Telugu(Telangana) –

SECTION A - Reading Comprehension

SECTION B - Letter, Dairy rachana, Vartarachana

SECTION C – Amredita, Trika, Pumpva, Padvadi, Gasadadavadesha sandhulu, Dwamda, Dwigu,

Bahuvrihi, Rupaka samasalu, Chandassu – Upalamala, Champakamala, Alamkaralu – Upama,
Atishayokti alamkaralu, Paryayapadalu, Sametalu - Jateeyalu (1-40)

SECTION D - Prose: Yevari bhasha varikivinasompu, Kottabata, Lakshya siddi, Poetry : Bhiksha,
Veeratelangana, Nagarageetam, Shataka madhurima Non-Detail – Balakanda, Ayodyakanda,
Aranyakanda, Kishkindakanda.

ఎవరిభాష వారికి వినసోంపు

I .ఈ క్కిోంది క్రశ్న లకు జవాబులు రాయోండి

1. “పిలలు ల ఇోంట్లల మాట్లలడే భాష వేరుబడ .ిలో చదివే భాష వేరు’’– అని అనడోం నిజమేనా మీ
అభిక్ాయాలను రాయుము .
జపిలలుల అోందరూ తమ ఇోంట్లల ఖచ్చి తమైన యాసను స్వే చ్ఛా యుతోంగా : మాట్లలడతారు .
తమ భావాలను వయ క్రరు త స్తతరుకానీ బడికి వచ్చి న తరాే త పుసతకాలలో ఉోండే భాష క్గాోంధిక్ .
రదాలతో వేరుగా ఉోండేసరికి పుసతక్ భాషేఅలవాటు అవుతోందిదానిన వారు బడిలో .
.అోంతే కాకుోండా బడిలోని గురువులు మాట్లలడే భాష పుసతక్ భాషగా ఉోంటుోంది .మాట్లలడతారు
దానితో ఇోంట్లల మాట్లలడే భాషకు, రాస్వ భాషకు తేడా ఉోంటుోందిఅోందువలల ఏ భాషను పిలలు ల .
కొనిన క్ాోంతా .ఇోంట్లల ఉరయోగిస్తతరో బడిలో కూడా అదే భాషను వాడాలిలనే రరిగణలోకి
తీసుకోవడోం వలన అదే భాషను పుసతకాలలో రాయడోం జరిగిోందికాబట్టి ఇోంట్లల మాట్లలడే భాష .
.అనడోం నిజమే .బడిలో చదివే భాష వేరు .వేరు

2. రలుకుబడి, నుడికారోం, జాతీయాలు ఒక్ భాషకు అలోంకారాల వోంట్టవిఎలా .?

జనుడి .రలుకుబడి అోంటే ఒక్ క్ాోంతోంలోని యాసలో ఉరయోగిోంచే రదోం :కారోం అోంటే ఒక్
క్ాోంత క్రజల అనుభవోం నుోంచ్చ పుట్టన ి మాటజాతీయోం అోంటే ఒక్ మాట క్రతేయ క్మైన .
భాష కేవలోం భావానిన వయ క్రరచడమే
త చేస్వత .అర థోంలో ఉరయోగిోంచడోం అనన మాట, అది నితయ
వయ వహారానికి ఉరయోగరడుతోందిఅదే భాషను మనసును ఉతేతజరరిచే స్తధనోంగా .
.వాడితే అది క్ళగా భాసిలులతోంది ఆ విధోంగా భాష క్ళాతమ క్ోంగా మారాలోంటే అది
చమతాా రోంగా, విశేషార థోం వచేి టటుల, నిగూఢ అర థోం గోచరిోంచేటటుల మాట్లలడటోం, రాయటోం
జరగాలిఅలా జరగడానికి దోహదోం చేస్వ అోంశాలే ఈ రలుకుబదులు ., నుడికారాలు,
జాతీయాలు .అోందుకే అవి భాషకు అలోంకారోం వోంట్టవి .

3. ‘ఏ క్ాోంతోంలోనైనా అసలైన భాష ఆడవాళళ నోట్ట వోంటే వినగలోం’– దీనిని సమరిస్త థ త

రాయోండి .
జవిదాయ రోంగోం .ఇలుల వదిలి వళ లని స్త్రలు
త .ఆ రోజులలో ఆడవాళ్ళళ అోంటే గృహిణులు :, బయట్ట
వయ వహారోం అోంతగా తెలియని వాళ్ళళ ఆధునిక్ సమాచ్ఛర వయ వస థ వారికి అోందుబాటులో .
చుటుిరక్ా ల వారితో తరప ఎవరితోనూ .ఉోండేది కాదు ఎకుా వగా రరిచయాలు లేని వాళ్ళళ .
వారి భాష సే చా ోంగా .కాబట్టి వారి భాష ఇతర భాషల క్రభావానికి లోనయ్యయ దికాదు,
వినసోంపుగా ఉోండేదిరలుకుబడులు ., నుడికారాలు, జాతీయాలు వాడుతూ మాట్లలడేవారు .
అోందరూ ఇోంట్లల ఎలా మాట్లలడతారో, బయట కూడా అదే విధోంగా మాట్లలడేవారు కాబట్టి
రచయిత అసలైన భాష ఆడవాళళ నోట వినగలోం అని అనాన రు .
4. రచయిత స్తమల సదాశివ గారు క్రప గోంతల లక్ష్మ ణ శాస్త్సి త గారిని గురుస్తథనీయులుగా
ఎోందుకు భావిోంచ్ఛరు?
జ: క్రప గోంతల లక్ష్మ ణ శాస్త్సి త సోంసా ృతాోంక్ధ భాషలలో, కావయ వాయ క్రణ శాస్త్స్తతలలో ఉదోం
ధ డ
రోండితడు. ఈయన మహబూబ్ నగర్ జిలాల వనరరి త సోంస్తథనానికి చోందినవారు.
సోంసా ృతోంలో బిలణ
హ మహాక్వి రాసిన విక్క్మాోంక్ దేవ చరిక్తను తెలుగులోకి అనువదిోంచ్ఛడు.
ఇతడికి ఆోంక్ధ బిలణహ అనే బిరుదు ఉోంది. లక్ష్మ ణ శాస్త్సి త గారి దగ గర సదాశివ గారు శిషయ రిక్ోం
చేయలేదు. కానీ ఒకొా క్ా పుప డు లక్ష్మ ణ శాస్త్సి త దగ గర కూరుి ోండేవారు. తరచుగా జాబులు రాస్తత
సదాశివ గారు లక్ష్మ ణ శాస్త్సి త గారి దాే రా అనేక్ విషయాలు తెలుసుకునే వారు. అోందువలన
ఆయనను గురుస్తతనీయులుగా భావిోంచ్ఛరు.
5. ‘ఎవరి భాష వారికి వినసోంపు’ అనే ాఠోం దాే రా రచయిత సదాశివ గారి రచనా శైలిని
క్రశ్ోంసిస్తత రాయోండి.

జ : ‘ఎవరి భాష వారికి వినసోంపు’ అనే ాఠయ భాగ రచయిత స్తమాల సదాశివ గారు. ఈయన
అనేక్ భాషలలోని స్తహితాయ నిన అనువదిోంచ్ఛరు. అోందువలల ఈయన
తెలుగులోకి
రచనాలలోని భాష సహజ సుోందరోంగా, సరళోంగా, ముచి ట ల రూరోంలో మనసుకు హతతకు
పోయ్యలా ఉోంటుోంది. స్తమాల గారు ఈ వాయ స్తనిన రే య అనుభూతలతో రాశారు. గొరప
వయ క్తకుత లతో తనకు ఉనన అనుబోంధానిన చ్ఛలా చక్ా గా వివరిోంచ్ఛరు. ఆశ్ి రయ క్రమైన
సోంఘటనలను త్ర్రి లయచేశారు. తెలోంగాణ క్ాోంతోంలోని రలుకుబదులు, నుడికారాలు,
జాతీయాలను సోందరోో చ్చతోంగా ఉరయోగిోంచ్ఛరు. క్ాోంతీయ భాషల రసోందును
క్మనీయోంగా తెలియచేశారు. స్తమానయ క్రజల భాషను వలుగులోకి తెచేి విధోంగా స్తగిోంది ఈ
వాయ సోం. తెలుగు భాష గొరప తనానిన , క్ాోంతీయ భాషలోని మాధురాయ నిన తెలురదమే కాకుోండా
స్తట్టగా, సప షోంి గా, నిరిష ి గా, సులభోంగా అర థమయ్యయ విధోంగా ఉోంది. క్రతయ క్ష్ోంగా,
ి ోం
సనిన హితోంగా ఉనన వారిని గురుస్తతనీయులుగా భావిోంచడోం రచయిత గొరప తనానికి, తెలుగు
భాష అనీన క్ాోంతాల రలుకుబళ లను క్లుపుకోవాలని అనడోం ఆయన భాషా మమకారానికి
నిదరశ నాలు.
I. క్రింది పదాలకు పర్యా య పదాలను ర్యయుము .
1. ఆలయోం : ఇలుల, గృహోం
2. క్రశ్ోంస : పొగడత, క్తసత క్తోం మెచుి కోలు ,
3. సోంపు : సయగోం, అోందోం, పొోంక్ోంగా
4. యాది : గురుత, క్తజాపరక్ోం ,సమ రణోం ,
5. క్రతిమ : బొమమ ,
6. వాజమ యోం : వాకుా లతో క్రచురమైనది, స్తహితయ ోం
7. ఇలుల: గృహోం, సదనోం, నివాసోం ,

కొతబా
త ట
I. క్కిోంది రదాలకు రరాయ య రదాలను రాయుము .
1. పెయి మేను :, శ్రీరోం, దేహోం
2. తావు : క్రదేశ్ోం, చోటు
3. పురాగ :మొతతోం, అోంతా
4. పొలిమేర : సరిహదుి, ఎలల
5. వన్నన ల : జ్యయ త్ న , కౌముది, చోంక్దిక్
6. బాటమార గోం :, దారి
లక్ష్య సిదిధ
రరాయ యరదాలు:
1. తారలు: నక్ష్క్తాలు, చుక్ా లు.
2. క్తజాపరక్ోం : సమ ృతి, గురుత, యాది
3. పోరాటోం: యుదోం ధ , సోంక్గామోం, సమరోం,పోరు
4. విషాదోం:బాధ, దుుఃఖోం
5. సోంసా రణ: బాగుచేయడోం, చడును రూపు మారడోం.
 భిక్ష్
రరాయ య రదాలు
దాే ుః క్వాటోం దాే రా బోంధోం :, తలుపు.

ారాశ్రుయ ోండువాయ సుడు :, బాదరాయణుడు.

ఆక్గహోంకోరోం :, క్కోధోం, కినుక్

వనితామహిళా :, స్త్ర,త రడతి,

అహిమక్రుడుస్తరుయ డు :, భానుడు, ఆదితయ డు, భాసా రుడు .

క్రతిరదారాథలు
 వీర తెలోంగాణా
రరాయ యరదాలు:
1. రవము:చపుప డు, శ్బము ి సవే డి
2. క్ృాణము:ఖడము గ , క్తిత, అసి
3. జలధి:వారి ధ, సముక్దోం, అోంబుధి,
4. దోంస్త్షలు
ి :కోరలు, కోర రళ్ళళ
5. లోంఘోంచు: దూకు,
నగర గీతిం:
రరాయ యరదాలు

1. వృక్ష్ోం : తరువు, భూరుహోం

2. అరణయ ోం: కాననోం, అటవి
3. పువుే :కుసుమోం, విరి, పువుే
4. నరుడు:మానవుడు, మనిషి
1. అనిశెట్టి క్రభాక్ర్ క్వితా దృక్ప ధోం ఏమిట్ట ?
జ: అనిశెట్టి క్రభాక్ర్ మొదట చ్చక్తకారుడిగా జీవితోం క్ారోంభిోంచ్చ, తరువాత జగితాయ లలో ‘స్తహితి
మిక్త దీపిత’ సోంస థ రరిచయోంతో క్వితే రోంగోంలోకి క్రవేశిోంచ్ఛడు. ఇతను తన క్వితే ోంతో
ాఠకులలో ఆలోచనా దృక్ప థానిన , స్తమాజిక్
చైతనాయ నిన పెోంపొోందిోంచ్చన క్వి.

2. నగరోం దారిక్దయ ోం, సౌభాగయ ోం ఏవిధోంగా క్నిపిస్తతయి?

3. నరుడి జీవన ఘోష క్వికి ఎలా వినిపిోంచ్చోంది ? (చ్చనన క్రశ్న )

నగర గీతోం ాఠోం స్తరాోంశానిన రాయోండి.

శతకమదురిమ
రరాయ యరదాలు:

1. భోండనము: యుదము
ధ ,రణము
2. విక్పుడు: క్బాహమ ణుడు, భూసురుడు
3. క్రశ్ోంస: పొగడత, క్తసత క్తోం
4. ఉనన తి: వికాసోం, అభివృదిధ
 దినచరా
సససససససససస 1స. సససస,
ససససససస,
సససససస 9:30 సస..
క్పియమైనక్తడైరీక్త,

-లత
 వారాత క్తరచనక్త
ఘనోంగా ఉాధాయ య దినోత్ వోం
- చేతన్

అదిలాబాద్, రాయనగర్, సెపెోం ి బరు06 , ఉాధాయ య దినోత్ వోం సోందరో ోంగా రాయనగర్ క్రభుత్ర్ే ాఠశాలలో
సే యోం రరిాలనా దినోత్ వోం ఘనోంగా జరిగిోంది .ఈ కారయ క్క్మానికి ముఖయ అతిథిగా జిలాల విదాయ శాఖాధికారి క్తర ీ
ాోండురోంగారావు గారు ాల్గగనాన రు .దాదాపు డెబ్భో ఎనిమిది మోండి విదాయ రుథలు ఊయాధాయ యులుగా ాల్గగని తమ
క్రతిభను చూపిోంచ్ఛరు .చ్చవరగా జరిగిన సభాకారయ క్క్మోంలో ముఖయ అతిథి జిలాల విదాయ శాఖాధికారి క్తర ీ ాోండురోంగారావు
గారు క్రతిభా చూపిన విదాయ రుథలకు బహుమతలు అోందిోంచ్ఛరు .దేశానికి రైత ఎోంత ముఖయ మో, చదువుకునే
విదాయ రుథలు కూడా అోంటే ముఖాయమని సోందేశ్మిచ్ఛి రు .తదురరి ాఠశాల క్రధానోాధాయ యులు క్తర ీక్తరనివాసడ్ ీ డిి గారు
జిలాల విధాయ శాఖాధికారిని సనామ నిోంచ్ఛరు .విదాయ రుథలకు చ్ఛక్లట
ల ల రోంపిణితో కారయ క్క్మము ముగిసిోంది .

లేఖక్త
 ససససససస
గగగగ, గగగగగగగ
సససససససస 'సస' ( U ) ససస, ససససససస 'స' ( l ) ససస ససససససససససస.
గగగగగ గగగగ గగగగ?
ససససస సససస సససససససస, సససస సససససస ససససససస, సస సససససస సససస
సససససస సససససససససస ససససస.
గగగ: స, స, స, స, స, స
గగగగగగ గగగగ గగగగ?
సససససస సససస ససససససస, సససస ససస సససససససస, ససససస ససససససస సససససస
సససససససససస.
గగగ: స, స, స, స, స, స, స
ససససస ససససససససస సససస సససససస (o), ససససససస (:) సస ససససససససస ససససస
సససస ససససససససస.
గగగ: సస, సస , సస , సస
ససససససససస ససససససససస ససససస సససస ససససససససస.
గగగ: ససస, సససస, సససస, ససస
ససససససససససససససససస (సస సససససససససస ససస ససససస
సససససససస) సససససససస ససససస ససససససససస.
గగగ: సససస, సససస, సససస, సససస
(ససససస ససస, ససస, ససస, ససస సససససస ససససససససససస సససస సససససససస
ససససససససస ససససససససససస)
ససససససససససససససససస (సస సససససససససస ససససస ససససస సససససససస)
సససససససస ససససస ససససససససస.
గగగ: సససస, సససస, సససస, సససస,
1. గగగగగగగగ:
ససససస ససససససస సససససస స,స,స,స,స,స,స సససససస సససససస.
1స ససససససససస 10స సససససససససస ససస.
గగగగగగ:
ససస సససస సస ససస ససస, ససససస సససస సససస సస సససససససస ,
Ull UlU lll Ull Ull UlU lU
సససస సససససస సససస సససససస ససససససస సససస,సస సససస
Ull UlU lll Ull Ull UlU lU
2. గగగగగగగ:
ససససస ససససససస సససససస స,స,స,స,స,స,స సససససస సససససస.
1స ససససససససస 11స సససససససససస ససస.
గగగగగగ:
ససససస ససససస ససససస ససససససససస ససససససస ససససససస సససససస
సస
lll lUl Ull lUl IUI lUl UlU
స స స స స స స
ససససస సససససస ససససస సససస సససససస ససససససస ససససససస
lll lUl Ull lUl IUI lUl UlU
స స స స స స స

రడాే ది సోంధి
సూక్తిం 1 : రడాే దులు రరోంబగునపుడు మువర ణమునకు లోరపూర ణబిోందువులు విభాషనగు.

పదవివరణ: రడాే దులు = రడు, రటుి, పెటుి మొదలైన శ్బాిలు

రరమగుట = సోంధిలో డ్ోండవరదముగా వచుి ట
మువర ణక్ము = ము అనే అక్ష్రోం.
లోరపూర ణబిోందువులు = లోపిోంచుట మరియు సునన లు
విభాష = సోంధి జరిగిన, జరుగని రూాలు
అగు = ఔతాయి / వస్తతయి.
సూక్ార థిం: సోంధిలోని మొదట్టరదానికి రడు, రటుి, పెటుి మొదలైన వాట్టలో ఏదైనా రరోంగా
ఉోంటే, దానికి లోరోంగాని, పూర ణబిోందువు గాని విభాషగా వస్తతయని స్తక్తార థోం.

ఉదా: భయము + రడు = భయరడు, భయోంరడు, భయమురడు

స్తక్తము + రట్టి = స్తక్తరట్ట,ి స్తక్తోంరట్ట,ి స్తక్తమురట్టి

సమనవ యము : భయము + రడు అనన పై ఉదాహరణలో భయము అనేది మీదట్ట రదోం.
దానిలో చ్చవర ము అనే అక్ష్రోం ఉోంది. దానికి రడాే దులలోని రడు అనే అక్ష్రోం రరోంగా ఉోంది.
కాబట్టి మొదట్టరదోం చ్చవర ఉనన ము అనే అక్ష్రానికి లోరోం వస్వత, భయ + రడు= భయరడు
అని, పూర ణబిోందువు వస్వత, భయ+౦+రడు= భయోంరడు అని రూాలు ఏరప డతాయి. ఈ
సోంధికారయ ోం విభాష కాబట్టి లోరపూర ణబిోందువులు రాక్పోతే, భయము + రడు = భయము రడు
అనే యథాతథరూరోం ఏరప డుతోంది.
సూక్తిం II: ఈ కారయ ము క్ర తృవాచ్చ మువర ణక్ోంబునకు గలుగదు.
పదవివరణ : ఈ కారయ ము = ము వర ణకానికి వచేి లోరపూర ణబిోందువులు
ర
క్ తృవాచ్చ = క్ర తను ( రనిని చేసిన వానిని) గురిోంచ్చ తెలిపేది.
మువర ణక్ము = ము అనే అక్ష్రోం
క్లుగదు = రాదు
సూక్ార థిం : క్ర తను తెలిపే రదాలలో చ్చవర ము అనే అక్ష్రోం ఉోంది, దానికి రడు, రటుి,
పెటుి మొదలైన రదాలు రరోంగా ఉోంటే, వాట్టకి లోరపూర ణబిోందువులు రావని స్తక్తార థోం.
ఉదా: గజము + రడియె = గజమురడియె
అశ్ే ము + రడియె = అశ్ే ము రడియె
సమనవ యము: గజము + రడియె అనన పై ఉదాహరణలో అశ్ే ము అనేది పూరే రదోం.
దానిలో చ్చవర ము అనే అక్ష్రోం ఉోంది. దానికి రడియె అనేరదోం రరోంగా ఉోంది. కాబట్టి
‘రడాే దులు రరోంబులగునపుప డుము వర ణక్మునకు లోరపూర ణబిోందువులు విభాషనగు.’ అనన
స్తక్తానిన అనుసరిోంచ్చ ఆ ము అనే అక్ష్రానికి లోరపూర ణబిోందువులు విభాషగా రావలసి ఉోంది.
కాని ఆ రడిన దేమిట్ల మొదట్ట రదోం తెలియజేసత ోంది. కాబట్టి అది క్ర తృవాచ్చ. అోందువలన పై
స్తక్తానిన అనుసరిోంచ్చ దానికి ఆ లోరపూర ణబిోందువులు రాక్ గజము+రడియె = గజమురడియె
అనే యథాతథరూరమే ఏరప డుతోంది. ఇటేల మిగిలిన ఉదాహరణలు కూడా!
పింప్వవ దేశ సింధి
సూక్తిం 1 : క్రమ ధారయోంబులోందు మువర ణక్ోంబునకుోం బుోంపులగు
పదవివరణ: క్రమ ధారయము = విశేషణ విశేషాయ లకు జరిగే సమాసోం
మువర ణక్ము = ము అనే అక్ష్రోం(క్రతయ యోం)
పుోంపులు = పు. oపు అనే అక్ష్రాలు.
అగు = ఔతాయి / వస్తతయి.
సూక్ార థిం: విశేషణ విశేషాయ లకు సమాసోం జరిగే సోందరాో లోల మొదట్టాదోం చ్చవర ఉనన ‘ము’
అనే అక్ష్రానికి పు లేదా oపు అనే అక్ష్రాలు ఆదేశ్ోంగా వస్తతయని స్తక్తార థోం.
ఉదా: మాోంసము + ముదలు ి = మాోంసపుముదలు ి , మాోంసోంపుముదలు ి
స్తరము + ధరమ ము = స్తరపుధరమ ము, స్తరోంపుధరమ ము

సమనవ యము : మాోంసము + ముదలు ి అనన పై ఉదాహరణలో మాోంసము అనేది పూరే రదోం.
ముదలు ి అనేది రరరదోం. ఇది క్రమ ధారయానికి సోంబోంధిోంచ్చనది. కాబట్టి పై స్తక్తానిన
అనుసరిోంచ్చ మాోంసము అనే మొదట్ట రదోంలో చ్చవర ఉనన ము అనే అక్ష్రానికి బదులుగా పు అనే
అక్ష్రోం వస్వత మాోంస + పు + ముదలు
ి = మాోంసపుముదలు
ి అనే రూరోం, oపు అనే అక్ష్రోం వస్వత
మాోంస+ పు + ముదలు ి = మాోంసోంపుముదలు
ి అనేరూరోం ఏరప డతాయి. ఇటేల మిగిలిన
ఉదాహరణలు కూడా!
దివ రుక తటకార్యదేశ సింధి:
కుఱు-చిఱు-కడు-నడు-నిడు శబ్ము
ద ల 'ఱ-డ ' లకు అచ్చు పరింబ్గునపడు దివ రుక త టకారింబ్గు.

ఉదా: నడు+ఇల్లు

పూరవ పదింలో ఉనన డు ను తొలగించి ఆస్థథనములో ట్టు ఆదేశముగావచ్చు ను

నటు+ఇల్లు (ఇకక డ ఉతవ సింధి వచిు ) "నట్టుల్లు" అగును

చిఱు+ఎల్లక

పూరవ పదింలో ఉనన ఱు ను తొలగించి ఆ ట్స్థథనములో ’ట్టు’ఆదేశముగా వచ్చు ను

చిటు+ఎల్లక (ఇకక డ ఉతవ సింధి వచిు ) "చిట్తతల్లక" అగును

గమనిించార్య ! ఱ డ లను తొలగించి ఆస్థథనములో ట్టు వస్త ింది కావున ఇది ఆదేశ సింధి
గసడదవాదేశ సింధి:
గసడదవాదేశసింధి మూడురకాల్లగా రకాల్లగా జరుగుతింది

౧)క్పథము మీది పరుషములకు గ-స-డ-ద-వ ల్ల బ్హుళముగానగు.

పరుషముల్ల: క చ ట త ప అను ఐదు వర ణముల్ల పరుషముల ట్స్థథనమున గ స డ ద వ అనే ఐదు వర ణముల్ల

ఆదేశింగావస్థతయి
క-గ
 చ-స

ట-డ

త-ద

ప-వ

ఉదా: వాడు+కొట్తు=వాడుగొట్తు - వాడుకొట్తు (వైకల్పి కిం)

లెసస +కాను =లెసస గాను(నితా ము)

౨)తెనుగులమీది స్థింసక ృతిక పరుషములకు గసడదవల్ల ర్యవు

వి!! తెనుగులమీది= అచు తెల్లగు పదాలకు

మీది = పరమైన

స్థింసక ృతిక =సింసక ృత పదాల లోని పరుషములకు గసడదవల్ల ర్యవని సూక్ార థము

ఉదా!! వాడు+ టకక రి

వాడు అనునది అచు తెల్లగు పదము

దానిర టకక రి అను సింసక ృతపదింలోని ట అను పరుషము పరమైనది .ఆపరుషము గ గామారదు

కావున
వాడుటకక రి అనే వుిండును

౩)దవ ిందింబున పదింబుపై పరుషింబునకు గసడదవలగు

వి!! దవ ిందవ ింబున =దవ ిందవ సమాసింలో (దీనిగురిించి సమాసముల గురిించి తెల్లస్కునేపి డు

వివరిస్థతను)

పదింబుపై = పూరవ పదానిర పరమైన పరుషిం ట్స్థథనింలో గసడదవల్ల వస్థతయి

తల్పు+తింక్ి =పరపదింలోని త ట్స్థథనింలో గసడదవలలోని ద వచిు

తల్పుదింక్డుల్ల అవుతింది

రుగాగమ సింధి:
రుగాగమసింధిర రిండు సూక్ాల్లింటాయి

౧)పేదాది శబ్ము
ద లకు ఆల్ల శబ్ము
ద పరింబ్గునపడు కరమ ధారయమునిందు రుగాగమింబ్గు
పేదాదుల్ల=పేద మొదలైన శబ్దదల్ల =పేద(పేదర్యల్ల),బీద(బీదర్యల్ల),ముదద(ముదదర్యల్ల)

,బ్దలెింత(బ్దలెింతర్యల్ల) మొదలైనవి పేదాదుల్ల

ఆల్ల= స్త్రత

ఉదా: పేద+ఆల్ల =పేద+ర్+ఆల్ల=పేదర్యల్ల (పైన చూపిన శబ్దదలనిన తెల్లగు శభ్దదలే)

౨) కరమ ధారయింబులిందు తతస మశభ్దదలకు ఆల్ల శబ్ిం

ద పరమైతే అాతవ నిర ఉతతవ ము రుగాగమము వస్థతయి

తతస మ శబ్దదల్ల=సింసక ృతింతోసమానమైన శబ్దదల్ల

ధీర+ఆల్ల అని ఉిండగా ,

ధీర అనునది తతస మ శబ్ము

ద .అకార్యింత శభ్దము ,దానిర ఆల్ల పరమైింది ఇపి డు మొదత ఉతతవ ిం వచిు

"ధీర" "ధీరు" అవుతింది

ధీరు+ఆల్ల ఇపి డు రుగాగమిం వస్త ింది (ర్)

ధీరు+ర్+ఆల్ల=ధీరుర్యల్ల

క్తిక సింధి:
౧)ఆ - ఈ -ఏ అను సరవ నామింబుల్ల క్తికింబ్నబ్డు.
౨)క్తికము మీది అస0యుక త హల్లునకు దివ రుక త0బ్గు.

౩)దివ రుక త0బ్గు హల్లు పర0బ్గునపి డు ఆచిి క0బ్బ్బైన దీర గ0నకు క్హసవ 0బ్గు అను మూడు సూక్ాలోు క్తిక

సింధి రూప్వల్ల ఏరి డుాయి చూడింి

ఉదా: అకక డ అను క్తికసింధి రూపము ఎలా ఎరి డుతిందో చూదాదిం

ఆ + కడ :పూరవ పదింలో ’ఆ ’అనే క్తికిం ఉింది (ఆ - ఈ -ఏ అను సరవ నామింబుల్ల క్తికింబ్నబ్డు)

ఆ అనే క్తికానిర కడలోని 'క’ అనే అసింయుక తమైన హల్లు పరమైింది ,ఇపి డా క దివ రుక తమై కక గామారుతింది

ఆ+కక డ (క్తికము మీది అస0యుక త హల్లునకు దివ రుక త0బ్గు)

దివ రుక తమైన హల్లు పరమైింది కావున ’ఆ’అనే దీర ఘము క్హసవ ింగామరి

అకక డ అనురూపిం వస్త ింది

అలాగే ఇకక డ ,ఏకక డ అను రూప్వల్ల కూడా ఏరి డుాయి

మరి క్తికానిర అచ్చు పరమైతే ఏమి జరుగుతింది .చూదాదిం

ఆ+ఎడ ; ఒకక స్థరి యడాగమసింధి గురుత కు తెచ్చు కింి .

అవును ఇకక డ యడాగమిం వస్త ింది

ఆ+ య్+ఎడ=ఆ+ యడ ఇపి డు అచ్చు హల్లుగా మారిింది కదా ఇపి డు ఇక క్తికసింధి జరుగుతింది

ట్
 సమాసముల్ల

సమాసములు వేరు వేరు అర థములు గల రదములు ఒకే అర థమిచుి నటుల ఏక్మగుట సమాసము.
స్తధారణముగా సమాసమున డ్ోండు రదములుోండును. మొదట్ట రదమును పూరే రదమనియు,
డ్ోండవ రదమూ ఉతతరరదమనియు అోందురు.
1. దవ ిందవ సమాసము : "ఉభయ రదార థ క్రధానోం దే ోందే ోం" అోంటే ఇోందులో
స్తధారణోంగా డ్ోండు రదాలుోంటే ఆ డ్ోండు రదాల అర ధమూ క్రధానమే అవుతోంది.
ఉదాహరణల్ల
రామలక్ష్మ ణులు : రాముడును లక్ష్మ ణుడును
రతారాములు : రతయును రాముడును

 రాధాక్ృష్ణణలు : రాధయును క్ృష్ణణడును

2. దివ గు సమాసము : సోంఖాయ పూరే ము దిే గువు. సోంఖయ లను అనగా అోంక్లలను తెలియజేస్వ
శ్బాిలు విశేషణాలై పూరే రదాలుగా గల తతప రుష సమాసోం దిే గు సమాసోం అని
చరప బడుతోంది. ఈ సోంఖయ ఒక్ట్ట నుోండి క్ారోంభమై అనోంతోం దాకా స్తగుతోంది. ఎనిన
సోంఖయ లునాన అది దిే గు సమాసమే. అయితే ఆ సోంఖయ తరప కుోండా నిర్ద ిశిోంచబడాలి. కొోంత,
కొనిన మొదలైనవి సమూహానిన చబుతనాన యి కాని సోంఖయ ను నిర్ద ిశిోంచడోం లేదు క్నుక్
కొనిన దినాలు, కొోంతసమయము వోంట్టవి దిే గు సమాస్తలు కావు.
 ఉదాహరణ
 ములోలక్ములు - మూడయిన లోక్ములు.

3. బ్హుక్ీహి సమాసము : అనయ రదార థము క్రధానోంగా క్లిగినది బహుక్వీహి సమాసోం. ఇది
విశేషయ మునకు సోంబోంధిోంచ్చనదై ఉోంటుోంది. సమాసోంలో ఉనన రదాలు కాక్ వాట్టచేత
స్తచ్చోంరబడే వేరొక్ రదోం యొక్ా అర థోం క్లిగివుోండటోం అనయ రదార థోం.
ఉదాహరణ
పీతాోంబరుడు అనేది విష్ణణవు అనే మరొక్ వయ కిని
త స్తచ్చసుతోంది. కావున ఇది అనయ రద
క్రధానోం.

4. రూరక్ సమాసము: దీనికి అవధారణ పూరే రద క్రమ ధారయ సమాసమని మరియొక్

పేరుగలదు. ఉరమానము యొక్ా ధరమ మును ఉరమేయము నోందారోపిోంచుటను రూరక్ోం.
సమాసమునోందలి డ్ోండు రదములలో మొదట్ట రదము నామవాచక్ముగా, డ్ోండవ రదము
ఉరమానముగానుోండును.
ఉదా: విదాయ ధనము - విదయ అన్నడి ధనము