See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/258885288

Costume designing

Book · January 2013

CITATIONS READS
0 1,021

1 author:

Parvaneh Ghasemian
University of Science and Culture
5 PUBLICATIONS   0 CITATIONS   

SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

The Function of Color and Form on Fabric and Clothes. View project

All content following this page was uploaded by Parvaneh Ghasemian on 16 June 2016.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

1
2
‫طراحي لباس صحنه‬

‫مولف ‪:‬‬
‫پروانه قاسميان دستجردي‬
‫عضو هیئت علمی دانشگاه علم و فرهنگ‬

‫تابستان ‪4931‬‬

‫‪3‬‬
 ‫سرشناسه ‪:‬‬
‫عنوان و نام پدید آورنده ‪ :‬طراحی لباس صحنه ‪ /‬قاسمیان دستجردی‪ ،‬پروانه ‪2431 ،‬‬
‫مشخصات نشر ‪ :‬تهران ‪2433 ،‬‬
‫شابک ‪1978-600-04-3260-7 :‬‬
‫چاپ ‪ :‬اول – ‪2433‬‬
‫شمارگان ‪2111 :‬‬
‫قیمت ‪ 1011 :‬تومان‬

‫فایل کامل را از لینک زیر دانلود نمایید‪:‬‬

‫‪http://www.lulu.com/‬‬

‫‪4‬‬
 ‫پيشگفتار‬

‫سپاس بی کران خدا وند جان را سزاست که در همه حال بخشنده و مهربان است و همواره یاری‬
‫رسان و راهنمای تمامی کسانی که در جستجوی روشنایی و حقیقتند‪.‬‬
‫درطول سالها تجربه کاری ام به عنوان طراح لباس صحنه در تلویزیون و سینما و تاتر نکاتی را‬
‫آموختم که شاید در هیچ کتاب و کالسی نمی توانستم اینطور دقیق و کامل دریافت کنم و آموزش‬
‫ببینم‪ .‬هرچه پیش تر می رفتم به نکات ریزتر‪ ،‬ظریف تر و حرفه ای تری دست پیدا می کردم‪ .‬استادانم‬
‫در این راه پیش کسوتانم در امر طراحی صحنه و لباس‪ ،‬کارگردانان‪ ،‬خیاطان باسابقه ‪ ،‬مسئولین لباس و‬
‫حتی گریمورها و نورپردازانی بودند که با صبر و حوصله و گام به گام به من آموختند که چگونه یک‬
‫طراح لباس حرفه ای باشم ‪ ،‬چگونه با مسایل و مشکالت کار دست و پنجه نرم کنم و به قول معروف از‬
‫زیر فشار کار پیروز بیرون بیایم‪ .‬شاید هیچ کدام از این افراد به طور مستقیم به من آموزشی ندادند و یا‬
‫کتاب و مستنداتی را بر ای راهنمایی به من معرفی نکردند ولی همواره کارشان و استقامتشان در کار‬
‫مانند یک مربی راهنمای من بوده و هست و خواهد بود‪.‬‬
‫این کتاب را شاید بتوان چکیده تجربیات من از تمامی آن دوران دانست‪.‬تمامی طراحی های صحنه‬
‫در داخل کتاب شامل طرحهایی است که برای مجموعه های مختلف تلویزیونی و سینمایی اعم از‬
‫برنامه های کودک و نوجوان ‪ ،‬سریالهای خانوادگی‪ ،‬برنامه های طنز و اجتماعی طراحی کرده ام ؛‬
‫درپاره ای موارد نیز مراحل مختلف از طراحی اولیه تا مرحله اجرای نمایش نشان داده شده است‪.‬‬
‫جا دارد ابتد ا ازتک تک افراد خانواده ام که همواره راهنما و مشوقم بوده اند سپاس گزار باشم ‪،‬‬
‫سپس از تمامی دوستان و آشنایانی که در این سالها افتخار همکاریشان را داشته ام بی نهایت سپاسگزارم‬
‫و امیدوارم هرگونه نقص و کاستی را در نگارش این کتاب برمن بخشیده و همچنان راهنمایانم باشند‪.‬‬
‫در اینجا الزم می دانم از دوستانم در بخش طراحی صحنه و لباس سازمان صدا و سیما تشکر ویژه ای‬
‫داشته باشم ‪ :‬هایده زمانی‪ ،‬مریم صدیق ‪ ،‬شادروان ماندانا هوشیار‪ ،‬حسن سروندی و محسن صانعی و‬

‫‪5‬‬
‫پیشکسوتانم ‪ :‬فرمهر کرمانی‪ ،‬حمیده نوبری ‪ ،‬المیرا صباحی‪ ،‬رحیمه صباحی‪،‬فریده توفیقی ‪ ،‬پروانه‬
‫طیفوری ‪ ،‬نیلوفر محالتی ‪،‬شهال فرشچی‪ ،‬نازنین قزاق نوری ‪ ،‬لیلی لشکری‪ ،‬مهدی دولو ‪ ،‬بیژن حدادی ‪،‬‬
‫محمد رایکا و داریوش قاسمیان دستجردی ‪،‬همچنین از کارگردانانی نظیر شیرین جاهد‪ ،‬ناهید محمدیان‬
‫‪ ،‬اسدارهل ایمن ‪ ،‬مهران آزاده ‪ ،‬مسعود فروتن ‪ ،‬مهدی علی احمدی ‪ ،‬داریوش کاردان و شادروان مهرداد‬
‫خسروی‪ ،‬امیر امیرپور‪ ،‬محمد دستگردی‪ ،‬پیمان کوشایی و ‪ ....‬که همواره راهنمایانم بودند‪ ،‬و یارانم در‬
‫بخش خیاطی وآرشیو لباس ‪ :‬فروزان توحیدی ‪،‬شیرین حضرتی و فاطمه احمدی ‪،‬آقایان پورعلی اکبر‪،‬‬
‫فراهانی‪ ،‬عبدالهی ‪ ،‬کبیری ‪ ،‬جالیی و تهیه کنندگان ‪ ،‬گریمورها ‪ ،‬بازیگران و دیگر دوستان و همکارانم‬
‫در بخشهای مختلف که گرچه نامشان را نبرده ام‪ ،‬همواره یادشان برایم گرامی و محترم است‪.‬‬

‫پروانه قاسمیان دستجردی‬

‫‪6‬‬
 ‫مقدمه‬

‫طراحی و ساخت لباس به عنوان یکی از عناصر اصلی هنر نمایش اهمیتی فراوان و تاریخی دارد‪ .‬این‬
‫هنر در آغاز پیدایش هنر نمایش ‪ ،‬دارای کاربردهای آیینی – مناسکی ‪ ،‬تشریفاتی ‪ ،‬نمادین ‪ ،‬تمثیلی و‬
‫تزیینی بوده است ‪ .‬بازیگران را از تماشاگران تفکیک می کرد‪ .‬آنان را می آراست و به آنان امتیاز و‬
‫تشخص می داد ‪ .‬در طول تاریخ تحول هنر تئاتر ‪ ،‬بر کاربردها و ویژگیهای آن افزوده شد و به صورت‬
‫یکی ازعناصر بیان تئاتری در آمد ‪.‬‬
‫دریک نمایش ‪ ،‬لباس به کار رفته توسط بازیگران ‪ ،‬از جایگاه نسبتاً مهمی برخوردار می باشد و‬
‫اطالعات فراوانی را در اختیار تماشاگر می گذارد؛ از جمله معرفی مضمون و حال و هوای کلی نمایش‬
‫تعیین دوره تاریخی ‪ ،‬زمان و مکان مورد نظر ‪ ،‬توصیف شغل وموقعیت طبقاتی‪ ،‬جنسیت و حتی حاالت‬
‫درونی و ویژگیهای روانی شخصیت های نمایش‪ .‬اهمیت طراحی لباس زمانی بیشتر مشخص می شود‬
‫که بدانیم حتی سب ک و شیوه طرح لباس ‪ ،‬مکمل سبک و شیوه نمایش است و در نمایان ساختن سایر‬
‫عناصر نمایش نیز کمک شایانی می کند‪.‬‬
‫آنچه در این مجموعه مورد بحث و بررسی می باشد ‪ ،‬آشنایی با نقش و نحوه عملکرد طراح لباس‬
‫در صحنه تئاتر‪،‬سینما و تلویزیون است که مجموعه ای از فعالیت های تخصصی در حوزه طراحی لباس‬
‫به شمار می رود و همچنین مراحل ساخت فیلم ‪،‬اجرای لباس ونوع رابطه طراح لباس با اعضای گروه‬
‫سازنده فیلم ‪ ،‬ظرایف و حساسیت ها وخالقیت هایی که الزمه کار طراح لباس صحنه می باشد در این‬
‫مجموعه به طور مجمل و خالصه بیان گردیده است ‪.‬‬

‫فهرست مطالب ‪:‬‬

‫پیشگفتار ‪3.........................................................................................................................................‬‬
‫مقدمه ‪6..............................................................................................................................................‬‬

‫‪7‬‬
 ‫بخش اول ‪ :‬مراحل تهيه و توليد فيلم‬
‫مقدمه ‪22.............................................................................................................................................‬‬
‫فصل اول ‪ :‬عوامل سازنده فيلم ‪21...............................................................................................‬‬
‫نویسنده ‪24..........................................................................................................................................‬‬
‫تهیه کننده ‪24................................................. ....................................................................................‬‬
‫کارگردان ‪23.....................................................................................................................................‬‬
‫مدیر تولید ‪23..................................................................................... ................................................‬‬
‫فیلمبردار ‪23........................................................................................................................................‬‬
‫منشی صحنه ‪20........................................................................................................................ ..........‬‬
‫طراحی صحنه ‪20.................................................................................................................................‬‬
‫طراح لباس ‪20....................................................................................................................................‬‬
‫گریمور ‪20.........................................................................................................................................‬‬
‫صدابردار ‪20......................................................... ...............................................................................‬‬
‫تدوین گر ‪26.......................................................................................................................................‬‬
‫نورپرداز ‪26................................................................................................ ..........................................‬‬
‫آهنگساز ‪26.........................................................................................................................................‬‬
‫بازیگر‪26........................................................................................................................................ ....‬‬

‫فصل دوم ‪ :‬مراحل مختلف فيلم سازي‬

‫پیش تولید ‪21......................................................................................................................................‬‬
‫مراحل کار طراح لباس ‪21...................................................................................................................‬‬
‫انتخاب و خرید پارچه و ملزومات لباس ‪12..........................................................................................‬‬
‫برش لباس ‪14....................................................................................................................................‬‬
‫پرو لباس ‪13............................................................................................................................ ..........‬‬
‫کهنه کردن لباس ‪10..........................................................................................................................‬‬
‫مرحله تولید ‪12...................................................................................................................................‬‬
‫مرحله پس از تولید ‪11........................................................................................................................‬‬

‫بخش دوم ‪ :‬ویژگيهاي طراحي لباس ‪13...................................................................................‬‬

‫فصل اول ‪ :‬تئاتر‪42..................................................................................................................... ..‬‬

‫فصل دوم ‪ :‬تلویزیون ‪46.............................................................................................................‬‬

‫گروه کودک و نوجوان ‪43................................................................................................................‬‬

‫‪8‬‬
‫گروه اجتماعی ‪31.............................................................................................................................‬‬
‫نمایش های تخیلی ‪33.......................................................................................................................‬‬
‫مسابقات و گروه های ورزشی ‪30......................................................................................................‬‬
‫اجرای موسیقی ‪36............................................................................................................................‬‬
‫نمایش های تاریخی ‪32........................................... ........................................................................‬‬
‫فصل سوم ‪ :‬سينما ‪31....................................................................................................................‬‬
‫بخش سوم ‪ :‬ژانر یا گونه هاي نمایش ‪04..................................... ...........................................‬‬
‫فصل اول ‪ :‬ژانرهاي تئاتر ‪00......................................................................................................‬‬
‫تراژدی ‪06.......................................................................................................................................‬‬
‫اُپرت ‪06...........................................................................................................................................‬‬
‫بورلسک ‪06.....................................................................................................................................‬‬
‫وودویل ‪02......................................................................................................................................‬‬
‫کمدی درام ‪02................................................................................................................................‬‬
‫فصل دوم ‪ :‬ژانرهاي سينما ‪03...................................................................................................‬‬
‫ژانر رمانس ‪61.................................................................................................................................‬‬
‫ژانر جنگی ‪62..................................................................................................................................‬‬
‫ژانر گنگستری ‪61............................................................................................................................‬‬
‫ژانر وسترن ‪64.................................................................................................................................‬‬
‫ژانر علمی تخیلی ‪63.......................................................................................................................‬‬
‫ژانر تاریخی حماسی ‪60...................................................................................................................‬‬
‫ژانر جنایی و ترسناک ‪62................................................... .............................................................‬‬
‫ژانر موزیکال ‪61..............................................................................................................................‬‬
‫ژانر کمدی ‪61............................................................................. ....................................................‬‬
‫بخش چهارم ‪ :‬نقش رنگ در تصویر ‪.21...................................................................................‬‬
‫فصل اول‪ :‬انتخاب رنگ ‪21.......................................................................................................‬‬
‫فصل دوم ‪ :‬معناي رنگ و تاثير آن در شخصيت پردازي لباس صحنه‪22........................‬‬
‫خاکستری ‪21...................................................................... ............................................................‬‬
‫آبی ‪12............................................................................................................................................‬‬
‫سبز‪13.......................................................................................................... ..................................‬‬
‫قرمز ‪16...........................................................................................................................................‬‬
‫زرد ‪11............................................................................................................................................‬‬
‫بنفش ‪31.........................................................................................................................................‬‬
‫قهوه ای ‪32.....................................................................................................................................‬‬
‫سیاه ‪32...........................................................................................................................................‬‬

‫‪9‬‬
 ‫سفید ‪31..........................................................................................................................................‬‬
‫بخش پنجم ‪ :‬لباسهاي تاریخي ‪34.............................................................................................‬‬
‫فصل اول ‪ :‬برش و اندازه گيري لباسهاي قدیمي‪30............................................................‬‬
‫الیه گذاری ‪36................................................................................................................................‬‬
‫برش و دوخت لباسهای قدیمی ‪31........................................ ............................................................‬‬
‫فصل دوم ‪ :‬ساخت لباسهاي رزمي ‪211.....................................................................................‬‬
‫استفاده از مانکن برای ساخت زره ‪211..............................................................................................‬‬
‫ساخت کاله خود ‪212......................................................................................................................‬‬
‫فصل سوم ‪ :‬ملحقات لباس‪222................................................................................................. ..‬‬
‫تاج ‪221...........................................................................................................................................‬‬
‫تاج های کوچک ‪223.....................................................................................................................‬‬
‫نقاب یا ماسک ‪223..........................................................................................................................‬‬
‫پوشش های پا ‪221...........................................................................................................................‬‬
‫زیورآالت و جواهرات ‪223..............................................................................................................‬‬
‫پروژه های اجرایی ‪212...................................................................................................................‬‬
‫فهرست واژگان ‪231...................................................................................................................‬‬
‫فهرست منابع تصویری ‪234.............................................................................................................‬‬
‫فهرست منابع و مآخذ ‪233........................................... ...............................................................‬‬

‫‪11‬‬
 ‫بخش اول‪:‬‬
‫مراحل تهيه و توليد فيلم‬

‫‪11‬‬
 ‫مقدمه‬

‫آشنایی با مراحل تولید و ساخت فیلم یکی از مهمترین بخشهایی است که نه تنها طراح لباس ‪ ،‬بلکه‬
‫کلیه عوامل تهیه و تولید فیلم باید از آن آگاه باشند؛ زیرا در یک پروژه ساخت فیلم هرچند تمامی‬
‫افراد دست اندکار نسبت به کار و وظیفه خود مطلع باشند ‪ ،‬نحوه ی ارتباطشان با دیگر عوامل‪،‬کمک‬
‫شایانی در بهبود و تسریع در مراحل تولید می کند‪ .‬انتخاب صحیح نویسنده و متن نمایش ‪ ،‬طراحان‬
‫لباس و صحنه ‪ ،‬عوامل تولید ‪ ،‬گروه فنی و دیگر عوامل در ابتدای یک پروژه فیلمبرداری و نمایشی‬
‫بسیار حائز اهمیت است‪ .‬تمامی این متخصصان هرچند حرفه ای ‪ ،‬باید تا حدودی آشنا با وظایف دیگر‬
‫عوامل فیلم باشند‪ .‬نحوه ارتباط افرادی که در چنین پروژه ای مشغول به کار می باشند ‪ ،‬مانند افرادی‬
‫است که در یک تیم ورزشی همکاری می کنند ؛ گرچه هر کدام وظایفی خاص دارند ولی پیروزی و‬
‫موفقیت آنان در گرو همکاری و هماهنگی با دیگر اعضای تیم است‪.‬‬
‫در این فصل با نحوه عملکرد و چگونگی انجام کار هر کدام از عوامل ساخت فیلم به طور مختصر‬
‫آشنا شده و در ادامه ارتباط طراح لباس را در مراحل مختلف مورد بررسی قرار می دهیم‪.‬‬

‫‪12‬‬
 ‫فصل اول‪:‬‬
‫عوامل سازنده فيلم‬

‫‪13‬‬
‫برای ساخت یک فیلم عوامل معینی حضور دارند که هرکدام تخصص و حرفه خاص خود را داشته‬
‫و در بخشی از ساخت و تهیه فیلم دخیل می باشد ‪.‬میزان حضور و فعالیت این عوامل در تئاتر ‪ ،‬سینما و‬
‫تلویزیون کمی به نسبت هم متفاوت می باشند ‪ ،‬به طوری که مثال فیلمبردار در تئاتر حضور ندارد ولی‬
‫در دو شاخه دیگر یعنی سینما و تلویزیون نقش حساس و مهمی را در ساخت اثر ایفا می کند ‪ .‬بقیه‬
‫عوامل اصلی کم و بیش در سه شاخه مورد نظر وظیفه همسانی دارند‪ .‬در اینجا ابتدا نحوه کار هر کدام‬
‫از عوامل سازنده فیلم به طور خالصه توضیح داده می شود تا در طول متن آگاهی الزم در مورد‬
‫کار هر یک و ارتباطی که با سایر عوامل برقرار می گردد‪ ،‬ارایه شده باشد‪.‬‬

‫نویسنده‬
‫ابتدا نویسنده قصه و فیلم نامه یک اثر را نوشته یا از داستان و متنی برداشت شخصی کرده و آن را به‬
‫صورت نمایشنامه یا فیلمنامه باز آفرینی می نماید ‪ .‬ویژگی نمایشنامه ‪ ،‬مشخص بودن فضای نمایش ‪،‬‬
‫زمان و شخصیتهای اثر و همچنین گویا بودن متن گفتاری شخصیتهای اثر می باشد ‪ .‬به طوری که‬
‫خواننده با خواندن هر صحنه اطالعات کامل درخصوص فضا و زمان‪ ،‬دکور ‪ ،‬لباس ‪ ،‬نور و حتی‬
‫حاالت روحی شخصیتها پیدا نماید ‪ .‬گفتار هر شخصیت گویا و مشخص بوده و چگونگی لحن بیا ن آن‬
‫نیز معین شده است ‪ .‬آثار شکسپیر از نمونه های عالی و ارزنده ای است که در طول قرنها بارها و بارها‬
‫به صورت تئاتر و فیلم سینمایی و مجموعه های تلویزیونی در آمده و نشانگر قدرت و توانایی نویسنده‬
‫آن آثار می باشد ‪ ،‬آثاری که با گذشت قرنها همچنان قدرت تاثییرگذاری خود را بر مخاطب حفظ‬
‫کرده است‪.‬‬

‫تهيه كننده‬
‫تهیه کننده سرمایه گذاری تهیه و تولید یک اثر را عهده دار است ‪ .‬او می تواند از بودجه شخصی‬
‫اقدام به تهیه فیلم نماید و یا با یک شرکت و کمپانی سازنده فیلم قرارداد بسته و کار تهیه و ساخت فیلم‬
‫را آغاز کند ابتدا با نویسنده و متن نمایش ارتباط برقرار کرده و پس از تایید برای ساخت فیلم ‪ ،‬شروع‬
‫به برآورد کردن هزینه ها می نماید ‪ .‬او می بایست تمامی هزینه ها ‪ ،‬از ساخت دکور‪ ،‬دوخت و تهیه‬
‫لباسها و لوازم جانبی آنها ‪ ،‬وسایل گریم ‪ ،‬نور ‪ ،‬فیلمبرداری و کلیه عوامل گرفته تا دستمزد هر کدام از‬
‫افراد از جمله عوامل فنی و بازیگران را در نظر بگیرد ‪ .‬در اینجاست که تهیه کننده شروع به اولویت‬

‫‪14‬‬
‫دادن ها نموده و برای اینکه دچار کسر بودجه نگردد‪ ،‬آنچه را که به نظر غیر ضروری می آید از لیست‬
‫تهیه و خرید حذف می نماید ‪.‬‬

‫كارگردان‬
‫کارگردان نقش هماهنگ کننده و ایجاد ارتباط بین تمامی عوامل فیلم با یکدیگر را به عهده دارد‬
‫طوری که اوست که به تمامی افراد وظایفشا ن را گوشزد کرده و مسیرتهیه وخلق یک اثر را هدایت و‬
‫راهنمایی می کند ‪ .‬یک کارگردان باید فردی خالق و باهوش باشد و درعین حال باید توانایی باالیی‬
‫در به انجام رساندن پروژه را داشته باشد ‪ .‬یک کارگردان موفق هدف نویسنده را به خوبی به اجرا می‬
‫رساند ‪ ،‬در حالی که به متن وفادار است به خالقیت های خاصی هم دست پیدا می کند و تمامی عوامل‬
‫را نیز ترغیب به این کار می نماید ‪ .‬تمامی افراد در اجرای برنامه و کارهای خود با او مشورت می نمایند‬
‫و در نهایت باید خواسته های کارگردان را اجرا کنند‪ .‬همه نقشه های مناسب برای لوازم که در‬
‫اصطالح « طرح» نامیده می شود‪ ،‬با مشورت کارگردان آغاز و تکامل آنها از طریق مشاوره مداوم با او‬
‫امکان پذیر می شود‪ .‬هر کارگردان خبره می داند که هر وسیله و اثاثی دارای معنایی است‪ .‬همچنین هر‬
‫قدر که وجود آن در صحنه الزم باشد‪ ،‬نباید باعث پرت شدن حواس تماشاگر و از بین رفتن تاثیر بازی‬
‫بازیگر شود‪ .‬کارگردان با تجربه می داند که بهترین تاثیر و باز خورد هر وسیله‪،‬هر زمان و هر مکان‬
‫چگونه و به چه ترتیبی صورت می پذیرد و کارکردن با چنین کارگردانی برای یک طراح امتیاز بزرگی‬
‫محسوب می گردد و در نهایت این ارتباط با کارگردان بر روی بودجه و محصول نهایی تاثیر می‬
‫گذارد‪ .‬بهترین روش برای پیش نیامدن خطاهای اجتناب ناپذیر این است که طراح تا آنجا که ممکن‬
‫است در جلسات تمرین نمایشنامه شرکت و از نحوه به کارگیری لوازم ‪ ،‬اطالع دقیق کسب نماید‪.‬‬

‫مدیر توليد‬
‫وظیفه هماهنگی عوامل تولید را به عهده دارد و نظارت کافی برروی مراحل اجرای کار ‪،‬‬
‫قراردادهای مالی و کسب مجوزهای الزم را دارد‪.‬او هماهنگی در خریدهای مربوط به صحنه و لباس را‬
‫انجام داده و بودجه مورد نیاز را از تهیه کننده گرفته و برای مصارف مختلف فراهم می نماید‪.‬‬

‫فيلمبردار‬
‫مسئولیت فیلمبرداری یک اثر را عهده دار است ‪ .‬او از کارگردان دستور گرفته و نماهای مورد نظر را‬
‫فیلمبرداری می کند ‪ .‬در تئاتر فیلمبردار حضور ندارد‪ .‬در تلویزیون غالباً چند فیلمبردار در استودیو‬

‫‪15‬‬
‫حضور دارند و در سینما معموالً از یک فیلمبردار استفاده می شود که البته نقش اساسی تری را به عهده‬
‫دارد‪.‬‬

‫منشي صحنه‬
‫وظیفه یادداشت کردن پالن های مورد نظر کارگردان را به عهده دارد و عالوه بر آن وظایف بسیار‬
‫زیاد دیگری را نیز عهده دار است ازجمله یادآوری متن گفتگو و دیالوگ ها به بازیگران ‪ ،‬یادداشت‬
‫حرکات ‪ ،‬میزانسن ها ‪ ،‬یادداشت محل قرارگیری اشیاء ‪ ،‬لباس بازیگران و تکرار آن در صحنه های‬
‫مختلف و در نهایت به ثبت رساندن کلیه مراحل کار ‪.‬‬

‫طراح صحنه‬
‫وظیفه طراحی و نظارت بر ساخت دکور را دارد ‪ .‬طراح صحنه ابتدا بامتن آشنا شده و سپس کار‬
‫طراحی و ترسیم صحنه و دکور را آغاز می نماید‪ .‬پس از تایید کارگردان مراحل ساخت دکور آغاز‬
‫می شود ‪ .‬در کلیه مراحل ساخت نظارت داشته و در نهایت جایگاه تمامی اشیاء صحنه را مشخص می‬
‫نماید ‪.‬‬

‫طراح لباس‬
‫مسئولیت طراحی و نظارت بر دوخت و اجرای لباسهای صحنه را دارد ‪ .‬همچنین تهیه وسایل جانبی‬
‫لباسها نیز به عهده او می باشد ‪ .‬او نیز همانند دیگر عوامل هنری و فنی پس از تایید طرحها یش توسط‬
‫کارگردان ‪ ،‬مرحله اجرای کار را آغاز نموده و با در نظر گرفتن شخصیتها و سایز بازیگران دستورات‬
‫الزم را به خیاط می دهد ‪.‬‬

‫گریمور‬
‫وظیفه گریم یا چهره پردازی بازیگران را بر طبق شخصیت آنها به عهده دارد‪ .‬ارتباط گریمور با‬
‫طراح لباس و آشنایی با چگونگی رنگ و فرم لباس شخصیتهای بازی نقش بسیار مهمی در ارائه بهتر‬
‫گریم می باشد‪.‬‬

‫صدا بردار‬
‫وظیفه ضبط صدای فیلم ( صدای بازیگرا ن ‪ ،‬محیط و افکتهای ویژه) را به عهده دارد‪ .‬در بسیار‬
‫موارد که میکروفون باید در لباس بازیگران نصب شود‪.‬‬

‫‪16‬‬
 ‫تدوین گر‬
‫وظیفه تدوین فیلم ‪ ،‬کنار هم قرار دادن نماها با رعایت خط داستانی را به عهده دارد‪.‬‬

‫نورپرداز‬
‫وظیفه طراحی و تنظیم نور صحنه را داشته و به زیبایی و جلوه صحنه با توجه به مفاهیم نورپردازی‬
‫می پردازد‪ .‬همچنین به جلوه گر شدن بازیگر و لباس آن در صحنه توجه داشته و در بسیاری موارد در‬
‫بوجود آوردن حس و حال فضا ی نمایش ‪،‬کمک شایانی به بازیگر و صحنه و لباس می کند‪.‬‬

‫آهنگ ساز‬
‫مسئولیت ساخت موسیقی فیلم را بر اساس ساختار فیلم به عهده دارد ‪.‬‬

‫بازیگر‬
‫وظیفه ارائه تیپ مشخص شده ای را که در فیلمنامه ذکر شده است با نظرکارگردان به عهده دارد‪.‬‬

‫استاد معمار _ اثر ایبسن _ تابستان ‪2410‬‬

‫‪17‬‬
 ‫فصل دوم‬
‫مراحل مختلف فيلم سازي‬
‫‪ -4‬پيش توليد‬
‫‪ - 2‬مرحله توليد‬
‫‪ -9‬پس از توليد‬

‫‪18‬‬
 ‫‪-4‬پيش توليد‬
‫ابتدا داستانی که به صورت سناریو یا فیلمنامه در آمده و در آن فضا ‪ ،‬مکان و شخصیتها‬
‫مشخص شده است توسط نویسنده مطرح می شود وپس از تایید ‪ ،‬تهیه کننده شروع به انتخاب‬
‫اعضاء گروه می نماید‪ .‬در مرحله بعدی کارگردان هنری که نقش او در ابتداگردآوری هنر پیشگان‬
‫مناسب می باشد پس از انتخاب هنر پیشگان شروع به تقسیم نقش و تمرین فیلمنامه با آنها می‬
‫نماید ‪ .‬در سینما و تئاتر کارگردانی هنری و فنی بر عهده یک نفر است ‪ ،‬به این معنی که هدایت‬
‫هنرپیشگان و عوامل پشت صحنه توسط یک کارگردان صورت می گیرد؛ ولی در تلویزیون به‬
‫علت تخصصی بود ن دستگاههای میز مالنژور‪ ،2‬به طور کلی در امور فنی و دوربین ها و فیلمبرداری‬
‫هدایت به عهده کارگردان فنی است وکار تمرین با هنر پیشگان زیر نظرکارگردان هنری صورت‬
‫می گیرد‪ .‬طراح صحنه و لباس از جمله کسانی است که در ابتدا در جلسات هماهنگی حضور‬
‫داشته و با سناریو آشنا می شود ‪ ،‬زیرا نیازمند زمان مناسب برای طراحی و دوخت و ساخت‬
‫وسایل صحنه و لباس می باشد‪ .‬پس از آن عوامل فنی دیگر نظیر نور پرداز ‪ ،‬گریمور و در انتها‬
‫صدا بردار و فیلم بردار می باشند که درروز تمرین با دوربین حضور دارند و کار را از آن لحظه‬
‫آغاز می کنند ‪ .‬به طور معمول اگر تیتراژ‪ 1‬صحیح رعایت شود ‪ ،‬مراحل شروع به همکاری هر یک‬
‫از افراد و عوامل کار را به درستی معرفی می شود‪ .‬به جز کارگردان و تهیه کننده که در تیتراژ‬
‫در انتها به عنوان امضای کار نشان داده می شوند ‪.‬‬

‫‪----------------------------------------------------------------------‬‬
‫‪ -2‬میز مخصوص ضبط صدا و تصویر استودیوئی‬
‫‪ -1‬عنوان بندی عوامل تهیه فیلم در ابتدا و انتهای فیلم و برنامه های نمایشی را می گویند‪.‬‬

‫‪19‬‬
 ‫مراحل كار طراح لباس‬
‫پس از جلسه هماهنگی و آشنایی طراح لباس با نحوه نگرش کارگردان به کار و سبکی که الزمه‬
‫کار شناخته می شود و همچنین هماهنگی با طراح صحنه ( اگر بر عهده فرد دیگری باشد ) ‪ ،‬طراح‬
‫لباس با خواندن متن فیلمنامه شروع به شخصیت پردازی نموده و طرحهای مناسب را برای هر شخصیت‬
‫طراحی می نماید‪ .‬معموالً بی درنگ پس از اولین جلسه مهم با کارگردان‪ ،‬مالقات با طراح صحنه در‬
‫نظر گرفته می شود‪.‬نکته مطلوب آن است که طراح لباس‪ ،‬طراح صحنه نیز باشد‪ .‬ولی در خیلی برنامه ها‬
‫مخصوصاً برنامه های تلویزیونی طراحی لباس و طراحی صحنه جداگانه صورت می گیرد‪ .‬در این موارد‬
‫طراح صحنه بیشترین تعامل و همسویی را با کارگردان بر عهده می گیرد و طراح لباس نیز با در نظر‬
‫داشتن نک اتی از جمله انتخاب رنگها و فرم های مناسب و هماهنگ با پس زمینه ‪ ،‬به نحوی که رنگ‬
‫اصلی لباس مغلوب رنگ های پس زمینه نباشد ؛ به او یاری می رساند‪ .‬در حقیقت هر دو نفر را می توان‬
‫اعضائ مکمل یک تیم شناخت‪ .‬اغلب طراحان صحنه و لباس می دانند که اگر هدف ‪ ،‬دستیابی به نتیجه‬
‫مطلوب است ‪ ،‬تالش یکی باید مکمل تالش دیگری باشد‪ .‬بهترین نتیجه ‪ ،‬زمانی حاصل می شود که هر‬
‫دو هنرمند به اصطالح ‪ ،‬روی یک پالت رنگ کار کنند‪.‬‬

‫طراحی لباس برای برنامه شاخه طوبی ‪2424‬‬

‫‪21‬‬
 ‫طراحی لباس برای برنامه شاخه طوبی ‪2424‬‬

‫در جلسه دوم هماهنگی‪ ،‬طرحهای ترسیمی به کارگردان ارائه شده و پس از تصویب نهایی مراحل‬
‫دوخت و خرید پارچه وابزار مورد نظر شروع می شود ‪ .‬طراح لباس در زمان خرید پارچه ‪ ،‬شخص اً‬
‫حضور داشته و پارچه های مناسب را بهمراه یکی از عوامل تولید ( مدیر تولید یا دستیارانش ) و عوامل‬
‫تدارکات ‪ ،‬تهیه می نماید ‪ .‬پارچه ها و طرحها در اختیار خیاط وگروه آن رسیده و گروه خیاطی( خیاط‬
‫که الگوها را در آورده و دستیارانش) شروع به دوخت می نمایند ‪ .‬تمامی وسایل وتجهیزات الزم برای‬
‫دوخت لباس در همین زمان ‪ ،‬خریداری شده و نوع و میزان متراژ لوازم با نظر خیاط تهیه می شود‪.‬‬
‫سایز لباسها در زمان سایز گیری بر اساس اندازه های بازیگران تعیین شده و هر لباس متناسب با اندام‬
‫بازیگر آن دوخته می شود‪ .‬گاهی اوقات بنابه دالیلی از جمله ‪ :‬کمبود وقت‪ ،‬سرعت بخشیدن به کار ‪،‬‬
‫کمبود بودجه برای خرید و دوخت لباس ‪ ،‬یا شباهت طرح لباسها با نمونه لباسهای موجود در آرشیو‬
‫لباسهای مراکز تهیه و تولید فیلم ‪ ،‬طراح لباس ترجیح می دهد که از نمونه های موجود در آرشیو‬
‫استفاده نماید‪ .‬بنابر این ‪ ،‬به جای طی مراحل طراحی و خرید پارچه و دوخت‪ ،‬زمانی را اختصاص می‬
‫دهد به کار انتخاب و پرو لباسهای موجود بر تن بازیگران و احتماالً رفق نواقص یا تکمیل لباس ‪ .‬قبل از‬
‫ضبط برنامه‪ ،‬در روز تمرین با دوربین ‪،‬کلیه عوامل برای بازبینی نهایی کار خود و هماهنگی با گروه‬

‫‪21‬‬
‫حاضر می باشند ‪ .‬در این جلسه بازیگران نیز با لباس و گریم و با آمادگی کامل حضور دارند‪ .‬همچنین‬
‫صحنه با تمامی وسایل صحنه و نورپردازی نهایی ‪ ،‬در مقابل دوربین فیلمبرداری قرار گرفته تا‬
‫کارگردان به طورکامل هماهنگی کلیه اعضا و عوامل را مشاهده نموده و شروع ضبط را اعالم‬
‫نماید‪ .‬صدا بردارو فیلمبردار نیز تست های نهایی خود را قبل از ضبط به انجام می رسانند‪.‬‬
‫اگر طراح لباس می خواهد به نتیجه مطلوب دست یابد‪ ،‬باید از الگوی نورپردازی نمایش مورد نظر‬
‫درک کافی داشته باشد‪ .‬مشورت با همه مسئوالن صحنه ( کارگردان‪،‬طراح صحنه یا نورپردازان) بسیار‬
‫ضروری است‪ .‬بهترین لباسها می توانند در نور بسیار زیاد محو شوند و یا در نور بسیار کم جلوه خود را‬
‫از دست بدهند‪ .‬البته بعضی رنگها ‪ ،‬حتی زیر شدید ترین نورها جلوه خود را تا اندازه ای حفظ می کنند‬
‫که در این مورد بعداً صحبت خواهد شد‪ .‬همچنین می توان با تاباندن نورهای رنگی ‪ ،‬رنگهای صحنه را‬
‫بهتر جلوه داد و یا از جلوه آنها کاست‪.‬‬

‫برنامه شاخه طوبی ‪2424‬‬

‫ممکن است بودجه ای که در اختیار طراح گذاشته می شود‪ ،‬بسیار زیاد و یا بسیار کم باشد‪ .‬با این‬
‫حال می توان مشکالت موجود ناشی از کمبود بودجه یا موانع دیگر را برطرف کرد‪ .‬به عنوان مثال در‬
‫ساخت و پرداخت لباس نمایش می توان از انواع مواد نسبتاً ارزان که در بازار موجود است ‪ ،‬استفاده‬
‫نمود‪ .‬در این موارد همیشه خالقیت حرف اول را می زند‪ .‬خرید فراوان و پرهزینه ی طراح لباس بدون‬
‫خالقیت الزم هیچ مفهومی نداشته و تنها به هدر دادن بودجه است‪.‬البته عکس آن نیز صادق است ‪ .‬نظر‬
‫طراح لباسی که برای به تصویر کشیدن موضوعی نیاز مبرم به وسایل و یا پارچه ای گرانبها دارد که‬

‫‪22‬‬
‫کمک فراوانی به زیبایی فضای تصویر نیز می نماید ‪ ،‬نباید بدون توجه قرار گیرد ‪ .‬چه بسا باعث سلب‬
‫اعتماد طراح شده و دیگر دل به کار نخواهد داد‪.‬‬

‫برنامه شاخه طوبی ‪2424‬‬

‫انتخاب و خرید پارچه و ملزومات لباس‬

‫در مرحله انتخاب پارچه ‪ ،‬طراح لباس غالباً به همان اندازه که به طرح و برش لباس و دوخت‬
‫آن اهمیت می دهد ‪ ،‬برای خرید پارچه دلخواه نیز توجه دارد‪ .‬گرچه پارچه های گرانقیمت معموالً‬
‫نظیر مخمل و ساتن جلوه زیبایی دارند ‪ ،‬ولی به طور مثال مخمل جاذب ذرات گردو غبار است ‪،‬‬
‫که خوشبختانه مشابه ارزانتر آن هم به طرفه تر است و هم میزان جذب گرد و خاک کمتری دارد‪.‬‬
‫این نوع مصنوعی بادوام که نزد تاجران به نام مخمل نما معروف است‪ ،‬در شرایط مناسب جانشین‬
‫قابل قبولی برای پارچه های درباری است‪ .‬همینطور پارچه ابریشم مصنوعی جایگزین ارزان قیمت‬
‫خوبی برای پارچه اصلی است‪ .‬پارچه کرباس و کتان غالباً هم خوب برش می خورند و هم ارزان‬
‫هستند و هم به خوبی قابلیت رنگ شدن را دارند‪ ،‬در عین حال بهترین وسیله برای نشان دادن به‬
‫شمار می روند‪ .‬حسن کرباس و کتان در این است که بازیگر نیز احساس گرما نمی کند و سبکی‬
‫آن باعث راحتی تحرک آن می شود‪ .‬برای نشان دادن لباسهای اشرافی به جای ساتن می توان از‬

‫‪23‬‬
‫انواع پارچهء رومبلی استفاده کردکه در مقایسه با ساتن ارزانتر هم هستند‪ .‬انواع یراقها و دکمه های‬
‫تزئینی کمک خوبی برای بهتر جلوه دادن لباس های قدیمی با اینگونه پارچه هستند‪.‬طراحان باید‬
‫توجه دا شته باشند که شکوه و جالل لباسها تنها از طریق استفاده از پارچه های مخملی‪ ،‬ساتن‪ ،‬قاقم‬
‫و ابریشمی بدست نمی آید‪ .‬در بسیاری مواقع طراحی خوب با انتخاب مناسب زیور آالت و‬
‫تزئینات و جواهرات برای لباس‪ ،‬یک اشراف زاده را به راحتی از دیگران متمایز کرده و نیازی به‬
‫انتخاب پارچه قرانقیمت نمی باشد‪.‬‬
‫انتخاب درست جنس و بافت پارچه روش دیگری است برای دقیقتر نشان دادن شخصیت‬
‫بازیگر‪ ،‬درخشندگی شدید ساتن‪ ،‬شکوه مخمل یا ابریشم یقیناً نمایانگر جالل و توانگری است‪.‬‬
‫برعکس‪ ،‬لباسهایی که با پارچه های ارزان قیمت ‪ ،‬کنفی‪ ،‬کتانی‪ ،‬چلوار‪ ،‬نخی و پشمی ضخیم‬
‫دوخته شده است‪ ،‬مناسب لباسهای ساده برای نقش افراد روستایی و کم بضاعت است‪.‬طراح لباس‬
‫خرید پارچه را معموالً پس از مرحله سایز بندی بازیگران انجام می دهد‪ .‬در مرحله سایز بندی‬
‫خیاط لباس پس از مشخص شدن سایز بازیگر‪ ،‬میزان پارچه مورد نیاز برای لباس او را برآورد کرده‬
‫و در نتیجه دغدغه و نگرانی برای طراح لباس برای خرید مقدار پارچه مورد نیاز دیگر وجود‬
‫ندارد‪ .‬همچنین لوازم ضروری دیگر برای دوخت لباس همچون ‪ :‬نخ ‪ ،‬دکمه ‪ ،‬یراق ها ‪،‬پارچه های‬
‫الیی چسب و دیگر وسایل مورد نیاز برای دوخت در این زمان تعیین و مقدار آن ها مشخص می‬
‫گردد‪.‬طراح لباس در زمان خرید باید به غیر از پارچه و ملزومات آن به لوازمی نظیر کفش ‪،‬‬
‫جوراب ‪ ،‬کیف و کمربند و کاله و دیگر لوازمی که پوشاک بازیگران را کامل می نماید نیز توجه‬
‫نماید‪ .‬برخی کفش ها ‪ ،‬مخصوصاً کفش های مربوط به دوره های تاریخی نیاز به بازسازی داشته و‬
‫حتماً طراح در این موارد به چرمهای مصنوعی و ابزار مخصوص احتیاج داشته و باید آن ها را در‬
‫سبد خریدش منظور نماید‪.‬‬

‫برش لباس‬
‫کار طراح ‪ ،‬تنها با کشیدن طرحهای مختلف و خرید اجناس مورد نیاز به پایان نمی رسد‪ .‬هنوز مسئله‬
‫دوختن لبا س نمایش باقی است و این مرحله شاید مشکلترین قسمت از کار طراح باشد‪ .‬اینکه یک‬
‫طراح زبردست باید برشکار‪ ،‬پرو کننده و خیاط ماهر باشد و یا تا حدودی در این کار تجربه داشته‬
‫باشد‪ ،‬یک واقعیت انکار ناپذیر است‪ ،‬زیرا او باید بتواند چه از نظر تئوری و چه از نظر عملی ‪ ،‬مراحل‬
‫دوخت لباس را به پایان برساند‪.‬‬

‫‪24‬‬
‫اطالع مقدماتی از برش و دوخت و دوز برای هر طراح حرفه ای و غیرحرفه ای ضروری است‪ ،‬زیرا‬
‫طراح در مراحل دوخت لباس نمایش همواره باید کمک کند و بر جریان نظارت داشته باشد‪ .‬البته‬
‫برشکاران خوب ‪ ،‬در نوع خود هنرمندان با ارزشی هستند‪ ،‬ولی باید دانست که اجرای نظرات طراح ‪،‬‬
‫کاری است ظریف و مشکل و حتی در بهترین خیاطخانه ها ممکن است مشکالت فوق العاده ای پیش‬
‫آید‪ ،‬حتی اگر طراحان زبر دست ‪ ،‬این طرحها را با تصاویر و جزییات کافی همراه کرده باشند ‪.‬‬
‫مخصوصاً چنانچه خیاط یا برشکار متوجه منظور طراح نشوند و طراح آگاه به مسائل برش و دوخت‬
‫نباشد چه بسا طرحی را ارائه دهد که قابل اجرا و دوخت نباشد‪.‬‬
‫در دوختن هر نوع لباس‪ ،‬برش اهمیت دارد‪ ،‬اما در مورد لباسهای تاریخی اهمیت این قضیه بیشتر می‬
‫شود‪ .‬تعداد افراد حرفه ای که از تهیه الگوهای قدیمی و اصلی آن لذت می برند‪ ،‬نسبتاً کم است‪ .‬در‬
‫حال حاضر کتابهای بسیاری وجود دارد که در آنها نحوه تهیه لباسهای مربوط به دوره های تاریخی‬
‫پیشین توضیح داده شده است‪ .‬لباسهای تاریخی را در موزه ها نیز می توان از نزدیک مشاهده نمود و‬
‫بیشتر موزه ها نیز در این زمینه همکاری می کنند ‪ .‬به هر حال طراحی که بهترین کادر خیاطان را در‬
‫اختیار دارد ‪ ،‬می تواند به نتیجه کار اطمینان کافی داشته باشد‪.‬‬

‫پرو‪ 4‬لباس‬
‫پس از اینکه لباس نمایش تحت نظارت طراح برش خورده و به خیاط داده می شود ‪ ،‬طراح باید‬
‫دست کم دوبار پیش از مرحله نهایی و یک بار در پایان ‪ ،‬در مرحله پرو لباس بازیگر حاضر باشد‪.‬البته‬
‫در این مرحله است که اگر طراح لباس و یا بازیگر شکایتی از لباس دارند ‪ ،‬باید آن را بیان کنندتا‬
‫اصالح گردد‪ .‬بازیگر باید بتواند بنشیند‪ ،‬زانو بزند‪ ،‬تعظیم کند‪ ،‬یا هر کار دیگری را که الزم است با آن‬
‫لباس انجام دهد‪.‬طراح باید هنگام پرو لباس برای ایجاد تغییرات کلی آمادگی کامل داشته باشد‪ ،‬مثالً‬
‫ممکن است هنگام پرو لباس مشاهده شود که یقه کوتاه ‪ ،‬بهتر از یقه بلند به بازیگر می آید‪ .‬در واقع‬
‫طراح باید طوری در این کار مسلط و انعطاف پذیر باشد که این تغییرات را بدون از دست دادن سبک ‪،‬‬
‫یا ویژگیهای لباس انجام دهد‪ .‬البته در مورد تغییرات کلی باید با کارگردان مشورت کرد‪.‬‬

‫‪ -2‬مرحله امتحان و رفع معایب لباس در مراحل دوخت‬

‫‪25‬‬
 ‫طراحی برای برنامه شمایل ‪2420‬‬

‫كهنه كردن لباس‬

‫یکی از مسائلی که برای تکمیل لباس برای اجرا مهم می باشد کهنه کردن آن است ‪ .‬الزم است‬
‫بسیاری از لباسها عمداً کهنه و فرسوده جلوه کنند‪ ،‬که این هم جزیی از وظایف طراح لباس است‪ .‬البته‬
‫الزم نیست هر لباسی کهنه گردد‪ .‬به طور مثال لباسی که برای فرد فقیری در بازی در نظر گرفته شده ‪،‬‬
‫اگر عین آن لباس در آرشیو لباس موجود نباشد الزم است کهنه گردد‪ .‬در صورت امکان می توان‬
‫لباس را با اسفنج آغشته به رنگ یا افشانه رنگ کرد‪ .‬به نظر بهترین رنگها برای کهنه جلوه دادن لباس ‪،‬‬
‫رنگهای مشکی و خاکی است‪ .‬جنس لباس نیز در کهنه کردن آن نقش دارد‪.‬لباسهایی از جنس کرباس‬
‫و کتان بهتر قابلیت کهنه شدن را دارند‪ .‬عالوه بر رنگ کردن لباسها می توان آنها را با ساییدن و یا پاره‬
‫کردن بخشهایی از آنها تبدیل به لباس کهنه و مندرس کرد‪ .‬می توان بخشهایی از لباس را به کمک قلم‬
‫موی درشت و با رنگ تیره چرک کرد که نشانه کثیفی و نامرتبی آن باشد‪ .‬در مورد کفش‪ ،‬کاله و‬
‫دیگر اکسسوار لباس نیز مراتب به همین صورت اجرا می گردد‪ .‬مراحل کهنه کردن لباس در صورتی‬
‫انجام می گیرد که شخصیت بازی مورد نظر از رفاه و آسایش در مدت کوتاهی به فقر وتنگدستی‬
‫رسیده و البته در تمام طول بازی ‪ ،‬تنها یک لباس بر تن داشته باشد‪ .‬در این صورت لباس باید مراحل‬
‫کهنه شدن را در نمایش نشان دهد‪ .‬به طور مثال فردی در حادثه زلزله قرار می گیرد و مدت چند روز‬

‫‪26‬‬
‫در آوار و محل حادثه می ماند که در اینصورت فرصت تعویض لباس را ندارد‪ ،‬یا در جنگ یا حوادث‬
‫غیر منتظره نظیر سقوط هواپیما و امثال چنین سوانحی که شخصیتها ی داستان ناچار به ادامه ماجرا با‬
‫یک دست لباس هستند ‪ .‬ولی در بعضی مواقع فرد از ابتدای داستان فقیر می باشد ‪ ،‬لذا کهنه کردن لباس‬
‫در طی مراحل صورت نگرفته و در همان ابتدا انجام می گیرد‪ .‬باید توجه کرد که اجزای لباس نظیر‬
‫دکمه‪ ،‬یراق‪ ،‬جیب و‪ ...‬در طول مراحل بازی پاره و کهنه می گردند‪.‬‬
‫برای کهنه جلوه دادن لباسهای نمایش روشهای بسیاری وجود دارد‪ .‬می توان سر زانوها و آرنجهای‬
‫لباس را با سنگ پا یا برس سیمی سایید و برای برق انداختن قسمتهای مورد نظر از صابون یا موم شمعی‬
‫استفاده کرد مخصوصاً در مورد پارچه مخمل از این روش برای کهنه کردن آن استفاده می شود‪ .‬می‬
‫توان لباس را مرطوب کرد و در جیبهای آن وزنه های سنگین قرار داد‪ .‬برای خیس جلوه دادن لباس ‪ ،‬به‬
‫نظر بهترین راه خیس کردن آن است ‪ .‬به صورت واقعی و طبیعی به کارگیری موادی ‪ ،‬مانند گلیسیرین‬
‫یا روغن اثر موقت داردو بعالوه به پارچه آسیب می رساند‪ .‬برای ایجاد سوراخ و پارگیهای طبیعی روی‬
‫لباس و فرسوده نشان دادن آن‪ ،‬بهترین راه‪ ،‬سوزاندن است‪ .‬واکس نیز یکی از مواد مناسب برای کهنه‬
‫نشان دادن لباس است‪ .‬برای خاکی نشان دادن لباس‪ ،‬می توان از خاک فولر که معموالً در تمام‬
‫داروخانه ها موجود است ‪ ،‬استفاده کرد‪ .‬به طور کلی بهترین نحوه فرسوده نشان دادن لباس ‪ ،‬استفاده از‬
‫سایه های تیره ای است که در گریم به کار می رود‪ .‬مزیت این روش این است که پس از خشکشویی‬
‫به آسانی پاک می شود‪ .‬به هر حال بهتر آنست که از خاک طبیعی برای این کار استفاده نشود زیرا‬
‫مطمئناً باعث اذیت و آزار بازیگر می گردد‪.‬‬

‫برنامه قند و پند ‪2412‬‬

‫‪27‬‬
 ‫‪-4‬مرحله توليد‬
‫در این زمان مراحل ضبط ( فیلمبرداری ) انجام می شود‪ .‬کارگردان بر طبق دکوپاژ‪ 2‬تعیین شده‬
‫در مرحله پیش از تولید‪ ،‬نماهای مورد نظرش را می گیرد‪.‬‬
‫طراح لباس می تواند شخصاً در هنگام ضبط حضور داشته باشد و یا با داشتن دستیار و جامه دار در‬
‫مواقع ضروری حضور پیدا کند‪ .‬زیرا با مشخص کردن وظایف دستیار که رعایت حدود طراحیهای‬
‫طراح لباس و شخصیت سازی اوست و جامه دار که وظیفه نگهداری لباسها و اکسسوار‪ 1‬آنها (‬
‫اعم از مرتب کردن‪ ،‬اتوکشیدن ‪ ،‬مشخص کردن لباسهای کثیف برای فرستادن به خشکشویی ‪،‬‬
‫تحویل آنها به بازیگران و دریافتشان از آنها) را دارد؛ لزومی به حضور همیشگی طراح لباس در‬
‫صحنه نیست‪.‬‬
‫عواملی نظیر گریمور و طراح صحنه نیز با در اختیار داشتن دستیار و مجری طرح می توانند همچون‬
‫طراح لباس عمل کنند‪ ،‬اما عواملی نظیر کارگردان ‪ ،‬فیلم بردار ‪ ،‬منشی صحنه ‪ ،‬نورپرداز و ‪...‬‬
‫موظفند در طول مرحله تولید شخصا حضور داشته باشند‪.‬‬

‫برنامه قند و پند ‪2412‬‬

‫‪ -2‬مراحل ورود و خروج و حرکات بازیگران در صحنه نمایش که کارگردان تعیین می کند‪.‬‬
‫‪ -1‬ملزومات و ملحقات لباس‬

‫‪28‬‬
 ‫‪ -4‬مرحله پس از توليد‬
‫این مرحله پس از اتمام فیلمبرداری آغاز می گردد ‪،‬کارهایی نظیر ‪ :‬تدوین‪ ، 2‬دوبالژ ‪،1‬‬
‫البراتوار‪ ، 4‬جلوه های ویژه وتروکاژ‪ 3‬همگی در این مرحله از تولید و تهیه فیلم صورت می گیرد‪.‬‬
‫در این مرحله لباسها پس از بررسی و رفع نواقص و خشکشویی به آرشیو لباس تحویل داده می‬
‫شود‪ .‬در برخی از برنامه ها که تهیه کننده در بخش خصوصی به ساخت فیلم مشغول می باشد و‬
‫تمام هزینه ها را شخصاً پرداخت می نماید ‪ ،‬لباسها و کلیه لوازم خریداری شده در آرشیو‬
‫خصوصی او قرار گرفته و نگهداری می شود‪.‬‬

‫‪ -2‬مرحله تنظیم صحنه های فیلمبرداری شده‬

‫‪ -1‬صداگذاری برروی تصاویر فیلمبرداری شده‬
‫‪ -4‬مرحله ظهور و ثبوت فیلم‬
‫‪ -3‬ایجاد صحنه های غیر واقعی و فضاسازی های غیرمتداول با ابزار تخصصی کامپیوتری در فیلمهای تخیلی ‪ ،‬حادثه ای و‬
‫علمی تخیلی‬

‫‪29‬‬
 ‫بخش دوم‬
‫ویژگيهاي طراحي لباس‬

‫‪31‬‬
 ‫مقدمه‬

‫همانطور که قبالً اشاره شد ‪ ،‬طراحی لباس برای صحنه در سه بخش عمده تئاتر‪ ،‬تلویزیون و‬
‫سینما صورت می گیرد‪ .‬گرچه در ضمینه طراحی ‪ ،‬کار طراح لباس درسه بخش ذکر شده یکی‬
‫است ولی نکات و ظرایفی در این امر وجود دارد که کامالً قابل تفکیک می باشد‪.‬با توجه به‬
‫مراحل پیش تولید ‪ ،‬تولید و پس از تولید ؛ مرحله پیش تولید در هر سه رسانه به یک صورت می‬
‫باشد‪ ،‬به طوری که طراح لباس می بایست با توجه به فیلمنامه طراحی های الزم را انجام داده و‬
‫تمامی لوازم جانبی را نیز مد نظر داشته باشد‪ .‬پس از آن مرحله خرید و دوخت لباسها و یا استفاده‬
‫از آرشیوهای لباس و وسایل صورت می گیرد‪ .‬آنچه که باعث تفاوت است ‪ ،‬در مرحله تولید‬
‫صورت می پذیرد‪ .‬لذا در این فصل کار طراحی لباس در بخش های مختلف و به صورت مجزا‬
‫توضیح داده می شود‪.‬‬

‫‪31‬‬
‫فصل اول‪:‬‬
‫تئاتر‬

‫‪32‬‬
 ‫مقدمه‬
‫کار طراحی لباس در تئاتر قابلیت گرایش هر چه بیشتر به سمت شیوه های انتزاعی ‪ ،‬اکسپرسیو ‪،‬‬
‫تخیلی و ‪ ...‬را داشته و نسبت به تلویزیون و سینما به طور کلی می تواند غیر معمول وغیر طبیعی‬
‫باشد‪ .‬زیرا مخاطب تئ اتر خاص بوده و نوع نگرش او نیز به مراتب خاص تر می باشد و همچنین از‬
‫بیان تئاتر که بیانی متفاوت است پیروی می نماید‪ .‬نوع خالقیت در این حوزه همواره مورد توجه‬
‫بوده و می باشد‪ .‬عدم توجه به نکات تخصصی ( بیان ‪ ،‬شیوه و خالقیت ) موجب ضعف در کار‬
‫طراحی لباس در تئاتر بوده و کار به نتیجه مطلوب نخواهد رسید‪ .‬رنگ نیز در طراحی لباس نقش‬
‫مهمی را داراست‪ .‬شدت رنگ در بیان حاالت و شخصیت بازیگران بسیار موثر می باشد به طوری‬
‫که طراح لباس می تواند از طرح لباسی بسیار ساده استفاده نموده و صرفاً شخصیت سازی را بر‬
‫اساس روانشناسی رنگ تنظیم نماید‪ .‬به طور مثال رنگ سفید نشانه پاکی ‪ ،‬قرمز خشم و خشونت ‪،‬‬
‫سبز تقوا ‪ ،‬مشکی با دو حالت متفاوت شخصیت عالم و دانشمند و نیز اشاره به عالم آخرت ‪،‬‬
‫نارنجی و زرد شادی ‪ ،‬خاکستری خنثی و بی تفاوت است ‪ .‬ترکیبات دو یا چند رنگی کمک به‬
‫نمایش ساختارها ی ریز شخصیتی می نماید مانند سیاه و زرد خطرناک و سمی ‪ ،‬سبز و سفید پاک‬
‫و مقدس ‪ ،‬قرمز و مشکی‪ :‬تزویر و شهوت ‪ ،‬خاکستری و قهوه ای پیری و افسردگی ‪ ،‬بنفش و‬
‫مشکی ماورا الطبیعه‪ ،‬بنفش و سفید و آبی روحانی‪ ،‬قرمز و سفید عشق جوانی ‪ ،‬زرد و سفید ‪:‬‬
‫عبادت و‪. ...‬‬
‫در تئاتر برای بیان احساسات بازیگر می توان بخش هایی از لباس را به عمد تنگ یا گشاد ‪،‬‬
‫کوتاه یا بلند و از نظر رنگ دچار تضاد کرد که نشانه شخصیت های دو گانه ای است ‪ ،‬که از نظر‬
‫شخصیتی دچار ضعفها و نقایصی هستند ‪ .‬به طور مثال فردی خسیس با لباسهایی بسیار تنگ و‬
‫کوچک شده ‪ ،‬یا فردی گوژپشت با کتی که دارای دوختی متفاوت بوده و پشت آن بیش از حد‬
‫فراخ است تا جایی برای گذاشتن گوژ در آن داشته باشد یا شکلهای مصنوعی که برای افراد فربه‬
‫به کار می رود ‪ .‬لباس کوتاه و گشاد برای کودک کردن و‪. ...‬‬

‫‪33‬‬
 ‫فهرست واژگان ‪:‬‬

‫اکسسوار ‪ :‬ملزومات و ملحقات لباس‬

‫مرحله امتحان و رفع معایب لباس در مراحل دوخت‪.‬‬ ‫پرو لباس ‪:‬‬
‫مرحله تنظیم صحنه های فیلمبرداری شده‬ ‫تدوین ‪:‬‬
‫ایجاد صحنه های غیر واقعی و فضاسازی های غیرمتداول با ابزار تخصصی کامپیوتری در‬ ‫تروکاژ ‪:‬‬
‫فیلمهای تخیلی ‪ ،‬حادثه ای و علمی تخیلی‬
‫عنوان بندی عوامل تهیه فیلم در ابتدا و انتهای فیلم و برنامه های نمایشی را می گویند‪.‬‬ ‫تیتراژ ‪:‬‬
‫مراحل ورود و خروج و حرکات بازیگران در صحنه نمایش که کارگردان تعیین می کند‪.‬‬ ‫دکوپاژ ‪:‬‬
‫صداگذاری برروی تصاویر فیلمبرداری شده‬ ‫دوبالژ ‪:‬‬
‫تلویزیونی که تصویر نهایی برای ضبط را نمایش می دهد‪.‬‬ ‫فینال ‪:‬‬
‫مرحله ظهور و ثبوت فیلم‬ ‫البراتور ‪:‬‬
‫میز مالنژور ‪ :‬میز مخصوص ضبط صدا و تصویر استودیوئی‬
‫بخش تنظیم تصویر تلویزیونی‬ ‫نودال ‪:‬‬

‫‪34‬‬
 :‫فهرست منابع تصویري‬

‫ کارگاه هنر‬، ‫ ترجمه یوسف کیوان شکوهی‬، 2421 ، ‫ براون‬،‫ واشنایدر‬-

‫ دانشگاه جامع علمی کاربردی‬، ) ‫ طراحی لباس صحنه ( جزوه درسی‬،2421 ، ‫ شیدا‬، ‫ شهرامیان‬-

- www.costume gallery.org

- www.costume designers.com

- www.costume.com

- www.history of cloths.com

- www.history of theatre.org

- www.history of cinema.org

- www.wikipedia/history of costume.org

- www.cinema costume.com

- www.Theatre.org

35
 ‫فهرست منابع و ماخذ‪:‬‬

‫‪ -‬اسماعیلی امیر ‪ ، 2411 ،‬تاریخ سینمای ایران ‪ ،‬انتشارات گستره ‪ ،‬چاپ اول‬

‫‪ -‬امرائی ‪ ،‬حامد ‪ ،2412 ،‬مجموعه کتابهای کوچک ( خالقیت نمایشی) ‪ ،‬کانون فرهنگی‬
‫آموزش ‪،‬چاپ اول‬

‫ترنر ویل کاکس روت ‪ 2421 ،‬تاریخ لباس ‪ ،‬ترجمه شیرین بزرگمهر ‪،‬انتشارات توس‪،‬چاپ‬ ‫‪-‬‬
‫اول‬

‫‪ -‬رحیمیان ‪ ،‬بهزاد ‪ ،2411 ،‬راهنمای فیلم روزنه ‪ ،‬انتشارات روزنه ‪ ،‬جلد دوم‪،‬‬

‫‪ -‬کالهدوزان ‪ ،‬صفیه ( مترجم) ‪ ، 2412‬پوشاک در گذر زمان ‪ ،‬انتشارات شارق ‪ ،‬چاپ اول‬

‫‪ -‬شمیسا ‪ ،‬سیروس ‪ ،2414 ،‬انواع ادبی ‪ ،‬انتشارات فردوس ‪ ،‬چاپ دهم‬

‫‪ -‬لوشر ‪ ،‬ماکس ‪ ، 2411،‬روانشناسی رنگ ها ‪ ،‬ترجمه ویدا ابی زاده ‪ ،‬انتشارات درسا ‪ ،‬چاپ‬
‫شانزدهم‬

‫‪ -‬مولین ‪ ،‬مایکل ‪ ، 2423 ،‬مترجم پریسا ایثاری ‪ ،‬طراحی لباس برای صحنه ‪ ،‬مرکز تحقیقات ‪،‬‬
‫مطالعات و سنجش برنامه ای صدا و سیمای جمهوری اسالمی ایران ‪ ،‬چاپ اول‬

‫‪ -‬واشنایدر‪ ،‬براون ‪ ، 2421 ،‬ترجمه یوسف کیوان شکوهی ‪ ،‬کارگاه هنر‬

‫‪ -‬شهرامیان ‪ ،‬شیدا ‪ ،2421 ،‬طراحی لباس صحنه ( جزوه درسی ) ‪ ،‬دانشگاه جامع علمی کاربردی‬

‫‪36‬‬
 :‫فهرست سایتهاي اینترنتي‬

- www.costume gallery.org

- www.costume designers.com

- www.costume.com

- www.history of cloths.com

- www.history of theatre.org

- www.history of cinema.org

- www.wikipedia/history of costume.org

- www.cinema costume.com

- www.Theatre.org

- www. ariaghoreishi.blogfa.com
- www . dr.strenglove.blogfa.com

37

View publication stats