πορεία της (−8%), αυξάνοντας το μερίδιό του σε 6,7%
6.000

8,8%.
4.000 6%
H ελαφρά κάμψη του 2016 ανατράπηκε το 2017, καθώς,

σύμφωνα με τα στοιχεία της ΤτΕ, οι εισπράξεις του 2.000

εισερχόμενου τουρισμού αυξήθηκαν κατά 10,5% σε σχέση με
0 5%
το 2016.
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
 Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΕ ΒΑΣΙΚΑ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ
(μέσος όρος 2013-2016)
10,4%
10% 9,5% 9,5%

8,3%
Κατά την περίοδο ανάκαμψης του Τουρισμού 8%
(2013-2016), η συμβολή του στην Ακαθάριστη
Προστιθέμενη Αξία, ανήλθε κατά μέσο όρο σε 6%
8,3% του συνόλου της οικονομίας, 9,5% στην
Παραγωγή και τα Εισοδήματα (μισθοί και κέρδη), 4%
ενώ στην Κατανάλωση ήταν 10,4%, προφανώς
λόγω της παρουσίας της κατανάλωσης του 2%
εισερχομένου τουρισμού.

0%
ΑΠΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ
 ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΚΛΑΔΟΙ ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΗ
120 2009-2012 (ΑΠΑ 2009=100)

110
Κατά την πρώτη περίοδο της κρίσης (2009-2012) 100
ο ιδιωτικός τομέας στον Τουρισμό ακολούθησε 90

την γενικότερη πορεία της εθνικής οικονομίας, 80

υποφέροντας τις συνέπειες της κατάρρευσης της 70

εσωτερικής ζήτησης και το αρνητικό κλίμα για 60

2009 2010 2011 2012
τον εισερχόμενο τουρισμό. 125 2012-2016 (ΑΠΑ 2012=100)
120
Στη συνέχεια (2012-2015) σημειώθηκε
115
σημαντική ανάκαμψη σε αντίθεση με την 110
105
υπόλοιπη οικονομία, ενώ η κάμψη του 2016
100
φαίνεται να ανακόπηκε το 2017, σύμφωνα με τα 95
90
στοιχεία της ΤτΕ για τον εισερχόμενο τουρισμό.
85
2012 2013 2014 2015 2016
ΣΥΝΟΛΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΑΚΙΝΗΤΑ
ΕΜΠΟΡΙΟ ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ ΔΗΜΟΣΙΟ
 ΚΛΑΔΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΗΣ Α.Π.Α. ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ (2016)

Σχεδόν το 60% της Α.Π.Α. του

ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ
ιδιωτικού τομέα του Τουρισμού 25%

δημιουργείται στον τομέα των

καταλυμάτων. Ακολουθούν οι
μεταφορές με το 25% του ΕΜΠΟΡΙΟ
7%

κλάδου, ενώ οι υπόλοιπες ΕΣΤΙΑΣΗ

ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ
59% 5%
δραστηριότητες ακολουθούν σε
ΛΟΙΠΑ
4%
απόσταση.
 ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ Α.Π.Α.
ΣΤΟΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ (2016)

ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ,
ΤΟΜΕΑΣ 5,5% ΑΣΦΑΛΕΙΕΣ 6,4% ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ, ΤΕΧΝΙΚΗ

Ο Τουρισμός δημιουργεί το 11,5%

ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ 6,6%
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ,
ΥΓΕΙΑ 5,5%

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
της Α.Π.Α. του ιδιωτικού τομέα. ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ
5,2% 11,5%

Είναι από τους πλέον δυναμικούς ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ

& ΜΜΕ 4,8%

κλάδους, στην κορυφή της ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

4,5% ΑΚΙΝΗΤΑ

οικονομίας μαζί με την μεταποίηση, 11,8%

ΛΟΙΠΑ 4,2%

το εμπόριο και τα ακίνητα. ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

3,5%

ΑΝΑΨΥΧΗ,
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ΕΜΠΟΡΙΟ 13,7%
ΕΣΤΙΑΣΗ 3,0% ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ
13,7%
 ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΦΟΡΟΥΣ
Φόροι
Έμμεσοι φόροι: Επιβάλλονται επί των προϊόντων ή επί της παραγωγής (π.χ. Ειδικοί Φόροι Κατανάλωσης (ΕΦΚ), ΦΠΑ, ΕΝΦΙΑ).
Άμεσοι φόροι: Επιβάλλονται επί των εισοδημάτων, της περιουσίας και του κεφαλαίου φυσικών και νομικών προσώπων, τα οποία και αποδίδουν τον φόρο (π.χ. φόροι σε
μισθούς και κέρδη).
Εισφορές κοινωνικής ασφάλισης: Επιβάλλονται επί των εισοδημάτων των φυσικών προσώπων και πληρώνονται από τους εργαζομένους, τους εργοδότες και τους
αυταπασχολούμενους.
Φορολογική μονάδα
Το φυσικό ή νομικό πρόσωπο το οποίο καλείται να πληρώσει τον φόρο (π.χ. καταναλωτής, νοικοκυριό, επιχείρηση).
Φορολογική βάση
Το μέγεθος επί του οποίου επιβάλλεται ο φόρος (π.χ. λίτρα, αξία προϊόντος, μισθός, κέρδη).
Φορολογικός συντελεστής
Το ποσό ή ποσοστό του φόρου ανά μονάδα φορολογικής βάσης (€1/λίτρο, 24% της αξίας του προϊόντος, 22% του εισοδήματος από μισθούς).
Έμμεσος Φορολογικός συντελεστής (ΕΦΣ)
Ο ΕΦΣ (Implicit Tax Rate) είναι ένας συντελεστής που υπολογίζεται ex post ως ποσοστό των φορολογικών εσόδων από έναν ή περισσότερους φόρους επί της αντίστοιχης
φορολογικής βάσης τους. Αποτελεί ένα συνοπτικό μέγεθος, αφού μπορεί να περιέχει φόρους με διαφορετικούς (ονομαστικούς) συντελεστές (π.χ. ο ΕΦΣ Κατανάλωσης
υπολογίζεται ως το ποσοστό όλων των φόρων κατανάλωσης, δηλ. ΦΠΑ, ΕΦΚ κ.λπ., επί της τελικής κατανάλωσης των νοικοκυριών).
Φορολογικά Έσοδα
Τα έσοδα του Δημοσίου από την επιβολή φόρων, σε αντιδιαστολή με τα μη φορολογικά έσοδα (π.χ. έσοδα από άμεσες πωλήσεις υπηρεσιών, πρόστιμα, έσοδα από Ε.Ε.,
δανεισμός κ.ά.).
Φορολογική απόδοση
Το σύνολο των εσόδων του δημοσίου από την επιβολή ενός η περισσότερων φόρων. Συνήθως αποτυπώνεται ως απόλυτο ποσό ή ως ποσοστό ενός μακροοικονομικού μεγέθους
που εκφράζει την εν γένει οικονομική δραστηριότητα (π.χ. ΑΕΠ ή ΑΠΑ).
 ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΕΣΟΔΑ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ (€ εκατ.)

8.000 7.802 7.704

Το 2016 ο ιδιωτικός τομέας του Τουρισμού 7.170
κατέβαλε €7,7 δισ. σε άμεσους και έμμεσους

1.790
7.000

1.777
φόρους και εισφορές κοινωνικής ασφάλισης.

1.672
6.198 6.173 6.117
Συνολικά, από τον κλάδο προήλθαν €52,3 δισ. 6.000
5.707
5.449
φορολογικών εσόδων κατά την περίοδο 2009-

1.511
1.611

1.530
1.338
2016. Κατά μέσο όρο οι έμμεσοι φόροι 5.000

1.372

2.691

2.589
συνετέλεσαν στο 40% των εσόδων,

2.450
ακολουθούμενοι από τις εισφορές κοινωνικής 4.000

2.118
2.351
ασφάλισης (36%), ενώ πιο χαμηλά ήταν οι

2.454

2.331

1.886
άμεσοι φόροι με 24%. 3.000

Παρ’ ότι την περίοδο της κρίσης ο κλάδος είχε

2.000
καθοδική πορεία μέχρι το 2013, τα φορολογικά

3.339
3.321
3.047
2.468
έσοδα δεν παρουσίασαν σημαντικές απώλειες,

2.311

2.191
2.133

2.039
1.000
λόγω της αύξησης των συντελεστών
φορολόγησης. Στη συνέχεια και με την
0
ανάκαμψη του Τουρισμού, τα έσοδα 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
παρουσίασαν σημαντική αύξηση. Έμμεσοι Φόροι Εισφορές Άμεσοι Φόροι
 ΣΥΝΘΕΣΗ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΣΟΔΩΝ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ (% συνόλου)
ΣΥΝΟΛΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Οι μη συμμετρικές μεταβολές των συντε-

λεστών για τα διάφορα είδη φορολογίας σε

23%

23%
23%
23%

24%
25%

25%

25%

25%
25%
25%
26%

26%
27%

28%
28%
συνδυασμό με τις μεταβολές στις φορο-
λογικές τους βάσεις διαφοροποίησαν τη σύν-
θεση των φορολογικών εσόδων από τον
Τουρισμό.

34%
34%
34%
34%
35%

35%
35%
35%
Οι έμμεσοι φόροι έγιναν σταδιακά οι πλέον

38%
39%

41%
37%

35%
38%

40%
36%
σημαντικοί, αυξάνοντας τη συμμετοχή τους
κατά 9 π.μ., φτάνοντας το 43% και
εκτοπίζοντας τις εισφορές, των οποίων η
συμμετοχή μειώθηκε από το 40% στο 34%.
Οι άμεσοι φόροι σημείωσαν και αυτοί μικρή

43%
43%
43%
41%
40%

40%
40%
40%
37%

37%
37%

37%

36%
36%

35%

34%
μείωση από το 26% στο 23%.
Το παραπάνω μοτίβο δεν διαφοροποιείται
ιδιαίτερα από το σύνολο της οικονομίας, αν
εξαιρέσουμε την αρκετά υψηλότερη αύξηση 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
ΕΜΜΕΣΟΙ ΦΟΡΟΙ
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
ΕΙΣΦΟΡΕΣ ΑΜΕΣΟΙ ΦΟΡΟΙ
του μεριδίου των έμμεσων φόρων.
 Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
ΣΤΗΝ Α.Π.Α. & ΣΤΑ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΕΣΟΔΑ
Δεδομένης της ανάκαμψης του ιδιωτικού τομέα του Τουρισμού Συμβολή στην Α.Π.Α. Συμβολή στα φορολογικά έσοδα

από το 2013 και μετά, η συμβολή του στην οικονομία αυξήθηκε 12%

από 6,7% σε 8,3% (+24%). 11,2%

11% 10,5%
Η αύξηση στα φορολογικά έσοδα που δημιουργεί ο κλάδος ήταν
10,4%
ταχύτερη, με τη συμβολή του κλάδου να φτάνει το 10,5% το
10%
2016 από 7,9% (+42%). Δεδομένου ότι έχει γίνει η υπόθεση ότι a

priori οι έμμεσοι φορολογικοί συντελεστές είναι οι ίδιοι σε όλους

8,9%
9%
τους κλάδους, το γεγονός αποδίδεται στο διαφορετικό σχετικό
8,3% 8,8%
μέγεθος των φορολογικών βάσεων από κλάδο σε κλάδο και τη 7,9% 8,6%
8% 8,3%
διαχρονική μεταβολή τους σε συνδυασμό με τη μεταβολή των 7,4% 7,4%
συντελεστών των συγκεκριμένων φορολογικών βάσεων 7,5%
7% 7,2%
(ειδικότερα, η κατανάλωση και η παραγωγή παρουσίασαν τις 7,2%
6,9%
6,7%
υψηλότερες αυξήσεις συντελεστών, ενώ τα μεγέθη αυτά
6%
αυξήθηκαν περισσότερο -ή μειώθηκαν λιγότερο- στον Τουρισμό
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
απ’ ό,τι στην υπόλοιπη οικονομία).
 ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ (φορολογικά έσοδα ως % της ΑΠΑ)

Από την αρχή της κρίσης ο Τουρισμός παρουσίαζε 65%

ΣΥΝΟΛΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
υψηλότερη απόδοση φορολογικών εσόδων από το 60,8%
60%
σύνολο της οικονομίας. Από το 2012, όμως, η
56,7%
διαφορά έχει διευρυνθεί σημαντικά.
55%
53,0%
Το 2016, η συνολική φορολογική απόδοση του
50,6%
κλάδου ξεπέρασε το 60%, έναντι 48% του συνόλου 50%
47,9%
46,9%
της οικονομίας (αύξηση 49,2% σε σχέση με το 48,1%
2009, έναντι 31,1% του συνόλου της οικονομίας). 45%
44,9%
41,6% 43,8%
Ενώ μέχρι το 2012 η αύξηση ήταν περί τις 7 π.μ., 40,8% 43,4% 43,1%
40% 41,0%
όσο και στην υπόλοιπη οικονομία, στη συνέχεια
38,6%
αυξήθηκε κατά 13 π.μ., έναντι λιγότερο των 5 π.μ. 36,7%
35%
του συνόλου της οικονομίας. 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
 ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΑΝΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΦΟΡΟΥ (φορολογικά έσοδα ως % της ΑΠΑ)
30%
26,4%
Η φορολογική απόδοση κάθε κατηγορίας φόρων παρουσιάζει ΕΜΜΕΣΟΙ ΦΟΡΟΙ
25%

αύξηση τόσο στον Τουρισμό, όσο και στο σύνολο της 20% ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
ΣΥΝΟΛΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ
18,5%
οικονομίας. Πέραν της αύξησης των φορολογικών συντελε- 15%
14,0%

11,6%
στών, παρατηρείται ότι αυτό συμβαίνει με την ΑΠΑ να 10%
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
22%

συρρικνώνεται συνεχώς για την οικονομία, ενώ στον 20%

ΕΙΣΦΟΡΕΣ 20,4%

Τουρισμό σημειώνεται αύξηση από το 2013. 18%

16,1%
17,3%
16%
Επί πλέον, η φορολογική απόδοση στον Τουρισμό σημείωσε ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
ΣΥΝΟΛΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ
14% 14,8%

ταχύτερη αύξηση από το σύνολο της οικονομίας. Τη μεγαλύ- 2009

14%
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
14,0%
ΑΜΕΣΟΙ ΦΟΡΟΙ
τερη αύξηση της διαφοράς μεταξύ Τουρισμού και συνόλου
12%
11,9%
οικονομίας παρουσίασαν οι έμμεσοι φόροι (+5,4 π.μ.), σε 10,6%
10%
ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
σχέση με τις εισφορές (+1,7 π.μ.) και τους άμεσους φόρους 9,7% ΣΥΝΟΛΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

8%
(+1,2 π.μ.). 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
 ΟΙ ΕΜΜΕΣΟΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ (ΕΦΣ)

Κατά την εξεταζόμενη περίοδο, ο ΕΦΣ

24% 3,0%
στην παραγωγή, ο οποίος είναι ο μικρό- Έμμεσοι φόροι
στα αγαθά
(αριστερός
τερος σε απόλυτο μέγεθος, παρουσίασε 22% 2,5% άξονας)

τον υψηλότερο ρυθμό αύξησης αφού

20% 2,0% Άμεσοι φόροι
(αριστερός
υπερτριπλασιάστηκε από 0,7% σε 2,6%. άξονας)

18% 1,5%
Ο ΕΦΣ επί των αγαθών παρουσίασε
Εισφορές Κοιν.
αύξηση 4,4 π.μ. (+32%), όσο και αυτός 16% 1,0% Ασφάλισης
(αριστερός
άξονας)
της κοινωνικής ασφάλισης (+25%), ενώ η
14% 0,5%
αύξηση του ΕΦΣ της άμεσης φορολογίας Έμμεσοι φόροι
στην παραγωγή
ανήλθε σε 5,4 π.μ. (+38%). 12% 0,0%
(δεξιός άξονας)

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

 Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΒΑΣΕΩΝ (2009=100)
100 110
Παρατηρώντας την εξέλιξη των φορολογικών Παραγωγή Κατανάλωση

βάσεων με σημείο αναφοράς το ύψος τους το 100

90
2009, γίνεται αμέσως αντιληπτή η καλύτερη
90
επίδοση του Τουρισμού στην διαμόρφωση των
80
φορολογικών βάσεων, οι οποίες είτε μειώνονται
80
σε μικρότερο βαθμό από το σύνολο της ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΥΝΟΛΟ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΥΝΟΛΟ

οικονομίας, είτε αυξάνονται, όταν στο σύνολο 70

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
70
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

της οικονομίας μειώνονται. 100 100

Εισοδήματα Καθαρά Εισοδήματα

Το τελευταίο παρατηρείται ιδιαιτέρως μετά το ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΥΝΟΛΟ

90 90
2012, όταν η παραγωγή αυξήθηκε 3% έναντι
μείωσης 11% στο σύνολο της οικονομίας, η 80 80

κατανάλωση 22% έναντι −9%, τα εισοδήματα

70 70
(μισθοί και κέρδη) 31% έναντι −11% και τα
ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΥΝΟΛΟ

καθαρά εισοδήματα 30% έναντι −12%. 60 60

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
• Ο ιδιωτικός τομέας στον Τουρισμό συμβάλλει περισσότερο από 8% της συνολικής οικονομίας (σε όρους Ακαθάριστης
Προστιθέμενης Αξίας) και 11,5% της ιδιωτικής Οικονομίας.

• Αποτελεί έναν από τους πλέον δυναμικούς κλάδους, ο οποίος, μάλιστα, από το 2013 παρουσιάζει μεγέθυνση, σε αντίθεση με
άλλους μεγάλους κλάδους.

• Στον τομέα του Τουρισμού, σχεδόν 60% της ΑΠΑ δημιουργείται από τον κλάδο των καταλυμάτων.

• Ο ιδιωτικός τομέας του Τουρισμού συνεισφέρει περισσότερο από το 1/10 των φορολογικών εσόδων της χώρας (2016), ενώ από
το 2009 έχει συμβάλλει συνολικά με €52 δισ.

• Η φορολογική απόδοση του Τουρισμού αντιστοιχεί σε 61% της ΑΠΑ που δημιουργεί σε σχέση με το 48% της συνολικής
οικονομίας (2016). Από το 2009 έχει παρατηρηθεί αύξηση της φορολογικής απόδοσης κατά 49% έναντι 31% του συνόλου της
οικονομίας.

• Η αύξηση της φορολογικής απόδοσης μεταξύ 2009 και 2016 οφείλεται κατά κύριο λόγο στην αύξηση της φορολογικής
επιβάρυνσης, όπως αυτή εκφράζεται από τους Έμμεσους Φορολογικούς Συντελεστές (ΕΦΣ), και οι οποίοι αυξήθηκαν κατά 32%
(4,4 π.μ.) στην κατανάλωση, 283% (1,9 π.μ.) στην παραγωγή, 38% (5,4 π.μ.) στα εισοδήματα και 25% (4,4 π.μ.) στα καθαρά
εισοδήματα. Αντιθέτως, οι φορολογικές βάσεις των ΕΦΣ το 2016 συρρικνώθηκαν σε σχέση με το 2009, με εξαίρεση την
κατανάλωση στον Τουρισμό. Παρ’ όλα αυτά, στον Τουρισμό παρατηρείται σχετική ανάκαμψη μετά το 2012 σε αντίθεση με το
σύνολο της οικονομίας, όπου εξακολουθούν να μειώνονται.