Chuong 8
CAC DUONG DUA THUGe VA CACH SU DUNG
MUC TIEU
1. Phan tich dutge wa, nhutge diém cia mét sé duting dita thudc thang dung:
- Qua dutomg tieu hod: dat dudi ludi, uong, dat truc trang
= Ngoaii duding tieu hod: tiém bdp, tiém tinh mach, tiém dueéi da, qua dung h6 hp.
2. Hudng ddn duce each sit dung thudc theo nhitng dudng ding néu trén.
NOI DUNG
Trong digu tri, mot Khau quan trong 1a phai Jam cho thude dén duge vi tri téc
dung. Tu nhing thap ky 60 tré lai day, dudi sy tac dong cila sinh duoc hoc, nginh bio
ché di dat duoc nhimg tin bo vé chit, bign bio ché quy ude (conventional
pharmaceutics) thanh bao ché hign dai (modem pharmaceutics). Ben canh cic dang
thude quy uéc 1a cdc hé diéu tri (therapeutic systems) giai phéng dugc chat mét céch cé
kigm soat (controlled release), tham chi gidi phéng tai dich (targetting medication)...
Nhiing tign bo nay da g6p phin déng ké vao vigc nang cao higu qua diéu tri cla thude.
Tuy nhién, dit 1a dang bao ché nio thi muc tiéu cudi cing cing phai dat duoc néng do
16i uu trong mau néu mudn sir dung t4c dung toan than.
Chuyén luan nay nham cung cép nhimg théng tin lién quan dén dac diém cla
méi duding dua thudc va cdc yéu t6 anh hudng dén higu qua ca thudc theo cde dung
dua thuée chinh sau:
1. Qua dung tigu héa: phé bién nhat 1a duong ung (qua miéng), ngoai ra cdn
dudng dat dudi ludi, dutmg tryc trang (qua h4u mén)...
2, Ngoai duémg ti¢u héa: phé bién nhat 1a dung tiém (tiem bap, tiém tinh mach,
tigm dudi da...), ngodi ra cdn dung qua mai (thudc x6ng, hit)...
Méi dudng dua thude déu cé nhiing wu nhuge diém rigng. Viée dua thudc ding
dutng, ding céch sé gép phan quan trong vao higu qua va dé an ton trong diéu tri.
1. BUA THUGC QUA BUGNG TIEU HOA
Dudng tigu héa hay cdn goi la dng ticu héa bao gdm miéng, thuc quan, da day,
rudt non, rudt gia, truc tring.
1.1, Dat duéi luai
Mieng khong phai lA noi hap thu thiic an nhumg tai day c6 mot mang luéi mao
mach khd phong phi, dac biét [a 2 ben mé va duéi ludi, rat thuan tién cho vic hap thu
430thudc. Thude dat duéi luéi vai tic dung toan than phai "mon dén" va giai phéng duge
chat tir ti (i- 4 gi). Duge chat sau khi hod tan trong nude bot (¢6 pH khodng 6,5)
duge hap thu qua mang niém mac mong ¢ duéi luGi va di vé tinh mach canh nghia lA
duce dua thing vao vong tudn hoan (vio tinh mach canh réi vé tim), téc dung do 46
xudt hién nhanb, lai khong qua gan nén tranh duc su phé hiy cita men chuyén héa
thude d gan. pH cia nudc bot 14 6,5 Ia mot loi thé vi ft anh hudng dén d6 bén ving cia
cde thude nhay cam véi moi truéng kiém hoac acid. Day la mot dudng dua thuéc thuan
tien, dé thuc hign, lai an todn vi néu cé hién tong qua liéu thi lap tte c6 thé loai trir
thudc ngay.
Vien dat dudi ludi (sublingual tablet) dugc ding véi muc dich gay téc dung toan
than, trong d6 duge chat duge hap thu nhanh va chuyén thang vé tim khong qua dai
tuan hoan do dé thuée phat huy tic dung nhanh va tanh duge tic dong phia duci
duéng tiéu hod,
Dé dat duéi ludi, vien phdi mong (tinh gay com), gidi phéng duoc chat nhanh
G8 trong vong 1 - 2 phit). Dang dat duéi luéi thudng 4p dung cho nhém thuéc tim
mach va hormon.
Nhuoe diém cia duéng dua thudc nay 1 khi dat thude thutng gay phan xa tiét
nude bot kém theo phan xa nuot, lam cho mot lugng thuéc bi mat di do tréi xuéng da
day va. rudt; vi vay khi ding vién ngam phai han ché phan xa nudt.
Dudng dua thudc nay chi ding voi nhing thuée khong gay loét niém mac
miéng, dé dang hap thu tai day va diing véi liéu nhé. Cée dang bao ché theo duéng
nay thudng dit.
Mét s6 thuée dua dudi lui
~— Cc thusc gin mach vanh ding trong chtmg dau thit nguc nhu nitroglycerin
(glyceryl trinitrat, vien nén 0,5 mg), isosorbid dinitrat (vien nén 5 mg, 10 mg,
20 mg), nifedipin (adalat dang nang 10 mg).
- MOt sé thuéc bé (nhu sita ong chia), mét s6 hormon sinh duc (estrogen,
progesteron).
1.2. Dat tryc trang
‘True trang (con goi IA rudt thang) 1a doan cudi cting cia dng tiéu hda, thong ra
ngoai. Hé thdng tinh mach tryc trang khé phong phi la diéu kién thuan lgi cho viée
hip thu thuéc,
Thudc dua vio truc trang o6 6 dang vién dan. Té duge béo gidi phéng duge chit
theo co ché tan chy 6 than nhiét, cn té duoc thin nude gidi phéng theo co ché hoa
tan trong dich co thé. Thudc dan gidi phéng duge chat nbanh, sau khi hoa tan duge hap
thu vao tinh mach tryc trang di vé tinh mach chi, phan 1én (50 - 70%) thuéc khong
qua tinh mach cifa gan sau khi hip thu nén trénh duge su phan hiy tai gan (hinh 8.1),
ngoai ra cdn trénh duge tée déng cia dich vj va h¢ men. cla dudng tiéu héa so véi
ding dudi dang uéng.
Thudc dan rit thich hyp cho ngudi khé udng thude (s6t cao, tré nhé..), hoc khong
uéng duge (tic rust, non nhiéu, hon mé); thuan tién v6i nhimg thudc c6 mui vj kh6 chiu
dé gay bun nén, ndn, nhing chat kich tmg dueng ti¢u héa manh (cloral hydrat).
131Tuy nhién, nhuge diém cita thudc dan La sinh kha dung that thudng vi qué trinh
hap thu phy thudc nhiéu yéu 16 nhu bin chat ca duge chat va td dugc, k¥ thuat bio
ché, sinh ly true trang trong thdi gian bi bénh.
Dang bao ché thudng 1a vién dan dé chy & nhiét 46 cao nén kh6 bao quan, dic
bit 6 khi hau néng nhur b nude ta trong diéu kién khong cé ti lanh. Gid thanh dat.
1.2.1, MGt sé thude thudng duge dat truc trang
~ Thuéc ha sét: paracetamol.
— Thude chéng co giat, an thén: diazepam, cloralhydrat
1.2.2. NhGing dang thude dat khac
~ Thude ining duoc tao khudn c6 hinh tring, ding dé dat am dao. Thuéc tring
cling duge digu ché tit cdc ta duge than nudc (ta duge gelatin) hodc t& duoc
béo (bo ca cao), co che’ giai phong duge chat gin giéng thudc dan. Thude
tring chi yéu dé diéu tri cae ching viém nhiém tai ché, digu tri nim hoac
cdm mau.
— Ngoai thus tring ra, dé dat vio am dao con c6 dang vién nén va nang mém.
— Trong phy khoa, ngudi ta con ché ra dang thudc chéng thu thai giai phéng
duge chét lign tuc tong 1 nim (Progestasert chita progesteron) dudi dang
dung cy dat ttcung.
Tinh mach eltti dedi ———“1
Tirh mach tye tang trén ———
Tinh mach wy trang gia —
Tih mach tre tang aut
Hinh 8.1. Su tui mau 4 truc trang
1.3. Bubng uéng
Dudng ung 1a dudng dia thudc phé bign nbat, chinh vi vay trong diéu tri c6 t6i
80% thuée duoc dua qua duong nay. Hau hét cac thudc déu c6 thé dua qua dutng nay
tit nhing trudng hop hoat chat khong hap thu & rudt, bi phan hiy bdi men tiéu héa
hoac bj pha hity qua nhiéu khi qua gan & vong tuan hoin
132