Ένα σχεδόν τέλειο έγκλημα

Crimen ferpecto [Ferpect Crime] (2004)

Χώρα: Ισπανία | Είδος: Κοινωνική σάτιρα, Κωμωδία
Διάρκεια: 105’ | Σκηνοθεσία: Álex de la Iglesia

Καταργώντας τα όρια του είδους
Το Crimen Ferpecto είναι μια ταινία που πάσχει από
δυσλεξία: η αντιμετάθεση των συλλαβών στον τίτλο
μετατρέπει το διαφημιστικό κλισέ μιας αστυνομικής
ιστορίας σε κάτι πολύ πιο αόριστο και δύσκολα
κατατάξιμο σε κάποιο είδος...
Το στοιχείο με το οποίο ο De la Iglesia μπολιάζει τις
ταινίες του, αυτό το διαβρωτικό οξύ που ανατρέπει την
τάξη των λέξεων προσδίδοντας στις αφηγήσεις του ένα
απροσδόκητο νόημα, προέρχεται από την πολιτισμική
κληρονομιά του και δεν είναι άλλο από την ισπανική
παράδοση της φάρσας, που, στην πιο μαύρη και
βιτριολική εκδοχή της, έχει γεννήσει πολλές ιστορίες
τρόμου... Η επίδραση αυτής της αλλόκοτης σχολής
στον De la Iglesia είναι φανερή, παρά το γεγονός ότι
συνδυάζεται και με ξένες επιρροές.
Φαίνεται να έχει γίνει γενικώς αποδεκτό ότι, μετά τον
Pedro Almodovar, o De la Iglesia είναι ο πιο
μεταμοντέρνος από τους Ισπανούς σκηνοθέτες. Αλλά,
αν αυτό που χαρακτηρίζει τον πρώιμο Almodovar είναι
η σύνθεση του κλασικού χολιγουντιανού κινηματογρά-
φου με την εγχώρια κιτς αισθητική της Ισπανίας, ο De
la Iglesia ανήκει σε ένα άλλο ρεύμα, το οποίο ταυτί-
ζεται με μία freak παράδοση: στην περίπτωσή του, η
παράδοση της φάρσας συγκρούεται αλλά και εμπλου-
τίζεται από τον κινηματογράφο gore, τις γιαπωνέζικες
ταινίες τρόμου, τις τηλεοπτικές σειρές φαντασίας και
τα θρίλερ ή ακόμα και τα κλασικά θεατρικά έργα, που
διασκευάζονται για τη μικρή οθόνη...
Εν ολίγοις, έχουμε εδώ μια φαντασία χαοτική, καμία
ιεραρχία, καμία ταξική αίσθηση, μια δυσλεξική πραγμα-
τικότητα, μια ευκολία να αναμειγνύονται οι χαρακτή-
ρες, οι πλοκές, οι ιστορίες. Ο κινηματογράφος του De
la Iglesia είναι απελευθερωμένος από προκαταλήψεις,
είναι έντονα διορατικός και αποπνέει μία ευφρόσυνη
δημιουργικότητα, η οποία δεν αναιρεί την ύπαρξη ενός
κρυφού νοήματος κάτω από την επιφάνεια. Αντίθετα,
σε αυτά ακριβώς τα στοιχεία ο De la Iglesia βρίσκει τον
μοναδικό τρόπο για να εκφράσει μία γενιά γαλουχη-
μένη στον οπτικοακουστική εποχή – τη δική του γενιά.
Ο Ραφαέλ, ο πρωταγωνιστής του Crimen Ferpecto,
υποφέρει από το τυπικό ισπανικό ελάττωμα, τη ζήλια,
μια αδυναμία που έχει κεντρική θέση στη μαύρη λίστα
της θεματολογίας του De la Iglesia, όπως στους
γείτονες της ταινίας “La comunidad” (”Η πολυκατοι-
κία”)... Κάποια στιγμή, η ζήλια παύει να είναι ένα
ψυχικό ελάττωμα και μετατρέπεται σε μία τρομερή
σωματική εκδήλωση βίας. Ανίκανοι να δεχτούν την
επιτυχία του συνανθρώπου τους, οι αντι-ήρωες του De
la Iglesia κάνουν ό,τι περνά από το χέρι τους
προκειμένου τελικά να εκπαραθυρώσουν – κυριολεκτι-
κά, όχι μεταφορικά – αυτή την εικόνα μιας ευτυχίας
που δεν δόθηκε στους ίδιους. Ο σκηνοθέτης, από την
άλλη, ούτε τους συμπονά, ούτε τους δείχνει κατανόη-
ση, παρά γίνεται ο τιμωρός τους: στο “Crimen Ferpec-
to”, o De la Iglesia είναι λιγότερο συμπονετικός από
ποτέ με τους ήρωές του, τους εξορκίζει, ίσως γιατί
γνωρίζει ότι η αύρα της μετριότητας που περιβάλλει
την απαίσια Λούρδες, όσο και η μεγάλη ιδέα που έχει
για τον εαυτό του ο βλάκας Ραφαέλ, αποτελούν την
προσωπική κόλαση που βιώνει καθημερινά ο καθένας.
Είναι αυτή ακριβώς η σωματικότητα του κινηματογρά-
φου του De la Iglesia που τον κάνει να διαφέρει από
την αισθητική του απλού μεταμοντέρνου παστίς. Καμία
σχέση με τους νέους κινηματογραφιστές που μιμούνται
τον αμερικανικό κινηματογράφο, σβήνοντας τα ίχνη
της πραγματικής τους καταγωγής: οι εικόνες του De la
Iglesia είναι βαπτισμένες εξίσου στο αίμα και στην
ισπανική ρεβιθόσουπα, δηλαδή, στην αγγλοσαξονική
παράδοση του gore από τη μία πλευρά και στην
παραδοσιακή ηθογραφία από την άλλη.
Για παράδειγμα, η εμφάνιση του φαντάσματος του
πεθαμένου προϊσταμένου δεν είναι μια μεταφορική
εκδήλωση της συνείδησης, αλλά πρέπει να την
αντιληφθούμε με όλη την καυστική της κυριολεξία: ως
ένα βλεννώδες κεφάλι σε αποσύνθεση, που εμφανίζε-
ται για να καταλογίσει στον πρωταγωνιστή τα ελαττώ-
ματά του και να του δείξει την αθλιότητα της ύπαρξής
του. Αυτόν τον προϊστάμενο-φάντασμα υποδύεται ο
Luis Varela, βετεράνος ηθοποιός εκείνων των δραματι-
κών τηλεοπτικών εκπομπών που παρακολουθούσε ο
De la Iglesia όταν ήταν παιδί: η ισπανική θεατρική
παράδοση συνδυάζεται με μια μακάβρια φάρσα αντά-
ξια του Sam Raimi ή του πρώιμου Peter Jackson.
Ένα πραγματικό θαύμα πολιτισμικής ποικιλίας, ένας
κοσμοπολιτισμός που γνωρίζει τις βαθιές ισπανικές
του ρίζες – τις ρίζες του μαύρου χιούμορ και της ωμής
βίας – και που ξέρει πώς να τις διαδώσει, χρησιμοποιώ-
ντας τα όπλα της παγκοσμιοποίησης, με σινεφίλ
ατάκες, ειδολογικές παραδόσεις, την οικουμενική
γλώσσα του θρίλερ: αν και εδώ έχουμε ένα θρίλερ
στραγγισμένο, ένα θρίλερ που ο σκηνοθέτης το έχει
ανατρέψει, το έχει εξαρθρώσει προκειμένου να
μεγεθύνει το γκροτέσκο, την υπερβολή, την παρα-
μόρφωση και το παράλογο που κυβερνούν τις αβα-
σάνιστες απόψεις που διαμορφώνουμε καθημερινά.

“Καταργώντας τα όρια του είδους”: ένα κείμενο του Roberto Cueto

στην έκδοση - αφιέρωμα του 48ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για το Ισπανικό Σινεμά

site: http://cinediadromes.weebly.com | e-mail: cinediadromes@gmail.com | facebook: cineδιαδρομές