Το Μέλι στα αρχαία κείμενα Γκίλης Οδυσσέας PDF

ΟΔΥΣΣΕΑΣ Κ.
ΓΚΙΛΗΣ
Επιμέλεια
ΤΟ ΜΕΛΙ
ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ΚΑΙ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Θεσσαλονίκη 2007
Αντί προλόγου
2
Ενώ ερευνώ τα αρχαία και βυζαντινά και θεολογικά κείμενα και συλλέγω
αποσπάσματα έχω εντυπωσιασθεί.
Όταν είχα σχεδόν τελειώσει είδα το άρθρο-παρουσίαση στο ΒΗΜΑ…1
Αυτό το θεϊκό, φυσικό προϊόν, πότε το συναντώ σαν τροφή, πότε σαν φάρμακο και
πότε σαν παρομοίωση της γλυκύτητας.2
Βάζω εισαγωγικά ωρισμένα αποσπάσματα από κείμενα της Ομοσπονδίας
Μελισσοκομικών Συλλόγων Ελλάδας.
Η έρευνα έγινε με βάσει το πρόγραμμα TLG, Thesaurus Lingua Graeca. Θησαυρός
της Ελληνικής γλώσσας.
Για τη χρήση αυτή του προγράμματος έχω τη σχετική άδεια των υπευθύνων και από
εδώ τους ευχαριστώ θερμά και ιδιαίτερα.
Τονίζω και εδώ ότι δεν είναι εξαντλητική η παράθεση των αποσπασμάτων. Δηλαδή
δεν έβαλα όσα αποσπάσματα βρήκα, διότι ήτανε πολλές χιλιάδες. Θα χρειαζόμουν
δύο τόμους των πεντακοσίων σελίδων. Έτσι έκανα μια κάποια επιλογή.
Έρευνα στο Internet.

Για τη λέξη Honey 74.300.000 αναφορές.
Μέλι 305.000 αναφορές.
Μέλισσα 70.200 αναφορές.
Βασιλικός πολτός 702 αναφορές.
Κυψέλη 368.000 αναφορές.
Κερί 342.000 αναφορές.
Κέρινο 551 αναφορές.
Κυρήθρα 70 αναφορές.
Μελισσοκομία 33.900 αναφορές.
Μελισσοκόμος 725 αναφορές.
Έρευνα στο πρόγραμμα Gutemberg:
Επί 17.500 βιβλίων, που είναι μυθιστορήματα, ιστορικά, κοινωνική, οικονομικά κ.λ.π.
συναντάται τη λέξη honey σε 5.025 βιβλία.
1
ΤΟ ΒΗΜΑ 28-1-2007, σελ.Β12, Από τα μελίσσια στα φυτικά καλλυντικά. Παρουσίαση της
APIVITA.
2
Το ΒΗΜΑ, 29/09/1996 , Σελ.: A47. Σημαντικές μελέτες παρουσιάστηκαν στο 6ο Τριήμερο.
Εργασίας που έγινε στη Νικήτη Χαλκιδικής. Η μέλισσα και τα προϊόντα της.Σαράντα εργασίες για
τη μέλισσα και τα προϊόντα της απέδειξαν, μέσα από την ιστορία, τη λαογραφία, τη φαρμακευτική,
τη διαιτολογία και την οικονομία, τη σημαντική θέση που μπορεί να επανακτήσει η μελισσοκομία
στην κοινωνική και οικονομική ζωή της σύγχρονης Ελλάδας. Οι εργασίες παρουσιάσθηκαν στο 6ο
Τριήμερο Εργασίας, με θέμα «Η Μέλισσα και τα Προϊόντα της», που διοργάνωσε το Πολιτιστικό
Τεχνολογικό Ιδρυμα ΕΤΒΑ στη Νικήτη Χαλκιδικής, όπου εδρεύει ο ομώνυμος Μελισσοκομικός
Συνεταιρισμός και κύριος χορηγός της συνάντησης (12-15 Σεπτεμβρίου).
3
Από το λεξικό Concise Oxford:
Bee.noun
1 (also honeybee or hive bee) a stinging social insect which collects nectar and pollen from
flowers and produces wax and honey. [Apis mellifera and other species.]
2 an insect of a large group to which the honeybee belongs, including many solitary as well
as social kinds. [Superfamily Apoidea.]
3 a meeting for communal work or amusement: a sewing bee.
PHRASES. the bee's knees informal an outstandingly good person or thing.
have a bee in one's bonnet informal be preoccupied or obsessed with something.
ORIGIN. Old English beo, of Germanic origin.
Από την εγκ. Britannica 2001, για το Μέλι.
Sweet, viscous liquid food, dark golden in colour, produced in the

honey sacs of various bees from the nectar of flowers. Flavour and
colour are determined by the flowers from which the nectar is
gathered. Some of the most commercially desirable honeys are
produced from clover by the domestic honeybee. The nectar is
ripened into honey by inversion of the major portion of its sucrose
sugar into the sugars levulose (fructose) and dextrose (glucose) and
by the removal of excess moisture. Honey is stored in the beehive
or nest in a honeycomb, a double layer of uniform hexagonal cells
constructed of beeswax (secreted by the worker bees) and propolis
(a plant resin collected by the workers). Honeycomb is used in
winter as food for the larvae and other members of the colony. It is
commonly sold by beekeepers as a delicacy, or the wax may be
extracted for various purposes.Honey contains about 18 percent
water, is water soluble, and may granulate between 50 and 65 F (10
and 18 C). Somewhat acid, it has mild antiseptic properties and has
been used in the treatment of burns and lacerations. One of the
most easily assimilated foods, it is widely used in baked goods,
candies, prepared fruits, cereals, and medicines.Honey was almost
the only source of sugar available to the ancients and was valued
for its medicinal benefits. It was used to make mead, a fermented
beverage, and was mixed with wine and other alcoholic drinks. In
Egypt it was employed as an embalming material. In India and other
Asian countries it was used to preserve fruit and make cakes,
sweetmeats, and other foods. Honey is mentioned in the Bible and
in the Qur'an.3
3
Copyright © 1994-2001 Encyclop?dia Britannica, Inc.
4
Bee products.Honey production.
Honey is marketed in several different forms: liquid honey, comb honey, and creamed
honey. Sometimes the predominant floral type from which the honey was collected is
indicated.Liquid honeyIf liquid (strained, extracted) honey is desired,
additional supers are added directly above the brood nest. When
one is largely filled, it is raised and another is placed underneath.
This may continue until several have been filled, each holding from
30 to 50 pounds (14 to 23 kilograms), or until the nectar flow has
ended. After the bees have evaporated the water until the honey is
of the desired consistency and sealed in the cells, the combs are
removed, the cells uncapped with the uncapping knife, and the
honey extracted. The removed honey is immediately heated to
about 140 F (60 C), which thins it and destroys yeasts that can
cause fermentation. It is then strained of wax particles and pollen
grains, cooled rapidly, and packaged for market.4
4
Copyright © 1994-2001 Encyclop?dia Britannica, Inc.
5
Περιεχόμενα
Αντί προλόγου................................................................................................................1
Έρευνα στο Internet.......................................................................................................2
Από την εγκ. Britannica 2001, για το Μέλι................................................................3
Bee products.Honey production. ...............................................................................4
Περιεχόμενα...................................................................................................................5
Ιστορική αναδρομή μελισσοκομίας. Η ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.......11
Ο προστάτης της Μελισσοκομίας Άγιος Φιλάρετος. Ο ΑΓΙΟΣ ΦΙΛΑΡΕΤΟΣ Ο
ΕΛΕΗΜΩΝ..............................................................................................................11
Η ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ......................................................................12
ΜΕΛΙΣΣΑ – ΜΕΛΙ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ.........................................................................12
Πάσι Θεοίς Μέλι ΑΜΦΟΡΕΥΣ 1................................................................................13
Αιώνας. : 8 Π.Χ............................................................................................................15
Όμηρος.....................................................................................................................15
Ιλιάδα. ...............................................................................................................15
Οδύσσεια. ............................................................................................................17
Ύμνοι Ομηρικοί. ................................................................................................18
Ησίοδος. ................................................................................................................18
Θεογονία.............................................................................................................18
Αιώνας: 7 Π.Χ. ........................................................................................................19
Σαπφώ. ..................................................................................................................19
Στησίχορος. .....................................................................................................19
Αλκαίος. ..........................................................................................................19
Θεόφραστός και άλλοι για τον Αρισταίο. ...............................................................19
ΑΡΙΣΤΑΙΟΣ ............................................................................................................20
Αιώνας. 6 Π.Χ. ........................................................................................................24
Πίνδαρος. ..............................................................................................................24
Αισχύλος. .........................................................................................................25
Σιμωνίδης. ......................................................................................................25
Ξενοφάνης ποιητής. ...............................................................................................25
Εκαταίος. .........................................................................................................26
Αναξαγόρας. ....................................................................................................26
Επιμενίδης. ......................................................................................................26
Αιώνας: 5 Π.Χ. ........................................................................................................27
Ευριπίδης. ........................................................................................................27
Ισοκράτης. ......................................................................................................27
Ηρόδοτος. ........................................................................................................27
Αριστοφάνης κωμικός. ........................................................................................28
Ξενοφών ιστορικός..............................................................................................30
Πλάτων. ...........................................................................................................31
Βακχυλίδης...........................................................................................................34
Αντίμαχος. .......................................................................................................34
Κόριννα. ..........................................................................................................34
Φιλόξενος. .......................................................................................................35
Φερεκράτης. ....................................................................................................35
Ιπποκράτης. .....................................................................................................36
Κτησίας ιστορικός και γιατρός. .......................................................................39
Χάρων ιστορικός. ............................................................................................40
6
Δημόκριτος. .....................................................................................................40
Εμπεδοκλής. ....................................................................................................41
Αιώνας: 4 Π.Χ. ........................................................................................................41
Θεόκριτος. ............................................................................................................41
Αισχίνης. ..........................................................................................................43
Λυκούργος ......................................................................................................43
Αριστοτέλης. ................................................................................................43
Αριστόξενος. ......................................................................................................47
Θεόφραστος. ....................................................................................................48
Φιλέτας. ...........................................................................................................50
Λυκόφρων. ......................................................................................................50
Αλέξις κωμικός. ...............................................................................................50
Αντιφάνης. ........................................................................................................51
Απολλόδωρος κωμικός. ...................................................................................52
Δίφυλος. Κωμικός. ..........................................................................................52
Νικόστρατος. ..................................................................................................53
Τιμοκλής. .................................................................................................53
Καλλίμαχος. ....................................................................................................53
Μένανδρος. .....................................................................................................53
Φιλόχορος ιστορικός. ......................................................................................55
Ζήνων .............................................................................................................55
Άρατος αστρονόμος..........................................................................................55
Αρχέστρατος. ...................................................................................................55
Χαμαιλέων. ......................................................................................................56
Κλέαρχος. ........................................................................................................56
Εύδοξος αστρονόμος .......................................................................................56
Μεγασθένης ιστορικός. ...................................................................................57
Παλαίφατος. ....................................................................................................57
Πυθέας περιηγητής. ........................................................................................57
Αιώνας: 3 Π.Χ. ..........................................................................................................58
Απολλώνιος Ρόδιος. .............................................................................................58
Νίκανδρος. .......................................................................................................58
Μάχων. ............................................................................................................59
Φοινικίδης. .....................................................................................................59
Πολύβιος ιστορικός. .......................................................................................59
...........................................................................................................................59
Αντίγονος παραδοξογράφος. ..................................................................................59
Αρχέλαος. ........................................................................................................60
Πολέμων περιηγητής. ......................................................................................60
Αριστοφάνης γραμματικός. .............................................................................60
Ερασίστρατος ιατρός. ............................................................................................61
Χρίσιππος. .......................................................................................................62
Βόλος ιατρός. ..................................................................................................63
Μανέθων ιστορικός. ....................................................................................63
Μνασέας περιηγητής. ......................................................................................64
Νικίας επιγραμματοποιός. ...............................................................................64
Φίλων ...............................................................................................................64
Φίλαρχος ιστορικός. ......................................................................................65
Σωσίβιος γραμματικός. ....................................................................................65
Τίμαιος. .............................................................................................................65
7
Μυρσίλος. .........................................................................................................65
Αιώνας: 2 Π.Χ. ..........................................................................................................66
Μόσχος βουκολικός. ............................................................................................66
Κορνήλιος Αλέξανδρος. ...................................................................................67
Ποσειδώνιος. ...................................................................................................67
Αντίπατρος. ................................................................................................68
Αιώνας: 1 Π.Χ. ..........................................................................................................68
Φίλων Ιουδαίος. ....................................................................................................68
Διόδωρος Σικελός ιστορικός. ..........................................................................69
Στράβωνας γεωγράφος. ...................................................................................71
Άριος Δίδυμος. ....................................................................................................73
Τρύφων γραμματικός. ................................................................................73
Αριστόνικος γραμματικός. ...............................................................................73
Κράτης γραμματικός. ......................................................................................73
Αιώνας 1ος μ.Χ............................................................................................................74
Πλούταρχος βιογράφος. .......................................................................................74
Καινή Διαθήκη. ........................................................................................80
Ενδεικτικές αναφορές σε ξενόγλωσσα κείμενα.......................................................80
Forbidden Gospels and Epistles, By Archbisop Wake. The Forbidden Gospels and
Epistles, Complete. by Archbishop Wake....................................................................80
................................................................................................................................81
Χιώνης. ............................................................................................................81
Ανδρόμαχος ποιητής, ιατρός. ..........................................................................81
Φλάβιος Ιώσηπος ιστορικός. ..............................................................................82
Ψευδο-Απολλόδωρος...............................................................................................83
Αππιανός ιστορικός. ............................................................................................83
Επίκτητος. .............................................................................................................83
Ρούφος ιατρός. ........................................................................................................84
Σωρανός ιατρός. .....................................................................................................86
Δίων Χρυσόστομος. ........................................................................................90
Διοσκουρίδης Πεδάνιος...............................................................................................92
Λέξεις σχετικές με το μέλι στα θρησκευτικά κειμενα. Από διαφορετικά λεξικά και
εγκυκλοπαίδιες.............................................................................................................98
.................................................................................................................................101
Αρχιγένης ιατρός. ....................................................................................................101
Αμμώνιος γραμματικός. .................................................................................101
Σεβήρος ιατροσοφιστής. ................................................................................102
Θεσσαλός αστρονομος και ιατρός. ...............................................................103
Ψευδο-Διοσκουρίδης. .................................................................................106
Απολλώνιος σοφιστής. ..................................................................................108
Βαρνάβα επιστολές. ......................................................................................108
Κλήμης Ρωμανός. ..........................................................................................109
Αρπακρατίων γραμματικός. ...........................................................................109
Κυρανίδης. ......................................................................................................110
Ψευδο-Φωκυλίδης ............................................................................................111
Κρίτων ιστορικός. ..........................................................................................111
Αγαθοδαίμων αλχημιστής. ..............................................................................111
Ανακρεόντεια. .............................................................................................112
2ος Αιώνας μ.Χ.....................................................................................................112
Αθηναίος Σοφιστής. .............................................................................................112
8
Γαληνός......................................................................................................................115
Ψευδο-Λουκιανός σοφιστής. ............................................................................124
Λουκιανός σοφιστής. ....................................................................................125
Ηρωδιανός και Ψευδο-Ηρωδιανός. .............................................................127
Μάρκος Κορνήλιος .......................................................................................129
Αίλιος Αριστείδης. ........................................................................................130
Δίων Κάσσιος ιστορικός. ............................................................................130
Αποστόλου Παύλου. .......................................................................................132
Αποστόλου Πέτρου. ......................................................................................132
Παυσανίας περιηγητής. .................................................................................133
Αχιλλέας Τάτιος. .........................................................................................134
Σέξτος Εμπειρίκος. ........................................................................................134
Κλαύδιος Αιλιανός σοφιστής. ........................................................................136
Κλήμης Αλεξανδρινός .................................................................................139
Λόγγος............................................................................................................142
Μάρκος Αυρήλιος Αντωνίνος. .................................................................143
Ερμογένης Ταρσέας. .....................................................................................144
Ασπάσιος. Περιπατητικός φιλόσοφος (2ος αι. μ.Χ.). Ερμηνευτής του Πλάτωνα
και του Αριστοτέλη................................................................................................144
Πολύαινος. .....................................................................................................145
........................................................................................................................145
Ιουστίνος μάρτυρας. ......................................................................................146
Αρεταίος ιατρός. ..........................................................................................148
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΑΦΡΟΔΙΣΕΩΣ ......................................................................153
Αθηναγόρας απολογητής. .............................................................................154
Ιάμβλιχος. ........................................................................................154
Φιλόστρατος. .................................................................................................154
Θέων. .............................................................................................................155
Ωριγένης Θεολόγος. .....................................................................................156
Αιώνας: Μ.Χ. 3 ......................................................................................................158
Διογένης Λαέρτιος. ............................................................................................158
Ψευδο-Ιουστίνος μάρτυς. .............................................................................159
Φιλόστρατος ο νεώτερος. ..............................................................................159
Ηλιόδωρος .....................................................................................................159
Ευτέκνιος σοφιστής. ......................................................................................159
Πλωτίνος. ......................................................................................................160
Ιάμβλιχος. ......................................................................................................161
Πορφύριος Τύριος ..........................................................................................161
Ιππόλυτος εκκλησιαστικός συγγραφέας. ..........................................................162
4ος αιώνας μ.Χ...........................................................................................................163
Ορειβάσιος ή Οριβάσιος. ιατρός. .....................................................................163
Νεμεσίου ἐπισκόπου Ἐμέσης..............................................................................165
Ιερόφιλος σοφιστής. ......................................................................................165
Θεμίστιος. ......................................................................................................166
Ιουλιανός αυτοκράτορας. .................................................................................168
Συνέσιος. .......................................................................................................168
Γρηγόριου ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ. ..................................................................169
Αθανάσιος θεολόγος. ....................................................................................176
ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Ἀρχιεπισκόπου Καισαρείας
Καππαδοκίας..........................................................................................................177
9
Κουϊντος Σμυρναίος. .....................................................................................181

Ιμέριος σοφιστής. ...........................................................................................181
Αστέριος εκκλ. συγγραφέας. .........................................................................182
Ιωάννης Χρυσόστομος. ...............................................................................183
Δίδυμος Καίκος. ...........................................................................................184
Αμφιλόχιος εκκλησιαστικός συγγραφέας. .....................................................186
Τροϊλος...........................................................................................................186
Λιβάνιος.........................................................................................................187
Θεοδώρετος. ......................................................................................................187
Αιώνας: Μ.Χ. 5 ......................................................................................................189
Στοβαίος ανθολόγος. ..........................................................................................189
Νόννος επικός. ..............................................................................................190
ΣΑΛΑΜΑΝΟΥ ΕΡΜΕΙΟΥ ΣΩΖΟΜΕΝΟΥ ΣΧΟΛΑΣΤΙΚΟΥ..........................192
ΧΡΙΣΤΟΔΩΡΟΥ ποιητοῦ Θηβαίου Κοπτίτου...................................................192
ΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤ΄ ΑΙΓΥΠΤΟΝ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. .....................................193
ΣΥΡΙΑΝΟΥ φιλοσόφου. ...............................................................................194
Δαμάσκιος φιλόσοφος. ..................................................................................195
Ησύχιος λεξικογράφος. ....................................................................................196
6ος αιώνας μ.Χ...........................................................................................................200
ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΑΘΗΝΑΙΟΥ ΤΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ ΚΑΙ ΙΑΤΡΟΥ..........................201
Ρωμανός μελωδός υμνογράφος. ....................................................................203
...............................................................................................................................203
Ιωάννης φιλόπονος. .........................................................................................203
Ασκληπιός φιλόσοφος. ................................................................................203
ΟΛΥΜΠΙΟΔΩΡΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ ..............................................................204
ΔΑΒΙΔ ΤΟΥ ΘΕΟΦΙΛΕΣΤΑΤΟΥ ΚΑΙ ΘΕΟΦΡΟΝΟΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ.........204
Στέφανος βυζάντιος γραμματικός..................................................................205
ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ ΚΑΙΣΑΡΕΩΣ.........................................................................206
7ος μ.Χ. αιώνας. ....................................................................................................206
Παύλος Αιγινίτης ιατρός. .................................................................................206
Στέφανος Αλεξανδρινός. .............................................................................207
Ιωάννης Δαμασκηνός. ....................................................................................207
Θεοφύλακος.Ιστορικού. ...................................................................................208
Αιώνας: Μ.Χ. 8 δεν εντοπίστηκαν στοιχεία. ........................................................209
Αιώνας: Μ.Χ. 9 ......................................................................................................209
Ιππιατρικά. ...................................................................................................209
Ιωάννης Καμενιάτης ιστορικός. ................................................................210
Γεώργιος Μοναχός χρονογράφος. .................................................................210
Φώτιος θεολόγος. ..............................................................................................211
Αιώνας: Μ.Χ. 10 ....................................................................................................212
Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος VII ................................................................212
Σούδας η Σουϊδας. .................................................................................................213
Αιώνας: Μ.Χ. 11 ......................................................................................................219
Μιχαήλ Ψελλός. ..................................................................................................219
Άννα Κομνηνή ιστορικός. ................................................................................219
Μιχαήλ Ατταλιάτης ιστορικός. ....................................................................219
Ευστράτιος φιλ. .............................................................................................220
Μιχαήλ φιλόσοφος ........................................................................................220
Αιώνας: Μ.Χ. 12 ......................................................................................................223
Ευστάθιος. ..........................................................................................................223
10
Αιώνας: Μ.Χ. 13 ......................................................................................................227

ΣΟΦΟΝΙΟΥ ΤΟΥ ΣΟΦΩΤΑΤΟΥ ΚΥΡΟΥ......................................................227
Νικηφόρος Γρηγοράς. .............................................................................228
................................................................................................................................230
Κυψέλη κυβέρτιον και σίμβλος στα αρχαία κείμενα.............................................231
Κυβέρτιον ..............................................................................................................232
ΣΜΗΝΟΣ...............................................................................................................232
Περὶ εὐχύμων........................................................................................................240
ΚΗΦΗΝΩΝ ............................................................................................................240
ΣΙΜΒΛΟΣ=ΚΥΨΕΛΗ............................................................................................244
Περὶ μελισσῶν δήγματος..........................................................................................249
ΟΙΝΗΡΑΙΣ ................................................................................................................249
ΚΗΡΟΣ. ΚΗΡΙΑ ....................................................................................................250
..................................................................................................................................256
ΚΕΡΙ, ΚΕΡΙΝΟΣ.......................................................................................................256
ΣΦΗΞ ........................................................................................................................260
Κύβεθρα· τὰ τῶν μελισσῶν σίμβλα.......................................................................265
ΚΗΡΥΘΡΑΝ ..........................................................................................................266
..............................................................................................................................267
ΠΕΡΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΚΥΦΙΩΝ.........................................................................267
Αποσπάσματα για τη λέξη-έννοια ΝΕΚΤΑΡ, στη σύνθεση του οποίου μετέχει το μέλι.
....................................................................................................................................272
ΑΜΒΡΟΣΙΑ ............................................................................................................279
ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ ..............................................................................281
ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ» (Διμηνιαίο Περιοδικό)
ΕΔΡΑ: ΜΕΣΗΜΕΡΙ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ...................................................................283
Ευρετήριο, λέξεων, όρων και εννοιών.......................................................................284
11
Ιστορική αναδρομή μελισσοκομίας. Η ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Το αρχαιότερο πρόσωπο το οποίο εμφανίζεται στο χώρο της μελισσοκομίας είναι ο

Αρισταίος.5 Πρόκειται για μία από τις πλέον αινιγματικές μορφές της αρχαίας
ελληνικής λαϊκής θρησκείας και υπήρξε η κυριότερη μορφή του μυθολογικού κύκλου
της Κέας.
Καρπός της ένωσης του Απόλλωνα με την νύμφη Κυρήνη, ο Αρισταίος είδε το φως
στην Αφρική, στα παλάτια της Λιβύης. Μόλις γεννήθηκε, ο Ερμής τον παρέδωσε
στην Γαία και στις Ώρες για να τον αναθρέψουν. Και ήταν αυτές που έσταζαν στα
χείλη του βρέφους νέκταρ και αμβροσία κάνοντάς τον αθάνατο. Όταν μεγάλωσε ο
Αρισταίος οι Μούσες τον δίδαξαν την μαντική και την ιατρική. Από τις Νύμφες
διδάχθηκε την καλλιέργεια του αμπελιού, της ελιάς, αλλά και τη μελισσοκομία, τέχνη
που θα τον χαρακτήριζε στο εξής περισσότερο από κάθε άλλη.
Πρώτος σταθμός του Αρισταίου θεωρείται η Κέα όπου δίδαξε τους κατοίκους του
νησιού και τη μελισσοκομία. Έτσι ο Αρισταίος υπήρξε για τους ανθρώπους και
μάλιστα για τους νησιώτες κατοίκους της Κέας, ο πρώτος εφευρέτης μιας σειράς από
χρήσιμες τέχνες κυριότερη από τις οποίες ήταν η εκτροφή των μελισσών.
Ο προστάτης της Μελισσοκομίας Άγιος Φιλάρετος. Ο ΑΓΙΟΣ ΦΙΛΑΡΕΤΟΣ

Ο ΕΛΕΗΜΩΝ
Μεγάλη είναι η χαρά της προσφοράς και της ελεημοσύνης στον άνθρωπο με
διαστάσεις αιωνιότητας, ενώ η ευχαρίστηση και η ικανοποίηση της
ιδιοκτησίας και γενικά των υλικών και φθαρτών αγαθών είναι ευτελής και
πρόσκαιρη.
Ο Άγιος Ιωάννης ο θεολόγος, ο αγαπημένος μαθητής του Κυρίου και Απόστολος της
αγάπης πάντα έλεγε το «τεκνία αγαπάτε αλλήλους». Έλεγε να αγαπάτε τους άλλους
με τα έργα και την αλήθεια και όχι με τα λόγια.
Αυτή η έμπρακτη αγάπη και η ελεημοσύνη αλλά και η ταπείνωση και άλλες χάριτες
έβαλαν το φωτοστέφανο στο όμορφο και ιλαρό πρόσωπο του Άγιου Φιλάρετου.
Ήταν από τους ευγενείς του Πόντου και της Γαλατίας, γιος του Γεωργίου του
Φερωνύμου.6
5
Παραθέτω, χωριστά, κείμενα για τον Αρισταίο.
6
Στέλιος Μαγαλιός. Μελισσοκόμος – Ιεροψάλτης.
12
ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ7
Στην Ελλάδα δύο είναι οι οργανωτικές μορφές στον αγροτικό τομέα. Η μια είναι η
συνεταιριστική μορφή και η άλλη η συνδικαλιστική.
Η Ομοσπονδία Μελισσοκομικών Συλλόγων Ελλάδος (ΟΜΣΕ) και για τις διεθνείς

σχέσεις Federation Of Greek Beekeepers’ Associations και συντετμημένα O.M.S.E.
είναι το ανώτατο συνδικαλιστικό όργανο των μελισσοκόμων και καλύπτει το σύνολό
τους στη χώρα μας, είτε αυτοί μετέχουν στους συλλόγους-μέλη της, είτε όχι.
Ιδρύθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 1996 με έδρα τη Λάρισα, είναι οργάνωση μη
κερδοσκοπικού χαρακτήρα και έχει στο δυναμικό της 90 περίπου μελισσοκομικούς
συλλόγους. Η Ο.Μ.Σ.Ε. είναι μέλος της παγκόσμιας οργάνωσης των μελισσοκόμων
“APIMONDIA”, μέλος της νεοϋδριθύσας Βαλκανικής Ομοσπονδίας
Μελισσοκομικών Οργανώσεων και μέλος της Ομοσπονδίας Επαγγελματιών
μελισσοκόμων των χωρών της Ε.Ε. (ΕΡΒΑ). Η ΓΕΣΑΣΕ έχει ορίσει τον Πρόεδρο της
Ο.Μ.Σ.Ε. ως εκπρόσωπο για τη μελισσοκομία στην COPA – COGECA στις
Βρυξέλες.
ΜΕΛΙ
Σύμφωνα και με την Κοινοτική Νομοθεσία (Οδηγία 01/11Ο/ΕΚ του Συμβουλίου),

μέλι είναι η φυσική γλυκιά ουσία που παράγουν οι μέλισσες του είδους Apis
mellifera από το νέκταρ των φυτών ή από εκκρίσεις ζώντων μερών φυτών ή
εκκρίματα εντόμων απομυζούντων φυτά ευρισκόμενα πάνω στα ζώντα μέρη των
φυτών, τα οποία οι μέλισσες συλλέγουν, μετατρέπουν αναμειγνύοντας με ειδικές ύλες
του σώματός τους, αποθέτουν, αφυδατώνουν, εναποθηκεύουν και φυλάσσουν στις
κηρήθρες της κυψέλης, προκειμένου να ωριμάσουν.
Η ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ8
Μελισσοκομία είναι ένας κόσμος, ένας γοητευτικός και ανεξάντλητος κόσμος,

με πολύ μεγάλη ιστορία στη διαχρονική πορεία του, από τα βάθη των αιώνων.
ΜΕΛΙΣΣΑ – ΜΕΛΙ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Μέλι είναι το βασικό προϊόν της Μελισσοκομίας
8
Κοντόλαιμος Νικόλαος, Γεωπόνος, ειδικός μελισσοκομίας στο τμήμα μελισσοκομίας του
Υπουργείου Γεωργίας
13
Πολύ λίγα βασικά προϊόντα, στη διατροφή του ανθρώπου, όπως το μέλι,
απολαμβάνουν μιας τόσο καθολικής, παγκόσμιας θα λέγαμε, δημοτικότητας, άρρηκτα
συνδεδεμένης με τις ιδιαιτερότητες και παραδόσεις κάθε περιοχής.
Μέλι είναι ένα προϊόν, ένα καθ’ όλα φυσικό προϊόν, που οι μέλισσες παράγουν,
ξεκινώντας από την επεξεργασία του νέκταρος των λουλουδιών, ή εκκριμάτων άλλων
μερών των φυτών, και μετατρέπουν σε ένα συμπύκνωμα ενέργειας και ζωής.
Ήδη από την αρχαιότητα και κυρίως οι πρόγονοί μας γνώριζαν παρά πολύ
καλά τη μεγάλη θρεπτική αξία του και του απέδιδαν μάλιστα ιδιότητες θεϊκές,
θρησκευτικής ευλάβειας.
Πάσι Θεοίς Μέλι ΑΜΦΟΡΕΥΣ 1
Το κείμενο αυτό, με το οποίο δηλώνεται θρησκευτική προσφορά, ενός ειδικού

προϊόντος, προέρχεται από την πρώτη πινακίδα, την ΠΙΝΑΚΙΔΑ ΤΗΣ ΚΝΩΣΟΥ,
γραμμένη στο συλλαβικό αλφάβητο της Γραμμικής Β΄ τον 14ο αιώνα π.Χ.
Αποκρυπτογραφήθηκε η γραμμική Β και μεταφράσθηκε η πινακίδα από τον Βρετανό
αρχιτέκτονα Μιχαήλ Βέντρ (Michael Ventris) το 1952.
Η αρχή της ελληνικής μελισσοκομίας χάνεται στο απώτερο παρελθόν της μυθικής
εποχής. Το αρχαιότερο πρόσωπο το οποίο εμφανίζεται εις το χώρο της μελισσοκομίας
είναι ο Αρισταίος. Ο Αρισταίος, μία από τις πλέον αινιγματικές μορφές της αρχαίας
ελληνικής λαϊκής θρησκείας, υπήρξε η κυριότερη μορφή του μυθολογικού κύκλου
της Κέας. Υπήρξε όμως συστηματική μελισσοκομία κατά τους μυθικούς εκείνους
χρόνους; Περί αυτού δεν υπάρχει καμία αμφιβολία, αφού ο περί του Αρισταίου μύθος
το μαρτυρεί. Περισσότερες όμως αποδείξεις βρίσκουμε όσο προχωρούμε προς τους
ιστορικούς χρόνους. Ο Ησίοδος αναφέρει τους «Σίμβλους»9, όνομα που έδιδαν στις
κυψέλες της εποχής εκείνης. Τι είδος ήταν οι «Σίμβλοι» δεν είναι γνωστό. Πάντως
ήταν κυψέλες κατασκευασμένες από ανθρώπους για την εκτροφή των μελισσών.
Εδώ θεωρώ χρήσιμο να βάλω αποσπάσματα από ποιητές, γιατρούς,

ιστορικούς κ.λ.π. με χαρακτηριστικές φάσεις που αναφέρονται στο
ΜΕΛΙ, σαν τροφή, θεραπευτικού υλικού, σαν έκφραση της
γλυκύτητας… είνε πολύ εΰκολον να ονομασθούν δικαιότατοι όσοι ζώσι λιτότατα
με μέσα και εφόδια τόσον λιτά και πενιχρά, ως το μέλι, το γάλα και το τυρί, με τα
οποία συνετηρούντο οί άνθρωποι εκείνοι. Και οί φιλόσοφοι άλλως τε πάντοτε έθεσαν
την δικαιοσύνην πλησίον της εγκράτειας και επήνεσαν προ πάντων την λιτότητα, την
αυτάρκειαν και την έγκράτειαν10
9
Ησίοδος Θεογονία, 596-605… αἱ μέν τε πρόπαν ἦμαρ ἐς ἠέλιον καταδύντα ἠμάτιαι
σπεύδουσι τιθεῖσί τε κηρία λευκά͵ οἱ δ΄ ἔντοσθε μένοντες ἐπηρεφέας κατὰ
σίμβλους ἀλλότριον κάματον σφετέρην ἐς γαστέρ΄ ἀμῶνται· ὣς δ΄ αὔτως
ἄνδρεσσι κακὸν θνητοῖσι γυναῖκας Ζεὺς ὑψιβρεμέτης θῆκε͵ ξυνήονας ἔργων
ἀργαλέων. ἕτερον δὲ πόρεν κακὸν ἀντ΄ ἀγαθοῖο͵ ὅς κε γάμον φεύγων καὶ μέρμερα
ἔργα γυναικῶν μὴ γῆμαι ἐθέλῃ͵ ὀλοὸν δ΄ ἐπὶ γῆρας ἵκηται χήτει γηροκόμοιο·
10
Κ.Γ.Κουρτίδου Ιστορία της Θράκης, 1932.
14
Τὸ τῷ σμήνει μὴ συμφέρον οὐδὲ τῇ μελίσσῃ συμφέρει.
ἐγκαταμίξαντες μέλι καὶ πέπερι καὶ ἄλλα τινὰ ἀρώματα καὶ μύρα
θύρσων γλυκεῖαι μέλιττος ἔσταζον ῥοαί…
πιμπλᾶσι ἄρτων καθαρῶν καὶ μέλιττος καὶ ἀσταφίδος καὶ σύκων
γλυκεῖαι μέλιττος ἔσταζον ῥοαί.
τὰ ἄνθη συλλέγοντες μέλι ποιοῦσιν
Καὶ ἐκ πέτρας μέλι ἐχόρτασεν αὐτούς.
καὶ ἐκεῖνος μὲν ἐν μέλιτι τεθεὶς καὶ κομισθεὶς οἴκαδε

ἔτυχε τῆς βασιλικῆς ταφῆς…
Καὶ μὴν καθάπερ ἡμῖν οἰνοχόοις τισὶ παρεστᾶσι κρῆναι

μέλιττος μὲν ἂν ἀπεικάζοι τις τὴν τῆς ἡδονῆς…
ἅμα δὲ μέλιτι καὶ ἀμυγδάλοις ἀνάγει μᾶλλον͵ ἧττον δὲ

πέττει.
Μέλι γὰρ ἀποστάζει ἀπὸ χειλέων γυναικὸς…
μέλισσα μέλι γεωργεῖ
ξανθόν τ΄ ἐπεισῆλθεν μέλι καὶ γάλα σύμπακτον…
οἵτινες τὰ ἄνθη συλλέγοντες μέλι ποιοῦσιν…
ὥσπερ αἱ βάκχαι ἀρύονται ἐκ τῶν ποταμῶν μέλι καὶ γάλα

κατεχόμεναι…
Ὥσπερ γὰρ τὴν μέλιτταν ὁρῶμεν ἐφ΄ ἅπαντα μὲν τὰ

βλαστήματα καθιζάνουσαν…
Ταφαὶ δέ σφι ἐν μέλιτι͵ θρῆνοι δὲ παραπλήσιοι τοῖσι ἐν
Αἰγύπτῳ.
ἔφυσε θεὸς μέλι…
Και το πιο ωραίο, έστω και αν είναι, παρομοίωση…

15
Μάρκος Αὐρήλιος Ἀντωνῖνος, αυτοκράτωρ και φιλόσοφος.
Ἔθισον σεαυτὸν πρὸς τῷ ὑφ΄ ἑτέρου λεγομένῳ γίνεσθαι

ἀπαρενθυ μήτως καὶ ὡς οἷόν τε ἐν τῇ ψυχῇ τοῦ λέγοντος γίνου. Τὸ
τῷ σμήνει μὴ συμφέρον οὐδὲ τῇ μελίσσῃ συμφέρει. Εἰ
κυβερνῶντα οἱ ναῦται ἢ ἰατρεύοντα οἱ κάμνοντες κακῶς ἔλεγον͵
ἄλλῳ τινὶ ἂν προσεῖχον; ἢ πῶς ἂν αὐτὸς ἐνεργοίη τὸ τοῖς ἐμπλέουσι
σωτήριον ἢ τὸ τοῖς θεραπευομένοις ὑγιεινόν; Πόσοι͵ μεθ΄ ὧν
εἰσῆλθον εἰς τὸν κόσμον͵ ἤδη ἀπεληλύθασιν. Ἰκτεριῶσι τὸ μέλι
πικρὸν φαίνεται καὶ λυσσοδήκτοις τὸ ὕδωρ φοβερὸν καὶ παιδίοις τὸ
σφαιρίον καλόν. τί οὖν ὀργίζομαι; ἢ δοκεῖ σοι ἔλασσον ἰσχύειν τὸ
διεψευσμένον ἢ τὸ χόλιον τῷ ἰκτεριῶντι καὶ ὁ ἰὸς τῷ λυσσοδήκτῳ;
Αιώνας. : 8 Π.Χ.
Από το σημείο αυτό και κάτω γίνεται ταξινόμηση, κατά αιώνα και
συγγραφέα και έργο των αποσπασμάτων των ελλήνων κλασικών που
αναφέρονται στον ‘Αρισταίο, στο ΜΕΛΙ, στη ΜΕΛΙΣΣΑ, στο ΚΕΡΙ,
πρόπολις, κυψέλη, κηφήνες, στο νέκταρ κ.λ.π.
Όμηρος.
Ιλιάδα.
Ιλιάδα. 1.249 ..ὅ τ΄ ἄριστον Ἀχαιῶν οὐδὲν ἔτισας. Ὣς φάτο
Πηλεΐδης͵ ποτὶ δὲ σκῆπτρον βάλε γαίῃ χρυσείοις ἥλοισι πεπαρμένον͵
ἕζετο δ΄ αὐτός· Ἀτρεΐδης δ΄ ἑτέρωθεν ἐμήνιε· τοῖσι δὲ Νέστωρ
16
ἡδυεπὴς ἀνόρουσε λιγὺς Πυλίων ἀγορητής͵ τοῦ καὶ ἀπὸ γλώσσης

μέλιττος γλυκίων ῥέεν αὐδή· (πετάχτηκε ο Νέστορας,
ομιλητής της Πύλου γλυκός. Γλώσσα γλυκύτερη από το μέλι
είχε.11)τῷ δ΄ ἤδη δύο μὲν γενεαὶ μερόπων ἀνθρώπων ἐφθίαθ΄͵ οἵ οἱ
πρόσθεν ἅμα τράφεν ἠδ΄ ἐγένοντο ἐν Πύλῳ ἠγαθέῃ͵ μετὰ δὲ
τριτάτοισιν ἄνασσεν· ὅ σφιν ἐὺ φρονέων ἀγορήσατο καὶ μετέειπεν·
ὦ πόποι ἦ μέγα πένθος Ἀχαιΐδα γαῖαν ἱκάνει·
Ιλιάδα. 11.631…θυγατέρ΄ Ἀρσινόου μεγαλήτορος͵ ἥν οἱ Ἀχαιοὶ
ἔξελον οὕνεκα βουλῇ ἀριστεύεσκεν ἁπάντων. ἥ σφωϊν πρῶτον μὲν
ἐπιπροΐηλε τράπεζαν καλὴν κυανόπεζαν ἐΰξοον͵ αὐτὰρ ἐπ΄ αὐτῆς
χάλκειον κάνεον͵ ἐπὶ δὲ κρόμυον ποτῷ ὄψον͵ ἠδὲ μέλι
χλωρόν͵(μέλι ξανθό και κριθαριού άγιο αλεύρι ακόμη. Δίπλα
μια κούπα όμορφη, που έφερε ο γέρος από την πατρίδα) παρὰ
δ΄ ἀλφίτου ἱεροῦ ἀκτήν͵ πὰρ δὲ δέπας περικαλλές͵ ὃ οἴκοθεν ἦγ΄ ὁ
γεραιός͵ χρυσείοις ἥλοισι πεπαρμένον· οὔατα δ΄ αὐτοῦ τέσσαρ΄
ἔσαν͵ δοιαὶ δὲ πελειάδες ἀμφὶς ἕκαστον…
Ιλιάδα. 12.167 …ῥα τότ΄ ᾤμωξεν καὶ ὣ πεπλήγετο μηρὼ Ἄσιος
Ὑρτακίδης͵ καὶ ἀλαστήσας ἔπος ηὔδα· Ζεῦ πάτερ ἦ ῥά νυ καὶ σὺ
φιλοψευδὴς ἐτέτυξο πάγχυ μάλ΄· οὐ γὰρ ἔγωγ΄ ἐφάμην ἥρωας
Ἀχαιοὺς σχήσειν ἡμέτερόν γε μένος καὶ χεῖρας ἀάπτους. οἳ δ΄͵ ὥς
τε σφῆκες μέσον αἰόλοι ἠὲ μέλισσαι οἰκία ποιήσωνται(όμως αυτοί
σαν μέλισσες, σαν λιγνομένες σφήκες που σ’ ένα δρόμο
απότομο χτίζοντας τη φωλιά τους δεν την αφήνουν διόλου
πια, μα μέσα μένουν πάντα κι απ’ τους μελισσοκυνηγούς
φυλάγουν τα παιδιά τους δε θέλουν να αποσυρθούν, κι ας
είναι μόνο δύο, από τις πύλες, θάνατο πριν δώσουν ή πριν
πάρουν.) ὁδῷ ἔπι παιπαλοέσσῃ͵ οὐδ΄ ἀπολείπουσιν κοῖλον δόμον͵
ἀλλὰ μένοντες ἄνδρας θηρητῆρας ἀμύνονται περὶ τέκνων͵ ὣς οἵ γ΄
οὐκ ἐθέλουσι πυλάων καὶ δύ΄ ἐόντε χάσσασθαι πρίν γ΄ ἠὲ
κατακτάμεν ἠὲ ἁλῶναι.
Ιλιάδα. 18.109 …ἀλλ΄ ἧμαι παρὰ νηυσὶν ἐτώσιον ἄχθος ἀρούρης͵
τοῖος ἐὼν οἷος οὔ τις Ἀχαιῶν χαλκοχιτώνων ἐν πολέμῳ· ἀγορῇ δέ
τ΄ ἀμείνονές εἰσι καὶ ἄλλοι. ὡς ἔρις ἔκ τε θεῶν ἔκ τ΄ ἀνθρώπων
ἀπόλοιτο καὶ χόλος͵ ὅς τ΄ ἐφέηκε πολύφρονά περ χαλεπῆναι͵ ὅς τε
πολὺ γλυκίων μέλιττος καταλειβομένοιο ἀνδρῶν ἐν στήθεσσιν
ἀέξεται ἠΰτε καπνός·(που συχνά μέσα μας κυλά γλυκύτερη απ’
το μέλι και που φουντώνει σαν καπνός στα στήθη των
ανθρώπων.) 12ὡς ἐμὲ νῦν ἐχόλωσεν ἄναξ ἀνδρῶν Ἀγαμέμνων.
ἀλλὰ τὰ μὲν προτετύχθαι ἐάσομεν ἀχνύμενοί περ͵ θυμὸν ἐνὶ
στήθεσσι φίλον δαμάσαντες ἀνάγκῃ· νῦν δ΄ εἶμ΄ ὄφρα φίλης
κεφαλῆς ὀλετῆρα κιχείω…
Ιλιάδα. 23.170 …ἐν δὲ πυρῇ ὑπάτῃ νεκρὸν θέσαν ἀχνύμενοι κῆρ.
πολλὰ δὲ ἴφια μῆλα καὶ εἰλίποδας ἕλικας βοῦς πρόσθε πυρῆς ἔδερόν
τε καὶ ἄμφεπον· ἐκ δ΄ ἄρα πάντων δημὸν ἑλὼν ἐκάλυψε νέκυν
μεγάθυμος Ἀχιλλεὺς 2152 ἐς πόδας ἐκ κεφαλῆς͵ περὶ δὲ δρατὰ
σώματα νήει. ἐν δ΄ ἐτίθει μέλιττος καὶ ἀλείφατος ἀμφιφορῆας
11
Εκδόσεις Ζήτρος, Μετάφραση: Θ. Γ. Μαυρόπουλος.2004.
12
Εκδόσεις Ζήτρος, Μετάφραση: Θ. Γ. Μαυρόπουλος.2004.
17
πρὸς λέχεα κλίνων· (Με μέλι και λάδι σταμνιά στη νεκρική του
κλίνη έβαλε.) πίσυρας δ΄ ἐριαύχενας ἵππους ἐσσυμένως ἐνέβαλλε
πυρῇ μεγάλα στεναχίζων. ἐννέα τῷ γε ἄνακτι τραπεζῆες κύνες
ἦσαν͵ καὶ μὲν τῶν ἐνέβαλλε πυρῇ δύο δειροτομήσας…
Οδύσσεια13.
Οδύσσεια. 10.234 …ὣς ἄρ΄ ἐφώνησεν͵ τοὶ δ΄ ἐφθέγγοντο

καλεῦντες. ἡ δ΄ αἶψ΄ ἐξελθοῦσα θύρας ὤϊξε φαεινὰς καὶ κάλει· οἱ δ΄
ἅμα πάντες ἀϊδρείῃσιν ἕποντο· Εὐρύλοχος δ΄ ὑπέμεινεν· ὀΐσατο γὰρ
δόλον εἶναι. εἷσεν δ΄ εἰσαγαγοῦσα κατὰ κλισμούς τε θρόνους τε͵ ἐν
δέ σφιν τυρόν τε καὶ ἄλφιτα καὶ μέλι χλωρὸν οἴνῳ Πραμνείῳ
ἐκύκα· (ανακινώντας σε κρασί. Τυρί τριμμένο και
κριθαράλευρο, μέλι χρυσό της Πράμνου, φαρμακερά
βοτάνια…)14 ἀνέμισγε δὲ σίτῳ φάρμακα λύγρ΄͵ ἵνα πάγχυ λαθοίατο
πατρίδος αἴης. αὐτὰρ ἐπεὶ δῶκέν τε καὶ ἔκπιον͵ αὐτίκ΄ ἔπειτα
ῥάβδῳ πεπληγυῖα κατὰ συφεοῖσιν ἐέργνυ. οἱ δὲ συῶν μὲν ἔχον
κεφαλὰς φωνήν τε τρίχας…
Οδύσσεια. 13.106 …ὅτ΄ ἂν ὅρμου μέτρον ἵκωνται. αὐτὰρ ἐπὶ
κρατὸς λιμένος τανύφυλλος ἐλαίη͵ ἀγχόθι δ΄ αὐτῆς ἄντρον
ἐπήρατον ἠεροειδές͵ ἱρὸν Νυμφάων͵ αἳ Νηϊάδες καλέονται. ἐν δὲ
κρητῆρές τε καὶ ἀμφιφορῆες ἔασι λάϊνοι· ἔνθα δ΄ ἔπειτα
τιθαιβώσσουσι μέλισσαι. ἐν δ΄ ἱστοὶ λίθεοι περιμήκεες͵(Μες στη
σπηλιά στημένοι λίθινοι κρατήρες κι ακόμη αμφορείς
διπλόχεροι-εκεί χτίζουν κι οι μέλισσες κερί για την τροφή
τους.)15 ἔνθα τε Νύμφαι φάρε΄ ὑφαίνουσιν ἁλιπόρφυρα͵ θαῦμα
ἰδέσθαι· ἐν δ΄ ὕδατ΄ ἀενάοντα. δύω δέ τέ οἱ θύραι εἰσίν͵ αἱ μὲν πρὸς
βορέαο καταιβαταὶ ἀνθρώποισιν͵ αἱ δ΄ αὖ πρὸς νότου εἰσὶ
θεώτεραι·
Οδύσσεια. 20.69…οἴχοιτο προφέρουσα κατ΄ ἠερόεντα κέλευθα͵
ἐν προχοῇς δὲ βάλοι ἀψορρόου Ὠκεανοῖο. ὡς δ΄ ὅτε Πανδαρέου
κούρας ἀνέλοντο θύελλαι· τῇσι τοκῆας μὲν φθεῖσαν θεοί͵ αἱ δ΄
ἐλίποντο ὀρφαναὶ ἐν μεγάροισι͵ κόμισσε δὲ δῖ΄ Ἀφροδίτη τυρῷ
καὶ μέλιτι γλυκερῷ καὶ ἡδέϊ οἴνῳ·(οπότε η θεία Αφροδίτη τις
μεγάλωσε μ’ ανθότυρο , μέλι γλυκό, ηδύποτο κρασί.)16 ῞Ηρη
δ΄ αὐτῇσιν περὶ πασέων δῶκε γυναικῶν εἶδος καὶ πινυτήν͵ μῆκος δ΄
ἔπορ΄ Ἄρτεμις ἁγνή͵ ἔργα δ΄ Ἀθηναίη δέδαε κλυτὰ ἐργάζεσθαι.
Οδύσσεια. 24.68 …ἑπτὰ δὲ καὶ δέκα μέν σε ὁμῶς νύκτας τε καὶ
ἦμαρ κλαίομεν ἀθάνατοί τε θεοὶ θνητοί τ΄ ἄνθρωποι·
ὀκτωκαιδεκάτῃ δ΄ ἔδομεν πυρί· πολλὰ δ΄ ἐπ΄ αὐτῷ μῆλα
κατεκτάνομεν μάλα πίονα καὶ ἕλικας βοῦς. καίεο δ΄ ἔν τ΄ ἐσθῆτι
13
Στην Οδύσσεια (Κ-519) αναφέρεται το «Μελίκρατον» κράμα μέλιτος και γάλακτος το οποίον
έπιναν ως εκλεκτό ποτό. Εις την Οδύσσεια επίσης (Υ-168) ότι οι ορφανές κόρες του Πίνδαρου
ετρέφοντο από την Θεά Αφροδίτη με τυρί-μέλι και οίνον. Με την ίδια τροφή η μάγισσα Κίρκη
εσαγήνευσε τους συντρόφους του Οδυσσέα (Κ-213).
14
Ινσ. Νεοελληνικών Σπουδών. Ιδρ. Μανώλη Τριανταφυλλίδη. Μετάφραση Δ. Ν. Μαρωνίτης. 2006.
15
16
18
θεῶν καὶ ἀλείφατι πολλῷ καὶ μέλιτι γλυκερῷ·( Κι’ όσο το

σώμα σου λαμπάδιαζε μέσα στα θεϊκά του ρούχα, με λίπος
αλειμένο και μέλι άφθονο, γλυκό, πολλοί, ήρωες Αχαιοί…)
πολλοὶ δ΄ ἥρωες Ἀχαιοὶ τεύχεσιν ἐρρώσαντο πυρὴν πέρι καιομένοιο͵
πεζοί θ΄ ἱππῆές τε· πολὺς δ΄ ὀρυμαγδὸς ὀρώρει. αὐτὰρ ἐπεὶ δή σε
φλὸξ ἤνυσεν Ἡφαίστοιο͵ ἠῶθεν δή τοι λέγομεν λεύκ΄ ὀστέ΄͵ Ἀχιλλεῦ͵
οἴνῳ ἐν ἀκρήτῳ καὶ ἀλείφατι.
Ύμνοι Ομηρικοί.
Herm 560 …οἰκία ναιετάουσιν ὑπὸ πτυχὶ Παρνησοῖο μαντείης

ἀπάνευθε διδάσκαλοι ἣν ἐπὶ βουσὶ παῖς ἔτ΄ ἐὼν μελέτησα· πατὴρ δ΄
ἐμὸς οὐκ ἀλέγιζεν. ἐντεῦθεν δὴ ἔπειτα ποτώμεναι ἄλλοτε ἄλλῃ
κηρία βόσκονται καί τε κραίνουσιν ἕκαστα. αἱ δ΄ ὅτε μὲν θυίωσιν
ἐδηδυῖαι μέλι χλωρὸν προφρονέως ἐθέλουσιν ἀληθείην ἀγορεύειν·
ἢν δ΄ ἀπονοσφισθῶσι θεῶν ἡδεῖαν ἐδωδὴν ψεύδονται δὴ ἔπειτα δι΄
ἀλλήλων δονέουσαι. τάς τοι ἔπειτα δίδωμι͵ σὺ δ΄ ἀτρεκέως
ἐρεείνων σὴν αὐτοῦ φρένα τέρπε͵ καὶ εἰ βροτὸν…
Ησίοδος.
Θεογονία.
Θεογονία.594 …οὐλομένης Πενίης οὐ σύμφοροι͵ ἀλλὰ Κόροιο. ὡς
δ΄ ὁπότ΄ ἐν σμήνεσσι κατηρεφέεσσι μέλισσαι κηφῆνας
βόσκωσι͵ κακῶν ξυνήονας ἔργων· αἱ μέν τε πρόπαν ἦμαρ ἐς ἠέλιον
καταδύντα ἠμάτιαι σπεύδουσι τιθεῖσί τε κηρία λευκά͵ οἱ δ΄ ἔντοσθε
μένοντες ἐπηρεφέας κατὰ σίμβλους ἀλλότριον κάματον σφετέρην
ἐς γαστέρ΄ ἀμῶνται· ὣς δ΄ αὔτως ἄνδρεσσι κακὸν θνητοῖσι
γυναῖκας Ζεὺς ὑψιβρεμέτης θῆκε͵ ξυνήονας ἔργων ἀργαλέων.
Και σε άλλη γραφή:
…σὺν ἀνδράσι ναιετάουσιν,
οὐλομένης Πενίης οὐ σύμφοροι, ἀλλὰ Κόροιο.
ὡς δ' ὁπότ' ἐν σμήνεσσι κατηρεφέεσσι μέλισσαι
κηφῆνας βόσκωσι, κακῶν ξυνήονας ἔργων.
αἱ μέν τε πρόπαν ἦμαρ ἐς ἠέλιον καταδύντα
ἠμάτιαι σπεύδουσι τιθεῖσί τε κηρία λευκά,
οἱ δ' ἔντοσθε μένοντες ἐπηρεφέας κατὰ σίμβλους
ἀλλότριον κάματον σφετέρην ἐς γαστέρ' ἀμῶνται.
ὣς δ' αὔτως ἄνδρεσσι κακὸν θνητοῖσι γυναῖκας
Ζεὺς ὑψιβρεμέτης θῆκε, ξυνήονας ἔργων…
19
Αιώνας: 7 Π.Χ.
Σαπφώ.
Αποσπάσματα. 146.1 Λάτω καὶ Νιόβα μάλα μὲν φίλαι ἦσαν
ἔταιραι χρύσειοι δ΄ ἐρέβινθοι ἐπ΄ ἀιόνων ἐφύοντο μάλα δὴ
κεκορημένοις Γόργως μὴ κίνη χέραδος μήτε μοι μέλι μήτε
μέλισσα μνάσασθαί τινά φαιμι καὶ ἕτερον ἀμμέων ὀ πλοῦτος ἄνευ
ἀρέτας οὐκ ἀσίνης πάροικος ἀ δ΄ ἀμφοτέρων κρᾶσις εὐδαιμονίας
ἔχει τὸ ἄκρον ὄτα πάννυχος ἄσφι κατάγρει οὐ γὰρ θέμις ἐν
μοισοπόλων οἰκίαι…
Στησίχορος.
Αποσπάσματα. 2a.2 ΑΘΛΑ ΕΠΙ ΠΕΛΙΑΙ Φλόγεον καὶ Ἅρπαγον͵
ὠκέα τέκνα Ποδάργας͵ ῞Ηρα δὲ Ξάνθον καὶ Κύλλαρον. σασαμίδας
χόνδρον τε καὶ ἐγκρίδας ἄλλα τε πέμματα καὶ μέλι χλωρόν.
θρώισκων μὲν ἄρ΄ Ἀμφιάραος ἄκοντι δὲ νίκασεν Μελέαγρος.
ΓΑΡΥΟΝΑΙΣ σκύφιον δὲ λαβὼν δέπας ἔμμετρον ὡς τριλάγυνον πί΄
ἐπισχόμενος͵ τό ῥά οἱ παρέθηκε Φόλος κεράσας.
Αλκαίος.
Αποσπάσματα. 338.7 …χείμων͵ πεπάγαισιν δ΄ ὐδάτων ῤόαι ...
ἔνθεν κάββαλλε τὸν χείμων΄͵ ἐπὶ μὲν τίθεις πῦρ ἐν δὲ κέρναις
οἶνον ἀφειδέως μέλιχρον͵ αὐτὰρ ἀμφὶ κόρσαι 6μόλθακον ἀμφι
γνόφαλλον ὠς λόγος ἐκ πατέρων ὄρωρε αἰ γάρ κ΄ ἄλλοθεν ἔλθηι͵ σὺ
δὲ φαι κήνοθεν ἔμμεναι ... αἴ κ΄ εἴπηις τὰ θέληις καί κεν ἀκούσαις
τά κεν οὐ θέλοις μηδ΄ἒν ἄλλο φυτεύσηις πρότερον δένδριον
ἀμπέλω…
Θεόφραστός και άλλοι για τον Αρισταίο.
Δεν είναι όλοι οι συγγραφείς βέβαια του 7ου αιώνα.
Αποσπάσματα. 5.14.1-5.14.12 5.14 Εἰ δέ ποτ΄ ἐξέλιπον καὶ

Ἀρισταῖος αὐτοὺς ἀνεκαλέσατο θύσας τὰς ἐν Κέῳ θυσίας τῷ Διῒ
καθάπερ μυθολογοῦσι͵ κάτομβρα μὲν ἂν εἴη τὰ ἐπιχειμέρια οὐχ
ὁμοίως οὐδὲ χιονώδη. Ταῦτα δ΄ εἴ τινα ἔχει διαλλαγὴν εἴτε
τεταγμένην εἴτ΄ ἄτακτον εἴη ἂν καὶ τῶν πνευμάτων παῦλα καὶ
μεταλλαγὴ κατὰ τοὺς αὐτοὺς χρόνους. Ἄτοπον δ΄ ἂν δόξειεν εἰ μὴ
καὶ τοῖς πρὸς μεσημβρίαν εἴη τοιαύτη τις ἐπικου ρία κατὰ τὸ ἔτος·
πολλῷ γὰρ ἐκπυρώτερος ὁ τόπος ἐκεῖνος. Δῆλον οὖν τοῦτο πλὴν εἰς
... μιση τὸν καρπόν. Οἱ δὲ προτεροῦσιν οἱ δ΄ ἀπαθεῖς εἰσί. Περὶ μὲν
τού των σκεπτέον.
20
ΑΡΙΣΤΑΙΟΣ
Ησίοδος.
Θεογονία. 977 …ὃς εἶσ΄ ἐπὶ γῆν τε καὶ εὐρέα νῶτα θαλάσσης
πᾶσαν· τῷ δὲ τυχόντι καὶ οὗ κ΄ ἐς χεῖρας ἵκηται͵ τὸν δὴ ἀφνειὸν
ἔθηκε͵ πολὺν δέ οἱ ὤπασεν ὄλβον. Κάδμῳ δ΄ Ἁρμονίη͵ θυγάτηρ
χρυσῆς Ἀφροδίτης͵ Ἰνὼ καὶ Σεμέλην καὶ Ἀγαυὴν καλλιπάρηον
Αὐτονόην θ΄͵ ἣν γῆμεν ‘Αρισταίος βαθυχαίτης͵ γείνατο καὶ
Πολύδωρον ἐυστεφάνῳ ἐνὶ Θήβῃ. κούρη δ΄ Ὠκεανοῦ Χρυσάορι
καρτεροθύμῳ μιχθεῖσ΄ ἐν φιλότητι πολυχρύσου Ἀφροδίτης Καλλιρόη
τέκε παῖδα βροτῶν κάρτιστον ἁπάντων…
Διόδωρος Σικελός.
Βιβλιοθήκη. 4.81.1.2 …δαψιλείᾳ τῆς εὐπορίας ὑπερεῖδον τῶν
ἀναλωμάτων· βραχὺ γὰρ πρὸ ἡμῶν εἶχον αἱ θεαὶ βοῦς μὲν ἱερὰς
τρισχιλίας͵ χώρας δὲ πλῆθος ὥστε λαμβάνειν μεγά λας προσόδους.
Ἡμεῖς δὲ περὶ τούτων ἀρκούντως διεληλυθότες περὶ Ἀρισταίου
γράφειν ἐγχειρήσομεν. ‘Αρισταίος γὰρ ἦν υἱὸς μὲν Ἀπόλλωνος καὶ
Κυρήνης τῆς Ὑψέως θυγατρὸς τοῦ Πηνειοῦ· περὶ δὲ τῆς γενέσεως
αὐτοῦ μυθολογοῦσί τινες οὕτως. Ἀπόλλωνα͵ περὶ τὸ Πήλιον
τρεφομένης κόρης ὄνομα Κυρήνης κάλλει διαφερούσης͵ ἐρασθῆναι
τῆς παρθένου…
Θεόφραστος.
Αποσπάσματα. 5.14.2 …ὄμβρων μὲν γενομένων κατ΄ ἐκεῖνον τὸν
χρόνον πολ λῶν χιόνων δὲ καὶ χειμώνων μὴ γινομένων͵ εἰ δ΄ ἔστιν
ἀληθῆ ταῦτα͵ ὅπερ λέγουσιν͵ ἀναγκαῖον καὶ τοὺς ἐτησίας εἶναι
πλείους. Εἰ δέ ποτ΄ ἐξέλιπον καὶ ‘Αρισταίος αὐτοὺς ἀνεκαλέσατο
θύσας τὰς ἐν Κέῳ θυσίας τῷ Διῒ καθάπερ μυθολογοῦσι͵ κάτομβρα
μὲν ἂν εἴη τὰ ἐπιχειμέρια οὐχ ὁμοίως οὐδὲ χιονώδη. Ταῦτα δ΄ εἴ
τινα ἔχει διαλλαγὴν εἴτε τεταγμένην εἴτ΄ ἄτακτον εἴη ἂν καὶ τῶν
πνευμάτων παῦλα καὶ μεταλλαγὴ κατὰ τοὺς αὐτοὺς χρόνους.
Παυσανίας περιηγητής.
Ελλάδας περιήγηση. 8.2.4.8 …οἱ γὰρ δὴ τότε ἄνθρωποι ξένοι
καὶ ὁμοτράπεζοι θεοῖς ἦσαν ὑπὸ δικαιοσύνης καὶ εὐσεβείας͵ καί
σφισιν ἐναρ γῶς ἀπήντα παρὰ τῶν θεῶν τιμή τε οὖσιν ἀγαθοῖς καὶ
ἀδικήσασιν ὡσαύτως ἡ ὀργή͵ ἐπεί τοι καὶ θεοὶ τότε ἐγίνοντο ἐξ
ἀνθρώπων͵ οἳ γέρα καὶ ἐς τόδε ἔτι ἔχουσιν ὡς ‘Αρισταίος καὶ
Βριτόμαρτις ἡ Κρητικὴ καὶ Ἡρακλῆς ὁ Ἀλκμήνης καὶ Ἀμφιάραος ὁ
Ὀικλέους͵ ἐπὶ δὲ αὐτοῖς Πολυδεύκης τε καὶ Κάστωρ. οὕτω πείθοιτο
ἄν τις καὶ Λυκάονα θηρίον καὶ τὴν Ταντάλου Νιόβην γενέσθαι λίθον.
Καλλίμαχος.
21
Ύμνοι. 5.108 …τὸ μὲν οὐ παλινάγρετον αὖθι γένοιτο ἔργον͵ ἐπεὶ

Μοιρᾶν ὧδ΄ ἐπένησε λίνα͵ ἁνίκα τὸ πρᾶτόν νιν ἐγείναο· νῦν δὲ
κομίζευ͵ ὦ Εὐηρείδα͵ τέλθος ὀφειλόμενον. πόσσα μὲν ἁ Καδμηὶς ἐς
ὕστερον ἔμπυρα καυσεῖ͵ πόσσα δ΄ ‘Αρισταίος͵ τὸν μόνον εὐχόμενοι
παῖδα͵ τὸν ἁβατὰν Ἀκταίονα͵ τυφλὸν ἰδέσθαι. καὶ τῆνος μεγάλας
σύνδρομος Ἀρτέμιδος ἔσσεται·
Απολλόδωρος.
Βιβλιοθήκη. 3.26.3 …ἔδωκε δὲ αὐτῇ Κάδμος πέπλον καὶ τὸν
ἡφαιστότευκτον ὅρμον͵ ὃν ὑπὸ Ἡφαίστου λέγουσί τινες δοθῆναι
Κάδμῳ͵ Φερεκύδης δὲ ὑπὸ Εὐρώπης· ὃν παρὰ Διὸς αὐτὴν λαβεῖν.
γίνονται δὲ Κάδμῳ θυγατέρες μὲν Αὐτονόη Ἰνὼ Σεμέλη Ἀγαυή͵ παῖς
δὲ Πολύδωρος. Ἰνὼ μὲν οὖν Ἀθάμας ἔγημεν͵ Αὐτονόην δὲ
‘Αρισταίος͵ Ἀγαυὴν δὲ Ἐχίων. Σεμέλης δὲ Ζεὺς ἐρασθεὶς ῞Ηρας
κρύφα συνευνάζεται. ἡ δὲ ἐξαπατηθεῖσα ὑπὸ ῞Ηρας͵ κατανεύσαντος
αὐτῇ Διὸς πᾶν τὸ αἰτηθὲν ποιήσειν͵ αἰτεῖται τοιοῦτον αὐτὸν ἐλθεῖν
οἷος ἦλθε μνηστευόμε νος ῞Ηραν.
Αθανάσιος θεολόγος.
Τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Ἀθανασίου ἀρχιεπισκόπου
Ἀλεξανδρείας κατὰ Ἑλλήνων. Ἡ μὲν περὶ τῆς θεοσεβείας… 18.28 …
αὐτοὺς ἄξιον ἀναγορεύεσθαι λέγουσιν͵ ὥρα καὶ τοὺς τῶν ἄλλων
τεχνῶν εὑρετὰς θεοὺς ἀναγορεύειν͵ καθ΄ ὃν λόγον κἀκεῖνοι τῆς
τοιαύτης ὀνομασίας ἠξιώθησαν. γράμματα μὲν γὰρ ἐφεῦρον Φοίνι
κες͵ ποίησιν δὲ ἡρωϊκὴν Ὅμηρος· καὶ διαλεκτικὴν μὲν Ζήνων ὁ
Ἐλεάτης͵ ῥητορικὴν δὲ τέχνην Κόραξ ὁ Συρακούσιος· καὶ καρπὸν
μὲν μελισσῶν ‘Αρισταίος͵ σίτου δὲ σπορὰν Τριπτόλεμος· καὶ
νόμους μὲν Λυκοῦργος ὁ Σπαρτιάτης καὶ Σόλων ὁ Ἀθηναῖος· τῶν δὲ
γραμ μάτων τὴν σύνταξιν καὶ ἀριθμοὺς καὶ μέτρα καὶ στάθμια
Παλαμήδης ἐφεῦρε·
Στοβαίος ανθολόγος.
‘Αρισταίος βραδὺς ἤιε λοίσθιος ἄλλων͵ ὅσσοι γαῖαν ἔναιον
ὁμούριον Ἑλλάδι γαίῃ͵ ὃς μέλιτος γλυκεροῖο πολυτρήτων ἀπὸ
σίμβλων αὐχένα γαῦρον ἄειρε͵ καὶ οἰνοχύτῳ Διονύσῳ ἤρισεν
ἀπρήκτῳ μελιηδέος ἐλπίδι νίκης· ἀμφοτέροις δ΄ ἐδίκαζον͵ ὅσοι
ναετῆρες Ὀλύμπου·
Διονυσιακά. 13.275 …εὐφροσύνην ἀκόρητον ἔχων θελξίφρονος
οἴνου· Ζεὺς δὲ μελιρραθάμιγγος ἐθάμβεεν ἔργα μελίσσης
δαιδαλέην τ΄ ὠδῖνα φιλοσμήνου τοκετοῖο͵ δῶρον Ἀρισταίοιο͵ καὶ
οἰνοχύτῳ Διονύσῳ ὤπασε λυσιπόνοιο φέρειν πρωτάγρια νίκης.
ἔνθεν ‘Αρισταίος βραδὺς ἤιεν εἰς μόθον Ἰνδῶν͵ ὄψιμος εὐνήσας
πρότερον χόλον͵ Ἀρκάδα πέτρην͵ ἔνδιον Ἑρμείαο λιπὼν Κυλλήνιον
ἕδρην· οὔ πω γὰρ προτέρῃ Μεροπηίδι νάσσατο νήσῳ͵ οὔ πω δ΄
ἀτμὸν ἔπαυσε πυρώδεα διψάδος ὥρης Ζηνὸς ἀλεξικάκοιο φέρων
φυσίζοον αὔρην…
Διονυσιακά. 19.242 … αὐτὸς Ἔρως ἐρόεις ἐναγώνιος εἰς μέσον
ἔστη͵ χειρὶ μιῇ καὶ κισσὸν ἔχων καὶ θαλλὸν ἐλαίης͵ Βάκχῳ κίσσινον
ἄνθος͵ Ἀρισταίῳ δὲ προτείνων στέμμασι Πισαίοισιν ἐοικότα θαλλὸν
ἐλαίης͵ Παλλάδος ἁγνὸν ἄγαλμα. μελικρήτῳ δὲ κυπέλλῳ πρῶτος
22
‘Αρισταίος κεράσας ὠδῖνα μελίσσης ὤρεγεν ἀθανάτοισι σοφὸν

ποτόν17͵ ἄλλον ἀπ΄ ἄλλου εὐφραίνων͵ καὶ ἔνειμε δέπας στοιχηδὸν
ἑκάστῳ· τοῖσι μὲν ἀρχομένοισιν ἐυρραθάμιγγος ἐέρσης ὀξύτατος
κόρος ἔσκεν͵ ἀρυομένων δὲ κυπέλλων τὸ τρίτον ἠρνήσαντο͵ καὶ οὐχ
ἥψαντο τετάρτου…
Χρονικόν. 62. …οὐκοῦν εἰ διὰ τὰς τῶν τεχνῶν εὑρέσεις θεοὺς
αὐτοὺς ἄξιον ἀναγορεύεσθαι͵ δέον καὶ τοὺς τῶν ἄλλων τεχνῶν
εὑρετὰς οὕτως ὀνομάζεσθαι. γράμματα μὲν γὰρ Φοίνικες ἐφεῦρον͵
ποίησιν δὲ ἡρωϊκὴν Ὅμηρος͵ καὶ διαλεκτικὴν μὲν Ζήνων ὁ Ἐλάτης͵
ῥητορικὴν δὲ Κόραξ ὁ Συρακούσιος͵ καὶ μελισσῶν μὲν καρπὸν ὁ
‘Αρισταίος͵ σίτου δὲ σπόρον Τριπτόλεμος͵ καὶ νόμους μὲν
Λυκοῦργος ὁ Σπαρτιάτης καὶ Σόλων ὁ Ἀθηναῖος͵ τῶν δὲ γραμμάτων
τὴν σύνταξιν καὶ ἀριθμοὺς καὶ μέτρα καὶ στάθμια Παλα μήδης
ἐφεῦρεν…
Σχόλια στον Απολλώνιο Ρόδιο.
Σχόλια στον Απολλώνιο Ρόδιο. Αργοναυτικά. 169.14 …δὲ Γῆς
καὶ Οὐρανοῦ͵ καὶ τὸν Κυρήνης. ὅτι ἐτησίαι ἔπνευσαν Ἀρισταίου
αἰτησαμένου͵ ὃς ἦν Κυρήνης τῆς Ὑψέως καὶ Ἀπόλλωνος͵ ἀδελφὸς δὲ
Αὐτούχου. ἀλλ΄ ὁ μὲν ἐν Λιβύῃ ...͵ ‘Αρισταίος δὲ ἐν τῇ Κέῳ εὑρὼν
τὰ μελισσουργικὰ πρῶτος καὶ τὴν τοῦ ἐλαίου κατεργασίαν. καὶ
κατακαλεσάμενος τοὺς ἐτησίας Ζεὺς ‘Αρισταίος ἐκλήθη καὶ
Ἀπόλλων Ἀγρεὺς καὶ Νόμιος. Κυρήνη πέφαταί τις ὅτι Κυρήνην τὴν
Ὑψέως ὁ Ἀπόλλων θεασάμενος παρὰ Πηνειὸν εἰς Λιβύην ἐκόμισεν͵
ἔνθα ἐμίγη αὐτῇ͵ ὅπου καὶ Κυρήνη πόλις ἔκτισται͵ καὶ τὸν Ἀρισταῖον
ἐγέννησε͵ πολλοὶ ἱστο ρήκασι. λέγουσι δὲ τὴν Κυρήνην οἱ μὲν
Πηνειοῦ͵ οἱ δὲ Ὑψέως τοῦ Πηνειοῦ.
Σχόλια στον Αριστοφάνη.

ΥΠΟΘΕΣΙΣ ΔΡΑΜΑΤΟΣ ΙΠΠΕΩΝ ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΟΥΣ. Τὸ παρὸν τῶν
Ἱππέων δρᾶμα ὁ ποιητὴς ο. …τὸ δρᾶμα τοῦτο πεποίηται εἰς Κλέωνα͵
τὸν Ἀθηναίων δημαγωγόν. ὑπόκειται δὲ ὡς Παφλαγὼν νεώνητος
δουλεύων τῷ Δήμῳ καὶ προαγόμενος παρ΄ αὐτῷ περιττότερον…
894c.1 …τὸν καυλὸν οἶσθ΄ ἐκεῖνον τὴν ῥίζαν τοῦ σιλφίου. σίλφιον
δὲ φυτάριόν ἐστι κάκοσμον. ‘Αρισταίος δὲ ὁ Ἀπόλλωνος καὶ
Κυρήνης πρῶτος τὴν ἐργασίαν τοῦ σιλφίου ἐξεῦρεν ὥσπερ καὶ τοῦ
μέλιτος. τὸν καυλὸν] τὴν ῥίζαν. ‘Αρισταίος ὁ Ἀπόλλωνος καὶ
Κυρήνης πρῶτος τὴν ἐργασίαν τοῦ σιλφίου ἐξεῦρεν ὥσπερ καὶ τοῦ
μέλιτος. τὸν καυλὸν οἶσθ΄ ἐκεῖνον] τὴν ῥίζαν τοῦ σιλφίου͵ ὃ φυτόν
17
ΜΑΡΙΑ ΧΑΡΑΜΗ. Το ΒΗΜΑ, 08/02/1998 , Σελ.: C20. «Το μέλι συντελεί στη διατήρηση της
καλής μας φόρμας και ο υγιής άνθρωπος έχει ευκολότερη πρόσβαση στην ερωτική σφαίρα. Ο
βασιλικός πολτός, τροφή για την άνασσα. Η γύρη περιέχει γοναδοτρόπες ορμόνες, άρα...». και Το μέλι,
ο βασιλικός πολτός, η γύρη.Βλέπε και Ποιοτικά κριτήρια γύρης. Ανδρέας Θρασυβούλου
Παπαδημητρίου Χρήστος Εργαστήριο Μελισσοκομίας – Σηροτροφίας Α.Π.Θ.Επίσης Αξιολόγηση της
ανοχής και αποτελεσματικότητα του βασιλικού πολτού στον οργανισμό του ανθρώπου . Αθανάσιος Μ.
Νάτσης Ειδικός Γενικής Ιατρικής.
23
τι ἐστὶ κάκοσμον. τὸν ἄξιον γενόμενον ὅτι καὶ νῦν εὔωνον καὶ
ὀλίγης τιμῆς πιπρασκόμενον.
Σχόλια στον Πίνδαρο.

Πινδάρου ἐπίνικοι Ὀλυμπιονίκαις.Ἱέρωνι Συρακουσίῳ
κέλητι.Τῶν ἐν τοῖς ἐπινίκοις τοῖς ὑπὸ Πινδάρου γεγραμμένοις εἰς
τοὺς Ὀλυμπιονίκας 9.105.3 …καὶ Γῇ δώσει ὡς προμάμμῃ τῆς μη
τρὸς τοῦ παιδός. ἡ γὰρ Κρέουσα ἡ Ναϊὰς Γῆς παῖς οὖσα ἔτεκε τὸν
Ὑψέα τὸν πατέρα τῆς Κυρήνης. Ὥραισι καὶ Γαίᾳ καλῶς τῇ Γῇ
δίδωσιν͵ ἐπεὶ καὶ ἐκ Γῆς δίδωσι καταφέρειν τὸ γένος· Γῆς γὰρ
Κρέουσα͵ ἧς Ὑψεὺς͵ οὗ Κυρήνη͵ ἧς Άρισταίος. ταὶ δ΄ ἐπιγουνίδιον
αἱ δὲ Ὧραι καὶ ἡ Γῆ ἐπὶ τοῖς ἑαυτῶν γόνασι θεῖσαι τὸν Ἀρισταῖον
καὶ θαυμάσασαι τὸ βρέφος ἐνστάξουσι τοῖς χείλεσι νέκταρ
καὶ ἀμβροσίαν͵ καὶ ποιήσουσιν αὐτὸν ἀθάνατον ὥσπερ Ζῆνα καὶ
Ἀπόλλωνα·
Πινδάρου ἐπίνικοι Ὀλυμπιονίκαις.9.115b.2 Ἀγρέα καὶ Νόμιον ἰστέον
ὅτι τὸν Ἀρισταῖον διὰ τὸ τὴν κτηνοτροφίαν καὶ κυνηγεσίαν
εὑρηκέναι Ἀγρέα καὶ Νόμιον͵ Δία καὶ Ἀπόλλωνα προσηγόρευον.
φαίνεται δὲ͵ ὅτι καὶ τὴν ἐλαιουργίαν καὶ μελιτουργίαν πρῶτος
ἐπινενόηκεν ‘Αρισταίος. ὣς ἄρ΄ εἰπὼν ἔντυεν οὕτως εἰπὼν ὁ
Χείρων παρεσκεύαζε τὸν Ἀπόλλωνα τελειοῦν τὸ τῶν γάμων τέλος.
ἄλλως· ἕτοιμον αὐτοῖς τόπον ἐποίει͵ ἵνα οὕτως ὁ γάμος κρανθῇ. ἢ
ὁμιλήσας͵ ὅτι πολυομίλης γενηθήσεται…
Σχόλια… ἐν τῇ πυθίᾳ͵ v-vii 9.104.4 …οὔτε φυτῶν
ἀπεστερημένον οὔτε ἔξω κυνηγεσίων͵ ὥστε συντελεῖν αὐτῷ εἰς τὴν
θήραν καὶ εἰς πᾶν ὃ βούλεται ἕτερον Ἐν τῇ λιβύῃ͵ φησίν͵ ἡ κυρήνη
τέξεται παῖδα͵ τουτέστι τὸν ἀρισταῖον͵ ὃν ὁ ἑρμῆς ἀνελὼν καὶ
λαβὼν ἀπὸ τῆς μητρὸς οἴσει καὶ κομίσει καὶ δώσει ταῖς ὥραις καὶ
τῇ γῇ τρέφειν. δώσει δὲ αὐτὸν τῇ γῇ ὡς προμάμμῃ. ἡ κρέουσα γὰρ ἡ
ὠκεανίς͵ γῆς παῖς οὖσα͵ ἔτεκε τὸν ὑψέα τὸν πατέρα κυρήνης͵ ἧς ὁ
ἀρισταῖος θεῖσαι ἐν ἑαυταῖς. οὕτω τὸ αὑταῖς σύντασσε. [gl.] Φασὶν
ὡς πρὸ τοῦ γενέσθαι ἀρισταῖον τὰ πρόβατα οὐκ εἶχεν ὀπάονας͵ ἤτοι
ἀκολούθους καὶ φύλακας. τοῦτον δὲ διὰ τὸ κτηνοτροφίαν καὶ
κυνηγεσίαν εὑρη κέναι ἀγρέα καὶ νόμιον ὠνόμαζον. φαίνεται δὲ ὅτι
καὶ τὴν ἐλαιουργίαν καὶ μελιτουργίαν πρῶτος18 ἐπενόησεν
ἀρισταῖος. τοῦτον καὶ τοῦ μέλιτος εὑρετὴν εἶναι λέγουσιν…
Σούδας
Λεξικόν. 423.3 …κλάδος καὶ ὁ ὀπὸς πολλῆς τιμῆς ἐστιν ἄξιον.
καὶ οἱ Ἀμπελιῶται͵ ἔθνη Λιβύης͵ εἰς Δελφοὺς ἀνέθεσαν καυλὸν
σιλφίου. ζήτει ἐν τῷ Βάττου σίλφιον. Σίλφιον ῥίζα ἡδύοσμος͵ ἐν
Λιβύῃ γινομένη͵ ἀρτυτικὴ καὶ θεραπευτική· καλλίστη δὲ ἡ
Κυρηναϊκή. ὅτι τῷ ὀπῷ καὶ τῇ ῥίζῃ καὶ τῷ καυλῷ τοῦ σιλφίου
ἐχρῶντο· ἔστι δὲ φυτάριον. ‘Αρισταίος δὲ πρῶτος εὗρε τὴν τοῦ
18
Το ΒΗΜΑ, 29/09/1996 , Σελ.: A47. Στην αρχαία Ελλάδα όπου η μέλισσα και το μέλι μετέχουν
στη ζωή και στον μύθο, η μελισσοκομία έχει εξέχουσα θέση στην οικονομία των πόλεων που το
παρήγαγαν. Συνδυασμένη με θεούς και ήρωες, η μέλισσα και τα προϊόντα της απαθανατίζονται στη
λογοτεχνία, στην αγγειογραφία, στη γλυπτική, στη νομισματοκοπία και στη χρυσοχοΐα.
24
σιλφίου19 ἐργασίαν͵ ὥσπερ καὶ τοῦ μέλιτος. Σίμβιος. Σίμβλα20 τὰ

τῶν μελισσῶν ἀγγεῖα. καὶ Σιμβλήϊα. Σίμβλοι θῆκαι τῶν μελισσῶν.
ἐν Ἐπιγράμμασι· Πειθοῖ καὶ Παφίᾳ πακτὰν καὶ κηρία σίμβλων
Ἑρμοφίλας ἀνέθηκεν ὁ βουκόλος.
Αιώνας. 6 Π.Χ.
Πίνδαρος.
Ολυμπία 10.98 … δ΄ ἁδυεπής τε λύρα γλυκύς τ΄ αὐλὸς ἀναπάσσει
χάριν· τρέφοντι δ΄ εὐρὺ κλέος κόραι Πιερίδες Διός. ἐγὼ δὲ
συνεφαπτόμενος σπουδᾷ͵ κλυτὸν ἔθνος Λοκρῶν ἀμφέπεσον͵ μέλιτι
εὐάνορα πόλιν καταβρέχων· παῖδ΄ ἐρατὸν δ΄ Ἀρχεστράτου αἴνησα͵
τὸν εἶδον κρατέοντα χερὸς ἀλκᾷ βωμὸν παρ΄ Ὀλύμπιον κεῖνον κατὰ
χρόνον…
Πύθεια. 10.54 …θεῶν τελεσάντων οὐδέν ποτε φαίνεται ἔμμεν
ἄπιστον. κώπαν σχάσον͵ ταχὺ δ΄ ἄγκυραν ἔρεισον χθονί πρῳραθε͵
χοιράδος ἄλκαρ πέτρας. ἐγκωμίων γὰρ ἄωτος ὕμνων ἐπ΄ ἄλλοτ΄
ἄλλον ὥτε μέλισσα θύνει λόγον. ἔλπομαι δ΄ Ἐφυραίων ὄπ΄ ἀμφὶ
Πηνεϊὸν γλυκεῖαν προχεόντων ἐμάν τὸν Ἱπποκλέαν ἔτι καὶ μᾶλλον
σὺν ἀοιδαῖς ἕκατι στεφάνων θαητὸν ἐν ἅλι ξι θησέμεν ἐν καὶ
παλαιτέροις…
Νέμεα. 3.77 …ἐν παισὶ νέοισι παῖς͵ ἐν δ΄ ἀνδράσιν ἀνήρ͵ τρίτον
ἐν παλαιτέροισι͵ μέρος ἕκαστον οἷον ἔχομεν βρότεον ἔθνος· ἐλᾷ δὲ
καὶ τέσσαρας ἀρετάς ὁ θνατὸς αἰών͵ φρονεῖν δ΄ ἐνέπει τὸ
παρκείμενον. τῶν οὐκ ἄπεσσι· χαῖρε͵ φίλος· ἐγὼ τόδε τοι πέμπω
μεμιγμένον μέλι λευκῷ σὺν γάλακτι͵ κιρναμένα δ΄ ἔερσ΄ ἀμφέπει͵
6πόμ΄ ἀοίδιμον Αἰολίσσιν ἐν πνοαῖσιν αὐλῶν͵ ὀψέ περ. ἔστι δ΄
αἰετὸς ὠκὺς ἐν ποτανοῖς͵ ὃς ἔλαβεν αἶψα͵ τηλόθε μεταμαιόμενος͵
δαφοινὸν ἄγραν ποσίν·
Νέμεα. 7.53 …οὐ ψεῦδις ὁ μάρτυς ἔργμασιν ἐπιστατεῖ͵ Αἴγινα͵
τεῶν Διός τ΄ ἐκγόνων. θρασύ μοι τόδ΄ εἰπεῖν φαενναῖς ἀρεταῖς ὁδὸν
κυρίαν λόγων οἴκοθεν· ἀλλὰ γὰρ ἀνάπαυσις ἐν παντὶ γλυκεῖα ἔργῳ·
κόρον δ΄ ἔχει καὶ μέλι καὶ τὰ τέρπν21΄ ἄνθε΄ Ἀφροδίσια. φυᾷ δ΄
ἕκαστος διαφέρομεν βιοτὰν λαχόντες ὁ μὲν τά͵ τὰ δ΄ ἄλλοι· τυχεῖν
δ΄ ἕν΄ ἀδύνατον εὐδαιμονίαν ἅπασαν ἀνελόμενον·
Ίσθμεια. 5.54…ἐν πολυφθόρῳ Σαλαμὶς Διὸς ὄμβρῳ ἀναρίθμων
ἀνδρῶν χαλαζάεντι φόνῳ. ἀλλ΄ ὅμως καύχαμα κατάβρεχε σιγᾷ·
Ζεὺς τά τε καὶ τὰ νέμει͵ Ζεὺς ὁ πάντων κύριος. ἐν δ΄ ἐρατεινῷ
19
Λεξικόν L.S. si,lfion si,lfion, to,, Lat. laserpitium, a plant, used in food and medicine,
assafoetida, Solon, Hdt.
20
Λεξικόν L.S simbleu,w simbleu,w, intr. to grow in a hive, of honey, Anth.
simblh,ioj
simblh,ioj, h( on, of or from the hive: fem. simblhi,j, i,doj, Anth. si,mbloj( SI
´MBLOS
SIMBLOS, o`, a beehive, Hes., Theocr.2. metaph. any store or hoard, Ar.
21
Κανόνες ορθής μελισσοκομικής πρακτικής για την παραγωγή ποιοτικά καλού
μελιού. Ανδρέας Θρασυβούλου Εργαστήριο Μελισσοκομίας – Σηροτροφίας Σχολή
Γεωπονίας Α.Π.Θ.
25
μέλιτι καὶ τοιαίδε τιμαὶ καλλίνικον 6χάρμ΄ ἀγαπάζοντι. μαρνάσθω

δέ τις ἔρδων ἀμφ΄ ἀέθλοισιν γενεὰν Κλεονίκου ἐκμαθών· οὔτοι
τετύφλωται μακρός μόχθος ἀνδρῶν οὐδ΄ ὁπόσαι δαπάναι ἐλπίδ΄
ἔκνιξαν ὄπιν.
Αποσπάσματα .52f.59 …ἀλλὰ παρθένοι γάρ͵ ἴσθ΄ ὅτ[ι]͵ Μο[ῖ]σαι͵
πάντα͵ κε[λαι]νεφεῖ σὺν πατρὶ Μναμοσ[ύν]ᾳ τε τοῦτον ἔσχετ[ε
τεθ]μόν͵ κλῦτε νῦν· ἔρα[ται] δέ μο[ι] γλῶσσα μέλιττος ἄωτον
γλυκὺν [ ἀγῶνα Λοξίαι καταβάντ΄ εὐρὺν 8ἐν θεῶν ξενίᾳ. θύεται γὰρ
ἀγλαᾶς ὑπὲρ Πανελ λάδος͵ ἅν τε Δελφῶν ἔθ[ν]ος εὔξατο…
Αποσπάσματα ...97.1 …σεμνᾶν Χαρίτων μέλημα τερπνόν ὦ
μάκαρ͵ ὅν τε μεγάλας θεοῦ κύνα παντοδαπόν καλέοισιν Ὀλύμπιοι τὸ
σὸν αὐτοῦ μέλι γλάζεις χορευτὰν τελεώτατον ΔΑΦΝΗΦΟΡΙΚΟΝ
ΕΙΣ ΓΑΛΑΞΙΟΝ προβάτων γὰρ ἐκ πάντων κελάρυξεν͵ ὡς ἀπὸ κρανᾶν
φέρτατον ὕδωρ͵ θηλᾶν γάλα· τοὶ δ΄ ἐπίμπλαν ἐσσύμενοι πίθους·
Αισχύλος.
Πέρσες. 612 …τοιγὰρ κέλευθον τήνδ΄ ἄνευ τ΄ ὀχημάτων χλιδῆς
τε τῆς πάροιθεν ἐκ δόμων πάλιν ἔστειλα͵ παιδὸς πατρὶ πρευμενεῖς
χοὰς φέρουσ΄͵ ἅπερ νεκροῖσι μειλικτήρια͵ βοός τ΄ ἀφ΄ ἁγνῆς λευκὸν
εὔποτον γάλα͵ τῆς τ΄ ἀνθεμουργοῦ στάγμα͵ παμφαὲς μέλι͵ λιβάσιν
ὑδρηλαῖς παρθένου πηγῆς μέτα͵ ἀκήρατόν τε μητρὸς ἀγρίας ἄπο
ποτόν͵ παλαιᾶς ἀμπέλου γάνος τόδε· τῆς τ΄ αἰὲν ἐν φύλλοισι
θαλλούσης βίον ξανθῆς ἐλαίας καρπὸς εὐώδης πάρα…
Αποσπάσματα 21.A.164e.2 Poll. Ὀνομαστ. συκάμινα· ταῦτα
δὲ καὶ μόρα Αἰσχύλος ὠνόμακεν͵ τὰ ἄγρια οὕτως ὀνομάσας τὰ ἐκ
τῆς βάτου. βρίθεται3· βαρύνεται καρπῶι.... Γλαῦκος δὲ ἔτι νήπιος
ὑπάρχων μῦν διώκων εἰς μέλιττος πίθον πεσὼν ἀπέθανεν.
ἀφανοῦς δὲ ὄντος αὐτοῦ Μίνως πολλὴν ζήτησιν ποιούμενος περὶ
τῆς εὑρέσεως ἐμαντεύετο. Κούρητες δὲ εἶπον αὐτῶι τριχρώματον
ἐν ταῖς ἀγέλαις ἔχειν βοῦν͵ τὸν δὲ τὴν ταύτης χρόαν ἄριστα
εἰκάσαι δυνηθέντα καὶ ζῶντα τὸν παῖδα ἀποδώσειν. συγκληθέντων
δὲ τῶν μάντεων Πολύϊδος ὁ Κοιρανοῦ τὴν χρόαν τῆς βοὸς εἴκασε…
Σιμωνίδης.
Αποσπάσματα 88.1.1 …εὖτ΄ ἀηδόνες πολυκώτιλοι
χλωραύχενες εἰαριναί τοῦτο γὰρ μάλιστα φῆρες ἐστύγεον πύυρ. ἐν
ἀνάγκαις γλυκὺ γίνεται καὶ τὸ σκληρόν͵ παρὰ χρυσὸν ἑφθόν͵ ξανθὸν
μέλι μηδομέναν. ἔσχατον δύεται κατὰ γᾶς͵ οὐδὲ γὰρ
ἐννοσίφυλλος ἀήτα τότ΄ ὦρτ΄ ἀνέμων͵ ἅτις κ΄ ἀπεκώλυε κιδναμένα
μελιαδέα γᾶρυν ἀραρεῖν ἀκοαῖσι βροτῶν.
Ξενοφάνης ποιητής.
Αποσπάσματα B1.10 …ἄλλος δ΄ οἶνος ἑτοῖμος͵ ὃς οὔποτέ

φησι προδώσειν͵ μείλιχος ἐν κεράμοις͵ ἄνθεος ὀζόμενος· ἐν δὲ
μέσοις ἁγνὴν ὀδμὴν λιβανωτὸς ἵησιν͵ ψυχρὸν δ΄ ἐστὶν ὕδωρ καὶ
γλυκὺ καὶ καθαρόν· παρκέαται δ΄ ἄρτοι ξανθοὶ γεραρή τε τράπεζα
26
τυροῦ καὶ μέλιττος πίονος ἀχθομένη· βωμὸς δ΄ ἄνθεσιν ἂν τὸ

μέσον πάντηι πεπύκασται͵ μολπὴ δ΄ ἀμφὶς ἔχει δώματα καὶ θαλίη.
χρὴ δὲ πρῶτον μὲν θεὸν ὑμνεῖν εὔφρονας ἄνδρας εὐφήμοις μύθοις
καὶ καθαροῖσι λόγοις…
Αποσπάσματα 34.1 …εἰ γὰρ καὶ τὰ μάλιστα τύχοι
τετελεσμένον εἰπών͵ αὐτὸς ὅμως οὐκ οἶδε· δόκος δ΄ ἐπὶ πᾶσι
τέτυκται. ταῦτα δεδοξάσθω μὲν ἐοικότα τοῖς ἐτύμοισι. ὁππόσα δὴ
θνητοῖσι πεφήνασιν εἰσοράασθαι͵ καὶ μὲν ἐνὶ σπεάτεσσί τεοις
καταλείβεται ὕδωρ. εἰ μὴ χλωρὸν ἔφυσε θεὸς μέλι͵ πολλὸν
ἔφασκον γλύσσονα σῦκα πέλεσθαι. ΞΕΝΟΦΑΝΟΥΣ Καί ποτέ μιν
στυφελιζομένου σκύλακος παριόντα φασὶν ἐποικτεῖραι καὶ τόδε
φάσθαι ἔπος·
Αποσπάσματα 38.2 …ὁππόσα δὴ θνητοῖσι πεφήνασιν
εἰσοράασθαι ... καὶ μὲν ἐνὶ σπεάτεσσίτεοις καταλείβεται ὕδωρ. εἰ
μὴ χλωρὸν ἔφυσε θεὸς μέλι͵ πολλὸν ἔφασκον γλύσσονα σῦκα
πέλεσθαι. κέρασον τὸ δένδρον ἐν τῶι Περὶ φύσεως Ξενοφάνους
εὑρών.. βρόταχον τὸν βάτραχον Ἴωνες [καὶ Ἀριστο φάνης φησὶ] καὶ
παρὰ Ξενοφάνει.
Εκαταίος.
Αποσπάσματα 1a,1,F.337.2 Μέγασα· ὡς Γέρασα· πόλις
Λιβύης. Ἑκαταῖος Περιηγήσει Ἀσίας· ἐξ αὐτῆς σιτοφάγοι καὶ
ἀροτῆρες. Ζαύηκες· ἔθνος Λιβύης. Ζαύηκες ἔθνος. Ἑκαταῖος ἐν
Περιηγήσει Ἀσίας. -s. Ζυγαντίς· πόλις Λιβύης. Ἑκαταῖος Ἀσίας
Περιηγήσει. οἱ πολῖται Ζύγαντες͵ οἵτινες τὰ ἄνθη συλλέγοντες
μέλι ποιοῦσιν͵ ὥστε μὴ λείπεσθαι τοῦ ὑπὸ τῶν μελισσῶν
γινομένου͵ ὡς Εὔδοξος ὁ Κνίδιος ἐν Γῆς Περιόδου Κανθηλία· πόλις
περὶ Καρχηδόνα. Ἑκαταῖος Ἀσίαι.. Κανθήλη· πόλις Λιβυφοινίκων.
Αναξαγόρας.
Σωζόμενα. 21.5…εἰκοβολεῖ περὶ τῶν ἀφανῶν οὐδὲν γνώμης
μετέχουσα. ὁ δ΄ Ἀναξαγόρου τρόφιμος χαιοῦ στρυφνὸς μὲν ἔμοιγε
προσειπεῖν καὶ μισόγελως καὶ τωθάζειν οὐδὲ παρ΄ οἶνον μεμαθηκώς͵
ἀλλ΄ ὅ τι γράψαι͵ τοῦτ΄ ἂν μέλιττος καὶ Σειρήνων ἐτετεύχει.
Ἀναξαγόραν τὸν Κλαζομένιόν φασι μήτε γελῶντά ποτε ὀφθῆναι
μήτε μειδιῶντα τὴν ἀρχήν. ὁ δὲ Καλλίας αὐτοῦ περιέ χει τὴν τοῦ
Καλλίου πρὸς τὸν πατέρα διαφορὰν καὶ τὴν Προδίκου…
Επιμενίδης.
Σωζόμενα. 5.22 …σπέρματα τῆς τροφῆς ταύτης παρασχὼν καὶ
ζητεῖν [ὁ] διδάξας ὅσον ἐν μαλάχηι τε καὶ ἀσφοδέλωι μέγ΄ ὄνειαρ·
οἴει γάρ͵ ὁ Περίανδρος εἶπε͵ τὸν Ἡσίοδον ἐννοῆσαί τι τοιοῦτον͵ οὐκ
ἐπαινέτην ὄντα φειδοῦς ἀεί͵ καὶ πρὸς τὰ λιτότατα τῶν ὄψων ὡς
ἥδιστα παρακαλεῖν ἡμᾶς; ἀγαθὴ μὲν γὰρ ἡ μαλάχη βρωθῆναι͵
γλυκὺς δ΄ ὁ ἀνθέρικος· τὰ δ΄ ἄλιμα ταῦτα καὶ ἄδιψα φάρμακα
μᾶλλον ἢ σιτία πυνθάνομαι καὶ μέλι καὶ τυρόν τινα βαρβαρικὸν
δέχεσθαι ... ἐδώδιμοι ... καὶ ἡ τοῦ ἀσφοδέλου ῥίζα καὶ ἡ τῆς
27
σκίλλης πλὴν οὐ πάσης͵ ἀλλὰ τῆς Ἐπιμενιδείου καλουμένης͵ ἣ ἀπὸ

τῆς χρήσεως ἔχει τὴν προσηγορίαν.
Ευριπίδης.
038 77 Ιπ. σοὶ τόνδε πλεκτὸν στέφανον ἐξ ἀκηράτου λειμῶνος͵
ὦ δέσποινα͵ κοσμήσας φέρω͵ ἔνθ΄ οὔτε ποιμὴν ἀξιοῖ φέρβειν βοτὰ
οὔτ΄ ἦλθέ πω σίδηρος͵ ἀλλ΄ ἀκήρατον μέλισσα λειμῶν΄ ἠρινὴ
διέρχεται͵ Αἰδὼς δὲ ποταμίαισι κηπεύει δρόσοις͵ ὅσοις διδακτὸν
μηδὲν ἀλλ΄ ἐν τῆι φύσει τὸ σωφρονεῖν εἴληχεν ἐς τὰ πάντ΄ ἀεί͵
τούτοις δρέπεσθαι͵ τοῖς κακοῖσι δ΄ οὐ θέμις. ἀλλ΄͵ ὦ φίλη δέσποινα͵
χρυσέας κόμης…
038 563 …συνείποιτ΄ ἂν ἁ Κύπρις οἷον ἕρπει· βροντᾶι γὰρ
ἀμφιπύρωι τοκάδα τὰν διγόνοιο Βάκ χου νυμφευσαμένα πότμωι
φονίωι κατηύνασεν. δεινὰ γὰρ τὰ πάντ΄ ἐπιπνεῖ͵ μέλισσα δ΄ οἵ α τις
πεπόταται. Φα. σιγήσατ΄͵ ὦ γυναῖκες· ἐξειργάσμεθα. Χο. τί δ΄ ἐστί͵
Φαίδρα͵ δεινὸν ἐν δόμοισί σοι; Φα. ἐπίσχετ΄͵ αὐδὴν τῶν ἔσωθεν
ἐκμάθω.
043 488 …πατὴρ δὲ πατρὸς ἑστιᾶι γάμους ὅδε͵ Ἅιδην νομίζων
πενθερόν͵ κῆδος πικρόν. ὤμοι͵ τίν΄ ὑμῶν πρῶτον ἢ τίν΄ ὕστατον
πρὸς στέρνα θῶμαι; τῶι προσαρμόσω στόμα; τίνος λάβωμαι; πῶς
ἂν ὡς ξουθόπτερος μέλισσα συνενέγκαιμ΄ ἂν ἐκ πάντων γόους͵ ἐς
ἓν δ΄ ἐνεγκοῦσ΄ ἀθρόον ἀποδοίην δάκρυ; ὦ φίλτατ΄͵ εἴ τις φθόγγος
εἰσακούεται θνητῶν παρ΄ Ἅιδηι͵ σοὶ τάδ΄͵ Ἡράκλεις͵ λέγω· θνήισκει
πατὴρ σὸς καὶ τέκν΄͵ ὄλλυμαι δ΄ ἐγώ͵ ἣ πρὶν μακαρία διὰ σ΄
ἐκληιζόμην βροτοῖς.
050 711 …ἄλλη δὲ νάρθηκ΄ ἐς πέδον καθῆκε γῆς καὶ τῆιδε
κρήνην ἐξανῆκ΄ οἴνου θεός· ὅσαις δὲ λευκοῦ πώματος πόθος παρῆν͵
ἄκροισι δακτύλοισι διαμῶσαι χθόνα γάλακτος ἑσμοὺς εἶχον· ἐκ δὲ
κισσίνων θύρσων γλυκεῖαι μέλιττος ἔσταζον ῥοαί. ὥστ΄͵ εἰ
παρῆσθα͵ τὸν θεὸν τὸν νῦν ψέγεις εὐχαῖσιν ἂν μετῆλθες εἰσιδὼν
τάδε.
Ισοκράτης.
ΠΡΟΣ ΔΗΜΟΝΙΚΟΝ 52.1 Οἷς δεῖ παραδείγμασι χρώμενόν σ΄
ὀρέγεσθαι τῆς καλοκαγαθίας͵ καὶ μὴ μόνον τοῖς ὑφ΄ ἡμῶν
εἰρημένοις ἐμμένειν ἀλλὰ καὶ τῶν ποιητῶν τὰ βέλτιστα μανθάνειν
καὶ τῶν ἄλλων σοφιστῶν εἴ τι χρήσιμον εἰρήκασιν ἀναγιγνώσκειν.
Ὥσπερ γὰρ τὴν μέλιτταν ὁρῶμεν ἐφ΄ ἅπαντα μὲν τὰ βλαστήματα
καθιζάνουσαν͵ ἀφ΄ ἑκάστου δὲ τὰ βέλτιστα λαμβάνουσαν͵ οὕτω δεῖ
καὶ τοὺς παιδείας ὀρεγομένους μηδενὸς μὲν ἀπείρως ἔχειν͵
πανταχόθεν δὲ τὰ χρήσιμα συλλέγειν. Μόλις γὰρ ἄν τις ἐκ ταύτης
τῆς ἐπιμελείας τὰς τῆς φύσεως ἁμαρτίας ἐπικρατήσειεν.
Ηρόδοτος.
Ιστορία. 1.193.26 …μὴ ἀπιγμένοισι ἐς τὴν Βαβυλωνίην χώρην
καὶ τὰ εἰρημένα περὶ τὰ καρπῶν ἐχόμενα ἐς ἀπιστίην πολλὴν
28
ἀπῖκται. Χρέωνται δὲ οὐδὲν ἐλαίῳ͵ ἄλειφαρ ἐκ τῶν σησάμων

ποιεῦντες. Εἰσὶ δέ σφι φοίνικες πεφυκότες ἀνὰ πᾶν τὸ πεδίον͵ οἱ
πλέονες αὐτῶν καρποφόροι͵ ἐκ τῶν καὶ σιτία καὶ οἶνον καὶ μέλι
ποιεῦνται· τοὺς συκέων τρόπον θεραπεύουσι τά τε ἄλλα καὶ
φοινίκων τοὺς ἔρσενας Ἕλληνες καλέουσι͵ τούτων τὸν καρπὸν
περιδέουσι τῇσι βαλανηφόροισι τῶν φοινίκων͵ ἵνα πεπαίνῃ τέ σφι ὁ
ψὴν τὴν βάλανον ἐσδύνων καὶ μὴ ἀπορρέῃ ὁ καρπὸς τοῦ φοίνικος·
ψῆνας γὰρ δὴ φέρουσι ἐν τῷ καρπῷ οἱ ἔρσενες͵ κατά περ δὴ οἱ
ὄλονθοι.
Ιστορία. 1.198.1 …ἔπαθε ὁκοῖον ἂν ἔχῃ ὁ κάμνων ἢ ἄλλον εἶδε
παθόντα· ταῦτα προσιόντες συμβουλεύουσι καὶ παραινέουσι ἅσσα
αὐτὸς ποιήσας ἐξέφυγε ὁμοίην νοῦσον ἢ ἄλλον εἶδε ἐκφυ γόντα.
Σιγῇ δὲ παρεξελθεῖν τὸν κάμνοντα οὔ σφι ἔξεστι͵ πρὶν ἂν ἐπείρηται
ἥντινα νοῦσον ἔχει. Ταφαὶ δέ σφι ἐν μέλιτι͵ θρῆνοι δὲ παραπλήσιοι
τοῖσι ἐν Αἰγύπτῳ.
Ιστορία. 2.40.10 Ἐπεὰν ἀποδείρωσι τὸν βοῦν͵ κατευξάμενοι
κοιλίην μὲν κείνην πᾶσαν ἐξ ὦν εἷλον͵ σπλάγχνα δὲ αὐτοῦ λείπουσι
ἐν τῷ σώματι καὶ τὴν πιμελήν͵ σκέλεα δὲ ἀποτάμνουσι καὶ τὴν
ὀσφὺν ἄκρην καὶ τοὺς ὤμους τε καὶ τὸν τράχηλον. Ταῦτα δὲ
ποιήσαντες τὸ ἄλλο σῶμα τοῦ βοὸς πιμπλᾶσι ἄρτων καθαρῶν καὶ
μέλιττος καὶ ἀσταφίδος καὶ σύκων καὶ λιβανωτοῦ καὶ σμύρνης
καὶ τῶν ἄλλων θυωμάτων͵ πλή σαντες δὲ τούτων καταγίζουσι͵
ἔλαιον ἄφθονον κατα χέοντες.
Ιστορία. 3.48.16 Ἀρτέμιδος͵ μετὰ δὲ οὐ περιορῶντες
ἀπέλκειν τοὺς ἱκέτας ἐκ τοῦ ἱροῦ͵ σιτίων δὲ τοὺς παῖδας ἐργόντων
τῶν Κοριν θίων͵ ἐποιήσαντο οἱ Σάμιοι ὁρτήν͵ τῇ καὶ νῦν ἔτι
χρέωνται κατὰ ταὐτά. Νυκτὸς γὰρ ἐπιγενομένης͵ ὅσον χρόνον
ἱκέτευον οἱ παῖδες͵ ἵστασαν χοροὺς παρθένων τε καὶ ἠιθέων͵
ἱστάντες δὲ τοὺς χοροὺς τρωκτὰ σησάμου τε καὶ μέλιττος
ἐποιήσαντο νόμον φέρεσθαι͵ ἵνα ἁρπάζοντες οἱ τῶν Κερ κυραίων
παῖδες ἔχοιεν τροφήν.
Ιστορία. 4.194.2 …τῇσι Ταρτησσίῃσι ὁμοιόταται. Τοσαῦτα
μέν νυν θηρία ἡ τῶν νομάδων Λιβύων γῆ ἔχει͵ ὅσον ἡμεῖς
ἱστορέοντες ἐπὶ μακρότατον οἷοί τε ἐγενόμεθα ἐξικέσθαι. Μαξύων
δὲ Λιβύων Ζαύηκες ἔχονται͵ τοῖσι αἱ γυναῖκες ἡνιοχέουσι τὰ ἅρματα
ἐς τὸν πόλεμον. Τούτων δὲ Γύζαντες ἔχονται͵ ἐν τοῖσι μέλι πολλὸν
μὲν μέλισσαι κατεργάζονται͵ πολλῷ δ΄ ἔτι πλέον λέγεται
δημιοργοὺς ἄνδρας ποιέειν. Μιλτοῦνται δ΄ ὦν πάντες οὗτοι καὶ πιθη
κοφαγέουσι· οἱ δέ σφι ἄφθονοι ὅσοι ἐν τοῖσι ὄρεσι γίνονται.
Αριστοφάνης κωμικός.
Αχαρνείς. 1040 ΓΕ. Οἴμοι κακοδαίμων τοῖν γεωργοῖν βοιδίοιν.
ΧΟ. Ἁνὴρ ἀνηύρηκέν τι ταῖς Ant. σπονδαῖσιν ἡδύ͵ κοὐκ ἔοι κεν
οὐδενὶ μεταδώσειν. ΔΙ. Κατάχει σὺ τῆς χορδῆς τὸ μέλι· τὰς
σηπίας στάθευε. ΧΟ. ῎Ηκουσας ὀρθιασμάτων; ΔΙ. Ὀπτᾶτε τἀγχέλεια.
Αχαρνείς. 1130 ΔΙ. Κἀμοὶ πλακοῦντος τυρόνωτον δὸς κύκλον.
ΛΑ. Ταῦτ΄ οὐ κατάγελώς ἐστιν ἀνθρώποις πλατύς; ΔΙ. Ταῦτ΄ οὐ
29
πλακοῦς δῆτ΄ ἐστὶν ἀνθρώποις γλυκύς; ΛΑ. Κατάχει σύ͵ παῖ͵

τοὔλαιον. Ἐν τῷ χαλκίῳ ἐνορῶ γέροντα δειλίας φευξούμενον. ΔΙ.
Κατάχει σὺ τὸ μέλι. Κἀνθάδ΄ εὔδηλος γέρων κλάειν κελεύων
Λάμαχον τὸν Γοργάσου. ΛΑ. Φέρε δεῦρο͵ παῖ͵ θώρακα
πολεμιστήριον.
Vesp 107 …κἄπειτ΄ ἐκεῖσ΄ ἐλθὼν προκαθεύδει πρῲ πάνυ͵ ὥσπερ
λεπὰς προσεχόμενος τῷ κίονι. ὑπὸ δυσκολίας δ΄ ἅπασι τιμῶν τὴν
μακρὰν ὥσπερ μέλιττ΄ ἢ βομβυλιὸς εἰσέρχεται ὑπὸ τοῖς ὄνυξι
κηρὸν ἀναπεπλασμένος. ψήφων δὲ δείσας μὴ δεηθείη ποτέ͵ ἵν΄ ἔχοι
δικάζειν͵ αἰγιαλὸν ἔνδον τρέφει. τοιαῦτ΄ ἀλύει· νουθετούμενος δ΄
ἀεὶ μᾶλλον δικάζει. τοῦτον οὖν φυλάττομεν μοχλοῖσιν ἐνδήσαντες͵
ὡς ἂν μὴ ΄ξίῃ. ὁ γὰρ υἱὸς αὐτοῦ τὴν νόσον βαρέως φέρει.
Vesp 676 ... οἱ δὲ ξύμμαχοι͵ ὡς ᾔσθηνται τὸν μὲν σύρφακα τὸν
ἄλλον ἐκ κηθαρίου λαγαριζόμενον καὶ τραγαλίζοντα τὸ μηδέν͵ σὲ
μὲν ἡγοῦνται Κόννου ψῆφον͵ τούτοισι δὲ δωρο φοροῦσιν ὕρχας͵
οἶνον͵ δάπιδας͵ τυρόν͵ μέλι͵ σήσαμα͵ προσκεφάλαια͵ φιάλας͵
χλανίδας͵ στεφάνους͵ ὅρμους͵ ἐκπώματα͵ πλουθυ γιείαν. σοὶ δ΄͵ ὧν
ἄρχεις πολλὰ μὲν ἐν γῇ͵ πολλὰ δ΄ ἐφ΄ ὑγρᾷ πιτυλεύσας͵ οὐδεὶς οὐδὲ
σκορόδου κεφαλὴν τοῖς ἑψητοῖσι δίδωσιν.
Vesp 878 …ὦ δέσποτ΄ ἄναξ γεῖτον Ἀγυιεῦ͵ τοῦ ΄μοῦ προθύρου
προ πύλαιε͵ δέξαι τελετὴν καινήν͵ ὦ ΄ναξ͵ ἣν τῷ πατρὶ
καινοτομοῦμεν. παῦσόν τ΄ αὐτοῦ τουτὶ τὸ λίαν στρυφνὸν καὶ
πρίνινον ἦθος͵ ἀντὶ σιραίου μέλιττος σμικρὸν τῷ θυμιδίῳ
παραμείξας. ἤδη δ΄ εἶναι τοῖς ἀνθρώποις ἤπιον αὐτόν͵ τοὺς
φεύγοντάς τ΄ ἐλεεῖν μᾶλλον τῶν γραψαμένων͵ κἀπιδακρύειν
ἀντιβολούντων…
Οικέτες. 252 …ἁπαξάπαντα καταμεμυττωτευμένα. ΤΡ. Βαβαὶ
βαβαιάξ͵ ὡς μεγάλα καὶ δριμέα τοῖσι Μεγαρεῦσιν ἐνέβαλεν τὰ
κλαύματα. ΠΟ. Ἰὼ Σικελία͵ καὶ σὺ δ΄ ὡς ἀπόλλυσαι. ΤΡ. Οἵα πόλις
τάλαινα διακναισθήσεται. ΠΟ. Φέρ΄ ἐπιχέω καὶ τὸ μέλι τουτὶ
τἀττικόν. ΤΡ. Οὗτος͵ παραινῶ σοι μέλιτι χρῆσθἀτέρῳ. Τετρώβολον
τοῦτ΄ ἐστί·
Οικέτες. 253 ΤΡ. Βαβαὶ βαβαιάξ͵ ὡς μεγάλα καὶ δριμέα τοῖσι
Μεγαρεῦσιν ἐνέβαλεν τὰ κλαύματα. ΠΟ. Ἰὼ Σικελία͵ καὶ σὺ δ΄ ὡς
ἀπόλλυσαι. ΤΡ. Οἵα πόλις τάλαινα διακναισθήσεται. ΠΟ. Φέρ΄
ἐπιχέω καὶ τὸ μέλι τουτὶ τἀττικόν. ΤΡ. Οὗτος͵ παραινῶ σοι μέλιτι
χρῆσθἀτέρῳ. Τετρώβολον τοῦτ΄ ἐστί· φείδου τἀττικοῦ.
Αποσπάσματα 581.1…χοιροπῶλαι ΑΔΗΛΩΝ ΔΡΑΜΑΤΩΝ
Κηφισοφῶν ἄριστε καὶ μελάντατε͵ σὺ δὲ ξυνέζης εἰς τὰ πόλλ΄
Εὐριπίδῃ καὶ συνεποίεις͵ ὥς φασι͵ τὴν τραγῳδίαν. ὁ δ΄ αὖ
Σοφοκλέους τοῦ μέλιτι κεχριμένου ὥσπερ καδίσκου περιέλειχε τὸ
στόμα. ἄλλαι δὲ κυαμίζουσιν αὐτῶν· εἰσὶ δὲ ἤδη πρὸς ἄνδρας
ἐκπετήσιμοι σχεδόν. ἵνα ξυνῶσιν ᾧπερ ἥδεσθον βίῳ͵ σκώληκας
ἐσθίοντε καὶ μυλακρίδας.
Αποσπάσματα 586-587.2 …οὐκ εἶ λαβὼν θύραζε τὰ
ψηφίσματα καὶ τὴν ἀνάγκην ἐς κόρακας ἐντευθενί; ἄκων κτενῶ σε͵
τέκνον· ὁ δ΄ ὑπεκρίνετο͵ ἐπὶ Παλλαδίῳ τἄρ΄͵ ὦ πάτερ͵ δώσεις δίκην.
30
οὐδὲν γὰρ ὄντως γλυκύτερον τῶν ἰσχάδων. ἀλλ΄ οὐδὲ τὸ μέλι

γλυκύτερον τῶν ἰσχάδων. τὴν γυναῖκα δὲ αἰσχύνομαι τώ τ΄ οὐ
φρονοῦντε παιδίω. οἴμοι͵ τουτὶ τί ἦν; ἀδιάφορός μοι φαίνεται ὁδί.
Ξενοφών ιστορικός.
Ελληνικά. 5.3.19.7 …ὡς δὲ πρόσθεν ἑορακότα τὸ ἐν Ἀφύτει τοῦ

Διονύσου ἱερὸν ἔρως αὐτὸν τότ΄ ἔσχε τῶν τε σκιερῶν σκηνημάτων
καὶ τῶν λαμπρῶν καὶ ψυχρῶν ὑδάτων. ἐκομίσθη μὲν οὖν ἐκεῖσε ἔτι
ζῶν͵ ὅμως μέντοι ἑβδομαῖος ἀφ΄ οὗ ἔκαμεν ἔξω τοῦ ἱεροῦ
ἐτελεύτησε. καὶ ἐκεῖνος μὲν ἐν μέλιτι τεθεὶς καὶ κομισθεὶς
οἴκαδε ἔτυχε τῆς βασιλικῆς ταφῆς. Ἀγησίλαος δὲ τοῦτο ἀκούσας
οὐχ ᾗ τις ἂν ᾤετο ἐφήσθη ὡς ἀντιπάλῳ͵ ἀλλὰ καὶ ἐδάκρυσε καὶ
ἐπόθησε τὴν συνουσίαν. συσκηνοῦσι μὲν γὰρ δὴ βασιλεῖς ἐν τῷ
αὐτῷ…
Οικονομικός. 7.17.3 Καὶ τί δὴ ταῦτ΄ ἐστιν; ἔφη ἐκείνη. Οἶμαι μὲν
ἔγωγε͵ ἔφην͵ οὐ τὰ ἐλαχίστου ἄξια͵ εἰ μή πέρ γε καὶ ἡ ἐν τῷ σμήνει
ἡγεμὼν μέλιττα ἐπ΄ ἐλαχίστου ἀξίοις ἔργοις ἐφέστηκεν. ἐμοὶ γάρ
τοι͵ ἔφη φάναι͵ καὶ οἱ θεοί͵ ὦ γύναι͵ δοκοῦσι πολὺ διεσκεμμένως
μάλιστα τὸ ζεῦγος τοῦτο συντεθεικέναι ὃ καλεῖται θῆλυ καὶ ἄρρεν͵
ὅπως ὅτι ὠφελι μώτατον ᾖ αὑτῷ εἰς τὴν κοινωνίαν.
Μέρος του αποσπάσματος σε αγγλική μετάφραση22:

[16] "Scraping up a barrier of fresh earth about it."
Isch. And what when the weeds spring up together with the corn and
choke it? or when they rob and ruthlessly devour the corn's proper
sustenance, like unserviceable drones[17] that rob the working bees of
honey, pilfering the good food which they have made and stored away
with labour: what must we do?
Οικονομικός. 7.38.3 … ἐπιμελητέον πάντων ὅπως θεραπεύηται.
Νὴ Δί΄͵ ἔφη ἡ γυνή͵ ἐπιχαριτώτατον μὲν οὖν͵ ἂν μέλλωσί γε οἱ
καλῶς θεραπευθέντες χάριν εἴσεσθαι καὶ εὐνούστεροι ἢ πρόσθεν
ἔσεσθαι. Καὶ ἐγώ͵ ἔφη ὁ Ἰσχόμαχος͵ ἀγασθεὶς αὐτῆς τὴν ἀπόκρισιν
εἶπον· Ἆρά γε͵ ὦ γύναι͵ διὰ τοιαύτας τινὰς προνοίας καὶ τῆς ἐν τῷ
σμήνει ἡγεμόνος αἱ μέλιτται οὕτω διατίθενται πρὸς αὐτήν͵ ὥστε͵
ὅταν ἐκείνη ἐκλίπῃ͵ οὐδεμία οἴεται τῶν μελιττῶν ἀπολειπτέον εἶναι͵
ἀλλ΄ ἕπον ται πᾶσαι; καὶ ἡ γυνή μοι ἀπεκρίνατο· Θαυμάζοιμ΄ ἄν͵
ἔφη͵ εἰ μὴ πρὸς σὲ μᾶλλον τείνοι τὰ τοῦ ἡγεμόνος ἔργα ἢ πρὸς ἐμέ.
Κύρου παιδεία. 5.1.24.6 …μέλιτται ἑκοῦσαι μὲν πείθονται͵ ὅπου
δ΄ ἂν μένῃ͵ οὐδεμία ἐντεῦθεν ἀπέρχεται· ἐὰν δέ ποι ἐξίῃ͵ οὐδεμία
αὐτοῦ ἀπο λείπεται· οὕτω δεινός τις ἔρως αὐταῖς τοῦ ἄρχεσθαι ὑπ΄
ἐκείνου ἐγγίγνεται. καὶ πρὸς σὲ δέ μοι δοκοῦσι παραπλησίως πως οἱ
ἄνθρωποι οὕτω διακεῖσθαι. καὶ γὰρ εἰς Πέρσας ὅτε παρ΄ ἡμῶν
ἀπῄεις͵ τίς Μήδων ἢ νέος ἢ γέρων σοῦ ἀπελείφθη τὸ μή σοι
ἀκολουθεῖν ἔστε Ἀστυάγης ἡμᾶς ἀπέστρεψεν;
22
The Economist. Βy Xenophon Translation by H. G. Dakyns January, 1998
Xenophon the Athenian was born 431 B.C. He was a pupil of Socrates.
31
Πλάτων.
Φαίδων. 91.c.5 …οὑτωσὶ ἔρχομαι ἐπὶ τὸν λόγον· ὑμεῖς μέντοι͵
ἂν ἐμοὶ πεί θησθε͵ σμικρὸν φροντίσαντες Σωκράτους͵ τῆς δὲ
ἀληθείας πολὺ μᾶλλον͵ ἐὰν μέν τι ὑμῖν δοκῶ ἀληθὲς λέγειν͵ συνομο
λογήσατε͵ εἰ δὲ μή͵ παντὶ λόγῳ ἀντιτείνετε͵ εὐλαβούμενοι ὅπως μὴ
ἐγὼ ὑπὸ προθυμίας ἅμα ἐμαυτόν τε καὶ ὑμᾶς ἐξα πατήσας͵ ὥσπερ
μέλιττα τὸ κέντρον ἐγκαταλιπὼν οἰχήσομαι. Ἀλλ΄ ἰτέον͵ ἔφη.
πρῶτόν με ὑπομνήσατε ἃ ἐλέγετε͵ ἐὰν μὴ φαίνωμαι μεμνημένος.
Σιμμίας μὲν γάρ͵ ὡς ἐγᾦμαι͵ ἀπιστεῖ τε καὶ φοβεῖται μὴ ἡ ψυχὴ
ὅμως καὶ θειότερον καὶ κάλλιον ὂν τοῦ σώματος προαπολλύηται ἐν
ἁρμονίας εἴδει οὖσα·
Φιλήβου. 47.e.9 ΣΩ. Οὐκοῦν αὐτὰς ἡδονῶν μεστὰς εὑρήσομεν
ἀμηχάνων; ἢ δεόμεθα ὑπομιμνῄσκεσθαι [τὸ ἐν τοῖς θυμοῖς καὶ ταῖς
ὀργαῖς͵] τὸ ὅς τ΄ ἐφέηκε πολύφρονά περ χαλεπῆναι ὅς τε πολὺ
γλυκίων μέλιττος καταλειβομένοιο͵ καὶ τὰς ἐν τοῖς θρήνοις καὶ
πόθοις ἡδονὰς ἐν λύπαις οὔσας ἀναμεμειγμένας; ΠΡΩ. Οὔκ͵ ἀλλ΄
οὕτω ταῦτά γε καὶ οὐκ ἄλλως ἂν συμβαίνοι γιγνόμενα.
Φιλήβου. 61.c.5 ΣΩ. Τοῖς δὴ θεοῖς͵ ὦ Πρώταρχε͵ εὐχόμενοι
κεραννύωμεν͵ εἴτε Διόνυσος εἴτε ῞Ηφαιστος εἴθ΄ ὅστις θεῶν ταύτην
τὴν τιμὴν εἴληχε τῆς συγκράσεως. ΠΡΩ. Πάνυ μὲν οὖν. ΣΩ. Καὶ μὴν
καθάπερ ἡμῖν οἰνοχόοις τισὶ παρεστᾶσι κρῆναι μέλιττος μὲν ἂν
ἀπεικάζοι τις τὴν τῆς ἡδονῆς͵ τὴν δὲ τῆς φρονήσεως νηφαντικὴν
καὶ ἄοινον αὐστηροῦ καὶ ὑγιεινοῦ τινος ὕδατοςἃς προθυμητέον ὡς
κάλλιστα συμμειγνύναι.
Γοργίας. 493.e.1 ΚΑΛ. Τοῦτ΄ ἀληθέστερον εἴρηκας͵ ὦ Σώκρατες.
ΣΩ. Φέρε δή͵ ἄλλην σοι εἰκόνα λέγω ἐκ τοῦ αὐτοῦ γυμνασίου τῇ νῦν.
σκόπει γὰρ εἰ τοιόνδε λέγεις περὶ τοῦ βίου ἑκατέρου͵ τοῦ τε
σώφρονος καὶ τοῦ ἀκολάστου͵ οἷον εἰ δυοῖν ἀνδροῖν ἑκατέρῳ πίθοι
πολλοὶ εἶεν καὶ τῷ μὲν ἑτέρῳ ὑγιεῖς καὶ πλήρεις͵ ὁ μὲν οἴνου͵ ὁ δὲ
μέλιττος͵ ὁ δὲ γάλακτος͵ καὶ ἄλλοι πολλοὶ πολλῶν͵ νάματα δὲ
σπάνια καὶ χαλεπὰ ἑκάστου τούτων εἴη καὶ μετὰ πολλῶν πόνων καὶ
χαλεπῶν ἐκποριζόμενα·
Μένων 72.b.8 …ἂν ἀπεκρίνω μοι͵ εἴ σε ἠρόμην· Ἆρα τούτῳ φῂς
πολλὰς καὶ παντοδαπὰς εἶναι καὶ διαφερούσας ἀλλήλων͵ τῷ
μελίττας εἶναι; ἢ τούτῳ μὲν οὐδὲν διαφέρουσιν͵ ἄλλῳ δέ τῳ͵ οἷον ἢ
κάλλει ἢ μεγέθει ἢ ἄλλῳ τῳ τῶν τοιούτων; εἰπέ͵ τί ἂν ἀπεκρίνω
οὕτως ἐρωτηθείς; ΜΕΝ. Τοῦτ΄ ἔγωγε͵ ὅτι οὐδὲν διαφέρουσιν͵ ᾗ
μέλιτται εἰσίν͵ ἡ ἑτέρα τῆς ἑτέρας.
Ἴων. 534.a.5 …καὶ οἱ μελοποιοὶ οἱ ἀγαθοὶ ὡσαύτως͵ ὥσπερ οἱ κορυ
βαντιῶντες οὐκ ἔμφρονες ὄντες ὀρχοῦνται͵ οὕτω καὶ οἱ μελο ποιοὶ
οὐκ ἔμφρονες ὄντες τὰ καλὰ μέλη ταῦτα ποιοῦσιν͵ ἀλλ΄ ἐπειδὰν
ἐμβῶσιν εἰς τὴν ἁρμονίαν καὶ εἰς τὸν ῥυθμόν͵ βακχεύουσι καὶ
κατεχόμενοι͵ ὥσπερ αἱ βάκχαι ἀρύονται ἐκ τῶν ποταμῶν μέλι καὶ
γάλα κατεχόμεναι͵ ἔμφρονες δὲ οὖσαι οὔ͵ καὶ τῶν μελοποιῶν ἡ ψυχὴ
τοῦτο ἐργάζεται͵ ὅπερ αὐτοὶ λέγουσι. λέγουσι γὰρ δήπουθεν πρὸς
ἡμᾶς οἱ ποιηταὶ ὅτι ἀπὸ κρηνῶν μελιρρύτων ἐκ Μουσῶν κήπων
τινῶν καὶ ναπῶν δρεπόμενοι τὰ μέλη ἡμῖν φέρουσιν ὥσπερ αἱ
μέλιτται͵ καὶ αὐτοὶ οὕτω πετόμενοι·
32
Ἴων 534.b.2 …βακχεύουσι καὶ κατεχόμενοι͵ ὥσπερ αἱ βάκχαι

ἀρύονται ἐκ τῶν ποταμῶν μέλι καὶ γάλα κατεχόμεναι͵
ἔμφρονες δὲ οὖσαι οὔ͵ καὶ τῶν μελοποιῶν ἡ ψυχὴ τοῦτο ἐργάζεται͵
ὅπερ αὐτοὶ λέγουσι. λέγουσι γὰρ δήπουθεν πρὸς ἡμᾶς οἱ ποιηταὶ ὅτι
ἀπὸ κρηνῶν μελιρρύτων ἐκ Μουσῶν κήπων τινῶν καὶ ναπῶν
δρεπόμενοι τὰ μέλη ἡμῖν φέρουσιν ὥσπερ αἱ μέλιτται͵ καὶ αὐτοὶ
οὕτω πετόμενοι· καὶ ἀληθῆ λέγουσι. κοῦφον γὰρ χρῆμα ποιητής
ἐστιν καὶ πτηνὸν καὶ ἱερόν͵ καὶ οὐ πρότερον οἷός τε ποιεῖν πρὶν ἂν
ἔνθεός τε γένηται καὶ ἔκφρων καὶ ὁ νοῦς μηκέτι ἐν αὐτῷ ἐνῇ·
Πολιτεία. 559.d.8 Ἀλλὰ τί μήν; Πάλιν τοίνυν͵ ἦν δ΄ ἐγώ͵
λέγωμεν ὡς ἐξ ὀλιγαρχικοῦ δημο κρατικὸς γίγνεται. φαίνεται δέ μοι
τά γε πολλὰ ὧδε γίγνεσθαι. Πῶς; Ὅταν νέος͵ τεθραμμένος ὡς
νυνδὴ ἐλέγομεν͵ ἀπαιδεύτως τε καὶ φειδωλῶς͵ γεύσηται κηφήνων
μέλιττος͵ καὶ συγγένηται αἴθωσι θηρσὶ καὶ δεινοῖς͵ παντοδαπὰς
ἡδονὰς καὶ ποικίλας καὶ παντοίως ἐχούσας δυναμένοις σκευάζειν...
Όταν ένας νέος, ανατεθραμμένος, όπως λέγαμε, μέσα στην
αμορφωσιά και στην τσιγκουνιά, γευθή μια φορά από το μέλι των
κηφήνων και τύχη να συναναστραφή εκείνα τα φλογερά και φοβερά
θηρία που μπορούν να του παρασκευάσουν κάθε λογής και είδους
ηδονές23…
Πολιτεία.
Πολιτεία. 565.a.5 Σχεδόν τι͵ ἔφη. Δῆμος δ΄ ἂν εἴη τρίτον γένος͵
ὅσοι αὐτουργοί τε καὶ ἀπράγμονες͵ οὐ πάνυ πολλὰ κεκτημένοι· ὃ δὴ
πλεῖστόν τε καὶ κυριώτατον ἐν δημοκρατίᾳ ὅτανπερ ἁθροισθῇ.
Ἔστιν γάρ͵ ἔφη· ἀλλ΄ οὐ θαμὰ ἐθέλει ποιεῖν τοῦτο͵ ἐὰν μὴ
μέλιτός τι μεταλαμβάνῃ.(= Έτσι είναι. Αλλά δεν συνηθίζει
να το κάνη αυτό συχνά, εάν δεν πάρη κι’ αυτή μερίδιο στο
μέλι…)24
Λίγες αναφορές στην αγγλική γλώσσα:
The Republic by Plato THE REPUBLIC by Plato (360 B.C.). translated by Benjamin
Jowett.
and as to the sweet `honey pale,' as they are called, what is the very name but the
invention of a lover who talks in diminutives, and is not adverse to paleness if
appearing on the cheek of youth? In a word, there is no excuse which you will not
make, and nothing which you will not say, in order not to lose a single flower that
blooms in the spring-time of youth.
When a young man who has been brought up as we were just now describing, in a
vulgar and miserly way, has tasted drones' honey and has come to associate with
fierce and crafty natures who are able to provide for him all sorts of refinements
and varieties of pleasure--then, as you may imagine, the change will begin of the
oligarchical principle within him into the democratical?
They are the most squeezable persons and yield the largest amount
23
Πλάτων Πολιτεία, Εκδ. Ζαχαρόπουλος, Αθήνα. Πρόλογος Ε. Παπανούτσος, Μετάφραση, Ι.
Γρυπάρης.
24
Όπως παραπάνω.
33
of honey to the drones.
True, he said; but then the multitude is seldom willing to congregate

unless they get a little honey.
Τίμαιος. 60.b.2… τῆς ψυχῆς μετὰ τοῦ σώματος θερμαντικὸν

οἶνος͵ τὸ δὲ λεῖον καὶ διακριτικὸν ὄψεως διὰ ταῦτά τε ἰδεῖν
λαμπρὸν καὶ στίλβον λιπαρόν τε φανταζόμενον ἐλαιηρὸν εἶδος͵
πίττα καὶ κίκι καὶ ἔλαιον αὐτὸ ὅσα τ΄ ἄλλα τῆς αὐτῆς δυνάμεως·
ὅσον δὲ δια χυτικὸν μέχρι φύσεως τῶν περὶ τὸ στόμα συνόδων͵
ταύτῃ τῇ δυνάμει γλυκύτητα παρεχόμενον͵ μέλι τὸ κατὰ πάντων
μάλιστα πρόσρημα ἔσχεν͵ τὸ δὲ τῆς σαρκὸς διαλυτικὸν τῷ κάειν͵
ἀφρῶδες γένος͵ ἐκ πάντων ἀφορισθὲν τῶν χυμῶν͵ ὀπὸς
ἐπωνομάσθη.
Νόμοι. 782.c.4 ΚΛ. Τί μήν; ΑΘ. Τὸ δὲ μὴν θύειν ἀνθρώπους
ἀλλήλους ἔτι καὶ νῦν παραμένον ὁρῶμεν πολλοῖς· καὶ τοὐναντίον
ἀκούομεν ἐν ἄλλοις͵ ὅτε οὐδὲ βοὸς ἐτόλμων μὲν γεύεσθαι͵ θύματά
τε οὐκ ἦν τοῖς θεοῖσι ζῷα͵ πέλανοι δὲ καὶ μέλιτι καρποὶ δεδευμένοι
καὶ τοιαῦτα ἄλλα ἁγνὰ θύματα͵ σαρκῶν δ΄ ἀπείχοντο ὡς οὐχ ὅσιον
ὂν ἐσθίειν οὐδὲ τοὺς τῶν θεῶν βωμοὺς αἵματι μιαίνειν͵ ἀλλὰ
Ὀρφικοί τινες λεγόμενοι βίοι ἐγίγνοντο ἡμῶν τοῖς τότε͵ ἀψύχων μὲν
ἐχόμενοι πάντων͵ ἐμψύχων δὲ τοὐναντίον πάντων ἀπεχόμενοι.
Επιγράμματα. 361.a.8 …. ἕτερον δὲ παρ΄ αὐτῷ ἔργον ἦν πάνυ
κομψόν͵ ὡς ἐδόκει· ἐπριάμην οὖν αὐτὸ βουλόμενός σου τῇ γυναικὶ
δοῦναι͵ ὅτι μου ἐπε μελεῖτο καὶ ὑγιαίνοντος καὶ ἀσθενοῦντος ἀξίως
ἐμοῦ τε καὶ σοῦ. δὸς οὖν αὐτῇ͵ ἂν μή τι σοὶ ἄλλο δόξῃ. πέμπω δὲ καὶ
οἴνου γλυκέος δώδεκα σταμνία τοῖς παισὶ καὶ μέλιττος δύο.
ἰσχάδων δὲ ὕστερον ἤλθομεν τῆς ἀποθέσεως͵ τὰ δὲ μύρτα
ἀποτεθέντα κατεσάπη· ἀλλ΄ αὖθις βέλτιον ἐπιμελησόμεθα. περὶ δὲ
φυτῶν Λεπτίνης σοι ἐρεῖ.
Επιγράμματα. 16.210.6 Ἄλσος δ΄ ὡς ἱκόμεσθα βαθύσκιον͵
εὕρομεν ἔνδον πορφυρέοις μήλοισιν ἐοικότα παῖδα Κυθήρης. οὐ δ΄
ἔχεν ἰοδόκον φαρέτρην͵ οὐ καμπύλα τόξα͵ ἀλλὰ τὰ μὲν δένδρεσσιν
ὑπ΄ εὐπετάλοισι κρέμαντο· αὐτὸς δ΄ ἐν καλύκεσσι ῥόδων
πεπεδημένος ὕπνῳ εὗδεν μειδιόων· ξουθαὶ δ΄ ἐφύπερθε μέλισσαι͵
κηροχυτοῦσαι ΄ντός͵ λαροῖς ἐπὶ χείλεσι βαῖνον. ΠΛΑΤΩΝΟΣ Τὸν
Σάτυρον Διόδωρος ἐκοίμισεν͵ οὐκ ἐτόρευσεν· ἢν νύξῃς͵ ἐγερεῖς·
ἄργυρος ὕπνον ἔχει.
Επιγράμματα. 33.6 …ἄλσος δ΄ ὡς ἱκόμεσθα βαθύσκιον͵ ηὕρομεν
ἔνδον πορφυρέοις μήλοισιν ἐοικότα παῖδα Κυθήρης. οὐ δ΄ ἔχεν
ἰοδόκον φαρέτρην͵ οὐ καμπύλα τόξα· ἀλλὰ τὰ μὲν δένδρεσσιν ὑπ΄
εὐπετάλοισι κρέμαντο͵ αὐτὸς δ΄ ἐν καλύκεσσι ῥόδων πεπεδημένος
ὕπνωι ηὗδεν μειδιόων· ξουθαὶ δ΄ ἐφύπερθε μέλισσαι κηροχυτοῦσ΄
ἐντὸς λαροῖσ΄ ἐπὶ χείλεσι βαῖνον.
34
Βακχυλίδης.
012 10.10 …ὅτι χρυον ὀφθαλμοῖσιν π[αῦλ]αν ἀπράκταν [ ] ααι
καὶ νῦν κασιγνήτας ἀκοίτας νασιῶτιν ἐκίνησεν λιγύφθογγον
μέλισσαν͵ ἐ[γ]χειρὲς ἵν΄ ἀθάνατον Μουσᾶν ἄγαλμα ξυνὸν
ἀνθρώποισιν εἴη χάρμα͵ τεὰν ἀρετὰν μα νῦον ἐπιχθονίοισιν…
Αντίμαχος.
Αποσπάσματα .2 EX LIBRO QUINTO …ἄλλοι δὲ κρητῆρα
πανάργυρον ἠδὲ δέπαστρα οἰσόντων χρύσεια͵ τά τ΄ ἐν μεγάροισιν
ἐμοῖσι κείαται πάντα μάλ΄͵ ὅσσ΄ Ἄδρηστος ἐποιχομένους ἐκέλευσε
ῥεξέμεν· ἐν μὲν ὕδωρ͵ ἐν δ΄ ἀσκηθὲς μέλι χεῦαν ἀργυρέωι κρητῆρι͵
περιφραδέως κερόωντες· νώμησαν δὲ δέπαστρα θοῶς βασιλεῦσιν
Ἀχαιῶν ἐνσχερὼ ἑστηῶσι͵ καὶ ἐς λοιβὴν χέον εἶθαρ χρυσείηι
προχόωι κήρυκ΄ ἀθανάτοισι φέρειν μέλανος οἴνοιο…
Αποσπάσματα 21.3 …δὲ δέπαστρα θοῶς βασιλεῦσιν Ἀχαιῶν
ἐνσχερὼ ἑστηῶσι͵ καὶ ἐς λοιβὴν χέον εἶθαρ χρυσείηι προχόωι
κήρυκ΄ ἀθανάτοισι φέρειν μέλανος οἴνοιο ἀσκὸν ἐνίπλειον
κελέβειόν θ΄ ὅττι φέριστον οἷσιν ἐνὶ μεγάροις κεῖται μέλιττος
πεπληθός πᾶσιν δ΄ ἡγεμόνεσσιν ἐποιχόμενοι κήρυκες χρύσεα καλὰ
κύπελλα τετυγμένα νωμήσαντο. καὶ χρύσεια δέπαστρα καὶ ἀσκηθὲς
κελέβειον ἔμπλειον μέλιττος͵ τὸ ῥά οἱ προφερέστερον εἴη …
Αποσπάσματα 23.2 …ἀσκὸν ἐνίπλειον κελέβειόν θ΄ ὅττι
φέριστον οἷσιν ἐνὶ μεγάροις κεῖται μέλιττος πεπληθός πᾶσιν δ΄
ἡγεμόνεσσιν ἐποιχόμενοι κήρυκες χρύσεα καλὰ κύπελλα τετυγμένα
νωμήσαντο. καὶ χρύσεια δέπαστρα καὶ ἀσκηθὲς κελέβειον ἔμπλειον
μέλιττος͵ τὸ ῥά οἱ προφερέστερον εἴη ἀτὰρ ἀμφίθετον
κελέβειον ἑλόντες ἔμπλειον μέλιττος͵ τὸ ῥά οἱ προφερέστερον
ἦεν πλῆσεν δ΄ ἄρ΄ ἐπιστέψασα δέπαστρον ὡς ἐπαπειλήτην ὥσπερ
Καυκωνίδα Δύμην…
Αποσπάσματα 24.2 …πᾶσιν δ΄ ἡγεμόνεσσιν ἐποιχόμενοι
κήρυκες χρύσεα καλὰ κύπελλα τετυγμένα νωμήσαντο. καὶ χρύσεια
δέπαστρα καὶ ἀσκηθὲς κελέβειον ἔμπλειον μέλιττος͵ τὸ ῥά οἱ
προφερέστερον εἴη ἀτὰρ ἀμφίθετον κελέβειον ἑλόντες ἔμπλειον
μέλιττος͵ τὸ ῥά οἱ προφερέστερον ἦεν πλῆσεν δ΄ ἄρ΄ ἐπιστέψασα
δέπαστρον ὡς ἐπαπειλήτην ὥσπερ Καυκωνίδα Δύμην ἐπραθέτην
παίδεσσιν Ἐπειῶν ἀρχεύοντες ἐν δέ νυ τοῖσι μάλα πρόφρων
ἐπίκουρος ἀμορβέων ὡμίλησ΄͵ εἵως διεπέρσατε Δύμιον ἄστυ.
Κόριννα25.
Αποσπάσματα 1a.col2.15 ερα[ θ΄α[ γ[ μω[ ]ων δω[ ]νεπω
δη[ ]μέλι νι[ ]διον 6με[ ]α ῶτ[ ]αελιος μω[ ]ουσιας τ[ ]ο·φιλα…
25
Εγκ. Επιστήμη και Ζωή. Ελληνίδα ποιήτρια που έζησε στη Βοιωτία στα μέσα του 5ου π.Χ. αι.
35
Φιλόξενος.
Αποσπάσματα b.37 …περδίκων φάσσεων τε χύδαν ἤδη δὲ
παρεβάλλετο θερμὰ πολλὰ καὶ μαλακοπτυχέων ἄρτων· ὁμοσύζυγα
δὲ ξανθόν τ΄ ἐπεισῆλθεν μέλι καὶ γάλα σύμπακτον͵ τό κε τυρὸν
ἅπας τις ἦμεν ἔφασχ΄ ἁπαλόν͵ κἠγὼν ἐφάμαν·
Αποσπάσματα e.18 …ἁδέα δε κυκλωτὰ ομοφλωκτα
ἀνάριθμα καὶ μελίπακτα τετυγμέν΄ ἄφθονα σασαμόφωκτα·
τυρακίνας δὲ γάλακτι καὶ μέλι συγκατάφυρτος ἦς ἄμυλος
πλαθανίτας· σασαμοτυροπαγῆ δὲ καὶ ζεσελαιοπαγῆ πλατύνετο
σασαμόπλαστα πέμματα͵ κἆιτ΄ ἐρέβινθοι…
Φερεκράτης26.
Αποσπάσματα 45.7 Β. …καὶ δῆθ΄ ὑπάρχει τέμαχος
ἐγχέλειον ἡμῖν͵ τευθίς͵ ἄρνειον κρέας͵ φύσκης τόμος͵ ποὺς ἑφθός͵
ἧπαρ͵ πλευρόν͵ ὀρ νίθεια πλήθει πολλά͵ τυρὸς ἐν μέλιτι27͵ μερὶς
κρεῶν. ταχὺ τῶν ἐρίων καὶ τῶν ἀνθῶν τῶν παντοδαπῶν
κατάγωμεν. κἀναψηφίσασθ΄ ἀποδοῦναι πάλιν τὰ χρυσία.
ἐγκεντρίδας θησέω ῥαβδίζειν…
Αποσπάσματα Dou.1.7 Β. καὶ δῆθ΄ ὑπάρχει τέμαχος ἐγ
χέλειον ὑμῖν͵ τευθίς͵ ἄρ νειον κρέας͵ φύσκης τόμος͵ ποὺς ἑφθός͵
ἧπαρ͵ πλευρὸν͵ ὀρ νίθεια πλήθει πολλά͵ τυρὸς ἐν μέλιτι͵ μερὶς
κρεῶν. Κίθαρος γεγενῆσθαι κἀγοράζειν κίθαρος ὤν. Β. ἀγαθόν γ΄ ὁ
κίθαρος· καὶ πρὸς Ἀπόλλωνος πάνυ ἐκεῖνο θράττει μ΄͵ ὅτι λέγουσιν͵
ὦ ΄γαθή͵ ἔνεστιν ἐν κιθάρῳ τι κακόν. Γαλαθήν΄ ἔκλεπτον οὐ τέλεα.
26
Αθηναίος ποιητής της αρχαίας αττικής κωμωδίας (τέλη 5ου αι. π.Χ.).
27
Λεξικόν L.S. me,lissa me,lissa±, Att. &tta, hj( h`, (me,li) a bee, Lat. apis, Hom.,
etc.
2. one of the priestesses of Delphi, Pind.II. = me,li, honey, Soph. Hence meli,sseioj
meli,sseioj meli,sseioj, a( on, of bees, khri,on m. a honeycomb, N.T.
melisso,botoj melisso,&botoj, on, (bo,skw) fed on by bees, Anth.
melissono,moj melisso&no,moj, on, (ne,mw) keeping bees,:-in Aesch. ap. Ar., the
Melissono,moi are priestesses of Artemis.
melissopo,noj melisso&po,noj, on, = melittourgo,j, Anth.
melissoso,oj melisso&so,oj, on, guardian of bees, Anth.
melisso,tokoj melisso,&tokoj, on, (tekei/n) produced by bees, honied, Anth.
melissotro,foj melisso&tro,foj, Att. melitt&, on, feeding bees, Eur.
melissw,n melissw,n( &w/noj( o`; bee-hive***
melistagh,j meli&sta±gh,j, e,j, (sta,zw) dropping honey, Anth.
meli,staktoj meli,&staktoj, on, = foreg., Anth.
meli,teia meli,teia, h`, (me,li) baulm, Lat. apiastrum, Theocr.
meli,teion meli,teion Îi²Ð( to,, (me,li) mead, Plut., etc.
melito,eij meli²to,eij, essa( en, (me,li) honied, i.e. sweet, delicious, Pind.
II. sweetened with honey, melito,essa (sc. ma/za) ( h`, a honey-cake, as a sacred offering,
Hdt.; Att. contr. melitou/tta, Ar.
melito,omai meli²to,omai, pf. memeli,twmai, (me,li) Pass. to be sweetened with
honey, Thuc.
melitopw,lhj meli²to&pw,lhj, ou( o`, (pwle,w) a dealer in honey, Ar.
36
Ιπποκράτης.28
ΠΕΡΙ ΔΙΑΙΤΗΣ ΟΞΕΩΝ. 15.33 …μούνῳ χρέονται ποτῷ͵ ὡς τοιούτῳ
δῆθεν ἐόντι· τὸ δὲ οὐ παντάπασιν ὧδε ἔχει· ἀλλ΄ ὕδατος μὲν πολλῷ
ἰσχυρότερόν ἐστι πινόμενον μοῦνον͵ εἰ μὴ τα ράσσοι τὴν κοιλίην·
ἀτὰρ καὶ οἴνου λεπτοῦ καὶ ὀλιγοφόρου καὶ ἀνόσμου ᾗ μὲν
ἰσχυρότερον͵ ᾗ δὲ ἀσθε νέστερον. Μέγα μὴν διαφέρει καὶ οἴνου καὶ
μέλιττος ἀκρητότης· ἐς ἰσχὺν ἀμφοτέρων δ΄ ὅμως τούτων͵ εἰ
διπλάσιον μέτρον οἴνου ἀκρήτου πίνοι τις ἢ ὁκόσον μέλι ἐκλείχοι͵
πολλῷ ἂν δήπου ἰσχυρότερος εἴη ὑπὸ τοῦ μέλιττος͵ εἰ μοῦνον μὴ
ταράσσοι τὴν κοιλίην· πολλαπλάσιον γὰρ καὶ τὸ κόπριον διεξίοι ἂν
αὐτέῳ.
ΠΕΡΙ ΔΙΑΙΤΗΣ ΟΞΕΩΝ. 15.36 …ἀτὰρ καὶ οἴνου λεπτοῦ καὶ
ὀλιγοφόρου καὶ ἀνόσμου ᾗ μὲν ἰσχυρότερον͵ ᾗ δὲ ἀσθε νέστερον.
Μέγα μὴν διαφέρει καὶ οἴνου καὶ μέλιττος ἀκρητότης· ἐς ἰσχὺν
ἀμφοτέρων δ΄ ὅμως τούτων͵ εἰ διπλάσιον μέτρον οἴνου ἀκρήτου
πίνοι τις ἢ ὁκόσον μέλι ἐκλείχοι͵ πολλῷ ἂν δήπου ἰσχυρότερος εἴη
ὑπὸ τοῦ μέλιττος͵ εἰ μοῦνον μὴ ταράσ σοι τὴν κοιλίην·
πολλαπλάσιον γὰρ καὶ τὸ κόπριον διεξίοι ἂν αὐτέῳ.
ΠΕΡΙ ΔΙΑΙΤΗΣ ΟΞΕΩΝ. 15.47 …ὡς μεταπινόμενον͵ ἀλλά τι καὶ
ὠφελέει. Ἑφθὸν δὲ μελίκρητον ἐσιδεῖν μὲν πολλῷ κάλλιον τοῦ ὠμοῦ·
λαμπρὸν γὰρ καὶ λεπτὸν καὶ λευκὸν καὶ διαφανὲς γίγνεται· ἀρετὴν
δὲ ἥντινα αὐτέῳ προσθέω διαφέρουσάν τι τοῦ ὠμοῦ οὐκ ἔχω· οὐδὲ
γὰρ ἥδιόν ἐστι τοῦ ὠμοῦ͵ ἢν τυγχάνῃ γε τὸ μέλι καλὸν ἐόν·
ἀσθενέστερον μέντοι γε τοῦ ὠμοῦ καὶ ἀκοπρωδέστερόν ἐστιν· ὧν
οὐδετέρης τιμωρίης προσ δέεται μελίκρητον. Ἄγχιστα δὲ χρηστέον
αὐτέῳ τοιῷδε ἐόντι͵ εἰ τὸ μέλι τυγχάνοι πονηρὸν ἐὸν καὶ
ἀκάθαρτον καὶ μέλαν…
ΠΕΡΙ ΔΙΑΙΤΗΣ ΟΞΕΩΝ. 11.47 …τράχηλον καὶ κεφαλὴν γίγνωνται·
οἱ τοιοῦτοι ἱδρῶτες πονηροὶ͵ ὑπὸ πνιγμοῦ καὶ ῥωγμῆς καὶ βίης
ἐπικρατεόντων τῶν νουσημάτων͵ ἢν μὴ οὖρα πολλὰ καὶ παχέα
ὁρμήσῃ͵ καὶ πτύσματα πέπονα ἔλθῃ· ὅ τι δ΄ ἂν τούτων αὐτοματίσῃ͵
λύ σει τὸ νούσημα. Περιπλευμονίης ἐκλεικτὸν͵ χαλβάνη καὶ
κόκκαλος ἐν μέλιτι ἀττικῷ· καὶ ἀβρότονον ἐν ὀξυμέλιτι͵ πέπερι·
ἐλλέβορον μέλανα ἀποζέσας πλευριτικῷ ἐν ἀρχῇ περιωδύνῳ ἐόντι
δίδου· ἀγαθὸν δὲ καὶ τὸ πάνακες ἐν ὀξυμέλιτι ἀναζέσαντα καὶ
διηθέοντα διδόναι πίνειν͵ καὶ ἡπα τικοῖσι καὶ τῇσιν ἀπὸ τῶν φρενῶν
περιωδυνίῃσι͵ καὶ ὁκόσα δεῖ ἐς κοιλίην καὶ ἐς οὔρησιν͵ ἐν οἴνῳ καὶ
μέλιτι.
ΠΕΡΙ ΔΙΑΙΤΗΣ ΟΞΕΩΝ. 11.50 …ὅ τι δ΄ ἂν τούτων αὐτοματίσῃ͵ λύ σει
τὸ νούσημα. Περιπλευμονίης ἐκλεικτὸν͵ χαλβάνη καὶ κόκκαλος ἐν
μέλιτι ἀττικῷ· καὶ ἀβρότονον ἐν ὀξυμέλιτι͵ πέπερι· ἐλλέβορον
μέλανα ἀποζέσας πλευριτικῷ ἐν ἀρχῇ περιωδύνῳ ἐόντι δίδου·
ἀγαθὸν δὲ καὶ τὸ πάνακες ἐν ὀξυμέλιτι ἀναζέσαντα καὶ διηθέοντα
διδόναι πίνειν͵ καὶ ἡπα τικοῖσι καὶ τῇσιν ἀπὸ τῶν φρενῶν
περιωδυνίῃσι͵ καὶ ὁκόσα δεῖ ἐς κοιλίην καὶ ἐς οὔρησιν͵ ἐν οἴνῳ καὶ
28
Διάσημος Έλληνας γιατρός της αρχαιότητας που ονομάστηκε "πατέρας της Ιατρικής". Γεννήθηκε
στο νησί Κω το 460 π.Χ.
37
μέλιτι͵ τὰ δὲ ἐς κοιλίην͵ ξὺν ὑδαρεῖ μελικρήτῳ πίνειν πλείω δίδου.

Δυσεντερίη ἀπόστημα ἢ ἔπαρμά τι παυσαμένη…
ΠΕΡΙ ΔΙΑΙΤΗΣ ΟΞΕΩΝ. 11.52 …καὶ κόκκαλος ἐν μέλιτι ἀττικῷ·
καὶ ἀβρότονον ἐν ὀξυμέλιτι͵ πέπερι· ἐλλέβορον μέλανα ἀποζέσας
πλευριτικῷ ἐν ἀρχῇ περιωδύνῳ ἐόντι δίδου· ἀγαθὸν δὲ καὶ τὸ
πάνακες ἐν ὀξυμέλιτι ἀναζέσαντα καὶ διηθέοντα διδόναι πίνειν͵ καὶ
ἡπα τικοῖσι καὶ τῇσιν ἀπὸ τῶν φρενῶν περιωδυνίῃσι͵ καὶ ὁκόσα δεῖ
ἐς κοιλίην καὶ ἐς οὔρησιν͵ ἐν οἴνῳ καὶ μέλιτι͵ τὰ δὲ ἐς κοιλίην͵ ξὺν
ὑδαρεῖ μελικρήτῳ πίνειν πλείω δίδου.
ΠΕΡΙ ΔΙΑΙΤΗΣ ΟΞΕΩΝ. 30.5 Τοῖσι δὲ ἐμπύοισι σκίλλης καταταμὼν
κυκλί σκους ἕψεε ἐν ὕδατι͵ καὶ ἀποζέσας εὖ μάλα ἀπόχεον͵ καὶ
ἐπιχέας ἄλλο ἕψεε͵ ἕως ἂν ἁπτομένῳ δίεφθον καὶ μαλ θακὸν φανῇ·
εἶτα τρίψας λεῖον͵ ξύμμισγε κύμινον πεφρυγμένον͵ καὶ λευκὰ
σήσαμα͵ καὶ ἀμυγδάλας νέας τρίψας ἐν μέ λιτι͵ ἐκλεικτὸν δίδου͵ καὶ
ἐπὶ τούτῳ οἶνον γλυκύν· ῥοφήματα δὲ͵ μήκωνος τῆς λευκῆς
ὑποτρίψας ὁκόσον λεκίσκιον͵ ὕδατι διεὶς σητανίου πλύματι ἀλεύρου͵
ἑψήσας͵ μέλι ἐπιχέας͵ χλιερὸν ἐπιῤῥοφέων͵ οὕτω διαγέτω τὴν
ἡμέρην· εἶτα ἐς τὰ ἀποβαίνοντα λογιζόμενος τὸ δεῖπνον δίδου.
De morbis popularibus 7.1.6.10 …ἔστιν ὅτε ὑπὸ τοῦ πνεύματος͵
ὥστε καθημένη διετέλει κατὰ κλίνην͵ κατακεῖσθαι δὲ οὐχ οἵη τε ἦν͵
ἀλλ΄ εἴ τις καὶ ὕπνου δόξα γένοιτο͵ καθημένη ἦν· ἄπυρος δὲ
ἐπιεικῶς· καὶ τὸ κύημα ἐπὶ πλεῖστον χρόνον ἀκίνητον ἦν͵ ὡς
διεφθαρμένον͵ καὶ μετέπιπτεν. Παρηκολού θησε δὲ τὸ ἆσθμα σχεδὸν
δύο μῆνας. Κυάμοισι δὲ χρωμένη μελι χροῖσι καὶ μέλιττος
ἐκλείξει͵ καὶ τοῦ αἰθιοπικοῦ κυμίνου πιοῦσα ἐν οἴνῳ͵ ἐῤῥήϊσεν· μετὰ
ταῦτα δὲ ἀνῆγε βήσσουσα πολλὰ͵ πέπονα͵ φλεγματώδεα͵ λευκὰ͵ καὶ
τὸ πνεῦμα ἔληξεν· ἔτεκε δὲ γόνον θῆλυν.
ΕΠΙΔΗΜΙΩΝ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ. 7.1.9.12 … Προϊόντος δὲ͵ καὶ ὀδύνη κατὰ
στῆθος καὶ μαζὸν ἀριστερόν· ὁπότε δὲ ἐξανασταίη ἢ μετακινηθείη͵
ἆσθμα πουλὺ καὶ ἱδρὼς ἀπὸ μετώπου καὶ κεφαλῆς· καὶ τὰ περὶ τὴν
φάρυγγα κατεῖχε͵ μαλακώτερον δὲ͵ ἐς τὸ στῆθος τῆς ὀδύνης
ἀπελθούσης. Ἀπ΄ ἀρχῆς μὲν οὖν κυάμοισι μελιχροῖσιν ἐχρῆτο· ἐπεὶ
δὲ οἱ πυρετοὶ ἐπεῖχον͵ μᾶλλον ὀξυμέλιτι θερμῷ καὶ μέλιττος
ἐκλείξει πολλῇ. Παρελθουσέων δὲ τεσσάρων καὶ δέκα ἡμε ρέων͵
ἅπαντα ἔληξε͵ καὶ τῶν περὶ χεῖρας καὶ σκέλεα οὐ πουλὺ ὕστε ρον
ἐγκρατὴς ἐγένετο. Χαρτάδει͵ πυρετὸς καῦσος͵ ἔμετος χολῆς
πουλὺς͵ καὶ κάτω ὑποχώρησις· ἄγρυπνος· καὶ κατὰ σπλῆνα ἔπαρμα
στρογγύλον.
ΕΠΙΔΗΜΙΩΝ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ 7.1.9.13 Ἀπ΄ ἀρχῆς μὲν οὖν κυάμοισι
μελιχροῖσιν ἐχρῆτο· ἐπεὶ δὲ οἱ πυρετοὶ ἐπεῖχον͵ μᾶλλον ὀξυμέλιτι
θερμῷ καὶ μέλιττος ἐκλείξει πολλῇ. Παρελθουσέων δὲ τεσσάρων
καὶ δέκα ἡμε ρέων͵ ἅπαντα ἔληξε͵ καὶ τῶν περὶ χεῖρας καὶ σκέλεα
οὐ πουλὺ ὕστε ρον ἐγκρατὴς ἐγένετο. Χαρτάδει͵ πυρετὸς καῦσος͵
ἔμετος χολῆς πουλὺς͵ καὶ κάτω ὑποχώρησις· ἄγρυπνος· καὶ κατὰ
σπλῆνα ἔπαρμα στρογγύλον.
ΕΠΙΔΗΜΙΩΝ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ 7.1.47.1 Καὶ τῇ πέμπτῃ γλῶσσα σφοδρὰ͵
καὶ ὁ σπασμὸς ἐπεγένετο͵ καὶ ἐκτὸς ἑωυτοῦ ἐγένετο· ὅτε δὲ ἠνίει
ταῦτα͵ ἡ γλῶσσα μόγις ἀποκαθίστατο εἰς τωὐτό. Ἑκταίῳ
ἀποσχομένῳ πάντων͵ καὶ ῥοφήματος καὶ ποτοῦ͵ οὐδέν· καὶ οὐκ ἔτι
38
ἐλάμ βανεν. Κλεόχῳ ἐκ κόπων καὶ γυμνασίων͵ μέλιτι τὰς ἡμέρας

διαχρω μένῳ͵ οἴδημα ἐς γόνυ δεξιὸν͵ μᾶλλον δὲ ἐς τὸ κάτω περὶ
τοὺς τένον τας τοὺς ὑπὸ τῷ γούνατι· περιῄει ὑποχωλαίνων· καὶ ἡ
γαστροκνη μίη ᾤδει͵ καὶ σκληρὴ ἦν͵ καὶ ἐς τὸν πόδα͵ καὶ ἐς τὸ
σφυρὸν τὸ δεξιόν·
ΕΠΙΔΗΜΙΩΝ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ 7.1.122.5 Εὐνοῦχος ἐκ κυνηγεσίης καὶ
διαδρομῆς ὑδραγωγὸς γίνεται. Ὁ παρὰ τὴν Ἐλεαλκέος κρήνην͵ ὁ
περὶ τὰ ἓξ ἔτεα ἔσχεν ἵππουρίν τε καὶ βουβῶνα καὶ ἴξιν καὶ κέδματα.
Ὁ τὸν αἰῶνα φθινήσας ἑβδομαῖος ἀπέθανεν. Πυοποιούντων ἄπεπτον͵
ἁλμυρὰ μετὰ μέλιττος. Πορνείη ἄχρωμος δυσεντερίης ἄκος. Τῇ
Λεωνίδεω θυγατρὶ ἡ φύσις ὁρμήσασα ἀπεστράφη͵ ἀπο στραφεῖσα͵
ἐμυκτήρισεν· μυκτηρίσασα διηλλάγη· ὁ ἰητρὸς οὐ ξυνεῖδεν· ἡ παῖς
ἀπέθανεν. Ὁ Φιλοτίμου παῖς ἔφηβος ἦλθεν εἰς μὲ εὑρὼν κρανίον
ὀστέον ἔρημον ἰητρικῆς ἐς ἰηχῖνα τὰ κρύφημα οὐκ ὀρῶν ἑστῶτα.
ΕΠΙΔΗΜΙΩΝ i-iii 2.12.25 ῍Ην δὲ ἡ γαστὴρ μὴ ὑποχωρέῃ͵
λινόζωστιν ἑψήσας ἐν ὕδατι͵ τρίβων͵ διηθέων τὸν χυ λὸν͵
συμμίσγειν ἴσον τοῦ ἀπὸ τῆς πτισάνης χυλοῦ καὶ τοῦ ἀπὸ τῆς
λινοζώστιος͵ καὶ μέλι ὀλίγον παραμίσγειν ἐς τὸν χυλόν· τοῦτον ῥο
φάνειν τρὶς τῆς ἡμέρης͵ καὶ ἐπιπίνειν οἶνον μελιχρὸν͵ ὑδαρέα͵
λευκὸν͵ ὀλίγον ἐπὶ τῷ ῥοφήματι. Ἐπὴν δέ οἱ ῥαγῇ κατὰ τὰς ῥῖνας τὰ
βλεννώδεα͵ καὶ οὐρέῃ παχὺ͵ καὶ τῆς ὀδύνης ἀπηλλαγμένος ἔῃ τῆς
κεφαλῆς͵ τῷ ἀσκῷ μηκέτι χρήσθω͵ ἀλλὰ λουόμενος πολλῷ θερμῷ
πινέτω τὰ διουρητικὰ καὶ μελίκρητα ὑδαρέα·
ΕΠΙΔΗΜΙΩΝ i-iii 2.28.5 …ὑστεραίῃ λούσας θερμῷ θυμιάσαι͵ καὶ
ἢν ῥαγῇ͵ ἰῆσθαι ὥσπερ ἔμπυον. Ἑτέρη κυνάγχη· φλεγμαίνει
τοὔπισθεν τῆς γλώσσης καὶ τὸ κλῇθρον τὸ ὑπὸ τὸν βρόγχον͵ καὶ οὐ
δύναται καταπίνειν τὸ σίαλον͵ οὐδ΄ ἄλλο οὐδέν· ἢν δ΄ ἀναγκασθῇ͵
διὰ τῶν ῥινῶν οἱ ῥέει. Ὅταν οὕτως ἔχῃ͵ τρίψας μίνθην χλωρὴν καὶ
σέλινον καὶ ὀρίγανον καὶ λί τρον καὶ τῆς ῥόου τῆς ἐρυθρῆς͵ μέλιτι
διεὶς͵ παχὺ ποιέων͵ ἐγχρίειν τὴν γλῶσσαν ἔσωθεν ᾗ ἂν οἰδέῃ· ἔπειτα
ἀναζέσας σῦκα͵ ἀποχέας τὸ ὕδωρ͵ τρίψας τῆς ῥόου͵ ὀλίγην διῆναι
τῷ συκίῳ τούτῳ͵ καὶ ἀναγαρ γαρίζειν͵ ἐὰν δύνηται· ἢν δὲ μὴ͵
διακλύζεσθαι·
ΕΠΙΔΗΜΙΩΝ i-iii 2.33.15 …διείρειν ἐς τὸ στόμα τὴν ῥάβδον ἐπὶ τὸ
ὀξὺ͵ καὶ ἐπὴν λάβῃ͵ διέρσας διὰ τοῦ κύαρος τὸ λίνον͵ ἕλκειν ἔστ΄ ἂν
λάβῃ τὴν ἀρχήν· ἔπειτα χηλὴν ὑποθεὶς ὑπὸ τὸν γαργαρεῶνα͵
ἀντερείδων͵ ἕλ κειν ἔστ΄ ἂν ἐξειρύσῃς τὸν πώλυπον. Ἐπὴν δὲ αὐτὸν
ἐκσπάσῃς καὶ παύσηται τὸ αἷμα ῥέον͵ περιθεὶς περὶ τὴν μήλην
ξηρὸν ὀθόνιον μο τῶσαι͵ καὶ τὸ λοιπὸν ἀναζέσαι τοῦ ἄνθους ἐν
μέλιτι͵ καὶ χρίων…
Προσοχή δεν έβαλα όλα τα αποσπάσματα του

Ιπποκράτη.
39
Ψευδο- Ιπποκράτης.
ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ ΚΩΟΣ ΠΤΟΛΕΜΑΙΩ ΒΑΣΙΛΕΙ ΧΑΙΡΕΙΝ. 427.17…καὶ
μελιτώματος ἑψηθέντα σφόδρα· καὶ κάτω λύοντα κοιλίας ὠφέλιμα.
Ἐὰν δέ τι ἐπὶ πλεῖον τῶν προειρημένων σημείων ἐνοχλῇ͵ πρόσμισγε
τού τοις τοῖς προειρημένοις ἑψήμασι καὶ κνίκον· κόψας δὲ καὶ
χυλοποιήσας τὴν κνίκον ὕδατι͵ πῖνε. Ποιεῖ δὲ καὶ τῆς κράμβης τὸ
ὕδωρ ἑψημένον πολὺ μετὰ μέλιττος͵ καὶ προπινόμενον. Τοῖς δὲ
ἀμελοῦσι τούτων τῶν σημείων τάδε προσγίνεται τὰ πάθη· διάῤῥοιαι
καὶ δυσεντερίαι͵ ἰσχιάδες καὶ ἀποπληξίαι͵ καὶ κοιλιακαὶ διαθέσεις͵
οἷον εἰπεῖν κώλικες καὶ κοιλοστόμαχοι͵ καὶ τὰ τούτοις ὅμοια.
…ἑφθὸς δὲ τυρὸς παρὰ πολὺ στερεώτερος. ὅμως πάν τες κακοί.
βούτυρος πεπτικῆς ἐστι δυνάμεως καὶ διαφο ρητικῆς· ταῖς γὰρ τοῦ
πνεύμονος ἀναπτύσεσιν ἐν πλευ ριτικοῖς τε καὶ περιπνευμονικοῖς
πάθεσι μεγάλα συντελεῖ. μετὰ τούτου καὶ πέττει· μόνος γὰρ
ἐκλειχόμενος πέττει μᾶλλον͵ ἧττον δὲ ἀνάγει͵ ἅμα δὲ μέλιτι καὶ
ἀμυγδάλοις ἀνάγει μᾶλλον͵ ἧττον δὲ πέττει.
Λίθος ὁ ἀχάτης. Οὗτος δὲ λίαν ἐρυθρὸς τοῖς σκορπιοπλήκτοις
ὠφελιμώτατος ἦν͵ καὶ τοὺς ψυχορραγοῦντας ἐπιτιθέμενος ὠφελεῖ.
Φασίν τινες ὅτι ἐρωτικὸς ἦν͵ τίθησιν ἐπιθυμητὰς ἄνδρας τε καὶ
γυναῖκας περιαπτόμενος. Θέλγει μὲν τὴν καρδίαν καὶ τῶν αἰτήσεων
μὴ ἀποτυγχάνειν ποιεῖ· καὶ πρὸς πᾶσαν νόσον ἁπλῶς εὑρίσκεται
χρήσιμος. Λίθος αἱματίτης. Ὅπη ἂν προστριβεὶς αἷμα ἐργάζεται.
Οὗτος μετὰ μέλιττος ἢ γάλακτος λειωθεὶς ὀφθαλμικὰς ὀδύνας
ἰᾶται· ἐν χειρὶ κρατούμενος ἢ φορούμενος ἐν δικαστηρίοις νίκην
ἐργάζεται͵ καὶ χαρίεντα ποιεῖ τὸν βαστάζοντα.
Λίθος ὀφίτης ἀντιφάρμακον ἦν σκορπίων καὶ ὄφεων καὶ ὀξυδερκίαν
ποιεῖ καὶ κεφαλαλγίαν παύει καὶ βαρυηκοΐαν καθαίρει· καὶ πινόμενος
ἀφροδίσια παρορμᾷ· καὶ θυμιώμενος ἑρπετὰ διώκει. Λίθος ὁ
κορσίτης πινόμενος μετὰ μέλιττος καθαίρει τὰ ἐντὸς καὶ
ὑδεριῶντας ὠφελεῖ καὶ φαρμακευομένους καὶ ἑρπετῶν καὶ
κυνῶν δήγματα29. Λίθος γαγάτης. Οὗτος καπνιζόμενος ἑρπετὰ
διώκει· τοὺς ὑπὸ τὴν ἱερὰν νόσον δαμαζομένους ὀσφραινόμενος
ὠφελεῖ.
Κτησίας ιστορικός και γιατρός30.

Αποσπάσματα 3c,688,F.26.57…τὸν Μιθριδάτην ἀποθανεῖν
σκαφευθέντα. τὸ δὲ σκαφευθῆναι τοιοῦτόν ἐστιν· σκάφας δύο
πεποιημένας ἐφαρμόζειν ἀλλήλαις λαβόντες͵ εἰς τὴν ἑτέραν
κατακλίνουσι τὸν κολα ζόμενον ὕπτιον· εἶτα τὴν ἑτέραν ἐπάγοντες
καὶ συναρμόζοντες͵ ὥστε τὴν κεφαλὴν καὶ τὰς χεῖρας ἔξω καὶ τοὺς
πόδας ἀπολαμβάνεσθαι͵ τὸ δ΄ ἄλλο σῶμα πᾶν ἀποκεκρύφθαι͵
διδόασιν ἐσθίειν τῶι ἀνθρώπωι· κἂν μὴ θέληι͵ προσβιάζονται
κεντοῦντες τὰ ὄμματα. φαγόντι δὲ πιεῖν μέλι καὶ γάλα
συγκεκραμένον ἐγχέουσιν εἰς τὸ στόμα͵ καὶ κατὰ τοῦ προσώπου
καταχέουσιν. εἶτα πρὸς τὸν ἥλιον ἀεὶ στρέφουσιν ἐναντίον τὰ
29
Αλλεργία σε νυγμούς εντόμων. Δημήτριος ΠαπαϊωάννουΑλλεργιολόγος.
30
Έλληνας γιατρός και ιστορικός από την Κνίδο της Καρίας. Έζησε στις αρχές του 4ου π.Χ. αι. Το 415
π.Χ.
40
ὄμματα͵ καὶ μυιῶν προσκαθημένου πλήθους πᾶν ἀποκρύπτεται τὸ

πρόσωπον.
Αποσπάσματα 3c,688,F.45.246 Ἰνδοῖς καὶ οἱ τού των
βάλανοι τρι πλάσιοι τῶν ἐν Βαβυλῶνι. καὶ ποταμόν φησιν ἐκ πέτρας
ῥέοντα μέλι. πολλὰ δὲ λέγει περὶ τῆς δικαιοσύνης αὐτῶν καὶ τῆς
περὶ τὸν σφῶν βασιλέα εὐνοίας καὶ τῆς τοῦ θανάτου
καταφρονήσεως. λέγει δὲ ὅτι πηγή ἐστι͵ καὶ ἐπειδάν τις ἀρύσηι τὸ
ὕδωρ αὐτῆς͵ πήγνυται ὥσπερ τυρός. τούτου οὖν τοῦ πηκτοῦ ὅσον
τρεῖς ὀβολοὺς ἐὰν τρίψας δῶις ἐν ὕδατι πιεῖν…
Χάρων ιστορικός.
003 12.14 …ἠξίου συγγενέσθαι αὐτῇ͵ ἐπιζήμιον μὲν ἔλεγεν εἶναι
τοῦτο͵ φυ λάττεσθαι δὲ ὅμως ἑτέρας γυναικὸς ὁμιλίαν. Ἔσχον δὲ
μεταξὺ αὐτῶν ἄγγελον μέλισσαν31. Καί ποτε πεττεύοντος αὐτοῦ
περιίπταται ἡ μέλισσα· πικρότερον δέ τι ἀποφθεγξάμενος͵ εἰς
ὀργὴν ἔτρεψε τὴν νύμφην͵ ὥστε πηρωθῆναι. Ἀρκὰς ὁ Διὸς ἢ
Ἀπόλλωνος παῖς͵ καὶ Καλλιστοῦς τῆς Λυκάονος θυ γατρὸς…
Δημόκριτος.
Σωζόμενα. 29.5 mortis exemplum fama vulgatum. Δημόκριτον
δὲ τὸν Ἀβδηρίτην λόγος ἔχει διὰ γῆρας ἐξάξαι αὑτὸν διεγνωκότα
τοῦ ζῆν καὶ ὑφαιροῦντα τῆς τροφῆς καθ΄ ἑκάστην ἡμέραν ἐπεὶ αἱ
τῶν Θεσμοφορίων ἡμέραι ἐνέστησαν͵ δεηθεισῶν τῶν οἰκείων γυναι
κῶν μὴ ἀποθανεῖν κατὰ τὴν πανήγυριν͵ ὅπως ἑορτάσωσι͵ πεισθῆναι
κελεύσαντα μέλιττος ἀγγεῖον αὑτῶι πλησίον παρατεθῆναι καὶ
διαζῆσαι ἡμέρας ἱκανὰς τὸν ἄνδρα τῆι ἀπὸ τοῦ μέλιττος
ἀναφορᾶι μόνηι χρώμενον καὶ μετὰ τὰς ἡμέρας βασταχθέντος τοῦ
μέλιττος ἀποθανεῖν. ἔχαιρε δὲ ὁ Δ. ἀεὶ τῶι μέλιτι͵ καὶ πρὸς τὸν
πυθόμενον͵ πῶς ἂν ὑγιῶς τις διάγοι͵ ἔφη͵ εἰ τὰ μὲν ἐντὸς μέλιτι
βρέχοι͵ τὰ δ΄ ἐκτὸς ἐλαίωι. Δημόκριτον δὲ οἱ φθεῖρες [ἀπέκτειναν.]
Σωζόμενα. 29.6 Δημόκριτον δὲ τὸν Ἀβδηρίτην λόγος ἔχει διὰ
γῆρας ἐξάξαι αὑτὸν διεγνωκότα τοῦ ζῆν καὶ ὑφαιροῦντα τῆς
τροφῆς καθ΄ ἑκάστην ἡμέραν ἐπεὶ αἱ τῶν Θεσμοφορίων ἡμέραι
ἐνέστησαν͵ δεηθεισῶν τῶν οἰκείων γυναι κῶν μὴ ἀποθανεῖν κατὰ
τὴν πανήγυριν͵ ὅπως ἑορτάσωσι͵ πεισθῆναι κελεύσαντα μέλιττος
ἀγγεῖον αὑτῶι πλησίον παρατεθῆναι καὶ διαζῆσαι ἡμέρας ἱκανὰς
τὸν ἄνδρα τῆι ἀπὸ τοῦ μέλιττος ἀναφορᾶι μόνηι χρώμενον καὶ
μετὰ τὰς ἡμέρας βασταχθέντος τοῦ μέλιττος ἀποθανεῖν. ἔχαιρε
δὲ ὁ Δ. ἀεὶ τῶι μέλιτι͵ καὶ πρὸς τὸν πυθόμενον͵ πῶς ἂν ὑγιῶς τις
διάγοι͵ ἔφη͵ εἰ τὰ μὲν ἐντὸς μέλιτι βρέχοι͵ τὰ δ΄ ἐκτὸς ἐλαίωι.
31
Το ΒΗΜΑ, 29/09/1996 , Σελ.: A47. Εκτός όμως από τα προϊόντα της, η ίδια η μέλισσα έχαιρε
κατά την αρχαιότητα εκτιμήσεως για την εργατικότητά της και την ποιότητα των παραγόμενων
αγαθών.
41
Σωζόμενα. 29.7 …ἐξάξαι αὑτὸν διεγνωκότα τοῦ ζῆν καὶ

ὑφαιροῦντα τῆς τροφῆς καθ΄ ἑκάστην ἡμέραν ἐπεὶ αἱ τῶν
Θεσμοφορίων ἡμέραι ἐνέστησαν͵ δεηθεισῶν τῶν οἰκείων γυναι κῶν
μὴ ἀποθανεῖν κατὰ τὴν πανήγυριν͵ ὅπως ἑορτάσωσι͵ πεισθῆναι
κελεύσαντα μέλιττος ἀγγεῖον αὑτῶι πλησίον παρατεθῆναι καὶ
διαζῆσαι ἡμέρας ἱκανὰς τὸν ἄνδρα τῆι ἀπὸ τοῦ μέλιττος
ἀναφορᾶι μόνηι χρώμενον καὶ μετὰ τὰς ἡμέρας βασταχθέντος τοῦ
μέλιττος ἀποθανεῖν. ἔχαιρε δὲ ὁ Δ. ἀεὶ τῶι μέλιτι͵ καὶ πρὸς τὸν
πυθόμενον͵ πῶς ἂν ὑγιῶς τις διάγοι͵ ἔφη͵ εἰ τὰ μὲν ἐντὸς μέλιτι
βρέχοι͵ τὰ δ΄ ἐκτὸς ἐλαίωι.
Εμπεδοκλής.
Σωζόμενα. 1.28 …ὥσθ΄ ἅμα καὶ τούτου τὸν χρόνον ὑπὸ τοῦ
Ἀπολλοδώρου σημαίνεσθαι. Σάτυρος δὲ ἐν τοῖς Βίοις φησίν͵ ὅτι
Ἐμπεδοκλῆς υἱὸς μὲν ἦν Ἐξαινέτου͵ κατέλιπε δὲ καὶ αὐτὸς υἱὸν
Ἐξαίνετον· ἐπί τε τῆς αὐτῆς ὀλυμπιάδος τὸν μὲν ἵππωι κέλητι
νενικηκέναι͵ τὸν δὲ υἱὸν αὐτοῦ πάληι ἤ͵ ὡς Ἡρακλείδης ἐν τῆι
Ἐπιτομῆ, δρόμωι. ἐγὼ δὲ εὖρον ἐν τοῖς ὑπομνήμασι Φαβω ρίνου ,
ὅτι καὶ βοῦν ἔθυσε τοῖς θεωροῖς ὁ Ἐμπεδοκλῆς ἐκ μέλιττος καὶ
ἀλφίτων͵ καὶ ἀδελφὸν ἔσχε Καλλικρατίδην. Τηλαύγης δ΄ ὁ
Πυθαγόρου παῖς ἐν τῆι πρὸς Φιλόλαον ἐπιστολῆι φησι τὸν
Ἐμπεδοκλέα Ἀρχινόμου εἶναι υἱόν. ὅτι δ΄ ἦν Ἀκραγαντῖνος ἐκ
Σικελίας͵ αὐτὸς ἐναρχόμενος τῶν Καθαρμῶν φησιν·
Οκέλλος.
De universi natura 1.9.3 …τὰ δὲ φυτὰ πρὸς τὸ φύεσθαι͵ ἥλιος δὲ
καὶ σελήνη καὶ οἱ πλάνητες καὶ οἱ ἀπλανεῖς κατὰ τὸ μέρος μὲν τῆς
κοινῆς διακοσμή σεως· αὐτὸς δὲ πρὸς οὐδὲν ἕτερον ἀλλ΄ αὐτὸς
πρὸς αὑτόν. ἔτι δὲ καὶ οὕτως εὔγνωστον ἔσται τὸ λεγόμενον ὅτι
ἀληθές ἐστι· τό τε γὰρ πῦρ͵ ἑτέρῳ θερμαντικὸν ὄν͵ αὐτὸ ἐξ ἑαυτοῦ
θερμόν ἐστι͵ καὶ τὸ μέλι͵ γλυκαντικὸν γινόμενον͵ αὐτὸ ἐξ ἑαυτοῦ
γλυκύ ἐστι͵ καὶ αἱ ἀρχαὶ τῶν ἀποδείξεων͵ τῶν ἀφανῶν σημαντικαὶ
οὖσαι͵ αὐταὶ ἐξ ἑαυτῶν ἐμφανεῖς τε καὶ γνώριμοί εἰσιν· οὕτως οὖν
καὶ τὸ τοῖς ἄλ λοις αἴτιον γινόμενον τῆς αὐτοτελείας αὐτὸ ἐξ
ἑαυτοῦ αὐτοτελές ἐστι…
Θεόκριτος.
Ειδύλλια. 1.107 Δάφνις κἠν Ἀίδα κακὸν ἔσσεται ἄλγος Ἔρωτι.
ἄρχετε βουκολικᾶς͵ Μοῖσαι͵ πάλιν ἄρχετ΄ ἀοιδᾶς. οὐ λέγεται τὰν
Κύπριν ὁ βουκόλος; ἕρπε ποτ΄ Ἴδαν͵ ἕρπε ποτ΄ Ἀγχίσαν· τηνεὶ δρύες
ἠδὲ κύπειρος͵ αἱ δὲ καλὸν βομβεῦντι ποτὶ σμάνεσσι μέλισσαι.
ἄρχετε βουκολικᾶς͵ Μοῖσαι͵ πάλιν ἄρχετ΄ ἀοιδᾶς. ὡραῖος χὤδωνις͵
ἐπεὶ καὶ μῆλα νομεύει καὶ πτῶκας βάλλει καὶ θηρία πάντα διώκει.
Ειδύλλια. 1.146 …καὶ τὺ δίδου τὰν αἶγα τό τε σκύφος͵ ὥς κεν
ἀμέλξας σπείσω ταῖς Μοίσαις. ὦ χαίρετε πολλάκι͵ Μοῖσαι͵ χαίρετ΄·
ἐγὼ δ΄ ὔμμιν καὶ ἐς ὕστερον ἅδιον ᾀσῶ. ΑΙΠΟΛΟΣ πλῆρές τοι
42
μέλιττος τὸ καλὸν στόμα͵ Θύρσι͵ γένοιτο͵ πλῆρες δὲ σχαδόνων͵

καὶ ἀπ΄ Αἰγίλω ἰσχάδα τρώγοις ἁδεῖαν͵ τέττιγος ἐπεὶ τύγα
φέρτερον ᾄδεις. ἠνίδε τοι τὸ δέπας· θᾶσαι͵ φίλος͵ ὡς καλὸν ὄσδει·
Ὡρᾶν πεπλύσθαι νιν ἐπὶ κράναισι δοκησεῖς. ὧδ΄ ἴθι͵ Κισσαίθα· τὺ δ΄
ἄμελγένιν.
Ειδύλλια. 3.13 …ἦ ῥά γέ τοισιμὸς καταφαίνομαι ἐγγύθεν ἦμεν͵
νύμφα͵ καὶ προγένειος; ἀπάγξασθαί με ποησεῖς. ἠνίδε τοι δέκα μᾶλα
φέρω· τηνῶθε καθεῖλον ὧ μ΄ ἐκέλευ καθελεῖν τύ· καὶ αὔριον ἄλλα
τοι οἰσῶ. θᾶσαι μάν. θυμαλγὲς ἐμὶν ἄχος. αἴθε γενοίμαν ἁ βομβεῦσα
μέλισσα καὶ ἐς τεὸν ἄντρον ἱκοίμαν͵ τὸν κισσὸν διαδὺς καὶ τὰν
πτέριν ἅ τυ πυκάσδει. νῦν ἔγνων τὸν Ἔρωτα· βαρὺς θεός· ἦ ῥα
λεαίνας μαζὸν ἐθήλαζεν͵ δρυμῷ τέ νιν ἔτραφε μάτηρ͵ ὅς με
κατασμύχων καὶ ἐς ὀστίον ἄχρις ἰάπτει.
Ειδύλλια. 3.54 Ἐνδυμίων· ζαλῶ δέ͵ φίλα γύναι͵ Ἰασίωνα͵ ὃς
τόσσων ἐκύρησεν͵ ὅσ΄ οὐ πευσεῖσθε͵ βέβαλοι. Ἀλγέω τὰν κεφαλάν͵
τὶν δ΄ οὐ μέλει. οὐκέτ΄ ἀείδω͵ κεισεῦμαι δὲ πεσών͵ καὶ τοὶ λύκοι ὧδέ
μ΄ ἔδονται. ὡς μέλιτοι γλυκὺ τοῦτο κατὰ βρόχθοιο γένοιτο.
ΘΕΟΚΡΙΤΟΥ ΝΟΜΕΙΣ ΒΑΤΤΟΣ Εἰπέ μοι͵ ὦ Κορύδων͵ τίνος αἱ βόες; ἦ
ῥα Φιλώνδα;
Ειδύλλια. 5.46 ΚΟ. …ἁνίκ΄ ἐπύγιζόν τυ͵ τὺ δ΄ ἄλγεες· αἱ δὲ
χίμαιραι αἵδε κατεβληχῶντο͵ καὶ ὁ τράγος αὐτὰς ἐτρύπη. ΛΑ. μὴ
βάθιον τήνω πυγίσματος͵ ὑβέ͵ ταφείης. ἀλλὰ γὰρ ἕρφ΄͵ ὧδ΄ ἕρπε͵
καὶ ὕστατα βουκολιαξῇ. ΚΟ. οὐχ ἑρψῶ την εί. τουτεὶ δρύες͵ ὧδε
κύπειρος͵ ὧδε καλὸν βομβεῦντι ποτὶ σμάνεσσι μέλισσαι͵ ἔνθ΄
ὕδατος ψυχρῶ κρᾶναι δύο͵ ταὶ δ΄ ἐπὶ δένδρει ὄρνιχες λαλαγεῦντι͵
καὶ ἁ σκιὰ οὐδὲν ὁμοία τᾷ παρὰ τίν· βάλλει δὲ καὶ ἁ πίτυς ὑψόθε
κώνοις.
Ειδύλλια. 5.59 …στασῶ δὲ καὶ ἁδέος ἄλλον ἐλαίω. ΚΟ. αἰ δέ κε
καὶ τὺ μόλῃς͵ ἁπαλὰν πτέριν ὧδε πατησεῖς καὶ γλάχων΄ ἀνθεῦσαν·
ὑπεσσεῖται δὲ χιμαιρᾶν δέρματα τᾶν παρὰ τὶν μαλακώτερα
τετράκις ἀρνᾶν. στασῶ δ΄ ὀκτὼ μὲν γαυλὼς τῷ Πανὶ γάλακτος͵
ὀκτὼ δὲ σκαφίδας μέλιττος πλέα κηρί΄ ἐχοίσας. ΛΑ. αὐτόθε μοι
ποτέρισδε καὶ αὐτόθε βουκολιάσδευ· τὰν σαυτῶ πατέων ἔχε τὰς
δρύας. ἀλλὰ τίς ἄμμε͵ τίς κρινεῖ; αἴθ΄ ἔνθοι ποχ΄ ὁ βουκόλος ὧδε
Λυκώπας. ΚΟ. οὐδὲν ἐγὼ τήνω ποτιδεύομαι· (=potideu,omai
potideu,omai, Dor. for proj&de,omai.)
Ειδύλλια. 5.126 …ἰὼν γραίας ἀπὸ σάματος αὐτίκα τίλλοις. ΛΑ.
κἠγὼ μὰν κνίζω͵ Μόρσων͵ τινά· καὶ τὺ δὲ λεύσσεις. ἐνθὼν τὰν
κυκλάμινον ὄρυσσέ νυν ἐς τὸν Ἅλεντα. ΚΟ. Ἱμέρα ἀνθ΄ ὕδατος
ῥείτω γάλα͵ καὶ τὺ δέ͵ Κρᾶθι͵ οἴνῳ πορφύροις͵ τὰ δέ τοι σία καρπὸν
ἐνείκαι. ΛΑ. ῥείτω χἀ Συβαρῖτις ἐμὶν μέλι͵ καὶ τὸ πότορθρον ἁ παῖς
ἀνθ΄ ὕδατος τᾷ κάλπιδι κηρία βάψαι. ΚΟ. ταὶ μὲν ἐμαὶ κύτισόν τε
καὶ αἴγιλον αἶγες ἔδοντι͵ καὶ σχῖνον πατέοντι καὶ ἐν κομάροισι
κέονται. ΛΑ. ταῖσι δ΄ ἐμαῖς ὀίεσσι πάρεστι μὲν ἁ μελίτεια
φέρβεσθαι͵ πολλὸς δὲ καὶ ὡς ῥόδα κισθὸς ἐπανθεῖ.
Ειδύλλια. 7.81 …εὖτε χιὼν ὥς τις κατετάκετο μακρὸν ὑφ΄ Αἷμον
ἢ Ἄθω ἢ Ροδόπαν ἢ Καύκασον ἐσχατόωντα. ᾀσεῖ δ΄ ὥς ποκ΄ ἔδεκτο
τὸν αἰπόλον εὐρέα λάρναξ ζωὸν ἐόντα κακαῖσιν ἀτασθαλίαισιν
ἄνακτος͵ ὥς τέ νιν αἱ σιμαὶ λειμωνόθε φέρβον ἰοῖσαι κέδρον ἐς
43
ἁδεῖαν μαλακοῖς ἄνθεσσι μέλισσαι͵ οὕνεκά οἱ γλυκὺ Μοῖσα κατὰ

στόματος χέε νέκταρ32. ὦ μακαριστὲ Κομᾶτα͵ τύ θην τάδε τερπνὰ
πεπόνθεις· καὶ τὺ κατεκλᾴσθης ἐς λάρνακα͵ καὶ τὺ μελισσᾶν κηρία
φερβόμενος ἔτος ὥριον ἐξεπόνασας.
Αισχίνης.
Επιστολές. 5.2.5 Καὶ γὰρ οἰκίαν παρεσκεύασέ μοι δημοσίᾳ
δοθῆναι καὶ χωρίον ἐν Καμίρῳ͵ καὶ αὐτὸς δὲ ἔπεμψεν ἡμῖν τὰ
ἐπιτήδεια καὶ εἰς ἐνιαυτὸν ἄφθονα͵ οὐκ ἐμοὶ μόνον͵ ἀλλὰ καὶ
Τεύθραντι καὶ Πλειστίᾳ͵ τὰ μὲν ἄλλα καὶ εἰ φαυλότερα τῶν
Ἀθήνησιν͵ ὥσπερ ἔλαιον καὶ μέλι͵ ἀλλ΄ οἵων παρόντων οὐδὲν ἂν
τῶν ἐκεῖθεν δεηθείημεν͵ οἶνόν γε μὴν καὶ πολὺ ἀμείνω τοῦ παρ΄
ὑμῖν͵ καὶ ἐκ στροβίλου ἅμα καὶ ἀλεύρων καὶ ἀρωμάτων πεποιημένα
ἐν τύποις τραγήματα͵ ὧν καὶ πέπομφά σοι.
Λυκούργος
Αποσπάσματα. 14.10.3 Κηφισόδωρος· Λυκοῦργος ἐν τῷ Κατὰ
Μενεσαίχμου. κεκωμῳδηται δὲ οὗτος ὡς νωθὴς κτἑ. προκώνια·
Λυκοῦργος Κατὰ Μενε σαίχμου. Δίδυμος · προκώνια͵ φησίν͵ ἐστὶ
πυροὶ μέλιτι κεχρισμένοι. Ἀριστοφάνης δ΄ ὁ γραμ ματικὸς καὶ
Κράτης. τὰ ἐξ ἀφρύκτων κριθῶν οὕτω φασὶν ὀνομάζεσθαι κτἑ.
σπογγοθῆραι· καὶ σπογγοκολυμβηταὶ δὲ Λυκοῦργος εἴρηκεν ἐν τῷ
Κατὰ Μενεσαίχμου.
Αριστοτέλης.
Many of the goods traded throughout ancient Greek history were luxury goods,
manufactured items, such as jewelry and finely painted vases, as well as specialty
agricultural products like fine wine and honey. Necessities were also traded,
however, for without long-distance trade, many Greek cities would not have been able
to obtain metals, timber, wine, and slaves. One of the most extensively traded
necessity items was grain, which came to Athens typically from the Black Sea region,
Thrace, and Egypt. According to the orator, Demosthenes, Athens imported some
400,000 medimnoi (approximately 4,800,000 liters) of grain per year in the late fourth
century from the Crimean kingdom of the Bosporus alone.33
ΠΕΡΙ ΨΥΧΗΣ 421b.2 … ὀσμὴν καὶ γλυκὺν χυμόν͵ τὰ δὲ

τοὐναντίον. ὁμοίως δὲ καὶ δριμεῖα καὶ αὐστηρὰ καὶ ὀξεῖα καὶ
λιπαρά ἐστιν ὀσμή. ἀλλ΄ ὥσπερ εἴπομεν͵ διὰ τὸ μὴ σφόδρα
διαδήλους εἶναι τὰς ὀσμὰς ὥσπερ τοὺς χυμούς͵ [ἀπὸ τούτων]
εἴληφε τὰ ὀνό ματα καθ΄ ὁμοιότητα τῶν πραγμάτων͵ ἡ μὲν γλυκεῖα
κρόκου καὶ μέλιττος͵ ἡ δὲ δριμεῖα θύμου καὶ τῶν τοιούτων· τὸν
αὐτὸν δὲ τρόπον καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. ἔστι δ΄ ὥσ περ ἡ ἀκοὴ καὶ
32
Εγκ. Επιστήμη και Ζωή. Το ποτό των θεών σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία. Ο Όμηρος το
προσδιορίζει ως υγρό κόκκινο, που όποιος το έπινε αποκτούσε την αθανασία. Πολλές φορές συγχέεται
με την αμβροσία, που ήταν το φαγητό των θεών. Βασική του ουσία ήταν το μέλι.
33
SEMI- DAILY JURNAL February 20, 2003. Thinking About Aristotle of Stagira and Moses Finley.
44
ἑκάστη τῶν αἰσθήσεων͵ ἡ μὲν τοῦ ἀκουστοῦ καὶ ἀνηκούστου͵ ἡ δὲ

τοῦ ὁρατοῦ καὶ ἀοράτου͵ καὶ ἡ ὄσφρη σις τοῦ ὀσφραντοῦ καὶ
ἀνοσφράντου.
Κατηγορίαι. 9b.1 …ποιότητές εἰσιν φανερόν· τὰ γὰρ δεδεγμένα
ποιὰ λέγεται κατ΄ αὐτάς· οἷον τὸ μέλι τῷ γλυκύτητα δεδέ χθαι
λέγεται γλυκύ͵ καὶ τὸ σῶμα λευκὸν τῷ λευκότητα δε δέχθαι·
ὡσαύτως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἔχει. παθητικαὶ δὲ ποιότητες
λέγονται οὐ τῷ αὐτὰ τὰ δεδεγμένα τὰς ποι ότητας πεπονθέναι τι·
οὔτε γὰρ τὸ μέλι τῷ πεπονθέναι τι λέγεται γλυκύ͵ οὔτε τῶν ἄλλων
τῶν τοιούτων οὐδέν· ὁμοίως δὲ τούτοις καὶ ἡ θερμότης καὶ ἡ
ψυχρότης παθητικαὶ ποιότητες λέγονται οὐ τῷ αὐτὰ τὰ δεδεγμένα
πεπον θέναι τι͵ τῷ δὲ κατὰ τὰς αἰσθήσεις ἑκάστην…
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΚΑΘ΄ ΥΠΝΟΝ ΜΑΝΤΙΚΗΣ. Περὶ δὲ
τῆς μαντικῆς τῆς ἐν τοῖς ὕπνοις γινομένης καὶ λεγομένης
συμβαίνειν…463a.13 …μεθ΄ ἡμέραν γινόμεναι κινήσεις͵ ἂν μὴ
σφόδρα μεγάλαι ὦσι καὶ ἰσχυραί͵ λανθάνουσι παρὰ μείζους τὰς
ἐγρηγορι κὰς κινήσεις͵ ἐν δὲ τῷ καθεύδειν τοὐναντίον· καὶ γὰρ αἱ μι
κραὶ μεγάλαι δοκοῦσιν εἶναι. δῆλον δ΄ ἐπὶ τῶν συμβαινόντων κατὰ
τοὺς ὕπνους πολλάκις· οἴονται γὰρ κεραυνοῦσθαι καὶ βροντᾶσθαι
μικρῶν ἤχων ἐν τοῖς ὠσὶ γινομένων͵ καὶ μέλιττος καὶ γλυκέων
χυμῶν ἀπολαύειν ἀκαριαίου φλέγματος καταρρέοντος͵ καὶ βαδίζειν
διὰ πυρὸς καὶ θερμαίνεσθαι σφόδρα μικρᾶς θερμασίας περί τινα
μέρη γινομένης͵ ἐπ εγειρομένοις δὲ ταῦτα φανερὰ τοῦτον ἔχοντα
τὸν τρόπον·
ΗΘΙΚΩΝ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΩΝ. Πᾶσα τέχνη καὶ πᾶσα μέθοδος͵
ὁμοίως δὲ πρᾶξίς τε καὶ προαίρεσις͵ ἀγαθοῦ τινὸς ἐφίεσθαι δοκεῖ·
1137a.14 …ταῦτα ποιεῖν οὔτε ῥᾴδιον οὔτ΄ ἐπ΄ αὐτοῖς. ὁμοίως δὲ
καὶ τὸ γνῶναι τὰ δίκαια καὶ τὰ ἄδικα οὐδὲν οἴονται σοφὸν εἶναι͵ ὅτι
περὶ ὧν οἱ νόμοι λέγουσιν οὐ χαλεπὸν συνιέναι ἀλλ΄ οὐ ταῦτ΄ ἐστὶ
τὰ δίκαια ἀλλ΄ ἢ κατὰ συμβεβηκός· ἀλλὰ πῶς πραττόμενα καὶ πῶς
νεμόμενα δίκαια͵ τοῦτο δὴ πλέον ἔρ γον ἢ τὰ ὑγιεινὰ εἰδέναι· ἐπεὶ
κἀκεῖ μέλι καὶ οἶνον καὶ ἐλλέβορον καὶ καῦσιν καὶ τομὴν εἰδέναι
ῥᾴδιον…
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΠΕΡΙ ΖΩΩΝ ΓΕΝΕΣΕΩΣ. 759a.33 …καὶ μὴ
φερουσῶν τῶν μελιττῶν͵ ἐν τοῖς τόποις ἐξ ὧν τὸ σπέρμα φέρουσιν.
διὰ τί γὰρ μετενεχθέντος μὲν ἔσται͵ ἐκεῖ δ΄ οὐκ ἔσται; προσήκει
γὰρ οὐδὲν ἧττον͵ εἴτε φυό μενον ἐν τοῖς ἄνθεσιν αὐτόματον εἴτε
ζῳου τινὸς τίκτοντος. κἂν εἴ γε ζῳου τινὸς ἑτέρου τὸ σπέρμα ἦν͵
ἐκεῖνο ἔδει γίγνεσθαι ἐξ αὐτοῦ ἀλλὰ μὴ μελίττας. ἔτι δὲ τὸ μὲν
μέλι κομίζειν εὔλογον τροφὴ γάρ͵ τὸ δὲ τὸν γόνον ἀλλότριον ὄντα
καὶ μὴ τροφὴν ἄτοπον. τίνος γὰρ χάριν; πάντα γὰρ ὅσα
πραγματεύεται περὶ τὰ τέκνα περὶ τὸν φαινόμενον οἰκεῖον
διαπονεῖται γόνον.
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΠΕΡΙ ΖΩΩΝ ΓΕΝΕΣΕΩΣ. 759b.7 … εἶναι τοὺς δὲ
κηφῆνας ἄρρενας εὔλογον· οὐδενὶ γὰρ τὸ πρὸς ἀλκὴν ὅπλον τῶν
θηλειῶν ἀποδίδωσιν ἡ φύσις͵ εἰσὶ δ΄ οἱ μὲν κηφῆνες ἄκεντροι͵ αἱ δὲ
μέλιτται πᾶσαι κέντρον ἔχου σιν. οὐδὲ τοὐναντίον εὔλογον͵ τὰς μὲν
μελίττας ἄρρενας τοὺς δὲ κηφῆνας θήλεις· οὐδὲν γὰρ τῶν ἀρρένων
εἴωθε διαπονεῖ σθαι περὶ τὰ τέκνα͵ νῦν δ΄ αἱ μέλιτται τοῦτο
45
ποιοῦσιν. ὅλως δ΄ ἐπειδὴ φαίνεται ὁ μὲν τῶν κηφήνων γόνος

ἐγγιγνόμενος καὶ μηθενὸς ὄντος κηφῆνος͵ ὁ δὲ τῶν μελιττῶν οὐκ
ἐγ γιγνόμενος ἄνευ τῶν βασιλέων διὸ καί φασί τινες τὸν τῶν
κηφήνων φέρεσθαι μόνον͵ δῆλον ὡς οὐκ ἐξ ὀχείας γίγνονται…
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΠΕΡΙ ΖΩΩΝ ΓΕΝΕΣΕΩΣ. 760b.3 …ὅπερ καὶ
φαίνεται συμβαῖνον· αὐτοὶ μὲν γὰρ γίγνονται͵ ἄλλο δ΄ οὐθὲν
γεννῶσιν ἀλλ΄ ἐν τῷ τρίτῳ ἀριθμῷ πέ ρας ἔσχεν ἡ γένεσις. καὶ
οὕτω δὴ συνέστηκε τῇ φύσει κα λῶς ὥστ΄ αἰεὶ διαμένειν ὄντα τὰ
γένη καὶ μηδὲν ἐλλείπειν͵ μὴ πάντων γεννώντων. εὔλογον δὲ καὶ
τοῦτο συμβαίνειν͵ ἐν μὲν ταῖς εὐετηρίαις μέλι καὶ κηφῆνας34
γίγνεσθαι πολλούς͵ ἐν δὲ ταῖς ἐπομβρίαις ὅλως γόνον πολύν. αἱ μὲν
γὰρ ὑγρό τητες περίττωμα ποιοῦσι πλεῖον ἐν τοῖς σώμασι τῶν
ἡγεμό νων͵ αἱ δ΄ εὐετηρίαι ἐν τοῖς τῶν μελιττῶν· ἐλάττω γὰρ ὄντα
τῷ μεγέθει δεῖται τῆς εὐετηρίας μᾶλλον. εὖ δὲ καὶ τὸ τοὺς βασιλεῖς
ὥσπερ πεποιημένους…
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ. 487b.19 Τὰ δὲ νευστικά͵ οἷον
ἰχθύες καὶ τὰ μαλάκια καὶ τὰ μαλακόστρακα͵ οἷον κάραβοι. Τὰ δὲ πο
ρευτικά͵ οἷον τὸ τῶν καρκίνων γένος· τοῦτο γὰρ ἔνυδρον ὂν τὴν
φύσιν πορευτικόν ἐστιν. Τῶν δὲ χερσαίων ἐστὶ τὰ μὲν πτηνά͵ ὥσπερ
ὄρνιθες καὶ μέλιτται͵ καὶ ταῦτ΄ ἄλλον τρό πον ἀλλήλων͵ τὰ δὲ
πεζά. Καὶ τῶν πεζῶν τὰ μὲν πορευ τικά͵ τὰ δ΄ ἑρπυστικά͵ τὰ δ΄
ἰλυσπαστικά. Πτηνὸν δὲ μόνον οὐδέν ἐστιν͵ ὥσπερ νευστικὸν μόνον
ἰχθύς· καὶ γὰρ τὰ δερμό πτερα πεζεύει͵ καὶ νυκτερίδι πόδες εἰσί͵ καὶ
τῇ φώκῃ κε κολοβωμένοι πόδες.
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ. 488a.9 …τοῖς πτηνοῖς τὸ τῶν
περιστερῶν γένος καὶ γέρανος καὶ κύκνος γαμψώνυχον δ΄ οὐδὲν
ἀγελαῖον͵ καὶ τῶν πλωτῶν πολλὰ γένη τῶν ἰχθύων͵ οἷον οὓς
καλοῦσι δρομάδας͵ θύννοι͵ πηλα μύδες͵ ἀμίαι· ὁ δ΄ ἄνθρωπος
ἐπαμφοτερίζει. Πολιτικὰ δ΄ ἐστὶν ὧν ἕν τι καὶ κοινὸν γίνεται
πάντων τὸ ἔργον· ὅπερ οὐ πάντα ποιεῖ τὰ ἀγελαῖα. Ἔστι δὲ
τοιοῦτον ἄνθρωπος͵ μέλιττα͵ σφήξ͵ μύρμηξ͵ γέρανος. Καὶ τούτων
τὰ μὲν ὑφ΄ ἡγεμόνα ἐστὶ τὰ δ΄ ἄναρχα͵ οἷον γέρανος μὲν καὶ τὸ τῶν
μελιττῶν γένος ὑφ΄ ἡγεμόνα͵ μύρμηκες δὲ καὶ μυρία ἄλ λα ἄναρχα.
Καὶ τὰ μὲν ἐπιδημητικὰ καὶ τῶν ἀγελαίων καὶ τῶν μοναδικῶν͵ τὰ δ΄
ἐκτοπιστικά.
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ. 488a.17 Καὶ τὰ μὲν ἐπιδημητικὰ καὶ
τῶν ἀγελαίων καὶ τῶν μοναδικῶν͵ τὰ δ΄ ἐκτοπιστικά. Καὶ τὰ μὲν
σαρκο φάγα͵ τὰ δὲ καρποφάγα͵ τὰ δὲ παμφάγα͵ τὰ δ΄ ἰδιό τροφα͵
οἷον τὸ τῶν μελιττῶν γένος καὶ τὸ τῶν ἀραχνῶν· τὸ μὲν γὰρ μέλιτι
καί τισιν ἄλλοις ὀλίγοις τῶν γλυκέων χρῆται τροφῇ͵ οἱ δ΄ ἀράχναι
ἀπὸ τῆς τῶν μυιῶν θήρας ζῶσιν͵ τὰ δ΄ ἰχθύσι χρῶνται τροφῇ. Καὶ
τὰ μὲν θηρευτικά͵ τὰ δὲ θησαυριστικὰ τῆς τροφῆς ἐστι͵ τὰ δ΄ οὔ.
Καὶ τὰ μὲν οἰκητικὰ τὰ δ΄ ἄοικα͵ οἰκητικὰ μὲν οἷον ἀσπάλαξ͵ μῦς͵
μύρμηξ͵ μέλιττα͵ ἄοικα δὲ πολλὰ τῶν ἐντόμων καὶ τῶν…
34
Εγκ. Επιστήμη και Ζωή. Η αρσενική μέλισσα. Οι κηφήνες ζουν τρώγοντας το έτοιμο μέλι της
κυψέλης απ' την οποία σπάνια βγαίνουν. Μετά τη γονιμοποίηση της βασίλισσας απ' αυτούς, οι
κηφήνες σκοτώνονται απ τις εργάτριες.
46
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ. 488a.22 …τὸ μὲν γὰρ μέλιτι καί
τισιν ἄλλοις ὀλίγοις τῶν γλυκέων χρῆται τροφῇ͵ οἱ δ΄ ἀράχναι ἀπὸ
τῆς τῶν μυιῶν θήρας ζῶσιν͵ τὰ δ΄ ἰχθύσι χρῶνται τροφῇ. Καὶ τὰ
μὲν θηρευτικά͵ τὰ δὲ θησαυριστικὰ τῆς τροφῆς ἐστι͵ τὰ δ΄ οὔ. Καὶ
τὰ μὲν οἰκητικὰ τὰ δ΄ ἄοικα͵ οἰκητικὰ μὲν οἷον ἀσπάλαξ͵ μῦς͵
μύρμηξ͵ μέλιττα͵ ἄοικα δὲ πολλὰ τῶν ἐντόμων καὶ τῶν
τετραπόδων. Ἔτι τοῖς τόποις τὰ μὲν τρωγλοδυτικά͵ οἷον σαύρα͵
ὄφις͵ τὰ δ΄ ὑπέργεια͵ οἷον ἵππος͵ κύων. Καὶ τὰ μὲν τρηματώδη τὰ δ΄
ἄτρητα. Καὶ τὰ μὲν νυκτερόβια͵ οἷον γλαύξ͵ νυκτερίς͵ τὰ δ΄ ἐν τῷ
φωτὶ ζῇ.
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ. 489a.32 …δυνάμεις ἐν τοῖς
ἀνομοιομερέσιν͵ οἷον ἡ τῆς τροφῆς ἐργασία ἐν στόματι καὶ ἡ τῆς
κινήσεως τῆς κατὰ τόπον ἐν ποσὶν ἢ πτέρυξιν ἢ τοῖς ἀνάλογον.
Πρὸς δὲ τούτοις τὰ μὲν ἔναιμα τυγχάνει ὄντα͵ οἷον ἄν θρωπος καὶ
ἵππος καὶ πάνθ΄ ὅσα ἢ ἄποδά ἐστι τέλεα ὄντα ἢ δίποδα ἢ
τετράποδα͵ τὰ δ΄ ἄναιμα͵ οἷον μέλιττα καὶ σφὴξ καὶ τῶν
θαλαττίων σηπία καὶ κάραβος καὶ πάνθ΄ ὅσα πλείους πόδας ἔχει
τεττάρων. Καὶ τὰ μὲν ζῳοτόκα τὰ δ΄ ᾠοτόκα τὰ δὲ σκωληκοτόκα…
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ. 519a.29 … μὲν ἐν τῷ στόματι οὐκ
ἔχει͵ τρίχας δ΄ ὁμοίας ὑείαις. Αἱ μὲν οὖν τρίχες αὐξάνονται
ἀποτμηθεῖσαι κάτωθεν͵ ἄνωθεν δ΄ οὔ· τὰ δὲ πτερὰ οὔτ΄ ἄνωθεν
οὔτε κάτωθεν͵ ἀλλ΄ ἐκπίπτει. Οὐκ ἀναφύεται δὲ ἐκτιλθὲν οὔτε τῶν
μελιττῶν τὸ πτερὸν οὔθ΄ ὅσα ἄλλα ἔχει ἄσχιστον τὸ πτερόν· οὐδὲ
τὸ κέντρον͵ ὅταν ἀποβάλλῃ ἡ μέλιττα͵ ἀλλὰ θνήσκει. Εἰσὶ δὲ καὶ
ὑμένες ἐν τοῖς ζώοις ἅπασι τοῖς ἐναίμοις.
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ. 523b.18 Ἔστι δ΄ ἔντομα ὅσα κατὰ
τοὔ νομά ἐστιν ἐντομὰς ἔχοντα ἢ ἐν τοῖς ὑπτίοις ἢ ἐν τοῖς πρανέσιν
ἢ ἐν ἀμφοῖν͵ καὶ οὔτε ὀστῶδες ἔχει ἓν κεχωρισμένον οὔτε
σαρκῶδες͵ ἀλλὰ μέσον ἀμφοῖν· τὸ σῶμα γὰρ ὁμοίως καὶ ἔσω καὶ
ἔξω σκληρόν ἐστιν αὐτῶν. Ἔστι δ΄ ἔντομα καὶ ἄπτερα͵ οἷον ἴουλος
καὶ σκολόπενδρα͵ καὶ πτερωτά͵ οἷον μέλιττα καὶ μηλολόνθη καὶ
σφήξ· καὶ ταὐτὸ δὲ γένος αὐτῶν ἐστι καὶ πτερωτὸν καὶ ἄπτερον͵
οἷον μύρμηκές εἰσι καὶ πτερωτοὶ καὶ ἄπτεροι͵ καὶ αἱ καλούμεναι
πυγολαμπίδες.
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ. 532a.16 Ὅσα δ΄ ἔχει τοῦτο͵
ὀδόντας οὐκ ἔχει͵ ἔξω ὀλίγων τινῶν͵ ἐπεὶ καὶ αἱ μυῖαι τούτῳ
θιγγάνουσαι αἱ ματίζουσι καὶ οἱ κώνωπες τούτῳ κεντοῦσιν. Ἔχουσι
δ΄ ἔνια τῶν ἐντόμων καὶ κέντρα. Τὸ δὲ κέντρον τὰ μὲν ἔχει ἐν
αὑτοῖς͵ οἷον αἱ μέλιτται καὶ οἱ σφῆκες͵ τὰ δ΄ ἐκτός͵ οἷον σκορ πίος·
καὶ μόνον δὴ τοῦτο τῶν ἐντόμων μακρόκεντρόν ἐστιν. Ἔτι δὲ χηλὰς
ἔχει τοῦτό τε καὶ τὸ ἐν τοῖς βιβλίοις γινό μενον σκορπιῶδες. Τὰ δὲ
πτηνὰ αὐτῶν πρὸς τοῖς ἄλλοις μορίοις καὶ πτερὰ ἔχει.
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ. 532a.21 … καὶ μόνον δὴ τοῦτο τῶν
ἐντόμων μακρόκεντρόν ἐστιν. Ἔτι δὲ χηλὰς ἔχει τοῦτό τε καὶ τὸ ἐν
τοῖς βιβλίοις γινό μενον σκορπιῶδες. Τὰ δὲ πτηνὰ αὐτῶν πρὸς τοῖς
ἄλλοις μορίοις καὶ πτερὰ ἔχει. Ἔστι δὲ τὰ μὲν δίπτερα αὐτῶν͵
ὥσπερ αἱ μυῖαι͵ τὰ δὲ τετράπτερα͵ ὥσπερ αἱ μέλιτται· οὐθὲν δ΄
ἐστὶν ὀπισθόκεντρον δίπτερον μόνον. Ἔτι δὲ τὰ μὲν ἔχει τῶν
πτηνῶν ἔλυτρον τοῖς πτεροῖς͵ ὥσπερ ἡ μηλολόνθη͵ τὰ δ΄ ἀνέλυτρά
47
ἐστιν͵ ὥσπερ ἡ μέλιττα· ἀνορροπύγιος δ΄ ἡ πτῆσις αὐτῶν ἁπάντων

ἐστί͵ καὶ τὸ πτερὸν οὐκ ἔχει καυ λὸν οὐδὲ σχίσιν.
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ. 532a.24 Τὰ δὲ πτηνὰ αὐτῶν πρὸς
τοῖς ἄλλοις μορίοις καὶ πτερὰ ἔχει. Ἔστι δὲ τὰ μὲν δίπτερα αὐτῶν͵
ὥσπερ αἱ μυῖαι͵ τὰ δὲ τετράπτερα͵ ὥσπερ αἱ μέλιτται· οὐθὲν δ΄
ἐστὶν ὀπισθόκεντρον δίπτερον μόνον. Ἔτι δὲ τὰ μὲν ἔχει τῶν
πτηνῶν ἔλυτρον τοῖς πτεροῖς͵ ὥσπερ ἡ μηλολόνθη͵ τὰ δ΄ ἀνέλυτρά
ἐστιν͵ ὥσπερ ἡ μέλιττα· ἀνορροπύγιος δ΄ ἡ πτῆσις αὐτῶν ἁπάντων
ἐστί͵ καὶ τὸ πτερὸν οὐκ ἔχει καυ λὸν οὐδὲ σχίσιν. Ἔτι κεραίας πρὸ
τῶν ὀμμάτων ἔχει ἔνια͵ οἷον αἵ τε ψυχαὶ καὶ οἱ κάραβοι.
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ. 534b.19 Τούτων δὲ τὰ μὲν μαλά κια
καὶ τὰ μαλακόστρακα καὶ τὰ ἔντομα ἔχει πάσας τὰς αἰσθήσεις· καὶ
γὰρ ὄψιν ἔχει καὶ ὄσφρησιν καὶ γεῦσιν. Τά τε γὰρ ἔντομα ὄντα
πόρρω συναισθάνεται͵ καὶ τὰ πτε ρωτὰ καὶ τὰ ἄπτερα͵ οἷον αἱ
μέλιτται καὶ οἱ κνῖπες τοῦ μέλιττος· ἐκ πολλοῦ γὰρ αἰσθάνονται
ὡς τῇ ὀσμῇ γινώ σκοντα. Καὶ ὑπὸ τῆς τοῦ θείου ὀσμῆς πολλὰ
ἀπόλλυται. Ἔτι δ΄ οἱ μύρμηκες ὑπ΄ ὀριγάνου καὶ θείου
περιπαττομένων λείων ἐκλείπουσι τὰς μυρμηκίας͵ καὶ ἐλαφείου
κέρατος…
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ. 553b.29 …͵ εἶτα τὸν γόνον
ἐναφιᾶσιν͵ ὡς μὲν ἔνιοι λέγουσιν͵ ἐκ τοῦ στόματος͵ ὅσοι φέρειν
φασὶν ἄλλοθεν͵ εἶθ΄ οὕτω τὸ μέλι τροφὴν τὴν μὲν τοῦ θέρους τὴν
δὲ τοῦ μετοπώρου· ἄμει νον δ΄ ἐστὶ τὸ μετοπωρινὸν μέλι. Γίνεται
δὲ κηρίον μὲν ἐξ ἀνθέων͵ κήρωσιν δὲ φέρουσιν ἀπὸ τοῦ δακρύου
τῶν δένδρων͵ μέλι δὲ τὸ πῖπτον ἐκ τοῦ ἀέρος͵ καὶ μάλιστα ἐν ταῖς
τῶν ἄστρων ἐπιτολαῖς͵ καὶ ὅταν κατασκήψῃ ἡ ἶρις· ὅλως δ΄ οὐ
γίνεται μέλι πρὸ Πλειάδος ἐπιτολῆς. Τὸ μὲν οὖν κηρίον ποιεῖ͵
ὥσπερ εἴρηται͵ ἐκ τῶν ἀνθέων· τὸ δὲ μέλι ὅτι οὐ ποιεῖ͵ ἀλλὰ φέρει
τὸ πῖπτον͵ σημεῖον·
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ. 553b.31 …μέλι τροφὴν τὴν μὲν τοῦ
θέρους τὴν δὲ τοῦ μετοπώρου· ἄμει νον δ΄ ἐστὶ τὸ μετοπωρινὸν
μέλι. Γίνεται δὲ κηρίον μὲν ἐξ ἀνθέων͵ κήρωσιν δὲ φέρουσιν ἀπὸ
τοῦ δακρύου τῶν δένδρων͵ μέλι δὲ τὸ πῖπτον ἐκ τοῦ ἀέρος͵ καὶ
μάλιστα ἐν ταῖς τῶν ἄστρων ἐπιτολαῖς͵ καὶ ὅταν κατασκήψῃ ἡ ἶρις·
ὅλως δ΄ οὐ γίνεται μέλι πρὸ Πλειάδος ἐπιτολῆς. Τὸ μὲν οὖν κηρίον
ποιεῖ͵ ὥσπερ εἴρηται͵ ἐκ τῶν ἀνθέων· τὸ δὲ μέλι ὅτι οὐ ποιεῖ͵ ἀλλὰ
φέρει τὸ πῖπτον͵ σημεῖον· ἐν μιᾷ γὰρ ἢ δυ σὶν ἡμέραις πλήρη
εὑρίσκουσι τὰ σμήνη οἱ μελιττουργοὶ μέ λιτος.
Αριστόξενος.
Αποσπάσματα 27.2 Περὶ τοῦ Πυθαγορικοῦ βίου. ὅτι οἱ
Πυθαγορικοί͵ ὡς ἔφη Ἀριστόξενος͵ καθάρσει ἐχρῶντο τοῦ μὲν
σώματος διὰ τῆς ἰατρικῆς͵ τῆς δὲ ψυχῆς διὰ τῆς μουσικῆς. καὶ τῶν
Πυθαγορικῶν δὲ τροφὴ ἦν ἄρτος μετὰ μέλιττος͵ ὥς φησιν
Ἀριστόξενος͵ τοὺς προσφερομένους αὐτὰ ἀεὶ ἐπ΄ ἀρίστῳ λέγων
48
ἀνόσους διατελεῖν. καὶ Πυθαγόρας δ΄ ὁ Σάμιος ...οὐκ ἀπείχετο δὲ

ἐμψύχων͵ ὡς Ἀριστόξενος εἴρηκεν. ὅ γε μὴν Ἀριστόξενος πάντα μὲν
τ΄ ἄλλα συγχωρεῖν αὐτὸν ἐσθίειν ἔμψυχα…
Θεόφραστος.35
Ιστορία των φυτών. 3.7.6.7 …οἱ γὰρ μύκητες ἀπὸ τῶν ῥιζῶν καὶ
παρὰ τὰς ῥίζας φυόμενοι κοινοὶ καὶ ἑτέρων εἰσίν. ὡσαύτως δὲ καὶ ἡ
ἰξία· καὶ γὰρ αὕτη φύεται καὶ ἐν ἄλλοις· ἀλλ΄ οὐδὲν ἧττον͵ ὥσπερ
ἐλέχθη͵ πλειστοφόρον ἐστίν· εἰ δέ γε δὴ καθ΄ Ἡσίοδον φέρει μέλι
καὶ μελίττας͵ ἔτι μᾶλλον· φαίνεται δ΄ οὖν καὶ ὁ μελιτώδης οὗτος
χυλὸς ἐκ τοῦ ἀέρος ἐπὶ ταύτῃ μάλιστα προσίζειν. φασὶ δὲ καὶ ὅταν
κατακαυθῇ γίνεσθαι λίτρον ἐξ αὐτῆς. ταῦτα μὲν οὖν ἴδια τῆς δρυός.
Ιστορία φυτών. 3.15.5.9 …οὗ ἡ πλείστη γίνεται· ψυχρὸς δὲ
καὶ ὁ Ὄλυμπος ὁ Μακεδονικός· καὶ γὰρ ἐνταῦθα γίνεται πλὴν οὐ
μεγάλη· μεγίστη δὲ καὶ καλλίστη ἐν Κύρνῳ· καὶ γὰρ εὐμήκεις καὶ
πάχος ἔχουσαι πολὺ παρὰ τὰς ἄλλας. δι΄ ὃ καὶ τὸ μέλι οὐχ ἡδὺ
ὄζον τῆς πύξου. Πλήθει δὲ πολὺ κράταιγός ἐστιν͵ οἱ δὲ κρα ταιγόνα
καλοῦσιν· ἔχει δὲ τὸ μὲν φύλλον ὅμοιον μεσπίλῃ τετανόν͵ πλὴν
μεῖζον ἐκείνου καὶ πλατύ τερον ἢ προμηκέστερον͵ τὸν δὲ χαραγμὸν
οὐκ ἔχον ὥσπερ ἐκεῖνο.
Ιστορία φυτών. 6.2.3.4 …βλαστάνει δὲ καὶ ἀνθεῖ μετ΄
ἰσημερίαν μετο πωρινὴν καὶ ἀνθεῖ πολὺν χρόνον. Καὶ τῆς ὀριγάνου
δὲ ἡ μέλαινα ἄκαρπος ἡ δὲ λευκὴ κάρπιμος. καὶ θύμον τὸ μὲν
λευκὸν τὸ δὲ μέλαν εὐανθὲς δὲ σφόδρα· περὶ τροπὰς γὰρ ἀνθεῖ
θερινάς. ἀφ΄ οὗ καὶ ἡ μέλιττα λαμβάνει τὸ μέλι͵ καὶ τούτῳ φασὶν
οἱ μελιττουργοὶ δῆλον εἶναι πότερον εὐμελιτοῦσι ἢ οὔ· καλῶς γὰρ
ἀπαν θήσαντος εὐμελιτεῖν· βλάπτει δὲ καὶ ἀπόλλυσι τὴν ἄνθησιν
ἐὰν ὕδωρ ἐπιγένηται.
Ιστορία φυτών. 9.16.5.13 …ἐνιαυτόν͵ τοὺς δὲ καὶ δύο
ἔτη· χείριστα δὲ ἀπαλλάττειν τοὺς ἐν πλείστῳ χρόνῳ
καταφθίνοντος τοῦ σώματος͵ ῥᾷστα δὲ τοὺς παραχρῆμα. λυτι κὸν
δὲ φάρμακον οὐχ εὑρῆσθαι͵ καθάπερ ἀκούομεν ἑτέρων τι φύεσθαι.
ἀλλὰ τοὺς ἐγχωρίους ἀνασώζειν τινὰς μέλιτι καὶ οἴνῳ καὶ
τοιούτοις τισί͵ σπανίως δὲ καὶ τούτους καὶ ἐργωδῶς. Ἀλλὰ τοῦ
ἐφημέρου τὸ φάρμακον εὑρῆσθαι· ἕτερον γάρ τι ῥίζιον εἶναι ὃ
ἐφήμερον ἀπαλλάττει·
Ιστορία φυτών. 9.19.3.8 …μύρῳ ῥαίνων ἐκ χρυσίου
ἀπύρου. ἔχει δὲ ὁ ἐλειόχρυσος τὸ μὲν ἄνθος χρυσοειδές͵ φύλλον δὲ
λευκὸν καὶ τὸν καυλὸν δὲ λεπτὸν καὶ σκληρὸν ῥίζαν δὲ ἐπιπόλαιον
καὶ λεπτήν. χρῶνται δὲ αὐτῷ πρὸς τὰ δακετὰ ἐν οἴνῳ καὶ πρὸς τὰ
πυρίκαυστα κατακαύσαντες καὶ μίξαντες μέλιτι. τὰ μὲν οὖν
τοιαῦτα͵ καθάπερ καὶ πρότερον ἐλέχθη͵ συναύξειν βουλομένων ἐστὶ
τὰς ἑαυτῶν τέχνας. Αἱ δὲ τῶν ῥιζῶν καὶ τῶν καρπῶν καὶ τῶν ὀπῶν
φύσεις ἐπεὶ πολλὰς ἔχουσι καὶ παντοίας δυνά μεις͵ ὅσαι ταὐτὸ
δύνανται καὶ τῶν αὐτῶν αἰτίαι…
Αποσπάσματα 4.51.8 …ἔχουσί τινα χρείαν͵ αἱ μὲν
ἀφαιροῦσαι τὴν βαρύτητα καὶ τὴν ἰσχὺν͵ αἱ δ΄ εὐοδμίαν τινὰ αἱ δὲ
35
Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος από την Ερεσό της Λέσβου (372 - 287 π.Χ.).
49
γλυκύτητα ἐμποιοῦσαι καθάπερ καὶ ἐπὶ τῶν οἴνων. Καὶ γὰρ ὁ ἐν

Θάσῳ ὁ ἐν τῷ πρυτανείῳ διδόμενος͵ θαυμαστός τις ὡς ἔοικε τὴν
ἡδονὴν͵ ἠρτυμένος ἐστίν· ἐμβάλλουσι γὰρ εἰς τὸ κεράμιον σταῖς
μέλιτι φυράσαντες͵ ὥστε τὴν μὲν ὀσμὴν ἀπ΄ αὐτοῦ͵ τὴν δὲ
γλυκύτητα ἀπὸ τοῦ σταιτὸς λαμβάνειν τὸν οἶνον. Συμβαίνειν δὲ
τοῦτο καὶ κατὰ τὰς τῶν οἴνων μίξεις·
Αποσπάσματα 6.46.4 ὁμόχρων ᾖ ὑμένι λευκῷ χειμέριον.
Ὅταν ἑστώτων νεφῶν ἕτερα ἐπιφέρηται τὰ δ΄ ἠρεμῇ χειμέρια. Ὁ
ἥλιος ἐὰν χειμῶνος διαλάμψας πάλιν ἀποκρυφθῇ καὶ τοῦτο ποιήσῃ
δὶς ἢ τρὶς ἡμέρα χειμέριος δίεισιν. Ὁ τοῦ Ἑρμοῦ ἀστὴρ χειμῶνος
μὲν φαινόμενος ψύχη σημαίνει θέρους δὲ καῦμα. Ὅταν μέλιτται μὴ
ἀπο πέτωνται μακρὰν ἀλλ΄ αὐτοῦ ἐν τῇ εὐδίᾳ πέτωνται χειμῶνα
ἐσόμενον σημαίνει. Λύκος ὠρυόμενος χειμῶνα σημαίνει διὰ τριῶν
ἡμερῶν. Λύκος ὅταν πρὸς τὰ ἔργα ὁρμᾷ ἢ εἴσω χειμῶνος ὥρᾳ
χειμῶνα σημαί νει εὐθύς.
Αποσπάσματα 190.1.1 δὲ καὶ πνεύματος πλῆθος͵ ὡς
Θεόφραστος. Ὀλίγον γὰρ ἀποδεῖ πᾶν τὸ σῶμα τοῦ ζώου πλῆρες
εἶναι πνεύ μονος͵ ᾧ τεκμαίρεται τὸ πνευματικὸν αὐτοῦ καὶ διὰ
τοῦτο πρὸς τὰς μεταβολὰς εὔτρεπτον. Plut. de sol lert. anim. p.
978. Ὅτι αἱ τοῦ μέλιττος γενέσεις τριτταί· ἢ ἀπὸ τῶν ἀνθῶν καὶ
ἐν οἷς ἄλλοις ἐστὶν ἡ γλυκύτης· ἄλλη δ΄ ἐκ τοῦ ἀέρος ὅταν
ἀναχυθὲν ὑγρὸν ὑπὸ τοῦ ἡλίου συνεψηθὲν πέσῃ· γίνεται δὲ τοῦτο
μάλιστα ὑπὸ πυραμητόν· ἄλλη δ΄ ἐν τοῖς καλάμοις. Πίπτει δὲ τὸ ἐκ
τοῦ ἀέρος μέλι καὶ ἐπὶ τὴν γῆν καὶ ἐπὶ τὰ προστυχόντα τῶν φυτῶν.
Αποσπάσματα 190.1.5 lert. anim. p. 978. Ὅτι αἱ τοῦ
μέλιττος γενέσεις τριτταί· ἢ ἀπὸ τῶν ἀνθῶν καὶ ἐν οἷς ἄλλοις
ἐστὶν ἡ γλυκύτης· ἄλλη δ΄ ἐκ τοῦ ἀέρος ὅταν ἀναχυθὲν ὑγρὸν ὑπὸ
τοῦ ἡλίου συνεψηθὲν πέσῃ· γίνεται δὲ τοῦτο μάλιστα ὑπὸ
πυραμητόν· ἄλλη δ΄ ἐν τοῖς καλάμοις. Πίπτει δὲ τὸ ἐκ τοῦ ἀέρος
μέλι καὶ ἐπὶ τὴν γῆν καὶ ἐπὶ τὰ προστυχόντα τῶν φυτῶν.
Εὑρίσκεται δὲ μάλιστα ἐπὶ τοῖς φύλλοις τῆς δρυὸς καὶ ἐπὶ τῆς
φιλύρας διότι πυκνότητα ἔχει ταῦτα καὶ ἔνικμά ἐστι. Δεῖ δὲ μήτε
τελείως εἶναι ξηρὰ ἵνα μὴ εἰς αὑτὰ ἕλκῃ͵ μήτε μανὰ ἵνα μὴ διίῃ·
Αποσπάσματα 190.1.12 Εὑρίσκεται δὲ μάλιστα ἐπὶ τοῖς
φύλλοις τῆς δρυὸς καὶ ἐπὶ τῆς φιλύρας διότι πυκνότητα ἔχει ταῦτα
καὶ ἔνικμά ἐστι. Δεῖ δὲ μήτε τελείως εἶναι ξηρὰ ἵνα μὴ εἰς αὑτὰ
ἕλκῃ͵ μήτε μανὰ ἵνα μὴ διίῃ· ταῦτα δὲ καὶ ἔνικμα καὶ πυκνότητα
ἔχει͵ τὰ δὲ τῆς φιλύρας καὶ γλυκύτητα. Ἔχει δέ πως ἡ μέλιττα
οἰκείωσίν τινα πρὸς τὴν δρῦν.
ΘΕΟΦΡΑΣΤΟΥ ΠΕΡΙ ΦΥΤΩΝ ΑΙΤΙΩΝ. 2.12.3.2 …ἐπὶ τῶν ἄλλων τῶν
πλείστων· μονόρριζα γὰρ καὶ οὐ παχύρριζα ἀλλ΄ εἰς τἄνω φερόμενα
τῇ ὁρμῇ καὶ μά λιστα ὡς εἰπεῖν τὸ κύμινον· μικρὰ γάρ τις ἡ ῥίζα
τούτου πάμπαν. Ὅσα δὲ ἰσχυρόρριζα τούτων͵ ἔνια γὰρ τοιαῦτα
καθάπερ ὁ κέγχρος καὶ ὁ μέλινος͵ ταῦτα δὲ κατὰ λόγον ἀποδίδωσι
τοὺς καυλοὺς ἀπ΄ ἰσχυρῶν ἰσ χυροὺς…
ΘΕΟΦΡΑΣΤΟΥ ΠΕΡΙ ΦΥΤΩΝ ΑΙΤΙΩΝ. 5.6.12.5 …δοκεῖ καὶ παρὰ
φύσιν. Αἱ δὲ τοιαῦται μεταβο λαὶ καὶ αὐτόματοι γίνονται καὶ τέχνῃ
καὶ κατὰ φύσιν· οἷον ἐπὶ τίφης καὶ ζειᾶς περιπλαττομένοις πυροῖς͵
50
ὥσπερ καὶ ὅσα τῶν σπερμάτων ἢ ἐν λίτρῳ προβρεχό μενα

τεραμονέστερα ἢ ἐν μέλιτι καὶ γάλακτι γλυκύ τερα γίνεται· πέφυκε
γὰρ οἷον ἂν σπαρῇ τοιοῦτον καὶ γεννᾷν· σπείρεται δὲ
διηλλοιωμένον καὶ μεταβεβηκός· ἐν ἀμφοῖν δέ πως ἢ ἐν ἅπασι
συμβαίνει μετακινεῖσθαι τὴν ἀρχὴν͵ ἔνθα μὲν κατὰ τὸ ποιὸν…
ΘΕΟΦΡΑΣΤΟΥ ΠΕΡΙ ΦΥΤΩΝ ΑΙΤΙΩΝ. 6.5.1.6 Ἔχει δὲ καὶ κατὰ τὰς
ὀσμὰς ὁμοίως· ἄλλαι γὰρ ἄλλοις ἐναντίαι καὶ οὐ πρόσφοροι καὶ οὐ
μόνον εἰς τὸ μὴ δεῖσθαι μηδὲ ζητεῖν ἀλλ΄ ὑπὸ τῶν ἡδίστων ἡμῖν
ἀναι ρεῖσθαι καθάπερ οἱ γύπες ὑπὸ τῶν μύρων καὶ οἱ κάνθα ροι ὑπὸ
τῶν ῥόδων. Πολεμοῦσι δὲ δὴ σφόδρα καὶ αἱ μέλιτται τοῖς
μεμυρισμένοις. Ὅλως μὲν γὰρ ἢ οὐδὲν ἢ βραχύ τι πάμπαν ἐστὶν ἐν
τοῖς ἄλλοις ζώοις τὸ τὴν εὐωδίαν δίωκον αὐτῆς χάριν͵ ἀλλ΄ εἴπερ
κατὰ συμβεβηκὸς ὧν ἡ τροφὴ τοιαύτη· πρὸς ταύτην γὰρ ἦν ἡ
ἐπιθυμία καὶ ταύτης.
Φιλέτας.
Αποσπάσματα 9.3 Αἰολεῖς͵ ὡς Φιλήτας φησὶν ἐν Ἀτάκτοις.
Athen. V 646 d ἀμόραι. τὰ μελιτώματα Φιλήτας ἐν Ἀτάκτοις
ἀμόρας φησὶν καλεῖσθαι. μελιτώματα δ΄ ἐστὶν πεπεμμένα. Athen. V
645 d κρήιον πλακοῦς ἄρτος͵ ὃν Ἀργεῖοι παρὰ τῆς νύμφης πρὸς τὸν
νυμφίον φέρουσιν. ὀπτᾶται δ΄ ἐν ἄνθραξιν͵ καὶ καλοῦνται ἐπ΄ αὐτὸν
οἱ φίλοι͵ παρατίθεται δὲ μετὰ μέλιττος. Φιλήτας δὲ Συρακοσίους
κύπελλα καλεῖν τὰ τῆς μάζης καὶ τῶν ἄρτων ἐπὶ τῆς τραπέζης
καταλείμματα.
Αλέξανδρος λυρικός και τραγωδός.
Αποσπάσματα 7.3 Οἳ καὶ ἐπ΄ Ἀσκανίων δώματ΄ ἔχουσι ῥοῶν

λίμνης Ἀσκανίης ἐπὶ χείλεσιν͵ ἔνθα Δολίων υἱὸς Σειληνοῦ νάσσατο
καὶ Μελίης. Ὁ δ΄ Ἀναξαγόρου τρόφιμος χᾳοῦ στρυφνὸς μὲν ἔμοιγε
προσειπεῖν͵ καὶ μισογέλως͵ καὶ τωθάζειν οὐδὲ παρ΄ οἴνῳ
μεμαθηκώς͵ ἀλλ΄ ὅ͵τι γράψαι τοῦτ΄ ἂν μέλιττος καὶ Σειρήνων
ἐτετεύχει. Επιγράμματα. Αὐτά που τὰν Κύπριν ἀπηκριβώσατο
Παλλὰς τᾶς ἐπ΄ Ἀλεξάνδρου λαθομένα κρίσιος.
Λυκόφρων.
Αλεξάνδρα. 293 …καλῶν ἐπ΄ εὐχαῖς πλεῖστα Φύξιον Δία
πορθουμένοισι κῆρας ἀρκέσαι πικράς. τότ΄ οὔτε τάφρος οὔτε
ναυλόχων σταθμῶν πρόβλημα καὶ σταυροῖσι κορσωτὴ πτέρυξ͵ οὐ
γεῖσα χραισμήσουσιν οὐδ΄ ἐπάλξιες· ἀλλ΄ ὡς μέλισσαι
συμπεφυρμένοι καπνῷ καὶ λιγνύος ῥιπαῖσι καὶ γρυνῶν βολαῖς͵
ἄφλαστα καὶ κόρυμβα καὶ κλῃδῶν θρόνους πυκνοὶ κυβιστητῆρες ἐξ
ἑδωλίων πηδῶντες αἱμάξουσιν ὀθνείαν κόνιν.
Αλέξις κωμικός.
Αποσπάσματα 146.6 . .. πεπρακότες τὴν τοῦ βίου παρρησίαν
καὶ τὴν τρυφὴν γυναιξὶ δοῦλοι ζῶμεν ἀντ΄ ἐλευθέρων. ἔπειτ΄ ἔχειν
προῖκ΄ οὐχὶ τιμὴν πάσχομεν; πικράν γε καὶ μεστὴν γυναικείας
51
χολῆς. ἡ τῶν γὰρ ἀνδρῶν ἐστι πρὸς ἐκείνην μέλι· οἱ μέν γε

συγγνώμην ἔχουσ΄ ἀδικούμενοι͵ αὗται δ΄ ἀδικοῦσαι καὶ
προσεγκαλοῦσ΄ ἔτι· ὧν οὐκ ἐχρῆν ἄρχουσιν͵ ὧν δ΄ ἄρχειν ἐχρῆν
ἀμελοῦσιν͵ ἐπιορκοῦσιν͵ οὐδὲ ἓν κακὸν ἔχουσι καὶ κάμνειν λέγουσ΄
ἑκάστοτε.
Αποσπάσματα 172.11 …ἔρια μὲν ποιήσομεν Β. ἄνθρωπε
ποίει λευκὰ καὶ βλέπ΄ εἰς . . Α. ἐπὰν ἀπὸ τῶν κοινῶν ταρίχους
ἰχθύων͵ κρεῶν βατανίων εὐθέως . . . . δίπυρον παραθήσεις͵ ᾠὸν
ἐπιτετμημένον͵ πυόν͵ μέλιττος ὀξύβαφον͵ ἀποταγηνιῶ͵ τυροῦ
τροφάλια χλωρὰ Κυθνίου παρατεμών͵ βοτρύδιόν τι͵ χόριον͵ ἐν
ποτηρίῳ γλυκύν· τὸ τοιοῦτον γὰρ ἀεί πως μέρος ἐπιπαίζεται·
κεφαλὴ δὲ δείπνου γίνεται Β. ἄνθρωπ΄ ἐπίπαιζε· μόνον ἀπαλλάγηθί
μου·
Αποσπάσματα .1.6 Ὦ δυστυχεῖς ἡμεῖς μὲν οἱ πεπρακότες
τὴν τοῦ βίου παρρησίαν καὶ τὴν τρυφήν͵ γυναιξὶ δοῦλοι ζῶμεν ἀντ΄
ἐλευθέρων. ἔπειτ΄ ἔχειν προῖκ΄ οὐχὶ τιμὴν φάσκομεν; πικράν γε καὶ
μεστὴν γυναικείας χολῆς. ἡ τῶν γὰρ ἀνδρῶν ἐστι πρὸς ἐκείνην
μέλι· οἱ μέν γε συγγνώμην ἔχουσ΄ ἀδικούμενοι͵ αὗται δ΄ ἀδικοῦσαι
καὶ προσεγκαλοῦσ΄ ἔτι· ὧν οὐκ ἐχρῆν ἄρχουσιν͵ ὧν δ΄ ἄρχειν ἐχρῆν
ἀμελοῦσιν͵ ἐπιορκοῦσιν͵ οὐδὲ ἓν κακόν ἔχουσι καὶ κάμνειν λέγουσ΄
ἑκάστοτε.
Αντιφάνης.
Αποσπάσματα 125.3 …ἀλλ΄ οἷα λογοποιοῦσιν ἐν τῷ
πράγματι οἱ τἀργύριον μὴ κατατιθέντες͵ ὡς σφόδρα Φίλιππος. ἆρ΄
ἦν εὐτυχής τις νὴ Δία. ἄτοπά γε κηρύττουσιν ἐν τοῖς ἰχθύσιν
κηρύγμαθ΄͵ οὗ καὶ νῦν τις ἐκεκράγει μέγα μέλιττος γλυκυτέρας
μεμβράδας φάσκων ἔχειν. εἰ τοῦτο τοιοῦτ΄ ἐστίν͵ οὐδὲν κωλύει
τοὺς μελιτοπώλας αὖ λέγειν βοᾶν θ΄ ὅτι πωλοῦσι τὸ μέλι
σαπρότερον τῶν μεμβράδων.
Αποσπάσματα. …εἴ τις ἐγχέαι. Α. πρὸς ἀμυγδάλας δὲ πῶς
ἔχεις; Β. εἰρηνικῶς. μαλακὰς σφόδρα͵ δι΄ ἃς μέλιτι προσπαίζειν
βία. Α. μελίπηκτα δ΄ εἴ σοι προσφέροι; Β. τρώγοιμι καὶ ᾠὸν δὲ
καταπίνοιμ΄ ἄν. Α. ἄλλου δεῖ τινος; ΛΕΥΚΑΔΙΟΣ ἐνταῦθ΄
ἀναρίστητος εὐθὺς κιθαριεῖ. ἀσταφίδος͵ ἁλῶν͵ σιραίου͵ σιλφίου͵
τυροῦ͵ θύμου͵ σησάμου͵ νίτρου͵ κυμίνου͵ ῥοῦ͵ μέλιττος͵ ὀριγάνου͵
βοτανίων͵ ὄξους͵ ἐλαῶν͵ εἰς ἀβυρτάκην χλόης…
Αποσπάσματα 142.2 Α. μελίπηκτα δ΄ εἴ σοι προσφέροι; Β.
τρώγοιμι καὶ ᾠὸν δὲ καταπίνοιμ΄ ἄν. Α. ἄλλου δεῖ τινος; ΛΕΥΚΑΔΙΟΣ
ἐνταῦθ΄ ἀναρίστητος εὐθὺς κιθαριεῖ. ἀσταφίδος͵ ἁλῶν͵ σιραίου͵
σιλφίου͵ τυροῦ͵ θύμου͵ σησάμου͵ νίτρου͵ κυμίνου͵ ῥοῦ͵ μέλιττος͵
ὀριγάνου͵ βοτανίων͵ ὄξους͵ ἐλαῶν͵ εἰς ἀβυρτάκην χλόης͵
καππάριδος͵ ᾠῶν͵ ταρίχους͵ καρδάμων͵ θρίων͵ ὀποῦ.
Αποσπάσματα .2.6 Ἄτοπόν γε κηρύττουσιν ἐν τοῖς ἰχθύσιν
κήρυγμ΄͵ ὅπου καὶ νῦν τις ἐκεκράγει μέγα μέλιττος γλυκυτέρας
μεμβράδας φάσκων ἔχειν. εἰ τοῦτο τοιοῦτ΄ ἐστίν͵ οὐδὲν κωλύει
52
τοὺς μελιτοπώλας αὖ λέγειν βοᾶν θ΄ ὅτι πωλοῦσι τὸ μέλι

σαπρότερον τῶν μεμβράδων. ΚΟΡΙΝΘΙΑ. Ἔπειτα κἀκροκώλιον ὕειον
Ἀφροδίτῃ. Β. γελοῖον. Α. ἀγνοεῖς. ἐν τῇ Κύπρῳ δ΄ οὕτω φιληδεῖ ταῖς
ὑσίν…
Αποσπάσματα Lep.1.3 Ὁ δεῖν΄ Ἰᾶπυξ͵ κέρασον
εὐζωρέστερον. ΛΕΠΤΙΝΙΣΚΟΣ. Οἶνον Θάσιον πίνοις ἄν; Β. εἴ τις
ἐγχέαι. Α. πρὸς ἀμυγδάλας δὲ πῶς ἔχεις; Β. εἰρηνικῶς. μαλακὰς
σφόδρα͵ δι΄ ἃς μέλιτι προσπαίζειν βία. Α. μελίπηκτα δ΄ εἴ σοι
προσφέροι; Β. τρώγοιμι καὶ ᾠὸν δὲ καταπίνοιμ΄ ἄν. Α. ἄλλου δεῖ
τινος; Ἀστάφιδος͵ ἁλῶν͵ σιραίου͵ σιλφίου͵ τυροῦ͵ θύμου͵ σησάμου͵
νίτρου͵ κυμίνου͵ ῥοῦ͵ μέλιττος͵ ὀριγάνου…
Αποσπάσματα Lem.1.3 Ἀλλὰ πρὶν δεδειπνάναι ἡμᾶς
παρέσται. 1ΛΗΜΝΙΑΙ.1 Παρετέθη τρίπους πλακοῦντα χρηστόν͵ ὦ
πολυτίμητοι θεοί͵ ἔχων ἐν ἀργυρῷ τε τρυβλίῳ μέλι. Εἶτ΄ ἔστιν ἢ
γένοιτ΄ ἂν ἡδίων τέχνη͵ ἢ πρόσοδος ἄλλη τοῦ κολακεύειν εὐφυῶς; ὁ
ζωγράφος πονεῖ τι καὶ πικραίνεται͵ ὁ γεωργὸς ἐν ὅσοις ἐστὶ
κινδύνοις πάλιν. πρόσεστι πᾶσιν ἐπιμέλεια καὶ πόνος.
Αποσπάσματα Chr.2.3 …φιάλας͵ τριήρεις͵ τραγελάφους͵
καρχήσια͵ γαυλοὺς ὁλοχρύσους. Β. πλοῖα; Α. τοὺς κάδους μὲν οὖν
καλοῦσι γαυλοὺς πάντες οἱ προγάστορες. Τέτταρες δ΄ αὐλητρίδες
ἔχουσι μισθὸν καὶ μάγειροι δώδεκα͵ καὶ δημιουργοὶ μέλιττος
αἰτοῦσαι σκάφας. INCERTARUM FABULARUM ΑΠΟΣΠΆΣΜΑΤΑ. Τὸ
δεῖπνόν ἐστι μᾶζα κεχαρακωμένη ἀχύροις͵ πρὸς εὐτέλειαν
ἐξωπλισμένη…
Αποσπάσματα IFF.21.2 …Ἓν νόσημα τοῦτ΄ ἔχει· ἀεὶ γὰρ
ὀξύπεινός ἐστι. Β. Θετταλὸν λέγεις κομιδῇ τὸν ἄνδρα. Νήττας͵
σχαδόνας͵ κάρυ΄ ἐντραγεῖν͵ ᾤ΄͵ ἐγκρίδας͵ ῥαφανῖδας ἀπλύτους͵
γογγυλίδας͵ χόνδρον͵ μέλι. Ἀεὶ δὲ πρὸς Μούσαισι καὶ λόγοις πάρει͵
ὅπου τε σοφίας ἔργον ἐξετάζεται. Βίος θεῶν γάρ ἐστιν ὅταν ἔχῃς
ποθέν τἀλλότρια δειπνεῖν μὴ προσέχων λογίσμασιν.
Απολλόδωρος κωμικός.
Αποσπάσματα. 10.8 …ἀνδρὸ [ὁ]μόνοι[α]ν καὶ γυναικὸ [ ἐκ τοῦ
λειν θαυτ ὁμονο[ι ἐπὰν ὁ μὲν θλ[ιβό]μενο οἴκαδ΄ [εἰφέρηι πάνθ΄͵ ἡ
[γ]υ[νὴ δὲ] μηθαμοῦ ται ἀλλην ὁμότ[ιμ]ο εἰ τὸ κοιν κατά[μα]θε τ[ὴ]ν
μέλιτταν͵ ὡ[ οὐδὲν πον]εῖ ἔξωθεν͵ ἀλλ΄ [ἐ] ταὐτὸ ταχὺ δ[ πολύ· [τ]ὸ
γὰρ ε[ἰ]ενεχθὲν αθζ[ ἐπὰν δ΄ ἀναγκαθέντε ἀν[θρ]ώπω[ υνζῶ[ιν
α]ὑτοῖ ἑκάτερο ποία[ν] κ[α]τ[ὰ λό]γον οὐίαν ώειεν ἄν;
Δίφυλος. Κωμικός.
Αποσπάσματα 89.4 …τούτων ὁ θάνατος καθάπερ ἰατρὸς
φανεὶς ἀπέλυσε τοὺς ἔχοντας ἀναπαύσας ὕπνῳ. ἓν ὀνάριον ἐξ
ἀγροῦ μοι καταβαίνει καθ΄ ἕκαστον ἐνιαυτὸν ἀγαπητῶς ὥσπερ
κανοῦν μοι πάντ΄ ἐνεσκευασμένον͵ σπονδήν͵ ὀλάς͵ ἔλαιον͵ ἰσχάδας͵
μέλι. παρατίθημ΄ ὁλοσχερῆ ἄρν΄ ἐς μέσον σύμπτυκτον͵
ὠνθυλευμένον͵ χοιρίδια περιφόρινα κρομβώσας ὅλα· δούρειον
ἐπάγω χῆνα τῷ φυσήματι.
53
Αποσπάσματα FIF.4.4 …ἀλλὰ μάκαρ Ἀὴρ διὰ τῶν νεφέων

διάπεμψον Ἀντικύραν͵ ἵνα τόνδε κόριν κηφῆνα ποιήσω. Ἓν ὀνάριον
ἐξ ἀγροῦ μοι καταβαίνει καθ΄ ἕκαστον ἐνιαυτὸν ἀγαπητῶς ὥσπερ
κανοῦν μοι πάντ΄ ἀνεσκευασμένον͵ σπονδήν͵ ὀλάς͵ ἔλαιον͵ ἰσχάδας͵
μέλι. Οὐκ ἔστι βίος ὃς οὐχὶ κέκτηται κακά͵ λύπας͵ μερίμνας͵
ἁρπαγάς͵ στρέβλας͵ νόσους· τούτων ὁ θάνατος καθάπερ ἰατρὸς
φανείς ἀνέπαυσε τοὺς ἔχοντας ἀναπαύσας ὕπνῳ.
Νικόστρατος.
Αποσπάσματα 15.4 ΙΕΡΟΦΑΝΤΗΣ ΚΛΙΝΗ…τὸ μέγεθος
τηλικοῦτος͵ δέσποτα͵ λευκός· τὸ πάχος γὰρ ὑπερέκυπτε τοῦ κανοῦ.
ὀσμὴ δέ͵ τοὐπίβλημ΄ ἐπεὶ περιῃρέθη͵ ἄνω ΄βάδιζε καὶ μέλιτι
μεμιγμένη ἀτμίς τις εἰς τὰς ῥῖνας· ἔτι γὰρ θερμὸς ἦν. καὶ δυσχερὴς
λάγυνος οὗτος πλησίον ὄξους. ΜΑΓΕΙΡΟΣ ὃς μέλανα ποιεῖν ζωμὸν
οὐκ ἠπίστατο…
Τιμοκλής.
Αποσπάσματα 36.1 …οὕτως πολίτης ἀγαθὸς ἔσται κατὰ
λόγον͵ καὶ τοὺς πολεμίους δυνάμενος κακῶς ποιεῖν. τἀργύριόν
ἐστιν αἷμα καὶ ψυχὴ βροτοῖς. ὅστις δὲ μὴ ἔχει τοῦτο μηδ΄ ἐκτήσατο͵
οὗτος μετὰ ζώντων τεθνηκὼς περιπατεῖ. σῦκ΄͵ ἔλαιον͵ ἰσχάδας͵
μέλι. Β. σὺ μὲν εἰρεσιώνην͵ οὐ γεωργίαν λέγεις. Χῖοι πολὺ ἄριστ΄
ἀνευρήκασιν ὀψαρτυτικήν. μὰ γῆν͵ μὰ κρήνας͵ μὰ ποταμούς͵ μὰ
νάματα.
Αποσπάσματα FIF.5.1 …ὅστις δὲ μὴ ἔχει τοῦτο μηδ΄
ἐκτήσατο͵ οὗτος μετὰ ζώντων τεθνηκὼς περιπατεῖ. Χῖοι πολὺ
ἄριστ΄ ἀνευρήκασιν ὀψαρτυτικήν. Μὰ γῆν͵ μὰ κρήνας͵ μὰ ποταμούς͵
μὰ νάματα. Σῦκ΄ ἔλαιον ἰσχάδας μέλι. Β. σὺ μὲν εἰρεσιώνην οὐ
γεωργίαν λέγεις.
Καλλίμαχος.
016 110 ὁ Φθόνος Ἀπόλλωνος ἐπ΄ οὔατα λάθριος εἶπεν· 3οὐκ
ἄγαμαι τὸν ἀοιδὸν ὃς οὐδ΄ ὅσα πόντος ἀείδει. τὸν Φθόνον ὡπόλλων
ποδί τ΄ ἤλασεν ὧδέ τ΄ ἔειπεν· Ἀσσυρίου ποταμοῖο μέγας ῥόος͵ ἀλλὰ
τὰ πολλά λύματα γῆς καὶ πολλὸν ἐφ΄ ὕδατι συρφετὸν ἕλκει. Δηοῖ δ΄
οὐκ ἀπὸ παντὸς ὕδωρ φορέουσι μέλισσαι͵ ἀλλ΄ ἥτις καθαρή τε καὶ
ἀχράαντος ἀνέρπει πίδακος ἐξ ἱερῆς ὀλίγη λιβὰς ἄκρον ἄωτον.
χαῖρε͵ ἄναξ· ὁ δὲ Μῶμος͵ ἵν΄ ὁ Φθόνος͵ ἔνθα νέοιτο.
Μένανδρος.
ΑΡΡΗΦΟΡΟΣ ἢ ΑΥΛΗΤΡΙΣ. Αποσπάσματα 264.5 ΜΕΘΗ… εἶτ΄
οὐχ ὅμοια πράττομεν καὶ θύομεν͵ ὅπου γε τοῖς θεοῖς μὲν
ἠγορασμένον δραχμῶν ἄγω προβάτιον ἀγαπητὸν δέκα͵ αὐλητρίδας
δὲ καὶ μύρον καὶ ψαλτρίας͵ Μενδαῖον͵ ἐγχέλεις͵ Θάσιον͵ τυρόν͵
μέλι͵ μικροῦ ταλάντου36; γίνεται τὸ κατὰ λόγον͵ δραχμῶν μὲν
ἀγαθὸν ἄξιον λαβεῖν δέκα ἡμᾶς͵ ἐὰν καὶ καλλιερηθῆι τοῖς θεοῖς͵
36
Νομισματική μονάδα της αρχαιότητας και μονάδα βάρους.
54
τούτων δὲ πρὸς ταῦτ΄ ἀντανελεῖν τὴν ζημίαν. πῶς οὐχὶ τὸ κακὸν

τῶν ἱερῶν διπλάζεται;
ΑΡΡΗΦΟΡΟΣ ἢ ΑΥΛΗΤΡΙΣ. 451.7 …πόσας τραπέζας μέλλομεν ποεῖν
τρίτον ἤδη μ΄ ἐρωτᾶις. χοιρίδιον ἓν θύομεν͵ ὀκτὼ ποήσοντες
τραπέζας͵ δύο͵ μίαν͵ τί σοὶ διαφέρει τοῦτο; παράθες σημιαν. Β οὐκ
ἔστι κανδύλους ποεῖν οὐδ΄ οἷα σὺ εἴωθας͵ εἰς ταὐτὸν καρυκεύειν
μέλι͵ σεμίδαλιν͵ ὠιά. πάντα γὰρ τἀναντία νῦν ἐστιν·
Αποσπάσματα 319.5 ΜΕΘΗ …εἶτ΄ οὐχ ὅμοια πράττομεν καὶ
θύομεν; ὅπου γε τοῖς θεοῖς μὲν ἠγορασμένον δραχμῶν ἄγω
προβάτιον ἀγαπητὸν δέκα͵ αὐλητρίδας δὲ καὶ μύρον καὶ ψαλτρίας͵
Μενδαῖον͵ Θάσιον͵ ἐγχέλεις͵ τυρόν͵ μέλι͵ μικροῦ τάλαντον͵ γίνεταί
τε κατὰ λόγον δραχμῶν μὲν ἀγαθὸν ἄξιον λαβεῖν δέκα ἡμᾶς͵ ἐὰν
καὶ καλλιερηθῇ τοῖς θεοῖς͵ τούτων δὲ πρὸς ταῦτ΄ ἀνελεῖν τὴν
ζημίαν͵ πῶς οὐχὶ τὸ κακὸν τῶν ἱερῶν διπλάζεται;
Αποσπάσματα 518.7 …πόσας τραπέζας μέλλομεν ποιεῖν͵
τρίτον ἤδη μ΄ ἐρωτᾷς· χοιρίδιον ἓν θύομεν͵ ὀκτὼ ποιήσοντες
τραπέζας δ΄ ἢ μίαν͵ τί σοὶ διαφέρει τοῦτο; παράθες σημίαν. οὐκ
ἔστι κανδύλους ποιεῖν͵ οὐδ΄ οἷα σὺ εἴωθας εἰς ταὐτὸν καρυκεύειν͵
μέλι͵ σεμίδαλιν͵ ᾠά. πάντα γὰρ τἀναντία νῦν ἐστιν· ὁ μάγειρος γὰρ
ἐγχύτους ποιεῖ͵ πλακοῦντας ὀπτᾷ͵ χόνδρον ἕψει καὶ φέρει μετὰ τὸ
τάριχος͵ εἶτα θρῖον καὶ βότρυς.
Αποσπάσματα 708.2 …τί τῷ θανόντι δῶρα λαμπρὰ
προσφέρεις͵ ἃ μετ΄ ὀδύνης εἴασε κοὐκ ἐχρήσατο; πράττων καλῶς
μέμνησο τῆς δυσπραξίας· ὡς γὰρ τὸ πράττειν οὕτω καὶ σκόπει. ἐὰν
τροφὴν δοὺς τὸν λαβόντ΄ ὀνειδίσῃς͵ ἀψινθίῳ κατέπασας Ἀττικὸν
μέλι. εἰ γάμος ἦν ὁ σῳζων τὴν ἄλλου νόσον νόσον σῳζων αὐτὸς
ἀποθνῄσκει νοσῶν. ὅταν τι μέλλῃς τὸν πέλας κακηγορεῖν͵ αὐτὸς τὰ
σαυτοῦ πρῶτον ἐπισκέπτου κακά. μηδέποτε πειρῶ στρεβλὸν
ὀρθῶσαι κλάδον…
Αποσπάσματα Εἶτ΄ οὐχ ὅμοια πράττομεν καὶ θύομεν; ὅπου
γε τοῖς θεοῖς μὲν ἠγορασμένον δραχμῶν ἄγω προβάτιον ἀγαπητὸν
δέκα͵ αὐλητρίδας δὲ καὶ μύρον καὶ ψαλτρίας Μενδαῖον͵ Θάσιον͵
ἐγχέλεις͵ τυρόν͵ μέλι͵ μικροῦ τάλαντον γίγνεται τὸ κατὰ λόγον.
δραχμῶν μὲν ἀγαθὸν ἄξιον λαβεῖν δέκα ἡμᾶς͵ ἐὰν καὶ καλλιερηθῇ
τοῖς θεοῖς͵ τούτων δὲ πρὸς ταῦτ΄ ἀνελεῖν τὴν ζημίαν͵ πῶς οὐχὶ τὸ
κακὸν τῶν ἱερῶν διπλάζεται;
Αποσπάσματα Pseu.1.7 …πόσας τραπέζας μέλλομεν ποιεῖν͵
τρίτον ἤδη μ΄ ἐρωτᾷς· χοιρίδιον ἓν θύομεν͵ ὀκτὼ ποιήσοντες
τραπέζας δ΄ ἢ μίαν͵ τί σοὶ διαφέρει τοῦτο; παράθες σημίαν. οὐκ
ἔστι κανδύλους ποιεῖν͵ οὐδ΄ οἷα σύ εἴωθας εἰς ταὐτὸν καρυκεύειν͵
μέλι͵ σεμίδαλιν͵ ᾠά. πάντα γὰρ τἀναντία νῦν ἐστιν· ὁ μάγειρος γὰρ
ἐγχύτους ποιεῖ͵ πλακοῦντας ὀπτᾷ͵ χόνδρον ἕψει καὶ φέρει μετὰ τὸ
τάριχος͵ εἶτα θρῖον καὶ βότρυς.
Αποσπάσματα FIF.160.2 Τί τῷ θανόντι δῶρα λαμπρὰ
προσφορεῖς͵ ἃ μετ΄ ὀδύνης εἴασε κοὐκ ἐχρήσατο; Πράττων καλῶς
μέμνησο τῆς δυσπραξίας· ὡς γὰρ τὸ πράττειν οὕτω καὶ σκόπει. Ἐὰν
τροφὴν δοὺς τὸν λαβόντ΄ ὀνειδίσῃς͵ ἀψινθίῳ κατέπασας ἀττικὸν
55
μέλι. Εἰ γάμος ἦν ὁ σώζων τὴν ἄλλου νόσον νόσον σώζων αὐτὸς

ἀποθνήσκει νοσῶν. Ὅταν τι μέλλῃς τὸν πέλας κατηγορεῖν͵ αὐτὸς τὰ
σαυτοῦ πρῶτον ἐπισκέπτου κακά. Μηδέποτε πειρῶ στρεβλὸν
ὀρθῶσαι κλάδον·
Φιλόχορος ιστορικός.
Αποσπάσματα 3b,328,F.15.8 Πινδάρου τοῖς Σκίροις φησὶν
[Ἀθήναζε] ἀγῶνα ἐπιτελεῖσθαι τῶν ἐφήβων δρόμου· τρέχειν δ΄
αὐτοὺς ἔχοντας ἀμπέλου κλάδον κατάκαρπον τὸν καλούμενον
ὦσχον. τρέχουσι δ΄ ἐκ τοῦ ἱεροῦ τοῦ Διονύσου μέχρι τοῦ τῆς
Σκιράδος Ἀθηνᾶς ἱεροῦ͵ καὶ ὁ νικήσας λαμβάνει κύλικα τὴν
λεγομένην πεν ταπλόαν͵ καὶ κωμάζει μετὰ χοροῦ. πενταπλόα δ΄ ἡ
κύλιξ καλεῖται καθ΄ ὅσον οἶνον ἔχει καὶ μέλι καὶ τυρὸν καὶ
ἀλφίτων καὶ ἐλαίου βραχύ. ὀσχοφόροι· Ὑπερείδης ἐν τῶι κατὰ
Δημέου εἰ γνήσιος. περὶ τῶν ὀσχοφόρων ἄλλοι τε εἰρήκασιν καὶ
Φιλόχορος ἐν τῆι [ι]β. ὁ δὲ Ἴστρος ἐν τῆι ιγ 334 F 8 περὶ Θησέως
λέγων γράφει οὕτως·
Ζήνων
Σωζόμενα. 3.22 Κιτιεὺς προστεθῆναι. Ποιήσας δέ ποτε κοῖλον
ἐπίθημα τῇ ληκύθῳ περιέφερε νόμισμα͵ λύσιν ἑτοίμην τῶν
ἀναγκαίων ἵν΄ ἔχοι Κράτης ὁ διδάσκαλος. φασὶ δ΄ αὐτὸν ὑπὲρ χίλια
τάλαντα ἔχοντα ἐλθεῖν εἰς τὴν Ἑλλάδα καὶ ταῦτα δανείζειν
ναυτικῶς. ῎Ησθιε δὲ ἀρτίδια καὶ μέλι καὶ ὀλίγον εὐώδους
οἰναρίου ἔπινε. παιδαρίοις τε ἐχρῆτο σπανίως͵ ἅπαξ ἢ δίς που
παιδισκαρίῳ τινί͵ ἵνα μὴ δοκοίη μισογύνης εἶναι͵ σύν τε Περσαίῳ
τὴν αὐτὴν οἰκίαν ᾤκει· καὶ αὐτοῦ αὐλητρίδιον εἰσαγαγόντος πρὸς
αὐτόν͵ σπάσας πρὸς τὸν Περσαῖον αὐτὸ ἀπήγαγεν.
Άρατος αστρονόμος.
Φαινόμενα. 1.1029 …καὶ σπίνος ἠῷα σπίζων͵ καὶ ὄρνεα πάντα ἐκ
πελάγους φεύγοντα͵ καὶ ὀρχίλος ἢ καὶ ἐριθεὺς δύνων ἐς κοίλας
ὀχεάς͵ καὶ φῦλα κολοιῶν ἐκ νομοῦ ἐρχόμενα τραφεροῦ ἐπὶ ὄψιον
αὖλιν. Οὐδ΄ ἂν ἔτι ξουθαὶ μεγάλου χειμῶνος ἰόντος πρόσσω
ποιήσαιντο νομὸν κηροῖο μέλισσαι͵ ἀλλ΄ αὐτοῦ μέλιτός τε καὶ
ἔργων εἱλίσσονται·
Αρχέστρατος.
Αποσπάσματα 62.17 … ἀλλὰ σὺ μὴ πείθου κείνοις͵ ἃ δ΄ ἐγὼ
λέγω ἔσθε βρωτά· τὰ δ΄ ἄλλα γ΄ ἐκεῖνα τραγήματα πάντα πέφυκε
πτωχείης παράδειγμα κακῆς͵ ἑφθοί τ΄ ἐρέβινθοι καὶ κύαμοι καὶ
μῆλα καὶ ἰσχάδες. ἀλλὰ πλακοῦντα αἰνῶ Ἀθήνησιν γεγενημένον· εἰ
δὲ μὴ ἄν που αὐτὸν ἔχῃς ἑτέρωθι͵ μέλι ζήτησον ἀπελθὼν Ἀττικόν͵
ὡς τοῦτ΄ ἔστιν ὃ ποιεῖ κεῖνον ὑβριστήν. οὕτω τοι δεῖ ζῆν τὸν
ἐλεύθερον ἢ κατὰ τῆς γῆς καὶ κατὰ τοῦ βαράθρου καὶ Ταρτάρου ἐς
τὸν ὄλεθρον ἥκειν καὶ κατορωρύχθαι σταδίους ἀναρίθμους.
56
Χαμαιλέων.
Αποσπάσματα 32a.4 Κορινθίοις τὸ πρᾶγμα. πιστεύων δέ͵ ὡς
ἔοικεν͵ αὐτὸς αὑτῷ πεποίηκεν εὐθέως· διδάξαμεν χρυσὸν καθαρᾷ
βασάνῳ παῖς δὲ ὢν ὁ Πίνδαρος͵ ὡς Χαμαιλέων καὶ Ἴστρος φασί͵
περὶ τὸν Ἑλικῶνα θηρῶντα αὐτὸν ὑπὸ πολλοῦ καμάτου εἰς ὕπνον
κατενεχθῆναι͵ κοιμωμένου δὲ αὐτοῦ μέλισσαν τῷ στόματι
προσκαθίσασαν κηρία ποιῆσαι. Χαμαιλέων δέ [φασι] καὶ Ἴστρος
ἱστοροῦσιν͵ ὡς περὶ Ἑλικῶνα θηρῶντος αὐτοῦ sc. Πινδάρου καὶ
καμάτῳ κατενεχθέντος εἰς ὕπνον μέλισσα τῷ στόματι
προσκαθίσασα κηρία ἐνέθετο.
Κλέαρχος.
Αποσπάσματα 96.2 …ἐννοίᾳ ταύτῃ καί τις παλαιὸς αἶνος
ἤγουν γρῖφος͵ εἰπεῖν δὲ σαφέστερον αἴνι γμα κείμενον παρὰ
Κλεάρχῳ εἰπόντι ἐμμέτρως οὕτω αἶνός τίς ἐστιν ὡς ἀνήρ τε κοὐκ
ἀνὴρ ὄρνιθά τε κοὐκ ὄρνιθα ἰδών τε κοὐκ ἰδὼν ἐπὶ ξύλου τε κοὐ
ξύλου καθημένην τε κοὐ καθημένην λίθῳ τε κοὐ λίθῳ βάλοι τε κοὐ
βάλοι. Αθηναίος. II 43 f™ Κλέαρχός φησι τὸ μὲν ὕδωρ ὥσπερ καὶ τὸ
γάλα λευκὸν λέγεσθαι͵ οἶνον δὲ καθάπερ καὶ τὸ νέκταρ ἐρυθρόν͵
μέλι δὲ καὶ ἔλαιον χλωρόν͵ τὸ δ΄ ἐκ τῶν μύρτων θλιβόμενον
μέλαν.
Εύδοξος αστρονόμος
Αποσπάσματα 322.3 Ὀπικοί· ἔθνος Ἰταλίας. Εὔδοξος ἕκτῳ
Γῆς Περιόδου· Γλώσσας συνέμιξαν. Ζυγαντίς· πόλις Λιβύης.
Ἑκαταῖος Ἀσίας περι ηγήσει. Οἱ πολῖται Ζύγαντες͵ οἵτινες τὰ ἄνθη
συλλέγοντες μέλι ποιοῦσιν͵ ὥστε μὴ λείπεσθαι τοῦ ὑπὸ τῶν
μελισσῶν γινομένου͵ ὡς Εὔδοξος ὁ Κνίδιος ἐν ἕκτῳ Γῆς Περιόδου.
Ιστορία.. Εὔδοξος δὲ ὁ Κνίδιος ἐν τῷ Γῆς Περιόδου φησὶν ἐπὶ
πλεῖστον Λιβύης τι ἔθνος εἶναι͵ ὃ ὑπεράνω Σύρ τεών τε καὶ
Καρχηδόνος πρὸς ἀνατολὰς κείμενον καλεῖται Γύζαντες·
Αποσπάσματα 323.5 …γινομένου͵ ὡς Εὔδοξος ὁ Κνίδιος ἐν
ἕκτῳ Γῆς Περιόδου. APOLL. Ιστορία.. mirab. 38 Εὔδοξος δὲ ὁ
Κνίδιος ἐν τῷ Γῆς Περιόδου φησὶν ἐπὶ πλεῖστον Λιβύης τι ἔθνος
εἶναι͵ ὃ ὑπεράνω Σύρ τεών τε καὶ Καρχηδόνος πρὸς ἀνατολὰς
κείμενον καλεῖται Γύζαντες· οἵτινες τέχνην ἐπιτηδεύουσιν τὰ ἄνθη
συλλέγοντες τὰ ἐν τοῖς τόποις μέλι ποιεῖν τοσοῦτον καὶ τοιοῦτον͵
ὥστε γίγνεσθαι οἷον τὸ ὑπὸ τῶν μελισσῶν γιγνόμενον. Ὁ δὲ
Μνήσαρχος συλλογισά μενος ὅτι οὐκ ἂν μὴ πυθομένῳ αὐτῷ ἔχρησέ
τι περὶ τέκνου ὁ θεός…
Αποσπάσματα 372.2 … τὸν δὲ δοῦναι Θαλῇ. Καὶ περιελθεῖν
εἰς Χείλωνα͵ 30 ὃν πυνθά νεσθαι τοῦ Πυθίου τίς αὐτοῦ σοφώτερος·
καὶ τὸν ἀνειπεῖν Μύσωνα͵ περὶ οὗ λέξομεν. Τοῦτον οἱ περὶ τὸν
Εὔδοξον ἀντὶ Κλεοβούλου τιθέασι͵ Πλά των δ΄ ἀντὶ Περιάνδρου γὰρ
εἰ τὸν Γλαῦκον τὸν Μίνωος ἀποπνιγέντα τῷ μέλιτι Πολύειδος ὁ
57
μάντις ἐξ Ἄργους εἰς Κρήτην ἀφικόμενος ἀναστῆσαι λέγοιτο παρὰ

τοῦ δράκοντος μαθὼν τὴν πόαν͵ ἀβασανίστως δέχεσθε.
Μεγασθένης ιστορικός.
003 10.11 Κερκοπιθήκους δὲ μείζους τῶν μεγίστων κυνῶν͵
λευκοὺς πλὴν τοῦ προσώπου· τοῦτο δ΄ εἶναι μέλαν· παρ΄ ἄλλοις δ΄
ἀνάπαλιν· τὰς δὲ κέρκους μείζους δυοῖν πήχεων· ἡμερωτάτους δὲ
καὶ οὐ κακοήθεις περὶ ἐπιθέ σεις καὶ κλοπάς. Λίθους δ΄ ὀρύττεσθαι
λιβανόχρους͵ γλυκυτέρους σύκων ἢ μέλιττος. Ἀλλαχοῦ δὲ
διπήχεις ὄφεις ὑμενοπτέρους ὥσπερ αἱ νυκτερίδες͵ καὶ τούτους δὲ
νύκτωρ πέτεσθαι͵ σταλαγμοὺς ἀφιέντας οὔρων͵ τοὺς δὲ ἱδρώτων͵
διασήποντας τὸν χρῶτα τοῦ μὴ φυλαξαμένου·
Παλαίφατος.
De incredibilibus 26.2 …ἀγνοοῦντες ὅτι ἱπποτροφῶν καὶ
μεγάλας δαπάνας ποιούμενος καὶ τῶν οἰκείων οὐδὲν ἐπιμελού μενος
ἐπετρίβη͵ καὶ ἐπέλιπεν αὐτὸν ὁ βίος. [Περὶ Γλαύκου τοῦ Μίνωος.]
Καὶ οὗτος ὁ μῦθος παγγέλοιος͵ ὡς δὴ τοῦ Γλαύκου ἐν πίθῳ
μέλιττος ἀποθανόντος ὁ Μίνως ἐν τῷ τύμβῳ κατώρυξε τὸν
Κοιράνου Πολύιδον ὃς ἦν ἐκ τοῦ Ἄργους͵ ὃς ἰδὼν δράκοντα ἑτέρῳ
δράκοντι τεθνεῶτι πόαν ἐπιθέντα καὶ ἀναστήσαντα αὐτόν͵ καὶ
αὐτὸς ταὐτὸ ποιήσας τῷ Γλαύκῳ͵ ἀνέστησεν αὐτόν.
De incredibilibus 26.9 …ὃς ἦν ἐκ τοῦ Ἄργους͵ ὃς ἰδὼν δράκοντα
ἑτέρῳ δράκοντι τεθνεῶτι πόαν ἐπιθέντα καὶ ἀναστήσαντα αὐτόν͵
καὶ αὐτὸς ταὐτὸ ποιήσας τῷ Γλαύκῳ͵ ἀνέστησεν αὐτόν. ὅπερ ἐστὶν
ἀδύνατον͵ ἀποθανόντα ἄνδρα ἀνα στῆσαι ἢ ὄφιν͵ ἀλλ΄ οὐδὲ ἄλλο
ζῷον. ἐγένετο δέ τι τοιόνδε. Γλαῦκος πιὼν μέλι ἐταράχθη τὴν
κοιλίαν͵ χολῆς δὲ αὐτῷ πλείονος κινηθείσης καὶ λειποθυμήσαντος͵
ἀφίκοντο οἵ τε δὴ ἄλλοι ἰατροί͵ ἅτε χρήματα ληψόμενοι͵ καὶ δὴ καὶ
Πολύιδος…
De incredibilibus 26.17 …καὶ δὴ καὶ Πολύιδος͵ ἤδη δὲ
ἐκλείποντος αὐτοῦ͵ εἰδώς τινα πόαν ὠφελοῦσαν͵ ἣν ἔμαθε παρά
τινος ἰατροῦ͵ ᾧ ὄνομα ἦν Δράκων͵ καὶ ταύτῃ τῇ βοτάνῃ
χρησάμενος͵ ὑγιᾶ ἐποίησε τὸν Γλαῦκον. ἔλεγον οὖν οἱ ἄνθρωποι
Πολύιδος Γλαῦκον ὑπὸ μέλιττος ἀποθανόντα βοτάνῃ ἀνέστησεν͵
ἣν παρὰ Δρά κοντος ἔμαθεν. ἀφ΄ οὗ οἱ μυθογράφοι τὸν μῦθον
ἔπλασαν. [Περὶ Γλαύκου τοῦ θαλασσίου.].
Πυθέας περιηγητής.
Αποσπάσματα 6g.14 …τὰ οὐράνια καὶ τὴν μαθηματικὴν
θεωρίαν ἱκανῶς ἂν δόξειε κεχρῆσθαι τοῖς πράγμασι τοῖς τῆι
κατεψυγμένηι ζώνηι πλησιάζουσι͵ τὸ τῶν καρπῶν εἶναι τῶν ἡμέρων
καὶ ζώιων τῶν μὲν ἀφορίαν παντελῆ͵ τῶν δὲ σπάνιν͵ κέγχρωι δὲ καὶ
ἄλλοις λαχάνοις καὶ καρποῖς καὶ ῥίζαις τρέφεσθαι͵ παρ΄ οἷς δὲ
σῖτος καὶ μέλι γίγνεται͵ καὶ τὸ πόμα ἐντεῦθεν ἔχειν· τὸν δὲ σῖτον͵
ἐπειδὴ τοὺς ἡλίους οὐκ ἔχουσι καθαρούς͵ ἐν οἴκοις μεγάλοις
κόπτουσι͵ συγκομισθέντων δεῦρο τῶν σταχύων· αἱ γὰρ ἅλως
ἄχρηστοι γίνονται διὰ τὸ ἀνήλιον καὶ τοὺς ὄμβρους.
58
Απολλώνιος Ρόδιος.
Αργοναυτικά. 1.879 Ὧς νείκεσσεν ὅμιλον· ἐναντία δ΄ οὔ νύ τις
ἔτλη ὄμματ΄ ἀνασχεθέειν οὐδὲ προτιμυθήσασθαι͵ ἀλλ΄ αὔτως
ἀγορῆθεν ἐπαρτίζοντο νέεσθαι σπερχόμενοι. ταὶ δέ σφιν ἐπέδραμον͵
εὖτ΄ ἐδάησαν· ὡς δ΄ ὅτε λείρια καλὰ περιβρομέουσι μέλισσαι
πέτρης ἐκχύμεναι σιμβληίδος͵ ἀμφὶ δὲ λειμών ἑρσήεις γάνυται͵ ταὶ
δὲ γλυκὺν ἄλλοτ΄ ἐπ΄ ἄλλον καρπὸν ἀμέργουσιν πεποτημέναιὧς ἄρα
ταίγε ἐνδυκὲς ἀνέρας ἀμφὶ κινυρόμεναι προχέοντο…
Αργοναυτικά. 4.1136 …ἄντρῳ ἐν ἠγαθέῳ͵ τόθι δή ποτε Μάκρις
ἔναιεν κούρη Ἀρισταίοιο μελίφρονος͵ ὅς ῥα μελισσέων ἔργα
πολυκμήτοιό τ΄ ἀνεύρατο πῖαρ ἐλαίης· κείνη δὴ πάμπρωτα Διὸς
Νυσήιον υἷα Εὐβοίης ἔντοσθεν Ἀβαντίδος ᾧ ἐνὶ κόλπῳ δέξατο καὶ
μέλιτι ξηρὸν περὶ χεῖλος ἔδευσεν͵ εὖτέ μιν Ἑρμείης φέρεν ἐκ πυρός·
ἔδρακε δ΄ ῞Ηρη͵ καί ἑ χολωσαμένη πάσης ἐξήλασε νήσου· ἡ δ΄ ἄρα
Φαιήκων ἱερῷ ἐνὶ τηλόθεν ἄντρῳ νάσσατο͵ καὶ πόρεν ὄλβον
ἀθέσφατον ἐνναέτῃσιν. ἔνθα τότ΄ ἐστόρεσαν λέκτρον μέγα·
Αργοναυτικά. 4.1454 …φορβάδι ἶσος ἐπιπροπεσών͵ ἐκορέσθη. Ὧς
φάτο· τοὶ δ΄ ἀσπαστὸν ἵνα σφίσι πέφραδεν Αἴγλη πίδακα͵ τῇ θέον
αἶψα κεχαρμένοι͵ ὄφρ΄ ἐπέκυρσαν. ὡς δ΄ ὁπότε στεινὴν περὶ
χηραμὸν εἱλίσσονται γειομόροι μύρμηκες ὁμιλαδόν͵ ἢ ὅτε μυῖαι
ἀμφ΄ ὀλίγην μέλιττος γλυκεροῦ λίβα πεπτηυῖαι ἄπλητον μεμάασιν
ἐπήτριμοιὧς τότ΄ ἀολλεῖς πετραίῃ Μινύαι περὶ πίδακι δινεύεσκον.
καί πού τις διεροῖς ἐπὶ χείλεσιν εἶπεν ἰανθείς·
Νίκανδρος.
Ther 555 ῏Η μὴν καὶ πρασίοιο χλοανθέος ἔρνος ὀλόψας
χραισμήσεις ὀφίεσσι πιὼν ἀργῆτι μετ΄ οἴνῳ͵ ἥ τε καὶ ἀστόργοιο
κατείρυσεν οὔθατα μόσχου πρωτογόνου͵ στέργει δὲ
περισφαραγεῦσα γάλακτι· τὴν ἤτοι μελίφυλλον ἐπικλείουσι βοτῆρες͵
οἱ δὲ μελίκταιναν· τῆς γὰρ περὶ φύλλα μέλισσαι ὀδμῇ θελγόμεναι
μέλιττος ῥοιζηδὸν ἵενται. Ἠὲ σύ γ΄ ἐγκεφάλοιο περὶ σμήνιγγας
ἀραιάς ὄρνιθος λέψαιο κατοικάδος· ἄλλοτ΄ ἀμόρξαις ψηχρὰ
πολύκνημον καὶ ὀρίγανον…
Ther 556 …χραισμήσεις ὀφίεσσι πιὼν ἀργῆτι μετ΄ οἴνῳ͵ ἥ τε καὶ
ἀστόργοιο κατείρυσεν οὔθατα μόσχου πρωτογόνου͵ στέργει δὲ
περισφαραγεῦσα γάλακτι· τὴν ἤτοι μελίφυλλον ἐπικλείουσι βοτῆρες͵
οἱ δὲ μελίκταιναν· τῆς γὰρ περὶ φύλλα μέλισσαι ὀδμῇ θελγόμεναι
μέλιττος ῥοιζηδὸν ἵενται. Ἠὲ σύ γ΄ ἐγκεφάλοιο περὶ σμήνιγγας
ἀραιάς ὄρνιθος λέψαιο κατοικάδος· ἄλλοτ΄ ἀμόρξαις ψηχρὰ
πολύκνημον καὶ ὀρίγανον͵ ἢ ἀπὸ κάπρου ἥπατος ἀκρότατον κέρσαι
λοβὸν ὅς τε τραπέζης ἐκφύεται νεύει δὲ χολῆς σχεδὸν ἠδὲ πυλάων·
Alex 182 …ὕλη δ΄ ἐχθομένοιο πυρὸς κατὰ θεσμὸν ἀκούει. ναὶ
μὴν ἀτμένιόν τε κεραιόμενον λίπος οἴνῃ ἢ χιόνι γλυκέος μίγδην
πόσις ἄλγος ἐρύξει͵ ἦμος ὑπὸ ζάγκλῃσι περιβρίθουσαν ὀπώρην
ῥυσαλέην ἑδανοῖο καὶ ἐκ ψιθίης ἑλίνοιο κείροντες θλίβωσιν͵ ὅτε
59
ῥοιζηδὰ μέλισσαι͵ πεμφρηδών͵ σφῆκές τε καὶ ἐκ βέμβικες ὄρειαι

γλεῦκος ἅλις δαίνυνται ἐπὶ ῥαγέεσσι πεσοῦσαι͵ πιοτέρην ὅτε βότρυν
ἐσίνατο κηκὰς ἀλώπηξ.
Μάχων.
Αποσπάσματα 18.428 …τὴν Αἶγα Νικὼ πρεσβυτέραν οὖσαν
τότε νέος ὢν ἔτ΄ αὐτὸς εἶχεν· ἐπεκαλεῖτο δ΄ Αἴξ ὅτι τὸν μέγαν δὴ
κατέφαγεν ἐραστήν ποτε Θαλλόν· παρεγενήθη γὰρ εἰς τὴν Ἀττικήν
ὠνησόμενος χελιδονείους ἰσχάδας Ὑμήττιόν τε φορτιούμενος μέλι.
λέγεται δ΄ ἐκείνην τὴν γυναῖκ΄ ἐσχηκέναι πυγὴν πάνυ καλὴν ἥν ποτ΄
ἠξίου λαβεῖν ὁ Δημοφῶν. ἡ δ΄ εἶπε γελάσασ΄͵ Εὖγ΄͵ ἵνα Σοφοκλεῖ…
Φοινικίδης.
Αποσπάσματα 2.1 … Β. ὥστε τοὺς τὰς διαλύσεις
συντιθεμένους κεκραγέναι δοκεῖν. ΜΙΣΟΥΜΕΝΗ μύρτων λέγουσιν
καὶ μέλιττος ἐγκώμια͵ καὶ τῶν προπυλαίων καὶ τέταρτον
ἰσχάδων· τούτων ἐγευσάμην καταπλεύσας εὐθέως Β. καὶ τῶν
προπυλαίων; Α. κοὐδὲν ἦν τούτων ὅλως πρὸς ἀτταγῆνα συμβαλεῖν
τῶν βρωμάτων.
Αποσπάσματα ΑΥΛΗΤΡΙΔΕΣ. Δύνασαι σιωπᾶν; Β. ὥστε τοὺς
τὰς διαλύσεις συντιθεμένους κεκραγέναι [πᾶσιν] δοκεῖν.
ΜΙΣΟΥΜΕΝΗ. Μύρτων λέγουσι καὶ μέλιττος ἐγκώμια͵ καὶ τῶν
προπυλαίων καὶ τέταρτον ἰσχάδων. τούτων ἐγευσάμην
καταπλεύσας εὐθέως καὶ τῶν προπυλαίων· κοὐδὲν ἦν τούτων ὅλως
πρὸς ἀτταγῆνα συμβαλεῖν τῶν βρωμάτων.
Πολύβιος ιστορικός.
Ιστορία. 4.38.4.5 …ἄλλοις ἀνθρώποις͵ πάντων εἰσὶ τούτων

κύριοι Βυ ζάντιοι. πρὸς μὲν γὰρ τὰς ἀναγκαίας τοῦ βίου χρείας τά
τε θρέμματα καὶ τὸ τῶν εἰς τὰς δουλείας ἀγομένων σωμάτων
πλῆθος οἱ κατὰ τὸν Πόντον ἡμῖν τόποι παρασκευάζουσι
δαψιλέστατον καὶ χρη σιμώτατον ὁμολογουμένως· πρὸς δὲ
περιουσίαν μέλι͵ κηρόν͵ τάριχος ἀφθόνως ἡμῖν χορηγοῦσι.
δέχονται γε μὴν τῶν ἐν τοῖς παρ΄ ἡμῖν τόποις περιττευόν των
ἔλαιον καὶ πᾶν οἴνου γένος· σίτῳ δ΄ ἀμείβον ται͵ ποτὲ μὲν εὐκαίρως
διδόντες͵ ποτὲ δὲ λαμβά νοντες.
Αντίγονος παραδοξογράφος.
ΑΝΤΙΓΟΝΟΥ ΙΣΤΟΡΙΩΝ ΠΑΡΑΔΟΞΩΝ ΣΥΝΑΓΩΓΗ.
52a.1.2 …ἀνενεχθῇ κενόν· ἄνωθεν δὲ γενόμενον μεταστρέφειν.
ἔχειν δὲ μεταξὺ τῶν πλεκτανῶν ἔτι τι συνυφὲς οἷον ὑμένα͵ καὶ
τούτῳ͵ ὅταν πνευμάτιον ᾖ͵ ὥσπερ ἱστίῳ χρῆσθαι͵ ἀντὶ πη δαλίων δὲ
δύο παρακαθιέναι τῶν πλεκτανῶν. Τὰς δὲ μελίττας θυμιωμένας ὑπὸ
60
τοῦ καπνοῦ καὶ κακοπαθούσας 52a.3.2 … τότε μάλιστα μὲν μέλι

ἐσθίειν͵ τὸν δὲ λοιπὸν χρόνον φείδεσθαι͵ ὡς τροφῆς χάριν
ἀποτιθεμένας. τοῖς ἀπὸ τῶν δένδρων δὲ δακρύοις διαχρίειν τὸ
σμῆνος τῶν ἄλλων ἕνεκεν θηρίων. ἃς δὲ ἂν ἀποκτείνωσιν αἱ
χρησταὶ μέλιτται͵ πειρᾶσθαι μὲν αὐτὰς ἔξω τοῦτο ποιεῖν· ἐὰν δὲ
ἔσω τοῦ σμήνους ἀποκτείνωσιν͵ ἐκφέρειν. τοὺς δὲ φῶρας καλου
μένους κακουργεῖν…
Αρχέλαος.
Αποσπάσματα 128.1 …εἰς ὑμᾶς κροκόδειλον ἀποφθίμενον
διαλύει͵ σκορπίοι͵ ἡ πάντα ζωοθετοῦσα φύσις. ἐκ νέκυος ταύτην
ἵππου γράψασθε γενέθλην͵ σφῆκας· ἴδ΄ ἐξ οἵων οἷα τίθησι φύσις.
βοὸς φθιμένης πεπλανημένα τέκνα ἵππων μὲν σφῆκες γενεά͵ μόσχων
δὲ μέλισσαι πάντα δι΄ ἀλλήλων ὁ πολὺς σφραγίζεται αἰών· ἀνδρὸς
γὰρ κοίλης ἐκ μυελοῦ ῥάχεως δεινὸς γίνετ΄ ὄφις νέκυος δειλοῖο
σαπέντος͵ ὃς νέον ἐκ τούτου πνεῦμα λάβῃ τέραος τεθνεότος ζωὴν
ἕλκων φύσιν·
Πολέμων περιηγητής.
Αποσπάσματα 88.8 …ποιεῖ͵ καὶ αἱρεῖται ἐκ τῆς θαλάμης καὶ
νέμει ὅσοι ἄνω τὸ κέρνος περιενηνοχότες. Τοῦτο δ΄ ἐστὶν ἀγγεῖον
κεραμεοῦν͵ ἔχον ἐν αὑτῷ πολλοὺς κοτυλίσκους κεκολλη μένους· ἔνι
δ΄ ἐν αὐτοῖς ὅρμινοι͵ μήκωνες λευκοὶ͵ πυροὶ͵ κριθαὶ͵ λάθυροι͵ ὦχροι͵
φακοὶ͵ κύαμοι͵ ζειαὶ͵ βρόμος͵ παλάθιον͵ μέλι͵ ἔλαιον͵ οἶνος͵ γάλα͵
ὄϊον ἔριον ἄπλυτον. Ὁ δὲ τοῦτο βαστάσας͵ οἷον λικνοφορή σας͵
τούτων γεύεται.
Αριστοφάνης γραμματικός.
Επιτομή 1.10.2 …χαυλιόδοντα δέ ἐστι τὰ ὑποφαίνοντα ἔξω τοὺς
ὀδόντας͵ οἷον ὗς ἐλέφας ἀσπάλαξ καὶ εἴ τι ἄλλο. ἔντομα δὲ καλεῖται
ὅσα τῶν ζῳων ἐντομὴν μεταξὺ ἑαυτῶν κέκτηται͵ καθάπερ ὅ τε
σφὴξ καὶ μύρμηξ μέλιττα καὶ εἴ τι ἄλλο. ταῦτα δὲ τὰ ζῷα λέγεται
μήτε ἀναπνεῖν μήτε πνεύμονα ἔχειν. ἀμφίβια δὲ ὠνόμασται ὅσα τῶν
ζῳων καὶ ἐν τῷ ὑγρῷ καὶ ἐπὶ τῆς χέρσου βιοῖ͵ καθάπερ ἵππος
ποτάμιος καὶ ἔνυδρις καὶ ὁ κροκόδειλος. δύναται δὲ καὶ ὁ ἄνθρωπος
ἀμφίβιος λέγεσθαι·
Επιτομή 1..1 …δερμόπτερος δὲ ἡ νυκτερίς͵ ἥ τις μόνη τῶν
πτητικῶν ζῳοτοκεῖ καὶ γάλα ἔχει ἐν τοῖς μαστοῖς καὶ θηλάζει
εὐθέως τὸ γεννώμενον. κολεόπτερα δὲ καλεῖται ὅ τε κάνθαρος καὶ
ἡ μηλολόνθη καὶ εἴ τινα ἄλλα. πτιλωτὰ δὲ κατωνόμασται μέλιττα
σφὴξ τέττιξ καὶ εἴ τι τῶν ἀκρίδων καὶ μυιῶν καὶ ἀττελάβων γένος.
ταῦτα δὲ καὶ ἄναιμα συμβέ βηκεν εἶναι. πτερωτὰ δὲ ἀλεκτρυὼν καὶ
τὰ ἄλλα δὲ τὰ γινωσκόμενα πᾶσι.
Επιτομή 1.26.1 …τὰ δὲ φρόνιμα καὶ κακοῦργα͵ ὡς ἀλώπηξ͵ τὰ
δὲ συνανθρωπευόμενα καὶ ἀσπαστικά͵ ὡς κύων͵ τὰ δὲ φθονερὰ καὶ
φιλόκαλα͵ ὡς ταώς. καὶ τὰ μὲν συναγελαστικὰ καὶ φιλάλληλα͵ ὡς
γέρανοι͵ τὰ δὲ μονήρη καὶ ἐχθρά͵ ὡς ἰκτῖνες καὶ τὰ ἄλλα͵ τὰ δὲ
συναγελαστικὰ ἅμα καὶ μονήρη͵ ὡς ἄνθρω ποι. ἔτι δὲ τῶν ζῳων τὰ
61
μέν ἐστι πολιτικά͵ ὡς μέλιττα καὶ μύρμηξ͵ τὰ δὲ ἐπιδημητικά͵ ὡς

γέρανος καὶ ἄλλα͵ τὰ δὲ οἰκητικά͵ ὡς ἀσπάλαξ͵ τὰ δὲ ἄοικα͵ ὡς τὸ
τῶν ἀκρίδων γένος. ἔτι δὲ καὶ τῶν ζῳων ἃ μὲν ἀεὶ ἥμερα͵ ὡς
ἄνθρωπος καὶ ὀρεύς͵ ἃ δὲ ἀεὶ ἄγρια͵ ὡς πάρδαλις καὶ λύκος͵ ἃ δὲ
ἐξημερούμενα͵ ὡς ἐλέφας καὶ ἕτερα πλείονα. Ἀλλὰ τὰ μὲν τῆς
διαιρέσεως ἐπὶ τοσοῦτον. ἐπεὶ δὲ δύο πράξεις
Επιτομή 2.350.3 Οἱ μύες δέ͵ φασίν͵ ἐὰν εἰς ψυκτῆρας ἐμπέσωσι͵ τὰς
ἀλλήλων οὐρὰς ἐνδακόντες ἐφέλκουσι τὸν δεύτερον ὁ πρῶτος καὶ ὁ
δεύτερος τὸν τρίτον. Ἐκβάλλουσι δὲ τοὺς ἐν ταῖς αὑτῶν διαίταις
ἀποθνήσκοντας· μισοῦσι γὰρ τοὺς νεκρούς. καὶ μέντοι χελιδὼν
ἐκβάλλει χελιδόνα νεκρὰν καὶ μέλιττα καὶ μύρμηξ͵ ἐπεὶ καὶ τοῦτο
ἴδιον τῶν ἀλόγων͵ τὰ ὁμογενῆ τεθνεῶτα τῶν ὀφθαλμῶν ἀποφέρειν
θᾶττον. Ἔστι δὲ καὶ ἄλλως πολύγονον τὸ ζῷον καὶ ἐπὶ μιᾷ ὠδῖνι
πολλὰ τίκτουσιν· εἰ δὲ καὶ ἁλὸς γεύσονται͵ πολλῷ πλείονα.
Επιτομή 2.552.5 Ὑπὲρ τοῦ πλείονα τὴν ἐπιγονὴν τῶν ζῳων σφίσι
γίνεσθαι οἱ τούτων μελεδωνοὶ καὶ νομεῖς τὰ ἄρθρα τῶν θηλειῶν καὶ
ὀΐων καὶ αἰγῶν ἀνατρίβουσι κατὰ τὸν τῆς ὀχείας καιρὸν ἁλῶν καὶ
νίτρου τὰς χεῖρας ἀνα πλήσαντες. ἐκ τούτων ὄρεξις αὐτοῖς γίνεται
πρὸς τὴν ἀφροδίτην μᾶλλον. ἕτεροι δὲ πεπέριδι καὶ μέλιτι τὰ αὐτὰ
χρίουσι͵ νίτρῳ δὲ ἄλλοι καὶ κνίδης καρπῷ· σμυρνίῳ δὲ ἤδη τινὲς
ἔχρισαν καὶ νίτρῳ. ἐκ δὴ τοῦδε τοῦ ὀδαξησμοῦ ἀκράτορες ἑαυτῶν
γίνονται αἱ θήλειαι ποῖμναι καὶ ἐπιμαί νονται τοῖς ἄρρεσιν. Ὕεται
Ἰνδῶν ἡ γῆ διὰ τοῦ ἦρος μέλιτι ὑγρῷ καὶ ἔτι πλέον ἡ Πραισίων
χώρα…
Επιτομή 2.553.1 …ἐκ τούτων ὄρεξις αὐτοῖς γίνεται πρὸς τὴν
ἀφροδίτην μᾶλλον. ἕτεροι δὲ πεπέριδι καὶ μέλιτι τὰ αὐτὰ χρίουσι͵
νίτρῳ δὲ ἄλλοι καὶ κνίδης καρπῷ· σμυρνίῳ δὲ ἤδη τινὲς ἔχρισαν καὶ
νίτρῳ. ἐκ δὴ τοῦδε τοῦ ὀδαξησμοῦ ἀκράτορες ἑαυτῶν γίνονται αἱ
θήλειαι ποῖμναι καὶ ἐπιμαί νονται τοῖς ἄρρεσιν. Ὕεται Ἰνδῶν ἡ γῆ
διὰ τοῦ ἦρος μέλιτι ὑγρῷ καὶ ἔτι πλέον ἡ Πραισίων χώρα͵ ὅπερ οὖν
ἐμπῖπτον ταῖς πόαις καὶ ταῖς τῶν ἑλείων καλάμων κόμαις͵ νομὰς
τοῖς βουσὶ καὶ τοῖς προβάτοις παρέχει θαυμαστάς͵ καὶ τὰ μὲν ζῷα
ἑστιᾶται τήνδε τὴν ἡδίστην τροφήν· μάλιστα γὰρ ἐνταῦθα οἱ νομεῖς
ἄγουσιν αὐτά͵ ἔνθα καὶ μᾶλλον ἡ δρόσος ἡ γλυκεῖα κάθηται πε
σοῦσα͵ ἀντεφεστιᾷ δὲ καὶ τὰ ζῷα τοὺς νομέας· ἀμέλγουσι γὰρ
περιγλύκιστον γάλα͵ καὶ οὐ δέονται ἀναμίξαι αὐτῷ μέλι͵ ὅπερ
δρῶσιν Ἕλληνες. Αἰσχυλίδης ἐν τοῖς περὶ γεωργίας κατὰ τὴν Κίων
γῆν πρόβατα γίνεσθαι ὀλίγα ἑκάστῳ τῶν γεωργῶν φησι. τὸ δὲ
αἴτιον λεπτόγεών τε εἶναι
Αποσπάσματα 81.3 …ὁ δὲ Ἀριστοφάνης τεφρώδους φησί·
λέγει γὰρ μὴ εἶναι λύκον λευκόν. Προκώνια· Λυκοῦργος ἐν τῷ κατὰ
Μενεσαίχμου. Δίδυμος δὲ προκώνια͵ φησί͵ πυροὶ μέλιτι κεχρισμένοι.
Ἀριστοφάνης δὲ ὁ γραμματικὸς καὶ Κράτης τὰ ἐξ ἀφρύκτων κριθῶν
οὕτω φασὶν ὀνομάζεσθαι.
Ερασίστρατος ιατρός.
001 158.5 Ορειβασίου σύνοψις και Ευσταθίου. …ἐκ τῶν
Ἐρασιστράτου͵ τίνα συμβάλλεται τοῖς ἀποδημοῦσι πρὸς τὰς
μεταβολὰς τῶν ὑδάτων· πρὸς τὰ νιτρώδη τῶν ὑδάτων καὶ ἁλυκίδα
62
τινὰ ἔχοντα οἶνον εὐώδη τε καὶ διουρητικὸν ὡς βέλτιστον πλείω

μιγνύναι τῷ πινομένῳ καὶ ἀκρατέστερον ποιοῦντα τὸ πᾶν ὑγρὸν μὴ
πολὺ λαμβάνειν͵ πρὸς δὲ τὰ δυσέκκριτα τῶν ὑδάτων οἶνον ὡς
εἴρηται νῦν μιγνύναι καὶ μέλι βέλτιστον καὶ τούτων ἀμφοτέρων
πλείω τὴν μῖξιν ποιεῖσθαι καὶ τὸ πᾶν ὑγρὸν μὴ πολὺ λαμβάνειν·
οὕτω γὰρ ἥκιστα ἄν τις ὑπὸ τῆς τῶν ὑδάτων κακίας ἐνοχλοῖτο͵
ὅταν αὐτῷ τῷ ὕδατι μιγνύῃ χυλοὺς συνήθεις τε καὶ πλείους
ἐναντιουμένους τῇ τοῦ ὕδατος κακίᾳ καὶ τὸ πᾶν ὑγρὸν μὴ πλεῖον
προσφέρηται. συμμεταβάλλειν δὲ καὶ τὰ ἐν τῇ διαίτῃ προσφερόμενα
001 283,col3.16 …οἴνου Χίου καὶ οἴνου γλυκέος Κρητικοῦ ἀνὰ
κοτύλην λεάνας πάντα ἐν τῷ οἴνῳ ἕως ξηρανθῇ ἐπίχει τὸν γλυκὺν
καὶ ἕψε͵ ἕως μέ λιτος σχῇ πάχος. ἡ Ἐρασιστράτου πάγχρη στος
ὑγρὰ πρὸς…
001 291.3 Ἐρασίστρατος καὶ Εὐθύδημος καὶ Κρίτων͵ πρὸς
τούτοις δὲ Στέφανος͵ Ἀρχύτας͵ Ἀκέστιος͵ Ἀκεσίας͵ Διοκλῆς͵
Φιλιστίων. τοσούτους γὰρ οἶδα γράψαντας Ὀψαρτυτικά.
Αθηναίοςἐστὶ δὲ τὸ ὑπόσφαγμα͵ ὡς Ἐρασίστρατός φησιν ἐν
Ὀψαρτυτικῷ͵ ὑπότριμμα. γράφει δὲ οὕτως· ὑπόσφαγμα δ΄ εἶναι
κρέασιν ὀπτοῖς ἐκ τοῦ αἵματος τεταραγμένου μέλιτι͵ τυρῷ͵ ἁλί͵
κυμίνῳ͵ σιλφίῳ͵ ὄξει ἑφθοῖς.
Χρίσιππος.
Αποσπάσματα 112.6 Πλούταρχος. ἀκοῦσαι τοίνυν ἔστιν
αὐτῶν καὶ γράμμασιν ἐντυχεῖν πολλοῖς πρὸς τοὺς Ἀκαδημαϊκοὺς
διαφερο μένων καὶ βοώντων͵ ὡς πάντα πράγματα συγχέουσι ταῖς
ἀπαραλλαξίαις͵ ἐπὶ δυεῖν οὐσιῶν ἕνα ποιὸν εἶναι βιαζόμενοι· καίτοι
τοῦτο μὲν οὐκ ἔστιν ὅστις ἀνθρώπων οὐ διανοεῖται καὶ τοὐναντίον
οἴεται θαυμαστὸν εἶναι καὶ παράδοξον͵ εἰ μήτε φάττα φάττῃ μήτε
μελίττῃ μέλιττα μήτε πυρῷ πυρὸς ἢ σύκῳ τὸ τοῦ λόγου σῦκον ἐν
τῷ παντὶ χρόνῳ γέγονεν ἀπαράλλακτον.
Αποσπάσματα 350. …τὸ δὲ αὐτὸ τῶν ἐναντίων αἴτιον γίνεται͵
ποτὲ μὲν παρὰ τὸ μέγεθος τοῦ αἰ τίου καὶ τὴν δύναμιν͵ ποτὲ δὲ
παρὰ τὴν ἐπιτηδειότητα τοῦ πάσχοντος· παρὰ μὲν τὴν ποιὰν
δύναμιν͵ οἷον ἡ αὐτὴ χορδὴ παρὰ τὴν ἐπίτασιν ἢ τὴν ἄνεσιν ὀξὺν ἢ
βαρὺν ἀποδίδωσι τὸν φθόγγον· παρὰ δὲ τὴν ἐπιτηδειότητα τῶν
πασχόντων͵ οἷον τὸ μέλι γλυκάζει μὲν τοὺς ὑγιαίνοντας͵ πικράζει
δὲ τοὺς πυρέσσοντας· καὶ εἷς καὶ ὁ αὐτὸς οἶνος τοὺς μὲν εἰς ὀργήν͵
τοὺς δὲ εἰς διάχυσιν ἄγει· καὶ ὁ αὐτὸς ἥλιος τήκει μὲν τὸν κηρόν͵
ξηραίνει δὲ τὸν πηλόν. καὶ τὰ μὲν προκαταρκτικά͵ τὰ δὲ συνεκτικά͵
τὰ δὲ συναίτια͵ τὰ δὲ συνεργά.
Αποσπάσματα 471.25 … των ὑγρῶν δι΄ ὅλων
ἀντιπαρέκτασιν τῶν περὶ αὐτὰ ποιοτήτων ὑπομε νουσῶν· [Τὴν μὲν
μῖξιν καὶ ἐπὶ ξηρῶν γίγνεσθαι σωμάτων͵ οἷον πυρὸς καὶ σιδήρου͵
ψυχῆς τε καὶ τοῦ περιέχοντος αὐτὴν σώματος· τὴν δὲ κρᾶσιν ἐπὶ
μόνων φασὶ γίνεσθαι τῶν ὑγρῶν] συνεκφαίνεσθαι γὰρ ἐκ τῆς
κράσεως τὴν ἑκάστου τῶν συγκραθέντων ὑγρῶν ποιότητα͵ οἷον
οἴνου͵ μέλιττος͵ ὕδατος͵ ὄξους͵ τῶν παραπλησίων. Ὅτι δ΄ ἐπὶ
τοιούτων κράσεων διαμένουσιν αἱ ποιότητες τῶν συγκραθέντων͵
63
πρό δηλον ἐκ τοῦ πολλάκις ἐξ ἐπιμηχανήσεως ἀποχωρίζεσθαι ταῦτα

ἀπ΄ ἀλλήλων. Ἐὰν γοῦν σπόγγον ἠλαιωμένον καθῇ τις εἰς οἶνον
ὕδατι κεκραμένον͵ ἀποχωρίσει τὸ ὕδωρ τοῦ οἴνου͵ ἀναδραμόντος
τοῦ ὕδατος εἰς τὸν σπόγγον.
Αποσπάσματα 1160.2 …εἰ δ΄ ὁ μὲν φλοιὸς ἐν τοῖς φυτοῖς
ἕνεκα τοῦ περικαρπίου͵ τὸ δὲ περικάρπιον τοῦ καρποῦ χάριν͵ καὶ
ἀρδεύεται μὲν ἵνα τρέφηται͵ τρέφεται δὲ ἵνα καρπο φορῇ etc.
Πλούταρχος. ὁ τὴν πρόνοιαν ἐγκωμιάζων ἰχθῦς καὶ ὄρνιθας καὶ
μέλι καὶ οἶνον παρασκευάσασαν.
Αποσπάσματα moralia 714.7 περὶ Πολιτείας εἰπὼν ὅτι
ἐγγύς ἐσμεν τοῦ καὶ τοὺς κοπρῶ νας ζωγραφεῖν μετ΄ ὀλίγον τὰ
γεωργικά φησι καλλωπίζειν τινὰς ἀναδενδράσι καὶ μυῤῥίναις͵ καὶ
ταὼς καὶ περιστερὰς τρέφουσι καὶ πέρδικας͵ ἵνα κακκαβίζωσιν
αὐτοῖς͵ καὶ ἀηδό νας.Ἡδέως δ΄ ἂν αὐτοῦ πυθοίμην͵ τί φρονεῖ περὶ
μελιττῶν καὶ μέλιττος etc. εἰ δὲ ταύταις τόπον ἐν πόλει δίδωσι͵
διὰ τί τῶν πρὸς ἀκοὴν καὶ ὄψιν ἐπιτερπῶν ἀπείργει τοὺς πολίτας;
Βόλος ιατρός.
Φυσικά και μυστικά. 2.45.1 Ξάνθωσον οὖν οὐ τὸν λίθον λέγω͵
ἀλλὰ τὸ τοῦ λίθου χρήσιμον ξανθώσεις δὲ μετὰ στυπτηρίας
ἐκσηπτωθείσης θείῳ͵ ἢ ἀρσενίκῳ͵ ἢ σανδαράχῃ͵ ἢ τιτάνῳ͵ ἢ ὡς
ἐπινοεῖς. Καὶ ἐὰν ἐπιβάλλῃς ἀργύρῳ͵ ποιεῖς χρυσόν· ἐὰν δὲ χρυσῷ͵
ποιεῖς χρυσοκογχύλιον· ἡ γὰρ φύσις τὴν φύσιν νικῶσα κρατεῖ. Τὴν
κιννάβαριν λευκὴν ποίει δι΄ ἐλαίου͵ ἢ ὄξους͵ ἢ μέλιττος͵ ἢ ἅλμης͵
ἢ στυπτηρίας͵ εἶτα ξανθὴν διὰ μίσυος͵ ἢ σώρεως͵ ἢ χαλκάνθου͵ ἢ
θείῳ ἀπύρῳ͵ ἢ ὡς ἐπινοεῖς. Καὶ ἐπίβαλλε ἀργύρῳ͵ καὶ χρυσὸς ἔσται͵
ἐὰν χρυσὸν καταβάπτῃ· ἐὰν χαλκὸν͵ ἤλεκτρον· ἡ γὰρ φύσις τῇ φύσει
τέρπεται.
Φυσικά και μυστικά. 2.52.21 Κατεργάζου λοιπὸν ὡς τεχνίτης· ὁ
γὰρ κιλίκιος͵ λευκότατος ὁ χαλκός. Κατεργάζου λοιπὸν ὡς
τεχνίτης· ὁ γὰρ κιλίκιος κρόκος θαλάσσῃ μὲν λευκαίνει͵ οἴνῳ δὲ
ξανθοῖ. Ἡ γὰρ φύσις τῇ φύσει τέρπεται. Δέξαι λευκὴν τὴν
λιθάργυρον͵ καὶ λείου αὐτὴν μετὰ φύλλων δάφνης͵ καὶ κιμωλίας͵ καὶ
μέλιττος͵ καὶ σανδαράχης λευκῆς͵ καὶ ποίησον γλοιῶδες. Χρίσον
τοῦ φαρμάκου τὸ ἥμισυ͵ καὶ ὑπόκαιε ὡς ἔθος. Κατά βαπτε εἰς τὸ
τοῦ φαρμάκου λείψανον͵ ἀναλύσας ὕδατος σποδοῦ λευκί νων ξύλων·
τὰ γὰρ ἀνούσια μίγματα καλῶς ἐνεργοῦσιν χωρὶς πυρός.
Μανέθων ιστορικός.
003 8.14 δ Τλὰς͵ ἔτη ιζ. ε Σεθένης͵ ἔτη μα. Χαίρης͵ ἔτη ιζ. ζ
Νεφερχέρης͵ ἔτη κε. Ἐφ΄ οὗ μυθεύεται τὸν Νεῖλον μέλιτι
κεκραμένον ἡμέρας ἕνδεκα ῥυῆναι. η. Σέσωχρις ἔτη μη͵ ὃς ὕψος
εἶχε πηχῶν ε͵ [πα λαιστῶν] γ. θ. Χενεφρὴς͵ ἔτη λ.
003 9.11 ὅτε καὶ ὁ Ἆπις καὶ ὁ Μνεῦις͵ ἀλλὰ καὶ ὁ Μενδήσιος
τράγος θεοὶ ἐνομίσθησαν. γ. Βιόφις͵ ἐφ΄ οὗ ἐκρίθη καὶ τὰς γυναῖκας
βασι λείας γέρας ἔχειν. Καὶ μετὰ τούτους ἄλλοι τρεῖς͵ ἐφ΄ ὧν οὐδὲν
παράσημον ἐγένετο. ζ. Ἐπὶ δὲ τοῦ ἑβδόμου μυθεύεται τὸν Νεῖλον μέ
64
λιτι κεκραμένον ἡμέραις ἕνδεκα ῥυῆναι. η. Μεθ΄ ὃν Σέσωχρις μη͵ ὃς

λέγεται γεγονέναι ὕψος ἔχων πηχῶν ε͵ παλαιστῶν γ τὸ μέγεθος. θ.
003 84bis.3 …δεικνύντες ἔνια πάντων παρόντων συνεμβάλωσιν͵
οἰό μενοι τοῦ Τυφῶνος ἀντιλυπεῖν καὶ κολούειν τὸ ἡδόμενον. ΠΕΡΙ
ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΚΥΦΙΩΝ. Πλούταρχος. Τὸ δὲ Κῦφι͵ μῖγμα μὲν
ἑκκαίδεκα γενῶν γυντιθεμένων ἐστὶ͵ μέλιττος καὶ οἴνου καὶ
σταφίδος καὶ κυπέρου͵ ῥητίνης τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου καὶ
λαπάθου͵ πρὸς δὲ τούτοις͵ ἀρκευθίδων ἀμφοῖν ὧν τὴν μὲν μεί ζονα͵
τὴν δὲ ἐλάττονα καλοῦσι καὶ καρδαμώμου καὶ καλάμου͵ κτλ.
Μνασέας περιηγητής.
Αποσπάσματα 5.6 Ὅτι δὲ καὶ τὰς περὶ τὰ ἱερὰ διατελούσας
Νύμφας Μελίσσας ἔλεγον͵ Μνα σέας ὁ Παταρεὺς ἀφηγεῖται λέγων͵
ὡς αὐταὶ κατέπαυσαν σαρκοφαγοῦντας τοὺς ἀνθρώπους πείσασαι
τῇ ἀπὸ τῶν δένδρων χρῆσθαι τροφῇ͵ καθ΄ ὃν καιρὸν καὶ μία τις
αὐτῶν Μέλισσα κηρία μελισσῶν εὑροῦσα πρώτη ἔφαγε καὶ
ὕδατι μίξασα ἔπιε͵ καὶ τὰς ἄλλας δὲ ἐδίδαξε͵ καὶ τὰ ζῶα μελίσσας
ἐξ ἑαυτῆς ἐκάλεσε͵ καὶ φυλακὴν πλεί στην ἐποιήσατο· ταῦτα δέ
φησιν ἐν Πελοποννήσῳ γενέσθαι·
Νικίας επιγραμματοποιός.
Επιγράμματα. 9.564.1 Ἵζευ ὑπ΄ αἰγείροισιν͵ ἐπεὶ κάμες͵ ἐνθάδ΄͵
ὁδῖτα͵ καὶ πῖθ΄ ἆσσον ἰὼν πίδακος ἁμετέρας· μνᾶσαι δὲ κράναν καὶ
ἀπόπροθι͵ ἃν ἐπὶ Γίλλῳ Σῖμος ἀποφθιμένῳ παιδὶ παριδρύεται. Αἰόλον
ἱμεροθαλὲς ἔαρ φαίνουσα͵ μέλισσα ξουθά͵ ἐφ΄ ὡραίοις ἄνθεσι
μαινομένα͵ χῶρον ἐφ΄ ἡδύπνοον πωτωμένα͵ ἔργα τίθευ σύ͵ ὄφρα
τεὸς πλήθῃ κηροπαγὴς θάλαμος.
Φίλων
Παρασκευαστικά και πολιορκητικά. 88.37…καὶ πλυθείσης ὕδατι
καὶ ξηρανθείσης κατακοπείσης τε ὡς λεπτότατα καὶ μετὰ ταῦτα
παρα μιχθέντος εἰς αὐτὴν σησάμου μὲν τοῦ πέμπτου μέρους͵
μήκωνος ὡς πεντεκαιδεκάτου· καὶ πάντων τούτων λεανθέντων ἐν
τῷ αὐτῷ͵ ὡς βελτίστῳ μέλιτι φυράσαντα διελεῖν ὅσον εἰς ἐλαίας
τὰς μεγίστας γινομένας·
Παρασκευαστικά και πολιορκητικά. 88.51 …εἶτα τὰς σκίλλας
περι λεπίσαν τα καὶ τὰς ῥίζας καὶ τὰ πέταλα ἀποτεμόντα καὶ
διελόντα μικρὰ εἰς θυίαν ἐμβαλόντα τρῖ ψαι ὡς λειότατα· μετὰ δὲ
ταῦτα τῶν τετριμ μένων σκιλλῶν ἴσον τῷ μέλιτι τρῖψαι ὁμαλῶς
ἅμα τῷ ἐλαίῳ καὶ ἐγχέαντας εἰς χύτραν ἑψεῖν ἐπιθέντας ἐπ΄
ἀνθρακιᾶς· ὅταν δὲ ἄρ ξηται ζεῖν παρεμβαλόντα τοῦ σησάμου καὶ
τῶν ἀμυγδάλων ἅμα ξύλῳ διακινεῖν μέχρις ἂν ἅπαντα…
Παρασκευαστικά και πολιορκητικά. 89. …φεψηθεῖσα καὶ ὁμοίως
τῷ βολβῷ σκευασθεῖσα καὶ ἐγκρυφθεῖσα καὶ ὀπτηθεῖσα καλῶς͵
εἶτα ... περιλη φθεῖσα· καὶ σὺν τῷ ὀροβίνῳ ἀλεύρῳ ἐν τῷ αὐτῷ
κοπεῖσα πίνεται ἐν οἴνῳ κεκραμένῳ ὅσον τρισὶ κοτύλαις καὶ μέλιτι͵
καὶ ἐν αὐτῷ τῷ οἴνῳ διατηχ θεῖσα οὕτως͵ ὥστε γίνεσθαι τὸ πάχος
ὡς κυκεῶνα·
65
Φίλαρχος ιστορικός.
Αποσπάσματα 2a,81,F.25.3 …ἄνδρα σώσασα τοιαύτην
χάριτα παρὰ τοῦ δαιμονίου λαμβάνω͵ Λαοδίκη δὲ τὸν ἴδιον
ἀποκτείνασα τηλικαύτης τιμῆς ἀξιοῦται. παρὰ δὲ τοῖς Ἕλλησι ὡς
θύοντες τῶι Ἡλίωι͵ ὥς φησι Φύλαρχος ἐν τῆι ιβ τῶν Ἱστοριῶν͵ μέλι
σπένδουσιν͵ οἶνον οὐ φέροντες τοῖς βωμοῖς͵ δεῖν λέγοντες τὸν τὰ
ὅλα συνέχοντα καὶ διακρατοῦντα θεὸν καὶ ἀεὶ περιπολοῦντα τὸν
κόσμον ἀλλότριον εἶναι μέθης.
Αποσπάσματα 2a,81,F.27.8 καὶ ἐκ ταύτης γε τῆς τιμῆς
ἡμερωτάτας τε καὶ χειροήθεις γίνεσθαι ἐκ τῆς τροφῆς
πεπωλευμένας. τοῖς παιδίοις οὖν συντρεφομένας μηδὲν ἀδι κεῖν͵ καὶ
καλουμένας δὲ ἐξέρπειν τῶν φωλεῶν καὶ ἀφικνεῖσθαι. κλῆσις δὲ
αὐταῖς ὁ τῶν δακτύλων ἐστὶ κρότος. προτείνουσι δὲ ἄρα οἱ
Αἰγύπτιοι καὶ ξένια αὐταῖς. ἐπὰν γὰρ ἀπὸ δείπνου γένωνται͵ ἄλφιτα
οἴνωι καὶ μέλιτι ἀναδεύσαντες κατὰ τῆς τραπέζης τιθέασιν͵ ἐφ΄ ἧς
ἔτυχον δε δειπνηκότες͵ εἶτα μέντοι κροτήσαντες οἱονεὶ δαιτυμόνας
καλοῦσι. καὶ ἐκεῖναι ὥσπερ οὖν ὑπὸ συνθήματι παραγίνονται͵ καὶ
ἄλλη ἀλλαχόθεν ἐξέρπει…
Σωσίβιος γραμματικός.
004 .7 ῎Ηδη παρέξει τι πυάνιόν τε πόλτον χίδρον τε λευκὸν
κηρίναν τ΄ ὀπώραν. Ἔστι δὲ τὸ πυάνιον͵ ὥς φησι Σωσίβιος͵
πανσπερμία ἐν γλυκεῖ ἡψημένη· χίδρον δὲ οἱ ἑφθοὶ πυροί. Κηρίναν δὲ
ὀπώραν λέγει τὸ μέλι. Ἀλκμὰν δὲ τὸ στρουθίον μῆλον͵ ὅταν λέγῃ
6Μεῖον ἢ κοδύμαλον.
Τίμαιος.
Αποσπάσματα. Περὶ φύσιος κόσμω καὶ ψυχᾶς. Τιμαίω Λοκρῶ
Περὶ φύσιος κόσμω καὶ ψυχᾶς. Τίμαιος ὁ Λοκρὸς τάδε ἔφα· 217.19
…. ἕκαστον δὲ τῶν τετόρων σωμάτων πολλὰ εἴδεα ἔχει. πῦρ μὲν
φλόγα καὶ φῶς καὶ αὐγάν͵ διὰ τὰν ἀνισότατα τῶν ἐν ἑκάστῳ αὐτῶν
τριγώνων· κατταὐτὰ δὲ καὶ ἀὴρ τὸ μὲν καθαρὸν καὶ αὖον͵ τὸ δὲ
νοτερὸν καὶ ὁμιχλῶδες· ὕδωρ δὲ τὸ μὲν ῥέον͵ τὸ δὲ πακτόν͵ ὁκόσον
χιών τε καὶ πάχνα χάλαζά τε καὶ κρύσταλλος. ὑγρῶν τε τὸ μὲν
ῥυτόν͵ ὡς μέλι͵ ἔλαιον͵ τὸ δὲ πακτόν͵ ὡς πίσσα͵ κηρός· πακτῶ δὲ
εἴδεα τὸ μὲν χυτὸν χρυσός͵ ἄργυρος͵ χαλκός͵ κασσίτερος͵
μόλυβδος͵ σταγών͵ τὸ δὲ θραυστὸν θεῖον͵ ἄσφαλτον͵ νίτρον͵ ἅλες͵
στυπτηρία͵ λίθοι τοὶ ὁμογενέες. Μετὰ δὲ τὰν τῶ κόσμω σύστασιν
ζώων θνατῶν γέννασιν ἐμαχανάσατο͵ ἵν΄ ᾖ τέλεος ποτὶ τὰν εἰκόνα
παντελῶς ἀπειργασμένος.
Μυρσίλος.
003 5.2 ἱστορία παρὰ Μυρσίλῳ τῷ Λεσβίῳ. Μέλος ... τὸ
μεμελισμένον ἢ ἀπὸ τῆς τοῦ μέλιττος γλυκύτητος. Μύσιμβλος δὲ
τὰς ἐν Λέσβῳ γενομένας παρθένους Μούσας ἐπὶ τὰ πένθη φοιτᾶν
καὶ θρηνεῖν· ὅθεν ἐπεκράτησε τὰ ᾀδόμενα μέλεα κληθῆναι.
66
Μόσχος βουκολικός.
ΜΟΣΧΟΥ ΕΡΩΣ ΔΡΑΠΕΤΗΣ 9 …μισθός τοι τὸ φίλημα τὸ Κύπριδος· ἢν
δ΄ ἀγάγῃς νιν͵ οὐ γυμνὸν τὸ φίλημα͵ τὺ δ΄͵ ὦ ξένε͵ καὶ πλέον ἑξεῖς.
ἔστι δ΄ ὁ παῖς περίσαμος· ἐν εἴκοσι πᾶσι μάθοις νιν. χρῶτα μὲν οὐ
λευκὸς πυρὶ δ΄ εἴκελος· ὄμματα δ΄ αὐτῷ δριμύλα καὶ φλογόεντα·
κακαὶ φρένες͵ ἁδὺ λάλημα· οὐ γὰρ ἴσον νοέει καὶ φθέγγεται· ὡς
μέλι φωνά͵ ὡς δὲ χολὰ νόος ἐστίν· ἀνάμερος͵ ἠπεροπευτάς͵ οὐδὲν
ἀλαθεύων͵ δόλιον βρέφος͵ ἄγρια παίσδων. εὐπλόκαμον τὸ κάρανον͵
ἔχει δ΄ ἰταμὸν τὸ μέτωπον. μικκύλα μὲν τήνῳ τὰ χερύδρια͵ μακρὰ
δὲ βάλλει· βάλλει κεἰς Ἀχέροντα καὶ εἰς Ἀΐδεω βασίλεια.
Εὐρώπῃ. Εὐρώπῃ ποτὲ Κύπρις ἐπὶ γλυκὺν ἧκεν ὄνειρον͵ νυκτὸς
ὅτε τρίτατον λάχος ἵσταται ἐγγύθι δ΄ ἠώς͵ ὕπνος ὅτε γλυκίων
μέλιττος βλεφάροισιν ἐφίζων λυσιμελὴς πεδάᾳ μαλακῷ κατὰ
φάεα δεσμῷ͵ εὖτε καὶ ἀτρεκέων ποιμαίνεται ἔθνος ὀνείρων. τῆμος
ὑπωροφίοισιν ἐνὶ κνώσσουσα δόμοισι Φοίνικος θυγάτηρ ἔτι
παρθένος Εὐρώπεια ὠίσατ΄ ἠπείρους δοιὰς περὶ εἷο μάχεσθαι͵ Ἀσίδα
τ΄ ἀντιπέρην τε· φυὴν δ΄ ἔχον οἷα γυναῖκες. τῶν δ΄ ἣ μὲν ξείνης
μορφὴν ἔχεν͵ ἣ δ΄ ἄρ΄ ἐῳκει
[ΜΟΣΧΟΥ] ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΒΙΩΝΟΣ. 33 …καὶ Πᾶνες στοναχεῦντο τὸ σὸν
μέλος͵ αἵ τε καθ΄ ὕλαν Κρανίδες ὠδύραντο͵ καὶ ὕδατα δάκρυα
γέντο· Ἀχὼ δ΄ ἐν πέτραισιν ὀδύρεται ὅττι σιωπῇ κοὐκέτι μιμεῖται
τὰ σὰ χείλεα͵ σῷ δ΄ ἐπ΄ ὀλέθρῳ δένδρεα καρπὸν ἔριψε τὰ δ΄ ἄνθεα
πάντ΄ ἐμαράνθη· μάλων οὐκ ἔρρευσε καλὸν γλάγος͵ οὐ μέλι
σίμβλων͵ κάτθανε δ΄ ἐν κηρῷ λυπεύμενον͵ οὐκέτι γὰρ δεῖ τῶ
μέλιττος τῶ σῶ τεθνακότος αὐτὸ τρυγᾶσθαι. ἄρχετε Σικελικαί͵
τῶ πένθεος ἄρχετε͵ Μοῖσαι. οὐ τόσον εἰναλίαισι παρ΄ ᾀόσι μύρατο
Σειρήν͵ οὐδὲ τόσον ποκ΄ ἄεισεν ἐνὶ σκοπέλοισιν Ἀηδών͵
[ΜΟΣΧΟΥ] ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΒΙΩΝΟΣ. 35 Ἀχὼ δ΄ ἐν πέτραισιν ὀδύρεται
ὅττι σιωπῇ κοὐκέτι μιμεῖται τὰ σὰ χείλεα͵ σῷ δ΄ ἐπ΄ ὀλέθρῳ
δένδρεα καρπὸν ἔριψε τὰ δ΄ ἄνθεα πάντ΄ ἐμαράνθη· μάλων οὐκ
ἔρρευσε καλὸν γλάγος͵ οὐ μέλι σίμβλων͵ κάτθανε δ΄ ἐν κηρῷ
λυπεύμενον͵ οὐκέτι γὰρ δεῖ τῶ μέλιττος τῶ σῶ τεθνακότος αὐτὸ
τρυγᾶσθαι. ἄρχετε Σικελικαί͵ τῶ πένθεος ἄρχετε͵ Μοῖσαι. οὐ τόσον
εἰναλίαισι παρ΄ ᾀόσι μύρατο Σειρήν͵ οὐδὲ τόσον ποκ΄ ἄεισεν ἐνὶ
σκοπέλοισιν Ἀηδών͵ οὐδὲ τόσον θρήνησεν ἀν΄ ὤρεα μακρὰ Χελιδών͵
Ἀλκυόνος δ΄ οὐ τόσσον ἐπ΄ ἄλγεσιν ἴαχε Κῆυξ͵
[ΜΟΣΧΟΥ] ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΒΙΩΝΟΣ. 55 …ἄρχετε Σικελικαί͵ τῶ
πένθεος ἄρχετε͵ Μοῖσαι. τίς ποτὶ σᾷ σύριγγι μελίξεται͵ ὦ
τριπόθητε; τίς δ΄ ἐπὶ σοῖς καλάμοις θήσει στόμα; τίς θρασὺς
οὕτως; εἰσέτι γὰρ πνείει τὰ σὰ χείλεα καὶ τὸ σὸν ἄσθμα͵ ἀχὼ δ΄ ἐν
δονάκεσσι τεᾶς ἔτι βόσκετ΄ ἀοιδᾶς. Πανὶ φέρω τὸ μέλισμα; τάχ΄
ἂν καὶ κεῖνος ἐρεῖσαι τὸ στόμα δειμαίνοι μὴ δεύτερα σεῖο φέρηται.
ἄρχετε Σικελικαί͵ τῶ πένθεος ἄρχετε͵ Μοῖσαι.
Διονύσιος Θράξ γραμματικός.
Γραμματική τέχνη. 1.1.16.2 …τὰ δὲ αὐτὰ καὶ ὑγρὰ καλεῖται.
Τελικὰ ἀρενικῶν ὀνομάτων ἀνεπεκτάτων κατ΄ εὐθεῖαν καὶ ἑνικὴν
67
πτῶιν τοιχεῖά ἐτι πέντε· ν ξ ρ ψ͵ οἷον Δίων Φοῖνιξ Νέ τωρ Πάρι

Πέλοψ. θηλυκῶν δὲ ὀκτώ· α η ω ν ξ ρ ψ͵ οἷον Μοῦα Ἑλένη Κλειώ
χελιδών ἕλιξ μήτηρ Θέτι λαῖλαψ. οὐδετέρων δὲ ἕξ· α ι ν ρ υ͵ οἷον
ἅρμα μέλι δένδρον ὕδωρ δέπα δόρυ. τινὲ δὲ προτιθέαι καὶ τὸ ο͵
οἷον ἄλλο. Δυϊκῶν δὲ τρία· α ε ω͵ οἷον Ἀτρείδα Ἕκτορε φίλω.
Αποσπάσματα 51.3 … πέλανοι Πέμματα ἐκ παιπάλης͵ τουτέ
στιν ἀλεύρου λεπτοτέρου͵ εἰς θυσίαν ἐπιτήδεια· ὡς αὐτός φησι͵
καρποὶ μέλιτι δεδευμένοι. Διονύσιος Θρᾷξ· θεοῖς ἀπαρχαί τινες.
λέγεται δὲ πέλανος καὶ ὁ περὶ τῷ στόματι πεπηγὼς ἀφρός. καὶ τὸ
περιπεπηγὸς καὶ ἐξηραμμένον ὀπῶδες δάκρυον͵ οἷον λιβανωτός͵
κόμμι· καὶ ὁ τῷ μάντει διδόμενος μισθὸς ὀβολός.
Κορνήλιος Αλέξανδρος.
003 18.182 …τὴν στοὰν͵ τάλαντα μυρία ὀκτακισχίλια
πεντήκοντα. Ἀποπέμψαι δὲ τὸν Σαλομῶνα καὶ τοὺς Αἰγυπτίους καὶ
τοὺς Φοίνικας͵ ἑκάστους εἰς τὴν ἑαυτῶν͵ ἐκάστῳ χρυσοῦ σίκλους
δόντα δέκα· τὸ δὲ τάλαντον εἶναι σίκλον. Καὶ τῷ μὲν Αἰγύπτου
βασιλεῖ Οὐαφρῇ ἐλαίου μετρητὰς μυρίους͵ φοινικοβαλάνων
ἀρτάβας χιλίας͵ μέλιττος δὲ ἀγγεῖα ἑκατὸν͵ καὶ ἀρώματα πέμψαι.
Ποσειδώνιος.
Αποσπάσματα 45.38 …ταῦτα τὰ ἔθνη τοῖς Θρᾳξὶ καὶ τὰ
Βασταρνικά͵ μᾶλλον μὲν τοῖς ἐκτὸς Ἴστρου͵ ἀλλὰ καὶ τοῖς ἐντός.
τούτοις δὲ καὶ τὰ Κελτικά͵ οἵ τε Βόιοι καὶ Σκορδίσκοι καὶ Ταυρίσκοι.
τοὺς δὲ Σκορδίσκους ἔνιοι Σκορδίστας καλοῦσι· καὶ τοὺς
Ταυρίσκους δὲ Τευρίσκους καὶ Ταυρίστας φασί. 3. Λέγει δὲ τοὺς
Μυσοὺς ὁ Ποσειδώνιος καὶ ἐμψύχων ἀπέχεσθαι κατ΄ εὐσέβειαν͵ διὰ
δὲ τοῦτο καὶ θρεμμάτων· μέλιτι δὲ χρῆσθαι καὶ γάλακτι καὶ τυρῷ
ζῶντας καθ΄ ἡσυχίαν͵ διὰ δὲ τοῦτο καλεῖσθαι θεοσεβεῖς τε καὶ
καπνοβάτας·
Αποσπάσματα 89.36 34. Τοῖς δ΄ ἤθεσι πρὸς μὲν τοὺς
κακούργους καὶ πολεμίους ὑπάρχου σιν ὠμοί͵ πρὸς δὲ τοὺς ξένους
ἐπιεικεῖς καὶ φιλάνθρωποι. τοὺς γὰρ ἐπι δημήσαντας ξένους
ἅπαντες ἀξιοῦσι παρ΄ αὑτοῖς ποιεῖσθαι τὰς καταλύ σεις καὶ πρὸς
ἀλλήλους ἁμιλλῶνται περὶ τῆς φιλοξενίας· οἷς δ΄ ἂν οἱ ξένοι
συνακολουθήσωσι͵ τούτους ἐπαινοῦσι καὶ θεοφιλεῖς ἡγοῦνται. τρο
φαῖς δὲ χρῶνται κρέασι παντοδαποῖς καὶ δαψιλέσι καὶ
οἰνομέλιττος πό ματι͵ χορηγούσης τῆς χώρας τὸ μὲν μέλι
παμπληθές͵ τὸν δ΄ οἶνον παρὰ τῶν ἐπιπλεόντων ἐμπόρων
ὠνούμενοι. χαριέστατον δὲ τῶν πλησιοχώρων ἐθνῶν [αὐτοῖς] ἐστι
τὸ τῶν Οὐακκαίων ὀνομαζομένων σύστημα·
Αποσπάσματα 89.37…πρὸς δὲ τοὺς ξένους ἐπιεικεῖς καὶ
φιλάνθρωποι. τοὺς γὰρ ἐπι δημήσαντας ξένους ἅπαντες ἀξιοῦσι
παρ΄ αὑτοῖς ποιεῖσθαι τὰς καταλύ σεις καὶ πρὸς ἀλλήλους
ἁμιλλῶνται περὶ τῆς φιλοξενίας· οἷς δ΄ ἂν οἱ ξένοι
συνακολουθήσωσι͵ τούτους ἐπαινοῦσι καὶ θεοφιλεῖς ἡγοῦνται. τρο
φαῖς δὲ χρῶνται κρέασι παντοδαποῖς καὶ δαψιλέσι καὶ
οἰνομέλιττος πόματι͵ χορηγούσης τῆς χώρας τὸ μὲν μέλι
68
παμπληθές͵ τὸν δ΄ οἶνον παρὰ τῶν ἐπιπλεόντων ἐμπόρων

ὠνούμενοι. χαριέστατον δὲ τῶν πλησιοχώρων ἐθνῶν [αὐτοῖς] ἐστι
τὸ τῶν Οὐακκαίων ὀνομαζομένων σύστημα· οὗτοι γὰρ καθ΄ ἕκαστον
ἔτος διαιρούμενοι τὴν χώραν γεωργοῦσι…
1052 003 2a,87,F.104.40 δίσκοι καὶ Ταυρίσκοι τοὺς δὲ
Σκορδίσκους ἔνιοι Σκορδίστας καλοῦσι καὶ τοὺς Ταυρίσκους δὲ
Λιγυρίσκους καὶ Ταυρίστας φασί. λέγει δὲ τοὺς Μυσοὺς ὁ
Ποσειδώνιος καὶ ἐμψύχων ἀπέχεσθαι κατ΄ εὐσέβειαν͵ διὰ δὲ τοῦτο
καὶ θρεμμάτων͵ μέλιτι δὲ χρῆσθαι καὶ γάλακτι καὶ τυρῶι͵ ζῶντας
καθ΄ ἡσυχίαν· διὰ δὲ τοῦτο καλεῖσθαι θεοσεβεῖς τε καὶ καπνοβάτας.
εἶναι δέ τινας τῶν Θραικῶν͵ οἳ χωρὶς γυναικὸς ζῶσιν͵ οὓς κτίστας
καλεῖσθαι ἀνιερῶσθαί τε διὰ τιμὴν καὶ μετὰ ἀδείας ζῆν. τούτους δὴ
συλλήβδην ἅπαντας τὸν ποιητὴν εἰπεῖν ἀγαυοὺς Ἱππημολγούς͵
γλακτοφάγους ἀβίους τε͵ δικαιοτάτους ἀνθρώπους.
Αντίπατρος.
Σωζόμενα. Αποσπάσματα 7.6…ὁ Καρνεάδης Ἀντίπατρον
φάρμακον πιόντα ἀποθανεῖν͵ παρωρμήθη πρὸς τὸ εὐθαρσὲς τῆς
ἀπαλ λαγῆς καί φησι· δότε οὖν κἀμοί. τῶν δὲ εἰπόντων· τί; οἰνόμελι͵
εἰπεῖν. Καρνεάδης Ἀντιπάτρου αὑτὸν ἐξαγαγόντος γέρων ὢν δύο
κύλικας ἐκέρασε͵ τὴν μὲν κωνείου͵ τὴν δὲ οἰνομέλιττος. Καὶ τὴν
τοῦ κωνείου τοῖς λοιποῖς Στωϊκοῖς εἰπὼν προπίνειν͵ τὴν τοῦ
οἰνομέλιττος ἐξέπιε͵ διαπαίζων τὴν σπουδὴν τῶν ἑκουσίως
ἐκλειπόντων τὸν βιόν.
Φίλων Ιουδαίος.
Περὶ Θεοῦ·115.2 …τὰ γεννήματα τῶν ἀγρῶν εἰς ἀπόλαυσιν καὶ
χρῆσιν ὠφελιμωτάτην αὐτοῖς ὀρέγει͵ τὰς μὲν ἀρετὰς ἀγροῖς͵ ἃ δ΄
ἀποκύουσι γεννήμασι παρὰ τὴν γένεσιν ἀπεικάζων· γίνεται μὲν γὰρ
ἐκ φρονήσεως τὸ φρονεῖν͵ ἐκ δὲ σωφροσύνης τὸ σωφρονεῖν͵ ἐκ δὲ
εὐσεβείας τὸ εὐσεβεῖν͵ καὶ ἀφ΄ ἑκάστης τῶν ἄλλων τὸ κατ΄ αὐτὴν
ἐνέργημα. ταῦτα δὲ ψυχῆς τροφαὶ κυρίως εἰσὶ τῆς θηλάζειν ἱκανῆς͵
ὡς ὁ νομοθέτης φησί͵ μέλι ἐκ πέτρας καὶ ἔλαιον ἐκ στερεᾶς
πέτρας ,πέτραν τὴν στερεὰν καὶ ἀδιάκοπον ἐμφαίνων σοφίαν θεοῦ͵
τὴν τροφὸν καὶ τιθηνοκόμον καὶ κουροτρόφον τῶν ἀφθάρτου
διαίτης ἐφιεμένων.
Περὶ Θεοῦ 117.4 …ἀλλ΄ οὐχ ἅπαντα τροφῆς θείας ἠξιώθη͵ τὰ δ΄
ὅσα τῶν ἐκγόνων ἐπάξια τῶν γεννησάντων εὑρίσκετο· πολλὰ γὰρ
ἔσθ΄ ἃ λιμὸς ἀρετῆς͵ ὁ τοῦ περὶ τὰ σιτία καὶ ποτὰ σχετλιώτερος͵
διέφθειρε. φέρεται δ΄ ἡ τῆς θείας σοφίας πηγὴ τοτὲ μὲν
ἠρεμαιοτέρῳ καὶ πρᾳοτέρῳ ῥεύματι͵ τοτὲ δὲ αὖ μετ΄ ὀξυτέρου τοῦ
τάχους καὶ πλείονος φορᾶς τε καὶ ῥύμης· ὅταν μὲν οὖν ἠρέμα
κατέρχηται͵ μέλιττος γλυκαίνει τὸν τρόπον͵ ὅταν δὲ μετ΄
ὠκύτητος͵ ἀθρόα ὕλη καθάπερ ἔλαιον ψυχικοῦ γίνεται φωτός. τὴν
πέτραν ταύτην ἑτέρωθι συνωνυμίᾳ χρώμενος καλεῖ μάννα͵ τὸν
πρεσβύτατον τῶν ὄντων λόγον θεῖον͵ ὃς ὀνομάζεται τὸ
69
γενικώτατον τί͵ ἀφ΄ οὗ δύο ἐγκρίδες͵ ἡ μὲν ἐκ μέλιττος͵ ἡ δὲ ἐξ

ἐλαίου͵ γίνονται͵ τουτέστιν ἀγωγαὶ δύο σφόδρα ἀδιάκριτοι καὶ
σπουδῆς ἄξιαι͵
Περὶ Θεοῦ 118.3 …τοτὲ δὲ αὖ μετ΄ ὀξυτέρου τοῦ τάχους καὶ
πλείονος φορᾶς τε καὶ ῥύμης· ὅταν μὲν οὖν ἠρέμα κατέρχηται͵
μέλιττος γλυκαίνει τὸν τρόπον͵ ὅταν δὲ μετ΄ ὠκύτητος͵ ἀθρόα
ὕλη καθάπερ ἔλαιον ψυχικοῦ γίνεται φωτός. τὴν πέτραν ταύτην
ἑτέρωθι συνωνυμίᾳ χρώμενος καλεῖ μάννα͵ τὸν πρεσβύτατον τῶν
ὄντων λόγον θεῖον͵ ὃς ὀνομάζεται τὸ γενικώτατον τί͵ ἀφ΄ οὗ δύο
ἐγκρίδες͵ ἡ μὲν ἐκ μέλιττος͵ ἡ δὲ ἐξ ἐλαίου͵ γίνονται͵ τουτέστιν
ἀγωγαὶ δύο σφόδρα ἀδιάκριτοι καὶ σπουδῆς ἄξιαι͵ κατ΄ ἀρχὰς μὲν
γλυκύτητα ἐμποιοῦσαι τῶν ἐπιστήμης θεωρημάτων͵ αὖθις δὲ καὶ
φῶς τηλαυγέστατον ἀπαστράπτουσαι τοῖς μὴ ἁψικόρως κραταιῶς
δὲ καὶ παγίως ἐξ ἀδιαστάτου καὶ συνεχοῦς ἐπιμονῆς
ἐλλαμβανομένοις ὧν ἐρῶσιν.
Immut 99.4 …πρὸς γὰρ τῷ μὴ τυγχάνειν ὑποδρόμων ἐφ΄ οὓς
ἐπείγονται͵ πολλά κις αὐτοῖς πλωτῆρσι καὶ φορτίοις ἀνατραπεῖσαι
λύπην μὲν φίλοις͵ ἡδονὴν δὲ ἐχθροῖς ἐμπαρέσχον. λέγει οὖν ὁ νόμος͵
ὅτι 1παρα βιασάμενοί τινες ἀνέβησαν ἐπὶ τὸ ὄρος͵ καὶ ἐξῆλθεν ὁ
Ἀμορραῖος ὁ κατοικῶν ἐν τῷ ὄρει ἐκείνῳ͵ καὶ ἐτίτρωσκεν αὐτούς͵
ὡς ἂν ποιήσειαν αἱ μέλισσαι͵ καὶ ἐδίωξεν αὐτοὺς ἀπὸ Σηεὶρ ἕως
Ἑρμᾶ · ἀνάγκη γὰρ καὶ τοὺς ἀφυῶς ἔχοντας πρὸς τὰς τῶν τεχνῶν
ἀναλήψεις͵ εἴ τι βιαζόμενοι πονοῖντο περὶ αὐτάς͵ μὴ μόνον
σφάλλεσθαι τοῦ τέλους…
Διόδωρος Σικελός ιστορικός.

Ιστορική βιβλιοθήκη 1.84.5.5 …ἀπαγγείλαντα δὲ πιστευθῆναι
παρὰ τοῖς μὴ τεθεαμένοις δύσκολον. ταῦτα γὰρ ἐν ἱεροῖς μὲν
περιβόλοις τρέφεται͵ θεραπεύουσι δ΄ αὐτὰ πολλοὶ τῶν ἀξιολόγων
ἀνδρῶν τροφὰς διδόντες τὰς πολυ τελεστάτας· σεμίδαλιν γὰρ ἢ
χόνδρον ἕψοντες ἐν γάλακτι καὶ πέμματα παντοδαπὰ μέλιτι
φυρῶντες͵ καὶ κρέα χήνεια τὰ μὲν ἕψοντες͵ τὰ δ΄ ὀπτῶντες
ἀνεκλείπτως χορηγοῦσι͵ τοῖς δ΄ ὠμοφάγοις πολλὰ τῶν ὀρνέων
θηρεύοντες παραβάλλουσι͵ καὶ τὸ καθ όλου μεγάλην εἰσφέρονται
σπουδὴν εἰς τὴν πολυ τέλειαν τῆς τροφῆς.
Ιστορική βιβλιοθήκη 5.13.4.8 …ὑπὸ Τυρρηνῶν ἐξεβλήθησαν ἐκ
τῆς νήσου. τὴν δὲ Νίκαιαν ἔκτισαν Τυρρηνοὶ θαλαττοκρατοῦν τες
καὶ τὰς κατὰ τὴν Τυρρηνίαν κειμένας νήσους ἰδιοποιούμενοι. ἐπὶ δέ
τινας χρόνους τῶν ἐν τῇ Κύρνῳ πόλεων κυριεύοντες ἐλάμβανον
παρὰ τῶν ἐγχωρίων φόρους ῥητίνην καὶ κηρὸν καὶ μέλι͵ φυομένων
τούτων δαψιλῶν ἐν τῇ νήσῳ. τὰ δ΄ ἀνδρά ποδα τὰ Κύρνια διαφέρειν
δοκεῖ τῶν ἄλλων δού λων εἰς τὰς κατὰ τὸν βίον χρείας͵ φυσικῆς
ταύτης τῆς ἰδιότητος παρακολουθούσης.
Ιστορική βιβλιοθήκη 5.14.3.2 …ὅταν γὰρ ἡ γυνὴ τέκῃ͵ ταύτης
μὲν οὐδεμία γίνεται περὶ τὴν λοχείαν ἐπιμέλεια͵ ὁ δ΄ ἀνὴρ αὐτῆς
ἀναπεσὼν ὡς νοσῶν λοχεύεται τα κτὰς ἡμέρας͵ ὡς τοῦ σώματος
70
αὐτῷ κακοπαθοῦντος· φύεται δὲ κατὰ τὴν νῆσον ταύτην καὶ πύξος

πλείστη καὶ διάφορος͵ δι΄ ἣν καὶ τὸ μέλι τὸ γινόμενον ἐν ταύτῃ
παντελῶς γίνεται πικρόν. κατοικοῦσι δ΄ αὐ τὴν βάρβαροι͵ τὴν
διάλεκτον ἔχοντες ἐξηλλαγμένην καὶ δυσκατανόητον· τὸν δ΄
ἀριθμὸν ὑπάρχουσιν ὑπὲρ τοὺς τρισμυρίους.
Ιστορική βιβλιοθήκη 5.34.2.2 ...δημήσαντας ξένους ἅπαντες
ἀξιοῦσι παρ΄ αὑτοῖς ποιεῖσθαι τὰς καταλύσεις καὶ πρὸς ἀλλήλους
ἁμιλ λῶνται περὶ τῆς φιλοξενίας· οἷς δ΄ ἂν οἱ ξένοι συν
ακολουθήσωσι͵ τούτους ἐπαινοῦσι καὶ θεοφιλεῖς ἡγοῦνται. τροφαῖς
δὲ χρῶνται κρέασι παντοδαποῖς καὶ δαψιλέσι καὶ οἰνομέλιττος
πόματι͵ χορηγούσης τῆς χώρας τὸ μὲν μέλι παμπληθές͵ τὸν δ΄
οἶνον παρὰ τῶν ἐπιπλεόντων ἐμπόρων ὠνούμενοι.
Ιστορική βιβλιοθήκη 5.70.3.1…τὸν Δία τεκοῦσαν ἐν τῇ
προσαγορευομένῃ Ἴδῃ κλέψαι καὶ δοῦναι λάθρᾳ τοῖς Κούρησιν ἐκ
θρέψαι τοῖς κατοικοῦσι πλησίον ὄρους τῆς Ἴδης. τούτους δ΄
ἀπενέγκαντας εἴς τι ἄντρον παραδοῦναι ταῖς Νύμφαις͵
παρακελευσαμένους τὴν πᾶσαν ἐπι μέλειαν αὐτοῦ ποιεῖσθαι. αὗται
δὲ μέλι καὶ γάλα μίσγουσαι τὸ παιδίον ἔθρεψαν καὶ τῆς αἰγὸς τῆς
ὀνομαζομένης Ἀμαλθείας τὸν μαστὸν εἰς διατροφὴν παρείχοντο.
σημεῖα δὲ πολλὰ μέχρι τοῦ νῦν δια μένειν τῆς γενέσεως καὶ
διατροφῆς τοῦ θεοῦ τού του κατὰ τὴν νῆσον.
Ιστορική βιβλιοθήκη 15.93.6.6 …τοὺς δὲ λοιποὺς φεύγειν
ἠνάγκασαν. μετὰ δὲ ταῦτα ὁ μὲν Ταχὼς ῥᾳδίως ἀνεκτήσατο τὴν
κατ΄ Αἴγυπτον βασιλείαν͵ ὁ δ΄ Ἀγησίλαος ὡς μόνος κατωρθωκὼς
τὴν βασιλείαν ἐτιμήθη προσηκούσαις δωρεαῖς. ἐπ ανιὼν δὲ εἰς τὴν
πατρίδα διὰ Κυρήνης ἐτελεύτησε͵ καὶ τοῦ σώματος ἐν μέλιτι
κομισθέντος εἰς τὴν Σπάρτην ἔτυχε τῆς βασιλικῆς ταφῆς τε
καὶ τιμῆς. καὶ τὰ μὲν κατὰ τὴν Ἀσίαν μέχρι τούτων προέβη κατὰ
τοῦτον τὸν ἐνιαυτόν.
Ιστορική βιβλιοθήκη 17.75.6.3 …δὲ συκίνων δένδρων ἔνια
παρποφορεῖν ἰσχάδων ξηρῶν μεδίμνους δέκα. τὸν δ΄ ἐν τῷ θερισμῷ
παραλειφθέντα σῖτον ἐπὶ τὴν γῆν πεσόντα βλαστάνειν ἄσπορον
ὄντα καὶ πρὸς τὸ τέλος ἄγειν δαψιλῆ καρπόν. ἔστι δὲ καὶ δένδρον
παρὰ τοῖς ἐγχωρίοις παραπλήσιον δρυῒ κατὰ τὴν ἐπιφάνειαν͵ ἀπὸ δὲ
τῶν φύλλων ἀπολεῖβον μέλι· καὶ τοῦτό τινες συνάγοντες δαψιλῆ
τὴν ἀπόλαυσιν αὐτοῦ ποιοῦνται. ἔστι δὲ καὶ ζῷον κατὰ τὴν χώραν
ἐπτερωμένον͵ ὃ καλεῖται μὲν ἀνθρηδών͵ λειπόμενον δὲ μεγέθει
μελίττης μεγίστην ἔχει τὴν ὠφέλειαν·
Pomp 3.12.5 Θουκυδίδης δὲ πόλεμον ἕνα κατατείνας ἀπνευστὶ
διεξέρχεται μάχας ἐπὶ μάχαις καὶ παρασκευὰς ἐπὶ παρασκευαῖς καὶ
λόγους ἐπὶ λόγοις συντιθείς· ὥτε μοχθεῖν μὲν τὴν διάνοιαν τῶν
ἀκροωμένων κόρον δ΄ ἔχει φησὶν ὁ Πίνδαρος καὶ μέλι καὶ τὰ
τέρπν΄ ἄνθε΄ ἀφροδίσια. ἤδη δ΄ ὃ λέγω κἀκεῖνος ἐνεθυμήθη͵ ὡς ἡδὺ
χρῆμα ἐν ἱστορίας γραφῇ μεταβολὴ καὶ ποικί λον͵ καὶ τοῦτο ἐν δύο
ἢ τρισὶ τόποις ἐποίησεν͵ ἐπί τε τῆς Ὀδρυσῶν ἀρχῆς…
71
Στράβωνας37 γεωγράφος.
Γεωγραφικά. 2.1.14.32 …ὥστε πάμπολύ τι ἀπέχειν τῆς
ἀοικήτου. ἐν μέν γε τῇ Ὑρκανίᾳ τὴν ἄμπελον μετρητὴν οἴνου φέρειν
φασί͵ τὴν δὲ συκῆν μεδίμνους ἑξήκοντα͵ τὸν δὲ σῖτον ἐκ τοῦ
ἐκπεσόντος καρποῦ τῆς καλάμης πάλιν φύεσθαι͵ ἐν δὲ τοῖς δένδρεσι
σμηνουργεῖσθαι καὶ τῶν φύλλων ἀπορρεῖν μέλι͵ ὅπερ γίνεσθαι μὲν
καὶ τῆς Μηδίας ἐν τῇ Ματιανῇ καὶ τῆς Ἀρμενίας ἐν τῇ Σακασηνῇ καὶ
τῇ Ἀραξηνῇ· ἀλλ΄ ἐνταῦθα μὲν οὐκ ἐπ΄ ἴσης θαυμαστόν͵ εἴπερ εἰσὶ
νοτιώτεραι τῆς Ὑρκανίας καὶ εὐκρασίᾳ δια φέρουσαι τῆς ἄλλης
χώρας· ἐκεῖ δὲ μᾶλλον.
Γεωγραφικά. 3.2.6.3 …διὸ καὶ τρισὶ μησὶν εἰς Ἰταλίαν κατᾶραι
μόλις παραδιε νεχθεὶς περί τε τὰς Γυμνησίας νήσους καὶ περὶ Σαρ
δόνα καὶ τὰ ἄλλα ἀπαντικρὺ τούτων μέρη τῆς Λιβύης. Ἐξάγεται δ΄
ἐκ τῆς Τουρδητανίας σῖτός τε καὶ οἶ νος πολὺς καὶ ἔλαιον οὐ πολὺ
μόνον ἀλλὰ καὶ κάλλι στον· καὶ κηρὸς δὲ καὶ μέλι καὶ πίττα
ἐξάγεται καὶ κόκκος πολλὴ καὶ μίλτος οὐ χείρων τῆς Σινωπικῆς
γῆς. τά τε ναυπήγια συνιστᾶσιν αὐτόθι ἐξ ἐπιχωρίας ὕλης͵ ἅλες τε
ὀρυκτοὶ παρ΄ αὐτοῖς εἰσι καὶ ποταμῶν ἁλμυ ρῶν ῥεύματα οὐκ ὀλίγα·
οὐκ ὀλίγη δὲ οὐδὲ ἐκ τῶν ὄψων ταριχεία οὐκ ἔνθεν μόνον ἀλλὰ καὶ
ἐκ τῆς ἄλλης…
Γεωγραφικά. 4.5.5.14 …μαθηματικὴν θεωρίαν ἱκανῶς δόξει
κεχρῆσθαι τοῖς πράγμασι ... τοῖς τῇ κατεψυγμένῃ ζώνῃ πλησιάζουσι
τὸ τῶν καρπῶν εἶναι τῶν ἡμέρων καὶ ζῳων τῶν μὲν ἀφορίαν
παντελῆ τῶν δὲ σπάνιν͵ κέγχρῳ δὲ καὶ ἀγρίοις λαχάνοις καὶ
καρποῖς καὶ ῥίζαις τρέφεσθαι· παρ΄ οἷς δὲ σῖτος καὶ μέλι γίγνεται͵
καὶ τὸ πόμα ἐντεῦθεν ἔχειν·
Γεωγραφικά. 4.6.2.19 …ἔχουσι δ΄ ὕλην ἐνταῦθα παμπόλλην
ναυπηγήσιμον καὶ μεγαλόδενδρον͵ ὥστ΄ ἐνίων τοῦ πάχους τὴν
διάμετρον ὀκτὼ ποδῶν εὑρίσκεσθαι· πολλὰ δὲ καὶ τῇ ποικιλίᾳ τῶν
θυΐνων οὐκ ἔστι χείρω πρὸς τὰς τραπεζοποιίας. ταῦτά τε δὴ
κατάγουσιν εἰς τὸ ἐμπό ριον τὴν Γένουαν καὶ θρέμματα καὶ δέρματα
καὶ μέλι͵ ἀντιφορτίζονται δὲ ἔλαιον καὶ οἶνον τὸν ἐκ τῆς Ἰτα λίας·
ὁ δὲ παρ΄ αὐτοῖς ὀλίγος ἐστί͵ πιττίτης αὐστηρός. ἐντεῦθεν δέ εἰσιν
οἱ γίννοι λεγόμενοι ἵπποι τε καὶ ἡμίονοι͵ καὶ οἱ λιγυστῖνοί τε χιτῶνες
καὶ σάγοι·
Γεωγραφικά. 6.2.7.3 …ἐπὶ τῆς Αἴτνης͵ διαλυθέντος αἰφνιδίως
καὶ συμπεσόν τος κατηνέχθη καὶ αὐτὸς εἰς γαλεάγρας θηρίων εὐδια
λύτους ἐπίτηδες παρεσκευασμένας ὑπὸ τῷ πήγματι. Τὴν δὲ τῆς
χώρας ἀρετὴν θρυλουμένην ὑπὸ πάν των οὐδὲν χείρω τῆς Ἰταλίας
ἀποφαινομένων τί δεῖ λέγειν; σίτῳ δὲ καὶ μέλιτι καὶ κρόκῳ καὶ
ἄλλοις τισὶ κἂν ἀμείνω τις φαίη. πρόσεστι δὲ καὶ τὸ ἐγγύθεν·
ὡσανεὶ γὰρ μέρος τι τῆς Ἰταλίας ἐστὶν ἡ νῆσος͵ καὶ ὑποχορηγεῖ τῇ
Ρώμῃ καθάπερ ἐκ τῶν Ἰταλικῶν ἀγρῶν ἕκαστα εὐμαρῶς καὶ
ἀταλαιπώρως.
Γεωγραφικά. 6.3.6.18 …πολλὴν ἀπέβαλε τῆς χώρας ὑπὸ τῶν
μετὰ Φαλάνθου Λακεδαιμονίων͵ ὅμως δ΄ ἐκπεσόντα αὐτὸν ἐκ τοῦ
Τάραντος ἐδέξαντο οἱ Βρεντεσῖνοι͵ καὶ τελευ τήσαντα ἠξίωσαν
37
Αρχαίος Έλληνας γεωγράφος και ιστορικός (65 π.Χ. - 21 μ.Χ.).
72
λαμπρᾶς ταφῆς. χώραν δ΄ ἔχουσι βελτίω τῆς Ταραντίνων·

λεπτόγεως γὰρ ἐκείνη͵ χρη στόκαρπος δέ͵ μέλι δὲ καὶ ἔρια τῶν
σφόδρα ἐπαινουμέ νων ἐστί. καὶ εὐλίμενον δὲ μᾶλλον τὸ
Βρεντέσιον· ἑνὶ γὰρ στόματι πολλοὶ κλείονται λιμένες ἄκλυστοι͵
κόλ πων ἀπολαμβανομένων ἐντός͵ ὥστ΄ ἐοικέναι κέρασιν ἐλάφου τὸ
σχῆμα͵ ἀφ΄ οὗ καὶ τοὔνομα·
Γεωγραφικά. 7.3.3.3 … Σκορδίσκους ἔνιοι Σκορδίστας καλοῦσι·
καὶ τοὺς Ταυρίσκους δὲ Τευρίσκους καὶ Ταυρίστας φασί. Λέγει δὲ
τοὺς Μυσοὺς ὁ Ποσειδώνιος καὶ ἐμψύ χων ἀπέχεσθαι κατ΄
εὐσέβειαν͵ διὰ δὲ τοῦτο καὶ θρεμ μάτων· μέλιτι δὲ χρῆσθαι καὶ
γάλακτι καὶ τυρῷ ζῶν τας καθ΄ ἡσυχίαν͵ διὰ δὲ τοῦτο καλεῖσθαι
θεοσεβεῖς τε καὶ καπνοβάτας· εἶναι δέ τινας τῶν Θρᾳκῶν οἳ χωρὶς
γυναικὸς ζῶσιν͵ οὓς κτίστας καλεῖσθαι͵ ἀνιερῶσθαί τε διὰ τιμὴν καὶ
μετὰ ἀδείας ζῆν·
Γεωγραφικά. 9.1.23.11 …ἀργυρεῖα τὰ ἐν τῇ Ἀττικῇ κατ΄ ἀρχὰς
μὲν ἦν ἀξιόλογα͵ νυνὶ δ΄ ἐκλείπει· καὶ δὴ καὶ οἱ ἐργαζόμενοι͵ τῆς με
ταλλείας ἀσθενῶς ὑπακουούσης͵ τὴν παλαιὰν ἐκβο λάδα καὶ
σκωρίαν ἀναχωνεύοντες εὕρισκον ἔτι ἐξ αὐτῆς ἀποκαθαιρόμενον
ἀργύριον͵ τῶν ἀρχαίων ἀπείρως κα μινευόντων. τοῦ δὲ μέλιττος
ἀρίστου τῶν πάντων ὄντος τοῦ Ἀττικοῦ πολὺ βέλτιστόν φασι τὸ ἐν
τοῖς ἀργυρείοις͵ ὃ καὶ ἀκάπνιστον καλοῦσιν ἀπὸ τοῦ τρόπου τῆς
σκευασίας.
Γεωγραφικά. 10.5.19.13 …Καλύμνας φησίν͵ ὡς Ἀθήνας καὶ
Θήβας͵ δεῖν δὲ ὑπερβατῶς δέξασθαι τὸ τοῦ ποιητοῦ· οὐ γὰρ νήσους
Καλύδνας λέγειν͵ ἀλλ΄ 1οἳ δ΄ ἄρα νήσους Νίσυρόν τ΄ 1εἶχον
Κράπαθόν τε Κάσον τε καὶ Κῶν͵ Εὐρυπύλοιο 1πόλιν͵ Καλύδνας τε.2
ἅπαν μὲν οὖν τὸ νησιωτικὸν μέλι ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ ἀστεῖόν ἐστι καὶ
ἐνάμιλλον τῷ Ἀτ τικῷ͵ τὸ δ΄ ἐν ταῖσδε ταῖς νήσοις διαφερόντως͵
μάλι στα δὲ τὸ Καλύμνιον.
Γεωγραφικά. 11.2.17.13 …δὲ τῷ Φάσιδι ὁμώνυμος πόλις͵
ἐμπόριον τῶν Κόλχων͵ τῇ μὲν προβεβλημένη τὸν ποταμὸν τῇ δὲ
λίμνην τῇ δὲ τὴν θάλατταν. ἐντεῦθεν δὲ πλοῦς ἐπ΄ Ἀμισοῦ καὶ
Σινώπης τριῶν ἡμερῶν ἢ δύο διὰ τὸ τοὺς αἰγιαλοὺς μαλακοὺς εἶναι
καὶ τὰς τῶν ποταμῶν ἐκβολάς. ἀγαθὴ δ΄ ἐστὶν ἡ χώρα καὶ καρποῖς
πλὴν τοῦ μέλιττος πικρίζει γὰρ τὸ πλέον καὶ τοῖς πρὸς ναυπηγίαν
πᾶσιν· ὕλην τε γὰρ καὶ φύει καὶ ποταμοῖς κατακομίζει͵ λίνον τε ποιεῖ
πολὺ καὶ κάνναβιν καὶ κηρὸν καὶ πίτταν. ἡ δὲ λινουρ γία καὶ
τεθρύληται·
Γεωγραφικά. 11.7.2.10 …διέχειν τῶν Κασπίων πυλῶν σταδίους
χιλίους τετρακοσίους. σημεῖα δὲ τῆς εὐδαιμονίας· ἡ μὲν γὰρ
ἄμπελος μετρητὴν οἴνου φέρει͵ ἡ δὲ συκῆ με δίμνους ἑξήκοντα͵ ὁ δὲ
σῖτος ἐκ τοῦ ἐκπεσόντος καρ ποῦ τῆς καλάμης φύεται͵ ἐν δὲ τοῖς
δένδρεσι σμηνουρ γεῖται καὶ τῶν φύλλων ἀπορρεῖ μέλι· τοῦτο δὲ
γίνεται καὶ τῆς Μηδίας ἐν τῇ Ματιανῇ καὶ τῆς Ἀρμενίας ἐν τῇ
Σακασηνῇ καὶ τῇ Ἀραξηνῇ.
Γεωγραφικά. 12.3.18. …ζῶσι δ΄ ἀπὸ θηρείων σαρκῶν καὶ τῶν
ἀκροδρύων͵ ἐπιτίθενται δὲ καὶ τοῖς ὁδοιποροῦσι κα ταπηδήσαντες
ἀπὸ τῶν ἰκρίων. οἱ δὲ Ἑπτακωμῆται τρεῖς Πομπηίου σπείρας
κατέκοψαν διεξιούσας τὴν ὀρεινήν͵ κεράσαντες κρατῆρας ἐν ταῖς
73
ὁδοῖς τοῦ μαι νομένου μέλιττος͵ ὃ φέρουσιν οἱ ἀκρεμόνες τῶν

δένδρων·
Άριος Δίδυμος.
Φυσικά. 28.21 …κρᾶσιν δ΄ εἶναι λέγουσι δύο ἢ καὶ πλειόνων
σωμάτων ὑγρῶν δι΄ ὅλων ἀντιπαρέκτασιν τῶν περὶ αὐτὰ ποιοτήτων
ὑπομενουσῶν. καὶ τὴν μὲν μῖξιν καὶ ἐπὶ ξηρῶν γίγνεσθαι σωμάτων͵
οἷον πυρὸς καὶ σιδήρου ψυχῆς τε καὶ τοῦ περι έχοντος αὐτὴν
σώματος͵ τὴν δὲ κρᾶσιν ἐπὶ μόνων φασὶ γίνεσθαι τῶν ὑγρῶν.
συνεκφαίνεσθαι γὰρ ἐκ τῆς κράσεως τὴν ἑκάστου τῶν
συγκραθέντων ὑγρῶν ποιότητα οἷον οἴνου μέλιττος ὕδατος ὄξους
τῶν παραπλησίων. ὅτι δ΄ ἐπὶ τοιούτων κράσεων διαμένουσιν αἱ
ποιότητες τῶν συγκραθέντων͵ πρόδηλον ἐκ τοῦ πολλάκις ἐξ
ἐπιμηχανήσεως ἀποχωρίζεσθαι ταῦτα ἀπ΄ ἀλλήλων. ἐὰν γοῦν
σπόγγον ἠλαιω μένον καθῇ τις εἰς οἶνον ὕδατι κεκραμένον͵
ἀποχωρίσει τὸ ὕδωρ τοῦ οἴνου ἀνα δραμόντος τοῦ ὕδατος εἰς τὸν
σπόγγον. τὴν δὲ σύγχυσιν δύο ἢ καὶ πλειόνων ποιοτήτων…
Τρύφων γραμματικός.
ΠΕΡΙ ΠΑΡΟΙΜΙΑΣ. Παροιμία ἐστὶ λόγος εἰρημένος ἐν ἀρχῇ πρὸς
ἕτερον͵ λεγόμενος δὲ ὑφ΄ ἡμῶν κατὰ ἀνακύκλησιν πρός τινα τῶν
ὁμοηθῶν͵ ὡς παρὰ Σαπφοῖ͵ μήτ΄ ἐμοὶ μέλι͵ μήτε μέλιττα. Περὶ
παθῶν τῆς λέξεως κατὰ Τρύφωνα τὸν γραμματικόν. Τὰ τῆς λέξεως
πάθη εἰς δύο γενικώτατα διαιροῦνται͵ ποσόν τε καὶ ποιόν. εἴδη τοῦ
μὲν ποσοῦ ἔνδεια καὶ πλεονασμός͵ τοῦ δὲ ποιοῦ μετάθεσις καὶ
μετάληψις.
Αποσπάσματα 2.9.11 …κατὰ δ΄ ὀξύτητα͵ φησί͵ καὶ ἐπ΄
ἀψύχων. μοχθηρᾶς γέ τοι τέχνης δημιούργημά φαμεν εἶναι. εἰ δὴ
ταὐτοῦ πρωτοτύπου κεκοινώνηκεν͵ ἄμφω ὀφείλει καὶ τῶν αὐτῶν
τόνων μετέχειν· ὅτι ὀξυτονεῖν ἀπαιτεῖ ὁ λόγος βίᾳ ἀνάγκης. πᾶν
γὰρ παρώνυμον εἰς ρος λῆγον παρασχηματιζόμενον τοῖς γένεσιν
ὀξυτονεῖται· οἷον κάματος καματηρός͵ ὄλισθος ὀλισθηρός͵ μέλι
μελιτηρός͵ τόλμα τολμηρός͵ νόσος νοσηρός· εἰ δὴ πόνος καὶ μόχθος
τὰ πρωτότυπα͵ πονηρός καὶ μοχθηρός ῥητέον ὀξυτόνως. εἰ δ΄ οἱ
Ἀττικοὶ βαρυτονοῦσιν͵ οὐ θαυμαστόν ἐστι· χαίρουσι γὰρ τῇ
βαρύτητι.
Αριστόνικος γραμματικός.
…ὡς ὁ Ἀριστόνικος ἐν τοῖς σημείοις φησίν 1.249.1… ὅτ΄ ἄριστον
Ἀχαιῶν οὐδὲν ἔτισας. ὅτι τὸ δεν παρέλκει μέλιττος γλυκίων ῥέεν
αὐδή ὅτι Ζηνόδοτος χωρὶς τοῦ ν γράφει γλυκίω. τὰ δὲ τοιαῦτα
συγκριτικὰ ἔχει τὸ ν. A. γενεαὶ μερόπων ἀνθρώπων ἐφθίαθ΄͵ οἵ οἱ
πρόσθεν ἅμα τράφεν ἠδ΄ ἐγέ νοντο ὅτι Ζηνόδοτος γράφει αἵ οἱ.
Κράτης γραμματικός.
002 3.2 … Τοῦτο δέ ἐστι τὸ θυννεῖον Ἁλῆσι͵ καὶ γίνεται
πρόσοδος μεγάλη. Ταύτην ἡ πόλις εἰς θυσίαν καταχωρίζει τῷ
74
Ἀπόλλωνι τῷ Κυν νείῳ Ἁλῆσι͵ οὗ Δημήτριος ὁ βασιλεύς.

Προκώνια ... Δίδυμος δὲ προκώνια͵ φησὶ͵ πυροὶ μέλιτι κεχρισμένοι·
Ἀριστοφάνης δὲ ὁ γραμματικὸς καὶ Κράτης τὰ ἐξ ἀφρύκτων κριθῶν
οὕτως φασὶν ὀνομάζεσθαι· ἔοικε δὲ καὶ ἐκ πυρῶν καὶ ἐκ κριθῶν
γίνεσθαι͵ ὡς Ἀντικλείδης ἐν τοῖς Ἐξηγητικοῖς ὑποσημαίνει.
Αιώνας 1ος μ.Χ.
Πλούταρχος βιογράφος.
ΘΗΣΕΥΣ ΚΑΙ ΡΩΜΥΛΟΣ. 22.7.2 …ἐρίῳ μὲν ἀνεστεμμένον͵ ὥσπερ
τότε τὴν ἱκετηρίαν͵ παντο δαπῶν δ΄ ἀνάπλεων καταργμάτων διὰ τὸ
λῆξαι τὴν ἀφορίαν͵ ἐπᾴδοντες· Εἰρεσιώνη͵ σῦκα φέρειν καὶ πίονας
ἄρτους καὶ μέλι ἐν κοτύλῃ(Ποτήρι ή αγγείο με δυο λαβές) καὶ ἔλαιον
ἀναψήσασθαι καὶ κύλικ΄ εὔζωρον͵ ὡς ἂν μεθύουσα καθεύδῃ.
καίτοι ταῦτά τινες ἐπὶ τοῖς Ἡρακλείδαις γίνεσθαι λέ γουσιν οὕτως
διατρεφομένοις ὑπὸ τῶν Ἀθηναίων· οἱ δὲ πλείονες ὡς προείρηται.
Μέρος του αποσπάσματος σε αγγλική μετάφραση38:
Eiresione bring figs, and Eiresione bring loaves;
Bring us honey in pints, and oil to rub on our bodies,
And a strong flagon of wine, for all to go mellow to bed on.
Λυκούργος. 30.2.14 λομένης͵ κατέλυε τὰς ἀδίκους δυναστείας

καὶ τυραννίδας ἐν τοῖς πολιτεύμασι͵ καὶ πολέμους ἐβράβευε καὶ
στάσεις κατέπαυε͵ πολλάκις οὐδ΄ ἀσπίδα κινήσασα μίαν͵ ἀλλ΄ ἕνα
πέμψασα πρεσβευτήν͵ ᾧ πάντες εὐθὺς ἐποίουν τὸ προστασσόμενον͵
ὥσπερ αἱ μέλισσαι φανέντος ἡγεμόνος͵ συντρέχοντες καὶ
κατακοσμούμενοι. τοσ οῦτον περιῆν εὐνομίας τῇ πόλει καὶ
δικαιοσύνης.
ΝΟΜΑΣ. 15.4.2 …οὓς τὰ μὲν ἄλλα Σατύρων ἄν τις ἢ Πανῶν γένει
προσεικάσειε͵ δυνάμει δὲ φαρμάκων καὶ δεινότητι τῆς περὶ τὰ θεῖα
γοητείας λέγονται ταὐτὰ τοῖς ὑφ΄ Ἑλλήνων προσαγορευθεῖσιν
Ἰδαίοις Δακτύλοις σοφιζόμενοι περιϊέναι τὴν Ἰταλίαν. τούτους φασὶ
χειρώσασθαι τὸν Νομᾶν͵ οἴνῳ καὶ μέλιτι…
Μέρος του αποσπάσματος σε αγγλική μετάφραση:39
Picus and Faunus, frequented the Springs and
thick shades of that place; which might be two satyrs, or Pans, except
that they went about Italy playing the same sorts of tricks, by skill in
drugs and magic, as are ascribed by the Greeks to the Dactyli of Mount
Ida. Numa contrived one day to surprise these demi-gods, by mixing wine
and honey in the waters of the spring of which they usually drank.
38
Plutarch's Lives, by A.H. Clough. Also known as "Parallel Lives", written in Greek ~100 A.D.
Includes 50 biographies, 23 Greek, 23 Roman, 2 others.Edited by A.H. Clough. October, 1996.
39
Plutarch's Lives, by A.H. Clough. Also known as "Parallel Lives", written in Greek ~100 A.D.
Includes 50 biographies, 23 Greek, 23 Roman, 2 others.Edited by A.H. Clough. October, 1996.
75
Αιμίλιος και Τιμολέων. 23.8.1…τὰ μὲν ἐγκαλοῦντας περὶ τῶν

γεγονότων͵ τὰ δὲ παρρησιαζομένους ἀκαί ρως καὶ συμβουλεύοντας͵
ὀργισθεὶς ἀπέκτεινεν αὐτὸς τῷ ξιφιδίῳ παίων ἀμφοτέρους͵ οὐδεὶς
παρέμεινεν αὐτῷ πάρεξ Εὐάνδρου τε τοῦ Κρητὸς καὶ Ἀρχεδάμου τοῦ
Αἰτωλοῦ καὶ τοῦ Βοιωτοῦ Νέωνος. τῶν δὲ στρατιωτῶν
ἐπηκολούθησαν οἱ Κρῆτες͵ οὐ δι΄ εὔνοιαν͵ ἀλλὰ τοῖς χρήμασιν
ὥσπερ κηρίοις μέλιτται προσλιπαροῦντες. πάμπολλα γὰρ ἐπήγετο͵
καὶ προὔθηκεν ἐξ αὐτῶν διαρπάσαι τοῖς Κρησὶν ἐκπώματα καὶ
κρατῆρας καὶ τὴν ἄλλην ἐν ἀργύρῳ καὶ χρυσῷ κατασκευὴν εἰς
πεντήκοντα ταλάντων λόγον. γενό μενος δ΄ ἐν Ἀμφιπόλει πρῶτον͵
εἶτ΄ ἐκεῖθεν ἐν Γαληψῷ͵ καὶ τοῦ φόβου μικρὸν ὑπανέντος…
Αγησίλαος. 40.3.5 Ἔθους δὲ ὄντος Λακωνικοῦ τῶν μὲν ἄλλων ἐπὶ
ξένης ἀποθανόντων αὐτοῦ τὰ σώματα κηδεύειν καὶ ἀπολείπειν͵ τὰ
δὲ τῶν βασιλέων οἴκαδε κομί ζειν͵ οἱ παρόντες Σπαρτιᾶται κηρὸν
ἐπιτήξαντες τῷ νεκρῷ͵ μέλιτος οὐ παρόντος͵ ἀπῆγον εἰς
Λακεδαίμονα. τὴν δὲ βασιλείαν Ἀρχίδαμος ὁ υἱὸς αὐτοῦ παρέλαβε͵
καὶ διέμεινε τῷ γένει μέχρις Ἄγιδος͵ ὃν ἐπιχειροῦντα τὴν πάτριον
ἀναλαβεῖν πολιτείαν ἀπέκτεινε Λεωνίδας πέμπτον ἀπ΄ Ἀγησιλάου
γεγονότα.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΙ ΚΑΙΣΑΡ. Τὸν Ἀλεξάνδρου τοῦ βασιλέως βίον
καὶ τὸν Καίσαρος… 36.3.1 …τοῖς βασιλείοις τετρακισμύρια
τάλαντα νομίσματος͵ τὴν δ΄ ἄλλην κατασκευὴν καὶ πολυτέλειαν
ἀδιήγητον. ὅπου φασὶ καὶ πορφύρας Ἑρμιονικῆς εὑρεθῆναι τάλαντα
πεντα κισχίλια͵ συγκειμένης μὲν ἐξ ἐτῶν δέκα δεόντων διακο σίων͵
πρόσφατον δὲ τὸ ἄνθος ἔτι καὶ νεαρὸν φυλαττούσης. αἴτιον δὲ
τούτου φασὶν εἶναι τὸ τὴν βαφὴν διὰ μέλιτος γίνεσθαι τῶν
ἁλουργῶν͵ δι΄ ἐλαίου δὲ λευκοῦ τῶν λευκῶν·
Φωκίων και Κάτων. 2.3.1 …ὑπὸ πραγμάτων μεγάλων καὶ
δυνάμεως ἐπαιρόμενοι· συμβαίνει δὲ τοὐναντίον. αἱ γὰρ συμφοραὶ
πικρὰ μὲν τὰ ἤθη καὶ μικρόλυπα καὶ ἀκροσφαλῆ πρὸς ὀργὰς ποιοῦσι͵
δύσκολον δὲ τὴν ἀκοὴν καὶ τραχεῖαν͵ ὑπὸ παντὸς λόγου καὶ
ῥήματος τόνον ἔχοντος ἐνοχλουμένην· ὁ δ΄ ἐπιτι μῶν τοῖς
ἐξαμαρτανομένοις ἐξονειδίζειν τὰ δυστυχήματα δοκεῖ͵ καὶ κατα
φρονεῖν ὁ παρρησιαζόμενος. καὶ καθάπερ τὸ μέλι λυπεῖ τὰ
τετρωμένα καὶ ἡλκωμένα μέρη τοῦ σώματος͵ οὕτω πολλάκις οἱ
ἀληθινοὶ καὶ νοῦν ἔχοντες λόγοι δάκνουσι καὶ παροξύνουσι τοὺς
κακῶς πράττοντας͵ ἐὰν μὴ προσηνεῖς ὦσι καὶ συνείκοντες͵ ὥσπερ
ἀμέλει τὸ ἡδὺ μενο εικὲς ὁ ποιητὴς κέκληκεν͵ ὡς τῷ ἡδομένῳ τῆς
ψυχῆς ὑπεῖκον καὶ μὴ μαχόμενον μηδ΄ ἀντιτυποῦν.
ΠΩΣ ΔΕΙ ΤΟΝ ΝΕΟΝ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ ΑΚΟΥΕΙΝ. 32.E.8 …
πάντων οὖν ἀναγομένων εἰς τὴν φρόνησιν ἀποδείκνυται πᾶν εἶδος
ἀρετῆς ἐπιγιγνόμενον ἐκ λόγου καὶ διδασκαλίας. Ἡ μὲν οὖν
μέλιττα φυσικῶς ἐν τοῖς δριμυτάτοις ἄνθεσι καὶ ταῖς
τραχυτάταις ἀκάνθαις ἐξ ανευρίσκει τὸ λειότατον μέλι καὶ
χρηστικώτατον͵ οἱ δὲ παῖδες͵ ἂν ὀρθῶς ἐντρέφωνται τοῖς
ποιήμασιν͵ καὶ ἀπὸ τῶν φαύλους καὶ ἀτόπους ὑποψίας ἐχόν των
ἕλκειν τι χρήσιμον ἁμωσγέπως μαθήσονται…
ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΑΚΟΥΕΙΝ. 41.F.9 …αἱ δὲ πολλάκις ἴων καὶ ῥόδων καὶ
ὑακίνθων διαπετόμεναι λειμῶνας ἐπὶ τὸν τρα χύτατον καὶ
76
δριμύτατον θύμον καταίρουσι καὶ τούτῳ προσκάθηνται ξανθὸν

μέλι μηδόμεναι͵ καὶ λαβοῦσαί τι τῶν χρησίμων ἀποπέτονται πρὸς
τὸ οἰκεῖον ἔργον. οὕτως οὖν δεῖ τὸν φιλότεχνον καὶ καθαρὸν
ἀκροατὴν τὰ μὲν ἀνθηρὰ καὶ τρυφερὰ τῶν ὀνομάτων καὶ τῶν
πραγμάτων…
ΠΩΣ ΑΝ ΤΙΣ ΑΙΣΘΟΙΤΟ ΕΑΥΤΟΥ ΠΡΟΚΟΠΤΟΝΤΟΣ ΕΠ΄ ΑΡΕΤΗ.
75.A 79.C.9 …ἢ τοῖς τὸ χρήσιμον καὶ σάρκινον καὶ ὠφέλιμον͵ ἀλλὰ
καὶ ποιήμασιν ὁμιλῶν καὶ ἱστορίᾳ παρα φύλαττε σεαυτὸν εἰ μηδέν
σε διαφεύγει τῶν πρὸς ἐπανόρθωσιν ἤθους ἢ πάθους κουφισμὸν
ἐμμελῶς λεγομένων. ὥσπερ γὰρ ἄνθεσιν ὁμιλεῖν ὁ Σιμωνίδης φησὶ
τὴν μέλιτταν ξανθὸν μέλι μηδομέναν͵ οἱ δ΄ ἄλλοι χρόαν αὐτῶν καὶ
ὀσμὴν ἕτερον δ΄ οὐδὲν ἀγαπῶσιν͵ οὐδὲ λαμβάνουσιν…
De virtute et vitio 101.C.6 Ἅθροιζε χρυσίον͵ σύναγε ἀργύριον͵
οἰκο δόμει περιπάτους͵ ἔμπλησον ἀνδραπόδων τὴν οἰκίαν καὶ
χρεωστῶν τὴν πόλιν· ἂν μὴ τὰ πάθη τῆς ψυχῆς καταστορέσῃς καὶ
τὴν ἀπληστίαν παύσῃς καὶ φόβων καὶ φροντίδων ἀπαλλάξῃς
σαυτόν͵ οἶνον διηθεῖς πυρέττοντι καὶ χολικῷ μέλι προσφέρεις καὶ
σιτία καὶ ὄψα κοιλιακοῖς ἑτοιμάζεις καὶ δυσεντερικοῖς͵ μὴ στέγουσι
μηδὲ ῥωννυμένοις ἀλλὰ προσδιαφθειρομένοις ὑπ΄ αὐτῶν.
ΓΑΜΙΚΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ ΠΟΛΛΙΑΝΩ ΚΑΙ
ΕΥΡΥΔΙΚΗ ΕΥ ΠΡΑΤΤΕΙΝ. 145.B.10 …τὴν πολυτέλειαν
ἀναστρεφομένην. Καὶ σὺ μὲν ὥραν ἔχων ἤδη φιλοσοφεῖν τοῖς μετ΄
ἀποδείξεως καὶ κατασκευῆς λεγομένοις ἐπικόσμει τὸ ἦθος͵
ἐντυγχάνων καὶ πλησιάζων τοῖς ὠφελοῦσι· τῇ δὲ γυναικὶ
πανταχόθεν τὸ χρήσιμον συνάγων ὥσπερ αἱ μέλιτται καὶ φέρων
αὐτὸς ἐν σεαυτῷ μεταδίδου καὶ προσδιαλέγου͵ φίλους αὐτῇ ποιῶν
καὶ συνήθεις τῶν λόγων τοὺς ἀρίστους.
ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΤΥΧΗΣ Η ΑΡΕΤΗΣ. ΛΟΓΟΣ. Οὗτος ὁ τῆς
Τύχης λόγος ἐστίν. 344.E.1 …τεῖχος ὑπερκαταβάντες ἢ ῥήξαντες
ἔστησαν πρὸ αὐτοῦ͵ τεῖχος ἀρετῆς ἦσαν͵ εὐνοίᾳ καὶ φιλίᾳ τοῦ
βασιλέως τὰ σώματα καὶ τὰ πρόσωπα καὶ τὰς ψυχὰς
προβαλλόμενοι. οὐ γὰρ διὰ Τύχην ἀγαθῶν βασιλέων ἑταῖροι
προαποθνή σκουσιν ἑκουσίως καὶ προκινδυνεύουσιν͵ ἀλλ΄ ἔρωτι
τῆς Ἀρετῆς ὥσπερ ὑπὸ φίλτρων μέλιτται τῷ ἄρχοντι προσ
έχονται καὶ προσπεφύκασι. τίς οὖν οὐκ ἂν εἴποι τότε παρὼν
ἀκίνδυνος θεατής͵ ὅτι Τύχης μέγαν ἀγῶνα κατ΄ Ἀρετῆς θεᾶται͵ καὶ
τὸ μὲν βάρβαρον παρ΄ ἀξίαν ἐπικρατεῖ διὰ Τύχην͵ τὸ δ΄ Ἑλληνικὸν
ἀντέχει παρὰ δύναμιν δι΄ Ἀρετήν͵ κἂν μὲν ἐκεῖνοι περιγένωνται…
ΠΕΡΙ ΙΣΙΔΟΣ ΚΑΙ ΟΣΙΡΙΔΟΣ. 378.B.7 …τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι
τῶν ἀκροωμένων͵ οὕτως ἡμεῖς ἃ καλῶς οἱ νόμοι περὶ τὰς θυσίας
καὶ τὰς ἑορτὰς ἔταξαν ἑτέρως ὑπολαμβάνοντες ἐξαμάρτωμεν. ὅτι
γὰρ ἐπὶ τὸν λόγον ἀνοιστέον ἅπαντα͵ καὶ παρ΄ αὐτῶν ἐκείνων ἔστι
λαβεῖν. τῇ μὲν γὰρ ἐνάτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ πρώτου μηνὸς ἑορτάζοντες
τῷ Ἑρμῇ μέλι καὶ σῦκον ἐσθίουσιν ἐπιλέγον τες γλυκὺ ἡ ἀλήθεια·
τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλακτήριον͵ ὃ περιάπτεσθαι μυθολογοῦσιν αὐτήν͵
ἐξερμηνεύεται φωνὴ ἀληθής.
ΠΕΡΙ ΕΥΘΥΜΙΑΣ. Πλούταρχος Πακκίῳ εὖ πράττειν. 467.C.2 …
αὑτῶν ἐν ἀμφοτέροις καὶ οὐχ ἧττον ἐν τοῖς λεγομένοις ἀγαθοῖς.
Θεόδωρος μὲν γὰρ ὁ κληθεὶς ἄθεος ἔλεγε τῇ δεξιᾷ τοὺς λόγους
77
ὀρέγοντος αὐτοῦ τῇ ἀριστερᾷ δέχεσθαι τοὺς ἀκροωμένους͵ οἱ δ΄

ἀπαίδευτοι πολλάκις τὴν τύχην δεξιὰν παρισταμένην ἐπαριστέρως
μεταλαμβάνοντες ἀσχη μονοῦσιν. οἱ δὲ φρόνιμοι͵ καθάπερ ταῖς
μελίτταις μέλι φέρει τὸ δριμύτατον καὶ ξηρότατον ὁ θύμος͵
οὕτως ἀπὸ τῶν δυσχερεστάτων πολλάκις πραγμάτων οἰκεῖόν τι καὶ
χρήσιμον αὑτοῖς λαμβάνουσι.
ΠΕΡΙ ΕΥΘΥΜΙΑΣ. 470.F.2 …καὶ τοὺς περικοπτομένους ὦτα καὶ
ῥῖνας ἐπὶ τῷ διαλυ θῆναι τὴν γέφυραν ὑπὸ τοῦ κλύδωνος͵ ἅμα καὶ
τὴν ἐκείνων ἀποθεωρῶν διάνοιαν ὅτι τὸν σὸν βίον καὶ τὰ σὰ
πράγματα μακαρίζουσιν. ὁ Σωκράτης ἀκούσας τινὸς τῶν φίλων
λέγοντος ὡς πολυτελὴς ἡ πόλις μνᾶς ὁ Χῖος οἶνος͵ ἡ πορφύρα τριῶν
μνῶν͵ τοῦ μέλιτος ἡ κοτύλη πέντε δραχμῶν λαβὼν αὐτὸν
προσήγαγε τοῖς ἀλφίτοις ὀβολοῦ τὸ ἡμίεκτον͵ εὐτελὴς ἡ πόλις· εἶτα
ταῖς ἐλαίαις 3δύο χαλκῶν ἡ χοῖνιξ͵ εἶτα ταῖς ἐξωμίσι δέκα
δραχμῶν͵ εὐτελὴς ἡ πόλις.
ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΙΣ ΤΑ ΕΓΓΟΝΑ ΦΙΛΟΣΤΟΡΓΙΑΣ. Ἔκκλητοι κρίσεις.
494.A.5 …αἰσθόμενον δ΄ ὅτι κύει καὶ πεπλήρω ται͵ κοσμίως ἄπεισι
καὶ προνοεῖ περὶ τὴν κύησιν καὶ σωτηρίαν τοῦ ἀποτεχθέντος. ἀξίως
δ΄ οὐκ ἔστιν εἰπεῖν τὰ δρώμενα͵ πλὴν ὅτι γίνεται ἕκαστον αὐτῶν ἐν
τῷ φιλο στόργῳ ταῖς προνοίαις ταῖς καρτερίαις ταῖς ἐγκρατείαις.
ἀλλὰ τὴν μὲν μέλιτταν ἡμεῖς σοφὴν καλοῦμεν καὶ νομίζομεν
ξανθὸν μέλι μηδομέναν κολακεύοντες τὸ ἡδὺ καὶ
γαργαλίζον ἡμᾶς τῆς γλυκύτητος͵ τὴν δὲ τῶν ἄλλων περὶ τὰς
λοχείας καὶ τὰς ἀνατροφὰς σοφίαν καὶ τέχνην παρορῶμεν.
Περί φυγής. 601.C.5 …τὴν πρὸς ἑτέρους γειτνίασιν εὐκόλως καὶ
ἱλαρῶς ἐκδεχόμενοι καὶ στέργοντες; οὐκ ἂν εἴποις. τί οὖν τῆς οἰκου
μένης μέρος ἢ τῆς γῆς ἁπάσης ἕτερον ἑτέρου μακράν ἐστιν͵ ἣν
ἀποδεικνύουσιν οἱ μαθηματικοὶ σημείου λόγον ἔχου σαν ἀδιαστάτου
πρὸς τὸν οὐρανόν; ἀλλ΄ ἡμεῖς ὥσπερ μύρμηκες ἢ μέλιτται
μυρμηκιᾶς μιᾶς ἢ κυψέλης ἐκπεσόντες ἀδημονοῦμεν καὶ
ξενοπαθοῦμεν͵ οὐκ εἰδότες οὐδὲ μεμαθηκότες οἰκεῖα τὰ πάντα
ποιεῖσθαι καὶ νομίζειν ὥσπερ ἐστί. καίτοι γελῶμεν τὴν ἀβελτερίαν
τοῦ φάσκοντος τὴν ἐν Ἀθήναις βελτίονα σελήνην εἶναι τῆς ἐν
Κορίνθῳ τρό πον τινὰ τὸ αὐτὸ πάσχοντες͵ ὅταν ἀμφιγνοῶμεν ἐπὶ
ξένης
ΣΥΜΠΟΣΙΑΚΩΝ ΒΙΒΛΙΑ ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ. 652.B.4 …ὡς ἂν
ἔχουσι κράσεως ἡμῖν ἢ φύσεως ὁμιλήσῃ͵ ὡς τοὺς μὲν
ἐκθερμαίνεσθαι τοὺς δὲ τοὐναντίον πάσχειν μεθυσκομένους.Ταῦτ΄
εἶπεν ὁ Φλῶρος ἄντικρυς εἰς τὸν Πύρρωνα διὰ τοῦ Πρωταγόρου
φέρει ἡμᾶς· δῆλον γὰρ ὅτι καὶ περὶ ἐλαίου καὶ περὶ γάλακτος
μέλιτός τε καὶ ὁμοίως τῶν ἄλλων διεξιόντες ἀποδρασόμεθα
τὸ λέγειν περὶ ἑκάστου͵ ὁποῖον τῇ φύσει ἐστίν͵ μίξεσι ταῖς
πρὸς ἄλληλα καὶ κράσεσιν ἕκαστον γίνεσθαι φάσκοντες. ἀλλὰ σὺ
πῶς ἐπιχειρεῖς εἰς τὸ ψυχρὸν εἶναι τὸν οἶνον; οὕτως͵ ὡς ἔφην
ὑπέδυν τότε προσηναγκασμένος αὐτοσχεδιάσαι.
ΣΥΜΠΟΣΙΑΚΩΝ ΒΙΒΛΙΑ 709.E.3 …αὑτοῦ γενέσθαι τῷ
καλουμένῳ πρὸς τὸν καλοῦντα χρη στὸν ὄντα καὶ φιλίας ἄξιον. ἐπεὶ
τούς γε μοχθηρούς͵ ὅσῳ μᾶλλον ἐπιλαμβάνονται καὶ συμπλέκονται͵
καθάπερ βάτους καὶ ἀπαρίνας ὑπερβατέον ἐστίν· κἂν ἐπιεικεῖς οἱ
78
ἄγοντες ὦσιν πρὸς ἐπιεικῆ δὲ μὴ ἄγωσιν͵ οὐ δεῖ συνακολουθεῖν οὐδ΄

ὑπομένειν͵ ὥσπερ διὰ μέλιτος φάρμακον λαμβάνοντας͵
μοχθηρὸν διὰ χρηστοῦ φίλον. ἄτοπον δὲ καὶ τὸ πρὸς ἀγνῶτα κομιδῇ
καὶ ἀσυνήθη βαδίζειν͵ ἂν μή τις ᾖ δια φέρων ἀρετῇ͵ καθάπερ
εἴρηται͵ καὶ τοῦτο φιλίας ποιησό μενος ἀρχὴν καὶ ἀγαπήσων τὸ
ῥᾳδίως καὶ ἀφελῶς ἀφι κέσθαι σὺν ἑτέρῳ πρὸς αὐτόν.
Ερωτικός. 750.C.8 …εἶπεν ὁ Πρωτογένης 3ἀναγκαῖα πρὸς
γένεσιν ὄντα σεμνύνουσιν οὐ φαύλως οἱ νομοθέται καὶ
κατευλογοῦσι πρὸς τοὺς πολλούς· ἀληθινοῦ δ΄ Ἔρωτος οὐδ΄ ὁτιοῦν
τῇ γυναικωνίτιδι μέτεστιν͵ οὐδ΄ ἐρᾶν ὑμᾶς ἔγωγέ φημι τοὺς γυναιξὶ
προσπεπονθότας ἢ παρθένοις͵ ὥσπερ οὐδὲ μυῖαι γάλακτος οὐδὲ
μέλιτται κηρίων ἐρῶσιν οὐδὲ σιτευταὶ καὶ μάγειροι φίλα
φρονοῦσι πιαίνοντες ὑπὸ σκότῳ μόσχους καὶ ὄρνιθας. ἀλλ΄
ὥσπερ ἐπὶ σιτίον ἄγει καὶ ὄψον ἡ φύσις μετρίως καὶ ἱκανῶς τὴν
ὄρεξιν͵ ἡ δ΄ ὑπερβολὴ πάθος ἐνεργασαμένη λαιμαργία τις ἢ φιλοψία
καλεῖται͵ οὕτως ἔνεστι τῇ φύσει τὸ δεῖσθαι τῆς ἀπ΄ ἀλλήλων
ἡδονῆς γυ
ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΗΡΟΔΟΤΟΥ ΚΑΚΟΗΘΕΙΑΣ. Πολλοὺς μέν͵ ὦ
Ἀλέξανδρε͵ τοῦ Ἡροδότου καὶ ἡ λέξις ὡς ἀφελὴς καὶ δίχα πόνου καὶ
ῥᾳδίως ἐπιτρέχουσα τοῖς πράγμασιν ἐξηπάτηκε· 859.F.8
Κερκυραίων παῖδας τριακοσίους τῶν πρώτων Περί ανδρος ὁ
Κορίνθου τύραννος ἐπ΄ ἐκτομῇ παρ΄ Ἀλυ άττην ἔπεμπε· τούτους
ἀποβάντας εἰς τὴν νῆσον οἱ Σάμιοι διδάξαντες ἐν ἱερῷ Ἀρτέμιδος
ἱκέτας καθίζεσθαι καὶ τρωκτὰ προτιθέντες αὐτοῖς ὁσημέραι
σησάμου καὶ μέλιτος περιεποίησαν. τοῦθ΄ ὕβρισμα Σαμίων εἰς
Κορινθίους ὁ συγγραφεὺς προσαγορεύει καὶ διὰ τοῦτό φησι
συμπαροξῦναι Λακεδαιμονίους κατ΄ αὐτῶν ἔτεσιν οὐκ ὀλίγοις
ὕστερον͵ ἔγκλημα ποιησαμένους ὅτι τριακοσίους παῖδας Ἑλλήνων
ἐφύ λαξαν ἄνδρας.
ΑΙΤΙΑ ΦΥΣΙΚΑ. Διὰ τί τὸ θαλάττιον ὕδωρ οὐ τρέφει τὰ
δένδρα; 918.C.6 …φαγοῦσα τὴν σάρκα τοῦ ἔχεως ὀρίγανον
ἐπεσθίει· τὴν δ΄ ἄρκτον λέγουσιν ἀσωμένην τοὺς μύρμηκας
ἀναλαμβά νειν τῇ γλώττῃ καὶ καταπίνουσαν ἀπαλλάττεσθαι. τού
των δ΄ οὔτε πεῖρα οὔτε περίπτωσις γέγονεν αὐτοῖς. Πότερον οὖν͵
ὥσπερ τὰ κηρία τὴν μέλιτταν τῇ ὀσμῇ καὶ τὰ κενέβρεια τὸν γῦπα
κινεῖ καὶ προσάγεται πόρρωθεν͵ οὕτως [οὖν] καὶ σῦς οἱ καρκίνοι καὶ
τὴν χελώνην ἡ ὀρίγανος͵ αἱ δὲ μυρμηκιαὶ τὴν ἄρκτον ὀσμαῖς καὶ
ῥεύμασι προσφερέσι καὶ οἰκείοις ἕλκουσιν…
ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΡΩΤΩΣ ΨΥΧΡΟΥ. 950.D.1 …τὰ λεπτὰ τῶν ἔργων
οὐχ ὕδατι βάπτουσιν ἀλλ΄ ἐλαίῳ͵ τὴν ἄγαν ψυχρότητα φοβούμενοι
τοῦ ὕδατος ὡς δια στρέφουσαν. ἀπὸ τούτων γὰρ δικαιότερόν ἐστιν
ἐξε τάζεσθαι τὸν λόγον͵ οὐκ ἀπὸ τῶν χρωμάτων· ἐπεὶ καὶ χιὼν καὶ
χάλαζα καὶ κρύσταλλος ἅμα λαμπρότατα γίνεται καὶ ψυχρότατα·
καὶ πάλιν πίττα θερμότερόν ἐστι μέλιτος καὶ σκοτωδέστερον.
Ὅμως δὲ θαυμάζω τῶν ἀξιούντων τὸν ἀέρα ψυ χρὸν εἶναι διὰ τὸ καὶ
σκοτεινόν͵ εἰ μὴ συνορῶσιν ἑτέρους ἀξιοῦντας θερμὸν εἶναι διὰ τὸ
καὶ κοῦφον. οὐ γὰρ οὕτω τῷ ψυχρῷ τὸ σκοτεινὸν ὡς τὸ βαρὺ καὶ
στάσιμον οἰκεῖόν…
79
ΠΟΤΕΡΟΝ ΥΔΩΡ Η ΠΥΡ ΧΡΗΣΙΜΩΤΕΡΟΝ. Ἄριστον μὲν ὕδωρ͵ ὁ

δὲ χρυσὸς αἰθόμενον πῦρ… 956.D.2 Μετίωμεν ἀπὸ τῶν χρωμένων
ἐπὶ ταῦθ΄ οἷς χρώ μεθα͵ φυτὰ καὶ καρπούς. τούτων ἃ μὲν οὐδ΄ ὅλως
θερ μοῦ μετείληφεν͵ ἃ δ΄ ἥκιστα καὶ ἀδήλως· ἡ δ΄ ὑγρὰ φύσις
βλαστάνοντα πάντα παρέχεται καὶ αὐξανόμενα καὶ καρ
ποφοροῦντα· καὶ τί με δεῖ καταριθμεῖσθαι μέλι καὶ οἶνον καὶ
ἔλαιον καὶ τὰ λοιπά͵ ὅσα τρυγῶμεν καὶ ἀμέλγομεν καὶ
βλίττομεν͵ ἐν φανερῷ κείμενα͵ ὅπου γε καὶ ὁ πυρός͵ δοκῶν εἶναι
τῆς ξηρᾶς τροφῆς͵ μεταβολῇ καὶ σήψει καὶ διαχύσει τοῦ ὑγροῦ
γίγνεται; Καὶ μὴν καὶ χρησιμώτερον ὃ μηδέποτε βλάπτει.
ΠΕΡΙ ΣΑΡΚΟΦΑΓΙΑΣ. ΛΟΓΟΣ. Ἀλλὰ σὺ μὲν ἐρωτᾷς τίνι λόγῳ
Πυθαγόρας ἀπείχετο σαρκοφαγίας͵ 995.C.5 Λάκωνος͵ ὃς ἰχθύδιον
ἐν πανδοκείῳ πριάμενος τῷ παν δοκεῖ σκευάσαι παρέδωκεν·
αἰτοῦντος δ΄ ἐκείνου τυρὸν καὶ ὄξος καὶ ἔλαιον͵ ἀλλ΄ εἰ ταῦτ΄ εἶχον
εἶπεν οὐκ ἂν ἰχθὺν ἐπριάμην. ἡμεῖς δ΄ οὕτως ἐν τῷ μιαιφόνῳ τρυφῶ
μεν͵ ὥστ΄ ὄψον τὸ κρέας προσαγορεύομεν͵ εἶτ΄ ὄψων πρὸς αὐτὸ τὸ
κρέας δεόμεθα͵ ἀναμιγνύντες ἔλαιον οἶνον μέλι γάρον ὄξος
ἡδύσμασι Συριακοῖς Ἀραβικοῖς͵ ὥσπερ ὄντως νεκρὸν
ἐνταφιάζοντες. καὶ γὰρ οὕτως αὐτῶν διαλυθέντων καὶ
μαλαχθέντων καὶ τρόπον τινὰ προσαπέντων ἔργον ἐστὶ τὴν πέψιν
κρατῆσαι͵ καὶ διακρατησάσης δὲ δεινὰς βαρύτητας ἐμποιεῖ καὶ
νοσώδεις ἀπεψίας.
ΠΕΡΙ ΣΤΩΙΚΩΝ ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΩΝ. Πρῶτον 1044.E. …εἰπὼν ὅτι
ἐγγύς ἐσμεν τοῦ καὶ τοὺς κοπρῶνας ζωγρα φεῖν͵ μετ΄ ὀλίγον τὰ
γεωργικά φησι καλλωπίζειν τινὰς ἀναδενδράσι καὶ μυρρίναις͵ καὶ
ταὼς καὶ περιστερὰς τρέ φουσι καὶ πέρδικας ἵνα κακκαβίζωσιν
αὐτοῖς καὶ ἀηδόνας. ἡδέως δ΄ ἂν αὐτοῦ πυθοίμην͵ τί φρονεῖ περὶ
μελιττῶν καὶ μέλιτος· ἦν μὲν γὰρ ἀκόλουθον τῷ τοὺς κόρεις
εὐχρήστως τὸ τὰς μελίττας ἀχρήστως φάναι γεγονέναι· εἰ δὲ
ταύταις τόπον ἐν τῇ πόλει δίδωσι͵ διὰ τί τῶν πρὸς ἀκοὴν καὶ ὄψιν
ἐπιτερπῶν ἀπείργει τοὺς πολίτας; καθόλου δ΄ ὥσπερ ὁ τοὺς
συνδείπνους μεμφόμενος ὅτι χρῶνται τραγήμασι καὶ οἴνῳ καὶ ὄψοις͵
τὸν δ΄ ἐπὶ ταῦτα κεκληκότα καὶ ταῦτα…
ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΣΤΩΙΚΟΥΣ.
1077.C.10…πολλοῖς πρὸς τοὺς Ἀκαδημαϊκοὺς διαφερομένων καὶ
βοώντων͵ ὡς πάντα πράγματα συγχέουσι ταῖς ἀπαραλλαξίαις͵ ἐπὶ
δυοῖν οὐσιῶν ἕνα ποιὸν εἶναι βιαζόμενοι. καί τοι τοῦτο μὲν οὐκ
ἔστιν ὅστις ἀνθρώπων οὐ διανοεῖται͵ καὶ τοὐναντίον οἴεται
θαυμαστὸν εἶναι καὶ παράδοξον͵ εἰ μήτε φάττα φάττῃ μήτε μελίττῃ
μέλιττα μήτε πυρῷ πυρὸς ἢ σύκῳ͵ τὸ τοῦ λόγου͵ σῦκον ἐν τῷ παντὶ
χρόνῳ γέγο νεν ἀπαράλλακτον· ἐκεῖνα δ΄ ὄντως παρὰ τὴν ἔννοιάν
ἐστιν͵ ἃ λέγουσιν οὗτοι καὶ πλάττουσιν…
ΠΡΟΣ ΚΩΛΩΤΗΝ. 11.E.5 …γὰρ ἀμέλει καὶ ταῦτα τοῖς ἀνδράσιν͵
ἔδει δέ͵ ὡς ἐκεῖνοι διδάσκουσι͵ δηλοῦν τὸ γινόμενον. γλυκαίνεσθαι
γὰρ λέ γουσι καὶ πικραίνεσθαι καὶ ψύχεσθαι καὶ θερμαίνεσθαι καὶ
φωτίζεσθαι καὶ σκοτίζεσθαι͵ τῶν παθῶν τούτων ἑκάστου τὴν
ἐνάργειαν οἰκείαν ἐν αὑτῷ καὶ ἀπερίσπα στον ἔχοντος· εἰ δὲ γλυκὺ
τὸ μέλι καὶ πικρὸς ὁ θαλλὸς καὶ ψυχρὰ ἡ χάλαζα καὶ θερμὸς ὁ
ἄκρατος καὶ φωτεινὸς ὁ ἥλιος καὶ σκοτεινὸς ὁ τῆς νυκτὸς ἀήρ͵ ὑπὸ
80
πολλῶν ἀντι μαρτυρεῖσθαι καὶ θηρίων καὶ πραγμάτων καὶ

ἀνθρώπων͵ τῶν μὲν δυσχεραινόντων τὸ μέλι͵ τῶν δὲ προσιεμένων
τὴν θαλλίαν καὶ ἀποκαομένων ὑπὸ τῆς χαλάζης…
Αποσπάσματα. 3.4 Πυθαγορικῶν συμβόλων καὶ τὸ φράζεσθαι
δοκοῦν κρυ πτόμενόν ἐστι καὶ τὸ κρύπτεσθαι νοούμενον. Θεμιστίου
Περὶ ψυχῆς. Εἰ μὲν οὖν ὀρθῶς ἐπὶ Πλάτωνος εἶπε Διογένης τί δαὶ
ὄφελος ἡμῖν ἀνδρὸς ὃς πολὺν ἤδη χρόνον φιλοσοφῶν οὐδένα
λελύπηκεν; ἕτεροι κρινοῦσιν· ἴσως γὰρ ὡς τὸ μέλι δεῖ καὶ τὸν
λόγον τοῦ φιλοσόφου τὸ γλυκὺ δηκτικὸν ἔχειν τῶν ἡλκωμένων.
Καινή Διαθήκη.
Ενδεικτικές αναφορές σε ξενόγλωσσα κείμενα40.

Moses also in like manner
speaketh to them; Behold thus
saith the Lord God; Enter ye
into the good land of which the
Lord hath sworn to Abraham, and
Isaac, and Jacob, that he would
give it you, and possess it; a land
flowing with milk and honey.
What therefore does he mean

when he says, Into a good land
flowing with milk and honey?
Blessed be our Lord, who has
given us wisdom, and a heart to
understand his secrets. For so
says the prophet, "Who shall
understand the hard sayings of the
Lord? But he that is wise, and
intelligent, and that loves his
Lord."
The Lord saith; Behold I

will make the last as the first.
Wherefore the prophet thus spake,
Enter into the land flowing with
milk and honey, and have dominion
over it.
But what signifies the milk

and honey? Because as the child
is nourished first with milk, and
40
Forbidden Gospels and Epistles, By Archbisop Wake. The Forbidden Gospels and
Epistles, Complete. by Archbishop Wake.
81
then with honey; so we being

kept alive by the belief of his
promises and his word, shall live
and have dominion over the land.
Ματθαίου. 3.4.3 Φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ͵ Ἑτοιμάσατε τὴν

ὁδὸν κυρίου͵ εὐθείας ποιεῖτε τὰς τρίβους αὐτοῦ. Αὐτὸς δὲ ὁ
Ἰωάννης εἶχεν τὸ ἔνδυμα αὐτοῦ ἀπὸ τριχῶν καμήλου καὶ ζώνην
δερματίνην περὶ τὴν ὀσφὺν αὐτοῦ͵ ἡ δὲ τροφὴ ἦν αὐτοῦ ἀκρίδες
καὶ μέλι ἄγριον. τότε ἐξεπορεύετο πρὸς αὐτὸν Ἱεροσόλυμα καὶ
πᾶσα ἡ Ἰουδαία καὶ πᾶσα ἡ περίχωρος τοῦ Ἰορδάνου͵ καὶ
ἐβαπτίζοντο ἐν τῷ Ἰορδάνῃ ποταμῷ ὑπ΄ αὐτοῦ ἐξομολογούμενοι
τὰς
Μάρκου. 1.6.3 …πρὸς αὐτὸν πᾶσα ἡ Ἰουδαία χώρα καὶ οἱ
Ἱεροσολυ μῖται πάντες͵ καὶ ἐβαπτίζοντο ὑπ΄ αὐτοῦ ἐν τῷ Ἰορδάνῃ
ποταμῷ ἐξομολογούμενοι τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν. καὶ ἦν ὁ Ἰωάννης
ἐνδεδυμένος τρίχας καμήλου καὶ ζώνην δερμα τίνην περὶ τὴν ὀσφὺν
αὐτοῦ͵ καὶ ἐσθίων ἀκρίδας καὶ μέλι ἄγριον. καὶ ἐκήρυσσεν λέγων͵
Ἔρχεται ὁ ἰσχυρότερός μου ὀπίσω μου͵ οὗ οὐκ εἰμὶ ἱκανὸς κύψας
λῦσαι τὸν ἱμάντα τῶν ὑποδημάτων αὐτοῦ·
Αποκάλυψη. 10.9.5 …ἐπὶ τῆς θαλάσσης καὶ ἐπὶ τῆς γῆς. καὶ
ἀπῆλθα πρὸς τὸν ἄγγελον λέγων αὐτῷ δοῦναί μοι τὸ βιβλαρίδιον.
καὶ λέγει μοι͵ Λάβε καὶ κατάφαγε αὐτό͵ καὶ πικρανεῖ σου τὴν
κοιλίαν͵ ἀλλ΄ ἐν τῷ στόματί σου ἔσται γλυκὺ ὡς μέλι. καὶ ἔλαβον
τὸ βιβλαρίδιον ἐκ τῆς χειρὸς τοῦ ἀγγέλου καὶ κατέφαγον αὐτό͵ καὶ
ἦν ἐν τῷ στόματί μου ὡς μέλι γλυκύ· καὶ ὅτε ἔφαγον αὐτό͵
ἐπικράνθη ἡ κοιλία μου.
Χιώνης.
Επιστολαί 6.1.1 …εὐδαιμονίαν εἶναι λέγει τὸ ἀγαθοὺς ποιεῖν
τοῦ ἀγαθὸν γίνεσθαι. τὸ μὲν οὖν ὠφελεῖσθαι τοῖς δυναμένοις τῶν
φίλων αὐτὸς παρέχει͵ τὸ δ΄ ὠφελεῖν οὐχ ἧττον λαμβάνει παρὰ τῶν
ὠφελεῖσθαι δυναμένων. Χίων Μάτριδι χαίρειν. Ἐκόμισέ μοι
Φαίδιμος ταρίχου ῥοδιὰν καὶ μέλιτος ἀμφορέας πέντε καὶ τοῦ
μερσίτου οἴνου κεράμια εἴκοσι καὶ πρὸς τούτοις τρία ἀργυρίου
τάλαντα. καὶ τῆς μὲν πίστεως ἐκεῖνον ἐπαινῶ͵ τῆς δ΄ ἐπιμελείας σὲ
ἐπιγι νώσκω. ἤδη μέντοι τῶν ἐπιχωρίων γεννημάτων ὥσπερ
ἀπαρχάς τινας βουλοίμην ἄν σε ἀποστέλλειν…
Ανδρόμαχος ποιητής, ιατρός.

Αποσπάσματα. mentum 168 ... καὶ τὰ μὲν ἐν θυίῃ πολιῷ
μαλθάσσεο οἴνῳ ὅσσα περ ὑγροτέροις δάκρυσιν ἐμφέρεται· κόψας
δ΄ εὖ λείαινε͵ τά κεν ξυλοειδέα πάντα Ἀκταίῳ μίσγοις συγκεράσας
μέλιτι. Ἱλήκοις ὃς τήνδε μάκαρ τεκτήναο͵ Παιών͵ εἴτε σε Τρικκαῖοι͵
82
δαῖμον͵ ἔχουσι λόφοι ἢ Ρόδος ἢ Βούρινα καὶ ἀγχιάλη Ἐπίδαυρος͵

ἱλήκοις͵ ἱλαρὴν δ΄ αἰὲν ἄνακτι δίδου παῖδα τεὴν Πανάκειαν·
Φλάβιος Ιώσηπος ιστορικός.

Τάδε ἔνεστιν ἐν τῇ πρώτῃ τῶν Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαϊκῆς
ἀρχαιολογίας. 2.118.4 …τῆς Βενιαμὶν ἀποδημίας ἐκεῖνος ἀπόληται·
πιστεῦσαι δὲ περὶ αὐτοῦ τῷ θεῷ παραινοῦντος καὶ αὐτῷ͵ ὡς ἢ σῶον
ἐπανάξοντος αὐτῷ τὸν υἱὸν ἢ συγκαταστρέψοντος ἅμα ἐκείνῳ τὸν
βίον͵ πει σθεὶς Ἰάκωβος παρεδίδου τὸν Βενιαμὶν καὶ τὴν τιμὴν τοῦ
σίτου διπλασίονα τῶν τε παρὰ τοῖς Χαναναίοις γεννωμένων τό τε
τῆς βαλάνου μύρον καὶ στακτὴν τερέβινθόν τε καὶ μέλι δωρεὰς
Ἰωσήπῳ κομίζειν. πολλὰ δὲ ἦν παρὰ τοῦ πατρὸς ἐπὶ τῇ τῶν παίδων
ἐξόδῳ δάκρυα κἀκείνων αὐτῶν. ὁ μὲν γὰρ τοὺς υἱοὺς εἰ κομιεῖται
σώους ἐκ τῆς ἀποδημίας ἐφρόντιζεν͵ οἱ δ΄ εἰ τὸν πατέρα
καταλάβοιεν ἐρρωμένον καὶ μηδὲν ὑπὸ τῆς ἐπ΄ αὐτοῖς λύπης
κακωθέντα.
ἀρχαιολογίας. 3.28.2 …τοῦ θεοῦ γεύεταί τε καὶ ἡσθείς͵ τοῦ πλήθους
ἀγνοοῦντος καὶ νο μίζοντος νίφεσθαι καὶ τῆς ὥρας εἶναι τοῦ ἔτους
τὸ γινόμενον͵ ἀνεδίδασκεν οὐ κατὰ τὴν ἐκείνων ὑπόληψιν ἀπ΄
οὐρανοῦ καταφέρε σθαι τὴν δρόσον͵ ἀλλ΄ ἐπὶ σωτηρίᾳ τῇ αὐτῶν καὶ
διατροφῇ͵ καὶ γευομένοις τοῦτο αὐτοῖς παρεῖχε πιστεύειν. οἱ δὲ
μιμούμενοι τὸν στρατηγὸν ἥδοντο τῷ βρώματι· μέλιτι γὰρ ἦν τὴν
γλυκύτητα καὶ τὴν ἡδονὴν ἐμφερές͵ ὅμοιον δὲ τῇ τῶν
ἀρωμάτων βδέλλῃ͵ τὸ δὲ μέγεθος τῷ κοριάννου σπέρματι· καὶ περὶ
συλλογὴν λίαν αὐτοῦ ἐσπουδάκεσαν. παρηγγέλλετο δ΄ ἐξ ἴσου πᾶσιν
ἀσσαρῶνα͵ τοῦτο δ΄ ἐστὶ μέτρον͵ εἰς ἑκάστην ἡμέραν συλλέγειν ὡς
οὐκ ἐπιλείψοντος αὐτοῖς τοῦ βρώματος…
ἀρχαιολογίας. 5.1.1 Εἴκοσι μὲν οὖν ἔτη ταῦτα πάσχοντες ἤνυσαν
μήτε αὐτοὶ φρονεῖν ὑπὸ τῆς δυστυχίας ὄντες ἀγαθοὶ καὶ τοῦ θεοῦ
πλέον δα μάσαι ἔτι θέλοντος αὐτῶν τὴν ὕβριν διὰ τὴν περὶ αὐτὸν
ἀγνω μοσύνην͵ ἵνα μεταθέμενοι τοῦ λοιποῦ σωφρονῶσιν
διδαχθέντες τὰς συμφορὰς αὐτοῖς ἐκ τῆς περιφρονήσεως τῶν
νόμων ὑπάρξαι͵ Δα βώραν [δέ] τινα προφῆτιν͵ μέλισσαν δὲ
σημαίνει τοὔνομα κατὰ τὴν Ἑβραίων γλῶσσαν͵ ἱκέτευον
δεηθῆναι τοῦ θεοῦ λαβεῖν οἶκτον αὐτῶν καὶ μὴ περιιδεῖν
ἀπολλυμένους αὐτοὺς ὑπὸ Χαναναίων. ὁ δὲ θεὸς ἐπένευσε σωτηρίαν
αὐτοῖς καὶ στρατηγὸν αἱρεῖται Βάρακον τῆς Νεφθαλίδος ὄντα
φυλῆς· βάρακος δέ ἐστιν ἀστραπὴ κατὰ τὴν Ἑβραίων γλῶσσαν.
ἀρχαιολογίας. 14.124.5 δεσμῶν Ἀριστόβουλον εἰς Συρίαν πέμπειν
διεγνώκει δύο παραδοὺς αὐτῷ τάγματα͵ ὡς ἂν εὐτρεπίζοι τὰ κατ΄
αὐτὴν δυνατὸς ὤν. Ἀρι στόβουλος δ΄ οὐκ ὤνατο τῶν ἐλπίδων͵ ἐφ΄
αἷς ἔτυχε τῆς παρὰ Καίσαρος ἐξουσίας͵ ἀλλ΄ αὐτὸν φθάσαντες οἱ τὰ
Πομπηίου φρο νοῦντες φαρμάκῳ διαφθείρουσιν͵ θάπτουσι δ΄ αὐτὸν
οἱ τὰ Καί σαρος θεραπεύοντες πράγματα͵ καὶ ὁ νεκρὸς ἔκειτο ἐν
μέλιτι κε κηδευμένος ἐπὶ χρόνον πολὺν ἕως Ἀντώνιος αὐτὸν
83
ὕστερον ἀποπέμψας εἰς τὴν Ἰουδαίαν ἐν ταῖς βασιλικαῖς θήκαις

ἐποίησεν τεθῆναι.
Ψευδο-Απολλόδωρος.
Βιβλιοθήκη. 1.93.9 …αὐτῷ γίνεται θυγάτηρ μὲν Πηρώ͵

ἄρρενες δὲ Ταῦρος Ἀστέριος Πυλάων Δηίμαχος Εὐρύβιος Ἐπίλαος
Φράσιος͵ Εὐρυμένης Εὐαγόρας Ἀλάστωρ Νέστωρ Περικλύμενος͵ ᾧ
δὴ καὶ Ποσειδῶν δίδωσι μεταβάλλειν τὰς μορφάς͵ καὶ μαχόμενος
ὅτι Ἡρακλῆς ἐξεπόρθει Πύλον͵ γινό μενος ὁτὲ μὲν λέων ὁτὲ δὲ ὄφις
ὁτὲ δὲ μέλισσα͵ ὑφ΄ Ἡρακλέους μετὰ τῶν ἄλλων Νηλέως παίδων
ἀπέθανεν. ἐσώθη δὲ Νέστωρ μόνος͵ ἐπειδὴ παρὰ Γερηνίοις ἐτρέ
φετο· ὃς γήμας Ἀναξιβίαν τὴν Κρατιέως θυγατέρας μὲν Πεισιδίκην
καὶ Πολυκάστην ἐγέννησε…
Βιβλιοθήκη. 3.17.3 …παραγενόμενος Ἀλθαιμένης ἀκοντίσας ἀπέκ
τεινεν ἀγνοῶν Κατρέα. μαθὼν δὲ ὕστερον τὸ γεγονός͵ εὐξάμενος
ὑπὸ χάσματος ἐκρύβη. Δευκαλίωνι δὲ ἐγένοντο Ἰδομενεύς τε καὶ
Κρήτη καὶ νόθος Μόλος. Γλαῦκος δὲ ἔτι νήπιος ὑπάρχων͵ μῦν
διώκων εἰς μέλιτος πίθον πεσὼν ἀπέθανεν. ἀφα νοῦς δὲ ὄντος
αὐτοῦ Μίνως πολλὴν ζήτησιν ποιού μενος περὶ τῆς εὑρέσεως
ἐμαντεύετο. Κούρητες δὲ εἶπον αὐτῷ τριχρώματον ἐν ταῖς ἀγέλαις
ἔχειν βοῦν…
Αππιανός ιστορικός.
Μιθριδάτης. 277.3 …ἐς τὸν Μιθριδάτην μετέβαλεν. ὃ δέ͵ καὶ τὰ
ἐν Καππα δοκίᾳ φρούρια τοῦ Μουρήνα πάντα ἐπιδραμών τε καὶ ἐξ
ελάσας͵ ἔθυε τῷ Στρατίῳ Διὶ πάτριον θυσίαν ἐπὶ ὄρους ὑψηλοῦ͵
κορυφὴν μείζονα ἄλλην ἀπὸ ξύλων ἐπιτιθείς. πρῶ τοι δ΄ ἐς αὐτὴν οἱ
βασιλεῖς ξυλοφοροῦσι καὶ περιθέντες ἑτέραν ἐν κύκλῳ βραχυτέραν
τῇ μὲν ἄνω γάλα καὶ μέλι καὶ οἶνον καὶ ἔλαιον καὶ θυμιάματα
πάντα ἐπιφοροῦσι͵ τῇ δ΄ ἐπιπέδῳ σῖτόν τε καὶ ὄψον ἐς ἄριστον τοῖς
παροῦσιν ἐπιτιθέντες͵ οἷόν τι καὶ ἐν Πασαργάδαις ἐστὶ τοῖς Περ
σῶν βασιλεῦσι θυσίας γένος…
Επίκτητος.
Περὶ τῶν ἐφ΄ ἡμῖν καὶ οὐκ ἐφ΄ ἡμῖν. 3.22.99.6 …τί δὲ σοὶ καὶ
τοῖς ἀλλοτρίοις; τίς γὰρ εἶ; ὁ ταῦρος εἶ ἢ ἡ βασίλισσα τῶν
μελισσῶν; δεῖξόν μοι τὰ σύμβολα τῆς ἡγεμονίας͵ οἷα ἐκείνη ἐκ
φύσεως ἔχει. εἰ δὲ κηφὴν εἶ ἐπιδικαζόμενος τῆς βασιλείας τῶν
μελισσῶν͵ οὐ δοκεῖς ὅτι καὶ σὲ καταβαλ[λ]οῦσιν οἱ
συμπολιτευόμενοι͵ ὡς αἱ μέλισσαι τοὺς κηφῆνας; Τὸ μὲν γὰρ
ἀνεκτικὸν τοσοῦτον ἔχειν δεῖ τὸν Κυνι κόν͵ ὥστ΄ αὐτὸν ἀναίσθητον
δοκεῖν τοῖς πολλοῖς καὶ λίθον· οὐδεὶς αὐτὸν λοιδορεῖ͵ οὐδεὶς τύπτει͵
οὐδεὶς ὑβρίζει·
Περὶ τῶν ἐφ΄ ἡμῖν καὶ οὐκ ἐφ΄ ἡμῖν. 4.1.85.5 Ὅταν οὖν πρὸς τὰ
πράγματα οὕτως ἔχῃς͵ τίς ἔτι ἄν θρωπος δύναται φοβερὸς εἶναι; τί
γὰρ ἔχει ἄνθρωπος ἀνθρώπῳ φοβερὸν ἢ ὀφθεὶς ἢ λαλήσας ἢ ὅλως
συν αναστραφείς; οὐ μᾶλλον ἢ ἵππος ἵππῳ ἢ κύων κυνὶ ἢ μέλισσα
μελίσσῃ. ἀλλὰ τὰ πράγματα ἑκάστῳ φοβερά ἐστιν· ταῦτα δ΄ ὅταν
84
περιποιεῖν τις δύνηταί τινι ἢ ἀφελέσθαι͵ τότε καὶ αὐτὸς φοβερὸς

γίνεται. πῶς οὖν ἀκρόπολις καταλύεται; οὐ σιδήρῳ οὐδὲ πυρί͵ ἀλλὰ
δόγμασιν. ἂν γὰρ τὴν οὖσαν ἐν τῇ πόλει καθέλωμεν͵ μή τι καὶ τὴν
τοῦ πυρετοῦ…
Γνωμολόγιο του επίκτητου. 5.1 Μέμνησο παρὰ τῶν μεγάλων
αἰτεῖν τὰ μεγάλα· μικρὰ γὰρ οὐκ ἂν δοῖεν. οὐδὲν θεοῦ μεῖζον καὶ
ὑψηλότερον· εὐχόμενος τοιγαροῦν θεοῖς αἴτει τὰ θεῖα͵ ὧν οὐδὲν
σάρκινον καὶ γήινον ψαύει πάθος. Ὥσπερ μέλιτταν οὐ διὰ τὸ
κέντρον μισεῖς͵ ἀλλὰ διὰ τὸν καρπὸν τημελεῖς͵ οὕτω καὶ φίλον μὴ
δι΄ ἐπίπληξιν ἀποστραφῇς͵ ἀλλὰ διὰ τὴν εὔνοιαν ἀγάπα. Ἐοίκασιν οἱ
κόλακες κηφῆσι· καὶ γὰρ ἀργοὶ καὶ ἄκεντροι καὶ τοὺς ἀλλοτρίους
ἀναλίσκοντες καμάτους. οἱ φθονεροὶ σφηξί· καὶ γὰρ πληκτικοὶ καὶ
ἄποροι καὶ ἀμετάδοτοι καὶ ἄχρειοι.
Ρούφος ιατρός.
ΡΟΥΦΟΥ ΤΟΥ ΕΦΕΣΙΟΥ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΕΝ ΝΕΦΡΟΙΣ ΚΑΙ ΚΥΣΤΕΙ ΠΑΘΩΝ…
2.15.6 … καὶ τὸ πύον εὔρουν γένηται. Διδόναι δὲ καὶ τῶν
οὐρητικῶν καθαρτηρίων λογιζόμενον πρὸς τὸ ἕλκος· εἰ μὲν εὔηθες
εἴη͵ σημαίνουσί τε οἱ πυρετοὶ καὶ οἱ πόνοι ἐπικουφίζοντες͵ καὶ τὰ ἐν
τοῖς οὔροις λεῖα καὶ λευκὰ καὶ ἄνοσμα ἰόντα͵ καὶ οὐ ρήσεις εὐπετῶς
ἀπερχόμεναι· εἰ δὴ τοιαῦτα εἴη͵ τῶν πρᾳοτέρων προσφέρειν οἷον͵ τό
τε τοῦ σικύου σπέρμα μετὰ μέλιτος͵ καὶ τῶν φοινίκων τὸ ἀφέψημα͵
καὶ ἶριν μετὰ μέλιτος͵ καὶ αὐτὸ [τὸ] μέλι· ἰσχυρότερον δὲ
καθαίρειν βουλόμενος͵ ἀδιάντου τε ἀφέψημα μετὰ με λικράτου [ἢ]
ὕδατος͵ καὶ χαλβάνην μετὰ καρύου ἡρακλεωτικοῦ͵ καὶ ῥητίνην
τερμινθίνην διατήξας ἐν ὕδατι…
2.15.7 …τῶν οὐρητικῶν καθαρτηρίων λογιζόμενον πρὸς τὸ ἕλκος·
εἰ μὲν εὔηθες εἴη͵ σημαίνουσί τε οἱ πυρετοὶ καὶ οἱ πόνοι
ἐπικουφίζοντες͵ καὶ τὰ ἐν τοῖς οὔροις λεῖα καὶ λευκὰ καὶ ἄνοσμα
ἰόντα͵ καὶ οὐ ρήσεις εὐπετῶς ἀπερχόμεναι· εἰ δὴ τοιαῦτα εἴη͵ τῶν
πρᾳοτέρων προσφέρειν οἷον͵ τό τε τοῦ σικύου σπέρμα μετὰ
μέλιτος͵ καὶ τῶν φοινίκων τὸ ἀφέψημα͵ καὶ ἶριν μετὰ μέλιτος͵ καὶ
αὐτὸ [τὸ] μέλι· ἰσχυρότερον δὲ καθαίρειν βουλόμενος͵ ἀδιάντου τε
ἀφέψημα μετὰ με λικράτου [ἢ] ὕδατος͵ καὶ χαλβάνην μετὰ καρύου
ἡρακλεωτικοῦ͵ καὶ ῥητίνην τερμινθίνην διατήξας ἐν ὕδατι͵ εἶτα
ὅταν καταστῇ τὸ ὕδωρ͵ ἠθήσας καὶ κεράσας μελικράτῳ͵ ἢ οἴνῳ͵
οὕτω δίδου· ταῦτα μὲν πρὸς τὰ εὐηθέστερα τῶν ἑλκῶν.
ΡΟΥΦΟΥ ΤΟΥ ΕΦΕΣΙΟΥ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΕΝ ΝΕΦΡΟΙΣ ΚΑΙ ΚΥΣΤΕΙ
ΠΑΘΩΝ… 2.16.7 …δεῖ καὶ ἔνδοθεν͵ καὶ ἔξωθεν· ἔνδοθεν μὲν οὖν͵
ὅσα τε πρὸς τὰς ῥήξεις ἤδη εἴρηται συμφέρειν͵ καὶ κύμινον τὸ
αἰθιοπικὸν μετὰ οἴ νου γλυκέος͵ καὶ πήγανον μετὰ μέλιτος καὶ
οἴνου͵ καὶ κάχρυος μετὰ πράσου σπέρματος ἐν οἴνῳ ἁπαλῷ· ἔξωθεν
δὲ ὀρόβων ἀλεύροις καταπλάσσειν ἑφθοῖς ἐν οἴνῳ καὶ μέλιτι͵ καὶ
ῥόδοις ξηροῖς μετὰ φακῆς τρίψας καὶ μέλιτος͵ καὶ μύρτοις μετά
τινος τούτων ἑφθοῖς· τὰς γὰρ σηπεδόνας τῶν ἑλκῶν ἀπέχει ταῦτά
τε καὶ ὅσα τοιαῦτα ἄλλα͵ καταπλάσμασιν ὀσφύν τε καὶ κενεῶνας
ὅλους περιλαμβάνον τας. Ἀγαθὸν δὲ καὶ ἐνιέναι τῶν δυσεντερικῶν
τι φαρμάκων͵ εἰ ἐπὶ μεῖζον νέμοιτο.
85

ΠΑΘΩΝ… 2.19.2 …διδόναι μὴ δύναιτο͵ ὑποκλύζειν χυλοῖς
πτισάνης λεπτοῖς͵ καὶ γά λακτι͵ καὶ τἄλλα χλιάσμασι πυριᾷν͵ καὶ εἰς
ὕδωρ καθίζειν θερμόν· οὕτω γὰρ μάλιστα ἂν ὑπέλθοι· εἰ δὲ ὑπὸ
πάχους ἐνίσχοιτο͵ μαρά θρου τὲ ἀφέψημα πίνειν͵ καὶ σελίνου͵ καὶ
χαμαιπίτυος͵ καὶ ἀψιν θίου͵ καὶ ὀριγάνου· ταῦτα μὲν δεῖ ποιεῖν ὧδε.
Μετὰ δὲ͵ γάλα πίνειν σὺν μέλιτι͵ τὰ μὲν πρῶτα ὄνειον ἢ ἵππειον·
πρὸς γὰρ τὴν κάθαρσιν τῶν ἑλκῶν συμφέρει· ὅταν δὲ μηκέτι
καθαίρεσθαι δέων ται͵ ἀλλὰ τὸ μὲν πύον ὑπίῃ ὀλίγον͵ αἱ δὲ ἀπὸ τῶν
οὔρων δήξεις ἀμβλύνωνται͵ χρῄζῃ δὲ ὁ ἄνθρωπος πιαίνεσθαι͵ τότε
ἤδη τὸ βόειον γάλα προσφέρειν͵ καὶ μᾶλλον [τὸ] τῆς οἰός·
2.30.5 καὶ ἔμετος· κάτω δὲ οὐ χρὴ μαλάσσειν͵ πλὴν ὅσα ἐπὶ ἡμέρᾳ
τῶν τινι εἰρημένων βρωμάτων. Ὡς μὴ σφόδρα ταλαιπωροῖντο τοῖς
ἐμέτοις͵ μήτε ἄγαν ἐμπλήσας κέλευε ἐξεμεῖν͵ καὶ τῶν ἐμετηρίων
σιτίων προσάρας· ταῦτα δέ ἐστι τὰ πίονα καὶ γλυκέα͵ καὶ οἱ σπερ
ματίαι σίκυοι· εἰ δὲ μὴ παρεῖεν͵ τὸ σπέρμα αὐτῶν τετριμμένον μετὰ
μέλιτος͵ καὶ ἄλευρον ἑφθὸν͵ καὶ πόμα ἐπὶ τούτοις γλυκὺ καὶ
δαψιλές. Οὐ μόνον δὲ πρὸς τὰς πλησμονὰς ἐπαινῶ τοὺς ἐμέτους͵
ἀλλά μοι δοκεῖ τολμήσας τις θαμινὰ ἐξεμεῖν ταχὺ ἂν καὶ ἕλκος ἐν
νε φροῖς͵ καὶ ἄλλην τινὰ ἐνθένδε λῦσαι βλάβην.
ΠΑΘΩΝ… 3.19.3 …φέρειν κατα[κ]λύσαντά τε ὡς μάλιστα καὶ ...
τῶν [οὐ....] δὲ ἐρεῖ [.... ...] ἐμπεφυλάχθαι τό τε πλεῖον π[οτὸν καὶ τὰ
οὐρητι]κὰ͵ ἀλλὰ τοῖς χλιάσμασι ἀνιέναι͵ καὶ κενοῦν τὴν [γαστέρα
κλύσ]ματι͵ ὡς μὴ πιέζωνται οἱ οὐρητῆρες. Καὶ ἐνθένδε ὅ[ταν
ἐκπέσῃ] ὁ λίθος͵ γάλα ὄνειον διδόναι πίνειν· εἰ δὲ μὴ͵ ἵππειον͵ εἰ δὲ
μὴ͵ αἴγ[ειον κε]ραν νύων μέλιτι͵ καὶ τἄλλα χρηστότερον διαιτᾷν ὡς
ἐν τοῖς ἕλκεσιν· αὗται μὲν περὶ τὰς οὐρήσεις τῶν λίθων αἱ
θεραπεῖαι.
ΠΑΘΩΝ… 11.1.4 Περὶ φυμάτων ἐν κύστει. Ὅσα δὲ φύματα ἐν
κύστει πεπαίνεσθαι χρῄζει͵ τὸ μὲν κράτιστον ἐπὶ ἀρχομένων
πειρᾶσθαι διαλύειν͵ ἵνα μὴ εἰς ἔμπυον τράπηται· ἢν δὲ μὴ δύνηται͵
διὰ ταχέων πεπαίνειν͵ οἷς καὶ τοὺς νεφροὺς ἔφαμεν͵ καὶ προσέτι
καρδάμῳ μετὰ ἀλεύρου͵ καὶ ὀρόβῳ μετὰ μέλιτος͵ καὶ περιστερῶν
κόπρῳ μετὰ ἰσχάδων͵ καὶ τοῖς πυριάμασι͵ καὶ τοῖς ἄλλοις ἅπασιν ὡς
ἐκεῖ εἴρηται. Τὰ πολλὰ μὲν δὴ περὶ τὸν τράχηλον τῆς κύστεως
ἐκπυεῖ͵ καὶ περὶ τὴν ἕδραν͵ καὶ ταύτῃ τὸν ἀπόπατον κωλύει·
ΡΟΥΦΟΥ ΤΟΥ ΕΦΕΣΙΟΥ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΕΝ ΝΕΦΡΟΙΣ ΚΑΙ ΚΥΣΤΕΙ ΠΑΘΩΝ.
14.6.2 …ράγους͵ καὶ σικύους͵ καὶ ὅσα ἄλλα· δεῖ γὰρ τοῖς οὐρητικοῖς
ἀπο καθαίρειν τὴν κύστιν͵ ἀλλὰ πρᾳότερον· κίνδυνος γὰρ ἑλκῶσαι
τοῖς ἰσχυροτέροις͵ ὃ παντός ἐστι κάκιον. Ἀγαθὰ οὖν οὐρητικὰ καὶ οἱ
καρκίνοι͵ καὶ αἱ πίνναι͵ καὶ αἱ λοπάδες͵ καὶ τοῦ ἐχίνου ἡ σὰρξ͵ καὶ
τοῦ χερσαίου͵ καὶ τοῦ θαλασσίου͵ καὶ οἱ τέττιγες. Οὐκ ἀνάρ μοστον
δὲ οὐδὲ βουκέρα ἑφθ[ὰ μετὰ μέλιτος ῥοφᾷν· καὶ γὰρ] τοῦτο δήξεις
ἀμβλύνει͵ καὶ εἰ ἐπὶ κύ[στιν ἐκτράποιτο͵ πρᾳ]ότερον ταῖς ψώ ραις
ἐστὶ͵ καὶ ἡ τραγάκανθα [ταὐτὸ ποιεῖ·
86
Σωρανός ιατρός.
ΣΩΡΑΝΟΥ ΓΥΝΑΙΚΕΙΩΝ iv 1.61.2.3 μέλλῃ͵ κατέχειν χρὴ τὸ πνεῦμα
καὶ μικρὸν ὑφέλκειν ἑαυτήν͵ ὡς μὴ πορρωτέρω ἐν τῷ κύτει τῆς
μήτρας τὸ σπέρμα ἀκοντισθῆναι͵ καὶ διαναστᾶσαν εὐθέως καὶ
ὀκλὰξ καθίσασαν πταρμὸν κινεῖν καὶ περιμά ξασθαι τὸν κόλπον
ἐπιμελῶς ἢ καὶ ψυχρὸν πίνειν. συνεργεῖ δὲ τῇ ἀσυλληψίᾳ καὶ τὸ
διαχρίειν τὸ στόμα τῆς ὑστέρας ἐλαίῳ παλαιῷ ἢ μέλιτι ἢ κεδρίᾳ ἢ
ὀποβαλσάμῳ κατ΄ ἰδίαν ἢ καὶ μετὰ ψιμυθίου ἢ κηρωτῇ ὑγρᾷ διὰ
μυρσίνου καὶ ψιμυθίου ἢ στυπτηρίᾳ ὑγρᾷ πρὸ τοῦ πλησιάζειν ἢ
χαλβάνῃ μετ΄ οἴνου͵ ἢ ἐρίου τρυφεροῦ μαλλὸν ἐντιθέναι εἰς τὸ
στόμα τῆς μήτρας͵ ἢ πρὸ τῶν συνουσιῶν πεσσοῖς χρῆσθαι στέλ λειν
τε καὶ πυκνοῦν δυναμένοις. τὰ γὰρ τοιαῦτα͵ εἰ μὲν στυπτικὰ εἴη καὶ
ἐμπλαστικὰ καὶ ψυκτικά͵ μύειν παρασκευάζει τὸ στόμα τῆς μήτρας
Σωράνου γυναικείων βιβλίον. iv 1.64.2.4 λουομένην καθ΄
ἡμέραν ἐν τῷ μὴ λίαν ζεστῷ ὕδατι γλυκεῖ καὶ τοῖς λουτροῖς
ἐγχρονίζουσαν καὶ προπίνουσαν οἰνάριον καὶ δριμυφαγοῦσαν. εἰ δὲ
μή͵ καὶ τοπικῶς ἐγκαθίζουσαν εἰς ἀφέψημα λινοσπέρμου͵ τήλεως͵
μαλάχης͵ ἀλθαίας͵ ἀρτεμισίας καὶ καταπλασσομένην τοῖς αὐτοῖς͵
ἐγχυμα τιζομένην δὲ τῷ παλαιῷ ἐλαίῳ κατ΄ ἰδίαν ἢ καὶ μετὰ
πηγάνου χυλοῦ͵ ποτὲ δὲ καὶ μέλιτος͵ ἢ ἰρίνῳ ἢ ἀψινθίῳ σὺν μέλιτι ἢ
ὀποπάνακι ἢ ἄλλως χόνδρῳ μετὰ πηγάνου καὶ μέλιτος ἢ μύρῳ
Συριακῷ. κἂν ἐπι μένῃ͵ καταπλασσομένην μηκέτι τοῖς κοινοῖς
καταπλάσμασιν͵ ἀλλὰ τοῖς διὰ θερμίνου ἀλεύρου μετὰ χολῆς
ταυρείας καὶ ἀψινθίου͵ καὶ τοῖς ὁμοιογενέσιν τῶν ἐπιθεμάτων
χρωμένην.
Σωράνου γυναικείων βιβλίον. iv 1.64.3.1 …λουτροῖς
ἐγχρονίζουσαν καὶ προπίνουσαν οἰνάριον καὶ δριμυφαγοῦσαν. εἰ δὲ
μή͵ καὶ τοπικῶς ἐγκαθίζουσαν εἰς ἀφέψημα λινοσπέρμου͵ τήλεως͵
μαλάχης͵ ἀλθαίας͵ ἀρτεμισίας καὶ καταπλασσομένην τοῖς αὐτοῖς͵
ἐγχυμα τιζομένην δὲ τῷ παλαιῷ ἐλαίῳ κατ΄ ἰδίαν ἢ καὶ μετὰ
πηγάνου χυλοῦ͵ ποτὲ δὲ καὶ μέλιτος͵ ἢ ἰρίνῳ ἢ ἀψινθίῳ σὺν μέλιτι ἢ
ὀποπάνακι ἢ ἄλλως χόνδρῳ μετὰ πηγάνου καὶ μέλιτος ἢ μύρῳ
Συριακῷ. κἂν ἐπι μένῃ͵ καταπλασσομένην μηκέτι τοῖς κοινοῖς
καταπλάσμασιν͵ ἀλλὰ τοῖς διὰ θερμίνου ἀλεύρου μετὰ χολῆς
ταυρείας καὶ ἀψινθίου͵ καὶ τοῖς ὁμοιογενέσιν τῶν ἐπιθεμάτων
χρωμένην.
Σωράνου γυναικείων βιβλίον. iv 2.7.3.3 …ἐξ ὧν σπόγγος ἐστὶν
τρυφερὸς ὀξυκράτῳ νενοτισμένος μετὰ προστυποῦς ἐπιδέσεως ἢ
φοίνικες λεῖοι μετὰ ἄρτου καὶ ὀξυκράτου λειοτριβηθέντες· εἰ δ΄
ἀποσβέσαι τις τὸ γάλα βούλοιτο͵ καὶ στυπτηρίᾳ ἢ ψυλλίῳ καὶ
κοριάνδρῳ ἢ ἀνδράχνῃ. συναυξήσεως αὖ γενομένης καὶ διατάσεως
ἢ θρομβώσεως͵ καταπλάσμασιν τοῖς ἀνετικοῖς οἷον ἄρτῳ δι΄
ὑδρελαίου ἢ ὑδρομέλιτος καλῶς μεμαλαγμένῳ ἢ λινοσπέρμῳ καὶ
πυρῷ ἢ τήλει μεθ΄ ὑδρομέλιτος41 καταπλασσέσθωσαν· εἰ δὲ μὴ
φέροιεν τὸ βάρος οἱ μαστοί͵ καταβροχῇ διὰ γλυκέος ἐλαίου καὶ
41
Εγκ. ΔΟΜΗ. Υδρόμελι. Δροσιστικό ποτό, που παρασκευάζεται από μέλι ανακατεμένο με νερό. Κατά τη βράση
του διαλύματος ανακατεύεται και ξαφρίζεται συνεχώς, όταν δε κρυώσει αρωματίζεται με άνθη τίλιου ή
δεντρολίβανου και αφήνεται να ζυμωθεί για μεγάλο διάστημα. Το χρησιμοποιούσαν και στην αρχαιότητα, ειδικότερα
στην Ελλάδα και τη Ρώμη, ενώ οι Σκανδιναβοί αναγνώριζαν σ’ αυτό κάποια θεϊκή προέλευση και το έπιναν αντί για
κρασί. Σε χρήση ήταν και στη Γαλλία για μεγάλο χρονικό διάστημα.
87
θερμοῦ προ περικειμένων πυριφόρων [καὶ] καταθλίβειν

προπυριάσαντα διὰ τῶν σπόγγων ἀποθλιβομένων εἰς ὕδωρ θερμὸν ἢ
εἰς ἀφέψημα τήλεως ἢ μαλάχης ἢ λινοσπέρμου.
Σωράνου γυναικείων βιβλίον. iv 2.7.4.1 …προστυποῦς
ἐπιδέσεως ἢ φοίνικες λεῖοι μετὰ ἄρτου καὶ ὀξυκράτου
λειοτριβηθέντες· εἰ δ΄ ἀποσβέσαι τις τὸ γάλα βούλοιτο͵ καὶ
στυπτηρίᾳ ἢ ψυλλίῳ καὶ κοριάνδρῳ ἢ ἀνδράχνῃ. συναυξήσεως αὖ
γενομένης καὶ διατάσεως ἢ θρομβώσεως͵ καταπλάσμασιν τοῖς
ἀνετικοῖς οἷον ἄρτῳ δι΄ ὑδρελαίου ἢ ὑδρομέλιτος καλῶς
μεμαλαγμένῳ ἢ λινοσπέρμῳ καὶ πυρῷ ἢ τήλει μεθ΄ ὑδρομέλιτος
καταπλασσέσθωσαν· εἰ δὲ μὴ φέροιεν τὸ βάρος οἱ μαστοί͵
καταβροχῇ διὰ γλυκέος ἐλαίου καὶ θερμοῦ προ περικειμένων
πυριφόρων [καὶ] καταθλίβειν προπυριάσαντα διὰ τῶν σπόγγων
ἀποθλιβομένων εἰς ὕδωρ θερμὸν ἢ εἰς ἀφέψημα τήλεως ἢ μαλάχης
ἢ λινοσπέρμου. διαπυήσεως δὲ γενομένης ἐκλαμβάνειν τὸ ὑγρόν͵ ὡς
ἐν τοῖς Χειρουργουμένοις ὑπεδείξαμεν.
Σωράνου γυναικείων βιβλίον. iv 2.18.3.2 …τὸν μαστὸν ὀρέγειν͵
ὡς διὰ τοῦτο καὶ τῆς φύσεως τὸ γάλα ποιῆσαι πρότερον
ἐνοικονομησάσης͵ ἵν΄ εὐθέως καὶ τὴν τροφὴν τὸ βρέφος ἔχοι.
μεμπτέον δὲ καὶ τοὺς ἀποδεξαμένους αὐτὸν ἐπὶ τούτων͵ καθάπερ
καὶ τὸν Βιβλᾶν ὠνομασμένον Ἀπολλώνιον͵ πιθανῷ γὰρ λόγῳ σοφί
σασθαι τὴν ἐνάργειαν θέλουσιν. εἰ δὲ μὴ παρείη τις εὐπόρως τὸ
γάλα παρέχειν δυναμένη͵ ταῖς πρώταις τρισὶν ἡμέραις μόνῳ τῷ
μέλιτι χρη στέον ἢ καὶ τὸ αἴγειον αὐτῷ γάλα συμπλεκτέον͵ εἶτα τὸ
μητρῷον ἐπιχορηγητέον τοῦ πρώτου προεκμυζηθέντος διὰ
μειρακίου τινός βαρὺ γάρ ἐστιν ἢ πρᾴως διὰ χειρῶν ἀποθλιβέντος͵
ἐπεὶ καὶ δυσεκμύζητόν ἐστιν τὸ παχυμερὲς καὶ δυνάμενον ἐπὶ τῶν
ἀρτιγενῶν διὰ τὴν τρυφε ρίαν τῶν οὔλων ἐπινασθῆναι.
Σωράνου γυναικείων βιβλίον. iv 2.26.5.2... συναναφέρονται γὰρ
αἱ ποιότητες τῶν λαμβανομένων σιτίων τῷ γάλακτι͵ διὸ καὶ τὸ μὲν
τῶν αἰγῶν ἀστομώτερόν ἐστι καὶ παρα στῦφον͵ ἐπεὶ τοιαύταις
πόαις χαίρουσιν αἱ αἶγες τρεφόμεναι͵ τὸ δὲ τῶν προβάτων
εὐστομώτερον καὶ γλύκιον͵ ὅτι τοιαύτη καὶ ἡ τροφὴ τῶν προβάτων.
τὸ δὲ ποτὸν ὕδωρ ἄχρι μὲν τεσσαράκοντα ἡμερῶν λαμβανέτω τὸ
ἐλάχιστον͵ τὸ δ΄ ἐντεῦθεν οἰνομέλιτος παρὰ μίαν καὶ δευτέραν
ἡμέραν ποσόν. διευτονώσαντος δὲ τοῦ βρέφους καὶ παγέντος καὶ
μετὰ εὐτροφίας εὐχροήσαντος οἰνάριον πινέτω λευκόν͵ διαυγές͵
ἀθάλασσον͵ μετρίως ὑπαύστηρον͵ μέσον δὲ κατὰ τοὺς χρόνους͵
ἀλλ΄ ἅπαξ [δὲ κατὰ] τὸ πρῶτον καὶ διά τινων ἡμερῶν͵ εἶτα καὶ
παρὰ δύο καὶ παρὰ μίαν…
Σωράνου γυναικείων βιβλίον. iv 2.46.3.5 …τοῦτο εὐπαθὲς τὸ ἐκ
τοῦ γάλακτος τρεφόμενον ἐπὶ πλέον͵ ἀλλὰ καὶ ὅτι νόσου γινομένης
εὐχερῶς ἀποξύνεται τὸ γάλα. παρ΄ ἣν αἰτίαν πεπηγότος ἤδη τοῦ
σώματος καὶ δεκτικοῦ στερεωτέρας γινομένου τρο φῆς͵ ὅπερ οὐκ
ἂν ἔμπροσθεν εὐτυχηθείη τῶν ἓξ μηνῶν͵ καὶ τῇ σιτώ δει τροφῇ
ψωμίζειν τὸ νήπιον ἁρμόζει͵ ψιχίοις τρυφεροῖς ἐξ ὑδρο μέλιτος ἢ
γάλακτος ἢ γλυκέος ἢ οἰνομέλιτος. μετὰ ταῦτα δὲ δοτέον καὶ
ῥόφημα τὸ ἀπὸ τοῦ χόνδρου καὶ πόλτον δίυγρον καὶ ᾠὸν ῥοφη τόν.
88
μεταξὺ δὲ τῆς τροφῆς φυλακτέον διδόναι τὸ γάλα πιεῖν· δυσ

διοίκητος γὰρ ἡ τροφὴ γίνεται τῷ ἐπινήχεσθαι…
Σωράνου γυναικείων βιβλίον. iv 2.46.3.5 …τοῦτο εὐπαθὲς τὸ ἐκ
τοῦ γάλακτος τρεφόμενον ἐπὶ πλέον͵ ἀλλὰ καὶ ὅτι νόσου γινομένης
εὐχερῶς ἀποξύνεται τὸ γάλα. παρ΄ ἣν αἰτίαν πεπηγότος ἤδη τοῦ
σώματος καὶ δεκτικοῦ στερεωτέρας γινομένου τρο φῆς͵ ὅπερ οὐκ
ἂν ἔμπροσθεν εὐτυχηθείη τῶν ἓξ μηνῶν͵ καὶ τῇ σιτώ δει τροφῇ
ψωμίζειν τὸ νήπιον ἁρμόζει͵ ψιχίοις τρυφεροῖς ἐξ ὑδρομέλιτος ἢ
γάλακτος ἢ γλυκέος ἢ οἰνομέλιτος. μετὰ ταῦτα δὲ δοτέον καὶ
ῥόφημα τὸ ἀπὸ τοῦ χόνδρου καὶ πόλτον δίυγρον καὶ ᾠὸν ῥοφη τόν.
μεταξὺ δὲ τῆς τροφῆς φυλακτέον διδόναι τὸ γάλα πιεῖν· δυσ
διοίκητος γὰρ ἡ τροφὴ γίνεται τῷ ἐπινήχεσθαι τῇ ὑγρότητι τοῦ γά
λακτος͵ καὶ τὸ δίψος οὐ παρηγορεῖται.
Σωράνου γυναικείων βιβλίον. iv 2.51.4.2 …βοηθεῖ καὶ ἶρις μετὰ
μέλιτος͵ καὶ εἰ ξηρὰν ἐμφυσᾶν ἐθέλεις͵ καὶ ῥόδων φύλλα
κεκομμένα͵ καὶ τὸ ἄνθος τῶν ῥόδων καὶ κρόκος καὶ ὀλίγον σμύρνης
καὶ ἡ κηκὶς καὶ ὁ λιβανωτὸς καὶ ὁ φλοιὸς τοῦ λιβάνου͵ ὁμοῦ τε καὶ
ἰδίᾳ ἕκαστον͵ μέλιτι δευόμενα͵ ἐπὶ τούτοις μελίκρατόν τε καὶ ῥόας
γλυκείας ὁ χυλός. τὸ δὲ θριξὶν περιειλεῖν τὸν δάκτυλον καὶ
ἀποβάπτειν εἰς ἔλαιον ἢ μέλι καὶ ἀποσμήχειν τὰ ἕλκη͵ καθάπερ αἱ
τροφοὶ πράττουσιν͵ καὶ μάλιστα τούτων αἱ Σύραι͵ παραιτητέον͵
ἀποσπωμένων γὰρ τῶν ἐσχαρῶν ἐνυβριζόμενα τὰ ἕλκη
παροξύνονται.
Σωράνου γυναικείων βιβλίον. iv 2.53.2.2 …παυσαμένου δὲ τοῦ
ῥευματισμοῦ καὶ τῆς πολλῆς ἀπο κρίσεως τῶν ἰχώρων εἰ τὰ ἕλκη
φαίνοιτο φλεγμαίνοντα͵ δι΄ ὑδρε λαίου θερμοῦ λούομεν ἢ
ἀφεψήματος λινοσπέρμου ἢ τήλεως ἢ τῶν ῥιζῶν τῆς ἀγρίας
μολόχης͵ τὰ δὲ ἕλκη περιχρίομεν τῷ λευκῷ τῶν ᾠῶν ἀνακοπέντι
καὶ ὑγρᾷ συμπλακέντι κηρωτῇ. μετὰ δὲ τὴν ὑπέκλυσιν τῆς
φλεγμονῆς ἐὰν ῥυπαρία τις ὑπομένῃ͵ διὰ μέλιτος μετρίως ἀφεψη
θέντος͵ ἵνα τὸ δριμὺ καὶ τὸ δηκτικὸν ἀποβάλῃ͵ προσαποκαθαίρομεν
αὐτήν͵ ἢ φακῷ μετὰ μέλιτος ἁρμόζει δὲ τὸν φακὸν περιεπτισμένον
ἕψειν͵ ἵνα στυπτικὸν τὸ πίτυρον ὑπάρχον ἀποβάλῃ. καθαρῶν δὲ γενο
μένων τῶν ἑλκῶν διὰ λιθαργύρου λείου ἢ ψιμυθίου ἢ τῇ διὰ χυλῶν
ἀνειμένῃ ποσῶς ἀναπληροῦμεν τὰ ἐπίκοιλα.
Σωράνου γυναικείων βιβλίον. iv 2.53.3.1…θερμοῦ λούομεν ἢ
ἀφεψήματος λινοσπέρμου ἢ τήλεως ἢ τῶν ῥιζῶν τῆς ἀγρίας
μολόχης͵ τὰ δὲ ἕλκη περιχρίομεν τῷ λευκῷ τῶν ᾠῶν ἀνακοπέντι
καὶ ὑγρᾷ συμπλακέντι κηρωτῇ. μετὰ δὲ τὴν ὑπέκλυσιν τῆς
φλεγμονῆς ἐὰν ῥυπαρία τις ὑπομένῃ͵ διὰ μέλιτος μετρίως ἀφεψη
θέντος͵ ἵνα τὸ δριμὺ καὶ τὸ δηκτικὸν ἀποβάλῃ͵ προσαποκαθαίρομεν
αὐτήν͵ ἢ φακῷ μετὰ μέλιτος ἁρμόζει δὲ τὸν φακὸν περιεπτισμένον
ἕψειν͵ ἵνα στυπτικὸν τὸ πίτυρον ὑπάρχον ἀποβάλῃ. καθαρῶν δὲ γενο
μένων τῶν ἑλκῶν διὰ λιθαργύρου λείου ἢ ψιμυθίου ἢ τῇ διὰ χυλῶν
ἀνειμένῃ ποσῶς ἀναπληροῦμεν τὰ ἐπίκοιλα.
Σωράνου γυναικείων βιβλίον. iv 2.53.4.3 …χάριν τὴν διὰ λαδάνου
παραλαμβάνομεν ἢ τὴν δι΄ ᾠῶν ἢ τὴν διὰ κριθῶν ἢ τὴν διὰ καδμίας
ῥοδίνῳ προσενηλειμμένην. καὶ ῥύπτειν δεῖ που τοῖς νίτροις
μαλακώτερον͵ οὐ γὰρ οἴσει τὰ ἰσχυρότερα. κάλλιστον δὲ καὶ τὴν
89
τιτθὴν διαιτᾶσθαι τῷ γλυκυτέρῳ τρόπῳ͵ κάλ λιστον δὲ καὶ τὸ

παιδίον αὐτὸ διαιτῆσαι μήτε ἐμπιπλῶντας μήτ΄ αὖ σφόδρα ἐνδεῶς.
ἐὰν δὲ ἐφίστηται ἡ κοιλία τοῦ παιδίου͵ τότε μέλιτος ἐγχέοντας
ἕψειν ὡς βαλάνιον͵ ἐὰν δὲ μηδὲ οὕτως ὑπακούῃ͵ τῆς τερε βινθίνης
παρεμβάλλειν ὅσον ἐρέβινθον· παρυγραινομένης δὲ τῆς κοιλίας
κέγχρον μάλιστα προσφέρειν.
Σωράνου γυναικείων βιβλίον. iv 4.7.4.2 …εἰ δὲ τὸ στόμιον τῆς
ὑστέρας μέμυκε͵ τοῖς λιπάσμασι μαλάσσειν καὶ ἀναχαλᾶν͵ ἤγουν
ἐγχυματίζειν συνεχῶς ἐλαίῳ γλυκεῖ τε καὶ θερμῷ ἢ σὺν ἀφεψήματι
τήλεως ἢ μολόχης ἢ λινοσπέρμου͵ ποτὲ δὲ καὶ τῶν ᾠῶν τῷ λευκῷ·
οὕτω γὰρ παρηγορεῖται εἰς ἄνεσιν μὲν τὸ θλῖβον͵ νοτίζεται δὲ εἰς
ὄλισθον τὸ δυσοδοῦν. μετὰ δὲ ταῦτα καὶ καταπλάσ σειν λινοσπέρμῳ
ἢ τήλει δι΄ ἐλαίου καὶ ὑδρομέλιτος τὸ ἐφήβαιον͵ ἐπι γάστριον͵
ὀσφύν͵ ἐγκαθίζειν τε λιπαρῶς ἢ πυριᾶν διὰ σπόγγων ῥάκεσιν
συντόμως ἀφαρπαζομένης τῆς ὑγρασίας. ταῖς δὲ ἐν ὀδύνῃ καὶ
κύστεις ἐπιβάλλειν ἐλαίου θερμοῦ πλήρεις ἢ μαρσίπους ὠμὴν λύσιν
θερμὴν ἔχοντας·
Σωράνου γυναικείων βιβλίον. iv 4.7.8.2 …λιπασμάτων ἀνέῳγεν͵
καὶ ἀπευθύνειν τὸν τράχηλον͵ εἰ σκολιός ἐστιν͵ παραστέλλειν δὲ
μετὰ λιπασμοῦ τὸν ὄγκον͵ εἰ παρακείμενος εἴη͵ εἰ δὲ μή͵ διὰ
χειρουργίας ἐκκόπτειν͵ εἴτε θύμος ἐστὶν εἴτε κόνδυλος ἀπὸ
ἐπαναστάσεως εἴτε διαφράττων ὑμὴν ἢ σαρκὸς περίφυσις ἢ ἄλλο τι
τῶν τοιούτων ἐμποδίζον. περιττωμάτων δὲ κατεχομένων ἐκβάλλειν
σκύβαλον διὰ κλυστῆρος ὑδρελαίου ἢ ὑδρομέλιτος ἐνεθέντος͵ τὸ
δὲ οὖρον κομιστέον διὰ τοῦ καθετῆρος͵ εἰ πεπληρωμένη ἡ κύστις
οὔρου εἴη. λίθου δὲ αἰτίου ὄντος ἐσφηνωμένου διώσασθαι χρὴ τὸν
λίθον καθετῆρι ἐκ τοῦ τραχήλου τῆς κύστεως καὶ εἰς τὸ κύτος
ἀπωθεῖν.
Αίλιος Θέων.
Προγυμνάσματα. 112.14 …τὰ δὲ τῶν ἀψύχων ἐγκώμια͵ οἷον
μέλιτος͵ ὑγείας͵ ἀρετῆς͵ καὶ τῶν παραπλησίων͵ ἀναλόγως
ποιησόμεθα ἀπὸ τῶν προειρημένων τόπων ἐπιχειροῦντες͵ ἐξ ὧν ἂν
δυνατὸν ᾖ. Ἐκ μὲν τούτων ἐπαινεσόμεθα͵ ψέξομεν δὲ ἐκ τῶν
ἐναντίων. ΠΕΡΙ ΣΥΓΚΡΙΣΕΩΣ. Σύγκρισίς ἐστι λόγος τὸ βέλτιον ἢ τὸ
χεῖρον παρι στάς. γίνονται δὲ συγκρίσεις προσώπων τε καὶ πραγμά
των͵ καὶ προσώπων μὲν οἷον Αἴαντος Ὀδυσσέως͵ πραγ μάτων δὲ
οἷον σοφίας τε καὶ ἀνδρείας.
Προγυμνάσματα. 113.30 …μὲν ἴσως ἐνταῦθα δόξει συγγένειαν ἤ
τι τοιοῦτον ζητεῖν͵ οὐδὲν δὲ κωλύει κατὰ ἀναλογίαν τοῖς τοιούτοις
ἐπισκοπεῖν͵ οἷον ἢ τοὺς εὑρετὰς αὐτῶν ἢ τὴν φύσιν ἢ τὴν χώραν͵ ἐν
αἷς πέφυκεν εἶναι͵ καθὰ εἴ τις φαίη τὴν ὑγείαν Ἀπόλλωνος εἶναι
θυγατέρα͵ ἐπειδὴ ἰατρὸς ὁ θεός͵ ἢ τὸ μέλι ἐξ οὐρανοῦ͵ διότι δοκεῖ
τοῖς πολλοῖς ἐκ δρόσου τὴν ὑπόστασιν ἔχειν͵ ἢ ναὶ μὰ Δί΄ ἀλλ΄ ἐκ
τῆς ἀρίστης πόλεως͵ ἐπειδὴ πέφυκε τὸ κάλλιστον μέλι ἐν τῇ
Ἀττικῇ γίνεσθαι͵ καὶ ὅσα τοιαῦτα.
Προγυμνάσματα. 113.32 …ἐπισκοπεῖν͵ οἷον ἢ τοὺς εὑρετὰς αὐτῶν
ἢ τὴν φύσιν ἢ τὴν χώραν͵ ἐν αἷς πέφυκεν εἶναι͵ καθὰ εἴ τις φαίη τὴν
90
ὑγείαν Ἀπόλλωνος εἶναι θυγατέρα͵ ἐπειδὴ ἰατρὸς ὁ θεός͵ ἢ τὸ μέλι

ἐξ οὐρανοῦ͵ διότι δοκεῖ τοῖς πολλοῖς ἐκ δρόσου τὴν ὑπόστασιν
ἔχειν͵ ἢ ναὶ μὰ Δί΄ ἀλλ΄ ἐκ τῆς ἀρίστης πόλεως͵ ἐπειδὴ πέφυκε τὸ
κάλλιστον μέλι ἐν τῇ Ἀττικῇ γίνεσθαι͵ καὶ ὅσα τοιαῦτα. ἑξῆς δὲ
λεκτέον καὶ τὰς δι΄ ἑκατέρων τῶν παραβαλλομένων συμβαινούσας
ὠφελείας. τὰς μὲν οὖν τῶν βελτιόνων συγκρίσεις ἐκ ταύτης ποιη
σόμεθα·
Δίων Χρυσόστομος.
ΠΕΡΙ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ. 2..5 …μύθων τε ῥητῆρ΄ ἔμεναι πρηκτῆρά τε
ἔργων. τῶν τε ἄλλων τοὺς ἀρίστους καὶ βασιλικωτάτους ἐποίησεν
ἐσπου δακότας οὐχ ἧττον περὶ τὴν τοιαύτην δύναμιν͵ τόν τε
Διομήδην καὶ Ὀδυσσέα καὶ Νέστορα͵ τοῦτον μὲν ὑπερβάλλοντα τῇ
τε συνέσει καὶ τῇ πειθοῖ. φησὶ γοῦν ἐν ἀρχῇ τῆς ποιήσεως͵ τοῦ καὶ
ἀπὸ γλώσσης μέλιτος γλυκίων ῥέεν αὐδή· ὥστε καὶ τὸν
Ἀγαμέμνονα εὔχεσθαι δέκα γέροντας αὐτῷ τοιούτους εἶναι μᾶλλον
συμβούλους ἢ νεανίσκους οἷος ὅ τ΄ Αἴας καὶ ὁ Ἀχιλ λεύς͵ ὡς θᾶττον
ἂν ἁλούσης τῆς Τροίας.
Περί βασιλείας. 4.63.2 …ἔφη ὁ Ἀλέξανδρος; Ὃ καὶ τῶν
μελιττῶν͵ ἦ δ΄ ὅς͵ τῷ βασιλεῖ πρόσεστιν. ἢ οὐκ ἀκήκοας ὅτι ἐστὶ
βασιλεὺς ἐν ταῖς μελίτταις φύσει γιγνόμενος͵ οὐκ ἐκ γένους τοῦτο
ἔχων͵ ὥσπερ ὑμεῖς φατε͵ ἀφ΄ Ἡρακλέους ὄντες; Τί οὖν τοῦτό ἐστιν͵
εἶπεν ὁ Ἀλέξανδρος͵ τὸ σημεῖον; Οὐκ ἀκήκοας͵ εἶπε͵ τῶν γεωργῶν
ὅτι μόνη ἐκείνη ἡ μέλιττα ἄνευ κέντρου ἐστίν͵ ὡς οὐδὲν αὐτῇ δέον
ὅπλου πρὸς οὐ δένα; οὐδεμία γὰρ αὐτῇ τῶν ἄλλων μελιττῶν
ἀμφισβητήσει περὶ τῆς βασιλείας οὐδὲ μαχήσεται τοῦτο ἐχούσῃ. σὺ
δέ μοι δοκεῖς οὐ μόνον περιπατεῖν͵ ἀλλὰ καὶ καθεύδειν ἐν τοῖς
ὅπλοις. Οὐκ οἶσθα͵ ἔφη͵ ὅτι φοβουμένου ἐστὶν ἀνθρώπου ὅπλα ἔχειν;
Περί βασιλείας. 9.6.3 …ὅσοι παρῆσαν καὶ τῶν ἐκ Λιβύης τινὲς
καὶ τῶν ἐκ Μασσαλίας καὶ ἀπὸ Βορυσθένους͵ οὗτοι δὴ πάντες ἰδεῖν
βουλόμενοι μᾶλλον αὐτὸν καὶ βραχύ τι ἀκοῦσαι λέγοντος͵ ὡς ἔχοιεν
ἀπαγγέλλειν ἑτέροις͵ ἢ βελτίους γενέσθαι. ἐδόκει γὰρ ἱκανὸς εἶναι
λοιδορῆσαι καὶ τοῖς ἐρωτῶσιν ἀποκρίνασθαι πρὸς ἔπος. ὥσπερ οὖν
τοῦ Ποντικοῦ μέλιτος γεύεσθαι ἐπιχειροῦσιν οἱ ἄπειροι͵ γευσάμενοι
δὲ παραχρῆμα ἐξέπτυσαν δυσχεράναντες͵ ὅτι πικρόν ἐστι καὶ ἀηδές͵
οὕτως καὶ τοῦ Διογένους ἀποπειρᾶσθαι μὲν ἤθελον διὰ
πολυπραγμοσύνην͵ ἐλεγχόμενοι δὲ ἀπεστρέφοντο καὶ ἔφευγον.
Περί βασιλείας. 32.59.3 …οὐκοῦν ὑμῖν τὰ τῶν νεβρίδων τε καὶ
θύρσων ἐνδεῖ καὶ τὸ λέοντας φέρειν ἐν ταῖς ἀγκάλαις· τὰ δὲ ἄλλα
καὶ πάνυ μοι δοκεῖτε ἐοικέναι Νύμφαις καὶ Σατύροις. ἱλαροί τε γὰρ
ἀεὶ καὶ φιλογέλωτες καὶ φιλορχησταί· πλὴν οὐκ αὐτό ματος ὑμῖν
ἀναβλύει διψήσασιν ὁ οἶνος ἐκ πέτρας ποθέν τινος ἢ νάπης͵ οὐδὲ
γάλα καὶ μέλι δύνασθε εὐχερῶς οὕτως ἔχειν 3ἄκροισι δακτύλοισι
διαμῶντες χθόνα·
Περί βασιλείας. 32.98.8 …ὑμῖν τὴν ἐσχάτην ἀπορίαν͵ οὐ
χρημάτων͵ ἀλλὰ νοῦ καὶ συνέσεως. τοιγαροῦν τέθνηκε
κατασιωπήσας ὑμῶν τὴν πόλιν͵ [τοῦτ΄ ἔστι καταδικάσας αὐτήν͵]
καὶ ὑμεῖς τοῦ δεῖνος μὲν πολλάκις ἀκηκόατε καὶ διαμέμνησθε τῶν
σκωμμάτων αὐτοῦ καὶ τῶν τοῦ δεῖνος ᾀσμά των͵ Θεοφίλου δὲ οὐκ
91
οἶδα εἴ ποτε ἠκούσατε· ὥσπερ ἔφη τις τοὺς ἐν τῇ Ἀττικῇ

κανθάρους͵ τοῦ καθαρωτάτου μέλιτος ὄντος͵ τοῦ μὲν μηδέποτε
γεύσασθαι͵ μηδ΄ ἂν ἐκχέηται͵ τῆς δὲ ἑτέρας τροφῆς. ἀλλ΄ ἐστὲ
ἱλαροὶ καὶ σκῶψαι πάντων δεινότατοι. οὐ δήμου τὸ ἐπιτήδευμα·
πόθεν; οὐδὲ πόλεως͵ ἀλλὰ Θερσίτου τινός· αὐτὸν γοῦν ἐκεῖνον
εἴρηκεν Ὅμηρος ἐν τοῖς πᾶσιν Ἕλλησιν ἀφικέσθαι γελωτοποιόν·
Περί βασιλείας. 35.18.2 …καὶ μὴν τῶν ἱερῶν τῆς Ἀσίας μέτε
στιν ὑμῖν τῆς τε δαπάνης τοσοῦτον ὅσον ἐκείναις ταῖς πόλεσιν͵ ἐν
αἷς ἐστι τὰ ἱερά. οὔκουν ἔγωγε ταύτης εὐποτμοτέραν ἐπί σταμαι
πόλιν οὐδὲ ἀνθρώπους ἄμεινον ζῶντας͵ χωρὶς Ἰνδῶν. ἐκεῖ γάρ͵ ὥς
φασι͵ ποταμοὶ ῥέουσιν οὐχ ὥσπερ παρ΄ ὑμῖν ὕδατος͵ ἀλλ΄ ὁ μὲν
γάλακτος͵ ὁ δὲ οἴνου διαυγοῦς͵ ἄλλος δὲ μέλιτος͵ ἄλ λος δὲ ἐλαίου.
Περί βασιλείας. 52.17.9 …ἐπιφανεὶς Ἡρακλῆς πείθει τὸν
Φιλοκτήτην ἑκόντα εἰς τὴν Τροίαν πλεῦσαι. τά τε μέλη οὐκ ἔχει
πολὺ τὸ γνωμικὸν οὐδὲ πρὸς ἀρετὴν παράκλησιν͵ ὥσπερ τὰ τοῦ
Εὐριπίδου͵ ἡδονὴν δὲ θαυ μαστὴν καὶ μεγαλοπρέπειαν͵ ὥστε μὴ εἰκῇ
τοιαῦτα περὶ αὐτοῦ τὸν Ἀριστοφάνην εἰρηκέναι· ὁ δ΄ αὖ Σοφοκλέους
τοῦ μέλιτι κεχρισμένου ὥσπερ καδίσκου περιέλειχε τὸ στόμα. ΠΕΡΙ
ΟΜΗΡΟΥ Ὁ μὲν Δημόκριτος περὶ Ὁμήρου φησὶν οὕτως· Ὅμηρος
φύσεως λαχὼν θεαζούσης ἐπέων κόσμον ἐτεκτήνατο παντοίων·
Περί βασιλείας. 57.8.7 …ἐπ΄ αὐτοῖς ἐποιήσατο τίνα γνώμην
ἕξουσι περὶ τῶν ἀνδρῶν͵ ἀλλ΄ αὐτὸς ἀποφαίνεται ἄντικρυς ὡς πολὺ
κρείττονας ἐκείνων ὄντας͵ εἰ δύναιντο ὀλίγον ὑφεῖναι τοῦ τύφου
καὶ τῆς μανίας. ἆρα εἰκῇ δοκεῖ ὑμῖν Ὅμηρος περιθεῖναι τοὺς λόγους
τούτους Νέστορι͵ ὅν φησι δεινότατον εἶναι ἀνθρώπων καὶ τὴν
δύναμιν αὐτοῦ τῶν λόγων προσεικάζει τῇ φύσει τοῦ μέλιτος͵ ὃ τοῖς
μὲν ὑγιαίνουσιν ἥδιστον καὶ γλυκύτατον ἁπάντων͵ τοῖς δὲ νοσοῦσι
καὶ πυρέττουσιν͵ ὥς φασιν͵ ἀηδέστατον καὶ τὰ ἡλκωμένα καὶ
πεπονθότα καθαίρειν καὶ δάκνειν πέφυκεν. καὶ γὰρ ὁ τοῦ Νέστορος
λόγος͵ τοῖς ἄλλοις γλυκὺς φαινόμενος͵ πικρὸς ἔδοξε τῷ Ἀχιλλεῖ καὶ
τῷ Ἀγαμέμνονι…
Περί βασιλείας. 57.9.7 …ὥσπερ οἴονταί τινες͵ ἀπὸ τύχης. [ἢ
δοκεῖ ὑμῖν τὰ παιδία͵ ὧν νέμεται τὸ στόμα καὶ διεφθαρμένον ἐστὶν
ὑπὸ ἑλκῶν͵ οὐκ ἀγα νακτεῖν καὶ βοᾶν͵ μέλιτος γευόμενα;] περὶ μὲν
οὖν τούτων ἐῶμεν. ἐκεῖνο δ΄ ἐνθυμηθῆναι ἄξιον ἀπὸ τῶν
εἰρημένων͵ ἐάν τις ἀνθρώ ποις ὁμιλῶν διηγῆται πρὸς αὐτοὺς ὅτι
καὶ πρότερον ἄλλοις ὁμι λήσας πολὺ κρείττοσι͵ δήμοις ἢ βασιλεῦσιν
ἢ τυράννοις͵ οὐκ ἀπέ τυχεν αὐτῶν͵ ἀλλ΄ ἔσχεν ὑπακούοντας καὶ
πειθομένους͵ εἰ δίκαιός ἐστιν ἀλαζὼν δοκεῖν͵ ὡς διὰ τοῦτο
μεμνημένος ἐκείνων τῶν λόγων͵ ἵνα θαυμάζοιτο καὶ δοκοίη
μακάριος͵ ἢ μᾶλλον ἵνα πειθομένους ἔχοι τοὺς ἀκούοντας͵
μιμούμενος τὴν τοῦ Νέστορος διδασκαλίαν.
92
Διοσκουρίδης Πεδάνιος.42
Από πολλά ευρήματα, παραθέτω ένα μέρος.
ΠΕΔΑΝΙΟΥ ΔΙΟΣΚΟΥΡΙΔΟΥ43 ΑΝΑΖΑΡΒΕΩΣ ΠΕΡΙ ΥΛΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ή

Ιατρικά υλικά 1.1.2.3 ……ἡ δὲ Λιβυκὴ λευκή τέ ἐστι τὴν χρόαν τῇ τε
γεύσει πικρά͵ δευτερεύουσα δὲ τῇ δυνάμει. παλαι ούμεναι δὲ
τερηδονίζονται͵ εὐωδέστεραι μέντοι τότε γίνονται. δύναμιν δὲ
ἔχουσι πᾶσαι θερμαντικήν͵ λεπτυντικήν͵ ἁρμό ζουσαι πρὸς βῆχας
καὶ τὰ δυσανάγωγα ὑγρὰ λεπτοποιοῦσαι. καθαίρουσι δὲ πάχη καὶ
χολὰς ποτιζόμεναι μεθ΄ ὑδρομέλιτος ὁλκὴ δραχμῶν ἑπτά. εἰσὶ δὲ
καὶ ὑπνοποιοὶ καὶ δακρυοποιοὶ καὶ στρόφους ἰῶνται. μετ΄ ὄξους δὲ
πινόμεναι θηριοδήκτοις ἀρήγουσι καὶ σπληνικοῖς καὶ σπωμένοις καὶ
περιψυχομένοις ἢ ῥιγοῦσι καὶ τοῖς γόνον προιεμένοις͵ σὺν οἴνῳ δὲ
ποθεῖσαι ἄγουσιν ἔμμηνα.
Ιατρικά υλικά 1.1.3.2 …ἀρήγουσι καὶ σπληνικοῖς καὶ σπωμένοις καὶ
περιψυχομένοις ἢ ῥιγοῦσι καὶ τοῖς γόνον προιεμένοις͵ σὺν οἴνῳ δὲ
ποθεῖσαι ἄγουσιν ἔμμηνα. καὶ τὸ ἀπόζεμα δὲ αὐτῶν πρὸς γυναικείας
πυρίας εὔθετον͵ μαλάσσον τοὺς τόπους καὶ ἀναστομοῦν͵ ἰσχιάδος
τε ἔγκλυσμα͵ καὶ συρίγγων καὶ κόλπων σαρκωτικόν. προστε θεῖσαι
δὲ ὡς κολλύριον μετὰ μέλιτος ἔμβρυα κατασπῶσι͵ καὶ μαλάσσουσι
δὲ χοιράδας καὶ σκιρρώματα παλαιὰ ἑφθαὶ κατα πλασθεῖσαι. ξηραὶ
δὲ πληροῦσιν ἕλκη καὶ ἀνακαθαίρουσι μετὰ μέλιτος καὶ τὰ
ἐψιλωμένα τῶν ὀστέων σαρκοῦσιν.
Ιατρικά υλικά 1.1.3.5 …πυρίας εὔθετον͵ μαλάσσον τοὺς τόπους καὶ
ἀναστομοῦν͵ ἰσχιάδος τε ἔγκλυσμα͵ καὶ συρίγγων καὶ κόλπων
σαρκωτικόν. προστε θεῖσαι δὲ ὡς κολλύριον μετὰ μέλιτος ἔμβρυα
κατασπῶσι͵ καὶ μαλάσσουσι δὲ χοιράδας καὶ σκιρρώματα παλαιὰ
ἑφθαὶ κατα πλασθεῖσαι. ξηραὶ δὲ πληροῦσιν ἕλκη καὶ ἀνακαθαίρουσι
μετὰ μέλιτος καὶ τὰ ἐψιλωμένα τῶν ὀστέων σαρκοῦσιν. ὠφελοῦσι
δὲ καὶ κεφαλαλγίας σὺν ὄξει καὶ ῥοδίνῳ καταπλασθεῖσαι͵ φα κούς
τε καὶ ἐφήλεις ἀποκαθαίρουσι σὺν ἐλλεβόρῳ λευκῷ δι πλασίονι καὶ
μέλιτι καταχρισθεῖσαι. μείγνυνται δὲ καὶ πεσ σοῖς καὶ μαλάγμασι
καὶ ἀκόποις͵ καὶ καθόλου εἰσὶ πολύχρηστοι.
Ιατρικά υλικά 1.3.1.9 …ὑπεσπαρμένον λεπταῖς͵ πλαγίαις καὶ
εὐθείαις͵ μακραῖς͵ εὐώδεσι͵ θερμαινούσαις τὴν γλῶτταν͵ αἵτινες
42
Εγκ. ΔΟΜΗ. Δ. ο Πεδάνιος (1ος αι. μ.Χ.). Γιατρός και φαρμακολόγος. Καταγόταν από την
Ανάζαρβο, κοντά στην Ταρσό της Κιλικίας. Το περίφημο έργο του Περί ύλης ιατρικής (77-78 μ.Χ.), σε
πέντε βιβλία, αποτελεί πραγματεία φαρμακολογίας, η οποία είχε μεγάλη επίδραση στους κλάδους
της φαρμακευτικής και της ιατρικής έως τους νεότερους χρόνους. Τα χειρόγραφα με την
πραγματεία του Δ., ιδιαίτερα τα παλαιότερα, όπως o Κώδικας της μονής Λαύρας του Αγίου Όρους,
της Κωνσταντινούπολης, που βρίσκεται στη βιβλιοθήκη της Βιέννης, της Νάπολης και του Μίσιγκαν,
παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και για την εικονογράφησή τους. Έγραψε επίσης και άλλα έργα
σχετικά με τα δηλητήρια, τα φάρμακα και τις διάφορες ασθένειες.
43
The Great Events by Famous Historians, Vol. 2, by Various, Edited by Rossiter Johnson. The Project
Gutenberg eBook. [Footnote 37: That there was honey in these parts, with intoxicating qualities,
was well known to antiquity. Pliny mentions two sorts of it, one produced at Heraclea in Pontus, and
the other among the Sanni or Macrones. The peculiarities of the honey arose from the herbs to which
the bees resorted; the first came from the flower of a plant called oegolethron, or goatsbane; the other
from a species of rhododendron. Tournefort, when he was in that country, saw honey of this
description. Ainsworth found that the intoxicating honey had a bitter taste. This honey is also
mentioned by Dioscorides.]
93
ἀποζεσθεῖσαι μεθ΄ ὕδατος ἢ καὶ λεῖαι δίχα ἑψήσεως ποθεῖσαι τὰ

στεγνὰ περὶ κύστιν καὶ νεφροὺς πάθη παρηγοροῦσι καὶ δυσουρίαις
ἁρμόζουσι͵ στο μάχου τε ἐμπνευματώσεσι καὶ στρόφοις͵ ὑστερικαῖς
τε διαθέσεσι καὶ ἄρθρων πόνοις͵ θώρακί τε ῥευματιζομένῳ σὺν
μέλιτι λεῖαι ἀντὶ ἐκλεικτοῦ βοηθοῦσιν͵ αἷμά τε ἄγουσι δι΄ ἐμμή νων
ἀποζεσθεῖσαι εἰς ἐγκάθισμα͵ παιδίων δὲ καταπλασθέντος τοῦ
ἐφηβαίου οὖρα ἄγουσιν.
Ιατρικά υλικά 1.13.3.3 …σύριγξ͵ ἁπαλή͵ κούφη͵ εὐερνής͵
διαφέρουσα δὲ τῆς ἄλλης. ἀποδο κίμαζε δὲ τὴν ὑπόλευκον καὶ
ψωρώδη͵ πρασίζουσαν ἐν τῇ ὀσμῇ καὶ τὴν μὴ ἔχουσαν δὲ τὴν
σύριγγα παχεῖαν͵ ψωρώδη δὲ καὶ λεπτήν. δύναμιν δὲ ἔχει
θερμαντικήν͵ οὐρητικήν͵ ξηραντικήν͵ στύ φουσαν πραέως. ἁρμόζει
δὲ εἰς τὰ πρὸς ὀξυδερκίαν ὀφθαλμικὰ καὶ μαλάγματα͵ φακούς τε
αἴρει μετὰ μέλιτος καταχριομένη͵ καὶ ἔμμηνα ἄγει καὶ ἐχιοδήκτοις
βοηθεῖ πινομένη καὶ πρὸς τὰς ἐντὸς φλεγμονὰς πάσας ποθεῖσα καὶ
πρὸς νεφρούς͵ εἰς ἐγκα θίσματά τε καὶ ὑποθυμιάματα γυναιξὶ πρὸς
ἀνευρυσμὸν μήτρας.
Ιατρικά υλικά 1.16.2.4 …δύναμιν δὲ ἔχει θερμαντικήν͵ διουρητικήν͵
ἐμμήνων ἀγωγὸν καὶ τῶν περὶ ὑστέραν παθῶν ἀρωγὸν ἐν
προσθέμασι καὶ πυριά σεσι καὶ καταντλήμασι. πινόμενος δὲ
ἐχεοδήκτοις βοηθεῖ οὐγγιῶν δυεῖν πλῆθος͵ καὶ πρὸς θώρακος
πόνους καὶ σπάσματα καὶ ἐμπνευματώσεις μετ΄ οἴνου καὶ ἀψινθίου͵
καὶ ἀφροδίσια δὲ παρ ορμᾷ μετ΄ οἰνομέλιτος. ἄγει δὲ καὶ ἕλμινθα
πλατεῖαν μεθ΄ ὕδατος͵ σύγχρισμά τε ῥιγοῦσι μετ΄ ἐλαίου πρὸ τῆς
ἐπισημασίας καὶ παραλυτικοῖς. καθαίρει δὲ καὶ ἔφηλιν καταχρισθεὶς
μεθ΄ ὕδατος ἢ μέλιτος· μείγνυται δὲ καὶ μαλάγμασι καὶ ἀντιδότοις.
Ιατρικά υλικά 1.28.2.3 …ἀφ΄ ἧς εἰς τὴν φύτευσιν καθάπερ ἐπὶ τῶν
κρίνων ἢ ἄρων αἱ παραφυάδες λαμβάνονται. γίνεται δὲ ἐν ὀρεινοῖς
καὶ συσκίοις καὶ ἐνίκμοις τόποις. ὀρύσσεται δὲ ἡ ῥίζα θέρους καὶ
τεμνομένη ξηραίνεται. κινεῖ δὲ τὸ ἀφέψημα αὐτῆς πινόμενον οὖρα
καὶ ἔμμηνα. αὐτὴ δὲ ἡ ῥίζα λαμβανομένη ἐν ἐκλεικτῷ μετὰ μέλιτος
ἁρμόζει βηξίν͵ ὀρθοπνοίαις͵ ῥήγμασι͵ σπάσμασιν͵ ἐμπνευματώσεσι
καὶ θηρίων δήγμασι͵ καθόλου θερμαντικὴ ὑπάρχουσα. τὰ δὲ φύλλα
αὐτῆς ἐπιπλάττεται ἀφεψηθέντα μετ΄ οἴνου ἰσχιαδικοῖς ὠφελίμως.
ἔστι δὲ καὶ εὐστόμαχος ταριχευθεῖσα ἐν γλυκεῖ·
Ιατρικά υλικά 1.43.2.8 … γίνεται γὰρ τὸ μὲν πρῶτον͵ τὸ δὲ
δεύτερον͵ τὸ δὲ τρίτον͵ τὸ δὲ τέταρτον τὸ μύρον. ὁσάκις δ΄ ἂν
ποιῇς͵ τοὺς κρατῆρας προκατάχριε μέλιτι. εἰ δὲ θέλεις δευτέραν
ἐμβολὴν ποιήσασθαι͵ εἰς τὸ πρῶτον ἐξιπωθὲν ἔλαιον τὸν ἴσον
ἀριθμὸν προσφάτων ῥόδων ἀβρόχων ἔμβαλε͵ καὶ ἀνακινήσας ταῖς
χερσὶ προδεδευμέναις μέλιτι ἐκπίεζε καὶ ποίει τὸ δεύτερον καὶ τρί
τον καὶ τέταρτον ὁμοίως ἐκθλίβων. καὶ ὁσάκις δ΄ ἂν ποιῇς τοῦτο͵
νεαρὰ πρόσβαλε ῥόδα· δυναμικώτερον γὰρ γίνεται. ἄχρι δὲ ἑβδόμης
ἐμβροχῆς ἐπιδέχεται τὸ ἔλαιον τὴν ἐμβολὴν τῶν ῥόδων͵ ἔπειτα δὲ
οὐκέτι· κεχρίσθω δὲ καὶ ἡ ληνὸς μέλιτι. δεῖ δὲ ἐπιμελῶς τὸ ἔλαιον
τοῦ χυλοῦ χωρίζειν.
Ιατρικά υλικά 1.52.3.3 …ἄρωμα εἰς τὸν λουτῆρα πάλιν ἐπίχει τοῦ
ἠρωματισμένου ἐλαίου τὸ ἴσον πλῆθος τῷ προτέρῳ καὶ
καρδαμώμου κεκομμένου συν έμβαλε ὁλκὰς δέκα͵ καὶ ἀνακινήσας
94
χρησίμως ταῖς χερσὶ καὶ ἐπισχὼν μικρὸν ἐξίπου͵ τὸ ἀπορρέον

ἀποκαθαίρων. καὶ τρίτον ἐπιχέας πάλιν τὸ αὐτὸ ποίει͵
προσεπεμβάλλων καὶ τὸ καρδά μωμον καὶ τοὺς ἅλας ὁμοίως καὶ
τὰς χεῖρας μέλιτι χρίων καὶ θλίβων. καὶ ἔσται τὸ μὲν πρῶτον
ἐκπιεσθὲν ἄριστον͵ ἐχόμενον δὲ τὸ ἑξῆς͵ τρίτον δὲ τὸ τελευταῖον.
καὶ πάλιν λαβὼν χίλια κρίνα καὶ ἀποφυλλίσας διάθες καὶ ἐπιχέας τὸ
πρῶτον…
Ιατρικά υλικά 1.58.1.6…ἀμαράκινον δὲ ἐν Κυζίκῳ κάλλιστον
γίνεται. σκευά ζεται δὲ διά τε ὀμφακίνου ἐλαίου καὶ βαλανίνου͵
στυφομένων ξυλοβαλσάμῳ͵ σχοίνῳ͵ καλάμῳ͵ ἡδυνομένων δὲ
ἀμαράκῳ͵ κόστῳ͵ ἀμώμῳ͵ νάρδῳ͵ κασσίᾳ͵ καρπῷ βαλσάμου καὶ
σμύρνῃ. οἱ δὲ πολυτελέστερον αὐτὸ ποιοῦντες μίσγουσι καὶ
κινάμωμον· παρα λαμβάνεται δὲ μέλι καὶ οἶνος εἰς τὴν τῶν
ἀγγείων χρίσιν καὶ φύρασιν τῶν κεκομμένων ἀρωμάτων. ἔστι δὲ
θερμαντικόν͵ καρωτικόν͵ μαλακτικόν͵ ἀναστομωτι κόν͵ πυρωτικόν͵
οὐρητικόν͵ εὐχρηστοῦν εἴς τε τὰς σῆπας καὶ σύριγγας καὶ
ὑδροκήλας μετὰ τὰς χειρουργίας͵ περιρρήττει τε τὰς ἐσχάρας καὶ
τὰ τεθηριωμένα ἕλκη…
Ιατρικά υλικά 1.59.1.5 …εὐωδέστερον δὲ τυγχάνει. σκευάζεται δὲ
ἐν Αἰγύπτῳ μύρον͵ ἐπιχωρίως ὑπ΄ αὐτῶν καλούμενον μετώπιον διὰ
τὴν τῆς χαλβάνης μεῖξιν· τὸ γὰρ ξύλον͵ ἐξ οὗ γεννᾶται ἡ χαλβάνη͵
μέτωπον καλεῖται. δι΄ ἀμυγ δάλων δὲ πικρῶν καὶ ἐλαίου ὀμφακίνου
καὶ καρδαμώμου καὶ σχοίνου καὶ καλάμου καὶ μέλιτος καὶ οἴνου καὶ
σμύρνης καὶ βαλσάμου καρποῦ καὶ χαλβάνης καὶ ῥητίνης
συντίθεται. δόκι μον δέ ἐστι τὸ βαρύοσμον καὶ λιπαρόν͵ ἐμφαῖνον
μᾶλλον τοῦ καρδαμώμου καὶ τῆς σμύρνης ἤπερ τῆς χαλβάνης.
σφόδρα δὲ θερμαίνει καὶ πυροῖ καὶ ἀναστομοῖ ἐπισπᾶταί…
Ιατρικά υλικά 1.102.1.5 …ἀνεπιτήδειος οὖσα. ἀμόργη ὑποστάθμη
ἐστὶν ἐλαίας τῆς ἐκθλιβομένης. ἥτις ἑψηθεῖσα ἐν χαλκῷ Κυπρίῳ
μέχρι μελιτώδους συστάσεως στύφει͵ ποιοῦσα πρὸς ἃ καὶ τὸ λύκιον͵
ἐκ περισσοῦ δὲ καὶ πρὸς ὀδονταλγίας͵ τραύματά τε περιχριομένη
μετ΄ ὄξους ἢ οἴνου ἢ οἰνομέλιτος. μείγνυται δὲ καὶ ὀφθαλμικαῖς
δυνάμεσι καὶ ἐμπλα στικαῖς͵ παλαιουμένη τε βελτίων γίνεται͵
ἔγκλυσμά τε αἰδοίῳ καὶ ἕδρᾳ καὶ μήτρᾳ εἱλκωμέναις ἐστὶ χρήσιμον.
ἐκβάλλει δὲ καὶ τοὺς ἐφθαρμένους ὀδόντας σὺν ὀμφακίῳ ἑψηθεῖσα
ἄχρι μελιτώδους συστάσεως καὶ περιπλασθεῖσα͵ ψώρας τε κτηνῶν
σὺν θέρμων ἀποβρέγματι καὶ χαμαιλέοντος καταχριομένη θερα
Ιατρικά υλικά 1.115.2.5 …βρεγμα δὲ αὐτῶν ἁρμόζει τοῖς στόμαχον
ἢ κοιλίαν ῥευματιζο μένοις ἐν ποτῷ. ὁ δὲ χυλὸς ὠμῶν αὐτῶν
λαμβανόμενος ὀρθο πνοικοὺς ὠφελεῖ͵ τὸ δὲ ἀφέψημα πρόσκλυσμα
δακτυλίου καὶ ὑστέρας προπτώσει. τὰ δὲ ἐκ τοῦ μέλιτος καὶ αὐτὰ
μὲν οὐρη τικά͵ τὸ δὲ μέλι τὴν αὐτὴν ἀναλαμβάνεται δύναμιν·
στεγνωτικὸν γὰρ καὶ στυπτικὸν γίνεται· τὰ δὲ σὺν τῷ μέλιτι
ἑψόμενα εὐ στόμαχα μὲν καὶ εὔστομα͵ ἧττον δὲ στεγνωτικά. τὰ δὲ
ὠμὰ καταπλάσμασι μείγνυται πρὸς στέγνωσιν κοιλίας͵ στομάχου
ἀνατροπὴν καὶ πύρωσιν͵ μαστοὺς φλεγμαίνοντας͵ σπλῆνας
ἐσκιρρωμένους͵ κονδυλώματα. γίνεται δὲ καὶ οἶνος ἐξ αὐτῶν
κοπτομένων καὶ ἐκθλιβομένων͵ πρὸς διαμονὴν μειγνυμένου τοῖς…
Ιατρικά υλικά 2.56.1.9 …πρὸ τοῦ ἐπιψαῦσαι τῆς γῆς ἐνδήσας εἰς
95
δέρμα δαμάλεως ἢ ἐλάφου καὶ περιάψας βραχίονι ἢ τραχήλῳ

ἐπιλημπτικοὺς ὠφε λήσεις· πολλάκις δὲ καὶ παντελῶς
ἀποκαταστήσεις. βιβρωσκό μεναι δὲ ὥσπερ αἱ συκαλλίδες ὀξυωπίας
εἰσὶ φάρμακον͵ καὶ ἡ ἀπ΄ αὐτῶν δὲ τέφρα καὶ ἡ τῶν μητέρων
καεισῶν ἐν χύτρᾳ μετὰ μέλιτος χρισθεῖσα ὀξυδερκίαν ποιεῖ·
ἁρμόζει δὲ καὶ ἐπὶ συναγ χικῶν διαχριομένη καὶ πρὸς σταφυλῆς καὶ
παρισθμίων φλεγ μονάς. σκελετευθεῖσαι δὲ αὗται καὶ οἱ νεοττοὶ
συναγχικοὺς ὠφελοῦσι πινόμεναι μεθ΄ ὕδατος πλῆθος δραχμῆς
μιᾶς. ἐλέφαντος τὸ ἐκ τοῦ ὀδόντος ῥίνισμα παρωνυχίας
καταπλασθὲν θεραπεύει͵ δύναμιν ἔχον στυπτικήν.
Ιατρικά υλικά 2.80.5.8…οἰνομέλιτι πινομένη λίθους ἐκκρίνει.
προστιθέμενα δὲ παιδίοις τὰ μυόχοδα κοιλίαν πρὸς ἔκκρισιν
ἐρεθίζει. κυνὸς δὲ ἡ ἐν τοῖς ὑπὸ κύνα καύμασι λημφθεῖσα͵ ξηρὰ
πινομένη μεθ΄ ὕδατος ἢ οἴνου͵ κοιλίαν ἐφίστησιν. ἡ δὲ τῶν
ἀνθρώπων πρόσφατος μὲν καταπλασθεῖσα ἀφλέγμαντα μετὰ τοῦ
παρακολλᾶν φυλάττει τὰ τραύματα͵ ξηρὰ δὲ μετὰ μέλιτος
διαχριομένη ἐπὶ συναγχι κῶν βοηθεῖν παραδέδοται. ἡ δὲ τοῦ
χερσαίου κροκοδείλου ἁρμόζει ἐπὶ τῶν γυναικῶν πρὸς εὔχροιαν καὶ
στίλβωσιν τοῦ προσώπου.
Ιατρικά υλικά 2.82.1.1 … ὃ δὴ λυγγούριον καλεῖται͵ ἅμα τῷ
ἐξουρηθῆναι λιθοῦσθαι πεπίστευται· διὸ καὶ ματαίαν ἔχει τὴν
ἱστορίαν. ἔστι γὰρ τὸ καλούμενον ὑπ΄ ἐνίων ἤλεκτρον
πτερυγοφόρον͵ ὅπερ ποθὲν σὺν ὕδατι στομάχῳ καὶ ῥευματιζομένῃ
κοιλίᾳ ἁρμόζει. ὄνου δὲ οὖρον παραδέδοται πινόμενον νεφριτικοὺς
ὑγιάζειν. μέλι πρωτεύει τὸ Ἀττικὸν καὶ τούτου τὸ Ὑμήττιον
καλούμενον͵ εἶτα τὸ ἀπὸ τῶν Κυκλάδων νήσων καὶ τὸ ἀπὸ τῆς
Σικελίας͵ Ὑβλαῖον καλούμενον. ἔστι δὲ δοκιμώτατον τὸ γλυκύ
τατον καὶ δριμύ͵ εὐωδέστερον͵ ὑπόξανθον͵ οὐχ ὑγρόν͵ ὅλκιμον δὲ
καὶ εὔτονον͵ καὶ ἐν τῷ ἑλκυσθῆναι ἀνατρέχον ὡς ἐπὶ τὸν δάκτυλον.
Ιατρικά υλικά 2.105.2.1… γίνεται δὲ ἀφυσότερος τοῦ πρώτου
ὕδατος κατὰ τὴν ἕψησιν ἀποχεομένου. ὁ δὲ χλωρὸς
κακοστομαχώτερος καὶ φυσωδέστερος. τὸ δὲ ἄλευρον τοῦ κυάμου
καταπλασθὲν καθ΄ ἑαυτό τε καὶ σὺν ἀλφίτῳ τὰς ἐκ πληγῆς
φλεγμονὰς πραύνει καὶ οὐλὰς ὁμοχρόους ποιεῖ καὶ μαστοὺς
χονδριῶντας καὶ φλεγμαί νοντας ὠφελεῖ γάλα τε σβεννύει. σὺν
μέλιτι δὲ καὶ τηλίνῳ ἀλεύρῳ δοθιῆνας καὶ παρωτίδας καὶ ὑπώπια
διαφορεῖ͵ σὺν ῥόδοις δὲ καὶ λιβάνῳ καὶ τῷ τοῦ ᾠοῦ λευκῷ
ὀφθαλμῶν προ πτώσεις καὶ σταφυλώματα στέλλει.
Ιατρικά υλικά 2.135.2.5 …ἐσθιομένη͵ καταπλασθεῖσα δὲ ὀφθαλμοῦ
φλεγμονὰς πραύνει. τὸ δὲ δέρμα αὐτοῦ σειριῶσι παιδίοις ἐπιτίθεται
ἐπὶ τοῦ βρέγ ματος͵ καὶ ῥαυματιζομένοις ὀφθαλμοῖς ἀντὶ
ἀνακολλήματος κατὰ τοῦ μετώπου. ὁ δὲ χυλὸς σὺν τῷ σπέρματι
μιγεὶς ἀλεύρῳ καὶ ξηρανθεὶς ἐν ἡλίῳ σμῆγμα γίνεται ῥυπτικὸν καὶ
προσώπου λαμπρυντικόν. ἡ δὲ ῥίζα ξηρὰ ποθεῖσα σὺν ὑδρομέλιτι
δραχμῆς μιᾶς ὁλκὴ ἐμέτους κινεῖ· εἰ δέ τις πραέως ἀπὸ δείπνου
ἐμέσαι θέλοι͵ ἀρκέσουσιν ὀβολοὶ δύο· ὑγιάζει δὲ καὶ κηρία
καταπλασθεῖσα λεία μετὰ [τοῦ] μέλιτος. θρίδαξ ἥμερος
εὐστόμαχος͵ ὑποψύχουσα͵ ὑπνωτική͵ κοιλίας μαλακτική…
Ιατρικά υλικά 2.166.4.5…ἐπιτεθέντα͵ τυρός τε ἐνειλούμενος τοῖς
96
φύλλοις ἄσηπτος δια μένει. ὁ δὲ χυλὸς τῆς ῥίζης ἁρμόζει πρὸς

νεφέλια καὶ λευκώ ματα καὶ ἀχλῦς. λαχανεύεται δὲ ἡ ῥίζα καὶ πρὸς
τὴν ἐν ὑγιείᾳ χρῆσιν ἑφθή τε καὶ ὠμὴ ἐσθιομένη. οἱ δὲ ἐν ταῖς
Γυμνητίσι νήσοις͵ καλουμέναις δὲ Βαλιαρίσιν͵ ἑφθὴν τὴν ῥίζαν
μειγνύντες μέλιτι πολλῷ ἀντὶ πλακούντων ἐν τοῖς συνδείπνοις
παρατιθέασιν. ἀποτίθεσθαι δὲ δεῖ τὴν ῥίζαν ἐν πυραμητῷ
ὀρύξαντας καὶ πλύναντας καὶ κατατεμόντας ἐνείραντάς τε λίνῳ καὶ
ξηρά ναντας ἐν σκιᾷ.
Ιατρικά υλικά 2.180.2.1 …ἕκαστον φύλλον ἄνθος ὥσπερ τοῦ
λευκοίου· χυλὸς δὲ κροκώδης͵ δριμύς͵ δηκτικὸς ποσῶς καὶ
ὑπόπικρος καὶ δυσώδης· ῥίζα ἄνω θεν μέν ἐστι μία͵ κάτωθεν δὲ
πλείονες. καρπὸς δ΄ ὥσπερ τῆς κερατίτιδος μήκωνος λεπτός͵
μακρὸς ὡς κῶνος͵ ἐν ᾧ σπερ μάτια μείζονα μήκωνος. ταύτης ὁ
χυλὸς μιγεὶς μέλιτι καὶ ἑψηθεὶς ἐν χαλκῷ ἀγ γείῳ ἐπ΄ ἄνθρακος
ἁρμόζει πρὸς ὀξυωπίαν· χυλίζεται δὲ καὶ ἡ ῥίζα καὶ τὰ φύλλα καὶ ὁ
καρπὸς ἀρχομένου θέρους καὶ ξηραί νεται ἐν σκιᾷ καὶ
ἀναπλάσσεται.
Ιατρικά υλικά 2.181.1.10 …τοῦ αὐτοῦ μικράς͵ πολλάς͵ ὥσπερ
πυροὺς συσσεσωρευμένους· τρεῖς δὲ ἢ τέσσαρές εἰσιν αὐτῶν
μακραὶ πεφυκυῖαι. φύεται δὲ παρ΄ ὕδασι καὶ τέλμασιν. ἔχει δὲ τὴν
δύναμιν δριμεῖαν͵ παραπλησίαν ἀνεμώνῃ͵ ἑλ κοῦσαν τὴν ἐπιφάνειαν͵
καὶ ψώρας καὶ ὄνυχας λεπροὺς ἀφιστᾷ. αἱ δὲ ῥίζαι χυλωθεῖσαι
χρήσιμοι εἰς ῥινὸς ἔγχυσιν μετὰ μέλιτος πρὸς κάθαρσιν κεφαλῆς.
ὀθόννα· οἱ μέν φασι τοῦ μεγάλου χελιδονίου χυλὸν εἶναι͵ οἱ δὲ
γλαυκίου͵ οἱ δὲ τῆς κερατίτιδος μήκωνος τῶν ἀν θῶν χυλόν…
Ιατρικά υλικά 3.25.1.6 …ὕσσωπος· πόα γνώριμος͵ δισσή· ἡ μὲν γάρ
τίς ἐστιν ὀρεινὴ ἡ δὲ κηπευτή· ἀρίστη δὲ ἡ ἐν Κιλικίᾳ γεννωμένη.
δύναμιν δὲ ἔχει θερμαντικήν· ἀφεψηθεῖσα δὲ μετὰ σύκων καὶ
ὕδατος καὶ μέλιτος καὶ πηγάνου καὶ πινομένη ἀρήγει περι
πνευμονικοῖς͵ ἀσθματικοῖς͵ βηχὶ χρονίᾳ͵ κατάρρῳ͵ ὀρθοπνοίᾳ·
κτείνει δὲ καὶ ἕλμεις͵ σὺν μέλιτι δὲ ἐκλειχθεῖσα τὸ αὐτὸ ποιεῖ. ἄγει
δὲ καὶ πάχος κατὰ κοιλίαν τὸ ἀφέψημα αὐτῆς σὺν ὀξυμέλιτι
πινόμενον· καὶ βιβρώσκεται δὲ μετὰ χλωρῶν σύκων λείων πρὸς
ὑπαγωγὴν κοιλίας͵ σφοδρότερον δὲ καθαίρει μιγέντος αὐτῷ
καρδάμου ἢ ἴριδος ἢ ἐρυσίμου· περιποιεῖ δὲ καὶ εὔχροιαν.
Ιατρικά υλικά 3.54.1.8 …φρυγανῶδες͵ ἔχον σπερμάτιον περιφερές͵
διπλοῦν͵ ὅμοιον ἀσπι δισκίοις͵ ὑπόδριμυ͵ ἀρωματίζον͵ πινόμενον
πρὸς δυσουρίαν καὶ ἐμμήνων ἀγωγήν. ὁ δὲ χυλὸς τοῦ καυλοῦ καὶ
τοῦ σπέρματος ἔτι χλωροῦ ὄντος ὅσον τριώβολον ποθεὶς σὺν γλυκεῖ
ἡμέρας δέκα νεφριτικοὺς ὑγιάζει. ἡ δὲ ῥίζα πρακτική͵ ἀνάγουσα καὶ
τὰ ἐκ θώρακος ἐκλειχομένη μετὰ μέλιτος. σίνων· σπερμάτιόν ἐστιν
ἐν Συρίᾳ γεννώμενον͵ παρε οικὸς σελίνῳ͵ ἐπίμηκες͵ μέλαν͵
πυρωτικόν͵ πινόμενον πρὸς σπλῆνας καὶ δυσουρίας καὶ ἐμμήνων
ἐποχήν. χρῶνται δὲ αὐτῷ οἱ ἐπιχώριοι ἀρτύματι μετὰ κολοκύνθης
ἑφθῆς σὺν ὄξει λαμ βάνοντες.
Ιατρικά υλικά 3.63.1.3 …δὲ καὶ χρόαν πινόμενον καὶ συγχριόμενον
ἐπὶ τὸ χλωρότερον· μετὰ δὲ σταφίδος ἢ ῥητίνης ὑποθυμιώμενον
ὑστέραν ἀποκα θαίρει. κόριον· ψυκτικὴν ἔχει δύναμιν͵ ὅθεν
καταπλασσόμενον μετὰ ἄρτου ἢ ἀλφίτου ἐρυσιπέλατα καὶ ἕρπητας
97
ἰᾶται͵ σὺν μέλιτι δὲ καὶ σταφίδι ἐπινυκτίδας καὶ διδύμων

φλεγμονὰς καὶ ἄνθρακας θεραπεύει͵ μετὰ ἐρεγμοῦ δὲ χοιράδας καὶ
φύματα διαλύει. τὸ δὲ σπέρμα ὀλίγον μὲν μετὰ γλυκέος ποθὲν ἕλμιν
θας ἐκβάλλει καὶ σπέρματός ἐστι γεννητικόν͵ πλεῖον δὲ λημφθὲν
κινεῖ τὴν διάνοιαν ἐπικινδύνως…
Ιατρικά υλικά 3.67.2.5 …δὲ μέλαν͵ ἐπίμηκες͵ ναστόν͵ δριμύ͵
ἀρωματίζον͵ ῥίζα λευκή͵ εὐώδης͵ εὔστομος͵ οὐ παχεῖα. φύεται ἐν
συσκίοις τόποις καὶ παρ΄ ἕλεσι. λαχανεύεται δὲ ὥσπερ τὸ σέλινον·
καὶ ἡ ῥίζα δὲ ἑφθή τε καὶ ὠμὴ ἐσθίεται τά τε φύλλα καὶ οἱ καυλοὶ
ἑφθά͵ καθ΄ ἑαυτά τε καὶ μετὰ ἰχθύων σκευάζεται· καὶ ὠμὰ δὲ
ταριχεύεται εἰς ἁλμαίας. δύναμιν δὲ ἔχει ὁ καρπὸς πινόμενος ἐν
οἰνομέλιτι ἐμμήνων ἀγωγόν͵ θερμαίνει τε τοὺς ῥιγοῦντας
πινόμενος καὶ συγχριό μενος στραγγουρίαις τε βοηθεῖ· καὶ ἡ ῥίζα δὲ
τὰ αὐτὰ ποιεῖ. σμύρνιον͵ ὅπερ ἐν Κιλικίᾳ πετροσέλινον καλοῦσι͵
γεννώμενον πλεῖστον ἐν τῷ λεγομένῳ Ἀμανῷ ὄρει. καὶ τοῦτο
καυλὸν μὲν ἔχει ὅμοιον σελίνῳ͵ παραφυάδας ἔχοντα πολλάς…
Ιατρικά υλικά 3.84.3.4 …καὶ τοῖς ὑγρὰ ἐν θώρακι ἔχουσιν
ἐκλειχόμενον μετὰ μέλιτος ἢ μετὰ πτισάνης ῥοφούμενον· ἄγει δὲ
καὶ οὖρα αἱματώδη. σμήχει δὲ τὰ ἐν ὀφθαλμοῖς λευκώματα καὶ
τραχύτητας βλεφά ρων τήκει· λυθὲν δὲ ὄξει καὶ ἐπιτεθὲν παύει τὰς
περὶ σπλῆνα καὶ ἧπαρ σκληρίας· λύει καὶ τοὺς περὶ τὰ ἄρθρα
πώρους μετὰ μέλιτος καταπλασσόμενον ἢ καὶ πίσσῃ μιγέν· ποιεῖ δὲ
καὶ πρὸς κόπους καὶ ἰσχιάδας συγχριόμενον͵ μιγὲν ὄξει καὶ νίτρῳ
καὶ κυπρίνῳ ἐλαίῳ ἀντὶ ἀκόπου. σαρκοκόλλα·
Ιατρικά υλικά 3.87.1.8 …ἔστι δὲ λευκὴ καὶ διαυγὴς ἡ τοιαύτη͵ ἡ δὲ
μέλαινα ἥττων. δύναμιν δὲ ἔχει λυθεῖσα ὄξει λειχῆνας καὶ λέπρας
τὰς ἐπι πολαίους ἀφιστάνειν͵ πυρίκαυτά τε οὐκ ἐᾷ φλυκταινοῦσθαι
μεθ΄ ὕδατος θερμοῦ ἀνεθεῖσα καὶ καταχριομένη. ἔστι δὲ καὶ
τραυματικὴ διεθεῖσα μέλιτι καὶ ὄξει. ἡ δὲ ἰχθυοκόλλα λεγομένη
κοιλία ἐστὶν ἰχθύος κητῳου. διαφέρει δὲ ἡ ἐν Πόντῳ γεννωμένη͵
οὖσα λευκή͵ ὑπόπαχυς͵ οὐ ψωρώδης͵ τάχιστα τηκομένη. εὐθετεῖ δὲ
εἴς τε τὰς κεφαλικὰς ἐμπλάστρους καὶ εἰς τὰς λεπρικὰς δυνάμεις
καὶ εἰς τετάνωθρα τῶν προσώπων.
Ιατρικά υλικά 3.91.1.6 … φρυγάνιόν ἐστιν ὑπότραχυ͵ μονόκαυλον͵
φύλλα ἔχον στρογγύλα͵ παρ΄ οἷς ὁ καρπὸς ὡς ἀσπιδίσκια διπλᾶ͵ ἐν
οἷς τὸ σπέρμα ὑπόπλατυ· φύεται ἐν ὀρεινοῖς καὶ τραχέσι χωρίοις.
ταύτης τὸ ἀφέψημα ποθὲν λυγμοὺς τοὺς δίχα πυρετοῦ λύει· καὶ
κρατηθὲν δὲ ἢ ὀφθὲν τὸ αὐτὸ δρᾷ. σὺν μέλιτι δὲ λεῖον φακοὺς καὶ
ἔφηλιν ἀποκαθαίρει. δοκεῖ δὲ καὶ λύσσαν κυνὸς ἰᾶσθαι συγκοπὲν
ἐδέσματι καὶ δοθέν· καὶ κρεμάμενον δὲ ἐν οἰκίᾳ ὑγιεινὸν λέγεται
εἶναι ἀνθρώποις καὶ ζῳοις. περια φθὲν δὲ φοινικῷ ῥάκει θρεμμάτων
νόσους παύει. ἀσκληπιάς·
Ιατρικά υλικά 3.98.2.5 …καὶ ποτιζομένη βοηθεῖν σπάσμασι͵ βηχί͵
σπληνὶ ἐσκιρρωμένῳ͵ δυσουροῦσιν͵ ὑδρωπικοῖς ἐν ἀρχαῖς· ἄγει καὶ
ἔμμηνα καὶ ἔμβρυα σπλῆνά τε τήκει σὺν ὄξει ποθεῖσα· πρὸς δὲ τὰ
θηρία σὺν οἴνῳ πινομένη καὶ καταπλασσομένη ποιεῖ. λεία δὲ δύναται
καὶ εἰς καταπότια ἀναπλάσσεσθαι πρὸς τὰ εἰρημένα͵ καθαίρει καὶ
ἕλκη παλαιὰ σὺν μέλιτι· αἴρει δὲ ἀχλῦς τὰς ἐν ὀφθαλμοῖς σὺν ἐλαίῳ
λεία ἐγχριομένη· καὶ ἀλειφομένη δέ ἐστι θερ μαντική. λευκάς·
98
Ιατρικά υλικά 3.102.2.2 …ὅ τινες λείρινον͵ οἱ δὲ σούσινον καλοῦσι͵

μαλακτικὸν ὂν νεύ ρων καὶ ἰδίως τῶν περὶ μήτραν σκληριῶν. τῆς
πόας τὰ φύλλα δύναμιν ἔχει καταπλασσόμενα ἑρπετο δήκτοις
βοηθεῖν· ποιεῖ καὶ πρὸς κατακαύματα ζεσθέντα͵ ταριχευθέντα δὲ ἐν
ὄξει τραυματικὰ γίνεται. ὁ δὲ χυλὸς αὐτῶν μιγεὶς ὄξει καὶ μέλιτι
ἑψηθείς τε ἐν χαλκώματι ὑγρὸν γίνεται φάρμακον πρὸς παλαιὰ ἕλκη
καὶ πρόσφατα τραύματα. ἡ δὲ ῥίζα ἑψηθεῖσα λεία σὺν ῥοδίνῳ
πυρίκαυτα ἰᾶται καὶ ὑστέραν μαλάσσει καὶ ἔμμηνα ἄγει καὶ ἕλκη
κατουλοῖ· σὺν μέλιτι δὲ λεαν θεῖσα νεύρων διακοπὰς καὶ
στρέμματα ἰᾶται καὶ ἀλφοὺς ἀπο καθαίρει καὶ λέπρας καὶ πίτυρα
καὶ ἀχῶρας σμήχει…
Ιατρικά υλικά 4.1.4.5 …καὶ ὀξυρεγμιῶσι δίδοται͵ στομαχικοῖς τε
διαμασᾶσθαι καὶ κατα πίνειν͵ εἶτ΄ ἐπιρροφεῖν οἶνον κεκραμένον.
δίδοται καὶ αἱμοπτυϊ κοῖς ὁλκὴ τριωβόλου μετὰ κράματος κυάθου
ἑνὸς γαλακτώδους͵ ἰσχιαδικοῖς τε μεθ΄ ὕδατος καὶ νεφριτικοῖς καὶ
κύστιν ἀλγοῦ σιν͵ ὑδρωπικοῖς τε δραχμῶν δυεῖν ὁλκὴ μεθ΄
ὑδρομέλιτος πυρέσσουσιν͵ ἀπυρέτοις δὲ σὺν οἰνομέλιτι͵
ἰκτεριῶντάς τε καθί στησι καὶ καταμήνια ἄγει ὁλκὴ μία πινομένη
μετ΄ οἴνου. κοι λίαν δὲ δραχμαὶ τέσσαρες ποθεῖσαι καθαίρουσι μεθ΄
ὑδρομέλι τος κυάθων δέκα· ποιεῖ καὶ πρὸς φθισικούς͵ ἐμπυϊκοὺς
μετὰ μέλιτος.
Ιατρικά υλικά 4.57.1.9 …σκιάδια χρυσοφανῆ͵ περιφερῆ ὥσπερ
κορύμβους ξηρούς͵ ῥίζαν λεπτήν. φύεται δὲ ἐν τραχέσι καὶ
χαραδρώδεσι τόποις. βοηθεῖ δὲ ἡ κόμη σὺν οἴνῳ ποθεῖσα δυσουρίαις
καὶ ἑρπε τῶν δήγμασι καὶ ἰσχιάσι καὶ ῥήγμασι͵ καὶ ἔμμηνα ἄγει καὶ
θρόμβους αἵματος τοὺς ἐν κύστει ἢ κοιλίᾳ τήκει σὺν οἴνῳ ἢ
οἰνομέλιτι πινομένη· ἴσχει δὲ καὶ κατάρρους ὅσον τριώβολον
νήστει δοθὲν πιεῖν ἐν κράματι οἴνου λευκοῦ· συντίθεται δὲ καὶ μετὰ
ἱματίων ἄβρωτα τηροῦσα ταῦτα. [0χρυσάνθεμον ἢ χάλκας· οἱ δὲ
χρυσανθεμίδα͵ οἱ δὲ χαλκῖτιν͵ οἱ δὲ χάλκανθον͵ οἱ δὲ χαλκάνθεμον…
Ιατρικά υλικά 4.170.4.9 … μέσον δὲ δύο͵ τὸ δὲ ἐλάχιστον ἕν.
καθαίρει δὲ καὶ τῆς ῥίζης δραχμὴ μία ἢ δραχμαὶ δύο σὺν οἷς
εἴρηται͵ ἔνιοι δὲ ἀφέψοντες αὐτὴν πίνουσι. συνεψηθεῖσα δὲ ὄξει καὶ
λεανθεῖσα μετ΄ ἀλεύρου κριθίνου ἰσχιαδικῶν ἐστι κατάπλασμα. ὁ δὲ
ὀπὸς προστιθέμενος ἐν ἐρίῳ τῇ μήτρᾳ ἔμβρυα φθείρει͵ διαφορεῖ δὲ
καὶ φύματα σὺν μέλιτι ἢ ἐλαίῳ ἐπιχριόμενος· ἑψηθεὶς δὲ σὺν ὄξει
καὶ καταχρισθεὶς λέπρας ἐξάγει͵ κεφαλαλγίας τε χρο νίας ἐστὶν
ἐπίβρεγμα σὺν ὄξει καὶ ῥοδίνῳ. χαμελαία·
Λέξεις σχετικές με το μέλι στα θρησκευτικά κειμενα. Από διαφορετικά

λεξικά και εγκυκλοπαίδιες.
Μe,li, itoj, to, (Hom.+) honey; sweet Rv 10:9f (Ezk 3:3); Hm 5, 1, 5f. W. milk as
food for children (Diod. S. 5, 70, 3; Philostrat., Her. 19, 19; Is 7:15, 22) B 6:17; sign of fertility
(schol. on Pind., O. 1, 157c [98] gh/ me,li r`e,ousa) 6:8, 10, 13 (Ex 33:3; on the
formula s. HUsener [s. ga,la b]; NDahl, MGoguel Festschr. ’50, 62-70). m. a;grion (s.
a;grioj 1) Mt 3:4; Mk 1:6; GEb13, 79 (in antiquity m. freq. associated w. divine inspiration
and oracular expression, cp. Pind., P. 4, 60 and schol. on the same).—As healing remedy
me,liti qera,peue seauto,n AcPl Ha 5, 36. SKrauss, Honig in Palästina: ZDPV 32,
99
1909, 151-64; Dalman, Arbeit VII (s. oivki,a 1a).—AMayor, Mad Honey!: Archaeology
48/6, 32-40 (informative, but without detailed documentation of ancient sources); BHHW II
747.—B. 384. DELG. M-M. TW.
me,li meÃli honey
The ancients use honey as a preservative, for sweetening, and also in medicine and
cosmetics. Comparison with honey (for sweetness) is common. With milk, honey is
offered to the dead and to deities, and it is said to be the food of the gods. The LXX mentions
meÃli some 60 times. The promised land is a land flowing with milk and honey (Ex. 3:8 etc.);
the honey is that of wild bees, or sometimes perhaps of grapes or fruit, since beekeeping
comes only later. Philo compares the divine wisdom to honey. In his exposition of the
prohibition of honey as an offering, however, he equates it with excessive and unholy joy. In
the NT the scroll that the divine eats in Rev. 10:9-10 is bitter and yet as sweet as honey (cf.
Ezek. 3:1ff.). John the Baptist eats wild honey (Mk. 1:6), which is here the honey from wild
bees, not the sweet exudations from certain trees. Some MSS add “and of a honeycomb” in
Lk. 24:42. This is hardly an original reading that was dropped because of the Gnostic use of
honey, nor is it an addition for cultic reasons. It reflects the contemporary custom of adding a
sweet dessert to the main fish course. [W. MICHAELIS, IV, 552-54] .
BGT
Έξοδος. kai. kate,bhn evxele,sqai auvtou.j evk ceiro.j
3:8
Aivgupti,wn kai. evxagagei/n auvtou.j evk th/j gh/j evkei,nhj kai.
eivsagagei/n auvtou.j eivj gh/n avgaqh.n kai. pollh,n eivj gh/n
r`e,ousan ga,la kai. me,li eivj to.n to,pon tw/n Cananai,wn kai.
Cettai,wn kai. Amorrai,wn kai. Ferezai,wn kai. Gergesai,wn kai.
Euai,wn kai. Iebousai,wn…
BYZ
Revelation 10:9 Kai. avph/lqon pro.j to.n a;ggelon( le,gwn auvtw/|
dou/nai, moi to. biblida,rionÅ Kai. le,gei moi( La,be kai. kata,fage
auvto,\ kai. pikranei/ sou th.n koili,an( avllV evn tw/| sto,mati, sou
e;stai gluku. w`j me,liÅ
BYZ
+Hn de. o` VIwa,nnhj evndedume,noj tri,caj
Μάρκου. 1:6
kamh,lou( kai. zw,nhn dermati,nhn peri. th.n ovsfu.n auvtou/( kai.
evsqi,wn avkri,daj kai. me,li a;grionÅ
Λουκά. 24:42 Oi` de. evpe,dwkan auvtw/| ivcqu,oj ovptou/

BYZ
me,roj( kai. avpo. melissi,ou khri,ouÅ
Honey
1654.01 (See BEE). Bees deposit it in the crevices of rocks (Ps. 81:16), and in hollow trees.
Its "dropping" symbolizes speech, sweet, loving, and profitable (Song 4:11). The word of God
(Ps. 19:10). As wine and meat express strong spiritual nourishment in faith, so honey and
milk sometimes symbolize incipient faith (Song 5:1). The vegetable honey exuded from trees,
as the Tamarix mannifera, and is found only in small globules which must he carefully
collected and strained, so that it cannot be what Jonathan ate in the wood (1 Sam. 14:25), or
the "wild honey" which John Baptist ate (Mt. 3:4).
100
1654.02 Honey was forbidden in meat offerings, for it soon turns sour and was used for
making vinegar (Pliny, 21:48). It produces fermentation, which is a symbol of the working of
corruption in the heart (Lev. 2:11,12; 1 Cor. 5:7).
Song of Solomon 4:11 khri,on avposta,zousin cei,lh sou nu,mfh me,li

BGT
kai. ga,la u`po. th.n glw/ssa,n sou kai. ovsmh. i`mati,wn sou w`j
ovsmh. Liba,nou..
BGT
kai. pa/sa h` gh/ hvri,sta kai. iaar drumo.j h=n
1 Samuel 14:25
melissw/noj kata. pro,swpon tou/ avgrou/…
Matthew 3:4 auvto.j de. o` VIwa,nnhj ei=cen to. e;nduma auvtou/

BGT
avpo. tricw/n kamh,lou kai. zw,nhn dermati,nhn peri. th.n ovsfu.n

auvtou/( h` de. trofh. h=n auvtou/ avkri,dej kai. me,li a;grionÅ
Honey
(Heb: debhash; Grk: meli): One familiar with life in Palestine will recognize in Heb: debhash
the Arabic dibs, which is the usual term for a sweet syrup made by boiling down the juice of
grapes, raisins, carob beans, or dates. Dibs is seldom, if ever, used as a name for honey
(compare Arabic 'asal), whereas in the Old Testament Heb: debhash probably had only that
meaning. The honey referred to was in most cases wild honey (Dt 32:13; Jdg 14:8,9; 1 Sam
14:25,26,29,43), although the offering of honey with the first-fruits would seem to indicate that
the bees were also domesticated (2 Ch 31:5). The bees constructed their honeycomb and
deposited their honey in holes in the ground (1 Sam 14:25); under rocks or in crevices
between the rocks (Dt 32:13; Ps 81:16 ). They do the same today. When domesticated they
are kept in cylindrical basket hives which are plastered on the outside with mud. The Syrian
bee is an especially hardy type and a good honey producer. It is carried to Europe and
America for breeding purposes.
In Old Testament times, as at present, honey was rare enough to be considered a luxury
(Gen 43:11; 1 Ki 14:3). Honey was used in baking sweets (Ex 16:31). It was forbidden to be
offered with the meal offering (Lev 2:11), perhaps because it was fermentable, but was
presented with the fruit offering (2 Ch 31:5). Honey was offered to David's army (2 Sam
17:29). It was sometimes stored in the fields (Jer 41:8). It was also exchanged as
merchandise (Ezek 27:17). In New Testament times wild honey was an article of food among
the lowly (Mt 3:4; Mk 1:6).
Figurative: "A land flowing with milk and honey" suggested a land filled with abundance of
good things (Ex 3:8,17; Lev 20:24; Nu 13:27; Dt 6:3; Josh 5:6 ; Jer 11:5; Ezek 20:6,15). "A
land of olive trees and honey" had the same meaning (Dt 8:8; 2 Ki 18:32), and similarly
"streams of honey and butter" (Job 20:17). Honey was a standard of sweetness (Song 4:11;
Ezek 3:3; Rev 10:9 ,10). It typified sumptuous fare (Song 5:1; Isa 7:15,22; Ezek 16:13,19).
The ordinances of Yahweh were "sweeter than honey and the droppings of the honeycomb"
(Ps 19:10; 119:103). "Thou didst eat .... honey" (Ezek 16:13) expressed Yahweh's goodness
to Jerusalem.
^James A. Patch
2 Samuel 17:29 …kai. me,li kai. bou,turon kai. pro,bata kai. saffwq
BGT
bow/n kai. prosh,negkan tw/| Dauid kai. tw/| law/| tw/| metV auvtou/
fagei/n o[ti ei=pan o` lao.j peinw/n kai. evklelume,noj kai. diyw/n
evn th/| evrh,mw|…
101
Αρχιγένης ιατρός.
Αποσπάσματα. menta 11.9 …ἡδυόσμου γλήχωνος καρδαμώμου
ἀνὰ σελίνου ἁπαλοῦ δέσμην α Λιβυστικοῦ πηγάνου φύλλου κόστου
ἀςςάρου ἀνὰ ναρδοστάχυος ἀμώμου ἀνὰ πολυποδίου θύμβρου ἀνὰ
ἀγαρικοῦ ἐπι θύμου σκολοπενδρίου ὀριγάνου θύμου κορύμβους
μανδρα γόρου φύλλου ῥίζας πάσας καππάρεως τῆς ῥίζης ἴρεως
γλυκυρίζου ἀνὰ σπέρμα ἀκαλήφης μέλιτος ἑψήματος ἢ α τὴν
σκίλλαν τὸν ἡδύοσμον τὸ πήγανον τὸ σέλινον τὸ σκολοπένδριον
βάλλε εἰς ὄξους καὶ ἀπόβρεξον ἐπὶ ἡμέρας ζ καὶ οὕτως ἕψε ἕως
ἀναλωθῇ καὶ γενῇ͵ ἔπειτα δὲ διειλήσας ἔμβαλλε τὰ ξηρὰ καὶ
ἀπόβρεξον ὅλας ἡμέρας ζ καὶ πάλιν ἕψε ἕως οὗ γένηται
γεγανημένον εἶτα δι΄ ὀθονίου πυ κνοῦ καὶ στερεοῦ διειλείσας
ἀσφαλῶς ἐπίβαλλε τὸ μέλι καὶ πάλιν ἕψε…
Αποσπάσματα. 17.30 … ὁμοῦ τρῖβε τὰ ξηρὰ καὶ ἀναλάμβανε
τοῖς ὑγροῖς καὶ κόπτων λέγε καλῶς ἂν δοθείη καὶ τὸ κέρας τοῦ
ἐλάφου κεκαυμένον μετὰ πεπέρεως σὺν μέλιτι ἢ ὀξυμέλιτι καὶ τὰ
λοιπὰ αὐτοῖς πειρατέον διδόναικάλλιον δέ͵ εἰ σκιλλητικὸν εἴη τὸ
ὄξος…
Αποσπάσματα. 18.7 …ἢ τοῦ κενταυρίου τὸ ἀφέψημα πινόμενόν
τε καὶ ἐνιέμενον ἢ κα λαμίνθης ἢ δικτάμνου ἢ γλήχωνος. ἐνετέον δὲ
αὐτοῖς καὶ τὴν ἅλμην͵ προποτίζειν δὲ τούτους μηδὲ τοῖς ὑπὸ τῶν
ἄλλων ἑλμίνθων ἐνοχλουμένοις ἄχρηστον͵ εἰ ἀπύρετοι μάλιστα
τυγχάνοιεν· νίτρου ἐρυθροῦ πεπέρεως καρ δαμώμου ἴσον. ἡ δόσις
Γρ. δ μετ΄ οἴνου. Ἄλλο. πεπέρεως δαφνίδων καθαρῶν κυμίνου
Αἰθιοπικοῦ μαστίχης ἀνὰ δρ. γ καὶ μέλιτος τὸ ἀρκοῦν. ἡ δόσις
κοχλιάριον α ἕωθεν καὶ εἰς κοίτην· εἰ δὲ βούλει πρακτικώτερον
αὐτὸ εἶναι͵ ἐπίθες καὶ νίτρου ἐρυθροῦ δρ.
Αποσπάσματα. menta inedita 70.28 Ἄλλη κυφοειδὴς Ἀνδρομάχου
ποιεῖ καὶ πρὸς βῆχας καὶ ἀναγωγὰς ὑγρῶν κρόκου͵ κινναμώμου͵
σμύρνης ἀνὰ α͵ βδελλίου δ͵ ἀσπαλάθου τετρώβολον͵ σχοίνου
ἄνθους γ͵ καλάμου Ἰνδικοῦ β͵ κασίας α͵ ναρδοστάχυος α͵ τερε
βινθίνης ις͵ μέλιτος κατὰ κοτύλης C, σταφίδων λιπαρῶν ρξ τὰς
σάρκας κεκα θαρμένας͵ οἴνου παλαιοῦ στύφοντος τὸ ἀρκοῦν εἰς τὸ
βρέξαι τὴν σταφίδα καὶ τὸ βδέλλιον καὶ τὴν σμύρνην. καὶ λεάνας͵
τὸ δὲ μέλι προαπαφρίσας καὶ τήξας αὐτῷ τὴν ῥητίνην καὶ ἐνώσας
τοῖς λοιποῖς͵ χρῶ ποτὲ μὲν ὡς ἕλιγμα διδοὺς ὅσον καρύου Ποντικοῦ
μέγεθος…
Αμμώνιος γραμματικός.
ΑΜΜΩΝΙΟΥ ΠΕΡΙ ΟΜΟΙΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΛΕΞΕΩΝ 405.12 …
μοχθερᾶς γέ τοι τέχνης τὸ δημιούργημά φαμεν εἶναι. εἰ δὴ τὰ τοῦ
τύπου κεκοινώνηκεν͵ ἄμφω ὀφείλει καὶ τῶν αὐτῶν τόνων μετέχειν͵
ὅτι ὀξυτονεῖν ἀπαιτεῖ ὁ λόγος βίᾳ ἀνάγκης. πᾶν γὰρ παρώνυμον εἰς
102
ρος λῆγον παρα σχηματιζόμενον τοῖς γένεσιν ὀξυτονεῖται͵ οἷον

κάματος καματηρός͵ ὄλισθος ὀλισθηρός͵ μέλι μελιτηρός͵ τόλμα
τολμηρός͵ νόσος νοσηρός. εἰ δὴ πόνος καὶ μόχθος τὰ πρωτότυπα͵
πονη ρὸς καὶ μοχθηρὸς ῥητέον ὀξυτόνως. εἰ δὲ οἱ Ἀττικοὶ βαρυ
τονοῦσιν͵ οὐ θαυμαστόν ἐστι· χαίρουσι γὰρ τῇ βαρύτητι.
Σεβήρος ιατροσοφιστής.
ΣΕΥΗΡΟΥ ΙΑΤΡΟΣΟΦΙΣΤΟΥ ΠΕΡΙ ΕΝΤΗΡΩΝ ΗΤΟΙ ΚΛΥΣΤΗΡΩΝ.
5.6 … ὕστερον ὁρίσει ὁ λόγος. καὶ πρῶτον μὲν τοῦ κοι νοῦ
μεμνῆσθαι χρὴ͵ ὃς καὶ τοῖς ἰδιώταις ἐστὶ δῆλος. Περὶ τοῦ κοινοῦ
κλυστῆρος. Ἐκ μέλιτος μὲν οὖν ἁπλοῦ͵ τριπλοῦ δὲ ἐλαίου καὶ
πλείονος ὕδατος. ταῦτα μὲν οὖν τὰ πρῶτα καὶ ὁμο λογούμενα͵ ὧν
καὶ τὰς αἰτίας σχολερὸν προσθεῖναι τῷ γράμματι διὰ τὸ ἐξ
ἀνομοίων ὑλῶν εἶναι τόδε τὸ βοή θημα͵ ὅτι δὲ οὐχ εἷς τοῦ πάθους ὁ
λόγος.
ΣΕΥΗΡΟΥ ΙΑΤΡΟΣΟΦΙΣΤΟΥ ΠΕΡΙ ΕΝΤΗΡΩΝ ΗΤΟΙ ΚΛΥΣΤΗΡΩΝ 7.30
τῆς χολῆς ἀπουσίαν ἡ χρεία τοῦδε τοῦ βοηθήματος͵ μονοειδὲς αὐτὸ
τὸ κατάλληλον· ἀλλ΄ ἐπειδὴ σύνθετος ἡ διάθεσις͵ συνθέτου ἐδεήθη
τοῦ ἐναντίου· ἡ γὰρ ἐποχὴ τῆς γαστρὸς διαφερούσας αἰτίας
κέκτηται͵ χωρὶς μὲν τῆς ἐπειγούσης ὕλης͵ μυῶν τε ἀτονίαν καὶ
φρύξιν περιττωμάτων. τῷ μὲν οὖν μέλιτι μιμούμεθα τὴν χολήν·
ἐφάμιλλον γὰρ αὐτῇ͵ φανερὴν κράσιν θερμὸν καὶ ξηρὸν ὑπάρχον.
Ὅτι δὲ ἀληθὴς ἡ συγγένεια τῆς χο λῆς πρὸς τὸ μέλι͵ Ἱπποκράτης
ἐν τῷ περὶ τροφῆς λέγει· νομοθετῶν γὰρ ἐν ταῖς ἡλικίαις τὰς
συμφώνους ὕλας τῶν τροφῶν͵ γέρουσι παραινεῖ διδόναι τὸ μέλι…
ΣΕΥΗΡΟΥ ΙΑΤΡΟΣΟΦΙΣΤΟΥ ΠΕΡΙ ΕΝΤΗΡΩΝ ΗΤΟΙ ΚΛΥΣΤΗΡΩΝ. 8.3 …
ἐποχὴ τῆς γαστρὸς διαφερούσας αἰτίας κέκτηται͵ χωρὶς μὲν τῆς
ἐπειγούσης ὕλης͵ μυῶν τε ἀτονίαν καὶ φρύξιν περιττωμάτων. τῷ
μὲν οὖν μέλιτι μιμούμεθα τὴν χο λήν· ἐφάμιλλον γὰρ αὐτῇ͵ φανερὴν
κράσιν θερμὸν καὶ ξηρὸν ὑπάρχον. Ὅτι δὲ ἀληθὴς ἡ συγγένεια τῆς
χο λῆς πρὸς τὸ μέλι͵ Ἱπποκράτης ἐν τῷ περὶ τροφῆς λέγει·
νομοθετῶν γὰρ ἐν ταῖς ἡλικίαις τὰς συμφώνους ὕλας τῶν τροφῶν͵
γέρουσι παραινεῖ διδόναι τὸ μέλι͵ τοὺς δὲ ἀκμάζοντας
παρακελεύεται φεύγειν τοῦτο ὡς δηλητήριον· τοῖς μὲν γὰρ τὸ
λεῖπον χαρίζεται͵ τοὺς δὲ εἰς ἀμετρίαν φέραν͵ πολέμιον αὐτοῖς
καθίσταται.
ΣΕΥΗΡΟΥ ΙΑΤΡΟΣΟΦΙΣΤΟΥ ΠΕΡΙ ΕΝΤΗΡΩΝ ΗΤΟΙ ΚΛΥΣΤΗΡΩΝ. 8.5
…τῷ μὲν οὖν μέλιτι μιμούμεθα τὴν χο λήν· ἐφάμιλλον γὰρ αὐτῇ͵
φανερὴν κράσιν θερμὸν καὶ ξηρὸν ὑπάρχον. Ὅτι δὲ ἀληθὴς ἡ
συγγένεια τῆς χο λῆς πρὸς τὸ μέλι͵ Ἱπποκράτης ἐν τῷ περὶ τροφῆς
λέγει· νομοθετῶν γὰρ ἐν ταῖς ἡλικίαις τὰς συμφώνους ὕλας τῶν
τροφῶν͵ γέρουσι παραινεῖ διδόναι τὸ μέλι͵ τοὺς δὲ ἀκμάζοντας
παρακελεύεται φεύγειν τοῦτο ὡς δηλητήριον· τοῖς μὲν γὰρ τὸ
λεῖπον χαρίζεται͵ τοὺς δὲ εἰς ἀμετρίαν φέραν͵ πολέμιον αὐτοῖς
καθίσταται. δῆλον οὖν κἀκ τούτων ὅτι τὰ ὅμοια τῶν ὁμοίων γεν
νητικὰ ὑπάρχει.
15.24 …τοῦ μὲν οὖν ἐλαίου ἀφαιρεῖν προ σήκει ἐπὶ τοῦ παρόντος͵
103
προστιθέναι δὲ τῷ μέλιτι· ἐπὶ μὲν γὰρ τοῦ διὰ τῶν πιτύρων αὔξειν
δεῖ τὴν τοῦ ἐλαίου ποσό τητα͵ ἐπὶ μέντοι τοῦ διὰ τῶν σεύτλων͵ τῶν
μὲν ἑκατέρων ἀφαιρεῖν τὸ ποσὸν͵ προσθεῖναι δὲ μόνου τοῦ νίτρου.
τὸ μὲν οὖν ἔλαιον καὶ τὸ μέλι καὶ τὰ λοιπὰ δύο πρὸς τὴν τῶν
περιττωμάτων κένωσιν τέτακται͵ ἡ δὲ τῶν κατὰ μέρος εἰδῶν
προσβολὴ πρὸς τὰ τῶν νοσημάτων συμ πτώματα.
ΣΕΥΗΡΟΥ ΙΑΤΡΟΣΟΦΙΣΤΟΥ ΠΕΡΙ ΕΝΤΗΡΩΝ ΗΤΟΙ ΚΛΥΣΤΗΡΩΝ. .13
μος. ἀῤῥήγει μὲν οὖν τοῖς πλευριτικοῖς καὶ τοῖς εἰλεώ δεσι
νοσήμασιν͵ οὕστινας καὶ χορδαψοὺς προσαγο ρεύουσι. χρησιμεύει
δὲ καὶ τοῖς τοὺς πόδας ῥευματι ζομένοις καὶ τὰ ἄρθρα ἀνιωμένοις͵
ἄλλην κατὰ σύνθε σιν τῆς τοῦ φαρμάκου ἐνεργείας ἐκ τῆς ἐπιδεξίου
χρή σεως δεχομένη δύναμιν· τὴν μὲν γὰρ τοῦ μέλιτος κο λάζειν͵
τοῦ νίτρου δὲ ἐπαύξειν τὴν ποσότητα· αὐτὴ γὰρ ἡ τῶν νευρωδῶν
οὐσία πέπονθε δι΄ ἐντέρων μὲν τὴν βλάβην δεικνύουσα ἐπὶ τῶν
εἰλεῶν͵ ἐπὶ δὲ τῶν πλευριτικῶν δι΄ ὑμένος τοῦ ὑπεζωκότος.
29.2 ..ψυχρὰν δυσκρασίαν τὸ ὑδρόμελι ἠξιοῦμεν λαμβάνεσθαι·
πάρεστι γὰρ αὐτῷ ἰδία τις θερμότης προσηνὴς καὶ φίλη τῇ φύσει· αἱ
γὰρ ἄλλαι ὕλαι κἂν δοκῶσι θερ μαίνειν͵ ἀλλ΄ ὅμως σὺν ὀδύνῃ καὶ
δήξει. εἰ μὲν οὖν ἐπικρατεῖ ἡ ψυχρὰ δυσκρασία μᾶλλον τῆς ξηρᾶς͵
χρηστέον τῷ ὑδρομέλιτι· εἰ δὲ ἰσόῤῥοπον ἔχουσι πρὸς ἑαυ τὰς
κακίαν ἥ τε ψυχρότης καὶ ἡ ξηρότης͵ τὸ τηνικαῦτα
προσεπεμβάλλειν βραχύτατον ἐλαίου͵ ζυγοστατοῦντα μέντοι τὰς
ἐναντίας ῥοπὰς πρὸς τὴν ἀρίστην τῶν ὑγρῶν μίξιν.
37.6 … περὶ δὲ τῶν κατωτερικῶν βοηθημάτων ὑπεσχό μεθα λέγειν.
ἔστι δὲ πρῶτον μὲν ἄριστον τὸ διὰ τοῦ χυλοῦ τῆς ὀρύζης μέρη τινὰ
τρία͵ μύρων τῶν ἅμα αὐ τοῖς συναφεψομένων τῆς πάσης ὁλκῆς τοῦ
φαρμάκου ὑπαρχούσης γο. δ. δῆλον ὡς τῆς συστάσεως αὐτοῦ
ὑπαρχούσης παραπλησίας μέλιτι λεπτῷ κατὰ τὴν οὐ σίαν͵ πρὸς τὸ
καὶ εὐπάροδον αὐτὸ ὑπάρχειν καὶ ἐμ πλαστικόν· ἡ γὰρ τῆς νόσου
κακία μᾶλλον δεῖται τῶν ἐμπλαττόντων· οὔπω γὰρ ἕλκωσις βαθεῖα
τὸ συμβαῖ νον͵ ἀλλ΄ ἐπιπολῆς μόνον ἡ φλέξις.
Θεσσαλός αστρονομος και ιατρός.

Βίβλος ἰατρικὴ σύντομος τοῦ Τρισμεγίστου Ἑρμοῦ κατὰ
μαθηματικῆς ἐπιστήμης καὶ φυσικῆς ἀπορροίας τῶν ἄστρων
ἐκδοθεῖσα πρὸς τὸν μαθητὴν αὐτοῦ Ἀσκληπιόν. 1.prol.38.4 Διὸς δὲ
τρίγωνον. τοσαύτας γοῦν ἔχει δυνάμεις τὸ προειρη μένον ζῳδιον.
ἐν τούτῳ οὖν τῷ ζῳδίῳ ὄντος τοῦ Ἡλί ου τὰς ῥηθησομένας
λαμβάνων βοτάνας χύλιζε͵ μὴ ἑψῶν δέ· ὑπὸ γὰρ τοῦ πυρὸς
ἀλλοιοῦνται. Κόπτε δὲ καὶ τὸν χυλὸν ἔκ θλιβε καὶ εἰς ἕκαστον χυλοῦ
ξέστην βάλλε μέλιτος κύαθον44 ἐναγγ΄ ἥν· παρέχει γὰρ εὔχροιάν
τε τοῖς χυλοῖς καὶ δια μονὴν αὐτοῖς͵ ἐφ΄ ὅσους ἐνιαυτοὺς βούλει
φυλάττειν. τοῦτο δὲ ποιήσας βάλε εἰς ἀγγεῖον ὑέλινον καὶ θὲς ἐπὶ
ἡμέρας ξ. καὶ οὕτως εἰς τὴν ὀφειλομένην χρείαν ἔρχου πρὸ αὐτῆς.
44
Εγκ. ΔΟΜΗ. Κύαθος. Αγγείο της αρχαιότητας. Το σχήμα του μοιάζει με αυτό του κυπέλλου, με τη διαφορά ότι
φέρει ευμεγέθη και κάθετη προς το χείλος λαβή. Το χρησιμοποιούσαν για να αντλούν κρασί από τον κρατήρα και να
σερβίρουν τα αγγεία πόσεως. Λειτουργούσε και ως μονάδα χωρητικότητας.
104

ἐκδοθεῖσα πρὸς τὸν μαθητὴν αὐτοῦ Ἀσκληπιόν. 1.12.3.6 …αὕτη
φέρει καρπὸν ἐμ φερῆ μήλοις· ἧς ὁ χυλὸς λαμβάνεται καὶ
σκευάζεται ὑγρὰ πρός τε τοὺς ὑποκεχυμένους καὶ γεγλαυκωμένους
ὀφθαλμούς· καδμείας βοτρυίτιδος κεκαυμένης καὶ πεπλυμένης οἴνῳ
φαλε ρικῷ δρ. η͵ χαλκοῦ κεκαυμένου δρ. δ͵ στίμμεως δρ. ͵ πεπέρεως
λευκοῦ δρ. β͵ μέλιτος Ἀττικοῦ δρ. δ͵ λυκίου Ἰνδικοῦ δρ. α. ταῦτα
λεαίνων ἔγχει τῷ χυλῷ͵ ὥστε γενέ σθαι γλοιοῦ πάχος καὶ χρῶ. αὕτη
γὰρ ἡ δύναμις λίαν ἀπε γνωσμένα πάθη ἰᾶται·
ἐκδοθεῖσα πρὸς τὸν μαθητὴν αὐτοῦ Ἀσκληπιόν. 1.12.8.1 …ῥυπαρὰ
καὶ παλαιὰ ἕλκη καὶ δυσκατούλωτα καὶ ὅσα κατ΄ ἐπιρ ρευματισμὸν
ἰχώρων δριμέων͵ ὅταν κατουλωθῇ͵ καὶ πάλιν ἀνα ξύεται· κηροῦ δρ.
ρκ͵ ῥητίνης τερεβινθίνης δρ. β͵ μάννης Λιβάνου δρ. μ͵ ἰοῦ ξυστοῦ
δρ. ζ͵ τῆς ῥίζης δρ. π͵ ἐλαίου παλαιοῦ δρ. ξ. τὰ ξηρὰ τοῖς ὑγροῖς
ἀναλαμβάνων χρῶ. αὕτη ἡ ἔμπλαστρος καὶ ἐνιεμένη μετὰ ῥοδίνου
καὶ μέ λιτος τὰ ἐν ῥώθωσιν ἕλκη καὶ ἐν στόματι θεραπεύει καὶ ἐν
ὠτίοις. ποιεῖ δὲ καὶ πρὸς τὰς ἐν αἰδοίοις καὶ δακτυλίοις διαθέσεις.
ἐκδοθεῖσα πρὸς τὸν μαθητὴν αὐτοῦ Ἀσκληπιόν. 1.12.10.7 …
τροχίσκος πρὸς λιθιῶντας καὶ πρὸς φλεγμονὴν κύστεως καὶ
ψωρίασιν· καὶ ὅσοις ἡ οὐρήθρα ἥλκωται͵ ὥστε μετὰ πόνου καὶ κατ΄
ὀλίγον οὐρεῖν͵ καλῶς ποιεῖ· καὶ τρυγώδη ἢ πυώδη φέρεται τὰ οὖρα·
πετροσελίνου σπέρμα πηγάνου͵ δαύκου σπέρμα ἀνὰ δρ. δ͵ κόστου
δρ. η͵ πεπέρεως μακροῦ δρ. β. λεῖα ποιήσας βάλλε μέλιτος Ἀττικοῦ
καὶ τοῦ χυλοῦ τὸ αὔ ταρκες καὶ πλάσας τροχίσκους ἄγοντας ἀνὰ
δρ. β· δίδου ἕνα ἐν οἴνου λευκοῦ κυάθοις γ. τοῦτο τοὺς λίθους
διαλύει καὶ ἐξωθεῖ καὶ τὰς σαρκώσεις ἀνακαθαίρει καὶ κατουλοῖ͵
ὅσα δυσούλωτα͵ ἐν ἡμέραις τρισίν͵ παρ΄ ἐνίοις δὲ ἐννέα. ἐκ δὲ τῆς
ῥίζης σκευάζεται μάλαγμα πρὸς χοιράδας καὶ
προαλειψάμενος οὐ μὴ δηχθήσεταί ποτε. γίνεται δὲ καὶ καταπότιον
διὰ τοῦ χυλοῦ πρὸς τοὺς δεδηγμένους ὑπὸ τῶν προγεγραμμένων
ἑρπετῶν οὕτως· ἀμώμου δρ. δ͵ σμύρνης δρ. δρ. δ͵ ξυλοκινναμώμου
δρ. ͵ καρδάμου σπέρματος δρ. ι͵ μέλιτος Ἀττικοῦ δρ. ιζ. ταῦτα
ἀναλάμβανε τῷ χυλῷ καὶ λεῖα ποιήσας ἀνάπλασε καταπότια ἄγοντα
ἀνὰ δρ. μίαν καὶ δίδου α ἐνιεὶς ἐν κυάθοις τέτρασιν οἴνου μέλανος
καὶ ἀνάγκαζε τρέχειν. ἐκ δὲ τῆς ῥίζης σκευάζεται τροχίσκος πρὸς
ἰκτερικούςθεραπεύει δὲ καὶ ὑδρωπικοὺςοὕτως·
ἐκδοθεῖσα πρὸς τὸν μαθητὴν αὐτοῦ Ἀσκληπιόν. 1.2.5.4 …πρὸς δὲ
ῥεῦμα πᾶν ἄφεψε τὴν βοτάνην σὺν ταῖς ῥίζαις καὶ χρῶ
προσκλύσματι· παραχρῆμα γὰρ ἵστησι. πρὸς δὲ τὰς γλαυκώσεις καὶ
105
ὑποχύσεις καὶ τὰς ἀπεγνωσ μένας διαθέσεις ὑγρὰ σκευάζεται

τοιαύτη τις· ὀποπάνακος δρ. β͵ λίθου αἱματίτου δρ. δ͵ κρόκου δρ. δ͵
λυκίου ἀμύ λου ἀνὰ δρ. β͵ γλαυκίου δρ. ͵ τραγακάνθης δρ. β͵
μέλιτος Ἀττικοῦ δρ. δ͵ πεπέρεως λευκοῦ δρ. β͵ ὀποβαλσάμου δρ. β͵
τῆς ῥίζης τοῦ περιστερεῶνος κεκομμένης καὶ σεσησ μένης δρ. ͵
χολῆς αἰγείας δρ. γ͵ τοῦ χυλοῦ κυάθους β. τὰ ξηρὰ τοῖς ὑγροῖς
ἀναλαμβάνων χρῶ.
ἐκδοθεῖσα πρὸς τὸν μαθητὴν αὐτοῦ Ἀσκληπιόν. 1.3.2.7…φάρμακον
ἐνεργέστατον πρὸς καρκινώματα καὶ κονδυλώματα καὶ τὰς
λεγομένας συκᾶς· σκευάζεται δὲ οὕτως· κρόκου δρ. ιβ͵ ῥόδων
ξηρῶν δρ. η͵ μελιλώτου ποντικοῦ δρ. ιδ͵ στυπτη ρίας σχιστῆς δρ. η.
λειάνας μίγε ἴσα͵ παραχέων τῆς βοτάνης τοῦ χυλοῦ ξέστας δ͵ καὶ
ἕψε ἐν χύτρᾳ καινῇ͵ ἕως ἂν γένοιτο μέλιτος πάχος͵ καὶ χρῶ.
θεραπεύει δὲ καὶ τὰ ἐν τῷ σώματι πάντα. Καρκίνου βοτάνη
σύμφυτον Ἀπὸ Παυνὶ εἰκοστῆς πέμπτης͵ ἥτις ἐστὶν Δαισίου ιθ͵ κατὰ
δὲ Ρωμαίους ἀπὸ τῆς πρὸ ιγ καλανδῶν Ἰουλίων τετάρτη βοτάνη
σύμφυτον. Ταύτης ὁ χυλὸς καὶ ἡ ῥίζα πολλὰς ἐνεργείας ἔχουσιν.
ἐκδοθεῖσα πρὸς τὸν μαθητὴν αὐτοῦ Ἀσκληπιόν. 1.4.3.5 Ταύτης ὁ
χυλὸς καὶ ἡ ῥίζα πολλὰς ἐνεργείας ἔχουσιν. ἐκ μὲν οὖν τῆς ῥίζης
ἔμπλαστρον σκευάζεται͵ ὅπερ τραύματα καὶ διακοπὰς νεύρων
κολλᾷ· κηροῦ δρ. ξ͵ μυελοῦ ἐλαφείου δρ. ιβ͵ μάννης Λιβάνου δρ. κβ͵
τῆς ῥίζης κεκομμένης καὶ σεσημένης δρ. λβ͵ μέλιτος Ἀττικοῦ δρ. κ͵
ἐλαίου ῥοδί νου δρ. κδ· τὰ ξηρὰ τοῖς ὑγροῖς ἀναλαμβάνων χρῶ.
πρὸς δὲ τὰ ἐν θώρακι ῥήγματα͵ οἷον ἀρτηριῶν καὶ ...
ἐκδοθεῖσα πρὸς τὸν μαθητὴν αὐτοῦ Ἀσκληπιόν. 1.1.3.2 …βοτάνη
ἐλελίσφακον. αὕτη δυνάμεις ἔχει πλείστας. ποιεῖ γὰρ πρός τε
αἵματος ἀναγωγὴν καὶ φθισικοὺς καὶ σπληνι κοὺς καὶ ὑστερικὰς
διαθέσεις. πρὸς μὲν οὖν αἵματος ἀναγωγὴν εἰς τρεῖς κυάθους τοῦ
χυλοῦ βάλλεται μέλιτος Ἀττικοῦ οὐγγία α καὶ νήστῃ δίδοται πίνειν
καὶ εὐθέως ἵστα ται ἡ φορὰ τοῦ αἵματος. τοῖς δὲ φθισικοῖς
σκευάζεται καταπότιον· κρόκου κωρυκίου δρ. α͵ ναρδοστάχυος δρ.
ἐκδοθεῖσα πρὸς τὸν μαθητὴν αὐτοῦ Ἀσκληπιόν. 1.2.5.3 πρὸς δὲ πᾶν
ῥεῦμα ἄφεψε τὴν βοτάνην σὺν ταῖς ῥίζαις καὶ χρῶ προσκλύσματι.
παραχρῆμα γὰρ ἵστησι. πρὸς δὲ τὰς γλαυκώσεις καὶ συκώ σεις καὶ
ὑποχύσεις καὶ τὰς ἀπεγνωσμένας διαθέσεις ὑγρὰς σκευάζεται
οὕτως· ὀποπάνακος δρ. η͵ μέλιτος Ἀττικοῦ δρ. β͵ πεπέρεως λευκοῦ
δρ. β͵ ὀποβαλσάμου δρ. β͵ τῆς ῥί ζης τοῦ περιστερεῶνος
κεκομμένης καὶ σεσημένης δρ. ͵ χο λῆς ὑαίνης ἢ αἰγείας δρ. ͵ τοῦ
χυλοῦ κυάθους β. τὰ ξηρὰ τοῖς ὑγροῖς ἀναλαμβάνων χρῶ.
106
ἐκδοθεῖσα πρὸς τὸν μαθητὴν αὐτοῦ Ἀσκληπιόν. 1.3.2.6 Τούτου

ὁμοίως ὁ χυλὸς λαμβάνεται καὶ σκευάζεται φάρμακον
ἐνεργέστατον πρὸς κονδυλώματα καὶ καρκινώματα καὶ τὰς
λεγομένας συκώσεις. σκευάζεται δὲ οὕτως· κρόκου δρ. β͵ ῥόδων
ξηρῶν δρ. η͵ μελιλώτων ποντικῶν δρ. ιβ͵ στυπτηρίας σχιστῆς δρ. η.
ταῦτα λειοποιήσας σμίγε τοῦ χυλοῦ τῆς βο τάνης δρ. δ καὶ ἕψε ἐν
χύτρᾳ καινῇ͵ ἕως ἂν γένηται μέλι τος πάχος͵ καὶ χρῶ· θεραπεύει
δὲ καὶ τὰ ἐν στόματι καὶ παρισθμίοις καὶ τὰ ἐν σώματι πάντα
κακόχυμα αἴτια.
ἐκδοθεῖσα πρὸς τὸν μαθητὴν αὐτοῦ Ἀσκληπιόν. 1.4.3.7 …ἐκ μὲν οὖν
τῆς ῥίζης ἔμπλαστρον σκευάζεται͵ ὅπερ τραύματα καὶ διακοπέντα
νεῦρα κολλᾷ. σκευάζεται δὲ οὕτως· ἤγουν κηροῦ δρ. η͵ μυελοῦ
ἐλαφείου δρ. ιβ͵ μάννης Λιβάνου δρ. κα͵ ῥητίνης ὑγρᾶς δρ. κδ͵ τῆς
ῥίζης κεκομμένης καὶ σεσημένης δρ. λβ͵ ἐλαίου ῥοδίνου δρ. κδ͵
μέλιτος Ἀττικοῦ δρ. ͵ κρόκου δρ. β παρ΄ ἐνίοις μέ λι οὐκ ἔστιν οὐδὲ
κρόκος ἐγκείμενος κρόκου δρ. β. τὰ ξηρὰ τοῖς ὑγροῖς ἀναλαμβάνων
χρῶ. πρὸς δὲ τὰ ἐν θώρακι ῥήγματα ἀρτηριῶν καὶ φλεβῶν καὶ τὰς
τοῦ αἵματος ἀναγωγὰς σκευάζεται δὲ διὰ τοῦ χυλοῦ τροχίσκος τὸν
τρόπον τοῦτον·
σκευάζεται δὲ ἐξ αὐτῆς καὶ ἡ κατάχριστος ἡ θεραπεύουσα τάς τε
νεφελίδας καὶ τοὺς φακοὺς καὶ τοὺς ἰόνθους καὶ τοὺς προσ φάτους
μέλανας ἀλφούς· ἀλκυονείου δρ. δ͵ κισσήρεως ὀπτῆς κεκομμένης
δρ. η͵ κήκιδος ὀμφακίτιδος δρ. ιβ͵ λυκίου Ἰνδικοῦ δρ. ια͵ ἴρεως
Ἰλλυρικῆς δρ. ιβ͵ μέλιτος πι κροῦ δρ. ͵ τοῦ χυλοῦ δρ. ιε. ταῦτα
μίξας εἰς ἄγγος κασσιτέρινον προνιτρώσας κατάχριε καὶ
θεραπεύσεις. ἐὰν δὲ μετὰ μέλιτος καὶ λυκίου Ἰνδικοῦ καὶ τοῦ χυλοῦ
ἴσον ἴσῳ μίξῃς καὶ τὸν καυλὸν τοῦ μορίου περιχρίσῃς.
ἐκδοθεῖσα πρὸς τὸν μαθητὴν αὐτοῦ Ἀσκληπιόν. 1.9.7.2
..κεκομμένης δρ. η͵ κήκιδος ὀμφακίτιδος δρ. ιβ͵ λυκίου Ἰνδικοῦ δρ.
ια͵ ἴρεως Ἰλλυρικῆς δρ. ιβ͵ μέλιτος πι κροῦ δρ. ͵ τοῦ χυλοῦ δρ. ιε.
ταῦτα μίξας εἰς ἄγγος κασσιτέρινον προνιτρώσας κατάχριε καὶ
θεραπεύσεις. ἐὰν δὲ μετὰ μέλιτος καὶ λυκίου Ἰνδικοῦ καὶ τοῦ χυλοῦ
ἴσον ἴσῳ μίξῃς καὶ τὸν καυλὸν τοῦ μορίου περιχρίσῃς͵ ἑτοιμότε ρος
ἔσῃ πρὸς συνουσίαν καὶ τῇ πλησιαζομένῃ ἡδονὴν ἀπεργάσῃ.
Ψευδο-Διοσκουρίδης.
ΠΕΔΑΝΙΟΥ ΔΙΟΣΚΟΡΙΔΟΥ. ΠΕΡΙ ΔΗΛΗΤΗΡΙΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ
ΑΥΤΩΝ ΠΡΟΦΥΛΑΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ.
ΤΗΣ ΑΥΤΩΝ ΠΡΟΦΥΛΑΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ. [Ἀποδόντες ἐν τοῖς
προγραφεῖσι βιβλίοις͵ φίλτατε Ἄρειε͵ τὸν περὶ ἀρωμάτων καὶ
ἐλαίων καὶ μύρων καὶ δένδρων καὶ τῶν ἐξ αὐτῶν καρπῶν καὶ
δακρύων͵ ἔτι τε ζώων καὶ μέλι τος καὶ γάλακτος καὶ στέατος καὶ
107
τῶν λεγομένων σιτηρῶν καὶ λαχάνων͵ ἔτι τε τὸν σύμπαντα περὶ

ῥιζῶν καὶ βοτανῶν καὶ χυλισμάτων καὶ οἴνων καὶ μεταλλικῶν
λόγον·
Pr.121 …μέλιτι παραλαμβανόμενον͵ καὶ οἶνοι πολλοὶ καὶ παλαιοὶ πι
νόμενοι͵ καὶ ζωμοὶ ὀρνίθειοι͵ ἰχθύες λιπαροὶ͵ καὶ κρέα πα λαιὰ καὶ
λιπαρὰ͵ καὶ τὰ διὰ στέατος ἢ βουτύρου προφά του· ὑπάγοντα γὰρ
τὴν κοιλίαν͵ ὥπερ εἶπον͵ καὶ τὸν στό μαχον ἀναλύοντα͵ ἑτοιμότερον
κατασκευάζει τὸν στόμαχον πρὸς τὸν ἔμετον· ἀμβλύνει τε τὴν
δριμύτητα αὐτῶν͵ καὶ παρεμπλασσόμενα τοῖς πόροις͵ κωλύει τὴν
ὀξύτητα τῆς τῶν φαρμάκων δυνάμεως. Δίδονται δὲ καὶ ἁρμόζοντα
φάρμακα κοινῶς·
Pr.174 …ῥέγχειν͵ πελιοῦσθαί τε καὶ νωθριᾷν καὶ καταψύχεσθαι καὶ
ναρκᾷν͵ ἀναισθητεῖν δὲ ἢ ὀδαξεῖσθαι τὸ ὅλον σῶμα͵ οὐ μόνον τοῖς
τὸ μηκώνειον πεπωκόσι παρέπεται͵ ἀλλὰ καὶ τοῖς μανδραγόραν ἢ
κώνειον προενεγκαμένοις· τό τε παραφρονεῖν οὐ μόνον ὑοκύαμος
ἐπιφέρει͵ ἀλλὰ καὶ τὰ τοξικὰ καλούμενα τῶν φαρμάκων· καὶ
ἀκόνιτον δὲ͵ καὶ τὸ μέλι τὸ γεννώμενον ἐν Ἡρακλείᾳ τῇ ποντικῇ·
καὶ τὸ πνίγεσθαι δὲ οὐ μόνον ἐπὶ μυκήτων ὁρᾶται͵ ἀλλὰ καὶ ἐπὶ
αἵματος ταυρείου καὶ γά λακτος καὶ ἀκονίτου καὶ γύψου καὶ
ψιμυθίου·
ΠΕΔΑΝΙΟΥ ΔΙΟΣΚΟΡΙΔΟΥ ΠΕΡΙ ΙΟΒΟΛΩΝ͵ ΕΝ Ω ΚΑΙ ΠΕΡΙ ΛΥΣΣΟΝΤΟΣ
ΚΥΝΟΣ. 30.18 …τῶν νοσημάτων εἶδος· ἐκείνων δὲ ἅπαξ
ἐπιφανέντων͵ οὐδο τιοῦν παρὰ τῆς τῶν ἰατρῶν ἐπικουρίας ὄφελος
γίνεται· ἐπὶ δὲ τοῦ αἱμόῤῥου τὰ αὐτά· καὶ πρὸς τούτοις τὰ ἐν τῷ κοι
νῷ τῶν βοηθημάτων· οἷον τοὺς κατασχασμοὺς καὶ τὰς καύ σεις καὶ
δριμυφαγίας͵ καὶ ἀκρατοποσίας͵ καὶ ὅσα ὡρίσαμεν ἐπὶ διψάδος· ἔτι
δὲ καὶ ἀμπέλου φύλλα ἑφθὰ σὺν μέλιτι λελειωμένα. [Περὶ τῶν ὑφ΄
ὕδρου δηχθέντων.] Τοῖς ὑφ΄ ὕδρου δηχθεῖσιν ἁρμόζει ὀρίγανος λεία
φυραθεῖσα ὕδατι͵ κονία τε ἐνεθεῖσα ἐλαίῳ͵ ἢ ἀριστολοχίας φλοιὸς ἢ
ῥίζα λειοτριβηθεῖσα͵ καὶ κρίθινον ἄλευρον σὺν ὕδατι μετὰ
μέλιτος…
Περί λίθων. 25.5 Λίθος ὀστρακίτης τὸ ἐκ τῶν κεραμίδων
ῥυπτικῆς ἐστι δυνάμεως· καὶ μᾶλλον ὁ ἐκ τῶν κλιβάνων· σαρκώδης
δέ ἐστι καὶ δύσχρηστος ὁμοίως ὀσ τράκῳ· ᾧ χρῶνται ἀντὶ
κισσήρεως αἱ γυναῖκες πρὸς ἄρσιν τριχῶν· ἐπέχει δὲ καὶ τὰ
καταμήνια πινόμενον σὺν οἴνῳ. Ἐὰν δέ τις ἐπὶ ἡμέρας δ μετὰ τὸν
ἄφεδρον πίῃ͵ ἀσυλληψίαν ποιεῖ· σὺν μέλιτι δὲ ἐπιτιθέμενος͵
μασθοὺς φλεγμαίνοντας ὠφελεῖ καὶ νομὰς ἵστησι. Λίθος ὀστρακίτης
ὁ ἐκ τῶν κλιβάνων ὀστράκων͵ ὃν ἡφαιστιάδα καὶ γάγον ὀνομάζουσι·
κάλλιστόν ἐστιν ἐπουλωτικὸν φάρμακον. Λίθος πυρίτης͵ ἀφ΄ οὗ ὁ
χαλκὸς μεταλλεύεται· οὗτος δεύεται μέλιτι καὶ εἰς ἀνθρακίαν
τίθεται· καὶ ῥιπίζεται συνεχῶς ἕως κιρρὸς γένηται· δύναμιν δὲ ἔχει
θερμαντικήν͵ καθαρτικὴν καὶ συσταλτικὴν τῶν ὑπερσαρκούντων.
Περί λίθων. 34.1 …δοκεῖ δὲ δένδρεσι προστεθεὶς καρποφορίας
ἐμποιεῖν. Λίθος σάπφειρος μετὰ γάλακτος ποθεὶς λεῖος ἰᾶται τὰς
108
ἐντὸς ἑλκώσεις πάσας͵ καὶ τὰς ἔξω͵ καὶ ἱδρῶτας παύει· καὶ λεῖος
τὰς ἐν γλώσσῃ διακοπὰς παύει· ξηραντικῆς δέ ἐστι δυνάμεως· ὅθεν
πινόμενος τοὺς ὑπὸ σκορπίων πληγέντας ὠφελεῖ. Λίθος σμάραγδος
ὀπτηθεῖσα καὶ λεία μέλιτι ἀττικῷ μιγεῖσα ἀμβλυωπίας ἰᾶται͵ καὶ
περιαπτομένη αἷμα ἐπέχει͵ ὁπόθεν ἂν τύχοι φερόμενον. Λίθος
συριακός͵ ὅν τινες κόλιθον καλοῦσιν· ἔστιν ἰσχυρὸς τὴν δύναμιν͵ ἐν
τῇ Συρίᾳ τῆς Παλαιστίνης γινόμενος· λευκὸς μὲν τὴν χρόαν͵
εὔρυθμος δὲ τὸ σχῆμα͵ γραμμὰς ἔχων ὡς ἀπὸ τόρνου γεγονυίας·
Απολλώνιος σοφιστής.
Λεξικόν. Ομηρικόν. 15.33 …δὴ ταῦτα γέρον κατὰ μοῖραν
ἔειπες. αἰολλή πεποικιλμένη· συμβαίνει γὰρ τὸ ἁπτόμενον διὰ τῆς
εὐ στροφῆς ὥσπερ ποικίλλεσθαι ἐπὶ τῆς θέσεως νημένον· ὡς δ΄ ὅτε
γαστέρ΄ ἀνὴρ πόλεος πυρὸς αἰθομένοιο ἐμπλεῖ κνίσης τε καὶ αἵ
ματος αἰολλή͵ μάλα δ΄ ὦκα λιλαίεται ὀπτηθῆναι. τὸ δὲ αἰό λον
ποικίλον· οἱ δ΄ ὥστε σφῆκες μέσον αἰόλοι ἠὲ μέλισσαι. ὁ δὲ
κορυθαιόλος ὁ εὐκίνητον ἔχων τὴν κόρυθα.
Λεξικόν. Ομηρικόν. 105.4 κυδοιμός θόρυβος͵ τάραχος.
κύκλα τροχοί. κύδηνε κατὰ ψυχὴν ἐμετεώρισεν. κυκλήσομεν ἐπ΄
ἀμαξῶν ἄξομεν. κυκεῶ κατ΄ ἀποκοπὴν κυκεῶνα. κυκεὼν δέ ἐστι τὸ
ἐξ οἴνου καὶ μέλιτος καὶ ἀλφίτου καὶ ὕδατος ἀναμεμιγμένον πόμα.
κύμβαχος ἐπὶ μὲν τοῦ ἄκρου τῆς περικεφαλαίας κύμβαχον
ἀκρότατον νύξ΄ ἔγχεϊ ὀξυόεντι͵ ἐπὶ δὲ τοῦ ἐπὶ κεφαλὴν πτώ ματος
κύμβαχος ἐν κονίῃσιν ἐπὶ βρεχμόν τε καὶ ὤμους. κύμινδις ὀρνέου
γένος· χαλκίδα κικλήσκουσι θεοί͵ ἄνδρες δὲ κύμινδιν.
Λεξικόν. Ομηρικόν. 110.17 γάλως Ζεύς με μέγα Κρονίδης.
μέθυ οἶνος. μεθύουσαν ἀλοιφῇ͵ μεταφορικῶς͵ διάβροχον τῷ λίπει.
μεθήμων μεθετικός͵ ἀμελής. μειλίχιον προσηνὲς ἢ προσηνῆ· εἴρηται
δὲ ἡ λέξις κατὰ μετα φορὰν τὴν ἀπὸ τοῦ μέλιτος. μελιηδέος
μελιτώδους͵ προσηνοῦς. μείλια μειλίγματα͵ χαρίσματα͵ οἷς
ἀπομειλίσσονται. λέγει δὲ οὕ τως καὶ τὴν προῖκα͵ ἐγὼ δ΄ ἐπὶ μείλια
δώσω· τὸ γὰρ ἐπί πρὸς τὸ δώσω. ἔνιοι δὲ ἐπιμείλια συνθήκας
ἤκουσαν. μελάνυδρος ἤτοι κυρίως ἢ πολύυδρος.
Λεξικόν. Ομηρικόν. 168.12 …Ἑκτόρεον δὲ χιτῶνα περὶ
στήθεσσι δαΐξαι. χλαῖνα ἱμάτιον. κυρίως δὲ τὸ χειμερινόν͵ παρὰ τὸ
χλιαίνειν. χλούνην χλοεύνην. τοὺς ἐν τῇ χλόῃ εὐναζομένους.
χλωρὸν δέος χλωροποιόν· τοιοῦτος γὰρ ὁ φόβος. ὅταν δὲ λέγῃ
χλωρὸν ἐλάϊνον͵ θέλει λέγειν οὐ πολυχρόνως ἐκτετμημένον. ὅταν
δὲ λέγῃ πὰρ δὲ μέλι χλωρόν͵ ἤτοι νέον ἢ ἀπὸ τοῦ χρώματος͵ καθὸ
μελάχρουν τινὰ λέγομεν͵ τὸν ἡσυχῇ.
Βαρνάβα επιστολές.
Βαρνάβα επιστολές 6.6a.2 πάλιν λέγει· Αὕτη ἐστὶν ἡ ἡμέρα ἡ

μεγάλη θαυμαστή͵ ἣν ἐποίησεν ὁ κύριος. Ἁπλούστερον ὑμῖν γράφω͵
ἵνα συνιῆτε· ἐγὼ περίψημα τῆς ἀγάπης ὑμῶν. Τί οὖν λέγει πάλιν ὁ
προφήτης; Περιέσχον με συνα γωγὴ πονηρευομένων͵ ἐκύκλωσάν με
ὡσεὶ μέλισσαι κηρίον͵ καὶ ἐπὶ τὸν ἱματισμόν μου ἔβαλον κλῆρον.
109
Ἐν σαρκὶ οὖν αὐτοῦ μέλλοντος φανεροῦσθαι καὶ πάσχειν͵ προεφανε

ρώθη τὸ πάθος. Λέγει γὰρ ὁ προφήτης ἐπὶ τὸν Ἰσραήλ·
Βαρνάβα επιστολές 6.8.4 Δήσωμεν τὸν δίκαιον͵ ὅτι δύσχρηστος
ἡμῖν ἐστίν. Τί λέγει ὁ ἄλλος προφήτης Μωϋσῆς αὐτοῖς; 6Ἰδού͵ τάδε
λέγει κύριος ὁ θεός· Εἰσέλθετε εἰς τὴν γῆν τὴν ἀγαθήν͵ ἣν ὤμοσεν
κύριος τῷ Ἀβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἰακώβ͵ καὶ κατακληρονομήσατε
αὐτήν͵ γῆν ῥέουσαν γάλα καὶ μέλι. Τί δὲ λέγει ἡ γνῶσις; μάθετε.
Ἐλπίσατε͵ φησίν͵ 6ἐπὶ τὸν ἐν σαρκὶ μέλλοντα φανεροῦσθαι ὑμῖν
Ἰησοῦν.Ἄνθρωπος γὰρ γῆ ἐστιν πάσχουσα·
Βαρνάβα επιστολές 6.9b(10). Τί δὲ λέγει ἡ γνῶσις; μάθετε. Ἐλπίσατε͵
φησίν͵ ἐπὶ τὸν ἐν σαρκὶ μέλλοντα φανεροῦσθαι ὑμῖν Ἰησοῦν.
Ἄνθρωπος γὰρ γῆ ἐστιν πάσχουσα· ἀπὸ προσώπου γὰρ τῆς γῆς ἡ
πλάσις τοῦ Ἀδὰμ ἐγένετο. Τί οὖν λέγει; 6Εἰς τὴν γῆν τὴν ἀγαθήν͵
γῆν ῥέουσαν γάλα καὶ μέλι. Εὐλογητὸς ὁ κύριος ἡμῶν͵ ἀδελφοί͵ ὁ
σοφίαν καὶ νοῦν θέμενος ἐν ἡμῖν τῶν κρυφίων αὐτοῦ. Λέγει γὰρ ὁ
προφήτης·
Βαρνάβα επιστολές 6.13c.3 Λέγει δὲ κύριος· Ἰδού͵ ποιῶ τὰ ἔσχατα
ὡς τὰ πρῶτα. Εἰς τοῦτο οὖν ἐκήρυξεν ὁ προφήτης· Εἰσέλθετε εἰς
γῆν ῥέου σαν γάλα καὶ μέλι καὶ κατακυριεύσατε αὐτῆς.Ἴδε οὖν͵
ἡμεῖς ἀναπεπλάσμεθα͵ καθὼς πάλιν ἐν ἑτέρῳ προ φήτῃ λέγει· Ἰδού͵
λέγει κύριος͵ ἐξελῶ τούτων͵ τουτ έστιν ὧν προέβλεπεν τὸ πνεῦμα
κυρίου͵ τὰς λιθίνας καρδίας͵ καὶ ἐμβαλῶ σαρκίνας…
Βαρνάβα επιστολές 6.17a.1…ὀφθήσομαι τῷ κυρίῳ τῷ θεῷ μου καὶ
δοξασθήσομαι; Λέγει· Ἐξομολογήσομαί σοι ἐν ἐκκλησίᾳ ἀδελφῶν
μου͵ καὶ ψαλῶ σοι ἀναμέσον ἐκκλησίας ἁγίων. Οὐκοῦν ἡμεῖς ἐσμέν͵
οὓς εἰσήγαγεν εἰς τὴν γῆν τὴν ἀγαθήν. Τί οὖν τὸ 6γάλα6 καὶ τὸ
μέλι; ὅτι πρῶτον τὸ παιδίον μέλιτι͵ εἶτα γάλακτι ζωοποιεῖται·
Οὕτως οὖν καὶ ἡμεῖς τῇ πίστει τῆς ἐπαγγελίας καὶ τῷ λόγῳ
ζωοποιούμενοι ζήσομεν κατακυριεύοντες τῆς γῆς.
Κλήμης Ρωμανός.
ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΤΩΝ ΠΕΤΡΟΥ ΕΠΙΔΗΜΙΩΝ ΚΗΡΥΓΜΑΤΩΝ ΕΠΙΤΟΜΗ.
Κλήμης Ἰακώβῳ τῷ κυρίῳ… 167.7 Μαρμεντῖνος͵ ὅπως ἂν μὴ ὁ
Κλήμης ἕληται τὴν ὑπερορίαν͵ ἀλλ΄ αὐτῷ μᾶλ λον καὶ τῷ βασιλεῖ
πεισθείη καὶ θύσειεν. οὐδὲ γὰρ ἔφερε τηλικαύτην ἀνδρὸς ἀρετὴν
ζημιούμενος. τῷ δὲ τοσοῦτον ἐμέλησεν ἐκείνοις πεισθῆναι͵ ἢ δυσχε
ράναι πρὸς τὴν ὑπερορίαν͵ ὅσῳ καὶ αὐτὸν ἐσπούδαζε πρὸς τὴν
εὐσέβειαν τὸν ἔπαρχον ἐπισπάσασθαι. τοσαύτη γάρ τις ἄνωθεν τὸν
Κλήμεντα περιίπτατο χάρις͵ καὶ οὕτως ἡ ἐκείνου γλῶττα κηρίου
παντὸς καὶ μέλιτος γλυκύτερον ἔσταζεν͵ ὡς καὶ αὐτὸν ἔρωτι
θερμῷ τοῦ ἀνδρὸς ληφθέντα τὸν Μαρμεντῖνον͵ πολλά τε τῇ
ἀποδημίᾳ ἐπιστενάξαι͵ καὶ δάκρυα τῷ πατριάρχῃ ἐπιβαλεῖν ὁ θεὸς͵
εἰπόντα͵ ᾧ σὺ εἰλικρινῶς λατρεύεις͵ αὐτός σοι βοηθὸς ἐπὶ τῇ συμ
φορᾷ παρασταίη·
Αρπακρατίων γραμματικός.
ΛΕΞΕΙΣ ΤΩΝ ΔΕΚΑ ΡΗΤΟΡΩΝ. 2.3 δεστὴς Διοφάντου τοῦ
ῥήτορος. Μελίνη Δημοσθένης Φιλιππικοῖς. ὀσπρίου ἐστὶ σπέρμα͵ καὶ
110
ἀρσενικῶς λέγουσι· θηλυκῶς δὲ Σοφοκλῆς Τριπτολέμῳ κνήμη με

λίνης καὶ Ἡρόδοτος σπείροντες μελίνην. Ξενοφῶν Ἀναβάσεως α καὶ
σίτου καὶ μελίνης͵ ἐν δὲ τῷ αὐτῷ πολὺν δὲ σήσαμον καὶ μέλινον
καὶ ἐν καὶ ὄσπρια πάντα καὶ μελίνους. ἔνιοι μὲν οὖν εἶδος κέγχρου
νομίζουσι τὴν μελίνην͵ ὅπερ τινὰς καλεῖν ἔλυμον· Θεόφραστος δὲ ἐν
ζ περὶ φυτῶν ὡς διαφέροντα ταῦτα ἀναγράφει͵ κέγχρον ἢ μελίνην ἢ
ἔλυμον.
ΛΕΞΕΙΣ ΤΩΝ ΔΕΚΑ ΡΗΤΟΡΩΝ. 212.11 τοῦ Νεήλατα Δημοσθένης
ὑπὲρ Κτησιφῶντος κατ΄ ἔλλειψιν ἀντὶ τοῦ νεήλατα ἄλφιτα͵ τὰ
νεωστὶ ἀληλεσμένα͵ ἃ δὴ μέλιτι ἀναδεύοντες͵ ἀσταφίδας τε καὶ
χλωροὺς ἐρεβίνθους ἐπεμβάλλοντες͵ τοῖς τὰ ἱερὰ τελοῦσιν ἔνεμον.
ἐκάλουν δὲ αὐτὰ οἱ μὲν ἀμβροσίαν͵ οἱ δὲ μακαρίαν. Νεμεὰς
Χαράδρα Αἰσχίνης περὶ τῆς πρεσβείας.
ΛΕΞΕΙΣ ΤΩΝ ΔΕΚΑ ΡΗΤΟΡΩΝ. 257.18 Προκώνια Λυκοῦργος κατὰ
Μενεσαίχμου. Δίδυμος προ κώνιά φησίν ἐστι πυροὶ μέλιτι
κεχρισμένοι. Ἀριστοφάνης δ΄ ὁ γραμματικὸς καὶ Κράτης τὰ ἐξ
ἀφρύκτων κριθῶν οὕτω φασὶν ὀνο μάζεσθαι. ἔοικε δὲ καὶ ἐκ πυρῶν
καὶ ἐκ κριθῶν γίνεσθαι͵ ὡς Ἀντι κλείδης ἐν τοῖς ἐξηγητικοῖς
ὑποσημαίνει. Δήμων δ΄ ἐν τῷ περὶ θυσιῶν φησι καὶ προκώνιά ἐστι
κάχρυς κατηρειγμέναι μετὰ ἀρωμάτων.
Κυρανίδης.
…ἐξ ἀμφοτέρων βίβλος φυσικῶν δυνάμεων συμπαθειῶν καὶ
ἀντιπαθειῶν͵ συνταχθεῖσα ἐκ δύο βίβλων͵ ἔκ τε τοῦ Κυρανοῦ
βασιλέως Περσῶν τῆς πρώτης βίβλου τῶν Κυρανίδων͵ καὶ ἐκ τοῦ
Ἁρποκρατίωνος τοῦ Ἀλεξανδρέως πρὸς τὴν οἰ κεῖαν θυγατέραν.
ἀποτελεῖν ὑγιεῖς ἀποκαθίστησι. τοῦτο δὲ θεὸς αὐτὸς κατέδειξε͵ σῶ
μα θνητὸν μὴ ἀπορῆσαι. Οἴνου δὲ λευκοῦ κοτύλας γ͵ μετὰ βλαστῶν
μ τῆς βοτάνης͵ κηροῦ βυρσοδεψικοῦ οὐγ. γ͵ ἑψόμενα ἔως κοτύλη
μία γένηται͵ δυσεντερι κούς͵ λειεντερικοὺς καὶ ὅσα τοιαῦτα παύει
τοῦτο πινόμενον. Παύει δὲ κόλου παντοῖα πάθη ἀπόζεμα τῶν
φύλλων μετὰ μέλιτος ὀ λίγου πινόμενον. ἐὰν δὲ καὶ βραχὺ τοῦ
λίθου μίξῃς͵ οὐκέτι ἐπαυξή σει ἢ ἐπανήξει τὸ πάθος.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Βίβλος αὕτη Κυρανοῦ καὶ Ἑρμεία ἐπικλητὴ 1.1.58 … τῶ
φύλλων οὐγ. γ͵ στυπτηρίας οὐγ. δ͵ μίσυος ὠμοῦ οὐγ. δ͵ ἴρεως
ἰλλυρικοῦ οὐγ. α͵ χαλκάνθου οὐγ. δ͵ μάννης οὐγ. δ͵ λει οῦνται ἕως
οὗ ξηρὰ γένηται. τοῦτο καθαίρει͵ ἀναπληροῖ καὶ στέλλει τὸ
ἐπιφερόμενον ῥεῦμα͵ καὶ καθόλου τοῦτο μέγιστον ἐστίν.
Ἱστορήσαμεν δέ τι μέγιστον͵ θεασάμενοι ἐπὶ γλώσσης σηπεδόνας
ὥστε ἀπονεκρωθῆναι τὰ οὖλα· τοῦ χυλοῦ τῶν φύλλων μετὰ
μέλιτος καὶ μίσυος ὁμοῦ προσενεχθέντων ἐκαθαρίσθη· εἶτα ἶριν
ξηρὰν ἐπισπάσας ἀνεπλήρωσε τὸ βρωθέν. Πρὸς δὲ τὰς ὀζαίνας καὶ
ὄχθους καὶ πολύποδας καὶ ἀναβρώσεις τε καὶ καταβρώσεις͵ νομάς
τε καὶ χίμεθλα καὶ ὅσα περὶ τοὺς μυκτῆρας͵ τὸ θεῖον φάρμακον·
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Βίβλος αὕτη Κυρανοῦ καὶ Ἑρμεία ἐπικλητὴ 1.2.12
Βύσσα ὁ καὶ κάραβος θαλάσσιος. ἐκλήθη δὲ βύσσα διὰ τὴν ὁμοιό
τητα τῶν βυσσάλων. Ἡ οὖν βοτάνη σὺν οἴνῳ πινομένη ὁδοποιήσει
τὰ νεμόμενα. πλὴν ὑποτεθεῖσα ἔμβρυα κατασπᾷ καὶ δυσουρητικοὺς
αἷμα οὐρεῖν παρασκευάζει. Πρὸς οὖν δυσπνοϊκοὺς καὶ ἀσθματικούς͵
111
βράθυος οὐγ. β͵ βουτύ ρου οὐγ. δ͵ μέλιτος οὐγ. β͵ εἴλιγμα ποιήσας

νήστει δίδου. Τοῦ δὲ καράβου οἱ ὀφθαλμοὶ περιαπτόμενοι ἰῶνται
δυσπνοϊκούς.
…εἰδόσι τὰς φύσεις μιᾶς ἑκάστης βοτάνης. τὸ οὖν εὔ ζωμον καὶ τὸ
πήγανον καὶ τὸ ἄγνον οἱ ἱερεῖς ἐσθίουσιν ἁγνείας χά ριν· τὸ μὲν γὰρ
χλωρὸν εὔζωμον ψύχει τὰς συνουσίας καὶ οὐκ ἐᾷ πολ λὰ
συνουσιάζειν͵ οὔτε πυκνῶς ὀρθιᾶν οὔτε ὀνειριάζειν· διὸ καὶ συνε
χῶς ἐσθίεται παρὰ τῶν ἐν τοῖς ἱεροῖς διατριβόντων. Τούτου τοῦ
σπέρματος οὐγ. δ͵ πεπέρεως οὐγ. α μετὰ μέλιτος πρωὶ καὶ ὀψὲ
λαμβανόμενον͵ ὅσον δακτύλων δύο ὀρθιᾶν ποιεῖ. ἐὰν δέ τις τὴν
ἡλικίαν ἐστὶ προβεβηκὼς καὶ τὸ μόριον ἔχει παρειμένον͵ ποι είτω
τοῦτο· εὐζώμου σπέρματος οὐγ. ι͵ κυμίνου οὐγ. η͵ πεπέρεως οὐγ. δ͵
ἀνδράχνης σπέρματος οὐγ. β λεῖα͵ μέλιτι ἀναλαβών· δίδου ὀψὲ καὶ
πρωί͵ τοῦτο ἀσύγκριτόν ἐστιν.
… ἐσθίεται παρὰ τῶν ἐν τοῖς ἱεροῖς διατριβόντων. Τούτου τοῦ
σπέρματος οὐγ. δ͵ πεπέρεως οὐγ. α μετὰ μέλιτος πρωὶ καὶ ὀψὲ
λαμβανόμενον͵ ὅσον δακτύλων δύο ὀρθιᾶν ποιεῖ. ἐὰν δέ τις τὴν
ἡλικίαν ἐστὶ προβεβηκὼς καὶ τὸ μόριον ἔχει παρειμένον͵ ποι είτω
τοῦτο· εὐζώμου σπέρματος οὐγ. ι͵ κυμίνου οὐγ. η͵ πεπέρεως οὐγ. δ͵
ἀνδράχνης σπέρματος οὐγ. β λεῖα͵ μέλιτι ἀναλαβών· δίδου ὀψὲ καὶ
πρωί͵ τοῦτο ἀσύγκριτόν ἐστιν. Τῆς δὲ ἀηδόνος οἱ ὀφθαλμοὶ καὶ ἡ
καρδία περιαπτόμενοι ἐν κραβάτῳ ἀΰπνους ποιοῦσι τοὺς
ἀνακειμένους. ἐὰν δέ τις λειώσας δώῃ τινὶ πιεῖν λάθρα͵ ἄυπνος
ἀποθανεῖται· λύσιν δὲ οὐκ ἔχει.
Ψευδο-Φωκυλίδης
ΦΩΚΥΛΙΔΕΙΑ ΦΩΚΥΛΙΔΟΥ ΓΝΩΜΑΙ 171 …κειράμεναι καρπῶν
πλήθωσιν ἀλωάς. οἱ δ΄ αὐτοὶ πυροῖο νεοτριβὲς ἄχθος ἔχουσιν ἢ
κριθῶν͵ αἰεὶ δὲ φέρων φορέοντα διώκει͵ ἐκ θέρεος ποτὶ χεῖμα βορὴν
σφετέρην ἐπάγοντες ἄτρυτοι· φῦλον δ΄ ὀλίγον τελέθει πολύμοχθον.
κάμνει δ΄ ἠεροφοῖτις ἀριστοπόνος τε μέλισσα ἠὲ πέτρης κοίλης
κατὰ χηραμὸν ἢ δονάκεσσιν ἢ δρυὸς ὠγυγίης κατὰ κοιλάδος ἔνδοθι
σίμβλων σμήνεσι μυριότρητα κατ΄ ἄγγεα κηροδομοῦσα. Μὴ μείνηις
ἄγαμος͵ μή πως νώνυμνος ὄληαι· δός τι φύσει καὐτός͵ τέκε δ΄
ἔμπαλιν͵ ὡς ἐλοχεύθης.
Κρίτων ιστορικός.
ΓΕΤΙΚΑ. Γεσοί. 003 3b.4 …τῶν δὲ ἄλλων τῶν περὶ βασιλέα τοῖς
ἐρύμασι νενεμημένων·6 Κρίτων ἐν τοῖς Γετικοῖς. Λέγει δὲ τοὺς
Μυσοὺς ὁ Ποσειδώνιος καὶ ἐμψύχων ἀπέχεσθαι κατ΄ εὐσέβειαν͵ διὰ
δὲ τοῦτο καὶ θρεμμά των· μέλιτι δὲ χρῆσθαι καὶ γάλακτι καὶ τυρῷ
ζῶντας καθ΄ ἡσυχίαν͵ διὰ δὲ τοῦτο καλεῖσθαι θεοσεβεῖς τε καὶ
καπνοβάτας͵ κτλ. in margine cod.
Αγαθοδαίμων αλχημιστής.
002 2.271.15 …φησὶν͵ τὸ αὐτὸ μέρος τῷ εἴδει ξανθωθέντι καὶ
ἀναδειχθέντι͵ καὶ ζέσῃς͵ καὶ τοῦτο ποιήσας τρίτον͵ καὶ τοῦτο
112
ἐπιβάλλῃς. Ἔχουσιν οὖν αἱ ἀρχαῖαι γραφαὶ ποτὲ μὲν καθησμὸν

πάντα͵ ποτὲ δὲ καὶ συγκεχυμένος͵ ἅτινα πάντα σοι ὑπογραφήσεται·
ἔχει δὲ ὧδε. Λαβὼν κύθραν ὠμὴν͵ ξήρανον ἐν ἡμέρας ι͵ καὶ λαβὼν
ὤχρας καὶ κυανοῦ ἀνὰ μέρος α͵ λείου ὄξει ἀκράτῳ· ποιήσας
μέλιτος πάχος͵ χρίε τὴν κύθραν ἔσωθεν· καὶ ὄπτα σανδαράχης
ἀλῆς͵ καὶ λαβὼν ἰὸν χαλκοῦ͵ λείου οὔρῳ ἀφθόρου͵ καὶ χρίε πάλιν
ἐπάνω τὴν κύθραν· καὶ περιφημώσας ὄπτα ἡμέρας γ· καὶ ἐξελὼν
εὑρήσεις ὡς καγχρία·
Ανακρεόντεια.
ΑΝΑΚΡΕΟΝΤΟΣ ΤΗΙΟΥ ΣΥΜΠΟΣΙΑΚΑ ΗΜΙΑΜΒΙΑ. Ἀνακρέων
ἰδών με ὁ Τήϊος μελωιδός… 28.6 Ὁ ἀνὴρ ὁ τῆς Κυθήρης παρὰ
Λημνίαις καμίνοις τὰ βέλη τὰ τῶν Ἐρώτων ἐπόει λαβὼν σίδηρον·
ἀκίδας δ΄ ἔβαπτε Κύπρις μέλι τὸ γλυκὺ λαβοῦσα· ὁ δ΄ Ἔρως χολὴν
ἔμισγε. ὁ δ΄ Ἄρης ποτ΄ ἐξ ἀυτῆς στιβαρὸν δόρυ κραδαίνων βέλος
ηὐτέλιζ΄ Ἔρωτος·
2ος Αιώνας μ.Χ.
Αθηναίος Σοφιστής.
Δειπνοσοφιστές.45 1.58.10
…· τὰς ὀμφακώδεις συμπατήσαντες ἀπέθεντο καὶ ἀνθοσμίας
ἐγένετο. Θεόφραστος δ΄ ἐν Θάσῳ φησὶ τὸν ἐν τῷ πρυτανείῳ
διδόμενον θαυμαστὸν εἶναι τὴν ἡδονήν· ἠρτυμένος γάρ ἐστιν.
ἐμβάλλουσι γὰρ εἰς τὸ κεράμιον σταῖς μέλιτι φυράσαντες͵ ὥστε
τὴν ὀσμὴν ἀπ΄ αὐτοῦ͵ τὴν δὲ γλυκύτητα ἀπὸ τοῦ σταιτὸς λαμβάνειν
τὸν οἶνον.καὶ ἑξῆς δέ φησιν·
Δειπνοσοφιστές.1.60.21 …λεπτός͵ κεφαλῆς οὐ καθικνούμενος͵
διουρητικός. τού του δὲ καλλίων ὁ Ταινιωτικὸς καλούμενος. ταινία
δ΄ ἐστὶν ἐπιμήκης περὶ τοὺς αὐτοὺς τόπους͵ ἀφ΄ ἧς οἱ γινόμενοι
οἶνοί εἰσι μὲν ἠρέμα ὑπόχλωροι͵ ἐμφαίνον τές τι ἐν αὑτοῖς λιπαρόν͵
ὃ κατὰ τὴν τοῦ ὕδατος κρᾶσιν ἀναλύεται κατὰ βραχύ͵ ὡς καὶ τὸ
μέλι τὸ Ἀττικὸν ἀνακιρνάμενον. οὗτος ὁ Ταινιωτικὸς πρὸς τῷ ἡδὺς
εἶναι ἔχει τι καὶ ἀρωματῶδες ἠρέμα ἐπιστῦφον.
Δειπνοσοφιστές. 2.8.19 …ἀμβροσίας μὲν κρατὴρ ἐκέκρατο͵ Ἑρμᾶς
δ΄ ἕλεν ὄλπιν θεοῖς οἰνοχοῆσαι. ὁ δ΄ Ὅμηρος θεῶν πόμα τὸ νέκταρ
οἶδεν. Ἴβυκος δέ φησι τὴν ἀμβροσίαν46 τοῦ μέλιτος κατ΄ ἐπί
τασιν ἐννεαπλασίαν ἔχειν γλυκύτητα͵ τὸ μέλι λέγων ἔνατον
εἶναι μέρος τῆς ἀμβροσίας κατὰ τὴν ἡδονήν. κρατὴρ
ἐκέκρατο͵ Ἑρμᾶς δ΄ ἕλεν ὄλπιν θεοῖς οἰνοχοῆσαι. ὁ δ΄ Ὅμηρος
45
Εγκ. ΔΟΜΗ. Δειπνοσοφιστές. Χαρακτηρισμός που δινόταν στην αρχαία Ελλάδα σε όσους συζητούσαν, κατά
τη διάρκεια του δείπνου, για θέματα σχετικά με το φαγητό. Στο σύγγραμμα του Αθήναιου Δειπνοσοφισταί έχουν
διασωθεί διάλογοι του είδους, με σημαντικές πληροφορίες για τον αρχαίο κόσμο.
46
Εγκ. ΔΟΜΗ. Αμβροσία.Η λέξη προέρχεται από το στερητικό α- και τη λέξη βροτός (θνητός) και δηλώνει την
τροφή των αθανάτων και καθετί που δίνει ή διατηρεί την αθανασία. Σύμφωνα με τον Όμηρο, το ποτό των θεών
λέγεται νέκταρ και η τροφή τους α. Α. όμως ονομαζόταν και η τροφή των ίππων των θεών (Ιλιάδα, Ε 775-777),
καθώς και η αλοιφή με την οποία διατηρούσαν το σώμα τους νέο και άλειφαν τους νεκρούς για να μην
αποσυντεθούν. Άμβροτα ή αμβρόσια λέγονται και τα ρούχα, τα πέδιλα και άλλα αντικείμενα των θεών, με την
έννοια της αφθαρσίας τους. Οι θνητοί δεν μπορούσαν να γευτούν την α., που ήταν «εννέα φορές πιο γλυκιά από
το μέλι», εκτός αν απολάμβαναν ιδιαίτερης εύνοιας των θεών, όπως έγινε με τον Τάνταλο.
113
θεῶν πόμα τὸ νέκταρ οἶδεν. Ἴβυκος δέ φησι τὴν ἀμβροσίαν τοῦ

μέλιτος κατ΄ ἐπί τασιν ἐννεαπλασίαν ἔχειν γλυκύτητα͵ τὸ μέλι
λέγων ἔνατον εἶναι μέρος τῆς ἀμβροσίας κατὰ τὴν ἡδονήν.
Δειπνοσοφιστές. 2.18.8 …τὴν Ἑλλάδα. οὐ γὰρ Ἀντιφάνει τῷ
κωμικῷ πεπί στευκα λέγοντι κατὰ πολλὰ τὴν Ἀττικὴν διαφέρουσαν
τῶν ἄλλων καὶ ὕδωρ κάλλιστον ἔχειν. φησὶ γάρ· οἷα δ΄ ἡ χώρα
φέρει διαφέροντα πάσης͵ Ἱππόνικε͵ τῆς οἰκουμένης͵ τὸ μέλι͵ τοὺς
ἄρτους͵ τὰ σῦκα. Β. σῦκα μέν͵ νὴ τὸν Δία͵ πάνυ φέρει. Α. βοσκήματ΄͵
ἔρια͵ μύρτα͵ θύμα͵ πυρούς͵ ὕδωρ͵ ὥστε καὶ γνοίην ἂν εὐθὺς Ἀττικὸν
πίνων ὕδωρ.
Δειπνοσοφιστές. 2.19.19 …δὲ λέγει πεπωκέναι. Φύλαρχος δέ φησιν
ἐν Κλείτορι εἶναι κρήνην ἀφ΄ ἧς τοὺς πιόντας οὐκ ἀνέχεσθαι τὴν
τοῦ οἴνου ὀδμήν. Κλέαρχός φησι τὸ μὲν ὕδωρ ὥσπερ καὶ τὸ γάλα
λευκὸν λέγεσθαι͵ οἶνον δὲ καθάπερ καὶ τὸ νέκταρ ἐρυθρόν͵ μέλι δὲ
καὶ ἔλαιον χλωρόν͵ τὸ δ΄ ἐκ τῶν μόρων θλι βόμενον μέλαν.
Εὔβουλος εὑρετικούς φησι τὸ ὕδωρ ποιεῖν τοὺς πίνοντας αὐτὸ
μόνον͵ τὸν δ΄ οἶνον ἡμῶν τῷ φρονεῖν ἐπισκοτεῖν.
Δειπνοσοφιστές. 2.26.16 …θανεῖν κατὰ τὴν πανήγυριν͵ ὅπως
ἑορτάσωσι͵ πει σθῆναι κελεύσαντα μέλιτος ἀγγεῖον αὑτῷ πλησίον
παρατεθῆναι͵ καὶ διαζῆσαι ἡμέρας ἱκανὰς τὸν ἄνδρα͵ τῇ ἀπὸ τοῦ
μέλιτος ἀναφορᾷ μόνῃ χρώμενον͵ καὶ μετὰ τὰς ἡμέρας
βασταχθέντος τοῦ μέλιτος ἀποθανεῖν. ἔχαιρε δὲ ὁ Δημόκριτος ἀεὶ
τῷ μέλιτι· καὶ πρὸς τὸν πυθό μενον πῶς ἂν ὑγιῶς τις διάγοι ἔφη͵ εἰ
τὰ μὲν ἐντὸς μέλιτι βρέχοι͵ τὰ δ΄ ἐκτὸς ἐλαίῳ. καὶ τῶν Πυθαγορι
κῶν δὲ τροφὴ ἦν ἄρτος μετὰ μέλιτος͵ ὥς φησιν Ἀρι στόξενος …
Δειπνοσοφιστές. 2.42.13… ἧττον δ΄ ἐνοχλεῖ καὶ τούτων τὰ χλωρὰ
τῶν ξηρῶν. τὰ δὲ Περσικὰ κεφαλ αλγικὰ μέν ἐστιν οὐχ ἧττον τῶν
Διὸς βαλάνων͵ τρέφει δὲ μᾶλλον· φάρυγγα τραχύνει καὶ στόμα.
ὀπτη θέντα δὲ ἀλυπότερα γίνεται· διαχωρεῖ δὲ μάλιστα τῶν καρύων
ἐσθιόμενα μετὰ μέλιτος. τὰ δὲ πλατέα φυσω δέστερά ἐστιν͵
ἀλυπότερα δὲ τὰ ἑφθὰ τῶν ὠμῶν καὶ πεφρυγμένων͵ τὰ δὲ
πεφρυγμένα τῶν ὠμῶν. Φυλό τιμος δὲ ἐν τοῖς περὶ τροφῆς φησι·
Δειπνοσοφιστές. 2.48.11 …ῥαφανίδες ἄπλυτοι͵ σηπίαι. ὅτι δὲ τὸ
ἄπλυτοι ἐπὶ τῶν ῥαφανίδων ἀκούειν δεῖ͵ οὐκ ἐπὶ τῶν σηπιῶν͵ δηλοῖ
Ἀντιφάνης γράφων · νήττας͵ σχαδόνας͵ κάρυ΄ ἐντραγεῖν͵ ᾤ΄͵
ἐγκρίδας͵ ῥαφανῖδας ἀπλύτους͵ γογγυλίδας͵ χόνδρον͵ μέλι. ἰδίως
δ΄ οὕτως ἐκαλοῦντο ἄπλυτοι ῥαφανίδες͵ ἃς καὶ Θασίας ὠνόμαζον.
Δειπνοσοφιστές. 2.67.14 …ἐδωδίμου τοῦ ἐντὸς καὶ τοῦ ἔξω.
ὑφαίνεται δ΄ ἐξ αὐτοῦ καὶ πόδεια καὶ ἄλλα ἱμάτια͵ ὡς καὶ Φαινίας
φησί͵ τὸ δὲ ἐν Ἰνδοῖς τριχῶδές ἐστι.3 περὶ δὲ τῆς τῶν βολβῶν
σκευασίας Φιλήμων φησί· τὸν βολβόν͵ εἰ βούλει͵ σκόπει ὅσα
δαπανήσας εὐδοκιμεῖ͵ τυρόν͵ μέλι͵ σήσαμον͵ ἔλαιον͵ κρόμυον͵ ὄξος͵
σίλφιον. αὐτὸς δ΄ ἐφ΄ αὑτοῦ ΄στιν πονηρὸς καὶ πικρός. Ἡρακλείδης
δ΄ ὁ Ταραντῖνος τοῦ συμποσίου περι γράφων τοὺς βολβούς φησι·
Δειπνοσοφιστές. 2.71.11 …ὁπόσα σὺ βούλει καὶ κίχλας καὶ
κοψίχους͵ ὀρνιθάριά τε τῶν ἀγρίων τούτων συχνά· χάριεν γάρ.
Ἀντιφάνης δὲ καὶ ΨΑΡΑΣ ἐν τοῖς βρώμασι καταλέγει· μέλι͵
πέρδικες͵ φάτται͵ νῆτται͵ χῆνες͵ ψᾶρες͵ κίττα͵ κολοιός͵ κόψιχος͵
114
ὄρτυξ͵ ὄρνις θήλεια. πάντων ἡμᾶς λόγον ἀπαιτεῖς καὶ οὐδ΄ ὁτιοῦν
ἔξε στιν εἰπεῖν ἀνυπεύθυνον.
Δειπνοσοφιστές. 2.73.29 …διὸ καὶ πρὸς τὸ κώνειον βοηθεῖ ταῦτα.
ἐν δὲ τῷ περὶ πνιγμοῦ γράφει· ἡ δὲ τούτων ἀνάκτησις ὄξους ἐγχύσει
καὶ πεπέριδος ἢ κνίδης καρπῷ τριφθείσης. τοῦτο δ΄ ἡμᾶς τηρῆσαι
δεῖ ὅτι οὐδέτερον ὄνομα οὐδέν ἐστι παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εἰς ι λῆγον͵
εἰ μὴ μόνον τὸ μέλι. τὸ γὰρ πέπερι καὶ κόμμι καὶ κοῖφι ξενικά.
Εὔπολις I 347 K · ὄψῳ πονηρῷ πολυτελῶς ἠρτυμένῳ. ὅτι ἀρτύματα
ταῦτα καταλέγει που Ἀντιφάνης· ἀστάφιδος͵ ἁλῶν͵ σιραίου͵ σιλφίου͵
τυροῦ͵ θύμου͵ σησάμου͵ νίτρου͵ κυμίνου͵ ῥοῦ͵ μέλιτος͵ ὀριγάνου͵
βοτανίων͵ ὄξους͵ ἐλαῶν͵ εἰς ἀβυρτάκην χλόης͵ καππάριδος͵ ᾠῶν͵
ταρίχους͵ καρδάμων͵ θρίων͵ ὀποῦ. ὅτι οἴδασιν οἱ παλαοὶ τὸ
Αἰθιοπικὸν καλούμενον κύμινον . ὅτι εἴρηται ἀρσενικῶς ὁ θύμος καὶ
ὁ ὀρίγανος.
Δειπνοσοφιστές. 3.6.15 …ἐστὶ γένη πλείονα. Ἀττικὸν μέν͵ οὗ
μνημονεύει Ἀν τιφάνης ἐν Ὁμωνύμοις· ἐπαινῶν δὲ τὴν χώραν τὴν
Ἀττικὴν τάδε λέγει II 84 K · οἷα δ΄ ἡ χώρα φέρει διαφέροντα πάσης͵
Ἱππόνικε͵ τῆς οἰκουμένης͵ τὸ μέλι͵ τοὺς ἄρτους͵ τὰ σῦκα. Β. σῦκα
μέν͵ νὴ τὸν Δία͵ πάνυ φέρει. Ἴστρος δ΄ ἐν τοῖς Ἀττικοῖς…
Δειπνοσοφιστές. 3.28.28 …ἐπιούσῃ τῶν ἡμερῶν τῷ μὲν πάλιν
ἐκέλευσε δοθῆναι κιτρίου͵ τῷ δ΄ οὔ· καὶ ὁ μὲν φαγὼν δηχθεὶς οὐδὲν
ἔπαθεν͵ ὃ δὲ παραυτίκα πληγεὶς ἀπέθανε. δοκιμα σθέντος οὖν διὰ
πολλῶν τοῦ τοιούτου εὑρέθη τὸ κιτρίον ἀντιφάρμακον ὂν παντὸς
δηλητηρίου φαρμάκου. ἐὰν δέ τις ἐν μέλιτι Ἀττικῷ ὅλον κιτρίον ὡς
ἔχει φύσεως συνεψήσῃ μετὰ τοῦ σπέρματος͵ διαλύεται μὲν ἐν τῷ
μέλιτι͵ καὶ ὁ ἀπ΄ αὐτοῦ λαμβάνων ἕωθεν δύο ἢ τρεῖς δακτύλους
οὐδ΄ ὁτιοῦν ὑπὸ φαρμάκου πείσεται. τούτοις εἴ τις ἀπιστεῖ͵ μαθέτω
καὶ παρὰ Θεοπόμπου τοῦ Χίου…
ἔπαθεν͵ ὃ δὲ παραυτίκα πληγεὶς ἀπέθανε. δοκιμασθέντος οὖν διὰ
πολλῶν τοῦ τοιούτου εὑρέθη τὸ κιτρίον ἀντιφάρμακον ὂν παντὸς
δηλητηρίου φαρμάκου. ἐὰν δέ τις ἐν μέλιτι Ἀττικῷ ὅλον κιτρίον ὡς
ἔχει φύσεως συνεψήσῃ μετὰ τοῦ σπέρματος͵ διαλύεται μὲν ἐν τῷ
μέλιτι͵ καὶ ὁ ἀπ΄ αὐτοῦ λαμβάνων ἕωθεν δύο ἢ τρεῖς δακτύλους
οὐδ΄ ὁτιοῦν ὑπὸ φαρμάκου πείσεται. τούτοις εἴ τις ἀπιστεῖ…
Δειπνοσοφιστές. 3.49.35 Β. καὶ δῆθ΄ ὑπάρχει τέμαχος ἐγ χέλειον
ὑμῖν͵ τευθίς͵ ἄρ νειον κρέας͵ φύσκης τόμος͵ ποὺς ἑφθός͵ ἧπαρ͵
πλευρόν͵ ὀρ νίθεια πλήθει πολλά͵ τυ ρὸς ἐν μέλιτι͵ μερὶς κρεῶν.
Ἀντιφάνης Παρασίτῳ II 87 K · χοιρίων σκέλη καπύρ΄.
Δειπνοσοφιστές. 3.59.23 …τὰ δ΄ ἄλλα γ΄ ἐκεῖνα τραγήματα πάντα
πέφυκε πτωχείας παράδειγμα κακῆς͵ ἑφθοί τ΄ ἐρέβινθοι καὶ κύαμοι
καὶ μῆλα καὶ ἰσχάδες. ἀλλὰ πλακοῦντα αἴνει Ἀθήνησιν γεγενημένον·
εἰ δὲ μή͵ ἄν που αὐτὸν ἔχῃς ἑτέρωθι͵ μέλι ζήτησον ἀπελθὼν
Ἀττικόν͵ ὡς τοῦτ΄ ἐστὶν ὃ ποιεῖ κεῖνον ὑβριστήν. οὕτω τοι δεῖ ζῆν
τὸν ἐλεύθερον ἢ κατὰ τῆς γῆς καὶ κατὰ τοῦ βαράθρου καὶ
Ταρτάρου ἐς τὸν ὄλεθρον ἥκειν καὶ κατορωρύχθαι σταδίους
ἀναρίθμους.
Δειπνοσοφιστές. 8.67.8 …ἐν τῇ Μέθῃ παρίστησιν· εἶτ΄ οὐχ ὅμοια
πράττομεν καὶ θύομεν· ὅπου γε τοῖς θεοῖς μὲν ἠγορασμένον
δραχμῶν ἄγω προβάτιον ἀγαπητὸν δέκα͵ αὐλητρίδας δὲ καὶ μύρον
115
καὶ ψαλτρίας͵ Μενδαῖον͵ Θάσιον͵ ἐγχέλεις͵ τυρόν͵ μέλι μικροῦ

ταλάντου· γίνεται τὸ κατὰ λόγον δραχμῶν μὲν ἀγαθὸν ἄξιον λαβεῖν
δέκα ἡμᾶς͵ ἐὰν καὶ καλλιερηθῇ τοῖς θεοῖς͵ τούτων δὲ πρὸς ταῦτ΄
ἀντανελεῖν τὴν ζημίαν. πῶς οὐχὶ τὸ κακὸν τῶν ἱερῶν διπλάζεται;
Δειπνοσοφιστές. 14.53.18 …λαμβάνεται ἡ σελήνη ἐπὶ ταῖς δυσμαῖς
ὑπὸ τῆς τοῦ ἡλίου ἀνατολῆς καὶ ὁ οὐρανὸς ἀμφιφῶς γίνεται.
ΒΑΣΥΝΙΑΣ. Σῆμος ἐν β Δηλιάδος ἐν τῇ τῆς Ἑκάτης͵ φησίν͵ νήσῳ τῇ
Ἴριδι θύουσι Δήλιοι τοὺς βασυνίας καλουμένους. ἐστὶν δὲ ἑφθὸν
πύρινον͵ σταῖς σὺν μέλιτι καὶ τὰ καλούμενα κόκκωρα ἰσχὰς καὶ
κάρυα τρία.ΣΤΡΕΠΤΟΙ καὶ ΝΕΗΛΑΤΑ.
Δειπνοσοφιστές. 14.57.47 …ἔτι δὲ μήκων͵ ἃ [ὃν] φρύξας
θεράπευσον καλῶς καὶ εἰς θυίαν καθαρὰν τρῖψον ἐπιμελῶς·
συμμίξας τε τὴν ὀπώ ραν μάλαξον μέλιτι ἡψημένῳ͵ προσβαλὼν
πέπερι πλέον καὶ μάλαξον· γίνεται δὲ μέλαν διὰ τὴν μήκωνα. δια
πλατύνας ποίησον τετράγωνον. εἶτα σήσαμον λευκὸν τρίψας
μάλαξον μέλιτι ἡψημένῳ καὶ ἕλκυσον λαγάνια δύο καὶ ἓν θὲς
ὑποκάτω καὶ τὸ ἄλλο ἐπάνω͵ ἵνα τὸ μέλαν εἰς μέσον γένηται͵ εὖ
ῥύθμισόν τε αὐτό. ταῦτα καὶ ὁ σοφὸς πεμματολόγος Χρύσιππος.
Δειπνοσοφιστές 2,2.139.11 …εἰρηνικῶς μᾶλλον δι΄ ἃς μέλιτι
προσπαίζειν δέει. μελίπηκτα δ΄ εἴ σοι προσφέρει; τρώγοιμ΄ ἄν. ᾠὸν
δέ; καταπίνοιμ΄ ἄν. Ἄμφις· ἤδη ποτ΄ ἤκουσας βίον ἀληλεμένον;
τοῦτ΄ ἐκεῖν΄ ἔστι σαφῶς· ἄμητες͵ οἶνος ἡδύς͵ ᾠά͵ σησαμαῖ͵ μύρον͵
στέφανος. ὀνόματα τῶν δώδεκα θεῶν διελήλυθας. οὐ
φιλοτραγήμων εἰμί πως ἑκάστοτε͵ φησὶν Εὔβουλος. Ἄλεξις δὲ τοῦ
συμ ποσίου διατριβήν φησι τὰ τραγήματα͵ ὥστε ἀργοὺς ἔχειν
μηδέποτε τὰς σιαγόνας. Ἀπίων δὲ ἐπαίκλιά φησι καλεῖσθαι τὰ μετὰ
τὸ δεῖπνον βρώματα. Ἔφιππος δὲ τραγήματα ἀπαριθμούμενός φησι·
κόκκος͵ ἐρέβινθος͵ κύαμος͵ χόνδρος͵ τυρός͵ μέλι͵ σησαμίδες͵
βρυγμός͵ μνοῦς͵ μῆλον͵ κάρυον͵ γάλα͵ κανναβίδες͵ Διὸς ἐγκέφαλος.
Δειπνοσοφιστές 2,2.158.14 …ὀνομασθῆναι. ὅτι δὲ δοθείσης τῆς
τοῦ Ἀγαθοῦ Δαίμονος κράσεως ἔθος ἦν βαστάζεσθαι τὰς τραπέζας
ὁ Σικελιώτης Διονύσιος ἔδειξε διὰ τῆς αὐτοῦ ἀσεβείας. τῷ γὰρ ἐν
Συρακούσαις Ἀσκληπιῷ ἀνακειμένης χρυσῆς τραπέζης προπιὼν
αὐτῷ ἄκρατον Ἀγαθοῦ Δαίμονος ἐκέλευσε βασταχθῆναι τὴν
τράπεζαν. ὅτι Ἕλληνες θύοντες Ἡλίῳ͵ ὥς φησι Φύλαρχος͵ μέλι
σπένδουσιν͵ οἶνον οὐ φέροντες τοῖς βωμοῖς͵ δεῖν λέγοντες τὸν
πάντα περιπολοῦντα καὶ συνέ χοντα ἀλλότριον εἶναι μέθης. ὅτι
Ἀλκαῖος καὶ Ἀνακρέων ἐπαινοῦνται ἐπὶ τῇ τῶν σκολίων ποιήσει καὶ
Πράξιλλα ἡ Σικυωνία. τριῶν δὲ γενῶν ὄντων͵ ὥς φησιν Ἀρτέμων͵ ἐν
οἷς τὰ περὶ τὰς συνουσίας ἦν ᾀδόμενα͵ ὧν τὸ μὲν πρῶτον ἦν ὃ
πάντας ᾄδειν νόμος ἦν..
Γαληνός47
47
Εγκ. ΔΟΜΗ. Γαληνός. (Πέργαμος 129 – Ρώμη ή Πέργαμος 201 μ.Χ.). Έλληνας γιατρός, φυσιολόγος και
συγγραφέας. Περίφημος γιατρός της αρχαιότητας, θεωρήθηκε δεύτερος μετά τον μέγα Ιπποκράτη. Έμεινε για πολλά
χρόνια στη Ρώμη, όπου ήταν χειρουργός των μονομάχων και αργότερα γιατρός στην αυλή των αυτοκρατόρων.
Εκτός από την παθολογία και τη χειρουργική, η δραστηριότητά του περιστράφηκε σε έρευνες ανατομικής,
φυσιολογίας, φαρμακολογίας και συγχρόνως στη φιλοσοφία.
116
Από τις 2000 περίπου αναφορές για το μέλι στο Γαληνό, βάζω ένα μέρος.
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΡΟΤΡΕΠΤΙΚΟΣ ΕΠ ΙΑΤΡΙΚΗΝ. Εἰ μὲν μηδ΄ ὅλως λόγου

μέτεστι τοῖς ἀλόγοις ὀνο μαζομένοις ζῳοις… 1.10…διενηνόχασιν οἱ
ἄνθρωποι͵ πρόδηλον ἡμῖν ἐστιν ὁρῶσι τό τε πλῆθος τῶν τεχνῶν ὧν
μεταχειρίζεται τὸ ζῷον τοῦτο καὶ ὅτι μόνος ἅνθρωπος ἐπιστήμης
ἐπιδεκτικὸς ἣν ἂν ἐθελήσῃ τέχνην μανθάνει. τὰ μὲν γὰρ ἄλλα ζῷα
σχεδὸν ἄτεχνα πάντ΄ ἐστὶ πλὴν ὀλίγων δή τινων ἐν ὀλίγοις· ἀλλὰ
καὶ ταῦτα φύσει μᾶλλον ἢ προαιρέσει τεχνῶν εὐτύχηκεν· ὁ δ΄
ἄνθρωπος οὔτε τινὸς τῶν παρ΄ ἐκείνοις ἀμελέτητος͵ εἴ γε καὶ τὴν
ὑφαντικὴν ἐμιμήσατο τὰς ἀράχνας καὶ πλάττει καθάπερ αἱ
μέλισσαι καὶ τοῦ νεῖν οὐκ ἀνάσκητός ἐστι καίτοι πεζὸς ὤν͵ ἀλλὰ
καὶ τῶν θείων τεχνῶν οὐκ ἀπολείπεται͵ ζηλῶν μὲν τὴν Ἀσκληπιοῦ
τέχνην ἰατρικήν͵ ζηλῶν δ΄ Ἀπόλλω νος αὐτήν τε ταύτην καὶ τὰς
ἄλλας ἁπάσας ἃς ἔχει͵ τοξικὴν μουσικὴν μαντικήν…
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΤΟΙΣ ΕΙΣΑΓΟΜΕΝΟΙΣ. Τῆς ἰατρικῆς
τέχνης σκοπὸς μὲν ἡ ὑγίεια. 1.100.17 …ὀφθαλμῶν καὶ τῶν
μυκτήρων καὶ τοῦ στόματος καὶ τῶν ἄλλων τῶν οὕτως ἀραιῶν τὸ
αὐτὸ τοῦτ΄ ἐνενόησαν͵ ὡς ἐνδέχοιτό ποτε τῷ πλήθει τῆς
περιεχομένης ἐν αὐ τοῖς ὑγρότητος͵ οὐκ ἀραιώσει τῶν πόρων
ἐκρεῖν τι; καὶ μὲν δὴ καὶ κεράμους εἴδομεν πολλάκις ἀραιοὺς
οὕτως͵ ὡς διηθεῖσθαι τὸ ὕδωρ. ἀλλ΄ εἰ μέλιτος ἐγχέοις͵ οὐ
διηθεῖται· παχυτέρα γὰρ ἡ τοῦ μέλιτος οὐσία τῶν τοῦ κεράμου
πόρων. οὔκουν οὐδὲ τοῦτ΄ ἀπεικὸς ἦν ἐννοῆσαι͵ ὡς διὰ λεπτότητα
πολλάκις ἐκρεῖ τι…
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΤΟΙΣ ΕΙΣΑΓΟΜΕΝΟΙΣ. 1.104.1 …οὕτως
ἔχει͵ δηλοῦσιν αἱ μεθ΄ ἑλκώσεως ἐν τοῖς ἄλλοις μορίοις γιγνόμεναι
φλεγμοναί. καὶ γὰρ καὶ ἐπ΄ ἐκείνων ἀπορρεῖ τὸ λεπτότερον͵ ὥσπερ
ἐν ὀφθαλμοῖς καὶ ῥινὶ καὶ στόματι. ἕως δ΄ ἂν ἀπαθὲς ᾖ καὶ πάντη
στεγανὸν τὸ δέρμα͵ τοῦ μηδὲν ἀποχεῖσθαι τοῦτ΄ αἴτιον͵ οὐ τὸ τῆς
φλεγμονῆς εἶδος· ὥσπερ αὖ πάλιν͵ εἰ μέλιτι δεύσειας ἢ ὑγρᾷ πίττῃ
μὴ πάνυ τὸ πλῆθος ἀμέτρῳ σπογγιὰν ἢ ἔριον͵ οὐδὲν ἀπορρεῖ διὰ τὸ
τῆς ὑγρότητος πάχος͵ ἢ ὕδατι μὲν ἤ τινι τῶν οὕτω λεπτῶν…
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΦΥΣΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ.
2.115.5 …ἐξίστανται͵ πῶς ἂν αὐτὰς ἐπανάγειν οἷοί τ΄ εἴημεν ἐπὶ τὸ
κρεῖττον; οὔκουν ἄχρηστόν ἐστιν εἰς τὰς ἰάσεις͵ ὡς Ἐρασίστρατός
φησιν͵ ἐπίστασθαι τἀληθὲς αὐτὸ περὶ γενέσεως χολῆς. οὐ μὴν οὐδ΄
ἀδύνατον οὐδ΄ ἀσαφὲς ἐξευρεῖν͵ ὅτι μὴ τῷ πλείστην ἐν ἑαυτῷ
περιέχειν τὸ μέλι τὴν ξανθὴν χολὴν ἀλλ΄ ἐν τῷ σώ ματι
μεταβαλλόμενον εἰς αὐτὴν ἀλλοιοῦταί τε καὶ τρέ πεται. πικρόν τε
γὰρ ἂν ἦν γευομένοις͵ εἰ χολὴν ἔξωθεν εὐθὺς ἐν ἑαυτῷ περιεῖχεν
ἅπασί τ΄ ἂν ὡσαύ τως τοῖς ἀνθρώποις ἴσον αὐτῆς ἐγέννα τὸ
πλῆθος.
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΦΥΣΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ. 2.115.13
…ἔξωθεν εὐθὺς ἐν ἑαυτῷ περιεῖχεν ἅπασί τ΄ ἂν ὡσαύ τως τοῖς
ἀνθρώποις ἴσον αὐτῆς ἐγέννα τὸ πλῆθος. ἀλλ΄ οὐχ ὧδ΄ ἔχει
τἀληθές. ἐν μὲν γὰρ τοῖς ἀκμά ζουσι καὶ μάλιστ΄ εἰ φύσει
θερμότεροι καὶ βίον εἶεν βιοῦντες ταλαίπωρον͵ ἅπαν εἰς ξανθὴν
χολὴν μεταβάλλει τὸ μέλι· τοῖς γέρουσι δ΄ ἱκανῶς ἐστιν ἐπιτή
117
δειον͵ ὡς ἂν οὐκ εἰς χολὴν ἀλλ΄ εἰς αἷμα τὴν ἀλλοί ωσιν ἐν ἐκείνοις
λαμβάνον. Ἐρασίστρατος δὲ πρὸς τῷ μηδὲν τούτων γιγνώσκειν
οὐδὲ περὶ τὴν διαίρεσιν τοῦ λόγου σωφρονεῖ…
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΦΥΣΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ. 2.123.1
…χολώδη δὲ τὰ οὖρα͵ δάκνεται δ΄ ἡ γαστήρ͵ ἑωρακότος ἐστὶν ἀλλ΄
ὥσπερ ἐξαίφνης νῦν εἰς τὸν κόσμον ἐληλυθότος καὶ μήπω τὰ κατ΄
αὐτὸν φαινόμενα γιγνώσκοντος. ἐπεὶ τίς οὐκ οἶδεν͵ ὡς ἕκαστον τῶν
ἑψομένων ἐπὶ πλέον ἁλυκώτερον μὲν τὸ πρῶτον͵ ὕστε ρον δὲ
πικρότερον γίγνεται; κἂν εἰ τὸ μέλι βουληθείης αὐτὸ τὸ πάντων
γλυκύτατον ἐπὶ πλεῖστον ἕψειν͵ ἀποδείξεις καὶ τοῦτο πικρότατον· ὃ
γὰρ τοῖς ἄλλοις͵ ὅσα μὴ φύσει θερμά͵ παρὰ τῆς ἑψήσεως
ἐγγίγνεται͵ τοῦτ΄ ἐκ φύσεως ὑπάρχει τῷ μέλιτι.
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΟΣΤΩΝ ΤΟΙΣ ΕΙΣΑΓΟΜΕΝΟΙΣ. 2.733.5 …
ἐξίσταται͵ οὔτε ὡς χρὴ αὐτὰ ἐπανάγειν… 3.7.16 ταπτήσεται͵ ὁ δ΄
ὄφις εἰς τὴν γῆν καταδύσεται. εἶθ΄ ὁ μὲν οἶμαι θηράσει μὴ μαθών͵ ἡ
δὲ νήξεται͵ ὁ δ΄ ὄφις φωλεύσει [εἰς γῆν]. 1φύσιες γὰρ ζῳων
ἀδίδακτοι2͵ φησὶν ὁ Ἱπποκράτης. ταύτῃ μοι δοκεῖ τὰ μὲν ἄλλα τῶν
ζῳων φύσει μᾶλλον ἢ λόγῳ τέχνην τινὰ διαπράτ τεσθαι͵ πλάττειν
μὲν αἱ μέλιτται͵ θησαυροὺς δέ τινας καὶ λαβυρίνθους δημιουργεῖν
οἱ μύρμηκες͵ νήθειν δὲ καὶ ὑφαίνειν αἱ ἀράχναι. τεκμαίρομαι δὲ τῷ
ἀδιδάκτῳ. Ἄνθρωπος δ΄͵ ὥσπερ τὸ σῶμα γυμνὸς ὅπλων͵ οὕτω καὶ
τεχνῶν τὴν ψυχὴν ἔρημος.
ΓΑΛΗΝΟΥ ΟΤΙ ΤΑΙΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΚΡΑΣΕΣΙΝ ΑΙ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ
ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΕΠΟΝΤΑΙ. Ταῖς τοῦ σώματος κράσεσιν ἕπεσθαι τὰς
δυνάμεις τῆς ψυχῆς… 4.793.1 διὰ τὴν λεπτότητα μᾶλλον καὶ διὰ τὸ
καθαρὸν εἶναι· τὸ γὰρ γεῶδες οὐδέτερον ἔχει τούτων.
εὐκινητοτέραν γὰρ ἔχουσι τὴν αἴσθησιν τὰ λεπτοτέραν ἔχοντα τὴν
ὑγρότητα καὶ καθαρωτέραν· διὰ γὰρ τοῦτο καὶ τῶν ἀναίμων ἔνια
συνετωτέραν ἔχει τὴν ψυχὴν ἐνίων ἐναί μων͵ καθάπερ εἴρηται [καὶ]
πρότερον͵ οἷον ἡ μέλιττα καὶ τὸ γένος τὸ τῶν μυρμήκων κἂν εἴ τι
ἕτερον τοι οῦτόν ἐστι. δειλότερα δὲ τὰ λίαν ὑδατώδη· ὁ γὰρ φόβος
καταψύχει. προωδοποίηται τοίνυν τῷ πάθει τὰ τοιαύτην ἔχοντα τὴν
ἐν τῇ καρδίᾳ κρᾶσιν· τὸ γὰρ ὕδωρ τῷ ψυχρῷ πηκτόν ἐστι·
Περὶ τῶν Ἱπποκράτους καὶ Πλάτωνος δογμάτων. 3.2.2.1 Οὐ
μὴν τοῦτό γ΄ ἦν σοι τὸ ἀμφισβητούμενον͵ εἰ τὸ θυμούμενον τῆς
ψυχῆς ἐν καρδίᾳ κατῳκισται͵ ἀλλ΄ εἰ τὸ λογιζόμενον͵ ὅπερ ἐχρῆν
ἀποδείξαντα μὴ πολλὰ κάμνειν ὑπὲρ τοῦ θυμουμένου μηδ΄
ἐμπιπλάναι τὸ βιβλίον ἐπῶν ποιητικῶν ὧν ἐφεξῆς γράφεις ὡδί· ὅς
τε πολὺ γλυκίων μέλιτος καταλειβομένοιο ἀνδρῶν ἐν στήθεσσιν
ἀέξεται ἠΰτε καπνό. καὶ πάλιν ὁ θυμὸς αὐτὸν τῶν φρενῶν ἐξῆρ΄
ἄνω.καὶ πάλιν πηδῶν δ΄ ὁ θυμὸς ἔνδοθεν μαντεύεται.
Περὶ τῶν Ἱπποκράτους καὶ Πλάτωνος δογμάτων. 4.1.10.6 …
καὶ μετ΄ ὀλίγα πάλιν͵ ὅτι δὲ καὶ τὸ θυμοειδὲς ἐνταῦθα αὐτῷ ἐστι͵ τὰ
τοιαῦτα ἐμφαίνει πλείονα ὄντα· ῞Ηρῃ δ΄ οὐκ ἔχαδε στῆθος χόλον͵
ἀλλὰ προσηύδα. καὶ ἔτι καὶ χόλος ὅς τ΄ ἐφέηκε πολύφρονά περ
χαλεπῆναι· ὅς τε πολὺ γλυκίων μέλιτος καταλειβομένοιο ἀνδρῶν ἐν
στήθεσσιν ἀέξεται ἠύτε καπνός͵ ἐναργέστατα καὶ σαφέστατα διὰ
τῶν τοιούτων ἐνδεικνύμενος ὡς ὑπολαμβάνει καὶ αὐτὸς ὁμοίως
118
Ἱπποκράτει καὶ Πλάτωνι δυνάμεις τῆς ψυχῆς ὑπάρχειν ἑτέρας παρὰ

τὸν λογισμόν…
ΓΑΛΗΝΟΥ ΥΓΙΕΙΝΩΝ ΛΟΓΟΣ. vi 6.266.10 …καὶ τὰ τοῦ
πηγάνου φύλλα προανεξηραμμένα υμμέτρω. εἰ μὲν γὰρ ἐπὶ πλέον
ξηρανθείη͵ δριμέα τε γίνεται καὶ πικρὰ καὶ περαίτερον τοῦ
προήκοντο θερμά͵ μηδ΄ ὅλω δὲ προξηρανθέντα περιέχει τινὰ περιτ
τωματικὴν ὑγρότητα μηδέπω κατειργαμένην ἀκριβῶ͵ δι΄ ἣν οὐ γίνε
ται παντάπαιν ἄφυα. τούτοι τοῖ τέαριν ἐνίοτε μὲν ἀναμίγνυται
μέλι προαπηφριμένον͵ ἐνίοτε δ΄ οὐδέν͵ ἀλλὰ μόνα χωρὶ τοῦ
μέλιτο ἀποτεθέντα πτιάνη ἐμβάλλεται χυλῷ καὶ ὅτῳπερ ἂν ἄλλῳ
τῶν ἐδεμάτων μάλιτα πρέπειν δοκῇ. λαμβάνεται δὲ καὶ καθ΄ ἑαυτὸ
τὸ φάρμακον τοῦτο πρὸ τροφῆ τε καὶ μετὰ τροφήν. καὶ ἔτι κάλλιτον
ἐπὶ τῇ τοιαύτῃ χρήει τὸ τῷ μέλιτι μιγνύμενον͵ προαπηφρι μένῳ·
τοῦτο γὰρ ἀφυώτατον.
ΓΑΛΗΝΟΥ ΥΓΙΕΙΝΩΝ ΛΟΓΟΣ. vi 6.266.10 …καὶ τὰ τοῦ πηγάνου
φύλλα προανεξηραμμένα υμμέτρω. εἰ μὲν γὰρ ἐπὶ πλέον ξηρανθείη͵
δριμέα τε γίνεται καὶ πικρὰ καὶ περαίτερον τοῦ προήκοντο θερμά͵
μηδ΄ ὅλω δὲ προξηρανθέντα περιέχει τινὰ περιτ τωματικὴν
ὑγρότητα μηδέπω κατειργαμένην ἀκριβῶ͵ δι΄ ἣν οὐ γίνε ται
παντάπαιν ἄφυα. τούτοι τοῖ τέαριν ἐνίοτε μὲν ἀναμίγνυται μέλι
προαπηφριμένον͵ ἐνίοτε δ΄ οὐδέν͵ ἀλλὰ μόνα χωρὶ τοῦ μέλιτο
ἀποτεθέντα πτιάνη ἐμβάλλεται χυλῷ καὶ ὅτῳπερ ἂν ἄλλῳ τῶν
ἐδεμάτων μάλιτα πρέπειν δοκῇ.
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΕΝ ΤΑΙΣ ΤΡΟΦΑΙΣ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΒΙΒΛΙΟΝ
ΠΡΩΤΟΝ. … iii 6.470.8 …τὸ ψυχρότερον͵ ἐὰν δ΄ ἐφ΄ ὑγρότητα
τέτταριν ἀριθμοῖ ἀποτῇ͵ τοῖ ἴοι δεῖν εἶναι ξηρότερον τοῦ υμμέτρου.
κατὰ τοῦτό γέ τοι πάλιν εὑρεῖν ἔτι πολλοὺ τῶν ἀνθρώπων
ἐναντιώτατα περὶ τῶν αὐτῶν τροφῶν ἀποφαινομένου. ἔναγχο γοῦν
ἐφιλονείκουν ἀλλήλοι δύο τινέ. ὁ μὲν ὑγιεινὸν ἀποφαινόμενο͵ ὁ δὲ
νοερὸν εἶναι τὸ μέλι͵ τεκμαιρόμενο ἑκάτερο ἐξ ὧν αὐτὸ ὑπ΄ αὐτοῦ
διετίθετο͵ μηκέτ΄ ἐννοοῦντε͵ ὡ οὔτε μίαν ἅπαντε ἄνθρωποι τὴν ἐξ
ἀρχῆ ἔχουι κρᾶιν οὔτ΄͵ εἰ καὶ μίαν εἶχον͵ ἀμετάβλητον αὐτὴν ἐν ταῖ
ἡλικίαι φυλάττουιν͵ ὥπερ οὐδ΄ ἐν ταῖ κατὰ τὰ ὥρα τε καὶ χώρα
ὑπαλλαγαῖ͵ ἵνα παραλίπω κατά γε τὸ παρόν…
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΕΝ ΤΑΙΣ ΤΡΟΦΑΙΣ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΒΙΒΛΙΟΝ
ΠΡΩΤΟΝ. iii 6.470.15 …ἀρχῆ ἔχουι κρᾶιν οὔτ΄͵ εἰ καὶ μίαν εἶχον͵
ἀμετάβλητον αὐτὴν ἐν ταῖ ἡλικίαι φυλάττουιν͵ ὥπερ οὐδ΄ ἐν ταῖ
κατὰ τὰ ὥρα τε καὶ χώρα ὑπαλλαγαῖ͵ ἵνα παραλίπω κατά γε τὸ
παρόν͵ ὡ καὶ τοῖ ἐπι τηδεύμαι καὶ ταῖ διαίται ὑπαλλάττουι τὰ φυικὰ
τῶν ωμάτων διαθέει. εὐθὺ γοῦν αὐτῶν τῶν διαφερομένων ἀλλήλοι
περὶ τοῦ μέλιτο ὁ μὲν πρεβύτη τε κατὰ τὴν ἡλικίαν ἦν καὶ φύει
φλεγμα τωδέτερο ἀργό τε τῷ βίῳ καὶ πρὸ τὰ ἄλλα μὲν ἁπάα πράξει͵
οὐχ ἥκιτα δὲ καὶ τὰ πρὸ τοῦ βαλανείου γυμνάια͵ καὶ διὰ τοῦτ΄ αὐτῷ
τὸ μέλι χρήιμον ἦν· ὁ δ΄ ἕτερο χολώδη τε φύει καὶ τριακοντούτη
κατὰ τὴν ἡλικίαν ἐτύγχανεν ὢν ἔν τε ταῖ ὁημέραι πράξει πολλὰ
ταλαιπωρούμενο·
ἢ διὰ φύιν ἢ χώραν ἢ ὥραν ἢ ἐπιτηδεύ ματα τοιοῦτοι τὴν κρᾶιν εἶεν.
119
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΕΝ ΤΑΙΣ ΤΡΟΦΑΙΣ ΔΥΝΑΜΕΩΝ

ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ. iii 6.485.8 …ἔτι χαλεπὸν αὐτῷ τινι καὶ χωρὶ
ἡμῶν ἐπινοεῖν ἐνίου μὲν τῶν ἄρτων ἐγγὺ εἶναι τῶν ἀρίτων ἢ
χειρίτων͵ ἐνίου δ΄ ἀποκεχωρηκέναι πορ ρωτέρω καί τινα ἄλλου͵ ὡ
εἴρηται͵ κατὰ τὸ μέον ἀμφοῖν τετάχθαι. καθάπερ οὖν ἐπὶ τοῦ
μέλιτο ἔμπροθεν ἐλέγομεν οὐχ ἁπλῶ ἀπο φαίνεθαι δεῖν ἀγαθὸν ἢ
φαῦλον εἶναι πρὸ ὑγίειαν͵ ἀλλὰ φλεγματικῇ μὲν φύει͵ τουτέτιν
ὑγροτέρᾳ τε καὶ ψυχροτέρᾳ τῆ εὐκράτου͵ χρή ιμον ὑπάρχειν αὐτό͵
κἂν εἰ ψυχροτέρα δὲ μόνον εἴη τι ἄνευ πολλῆ ὑγρότητο ἢ ὑγροτέρα
ἄνευ πολλῆ ψύξεω͵ οὐ μὴν ταῖ γε θερμαῖ κράειν οὐδὲ τούτων ἔτι
μᾶλλον ταῖ θερμαῖ τε καὶ ξηραῖ ἁρμόττειν αὐτό͵ οὕτω καὶ τῶν
ἄρτων ἀθλητῇ μὲν ἐπιτήδειο…
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΕΥΧΥΜΙΑΣ ΚΑΙ ΚΑΚΟΧΥΜΙΑΣ. 6.766.13 …
ἐπεί τοι πάλιν αὗται πρὸ ἀλλήλα παραβαλλόμεναι ταῖ εἰρημέναι
ὑποπεπτώκαι διαφοραῖ͵ οὔαι οὐ μικραῖ οὐδὲ ταῖ κατὰ τὴν ἡλι κίαν͵
ὥπερ γε καὶ ταῖ κατὰ τὰ νομά τε καὶ τὰ ὥρα τοῦ ἔτου ἔτι τε τὸν
χρόνον ὃν ἀφετήκαι τῆ ἀποκυήεω͵ ὑπὲρ ὧν καὶ αὐτῶν ἐπὶ πλέον ἐν
τῷ τρίτῳ Περὶ τῶν ἐν ταῖ τροφαῖ δυνάμεων εἴρηται. νυνὶ δ΄ ἀρκεῖ
τό γε τοοῦτον εἰπεῖν͵ ὡ οὐκ ἀφαλὲ ἄνευ μέλιτο προ φέρεθαι τὸ τῶν
αἰγῶν γάλα. πολλοῖ γὰρ τῶν μόνον αὐτὸ πιόντων ἐτυρώθη κατὰ τὴν
γατέρα καὶ θαυματὸν ὅπω βαρύνει τε καὶ πνίγει τὸν ἄνθρωπον͵
ἐπειδὰν τοῦτο υμβῇ.
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΠΑΡΑ ΦΥΣΙΝ ΟΓΚΩΝ. Ἕν τι τῶν
συμβεβηκότων τοῖς σώμασιν ὑπάρχει τὸ δηλούμενον πρᾶγμα πρὸς
τῆς ὄγκος φωνῆς. 7.718.16 …αὖθις ἀφισταμένη δι΄ ἐπιρροὴν
περιττωμάτων ὥσπερ ἐκεῖνοι. ἀθερώματα δὲ καὶ στεατώματα καὶ
μελικηρίδας ὅσα τε καὶ ἄλλα τοιαῦτα͵ τινὲς μὲν ἐν τοῖς ἀποστήμασι
τίθενται͵ τινὲς δὲ εἰς ἕτερον γένος. εὔδηλος δὲ καὶ ἡ τούτων φύσις
ἐκ τῶν ὀνομάτων· ἀθέρῃ μὲν γάρ τι παραπλήσιον ἐν τοῖς
ἀθερώμασιν εὑρίσκεται· μέλιτι δὲ ἐν ταῖς μελικηρίσι· στέατι δὲ ἐν
τοῖς στεατώμασιν. ὡς τὸ πολὺ δὲ χιτών τις ὑμενώδης ἅπαντα τὰ
τοιαῦτα περιέχει. ταῦτά τε οὖν ἅπαντα παρὰ φύσιν ὄγκοι͵ καὶ πρὸς
τούτοις ἄνθρακες καὶ γάγγραιναι καὶ ἕρπητες͵ ἐρυσιπέλατά τε καὶ
σκίρροι καὶ οἰδήματα καὶ καρκίνοι καὶ πνευματώσεις…
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΠΑΡΑ ΦΥΣΙΝ ΟΓΚΩΝ. 7.728.11 …τῶν
αἰδοίων μὴ καθισταμένας τινὲς μὲν ὀνομάζουσι σατυριασμόν͵ τινὲς
δὲ πριαπισμόν. Ἔστι δὲ καὶ ὁ ἀχώρ͵ ἕλκος μικρὸν ἐν τῷ δέρματι τῆς
κεφαλῆς͵ εἰκάσαις δ΄ ἂν αὐτὸ φλέγματος ἁλμυροῦ καὶ νιτρώδους
ἔκγονον ὑπάρχειν. ἐκρεῖ γοῦν αὐτοῦ τις ἰχὼρ οὔθ΄ ὑδατώδης ἁπλῶς
οὔτ΄ ἤδη παχὺς ὥσπερ τὸ μέλι καθάπερ ἐν τοῖς κηρίοις
ὀνομαζομένοις. καὶ γὰρ καὶ ταῦτα σὺν ὄγκῳ τινὶ καὶ κατατρήσεσι
πλείοσι γίγνεται͵ μελιτώδους ἐκρέοντος ὑγροῦ. μικρὸς δὲ καὶ
τούτων ὁ ὄγκος͵ ἀλλ΄ οὐκ εἰς τοσοῦτον εἰς ὅσον ἀχῶρος. ἔτι δὲ καὶ
τούτων ὄγκοι μικρότεροι παρὰ φύσιν ἐπὶ τοῦ δέρματος γεννῶνται…
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΠΕΠΟΝΘΟΤΩΝ ΤΟΠΩΝ ΒΙΒΛΙΟΝ. Τόπους
ὀνομάζουσι τὰ μόρια τοῦ σώματος οὐχ οἱ νεώτεροι μόνον… vi
8.26.13 …ὂν δ΄ οὐδέπω͵ ζητήσεως ἄξιον· οὐδὲ γὰρ ἡ αὐτὴ φύσις
ἐστὶν ἁπάντων τῶν γινομένων͵ ἀλλ΄ ὅσα μὲν ὁμοιομερῆ τε ὑπάρχει
καὶ σχῆμα σύμφυτον ἔχει μηδὲν͵ οὐσία τούτων εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς ἐστιν
120
ἡ αὐτή· τῶν δὲ ἤτοι πολυειδῶν τὴν μορφὴν͵ ἢ ἀνομοιομερῶν͵

ἐγχωρεῖ τὴν οὐσίαν ὑστέραν εἶναι τῆς γενέσεως. οὐ γὰρ ἅμα
γίνεται τῆς οἰκίας τὰ θεμέ λια καὶ οἱ τοῖχοι καὶ ἡ ὀροφὴ καὶ ὁ
κέραμος αἱ θύραι τε καὶ αἱ θυρίδες͵ ἐξ ὧν ἁπάντων ὡδί πως
συγκειμένων καὶ εἰς μίαν μορφὴν ἀναγομένων σύνθετός ἐστιν ἡ τῆς
οἰκίας οὐσία.
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΠΕΠΟΝΘΟΤΩΝ ΤΟΠΩΝ ΒΙΒΛΙΟΝ. vi 8.37.15
…ἐργαζομένην αἰτίαν εἶναι θερμήν· εἰ δ΄ ὀξύνεται͵ ψυχράν· οὐ μὴν
ἤδη γέ πω δῆλον͵ εἴτε δυσκρασία τίς ἐστι κατὰ τὸ σῶμα τῆς
κοιλίας͵ εἴτε χυμός τις μοχθηρός· ἀλλὰ διορίσασθαι χρὴ δόντα
σιτία τῆς ἐναντιωτάτης φύσεως τῷ τρόπῳ τῆς δια φθορᾶς͵ ἄρτον
μὲν εἰ τύχοι καὶ χόνδρον ἐφ΄ ὧν κνισοῦται͵ μέλι δ΄ ἐφ΄ ὧν
ὀξύνεται· κᾄπειτ΄ ἐπισκοπεῖσθαι τά τ΄ ἐμού μενα καὶ τὰ
διαχωρούμενα͵ πότερον ἅμα χυμῷ τινι͵ τὰ μὲν χολώδει καὶ θερμῷ͵
τὰ δὲ φλεγματώδει καὶ ψυχρῷ λαμβάνει τὴν κένωσιν͵ ἢ χωρὶς χυμοῦ
τινος βραχεῖάν τινα μεταβολὴν ἐσχηκότα.
De locis affectis libri vi 8.443.7… ἀνατεμὼν ἕνεκα τῶν
ἐζητημένων θεωρημάτων τοῖς ἀνα τομικοῖς ἀνδράσι περὶ τῆς κατὰ
τὸ κυούμενον οἰκονομίας͵ εὑ ρών ποτε γενναῖον τὸ ἔμβρυον͵
ἀπέλυσα μὲν τῆς μήτρας͵ ὥσπερ εἰώθαμεν· ἁρπάσας δὲ πρὶν
θεάσασθαι τὴν κυήσασαν͵ εἰς οἶκον μέν τινα κομίσας κατέθηκα͵
πολλὰ μὲν ἔχοντα λεκά νια͵ τὸ μὲν οἴνου͵ τὸ δὲ ἐλαίου͵ τὸ δὲ
μέλιτος͵ τὸ δὲ γάλακτος͵ ἢ ἄλλου τινὸς ὑγροῦ πλῆρες͵ οὐκ ὀλίγα δ΄
ἄλλα τῶν δημητρίων καρπῶν͵ ὥσπέρ γε καὶ τῶν ἀκροδρύων·
ἐθεασά μεθα δὲ τὸ ἔμβρυον ἐκεῖνο πρῶτον μὲν βαδίζον τοῖς ποσὶν͵
ὥσπερ ἀκηκοὸς ἕνεκα βαδίσεως ἔχειν τὰ σκέλη·
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΔΙΑΦΟΡΑΣ ΣΦΥΓΜΩΝ ΛΟΓΟΣ Α.Εὐξαίμην μὲν
ἂν καὶ μαθεῖν καὶ διδάξαι iv 8.671.10 …κεράμιον οἴνου͵ καὶ πλήρη
τὸν θύλακα ἀλφίτων. οὕτω δὲ καὶ τὸ θέατρον͵ ἢ τὸ στάδιον͵ ἢ τὸ
βουλευτήριον͵ ἀνθρώ πων πλήρη λέγομεν ὑπάρχειν͵ ὥσπερ αὖ καὶ
κενά. οὕτω δὲ καὶ τὴν γαστέρα καὶ τὸ στόμα ποτὲ μέν φαμεν πλήρη
εἶναι͵ ποτὲ δὲ κενά. Πλῆρές τοι μέλιτος τὸ καλὸν στόμα Θύρσι
γένοιτο͵ Πλῆρές τοι σχαδόνων͵ καὶ ἀπ΄ Αἰγίλω ἰσχάδα τρώγοις.
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΔΙΑΦΟΡΑΣ ΣΦΥΓΜΩΝ ΛΟΓΟΣ Α.iv 8.686.5 …δι΄ ἣν
ἀναγκαίως καὶ περὶ τὴν διαγνωσίν τε καὶ πρόγνωσιν ἐσφάλησαν. ἓν
γὰρ κυρίως σημαίνοντος ἑκατέρου τῶν ὀνομάτων͵ οὐκ οἶδ΄ ὅπως ἐκ
μεταφορῶν οὗτοι μεταφο ρὰς ποιοῦσι. τίς γοῦν οὐκ οἶδεν ὡς τὸν
μὲν σίδηρον καὶ τὸν λίθον καὶ τὸ ξύλον σκληρὰ σώματα εἶναί φαμεν͵
ἔλαιον δὲ καὶ μέλι καὶ γάλα καὶ ὕδωρ μαλακά; κριτήριον γὰρ͵
οἶμαι͵ πάντες ἄνθρωποι σκληροῦ καὶ μαλακοῦ σώμα τος ἔχομεν τὴν
ἁφήν. ταύτην οὖν ἐπιβάλλοντες τοῖς ἐντὸς ὑποκειμένοις͵ ὅσα μὲν
ἂν αὐτὴν εὑρίσκωμεν ὑποδεχόμενα καὶ οἷον ἐγκαταβαινούσῃ πως
ὑπείκοντα…
ΓΑΛΗΝΟΥ ΤΩΝ ΠΡΟΣ ΓΛΑΥΚΩΝΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΟΝ Α.
Ὅτι μὲν οὐ τὴν κοινὴν μόνον ἁπάντων ἀνθρώπων φύσιν͵ ii 11.35.9
συῶν τοὺς πόδας τε καὶ τοὺς ἐγκεφάλους· τῶν μικροτέ ρων δὲ εἰ
καὶ τὰς σάρκας δοίης τακερὰς͵ οὐδὲν βλάψειας. ἀλλὰ καὶ ὠὰ
συγχωρεῖν ῥοφεῖν καὶ μάλιστα τὰς λεκίθους· ῥᾷον γὰρ αὗται
πέπτονται τοῦ λευκοῦ. καὶ τῶν ὀπωρῶν δέ γε συγχωρεῖν γεύεσθαι͵
121
τῶν γε μὴ παντάπασι δυσπέ πτων. ἀπέχειν δὲ μέλιτός τε καὶ

νάπυος καὶ ταρίχου καὶ τῶν δριμέων ἁπάντων καὶ οἴνων δὲ τῶν
παλαιῶν ἱκανῶς καὶ ὅσοι θερμοὶ φύσει. αὕτη μὲν οὖν ἡ δίαιτα τῶν
πολλῶν ἐστόχασταί σοι. ὅσοι δὲ μὴ τρυφῶσι͵ διαιτητέον ἐστὶ ὡς
οἶσθα κᾀμὲ διαιτηθέντα ποτὲ ἐν ἀκριβεῖ τριταίῳ πυρετῷ κατὰ τὸν
Ἱπποκράτειον λόγον…
ΓΑΛΗΝΟΥ ΤΩΝ ΠΡΟΣ ΓΛΑΥΚΩΝΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΟΝ Α. ii
11.58.12 …ἐμπίπτουσιν οἴνου τε διδόναι θερμοῦ καὶ ἄρτου καὶ
χόνδρου σὺν αὐτῷ θερμοῦ παντελῶς ὀλίγον. εἰ γὰρ τούτοις πλεῖον
δοίης ἢ δυσπεπτότερα σιτία τοῖς οὕτως ἔχουσιν͵ οὐ συγκοπή σονται
μόνον͵ ἀλλὰ καὶ πνιγήσονται τελέως. τοῖς δὲ δι΄ ἔμ φραξιν
ἐπικαίρου μορίου λειποθυμοῦσιν ὀξύμελί τε διδόναι καὶ τὸ δι΄
ὑσσώπου καὶ ὀριγάνου καὶ γλήχωνος καὶ μέλιτος πόμα· καὶ τροφὰς
τοῦ τμητικωτέρου τρόπου. τὰ γὰρ παχέα καὶ γλίσχρα μεγάλας ἐν
τοῖς τοιούτοις ἐργάζεται βλάβας. ἀλλὰ καὶ τὰ κῶλα τρίβειν τε καὶ
διαδεῖν οὐδὲν χεῖρον. ἀγα θὸν δὲ καὶ τοῖς οὖρα κενοῦσι χρῆσθαι
πόμασιν͵ οἷα τά τε δι΄ ἀνήθου καὶ μαράθρου καὶ σελίνου καὶ
πετροσελίνου καὶ
ΕΠΙΛΗΠΤΩΙ ΠΑΙΔΙ ΥΠΟΘΗΚΗ. 11.375.7 …μέτρα καθ΄ ὅσον [ἂν]
ἑκατέρωι τῶν ἄκρων προσ κεχώρηκε͵ κατὰ τοσοῦτον ὀξύτητος ἢ
γλυκύτητος μετέχει. χρὴ δὲ καὶ ἑψεῖσθαι πάντως αὐτό· καὶ γὰρ
ἑνωθείη οὕτως ἂν ἀκριβῶς τὰ μιχθέντα καὶ τὸ σφοδρὸν τῆς τοῦ
ὄξους δυνάμεως καθαιρεθείη καὶ τὸ φυσῶδες ἐν τῶι μέλιτι
κολασθείη. καὶ γὰρ δὴ καὶ τὸν ἀφρὸν αὐτοῦ πάντως ὁ ἕψων
ἀφαιρήσει. κατὰ δὲ τὴν Ἑλλάδα καὶ τὰς
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΚΡΑΣΕΩΣ ΚΑΙ ΔΥΝΑΜΕΩΣ ΤΩΝ ΑΠΛΩΝ
ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΒΙΒΛΙΟΝ 11.494.9 …ἐν τῷ παραχρῆμα πραΰνει καὶ
χωρὶς τοῦ κένωσιν ἐργάζεσθαι͵ καὶ τραχεῖαν οὐδεμίαν αἴσθησιν
ἐπάγει͵ τοὐναντίον δ΄ ἅπαν αὐτὰ τῶν τραχειῶν ἐστιν αἰσθήσεων
ἰατικά. τὸν γοῦν χόν δρον καὶ τὸ γάλα καὶ τὴν πτισάνην ἐπὶ τῶν
τοιούτων δια θέσεων ἐσθίειν τε δίδομεν ἐνίεμέν τε διὰ τῆς ἕδρας͵
ἐπειδὰν ἤτοι διὰ μέλιτος͵ ἢ ἄλλου τινὸς τῶν τοιούτων
ἀποῤῥύψωμεν τὸ λυποῦν. ἐν τούτῳ δὲ τῷ καιρῷ καὶ στέαρ ἡμῖν
γίγνεται χρήσιμον καὶ κηρωτὴ γλυκεῖα καὶ ἔλαιον γλυκύ. λέγειν δέ
με νόμιζε καὶ νῦν καὶ κατὰ τὸν ἑξῆς λόγον ἅπαντα γλυκέα καὶ χωρὶς
ἁλῶν σκευαζόμενα καὶ τὰ πεπλυμμένα.
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΣΥΝΘΕΣΕΩΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΠΟΥΣ
ΒΙΒΛΙΟΝ secundum locos libri x 12.590.1 …κυκλαμίνου χυλοῦ
κύαθοι δύο͵ κισσοῦ κορύμβων χυ λοῦ κύαθος εἷς͵ πευκεδάνου ὀποῦ
ὀβολὸς εἷς͵ ἐλατηρίου ὀβο λὸς εἷς͵ χρῶ ἐν βαλανείῳ μετὰ γάλακτος
γυναικείου. ἄλλο. 0 πυρέθρου͵ πεπέρεως͵ ὑσσώπου͵ σταφίδος ἀγρίας
ἴσον ποίει τροχίσκους δραχμιαίους͵ ὧν ἕνεκα διαμασάσθω καὶ μετὰ
τὴν ὑπ΄ αὐτοῦ κάθαρσιν ἁλσὶ καὶ μέλιτι ἀποθεραπευέσθω.
πταρμικά. πεπέρεως λευκοῦ͵ ἐλλεβόρου λευκοῦ͵ κα στορίου͵
εὐφορβίου͵ στρουθίου͵ κυκλαμίνου χυλοῦ ξηροῦ ἴσα προερεθίσας
πτερῷ ἐμφύσα. [Περὶ τῆς χρήσεως ἁπάντων τῶν ἰσχυρῶν
φαρμάκων.]
ΒΙΒΛΙΟΝ libri x 12.617.9 …τῆς αἰσθήσεως ὄντα͵ κατὰ τοῦθ΄ ἡμᾶς
122
ἀναγκάζει ποτὲ αὐ τοῖς ἐπὶ τῶν ὑπὸ μηδενὸς τῶν παρηγορικῶν

ὠφελουμένων χρῆσθαι͵ τὸ δὲ διὰ τοῦ πεπέρεως φάρμακον ἐξ ἑτέρου
γένους ἐστὶν͵ ὥσπερ γε καὶ τὸ διὰ τῶν στεάτων ἐξ ἄλλου͵ καθά περ
γε καὶ τὸ μετὰ ταῦτα γεγραμμένον ἐφεξῆς φάρμακον ὡδί πως.
χαλβάνην Σουσίνῳ μύρῳ διεὶς πρόσμιξον μέλι καὶ ῥόδινον καὶ
οἰσυπηρὸν ἔριον περὶ μηλωτίδα συστρέψας͵ κί νει καὶ χλιαίνων
ἔνσταζε. διαφορητικὸν γὰρ ἀλύπως ἐστὶ τοῦτο͵ δυνάμενον
ἁρμόττειν φλεγμοναῖς ἐν αἷς οὐκέτι οὐδὲν ἐπιῤῥεῖ.
ΒΙΒΛΙΟΝ locos libri x 12.622.3 …ἄλλῳ τινὶ συμφώνῳ πρὸς ὠταλγίαν
τῶν αὐτίκα ἀναγραφη σομένων κατάπλασσε. ἢ κωδίαν λεπτὴν͵
ἀλεύρῳ μεμιγμένην καὶ ἐν μελικράτῳ ἑψημένην ἢ αὐτῇ τῇ κωδίᾳ
λεπτῇ μετὰ κριθίνου ἀλεύρου ἐν οἴνῳ ἑψημένῃ. ἢ βουκέρατι ἐν
μελικράτῳ ἑφθῷ ἢ λινοσπέρμῳ ὁμοίως. ἄκρως ποιεῖ σπόγγος ὀφθαλ
μικὸς μέλιτι ἑφθῷ καὶ ἔτι θερμῷ βρεχόμενος καὶ ἐπιτιθέ μενος͵ ἢ
κηρωτὴ ἰρίνου͵ μιγέντος αὐτῇ στύρακος. ἄκρως ποιεῖ πρὸς
ὠταλγίαν ἀλόη μεμιγμένη μετὰ ῥοδίνου καὶ μέ λιτος τὸ πάχος
ἐγχεομένη͵ ἢ χαλκῖτις ἐν οἴνῳ διειμένη͵ ἢ περδικίου χυλὸς χλιαρὸς
ἐνσταζόμενος ἰδίᾳ ἢ μετὰ μέλιτος͵ ἢ νίτρον διεὶς ὀλίγῳ ὕδατι…
ΒΙΒΛΙΟΝ locos libri x 12.622.5 …καὶ ἐν μελικράτῳ ἑψημένην ἢ αὐτῇ
τῇ κωδίᾳ λεπτῇ μετὰ κριθίνου ἀλεύρου ἐν οἴνῳ ἑψημένῃ. ἢ
βουκέρατι ἐν μελικράτῳ ἑφθῷ ἢ λινοσπέρμῳ ὁμοίως. ἄκρως ποιεῖ
σπόγγος ὀφθαλ μικὸς μέλιτι ἑφθῷ καὶ ἔτι θερμῷ βρεχόμενος καὶ
ἐπιτιθέ μενος͵ ἢ κηρωτὴ ἰρίνου͵ μιγέντος αὐτῇ στύρακος. ἄκρως
ποιεῖ πρὸς ὠταλγίαν ἀλόη μεμιγμένη μετὰ ῥοδίνου καὶ μέ λιτος τὸ
πάχος ἐγχεομένη͵ ἢ χαλκῖτις ἐν οἴνῳ διειμένη͵ ἢ περδικίου χυλὸς
χλιαρὸς ἐνσταζόμενος ἰδίᾳ ἢ μετὰ μέλιτος͵ ἢ νίτρον διεὶς ὀλίγῳ
ὕδατι͵ μίσγε ἔλαιον καὶ χλιαίνων ἔν σταζε. ἢ ἀριστολόχου ῥίζαν
μετ΄ ἐλαίου.
Περί αντιδότων. ii 14.5.10 …οὐδὲ τοὐλάχιστον͵ οὔτ΄ ἐνέλιπον͵
οὔτε προσέθηκα τῶν ἐμ βαλλομένων ἐξ ἔθους παλαιοῦ τοῖς κατὰ
τὴν αὐλὴν ἰατροῖς͵ ἐδήλωσά τε τὴν αἰτίαν͵ δι΄ ἣν ἀρέσκει μάλιστα
αὐτῷ ἐμοὶ σκευασία͵ περὶ ἧς εἰπεῖν καὶ νῦν προθέμενος͵
ἐμνημόνευσα τῶν τότε πραχθέντων. ἅτε γὰρ ἑκάστης ἡμέρας
λαμβάνων ὁ Ἀντωνῖνος ἅμα πολλῷ μέλιτι τοῦ φαρμάκου͵
ἀκριβέστατα διεγίνωσκε τήν τε κακίαν αὐτοῦ καὶ τὴν ἀρετήν.
Περί αντιδότων. ii 14.11.8 …γὰρ ἂν εἴη σαφῶς ὁ μηδὲν τούτων
ἐννοῆσαι δυνάμενος. ὥσπερ γε καὶ κατὰ τὴν γεῦσίν τε καὶ ὄσφρησιν
οὐδὲν χαλε πὸν ἐννοῆσαι τὸ ἄριστον͵ ἑορακότας πολλάκις ταὐτόν.
ἐν ᾧ γὰρ τῶν ἄλλων διαφέρει κατ΄ ὀσμὴν ἢ γεῦσιν ἕκαστον τῶν
φαρμάκων͵ ἐν ἐκείνῳ σφοδρυνόμενον πρωτεύει τῶν ὁμοειδῶν. οὕτω
γοῦν καὶ τὸ μέλι λέγομεν ἄριστον εἶναι τὸ γλυκύτατόν τε καὶ
δριμύτατον τῶν ἄλλων ἁπάντων͵ ἐπειδὴ τὸ γένος αὐτοῦ τὴν ἐν
γλυκύτητι τοιαύτην ὑπεροχὴν ἔχειν φαίνεται. ὅταν οὖν ἐκ γλυκειῶν
φύσει σταφυλῶν τὸ γλεῦ κος εἰς ἥμισυ μέρος ἢ καὶ τρίτον ἑψηθείη͵
γλυκύτητι μὲν οὐδὲν ἀποδεῖ μέλιτος͵ ἀμβλὺ δ΄ ἐστὶ καὶ ἄδηκτον…
Περί αντιδότων. ii 14.11.13 …οὕτω γοῦν καὶ τὸ μέλι λέγομεν
ἄριστον εἶναι τὸ γλυκύτατόν τε καὶ δριμύτατον τῶν ἄλλων
123
ἁπάντων͵ ἐπειδὴ τὸ γένος αὐτοῦ τὴν ἐν γλυκύτητι τοιαύτην

ὑπεροχὴν ἔχειν φαίνεται. ὅταν οὖν ἐκ γλυκειῶν φύσει σταφυλῶν τὸ
γλεῦ κος εἰς ἥμισυ μέρος ἢ καὶ τρίτον ἑψηθείη͵ γλυκύτητι μὲν οὐδὲν
ἀποδεῖ μέλιτος͵ ἀμβλὺ δ΄ ἐστὶ καὶ ἄδηκτον͵ ὥσπερ τὸ ὕδωρ· ἀλλ΄
οὐ τό γε μέλι τοιοῦτον· ἔχει γάρ τινα δρι μύτητα μετὰ τῆς
γλυκύτητος͵ ὥστε ἄριστόν ἐστι τὸ πρω τεῦον ἐν τούτοις͵ καὶ πρῶτά
γε αὐτῶν τὰ γνωρίσματα τῆς οἰκείας ἀρετῆς ἐκ τούτων ἔσται.
Περί αντιδότων. ii 14.11.14 …γλυκύτατόν τε καὶ δριμύτατον
τῶν ἄλλων ἁπάντων͵ ἐπειδὴ τὸ γένος αὐτοῦ τὴν ἐν γλυκύτητι
τοιαύτην ὑπεροχὴν ἔχειν φαίνεται. ὅταν οὖν ἐκ γλυκειῶν φύσει
σταφυλῶν τὸ γλεῦ κος εἰς ἥμισυ μέρος ἢ καὶ τρίτον ἑψηθείη͵
γλυκύτητι μὲν οὐδὲν ἀποδεῖ μέλιτος͵ ἀμβλὺ δ΄ ἐστὶ καὶ ἄδηκτον͵
ὥσπερ τὸ ὕδωρ· ἀλλ΄ οὐ τό γε μέλι τοιοῦτον· ἔχει γάρ τινα δρι
μύτητα μετὰ τῆς γλυκύτητος͵ ὥστε ἄριστόν ἐστι τὸ πρω τεῦον ἐν
τούτοις͵ καὶ πρῶτά γε αὐτῶν τὰ γνωρίσματα τῆς οἰκείας ἀρετῆς ἐκ
τούτων ἔσται.
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΡΟΣ ΠΙΣΩΝΑ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΘΗΡΙΑΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΝ. [Πίσωνι
τὸν λόγον ἀνατίθησιν͵ Ἀνδρό μαχον ἐπαινεῖ… 14.240.4 …ἀποκοπὴν
τὰ λοιπὰ σώματα τῶν ζώων ἰσχυρότερον ποιεῖ τὸ φάρμακον τῆς
ἐμφύτου πρὸς τὸ σώζειν δυνάμεως καὶ ἐν αὐταῖς ταῖς σαρξὶν αὐτῶν
καταμεμιγμένης. ὥσπερ δὴ καὶ ἐπ΄ ἄλλων ζώων πολλὰ τῶν μερῶν
οὐκ ὀλίγα τῶν πα θῶν ἀγωνιστικῶς θεραπεύεσθαι οἴδαμεν. ἐνίοις
γοῦν βοη θοῦσιν αἱ κεφαλαὶ τῶν μυῶν͵ καυθεῖσαι γὰρ καὶ μετὰ
μέλιτος χριόμεναι͵ τὰς ἀλωπεκίας ἰᾶσθαι δύνανται. καὶ τοῦ ἰκτίνου
τὴν κεφαλὴν͵ φασὶν͵ ὁμοίως τοὺς ποδαγριῶντας ὠφελεῖν͵ εἴ τις
αὐτῆς ξηρανθείσης ἄνευ τῶν πτερῶν ὅσον ὑπὸ τοῖς τρισὶ δακτύλοις
ἐπιπάσας ὕδατι πίνειν ἐθέλοι.
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΡΟΣ ΠΙΣΩΝΑ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΘΗΡΙΑΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΝ. 14.240.12
…ὠφελεῖν͵ εἴ τις αὐτῆς ξηρανθείσης ἄνευ τῶν πτερῶν ὅσον ὑπὸ
τοῖς τρισὶ δακτύλοις ἐπιπάσας ὕδατι πίνειν ἐθέλοι. καὶ τῶν μερῶν
δὲ πολλάκις αὐτὰ μόνα τὰ μόρια τινὰ τῶν πα θῶν ἰᾶσθαι δύνανται.
ὁ γοῦν τῆς καμήλου ἐγκέφαλος ξη ρανθεὶς καὶ μετ΄ ὄξους
πινόμενος ἐπιληπτικοὺς ἰᾶται καὶ ὁ τῆς γαλῆς ὁμοίως. ὁ δὲ τῆς
χελιδόνος μετὰ μέλιτος πρὸς ὑποχύσεις ποιεῖ. καὶ ὁ τῶν προβάτων
σκευασθεὶς ὁμοίως ταῖς τῶν παίδων ὀδοντοφυΐαις ἄκρως βοηθεῖ.
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΡΟΓΙΝΩΣΚΕΙΝ ΠΡΟΣ ΕΠΙΓΕΝΗΝ
ΒΙΒΛΙΟΝ. 14.645.12 …γιγνόμενον ὑπὸ τῶν ἰατρῶν κενούντων μὲν
τὸ περιττὸν͵ ὅπως δὲ μὴ γεννῷτο παραπλήσιον τῷ κενωθέντι
παραλει πόντων͵ ἐνενόησα τὸν σκοπὸν τῆς διαίτης ποιήσασθαι διά
τε πόματος ἐλαχίστου καὶ τρίψεως ὅλου τοῦ σώματος͵ ἔτι τε
χρίσεως οὕτω σκευαζομένης͵ οὐ διὰ πίττης τε καὶ ῥητί νης͵ ἀλλὰ
διὰ μέλιτος μόνου μέχρι πλείονος μὲν ἑψηθέντος͵ ἀποψυχθέντος δ΄
εἰς τοσοῦτον͵ ὡς τούτῳ δὴ τῷ κατὰ τὰς κρήνας ὕδατι θέρους ὥρᾳ
παραπλήσιον εἶναι. καθάπερ δὲ διὰ τοῦ δέρματος ἔγνων ἄμεινον
εἶναι διαφορεῖν τὴν περιτ τὴν ὑγρότητα…
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΡΟΓΙΝΩΣΚΕΙΝ ΠΡΟΣ ΕΠΙΓΕΝΗΝ ΒΙΒΛΙΟΝ.
Ὅσον μὲν ἐπὶ τοῖς πολλοῖς τῶν ἰατρῶν͵ ὦ Ἐπίγενες͵ 14.647.1
ἀσάρου τε καὶ σελίνου. ἐπεὶ δὲ ταῖς πρώταις ἡμέραις δύο τούτων
γενομένων οὐδὲν ἐφάνη τοῦ ῥοῦ͵ κατὰ τὴν τρίτην ἔδωκα πάλιν οὐ
124
πολὺ τοῦ διὰ τῆς κάτω γαστρὸς ἐκκενοῦν τος τὸ ῥέπον ἔμπροσθεν
εἰς τὴν μήτραν͵ οὐ μόνον δι΄ οὔ ρων͵ ἀλλὰ καὶ διὰ τῆς κάτω
γαστρὸς παροχετεύειν βουλό μενος. καὶ μετ΄ αὐτὸ ἔχριόν τε τῷ
μέλιτι καθ΄ ἑκάστην ἡμέ ραν͵ ἀνέτριβόν τε τὸ σῶμα τὰ μὲν πρῶτα
διὰ σινδόνων μαλακωτάτων͵ εἶτα διὰ σκληροτάτων· ἐδίδουν τε
κρέα τῶν ὀρείων ὀρνίθων͵ ἰχθύων δὲ πετραίων.
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΡΟΓΙΝΩΣΚΕΙΝ ΠΡΟΣ ΕΠΙΓΕΝΗΝ ΒΙΒΛΙΟΝ.
14.662.8 νει· κᾀν τούτῳ διανοίξας αὐτῷ τὸ στόμα κελεύει μοι
θεάσασθαι. φανέντων δὲ τόπων τραχέων καὶ λίαν ἐρυθρῶν͵ οὐ
μέντοι μέγαν ὄγκον ἐχούσης τῆς φλεγμονῆς͵ ἠρόμην τίς ὁ
ἀνατρίψας εἴη στοματικῷ φαρμάκῳ σφοδροτέραν τῆς ἁρ μοζούσης
τῷ παιδὶ στύψιν ἔχοντι. τοῦ δὲ φάντος ἑαυτὸν εἶναι τὸν
ἀνατρίψαντα τῷ διὰ μέλιτος καὶ ῥοῦ φαρμάκῳ͵ μεταβῆναι μὲν ἐπὶ
μελίκρατον ἐναφεψημένων ῥόδων ἐκέλευσα καὶ τούτῳ μόνῳ
χρῆσθαι διά τε τῆς νυκτὸς καὶ τῆς ἐχομένης ἡμέρας ὅλης πολλάκις
ἅμα τῇ μετ΄ αὐτὴν νυκτὶ…
ΓΑΛΗΝΟΥ ΤΩΝ ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ ΓΛΩΣΣΩΝ ΕΞΗΓΗΣΙΣ. Προοίμιον. Τὰς
παρ΄ Ἱπποκράτει γλώσσας. 19.121.12 …μέλαν τὸ κύπριον τὴν
κυπρίαν σποδὸν͵ ᾗ πρὸς τοὺς ὀφ θαλμοὺς χρώμεθα. μελεδαίνοντι
ἐπιμελουμένῳ͵ θεραπεύοντι· καὶ μελεδὼν ἡ ἐπιμέλεια͵ οὐχ ὡς παρ΄
Ὁμήρῳ ἡ λύπη. μελιηδέα οὐ μόνον τὸν ἡδὺν͵ ἀλλὰ καὶ τῷ μέλιτι
μεμιγμέ νον͵ ὡς ἐν τῷ πρώτῳ περὶ νούσων τῷ μείζονι· ἐν δὲ τῷ
αὐτῷ καὶ μελίχρουν ὀνομάζει καὶ τὸν τοιοῦτον οἶνον.
ΓΑΛΗΝΟΥ ΤΩΝ ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ ΓΛΩΣΣΩΝ ΕΞΗΓΗΣΙΣ. 19.156.4 …
χολεύσειεν ἀνάπηρον κατά τι τῶν ἄρθρων ποιήσειεν. Ψ. Ψάγδας
εἶδός τι μύρου. ψαίρειν ἐννήχεσθαι͵ προσψαύειν. ψαιστὴν μᾶζαν τὴν
ἐν μέλιτι καὶ ἐλαίῳ πεφυραμένην͵ ὅτι καὶ τὰ ψαιστὰ οὕτως δεύεται.
ψαφαρόν ψαθυρόν. ψέφαρα ψοφοειδῆ μελανειδοῦντα͵ ψέφος γὰρ τὸ
σκότος. ψόφου καθαπτόμενοι ψόφου ῥᾳδίως αἰσθανόμενοι καὶ μέν
τοι καὶ πτοούμενοι ὡσεὶ καὶ ψοφώδεις ἔλεγεν.
Ψευδο-Λουκιανός σοφιστής.
ΑΛΚΥΩΝ Η ΠΕΡΙ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΝ ΧΑΙΡΕΦΩΝ 7.10 …ἐστιν
τέως ἂν ὦσιν ἀνεπιστήμονες͵ τοῦ ποιῆσαι γυναῖκας ἐξ ὀρνίθων ἢ
ὄρνιθας ἐκ γυναικῶν. ἡ δὲ φύσις ἐν κηρίῳ σχεδὸν παραβάλλουσα
ζῷον ἄπουν καὶ ἄπτερον πόδας ὑποθεῖσα καὶ πτερώσασα ποικιλίᾳ τε
φαιδρύνασα πολλῇ καὶ καλῇ καὶ παντοδαπῇ χρωμάτων μέλιτταν
σοφὴν ἀπέδειξεν θείου μέλιτος ἐργάτιν͵ ἔκ τε ᾠῶν ἀφώνων καὶ
ἀψύχων πολλὰ γένη πλάττει πτηνῶν τε καὶ πεζῶν καὶ ἐνύδρων
ζῳων͵ ὡς λόγος τινῶν͵ τέχναις ἱεραῖς αἰθέρος μεγάλου
προσχρωμένη.
ΑΛΚΥΩΝ Η ΠΕΡΙ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΝ ΧΑΙΡΕΦΩΝ 7.11 γυναῖκας ἐξ
ὀρνίθων ἢ ὄρνιθας ἐκ γυναικῶν. ἡ δὲ φύσις ἐν κηρίῳ σχεδὸν
παραβάλλουσα ζῷον ἄπουν καὶ ἄπτερον πόδας ὑποθεῖσα καὶ
πτερώσασα ποικιλίᾳ τε φαιδρύνασα πολλῇ καὶ καλῇ καὶ παντοδαπῇ
χρωμάτων μέλιτταν σοφὴν ἀπέδειξεν θείου μέλιτος ἐργάτιν͵ ἔκ τε
ᾠῶν ἀφώνων καὶ ἀψύχων πολλὰ γένη πλάττει πτηνῶν τε καὶ πεζῶν
125
καὶ ἐνύδρων ζῳων͵ ὡς λόγος τινῶν͵ τέχναις ἱεραῖς αἰθέρος μεγάλου

προσχρωμένη.
Κυνικός. 5.18 …φορεῖς οὐδὲν ἐπιεικέστερον ἀκλήρου. καίτοι εἰ σὺ
τούτοις ἀρκούμενος ὀρθῶς φρονήσεις͵ ὁ θεὸς οὐκ ὀρθῶς ἐποίησε
τοῦτο μὲν πρόβατα ποιήσας ἔμμαλλα͵ τοῦτο δ΄ ἀμπέλους
ἡδυοίνους͵ τοῦτο δὲ τὴν ἄλλην παρασκευὴν θαυμαστῶς ποικίλην
καὶ ἔλαιον καὶ μέλι καὶ τὰ ἄλλα͵ ὡς ἔχειν μὲν ἡμᾶς σιτία
παντοδαπά͵ ἔχειν δὲ ποτὸν ἡδύ͵ ἔχειν δὲ χρήματα͵ ἔχειν δὲ εὐνὴν
μαλακήν͵ ἔχειν δὲ οἰκίας καλὰς καὶ τὰ ἄλλα πάντα θαυμαστῶς
κατεσκευασμένα·
Επιγράμματα. 10.41.7 …τἆλλα δ΄ ἔχει λύπην πλείονα τῶν
κτεάνων. τόνδε πολυκτέανον καὶ πλούσιόν ἐστι δίκαιον κλῄζειν͵ ὃς
χρῆσθαι τοῖς ἀγαθοῖς δύναται. εἰ δέ τις ἐν ψήφοις κατατήκεται͵
ἄλλον ἐπ΄ ἄλλῳ σωρεύειν αἰεὶ πλοῦτον ἐπειγόμενος͵ οὗτος ὁποῖα
μέλισσα πολυτρήτοις ἐνὶ σίμβλοις μοχθήσει ἑτέρων δρεπτομένων
τὸ μέλι. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ Ἀρρήτων ἐπέων γλώσσῃ σφραγὶς ἐπικείσθω·
κρείσσων γὰρ μύθων ἢ κτεάνων φυλακή.
Επιγράμματα. 10.41.8 …τόνδε πολυκτέανον καὶ πλούσιόν ἐστι
δίκαιον κλῄζειν͵ ὃς χρῆσθαι τοῖς ἀγαθοῖς δύναται. εἰ δέ τις ἐν
ψήφοις κατατήκεται͵ ἄλλον ἐπ΄ ἄλλῳ σωρεύειν αἰεὶ πλοῦτον
ἐπειγόμενος͵ οὗτος ὁποῖα μέλισσα πολυτρήτοις ἐνὶ σίμβλοις
μοχθήσει ἑτέρων δρεπτομένων τὸ μέλι. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ Ἀρρήτων
ἐπέων γλώσσῃ σφραγὶς ἐπικείσθω· κρείσσων γὰρ μύθων ἢ κτεάνων
φυλακή.
Λουκιανός σοφιστής48.
ΠΡΟΛΑΛΙΑ. ΗΡΑΚΛΗΣ. Τὸν Ἡρακλέα οἱ Κελτοὶ Ὄγμιον
ὀνομάζουσι φωνῇ τῇ ἐπιχωρίῳ͵ 4.17 …γήρᾳ φιλεῖ ἐντελῆ
ἐπιδείκνυσθαι τὴν ἀκμήν͵ εἴ γε ἀληθῆ ὑμῶν οἱ ποιηταὶ λέγουσιν͵ ὅτι
αἱ μὲν τῶν ὁπλοτέρων φρένες ἠερέθονται͵ τὸ δὲ γῆρας ἔχει τι λέξαι
τῶν νέων σοφώτερον. οὕτω γέ τοι καὶ τοῦ Νέστορος ὑμῖν ἀπορρεῖ
ἐκ τῆς γλώττης τὸ μέλι͵ καὶ οἱ ἀγορηταὶ τῶν Τρώων τὴν ὄπα
ἀφιᾶσιν εὐανθῆ τινα· λείρια γὰρ καλεῖται͵ εἴ γε μέμνημαι͵ τὰ ἄνθη.
ὥστε εἰ τῶν ὤτων ἐκδεδε μένους τοὺς ἀνθρώπους πρὸς τὴν
γλῶτταν ὁ γέρων οὗτος Ἡρακλῆς ἕλκει͵ μηδὲ τοῦτο θαυμάσῃς
εἰδὼς τὴν ὤτων καὶ γλώττης συγγένειαν·
ΜΥΙΑΣ ΕΓΚΩΜΙΟΝ. Ἡ μυῖα ἔστι μὲν οὐ τὸ σμικροτάτον τῶν
ὀρνέων… 3.10 …στέρνον εὐπαγές͵ καὶ ἐμπεφύ κασιν αὐτῇ τῇ
ἐντομῇ οἱ πόδες οὐ κατὰ τοὺς σφῆκας πάνυ ἐσφιγμένῃ. ἡ γαστὴρ δὲ
ὠχύρωται καὶ αὐτῇ καὶ θώρακι ἔοικεν ζώνας πλατείας καὶ φολίδας
ἔχουσα. ἀμύνεται μέντοι οὐ κατὰ τοὐρ ροπύγιον ὡς σφὴξ καὶ
μέλιττα͵ ἀλλὰ τῷ στόματι καὶ τῇ προβοσκίδι͵ ἣν κατὰ τὰ αὐτὰ τοῖς
ἐλέφασι καὶ αὐτὴ ἔχουσα προνομεύει τε καὶ ἐπιλαμβάνεται καὶ
προσφῦσα κατέχει κοτυληδόνι κατὰ τὸ ἄκρον ἐοικυῖαν.
48
Εγκ. ΔΟΜΗ. Λουκιανός. (Σαμόσατα Συρίας 121 μ.Χ. – Αθήνα περ. 180 μ.Χ.). Σοφιστής και συγγραφέας.
Θεωρείται ο κυριότερος εκπρόσωπος της αττικιστικής ρητορείας, η οποία είναι γνωστή ως δεύτερη σοφιστική.
Αφού άσκησε το επάγγελμα του νομικού στην Αντιόχεια και έζησε σε διάφορες πόλεις της Μικράς Ασίας και της
Ελλάδας, επιδεικνύοντας τις ρητορικές του ικανότητες, εγκαταστάθηκε στη Ρώμη, όπου το 159 γνώρισε τον
πλατωνικό Νιγρίνο, ο οποίος τον μύησε στη φιλοσοφία.
126
ΜΥΙΑΣ ΕΓΚΩΜΙΟΝ. 8.4 …ἀπεδήμει καθ΄ ἑαυτήν͵ εἶτα

ἐπανελθοῦσα ἐπλήρου αὖθις τὸ σῶμα καὶ ἀνίστα τὸν Ἑρμότιμον.
Ἀργὸς δὲ αὐτὴ καὶ ἄνετος οὖσα τὰ ὑπὸ τῶν ἄλλων πονούμενα
καρποῦται καὶ πλήρης αὐτῇ πανταχοῦ τράπεζα· καὶ γὰρ αἱ αἶγες
αὐτῇ ἀμέλ γονται͵ καὶ ἡ μέλιττα οὐχ ἥκιστα μυίαις καὶ ἀνθρώποις
ἐργάζεται͵ καὶ οἱ ὀψοποιοὶ ταύτῃ τὰ ὄψα ἡδύνουσι͵ καὶ βασιλέων
αὐτῶν προγεύεται καὶ ταῖς τραπέζαις ἐμπεριπατοῦσα συνεστιᾶται
αὐτοῖς καὶ συναπολαύει πάντων.
Αληθών διηγημάτων. 1.24.2 …οἳ καὶ περὶ ἐκείνων διηγοῦντο.
καὶ μὴν καὶ γένεια φύουσιν μικρὸν ὑπὲρ τὰ γόνατα. καὶ ὄνυχας ἐν
τοῖς ποσὶν οὐκ ἔχουσιν͵ ἀλλὰ πάντες εἰσὶν μονοδάκτυλοι. ὑπὲρ δὲ
τὰς πυγὰς ἑκάστῳ αὐτῶν κράμβη ἐκπέφυκε μακρὰ ὥσπερ οὐρά͵
θάλλουσα ἐς ἀεὶ καὶ ὑπτίου ἀναπίπτοντος οὐ κατακλωμένη.
ἀπομύττονται δὲ μέλι δριμύτατον· κἀπειδὰν ἢ πονῶσιν ἢ
γυμνάζωνται͵ γάλακτι πᾶν τὸ σῶμα ἱδροῦσιν͵ ὥστε καὶ τυροὺς ἀπ΄
αὐτοῦ πήγνυνται͵ ὀλίγον τοῦ μέλιτος ἐπιστάξαντες· ἔλαιον δὲ
ποιοῦνται ἀπὸ τῶν κρομμύων πάνυ λιπαρόν τε καὶ εὐῶδες ὥσπερ
μύρον.
Αληθών διηγημάτων. 2.13.8 …αἱ μὲν γὰρ ἄμπελοι δωδεκάφοροί
εἰσιν καὶ κατὰ μῆνα ἕκαστον καρποφοροῦσιν· τὰς δὲ ῥοιὰς καὶ τὰς
μηλέας καὶ τὴν ἄλλην ὀπώραν ἔλεγον εἶναι τρισκαιδεκάφορον· ἑνὸς
γὰρ μηνὸς τοῦ παρ΄ αὐτοῖς Μινῳου δὶς καρποφορεῖν· ἀντὶ δὲ πυροῦ
οἱ στάχυες ἄρτον ἕτοιμον ἐπ΄ ἄκρων φύουσιν ὥσπερ μύκητας. πηγαὶ
δὲ περὶ τὴν πόλιν ὕδατος μὲν πέντε καὶ ἑξήκοντα καὶ τριακόσιαι͵
μέλιτος δὲ ἄλλαι τοσαῦται͵ μύρου δὲ πεντακόσιαι͵ μικρότεραι
μέντοι αὗται͵ καὶ ποταμοὶ γάλακτος ἑπτὰ καὶ οἴνου ὀκτώ. Τὸ δὲ
συμπόσιον ἔξω τῆς πόλεως πεποίηνται ἐν τῷ Ἠλυσίῳ καλουμένῳ
πεδίῳ·
ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΜΗ ΡΑΙΔΙΩΣ ΠΙΣΤΕΥΕΙΝ ΔΙΑΒΟΛΗ. Δεινόν γε ἡ ἄγνοια
καὶ πολλῶν κακῶν ἀνθρώ ποις αἰτία͵ 6.2 …ὁ φανείς σοι ἦν καί τινα
ἰνδάλματα μάταια δια φυλάττεις͵ κενὴν καὶ ὡς ὁ ποιητικὸς λόγος
φησὶν ἀμενηνήν τινα εὐδαιμονίαν τῇ μνήμῃ μεταδιώκων; ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Ἀλλ΄ οὐδ΄ ἐπιλήσομαί ποτε͵ ὦ ἀλεκτρυών͵ εὖ ἴσθι͵ τῆς ὄψεως
ἐκείνης· οὕτω μοι πολὺ τὸ μέλι ἐν τοῖς ὀφθαλμοῖς ὁ ὄνειρος
καταλιπὼν ᾤχετο͵ ὡς μόγις ἀνοίγειν τὰ βλέφαρα ὑπ΄ αὐτοῦ εἰς
ὕπνον αὖθις κατασπώμενα. οἷον γοῦν ἐν τοῖς ὠσὶ τὰ πτερὰ
ἐργάζεται στρεφόμενα͵ τοιοῦτον γάργαλον παρείχετό μοι τὰ
ὁρώμενα.
ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΜΗ ΡΑΙΔΙΩΣ ΠΙΣΤΕΥΕΙΝ ΔΙΑΒΟΛΗ 6.18 Ἕτοιμος λέγειν·
ἡδὺ γοῦν τὸ μεμνῆσθαι καὶ διεξιέναι τι περὶ αὐτοῦ. σὺ δὲ πηνίκα͵ ὦ
Πυθαγόρα͵ διηγήσῃ τὰ περὶ τῶν μεταβολῶν; ΑΛΕΚΤΡΥΩΝ Ἐπειδὰν
σύ͵ ὦ Μίκυλλε͵ παύσῃ ὀνειρώττων καὶ ἀποψήσῃ ἀπὸ τῶν βλεφάρων
τὸ μέλι· νῦν δὲ πρότερος εἰπέ͵ ὡς μάθω εἴτε διὰ τῶν ἐλεφαντίνων
πυλῶν εἴτε διὰ τῶν κερατίνων σοι ὁ ὄνειρος ἧκε πετόμενος.
ΜΙΚΥΛΛΟΣ Οὐδὲ δι΄ ἑτέρας τούτων͵ ὦ Πυθαγόρα.
ΔΙΣ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΣ ΖΕΥΣ. Ἀλλ΄ ἐπιτριβεῖεν ὁπόσοι τῶν
φιλοσόφων παρὰ μόνοις τὴν εὐδαιμονίαν φασὶν εἶναι τοῖς θεοῖς. 22
…μηδὲν μεγαλόφρον ἐπινοοῦντας ἢ ἐν δευτέρῳ τοῦ καλῶς ἔχοντος
ἡγησαμένους τὸ τερπνὸν ἐλευ θέρους ἐλευθέρως φιλοσοφεῖν͵ μήτε
127
τὸ ἀλγεινὸν ὡς ἄμαχον δεδιότας μήτε τὸ ἡδὺ ἀνδραποδωδῶς

προαιρουμένους καὶ τὴν εὐδαιμονίαν ζητοῦντας ἐν τῷ μέλιτι καὶ
ταῖς ἰσχάσιν. τὰ τοιαῦτα γὰρ αὕτη δελέατα τοῖς ἀνοήτοις
προτείνουσα καὶ μορμολυττομένη τῷ πόνῳ προσάγεται αὐτῶν τοὺς
πολλούς͵ ἐν οἷς καὶ τὸν δείλαιον ἐκεῖνον ἀφηνιά σαι ἡμῶν
πεποίηκεν͵ νοσοῦντα τηρήσασα·
ΕΙΚΟΝΕΣ ΛΥΚΙΝΟΣ 13.2 …οὐ πλαστῶν οὐδὲ γραφέων
μόνον͵ ἀλλὰ καὶ φιλοσόφων͵ ὡς πρὸς τοὺς ἐκείνων κανόνας ἀπευ
θῦναι τὸ ἄγαλμα καὶ δεῖξαι κατὰ τὴν ἀρχαίαν πλαστικὴν
κατεσκευασμένον. Καὶ δὴ πεποιήσθω. αὐδήεσσα μὲν τὸ πρῶτον καὶ
λίγεια͵ καὶ τὸ γλυκίων μέλιτος ἀπὸ τῆς γλώττης περὶ αὐτῆς μᾶλλον
ἢ περὶ τοῦ Πυλίου γέροντος ἐκείνου ὁ Ὅμηρος εἴρηκεν. πᾶς δὲ ὁ
τόνος τοῦ φθέγματος οἷος ἁπαλώτατος͵ οὔτε βαρὺς ὡς εἰς τὸ
ἀνδρεῖον ἡρμόσθαι οὔτε πάνυ λεπτὸς ὡς θηλύτατός
ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΣΥΡΙΗΣ ΘΕΟΥ. Ἔστιν ἐν Συρίῃ πόλις οὐ πολλὸν ἀπὸ
τοῦ Εὐφρήτεω ποταμοῦ͵ καλέεται δὲ Ἱρή͵ καὶ ἔστιν ἱρὴ τῆς ῞Ηρης
τῆς Ἀσσυρίης. δ .14 μοι μεγάλη συμφορὴ ἔσσεται͵ εἰ μὴ ἔγωγε
πᾶσαν αἰτίην κακοῦ ἀποθήσομαι· τῷ με χρῆν μέγα ἔργον
ἀποτελέσαι͵ τό μοι πάντα φόβον ἰήσεται. Τάδε εἰπὼν ἀτελέα ἑωυτὸν
ἐποίεεν͵ καὶ ταμὼν τὰ αἰδοῖα ἐς ἀγγήιον μικρὸν κατέθετο σμύρνῃ
τε ἅμα καὶ μέλιτι καὶ ἄλλοισι θυώμασι· καὶ ἔπειτα σφρηγῖδι τὴν
ἐφόρεε σημηνάμενος τὸ τρῶμα ἰῆτο. μετὰ δέ͵ ὥς μιν ὁδοιπορέειν
ἐδόκεεν͵ ἀπικόμενος ἐς τὸν βασιλέα πολλῶν παρεόντων διδοῖ τε
ἅμα τὸ ἀγγήιον καὶ λέγει ὧδε· Ὦ δέσποτα͵ τόδε μοι μέγα κειμήλιον
ἐν τοῖσι
ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ ΕΡΜΗΣ Ὁ μὲν Καύκασος͵ ὦ ῞Ηφαιστε͵ οὗτος͵ ᾧ τὸν
ἄθλιον τουτονὶ 5.14 …οὐ γὰρ ἂν φαίης ἐπέραστόν τι ζῷον τουτὶ
γενέσθαι͵ ἀλλὰ καὶ ὑβριστότατον͵ εἰ χρὴ πιστεύειν τοῖς ζωγράφοις
ἐπιδεικνυμένοις τὰς παροινίας καὶ σφαγὰς αὐτῶν. τί οὖν; οὐχὶ καὶ
ἔμπαλιν γένοιτ΄ ἂν εὔμορφόν τι ἐκ δυοῖν τοῖν ἀρίστοιν ξυντεθέν͵
ὥσπερ ἐξ οἴνου καὶ μέλιτος τὸ ξυναμφότερον ἥδιστον; φημὶ ἔγωγε.
ΠΛΟΙΟΝ Η ΕΥΧΑΙ ΛΥΚΙΝΟΣ 23.4 …πλούσιοι ὁρῶντες ὀχήματα͵
ἵππους καὶ παῖδας ὡραίους ὅσον δισχιλίους͵ ἐξ ἁπάσης ἡλικίας ὅ τι
περ τὸ ἀνθηρότατον. εἶτα δεῖπνα ἐπὶ χρυσοῦ εὐτελὴς γὰρ ὁ
ἄργυρος καὶ οὐ κατ΄ ἐμέ͵ τάριχος μὲν ἐξ Ἰβηρίας͵ οἶνος δὲ ἐξ
Ἰταλίας͵ ἔλαιον δὲ ἐξ Ἰβηρίας καὶ τοῦτο͵ μέλι δὲ ἡμέτερον τὸ
ἄπυρον͵ καὶ ὄψα πανταχόθεν καὶ σύες καὶ λαγώς͵ καὶ ὅσα πτηνά͵
ὄρνις ἐκ Φάσιδος καὶ ταὼς ἐξ Ἰνδίας καὶ ἀλεκτρυὼν ὁ Νομαδικός·
Ηρωδιανός49 και Ψευδο-Ηρωδιανός.

Καθολική προσωδία. 3,1.53.21 …τὸ δὲ Βοιβᾶς περισπᾶται. τὸ δὲ
στιβάς θηλυκὸν καὶ συστελλόμενον ἔχει τὸ α͵ καὶ τὸ βιβάς μετοχή
ἐστιν. Τὰ εἰς γας πάντα βαρύνεται͵ εἰ μὴ ἐπὶ σκώμματος εἴη͵ ὡς ἔχει
τὸ φαγᾶς͵ γίγας͵ μέγας καὶ Μέγας͵ Μίγας͵ Σάγγας͵ Ἄλγας͵ Βρίγας
κύριον καὶ ἔθνος͵ Ζύγας ἔθνος Λιβύης οἵ τινες τὰ ἄνθη συλλέγοντες
49
Εγκ. ΔΟΜΗ. Αίλιος (2ος αι. μ.Χ.). Γραμματικός. Ήταν γιος του περίφημου γραμματικού Απολλώνιου του
Δύσκολου και μαθητής του. Ήταν μέλος του μουσείου της Αλεξάνδρειας. Πήγε στη Ρώμη, όπου τιμήθηκε από τον
αυτοκράτορα Μάρκο Αυρήλιο· εκείνος τον πήρε ως δάσκαλό του και τον παρακίνησε να γράψει το έργο του
Καθολική προσωδία σε 21 βιβλία. Αργότερα το συμπλήρωσε με το έργο Περί της ομηρικής και της αττικής
προσωδίας.
128
μέλι ποιοῦσιν ὥστε μὴ λείπεσθαι τοῦ ὑπὸ τῶν μελισσῶν

γινομένου6͵ ὡς Εὔδοξος ὁ Κνίδιος ἐν ἕκτῳ γῆς περιόδου. Σάλγας
ποταμὸς τῆς Μαυριτανίας͵ Βησσύγας ποταμὸς τῆς Ἰνδικῆς.
Καθολική προσωδία. 3,1.268.12 Ὑδρόεσσα· οὕτως ἡ Τῆνος
ἐκαλεῖτο διὰ τὸ κατάρρυτον εἶναι. Ἀκριόεσσα πόλις ἐν Πόντῳ͵
Ἡρακλείας ὑποτελής. Δομίτιος Καλλί στρατος ἐν τετάρτῃ περὶ
Ἡρακλείας. Πύργησσα πολίχνιον Ἰταλίας. Μάρπησσα ὄρος Πάρου.
Τρίνησσα τόπος Φρυγίας. Θεόπομπος Ἑλλη νικῶν τετάρτῳ.
Πέτροσσα νῆσος Κιλικίας. Τίλφωσσα͵ Βοιωτίας κρήνη καὶ ὄρος ἀπὸ
Τιλφώσσης νύμφης. γράφεται καὶ δι΄ ἑνὸς . μέλισσα καὶ Μέλισσα
θυγάτηρ Ἐπιδάμνου͵ ἧς καὶ τοῦ Ποσειδῶνος ὁ Δυρράχιος. ἀφ΄ ἧς
ἔστιν ἐν Ἐπιδάμνῳ τόπος Μελισσώνιος͵ ἔνθα Ποσειδῶν αὐτῇ
συνῆλθεν͵ ὡς Φίλων.
Καθολική προσωδία. 3,1.354.1 …οὕτως οὖν καὶ ὄνομα. καὶ τούτου
χάριν τὸ ἐν τῇ παραληγούσῃ ἐτράπη καὶ οὐ τὸ ἐν τῇ ἀρχούσῃ. Εἰς α
μακρὸν ἢ εἰς η ἐπὶ ἑνικῆς εὐθείας ὀνόματος οὐδετέρου οὐκ ἔστιν
εὑρεῖν· τὸ γὰρ κάρα ἀπὸ τοῦ κάρανον καὶ τὸ κάρη ἀπὸ τοῦ κάρηνον
ἀποκέκοπται. τὸ γὰρ καρή ὀξύτονον θηλυκόν ἐστιν. Τὰ εἰς ι
μονογενῆ ὑπὲρ μίαν συλλαβὴν βαρύνεται͵ μέλι· δίχα δὲ τούτου καὶ
τῶν παρ΄ αὐτοῦ συντεθέντων ἀπόμελι͵ ὀξύμελι͵ εὐ κρατόμελι͵
οἰνόμελι καὶ τοῦ μονοσυλλάβου τί οὐδέν ἐστι ὄνομα οὐδέτερον
Ἑλληνικὸν ἀπαθές. τὸ γὰρ κίκι εἶδος ἐλαίου παρ΄ Αἰγυ πτίοις͵ κόμι
τὸ κομίδιον͵ πέπερι͵ κιννάβαρι…
Καθολική προσωδία. … Λάρισα͵ Ἔμισα͵ Κρῖσα͵ κνῖσα͵ Νῖσα.
πρόσκειται 6μὴ ὄντα ἀπὸ ῥημάτων ἐχόντων τὴν ει δίφθογγον6 διὰ
τὸ πεῖσα ἡ πειθώ καὶ δεῖσα ἡ ὑγρασία. ἀπὸ γὰρ τοῦ δεύσω
μέλλοντος γέγονε δεῦσα καὶ κατὰ τροπὴν τοῦ υ εἰς ι δεῖσα. Πάντα
τὰ εἰς σσα λήγοντα διὰ τοῦ ι γράφεται͵ κίσσα͵ πίσσα͵ βασίλισσα͵
Φοινίκισσα͵ μέλισσα· οὐδέποτε γὰρ πρὸ τῶν δύο ς ἡ ει δίφθογγος
εὑρίσκεται κτλ. Τὰ εἰς α λήγοντα δισύλλαβα μονογενῆ ἔχοντα πρὸ
τοῦ α διπλοῦν διὰ τοῦ ι γράφεται͵ ῥίζα͵ σχίζα͵ δίψα͵ Φρίξα. Τὰ εἰς α
λήγοντα ὑπὲρ δύο συλλαβὰς ἔχοντα πρὸ τοῦ α διπλοῦν διὰ τοῦ ι
γράφεται οἷον Δούριζα λίμνης ὄνομα͵ Τυρόδιζα ὄνομα πόλεως.
Καθολική προσωδία. Πᾶν ὄνομα οὐδέτερον εἰς ισμα λῆγον διὰ
τοῦ ι γράφεται οἷον βάδισμα͵ ῥάπισμα͵ σόφισμα. ἀπὸ γὰρ τῶν εἰς ζω
ῥημάτων βαδίζω͵ ῥα πίζω͵ σοφίζω· σεσημείωται τὸ ἔρεισμα ἐκ τοῦ
ἐρείδω γενόμενον͵ ὅ ἐστιν ὑποστήριγμα͵ καὶ δάνεισμα. Τὰ εἰς ι
λήγοντα οὐδέτερα οὐ θέλει τὴν ει δίφθογγον παραλή γεσθαι οἷον
μέλι͵ κιννάβαρι͵ σίνηπι͵ πέπερι͵ στίμμι. Περὶ ῥημάτων. Ὅσα ῥήματα
ἐν τῷ μέλλοντι ἔχει τὸ ε͵ ταῦτα πολὺ πρότερον καὶ ἐν τῷ ἐνεστῶτι
εἶχεν οἷον κερῶ κείρω͵ δερῶ δείρω͵ φθερῶ φθείρω. Ὅσα ῥήματα ἐν
κινήσει εὑρίσκεται γεννῶντα τὸ ο͵ τὸ ε πρότερον εἶχεν οἷον ἀμείβω
ἀμοιβή͵ λείβω λοιβή͵ λείχω λοιχός.
Καθολική προσωδία. …ἐγένετο δὲ ἑτερόκλιτον τὸ ὕδωρ ὕδατος διὰ
τοιαύτην αἰτίαν· κανὼν ἔστιν ὁ λέγων͵ ὅτι πᾶν οὐδέτερον ὑπὲρ μίαν
συλλαβὴν ἀπαθὲς βραχυκατάληκτον θέλει εἶναι͵ χωρὶς τῶν παρὰ τὸ
πούς καὶ τῆς εἰς ωρ καταλήξεως. ἔστω δὲ παραδείγματα τοῦ
κανόνος ταῦτα· τὸ κρέας͵ τὸ τεῖχος͵ τὸ ποίημα͵ τὸ νόημα͵ τὸ
δένδρον͵ τὸ ξύλον͵ τὸ δέλεαρ͵ τὸ ἧπαρ͵ τὸ μέλι. πρόσκειται ὑπὲρ
129
μίαν συλλαβὴν διὰ τὸ πᾶν καὶ πῦρ· ταῦτα γὰρ μακροκαταληκτεῖ͵

ἀλλ΄ οὐκ ἔστιν ὑπὲρ μίαν συλλαβήν. πρόσκειται 6ἀπαθὲς6 διὰ τὸ
βοῶν͵ τὸ ποιοῦν͵ τὸ ὀστοῦν͵ ταῦτα γὰρ ἀπὸ κράσεως ἔχει τὴν
μακράν͵ ἀπὸ γὰρ τοῦ βοάον καὶ τοῦ ποιέον καὶ τοῦ ὀστέον ἐστίν.
Καθολική προσωδία. …ὰ δὲ εἰς ωρ οὐδέτερα φυλάττει τὸ ω
κατὰ τὴν γενικὴν οἷον τέκμωρ τέκμωρος͵ ἕλωρ ἕλωρος͵ ἔλδωρ
ἔλδωρος. καὶ ἀποροῦσί τινες λέγοντες͵ διατί τὰ εἰς ωρ οὐδέτερα οὐ
τρέπει τὸ ω εἰς τὸ ο ἐν τῇ γενικῇ͵ ὥσπερ τὰ εἰς ωρ ἀρσενικά· καὶ
ἔστιν εἰπεῖν͵ ὅτι οὐδέποτε οὐδέτερον μονογε νὲς ἔχει τὴν
παραλήγουσαν τῆς περιττοσυλλάβου γενικῆς ἥττονα χρόνον
ἔχουσαν τῆς ληγούσης τῆς ἰδίας εὐθείας οἷον βῆμα βήματος͵ μέλι
μέλιτος͵ γόνυ γόνυος͵ ἄστυ ἄστεος͵ κρέας κρέατος͵ τεῖχος τείχεος͵
φῶς φωτός͵ ὦς ὠτός· χωρὶς τοῦ πῦρ πυρός τοῦτο γὰρ ἐν μὲν τῇ
εὐθείᾳ ἐκτείνει τὸ υ͵ ἐν δὲ τῇ γενικῇ συστέλλει αὐτό͵ καὶ χωρὶς τοῦ
ὕδωρ ὕδατος καὶ τοῦτο γὰρ βραχεῖαν ἔχει τὴν παραλήγουσαν τῆς
γενικῆς͵ τῆς εὐθείας μακροκαταληκτούσης.
ΗΡΩΔΙΑΝΟΥ ΕΠΙΜΕΡΙΣΜΟΙ ΟΙ παρόντες ἐπιμερισμοὶ
συντέθεινται κατὰ στοιχεῖον οὕτως· 236.6 γράφονται ἅπαντα·
Μήθυμνα͵ Μηθυμναῖον χωρίον ἢ πεδίον. Θεσσαλονίκη͵
Θεσσαλονικαῖον· καὶ τὰ ὅμοια. Καὶ τὰ ἐθνικὰ ὁμοίως τοῖς ἄνω.
Ταῦτα δὲ πάντα πλατύτερον προεγράφησαν ἐν τοῖς διὰ τοῦ αιος
ἀρσενικοῖς. Τὰ εἰς ι λήγοντα οὐδέτερα ἅπαντα διὰ τοῦ ἰῶτα γρά
φονται· οἷον· μέλι· στίμμι· κόμμι͵ τὸ ψιμμύθιον· κίκι͵ εἶδος ἐλαίου·
σίνηπι· πέπερι͵ καὶ τὰ ὅμοια. Τὰ διὰ τοῦ ιον ὀνόματα οὐδέτερα
ὑποκοριστικὰ διὰ τοῦ ι γράφονται·
…οὕτω ἄρα ξύστρα͵ ξύστρας· καὶ γεφύρα͵ γεφύρας· συμβέβηκε
καὶ ἐπὶ τῆς διὰ καθαροῦ τοῦ α ἐκφερο μένου· καὶ γὰρ ταῦτα
φυλάττει τὸ α ἐπὶ πασῶν τῶν πτώσεων· οἷον͵ Μήδεια͵ Μηδείας·
Σθενέβοια͵ Σθενεβοίας. Τὰ δὲ μήτε διὰ τοῦ α ἐκφερομένα καθαροῦ͵
μήτε τῷ ρ παραληγόμενα͵ ἀλλὰ ἄλλῳ τινὶ συμφώνῳ͵ πάντως
τρέπεται εἰς τὸ η· οἷον μέλισσα͵ μελίσσης· θάλασσα͵ θαλάσσης·
τούτων δὲ οὕτως ἐχόντων͵ ζητεῖται πῶς ἡ Λήδα διὰ τοῦ α κλίνεται·
καίτοι οὔτε διὰ καθ αροῦ τοῦ α ἐκφέρεται͵ οὔτε τῷ ρ παραλήγεται·
Ἀτρείδης καὶ Πηλείδης· ὥσπερ οὖν τὰ πατρωνυμικὰ πάντα ἐπὶ
τῆς γενικῆς ἄνευ τοῦ κλίνεται· οὕτω καὶ τοῦτο τύπον ἔχον
πατρωνυμικοῦ͵ ὡς Ἀτρείδης͵ Ἀτρείδου͵ καὶ Πηλείδης͵ Πηλείδου. Ἔτι
ἁμαρτάνουσιν οἱ γράφοντες νῆσσος διὰ δύο ς͵ ὡς θάλασσα καὶ
μέλισσα· μόνα γὰρ ταῦτα διότι μεταβάλλονται͵ οἷον͵ μέλιττα· ἃ δὲ
μὴ δύνανται μεταβάλλεσθαι εἰς δύο ττ͵ δηλονότι οὐδὲ διὰ τῶν δύο
ς γραπτέον͵ ὥσπερ καὶ Ὀδυσσεὺς…
Μάρκος Κορνήλιος
ΑΠΠΙΑΝΩ ΠΑΡΑ ΦΡΟΝΤΩΝΟΣ 5.5.2 …βαδίζων ἐμὲ δὴ ἱππάζεσθαι
ἀξιοίη· οὐδὲ ἐν θεάτρῳ καθεζοίμην ἂν ἄλλου μοι ὑπανισταμένου·
οὐδὲ ἱμάτιον δεξαίμην ἂν ἐν χειμῶνος ὥρᾳ͵ εἴ τις ἀποδυόμενος
ῥιγῳη μὲν αὐτός͵ ἐμὲ δὲ ἀμφιεννύοι. οἰκειότερος γὰρ αὐτὸς
ἕκαστος αὑτῷ καὶ προτιμᾶσθαι πρὸς αὑτοῦ δικαιότερος. Φῂς δὲ
ξένια μὴ πέμπεσθαι θεοῖς. ἢ οὐχὶ ξένια τὰ ψαιστὰ πόπανα καὶ τὸ
μέλι καὶ ὁ οἶνος ὁ σπενδόμενος καὶ τὸ γάλα καὶ τὰ σπλάγχνα τὰ
130
τῶν ἱερείων; καὶ ὁ λιβανωτὸς δὲ ξένιον θεοῦ. Ταῦτα μὲν πρὸς τὰ

ὑπὸ σοῦ σοφῶς καὶ πιθανῶς πάνυ δημοσίων τε καὶ θείων καὶ
διαθηκῶν πέρι προτεθέντα ἐνθυμήματα. τὰ δὲ παρ΄ ἐμοῦ ταῦτα
εἰρήσθω διὰ βραχέων·
Αίλιος Αριστείδης.
…. πειθὼ δ΄ ἐν ταῖς σπουδαῖς καὶ παιδιαῖς τίς ἂν ἀπὸ τῶν τούτου
χειλῶν ἀναστήσειεν οὐ φθεγξαμένου μόνον͵ ἀλλὰ καὶ σιωπῶντος;
οὔτε γὰρ εἰπὼν ἄν τις ἐντρέψειεν οὕτως ὡς οὗτος ὃ βούλεται τῇ
σιωπῇ προδείξας οὔτ΄ ἂν ὁ Νέστωρ ἔτι δόξειεν ἂν͵ γέρων γε ὢν
ἐκεῖνος͵ ἐοικότα φθέγγεσθαι μέλιτι παρὰ τοῦτον ἐξετασθείς.
συνελόντι δ΄ οὔποτε σπουδάζει δίχα φαιδρότητος͵ ἀλλὰ πᾶν͵ κἂν ᾖ
χαλεπὸν͵ οὐκ ἔστιν ἑορτῆς ἄνευ πραχθῆναι͵ τό τε ἐν τῷ μέρει
τερπνὸν αὐτῷ σπουδῆς οὐκ ἀπήλλακται. εἰ δὲ ὀρθῶς ἡμῖν ὁ τοῦ
Πλάτωνος ἐπικελεύει λόγος…
Πολλὰ μὲν οὖν καὶ παράδοξα ἐπετάχθημεν· ὧν δὲ
ἀπομνημονεύω͵ δρόμος τέ ἐστιν ὃν ἔδει δραμεῖν ἀνυ πόδητον
χειμῶνος ὥρᾳ· καὶ πάλιν ἱππασία πραγμάτων ἀπορώτατον. καί τι
καὶ τοσοῦτον μέμνημαι· τοῦ γὰρ λιμένος κυμαίνοντος ἐξ ἀνέμου
λιβὸς καὶ τῶν πλοίων τα ραττομένων͵ ἔδει διαπλεύσαντα εἰς τὸ
ἀντιπέρας μέλιτος καὶ δρυὸς βαλάνων φαγόντα ἐμέσαι͵ καὶ
γίγνεται δὴ κά θαρσις ἐντελής. πάντα δὲ ταῦτα ἐν ἀκμῇ τῆς
φλεγμονῆς οὔσης ἐπράττετο καὶ δὴ πρὸς αὐτὸν ἀναχωρούσης τὸν
ὀμφαλόν.
… εἶναι δ΄ αὐτὸν πάντως καὶ τὸν Ὀδυσσέα καὶ τὸν Τηλέ μαχον
καὶ δεῖν αὐτῷ βοηθεῖν· καὶ ἄλλα τοιουτότροπα ἤκουσα. οὕτως
ἐφάνη τε ἡ θεὸς καὶ παρεμυθήσατο καὶ ἀνέσωσε καὶ δὴ κείμενον καὶ
τῶν εἰς τὴν τελευτὴν οὐδενὸς ἔτι ἐλλείποντος. καὶ δῆτα εὐθύς με
εἰσῆλθε κλύσματι χρήσασθαι μέλιτος Ἀττικοῦ͵ καὶ ἐγένετο
κάθαρσις χολῆς. καὶ μετὰ ταῦτα ἧκεν ἰάματα καὶ τροφαί· πρῶτον
μὲν ἧπαρ͵ οἶμαι͵ χηνὸς μετὰ τὴν πολλὴν ἀπόρρησιν πρὸς ἅπαντα τὰ
σιτία· ἔπειτα ὑείου τι ὑπογαστρίου.
…χρώμενος ἠναγκάσθην αὐτὸς μαρτυρεῖν τῷ λόγῳ͵ ἐπάνειμι δ΄
αὖθις πρὸς τὰ λοιπὰ τῆς μαρτυρίας Ἐγὼ δὲ διὰ τὸν ἔρωτα ὃν
ἐτύγχανον ἐρῶν Ἀλκιβιάδου οὐδὲν διάφορον τῶν Βακχῶν
ἐπεπόνθειν. καὶ γὰρ αἱ Βάκχαι ἐπειδὰν ἔνθεοι γένωνται͵ ὅθεν οἱ
ἄλλοι ἐκ τῶν φρεάτων οὐδὲ ὕδωρ δύ νανται ὑδρεύεσθαι͵ ἐκεῖναι
μέλι καὶ γάλα ἀρύονται. καὶ δὴ καὶ ἐγὼ οὐδὲν μάθημα ἐπιστάμενος
ὃ διδάξας ἄνθρω πον ὠφελήσαιμ΄ ἂν͵ ὅμως ᾤμην ξυνὼν ἂν ἐκείνῳ
διὰ τὸ ἐρᾶν βελτίω ποιῆσαι.
Δίων Κάσσιος ιστορικός.50
50
Δίων ο Κάσιος (Νίκαια Βιθυνίας περ. 155 – περ. 235 μ.Χ.). Ιστορικός.
131
The Romans51, when they learned of it, fell into alarm, for their original inclination to
do so was augmented by many portents. On the Capitol blood is reported to have
issued for three days from the altar of Jupiter, together with honey on one day, and
milk on a second—if anybody can believe it: and in[Pg 129] the Forum a bronze
statue of Victory set upon a stone pedestal was found standing upon the ground
below, without any one's having moved it; and, as it happened, it was facing in that
direction from which the Gauls were already approaching…. From these
developments, then, he persuaded them to expect some fortunate outcome, but from
the honey to expect disease (because invalids crave it) and from the milk famine; for
they should encounter so great a scarcity of provisions as to seek for food of native
growth and pasturage.
Ρωμαϊκή ιστορία. 41.61.2.4…πολλῶν ἀμφοτέρωθεν ὁμοίως καὶ

πεσόντων καὶ τρωθέντων͵ ὁ Πομπήιος ἅτε καὶ Ἀσιανὸν καὶ
ἀγύμναστον τὸ πλεῖον τοῦ στρατοῦ ἔχων ἡττήθη͵ ὥσπερ που καὶ
πρὸ τοῦ ἔργου οἱ ἐδεδήλωτο· κεραυνοί τε γὰρ ἐς τὸ στρατόπεδον
αὐτοῦ ἐσέπεσον͵ καὶ πῦρ ἀέριον ὑπὲρ τῆς τοῦ Καίσαρος ταφρείας
φανὲν ἐς τὴν ἐκείνου κατέσκηψε͵ τά τε σημεῖα αὐτοῦ τὰ
στρατιωτικὰ μέλισσαι περιέσχον͵ καὶ πολλὰ τῶν ἱερείων αὐτοῖς
ἤδη τοῖς βωμοῖς προσαγόμενα ἐξέδρα. καὶ οὕτω γε καὶ πρὸς τοὺς
ἄλλους ἀνθρώπους ὁ ἀγὼν ἐκεῖνος ἔτεινεν ὥστε πολλαχόθι ἐν αὐτῇ
τῇ τῆς μάχης ἡμέρᾳ καὶ στρατοπέδων συνόδους καὶ ὅπλων κτύπους
συμβῆναι… ψόφον ἐκ τοῦ Διονυσίου ἀρθέντα διὰ πάσης τῆς
Ρωμαϊκή ιστορία. 42.26.1.4 … καὶ ἐκεῖ πρὶν ποιῆσαί τι λόγου
ἄξιον ἀπώλετο· συστραφέντες γὰρ οἱ τὰ τοῦ Καίσαρος πράττοντες
ἀπέκτειναν αὐτόν. καὶ οἱ μὲν οὕτως ἀπέθανον͵ οὐ μέντοι καὶ ἡσυχία
παρὰ τοῦτο ἐν τῇ Ρώμῃ ἐγένετο͵ ἀλλὰ πολλὰ καὶ δεινὰ συνηνέχθη͵
ὥσπερ που καὶ τὰ τέρατα προεδήλωσεν. ἐκείνῳ τε γὰρ τῷ ἔτει
τελευτῶντι ἄλλα τέ τινα συνέβη͵ καὶ μέλισσαι ἐν τῷ Καπιτωλίῳ
παρὰ τὸν Ἡρακλέα ἱδρύθησαν. καὶ ἐτύγχανε γὰρ ἱερὰ Ἴσιδι ἐνταῦθα
τότε γιγνόμενα ἔδοξε γνώμῃ τῶν μάντεων πάντα αὖθις τά τε
ἐκείνης καὶ τὰ τοῦ Σαράπιδος τεμενίσματα κατασκάψαι·
Ρωμαϊκή ιστορία. 47.2.3.4 …ἡ ἐσθὴς ὡς καὶ εὐδαιμονούντων
σφῶν μετεβλήθη͵ καίπερ πολλοῦ μὲν καὶ ἐξ αὐτῶν τῶν
πραττομένων͵ πολλῷ δὲ ἔτι πλείονος ἐκ τεράτων δέους αὐτοῖς
ὄντος. τά τε γὰρ σημεῖα τοῦ στρατεύματος τοῦ τὴν πόλιν
φυλάττοντος ἀραχνίων ἀνεπλήσθη͵ καὶ ὅπλα ἐκ τῆς γῆς ἐς τὸν
οὐρανὸν ἀνιόντα ὤφθη͵ κτύπος τε ἀπ΄ αὐτῶν πολὺς ἠκούσθη͵ καὶ ἐν
τοῖς Ἀσκληπιείοις μέλισσαι ἐς τὴν ἄκραν πολλαὶ συνεστράφησαν͵
γῦπές τε ἐπί τε τοῦ νεὼ τοῦ Γενίου τοῦ δήμου καὶ ἐπὶ τοῦ τῆς
Ὁμονοίας παμπληθεῖς ἱδρύθησαν. καὶ αὐτῶν ἐνταῦθα ἔτι ὡς εἰπεῖν
ὄντων αἵ τε σφαγαὶ ἐκεῖναι αἷς ποτε ὁ Σύλλας ἐκ τῶν προγραφῶν…
Ρωμαϊκή ιστορία. 47.40.7.4 …ἐν τῷ καιρῷ ἐκείνῳ γίγνεσθαι
εἰωθότα͵ ἐποίησεν͵ καὶ οἱ ἀγορανό μοι τοῦ πλήθους ὁπλομαχίας
ἀγῶνας ἀντὶ τῆς ἱπποδρομίας τῇ Δήμητρι ἐπετέλεσαν. ἐν μὲν οὖν
51
Dio's Rome, Volume 1 (of 6), by Cassius Dio, Translated by Herbert Baldwin Foster. The Project
Gutenberg eBook. Title: Dio's Rome, Volume 1 (of 6). An Historical Narrative Originally Composed
in Greek during the Reigns of Septimius Severus, Geta and Caracalla, Macrinus, Elagabalus and
Alexander Severus: and Now Presented in English Form…
132
τῇ Ρώμῃ ταῦτ΄ ἐγίγνετο͵ καί τινα καὶ λόγια καὶ πρὸ αὐτῶν καὶ ἐπ΄
αὐτοῖς ἐς τὴν κατάλυσιν τῆς δημοκρατίας συμβαίνοντα ᾔδετο· ἐν
δὲ δὴ τῇ Μακεδονίᾳ ταύ της γὰρ τό τε Παγγαῖον καὶ ἡ περὶ αὐτὸ γῆ
νομίζεται μέλισσαί τε πολλαὶ τὸ τοῦ Κασσίου στρατόπεδον
περιέσχον͵ κἀν τῷ κα θαρσίῳ αὐτοῦ τὸν στέφανόν τις τραπέμπαλιν
αὐτῷ ἐπέθηκε͵ παῖς τε ἐν πομπῇ τινι͵ οἵας οἱ στρατιῶται ἄγουσι͵
νίκην φέρων ἔπεσε.
Ρωμαϊκή ιστορία. 56.24.4.3 …καὶ ἀττέλεβοι πολλοὶ ἐς αὐτὸ τὸ
ἄστυ πετόμενοι ὑπὸ χελιδόνων ἀνηλώθησαν͵ αἵ τε κορυφαὶ τῶν
Ἄλπεων συμπεπτωκέναι τε ἐς ἀλ λήλας καὶ κίονας τρεῖς πυροειδεῖς
ἀνεικέναι ἔδοξαν͵ καὶ ὁ οὐρανὸς φλεγομένῳ πολλαχῇ ἐῳκει͵
ἀστέρες τε κομῆται συχνοὶ ἅμα κατε φαίνοντο͵ καὶ δόρατα ἀπ΄
ἄρκτου φερόμενα πρὸς τὰ τῶν Ρωμαίων στρατόπεδα προσπίπτειν
ἐδόκει͵ μέλισσαί τε περὶ τοὺς βωμοὺς αὐ τῶν κηρία ἀνέπλασσον͵
καὶ Νίκης τι ἄγαλμα ἔν τε τῇ Γερμανίᾳ…
Ρωμαϊκή ιστορία. 74.6.3.5 …εἰπεῖν ὅτι τοῦτο. συνερρωγότος δὲ
τοῦ πολέμου ἦλθέ τε ἐς τὸ Βυζάντιον͵ καὶ ἐντεῦθεν ἐπὶ τὴν
Πέρινθον ἐπεστράτευσε. γενομένων δὲ αὐτῷ σημείων οὐκ ἀγαθῶν
ἐταράχθη· ἀετός τε γὰρ ἐπ΄ ἄγαλμα στρα τιωτικὸν ἱζήσας ἐπὶ
τοσοῦτον ἐπέμεινε͵ καίπερ ἀποσοβούμενος͵ ὥστε καὶ ἁλῶναι͵ καὶ
μέλισσαι κηρία περὶ τὰ σημεῖα τὰ στρατιωτικά͵ τάς τε εἰκόνας
αὐτοῦ μάλιστα͵ περιέπλασσον. διὰ ταῦτα οὖν ἀπῆρεν ἐς τὸ
Βυζάντιον.
Ρωμαϊκή ιστορία. 78.25.1.5 …πρὸς τῆς Μαίσης τῆς ἀδελφῆς
αὐτῆς ἐς τὸ τοῦ Ἀντωνίνου τεμέ νισμα μετεκομίσθη. ἔμελλεν δ΄
οὐδ΄ ὁ Μακρῖνος ἐπὶ πολὺ περι οίσειν͵ ὥς που καὶ προεδηλώθη
αὐτῷ. ἡμίονός τε γὰρ ἡμίονον ἐν τῇ Ρώμῃ καὶ χοῖρος χοιρίδιον ὦτα
τέσσαρα καὶ γλώσσας δύο πόδας τε ὀκτὼ ἔχον ἔτεκε͵ καὶ σεισμὸς
ἰσχυρὸς ἐγένετο͵ αἷμά τε ἐκ σωλῆνος ἐρρύη͵ καὶ μέλισσαι κηρία ἐν
τῇ ἀγορᾷ τῇ βοαρίᾳ ἐνέπλασαν. τό τε θέατρον τὸ κυνηγετικὸν
κεραυνοῖς ἐν αὐτῇ τῇ τῶν Ἡφαιστίων ἡμέρᾳ βληθὲν οὕτω
κατεφλέχθη ὥστε τήν τε ἄνω περι βολὴν αὐτοῦ πᾶσαν καὶ τὰ ἐν τῷ
τοῦ κύκλου ἐδάφει πάντα κατα καυθῆναι͵ κἀκ τούτου…
Αποστόλου Παύλου.
Παύλου 5.36 «...θεὸς σῶσ[όν με διὰ τοῦ παιδὸς] τοῦ [διελ]θόντος
ἐν ὁρό ματι διὰ [τοῦ κεκλεισμένου] κοιτῶ[νος.] ὁ δὲ ἰδὼν αὐτοὺς ἐν
τῷ φ[ό]βῳ [με]γάλῳ παρ εδρεύοντας ἀναλλε τ[ο]ὺς ἰατρ[οὺς ]εας
βοῆς· διὰ θελήματος Χριστοῦ Ἰησοῦ ἐξε τὸ ὠτίον. καὶ ἐγένετο
ὑ[γιὲ]ς ὡς προσέταξεν αὐτῷ [ὁ πα]ῖς· μέλιτι θεράπευε σε[αυτόν].
ἀπὸ Φι[λί]ππων εἰς Κόρινθον1 εἰς Κόρινθον δὲ ἐλθόντος Παύλου ἀπὸ
Φιλίππων εἰς τὸν Ἐπ[ι]φαν[ίου] οἶκον ἐγένετο χαρά͵ ὡς πάντας
τοὺ[ς] ἡμητέρο[υ]ς ἀγαλλιᾶ[σ]θαι ἅμ[α δὲ] καὶ κλέϊν»...
Αποστόλου Πέτρου.
Μαρτύριον Πέτρου. 40.8 Ὁ δὲ Μάρκελλος͵ μηδὲ γνώμην τινὸς
λαβών͵ ὃ μὴ ἐξὸν ἦν͵ ἰδὼν ὅτι ὁ μακάριος Πέτρος ἀπέπνευσεν͵
ἰδίαις χερσὶν καθε λὼν αὐτὸν τοῦ σταυροῦ ἔλουσεν ἐν γάλακτι καὶ
οἴνῳ· καὶ κόψας χίας μνᾶς ἑπτὰ καὶ σμύρνης καὶ ἀλόης καὶ φύλλου
133
ἄλλας πεν τήκοντα͵ ἐσμύρνισεν αὐτοῦ τὸ λείψανον͵ καὶ γεμίσας

μάκτραν λιθίνην τιμήματος πολλοῦ Ἀττικοῦ μέλιτος͵ ἐν τῷ
ἰδίῳ αὐτοῦ μνημείῳ κατέθετο αὐτό. Ὁ δὲ Πέτρος Μαρκέλλῳ
ἐπιστὰς νυκτὸς ἔλεγεν· Μάρκελλε͵ ἤκουσας τοῦ κυρίου λέγοντος·
Ἄφετε τοὺς νεκροὺς θάπτεσθαι ὑπὸ τῶν ἰδίων νεκρῶν; Τοῦ δὲ
Μαρκέλλου εἰρηκότος· Ναί͵ ὁ Πέτρος αὐτῷ εἶπεν·
Ελλάδας περιήγησης. 1.18.8.1 Ζεὺς χαλκοῦς καὶ ναὸς Κρόνου
καὶ Ρέας καὶ τέμενος Γῆς [τὴν] ἐπίκλησιν Ὀλυμπίας. ἐνταῦθα ὅσον
ἐς πῆχυν τὸ ἔδαφος διέστηκε͵ καὶ λέγουσι μετὰ τὴν ἐπομ βρίαν τὴν
ἐπὶ Δευκαλίωνος συμβᾶσαν ὑπορρυῆναι ταύτῃ τὸ ὕδωρ͵ ἐσβάλλουσί
τε ἐς αὐτὸ ἀνὰ πᾶν ἔτος ἄλφιτα52 πυρῶν μέλιτι μίξαντες. κεῖται δὲ
ἐπὶ κίονος Ἰσοκράτους ἀνδριάς͵ ὃς ἐς μνήμην τρία ὑπελίπετο͵ ἐπι
πονώτατον μὲν ὅτι οἱ βιώσαντι ἔτη δυοῖν δέοντα ἑκατὸν οὔποτε
κατελύθη μαθητὰς ἔχειν͵ σωφρονέστατον δὲ ὅτι πολιτείας…
Ελλάδας περιήγησης. 1.32.1.9 καὶ μέλισσαι͵ οὐδὲ σφᾶς ἐς
σίμβλους καθείρξαντες ἔχουσιν· αἱ δὲ ἐργάζονταί τε ὡς ἔτυχον τῆς
χώρας καὶ συμφυὲς τὸ ἔργον αὐταῖς ἐστιν͵ ἰδίᾳ δὲ οὔτε κηρὸν οὔτε
μέλι ἀπ΄ αὐτοῦ ποιήσεις. τοῦτο μὲν τοιοῦτόν ἐστιν͵ Ἀθηναίοις δὲ
τὰ ὄρη καὶ θεῶν ἀγάλματα ἔχει· Πεντελῆσι μὲν Ἀθηνᾶς͵ ἐν Ὑμηττῷ
δὲ ἄγαλμά ἐστιν Ὑμηττίου Διός͵ βωμοὶ δὲ καὶ Ὀμβρίου Διὸς καὶ
Ἀπόλ λωνός εἰσι Προοψίου.
Ελλάδας περιήγησης. 5.15.10.4 βωμόν͵ καὶ οὐχ ἥκιστα ἐς
μέγεθος συντελεῖ τῷ βωμῷ τὸ ἀπὸ τῆς ἑστίας ἐπιφορούμενον.
ἑκάστου δὲ ἅπαξ τοῦ μηνὸς θύουσιν ἐπὶ πάντων Ἠλεῖοι τῶν
κατειλεγμένων βωμῶν. θύουσι δὲ ἀρχαῖόν τινα τρόπον· λιβανωτὸν
γὰρ ὁμοῦ πυροῖς μεμαγμένοις μέλιτι θυμιῶσιν ἐπὶ τῶν βωμῶν͵
τιθέασι δὲ καὶ κλῶ νας ἐλαίας ἐπ΄ αὐτῶν καὶ οἴνῳ χρῶνται σπονδῇ.
μόναις δὲ ταῖς Νύμφαις οὐ νομίζουσιν οἶνον οὐδὲ ταῖς Δεσποίναις
σπένδειν οὐδὲ ἐπὶ τῷ βωμῷ τῷ κοινῷ πάντων θεῶν.
Ελλάδας περιήγησης. 6..2.9 Σωσίπολις Ἠλείοις ἐπιχώριος
δαίμων ἔχει τιμάς. τὴν μὲν δὴ Εἰλείθυιαν ἐπονομάζοντες Ὀλυμπίαν͵
ἱερασο μένην αἱροῦνται τῇ θεῷ κατὰ ἔτος ἕκαστον· ἡ δὲ πρεσβῦτις
ἡ θεραπεύουσα τὸν Σωσίπολιν νόμῳ τε ἁγιστεύει τῷ Ἠλείων καὶ
αὐτὴ λουτρά τε ἐσφέρει τῷ θεῷ καὶ μάζας κατατίθησιν αὐτῷ
μεμαγμένας μέλιτι. ἐν μὲν δὴ τῷ ἔμπροσθεν τοῦ ναοῦδιπλοῦς γὰρ
δὴ πεποίηταιτῆς τε Εἰλειθυίας βωμὸς καὶ ἔσοδος ἐς αὐτό ἐστιν
ἀνθρώποις· ἐν δὲ τῷ ἐντὸς ὁ Σωσίπολις ἔχει τιμάς…
Ελλάδας περιήγησης. 9.23.2.6 βαῖοι. ὑπερβάντι δὲ τοῦ σταδίου
τὰ ἐν δεξιᾷ δρόμος ἵππων καὶ ἐν αὐτῷ Πινδάρου μνῆμά ἐστι. Πίνδα
ρον δὲ ἡλικίαν ὄντα νεανίσκον καὶ ἰόντα ἐς Θεσπιὰς [θέρους] ὥρᾳ
καύματος περὶ μεσοῦσαν μάλιστα ἡμέραν κόπος καὶ ὕπνος ἀπ΄
αὐτοῦ κατελάμβανεν· ὁ μὲν δὴ ὡς εἶχε κατακλίνεται βραχὺ ὑπὲρ
τῆς ὁδοῦ͵ μέλισσαι δὲ αὐτῷ καθεύδοντι προσεπέτοντό τε καὶ
ἔπλασσον πρὸς τὰ χείλη τοῦ κηροῦ. ἀρχὴ μὲν Πινδάρῳ ποιεῖν
ᾄσματα ἐγένετο τοιαύτη·
52
Άλφιτα (αλεύρι από κριθάρι).
134
Ελλάδας περιήγησης. 9.39.11.3 …κλίμακα αὐτῷ κομίζουσι

στενὴν καὶ ἐλαφράν. καταβάντι δέ ἐστιν ὀπὴ μεταξὺ τοῦ τε
ἐδάφους καὶ τοῦ οἰκοδομήματος· σπιθαμῶν τὸ εὖρος δύο͵ τὸ δὲ
ὕψος ἐφαίνετο εἶναι σπιθαμῆς. ὁ οὖν κατιὼν κατα κλίνας ἑαυτὸν ἐς
τὸ ἔδαφος ἔχων μάζας μεμαγμένας μέλιτι προεμβάλλει τε ἐς τὴν
ὀπὴν τοὺς πόδας καὶ αὐτὸς ἐπιχωρεῖ͵ τὰ γόνατά οἱ τῆς ὀπῆς ἐντὸς
γενέσθαι προθυμούμενος· τὸ δὲ λοιπὸν σῶμα αὐτίκα ἐφειλκύσθη τε
καὶ τοῖς γόνασιν ἐπέδραμεν͵ ὥσπερ ποταμῶν ὁ μέγιστος καὶ
ὠκύτατος συνδεθέντα ὑπὸ δίνης…
Αχιλλέας Τάτιος. 53
ΤΩΝ ΑΡΑΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΝ ΕΚ ΤΩΝ ΑΧΙΛΛΕΩΣ
ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΑΝΤΟΣ 7.1.3 …τούτῳ τὴν πρᾶσιν ἐκέλευσεν ὁ Ζεύς͵ καὶ
ἅμα ἐγέλασε. Ποῖον Ἑρμῆν; τί ληρεῖς͵ εἶπον͵ εἰδυῖα σαφῶς ὃ λέγω;
ὡς δὲ περιέ πλεκον λόγους ἐκ λόγων͵ τὸ αὐτόματόν μοι
συνήργησεν. Ἔτυχε τῇ προτεραίᾳ ταύτης ἡμέρᾳ περὶ μεσημβρίαν ἡ
παῖς ψάλλουσα κιθάρᾳ͵ ἐπιπαρῆν δὲ αὐτῇ καὶ ἡ Κλειὼ καὶ
παρεκάθητο͵ διεβάδιζον δὲ ἐγώ· καί τις ἐξαίφνης μέλιττά ποθεν
ἱπτᾶσα τῆς Κλειοῦς ἐπάταξε τὴν χεῖρα. καὶ ἡ μὲν ἀνέκραγεν͵ ἡ δὲ
παῖς ἀναθοροῦσα καὶ καταθεμένη τὴν κιθάραν κατενόει τὴν πληγὴν
καὶ ἅμα παρῄνει͵ λέγουσα μηδὲν ἄχθεσθαι·
Λευκίππη και Κλειτοφών. 2.7.3.3 …λέγουσα μηδὲν ἄχθεσθαι·
παύσειν γὰρ αὐτὴν τῆς ἀλγηδόνος δύο ἐπᾴσασαν ῥήματα·
διδαχθῆναι γὰρ αὐτὴν ὑπό τινος Αἰγυπτίας εἰς πληγὰς σφηκῶν καὶ
μελιττῶν. καὶ ἅμα ἐπῇδε· καὶ ἔλεγεν ἡ Κλειὼ μετὰ μικρὸν ῥᾴων
γεγονέναι. τότε οὖν κατὰ τύχην μέλιττά τις ἢ σφὴξ
περιβομβήσασα κύκλῳ μου τὸ πρόσωπον παρέπτη· κἀγὼ λαμβάνω
τὸ ἐνθύμιον καὶ τὴν χεῖρα ἐπιβαλὼν τοῖς προσώποις προσεποιούμην
πεπλῆχθαι καὶ ἀλγεῖν. ἡ δὲ παῖς προσελθοῦσα εἷλκε τὴν χεῖρα καὶ
ἐπυνθάνετο ποῖ παταχθείην.
Σέξτος Εμπειρίκος.
ΠΥΡΡΩΝΕΙΩΝ ΥΠΟΤΥΠΩΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΙΣ ΤΡΙΑ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ.Τάδε
ἔνεστιν ἐν τῷ πρώτῳ τῶν Πυρρωνείων ὑποτυπώσεων· 1 1. 1 …
ταῦτα δέ ἐστι τὰ φαινόμενα. ὅταν δὲ ζητῶμεν͵ εἰ τοιοῦτον ἔστι τὸ
ὑποκείμενον ὁποῖον φαίνεται͵ τὸ μὲν ὅτι φαίνεται δίδομεν͵ ζητοῦμεν
δ΄ οὐ περὶ τοῦ φαινομέ νου ἀλλὰ περὶ ἐκείνου ὃ λέγεται περὶ τοῦ
φαινομένου· τοῦτο δὲ διαφέρει τοῦ ζητεῖν περὶ αὐτοῦ τοῦ
φαινομένου. οἷον φαίνεται μὲν ἡμῖν γλυκάζειν τὸ μέλι τοῦτο
συγχωροῦ μεν· γλυκαζόμεθα γὰρ αἰσθητικῶς͵ εἰ δὲ καὶ γλυκὺ ἔστιν
ὅσον ἐπὶ τῷ λόγῳ͵ ζητοῦμεν· ὃ οὐκ ἔστι τὸ φαινόμενον ἀλλὰ τὸ περὶ
τοῦ φαινομένου λεγόμενον.
ΠΥΡΡΩΝΕΙΩΝ ΥΠΟΤΥΠΩΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΙΣ ΤΡΙΑ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ.1.42.1 …
δ΄ ἐξ ὕδατος φθειρομένου ὡς κώνωπες͵ τὰ δ΄ ἐξ οἴνου τρεπομένου
53
Εγκ. ΔΟΜΗ. Τάτιος, Αχιλλεύς. Αλεξανδρινός μυθιστοριογράφος (4ος αι. μ.Χ.). Ήταν μεταγενέστερος του
συγγραφέα των Αιθιοπικών Ηλιόδωρου και το κυριότερο έργο του τιτλοφορείται Κατά Λευκίππην και Κλειτοφώντα.
Το έργο αυτό αποτελείται από 8 βιβλία και έχει πολλές ομοιότητες με το έργο του Μουσαίου Καθ’ Ηρώ και
Λέανδρον, χωρίς να έχει εξακριβωθεί αν οι ομοιότητες αυτές οφείλονται στο γεγονός ότι ο Τ. μιμήθηκε τον Μουσαίο
ή ο Μουσαίος τον Τ. Σύμφωνα με το λεξικό της Σούδας, ο Τ. έγινε χριστιανός και χειροτονήθηκε επίσκοπος. Ωστόσο,
στο έργο του Αλεξανδρινού συγγραφέα, δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να επιβεβαιώνει τις πληροφορίες αυτές.
Τον Τ. μιμήθηκε ο Ευστάθιος στο έργο του Καθ’ Υσμίνη και Υσμινίαν.
135
ὡς σκνῖπες͵ τὰ δ΄ ἐκ γῆς ὡς....͵ τὰ δ΄ ἐξ ἰλύος ὡς βάτραχοι͵ τὰ δ΄

ἐκ βορβόρου ὡς σκώληκες͵ τὰ δ΄ ἐξ ὄνων ὡς κάνθαροι τὰ δ΄ ἐκ
λαχάνων ὡς κάμπαι͵ τὰ δ΄ ἐκ καρ πῶν ὡς οἱ ἐκ τῶν ἐρινεῶν ψῆνες͵
τὰ δ΄ ἐκ ζῳων σηπομένων ὡς μέλισσαι ταύρων καὶ σφῆκες ἵππων·
τῶν δ΄ ἐκ συμπλοκῆς τὰ μὲν ἐξ ὁμοιογενῶν ὡς τὰ πλεῖστα͵ τὰ δ΄ ἐξ
ἀνομοιογενῶν ὡς ἡμίονοι. πάλιν κοινῇ τῶν ζῳων τὰ μὲν
ζωοτοκεῖται ὡς ἄνθρωποι…
ὀνειροπολουμένου σοφοῦ͵ ἐπὶ τὴν ἐποχὴν καταντῶμεν͵ τὸν τρίτον
τῇ τάξει τρόπον προχειριζόμεθα. τοῦτον δ΄ ἐλέγομεν τὸν ἀπὸ τῆς
διαφορᾶς τῶν αἰσθήσεων. ὅτι δὲ διαφέρονται αἱ αἰσθήσεις πρὸς
ἀλλήλας͵ πρόδηλον. αἱ γοῦν γραφαὶ τῇ μὲν ὄψει δοκοῦσιν εἰσοχὰς
καὶ ἐξοχὰς ἔχειν͵ οὐ μὴν καὶ τῇ ἁφῇ. καὶ τὸ μέλι τῇ μὲν γλώττῃ
ἡδὺ φαίνεται ἐπί τινων͵ τοῖς δ΄ ὀφθαλμοῖς ἀηδές· ἀδύνατον οὖν
ἐστιν εἰπεῖν πότερον ἡδύ ἐστιν εἰλικρινῶς ἢ ἀηδές. καὶ ἐπὶ τοῦ
μύρου ὁμοίως·
λιβανωτοῦ ἤ τινος τοιούτου καὶ ἄλλων πλειόνων ἀντιλαμβάνεσθαι
πολλάκις λέγουσιν͵ ἡμῶν μὴ αἰσθανο μένων. καὶ τὸ αὐτὸ ὕδωρ
φλεγμαίνουσι μὲν τόποις ἐπι χυθὲν ζεστὸν εἶναι δοκεῖ͵ ἡμῖν δὲ
χλιαρόν. καὶ τὸ αὐτὸ ἱμάτιον τοῖς μὲν ὑπόσφαγμα ἔχουσι φαίνεται
κιρρόν͵ ἐμοὶ δὲ οὔ. καὶ τὸ αὐτὸ μέλι ἐμοὶ μὲν φαίνεται γλυκύ͵ τοῖς
δὲ ἰκτερικοῖς πικρόν. εἰ δέ τις λέγει ὅτι χυμῶν τινων παρα πλοκὴ
ἀνοικείους φαντασίας ἐκ τῶν ὑποκειμένων ποιεῖ τοῖς παρὰ φύσιν
ἔχουσιν͵ λεκτέον ὅτι ἐπεὶ καὶ οἱ ὑγιαίνοντες χυμοὺς ἔχουσιν
ἀνακεκραμένους…
ἀπὸ τούτου καὶ ἐπὶ τὸ ὑπάρχειν αὐτὰ μετέρχονται͵ φαμὲν πρὸς
τούτους͵ ὅτι τὸ τὰ ἐναντία περὶ τὸ αὐτὸ φαίνε σθαι οὐ δόγμα ἐστὶ
τῶν σκεπτικῶν ἀλλὰ πρᾶγμα οὐ μό νον τοῖς σκεπτικοῖς ἀλλὰ καὶ
τοῖς ἄλλοις φιλοσόφοις καὶ πᾶσιν ἀνθρώποις ὑποπίπτον· οὐδεὶς γοῦν
τολμήσαι ἂν εἰπεῖν ὅτι τὸ μέλι οὐ γλυκάζει τοὺς ὑγιαίνοντας ἢ ὅτι
τοὺς ἰκτερικοὺς οὐ πικράζει͵ ὥστε ἀπὸ κοινῆς τῶν ἀν θρώπων
προλήψεως ἄρχονται οἱ Ἡρακλείτειοι͵ καθάπερ καὶ ἡμεῖς…
τίνι διαφέρει ἡ σκεπτικὴ ἀγωγὴ τῆς Δημο κριτείου φιλοσοφίας.
Ἀλλὰ καὶ ἡ Δημοκρίτειος φιλοσοφία λέγεται κοινω νίαν ἔχειν πρὸς
τὴν σκέψιν͵ ἐπεὶ δοκεῖ τῇ αὐτῇ ὕλῃ ἡμῖν κεχρῆσθαι· ἀπὸ γὰρ τοῦ
τοῖς μὲν γλυκὺ φαίνεσθαι τὸ μέλι τοῖς δὲ πικρὸν τὸν Δημόκριτον
ἐπιλογίζεσθαί φασι τὸ μήτε γλυκὺ αὐτὸ εἶναι μήτε πικρόν͵ καὶ διὰ
τοῦτο ἐπιφθέγγεσθαι τὴν οὐ μᾶλλον φωνὴν σκεπτικὴν οὖσαν.
διαφόρως μέντοι χρῶνται τῇ οὐ μᾶλλον φωνῇ οἵ τε σκεπτικοὶ καὶ οἱ
ἀπὸ τοῦ Δημοκρίτου· ἐκεῖνοι μὲν γὰρ ἐπὶ τοῦ μηδέτερον εἶναι
τάττουσι τὴν…
ἔχομεν εἰπεῖν͵ εἰ καὶ τὴν ἀρχὴν καταλαμβάνει τι. ἀλλ΄ ἔστω κατὰ
συγχώρησιν τὰς αἰσθήσεις ἀντιληπτικὰς εἶναι· οὐδὲν γὰρ ἧττον καὶ
οὕτως ἄπιστοι εὑρεθήσονται πρὸς τὴν κρί σιν τῶν ἐκτὸς
ὑποκειμένων πραγμάτων. αἱ γοῦν αἰσθή σεις ὑπεναντίως κινοῦνται
136
ὑπὸ τῶν ἐκτός͵ οἷον ἡ γεῦσις ὑπὸ τοῦ αὐτοῦ μέλιτος ὁτὲ μὲν
πικράζεται͵ ὁτὲ δὲ γλυκά ζεται͵ καὶ ἡ ὅρασις τὸ αὐτὸ χρῶμα ὁτὲ
μὲν αἱμωπὸν͵ ὁτὲ δὲ λευκὸν εἶναι δοκεῖ. ἀλλ΄ οὐδὲ ἡ ὄσφρησις
ἑαυτῇ συμφωνεῖ· τὸ γοῦν μύρον ὁ μὲν κεφαλαλγικὸς ἀηδὲς εἶναί
φησιν͵ ὁ δὲ μὴ οὕτως ἔχων ἡδύ.
ΠΡΟΣ ΛΟΓΙΚΟΥΣ. 7.359.4 …των μετάβασιν ἀξιούμενα
γνωρίζεσθαι ἄδηλα συνήσει͵ οὑτωσὶ δὲ οὐδὲ κριτήριον ἔσται τῆς
ἀληθείας. Ἀλλ΄ ἔνιοι τῶν δογματικῶν τὴν ἀνώτερον εἰρημένην
ὑπότευξιν καὶ ἐπὶ τοῦ παρόντος θρυλοῦσι͵ λέγοντες μὴ κεχωρίσθαι
τὰ διαφέροντα ταῦτα τῆς ψυχῆς μέρη͵ του τέστι τὸ λογικὸν καὶ
ἄλογον͵ ἀλλ΄ ὡς τὸ μέλι ὅλον δι΄ ὅλου ὑγρὸν ἅμα καὶ γλυκύ ἐστιν͵
οὕτω καὶ ἡ ψυχὴ ὅλη δι΄ ὅλου δύο ἔχει τὰς ἀντιπαρηκούσας
ἀλλήλαις δυνάμεις͵ ὧν ἡ μέν ἐστι λογικὴ ἡ δὲ ἄλογος·
ΠΡΟΣ ΛΟΓΙΚΟΥΣ 7.365.3 …ἄρα δυνατόν ἐστι τὸ ἐν τοῖς
ὑποκειμένοις ἀληθὲς λαβεῖν. ἐναργὲς γὰρ ἀξιοῦται τυγχάνειν ὑπὸ
τῶν ἐναντίων τὸ ἐξ ἑαυτοῦ λαμβανόμενον καὶ μηδενὸς ἑτέρου
χρῇζον εἰς παράστασιν. οὐδὲν δὲ ἐξ ἑαυτοῦ πέφυκε λαμβάνεσθαι͵
ἀλλὰ πάντα ἐκ πάθους͵ ὅπερ ἕτερον ἦν τοῦ ποιοῦντος αὐτὸ
φανταστοῦ· γλυκανθεὶς γὰρ μέλιτος προσαχθέντος στο χάζομαι͵
ὅτι γλυκύ ἐστι τὸ ἐκτὸς ὑποκείμενον μέλι͵ καὶ ἀλεανθεὶς πυρὸς
προσαχθέντος σημειοῦμαι ἐκ τῆς περὶ ἐμὲ διαθέσεως͵ ὅτι τὸ ἐκτὸς
ὑποκείμενον πῦρ ἀλεεινόν ἐστι͵ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων αἰσθητῶν ὁ
αὐτὸς λόγος.
ΠΡΟΣ ΛΟΓΙΚΟΥΣ 7.365.4 …ἐναργὲς γὰρ ἀξιοῦται τυγχάνειν ὑπὸ
τῶν ἐναντίων τὸ ἐξ ἑαυτοῦ λαμβανόμενον καὶ μηδενὸς ἑτέρου
χρῇζον εἰς παράστασιν. οὐδὲν δὲ ἐξ ἑαυτοῦ πέφυκε λαμβάνεσθαι͵
ἀλλὰ πάντα ἐκ πάθους͵ ὅπερ ἕτερον ἦν τοῦ ποιοῦντος αὐτὸ
φανταστοῦ· γλυκανθεὶς γὰρ μέλιτος προσαχθέντος στο χάζομαι͵
ὅτι γλυκύ ἐστι τὸ ἐκτὸς ὑποκείμενον μέλι͵ καὶ ἀλεανθεὶς πυρὸς
προσαχθέντος σημειοῦμαι ἐκ τῆς περὶ ἐμὲ διαθέσεως͵ ὅτι τὸ ἐκτὸς
ὑποκείμενον πῦρ ἀλεεινόν ἐστι͵ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων αἰσθητῶν ὁ
αὐτὸς λόγος. ἐπεὶ οὖν τὸ ἐξ ἑτέρου ληπτὸν συμφώνως κατὰ πάντας
ἄδηλόν ἐστι…
ΠΡΟΣ ΛΟΓΙΚΟΥΣ 7.367.4 …δεῖ γὰρ εἰς τὴν τῶν ἀφανῶν γνῶσιν
ἐναργές τι παρεῖναι͵ καὶ τούτου μὴ παρόντος οἴχεται καὶ ἡ ἐκεί νων
κατάληψις. οὐδὲ γὰρ ἔνεστι λέγειν͵ ὡς ἐκεῖνα μέν ἐστιν ὅσον ἐπὶ
τούτῳ ἄδηλα͵ καταλαμβάνεται δὲ ὑφ΄ ἡμῶν διὰ τὸ βέβαιον εἶναι
τὴν ἐκ τῶν παθῶν σημείωσιν. οὐ γὰρ εἰ γλυκαντικῶς διατίθεμαι
μέλιτος τῇ γεύσει προσα χθέντος͵ γλυκὺ πάντως ἐστὶ τὸ μέλι͵
οὐδὲ εἰ πικραντικῶς ἀψινθίου͵ πικρόν ἐστι τὸ ἀψίνθιον͵ ὡς ἂν ἐξ
ἀνάγκης τῶν περὶ ἡμᾶς συμβαινόντων παθῶν καὶ τοῖς ποιοῦσιν
αὐτὰ αἰτίοις ὀφειλόντων συμβεβηκέναι.
Κλαύδιος Αιλιανός σοφιστής.

Αιλιανός Κλαύδιος54. (Aelianus Claudius, Πραίνεστος περ. 170 – 235 μ.Χ.).Ρωμαίος
σοφιστής. Μιλούσε και έγραφε στην ελληνική γλώσσα, είχε μάλιστα επονομαστεί
μελίγλωττος. Είναι γνωστός κυρίως από δύο έργα του: Περί ζώων ιδιότητος, με
54
Εγκ. ΔΟΜΗ.
137
στοιχεία από διάφορες πηγές, κυρίως από τον Αλέξανδρο τον Μύνδιο, με ενδιαφέρον
περισσότερο παραδοξολογικό παρά φυσιογνωστικό και με ηθικολογικές τάσεις·
Ποικίλη Ιστορία, με περιεχόμενο φυσιογνωστικό, ανεκδοτολογικό και μυθολογικό.
Παρότι του λείπει η πρωτοτυπία, το έργο του Α. είναι ενδιαφέρον γιατί τα στοιχεία
του δίνουν τη δυνατότητα να ανατρέξει κανείς σε σημαντικές προγενέστερες πηγές.
NA 1.9.12 …εἶτα ὅταν ἕλωσι τὸν φῶρα͵ παίουσιν αὐτὸν
πεφεισμένως καὶ ἐξωθοῦσι͵ καὶ ἐκβάλλουσι φυγάδα εἶναι. ὃ δὲ οὐδ΄
οὕτω πεπαίδευται· πέφυκε γὰρ καὶ ἀργὸς καὶ λίχνος͵ δύο κακώ. ἔξω
τοίνυν τῶν κηρίων ἑαυτὸν ἀποκρύπτει͵ εἶτα ὅταν ἐπὶ τὰς νομὰς
ἐξορμήσωσιν αἱ μέλιτται͵ ὃ δὲ ὠσάμενος ἔσω τὸ ἑαυ τοῦ δρᾷ͵
ἐμφορούμενος καὶ κεραΐζων ἐκεῖνος τὸν θησαυρὸν τῶν μελιττῶν
τὸν γλυκύν. καὶ ἐκεῖναι ἐκ τῆς νομῆς ὑποστρέψασαι͵ ὅταν αὐτῷ
περιτύχωσιν…
NA 1.10.1 …ὅσον ἐς φυγὴν τρέψαι͵ ἀλλὰ εὖ μάλα βιαίως ἐμπε
σοῦσαι διαλοῶσι τὸν λῃστήν· καὶ οὐ μεμπτὴν ὑπο μείνας τὴν
τιμωρίαν͵ ὑπὲρ τῆς γαστριμαργίας καὶ ἀδηφαγίας τῇ ψυχῇ ἔτισεν.
μελιττουργοὶ λέγουσι ταῦτα͵ καὶ ἐμὲ πείθουσιν. Εἰσὶ δέ τινες καὶ ἐν
ταῖς μελίτταις ἀργοὶ μέλιτ ται͵ οὐ μὴν κηφηνώδεις τὸν τρόπον· οὐ
γὰρ λυμαί νονται τοῖς κηρίοις οὐδ΄ ἐπιβουλεύουσι τῷ μέλιτι αὗται͵
ἀλλὰ τρέφονται ἐκ τῶν ἀνθέων καὶ αὗται πε τόμεναι καὶ σύννομοι
ταῖς ἄλλαις οὖσαι.
NA 1.10.3 …ὑπὲρ τῆς γαστριμαργίας καὶ ἀδηφαγίας τῇ ψυχῇ
ἔτισεν. μελιττουργοὶ λέγουσι ταῦτα͵ καὶ ἐμὲ πείθουσιν. Εἰσὶ δέ τινες
καὶ ἐν ταῖς μελίτταις ἀργοὶ μέλιτται͵ οὐ μὴν κηφηνώδεις τὸν
τρόπον· οὐ γὰρ λυμαί νονται τοῖς κηρίοις οὐδ΄ ἐπιβουλεύουσι τῷ
μέλιτι αὗται͵ ἀλλὰ τρέφονται ἐκ τῶν ἀνθέων καὶ αὗται πε τόμεναι
καὶ σύννομοι ταῖς ἄλλαις οὖσαι. εἰ δὲ καί εἰσιν ἄτεχνοι περὶ τὴν
ἐργασίαν καὶ τὴν κομιδὴν τὴν τοῦ μέλιτος͵ ἀλλὰ γοῦν οὐκ εἰσὶν
ἄπρακτοι πάντῃ.
NA 1.10.7 …οὐ μὴν κηφηνώδεις τὸν τρόπον· οὐ γὰρ λυμαί νονται
τοῖς κηρίοις οὐδ΄ ἐπιβουλεύουσι τῷ μέλιτι αὗται͵ ἀλλὰ τρέφονται
ἐκ τῶν ἀνθέων καὶ αὗται πε τόμεναι καὶ σύννομοι ταῖς ἄλλαις
οὖσαι. εἰ δὲ καί εἰσιν ἄτεχνοι περὶ τὴν ἐργασίαν καὶ τὴν κομιδὴν τὴν
τοῦ μέλιτος͵ ἀλλὰ γοῦν οὐκ εἰσὶν ἄπρακτοι πάντῃ. αἳ μὲν γὰρ
αὐτῶν ὕδωρ τῷ βασιλεῖ κομίζουσι καὶ ταῖς πρεσβυτέραις δέ͵ αἵπερ
οὖν τῷ βασιλεῖ παραμένουσι καὶ ἐς τὴν δορυφορίαν ἀπεκρίθησαν
τὴν αὐτοῦ· ἕτε ραι δὲ αὐτῶν ἔχουσιν ἐκεῖνο ἔργον͵ τὰς ἀποθνησκού
σας τῶν μελιττῶν ἔξω φέρουσι·
NA 1.10.14 …πρεσβυτέραις δέ͵ αἵπερ οὖν τῷ βασιλεῖ
παραμένουσι καὶ ἐς τὴν δορυφορίαν ἀπεκρίθησαν τὴν αὐτοῦ· ἕτε
ραι δὲ αὐτῶν ἔχουσιν ἐκεῖνο ἔργον͵ τὰς ἀποθνησκού σας τῶν
μελιττῶν ἔξω φέρουσι· δεῖ γὰρ αὐταῖς κα θαρὰ εἶναι τὰ κηρία͵ καὶ
οὐκ ἀνέχονται νεκρὰν ἔσω μέλιτταν· ἄλλαι δὲ νύκτωρ φρουροῦσιν͵
ὥσπερ οὖν πόλιν μικρὰν φυλάττουσαι τὴν τῶν κηρίων οἰκοδο μίαν
ἐκεῖναί γε. Μελιττῶν δὲ ἡλικίαν διαγνοίη τις ἂν τὸν τρόπον τοῦτον.
NA 5.11.15 …τὰ δὲ ἄλλα ἡσυχάζει καὶ τοῦ αὐτουργεῖν ἀφεῖται.
ἐὰν δὲ ᾖ λῷον ταῖς μελίτταις μεταστῆναι͵ τηνικαῦτα καὶ ὁ ἄρχων
ἀπαλλάττεται. καὶ ἐὰν μὲν ἔτι νέος ᾖ͵ ἡγεῖται͵ αἱ δὲ λοιπαὶ ἕπονται·
ἐὰν δὲ πρεσβύτερος͵ φοράδην ἔρχεται͵ κομιζουσῶν αὐτὸν μελιττῶν
138
ἄλλων. αἱ μέλιτται δὲ ὑπὸ συνθήματι ἐς ὕπνον τρέπονται. ὅταν δὲ

δοκῇ καιρὸς εἶναι καθεύδειν͵ ὁ βασιλεὺς μιᾷ προστάττει
ὑποσημῆναι καταδαρθάνειν. καὶ ἣ μὲν πεισθεῖσα τοῦτο ἐκήρυξεν͵ αἳ
δὲ ἐς κοῖτον τρέπονται ἐντεῦθεν͵ τέως βομβοῦσαι.
NA 5.11.30 …ἐπειδὰν δὲ ὁ βασιλεὺς ἀπόληται͵ ἀτα ξίας τε καὶ
ἀναρχίας μεστὰ πάντα· οἵ τε γὰρ κηφῆ νες τοῖς τῶν μελιττῶν
κυττάροις ἐντίκτουσι͵ τά τε λοιπὰ ἐν ἀλλήλοις φυρόμενα
εὐθενεῖσθαι τῷ σμήνει τὸ λοιπὸν οὐκ ἐπιτρέπει· διαφθείρονται δὲ
τελευτῶ σαι ἐρημίᾳ ἄρχοντος. βίον δὲ καθαρὸν ζῇ μέλιττα͵ καὶ
ζῳου οὐκ ἂν οὐδενὸς πάσαιτό ποτε· καὶ οὐ δεῖ ται Πυθαγόρου
συμβούλου οὐδὲ ἕν͵ ἀπόχρη δὲ ἄρα σῖτον αὐτῇ εἶναι τὰ ἄνθη. ἔστι
δὲ καὶ σωφροσύνην ἀκροτάτη.
NA 5.13.7 …πλάσεις αὐτῶν ἄνευ τέχνης τε καὶ κανόνων καὶ τοῦ
καλουμένου ὑπὸ τῶν σοφῶν διαβήτου ἀποδείκνυνται αἱ μέλιτται.
ὅταν δὲ ἐπιγονὴ ᾖ καὶ εὐθενῇ ταῖς με λίτταις τὸ σμῆνος͵
ἐκπέμπουσιν ὥσπερ οὖν αἱ μέγι σταί τε καὶ πολυανδρούμεναι τῶν
πόλεων. οἶδε δὲ ἄρα ἡ μέλιττα καὶ ὑετοῦ ἀπειλοῦντος ἐπιδημίαν
καὶ σκληρὸν πνεῦμα ἐσόμενον. εἰ δὲ αὐτῇ παρὰ δόξαν γένοιτο τὸ
τοῦ πνεύματος͵ ὄψει φέρουσαν λίθον ἑκά στην ἄκροις τοῖς ποσὶν
ἕρμα εἶναι.
NA 10.10.26 …ἀνασπῶντες τὰ δένδρα͵ τὰ δὲ καὶ κατάξαντες
ὑπὸ ῥύμης καὶ ἐμπεσόντες ἐς αὐτά͵ μόγις καὶ ὀψὲ τοῦ χρόνου τὰ μὲν
λιμῷ͵ τὰ δὲ γλυκείᾳ τροφῇ͵ τὰ δὲ κέντροις ἡμερώθησαν. τροφὴ δὲ
ἡμερουμένοις τοῖσδε τοῖς ζῳοις ἄρτοι τε οἱ μέγιστοι καὶ κριθαὶ καὶ
ἰσχά δες καὶ ἀσταφίδες καὶ κρόμμυα καὶ σκόροδα καὶ μέλι χύδην
σχίνου τε καὶ φοίνικος καὶ κιττοῦ φάκελοι καὶ πᾶν ὅσον ἐδωδίμου
ὕλης καὶ ἐκείνοις συντρόφου καὶ ἐκ τούτου τοι καὶ φίλης. Φύσεως
δὲ ἰχθύων εἰσὶν ἀμαθεῖς ὅσοιπερ οὖν τελέως ἁπάντων
καταψηφίζονται σιωπὴν αὐτῶν·
NA 11.37.15 …ταῦτά τοι καὶ σαρκῶν ἐσθίει. ἀμφόδοντα δὲ
ἄνθρωπος ἵππος ὄνος͵ ἅπερ οὖν καὶ πιμελὴν ἔχει. συνόδοντα δὲ
βοῦς πρόβατον αἴξ. χαυλιόδοντα δὲ ὗς ὁ ἄγριος σπάλαξ· τὸν γὰρ
ἐλέφαντα οὔ φημι ὀδόντας ἔχειν ἀλλὰ κέρατα. ἔντομα δὲ σφὴξ
μέλιττα· λέγουσι δὲ μηδὲ πνεύμονας ἔχειν ταῦτα. ἀμφίβια δὲ ἵππος
πο τάμιος ἐνυδρὶς κάστωρ κροκόδειλος. φολιδωτὰ δὲ σαῦρος
σαλαμάνδρα χελώνη κροκόδειλος ὄφις· ταῦτα δὲ καὶ τὸ γῆρας
ἀποδύεται πλὴν κροκοδείλου καὶ χελώ νης. μώνυχα δὲ ἵππος ὄνος.
VH 3..6 Λυσάνδρῳ τῷ Σπαρτιάτῃ ἐς Ἰωνίαν ἀφικομένῳ οἱ κατὰ
τὴν Ἰωνίαν ξένοι πολλὰ μὲν καὶ ἄλλα ἀπέ πεμψαν ἀτὰρ οὖν καὶ βοῦν
καὶ πλακοῦντα. ὃ δὲ ἀπιδὼν ἐς τὸν πλακοῦντα ἤρετο 3τί βούλεται
τὸ πέμμα ἐκεῖνο εἶναι;3 ὁ δὲ κομίζων ἀπεκρίνατο ὅτι ἐκ μέλιτος καὶ
τυροῦ καὶ ἄλλων τινῶν ἐσκεύασται. ὁ δὲ Λύσανδρος 3ἀλλὰ τοῦτο
μὲν3 εἶπε 3τοῖς Εἵλωσι δότε· ἐλευθέρου γὰρ οὐκ ἔστι βρῶμα.3 τὸν
δὲ βοῦν προσέταξε κατὰ τὰ πάτρια σκευασθῆναι͵ καὶ ἐδεί πνησεν
ἡδέως.
VH 12.8.6 Κλεομένης ὁ Λάκων τῶν ἑταίρων τῶν αὑτοῦ παρα
λαβὼν Ἀρχωνίδην κοινωνὸν ἐποιεῖτο τῶν πραγμά των. ἐπώμνυεν
οὖν͵ εἰ κατάσχοι͵ πάντα σὺν τῇ αὐτοῦ κεφαλῇ πράττειν. κατασχὼν
οὖν τὴν ἀρχήν͵ ἀποκτείνας τὸν ἑταῖρον αὑτοῦ καὶ ἀποκρίνας τὴν κε
139
φαλὴν καὶ μέλιτι ἐμβαλών͵ ὁπότε μέλλοι τι πράττειν͵ τῷ ἀγγείῳ

προσκύψας ἔλεγεν ὅσα ἔπραττε͵ λέγων μὴ παρασπονδεῖν μηδὲ
ἐπιορκεῖν͵ βουλεύεσθαι δὲ μετὰ τῆς Ἀρχωνίδου κεφαλῆς.
VH 12.45.6 Φρύγιοι καὶ ταῦτα ᾄδουσι λόγοι. Μίδου τοῦ Φρυγὸς
ἔτι νηπίου καθεύδοντος μύρμηκας ἐσέρπειν ἐς τὸ στόμα͵ καὶ πάνυ
φιλοπόνως καὶ φιλέργως ἐσφέ ρειν τοὺς πυρούς. Πλάτωνος δὲ
μελίττας ἐς τὸ στόμα κηρίον ἐργάζεσθαι. καὶ Πινδάρῳ τῆς
πατρῳας οἰκίας ἐκτεθέντι μέλιτται τροφοὶ ἐγένοντο͵ ὑπὲρ τοῦ
γάλακτος παρατιθεῖσαι μέλι. Διονύσιον δὲ τὸν Ἑρμοκράτους
λέγουσι ποταμὸν διαβαίνειν· ἔφερε δὲ αὐτὸν ἵππος. καὶ ὁ μὲν ἵππος
κατὰ τοῦ τέλματος ὤλισθεν͵ ὃ δὲ ἀποπηδήσας τῆς ὄχθης ἐλάβετο
καὶ ἀπῄει͵ ὡς οὐκέτι τὸν ἵππον ὄντα
VH 12.45.7 Φρυγὸς ἔτι νηπίου καθεύδοντος μύρμηκας ἐσέρπειν
ἐς τὸ στόμα͵ καὶ πάνυ φιλοπόνως καὶ φιλέργως ἐσφέ ρειν τοὺς
πυρούς. Πλάτωνος δὲ μελίττας ἐς τὸ στόμα κηρίον ἐργάζεσθαι. καὶ
Πινδάρῳ τῆς πατρῳας οἰκίας ἐκτεθέντι μέλιτται τροφοὶ ἐγένοντο͵
ὑπὲρ τοῦ γάλακτος παρατιθεῖσαι μέλι. Διονύσιον δὲ τὸν
Ἑρμοκράτους λέγουσι ποταμὸν διαβαίνειν· ἔφερε δὲ αὐτὸν ἵππος.
καὶ ὁ μὲν ἵππος κατὰ τοῦ τέλματος ὤλισθεν͵ ὃ δὲ ἀποπηδήσας τῆς
ὄχθης ἐλάβετο καὶ ἀπῄει͵ ὡς οὐκέτι τὸν ἵππον ὄντα αὐτοῦ
ἀπολιπών. ὃ δὲ ἠκολούθησε καὶ χρεμετίσας
Επιστολαί. 5.7 …εὔφορον͵ καὶ εἱστιῶμεν αὐτὰς πανδαισίᾳ· αἳ δὲ
ὑπὸ τῆς φιλεργίας τῆς ἄγαν ἀνθειστίων ἡμᾶς πολλῷ καὶ καλῷ τῷ
μέλιτι͵ κοὐδέποτε τῆσδε τῆς ὠδῖνος τῆς γλυκείας ἦσαν ἄγονοι. νῦν
δὲ ᾤχοντο ἀπιοῦσαι͵ λυ πηθεῖσαι πρὸς ἡμῶν οὐδὲ ἕν͵ οὐ μὰ τὸν
Ἀρισταῖον καὶ τὸν Ἀπόλλω αὐτόν. καὶ αἳ μέν εἰσι φυγάδες͵ ὁ δὲ
οἶκος αὐτῶν χῆρός ἐστι͵ καὶ τὰ ἄνθη τὰ ἐν τῷ λειμῶνι περὶ αὐτὰ
γηρᾷ. ἐγὼ δὲ αὐτῶν ὅταν ὑπο μνησθῶ τῆς πτήσεως καὶ τῆς
εὐχαρίτου χορείας͵ οὐδὲν ἄλλο ἢ νομίζω θυγατέρας ἀφῃρῆσθαι.
Κλήμης Αλεξανδρινός
ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΣΤΡΩΜΑΤΕΩΣ ΠΡΟΤΡΕΠΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣ ΕΛΛΗΝΑΣ.
1.6.2.6 …υἱοὺς ἀπειθεῖς διαλλάξαι πατρί. Φιλάνθρωπον τὸ ὄργανον
τοῦ θεοῦ· ὁ κύριος ἐλεεῖ͵ παιδεύει͵ προτρέπει͵ νουθετεῖ͵ σῳζει͵
φυλάττει καὶ μισθὸν ἡμῖν τῆς μαθήσεως ἐκ περιου σίας βασιλείαν
οὐρανῶν ἐπαγγέλλεται͵ τοῦτο μόνον ἀπο λαύων ἡμῶν͵ ὃ σῳζόμεθα.
Κακία μὲν γὰρ τὴν ἀνθρώπων ἐπιβόσκεται φθοράν͵ ἡ δὲ ἀλήθεια͵
ὥσπερ ἡ μέλιττα λυμαινομένη τῶν ὄντων οὐδέν͵ ἐπὶ μόνης
τῆς ἀνθρώπων ἀγάλλεται σωτηρίας. Ἔχεις οὖν τὴν ἐπαγγελίαν͵
ἔχεις τὴν φιλανθρω πίαν· τῆς χάριτος μεταλάμβανε.
ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΣΤΡΩΜΑΤΕΩΣ ΠΡΟΤΡΕΠΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣ ΕΛΛΗΝΑΣ.
11.113.2.5 …ἐντολὴ δὲ κυρίου τηλαυγής͵ φωτίζουσα ὀφθαλμούς.
Ἀπόλαβε τὸν Χριστόν͵ ἀπόλαβε τὸ βλέπειν͵ ἀπόλαβέ σου τὸ φῶς͵
ὄφρ΄ εὖ γινώσκοις ἠμὲν θεὸν ἠδὲ καὶ ἄνδρα. Γλυκὺς ὁ λόγος ὁ
φωτίσας ἡμᾶς ὑπὲρ χρυσίον καὶ λίθον τίμιον· ποθεινός ἐστιν ὑπὲρ
μέλι καὶ κηρίον. Πῶς γὰρ οὐ ποθεινὸς ὁ τὸν ἐν σκότει
κατορωρυγμένον νοῦν ἐναργῆ ποιησάμενος καὶ τὰ 6φωσφόρα6 τῆς
ψυχῆς ἀποξύνας 6ὄμματα;
140
Τί ἐπαγγέλλεται ὁ παιδαγωγός. 1.6.35.1.1 Ἔτι καὶ τὸ πρὸς τοῦ

ἀποστόλου εἰρημένον ἐπεξηγητέον 6γάλα ὑμᾶς ἐπότισα͵ ὡς νηπίους
ἐν Χριστῷ͵ οὐ βρῶμα· οὔπω γὰρ ἐδύνασθε· ἀλλ΄ οὐδὲ ἔτι νῦν
δύνασθε6. Οὔ μοι γὰρ δοκεῖ ἰου δαϊκῶς ἐκδέχεσθαι δεῖν τὸ
λεγόμενον. Ἀντιπαραθήσω γὰρ κἀκείνην τὴν γραφὴν εἰσάξω
ὑμᾶς εἰς τὴν γῆν τὴν ἀγαθήν͵ τὴν ῥέουσαν γάλα καὶ μέλι.
Ἀνακύπτει τοίνυν ἀπορία μεγίστη κατὰ τὴν τῶν γραφῶν τῶνδε
συμβολήν͵ τί νοοῦσιν. Εἰ γὰρ ἀρχὴ τῆς εἰς Χριστὸν πίστεως ἡ διὰ
τοῦ γάλακτος νηπιό της ἐστίν͵ ἐξευτελίζεται δὲ αὕτη ὡς
παιδαριώδης καὶ ἀτελής͵ πῶς ἡ τοῦ τελείου καὶ γνωστικοῦ μετὰ
τὴν βρῶσιν ἀνάπαυσις αὖθις νηπίῳ τετίμηται γάλακτι;
Τί ἐπαγγέλλεται ὁ παιδαγωγός. 1.6.36.1.4 …ὥσπερ τῷ γάλακτι αἱ
τίτθαι τοὺς παῖδας τοὺς νεογνοὺς ἐκτρέφουσιν͵ κἀγὼ δὲ οὕτω τῷ
Χριστοῦ γάλακτι λόγῳ πνευματικὴν ὑμῖν ἐνστάζων τροφήν. Οὕτω
γοῦν τελεία τροφὴ τὸ γάλα ἐστὶ τὸ τέλειον καὶ εἰς τέλος ἄγει τὸ
ἀκατάπαυστον. Διὸ κἀν τῇ ἀναπαύσει τὸ αὐτὸ τοῦτο ἐπήγγελται
γάλα καὶ μέλι. Εἰκότως γάλα αὖθις ὑπισχνεῖται τοῖς δικαίοις ὁ
κύριος͵ ἵνα δὴ σαφῶς ὁ λόγος ἄμφω δειχθῇ͵ ἄλφα καὶ ὦ͵ ἀρχὴ καὶ
τέλος [ὁ λόγος ἀλληγορούμενος γάλα]. Τοιοῦτόν τι καὶ Ὅμηρος
ἄκων μαντεύεται τοὺς δικαίους τῶν ἀνθρώπων 6γαλακτοφά γους6
καλῶν.
Τί ἐπαγγέλλεται ὁ παιδαγωγός. 1.6.45.1.7 …τῆς τροφῆς
ἐξαιματοῦται͵ τὸ δὲ αἷμα ἐκγαλακτοῦται͵ πα ρασκευὴ γίνεται τὸ
αἷμα τοῦ γάλακτος ὡς σπέρμα ἀνθρώπου καὶ γίγαρτον ἀμπέλου. Τῷ
οὖν γάλακτι͵ τῇ κυριακῇ τροφῇ͵ εὐθὺς μὲν ἀποκυηθέντες
τιθηνούμεθα͵ εὐθὺς δὲ ἀναγεν νηθέντες τετιμήμεθα τῆς
ἀναπαύσεως τὴν ἐλπίδα͵ τὴν ἄνω Ἱερουσαλὴμ εὐαγγελιζόμενοι͵ ἐν ᾗ
μέλι καὶ γάλα ὀμβρεῖν ἀναγέγραπται͵ διὰ τῆς ἐνύλου καὶ τὴν ἁγίαν
μνηστευόμενοι τρο φήν. Τὰ μὲν γὰρ βρώματα καταργεῖται͵ ᾗ φησιν
ὁ ἀπόστολος αὐτός͵ ἡ δὲ διὰ γάλακτος τροφὴ εἰς οὐρανοὺς
καθηγεῖται͵ πολίτας οὐρανῶν καὶ συγχορευτὰς ἀγγέλων
ἀναθρεψαμένη.
Τί ἐπαγγέλλεται ὁ παιδαγωγός. 2.10bis.112.1.4 …φυλάττωνται
αἱ τρίχες͵ περὶ ἃς μεμήνασιν οἱ πολλοί͵ ἀλλὰ ἡμῖν γε οὐ
σπουδαστέον. Ὁ δὲ μακάριος Ἰωάννης καὶ τῶν προβάτων ὑπεριδὼν
τὰς τρίχας ὀζούσας τρυφῆς τὰς τῶν καμήλων εἵλατο τρίχας καὶ
ταύτας ἠμπί σχετο͵ τὸ εὐτελὲς καὶ ἄδολον τοῦ βίου ὑποτυπούμενος.
Καὶ γὰρ μέλι ἤσθιεν καὶ ἀκρίδας͵ γλυκεῖαν καὶ πνευματικὴν
τροφήν͵ ἀτύφους καὶ σώφρονας τὰς ὁδοὺς τοῦ κυρίου
παρασκευάζων. ῏Η που γὰρ ἂν ἁλουργὴν χλανίδα περιεβάλετο ὁ τὴν
ἀλαζονείαν τὴν πολιτικὴν ἐκτραπείς͵ εἰς δὲ τὴν ἔρημον τῆς
ἐρημίας γαλήνην θεῷ πεπολιτευ μένος ἐκτὸς πάσης κενοσπουδίας͵
ἀπειραγαθίας͵ μικροπρεπείας.
Τί ἐπαγγέλλεται ὁ παιδαγωγός. 3.11.68.2.1 …τινες τὴν ὑπόκρισιν
ζηλοῦσαι τῆς κωμῳδίας καὶ τὰς κατεαγυίας τῶν ὀρχηστῶν
κινήσεις παραφυλάττουσαι παρὰ τὰς ὁμιλίας σκηνοβατοῦσιν͵
αὐτοῖς τοῖς κινήμασιν τοῖς ἁβροῖς καὶ τοῖς ὑγροῖς βαδίσμασιν καὶ
φωναῖς ταῖς πεπλασμέναις͵ κλαδαρὸν περιβλέπουσαι͵ δέλεαρ
ἡδονῆς ἐξησκημέναι. Μέλι γὰρ ἀποστάζει ἀπὸ χειλέων γυναικὸς
141
πόρνης͵ ἣ πρὸς χάριν λαλοῦσα λιπαίνει σὸν φάρυγγα͵ ὕστερον

μέντοι πικρότερον χολῆς εὑρήσεις καὶ ἠκονημένον μᾶλλον ἢ
μάχαιραν δίστομον· τῆς γὰρ ἀφροσύνης οἱ πόδες κατάγουσι τοὺς…
Στρωματεύς. 1.1.11.2.6 …τούτων ὃ μὲν ἐπὶ τῆς Ἑλλάδος͵ ὁ
Ἰωνικός͵ οἳ δὲ ἐπὶ τῆς Μεγάλης Ἑλλάδος τῆς κοίλης θάτερος αὐτῶν
Συρίας ἦν͵ ὃ δὲ ἀπ΄ Αἰγύπτου͵ ἄλλοι δὲ ἀνὰ τὴν ἀνατολήν· καὶ
ταύτης ὃ μὲν τῆς τῶν Ἀσσυ ρίων͵ ὃ δὲ ἐν Παλαιστίνῃ Ἑβραῖος
ἀνέκαθεν· ὑστάτῳ δὲ περιτυχὼν δυνά μει δὲ οὗτος πρῶτος ἦν
ἀνεπαυσάμην͵ ἐν Αἰγύπτῳ θηράσας λεληθότα. Σικελικὴ τῷ ὄντι ἦν
μέλιττα προφητικοῦ τε καὶ ἀποστολικοῦ λειμῶνος τὰ ἄνθη
δρεπόμενος ἀκήρατόν τι γνώσεως χρῆμα ταῖς τῶν ἀκροω μένων
ἐνεγέννησε ψυχαῖς. Ἀλλ΄ οἳ μὲν τὴν ἀληθῆ τῆς μακαρίας σῳζοντες
διδασκαλίας παράδοσιν εὐθὺς ἀπὸ Πέτρου τε καὶ Ἰακώβου Ἰωάννου
τε καὶ Παύλου τῶν ἁγίων ἀποστόλων…
Στρωματεύς. 1.5.29.6.2 …τί οὖν; ἠθέλησε μέν͵ οὐκ ἠδυνήθη δέ·
ποσάκις δὲ ἢ ποῦ; δίς͵ διά τε προφητῶν καὶ διὰ τῆς παρουσίας.
πολύτροπον μὲν οὖν τὴν σοφίαν ἡ 6ποσάκις6 ἐνδείκνυται λέξις͵ καὶ
καθ΄ ἕνα ἕκαστον τρόπον ποιότητός τε καὶ ποσότητος πάντως
σῳζει τινὰς ἔν τε τῷ χρόνῳ ἔν τε τῷ αἰῶνι͵ ὅτι πνεῦμα κυρίου
πεπλήρωκε τὴν οἰκουμένην. κἄν τις βιαζόμενος λέγῃ· 6μὴ πρόσεχε
φαύλῃ γυναικί͵ μέλι γὰρ ἀποστάζει ἀπὸ χειλέων γυναικὸς πόρνης…
Στρωματεύς. 1.6.33.6.1 …καὶ αἱ φύσεις αἱ χρησταὶ τοιαύτης
παιδείας ἀντιλαμβανόμεναι ἔτι βελτίους τῶν πρότερον φύονται εἴς
τε τὰ ἄλλα καὶ εἰς τὸ γεννᾶν͵ ὥσπερ καὶ ἐν τοῖς ἄλλοις ζῳοις. διὸ
καί φησιν· 6ἴσθι πρὸς τὸν μύρμηκα͵ ὦ ὀκνηρέ͵ καὶ γενοῦ ἐκείνου
σοφώτερος ὃς πολλὴν καὶ παντοδαπὴν ἐν τῷ ἀμήτῳ παρατίθεται
πρὸς τὴν τοῦ χειμῶνος ἀπει λὴν τὴν τροφήν͵ ἢ πορεύθητι πρὸς τὴν
μέλισσαν καὶ μάθε ὡς ἐργάτις ἐστί·6 καὶ αὐτὴ γὰρ πάντα τὸν
λειμῶνα ἐπινεμομένη ἓν κηρίον γεννᾷ.
Στρωματεύς. 4.2.7.1.3 …ἐνῆν δὲ παγκάρπεια συμμιγὴς ὀλαῖς λίπος
τ΄ ἐλαίου καὶ τὸ ποικιλώτατον ξανθῆς μελίσσης κηρόπλαστον
ὄργανον. αὐτίκα οἱ Στρωματεῖς ἡμῶν κατὰ τὸν γεωργὸν Τιμοκλέους
τοῦ κωμικοῦ σῦκα͵ ἔλαιον͵ ἰσχάδας͵ μέλι προσοδεύουσι͵ καθάπερ ἐκ
παμφόρου χωρίου. δι΄ ἣν εὐκαρπίαν ἐπιφέρει· σὺ μὲν εἰρεσιώνην͵ οὐ
γεωργίαν λέγεις͵ ἐπιφωνεῖν γὰρ εἰώθεσαν Ἀθηναῖοι· εἰρεσιώνη σῦκα
φέρει καὶ πίονας ἄρτους…
Στρωματεύς. 4.2.7.3.3 …προσοδεύουσι͵ καθάπερ ἐκ παμφόρου
χωρίου. δι΄ ἣν εὐκαρπίαν ἐπιφέρει· σὺ μὲν εἰρεσιώνην͵ οὐ γεωργίαν
λέγεις͵ ἐπιφωνεῖν γὰρ εἰώθεσαν Ἀθηναῖοι· εἰρεσιώνη σῦκα φέρει καὶ
πίονας ἄρτους καὶ μέλι ἐν κοτύλῃ καὶ ἔλαιον ἀναψήσασθαι. χρὴ
τοίνυν πολλάκις ὡς ἐν τοῖς πλοκάνοις διασείοντας…
Στρωματεύς. 5.10.63.4.1 …γράφω͵ ἵνα συνιῆτε6. εἶθ΄ ὑποβὰς ἤδη
σαφέστερον γνωστικῆς παρα δόσεως ἴχνος παρατιθέμενος λέγει· τί
λέγει ὁ ἄλλος προφήτης Μωυσῆς αὐτοῖς; ἰδοὺ τάδε λέγει κύριος ὁ
θεός· εἰσέλθετε εἰς τὴν γῆν τὴν ἀγαθήν͵ ἣν ὤμοσεν κύριος ὁ θεός͵ ὁ
θεὸς Ἀβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἰακώβ͵ καὶ κατακληρονομήσατε αὐτήν͵
γῆν ῥέουσαν γάλα καὶ μέλι. τί λέγει ἡ γνῶσις; μάθετε. ἐλπίσατε͵
φησίν͵ ἐπὶ τὸν ἐν σαρκὶ μέλλοντα φανεροῦσθαι ὑμῖν Ἰησοῦν·
ἄνθρωπος γὰρ γῆ ἐστι πά σχουσα· ἀπὸ προσώπου γὰρ γῆς ἡ πλάσις
142
τοῦ Ἀδὰμ ἐγένετο· τί οὖν λέγει· 7εἰς τὴν γῆν τὴν ἀγαθήν͵ γῆν
ῥέουσαν γάλα καὶ μέλι; εὐλογητὸς ὁ κύριος ἡμῶν͵ ἀδελφοί͵ ὁ
σοφίαν καὶ νοῦν θέμενος ἐν ἡμῖν τῶν κρυφίων αὐτοῦ.
Στρωματεύς. 5.10.63.5.2 …γῆν τὴν ἀγαθήν͵ ἣν ὤμοσεν κύριος ὁ
θεός͵ ὁ θεὸς Ἀβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἰακώβ͵ καὶ κατακληρονομήσατε
αὐτήν͵ γῆν ῥέουσαν γάλα καὶ μέλι. τί λέγει ἡ γνῶσις; μάθετε.
ἐλπίσατε͵ φησίν͵ ἐπὶ τὸν ἐν σαρκὶ μέλλοντα φανεροῦσθαι ὑμῖν
Ἰησοῦν· ἄνθρωπος γὰρ γῆ ἐστι πά σχουσα· ἀπὸ προσώπου γὰρ γῆς ἡ
πλάσις τοῦ Ἀδὰμ ἐγένετο· τί οὖν λέγει· 7εἰς τὴν γῆν τὴν ἀγαθήν͵
γῆν ῥέουσαν γάλα καὶ μέλι; εὐλογητὸς ὁ κύριος ἡμῶν͵ ἀδελφοί͵ ὁ
σοφίαν καὶ νοῦν θέμενος ἐν ἡμῖν τῶν κρυφίων αὐτοῦ. λέγει γὰρ ὁ
προφήτης· παραβολὴν κυρίου τίς νοήσει͵ εἰ μὴ σοφὸς καὶ ἐπιστήμων
καὶ ἀγαπῶν τὸν κύριον αὐτοῦ;
Στρωματεύς. 8.9.32.3.1 …τὸ γὰρ ῥόδον οὐκ ἂν οὕτως εὐῶδες
εἴη ὡς ἡ σμύρνα. Τὸ δὲ αὐτὸ τῶν ἐναντίων αἴτιον γίνεται͵ ποτὲ μὲν
παρὰ τὸ μέγεθος τοῦ αἰτίου καὶ τὴν δύναμιν͵ ποτὲ δὲ παρὰ τὴν
ἐπιτηδειότητα τοῦ πάσχοντος. παρὰ μὲν τὴν ποιὰν δύναμιν· ἡ αὐτὴ
χορδὴ παρὰ τὴν ἐπίτασιν ἢ τὴν ἄνεσιν ὀξὺν ἢ βαρὺν ἀποδίδωσι τὸν
φθόγγον. παρὰ δὲ τὴν ἐπιτηδειότητα τῶν πασχόντων· τὸ μέλι
γλυκάζει μὲν τοὺς ὑγιαίνοντας͵ πικράζει δὲ τοὺς πυρέσσοντας…
ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΦΗΤΙΚΩΝ ΕΚΛΟΓΑΙ 31.2.2 …καὶ φθόνου καὶ
μίσους καὶ βλασφημίας πάσης καὶ διαβολῆς ἐκτὸς ὄντος. Ἐν πολλῷ
δὲ τῷ βίῳ μακαριστὸς οὐ διὰ τὸ μακρὸν [γενόμενος] ζῆν͵ ᾧ γε καὶ
διὰ τὸ ζῆσαι εὖ ὑπῆρξεν ἀξίῳ τοῦ ζῆν ἀεὶ γενέσθαι. οὐδένα
λελύπηκεν͵ ὅτι μὴ τῷ λόγῳ παιδεύων τοὺς ἡλκωμένους τὴν
καρδίαν͵ καθάπερ μέλιτι σωτηρίῳ͵ γλυκεῖ τε ὄντι καὶ δηκτικῷ.
ὥστε παντὸς μᾶλλον ὁ γνωστικὸς τὸ πρέπον ἂν μετὰ τοῦ κατὰ
λόγον φυλάσσοι. τοῦ γὰρ ἐμπαθοῦς παντὸς περιτμηθέντος καὶ
περιαι ρεθέντος ἁπάσης τῆς ψυχῆς τῷ κρατίστῳ͵ καθαρῷ γενομένῳ
καὶ ἠλευθερωμένῳ εἰς υἱοθεσίαν͵ τοῦ λοιποῦ σύνεστίν τε καὶ βιοῖ.
ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΦΗΤΙΚΩΝ ΕΚΛΟΓΑΙ 45.1.1 Υἱοὶ ἀλλότριοι· τὰ τοῦ
ἄλλου ἐζηλωκότες. Μεγαλύνων τὰς σωτηρίας τοῦ βασιλέως αὐτοῦ.
βασιλεῖς πάντες λέγονται οἱ πιστοί͵ κεκλημένοι εἰς βασιλείαν κατά
τε τὴν ἐπίγνωσιν κατά τε τὴν κληρονομίαν. Ἡ μακροθυμία γλυκύτης
ἐστὶν ὑπὲρ τὸ μέλι͵ οὐχ ὅτι ἐστὶ μακροθυμία͵ ἀλλὰ κατὰ τὸν
καρπὸν τῆς μακροθυμίας͵ ἐπεὶ οὐδὲ ὁ ἐγκρατής ἐστιν ἀπαθής͵
κρατῶν οὐκ ἀπόνως τῶν παθῶν· ὅταν δὲ ἕξις γένηται͵ οὐκέτι
ἐγκρατής͵ ἐν μιᾷ ἕξει τῷ ἁγίῳ πνεύματι γενο μένου τοῦ ἀνθρώπου.
Λόγγος.55
Δάφνις και Χλόη. 1.9.1.5 ῏Ηρος ἦν ἀρχὴ καὶ πάντα ἤκμαζεν
ἄνθη͵ τὰ ἐν δρυμοῖς͵ τὰ ἐν λειμῶσι καὶ ὅσα ὄρεια· βόμβος ἦν ἤδη
μελιτ τῶν͵ ἦχος ὀρνίθων μουσικῶν͵ σκιρτήματα ποιμνίων ἀρτι
γεννήτων· ἄρνες ἐσκίρτων ἐν τοῖς ὄρεσιν͵ ἐβόμβουν ἐν τοῖς
λειμῶσιν αἱ μέλιτται͵ τὰς λόχμας κατῇδον ὄρνιθες.
55
Εγκ. ΔΟΜΗ. Λόγγος. (2ος ή 4ος-5ος αι. μ.Χ.). Συγγραφέας. Έγραψε το βουκολικό μυθιστόρημα Δάφνις και
Χλόη, στο οποίο οι ήρωες και ο ταπεινός κόσμος των αγροτών και των δούλων που τους περιβάλλει παρουσιάζονται
εξιδανικευμένοι. Το ύφος του έργου είναι μοναδικό για την εκλεπτυσμένη περιγραφή του έρωτα και της φύσης. Είναι
γραμμένο σε ρυθμικό πεζό λόγο και χρησίμευσε ως πρότυπο στα βουκολικά μυθιστορήματα της τελευταίας περιόδου
της Αναγέννησης και της περιόδου του Διαφωτισμού.
143
Δάφνις και Χλόη. 1.14.2.2 Νῦν ἐγὼ νοσῶ μέν͵ τί δὲ ἡ νόσος

ἀγνοῶ· ἀλγῶ͵ καὶ ἕλκος οὐκ ἔστι μοι· λυποῦμαι͵ καὶ οὐδὲν τῶν
προβάτων ἀπόλωλέ μοι· κάομαι͵ καὶ ἐν σκιᾷ τοσαύτῃ κάθημαι.
Πόσοι βάτοι με πολλάκις ἤμυξαν͵ καὶ οὐκ ἔκλαυσα· πόσαι μέλιτται
κέντρα ἐνῆκαν͵ ἀλλὰ ἔφαγον· τουτὶ δὲ τὸ νύττον μου τὴν καρδίαν
πάντων ἐκείνων πικρότερον. Καλὸς ὁ Δάφνις͵ καὶ γὰρ τὰ ἄνθη·
καλὸν ἡ σῦριγξ αὐτοῦ φθέγγεται͵ καὶ γὰρ αἱ ἀηδόνες. Ἀλλ΄ ἐκείνων
οὐδείς μοι λόγος. Εἴθε αὐτοῦ σῦριγξ ἐγενόμην͵ ἵν΄ ἐμπνέῃ μοι· εἴθε
αἴξ͵ ἵν΄ ὑπ΄ ἐκείνου νέμωμαι.
Δάφνις και Χλόη. 1.25.2.4 …πᾶσαν αὐτὴν ἔβλεπεν ἀπλήστως͵
οἷα μηδὲν αἰδούμενος͵ καὶ ἅμα κρύφα ἠρέμα ὑπεφθέγγετο· οἷοι
καθεύδουσιν ὀφθαλμοί͵ οἷον δὲ ἀποπνεῖ τὸ στόμα· οὐδὲ τὰ μῆλα
τοιοῦ τον͵ οὐδὲ αἱ λόχμαι. Ἀλλὰ φιλῆσαι δέδοικα· δάκνει τὸ φίλημα
τὴν καρδίαν͵ καὶ ὥσπερ τὸ νέον μέλι μαίνεσθαι ποιεῖ· ὀκνῶ δὲ μὴ
καὶ φιλήσας αὐτὴν ἀφυπνίσω. Ὢ λάλων τεττίγων͵ οὐκ ἐάσουσιν
αὐτὴν καθεύδειν μέγα ἠχοῦντες. Ἀλλὰ καὶ οἱ τράγοι τοῖς κέρασι
παίουσι μαχό μενοι.
Δάφνις και Χλόη. 1.28.1.6 Τοιάσδε τέρψεις αὐτοῖς τὸ θέρος
παρεῖχε. Μετοπώρου δὲ ἀκμάζοντος καὶ τοῦ βότρυος͵ Τύριοι λῃσταὶ
Καρικὴν ἔχοντες ἡμιολίαν͵ ὡς ἂν μὴ δοκοῖεν βάρβαροι͵ προσέσχον
τοῖς ἀγροῖς͵ καὶ ἐκβάντες σὺν μαχαίραις καὶ ἡμιθωρακίοις
κατέσυρον πάντα τὰ εἰς χεῖρας ἐλθόντα͵ οἶνον ἀνθοσμίαν͵ πυρὸν
ἄφθονον͵ μέλι ἐν κηρίοις· ἤλασάν τινας καὶ βοῦς ἐκ τῆς Δόρκωνος
ἀγέλης. Λαμβάνουσι καὶ τὸν Δάφνιν ἀλύοντα περὶ τὴν θάλασσαν· ἡ
γὰρ Χλόη βραδύτερον ὡς κόρη τὰ πρόβατα ἐξῆγε τοῦ Δρύαντος͵
φόβῳ τῶν ἀγερώχων ποιμένων.
Δάφνις και Χλόη. 3.15.3.2 Αὕτη ἡ Λυκαίνιον ὁρῶσα τὸν Δάφνιν
καθ΄ ἑκάστην ἡμέραν παρελαύνοντα τὰς αἶγας ἕωθεν εἰς νόμην͵
νύκτωρ ἐκ νομῆς͵ ἐπεθύμησεν ἐραστὴν κτήσα σθαι δώροις
δελεάσασα. Καὶ δή ποτε λοχήσασα μόνον καὶ σύριγγα δῶρον ἔδωκε
καὶ μέλι ἐν κηρίῳ καὶ πήραν ἐλά φου· εἰπεῖν δέ τι ὤκνει͵ τὸν Χλόης
ἔρωτα καταμαντευο μένη· πάντα γὰρ ἑώρα προσκείμενον αὐτὸν τῇ
κόρῃ.
Μάρκος Αυρήλιος Αντωνίνος.

Τα εις εαυτόν… λογίσασθαι αὐτῷ τὴν χάριν. ὁ δὲ πρὸς μὲν τοῦτο
οὐ πρόχειρος͵ ἀλλὰ μέντοι παρ΄ ἑαυτῷ ὡς περὶ χρεώστου
διανοεῖται καὶ οἶδεν ὃ πεποίηκεν. ὁ δέ τις τρόπον τινὰ οὐδὲ οἶδεν ὃ
πεποίηκεν͵ ἀλλὰ ὅμοιός ἐστιν ἀμπέλῳ βότρυν ἐνεγκούσῃ καὶ μηδὲν
ἄλλο προσεπιζη τούσῃ μετὰ τὸ ἅπαξ τὸν ἴδιον καρπὸν ἐνηνοχέναι.
ἵππος δραμών͵ κύων ἰχνεύσας͵ μέλισσα μέλι ποιήσασα͵ ἄνθρωπος
δ΄ εὖ ποιήσας οὐκ ἐπίσταται͵ ἀλλὰ μεταβαίνει ἐφ΄ ἕτερον͵ ὡς
ἄμπελος ἐπὶ τὸ πάλιν ἐν τῇ ὥρᾳ τὸν βότρυν ἐνεγκεῖν. ἐν τούτοις
οὖν δεῖ εἶναι τοῖς τρόπον τινὰ ἀπαρακολουθήτως αὐτὸ ποιοῦσι.
Τα εις εαυτόν… Πόσοι͵ μεθ΄ ὧν εἰσῆλθον εἰς τὸν κόσμον͵ ἤδη
ἀπεληλύθασιν. Ἰκτεριῶσι τὸ μέλι πικρὸν φαίνεται καὶ
λυσσοδήκτοις τὸ ὕδωρ φοβερὸν καὶ παιδίοις τὸ σφαιρίον καλόν. τί
οὖν ὀργίζομαι; ἢ δοκεῖ σοι ἔλασσον ἰσχύειν τὸ διεψευσμένον ἢ τὸ
144
χόλιον τῷ ἰκτεριῶντι καὶ ὁ ἰὸς τῷ λυσσοδήκτῳ; Κατὰ τὸν λόγον τῆς

σῆς φύσεως βιοῦν σε οὐδεὶς κωλύσει· παρὰ τὸν λόγον τῆς κοινῆς
φύσεως οὐδέν σοι συμβήσεται.
Τα εις εαυτόν… τοῦ βίου͵ μὴ ὀργιζόμενος͵ ἀλλὰ ἁπλῶς καὶ
ἐλευθέρως καὶ αἰδη μόνως͵ ἕν γε τοῦτο μόνον πράξας ἐν τῷ βίῳ τὸ
οὕτως ἐξελθεῖν. πρὸς μέντοι τὸ μεμνῆσθαι τῶν ὀνομάτων μεγάλως
συλλήψεταί σοι τὸ μεμνῆσθαι θεῶν καὶ ὅτιπερ οὐ κολακεύεσθαι
οὗτοι θέλουσιν͵ ἀλλὰ ἐξομοιοῦσθαι ἑαυτοῖς τὰ λογικὰ πάντα καὶ
εἶναι τὴν μὲν συκῆν τὰ συκῆς ποιοῦσαν͵ τὸν δὲ κύνα τὰ κυνός͵ τὴν
δὲ μέλισσαν τὰ μελίσσης͵ τὸν δὲ ἄνθρωπον τὰ ἀνθρώπου. Μῖμος͵
πόλεμος͵ πτοία͵ νάρκα͵ δουλεία. καθ΄ ἡμέραν ἀπαλεί ψεταί σου τὰ
ἱερὰ ἐκεῖνα δόγματα͵ ὁπόσα ἀφυσιολογήτως φαντάζῃ καὶ
παραπέμπεις.
Ερμογένης Ταρσέας.
…ἀμφισβητή σειε δ΄ ἄν τις͵ πότερον κατὰ λέξιν ἢ κατ΄ ἔννοιαν
ἐν ταῦθα γέγονεν ἡ γλυκύτης· καὶ ἴσως μᾶλλον κατ΄ ἔν νοιαν·
τροπὴ μὲν γάρ τις ἔστιν ἐνταῦθα ἐν τῷ οὐδέν με θέλει͵ ἐκ
μεταφορᾶς δὲ γέγονεν ἡ περὶ τὴν λέξιν τροπὴ καὶ οὐχ ὡς ἐν τῷ
μέλιτος γλυκίων ῥέεν αὐδή· ἐνταῦθα γὰρ τὸ ῥέε τέτραπται μᾶλλον
ἢ ἐκεῖ τὸ ἐθέλει͵ καὶ ἴδιόν τι σημαινόμενον ἔχει ἡ λέξις ἡ ἐθέλει.
Ασπάσιος. Περιπατητικός φιλόσοφος (2ος αι. μ.Χ.).

Ερμηνευτής του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη.
ΑΣΠΑΣΙΟΥ ΣΧΟΛΙΑ ΕΙΣ ΗΘΙΚΑ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ. Ἡ περὶ τὰ ἤθη
πραγματεία καὶ μάλιστα ἡ πολιτικὴ [ἠθικὴ] κατὰ μὲν τὸ ἀναγκαῖον
προτέρα ἐστὶ τῆς θεωρητικῆς φιλοσοφίας… 44.9 …τινες λέγειν μὴ
εἶναι αὐτὰ γένη͵ μηδὲ τὴν πρώτην διαίρεσιν τῶν πα θῶν εἰς ταῦτα
εἶναι͵ ἀλλὰ τὸν Ἀριστοτέλην λέγειν παρέπεσθαι αὐτὰ τοῖς πάθεσιν
οὕτως ὡς τῇ μὲν ὑγιείᾳ παρέπεται ἡ εὔχροια͵ τῇ δὲ νόσῳ ἡ
δύσχροια· ἐπισκεπτέον δὲ περὶ τούτων. ἔχει δὲ ἡ ἐπιθυμία͵ ὥσπερ
εἴρηται͵ μῖξίν τινα ἡδονῆς καὶ λύπης καὶ ὁ θυμός. καὶ γὰρ αὐτὸς
δοκεῖ μεθ΄ ἡδονῆς γίνεσθαι καὶ λύπης· δηλοῖ δὲ καὶ Ὅμηρος
λέγων ὥστε πολὺ γλυκίων μέλιτος καταλειβομένοιο ἀνδρῶν
ἐν στήθεσσι καὶ τὰ ἑξῆς. ὅρα δὲ μὴ οὕτω βέλτιον ἄνωθεν
λαβεῖν τί ποτέ ἐστι τὸ πάθος καὶ τίνα ἂν αὐτοῦ γένοιτο εἴδη·
ἴσως γὰρ ἀληθῶς φανεῖται τῶν ἄλλων γενικώτατα ἡδονὴ καὶ
λύπη·
ΑΣΠΑΣΙΟΥ ΣΧΟΛΙΑ ΕΙΣ ΗΘΙΚΑ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ. 90.1 …φησὶ δὲ
μηδὲ τοῖς ἄλλοις ζῳοις κατὰ ταύτας εἶναι τὰς αἰσθήσεις ἡδονήν
λέγω δ΄ ὄψιν ἀκοὴν ὄσφρησιν πλὴν κατὰ συμβεβηκός· οὐ γὰρ οὕτω
χαίρουσι ταῖς ὀδμαῖς τῶν λαγωῶν οἱ κύνες ὡς οἱ ἄνθρωποι τῇ τῶν
ἀνθῶν͵ ἀλλὰ κατ΄ ἀνάμνησιν τῆς βρώσεως· οὐδ΄ ὁ λέων τῇ φωνῇ
τοῦ βοὸς οὕτως χαίρει ὡς ὁ ἄνθρωπος τῷ μέλει͵ ἀλλὰ χαίρει μὲν ὁ
λέων τῇ ἐδωδῇ τοῦ βοὸς [οὕτω χαίρει ὡς ἄνθρωπος τῷ μέλιτι]͵ ὅτι
δ΄ ἐγγύς ἐστι͵ διὰ τῆς φωνῆς ᾔσθετο· οὐδ΄ εὑρὼν ἔλαφον οὕτως
145
χαίρει ὡς σχήμασιν ὁ ἄνθρωπος ἢ τοῖς σώμασιν͵ ἀλλ΄ ὅτι βορὰν

ἔχει.
Πολύαινος.
VA 2.6.12 …προσελάσας οὖν τῶν Ἰνδῶν εἷς ἐπὶ καμήλου τοιαύ

της ἠρώτα τὸν ἡγεμόνα οἷ στείχοιεν͵ ἐπεὶ δὲ τὸν νοῦν τῆς
ἀποδημίας ἤκουσεν͵ ἀπήγγειλε τοῖς νομά σιν͵ οἱ δὲ ἀνεβόησαν
ὥσπερ ἡσθέντες ἐκέλευόν τε πλησίον ἥκειν καὶ ἀφικομένοις οἶνόν
τε ὤρεγον͵ ὃν ἀπὸ τῶν φοινίκων σοφίζονται καὶ μέλι ἀπὸ ταὐτοῦ
φυτοῦ καὶ τεμάχη λεόντων καὶ παρδάλεων͵ ὧν καὶ τὰ δέρματα
νεόδαρτα ἦν͵ δεξάμενοι δὲ πλὴν τῶν κρεῶν πάντα ἀπήλασαν [τοὺς
Ἰνδοὺς] καὶ ἐχώρουν πρὸς ἕω.
VA 6.10.64 …μηδὲ τὸν χρυσὸν ἢ τὰ δοκοῦντα λαμπρὰ τῶν ἀνα
θημάτων ἑκόντι αὐτῷ φοιτᾶν͵ μηδὲ τῷ νεῷ τὸν Ἀπόλλω χαίρειν͵ εἰ
καὶ διπλάσιος ἀποφανθείη τοῦ νῦν ὄντος· ᾤκησε γάρ ποτε καὶ λιτὴν
στέγην ὁ θεὸς οὗτος͵ καὶ καλύβη αὐτῷ ξυνεπλάσθη μικρά͵ ἐς ἣν
ξυμβαλέσθαι λέγονται μέλιτται μὲν κηρόν͵ πτερὰ δὲ ὄρνιθες.
εὐτέλεια γὰρ διδάσκαλος μὲν σοφίας͵ δι δάσκαλος δὲ ἀληθείας͵ ἣν
ἐπαινῶν σοφὸς ἀτεχνῶς δόξεις ἐκλαθόμενος τῶν παρ΄ Ἰνδοῖς
μύθων.
VA 6.11.104 …ῶν θέσει καὶ δίδως τι μεῖζον Αἰγυπτίοις͵ ἢ εἰ πά
λιν αὐτοῖς͵ ὡς αὐτοὶ ᾄδουσι͵ μέλιτι ξυγκεκραμένος ἀναβαίη ὁ
Νεῖλος; ταῦτά με πρὸ ὑμῶν ἐπ΄ Ἰνδοὺς ἔτρεψεν ἐνθυμηθέντα περὶ
αὐτῶν͵ ὡς λεπτότεροι μὲν τὴν ξύνεσιν οἱ τοιοίδε ἄνθρωποι
καθαρωτέραις ὁμιλοῦντες ἀκτῖσιν͵ ἀληθέστεροι δὲ τὰς περὶ φύσεώς
τε καὶ θεῶν δόξας͵ ἅτε ἀγχίθεοι καὶ πρὸς ἀρχαῖς τῆς ζῳογόνου καὶ
θερμῆς οὐσίας οἰκοῦντες· ἐντυ χών τε αὐτοῖς ἔπαθόν τι πρὸς τὴν
ἐπαγγελίαν τῶν ἀνδρῶν͵ ὁποῖον λέγονται πρὸς τὴν Αἰσχύλου σοφίαν
παθεῖν Ἀθηναῖοι· ποιητὴς μὲν γὰρ οὗτος τραγῳ
VA 6.11.181 …Θεσπεσίων͵ καὶ περὶ τῆς Πυθοῦς λόγον ὡς ἁπλῶς
τε καὶ ἀκατασκεύως χρώσης͵ καὶ παρά δειγμα ἐγένετό σοι τοῦ
λόγου νεὼς κηροῦ καὶ πτε ρῶν ξυντεθείς· ἐμοὶ δὲ ἀκατάσκευα μὲν
δοκεῖ οὐδὲ ταῦτα͵ τὸ γὰρ ξυμφέρετε πτερά τ΄ οἰωνοὶ κηρόν τε
μέλιτται κατασκευαζομένου ἦν οἶκον καὶ οἴκου σχῆμα͵ ὁ δ΄͵
οἶμαι͵ μικρὰ ταῦτα ἡγούμενος καὶ τῆς ἑαυτοῦ σο φίας ἥττω καὶ
ἄλλου ἐδεήθη νεὼ καὶ ἄλλου καὶ με γάλων ἤδη καὶ ἑκατομπέδων…
VS 1.511. …ἐς ἄμφω ἡρμόσθαι. τὸ μὲν γὰρ δικανικὸν σοφιστικῇ
περιβολῇ ἐκόσμησεν͵ τὸ δὲ σοφιστικὸν κέντρῳ δικανικῷ ἐπέρρωσεν.
ἡ δὲ ἰδέα τῶν λόγων τοῦ μὲν ἀρχαίου καὶ πολιτικοῦ ἀποβέβηκεν͵
ὑπόβακχος δὲ καὶ διθυραμβώδης͵ τὰς δ΄ ἐννοίας ἰδίας τε καὶ παρα
δόξους ἐκδίδωσιν͵ ὥσπερ οἱ βακχεῖοι θύρσοι τὸ μέλι καὶ τοὺς
ἑσμοὺς τοῦ γάλακτος. Μεγάλων δ΄ ἀξιούμενος τῆς Σμύρνης τί οὐκ
ἐπ΄ αὐτῷ βοώσης ὡς ἐπ΄ ἀνδρὶ θαυμασίῳ καὶ ῥήτορι…
VS 1.522.10 …μὲν ἱκανῶς ἀπεμάξατο καὶ πρὸς τούτῳ τὴν
εὐταξίαν τῶν νοημάτων͵ καὶ γὰρ δὴ καὶ τοῦτο Ἰσαίου. μελιχρότατος
δὲ περὶ τὰς ἐννοίας γενόμενος οὐκ ἐμέθυε περὶ τὰς ἡδονάς͵ ὥσπερ
ἔνιοι τῶν σοφιστῶν͵ ἀλλ΄ ἐταμιεύετο λέγων ἀεὶ πρὸς τοὺς
146
γνωρίμους͵ ὅτι χρὴ τοῦ μέλιτος ἄκρῳ δακτύλῳ͵ ἀλλὰ μὴ κοίλῃ

χειρὶ γεύεσθαι͵ ὡς ἐν ἅπασι μὲν τοῖς εἰρημένοις δεδήλω ται τῷ
Διονυσίῳ…
VS 2.561.22 …τοὺς Ἀθηναίους 1ἀπολογεῖσθε2͵ ἔφη͵ ὦ Ἀθηναῖοι͵
εἰ καὶ μὴ ξυγχωρεῖ Ἡρώδης.2 καὶ ἀκούων ἀπολο γουμένων ἐπὶ
πολλοῖς μὲν ἀφανῶς ἤλγησεν͵ ἀναγιγ νωσκομένης δὲ αὐτῷ καὶ
Ἀθηναίων ἐκκλησίας͵ ἐν ᾗ ἐφαίνοντο καθαπτόμενοι τοῦ Ἡρώδου͵ ὡς
τοὺς ἄρ χοντας τῆς Ἑλλάδος ὑποποιουμένου πολλῷ τῷ μέλιτι καί
που καὶ βεβοηκότες 1ὢ πικροῦ μέλιτος καὶ πάλιν μακάριοι οἱ ἐν τῷ
λοιμῷ…
Her 750.30 …τουτὶ δὲ πράττουσι διὰ τὰς μάχας͵ ὡς μήτε
αὐτὰ θηλύνοιντο͵ μήτε τοὺς μαζοὺς ἀποκρεμῷντο. τὸ μὲν δὴ ὄνομα
ταῖς Ἀμαζόσιν ἐκ τοῦ μὴ μαζῷ τρέφεσθαι κεῖσθαι ἡγώμεθα͵
τρέφουσι δὲ τὰ βρέφη γάλακτί τε φορβάδων ἵππων καὶ δρόσου
κηρίοις͵ ἡ μέλιτος δίκην ἐπὶ τοὺς δόνακας τῶν ποταμῶν ἱζάνει. τὰ
δὲ ποιηταῖς τε καὶ μυθολόγοις περὶ τῶν Ἀμαζόνων τούτων
εἰρημένα…
Ιουστίνος μάρτυρας.
Τοῦ ἁγίου Ἰουστίνου Φιλοσόφου καὶ Μάρτυρος πρὸς Τρύφωνα
Ἰουδαῖον Διάλογος.1 30.2.2 …μὴ λαβοῦσι χάριν τοῦ γνῶναι ὅτι τὸν
λαὸν ὑμῶν πο νηρευόμενον καὶ ἐν νόσῳ ψυχικῇ ὑπάρχοντα εἰς
ἐπιστροφὴν καὶ μετάνοιαν τοῦ πνεύματος κέκληκε͵ καὶ αἰώνιός ἐστι
μετὰ τὸν Μωυσέως θάνατον προελθοῦσα ἡ προφητεία. καὶ διὰ τοῦ
ψαλμοῦ τοῦτο εἴρηται͵ ὦ ἄνδρες. καὶ ὅτι γλυκύτερα ὑπὲρ μέλι καὶ
κηρίον ὁμολογοῦμεν αὐτά͵ οἱ σοφισθέντες ἀπ΄ αὐτῶν͵ ἐκ τοῦ καὶ
μέχρι θανάτου ἀνεξαρνήτους ἡμᾶς γίνεσθαι τοῦ ὀνό ματος αὐτοῦ
φαίνεται.
Ἰουδαῖον Διάλογος.43.5.8 Οὐ μὴ αἰτήσω οὐδ΄ οὐ μὴ πει ράσω
κύριον. καὶ εἶπεν Ἠσαίας· Ἀκούετε δή͵ οἶκος Δαυείδ. μὴ μικρὸν ὑμῖν
ἀγῶνα παρέχειν ἀνθρώποις; καὶ πῶς κυρίῳ παρέχετε ἀγῶνα; διὰ
τοῦτο δώσει κύριος αὐτὸς ὑμῖν σημεῖον· ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ
λήψεται καὶ τέξεται υἱόν͵ καὶ καλέ σεται τὸ ὄνομα αὐτοῦ
Ἐμμανουήλ. βούτυρον καὶ μέλι φάγεται. πρὶν ἢ γνῶναι αὐτὸν ἢ
προελέσθαι πονηρὰ ἐκλέξεται τὸ ἀγα θόν· διότι͵ πρὶν ἢ γνῶναι τὸ
παιδίον ἀγαθὸν ἢ κακόν͵ ἀπειθεῖ πονηρὰ τοῦ ἐκλέξασθαι τὸ ἀγαθόν.
Ἰουδαῖον Διάλογος.88.7.4 …ἐστιν ὁ Χριστός͵ ὅνπερ τρόπον καὶ ἐπὶ
τοῦ Ἰωάννου ἔδει γνώ ρισμα τοῖς ἀνθρώποις εἶναι͵ ὅπως ἐπιγνῶσι
τίς ἐστιν ὁ Χριστός. Ἰωάννου γὰρ καθεζομένου ἐπὶ τοῦ Ἰορδάνου καὶ
κη ρύσσοντος βάπτισμα μετανοίας͵ καὶ ζώνην δερματίνην καὶ ἔν
δυμα ἀπὸ τριχῶν καμήλου μόνον φοροῦντος καὶ μηδὲν ἐσθίοντος
πλὴν ἀκρίδας καὶ μέλι ἄγριον͵ οἱ ἄνθρωποι ὑπελάμβανον αὐτὸν
εἶναι τὸν Χριστόν· πρὸς οὓς καὶ αὐτὸς ἐβόα· Οὐκ εἰμὶ ὁ Χριστός͵
ἀλλὰ φωνὴ βοῶντος·
Φιλουμένου ιατρού.
147
Κεφάλαια περὶ ἰοβόλων ζῳων καὶ τῶν ἐν αὐτοῖ

βοηθημάτων. ἐκ τῶν Φιλουμένου. 4.13.1 …τοῦ ὑδροφόβα
περιωθῆναί τινα͵ λαβόντα τὸν ἐλλέβορον εὐθὺ ἐν τῷ πρώτῳ [τῷ]
καταπειραμῷ τοῦ υμπτώματο· τοὺ γὰρ ἤδη κατεχημένου οὔτε οὗτο
οὔτε ἄλλο τι περιποιῆαι δύναται. πρὸ ὑδροφόβα τὸ διὰ πυτία. πυτία
λαγωοῦ͵ Λημνία φρα γῖδο͵ ἀρκευθίδων͵ γεντιανῆ ἀνὰ δ͵ δαφνίδων͵
μύρνη ἀνὰ η ἀναλάμβανε μέλιτι. ἡ δόι κυάμου Αἰγυπτίου τὸ
μέγεθο. ἄλλο· ἐξέραμα κυνὸ ἄρα ξήρανον καὶ λεάνα θὲ ἐν πυξίδι
καὶ χρῶ ὡ καλλίτῳ πρὸ λυοδήκτου θαρρῶν. ἐκ τοῦ οδ Θεοδώρου·
τοῖ δεδηγμένοι ὑπὸ κυνὸ λελυηκότο περίαπτε χαμελαία ῥίζαν· ὡ
θαυματῷ χρῶ.
Κεφάλαια περὶ ἰοβόλων ζῳων καὶ τῶν ἐν αὐτοῖ βοηθημάτων. ἐκ
τῶν Φιλουμένου. 5.1.3 …καὶ εὑρήει ἐν αὐτῷ τὴν πεῖραν τοῦ
φαρμάκου. περὶ κυνοδήκτων καὶ ἀνθρωποδήκτων. Ἀρχιγένη ἐν τῷ ε
βιβλίῳ τῶν Κατὰ γένο φαρμάκων οὕτω· τοὺ δὲ ἀνθρωποδήκτου
προχρία ἐλαίῳ μαράθρου ῥίζαν λειώα μετὰ μέλιτο͵ ἄχρι ἂν
καθαρθῇ τὸ ἕλκο͵ χρῶ͵ εἶτα μύρναν καὶ τερε βινθίνην ἴα ἀναλαβὼν
ὡ μάλαγμα ἐπιτίθει· ἢ χάλκανθον κεκαυμένην μέλιτι ἑφθῷ
ἀναλαβὼν ὡ κουλλούριον ἐντίθει͵ καὶ οὕτω ἀνακαθάρα παρακόλλα.
ἐκ δὲ τοῦ Στράτωνο· ὀτέα μόχεια καύα͵ ἕω λευκὰ γένηται͵
ἀναλάμβανε πίῃ ὑγρᾷ ἢ μέλιτι ἢ ἀμφοτέροι καὶ ἐντίθει. ἄλλο·
μάννην λεάνα μετ΄ ἐλαίου καὶ οἴνου κατάπλαε.
τῶν Φιλουμένου. 5.2.2 …τοὺ δὲ ἀνθρωποδήκτου προχρία ἐλαίῳ
μαράθρου ῥίζαν λειώα μετὰ μέλιτο͵ ἄχρι ἂν καθαρθῇ τὸ ἕλκο͵ χρῶ͵
εἶτα μύρναν καὶ τερε βινθίνην ἴα ἀναλαβὼν ὡ μάλαγμα ἐπιτίθει· ἢ
χάλκανθον κεκαυμένην μέλιτι ἑφθῷ ἀναλαβὼν ὡ κουλλούριον
ἐντίθει͵ καὶ οὕτω ἀνακαθάρα παρακόλλα.
τῶν Φιλουμένου. 5.4.2 …κατακρούνιζε ἄνωθεν͵ εἶτα ὀρόβινον
ἄλευρον φυράα ἐλαίῳ ἐπιτίθει͵ ἢ πόγγον καινὸν ἢ ἔριον οἰυπηρὸν
ὄξει καὶ ἐλαίῳ βεβρεγμένον͵ ἢ καινὸν πόγγον ὕδατι ψυχρῷ βρέξα ἢ
ὀξυκράτῳ ἢ ὄξει ἡμέρα τρεῖ ἔαον ἐπικεῖθαι͵ καταβρέχων τοῖ ἄνω
εἰρημένοι· ἐξόχω γὰρ ποιεῖ καὶ εἰ τέλο ἀφυγιάζει. πρὸ δὲ τὰ ἤδη
πεπυωμένα τῶν δηγμά των ὀρόβινον ἄλευρον μέλιτι φυράα
ἐπιτίθει· ἄκρω ποιεῖ. ἐκ τῶν Ἀπολλωνίου Εὐπορίτων·
τῶν Φιλουμένου. 5.6.2 …τῶν δηγμάτων λιθάργυρον λειάνα μεθ΄
ὕδατο κατάχριε͵ ἢ φακῷ ἑφθῷ λείῳ κατάπλαε. κέχρηο δὲ καὶ ἐνδείᾳ
καὶ κενώει καὶ ἀκινηίᾳ τοῦ δεδηγμένου μέρου͵ ἢ τάριχον ὃν ἐὰν χῇ
μάλιτα παλαιὸν λει ώα κατάπλαε. τοῦτο ἐνεργέτερόν ἐτι παντὸ
ἄλλου φαρμάκου κατ΄ ἐξοχήν.
τῶν Φιλουμένου. 7.7.2 … ἢ ὄρνιθα ἀναχίζοντα περιπτύειν τῷ
πεπληγότι τόπῳ· πρὸ γὰρ τὴν τοῦ ζῳου θερμαίαν τὸ πνεῦμα τὸ ἐκ
τοῦ δεδηγμένου μέρου ὁρμὴν λαμβάνον υνεξάγει τὸν ἰόν· καὶ
πήγανόν τε καὶ καλαμίνθη καταπλαόμενα ὠφελεῖ͵ καὶ κόροδα μεθ΄
ἁλό͵ καὶ πύραθοι αἰγό. ἄκρω δὲ ποιεῖ πρὸ παντὸ ἰοβόλου δῆγμα χωρὶ
148
ἀπίδο ἄβετο μετ΄ ἐλαίου καὶ μέλιτο εἰ κηρωτῆ πάχο ἐπιτιθεμένη

μέχρι ἐχα ρώεω͵ ἢ ἅλα λεάνα ἀναλαβὼν πίῃ ὑγρᾷ κατάπλαε.
τῶν Φιλουμένου. 7.13.5 …δὲ ἀπ΄ αὐτῆ δίδραχμον ὺν οἴνῳ.
ἁρμόζει δὲ τοῖ θηριοδήκτοι καὶ κάθαρι διὰ κοιλία καὶ ἱδρω τοποιία
οὔρων τε πολλῶν ἔκκριι. κευατὰ δὲ ποτήματα παραδέ δοται
κοινότερον πρὸ τὰ τῶν πλείτων ἰοβόλων πληγὰ τοιαῦτα· ὀπίου͵
μύρνη ἀνὰ ὀβολόν͵ πεπέρεω α͵ ἀριτολοχία β· ταῦτα μέλιτι
ἀναλαμβάνειν καὶ διδόναι μέγεθο κυάμου Αἰγυπτίου μετ΄ οἴνου·
ὁμοίω πηγάνου ἀγρίου πέρματο͵ κυμίνου Αἰθιοπικοῦ͵ χαλβάνη͵
μελανθίου͵ ἀριτολοχία͵ ταῦτα πάντα λεανθέντα καὶ φυρα θέντα
χυλῷ εὐζώμου͵ ἀναπλάττονται τροχίκοι δραχμαῖοι·
τῶν Φιλουμένου. 10.2.3 …μετ΄ οἴνου αὐτηροῦ ἅπαξ τῆ ἡμέραεἰ
δ΄ ἐπιτείνοι ἡ ὀδύνη͵ δίδου καὶ δί͵ πρὸ δὲ λυοδήκτου δίδου μεθ΄
ὕδατο ἡμέραν παρ΄ ἡμέραν ἐπὶ ἡμέρα μβ͵ προμίγων τῷ φαρμάκῳ
λύκιον Ἰνδικόν͵ τηρῶν καὶ τὰ ἕλκη ἀκατούλωτα. χρῶ δὲ εἰ βούλει
ξηρῷ αὐτῷ καὶ ἐπὶ τῶν ἑλκῶν. ἔτι δὲ ἀριτολοχία τρογγύλη͵
γεντιανῆ͵ δαφνί δων͵ μύρνη ἀνὰ η· ἀναλάμβανε μέλιτι Ἀττικῷ ἢ
νηιωτικῷ. ἐὰν δὲ προβάλῃ πεπέρεω λευκοῦ δ͵ ποιεῖ καὶ πρὸ
ἡπατικοὺ θαυμα τῶ μεθ΄ ὑδρομέλιτο͵ ἐν δὲ τοῖ παροξυμοῖ μετὰ
γλυκέο. ἄλλη ἀντίδοτο θηριακή͵ ποιοῦα κατ΄ ἐξοχήν. ἔτι δὲ
κατορίου͵ ὀποῦ Κυρηναικοῦ͵ πεπέρεω ἀνὰ δ͵ κότου͵ νάρδου Ἰνδικῆ͵
κρόκου͵ κεν ταυρίου χυλοῦ ἀνὰ β͵ μέλιτο ἀπέφθου κοτύλη…
Αρεταίος ιατρός. 56
ΑΡΕΤΑΙΟΥ ΚΑΠΠΑΔΟΚΟΥ ΟΞΕΩΝ ΝΟΥΣΩΝ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΝ
ΒΙΒΛΙΟΝ Α.1 Προοίμιον. 1.1.18.6 …ἐνεψήματα͵ καὶ ἄνηθον οὐκ
ἀτερπέ. ἢν δὲ ἐπιπλάειν εὐκαιρίη ἔῃ͵ τοῖι μὲν ἐλαίοιι τοῖι αὐτέοιι
χρέεθαι ἐπὶ τοῖι ὁμοίοιι· ὕλη δὲ λίνου πέρμα καὶ τῆλι καὶ ἄλητον
κριθῆ λεπτόν· ἀγαθὸν δὲ καὶ κύ αμο͵ καὶ ὄροβο͵ ἢν ἐξοιδαίνῃ ἡ
γατήρ. κέγχρο δὲ φωχθεῖα ἐν μαρίποιι͵ πυρίημα κοῦφον καὶ
μαλθακόν· ἀληλεμένη δὲ καὶ ὑδερώ δει ξὺν μέλιτι καὶ ἐλαίῳ καὶ
λίνου πέρματι ἐπίπλαμα ἀγαθόν. ἄνθη δὲ καὶ βοτάναι καὶ πέρματα͵
ἅα μοι ἐν τοῖι ἐμβρέγμαι λέλεκται͵ καὶ ἐν τοῖι ἐπιπλάμαι ἔτω τὰ
ωὐτά· μέλι δὲ καὶ ξὺν αὐτέοιι μὲν ἀγαθὸν ἐ ξύταιν τῶν ξηρῶν καὶ ἐ
μεῖξιν τῶν αὐχμηρῶν…
ΒΙΒΛΙΟΝ Α.1.1.19.1 ….ἀγαθὸν δὲ καὶ κύ αμο͵ καὶ ὄροβο͵ ἢν
ἐξοιδαίνῃ ἡ γατήρ. κέγχρο δὲ φωχθεῖα ἐν μαρίποιι͵ πυρίημα κοῦφον
καὶ μαλθακόν· ἀληλεμένη δὲ καὶ ὑδερώ δει ξὺν μέλιτι καὶ ἐλαίῳ καὶ
λίνου πέρματι ἐπίπλαμα ἀγαθόν. ἄνθη δὲ καὶ βοτάναι καὶ πέρματα͵
ἅα μοι ἐν τοῖι ἐμβρέγμαι λέλεκται͵ καὶ ἐν τοῖι ἐπιπλάμαι ἔτω τὰ
56
Εγκ. ΔΟΜΗ. Αρεταίος Καππαδόκης. (β’ μισό 1ου – α’ μισό 2ου αι. μ.Χ.).Γιατρός από την Καππαδοκία, οπαδός
της εκλεκτικής σχολής. Τα δύο κυριότερα έργα του, που έχουν σωθεί σχεδόν ολόκληρα και έχουν εκδοθεί πολλές
φορές στα ελληνικά και τα λατινικά από το 1552, είναι το Περί αιτίων και σημείων οξέων και χρονίων παθών και το
Περί θεραπείας οξέων και χρονίων παθών σε τέσσερα βιβλία το καθένα. Είχε γράψει και άλλα έργα, όπως τα Περί
γυναικείων, Λόγοι αμφί πυρετών, Περί φαρμάκων, Χειρουργίαι και Περί φυλακτικών, που δεν σώθηκαν. Ο Α. δίνει
εξαίρετη κλινική εικόνα πολλών νόσων, όπως η πλευρίτιδα, η πνευμονία, η φλεγμονή του υπεζωκότα. Επίσης έδωσε
την πρώτη περιγραφή του διαβήτη. Γενικά το έργο του αποκαλύπτει εξελιγμένες γνώσεις παθολογίας και ανατομίας,
ιδιαίτερα στη μελέτη των συμπτωμάτων νόσων όπως η επιληψία, οι τέτανοι κ.ά.
149
ωὐτά· μέλι δὲ καὶ ξὺν αὐτέοιι μὲν ἀγαθὸν ἐ ξύταιν τῶν ξηρῶν καὶ ἐ
μεῖξιν τῶν αὐχμηρῶν͵ καὶ ὡ ἡ θέρμη ἐ πολλὸν διαρκέῃ· ἀγαθὸν δὲ
καὶ αὐτὸ μοῦνον καὶ ἐπίπλαμα ἡμίεφθον͵ καὶ ἔμβρεγμα ξύν τινι τῶν
ὑγρῶν λυθέν͵ μαλθάξαι͵ ἀλεῆναι͵ φυέων καὶ οὔρων ἀγωγόν͵ πρηῧναι
πρήια·
ΒΙΒΛΙΟΝ Α. 1.2.8.5 … τἆλλα δ΄ εὐπετέτερον φέρῃ͵ τῇ κορυφῇ τῆ
κεφα λῆ προβάλλειν· ἄλυπον γὰρ τῇ δυνάμει τὸ ἐντεῦθεν κενοῦν.
ἄγειν δὲ καὶ φύα ἄνω [τε] καὶ κάτω· φυέων γὰρ ξυναγωγὸν λήθαργο
καὶ ἐν τῇι κοιλίῃι καὶ ἐν τῷ ὅλῳ κήνεϊ ἀργίῃ καὶ νωθείῃ καὶ ἀψυ χίῃ·
διαπνευτικὸν δὲ κίνηι ἠδὲ ἐγρήγορι. διαχρίειν ὦν πήγανον χλωρὸν
τρίβοντα ξὺν μέλιτι καὶ νίτρῳ· ἀγωγόν τέ ἐτι μᾶλλον φυέων ξὺν
τουτέοιι καὶ τερμίνθου ῥητίνη μέρο ἕν.
ΑΡΕΤΑΙΟΥ ΚΑΠΠΑΔΟΚΟΥ ΟΞΕΩΝ ΝΟΥΣΩΝ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΝ ΒΙΒΛΙΟΝ
Α.1.4.5.5…καὶ οἰνοφλυγίη παραπλῆγε γίγνονται καὶ ἐ τὴν ἀντίπαιν
τῶν τὴν κεφαλὴν ἀμφεχόντων χυμῶν. ἔτω δὲ τὸ κλύμα δριμὺ καὶ
φλεγμάτων καὶ χολῆ ἀγωγόν͵ ὡ μὴ νίτρον ἔχειν μοῦνον͵ ἀλλὰ καὶ
εὐφόρβιον͵ ὅον ὁλκῆ τριώβολον ἔτω δὲ ξύνηθε πλῆθο τοῦ κλύμα το
καὶ κολοκυνθίδο τὸ ἐντό͵ ἢ κενταυρίου τῆ κόμη ἀφέψημα ἐ ἔλαιον ἢ
ὕδωρ. ἄριτον δὲ κλύμα καὶ τὸ τοιόνδε͵ τῷ μέλιτι τῷ ξυνήθει
πήγανον ξὺν τῷ λίπαϊ ἑψηθὲν καὶ τερμίνθου τοῦ δένδρεο τῆ ῥητίνη
καὶ ἁλῶν ἀντὶ νίτρου καὶ ὑώπου ἑψήματο. καὶ ἢν ἐκ τῶνδε μικρὸν
ἀνέγρηται ὁ ἄνθρωπο ἢ κινεόμενο τοῖι πυρετοῖι ἢ αἰθα νόμενο ἀπὸ
τῆ ἀναιθηίη͵ ἢ εὐφυξίη γένοιτο͵ ἢ ὅκω τὸ πρόω πον εὔημον ᾖ͵
εὔελπιν χρὴ ἔμμεναι ἠδὲ ἀρήγειν εὐτολμότερον.
ΒΙΒΛΙΟΝ Α.1.4.10.4 …ξὺν αὐτέοιι δὲ κατόριον͵ ῥητίνη τερμίνθου τοῦ
δένδρεο͵ εὐφορβίου͵ λιμνήτιδο͵ πυρέθρου ἴα͵ πεπέριο͵ χαλβάνη ἐ
ἥμιυ͵ ξὺν νίτρου Αἰγυπτίου τριπλαίῳ͵ κηροῦ ὁκόον ἐξύταιν ὑγρήν.
πολ λὸν δὲ τουτέων φαρμακείη ποικιλωτέρη καὶ πλέον καὶ ἰδίῃ
λέλεκται. ἐπιπλάματα τῇι κληρίῃι καὶ τῇι ἐντάει τῶν μερέων
ἐπιθετέον. ὕλη δὲ λίνου πέρμα͵ τῆλι͵ ἄλφιτον κρίθινον͵ μέλι͵ ἔλαιον
ἔνθα πή γανον ἢ ἄνηθον ἐζέθη͵ ἀλθαίη ῥίζα κοπεῖα καὶ ἐν
μελικρήτῳ ἑψη θεῖα͵ ὥτε κηροειδὴ γενέθαι· ἔτω δὲ εὐαφέα καὶ
προηνέα τῇ ξυτάει. ἢν μὲν ὦν ἄπυροι ἔωι ἔτι ἢ μικρὸν
ἐπιπυρεταίνωι͵ τάδε χρὴ πρήειν οὐκ ἀλεγίζοντα τῆ θέρμη.
ΒΙΒΛΙΟΝ Α.1.5.4.2 …τόδε γὰρ τὸ χῆμα πρὸ ἔμετον ῥήϊτον. ἢν δὲ καὶ
πᾶται ἢ διατρέφηται τὴν κάτω γνάθον ἢ τὼ χεῖρε καὶ τὰ κέλεα
ῥίπτηται καὶ ξύμπαν τιταίνηταί οἱ ὤψ͵ γυῖα ψηλαφίῃ ξὺν λίπαϊ
μαλθάειν͵ ἀπιθύ νειν τε τῆ ὄψιο τὰ διάτροφα· πρηέω δὲ διακρατέειν͵
ὡ μὴ δια τρέφηται τὰ ἰθέα. τὰ ψυχρὰ πυριῆν ἐρίοιι πιναροῖι ἢ
παλαιοῖι τρύχει. διαχρίειν τε τὴν ἕδρην μέλιτι ξὺν πηγανίνῳ ἐλαίῳ
ἢ ξὺν νί τρῳ ἢ ῥητίνῃ ὑγρῇ ξὺν τοιίδε καὶ διωθεῖν πρηέω εἴω τῆ
ἕδρη· τάδε γὰρ φυέων ἀγωγά. φύα δὲ διεξίουι ἐπὶ τῆδε τῆ νούου
παῖδε. ἢν δὲ καταπίνειν δύνωνται͵ διδόναι τοῦδε τοῦ φαρμάκου· καρ
δαμώμου μέρο ἕν͵ χαλκοῦ κεράτιον ἕν. τάδε ξὺν μελικρήτῳ πιπίκειν.
ΒΙΒΛΙΟΝ Α.1.5.5.3 …ἢν δὲ καταπίνειν δύνωνται͵ διδόναι τοῦδε τοῦ
150
φαρμάκου· καρ δαμώμου μέρο ἕν͵ χαλκοῦ κεράτιον ἕν. τάδε ξὺν
μελικρήτῳ πιπίκειν. ἢ γὰρ ἐξήμεαν ξὺν τοῖι ἐν τῷ τομάχῳ πιέζουι͵ ἢ
ὑπηλάθη ἡ γα τήρ. ἄριτον δὲ ἔκλειγμα καὶ τόδε͵ τοῦ καρδαμώμου
καὶ ινήπιο καὶ ὑώπου τῆ κόμη ἴα· ἴριδο τῆ ῥίζη μέρο ἓν ξὺν νίτρου
διπλα ίῳ͵ πεπέριο ἐ τρίτον· μέλιτι φυράαντα ὁμοῦ τὰ πάντα͵
διατήαντα τὴν γένυν ἐ τὸ τόμα ἐγχέειν͵ ἀτὰρ καὶ ἔτι προωτέρω
τῶν παρ ιθμίων͵ ὅκω καταπίοιεν. τάδε μὲν ὦν παιδίοιι· τοῖι δὲ
νεηνίῃι καὶ τάδε ξύμφορα. ἀτὰρ καὶ φάρμακα δυνατώτερα ἐ ἔμετον
αἱρέεθαι͵ ναρκίου βολβού͵ ινήπιο καὶ ὑώπου ἴα καὶ χαλκοῦ καὶ
πεπέριο͵ μοίρη τῶν προτέρων ἐ ἥμιυ͵ ξὺν μέλιτι φυράαντα διδόναι.
ΒΙΒΛΙΟΝ Α.1.5.5.8 …πεπέριο ἐ τρίτον· μέλιτι φυράαντα ὁμοῦ τὰ
πάντα͵ διατήαντα τὴν γένυν ἐ τὸ τόμα ἐγχέειν͵ ἀτὰρ καὶ ἔτι
προωτέρω τῶν παρ ιθμίων͵ ὅκω καταπίοιεν. τάδε μὲν ὦν παιδίοιι·
τοῖι δὲ νεηνίῃι καὶ τάδε ξύμφορα. ἀτὰρ καὶ φάρμακα δυνατώτερα ἐ
ἔμετον αἱρέεθαι͵ ναρκίου βολβού͵ ινήπιο καὶ ὑώπου ἴα καὶ χαλκοῦ
καὶ πεπέριο͵ μοίρη τῶν προτέρων ἐ ἥμιυ͵ ξὺν μέλιτι φυράαντα
διδόναι. τάδε μὲν ὦν ἐ ἀνέγεριν τοῦ παροξυμοῦ· τὰ δὲ ἐ λύιν τοῦ
νοήματο ἐν τοῖι χρονίοιι λελέξεται. Θεραπεία τετάνου. Νῦν μάλα
χρὴ κοίτην μαλακήν͵ εὐαφέα͵ λείην͵ προηνέα͵ θερμὴν ἔμμεναι.
ἀπηνέα γὰρ καὶ κληρὰ καὶ τιταινό μενα τὰ νεῦρα ὑπὸ τῆ νούου
γίγνεται·
ΒΙΒΛΙΟΝ Α.1.6.3.2 …ἐπ΄ ἀγκῶνι τάμνειν͵ προμηθευόμενον καὶ τὴν
πίειν τοῦ βραχίονο ἐν τῇ ἐπιδέει͵ ὡ ἐ ἄνειν ἔχοι͵ καὶ τὴν τομήν͵ ὡ
εὐαφέω καὶ ῥηϊ δίω γένοιτο. τάδε γὰρ παμῶν προκλήιε. καὶ ἐάπαξ
ἀφαιρέειν εὐμέτρω͵ μὴ μέχρι λειποθυμίη καὶ περιψύξιο. μηδ΄ ἐπ΄
ἀιτίη ἔῃ· ψυχρὸν καὶ ξηρὸν λιμό. διδόναι ὦν μελικρήτου παχέο
ἀκρητετέρου καὶ πτιάνη χυλοῦ ξὺν μέλιτι. τάδε γὰρ καὶ παριθμίοιι
ἐ ἔνθλιψιν ἀπονώτατα καὶ τομάχῳ ἐ κατάποιν λεῖα καὶ ῥήϊτα καὶ ἐ
μάλθα ξιν κοιλίη μαλακώτατα καὶ ἐ δύναμιν δυνατώτατα. τὸ δὲ
ξύμπαν κῆνο ἐρίοιι κατειλίχθω δεδευμένοιι ἐλαίῳ γλευκίνῳ ἢ
κροκίνῳ͵ ἐν οἷι ἢ λιβανωτὶ ἢ κόνυζα ἢ ἀρτεμιίη ἐνήψηται.
ΒΙΒΛΙΟΝ Α.1.6.9.5 …ἐγχρίειν δὲ καὶ τὰ ῥῖνα τοῦ κατορίου ξὺν
κροκίνω λίπαϊ͵ ἀλλὰ καὶ πιπίκειν τοῦδε ξυνεχέω ὁκόον ὁλκῆ
τριώβολον. ἢν δὲ πρὸ τόδε ἀπαυδήῃ ὁ τόμαχο͵ μεηγὺ ιλφίου ῥίζη
διδόναι τῆ ὁλκῆ τὸ ἴον τῷ κατορίῳ ἢ μύρνη τοῦ ιλφίου ἥμιυ. ἅπαντα
δὲ ξὺν μελικρήτῳ πιπίκειν. εἰ δὲ εὐπορίη ὀποῦ τοῦ ιλφίου τοῦ ἀπὸ τῆ
Κυρήνη γένοιτο͵ τόνδε χρὴ μέλιτι ἑφθῷ ἐνειλίξαντα ὁκόον ὀρό βου
μέγεθο καταπιεῖν διδόναι. ἄριτον γὰρ ὧδε͵ ὡ τὴν ὑπερώην λάθοι
παραλλάξα· δριμὺ γὰρ καὶ τὴν ἐρυγὴν ἀπηνή͵ [καὶ] κάκοδμο ἐών. ἢν
δὲ μὴ δύνηται ὧδε καταπιεῖν͵ μελικρήτῳ λύαντα διδόναι. ἁπάντων
γὰρ τῶν καταποτῶν δυνατώτερον͵ ὁκόα πέφυκε ἀλεαίνειν τε καὶ
ὑγραίνειν καὶ ἀνιέναι τῆ τάιο καὶ μαλθάειν νεῦρα.
Α. 1.6.10.2 …δριμὺ γὰρ καὶ τὴν ἐρυγὴν ἀπηνή͵ [καὶ] κάκοδμο ἐών.
ἢν δὲ μὴ δύνηται ὧδε καταπιεῖν͵ μελικρήτῳ λύαντα διδόναι.
ἁπάντων γὰρ τῶν καταποτῶν δυνατώτερον͵ ὁκόα πέφυκε ἀλεαίνειν
151
τε καὶ ὑγραίνειν καὶ ἀνιέναι τῆ τάιο καὶ μαλθάειν νεῦρα. ἢν δὲ

μηδὲν καταπίνωι͵ ἐ τὴν ἕδρην ἐγχεῖν ξὺν ἐλαίῳ τοῦ κατορίου. τῷδε
καὶ χρίειν τὴν ἕδρην ξὺν λίπαϊ ἢ μέλιτι· τῷδε καὶ τὴν κύτιν τέγγειν
τε καὶ χρίειν ἐ πάχο ξὺν κηρῷ τήξαντα. ἢν δὲ καὶ φύα καὶ κό πριον
ἄγειν καιρὸ ᾖ͵ τῆ ἱερῆ τοῦ καθαρτηρίου ὁλκῆ δύο ξὺν μελικρήτῳ
καὶ ἐλαίῳ ἐνιέναι. ξὺν γὰρ τῷ ἄγειν τάδε ἔτι καὶ τὸ ἔν τερον καὶ
τὴν κάτω κοιλίην ἐκπυριῇ· ποικίλον γὰρ καὶ θερμὸν φάρμα κον ἡ
ἱερή.
ΒΙΒΛΙΟΝ Α.1.7.4.9 …τέγξιε ἐπὶ τοῖι φλεγμαίνουι τὰ πρῶτα μὲν τύφου
αι͵ ὅκω ἐ παλίρροιαν ἴωιν αἱ ὗλαι· ἔριά τ΄ ὦν πιναρὰ ξὺν οἰύπῳ͵
δευθέντα οἴνῳ καὶ ἀλείφατι τῷ ἀπὸ τῆ ἐλαίη τῆ ὄμφακο. ἀτὰρ καὶ
τὰ ἐπιπλάματα ἴκελα τῇ τέγξει· φοίνικε ἐν οἴνῳ δεδευμένοι͵ λεῖοι
ξὺν ῥόδοιι τοῖι πετάλοιι. ὡ δὲ γλίχρον τε καὶ μαλακὸν ἔῃ τὸ
ἐπίπλαμα͵ καὶ ἄλφιτον ἔτω ἢ λίνου πέρμα καὶ μέλι καὶ ἔλαιον͵ ἐ τὴν
ἁπάντων μεῖξιν. ἢν δὲ ἐ πύηιν τρέπηται͵ τοῖι θερμοῖι χρέ εθαι͵
οἷιπερ καὶ ἐπὶ τῆ ἑτέρη υνάγχη. τῆλι ὦν ἔτω τὸ ἄλφι τον καὶ μάννα
καὶ ῥητίνη τὰ τηκτά͵ καὶ πολίου κόμη ἐμπαέθω. καὶ πυρίη θερμὴ
πόγγοιι δάφνη τοῦ καρποῦ καὶ ὑώπου ἑψήματι.
ΒΙΒΛΙΟΝ Α. 1.8.4.6 …πρήειν τε ἅπαντα͵ ὁκόα μοι ἐν τῇ υνάγχῃ
λέλεκται· ωὑτὸ γὰρ ἀμφοῖν ὀλέθρου τρόπο. ἀλλὰ καὶ τοῖι ἐ τὸ τόμα
φαρμάκοιι τοῖι αὐτέοιι χρέεθαι καὶ τύψει καὶ μαλθακτη ρίοιι καὶ
πυρίῃ τῇ ἔξωθεν καὶ ἐπιπλάμαι καὶ ἐ τὸ τόμα ἐγχρί μαι. περὶ δὲ τὸν
κίονα ἐπὶ τῆ ταφυλῆ ἔτω τύμμα͵ ῥοὸ χυλό͵ μέλιτι ἢ ὕδατι λυθεῖα
ἀκακίη͵ ὑποκυτί͵ γῆ Σαμίη ἢ Λημνίη ἢ Σινῶ πι ἠδὲ ὀμφάκιον. ἢν δὲ
ἑλκώδη ἔῃ͵ κόμμι καὶ ἄμυλον δευθέντα ῥόδων ἢ φοινίκων
ἀφεψήματι͵ καὶ πτιάνη ἢ τράγου χυλό. ἐπὶ δὲ τοῦ κίονο ἔτω πλέον τι
τῶν εὐτονωτέρων διὰ μύρνη τε καὶ κότου καὶ κυπέρου· ἀνέχεται
γὰρ τῶνδε τῶν δριμέων ὁ κίων.
ΒΙΒΛΙΟΝ Α.1.9.2.2 …ἀλλὰ κἢν ἰχὼρ ἀπὸ τουτέων εἴω τάξῃ͵ ὤκιτα
μὲν ἑλκοῦ ται τὰ μέρεα͵ κἢν ἀινέα ᾖ· ὤκιτα δὲ ἐ τὸ εἴω νέμεται καὶ
κτείνει. πυρὶ μὲν ὦν καίειν τὸ πάθο ἀρωγόν͵ ἀλλ΄ ἀξύνετον διὰ τὸν
ἰθμόν. φαρμάκοιι δὲ πυρὶ ἰκέλοιι χρέεθαι ἔ τε τὴν ἐπίχειν τῆ νεμή ιο͵
ἀτὰρ ἠδὲ ἐ τὴν τῶν ἐχαρέων ἔκπτωιν. ἔτω δὲ τυπτηρίη ξὺν μέλιτι͵
κηκί͵ βαλαύτιον͵ ξηρὰ ξὺν μελικρήτῳ. τοῖι δὲ αὐτοῖι καὶ ἐμφυῆν
καλάμῳ ἢ πτίλῳ ἢ καυλῷ παχέϊ καὶ ἐπιμήκεϊ͵ ὡ τῶν ἑλκέων
θιγγάνειν τὰ φάρμακα. ἄριτον δὲ καὶ χαλκῖτι ὀπτὴ ξὺν κα δμείῃ λείῃ
ξὺν ὄξεϊ· ἔτω δὲ μοίρη διπλάιον τῆ καδμείη καὶ ῥήου ἡ ῥίζα ξύν τινι
ὑγρῷ.
ΒΙΒΛΙΟΝ Α.1.10.4.7 …ὡ μηδὲν ἐ ἁμαρτωλὴν εἴη. ἐν τροφῇ γὰρ
κείεται τὰ φάρμακα͵ ἀτὰρ καὶ τὰ φάρμακα ἐν τροφῇ. γένεϊ μὲν ὦν
θερμὴ καὶ ὑγρὴ ἠδὲ λείη καὶ ὁμαλή͵ μηγματώδη͵ διαλυτική͵ λῦαι͵
λεπτῦναι φλέγμα δυναμένη. ιτίων μὲν ὦν ἁπάντων πτιάνη
προκεκρίθω· ἐν ἀρχῇ μὲν ἐ χυλὸν διηθημένη͵ ὡ τὸ τερεὸν αὐτέη
διακεκρίθαι͵ ξὺν μέλιτι πεπονημένη μοῦνον. πτιάνη δὲ τὰ ξυνήθεα ἐ
ἡδονὴν καὶ ποικιλίην φάρμακα ἀπέτω· νῦν γὰρ ἀρκεῖ ὁ χυλὸ μοῦνο.
152
ἱκανὴ μὲν ὑγρῆναι καὶ θερμῆναι· δυνατὴ δὲ λῦαι φλέγμα καὶ μῆξαι·
ἄνω δὲ ἀνάγειν μὲν ἀπόνω ὁκόα ἀνάγεθαι χρή͵ ὑπάγειν δὲ ῥηϊδίω
τὴν κοιλίην.
ΒΙΒΛΙΟΝ Α.1.10.16.6 …χρὴ δὲ μηδὲ τὴν κάτω ἰητρείην ὑπερορῆν.
ἀνδράι μὲν ἐ τὸ ἔντερον πηγάνινον ἔλαιον ἐγχέοντα͵ γυναιξὶ δὲ καὶ
ἐ ὑτέρην. διηνεκέα δὲ τὰ πινόμενα καὶ κατάποτα ἔτω͵ μελίκρητον
ξὺν τῷ πη γάνῳ καὶ χυλῷ πτιάνη͵ ἢν ξυνεχὲ βήῃ͵ ὡ ἐν τροφῇ
φάρμακον. ἢν δὲ μὴ τροφῆ καιρὸ ἔῃ͵ ἔτω δή τι καὶ τῶν ποικίλων·
πικέριον ξὺν μέλιτι ἑψηθὲν ἐ ξύταιν· τὰ δὲ φαίρα χρὴ μέγεθο ὅον κυ
άμου τρογγύλα οὔα διδόναι ὑπὸ τὴν γλῶαν ἔχειν διαφέροντα τῇδε
κἀκεῖε͵ ὡ μὴ κατάποτον͵ ἀλλὰ τηκτὸν ἔῃ. προηνὲ δὲ καὶ τὸ διὰ τῆ
μήκωνο ξὺν μέλιτι καὶ μελιλώτῳ φάρμακον͵ λεῖον καὶ ὑπνικόν.
ΒΙΒΛΙΟΝ Α.1.10.17.2 …καὶ χυλῷ πτιάνη͵ ἢν ξυνεχὲ βήῃ͵ ὡ ἐν τροφῇ
φάρμακον. ἢν δὲ μὴ τροφῆ καιρὸ ἔῃ͵ ἔτω δή τι καὶ τῶν ποικίλων·
πικέριον ξὺν μέλιτι ἑψηθὲν ἐ ξύταιν· τὰ δὲ φαίρα χρὴ μέγεθο ὅον κυ
άμου τρογγύλα οὔα διδόναι ὑπὸ τὴν γλῶαν ἔχειν διαφέροντα τῇδε
κἀκεῖε͵ ὡ μὴ κατάποτον͵ ἀλλὰ τηκτὸν ἔῃ. προηνὲ δὲ καὶ τὸ διὰ τῆ
μήκωνο ξὺν μέλιτι καὶ μελιλώτῳ φάρμακον͵ λεῖον καὶ ὑπνι κόν.
τάδε μέντοι καὶ πρὸ τῆ ἄριο καὶ ἐπ΄ αὐτέῃ καὶ ἐπὶ τῷ ὕπνῳ διδόναι.
ἀίτῳ δὲ τὰ φαρμακώδεα· κνίδη καὶ λίνου τοῦ πέρματο καὶ ἀμύλου
καὶ κώνου τοῦ κοκκάλου λείου͵ ἑκάτου κύαθον͵ καὶ ἀμυγ δάλων τῶν
πικρῶν πέντε καὶ εἴκοι τὸν ἀριθμόν· τόοι δὲ καὶ πεπέριο κόκκοι.
ΒΙΒΛΙΟΝ Α. 1.10.17.7 διὰ τῆ μήκωνο ξὺν μέλιτι καὶ μελιλώτῳ
φάρμακον͵ λεῖον καὶ ὑπνι κόν. τάδε μέντοι καὶ πρὸ τῆ ἄριο καὶ ἐπ΄
αὐτέῃ καὶ ἐπὶ τῷ ὕπνῳ διδόναι. ἀίτῳ δὲ τὰ φαρμακώδεα· κνίδη καὶ
λίνου τοῦ πέρματο καὶ ἀμύλου καὶ κώνου τοῦ κοκκάλου λείου͵
ἑκάτου κύαθον͵ καὶ ἀμυγ δάλων τῶν πικρῶν πέντε καὶ εἴκοι τὸν
ἀριθμόν· τόοι δὲ καὶ πεπέ ριο κόκκοι. φωχθέντα δὲ χρὴ λεῖα μέλιτι
ἐ ἀνάλειγμα φυρῆν· τῶν δόι μυτίλη μία. ἢν δὲ ὑγρὰ καὶ ἄπεπτα
ἀνάγῃ͵ μύρνη ὁλκῆ β͵ κρόκου α͵ πεπέριο κοκκία δεκαπέντε͵ μέλιτι
φυρῆναι λίτρα α. τόδε μέντοι ἤδη τὸ φάρμακον καὶ πρὸ τῆ ἄριο
δοτέον͵ μυτίλη ἥμιυ.
ΒΙΒΛΙΟΝ Α.2.1.2.2 …ἀλλὰ κἢν μικρὸν ἀναπνεύωι͵ ἐπιχόντα χρὴ τὴν
ῥοὴν αὖθι ἀφαιρέειν. ἢν γὰρ ἐξ αἵματο αἱ προφάιε ἔωι͵ αὐτὴν τὴν
αἰτίην ἡ φλεβοτομίη ἄγει· ἤν τε φλέγμα ἢ ἀφρὸ ἤ τι ἄλλο τῶν
ὑγρῶν πρήῃ͵ αἱ τῶν φλεβῶν κενώιε εὐρυτέρην τὴν τοῦ πνεύμονο
ποιέουι χώρην ἐ δίοδον τῆ ἀναπνοῆ. χρὴ δὲ καὶ κάτω ἄγειν ὑγρὰ καὶ
φύα͵ ἐπὶ μὲν φλεβοτομίη διαχρίοντα τὴν ἕδρην λίτρῳ͵ μέλιτι͵
πηγάνῳ͵ ῥητίνῃ τῇ ἀπὸ τῆ τερμίνθου τῇ ὑγρῇ. ἀντὶ δὲ τῆ φλεβο
τομίη͵ εἰ μέζων ἡ κώλυι ἔοι͵ ὑποκλύζειν χυλῷ δριμέϊ͵ ἁλὶ μὲν πρὸ τῷ
λίτρῳ͵ ἡ ῥητίνη δὲ τῆ τερμίνθου ξὺν τῷ μέλιτι· πήγανον δὲ ἐν τῷ
ἐλαίῳ καὶ ὕωπον ἐν τῷ ὕδατι ἑψηθέντα…
ΒΙΒΛΙΟΝ Α.2.1.5.1 …καὶ ἐν ὑγείῃ ὑγρὸν καὶ ἢν νοῇ. φαρμάκων
διδόναι ὦν ὁκόα λεπτύ νει τὰ ὑγρὰ ἐ διαπνοὴν ἠδὲ ὀλιθηρὰ καὶ
153
εὔροα ἐ ἀναγωγὴν τεύξει· πίνειν μὲν ἐ τάχο τῆ ὠφελείη λίτρον ξὺν

ὑώπου ἑψήματι ἢ ἅλ μην ξὺν ὄξεϊ καὶ μέλιτι͵ ἢ ίνηπι ὑγρὸν ξὺν
μελικρήτῳ. ἐμπάειν δὲ ἑκάτῳ καὶ τῆ ἴριδο τῆ ῥίζη καὶ πεπέριο
εὔτολμον· ἀτὰρ καὶ τάδε ξηρὰ ήαντα ξὺν μέλιτι διδόναι. ἢν δὲ
ἄϋπνοι ἔωι δι΄ ἡμέρη ἠδὲ ἐγρηγορῶι πάννυχοι͵ δέο μὴ ὁ ἄνθρωπο
μανῇ͵ καὶ ποικίλων φαρμά κων ὑπνωτικῶν χρέο͵ ἢν μή τι ἐνδιδῷ ἡ
νοῦο͵ ὅκω καὶ τὴν ταλαι πωρίην ὁ τῶν φαρμάκων καιρὸ εὐνάῃ· τὰ
πολλὰ γὰρ γίγνεται καρώ δεα.
Α.1.2.12.4 ... μὲν ἐπιπολῆ καύῃ͵ οἶνον εὐώδη λευκὸν ξὺν ῥοδίνῳ
καταιονεῖν ἅλι. ὀθόνην δὲ χρὴ τέγξαντα ἐπιπεταννύναι τῇι ἐχάρῃι
μέφι ἡμέρη τρίτη. ἢν δὲ βαθεῖαι ἔωι αἱ ἐχάραι͵ πράου χρὴ κόμην ξὺν
ἁλὶ τρίψαντα ἠδὲ ἐ ὀθόνην ἐγχρί αντα τιθέναι· τῇ δὲ τρίτῃ κηρωτὴν
ἐκ ῥοδίνου ἐπὶ τοῖι ἐπιπολαίοιι ἢ φακὸν ξὺν μέλιτι ἐπὶ τῇι βυθίοιι
ἐχάρῃι τιθέναι. ὁκόα δὲ ἐπὶ ὠτειλῇ φάρμακα͵ ἄλλῃ πῃ γεγράψεται.
ἔταμόν τινε ὑπὲρ μέτωπον κατὰ τὴν τεφάνην τὸ δέρμα ἄχρι ὀτέου·
καὶ τόδε ἐπιξέαντε ἢ ἐπικόψαντε μέφι διπλόη ἐ άρκωιν ἤγαγον.
ΒΙΒΛΙΟΝ Α.1.2.15.5 …δριμὺ αὐτέου πρὸ τῇ τοῦ τομάχου ἀρετῇ καὶ ἐ
κεφαλὴν οὐκ ἄχαρι͵ φλέγμα χέον καὶ διαπνέον ἢ διελαῦνον κάτω.
ὀπρίων κάκιτον κύαμο καὶ [ἐ] τὰ τοῦδε εἴδεα͵ πίοι καὶ ὦχροι καὶ
δόλιχοι· δεύτερον φακοί͵ οἵ γε ἔχουι μέν τινα ἀρετὰ πέψιό τε καὶ
ἐκκρίιο͵ κεφα λῆ δὲ πλήμιοι καὶ πόνου ποιητικοί· πλὴν ἑψηθέντε ξὺν
πεπέρι οὐκ ἀποξενωτέοι. χόνδροι δὲ οἵ τε πλυτοὶ χαρίεντε ξὺν οἴνῳ
καὶ μέλιτι ὅον ἡδῦκαι καὶ τὸ ἐκ τουτέων ῥόφημα καὶ οἱ ξὺν ἁπλοῖι
ζωμοῖι. καλοὶ γὰρ καὶ οἱ ἐν τῇ καρυκείᾳ καρποί͵ κάρου͵ κοριάνου͵
ἀνίου͵ ε λίνου· τουτέων δὲ κρέων ἡ ἡδύομο ἡ βοτάνη καὶ γλήχων
πρὸ τοῖι εὐώδει͵ ἴχουί τι καὶ οὔρων ἀγωγὸν καὶ φυέων ἔξοδον.
ΒΙΒΛΙΟΝ Α.1.14.2.4 …χρὴ ὦν ἀποτρέπειν γιγνομένου καὶ λύειν ἄρτι
ἀρχομένου· ἐνίτα θαι δὲ τῇι φλεγμονῇι͵ ἤνπερ οἱ κίρροι διάδοχον ἐ
διαπνοὴν ἄγων ται τὴν ἀπόταιν· τάδε γὰρ φλεγμαίη. ἰητηρίοιι δὲ
χρέεθαι ὁκόα μοι ἐν τῇι ὀξείῃι λέλεκται. ἢν δὲ πάντα οι πρήοντι ἐν
φλεγμα ίῃ ὁ κίρρο ἐμμένῃ͵ καὶ πυρὶ ἰκέλοιι χρέο ἐ μάλθαξιν τῆ
κληρίη͵ τέγξει δι΄ ὄξεο καὶ ἐλαίου καὶ μέλιτο͵ ἀντὶ δὲ εἰρίων
πτύγματα ἔτω ἀπὸ λίνου. ἐμπάειν ὧδε τῆ μυροβαλάνου εημένη…
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΑΦΡΟΔΙΣΕΩΣ57
ΠΕΡΙ ΚΡΑΣΕΩΣ ΚΑΙ ΑΥΞΗΣΕΩΣ 215.3 Δημοκρίτου ῥηθὲν ἕπεσθαι
[βούλεται] τοῖς παραθέσει τῶν κιρναμένων τὴν κρᾶσιν γίνεσθαι
λέγουσι παραθέσει μέν τινων σωμάτων καὶ αὐτὸς τὰς κράσεις
γίνεσθαι λέγει͵ ἀλλ΄ οὐκ αὐτῶν τῶν μιγνυμένων σωμάτων σωζο
μένων ἐν τῇ διαιρέσει͵ ἀλλ΄ ἀναλυομένων εἰς τὰ στοιχεῖα καὶ τὰς
ἀτό μους͵ ἐξ ὧν ἕκαστον αὐτῶν συγκείμενόν πως τὸ μὲν οἶνος ἦν͵
57
εγκ. ΔΟΜΗ. Α. ο Αφροδισιεύς (2ος – 3ος αι. μ.Χ.). Περιπατητικός φιλόσοφος. Γεννήθηκε στην Αφροδισιάδα της
Καρίας και δίδαξε αριστοτελική φιλοσοφία στην Αθήνα μεταξύ 198 και 211 μ.Χ. Από τα πρωτότυπα έργα του αξίζει
να αναφερθούν το Περί ειμαρμένης,στο οποίο υπεραμύνεται της αριστοτελικής αρχής της ελευθερίας της βούλησης
εναντίον της αιτιοκρατίας των στωικών, και το Περί ψυχής,όπου επίσης επιτίθεται σε στωικές αντιλήψεις. Όμως,
είναι κυρίως ξακουστός ως ο μεγαλύτερος σχολιαστής του Αριστοτέλη (σώζονται τα υπομνήματά του στα
Αναλυτικά πρότερα). Ιδιαίτερη επίδραση στη μεταγενέστερη φιλοσοφική σκέψη άσκησε η ερμηνεία που έδωσε ο Α.
Αφροδισιεύς στην αριστοτελική αντίληψη περί του νου, την οποία αναπτύσσει στα δύο βιβλία του Περί ψυχής.
154
τὸ δὲ ὕδωρ͵ τὸ δὲ μέλι͵ τὸ δὲ ἄλλο τι͵ ἔπειτα ποιᾷ τούτων τῶν

σωμάτων͵ ἐξ ὧν ἦν τὰ κιρνάμενα πρὸς ἄλληλα͵ συνθέσει γεννώντων
τὸ κεκραμένον σῶμα͵ συμμιγνυμένων οὐχ ὕδατός τε καὶ οἴνου͵ ἀλλὰ
τῶν ὑδροποιῶν ἀτόμων͵ ὡς ἂν εἴποι τις͵ ταῖς οἰνοποιοῖς͵ φθορᾷ τε
καὶ γενέσει τινῶν τὴν κρᾶσιν γίνεσθαι λέγων·
Problemata 1.64.1 …γὰρ θερμῶν σωμάτων καὶ ἁπαλῶν τῆς
μήτρας εἰς ἄγαν ψυχρὸν ἔξεισιν. ἴσως δὲ καὶ ὑπὸ τοῦ φωτὸς
καταπλήττεται. οὐ γάρ͵ ὥς τινές φασι͵ ψυχὴ τὸν οὐράνιον χῶρον
ἀποβα λοῦσα σῶμα γήϊνον οἰκεῖ καὶ διὰ τοῦτο κλαίειν ἀναγκάζει τὰ
βρέφη. Διὰ τί μέλισσαι καὶ μύρμηκες καὶ μυῖαι καὶ κα θόλου πάντα
τὰ ἔντομα ζῷα ὑπὸ ἐλαίου ἀπόλλυνται; διότι τὰ ἀναπνευστικὰ
στενὰ τούτων καὶ οὕτως ἀπόλλυνται. πά σχουσι δὲ τὸ αὐτὸ καὶ οἱ
ὄφεις ὑπὸ τῆς ὀδμῆς τῶν δυσω δῶν καὶ βαρυόδμων.
Προβλήματα. 1.90.15 …ἐπεὶ γὰρ τὸ σκύβαλον ἐκκρίνεται͵ τῆς
χολῆς ἐρεθιζούσης καὶ ῥυπτούσης͵ τῶν τε ἐντέρων καὶ τῶν μυῶν
ἐπεγειρομένων πρὸς ὤθησιν αὐτῶν͵ τῆς τε κόπρου μαλακῆς τε καὶ
εὐολίσθου τυγχανούσης͵ ἐκ τῶν παρακειμένων τοῖς ἐντέροις
γλίσχρων χυμῶν εἰκότως καὶ ὁ κλυστὴρ ἔχει μὲν ἀντὶ χολῆς τὸ
μέλι ῥυπτικόν· τὸ δὲ νίτρον καὶ ῥυπτικὸν καὶ τῇ δήξει διεγεῖρον τὰ
ἔντερα καὶ τοὺς μῦς πρὸς ἐξώθησιν· τὸ δὲ ὑδρέλαιον πρὸς ὕγραν
σιν καὶ μαλάκανσιν τῆς κόπρου͵ φρυχθείσης ὑπὸ τοῦ πυρετοῦ·
Αθηναγόρας απολογητής.
ΑΘΗΝΑΓΟΡΟΥ ΑΘΗΝΑΙΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥ ΠΡΕΣΒΕΙΑ
ΠΕΡΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ. Αὐτοκράτορσιν Μάρκῳ Αὐρηλίῳ…12.4.2 …μὴ
μόνον στέργειν τοὺς φίλους ἐὰν γὰρ ἀγαπᾶτε͵ φησί͵ τοὺς
ἀγαπῶντας καὶ δανείζητε τοῖς δανείζουσιν ὑμῖν͵ τίνα μισθὸν ἕξετε;͵
τοιοῦτοι δὲ ἡμεῖς ὄντες καὶ τὸν τοιοῦτον βιοῦντες βίον ἵνα
κριθῆναι διαφύγωμεν͵ ἀπιστούμεθα θεοσεβεῖν; Ταῦτα μὲν οὖν μικρὰ
ἀπὸ μεγάλων καὶ ὀλίγα ἀπὸ πολλῶν͵ ἵνα μὴ ἐπὶ πλεῖον ὑμῖν
ἐνοχλοίημεν· καὶ γὰρ τὸ μέλι καὶ τὸν ὀρὸν δοκιμάζοντες μικρῷ
μέρει τοῦ παντὸς τὸ πᾶν εἰ καλὸν δοκιμάζουσιν.
Ιάμβλιχος.
ΙΑΜΒΛΙΧΟΥ ΚΑΤΑΒΑΦΗ. Βαβυλωνιακά. 15.1 …τῶν δὲ περιπόλων τις
περιθέων ἀποβάλλει χαλκῆν ἀσπίδα ὕπερθεν τοῦ ὀρύγματος· ἡ δὲ οὖσα μὴ
πλατεῖα͵ ἀλλὰ κυρτή͵ οὐ στερεὸν ἐκτύπησεν͵ ἀλλὰ κοῖλον καὶ διά κενον. Σούδας
III 223,18 s.v. Κυψέλη αἱ δὲ μέλιτται ἐμπεφωλεύκεισαν ὥσπερ ἐν κυψέλῃ τῷ
φωλεῷ· τὸ μέλι δὲ ἐλείβετο κατὰ τῶν κεφαλῶν. Ἀκέραιος τὸ δὲ μέλι͵ ἅτε οὐκ
ἀκέραιον οὔτε ἀπὸ ἀκάνθων͵ ἀλλ΄ ἀπὸ ἑρπετῶν τροφῆς συμπεπορισμένον͵
ἀνέστρεφε τὰ σπλάγχνα.
Φιλόστρατος.
Εικόνες. 1.18.1.5 ΒΑΚΧΑΙ Γέγραπται μέν͵ ὦ παῖ͵ καὶ τὰ ἐν τῷ Κι
θαιρῶνι͵ Βακχῶν χοροὶ καὶ ὕποινοι πέτραι καὶ νέκταρ ἐκ βοτρύων
καὶ ὡς γάλακτι τὴν βῶλον ἡ γῆ λιπαίνει. καὶ ἰδοὺ κιττὸς ἕρπει καὶ
ὄφεις ὀρθοὶ καὶ θύρσου δένδρα οἶμαι μέλι στάζοντα. καὶ ἥδε σοι ἡ
ἐλάτη χαμαὶ γυναικῶν ἔργον ἐκ Διονύσου μέγα͵ πέπτωκε δὲ τὸν
155
Πενθέα ἀποσεισαμένη ταῖς Βάκχαις ἐν εἴδει λέοντος. αἱ δὲ

καταξαίνουσι τὸ θήραμα μή τηρ ἐκείνη καὶ ἀδελφαὶ μητρὸς αἱ μὲν
ἀπορρηγνῦσαι τὰς χεῖρας͵ ἡ δὲ ἐπισπῶσα τὸν υἱὸν τῆς χαίτης.
Εικόνες. 1.23.2.14 …καὶ ἕλιξι καλαῖς καὶ βοτρύων μετέσχηκε
καὶ ὅθεν οἱ θύρσοι͵ κωμάζουσί τε ἐπ΄ αὐτὴν σοφοὶ ὄρνιθες͵ ὡς
ἑκάστου ἁρμονία͵ καὶ ἄνθη λευκὰ τῇ πηγῇ περι πέφυκεν οὔπω ὄντα͵
ἀλλ΄ ἐπὶ τῷ μειρακίῳ φυόμενα. τιμῶσα δὲ ἡ γραφὴ τὴν ἀλήθειαν καὶ
δρόσου τι λείβει ἀπὸ τῶν ἀνθέων͵ οἷς καὶ μέλιττα ἐφιζάνει τις͵ οὐκ
οἶδα εἴτ΄ ἐξαπατηθεῖσα ὑπὸ τῆς γραφῆς͵ εἴτε ἡμᾶς ἐξηπατῆσθαι
χρὴ εἶναι αὐτήν. ἀλλ΄ ἔστω. σὲ μέντοι͵ μειράκιον͵ οὐ γραφή τις
ἐξηπάτησεν…
Εικόνες. 1.31.1.5 ΞΕΝΙΑ Καλὸν καὶ συκάσαι καὶ μηδὲ ταῦτα παρελ
θεῖν ἀφώνους. σῦκα μέλανα ὀπῷ λειβόμενα σεσώρευ ται μὲν ἐπὶ
φύλλων ἀμπέλου͵ γέγραπται δὲ μετὰ τῶν τοῦ φλοιοῦ ῥηγμάτων. καὶ
τὰ μὲν ὑποκέχηνε παραπτύοντα τοῦ μέλιτος͵ τὰ δ΄ ὑπὸ τῆς ὥρας
οἷον ἔσχισται. πλησίον δὲ αὐτῶν ὄζος ἔρριπται μὰ Δί΄ οὐκ ἀργὸς ἢ
κενὸς τοῦ καρποῦ͵ σκιάζει δὲ καὶ σῦκα τὰ μὲν ὠμὰ καὶ ὀλύνθους ἔτι͵
τὰ δὲ ῥυσὰ καὶ ἔξωρα͵ τὰ δὲ ὑποσέσηπε παραφαίνοντα τοῦ χυμοῦ τὸ
ἄνθος…
Εικόνες. 1.31.4.2 …μίαν αἱ ῥᾶγες͵ ᾄσῃ τὸν Διόνυσον οἶδα καὶ ὦ
πότνια βοτρυόδωρε περὶ τῆς ἀμπέλου ἐρεῖς. φαίης δ΄ ἂν καὶ τοὺς
βότρυς τῇ γραφῇ ἐδωδίμους εἶναι καὶ ὑποίνους. κἀκεῖνο ἥδιστον·
ἐπὶ φύλλων κράδης μέλι χλωρὸν ἐνδεδυκὸς ἤδη τῷ κηρῷ καὶ
ἀναπλημ μυρεῖν ὡραῖον͵ εἴ τις ἀποθλίβοι͵ καὶ τροφαλὶς ἐφ΄ ἑτέρου
φύλλου νεοπαγὴς καὶ σαλεύουσα καὶ ψυκτῆ ρες γάλακτος οὐ λευκοῦ
μόνον͵ ἀλλὰ καὶ στιλπνοῦ· καὶ γὰρ στίλβειν ἔοικεν ὑπὸ τῆς
ἐπιπολαζούσης αὐτῷ πιμελῆς.
Θέων.
…τοῖς ἐντευξομένοις Πλάτωνι μαθηματικῶν θεωρημάτων…
72.19 … γενέσθαι τινὰ διαφοράν͵ ἥτις λήσει τὴν ἀκοήν. οὐδὲ
γὰρ κεντῆσαι ταὐτὸν καὶ ὅμοιον δὶς οἷόν τε͵ οὐδὲ πλῆξαι τὴν αὐτὴν
χορδὴν δὶς ὁμοίως͵ ἀλλὰ ἢ λαγαρώ τερον ἢ σφοδρότερον͵ οὐδὲ
βάψαι δὶς εἰς τὸ αὐτὸ ὑγρὸν ὁμοίως͵ οὐδὲ βάψαντα τὸ αὐτὸ
ἀνενεγκεῖν διὰ δακτύ λου ἢ μέλανος ἢ μέλιτος ἢ πίττης. ὁ δὲ
νοήσει ληπτὸς τόνος δύναται νοεῖσθαι καὶ εἰς ἴσα διαιρούμενος.
περὶ δὲ τῆς ἐν ἀριθμοῖς ἁρμονίας λεκτέον ἑξῆς͵ ὅτι [ὁ] ὅρος ἐστὶν ὁ
τὸ καθ΄ ἕκαστον ἀποφαίνων ἰδίωμα τῶν λεγομένων͵ οἷον ἀριθμός͵
μέγεθος͵ δύναμις͵ ὄγκος͵ βάρος.
Θεόφιλος απολογητής.
ΘΕΟΦΙΛΟΥ ΠΡΟΣ ΑΥΤΟΛΥΚΟΝ. Στωμύλον μὲν οὖν στόμα καὶ
φράσις… 2.12.17 …φιλοσόφων ἢ συγγραφέων καὶ ποιητῶν εἰρημένα
ἀξιόπιστα μὲν εἶναι͵ παρὰ τὸ φράσει κεκαλλιωπίσθαι· μωρὸς δὲ καὶ
κενὸς ὁ λόγος αὐτῶν δείκνυται͵ ὅτι πολλὴ μὲν πληθὺς τῆς φλυαρίας
αὐτῶν ἐστιν͵ τὸ τυχὸν δὲ τῆς ἀληθείας ἐν αὐτοῖς οὐχ εὑρίσκεται.
καὶ γὰρ εἴ τι δοκεῖ ἀληθὲς δι΄ αὐτῶν ἐκπεφωνῆσθαι͵ σύγκρασιν ἔχει
τῇ πλάνῃ. καθάπερ φάρμακόν τι δηλητήριον συγκραθὲν μέλιτι ἢ
οἴνῳ ἢ ἑτέρῳ τινὶ τὸ πᾶν ποιεῖ βλαβερὸν καὶ ἄχρηστον͵ οὕτως καὶ ἡ
156
ἐν αὐτοῖς πολυλογία εὑρίσκεται ματαιοπονία καὶ βλάβη μᾶλλον τοῖς

πειθο μένοις αὐτῇ. ἔτι μὴν καὶ περὶ τῆς ἑβδόμης ἡμέρας͵ ἣν πάντες
μὲν ἄνθρωποι ὀνομάζουσιν͵ οἱ δὲ πλείους ἀγνοοῦσιν·
ΘΕΟΦΙΛΟΥ ΠΡΟΣ ΑΥΤΟΛΥΚΟΝ 2.36.74 …καὶ παρ΄ ὁδοῖσι λίθων
συγχώσματα· ταῦτα σέβεσθε ἄλλα τε πολλὰ μάταια͵ ἃ δή κ΄
αἰσχρὸν ἀγορεύειν͵ εἰσι θεοὶ μερόπων δόλῳ ἡγητῆρες ἀβούλων τῶν
δὴ κἀκ στόματος χεῖται θανατηφόρος ἰός. ὃς δ΄ ἔστι ζωή τε καὶ
ἄφθιτον ἀέναον φῶς͵ καὶ μέλιτος γλυκερώτερον ἀνδράσι χάρμα
ἐκπροχέει τῷ δὴ μόνῳ αὐχένα κάμπτειν͵ καὶ τρίβον αἰώνεσσιν ἐν
εὐσεβέεσσ΄ ἀνακλίνοις.
Ωριγένης Θεολόγος.58
ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΕΠΙΓΕΓΡΑΜΜΕΝΟΝ ΚΕΛΣΟΥ ΑΛΗΘΗ ΛΟΓΟΝ
ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ. 4.57.26 …ἐξ οὗ κόσμος ἐστὶ καὶ ἐς ὅσον ἐστίν͵ οὐκ
οἶδα εἰ καινῆς διαδεξομένης ὁδοῦ καὶ ἀλλοίας μετὰ τὴν τοῦ κόσμου
φθοράν͵ ἣν οἱ ἡμέτεροι λόγοι ὀνομάζουσι συντέλειαν͵ οὐ θαυμαστὸν
εἰ ἐπὶ τοῦ παρόντος ἐξ ἀνθρώπου νεκροῦ μετα πλασσόμενος ὄφις͵
ὡς οἱ πολλοί φασι͵ γίνεται ἀπὸ τοῦ νωτιαίου μυελοῦ καὶ ἐκ βοὸς
μέλισσα καὶ ἐξ ἵππου σφὴξ καὶ ἐξ ὄνου κάνθαρος καὶ ἁπαξαπλῶς ἐκ
τῶν πλείστων σκώληκες…
ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ. 4.81.10 …οὐδ΄ ὅση βλάβη κωλυτικὴ γίνεται εὐσεβείας
ἐκ τοῦ παραδέ ξασθαι ὅτι οὐδὲν μυρμήκων ἢ μελισσῶν διαφέρει ὁ
ἄνθρωπος παρὰ τῷ θεῷ͵ φησὶν ὅτι͵ εἰ διὰ τοῦθ΄ οἱ ἄνθρωποι
διαφέρειν δοκοῦσι τῶν ἀλόγων͵ ἐπεὶ πόλεις ᾤκισαν καὶ χρῶνται
πολιτείᾳ καὶ ἀρχαῖς καὶ ἡγεμονίαις͵ τοῦτ΄ οὐδὲν πρὸς ἔπος ἐστί͵ καὶ
γὰρ οἱ μύρμηκες καὶ αἱ μέλισσαι. Μελίσσαις γοῦν ἐστιν ἡγεμών͵
ἔστι δ΄ ἀκολουθία τε καὶ θεραπεία καὶ πόλεμοι καὶ νῖκαι καὶ τῶν
ἡττημένων ἀναιρέσεις καὶ πόλεις καὶ προπόλεις γε καὶ ἔργων
διαδοχὴ καὶ δίκαι κατὰ τῶν ἀργῶν τε καὶ πονηρῶν· τοὺς γοῦν
κηφῆνας ἀπελαύνουσί τε καὶ κολάζουσιν.
ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ. 4.82.6 Τάχα δὲ καὶ οἱ οἱονεὶ πόλεμοι τῶν μελισσῶν
διδασ καλία ἔγκειται πρὸς τὸ δικαίους καὶ τεταγμένους πολέμους͵
εἴ ποτε δέοι͵ γίνεσθαι ἐν ἀνθρώποις. Καὶ οὐ πόλεις μὲν καὶ
προπόλεις ἐν μελίσσαις͵ ἀλλ΄ οἱ σίμβλοι καὶ τὰ ἑξάγωνα καὶ τὰ τῶν
μελισσῶν ἔργα καὶ ἡ παρ΄ ἐκείναις διαδοχὴ αὐτῶν διὰ τοὺς
ἀνθρώπους εἰς πολλὰ τοῦ μέλιτος χρῄζοντας͵ θεραπείας τε
σωμάτων πεπονθότων καὶ τροφὴν καθάριον.
ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ. 6.73.22 …καὶ τοῖς δυσώδεσι σώμασι καὶ μὴ μένειν
κἀκεῖ καθαράς. Καὶ εἰ κατὰ τὴν Κέλσου δὲ ὑπόθεσιν χωρὶς
γεννήσεως περιεπλάσσετο τὸ σῶμα τῷ Ἰησοῦ͵ οὐκ εὐθὺς ἂν οἱ
βλέποντες τὸ σῶμα ἐπίστευον ὅτι οὐκ ἀπὸ γεννήσεως ἦν· οὐδὲ γὰρ
τὸ βλεπόμενον ἀπαγγέλλει καὶ τὴν φύσιν͵ ὅθεν γεγένηται. Οἷον εἰ
καθ΄ ὑπόθεσιν μέλι ἦν τι μὴ ἀπὸ μελισσῶν͵ οὐκ ἂν τοῦτό τις
58
Εγκ. ΔΟΜΗ. Ωριγένης. (Αλεξάνδρεια 183; – Τύρος 253/4 μ.Χ.). Αφρικανός θεολόγος. Μαθητής του Κλήμη στο
Διδασκαλείον της Αλεξάνδρειας, νέος ακόμα ανέλαβε, με εντολή του επισκόπου Δημητρίου, τη διεύθυνση της
προπαρασκευαστικής σχολής των κατηχουμένων. Από τα χρόνια αυτά χρονολογείται ο αυτοευνουχισμός που ο Ω.
επέβαλε στον εαυτό του, ερμηνεύοντας ίσως αυστηρά κατά γράμμα την παρ. 19,2 του Ευαγγελίου του Ματθαίου.
157
ἀπήγγελλεν ἀπὸ τῆς γεύσεως ἢ τῆς ὄψεως͵ ὅτι μὴ ἀπὸ μελισσῶν

ἐστιν· ὡς οὐδὲ τὸ ἀπὸ μελισσῶν δείκνυσι τῇ αἰσθήσει τὴν ἀρχήν͵
ἀλλ΄ ἡ πεῖρα δείκνυσιν ὅτι τοῦτ΄ ἀπὸ μελισσῶν ἐστιν.
ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ. 7.28.30 …ὅτι Μωϋσῆς͵ ὁ πολλῷ καὶ τῶν ἑλληνικῶν
γραμμάτων ἀρχαιότερος͵ εἰσήγαγε τὸν θεὸν ἐπαγγελλόμενον τὴν
ἁγίαν γῆν καὶ ἀγαθὴν καὶ πολλήν͵ ῥέουσαν γάλα καὶ μέλι τοῖς κατὰ
τὸν νόμον ἑαυτοῦ βιώσασιν͵ οὐδ΄ ὡς οἴονταί τινες τὴν ἀγαθήν͵ τὴν
κάτω νομιζομένην Ἰουδαίαν͵ κειμένην καὶ αὐτὴν ἐν τῇ ἀρχῆθεν
κατηραμένῃ ἐν τοῖς ἔργοις τῆς παραβάσεως τοῦ Ἀδὰμ γῇ.
Πότε ἤρξατο προφητεύειν Ἱερεμίας καὶ ἐπὶ τίνων
προεφήτευσε βασιλέων καὶ ἑξῆς τίνα ἐρρέθη αὐτῷ παρὰ
κυρίου.Ὁμιλία α.Ὁ θεὸς εἰς ἀγαθοποιίαν 9.3.38 …κατὰ Χριστὸν καὶ
μένων μετ΄ αὐτοῦ͵ εἰ βουλόμεθα ἵνα ἡμῶν ᾖ ὁ θεός͵ ἀποταξώμεθα
τοῖς ἔργοις τῆς νεκρότητος͵ ἵνα τὴν ἐπαγγελίαν αὐτοῦ πληρώσῃ
τὴν λέγουσαν· 6Καὶ ἐγὼ ἔσομαι ὑμῖν εἰς θεόν͵ ὅπως στήσω τὸν
ὅρκον μου ὃν ὤμοσα τοῖς πατράσιν ὑμῶν͵ τοῦ δοῦναι αὐτοῖς γῆν
ῥέουσαν γάλα καὶ μέλι. Τήρει γὰρ ὅτι λέγει· Στήσω τὸν ὅρκον μου
ὃν ὤμοσα τοῖς πατράσιν ὑμῶν͵ τοῦ δοῦναι αὐτοῖς γῆν ῥέουσαν γάλα
καὶ μέλι͵ ὡς μηδέπω δεδωκὼς αὐτοῖς τὴν γῆν ῥέουσαν γάλα καὶ
μέλι· αὕτη γὰρ οὐκ ἔστιν ἡ γῆ͵ ἣν ἐπηγγείλατο ὁ θεὸς ῥέουσαν
γάλα καὶ μέλι͵ ἀλλ΄ ἔστιν ἐκείνη͵ περὶ ἧς ἐδίδασκεν ὁ σωτὴρ
λέγων·
Ομιλίαι. Προς λουκάν. 11.70.12 ῏Ην γὰρ ἡ τροφὴ αὐτοῦ κατὰ
τὸν Ματθαῖον ἀκρί δες καὶ μέλι ἄγριον· ἐπεὶ γὰρ διά κονος ἦν τῆς
πρώτης Χριστοῦ ἐπι δημίας͵ διὰ τοῦτο ἡ τροφὴ αὐτοῦ οὐκ ἦν μέλι
ἥμερονἐτηρεῖτο γὰρ τὸ ἥμερον μέλι καὶ ἐξειργασμένον τῷ
κυρίῳκαὶ ἐπεὶ πρὸ τῆς παρου σίας προεφήτευεν καὶ ᾠκονόμει τὰ
πρὸ τῆς παρουσίας…
Φιλοκαλία. p.1b.83 …φαινομένῃ προσέχοντας͵ οἴκοθεν
ἐπιλογίζεσθαι τὸ λοιπόν. τόδε γέ ἐστιν͵ ὡς ὁμολογουμένως τινὲς͵
καθ΄ ἃ λέλεκται͵ τὴν Ὠριγένους νο σοῦντες κακοδοξίαν͵ χώραν διὰ
τῆς τοῦ ἁγίου Γρηγορίου λαβόντες ἐπιστολῆς͵ βεβήλοις τισὶ
παρενθήκαις τολμηρῶς τὸ τῆς ἐκλογῆς κατε μόλυναν ἄθροισμα· ὡς
ἂν οἱ ἁπλούστερον ἐντυγχάνοντες εὑρεθεῖεν͵ καθ΄ ἅ που Βασίλειος
εἶπεν ὁ θεῖος͵ τὰ δηλητήρια μετὰ τοῦ μέλιτος προσιέμενοι. ἵνα
τοίνυν ἐκεῖνο μὴ γένηται͵ πρόδηλα ταῦτα τοῖς ἐντυγχάνουσιν
ἐσπουδάσαμεν καταστῆσαι.
Φιλοκαλία. 1.8.12 …τὸν σωτῆρα ἡμῶν οὐ πεπιστεύκασι͵ τῇ λέξει
τῶν περὶ αὐτοῦ προφητειῶν κατακολουθεῖν νομίζοντες͵ καὶ
αἰσθητῶς μὴ ὁρῶντες αὐτὸν κηρύξαντα αἰχμαλώτοις ἄφεσιν͵ μηδὲ
οἰκοδομήσαντα ἣν νομίζουσιν ἀληθῶς πόλιν εἶναι τοῦ θεοῦ͵ μηδὲ
ἐξολοθρεύσαντα ἅρματα ἐξ Ἐφραῒμ͵ καὶ ἵππον ἐξ Ἱερουσαλὴμ͵ μηδὲ
βούτυρον καὶ μέλι φαγόντα͵ καὶ πρὶν γνῶναι αὐτὸν ἢ προελέσθαι
πονηρὰ ἐκλέξασθαι τὸ ἀγαθόν. ἔτι δὲ λύκον τὸ ζῶον τὸ τετράποδον
οἰόμενοι προφη τεύεσθαι μέλλειν βόσκεσθαι μετὰ ἀρνὸς…
Φιλοκαλία. 26.4.21 …καὶ λυχνίαν εὐτελῆ͵ ὃς καὶ ἀρρωστήσας
ἐτελεύτησε· καὶ Ἠσαΐας ὁ πορευθεὶς γυμνὸς καὶ ἀνυπόδετος τρισὶν
158
ἔτεσι· καὶ Ἱερεμίας ὁ ἐμβληθεὶς εἰς λάκκον βορβόρου καὶ ἀεὶ

μυκτηρισθεὶς͵ ὥστε καὶ ἐρημίαν οἰκῆσαι εὔξασθαι· καὶ ὁ Ἰωάννης ὁ
ἐν ταῖς ἐρημίαις διατρίβων καὶ πλὴν ἀκρίδων καὶ μέλιτος ἀγρίου
μηδενὸς μεταλαμβάνων͵ δέρματι περιε ζωσμένος τὴν ὀσφὺν καὶ ἀπὸ
τριχῶν καμήλου ἠμφιεσμένος. ὁμολογήσουσι γὰρ αὐτοὺς
τετηρηκέναι τὸν νόμον. καὶ ἀπαιτήσομεν εἰ ἃ νοοῦσιν ἀγαθὰ τοῖς
τετηρηκόσι τούτοις ὑπῆρκται.
Αιώνας: Μ.Χ. 3
Διογένης Λαέρτιος.
Φιλοσόφων βίοι. 5.44. Περὶ λοιμῶν α͵ Περὶ λιποψυχίας α͵
Μεγαρικὸς α͵ Περὶ μελαγχολίας α͵ Περὶ μετάλλων α β͵ Περὶ μέλιτος
α͵ Περὶ τῶν Μητροδώρου συναγωγῆς α͵ Μεταρσιολογικῶν α β͵ Περὶ
μέθης α͵ Νόμων κατὰ στοιχεῖον κδ͵ Νόμων ἐπιτομῆς α β γ δ ε ζ η θ
ι…
Φιλοσόφων βίοι. 7.13.3 … Ζήνωνος τοῦ φιλοσόφου͵ ἠξίωσε καὶ
τὸ Κιτιεὺς προστεθῆναι. ποιήσας δέ ποτε κοῖλον ἐπίθημα τῇ ληκύθῳ
περι έφερε νόμισμα͵ λύσιν ἑτοίμην τῶν ἀναγκαίων ἵν΄ ἔχοι Κράτης ὁ
διδάσκαλος. φασὶ δ΄ αὐτὸν ὑπὲρ χίλια τάλαντα ἔχοντα ἐλθεῖν εἰς
τὴν Ἑλλάδα καὶ ταῦτα δανείζειν ναυτικῶς. ἤσθιε δέ͵ φησί͵ ἀρτίδια
καὶ μέλι καὶ ὀλίγον εὐώδους οἰναρίου ἔπινε. παιδαρίοις τε ἐχρῆτο
σπανίως͵ ἅπαξ ἢ δίς που παιδισκαρίῳ τινί͵ ἵνα μὴ δοκοίη μισογύνης
εἶναι͵ σύν τε Περσαίῳ τὴν αὐτὴν οἰκίαν ᾤκει· καὶ αὐτοῦ αὐλητρίδιον
εἰσαγαγόντος πρὸς αὐτόν͵ σπάσας πρὸς τὸν Περσαῖον αὐτὸ
ἀπήγαγεν.
Φιλοσόφων βίοι. 8.19.4 …τῶν ἐνταῦθα ἡδονῶν ἐπάγεσθαι. καὶ
τὰ ἄλλα πρὸς ταῦτα λοιπόν ἐστιν ἐκλαμβάνειν͵ ἵνα μὴ παρέλκωμεν.
Παντὸς δὲ μᾶλλον ἀπηγόρευε μήτ΄ ἐρυθῖνον ἐσθίειν μήτε
μελάνουρον͵ καρδίας τ΄ ἀπέχεσθαι καὶ κυάμων· Ἀριστοτέλης δέ
φησι καὶ μήτρας καὶ τρίγλης ἐνίοτε. αὐτὸν δ΄ ἀρκεῖσθαι μέλιτι
μόνῳ φασί τινες ἢ κηρίῳ ἢ ἄρτῳ͵ οἴνου δὲ μεθ΄ ἡμέραν μὴ γεύεσθαι·
ὄψῳ τε τὰ πολλὰ λαχάνοις ἑφθοῖς τε καὶ ὠμοῖς͵ τοῖς δὲ θαλαττίοις
σπανίως. στολὴ δ΄ αὐτῷ λευκή͵ καθαρά͵ καὶ στρώματα λευκὰ ἐξ
ἐρίων· τὰ γὰρ λινᾶ οὔπω εἰς ἐκείνους ἀφῖκτο τοὺς τόπους.
Φιλοσόφων βίοι. 8.53.7 …υἱὸς μὲν ἦν Ἐξαινέτου͵ κατέλιπε δὲ καὶ
αὐτὸς υἱὸν Ἐξαίνετον· ἐπί τε τῆς αὐτῆς Ὀλυμπιάδος τὸν μὲν ἵππῳ
κέλητι νενικηκέναι͵ τὸν δ΄ υἱὸν αὐτοῦ πάλῃ ἤ͵ ὡς Ἡρακλείδης ἐν τῇ
Ἐπιτομῇ FHG iii. 169 ͵ δρόμῳ. ἐγὼ δ΄ εὗρον ἐν τοῖς Ὑπομνήμασι
Φαβωρίνου FHG iii. 578 ὅτι καὶ βοῦν ἔθυσε τοῖς θεωροῖς ὁ
Ἐμπεδοκλῆς ἐκ μέλιτος καὶ ἀλφίτων͵ καὶ ἀδελφὸν ἔσχε
Καλλικρατίδην. Τηλαύγης δ΄ ὁ Πυθαγόρου παῖς ἐν τῇ πρὸς Φιλόλαον
ἐπιστολῇ φησι τὸν Ἐμπεδοκλέα Ἀρχινόμου εἶναι υἱόν.
Φιλοσόφων βίοι. 9.75.6 …λέγεται δὲ τὸ Οὐδὲν μᾶλλον καὶ θετικῶς͵
ὡς ὁμοίων τινῶν ὄντων· οἷον͵ Οὐδὲν μᾶλλον ὁ πειρατὴς κακός
ἐστιν ἢ ὁ ψεύστης. ὑπὸ δὲ τῶν σκεπτικῶν οὐ θετικῶς ἀλλ΄
ἀναιρετικῶς λέγεται͵ ὡς ὑπὸ τοῦ ἀνασκευάζοντος καὶ λέγοντος͵ Οὐ
μᾶλλον ἡ Σκύλλα γέγονεν ἢ ἡ Χίμαιρα. αὐτὸ δὲ τὸ Μᾶλλον ποτὲ μὲν
159
συγκριτικῶς ἐκφέρεται͵ ὡς ὅταν φῶμεν μᾶλλον τὸ μέλι γλυκὺ ἢ

τὴν σταφίδα· ποτὲ δὲ θετικῶς καὶ ἀναιρετικῶς͵ ὡς ὅταν λέγωμεν͵
Μᾶλλον ἡ ἀρετὴ ὠφελεῖ ἢ βλάπτει·
Φιλοσόφων βίοι. 9.105.10 …μεν μὴ ἔχειν αὐτὴν ἐξοχάς͵ οὐκέτι ὃ
φαίνεται ἕτερον δὲ λέγομεν· ὅθεν καὶ ὁ Τίμων ἐν τῷ Πύθωνί φησι
μὴ ἐκβεβη κέναι τὴν συνήθειαν. καὶ ἐν τοῖς Ἰνδαλμοῖς οὕτω λέγει ͵
ἀλλὰ τὸ φαινόμενον πάντῃ σθένει οὗπερ ἂν ἔλθῃ. καὶ ἐν τοῖς Περὶ
αἰσθήσεών φησι͵ τὸ μέλι ὅτι ἐστὶ γλυκὺ οὐ τίθημι͵ τὸ δ΄ ὅτι
φαίνεται ὁμολογῶ.
Ψευδο-Ιουστίνος μάρτυς.
ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΑΠΟΚΡΙΣΕΙΣ ΠΡΟΣ
ΤΟΥΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥΣ ΠΕΡΙ ΤΙΝΩΝ ΑΝΑΓΚΑΙΩΝ ΖΗΤΗΜΑΤΩΝ.
Ἐρώτησις α.1 Εἰ τὴν ἀρχαίαν μὲν λατρείαν 487.B.3 Ἐρώτησις ρλη.
Εἰ δίκαιός ἐστιν ὁ τὸν ἡμαρτηκότα ὑπὲρ ὧν ἥμαρτε τι μωρούμενος͵
πῶς δίκαιος ὁ θεὸς ὁ τοσοῦτον λαὸν διὰ πταί σματα θανατώσας
ἑτέρων; Λέγω δὲ πταίσαντας τὸν Ἰωνάθαν καὶ τὸν Δαυΐδ· τὸν μὲν ἐξ
ἀγνοίας λύσαντα τὴν νηστείαν τῇ γεύσει τοῦ μέλιτος͵ τὸν δὲ
προπετῶς τὸν λαὸν ἀριθμήσαντα. Εἰ δέ τις λέγοι ὡς τῶν ὑπηκόων ὁ
θάνατος ἐπὶ τιμωρίᾳ τῶν ἀρχόντων ἐγίνετο͵ πῶς οὐκ ἀδικεῖ τοὺς
ἀναιτίους ὑποβάλλων κολάσεσιν;
Φιλόστρατος ο νεώτερος.
ΦΙΛΟΣΤΡΑΤΟΥ ΤΟΥ ΝΕΩΤΕΡΟΥ ΕΙΚΟΝΕΣ. ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ. 884.27
…ἐπιλείβουσαι σταγόνας ἀπορρήτους τῆς οἰκείας δρόσου· τουτὶ
γὰρ καὶ τῆς σῆς ποιήσεως διαφύσεται παντὸς μᾶλλον. ἦ πού τις καὶ
ἀναφθέγξεται μικρὸν ὕστερον ἐπὶ σοὶ Μουσῶν εὐκόλων ἀνθρήνιον
λέγων καὶ δεδοικέναι τῳ παρεγγυήσει͵ μή πη λάθῃ τις ἐκπτᾶσα τοῦ
σοῦ στόματος μέλιττα καὶ τὸ κέντρον ἀφυλάκτως ἐγχρίσασα. ὁρᾷς
δέ που καὶ τὴν θεὸν αὐτὴν τὸ μὲν ὑψήγορον καὶ ἐπηρμένον τῆς
γνώμης ἀπόθετον ἔχουσαν ἐς σὲ νῦν καὶ μειδιάματι εὐμενεῖ τὸ
δῶρον μετροῦσαν.
Ηλιόδωρος
Αἰθιοπικῶν 6.14.3.6 Ἡ γὰρ πρεσβῦτις ἀνενοχλήτου καὶ
ἀκατόπτου σχολῆς ἐπειλῆφθαι νομίσασα πρῶτα μὲν βόθρον
ὠρύξατο͵ ἔπειτα πυρκαϊὰν ἐκ θατέρου μέρους ἐξῆψε καὶ μέσον
ἀμφοῖν τὸν νεκρὸν τοῦ παιδὸς προθεμένη κρατῆρά τε ὀστρακοῦν ἔκ
τινος παρακειμένου τρίποδος ἀνελομένη μέλιτος ἐπέχει τῷ βόθρῳ
καὶ αὖθις ἐξ ἑτέρου γάλακτος͵ καὶ οἶνον ἐκ τρίτων ἐπέσπενδεν· εἶτα
πέμμα στεάτινον εἰς ἀνδρὸς μίμημα πεπλασμένον δάφνῃ καὶ
μαράθῳ κατα στέψασα εἰς τὸν βόθρον ἐνέβαλλεν.
Ευτέκνιος σοφιστής.
ΠΑΡΑΦΡΑΣΙΣ ΕΥΤΕΚΝΙΟΥ ΣΟΦΙΣΤΟΥ ΕΚ ΤΩΝ ΝΙΚΑΝΔΡΟΥ
ΘΗΡΙΑΚΩΝ. Ἡ ὑπόθεσις. Νίκανδρος ὁ ποιητὴς ἔγραψεν ποιήματα
δύο͵ ὧν τὸ μὲν πρῶτον ἐπιγράφεται Θηριακά. 50.19 …αὕτη καὶ τὰς
πρωτοτόκους λέγεται τῶν βοῶν͵ ὁπόταν εἶεν αὗται βαρυνόμεναι τῷ
160
γάλακτι͵ ἥκιστα πάντων ἐπὶ τούτοις μεταποιούμεναι τῶν νεογνῶν͵

περιτεθεῖσα τοῖς μαζοῖς στέργειν ἀναγκάζειν τὰ ἔγγονα͵
προχεομένου μετὰ ταῦτα πολλοῦ καὶ ἀπορρέοντος τοῦ γάλακτος·
ἥδον ται δὲ καὶ μέλιτται τῇ πρασίῳ ταύτῃ͵ ἣ μελίφυλλον μὲν παρ΄
ἐνίων͵ μελίκταινον δὲ διὰ τοῦτο παρ΄ ἐνίων προ σαγορεύεται· αἱ
γὰρ δὴ μέλιτται τῶν κατὰ σφᾶς ἐπιλα θόμεναι χωρίων καὶ ὧν
εἰργάζοντο κηρίων καὶ οὗπερ ἐποιοῦντο μέλιτος͵ παρὰ ταύτην ἴασι
καὶ βομβοῦσιν ἐρχόμεναι κατὰ τὰ ταύτης …
ΘΗΡΙΑΚΩΝ. 50.21 …τούτοις μεταποιούμεναι τῶν νεογνῶν͵
περιτεθεῖσα τοῖς μαζοῖς στέργειν ἀναγκάζειν τὰ ἔγγονα͵
προχεομένου μετὰ ταῦτα πολλοῦ καὶ ἀπορρέοντος τοῦ γάλακτος·
ἥδον ται δὲ καὶ μέλιτται τῇ πρασίῳ ταύτῃ͵ ἣ μελίφυλλον μὲν παρ΄
ἐνίων͵ μελίκταινον δὲ διὰ τοῦτο παρ΄ ἐνίων προ σαγορεύεται· αἱ
γὰρ δὴ μέλιτται τῶν κατὰ σφᾶς ἐπιλα θόμεναι χωρίων καὶ ὧν
εἰργάζοντο κηρίων καὶ οὗπερ ἐποιοῦντο μέλιτος͵ παρὰ ταύτην ἴασι
καὶ βομβοῦσιν ἐρχόμεναι κατὰ τὰ ταύτης φύλλα τῆς πρασίου…
ΘΗΡΙΑΚΩΝ. 50.23 …μετὰ ταῦτα πολλοῦ καὶ ἀπορρέοντος τοῦ
γάλακτος· ἥδον ται δὲ καὶ μέλιτται τῇ πρασίῳ ταύτῃ͵ ἣ μελίφυλλον
μὲν παρ΄ ἐνίων͵ μελίκταινον δὲ διὰ τοῦτο παρ΄ ἐνίων προ
σαγορεύεται· αἱ γὰρ δὴ μέλιτται τῶν κατὰ σφᾶς ἐπιλα θόμεναι
χωρίων καὶ ὧν εἰργάζοντο κηρίων καὶ οὗπερ ἐποιοῦντο μέλιτος͵
παρὰ ταύτην ἴασι καὶ βομβοῦσιν ἐρχόμεναι κατὰ τὰ ταύτης φύλλα
τῆς πρασίου͵ ἐχό μεναι ὑπ΄ εὐωδίας καὶ τῶν ταύτης καλῶν.
ΘΗΡΙΑΚΩΝ. 60.3 Ὁ μέντοι ἀγρώστης οὗτος ἔοικε τὴν μορφὴν τῷ
λύκῳ͵ ὁ δέ γε λύκος οὗτος οὐδὲν πλὴν μυίας ἀναιρεῖ͵ ὁ δὲ ἀγρώστης
μέλιττας͵ ψῆνας καὶ μύωπας͵ καὶ ὅσα τούτων ἀδελφὰ διόλλυσιν
γένη. Paraphrasis in Nicandri theriaca 63.2 805-816. Ἐπίσταμαι
δὲ κἀκεῖνο͵ ὅπως ἂν ἀπέλθοι θεραπευθεὶς καὶ ὁ πληγεὶς ὑπὸ τοῦ
βέμβικος. Ὁ γὰρ βέμβιξ οὗτος τυγχάνει μὲν τὸ πλῆγμα ὡς ὅτι
μάλιστα ἐπώδυνος͵ ἀποθνήσκει δὲ παραυτίκα ὅτι τὸ κέντρον ἐξε
ρύσαι πλήξας ἔτι οὐχ οἷός τέ ἐστιν͵ ὥσπερ οὖν οὐδὲ αἱ μέλιτται
διαφυγγάνουσι τὸν θάνατον ἀποβαλοῦσαι τὸ κέν τρον αὐτίκα ἀπὸ
τοῦ πλῆξαι…
Πλωτίνος.
Αινειάδες. 3.4.2.30 …εἰς τὰ ᾠδικά· τοὺς δὲ ἀλόγως βασιλέας
αἰε τούς͵ εἰ μὴ ἄλλη κακία παρείη· μετεωρολόγους δὲ ἄνευ
φρονήσεως εἰς τὸν οὐρανὸν ἀεὶ αἰρομένους εἰς ὄρνεις μετεώρους
ταῖς πτήσεσιν. Ὁ δὲ τὴν πολιτικὴν ἀρετὴν ἄνθρωπος· ὁ δ΄ ἧττον
ἀρετῆς πολιτικῆς μετέχων πολιτικὸν ζῷον͵ μέλιττα ἢ τὰ τοιαῦτα.
Τίς οὖν δαίμων; ὁ καὶ ἐνταῦθα. Τίς δὲ θεός; ἢ ὁ ἐνταῦθα. Τὸ γὰρ
ἐνεργῆσαν τοῦτο ἕκαστον ἄγει͵ ἅτε καὶ ἐνταῦθα ἡγούμενον. Ἆρ΄
οὖν τοῦτό ἐστιν ὁ δαίμων͵ ὅσπερ ζῶντα εἰλήχει;
Αινειάδες. 4.3.26.23 ἔσται; Εἰ δὲ τὸ ζῷον τὸ συναμφότερον
οὕτως͵ ὡς ἕτερον ἐξ ἀμφοῖν εἶναι͵ πρῶτον μὲν ἄτοπον μήτε σῶμα
μήτε ψυχὴν τὸ ζῷον λέγειν· οὐ γὰρ δὴ μεταβαλόντων ἀμφοτέρων
161
ἕτερόν τι ἔσται τὸ ζῷον οὐδ΄ αὖ κραθέντων͵ ὡς δυνάμει τὴν ψυχὴν

ἐν τῷ ζῳῳ εἶναι· ἔπειτα καὶ οὕτως οὐδὲν ἧττον τῆς ψυχῆς τὸ
μνημονεύειν ἔσται͵ ὥσπερ ἐν οἰνομέλιτος κράσει εἴ τι γλυκάζει͵
παρὰ τοῦ μέλιτος τοῦτο ἔσται.
Αινειάδες. 4.7.8a.21 Πῶς γὰρ μὴ ποσὸν οὖσα σῶμα ἔσται͵ εἴπερ
πᾶν σῶμα ποσόν; Καὶ μήν͵ ὅπερ καὶ ἄνω που ἐλέγετο͵ εἰ πᾶν σῶμα
μεριζόμενον καὶ ὄγκος πᾶς ἀφαιρεῖται ὅπερ ἦν͵ κερματιζομένου δὲ
τοῦ σώματος ἐφ΄ ἑκάστῳ μέρει ἡ αὐτὴ ὅλη ποιότης μένει͵ οἷον
γλυκύτης ἡ τοῦ μέλιτος οὐδὲν ἔλαττον γλυκύτης ἐστὶν ἡ ἐφ΄
ἑκάστῳ͵ οὐκ ἂν εἴη σῶμα ἡ γλυκύτης. Ὁμοίως καὶ αἱ ἄλλαι.
Ιάμβλιχος.
Κεφάλαια τοῦ πρώτου λόγου περὶ τοῦ Πυθαγορικοῦ βίου.
Προοίμιον περὶ τῆς Πυθαγόρου φιλοσοφίας͵ ἐν ᾧ θεῶν παράκλησις
προηγεῖται καὶ τὸ χρήσιμον καὶ δύσκολον τῆς πραγματείας
συνεμφαίνεται. 21.97.7 … ἐπὶ τὴν τῶν σωμάτων ἐτρέποντο
θεραπείαν. ἐχρῶντο δὲ ἀλείμμασί τε καὶ δρόμοις οἱ πλεῖστοι͵
ἐλάττονες καὶ πάλαις ἔν τε κήποις καὶ ἐν ἄλσεσιν͵ οἳ δὲ καὶ
ἁλτηροβολίᾳ ἢ χειρονομίᾳ͵ πρὸς τὰς τῶν σωμάτων ἰσχῦς τὰ εὔθετα
ἐπιτηδεύοντες ἐκλέγεσθαι γυμνάσια. ἀρίστῳ δὲ ἐχρῶντο ἄρτῳ καὶ
μέλιτι ἢ κηρίῳ͵ οἴνου δὲ μεθ΄ ἡμέραν οὐ μετεῖ χον. τὸν δὲ μετὰ τὸ
ἄριστον χρόνον περὶ τὰς πολιτικὰς οἰκονομίας κατεγίνοντο͵ περί τε
τὰς ἐξωτικὰς καὶ τὰς ξενικάς͵ διὰ τὴν τῶν νόμων πρόσταξιν· πάντα
γὰρ ἐν ταῖς μετ΄ ἄριστον ὥραις ἐβούλοντο διοικεῖν.
Προτρεπτικός. ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΛΟΓΟΥ. Τίς ἡ ἀρχὴ
κατὰ Πυθαγόραν τῆς εἰς παιδείαν καὶ φιλοσοφίαν εἰσαγωγῆς. 85.11
…εἶναι τοὺς κοσμίους τῶν ἀκολάστων. φέρε δὴ οὖν καὶ ἄλλην
εἰκόνα εἴπω ἐκ τοῦ αὐτοῦ γυμνασίου τὴν νῦν. σκόπει γὰρ εἰ τοιόνδε
δοκεῖ περὶ τοῦ βίου ἑκατέρου͵ τοῦ τε σώφρονος καὶ τοῦ ἀκολάστου͵
οἷον εἰ δυοῖν ἀνδροῖν ἑκατέρῳ πίθοι πολλοὶ εἶεν͵ καὶ τῷ μὲν ἑτέρῳ
ὑγιεῖς καὶ πλήρεις͵ ὁ μὲν οἴνου ὁ δὲ μέλιτος ὁ δὲ γάλακτος καὶ
ἄλλοι πολλοὶ πολλῶν͵ νάματα δὲ σπάνια καὶ χαλεπὰ ἑκάστου
τούτων εἴη καὶ μετὰ πολ λῶν πόνων καὶ χαλεπῶν ἐκποριζόμενα·
Πορφύριος Τύριος
ΜΑΛΧΟΥ Η ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΠΥΘΑΓΟΡΟΥ ΒΙΟΣ. 34.1 …καθάπερ
ἔφαμεν͵ τοὺς μὲν ἐπῳδαῖς καὶ μαγείαις τοὺς δὲ μουσικῇ. ἦν γὰρ
αὐτῷ μέλη καὶ πρὸς νόσους σωμάτων παιώνια͵ ἃ ἐπᾴδων ἀνίστη
τοὺς κάμνοντας. ἦν δ΄ ἃ καὶ λύπης λήθην εἰργάζετο καὶ ὀργὰς
ἐπράυνε καὶ ἐπιθυμίας ἀτόπους ἐξῄρει. τῆς δὲ διαίτης τὸ μὲν
ἄριστον ἦν κηρίον ἢ μέλι͵ δεῖπνον δ΄ ἄρτος ἐκ κέγχρων ἢ μᾶζα καὶ
λάχανα ἑφθὰ καὶ ὠμά͵ σπανίως δὲ κρέας ἱερείων θυσίμων καὶ τοῦτο
οὐδ΄ ἐκ παντὸς μέρους. τά γε μὴν πλεῖστα ὁπότε θεῶν ἀδύτοις
ἐγκαταδύσεσθαι μέλλοι καὶ ἐν ταῦθα χρόνου τινὸς ἐνδιατρίψειν…
ΜΑΛΧΟΥ Η ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΠΥΘΑΓΟΡΟΥ ΒΙΟΣ. 34.12 …ἀδίψοις
τροφαῖς͵ τὴν μὲν ἄλιμον συντιθεὶς ἐκ μήκω νος σπέρματος καὶ
σησάμου καὶ φλοιοῦ σκίλλης πλυ θείσης ἀκριβῶς ἔστ΄ ἂν τοῦ περὶ
αὐτὴν ὀποῦ καθαρ θείη͵ καὶ ἀσφοδέλων ἀνθερίκων καὶ μαλάχης
φύλλων καὶ ἀλφίτων καὶ κριθῶν καὶ ἐρεβίνθων͵ ἅπερ κατ΄ ἴσον
162
πάντα σταθμὸν κοπέντα μέλιτι ἀνέδευεν Ὑμηττίῳ· τὴν δ΄ ἄδιψον ἐκ

σικύων σπέρματος καὶ ἀσταφίδος λιπαρᾶς͵ ἐξελὼν αὐτῆς τὰ
γίγαρτα͵ καὶ ἄνθους κορίου καὶ μαλάχης ὁμοίως σπέρματος καὶ
ἀνδράχνης καὶ τυροῦ κνήστεως καὶ ἀλεύρου πάλης καὶ γάλακτος
λίπους͵ ἅπερ πάντα ἀνεμίγνυ μέλιτι νησιωτικῷ.
ΜΑΛΧΟΥ Η ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΠΥΘΑΓΟΡΟΥ ΒΙΟΣ. 35.1 … ἴσον πάντα
σταθμὸν κοπέντα μέλιτι ἀνέδευεν Ὑμηττίῳ· τὴν δ΄ ἄδιψον ἐκ
σικύων σπέρματος καὶ ἀσταφίδος λιπαρᾶς͵ ἐξελὼν αὐτῆς τὰ
γίγαρτα͵ καὶ ἄνθους κορίου καὶ μαλάχης ὁμοίως σπέρματος καὶ
ἀνδράχνης καὶ τυροῦ κνήστεως καὶ ἀλεύρου πάλης καὶ γάλακτος
λίπους͵ ἅπερ πάντα ἀνεμίγνυ μέλιτι νησιωτικῷ. ταῦτα δ΄ Ἡρακλέα
παρὰ Δήμητρος ἔφασκε μαθεῖν στελλό μενον εἰς τὴν Λιβύην τὴν
ἄνυδρον.
ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ. Τῶν πρὸς ἡμᾶς ἡκόντων͵ ὦ Φίρμε͵ πυθόμενος
ὡς τῆς ἀσάρκου καταγνοὺς τροφῆς ἐπὶ τὴν ἔνσαρκον
ἀναδεδράμηκας πάλιν βοράν͵ 1.21.3 …μηδ΄ ἄλλος πρὸς αὐτῶν τι
πάθῃ͵ τῷ κοινῷ γένει τῶν ἀνθρώπων ἀμύνοντες· ἐπιχειροῦντα δὲ
τοῖς ἀνθρώ ποις ἢ τοῖς συνανθρωποῦσιν ἢ τοῖς καρποῖς͵ πῶς οὐκ ἂν
δικαίως κτείνοιμεν; εἰ δ΄ ἅπαξ ἀδικίαν τις ταύτην ἡγεῖται͵ μήτε
γάλακτι χρήσθω μήτ΄ ἐρίῳ μήτε ᾠοῖς μήτε μέλιτι. ὡς γὰρ
ἄνθρωπον ἀδικεῖς ἀφαιρούμενος τὴν ἐσθῆτα͵ οὕτως καὶ τὴν ὄιν
πέξας· ἐσθὴς γὰρ αὕτη τοῦ προβάτου· καὶ τὸ γάλα οὐ σοὶ γέγονεν͵
ἀλλὰ τοῖς ἀποκυηθεῖσι τέκνοις· ἥ τε μέλισσα ταύτην αὑτῇ τρο φὴν
συνελέξατο͵ ἣν ἀφελόμενος ἡδονὴν σαυτῷ κατε σκεύασας.
ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ. Τῶν πρὸς ἡμᾶς ἡκόντων͵ ὦ Φίρμε͵ πυθόμενος
ὡς τῆς ἀσάρκου καταγνοὺς τροφῆς…1.21.6 …ἂν δικαίως
κτείνοιμεν; εἰ δ΄ ἅπαξ ἀδικίαν τις ταύτην ἡγεῖται͵ μήτε γάλακτι
χρήσθω μήτ΄ ἐρίῳ μήτε ᾠοῖς μήτε μέλιτι. ὡς γὰρ ἄνθρωπον
ἀδικεῖς ἀφαιρούμενος τὴν ἐσθῆτα͵ οὕτως καὶ τὴν ὄιν πέξας· ἐσθὴς
γὰρ αὕτη τοῦ προβάτου· καὶ τὸ γάλα οὐ σοὶ γέγονεν͵ ἀλλὰ τοῖς
ἀποκυηθεῖσι τέκνοις· ἥ τε μέλισσα ταύτην αὑτῇ τρο φὴν
συνελέξατο͵ ἣν ἀφελόμενος ἡδονὴν σαυτῷ κατε σκεύασας. καὶ τὸν
τῶν Αἰγυπτίων λόγον σεσίγηκα͵ ὅτι καὶ τῶν φυτῶν ἀδικοῦμεν
ἁπτόμενοι. εἰ δὲ ταῦθ΄ ἡμῶν χάριν γέγονεν͵ καὶ ἡ μέλισσα ἡμῖν
δουλεύουσα τὸ μέλι ἐργάζεται καὶ τὸ ἔριον ἐπιφύεται τῶν..
Ιππόλυτος εκκλησιαστικός συγγραφέας.

Αποσπάσματα. Σχόλια στην Γέννεσιν. 32.3 Τουτέστι τὴν
διδασκαλίαν τοῦ κυρίου. 1ἀνάπαυσις2 γὰρ αὕτη 1καλή2͵ καθὼς καὶ
αὐτὸς λέγει 1δεῦτε πρός με πάντες οἱ κοπιῶντες καὶ πεφορτισμένοι
καὶ τὰ ἑξῆς. Τοῦ αὐτοῦ d. h. Ἱππολύτου. Ὅπερ ἐστὶν ἡ σὰρξ τοῦ
κυρίου ἡμῶν ἡ πίων͵ τουτέστιν ἡ λιπαρά. αὕτη γὰρ ἡ ῥέουσα γάλα
καὶ μέλι. Ἱππολύτου. Ὅπερ ἐποίησαν οἱ ἀπόστολοι. λαβόντες γὰρ
τὴν δύναμιν παρὰ θεοῦ καὶ 1ὑποθέντες ἑαυτοὺς εἰς τὸ πονεῖν͵
ἐγενήθησαν γεωργοὶ2 τοῦ κυρίου͵ ἐργασάμενοι τὴν γῆν͵ τουτέστι
τὴν ἀνθρωπότητα διὰ τοῦ κηρύγματος τοῦ κυρίου ἡμῶν.
163
Αποσπάσματα. 17.31… ὁ δὲ Δαυΐδ͵ ὥσπερ χορηγὸς χορηγῶν͵ καὶ

οὐ προφητικοῦ μόνου͵ ἀλλὰ καὶ ἡγεμονικοῦ πνεύματος ὅλος ὤν͵
ἐξῆρχέ τε πάντων μέσον ἑστώς͵ τὸ βασιλικὸν ὄργανον τὸ
ψαλτήριον ἐν χερσὶ κρατῶν καὶ τὴν ἐπιστήμην κινῶν· λόγος δὲ
ἄλλος οὗτος ἱερὸς καὶ πατρο παράδοτος͵ ὡς κἀκείνων τῶν λοιπῶν
ἕκαστος ὑπὸ τοῦ πνεύματος καταλαμβανόμενος· ἔνθους τε ἦν͵ καὶ
τὸ μέλισμα ἀπεθέσπιζεν. ἡσύχαζε δὲ πᾶς ἄλλος ὑπᾴδων μόνον τὸ
ἀλληλούϊα·
4ος αιώνας μ.Χ.

Από τις 1083 αναφορές στον Οριβάσιο βάζω λιγότερες.
Ορειβάσιος ή Οριβάσιος. ιατρός. 59

Ιατρικές συλλογές. 1.7.2.3 …τὸ δ΄ αὐτάρκως ἑψόμενον͵ ὃ
κάτωθεν ἦν πρότερον͵ εἰς ὕψος ἀνάγοντες ὡς ἐπιπολῆς εἶναι·
κἀπειδὰν ἤδη καὶ τὸ κάτω παγῇ͵ στρέ φουσιν αὖθις αὐτὸ δίς που καὶ
τρίς͵ ἄχριπερ ἂν ὁμαλῶς αὐτοῖς ἑψῆσθαι δόξῃ. εὔδηλον οὖν ὅτι
παχύχυμόν τε τοῦτό ἐστι καὶ στατικὸν γαστρὸς καὶ χυμῶν ὠμῶν
γεννητικόν· διὸ καί τινες αὐτῷ μιγνύουσι μέλιτος͵ εἰσὶ δ΄ οἳ καὶ
τῶν θαλαττίων ἁλῶν· εἴη δ΄ ἂν ἤδη τοῦτό γε πλακοῦντός τι γένος͵
ὥσπερ γε καὶ ἄλλα τοιαῦτα πλακούντων εἴδη συντιθέασιν
ἀποσχέδια οἵ τε κατ΄ ἀγρὸν ἄνθρωποι καὶ τῶν κατὰ πόλιν οἱ
πένητες. καὶ γὰρ οὖν καὶ ὅσα διὰ κριβάνου τῶν ἀζύμων πεμμάτων
ὀπτῶσιν͵ εἶτα ἀφελόντες ἐμβάλλουσιν εἰς μέλι θερμὸν εὐθέως͵ ὡς
δέξασθαι δι΄ ὅλων ἑαυτῶν αὐτό…
Ιατρικές συλλογές. 1.7.5.2 …πάντα γοῦν ὅσα διὰ τούτων καὶ
σεμιδάλεως συντίθεται παχύχυμά τέ ἐστι καὶ βραδύπορα καὶ τῶν
καθ΄ ἧπαρ διεξόδων τῆς τροφῆς ἐμφρακτικὰ καὶ σπληνὸς ἀσθενοῦς
αὐξητικὰ καὶ λίθων ἐν νεφροῖς γεννητικά͵ τρόφιμα δ΄ ἱκανῶς͵ εἰ
πεφθείη τε καὶ καλῶς αἱματωθείη. τὰ δὲ σὺν μέλιτι σκευαζόμενα
μικτῆς γίνεται δυνάμεως͵ ὡς ἂν τοῦ μέλιτος αὐτοῦ τε λεπτὸν
ἔχοντος χυμόν͵ ὅσοις τε ἂν ὁμιλήσῃ͵ καὶ ταῦτα λεπτύνοντος·
Περὶ κεφαλαλγίας. Εἰ μὲν ἐν πυρετοῖς κεφαλαλγεῖν
συμβαίνει͵ 4.1.2 Κιμωλίαν βρέξας ὕδατι καὶ μαλάξας καὶ
προσβαλὼν νίτρον σμῆχε σεύτλου χυλῷ καὶ χρῖε. λιβανωτὸν καὶ
σμύρναν τρίψας ἐλαίῳ [καὶ] μετὰ ταῦτα κατάχριε σταφίδι ἀγρίᾳ ἢ
φρυκτῇ μετ΄ οἴνου λείᾳ. 1Πρὸς ἀλωπεκίας.1 Ἀλκυόνιον τὸ
τραχύτερον καύσας καὶ λύχνου ἐλαίῳ λειώσας ἐπί χριε. βασιλικὰ
κάρυα καύσας ἐπίχριε σὺν μέλιτι. ἢ μῦν ζῶντα καύσας ἐπίχριε σὺν
μέλιτι. πεπέρεως͵ προβατείας κόπρου ξηρᾶς͵ ἐρυσίμου͵ εὐζώμου
σπέρματος ἀνὰ δ͵ ἐλλεβόρου λευκοῦ γ͵ μυῶν ἀφόδου γ.
ἀναλάμβανε χολῇ ταυρείᾳ ἢ τραγείᾳ ἢ ὑείᾳ. κηκῖδας καύσας λείου
59
Εγκ. ΔΟΜΗ. Ορειβάσιος ή Οριβάσιος. (325 – 403 μ.Χ.). Έλληνας γιατρός και συγγραφέας. Καταγόταν από
την Πέργαμο και σπούδασε ιατρική στην Αλεξάνδρεια κοντά στον Ζήνωνα τον Κύπριο. Ήταν προσωπικός γιατρός
του Ιουλιανού, τον οποίο συνόδευσε στην εκστρατεία του στη Γαλατία (355) και κατόπιν, έως τον θάνατό του, στη
Μεσοποταμία (363). Επειδή είχε βοηθήσει τον Ιουλιανό να γίνει αυτοκράτορας (361), ο τελευταίος τον είχε διορίσει
ταμία στην Κωνσταντινούπολη. Μετά τον θάνατο του αυτοκράτορα όμως, έπεσε στη δυσμένεια του Ουαλεντιανού
και του Ουάλεντα και εξορίστηκε.
164
σὺν οἴνῳ καὶ ἐπίχριε. λεπίδος στομώματος λειώσας μετ΄ ὄξους καὶ
ἐλαίου παλαιοῦ ἐπίχριε.
ΣΥΝΟΨΙΣ ΤΩΝ ΟΡΙΒΑΣΙΟΥ ΕΝΝΕΑ ΛΟΓΩΝ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΥΙΟΝ
ΑΥΤΟΥ ΕΥΣΤΑΘΙΟΝ. Ἐν τῷ πρώτῳ2 1.17.1.4 …τοῦ στόματος τῆς
γαστρός. Ὅσα κάτω καθαίρει τῶν ἐν τῇ χρήσει. Μέλας ἐλλέβορος
καθαίρει κάτω χολώδη καὶ φλεγματώδη· διδό ναι δὲ μιγνύντα
σκαμμωνίαν· εἰ δὲ πρᾳότερον βούλει καθῆραι͵ ἐλλέ βορον ἐξαρκεῖ
κόψαντα ξηρῶν τῶν ῥιζῶν ἐπιπάσαι γλυκεῖ οἴνῳ ἢ ὀξυμέλιτι ὅσον
δραχμὰς δύο καὶ ἑψήσαντα ἐν φακῇ ἢ ἐν πτισάνῃ ἢ ἐν ζωμῷ ὄρνιθος
ῥοφῆσαι͵ τῆς δὲ σκαμμωνίας μίσγειν ὅσον τριώβολον πρὸς δραχμὴν
τοῦ ἐλλεβόρου. ἄμεινον δὲ τῷ ἐλλεβόρῳ προσμίσγειν ἀνήσου καὶ
πετροσελίνου καὶ δαύκου ὥσπερ χάριν ἡδύσματος. ὁ δὲ Κνίδιος
κόκκος καθαίρει μὲν φλέγμα καὶ χολὴν καὶ ὑδατώδη πολλά.
ΣΥΝΟΨΙΣ ΤΩΝ ΟΡΙΒΑΣΙΟΥ ΕΝΝΕΑ ΛΟΓΩΝ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΥΙΟΝ ΑΥΤΟΥ
ΕΥΣΤΑΘΙΟΝ. 1.17.5.2 …πρὸς δραχμὴν τοῦ ἐλλεβόρου. ἄμεινον δὲ
τῷ ἐλλεβόρῳ προσμίσγειν ἀνήσου καὶ πετροσελίνου καὶ δαύκου
ὥσπερ χάριν ἡδύσματος. ὁ δὲ Κνίδιος κόκκος καθαίρει μὲν φλέγμα
καὶ χολὴν καὶ ὑδατώδη πολλά. ἔστι δὲ πυρώδης καὶ ὀξύτατος
καθῆραι. διδόναι δὲ πλῆθος ὅσον κόκ κους τριάκοντα· εἰ δὲ
πρᾳότερον ἐθέλοις͵ εἴκοσιν. ἀφελεῖν δὲ τὰ περι κάρπια καὶ διδόναι
τὰ ἐντὸς τρίψαντα μετὰ μέλιτος καὶ ἀλφίτου ἢ ἐν μελικράτῳ πιεῖν·
ἄμεινον δ΄ εἰ μετ΄ οἴνου πίνοι. ἐπὶ δὲ τῇ πόσει βραχὺ ἐλαίου
καταρροφῆσαι͵ ὡς μὴ καίῃ τὴν φάρυγγα. λαμβάνειν δὲ καὶ μέλιτι
ἑφθῷ περιπλάσσων τοὺς κόκκους κεκομμένους.
ΑΥΤΟΥ ΕΥΣΤΑΘΙΟΝ. 1.17.25.2 …ὄρνιθος καὶ ῥοφᾶν· οἱ δ΄ ἀνήσῳ καὶ
μέλιτι καὶ ἀμυγδάλοις μίσγοντες τοῖς ἰκτερικοῖς καταπότια
ποιοῦσιν ἁρμόζοντα. πλῆθος δὲ τούτου δ ἀρκοῦσιν. ἡ δὲ σκαμμωνία
οὐδενὸς μὲν τῶν ἐλατηρίων λείπεται οὔτε εἰς ὀξύτητα οὔτε εἰς
ἰσχύν· καρδιαλγὴς δὲ καὶ δύσοσμος καὶ ἀτερπὴς καὶ ἄγαν διψώδης·
ὅθεν οὐ πονηρῶς ἔνιοι ἀλόῃ μίσγοντες προσφέ ρουσιν· οἱ δὲ θύμου
κόμῃ καὶ ἁλσίν· οἱ δὲ καῖ τοῖς εὐώδεσι σπέρμασιν. ἄγει δὲ φλέγμα
καὶ χολὴν ἰσχυρῶς ἄκρατον ὅσον α. τῷ δὲ πλεῖον πιόντι τοῦ
φαρμάκου͵ εἰ μὲν ἔμετοι προσίσταιντο͵ τοῦτο μὲν σέλινον
ἀποβάπτοντα εἰς ὄξος μασήσασθαι…
Ἐξ ὧν ἡμῖν διελέχθης͵ Εὐνάπιε κράτιστε καὶ λογιώτατε…
1.9.6.1 …καὶ τὸ ἐφήμερα καλῶς αὐτοῖς ἡ γαστὴρ ὑπέρχεται͵
καθάπερ καὶ τοῖς κνήκους ἐμβάλλουσιν εἰς ὄψα. τῶν δ΄ εἰρημένων
κάλλιστος ἐπί θυμος ἐν οἴνῳ πινόμενος· χρὴ δὲ τὸν πιόντα
δειπνῆσαι μὲν συνήθως͵ ἐνδεέστερον δέ͵ καὶ οὕτως ἀναπαύεσθαι·
κενοῖ γὰρ ἐπιεικῶς· ὁ δὲ σφοδρότερον κενοῦσθαι δεόμενος ἕωθεν
ἐπιθύμου πινέτω ἐν ὀξυμέλιτι. τοῦτο δὲ ποιείτω ἦρος ὥρᾳ κατ΄
ἀρχάς͵ πρὶν ζέσαντας καὶ χυθέντας τοὺς τέως συνεστῶτας χυμοὺς
τοὺς ἐν χειμῶνι πλεονάσαντας ῥυῆναι πρός τι μόριον τῶν
ἐπικαίρων ἤ τι πάθος ἀνήκεστον καὶ κιν δυνῶδες ἀπεργάσασθαι.
συμφέρει δέ ποτε καὶ τοῦ αἵματος κενοῦν ἐφ΄ ὧν πληθύνει κατὰ τὴν
τοῦ ἦρος ὥραν· ἀλλ΄ ἔργον τοῦτο γεγυμνα σμένου φλέβας τέμνειν·
165
Νεμεσίου ἐπισκόπου Ἐμέσης.

Λόγος κεφαλαίωδης περὶ φύσεως ἀνθρώπου. 2.111 …καὶ πέρδιξ δὲ
δύναται ζῆν χωρὶς τοῦ πίνειν. διατί δὲ μᾶλλον τὸ ὕδωρ ψυχή͵ καὶ μὴ
ὁ ἀήρ; ὕδατος μὲν γὰρ καὶ ἐπιπολὺ δυνατὸν ἀποσχέσθαι· τοῦ δὲ
ἀναπνεῖν τὸν ἀέρα οὐδὲ τὸ βραχύτατον· ἀλλ΄ οὐδὲ ὁ ἀὴρ ψυχή.
πολλὰ γάρ ἐστι ζῶντα μὲν μὴ ἀναπνέοντα δὲ τὸν ἀέρα͵ ὡς τὰ
ἔντομα πάντα͵ οἷον μέλιτται καὶ σφῆκες καὶ μύρμηκες͵ καὶ τὰ
ἄναιμα͵ καὶ τῶν θαλασσίων τὰ πολλά͵ καὶ πάντα ὅσα οὐκ ἔχει
πνεύμονα. οὐδὲν γὰρ μὴ ἔχον πνεύμονα ἀναπνεῖ τὸν ἀέρα· καὶ
ἀντιστρέφει͵ οὐδὲν μὴ ἀναπνέον τὸν ἀέρα πνεύμονα ἔχει.
Λόγος κεφαλαίωδης περὶ φύσεως ἀνθρώπου. 42.216 …ἤρτηται
τοῦ θείου θελήματος καὶ ἐντεῦθεν ἀρύεται τὴν διαμονὴν καὶ
σωτηρίαν. ὅτι δὲ καὶ ἡ τῶν ἀτόμων καὶ πε πληθυσμένων ὑπόστασις
προνοίας ἐστὶ δεκτικὴ δῆλον ἐκ τῶν ζῳων τῶν ἀρχαῖς τισι καὶ
ἡγεμονίαις διοικουμένων͵ ὧν πολ λὰ μὲν εἴδη͵ καὶ γὰρ μέλισσαι καὶ
μύρμηκες καὶ τὰ πλεῖστα τῶν συναγελαζομένων ὑπό τισιν ἡγεμόσι
τέτακται οἷς ἀκο λουθεῖ πειθόμενα· μάλιστα δ΄ ἄν τις τοῦτο
κατανοήσειεν εἰς τὴν τῶν ἀνθρώπων πολιτείαν ἐμβλέψας͵ φαίνεται
γὰρ τὰς τῶν νομοθετῶν καὶ τὰς τῶν ἀρχόντων…
Ιερόφιλος σοφιστής.
ΙΕΡΟΦΙΛΟΥ ΣΟΦΙΣΤΟΥ ΠΕΡΙ ΤΡΟΦΩΝ ΚΥΚΛΟΣ. ΠΟΙΑΙ ΔΕΙ
ΧΡΑΣΘΑΙ ΕΚΑΣΤΩ ΜΗΝΙ ΚΑΙ ΟΠΟΙΟΙΣ ΑΠΕΧΕΣΘΑΙ. ΜΗΝ
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ.1.4.5 …ἐσθίειν καρακευτὰ διὰ τῶν ἀρωμάτων. Ἐκ δὲ
τῶν λαχάνων κράμβην͵ δαυκία͵ πράσα͵ ἀσπαράγους ἀγρίους͵
ἑλειοσπάραγα χαμαιδάφνια͵ καὶ βρυώνια ἐσθίειν ἐλαιογάρῳ͵ καὶ
σκόροδα ὀπτὰ ἄνευ ἐλαίου· καὶ τὸ ζέμα αὐτῶν πίνειν στάχει καὶ
μέλιτι ἠρτυμένα· τοῖς δὲ ...... καὶ ξηρόζεμα πίνειν· στάχος͵ πέπερι͵
κινάμωμον͵ καρυόφυλλον͵ στύρακα͵ καὶ μέλι τὸ ἀρκοῦν. Ἐκ δὲ τῶν
κοδιμέντων εὔζωμον͵ πράσον͵ σέλινον͵ λεπτὰς ῥαφανίδας͵ πήγανον͵
καὶ ἡδύοσμον καὶ λιβυστικόν.
ΙΕΡΟΦΙΛΟΥ ΣΟΦΙΣΤΟΥ ΠΕΡΙ ΤΡΟΦΩΝ ΚΥΚΛΟΣ. ΠΟΙΑΙ ΔΕΙ ΧΡΑΣΘΑΙ
ΕΚΑΣΤΩ ΜΗΝΙ ΚΑΙ ΟΠΟΙΟΙΣ ΑΠΕΧΕΣΘΑΙ. 1.4.7 …τῶν λαχάνων
κράμβην͵ δαυκία͵ πράσα͵ ἀσπαράγους ἀγρίους͵ ἑλειοσπάραγα
χαμαιδάφνια͵ καὶ βρυώνια ἐσθίειν ἐλαιογάρῳ͵ καὶ σκόροδα ὀπτὰ
ἄνευ ἐλαίου· καὶ τὸ ζέμα αὐτῶν πίνειν στάχει καὶ μέλιτι ἠρτυμένα·
τοῖς δὲ ...... καὶ ξηρόζεμα πίνειν· στάχος͵ πέπερι͵ κινάμωμον͵
καρυόφυλλον͵ στύρακα͵ καὶ μέλι τὸ ἀρκοῦν. Ἐκ δὲ τῶν κοδιμέντων
εὔζωμον͵ πράσον͵ σέλινον͵ λεπτὰς ῥαφανίδας͵ πήγανον͵ καὶ
ἡδύοσμον καὶ λιβυστικόν. Τὰ δὲ ἐμβάτια σίνηπι͵ κύμινον͵ οἰνόγα
ρον.
ΕΚΑΣΤΩ ΜΗΝΙ ΚΑΙ ΟΠΟΙΟΙΣ ΑΠΕΧΕΣΘΑΙ. 1.7.4 Ἐκ δὲ τῶν ὀσπρίων͵
λαθύριον καὶ αὖχον ἀλεστά· τὸ δὲ ἄρτυμα τῶν τοιούτων ἀνέλαιον
καὶ κύμινον τριπτόν. Ἐκ δὲ τῶν ὀπωρῶν σταφίδας͵ ἀμύγδαλα͵
κοκκονάρια͵ πιστάκια καὶ μῆλα ὀπτά. Τοῖς δὲ εὐαρέστοις καὶ
κυδωνάτα λαμβάνειν͵ καὶ ὄλιγον κίτρον καὶ ῥοιάν͵ καὶ φοίνικας͵ καὶ
166
πρωτόγαλα μετὰ μέλιτος καὶ στάχους τριπτοῦ͵ καὶ χυλὸν

σεμιδάλεως.
ΕΚΑΣΤΩ ΜΗΝΙ ΚΑΙ ΟΠΟΙΟΙΣ ΑΠΕΧΕΣΘΑΙ. 3.4.5 …καὶ βάτους καὶ τὰς
σμαρίδας συχνῶς ἐσθίειν. Ἐκ δὲ τῶν ὀσπρίων͵ τοὺς κυάμους δεῖ
βρέχειν καὶ ποιεῖν ἐκζε στούς͵ καὶ ἅλατι καὶ ἐλαίῳ ὀμφακίνῳ
ἐπιβάλλειν· λαμβά νειν δὲ καὶ τὸ σπέρμα τῆς τίλης ἀπὸ θερμῶν
δισέφθων ἀρτυθὲν μέλιτι καὶ στάχει. Ἔκπλυνε δὲ τὴν τίλην ἐκ
τρίτου͵ καὶ τρίψον ταῖς χερσί͵ καὶ τηνικαῦτα ἕψησον͵ καὶ μερικῶς
ἀποζεμάτιζε·
ΕΚΑΣΤΩ ΜΗΝΙ ΚΑΙ ΟΠΟΙΟΙΣ ΑΠΕΧΕΣΘΑΙ. 7.2.5 …καὶ ὀπωρῶν ξηρῶν͵
διὰ τὴν ἀταξίαν τῆς χολῆς. Τὰ δὲ κρέη λαμβάνειν͵ ὥσπερ καὶ τῷ
ἰουνίῳ μηνί. Λάχανα δὲ δριμέα͵ καὶ πικρά͵ καὶ θερμά͵ μὴ ἐσθίειν·
ἰχθύας δὲ τρυφεροσάρκους͵ οἷον κίχλας͵ λαπίνας͵ καὶ ὅσα τοιαῦτα͵
καθὼς καὶ ἐν τῷ ἰουνίῳ μηνὶ λέλεκται· καὶ τὰ ὀξομέλιτα καὶ
ὀξογάριτα. Ἐκ δὲ τῶν ὀπωρῶν τὰς ὑγροτέρας͵ οἷον πέπονας͵ σύκα
λευκὰ μετὰ ἅλατος͵ καὶ σταφυλὰς πάσας͵ ἄνευ τῆς μελαίνης…
ΙΕΡΟΦΙΛΟΥ ΣΟΦΙΣΤΟΥ ΠΕΡΙ ΤΡΟΦΩΝ ΚΥΚΛΟΣ. ΠΟΙΑΙ ΔΕΙ
ΧΡΑΣΘΑΙ ΕΚΑΣΤΩ ΜΗΝΙ ΚΑΙ ΟΠΟΙΟΙΣ ΑΠΕΧΕΣΘΑΙ. 8.2.3 …καὶ
μολόχης͵ καὶ παντὸς ἀγρίου λαχάνου͵ καὶ ἀφροδισίων· ἐσθίειν δὲ
σεῦτλον͵ βλῖτον͵ καὶ κολοκύνθην· ἐκ δὲ τῶν κρεῶν πρόβεια ἐσθίειν
καὶ τράγεια εὐνοῦχα. Λαγωοὺς δὲ καὶ δορκάδας ἐσθίειν χρή͵ ἄχρι
τῆς ιε τοῦ μηνός· ψαχνὰ δὲ καὶ χλία ὀξομέλιτι· ὀρνίθια δὲ καὶ
περδίκια͵ καὶ ἀλεκτο ρόπουλα͵ καὶ περιστερόπουλα πάντα χρᾶσθαι
μηδὲν βλαπτό μενος· ἀπὸ δὲ τῶν χλωρῶν ἰχθύων πάντας τοὺς
τρυφερο σάρκους ἐσθίειν͵ ὡς προλέλεκται κατὰ τὸν ἰούλιον μῆνα͵
καὶ ἐκ διαλείμματος ἐμβάμματα χρᾶσθαι σινάπεως.
Θεμίστιος.
Χαριστήριος τῷ αὐτοκράτορι ὑπὲρ τῆς εἰρήνης. …ἀλλ΄ ἢ
διήλεγξαν αὐτοῦ τὴν μουσικὴν Θρᾷσσαι γυ ναῖκες͵ οὐχ ὅπως
ἁλοῦσαι τοῖς μέλεσιν͵ ἀλλ΄ ἐξαγριω θεῖσαι προσέτι καὶ δράσασαι
τὸν μελῳδὸν αὐτὸν ἅπερ καὶ ἔδρασαν. ὁ δὲ τοῦ οὐρανόθεν Ὀρφέως
ὑποφήτης καὶ θεραπευτής͵ ὁ τῇ θεοσδότῳ χρώμενος μουσικῇ͵
λόγοις ἐπ αγωγοῖς καὶ γλύκιον μέλιτος ῥέουσιν͵ οἵοις ἐστάλη παρὰ
τοῦ πέμψαντος ἐσκευασμένος͵ τούτοις ἐπᾴδων͵ τούτοις κη λῶν͵
τούτοις παραινῶν͵ τὰς ἀγαθὰς ὑποτιθεὶς ὑπὲρ τῶν μελλόντων
ἐλπίδας…
Περί φιλίας. …ἐπίπληξις δὲ ὀνείδους͵ οὐ τῇ διανοίᾳ μόνῃ τοῦ λέ
γοντος͵ ἀλλὰ καὶ αὐτῷ τῷ λόγῳ [εὐνοίας καὶ παρρησίας]
νουθετοῦντες͵ οὐ λοιδορούμενοι͵ καὶ ἐπανορθοῦντες͵ οὐκ
ὀνειδίζοντες. φυλακτέον δὴ ἐν τῷ τοιῷδε μὴ ἀκράτους προσάγειν
τοὺς δάκνοντας λόγους͵ ἀλλὰ προσπλέκοντα αὐτοῖς ἠπίου τινὸς καὶ
προσηνοῦς͵ οἷον μέλιτος͵ πικρῷ μέν͵ ὠφελίμῳ δὲ πόματι. ὁ
τοιοῦτος οὐκ ἐάσει δι΄ ἀηδίαν τό τε φάρμακον ἀπορρίπτειν καὶ τὸν
ἰατρὸν ἀποκλείειν. ἰατροῦ δὲ ἐγὼ κακίαν λέγω τοιαῦτά τε καὶ
167
οὕτως εὑρίσκειν τὰ ἐπίκουρα τῶν νόσων ὥστε ἐρεθίζειν τὰ

ἀρρωστήματα.
Προτρεπτικὸς Νικομηδεῦσιν εἰς φιλοσοφίαν. 302.β.5 …
αὐστηρότεροί εἰσι καὶ οὐχ ἡδεῖς εὐθέως͵ καὶ τοσοῦτον ἀπέχουσι τοῦ
θωπεύειν ὥστε καὶ πολλάκις ἐπιτιμῶσι τοῖς θεαταῖς͵ ὅταν τι
πλημμελὲς αὐτοῖς συγγινώσκωσιν. ἀλλ΄ ἡμῖν γε͵ ἅτε πρὸς ἄνδρας
φίλους ποιουμένοις τὸν λό γον καὶ τὰ πολλὰ ὑγιαίνοντας͵ τοὺς
σοφωτέρους μιμη τέον τῶν ἰατρῶν͵ οἳ τὰ πικρότερα τῶν φαρμάκων
μέλιτι τὴν κύλικα περιχρίσαντες πίνειν διδόασι. τάχα δ΄ ἂν καὶ
ὑμεῖς ἑαυτοὺς πειθηνίους μᾶλλον παράσχοιτε μεθ΄ ἡδονῆς
θεραπεύοντι τῷ λόγῳ͵ καθάπερ ἡνιόχῳ δεξιῷ τὴν τέ χνην͵ ἐξ ἡνίας
ἄγειν ἐπιχειροῦντι τὸ ἅρμα͵ κέντρου δὲ φειδομένῳ καὶ μάστιγος.
Θέσις εἰ γεωργητέον… 351.β.3 Φησὶ δὲ Ὅμηρος καὶ Ἡσίοδος
καὶ τὰ ἐξ οὐρανοῦ τοῖς τοιούτοις ἵλεώ τε εἶναι καὶ σὺν εὐμενείᾳ
χωρεῖν͵ χαλαζῶν μὲν καλινδουμένων ἐπὶ τοὺς ἀδίκους καὶ ὄμβρων
ἀγόνων καὶ λοιμῶν͵ τοῖς δικαίοις δὲ εἰς γεωργίαν τῆς ἀμοιβῆς
οὔσης͵ ὑετῶν μὲν ἐκ τοῦ Διὸς ἐπιχεομένων ἡμέρων͵ δρυῶν δὲ καὶ τὰ
οἰκεῖα καὶ μέλι φερουσῶν͵ ἐπειδὴ τὰ κοῖλα τῶν δέν δρων καὶ ἅμα
ἄκαρπα κηρίων τὰ σμήνη πληροῦσιν.
Μετριοπαθὴς ἢ φιλότεκνος. 356.β.9 Κλωθὼ καὶ Ἄτροπος καὶ
Λάχεσις αἱ τῆς Ἀνάγκης θυγα τέρες ταύτην ἔλαχον τὴν ἀρχὴν καὶ
τὴν ἐξουσίαν. ὅτῳ μὲν οὖν ἐπιδέξια τὸν ἄτρακτον ἐδίνησαν αἱ θεαί͵
τούτῳ γε καίπερ ἀσθενεῖς ὄντες οὗτοι οἱ τόκοι καὶ εὐσθενοῦσί τε
καὶ εὐθαλοῦσι καὶ ἀποτίκτουσιν ἐξ αὑτῶν αὖθις ἑτέρους ὥσπερ τὰ
σμήνη αἱ μέλιτται͵ καὶ διδόασι πλείω ὀνόματα τῷ ἀρχηγέτῃ͵
πατέρα καὶ πάππον καὶ προσωτέρω γήρως εὐδαίμονος ἐπωνυμίας·
ΘΕΜΙΣΤΙΟΥ ΠΑΡΑΦΡΑΣΙΣ ΕΙΣ ΤΟ Α ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΚΡΟΑΣΕΩΣ. Του
Αριστοτέλους. Πρόκειται τῇδε τῇ συγγραφῇ ἐπιστήμην 5,2.61.7 …
πλάσσουσα παντοίας ζῳων καὶ φυτῶν ἰδέας. ὁμοίως οὖν ἔχει κατ΄
ἀμφο τέρας τὰ τέλη πρὸς τὰ πρὸ αὐτῶν. μάλιστα δὲ φανερὸν ἐπί
τινων ζῳων͵ ὅτι ἡ φύσις ἔχει τὸ ἕνεκά του͵ οἷον μυρμήκων ἢ
ἀραχνῶν͵ ἃ μηδὲ τέχνῃ μηδὲ προαιρέσει ποιοῦντα ὅμως ἕνεκά του
ποιεῖ͵ καὶ ἡ χελιδὼν οἰκοδομεῖ τὴν νεοττιὰν ὅτι μάλιστα ἀσφαλῶς
συνδέουσα κάρφεσι τὸν πηλὸν καὶ σχῆμα πολυχωρότατόν τε καὶ
ἰσχυρότατον ἐργαζομένη καὶ ἡ μέλιττα θαυμαστὴ τῆς τῶν
ἑξαγώνων συνθέσεως͵ τῆς δὲ ἀλκυόνος τὴν καλιὰν ἥκιστα ἂν ὕδωρ
λυμαίνοιτο. πολλὰ ἂν ἔχοιμεν λέγειν͵ εἰ βουληθείημεν τὸ λογοειδὲς
τῶν ζῳων ἐπιδεικνύναι. καὶ τί δεῖ λέγειν περὶ τῶν ζῳων…
Αριστοτέλους. 5,2.223.3…εἰ γάρ τινα ἀμφοῖν μετέχει τοῦ κινεῖν καὶ
κινεῖσθαι͵ τινὰ δὲ θατέρου τοῦ κινεῖσθαι μόνον͵ εὔλογον ἵνα μὴ
εἴπωμεν ἀναγκαῖον καὶ τοῦ λειπομένου τινὰ μόνον μετέχειν͵ λέγω
δὲ τοῦ κινεῖν͵ μὴ κινεῖσθαι δέ· ἐφ΄ ἁπάντων γὰρ τουτὶ καταμάθοι
τις ἄν͵ ὅσα σύγκειται ἐκ δυοῖν· ὡς εἴπερ θάτερον οἷόν τε γίνεσθαι
καθ΄ ἑαυτὸ τῶν ἐν τῷ μίγματι͵ καὶ θάτερον καθ΄ ἑαυτὸ οἷόν τ΄
εἶναι· ἐπειδὴ γὰρ ἐξ οἴνου καὶ μέλιτος τὸ οἰνόμελι͵ τὸ δὲ μέλι καὶ
χωρὶς οἴνου͵ καὶ ὁ οἶνος ἔστι χωρὶς μέλιτος. καὶ τοίνυν εἴ τινα
ἔστιν͵ ἃ καὶ κινεῖ καὶ κινεῖται͵ ἔστι δέ τινα͵ ἃ κινεῖται μόνον͵ εἶναί
τινα͵ ἃ κινεῖ μόνον͵ ἀνάγκη.
168

Αριστοτέλους. 5,2.223.4 … τοῦ κινεῖσθαι μόνον͵ εὔλογον ἵνα μὴ
εἴπωμεν ἀναγκαῖον καὶ τοῦ λειπομένου τινὰ μόνον μετέχειν͵ λέγω
δὲ τοῦ κινεῖν͵ μὴ κινεῖσθαι δέ· ἐφ΄ ἁπάντων γὰρ τουτὶ καταμάθοι
τις ἄν͵ ὅσα σύγκειται ἐκ δυοῖν· ὡς εἴπερ θάτερον οἷόν τε γίνεσθαι
καθ΄ ἑαυτὸ τῶν ἐν τῷ μίγματι͵ καὶ θάτερον καθ΄ ἑαυτὸ οἷόν τ΄
εἶναι· ἐπειδὴ γὰρ ἐξ οἴνου καὶ μέλιτος τὸ οἰνόμελι͵ τὸ δὲ μέλι καὶ
χωρὶς οἴνου͵ καὶ ὁ οἶνος ἔστι χωρὶς μέλιτος. καὶ τοίνυν εἴ τινα
ἔστιν͵ ἃ καὶ κινεῖ καὶ κινεῖται͵ ἔστι δέ τινα͵ ἃ κινεῖται μόνον͵ εἶναί
τινα͵ ἃ κινεῖ μόνον͵ ἀνάγκη. φανερὸν τοίνυν ἐκ τῶν εἰρημένων͵ ὅτι
ἔστι τὸ πρῶτον κινοῦν ἀκίνητον.
Ιουλιανός αυτοκράτορας.
ΙΟΥΛΙΑΝΟΥ νόμος περὶ τῶν ἰατρῶν. Τὴν ἰατρικὴν ἐπιστήμην
σωτηριώδη τοῖς ἀνθρώποις… Καὶ γάρ πως ἔοικεν ἡδονὴ καὶ λύπη
τῆς αὐτῆς κορυφῆς ἐξῆφθαι καὶ παρὰ μέρος ἀλλήλαις ἀντι
μεθίστασθαι· τῶν προσπιπτόντων δὲ καὶ τὰ λίαν ἐργώδη φασὶν οἱ
σοφοὶ τῷ νοῦν ἔχοντι φέρειν οὐκ ἐλάττονα τῆς δυσκολίας τὴν
εὐπάθειαν͵ ἐπεὶ καὶ τὴν μέλιτταν ἐκ τῆς δριμυτάτης πόας τῆς περὶ
τὸν Ὑμηττὸν φυομένης γλυκεῖαν ἀνιμᾶσθαι δρόσον καὶ τοῦ μέλιτος
εἶναι δημιουργόν. ἀλλὰ καὶ τῶν σωμάτων ὅσα μὲν ὑγιεινὰ καὶ
ῥωμαλέα καθέστηκεν͵ ὑπὸ τῶν τυχόντων τρέφεται σιτίων͵ καὶ τὰ
δυσχερῆ δοκοῦντα πολλάκις ἐκείνοις…
Επιστολαί 58.6 Πολλὰ μὲν καὶ ἄλλα σοι μαρτυρεῖ καὶ τῆς
ἰατρικῆς τέ χνης εἰς τὰ πρῶτα ἀνήκειν͵ καὶ ἤθους ἐπιεικείας καὶ
βίου σωφροσύνης συμφώνως πρὸς τὴν τέχνην ἔχειν͵ νῦν δὲ
προσῆλθε τὸ κεφάλαιον τῆς μαρτυρίας· τὴν τῶν Ἀλεξαν δρέων
πόλιν ἀπὼν ἐπιστρέφεις εἰς σεαυτόν· τοιοῦτον αὐτῇ κέντρον ὥσπερ
μέλιττα καταλέλοιπας͵ εἰκότως· καλῶς γὰρ εἰρῆσθαι καὶ Ὁμήρῳ
δοκεῖ τὸ ἰητρὸς γὰρ ἀνὴρ πολλῶν ἀντάξιος ἄλλων. Σὺ δὲ οὐκ
ἰατρὸς ἁπλῶς…
Συνέσιος.
Επιστολαί 148.90 …ἐφ΄ οἷς καὶ γελῶμεν ἡμεῖς͵ ὅταν ποτὲ
ἡμῖν ὁμώροφα γένηται· φρίττουσι γάρ τοι πρὸς τὰ ἐκ τῶν καμίνων
κρέα τὰ θήρεια. καὶ τί λέγω τὰ θήρεια; φαρμάκου γ΄ ἂν θᾶττον ἢ
ὁτουοῦν τῶν παρ΄ ἡμῖν γεύσαιντο. ζητοῦσι δὲ οἶνον μὲν τὸν λε
πτότατον͵ μέλι δὲ τὸ παχύτατον͵ καὶ ἔλαιον μὲν τὸ κουφότατον͵
πυρὸν δὲ τὸν βαρύτατον· καὶ πατρίδας αὑτῶν ὑμνοῦσι Κύπρον καὶ
Ὑμηττόν τινα καὶ Φοινί κην καὶ Βάραθρα. ἡμῖν δὲ ἡ χώρα καὶ εἰ
καθ΄ ἓν ἑκάστης ἡττᾶται τῆς τὸ ἄκρον φερούσης͵ τοῖς λοιποῖς
ἑκάστην νικᾷ.
Επιστολαί 148.98 ... ἡμῖν δὲ ἡ χώρα καὶ εἰ καθ΄ ἓν ἑκάστης
ἡττᾶται τῆς τὸ ἄκρον φερούσης͵ τοῖς λοιποῖς ἑκάστην νικᾷ. καὶ
τοῦτ΄ ἐστὶ τὸ ἐκ δευτέρων πρω τεῖον͵ ὃ καὶ Πηλεὺς καὶ
Θεμιστοκλῆς εὑρόμενοι πάντα πάντων ἄριστοι τοῖς Ἕλλησιν
ἐκηρύχθησαν. εἰ δὲ δὴ καὶ δοίημεν τὸ δεῦρο μέλι χεῖρον εἶναι πρὸς
169
τὸ Ὑμήτ τιον͵ ἀλλὰ τοιοῦτόν ἐστιν οἵου παρόντος οὐδὲν δεῖν τοῦ
ξένου χυμοῦ. ἔλαιον μέντοι σαφῶς τὸ ἡμεδαπὸν ἄρι στον͵ ἢν μὴ
κρίνωσιν οἱ διεφθορότες τὴν δίαιταν. ἐκεῖνοι μὲν γὰρ αὐτὸ
ζυγοστατοῦσι͵ ῥοπῇ τὴν ἀρετὴν ἐξετάζοντες…
ΕΙΣ ΤΟΝ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ ΠΕΡΙ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ Ἆρα͵ εἰ μή τις ἐκ
πόλεως ἥκοι μεγάλης τε καὶ πλουτούσης͵ καὶ κομίζοι λόγους
γαύρους τε καὶ χλιδῶν τας͵ οἵους ῥητορικὴ καὶ ποιητικὴ τίκτουσι.
2.3 …καὶ λυπήσειν ἀνατείνονται͵ καὶ ἀπειλοῦσι δήξεσθαι τὴν
καρδίαν οὐκ ἐν χρῷ μόνον͵ ἀλλὰ καὶ μέσην͵ εἰ ἄρα τις ἀνιαθεὶς
ὠφελήσοιτο. Πολλοῦ μέντ΄ ἂν ἄξιος εἴη βασιλέως ἀκοῇ λόγος
ἐλεύθερος· ὁ δὲ ἐφ΄ ἅπαντι γινόμενος ἔπαινος σὺν ἡδονῇ
λυμαινόμενος ἐοικέναι μοι δοκεῖ τῶν φαρμάκων ἃ μέλιτι δεύσαντες
τοῖς ἀπολουμένοις ὀρέγουσιν. οὐκ οἶσθ΄ ὅτι μαγειρικὴ μὲν
κατακαρυκεύουσα καὶ νόθους ὀρέξεις ἐκκα λουμένη…
Γρηγόριου ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ.
ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ ΠΕΡΙ ΕΥΠΟΙΙΑΣ Ὁ τῆς

ἐκκλησίας ταύτης πρόεδρος… 9.101.19 …τίς ἐδίδαξε τὴν
μέλισσαν ἐργάζεσθαι τὸν κηρὸν καὶ σὺν ἐκείνῳ τὸ μέλι; τίς τὴν
πίτυν καὶ τὴν τερέβινθον καὶ τῆς μαστίχης τὸ δένδρον τὸν λιπαρὸν
ἐκεῖνον χυμὸν ἀποστάζειν ἐποίησεν; τίς τὴν Ἰνδῶν χώραν
ἐδημιούργησε ξηρῶν καρπῶν καὶ εὐωδῶν μητέρα; τίς τὴν ἐλαίαν
ἔφυσε πόνων σωματικῶν καὶ ἀλγηδόνων ἐπίκουρον; τίς ἔδωκεν ἡμῖν
ῥιζῶν καὶ βοτανῶν διάγνωσιν καὶ τῶν ἐν αὐταῖς ποιοτήτων τὴν
μάθησιν; τίς τὴν ποιητικὴν ὑγιείας ἰατρικὴν συνεστήσατο; τίς
ἀνῆκεν ἐκ τῆς γῆς θερμῶν ὑδάτων πηγάς͵ τὰς μὲν τὸ ψυχρὸν καὶ
ὑγρὸν ἡμῶν ἰωμένας…
ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΡΙΗΜΕΡΟΥ
ΠΡΟΘΕΣΜΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ.
Εἴ τις πατριαρχῶν εὐλογία θείῳ 9.306.4 τῆς ἀγαθῆς κτίσεως
ἑαυτὸν διὰ τῆς σαρκὸς ποιήσας πᾶσαν τὴν φύσιν͵ ἧς ἐκοινώνησε͵
διὰ τῆς ἀνακραθείσης αὐτῷ σαρκὸς ἐπεσπάσατο. ἀλλ΄ ἐπειδὴ ὁ πρὸ
τοῦ Πάσχα ἄρτος ὁ ἄζυμος ὄψον τὴν πικρίδα ἔχει͵ ἴδωμεν τίνι
ἡδύσματι ὁ μετὰ τὴν ἀνάστασιν ἄρτος ἡδύνεται. ὁρᾷς τοῦ Πέτρου
ἁλιεύοντος ἐν ταῖς χερσὶ τοῦ κυρίου ἄρτον καὶ κηρίον μέλιτος·
νόησον͵ εἰς τί σοι ἡ πικρία τοῦ βίου μετασκευάζεται. οὐκοῦν
ἀναστάντες καὶ ἡμεῖς ἐκ τῆς τῶν λόγων ἁλείας ἤδη τῷ ἄρτῳ
προσδράμω μεν…
ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ ΕΙΣ ΤΑΣ ΕΠΙΓΡΑΦΑΣ ΤΩΝ
ΨΑΛΜΩΝ. Ἐδεξάμην σου τὸ ἐπίταγμα 5.29.1…τι χρὴ τοιοῦτον τοῖς
μήπω τῆς ἀκηράτου καὶ θείας ἡδονῆς γευσαμένοις͵ δι΄ οὗ
συμπαραδεχθήσεται τῆς ἀρετῆς τὰ διδάγματα͵ διά τινος τῶν τὴν
αἴσθησιν εὐφραινόντων ἐφηδυνό μενα͵ καθάπερ καὶ τοῖς ἰατροῖς
ποιεῖν σύνηθες͵ ὅταν τι πικρόν τε καὶ δύσληπτον τῶν ἀλεξητηρίων
φαρμάκων εὔληπτον ποιῶσι τοῖς ἀρρωστοῦσι τῇ τοῦ μέλιτος ἡδονῇ
παραρτύοντες. εἰ δὲ τελείως ἡμῖν ἡ εἰσαγωγὴ τοῦ κατ΄ ἀρετὴν βίου
170
διὰ τῶν εἰρημένων τετεχνολόγηται͵ ὡς δεῖν πρότερον μὲν ἀπ΄

ἀλλήλων χωρίσαι τὰ ἐναντία..
ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ ΕΙΣ ΤΑΣ ΕΠΙΓΡΑΘΑΣ ΤΩΝ
ΨΑΛΜΩΝ 5.33.10 ...Φτὴν διὰ γλώττης καὶ παρειῶν καὶ στόματος͵
ὡς διὰ χορδῶν καὶ πλήκτρου͵ κιθαρῳδίαν; Ἐπεὶ οὖν πᾶν τὸ κατὰ
φύσιν φίλον τῇ φύσει͵ ἀπεδείχθη δὲ κατὰ φύσιν ἡμῖν οὖσα ἡ μουσική͵
τούτου χάριν ὁ μέγας Δαβὶδ τῇ περὶ τῶν ἀρετῶν φιλοσοφίᾳ τὴν
μελῳδίαν κατέμιξεν͵ οἷόν τινα μέλιτος ἡδονὴν τῶν ὑψηλῶν
καταχέας δογμάτων͵ δι΄ ἧς ἑαυτὴν ἀναθεωρεῖ τρόπον τινὰ καὶ
θεραπεύει ἡ φύσις. θεραπεία γὰρ φύσεώς ἐστιν ἡ τῆς ζωῆς
εὐρυθμία͵ ἥν μοι δοκεῖ συμβουλεύειν δι΄ αἰνιγμάτων ἡ μελῳδία.
ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΗΝ
ΟΜΙΛΙΑ. 5.366.9 …μὲν σοφὸς ζῇ τῇ σοφίᾳ͵ ὁ δὲ ἄφρων τῷ θανάτῳ
τῆς λήθης ἐνη φανίσθη͵ πῶς͵ φησί͵ λέγεις͵ ὅτι ἀποθανεῖται ὁ σοφὸς
μετὰ τοῦ ἄφρονος; διὰ τοῦτο τοῖς κατὰ τὴν ζωὴν ταύτην
ἐσπουδασμέ νοις αὐτῷ ἀλγύνεται καὶ ἐπαισχύνεται καὶ μισεῖν λέγει
πάντα͵ ὅσα αὐτῷ πρὸς τὴν ζωὴν ταύτην διεσπουδάσθη͵ ὅμοιον
πάσχων ὥσπερ ἂν εἴ τις πεφαρμακωμένου μέλιτος ἀναιδῶς
ἐμφορηθεὶς ἐκ λαιμαργίας͵ εἶτα εἰς χυμὸν αὐτῷ πονηρὸν τῆς
λιχνείας μεταβληθείσης ἐν τῷ ἐμέτῳ λάβοι τοῦ ἀνακεκρα μένου
φαρμάκου τὴν αἴσθησιν τοῦ συνεκπτυομένου μετὰ τοῦ μέλιτος͵ καὶ
διὰ τοῦτο τῇ μνήμῃ τῆς ἀηδίας μισῶν τὸ μέλι͵ οὗ ἡ πλησμονὴ διὰ
τοῦ φαρμάκου τὴν ἀνατροπὴν κατειργά
ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΗΝ ΟΜΙΛΙΑ.
5.366.13 ..ὅσα αὐτῷ πρὸς τὴν ζωὴν ταύτην διεσπουδάσθη͵ ὅμοιον
πάσχων ὥσπερ ἂν εἴ τις πεφαρμακωμένου μέλιτος ἀναιδῶς
ἐμφορηθεὶς ἐκ λαιμαργίας͵ εἶτα εἰς χυμὸν αὐτῷ πονηρὸν τῆς
λιχνείας μεταβληθείσης ἐν τῷ ἐμέτῳ λάβοι τοῦ ἀνακεκρα μένου
φαρμάκου τὴν αἴσθησιν τοῦ συνεκπτυομένου μετὰ τοῦ μέλιτος͵ καὶ
διὰ τοῦτο τῇ μνήμῃ τῆς ἀηδίας μισῶν τὸ μέλι͵ οὗ ἡ πλησμονὴ διὰ
τοῦ φαρμάκου τὴν ἀνατροπὴν κατειργά σατο.
ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΗΝ ΟΜΙΛΙΑ.
1.1.9.6 …ἐπεὶ δὲ ὁ μὲν πρὸς θεὸν ὅλος ἀνέπτατο͵ πρότερον μὲν ἐν
ὀλίγῳ τινὶ καὶ σκιοειδεῖ τῷ λειψάνῳ τοῦ σώματος τῆς γῆς
ἐφαπτόμενος͵ τῷ δὲ πλείονι συμμετεωρο πορῶν τῷ θεῷ͵ νυνὶ δὲ καὶ
τὴν σκιὰν ἐκείνην τοῦ σώματος προσαφεὶς καὶ καταλιπὼν τῷδε τῷ
βίῳ͵ οἱ δὲ κηφῆνες περι βομβοῦσι τὰ κηρία τοῦ λόγου καὶ τὸ μέλι
διαλυμαίνονται͵ μηδεὶς ἐγκαλείτω τόλμαν ἐμοὶ ὑπὲρ τοῦ σιγῶντος
στόματος διαναστάντι πρὸς ἄμυναν. οὐδὲ γὰρ ὑπὲρ τοὺς ἄλλους
ἰσχύν τινα λόγων ἐμαυτῷ συνεγνωκὼς κατεδεξάμην τὸν πόνον·
Οτι οὐδὲν μέγα κατὰ τὴν τοῦ λόγου δύναμιν ἐνι δόντες
τῷ βιβλίῳ τοῦ Εὐνομίου εἰκότως κατεθαρσήσαμεν τῆς
ἀντιρρήσεως. 2.1.57.7 …εἶναι ταὐτὸν κατὰ τὴν οὐσίαν τὸν
μονογενῆ θεὸν τῷ ἀληθινῷ πατρὶ καὶ τοῦτο σοφιστικῶς
συμπεράναντες διὰ τῆς τοῦ ἀγεννήτου πρὸς τὸ γεννητὸν
ἀντιθέσεως τὸ ἀπὸ τούτου σιωπῶντες ἐργάζονται͵ αὐτομάτως διὰ
τοῦ ἀκολούθου τῆς ἀσεβείας κρατυνομένης. καὶ ὥσπερ τὸ
δηλητήριον ὁ φαρ μακεὺς εὐπαράδεκτον ποιεῖ͵ τῷ ἐπιβουλευομένῳ
μέλιτι κατα γλυκάνας τὸν ὄλεθρον…
171
Οτι οὐδὲν μέγα κατὰ τὴν τοῦ λόγου δύναμιν ἐνι δόντες τῷ
βιβλίῳ τοῦ Εὐνομίου εἰκότως κατεθαρσήσαμεν τῆς
ἀντιρρήσεως.2.1.58.2… καταμιχθὲν τοῖς σπλάγχνοις οὐδὲν ἔτι
πραγματευομένου τοῦ φαρμακέως τὴν φθορὰν κατεργάζεται͵
ὅμοιόν τι καὶ παρὰ τούτων γίνεται· ταῖς γὰρ κομψείαις τῶν
σοφισμάτων τὸ φθοροποιὸν δόγμα οἷόν τινι μέλιτι καταχρώσαντες͵
ἐπει δὰν ἐγχέωσι τὴν ἀπάτην τῇ ψυχῇ τοῦ ἀκούοντος τὴν περὶ τοῦ
μὴ εἶναι θεὸν ἀληθινὸν τὸν μονογενῆ θεόν͵ τὰ ἄλλα πάντα τούτῳ
καὶ σιωπῶντες συγκατειργάσαντο. τῷ γὰρ πεισθῆναι μὴ ἀληθῶς
εἶναι θεὸν ἐπακολουθεῖ τὸ μηδὲ ἄλλο τι τῶν περὶ αὐτοῦ θεοπρεπῶς
λεγομένων ἐν ἀληθείᾳ λέγεσθαι·
Οτι οὐδὲν μέγα κατὰ τὴν τοῦ λόγου δύναμιν ἐνι δόντες τῷ
βιβλίῳ τοῦ Εὐνομίου εἰκότως κατεθαρσήσαμεν τῆς ἀντιρρήσεως.
3.7.17.7 …ἀνάγκαις διασφίγξας τὸν λόγον; τότε ἐποίησε τὸν υἱὸν
ὅτε ἐβούλετο͵ μηδεμία δὲ περὶ τούτου ζήτησις ἔστω͵ διὰ τί μὴ
πρότερον. εἰ δὲ περὶ τῶν ἀλόγων τινὸς ἡ σκέψις προέκειτο τῶν
κατά τινα φυσικὴν ὁρμὴν ἐνεργούντων͵ διὰ τί μὴ πρότερον τὸ
δοκοῦν κατειργάσατο ἢ ὁ ἀράχνης τὰ νήματα ἢ τὸ κηρίον ἡ
μέλιττα ἢ τὴν καλιὰν ἡ τρυγών͵ τί ἂν ἕτερον εἰπεῖν ἔσχες; ἢ οὐκ
αὐτὴ πρόχειρος ἂν ἦν ἡ ἀπόκρισις ὅτι τότε ἐποίησεν ὅτε ἐβούλετο͵
καὶ μηδεμία ἔστω περὶ τούτου ζή τησις;
ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ ΛΟΓΟΣ ΑΝΤΙΡΡΗΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣ
ΤΗΝ ΕΥΝΟΜΙΟΥ ΕΚΘΕΣΙΝ. Ἡ τῶν Χριστιανῶν πίστις ἡ εἰς πάντα τὰ
ἔθνη 75.10 …εὐσεβείας νοήματα͵ εὐθὺς λέγει κτίσεως αὐτὸν
πρωτότοκον οὐκ ἄνευ τῆς πρὸ τοῦ εἶναι γεννήσεως ὀνομα ζόμενον
υἱόν͵ πρὸ πάσης κτίσεως γενόμενον͵ οὐκ ἄκτιστον. ὡς ἂν οὖν φανείη
καὶ τὰς πρώτας φω νὰς ὁ κακοῦργος ἀντὶ δελεάματος τοῖς
ἀνθρώποις προτείνων͵ ὥστε παραδεχθῆναι τὸ δηλητήριον οἷόν τινι
μέλιτι τοῖς εὐσεβεστέροις ὀνόμασι γλυκαινόμενον͵ μικρὸν τῷ λόγῳ
προσ διατρίψωμεν. τίς οὐκ οἶδεν ὅση τοῦ μονογενοῦς πρὸς τὸν
πρωτότοκον ἡ κατὰ τὸ σημαινόμενόν ἐστι διαφορά;
ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ ΛΟΓΟΣ ΑΝΤΙΡΡΗΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ
ΕΥΝΟΜΙΟΥ ΕΚΘΕΣΙΝ. 115.17 …ζωὴν ἀντιδιαστολῇ νοεῖν καὶ οὐχὶ τὴν
ὄντως ζωὴν τὸν υἱὸν ὑποτίθεται. εἶτά φησιν ὡς υἱὸν θεοῦ ζωοποι
οῦντα τοὺς ζῶντας καὶ ζωοποιοῦντα τοὺς νε κρούς͵ φῶς ἀληθινόν͵
φῶς φωτίζον πάντα ἄν θρωπον ἐρχόμενον εἰς τὸν κόσμον͵ ἀγαθὸν
καὶ χορηγὸν ἀγαθῶν. ταῦτα πάντα ἀντὶ μέλιτός τινος τοῖς
ἀκεραιοτέροις προτείνων ὑποκρύπτει τῇ γλυκύτητι τῶν
ῥημάτων τούτων τὸ δηλητήριον. εὐθὺς γὰρ ἐπάγει τοῖς
εἰρημένοις τὸ φθοροποιὸν αὐτοῦ νόημα…
ΕΥΝΟΜΙΟΥ ΕΚΘΕΣΙΝ. 148.3 …ἐκεῖνο κατὰ τὴν φύσιν οὖσα͵ ὅπερ ἐστὶ
τὸ ἀρχέτυπον. ὡσ αύτως καὶ τὴν ἀκοὴν ἔστι τὸ ἴσον παθεῖν͵ ὅταν
τις τὴν φωνὴν τῆς ἀηδόνος τῷ οἰκείῳ φθόγγῳ μιμούμενος ὀρνέου
δοκεῖν ἐπακροᾶσθαι τὴν ἀκοὴν ἀναπείσῃ. πάσχει δὲ τὸν τοιοῦτον
παραλογισμὸν καὶ ἡ γεῦσις͵ ὅταν ὁ τοῦ καρποῦ τῶν σύκων χυμὸς
τὴν τοῦ μέλιτος ἡδονὴν ὑποκρίνηται· ἔχει γάρ τι ἐοικὸς πρὸς τὴν
γλυκύτητα τοῦ μέλιτος ὁ χυμὸς τῆς ὀπώρας. οὕτω δι΄ ὁμοιότητος
ἔστιν παραλογισθῆναί ποτε καὶ τὴν ὄσφρησιν͵ ὅταν ὁ ἀτμὸς τῆς
172
χαμαιμήλου βο τάνης αὐτὸ τὸ εὐῶδες μῆλον τῇ εὐπνοίᾳ μιμούμενος

ἀπα τήσῃ τὴν αἴσθησιν.
ΕΥΝΟΜΙΟΥ ΕΚΘΕΣΙΝ. 148.4 …αύτως καὶ τὴν ἀκοὴν ἔστι τὸ ἴσον
παθεῖν͵ ὅταν τις τὴν φωνὴν τῆς ἀηδόνος τῷ οἰκείῳ φθόγγῳ
μιμούμενος ὀρνέου δοκεῖν ἐπακροᾶσθαι τὴν ἀκοὴν ἀναπείσῃ. πάσχει
δὲ τὸν τοιοῦτον παραλογισμὸν καὶ ἡ γεῦσις͵ ὅταν ὁ τοῦ καρποῦ τῶν
σύκων χυμὸς τὴν τοῦ μέλιτος ἡδονὴν ὑποκρίνηται· ἔχει γάρ τι
ἐοικὸς πρὸς τὴν γλυκύτητα τοῦ μέλιτος ὁ χυμὸς τῆς ὀπώρας. οὕτω
δι΄ ὁμοιότητος ἔστιν παραλογισθῆναί ποτε καὶ τὴν ὄσφρησιν͵ ὅταν
ὁ ἀτμὸς τῆς χαμαιμήλου βο τάνης αὐτὸ τὸ εὐῶδες μῆλον τῇ
εὐπνοίᾳ μιμούμενος ἀπα τήσῃ τὴν αἴσθησιν.
ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ ΕΞΗΓΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΙΣΜΑΤΟΣ
ΤΩΝ ΑΙΣΜΑΤΩΝ. Πρόλογος Τῇ σεμνοπρεπεστάτῃ Ὀλυμπιάδι
Γρηγόριος ἐπίσκοπος Νύσσης ἐν κυρίῳ χαίρειν.1 6.118.14 …
σκότους καὶ τέκνα ὀργῆς τῇ κοινωνίᾳ τοῦ καρποῦ εἰς υἱοὺς φωτὸς
καὶ υἱοὺς εἰρήνης μετασκευάζει. διὰ τοῦτό φησιν ἡ γεγυμνασμένη
τὰ αἰσθητήρια ὅτι Ὁ καρπὸς αὐτοῦ γλυκὺς ἐν τῷ λάρυγγί μου.
καρπὸς δὲ ἡ διδασκαλία πάντως ἐστίν· Ὡς γλυκέα γάρ φησιν ὁ
προφήτης τῷ λάρυγγί μου τὰ λόγιά σου͵ ὑπὲρ μέλι τῷ στόματί
μου. Ὡς μῆλον ἐν τοῖς ξύλοις τοῦ δρυμοῦ͵ οὕτως ἀδελφιδός μου ἀνὰ
μέσον τῶν υἱῶν. ὑπὸ τὴν σκιὰν αὐτοῦ ἐπεθύμησα καὶ ἐκάθισα καὶ ὁ
καρπὸς αὐτοῦ γλυκὺς ἐν τῷ λάρυγγί μου.
ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ ΕΞΗΓΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΙΣΜΑΤΟΣ ΤΩΝ
ΑΙΣΜΑΤΩΝ. 6.244.15 …ἐν μιᾷ͵ ἐνθέματι τραχήλου σου. Τί
ἐκαλλιώθησαν μαστοί σου͵ ἀδελφή μου νύμφη͵ τί ἐκαλλιώθησαν
μαστοί σου ἀπὸ οἴνου; καὶ ὀσμὴ ἱματίων σου ὑπὲρ πάντα τὰ
ἀρώματα. Κηρίον ἀποστάζουσι χείλη σου͵ νύμφη͵ μέλι καὶ γάλα ὑπὸ
τὴν γλῶσσάν σου͵ καὶ ὀσμὴ ἱματίων σου ὡς ὀσμὴ λιβάνου. Κῆπος
κεκλεισμένος ἀδελφή μου νύμφη͵ κῆπος κεκλεισμένος͵ πηγὴ
ἐσφραγισμένη.
ΑΙΣΜΑΤΩΝ. 6.261.10 Τί ἐκαλλιώθησαν μαστοί σου͵ ἀδελφή μου
νύμφη͵ τί ἐκαλλιώθησαν μαστοί σου ἀπὸ οἴνου; καὶ ὀσμὴ μύρων σου
ὑπὲρ πάντα τὰ ἀρώματα. Κηρίον ἀποστάζουσι χείλη σου͵
νύμφη͵ μέλι καὶ γάλα ὑπὸ τὴν γλῶσσάν σου͵ καὶ ὀσμὴ ἱματίων
σου ὡς ὀσμὴ λιβάνου. Κῆπος κεκλεισμένος ἀδελφή μου νύμφη͵
κῆπος κεκλεισμένος͵ πηγὴ ἐσφραγισμένη.
ΑΙΣΜΑΤΩΝ. 6.269.1 …διὰ τῶν ἀρετῶν μυρεψουμένην εὐωδίαν
λέγων Καὶ ὀσμὴ μύρων σου ὑπὲρ πάντα τὰ ἀρώματα. Ὁ δὲ ἐφεξῆς
λόγος πρὸς τὸ ὑψηλότερον προάγει τὸν ἔπαινον τὴν ἐκ μελέτης τε
καὶ προσοχῆς γενομένην αὐτῇ τῶν πνευματικῶν χαρισμάτων
περιουσίαν μαρτυρῶν τῷ λόγῳ· ἐπειδὴ γὰρ παρὰ τὴν μέλισσαν
φοιτᾶν τὸν τῆς σοφίας μαθητὴν ὁ παροιμιακὸς βούλεται λόγος
νοεῖς δὲ πάντως ἐκ τῶν μαθημάτων τὴν διδάσκαλον ἥτις ἐστίν
λέγων τοῖς ἐρασταῖς τῆς σοφίας…
ΑΙΣΜΑΤΩΝ. 6.269.4 …ἔπαινον τὴν ἐκ μελέτης τε καὶ προσοχῆς
173
γενομένην αὐτῇ τῶν πνευματικῶν χαρισμάτων περιουσίαν

μαρτυρῶν τῷ λόγῳ· ἐπειδὴ γὰρ παρὰ τὴν μέλισσαν φοιτᾶν τὸν τῆς
σοφίας μαθητὴν ὁ παροιμιακὸς βούλεται λόγος νοεῖς δὲ πάντως ἐκ
τῶν μαθημάτων τὴν διδάσκαλον ἥτις ἐστίν λέγων τοῖς ἐρασταῖς
τῆς σοφίας Πορεύθητι πρὸς τὴν μέλισσαν καὶ μάθε ὡς ἐργάτις
ἐστὶ τήν τε ἐργασίαν ὡς σεμνὴν ἐμπο ρεύεται͵ ἧς τοὺς πόνους
βασιλεῖς τε καὶ ἰδιῶται πρὸς ὑγεῖαν προσφέρονται ποθεινὴν δὲ
λέγει πᾶσιν εἶναι αὐτὴν καὶ ἐπίδοξον͵ ἀσθενοῦσαν μὲν κατὰ τὴν
ῥώμην…
ΑΙΣΜΑΤΩΝ. 6.270.4 …τῇδε πόνων διαμειβόμενος καὶ τοὺς ἰδίους
πόνους εἰς ψυχικὴν ὑγεῖαν βασιλεῦσί τε καὶ ἰδιώταις νέμων͵ ὥστε
ποθεινὴν τῷ νυμφίῳ τὴν τοιαύτην γενέσθαι ψυχὴν καὶ τοῖς ἀγγέλοις
ἐπίδοξον ἐν ἀσθενείᾳ τελειοῦσαν τὴν δύναμιν διὰ τὴν τῆς σοφίας
τιμήν. ἐπειδὴ τοίνυν παιδεύσεώς ἐστι καὶ φιλοπονίας ὑποδείγματα
τὰ περὶ τὴν σοφὴν ἐκείνην μέλισσαν διηγήματα καὶ αἱ ποικίλαι τῶν
πνευματικῶν χαρισμάτων διαιρέσεις κατὰ τὴν τῆς σπουδῆς
ἀναλογίαν τοῖς πεπονηκόσι προγίνον ται͵ διὰ τοῦτό φησι πρὸς τὴν
νύμφην ὅτι πλήρης σοι γέγονεν ἡ καρδία τῶν ἐκ τῆς παντοδαπῆς
παιδεύσεως κηρίων…
ΑΙΣΜΑΤΩΝ. 6.280.2 …τῶν ἀρωμάτων ὑπέρτερον κρίνεται͵ ὅπερ οὐκ
ἂν οὕτως ἔχειν ἐκρίθη μὴ κατ΄ ἀλήθειαν πρὸς ἐκεῖνο τὸ ὕψος αὐτῆς
διὰ τῆς ἐν τῷ κρείττονι προκοπῆς ἀναδραμούσης· θαυμάζεται μετὰ
τοῦτο τὰ κηρία τοῦ λόγου τὰ τοῦ στόματος αὐτῆς ἀποστάζοντα καὶ
ἡ σύγκρατος τῆς σοφίας παρασκευὴ ἡ ὑποκειμένη τῇ γλώσσῃ
γάλακτος πρὸς μέλι συγκεκραμένου· καὶ ταῦτα δύναμίς ἐστιν οὐ
ῥήματα· πρὸς γὰρ τὴν τῶν ὑψη λοτέρων ἄνοδον χειραγωγουμένη
ὑπὸ τοῦ λόγου τοσοῦτον ηὐξήθη͵ ὥστε μέλιτος ποιῆσαι πηγὴν τὸ
στόμα καὶ ταμιεῖον τῆς συμμίκτου σοφίας τὴν γλῶσσαν…
ΑΙΣΜΑΤΩΝ. 6.307.2 …καθαρὸν καὶ εὐώδη μυρεψοῦντα βίον τὸν ἐκ
ποικίλων τε καὶ διαφόρων τῶν τῆς ἀρετῆς ἀρωμάτων
συγκεραννύμενον͵ τῷ δὲ τὴν τελειοτέραν ἐπιζητοῦντι τροφὴν
ἄρτος γίνεται οὐκέτι ἐπὶ πικρίδων ἐσθιόμενος͵ ὡς ὁ νόμος
διακελεύεται πρὸς γὰρ τὸ παρόν ἐστιν ἡ πικρία͵ ἀλλ΄ ὄψον ἑαυτοῦ
τὸ μέλι ποιούμενος͵ ὅταν ἐν τῷ ἰδίῳ καιρῷ ὁ καρπὸς τῆς ἀρετῆς
καταγλυκαίνῃ τὰ τῆς ψυχῆς αἰσθητήρια οὗ ἀπόδειξις ὁ μετὰ τὴν
ἀνάστασιν τοῦ κυρίου προφανεὶς τοῖς μαθηταῖς ἄρτος ἐστί τῷ
κηρίῳ τοῦ μέλιτος ἡδυνόμενος…
ΑΙΣΜΑΤΩΝ. 6.307.17 …καθαρότητός τε καὶ ἀπαθείας ἀρωματίζων
ὀσμὴ ζωῆς τοῖς σῳζομένοις γινόμενος͵ πῶς δὲ σιτοποιεῖ [τῷ κυρίῳ]
τὰ ἔμψυχα τοῦ κήπου φυτὰ τῷ δεσπότῃ τοῦ κήπου͵ οἷς μαρτυρεῖ ὁ
ἐπὶ τοῦ θρόνου καθήμενος ὅτι Ἐπείνασα καὶ ἐδώκατέ μοι φαγεῖν
ἄρτος γὰρ εὐφροσύνης ἐστὶν ἡ εὐποιΐα τῷ μέλιτι τῆς ἐντολῆς
γλυκαινόμενος͵ πῶς δὲ πάλιν οἰνοχοεῖ τῷ νυμφίῳ τὰ εὐερνῆ τοῦ
κήπου φυτά͵ πρὸς οὓς τοῦτό φησιν ὅτι Ἐδίψησα καὶ ἐποτίσατέ με͵
174
γάλακτι τὸν οἶνον κεράσαντες͵ οὐχ ὕδατι κατὰ τὴν τῶν καπήλων
συνήθειαν.
ΑΙΣΜΑΤΩΝ. 6.319.18 …τὸ φωτεινὸν πνεῦμα πρὸς ἑαυτὴν
ἐφελκυσαμένη͵ ἡ παραδεί σους ῥοῶν διὰ τοῦ στόματος ἐργαζομένη
ὧν ἀρώματα ἦν τὰ ἀκρόδρυα͵ ἡ τὸν κῆπον ἑαυτῆς τράπεζαν
προθεῖσα τῷ δεσπότῃ τῆς κτίσεως͵ ἧς ἀπόβλητον ἐφάνη τῶν
προτεθέντων οὐδέν͵ ἀλλὰ πάντα καλὰ εἶναι ἐμαρτυρήθη· ἡ σμύρνα͵
τὸ ἄρωμα͵ ὁ μετὰ τοῦ μέλιτος ἄρτος͵ ὁ μετὰ τοῦ γάλακτος οἶνος͵ ᾗ
ἐμαρτύρησεν ὁ λόγος τὸ τέλειον ὁ εἰπὼν ὅτι Ὅλη καλὴ εἶ καὶ μῶμος
οὐκ ἔστιν ἐν σοί͵ αὕτη νῦν οὕτω διάκειται·
Ευσέβιος εκκλησιαστικός Συγγραφέας.
ΤΑΔΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΣΥΓΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ

ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ. Τίς ἡ τῆς εὐαγγελικῆς ὑποθέσεως ἐπαγγελία.
2.1.48.4 …τὸ σῶμα καὶ ποιοῦνται πένθος· κἂν οἶνος ἢ σῖτος ἤ τι
τῶν πρὸς τὸν βίον ἀναγ καίων τύχῃ κείμενον ἐν τῷ οἴκῳ͵ οὐκ ἂν ἔτι
χρήσασθαι αὐτοῖς ὑπομείνειαν. τρέφουσι δὲ τὸν Ἆπιν ἐν Μέμφει καὶ
τὸν Μνεῦιν ἐν Ἡλίου πόλει καὶ τὸν τράγον ἐν Μένδητι καὶ τὸν
κροκόδειλον ἐν τῇ Μοίριδος λίμνῃ καὶ τὰ λοιπὰ θηρία ἐν ἱεροῖς
περιβόλοις͵ σεμίδαλιν προσφέροντες ἢ χόνδρον ἕψοντες ἐν γάλακτι
καὶ πέμματα παντοδαπὰ μέλιτι φύροντες καὶ κρέα χήνεια τὰ μὲν
ἕψοντες͵ τὰ δὲ ὀπτῶντες. τοῖς δὲ ὠμοφάγοις πολλὰ τῶν ὀρνέων
παραβάλλουσιν͵ καὶ θηλείας ἑκάστῳ τῶν ζῳων τὰς εὐειδεστάτας
συντρέφουσιν͵ ἃς παλλα κίδας προσαγορεύουσιν.
ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ. 4.9.2.13 …ἀείσω δέλτοις δὲ χαράσσετε χρησμὸν
ἐμεῖο͵ τοῖς μὲν ἐπιχθονίοις͵ τοῖς δ΄ οὐρανίοισι θεοῖσι· φαιδρὰ μὲν
οὐρανίοις͵ χθονίοις δ΄ ἐναλίγκια χροιῇ. τῶν χθονίων διάειρε τριχῇ
θυσίας ἐναρίζων· νερτερίων κατάθαπτε καὶ ἐς βόθρον αἷμα ἴαλλε·
χεῦε μέλι νύμφαισι Διωνύσοιό τε δῶρα· ὅσσοι δ΄ ἀμφὶ γέην
πωτώμενοι αἰὲν ἔασιν͵ τοῖσδε φόνου πλήσας πάντη πυριπληθέα
βωμὸν ἐν πυρὶ βάλλε δέμας θύσας ζῳοιο ποτανοῦ καὶ μέλι
φυρήσας Δηωΐῳ ἀλφίτῳ ἔνθευ ἀτμούς τε λιβάνοιο καὶ οὐλοχύτας
ἐπίβαλλε·
ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ. 4.9.2.17 …κατάθαπτε καὶ ἐς βόθρον αἷμα ἴαλλε·
χεῦε μέλι νύμφαισι Διωνύσοιό τε δῶρα· ὅσσοι δ΄ ἀμφὶ γέην
πωτώμενοι αἰὲν ἔασιν͵ τοῖσδε φόνου πλήσας πάντη πυριπληθέα
βωμὸν ἐν πυρὶ βάλλε δέμας θύσας ζῳοιο ποτανοῦ καὶ μέλι
φυρήσας Δηωΐῳ ἀλφίτῳ ἔνθευ ἀτμούς τε λιβάνοιο καὶ οὐλοχύτας
ἐπίβαλλε· εὖτε δὲ πὰρ ψαμάθοισιν ἴῃς͵ γλαυκὴν ἅλα χεύας κὰκ
κεφαλῆς θυσίαζε καὶ εἰς βαθὺ κῦμα θαλάσσης ζῷον ὅλον προΐαλλε.
τελευτήσας τάδε πάντα ἐς πλατὺν ἠερίων χορὸν ἔρχεο
οὐρανιώνων.
ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ. 6.10.4.1 …καὶ ἀμνάδες χορτοφαγοῦσι καὶ κρεῶν
οὐχ ἅπτονται καὶ ἀδικού μεναι οὐκ ἀμύνονται· καὶ ὁ αὐτὸς τρόπος
175
πάσαις. σκορπίος γῆν ἐσθίει καὶ τοὺς μὴ ἀδικήσαντας ἀδικεῖ͵

κέντρῳ ἰοβόλῳ πλήσσων· καὶ ἡ αὐτὴ κακία πάντων σκορπίων.
μύρμηξ κατὰ φύσιν οἶδε χειμῶνος παρουσίαν καὶ δι΄ ὅλης θερείας
κάμνων ἀποτίθεται ἑαυτῷ τροφάς· καὶ ὁμοίως πάντες μύρμηκες
ἐργάζονται. μέλισσα μέλι γεωργεῖ͵ ἐξ οὗ καὶ τρέφεται· καὶ ἡ αὐτὴ
γεωργία πάσαις μελίσσαις. καὶ ἦν πολλὰ εἴδη ἐκθέσθαι ὑμῖν τῶν
ζῳων…
ΕΥΣΕΒΙΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. Τάδε ἡ πρώτη περιέχει
βίβλος τῆς Ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας. 7.32.27.5 …ἀλλ΄ ὃ μὲν
ἄκρως ἀκτήμονι βίῳ καὶ μαθήμασιν φιλοσόφοις δεδοκίμαστο͵ ταῖς
περὶ τὰ θεῖα θεωρίαις καὶ ἐξηγήσεσιν καὶ ταῖς ἐπὶ τοῦ κοινοῦ τῆς
ἐκκλησίας διαλέξεσιν ὑπερφυῶς ἐξησκημένος· ὁ δὲ Μελέτιος τὸ
μέλι τῆς Ἀττικῆς ἐκάλουν αὐτὸν οἱ ἀπὸ παιδείας τοιοῦτος ἦν οἷον
ἂν γράψειέν τις τὸν κατὰ πάντα λόγων ἕνεκα τελεώτατον.
ῥητορικῆς μέν γε τὴν ἀρετὴν οὐδ΄ οἷόν τε θαυμάζειν͵ ἐπαξίως ἀλλὰ
τοῦτο μὲν εἶναι αὐτῷ φαίη ἄν τις τὸ κατὰ φύσιν·
ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ. Τάδε τὸ α περιέχει
σύγγραμμα. 2..2.4 παρείχετο διδασκαλία. οὐδὲ γὰρ οἷόν τε ἦν τὸ
πνεῦμα τὸ ἅγιον διὰ τῶν προφητῶν τοῦ θεοῦ ἀνθρώποις ἀτελέσιν
τὰς φρένας ἐντελῆ παραδοῦναι τὸν τῆς θεοσεβείας λόγον. οὕτω
γοῦν αὐτοῖς καὶ θυσίας ἐπιτελεῖν ἐνομοθέτει καὶ σώματος
περιτομὴν καὶ σαββάτου φυλακὴν καὶ τοιωνδὶ βρωμάτων ἀποχὴν
καὶ καθάρσια σωμάτων σωματικάς τε εὐλογίας͵ ναὶ μὴν καὶ γῆς
ῥεούσης γάλα καὶ μέλι ἀλλ΄ οὐ βασιλείας οὐρανῶν ἐπαγγελίας. ὁ
δὲ σωτὴρ καὶ κύριος ἡμῶν ἐρωτηθεὶς πῶς Μωσέως προστάξαντος
διδόναι βιβλίον ἀποστασίου καὶ ἀπολύειν τὴν ἑαυτοῦ γυναῖκα τὸν
βουλόμενον αὐτὸς τἀναντία διατάττοι τὸν λόγον ἀπέδωκεν
καθολικὸν φήσας Μωσῆς πρὸς τὴν σκληροκαρδίαν ὑμῶν ἔγραψεν·
ἀπ΄ ἀρχῆς δὲ οὐ γέγονεν οὕτως.
Εὐσεβίου τοῦ Παμφίλου εἰς τὸ ᾆσμα τῶν ᾀσμάτων ἐξήγησις.
Ἆσμα ᾀσμάτων διὰ τοῦτο καλεῖται.3.533.17 Καὶ Λόγου δὲ πρὸς
τοὺς ἀξιώσαντας͵ ἀ ναλαμβάνοντος ἤδη τὴν σάρκα ἐκ τῆς
Παρθένου͵ ταῦτα· Εἰσῆλθον εἰς κῆπόν μου͵ ἀδελφή μου 8νύμφη͵
ἐτρύγησα σμύρναν μετὰ ἀρωμάτων 8μου. Ἔφαγον ἄρτον μου μετὰ
μέλιτός μου͵ ἔπιον οἶνόν μου μετὰ γάλακτός μου.
Επιφάνιος.
Ἐπιστολὴ γραφεῖσα ἐν τῷ ἐνενηκοστῷ δευτέρῳ ἔτει

Διοκλητιανοῦ βασιλείας͵ Οὐαλεντινιανοῦ καὶ Οὐάλεντος ἔτους
δωδεκάτου καὶ Γρατιανοῦ ἔτους ὀγδόου͵ πρὸς Ἐπιφάνιον
Παλαιστινὸν Ἐλευθερο πολίτην. 1.239.16 Οὗτος μὲν οὖν ἔχων τὴν
διάνοιαν πεπονηρευμένην ἀπὸ τῆς ἐν τῇ μαγείᾳ δαιμονιώδους
πλάνης καὶ πεφαντασιωμένην͵ πρόχειρος ὢν ἀεὶ τῆς ἑαυτοῦ κακίας
τὰ βαρβαρικὰ καὶ δαιμονίων πράγματα διὰ τῆς ἑαυτοῦ μαγγανείας
ἐπιδείκνυσθαι͵ παρελθὼν εἰς μέσον καὶ προ σχήματι ὀνόματος
Χριστοῦ͵ ὡς ἐλλέβορον μέλιτι παραπλέκων͵ δηλη τήριον τοῖς ὑπ΄
αὐτοῦ ἀγρευθεῖσιν εἰς τὴν κακομήχανον αὐτοῦ πλάνην παρενθεὶς
τῷ τοῦ ὀνόματος ἀξιώματι Χριστοῦ θάνατον ἐνεποίησεν τοῖς
πεισθεῖσιν.
176

Παλαιστινὸν Ἐλευθερο πολίτην. 1.282.7 …αἰσχρότητος ἔσθοντες.
ἐὰν δὲ καὶ προληφθῇ τις αὐτῶν ἐγκατα σπεῖραι τὴν καταβολὴν τῆς
κατὰ φύσιν [αὐτῶν] ἀπορροίας καὶ ἐγκυ μονήσῃ ἡ γυνή͵ τί
δεινότερον τολμῶσιν οἱ τοιοῦτοι ἄκουε. κατα σπάσαντες γὰρ τὸ
ἔμβρυον καιρῷ οἵῳ δἂν ἐπιχειρήσωσι͵ λαμβά νουσιν ἐκτρωθὲν
τοῦτο τὸ βρέφος καὶ ἐν ὅλμῳ τινὶ κόπτουσιν ὑπέρῳ͵ καὶ
ἐγκαταμίξαντες μέλι καὶ πέπερι καὶ ἄλλα τινὰ ἀρώματα καὶ μύρα
πρὸς τὸ μὴ ναυτιᾶν αὐτοὺς οὕτως συναχθέντες πάντες οἱ τῆς τῶν
χοίρων τούτων καὶ κυνῶν θιασῶται μεταλαμβάνουσιν ἕκαστος τῷ
δακτύλῳ ἀπὸ τοῦ κατακοπέντος παιδίου.
Παλαιστινὸν Ἐλευθερο πολίτην. 1.350.5 …καὶ σὲ τὸν Ματθαῖον
καθεζόμενον ἐπὶ τοῦ τελωνίου ἐκάλεσα καὶ ἠκολούθησάς μοι. ὑμᾶς
οὖν βούλομαι εἶναι δεκαδύο ἀποστόλους εἰς μαρ τύριον τοῦ
Ἰσραήλ6 καί ἐγένετο Ἰωάννης βαπτίζων͵ καὶ ἐξῆλθον πρὸς αὐτὸν
Φαρισαῖοι καὶ ἐβαπτίσθησαν καὶ πᾶσα Ἱεροσόλυμα. καὶ εἶχεν ὁ
Ἰωάννης ἔνδυμα ἀπὸ τριχῶν καμήλου καὶ ζώνην δερματίνην περὶ
τὴν ὀσφὺν αὐτοῦ. καὶ τὸ βρῶμα αὐτοῦ͵ φησί͵ μέλι ἄγριον͵ οὗ ἡ
γεῦσις ἡ τοῦ μάννα͵ ὡς ἐγκρὶς ἐν ἐλαίῳ· ἵνα δῆθεν μεταστρέψωσι
τὸν τῆς ἀληθείας λόγον εἰς ψεῦδος καὶ ἀντὶ ἀκρίδων ποιήσωσιν
ἐγκρίδα ἐν μέλιτι. ἡ δὲ ἀρχὴ τοῦ παρ΄ αὐτοῖς εὐαγγελίου ἔχει ὅτι
6ἐγένετο ἐν ταῖς ἡμέραις Ἡρῳδου βασιλέως τῆς Ἰουδαίας ἐπὶ
ἀρχιερέως Καϊάφα…
Αθανάσιος θεολόγος.
Ἀλεξανδρείας Διδασκαλίαι πρὸς Ἀντίοχον τὸν ἄρχοντα. 2.5.12 …
καθαρὸν ἔσται͵ μὴ σκοτούμενον ὑπὸ πονηροῦ πνεύμα τος͵ μηδὲ
μιαινόμενον ὑπὸ τῆς ὀξυχολίας. ἐν γὰρ τῇ μακροθυμίᾳ ὁ κύριος
κατοικεῖ͵ ἐν δὲ τῇ ὀξυχολίᾳ ὁ διά βολος. ἀμφότερα οὖν τὰ πνεύματα
ἀσύμφορόν ἐστιν ἐν ταὐτῷ κατοικεῖν. ἐὰν γὰρ λαβὼν ἀψινθίου
μικρὸν εἰς κεράμιον μέλιτος ἐπιχέῃς͵ οὐχὶ ὅλον τὸ μέλι
ἀφανίζεται͵ καὶ τοσοῦτον μέλι ὑπὸ τοῦ ἐλαχίστου ἀψινθίου
ἀπόλλυται. ἐὰν δὲ εἰς τὸ μέλι μὴ βληθῇ τὸ ἀψίνθιον͵ γλυκὺ
εὑρίσκεται τὸ μέλι καὶ εὔχρηστον πάντως γίνεται τῷ δεσπότῃ.
Ἀλεξανδρείας Διδασκαλίαι πρὸς Ἀντίοχον τὸν ἄρχοντα. 2.5.17 …
εἰς κεράμιον μέλιτος ἐπιχέῃς͵ οὐχὶ ὅλον τὸ μέλι ἀφα νίζεται͵ καὶ
τοσοῦτον μέλι ὑπὸ τοῦ ἐλαχίστου ἀψινθίου ἀπόλλυται. ἐὰν δὲ εἰς
τὸ μέλι μὴ βληθῇ τὸ ἀψίνθιον͵ γλυκὺ εὑρίσκεται τὸ μέλι καὶ
εὔχρηστον πάντως γίνεται τῷ δεσπότῃ. βλέπε οὖν ὅτι ἡ μακροθυμία
γλυκυτάτη ἐστὶν ὑπὲρ τὸ μέλι καὶ εὔχρηστός ἐστι τῷ κυρίῳ καὶ ἐν
177
αὐτῇ κατοικεῖ͵ ἡ δὲ ὀξυχολία τὴν μακροθυμίαν μιαί νει. ἄκουε δὲ καὶ

τὴν ἐνέργειαν τῆς ὀξυχολίας πῶς πονηρά ἐστιν καὶ πλανᾷ τοὺς
δούλους τοῦ θεοῦ καὶ καταστρέφει τῇ ἑαυτῆς ἐνεργείᾳ.
Expositiones in Psalmos 27.364.53 μὲν͵ φησὶν͵ ἐψεύσαντο αὐτῷ·
αὐτὸς δὲ͵ ἅτε ἀγαθὸς ὑπάρχων͵ ἐνέπλησεν αὐτοὺς νοητῆς τροφῆς·
αὕτη δέ ἐστιν αὐτὸς ὁ Κύριος͵ ὁ ἄρτος ὁ ζῶν͵ ὁ ἐξ οὐρανοῦ
καταβὰς͵ καὶ ζωὴν διδοὺς τῷ κόσμῳ. Καὶ ἐκ πέτρας μέλι
ἐχόρτασεν αὐτούς. Πέτρα αὐτὸς ὁ Κύριος͵ μέλι δὲ τὰ θεῖα αὐτοῦ
λόγια. Λέγει γοῦν͵ ὅτι τῶν ὁσίων αὐτοῦ λογίων ἐνέπλησεν αὐτούς.
ΨΑΛΜΟΣ τῷ Ἀσάφ.
ΨΑΛΜΟΣ Α. Τὴν ἀρχὴν τῆς προφητείας. 27.476.54 Καὶ
θλιβόμενον μὴ ἕτερον ἐπικαλεῖσθαι βοηθὸν ἢ αὐ τὸν τὸν Κύριον͵ ὃς
καὶ τὴν θλίψιν ἡμῶν εἰς εὐρυχω ρίαν ἄγει πολλήν. Τῶν μικρῶν γὰρ
πόνων μεγάλας ἀποληψόμεθα τὰς ἀμοιβάς. Πάντα τὰ ἔθνη
ἐκύκλωσάν με ... Ἐκύκλωσάν με ὡσεὶ μέλισσαι κηρίον͵ καὶ τῷ
ὀνόματι Κυρίου ἠμυνάμην αὐτούς. Ὁ μὲν γὰρ τοῦ Θεοῦ λαὸς μόνον
ἐκάλει τὸν Θεὸν͵ καὶ τὸ ὄνομα λέγων αὐτοῦ ἠμύνετο τοὺς
φαινομένους καὶ ἀφανεῖς πολεμίους· οἱ δὲ τού τοις ἐπιβουλεύοντες
ἄνθρωποι μόναις θαῤῥοῦσιν ἀρ χαῖς τε καὶ δυναστείαις ἀνθρώπων.
ΨΑΛΜΟΣ Α. 27.477.13 Ταῦτα γὰρ ἀνατρέψει τὰ ἔθνη. Ἔσθ΄ ὅτε
καὶ ἀναιρεῖ ται τούτους ἐπικλήσει Θεοῦ͵ τὰς παθητικὰς ἐκκό πτων
ὁρμὰς͵ καὶ λόγους ἀνατρέπων σοφιστικούς. Οἱ δὲ κηφῆνες͵ ταῖς
μελίτταις παρεοικότες͵ ὡς καὶ λαν θάνειν τοὺς ἀγνοοῦντας͵ οὐ
κέντρον ἔχουσιν͵ οὐκ ἐρ γάζονται μέλι· σῶμα δὲ μεῖζον ἔχοντες͵
τῶν μελιτ τῶν τὸ ἔργον ἐσθίουσιν· οὓς καὶ διαφθείρουσι μετ΄
ἀλλήλων αἱ μέλιτται συνιστάμεναι. Ἔστιν οὖν ἡ Ἐκκλησία
μέλισσα· μελιττουργὸς δὲ ἡ τὴν τοῦ Θεοῦ προτιμῶσα σοφίαν·
ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Ἀρχιεπισκόπου

Καισαρείας Καππαδοκίας.
ΟΜΙΛΙΑΙ θ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΞΑΗΜΕΡΟΝ.1.5.43

Ομιλίαι. 3.1.14 …οὐκ ἐπὶ τὴν τοῦ ἐξηγουμένου δύναμιν
ἀναφέρων͵ ἀλλ΄ ἐπὶ τὴν χάριν τῶν γεγραμμένων͵ φυσικῶς ἔχουσαν
τὸ εὐπαράδεκτον͵ καὶ πάσῃ καρδίᾳ προσηνές τε καὶ φίλον͵ τῶν τὸ
ἀληθὲς τοῦ πιθανοῦ προτιμώντων· Καθὸ καὶ ὁ ψαλμῳδὸς
ἐμφατικώτατα τὸ ἐκ τῆς ἀληθείας ἡδὺ παριστῶν͵ Ὡς γλυκέα͵ φησὶ͵
τῷ λάρυγγί μου τὰ λόγιά σου͵ ὑπὲρ μέλι τῷ στόματί μου. Χθὲς
τοίνυν͵ καθόσον ἦν δυνατὸν͵ τῇ περὶ τὰ λόγια τοῦ Θεοῦ διατριβῇ
τὰς ψυχὰς ὑμῶν εὐφρά ναντες͵ πάλιν ἀπηντήσαμεν σήμερον ἐν
δευτέρᾳ ἡμέρᾳ͵ τῶν τῆς δευτέρας ἡμέρας ἔργων τὰ θαύματα
κατοψόμενοι.
Ομιλίαι. 8.4.30 Χριστιανοὶ͵ οἷς πρόσταγμά ἐστι μηδενὶ κακὸν
ἀντὶ κακοῦ ἀποδιδόναι͵ ἀλλὰ νικᾶν ἐν τῷ ἀγαθῷ τὸ κακόν. Μίμησαι
τῆς μελίσσης τὸ ἰδιότροπον͵ ὅτι οὐδενὶ λυμαινομένη͵ οὐδὲ καρπὸν
ἀλλότριον διαφθείρουσα͵ τὰ κηρία συμπήγνυται. Τὸν μὲν γὰρ κηρὸν
ἀπὸ τῶν ἀνθῶν φανερῶς συναγείρει͵ τὸ δὲ μέλι͵ τὴν δροσοειδῶς
178
ἐνεσπαρμένην νοτίδα τοῖς ἄνθεσιν͵ ἐπισπασαμένη τῷ στόματι͵

ταύτην ταῖς κοιλότησι τῶν κηρίων ἐνίησιν. Ὅθεν καὶ ὑγρὸν παρὰ
τὴν πρώτην ἐστίν· εἶτα τῷ χρόνῳ συμπεφθὲν͵ πρὸς τὴν οἰκείαν σύ
στασιν καὶ ἡδονὴν ἐπανέρχεται.
Ομιλίαι. 8.4.39 Καλῶν καὶ πρεπόντων αὕτη τῶν ἐπαίνων
παρὰ τῆς Παροιμίας τετύχηκε͵ σοφὴ καὶ ἐργάτις ὀνομασθεῖσα· οὕτω
μὲν φιλοπόνως τὴν τροφὴν συναγείρουσα ῟Ης τοὺς πόνους͵ φησὶ͵
βασιλεῖς καὶ ἰδιῶται πρὸς ὑγείαν προσφέρονται͵ οὕτω δὲ σοφῶς
φιλοτεχνοῦσα τὰς ἀποθήκας τοῦ μέλιτος εἰς λεπτὸν γὰρ ὑμένα τὸν
κηρὸν διατείνασα͵ πυκνὰς καὶ συνεχεῖς ἀλλήλαις συνοικοδομεῖ τὰς
κοιλότητας͵ ὡς τὸ πυκνὸν τῆς τῶν μικροτάτων πρὸς ἄλληλα
δέσεως͵ ἔρεισμα γίνεσθαι τῷ παντί. Ἑκάστη γὰρ φρεατία τῆς
ἑτέρας ἔχεται͵ λεπτῷ πρὸς αὐτὴν διειργομένη τε ὁμοῦ καὶ
συναπτομένη τῷ διαφράγματι.
Ομιλίαι. 8.8.42 …δώσει σοι τὰ αἰτήματα τῆς καρδίας σου. Εἰ
φιλόπλουτος εἶ͵ ἔχεις πλοῦτον πνευματικὸν͵ Τὰ κρίματα Κυρίου τὰ
ἀληθινὰ͵ τὰ δεδικαιωμένα ἐπὶ τὸ αὐτὸ͵ τὰ ἐπιθυμητὰ ὑπὲρ χρυσίον
καὶ λίθον τίμιον πολύν. Εἰ ἀπολαυστικὸς καὶ φιλήδονος͵ ἔχεις τὰ
λόγια τοῦ Θεοῦ τῷ τὴν πνευματικὴν αἴσθησιν ἐρρωμένῳ Γλυκύτερα
ὄντα ὑπὲρ μέλι καὶ κηρίον. Ἐὰν ὑμᾶς διαφῶ͵ καὶ διαλύσω τὸν
σύλλογον͵ οἱ μὲν ἐπὶ τοὺς κύβους δραμοῦνται.
ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΟΠΩΣ ΑΝ ΕΞ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΩΦΕΛΟΙΝΤΟ
ΛΟΓΩΝ. 4.15 … τὰ ὦτα οὐχ ἧττον ἢ τὸν Ὀδυσσέα φασὶν ἐκεῖνοι τὰ
τῶν Σειρήνων μέλη. Ἡ γὰρ πρὸς τοὺς φαύλους τῶν λόγων συνήθεια
ὁδός τίς ἐστιν ἐπὶ τὰ πράγματα. Διὸ δὴ πάσῃ φυλακῇ τὴν ψυχὴν
τηρητέον͵ μὴ διὰ τῆς τῶν λόγων ἡδονῆς παραδεξάμενοί τι λάθωμεν
τῶν χειρόνων͵ ὥσπερ οἱ τὰ δηλητήρια μετὰ τοῦ μέλιτος
προσιέμενοι. Οὐ τοίνυν ἐν πᾶσιν ἐπαινεσόμεθα τοὺς ποιητάς͵ οὐ
λοιδορουμένους͵ οὐ σκώπτοντας͵ οὐκ ἐρῶντας ἢ μεθύοντας
μιμουμένους͵ οὐχ ὅταν τραπέζῃ πληθούσῃ καὶ ᾠδαῖς ἀνειμέναις τὴν
εὐδαιμονίαν ὁρίζωνται.
ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΟΠΩΣ ΑΝ ΕΞ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΩΦΕΛΟΙΝΤΟ
ΛΟΓΩΝ. 4.38 …τοῖς τὴν ὀρθὴν ὁδὸν καὶ ἀληθῆ προελομένοις τοῦ
βίου͵ οἷς τὸ μὴ δικάζεσθαι νόμῳ προστεταγμένον ἐστίν. Ἀλλ΄ ἐκεῖνα
αὐτῶν μᾶλλον ἀποδεξόμεθα͵ ἐν οἷς ἀρετὴν ἐπῄνεσαν͵ ἢ πονηρίαν
διέβαλον. Ὡς γὰρ τῶν ἀνθέων τοῖς μὲν λοιποῖς ἄχρι τῆς εὐωδίας ἢ
τῆς χρόας ἐστὶν ἡ ἀπόλαυσις͵ ταῖς μελίτταις δ΄ ἄρα καὶ μέλι
λαμβάνειν ἀπ΄ αὐτῶν ὑπάρχει͵ οὕτω δὴ κἀνταῦθα τοῖς μὴ τὸ ἡδὺ
καὶ ἐπίχαρι μόνον τῶν τοιούτων λόγων διώκουσιν ἔστι τινὰ καὶ
ὠφέλειαν ἀπ΄ αὐτῶν εἰς τὴν ψυχὴν ἀποθέσθαι. Κατὰ πᾶσαν δὴ οὖν
τῶν μελιττῶν τὴν εἰκόνα τῶν λόγων ἡμῖν μεθεκτέον.
Επιστολαί 138.1.25 …ἀμελετήτως δὲ προσπεσόντος οὐδεὶς
οὕτως ἀδαμάντινος ὥστε ἀντισχεῖν. Ὑφ΄ οὗ πολὺν ὀχληθεὶς χρόνον
οὐδέποτε οὕτως ἠνιάθην ὅσον νῦν ἐμποδισθεὶς παρ΄ αὐτοῦ πρὸς τὴν
συντυχίαν τῆς ἀληθινῆς ἀγάπης σου. Οἵας γὰρ ἀπεστερήθην
θυμηδίας οἶδα καὶ αὐτός͵ εἰ καὶ ἄκρῳ δακτύλῳ τοῦ γλυκυτάτου
μέλιτος τῆς παρ΄ ὑμῖν Ἐκκλησίας ἀπεγευσάμεθα πέρυσιν. Ἐγὼ δὲ
καὶ ἄλλων ἀναγκαίων ἕνεκεν πραγμάτων ἐδεόμην εἰς ταὐτὸν
γενέσθαι τῇ θεοσεβείᾳ σου καὶ περὶ πολλῶν μὲν ἀνακοινώσασθαι͵
179
πολλὰ δὲ μαθεῖν. Καὶ γὰρ οὐδέ ἐστιν ἐνταῦθα οὐδὲ ἀγάπης ἀληθινῆς
ἐπιτυχεῖν.
Επιστολαί 190.3.5 …ἄπρακτον τὴν ἐπάνοδον ποιῆσαι Τὸ
μάννα ὁ Φίλων ἑρμηνεύων ἔφη͵ ὥσπερ ἐκ παρα δόσεώς τινος
Ἰουδαϊκῆς δεδιδαγμένος͵ τοιαύτην αὐτοῦ εἶναι τὴν ποιότητα ὥστε
κατὰ τὴν φαντασίαν τοῦ ἐσθίον τος μετακίρνασθαι͵ καὶ εἶναι μὲν
καθ΄ ἑαυτὸ οἱονεὶ κέγχρον ἑψημένον ἐν μέλιτι͵ παρέχειν δὲ νῦν μὲν
ἄρτου͵ νῦν δὲ κρέως καὶ κρέως τοιοῦδε ἢ πετεινοῦ ἢ χερσαίου͵ νῦν
δὲ λαχάνου καὶ λαχάνου τοῦ κατὰ τὴν ἐπιθυμίαν ἑκάστου͵ καὶ
ἰχθύος͵ ὡς τὸ ἰδίωμα τῆς καθ΄ ἕκαστον γένος ποιότητος ἀκριβῶς
ἐν τῇ γεύσει τοῦ ἐσθίοντος διασώζεσθαι.
Επιστολαί 4.5.9 …ἐγκαλοῦντος ἔγκλημα εἶναι δοκεῖ μᾶλλον ἢ
τῇ ἑαυτοῦ φύσει κατεγνωσμένον ἐστὶ τὸ γράμμα. Πολλὰ γὰρ τῶν
καλῶν οὐ δοκεῖ εἶναι τοιαῦτα τοῖς τὸ κριτήριον τῆς δια νοίας οὐκ
ἀκριβὲς κεκτημένοις͵ ἐπεὶ καὶ τὰ ἰσοβαρῆ τῶν ὄγκων οὐκ ἴσα εἶναι
δοκεῖ͵ ὅταν μὴ ἰσορρόπως ἔχωσι πρὸς ἀλλήλας αἱ πλάστιγγες. Καὶ
τὸ μέλι ἤδη πικρόν τισι κατεφάνη τὴν γευστικὴν αἴσθησιν ὑπὸ τοῦ
πάθους διεφθαρ μένοις. Ἀλλὰ καὶ ὀφθαλμὸς οὐχ ὑγιῶς ἔχων πολλὰ
μὲν τῶν ὄντων οὐκ εἶδε͵ πολλὰ δὲ τῶν οὐκ ὄντων ὑπέθετο.
ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΡΟΦΗΤΗΝ ΗΣΑΙΑΝ ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ.2.85.29Ἵνα
συνταφέντες Αὐτῷ διὰ τοῦ βαπτίσματος καὶ συναπο θανόντες͵ ἐν
καινότητι ζωῆς περιπατήσητε͵ ἀποθανόντες τῇ ἁμαρτίᾳ. Συνάγαγε
δὲ τὰ περὶ πέτρας ἐν τῇ Γραφῇ͵ ὥστε σοι τρανωθῆναι τὸν τόπον. Ἐν
πέτρᾳ ὕψωσάς με. Καὶ ἐκ πέτρας ἔπιεν ὁ λαός͵ ἀλλὰ καὶ μέλι εἶχεν
ἐκ πέτρας͵ Καὶ ὁ Ψαλμῳδός φησι· Πέτρα καταφυγὴ τοῖς λαγωοῖς. Τὸ
καθαρὸν πρὸς κόρον· καὶ ἔλαιον δὲ͵ ᾧ ἐχρίοντο͵ ἡ στερεὰ πέτρα
παρεῖχε͵ κατὰ τὴν ᾠδὴν τὴν Μωϋσέως.
ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΡΟΦΗΤΗΝ ΗΣΑΙΑΝ ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ.7.3.1 …τοῖς
δυσπαραδέκτως περὶ τὴν θείαν οἰκονομίαν διακειμένοις͵ ἔκτισέ τινα
τῶν ζώων ὁ δημιουργὸς δυνάμενα ἀπὸ μόνου τοῦ θήλεος͵ χωρὶς τῆς
τῶν ἀῤῥένων ἐπιπλοκῆς͵ ἀποτίκτειν. Τοιαῦτα γὰρ ἱστοροῦσι περὶ
γυπῶν οἱ τὰ περὶ ζώων πραγ ματευσάμενοι. Βούτυρον καὶ μέλι
φάγεται· πρὶν ἢ γνῶναι αὐτὸν͵ ἢ προελέσθαι πονηρὰ͵ ἐκλέξεται τὸ
ἀγαθόν. Παιδικῇ τροφῇ χρῆται ὁ Ἐμμανουὴλ διὰ τὴν σάρκα͵ βου
τύρῳ καὶ μέλιτι.
ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΡΟΦΗΤΗΝ ΗΣΑΙΑΝ ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ.7.4.44 …σαν
ἔχει τὴν Αἴγυπτον. Ἐν ᾧ τόπῳ πάντα τὰ τετράποδα καὶ θηρία καὶ
ἑρπετὰ καὶ πτηνὰ θεοποιούμενα προσκυνεῖται. Ταύτας οὖν τὰς
μυίας͵ τὸ ἀσθενὲς τῆς ἀντικειμένης δυνά μεως͵ τῷ συριγμῷ ἑαυτοῦ
ἀφανίσει Κύριος͵ τουτέστι τῷ πνεύματι τοῦ στόματος αὐτοῦ
ἀφανίσει. Καὶ ἐν χώρᾳ τῶν Ἀσσυρίων τῇ μελίσσῃ. Ἔστι δὲ καὶ ἡ
μέλισσα μικρὸν ζῶον καὶ ἀσθενὲς͵ ἀποθνῆσκον ἐν ᾧ ἀμύνεται.
Ὁμοῦ τε γὰρ ἐνῆκε τὸ κέντρον͵ καὶ συναπέθανε τῇ πληγῇ· καὶ τὸν
μὲν τρωθέντα μικρὸν ἔβλαψεν͵ ἑαυτὴν δὲ τῆς ζωῆς ἀπεστέρησε.
ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΡΟΦΗΤΗΝ ΗΣΑΙΑΝ ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ.7.5.46 Διότι͵ ὥσπερ
ἀπὸ τοῦ ζώου τούτου ἡ ὕλη τῆς σκέπης ἡμῖν ὑπάρχει͵ οὕτως ἀπὸ
τῆς κατὰ τὴν ἀρετὴν περιβολῆς ἡ ζωὴ τῶν σπουδαίων
κατακοσμεῖσθαι πέφυκεν. Ἐπεὶ οὖν καὶ τρέφεται πνευματικῶς καὶ
κεκόσμηται͵ διὰ τοῦτο θρέψει δάμαλιν καὶ δύο πρόβατα. Βούτυρον
180
καὶ μέλι τὰ εἰσαγωγικὰ εἰς τὴν θείαν διδασκα λίαν διδάγματα

λέγει· διότι πρῶτον ἀνθρώπου τροφὴ͵ βού τυρον καὶ μέλι
ἐπινενόηται. Ὅταν δὲ τούτοις αὐτάρκως τραφῇ͵ μετὰ τὸ
στοιχειωθῆναι͵ τότε ὑπερβὰς τὰ ἐπὶ τῆς γῆς͵ στερεωτέρας καὶ
μείζονος καὶ ἀνδράσι πρεπούσης τροφῆς μεταλήψεται͵ τοῖς
πνευματικοῖς μαθήμασιν ἑαυτὸν ἐπιδούς.
ΟΜΙΛΙΑ ΠΕΡΙ ΠΑΡΘΕΝΙΑΣ. 2.31.2 Ἐκτενῶς κώλυε τὴν πρὸς
ἄνδρας ὁμιλίαν· ἐκ γὰρ τῆς ὁμιλίας ἐν τῇ Γενέσει ὁ πρωτόπλαστος
μετὰ τῆς Ἔυας ἔπεσε. Κἂν χρηστὴ ᾖ ἡ ὁμιλία͵ ἀλλ΄ ὁ ἄχρηστος
προσπαίζει. Φρόνιμος γάρ ἐστιν ἐν κακίᾳ· οὐκ εὐθέως ἐπιφέρει τὰ
φάρμακα͵ ἀλλὰ μέλιτι μίξας τὴν χολὴν λανθάνει. Ὥσπερ γὰρ ἀπὸ
χειλέων γυ ναικὸς πόρνης παγιδεύεται. τῷ αὐτῷ ἤδη καὶ ἀπὸ
ἀνδρὸς ἀκολάστου οἱ λόγοι ἐν ἀρχῇ μέλιτος δίκην λιπαίνουσι
φάρυγγα͵ τὰ δὲ τέλη χολῆς πικρότερον καὶ ἠκονημένον μᾶλλον
μαχαίρας διστόμου καὶ δεινότερον.
ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ͵ Ἀρχιεπισκόπου
Καισαρείας Καππαδοκίας͵ ΟΜΙΛΙΑ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΡΩΤΟΝ ΨΑΛΜΟΝ.
129.276.28 Ἀλλ΄ αἰσχρὸν τὸ αἰτεῖν; Αἰσχρότε ρον μὲν οὖν τὸ
δανεισάμενον ἀποστερεῖν. Οὐ πάντως νομοθετῶν ταῦτα λέγω͵ ἀλλ΄
ὑποδεικνὺς͵ ὅτι πάντα σοι τοῦ δανείζεσθαι φορητότερα. Ὁ μύρμηξ
μὲν δύ ναται͵ μήτε προσαιτῶν͵ μήτε δανειζόμενος͵ διατρέ φεσθαι·
καὶ μέλισσα τὰ λείψανα τῆς οἰκείας τροφῆς βασιλεῦσι χαρίζεται·
οἷς οὔτε χεῖρας͵ οὔτε τέχνας ἡ φύσις ἔδωκεν· σὺ δὲ τὸ εὐμήχανον
ζῶον ὁ ἄνθρω πος μίαν τῶν πασῶν μηχανὴν οὐχ εὑρήσεις πρὸς τὴν
τοῦ βίου διαγωγήν;
ΟΜΙΛΙΑ ΙΒ. Εἰς τὴν ἀρχὴν τῶν Παροιμιῶν. Ἀγαθὸς ὁ τῆς
εὐπειθείας μισθός. 31.413.43 δίδωσι τῷ νέῳ παιδὶ τὴν τῆς ἀκοῆς
αἴσθησιν ὑγιαί νουσαν. Ὅταν δὲ λέγῃ͵ Μὴ πρόσεχε φαύλῃ γυναικί·
καὶ πάλιν͵ Μὴ ἐρείσῃς σὸν ὄμμα πρὸς αὐτήν· καὶ͵ Οἱ ὀφθαλμοί σου
ὀρθὰ βλεπέτωσαν· δῆλός ἐστι τὴν οἱονεὶ ὅρασιν τῆς ψυχῆς τῷ παιδὶ
χαρι ζόμενος. Καὶ ὅταν παραινῇ͵ ὅτι Φάγε μέλι͵ υἱὲ͵ ἵνα
γλυκανθῇ ὁ φάρυγξ σου μέλι τροπικῶς ὀνομάζων τὴν θείαν
διδασκαλίαν· Ὡς γλυκέα γὰρ͵ φησὶ͵ τῷ λάρυγγί μου τὰ λόγιά σου͵
ὑπὲρ μέλι τῷ στόματί μου· διὰ τῆς παραινέσεως ταύτης τὴν
πνευματικὴν γεῦσιν τῆς ψυχῆς καταρτίζει͵ περὶ ἧς εἴρηται·
ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΑ ΠΛΑΤΟΣ ΟΡΩΝ. Περὶ τάξεως καὶ
ἀκολουθίας τῆς ἐν ταῖς ἐντολαῖς τοῦ Κυρίου. 31.928.
ἐναγαλλιᾶσθαι καὶ ἐνευφραίνεσθαι τῷ Θεῷ ζη μιοῦται͵ καὶ τὸ
κατατρυφᾷν τοῦ Κυρίου͵ καὶ τὸ καταγλυκαίνεσθαι τοῖς ῥήμασιν
αὐτοῦ͵ ὥστε δύνασθαι εἰπεῖν· Ἐμνήσθην τοῦ Θεοῦ͵ καὶ ηὐφράνθην·
καὶ͵ Ὡς γλυκέα τῷ λάρυγγί μου τὰ λόγιά σου͵ ὑπὲρ μέλι τῷ
στόματί μου· ἀλλὰ καὶ εἰς καταφρό νησιν καὶ λήθην τῶν κριμάτων
αὐτοῦ παντελῆ συν εθίζεται͵ οὗ μεῖζον κακὸν οὐδὲν ἂν οὐδὲ
ὀλεθριώτερον πάθοι.
181
Κουϊντος Σμυρναίος.
ΚΟΙΝΤΟΥ ΟΙ ΜΕΘ΄ ΟΜΗΡΟΝ ΛΟΓΟΙ ΛΟΓΟΣ Α1 1.440 … ἄστεϊ
καὶ λαοῖσιν· ὀρίνετο δέ σφισι θυμός. Ὡς δ΄ ὅτ΄ ἔσω σίμβλοιο μέγ΄
ἰύζωσι μέλισσαι χείματος οὐκέτ΄ ἐόντος͵ ὅτ΄ ἐς νομὸν ἐντύνονται
ἐλθέμεν͵ οὐδ΄ ἄρα τῇσι φίλον πέλει ἔνδοθι μίμνειν͵ ἄλλη δ΄ αὖθ΄
ἑτέρην προκαλίζεται ἐκτὸς ἄγεσθαι· ὣς ἄρα Τρωιάδες ποτὶ φύλοπιν
ἐγκονέουσαι ἀλλήλας ὤτρυνον· ἀπόπροθι δ΄ εἴρια θέντο καὶ
ταλάρους͵ ἀλεγεινὰ δ΄ ἐπ΄ ἔντεα χεῖρας ἴαλλον.
ΚΟΙΝΤΟΥ ΟΙ ΜΕΘ΄ ΟΜΗΡΟΝ ΛΟΓΟΙ ΛΟΓΟΣ 3.221 …εἰρύσσαι
μεμαῶτες ἐς Ἰλίου ἱερὸν ἄστυ. Ἀλλά οἱ οὐκ ἀμέλησε θεοῖς
ἐναλίγκιος Αἴας͵ ἀλλὰ θοῶς περίβη· πάντας δ΄ ὑπὸ δούρατι μακρῷ
ὤθει ἀπὸ νέκυος. Τοὶ δ΄ οὐκ ἀπέληγον ὁμοκλῆς͵ ἀλλά οἱ
ἀμφεμάχοντο περισταδὸν ἀίσσοντες αἰὲν ἐπασσύτεροι͵ τανυχειλέες
εὖτε μέλισσαι͵ αἵ ῥά θ΄ ἑὸν περὶ σίμβλον ἀπειρέσιαι ποτέωνται
ἄνδρ΄ ἀπαμυνόμεναι͵ ὃ δ΄ ἄρ΄ οὐκ ἀλέγων…
ΚΟΙΝΤΟΥ ΟΙ ΜΕΘ΄ ΟΜΗΡΟΝ ΛΟΓΟΙ ΛΟΓΟΣ 3.690 Πολλοὺς δ΄
ἀμφιφορῆας ἀλείφατος ἀμφεχέοντο͵ ἄλλους δ΄ ἀμφὶ πυρῇ μέλιτος
θέσαν ἠδὲ καὶ οἴνου ἡδέος οὗ μέθυ λαρὸν ὀδώδει νέκταρι ἶσον·
ἄλλα δὲ πολλὰ βάλοντο θυώδεα θαῦμα βροτοῖσιν ὅσσα χθὼν φέρει
ἐσθλὰ καὶ ὁππόσα δῖα θάλασσα. Ἀλλ΄ ὅτε δὴ περὶ πάγχυ πυρὴν
διεκοσμήσαντο͵ πεζοὶ ἅμ΄ ἱππήεσσι σὺν ἔντεσιν ἐρρώσαντο ἀμφὶ
πυρὴν πολύδακρυν.
ΚΟΙΝΤΟΥ ΟΙ ΜΕΘ΄ ΟΜΗΡΟΝ ΛΟΓΟΙ ΛΟΓΟΣ 3.736 …ἄλλεγον ἐς
χηλὸν πολυχανδέα τε βριαρήν τε͵ ἀργυρέην͵ χρυσῷ δὲ διαυγέι πᾶσ΄
ἐκέκαστο. Καὶ τὰ μὲν ἀμβροσίῃ καὶ ἀλείφασι πάγχυ δίηναν κοῦραι
Νηρῆος μέγ΄ Ἀχιλλέα κυδαίνουσαι͵ ἐς δὲ βοῶν δημὸν θέσαν ἀθρόα
ταρχύσασθαι σὺν μέλιτι λιαρῷ· μήτηρ δέ οἱ ἀμφιφορῆα ὤπασε͵ τόν
ῥα πάροιθε Διώνυσος πόρε δῶρον͵ Ἡφαίστου κλυτὸν ἔργον
ἐύφρονος͵ ᾧ ἔνι θῆκαν ὀστέ΄ Ἀχιλλῆος μεγαλήτορος. Ἀμφὶ δὲ
τύμβον Ἀργεῖοι καὶ σῆμα πελώριον ἀμφεβάλοντο ἀκτῇ ἐπ΄
ἀκροτάτῃ παρὰ βένθεσιν Ἑλλησπόντου
Ιμέριος σοφιστής.
Υπὲρ Δημοσθένους Ὑπερείδου. 41.123 … οὐ τοιοῦτον τό γε
ὑμέτερον͵ ἀλλ΄ ὅσον ἐκ θεῶν ῥεῦσαν γένος πρὸς τὴν ῥέουσαν φύσιν
ὡμίλησεν͵ ὁμιλῆσαν δὲ γένος ἡρώων ἐγέννησε͵ τοῦτο κραθὲν εἰς
ὑμᾶς οὐρανοῦ τινος ὡς ἀληθῶς μίμησιν τήνδε τὴν πόλιν εἰργάσατο.
τοι γαροῦν παρ΄ ὑμῖν φιλοσοφία ἡ μὲν ὀθνεῖος͵ ἡ δὲ ἐγχώριος πάσῃ
τῇ φιληκοΐᾳ τῆς πόλεως ὥσπερ τις ἀγαθὴ μέλιττα ἐξ ἀκηράτων
λειμώνων κηρία πλάττουσα πᾶσαν ἐπιβό σκεται αὐτήν͵ νῦν μὲν
ἐμβομβοῦσα θεάτροις καὶ τὴν Ἀκα δημίαν καὶ τὸν Ἀρίστωνος δι΄
ἑαυτῆς ὑμῖν συνάπτουσα· νῦν δὲ ψυχὰς νέων ἀρετῆς πάσης
γεμίζουσα͵ ὥσπερ που καὶ Πυθαγόραν λόγος…
Περί βασιλείας. 41.166 …μάρτυρα δὲ τῆς ἀρετῆς τοσοῦτον
βασιλέα κτήσαιτο͵ δικαιοσύνης δὲ μισθὸν ἀλλ΄ οὐ χρυσίου τὸ τῆς
ἀρχῆς γέρας κομίζοιτο. τῶν μὲν οὖν δημηγόρων τῶν ἐν Ἰλίῳ τὸν
Πύλιον ἥδιον Ὅμηρος φθέγγεσθαι πεποίηκεν· οὗτος δὲ τοσαύτην
ἀρχήν͵ τοσαύτην δὲ πόλιν ὑπ΄ αὐτὸν καὶ ὅλην βουλὴν τοῖς
σκήπτροις ἔχων ὑπήκοον͵ μέλιτος γλυκίων πᾶσιν ἐντυγχάνει͵ καὶ
182
φαίνεται καὶ ταύτῃ νικῶν τὸν Νέστορα͵ ὅτι τοσοῦτον ἡλικίᾳ

νικώμενος κρατεῖ τῶν λόγων ταῖς χάρισιν. ἀλλὰ γὰρ τοῖς τῆς
πόλεως ἔρωσι παραχωρήσας…
Περί βασιλείας. 44.51 …προσαγορεύων τὸν ῞Ηλιον. ταῦτα τῆς
Αἰγύπτου τὰ κάλ λιστα· ταῦτα κοσμεῖ σοι τὴν πανήγυριν. πρόσθες
δὲ εἰ βούλει καὶ τὴν μικρὰν τὴν ἐμὴν Μοῦσαν θαύμασι͵ τὴν πολλοῖς
μὲν ἴσως ἀρέσκουσαν͵ ἕνα δὲ μόνον προκρίνουσαν. ἐπεὶ καὶ
Ξενοφῶντα κατέχει λόγος͵ τὸν ἥδιστον͵ τὸν με λισσῶν σμήνη
παραδραμόντα τῷ λόγῳ καὶ τὸ μέλι βρύον τῇ διηγήσει μιμούμενον͵
μὴ φίλου σχεῖν εἰς τάξιν Ἀλκιβιά δην τὸν ἥρωα͵ εἰ καὶ συνεφοίτα καὶ
μόνον ἠγάπα καὶ Σωκράτους ἤκουσε κατὰ ταὐτὸν ὁ Κλεινίου…
Περί βασιλείας. 46.54 …ἄνθεσί τ΄ ἠρινοῖσι καὶ κισσοῦ
κορύμβοις Μούσαις κάτοχοι ποιηταὶ στέψαντες͵ νῦν μὲν ἐπ΄ ἄκρας
κορυφὰς Καυκάσου καὶ Λυδίας τέμπη͵ νῦν δ΄ ἐπὶ Παρνασσοῦ
σκοπέλους καὶ Δελ φίδα πέτραν ἄγουσι͵ πηδῶντά τε αὐτὸν καὶ ταῖς
Βάκχαις ἐνδιδόντα τὸν εὔϊον· ὅτε καὶ τὴν γῆν λόγος͵ οἷον αἰσθα
νομένην τῆς ἐπιδημίας αὐτοῦ͵ ῥεῖν μὲν μέλι καὶ γάλα καὶ ποταμούς
τινας αὐτοῦ τοῦ νέκταρος Σατύροις τε καὶ Βάκ χαις ἀρύεσθαι͵ καὶ
μειδιᾶν μὲν ὁμοῦ ἡδύ τι καὶ χρυσαυγές͵ πορφύρειν δὲ ὅλην τοῖς
ἄνθεσιν͵ ὅπως ἂν ἔχοι σκιρτᾶν τε καὶ ἀθύρειν ἐπ΄ αὐτῶν ὁ θεός·
Περί βασιλείας. 48.303 …Διονύσῳ τὴν πανήγυριν καὶ τὸ ἐκ
τούτου λοιπὸν ὡς θεῷ πομπεύειν τῷ Διονύσῳ ψη φίσασθαι. τοιοῦτος
μὲν τῆς ἀποδημίας ὁ νοῦς͵ καὶ αὐτοῦ διηγουμένου ἔθνη τε ὁμοῦ καὶ
πόλεις ἀκούων τοῦτο μὲν τῆς μνήμης αὐτόν͵ τοῦτο δὲ τῆς ἡδονῆς
θαυμάσαις. ἀτεχνῶς γὰρ οἷον μέλιτος σταγόνες τῶν τούτου λόγων
ἀποστά ζουσαι͵ γλυκείας πληροῦσιν ἡδονῆς τοὺς ἀκροωμένους
ἅπαν τας· ὥστε ἔγωγε πρότερον ἐπὶ τοῖς Ἡροδότου λόγοις ἡδέως
διατιθέμενος͵ παῖδα ἤδη τὸν Ἡρόδοτον πρὸς τὴν τούτου χάριν
ὑπείληφα· μικροὶ δέ μοι λοιπὸν Ἑλλάνικοί τε καὶ Δούριδες…
Αστέριος εκκλ. συγγραφέας.

Ομιλίαι. 12.6.1.3 …καὶ αὐτοσχέδιος ῥήτωροὐ γὰρ ἔλεγεν
ἅπερ ἐκ τέχνης ἔμαθεν͵ ἀλλ΄ ἅπερ ἐνεπνεῖτο ὑπὸ τοῦ Πνεύματος͵
Ἄνδρες͵ φησίν͵ ἀδελφοὶ καὶ πατέρες͵ ἀκούσατε. Σοφὸν τὸ προοίμιον͵
ἀρίστη πρὸς δῆμον θερμαινόμενον ἡ τῆς δημηγορίας ἀρχή. Τὰ γὰρ
μειλίχια καὶ προσηνῆ τῶν ῥημάτων οἷον μέλιτός τινος μετέχοντα
ἢ ἐλαίῳ ἁπαλῷ παραπλήσια τὴν φλεγμονὴν τῶν θηρίων
κατέστελλεν. Ἔπειτα ἄνεισι τῇ μνήμῃ πρὸς τὸν Ἀβραάμ͵ ἵνα καὶ
παλαιῶν ἀρξάμενος χρόνων καὶ μακρὸν ἀποτείνων λόγον ἐν πολλῷ
τῷ μέσῳ λάθῃ δαπανήσας τὸν θυμὸν ἐκλυόμενον.
Ομιλίαι. 14.7.6.3 …ὁ βασιλεὺς παρετάττετο καὶ διὰ πολλῆς
φροντίδος ἦγε τὸν πόλεμον· ἀπηγόρευσε τῷ λαῷ τροφῆς ἐν ἐκείνῃ
τῇ ἡμέρᾳ μὴ μεταλαβεῖν ὄρκῳ τὴν κρίσιν ἐπισφραγίσας καὶ θάνατος
ἦν ἡ ζημία τῷ παρακούσαντι. Πάσης δὲ τῆς στρατιᾶς εὐπειθῶς
δεξαμένης τὸ πρόσταγμα μόνος ὁ τοῦ βασιλέως παῖς Ἰωνάθαν
σμήνει περιτυχὼν καὶ τοῦ μέλιτος ἡττηθείς͵ ἐμπήξας τοῖς κηρίοις
τὸ σκῆπτρον τοῦ γλυκάσματος ἀπεγεύσατο. ῏Ηλθε δὲ ἐγγὺς τοῦ
183
κινδύνου͵ εἰ μὴ τὸ πλῆθος ἅπαν κοίνῃ πρὸς τὴν ὁρμὴν τοῦ πατρὸς

καὶ βασιλέως ἀντέσχον ἀπαγαγεῖν τὴν ἀπειλὴν εἰς ἔργον ὁρίσαντος.
Ομιλίαι. 14.10.2.4 Ταῦτα͵ ὦ χριστιανοί͵ δίκαιά τε καὶ
ἀναντίρρητα͵ κἂν Θεὸς δικάζῃ κἂν ἄνθρωπος. Καὶ σὺ δέ μοι͵ ὁ
δικαστής͵ ἐπιψήφισονἐν καιρῷ γὰρ παρεγένουἀμφισβητούσῃ τῇ
ψυχῇ πρὸς τὸ σῶμα. Ἄνελε τοίνυν μοι͵ ὁ χριστιανός͵ τὴν ἡδυπάθειαν
ὡς μειρακιώδη. Ἀνὴρ εἶ͵ μὴ φρόνει τὰ τῶν νηπίων. Ἐκεῖνα ἂν μὴ
λάβῃ τοῦ μέλιτος͵ θρηνεῖ· ἂν μὴ τοῦ κρέως ὀρέξῃς ἢ τοῦ οἴνου͵
πίπτοντα ἀποσπαίρει͵ ἀποκναίει δὲ πάντας ἐπὶ πλεῖστον ὅσον
κλαυθμυριζόμενα.
Ιωάννης Χρυσόστομος.
ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΠΕΡΙ ΠΑΡΘΕΝΙΑΣ. Ὅτι τῶν αἱρετικῶν
ἡ παρθενία μισθὸν οὐκ ἔχει. 70.13 Ὅτι ἡδονῆς ποιητικὸν ἐπιθυμία͵
ἐπιθυμίαν δὲ οὐχ ὁ κόρος οὐδὲ ἡ πλησμονὴ ἀλλ΄ ἡ ἔνδεια καὶ ἡ
σπάνις ποιεῖ. Αὕτη δὲ οὐκ ἐν ἐκείνοις τοῖς συμποσίοις τοῖς τῶν
πλουτούντων ἀλλ΄ ἐν τοῖς τῶν πενομένων ἀεὶ πάρεστι͵ παντὸς
τραπεζοποιοῦ καὶ μαγείρου μᾶλλον ἐπιστάζουσα πολὺ τοῖς
προκειμένοις τὸ μέλι. Οἱ μὲν γὰρ πλουτοῦντες οὔτε πεινῶντες
ἐσθίουσι καὶ χωρὶς τοῦ διψεῖν πίνουσι͵ καὶ πρὶν αὐτοῖς σφοδρῶς
ἐπελθεῖν τὴν ἀνάγκην τοῦ ὕπνου καθεύδουσιν.
Πρὸς τοὺς ἀπολειφθέντας τῆς συνάξεως͵ καὶ τοῦ ὁμοούσιον εἶναι
τὸν Υἱὸν τῷ Πατρὶ ἀπόδειξις͵ καὶ ὅτι τὰ ταπεινῶς εἰρημένα καὶ
γεγενημένα παρ΄ αὐτοῦ͵ οὐ δι΄ ἀσθένειαν δυνάμεως͵ οὐδὲ δι΄ ἐλάτ
τωσιν ἐγίνετο καὶ ἐλέγετο͵ ἀλλὰ δι΄ οἰκονομίας διαφόρους.
48.765.45 Ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει͵ καὶ τέξεται υἱὸν͵ καὶ
καλέσουσι τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ· βούτυρον καὶ μέλι
φάγεται· καὶ πάλιν͵ Παιδίον ἐγεννήθη ἡμῖν͵ υἱὸς καὶ ἐδόθη ἡμῖν.
Ὁρᾷς πῶς καὶ τὴν προτέραν αὐτοῦ ἡλικίαν προανεφώνησαν;
Ἐρώτησον τοίνυν τὸν αἱρετικόν· Θεὸς δειλιᾷ͵ καὶ ἀναδύεται͵ καὶ
ὀκνεῖ͵ καὶ λυπεῖται; κἂν εἴπῃ͵ ὅτι ναὶ͵ ἀπόστηθι λοιπὸν͵ καὶ στῆσον
αὐτὸν κάτω μετὰ τοῦ διαβόλου͵ μᾶλλον δὲ καὶ ἐκείνου κατώτερον·
οὐδὲ γὰρ ἐκεῖνος τολμήσει τοῦτο εἰπεῖν·
ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΙΩΑΝΝΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΤΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΠΑΝΤΑ
ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΑΝΔΡΙΑΝΤΑΣ ΟΜΙΛΙΑΙ ΚΑ ΕΝ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑ ΛΕΧΘΕΙΣΑΙ. Ὁμιλία
λεχθεῖσα ἐν Ἀντιοχείᾳ…49.44.38 …ἴδοι τις ἄν· καὶ ὥσπερ ἐκεῖ τὸ
πεινῇν πρὸ τῆς τῶν ἐδε σμάτων φύσεως ἡδονὴν ἐργάζεται· οὕτω
καὶ ἐνταῦθα τὸ διψῇν ἥδιστον ποιεῖν εἴωθε τὸ ποτὸν͵ κἂν ὕδωρ ᾖ τὸ
πινόμενον μόνον. Καὶ τοῦτο αὐτὸ ὁ προφήτης ἐμφαίνων ἔλεγεν· Ἐκ
πέτρας μέλι ἐχόρτασεν αὐτούς. Καίτοι τοῦτ΄ οὐδαμοῦ τῆς Γραφῆς
ἀνέγνωμεν͵ ὅτι μέλι ἐκ πέτρας ἐξήγαγεν ὁ Μωσῆς͵ ἀλλὰ πανταχοῦ
ποταμοὺς καὶ ὕδατα καὶ ψυχρὰ νάματα.
Τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Ἰωάννου ἀρχιεπισκόπου
Κωνσταντινουπόλεως πρὸς τοὺς σκανδαλιζομένους ἐπὶ ταῖς
παρανομίαις ταῖς γινομέναις καὶ τῇ τοῦ λαοῦ καὶ πολλῶν ἱερέων
διώξει καὶ διαστροφῇ καὶ περὶ τῆς τοῦ Θεοῦ προνοίας καὶ περὶ
ἀκαταλήπτου. Ἰατρῶν μὲν παῖδες͵ ὅταν πυρέττοντάς τινας ἢ
184
ἕτερον τι νόσημα νοσοῦντας μέλλωσι θεραπεύειν…7.24.2 …

ταλαιπωρίαν ἐπικουφίζοντες͵ ἵνα σοι τὸν ἀέρα κοῦφον καὶ προσηνῆ
κατασκευάσωσιν͵ ἵνα σε καὶ ἑτέρωθεν τέρπωσι͵ νῦν μὲν γλυκὺ καὶ
προσηνὲς συρίζοντες͵ νῦν δὲ ἠρέμα φυτοῖς προσβάλλοντες καὶ
πέταλα δένδρων σείοντες͵ ἵνα σοι τὸν ὕπνον καὶ θέρους καὶ ἔαρος
ὥρᾳ ἡδίω καὶ μέλιτος γλυκύτερον ἐργάσωνται͵ ἵν΄͵ ὅπερ ἐπὶ
τῶν δένδρων ποιοῦσι͵ τοῦτο καὶ ἐπὶ τῶν θαλαττίων νώτων
ἐργαζόμενοι͵ ἐπί τε τῶν ποταμίων ναμάτων καὶ τὴν ἐπιφάνειαν
αὐτῶν μετεωρίζοντες͵ πολλήν σοι ἐντεῦθεν παρέχωσι τὴν ἀπὸ τῆς
θέας τέρψιν καὶ πρὸ τῆς τέρψεως δὲ ταύτης καὶ ὠφέλειαν…
ΕΓΚΩΜΙΟΝ ΕΙΣ ΔΙΟΔΩΡΟΝ ΕΠΙΣΚΟΠΟΝ τὸν προλαβόντα καὶ
ἐγκωμιάσαντα. Ὁ σοφὸς οὗτος καὶ γενναῖος διδάσκαλος͵ πρώην τὴν
ἀῤῥωστίαν τοῦ σώματος ἀποθέμενος… 52.764.41 τοθεν ἔῤῥαπτον
ἐπιβουλὰς͵ καὶ ἐκ πασῶν αὐτὸν ἐῤῥύ σατο Κύριος. Φέρε οὖν
γλώττης ἀκούσωμεν ταύτης͵ δι΄ ἣν καὶ ἐκινδύνευσε καὶ ἐσώθη.
Περὶ ἧς οὐκ ἄν τις ἁμάρτοι τοῦτο εἰπὼν͵ ὃ περὶ τῆς γῆς [τῆς]
ἐπαγγε λίας εἴρηκε Μωσῆς. Τί δὲ περὶ ἐκείνης εἶπεν; Γῆν ῥέουσαν
γάλα καὶ μέλι. Τοῦτο καὶ περὶ τῆς γλώττης ἔστιν εἰπεῖν· γλῶττα
ῥέουσα γάλα καὶ μέλι τούτου. Ἵν΄ οὖν καὶ γάλακτος ἀπολαύσωμεν͵
καὶ τοῦ μέλιτος ἐμφορηθῶμεν ἐνταῦθα τὸν ἡμέτερον κατα
παύσαντες λόγον͵ ἀκούσωμεν τῆς λύρας καὶ τῆς σάλπιγγος.
Δίδυμος Καίκος.
Σχόλια στον Ιακώβ. 288.33 …καὶ εἰλικ[ριν]εστέραν ἔχει τὴν
ἐνέργειαν. [κα]ὶ ἔστω παράδ3ε3ιγμα τούτου πρόχ[ει]ρον εἰς
παράστασιν τοῦ τὰ κρείτ[το]να μειγνύμενα τ[οῖς] ἐλάττοσιν
ἐλαττοῦσθαι͵ οἷον τὸ μέλι μιγὲν [ἀ]ψινθίῳ ἐλαττοῦται καὶ
οἶνος ὕδ[α]τι. συνεζεύχθη δὲ οὐ κατὰ Μαν[ι]χαῖον͵ ἀλλ΄ ἀκολου
θήσα[σα ]α ἐν ἑτέροις λο[ ] συνῆψεν…
Σχόλια στον Εκκλησιαστή. 227.14 … τῶν ἐχόντων ἐπὶ
ἐπαινετῶν καὶ ψεκτῶν͵ ὡς ἐὰν λέγῃ· ἡ Σοφία τίκ τει ἀνδρὶ φρόνησιν
καὶ ἡ γυνή σου ὡς ἄμπελος εὐθηνοῦσα͵ οἱ υἱοί σ[ου ὡ]ς νεόφυτ[α]
ἐλαιῶν. ἐκ ταύτης τῆς γυναικὸς γεννήματα γίνεται ἀρρενικά͵
θρεπτικ[ὰ] πυρὸς καὶ φωτός. τὸ γὰρ εὐλόγημα τούτων τῶν φυ τῶν
τρέφει τὸ πῦρ καὶ τ[ὸ] φῶς. ψεκτῶς δὲ πάλιν λέγεται· μὴ πρόσεχε
φαύλῃ γυναικί· μέλι͵ φησίν͵ ἀποστάζει τῶν χειλέων
γυναικὸς πόρνης͵ ἣ πρὸς ὀλίγον γλυκαίνει σὸν φάρυγγα.
ὕστερον μέντοι πικρότερον χολῆς εὑρήσεις. εἶτα μεθ΄ ὁλίγα
ἐπιφέρει· τῆς δὲ ἀφροσύνης οἱ πόδες· τὴν γυναῖκα ἀφροσύνην
εἶπεν. διὸ καὶ πρὸς σοφίαν αὐτὴν διέστειλεν. λέγει͵ ὅτι ἡ γυνὴ αὕτη͵
ἣν εἶπεν περιφοράν͵ ἣν εἶχεν ὀχληρίαν͵ θή ρευμά ἐστιν͵ οὐ
θηρευόμενον.
Σχόλια στον Εκκλησιαστή. 330.15 …τῶν ὁρατῶν λέγῃ τῶν
δεικ[νυμ]ένων ὑπὸ τοῦ αἰσθητοῦ φωτός͵ τὸ γλυκὺ ἀντὶ τοῦ ἡδύ
ἐστιν. ἐὰν δὲ [λά] β[ῃ]ς τοὺς ἔσω ὀφθαλμοὺς καὶ τὸ φῶς τὸ
ἀληθινόν͵ οὕτω γλυκύ ἐστιν͵ ὡς εἴρητ[α]ι γεύ[σα]σθε καὶ ἴδετε ὅτι
χρηστὸς ὁ κύριος καὶ ὡς γλυκέα τὰ λόγιά σου ὑπὲρ μέλι καὶ
185
κ[ηρί]ον͵ φάγε μέλι͵ υἱέ͵ ἀγαθὸν γὰρ κηρίον͵ ἵνα γλυκα[ν]θῇ

ὁ φ[ά]ρυνξ. κατο μέ λι͵ τὸ ἐσθιόμενον͵ τὸν ἀγαθόν͵ τὸ
πνευματικὸν ἀπόσταγμα τῶν γ[ρ]αφῶν ε[ τὸ κη]ρίον δέ͵ ἐν
ᾧ συνίσταται ἡ λέξις τῶν γραφῶν. τοῦ βλέπειν [σὺν τὸν
ἥλιον].
Ψευδο-Μακάριος.
Λόγοι. 14.35.1.1 …ἡ ἐπαῖτις τὸν αὐτὸν πόνον ἔχουσιν· ὁμοίως
καὶ ἡ γῆ τοῦ πλουσίου καὶ τοῦ πένητος͵ ἐὰν μὴ τὴν δέουσαν
ἐργασίαν λάβοιεν͵ οὐ δύνανται ἀξίους καρποὺς ἐνέγκειν͵ οὕτω καὶ
ἐν τῇ ἐργασίᾳ τῆς ψυχῆς οὐ σοφός͵ οὐ πλούσιος πρὸς χάριν
βασιλεύει͵ εἰ μὴ δι΄ ὑπομονῆς καὶ θλίψεων καὶ καμάτων πολλῶν· ὁ
γὰρ Χρι στιανὸς ὀφείλει τοιοῦτος εἶναι. Ὥσπερ τὸ μέλι γλυκὺ
τυγχάνει͵ οὐδὲν τὸ πικρὸν ἰοβόλων θηρίων μεταβαλεῖν αὐτὸ
δύναται͵ οὕτως αὐτοὶ πᾶσι τοῖς προσερχομένοις͵ εἴτε ἀγαθοῖς εἴτε
πονηροῖς͵ χρηστοὶ τυγχάνουσιν͵ ὥς φησιν ὁ κύριος· 6γίνεσθε
χρηστοὶ ὥσπερ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος.
Λόγοι. 16.3.1.6 Ὅσοι λόγους πνευματικοὺς λαλοῦσιν ἄνευ
γνώσεως καὶ πείρας ἐοίκασιν ἀνθρώπῳ ἐν μεσημβρίᾳ καὶ καύσωνι
πεδιάδα ἄνυδρον διοδεύοντι καὶ διὰ τὴν πολλὴν δίψαν διαγράφοντι
κατὰ νοῦν πηγὴν ψυχράν͵ διειδὲς καὶ λαμπρὸν καὶ γλυκὺ ῥέουσαν
ὕδωρ͵ καὶ ἑαυτὸν ἀπολαύοντα ἐν ἀδείᾳ τοῦ νάματος͵ τῶν χείλεων
αὐτοῦ ἐκφρυγέντων καὶ ἀποξηρανθέντων διὰ τὴν ὑπερβολὴν τῆς
δίψης͵ ἢ ἀνθρώπῳ ποτὲ μὴ γευσαμένῳ μέλιτος ποιότητα καὶ
διηγουμένῳ ἑτέροις περὶ τῆς γλυκύτητος. τοιοῦτοι εἰσὶν οἱ
λέγοντες λόγον περὶ τελειότητος καὶ ἁγιασμοῦ καὶ ἀπαθείας͵ μὴ
ἔχοντες δὲ ἐν ἔργῳ καὶ πληροφορίᾳ τὰ πράγματα· οὐ γὰρ ὡς
λαλοῦσιν͵ οὕτως ἀπαντᾷ ἡ ἀλήθεια.
Λόγοι. 31.3.3.8 έσχετο αὐτοῖς͵ καὶ οὗτοι οὐδὲν ἄξιον τῶν εἰς
αὐτοὺς γεγενημένων χαρισμάτων ἐπεδείξαντο καὶ γὰρ πρὸς αὐτούς
ἐστιν ὁ λόγος ὁ λέγων· 6εὗρον σε ἐν τῇ ἐρήμῳ γυμνὴν καὶ
ἀσχημονοῦσαν͵ καὶ ἔπλυνά σε ἐκ τοῦ αἵματος τῆς μελανίας σου͵ καὶ
ἐκόσμησά σε κόσμῳ καὶ περιέθηκά σοι ψέλλια ἐν ταῖς χερσὶ καὶ
βηρύλλιον τῷ μετώπῳ σου καὶ διάδημα ἐπὶ τῆς κεφαλῆς͵ σεμίδαλιν
καὶ ἔλαιον καὶ μέλι ἔφαγες͵ καὶ ἐγένου ὀνομαστὴ ἐν πᾶσι τοῖς
ἔθνεσι. καὶ μετὰ ταῦτα ἐκτραπεῖσα ἀπῆλθες ἐν ταῖς πορνείαις σου
ὀπίσω τῶν ἐραστῶν σου6. κόσμησις γὰρ αὐτῆς καὶ διατροφὴ καὶ
καλλωπισμὸς…
ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΤΟΥ ΑΙΓΥΠΤΙΟΥ
ΟΜΙΛΙΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑΙ Πάνυ πολλῆς ὠφελείας πεπληρωμέναι Περὶ
τῆς ὀφειλομένης καὶ σπουδαζομένης Χριστιανοῖς τελειότητος.
ΟΜΙΛΙΑ Α.1 15.54 …μυστικῶς ἐμφαῖνον τὸ πνεῦμα περὶ τῆς
τοιαύτης ψυχῆς ὡς περὶ Ἱερου σαλὴμ ἔλεγεν· 7εὗρόν σε7 φησὶν 7ἐν
τῇ ἐρήμῳ γυμνὴν καὶ ἔλουσά σε ἐκ τοῦ ὕδατος τῆς ἀκαθαρσίας σου
καὶ ἐνέδυσά σε ἔνδυμα καὶ ψέλλια περιέ θηκα ἐν ταῖς χερσί σου καὶ
μανιάκια περὶ τὸν τράχηλόν σου καὶ ἐνώτια ἐν τοῖς ὠσί σου͵ καὶ
ἐγένου μοι ὀνομαστὴ ἐν πᾶσι τοῖς ἔθνεσι. σεμίδαλιν καὶ ἔλαιον
καὶ μέλι ἔφαγες͵ καὶ εἰς ὕστερον ἐπελάθου τῶν εὐεργεσιῶν μου
186
καὶ ἐπορεύθης ὀπίσω τῶν ἐραστῶν σου καὶ ἐπόρνευσας ἐν

αἰσχύνῃ7. οὕ τως καὶ ψυχῇ τῇ διὰ τῆς χάριτος ἐπιγινωσκούσῃ τὸν
θεὸν τὸ πνεῦμα παραινεῖ͵ ἥτις καθαρισθεῖσα ἀπὸ τῶν προτέρων
ἁμαρτιῶν καὶ τοῖς τοῦ ἁγίου πνεύματος κοσμίοις κοσμηθεῖσα καὶ
μεταλαβοῦσα θείας καὶ ἐπουρανίου τροφῆς͵ μὴ δεόντως δὲ ἐν
πολλῇ γνώσει ἀναστρεφομένη
ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΤΟΥ ΑΙΓΥΠΤΙΟΥ ΟΜΙΛΙΑΙ
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑΙ 16.97 …μὴ ἔχῃ τὴν χάριν τοῦ θεοῦ πεφυτευμένην καὶ
πεπηγμένην ἐν ἑαυτῷ͵ ὥστε νυκτὸς καὶ ἡμέρας ὡς φυσικὸν εἶναι
προσκεκολλημένον τῇ ψυχῇ τὸ καθ΄ ὥραν ὁδηγοῦν αὐτὸν καὶ
διϋπνίζον καὶ ὑπορθοῦν εἰς τὰ ἀγαθά͵ ἵνα γοῦν τὴν μέριμναν ἔχῃ͵
τὸν φόβον͵ τὸν πόνον ὡς φυσικὸν καὶ ἄτρεπτον͵ τὸν συντριμμὸν τῆς
καρδίας πάντοτε πεπηγμένον. Ὥσπερ δὲ μέλισσα κρυπτῶς
ἐργαζομένη τὸ κηρίον ἐν τῷ κοσκίνῳ οὕτως καὶ ἡ χάρις
κρυπτῶς ἐργάζεται ἐν ταῖς καρδίαις τὴν ἑαυτῆς ἀγάπην καὶ
μεταβάλλει ἀπὸ πικρότητος εἰς γλυκύτητα͵ ἀπὸ τραχύ τητος εἰς
λειότητα. ὥσπερ δὲ ἀργυροκόπος καὶ ἀναγλυφάριος ἀναγλύ φων
δίσκον κατὰ μέρος σκεπάζει ἅπερ γλύφει διάφορα ζῳδια· ἐπὰν δὲ
τελέσῃ͵ τότε φανεροῖ αὐτὸν ἐξαστράπτοντα τῷ φωτί͵ οὕτως καὶ ὁ
ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΤΟΥ ΑΙΓΥΠΤΙΟΥ ΟΜΙΛΙΑΙ
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑΙ 16.141 οἱ ἔχοντες σοφίαν δι΄ αὐτῆς τῆς σοφίας
κλέπτονται. δεῖ οὖν ἐν πᾶσι τοῖς μέρεσι συγκεκερασμένον εἶναι τὸν
ἄνθρωπον͵ τὸ χρηστὸν μετὰ τοῦ ἀποτόμου͵ τὸ σοφὸν μετὰ
διακρίσεως͵ τὸν λόγον μετὰ τοῦ ἔργου͵ τὸ ὅλον πεποιθέναι ἐπὶ
κύριον καὶ μὴ ἐφ΄ ἑαυτόν. ἡ γὰρ ἀρετὴ διὰ πολλῶν εἰδῶν ἀρτύεται͵
ὥσπερ ἔδεσμά τι τῶν ἀναγκαίων διὰ κονδίτου ἢ ἑτέρου τινός͵ καὶ
τοῦτο οὐ μόνον διὰ μέλιτος ἀλλὰ καὶ πεπέρεως͵ καὶ οὕτως
εὑρίσκεται χρήσιμον.
Αμφιλόχιος εκκλησιαστικός συγγραφέας.

Ἀμφιλοχίου ἐπισκόπου Ἰκονίου εἰς τὴν θεοτόκον καὶ εἰς τὸν
Συμεῶνα καὶ Ἄνναν. Πολλοὶ τῶν μεγάλων ἀνθρώπων τὴν παρθενίαν
θαυμάζου σιν· 148 …τοῦτο τὸ παιδίον βροχῆς στήμονας
κατεργάζεται͵ τοῦτο τὸ παιδίον ὡσεὶ ἔριον χιόνα τινάσσει͵ τοῦτο
τὸ παιδίον τοὺς προπάτορας ἡμῶν ἐκ γῆς Αἰγύπτου διὰ τῆς
Μωσαϊκῆς βακτηρίας ἠλευθέρωσεν͵ τοῦτο τὸ παιδίον τὴν Ἐρυθρὰν
θάλασσαν ἀνέτεμε καὶ ὡς διὰ χλοηφόρου πεδίου διήγαγεν καὶ ἐν τῇ
ἐρήμῳ ἐπομβρίσαν τὸ μάννα γῆν ῥέουσαν γάλα καὶ μέλι
ἐκληροδότησεν· τοῦτο τὸ παιδίον τὸν ναὸν τοῦτον διὰ τῶν
πατέρων εἰς ὕψος ἐπαρθῆναι παρεσκεύασεν͵ τοῦτο τὸ παιδίον
ὅρκους πρὸς Ἀβραὰμ τιθέμενον ἔλεγε·
Τροϊλος.
ΤΡΩΙΛΟΥ ΣΟΦΙΣΤΟΥ ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΤΗΣ ΡΗΤΟΡΙΚΗΣ
ΕΡΜΟΓΕΝΟΥΣ. Ἐπειδὴ σὺν θεῷ τῆς ῥητορικῆς ἀρχόμεθα τέχνης͵
τινὲς δὲ πέρα τοῦ δέοντος αὐτὴν ἐπαινοῦντες ἔλεγον ἐπιστήμην…
48.12 …ἀπὸ δὲ τῶν θεῶν εἰς τοὺς ἥρωας ἦλθε͵ καὶ τοῦτο πάλιν
ἐδήλωσεν Ὅμηρος προσάψας τῷ Μενελάῳ τὸ συμβουλευτικὸν διὰ
187
τοῦ εἰπεῖν· Παῦρα μὲν͵ ἀλλὰ μάλα λιγέως ἀγόρευε· τὸ δὲ

πανηγυρικὸν τῷ Νέστορι͵ ἐν οἷς λέγει· Τοῦ καὶ ἀπὸ γλώσσης
μέλιτος γλυκίων ῥέεν αὐδή· ταῦτα δ΄ ἐγκωμιαστικά εἰσι· πλὴν
δείκνυσιν͵ ὡς χρεία τὸν ἐγκωμιάζοντα καὶ γλυκὺν εἶναι κατὰ
προφορὰν καὶ πει θήνιον͵ ἔνθα φησί·
Λιβάνιος.
Επιστολαί. Κλεάρχῳ.Ἔμελλον γράφων δεήσεσθαί σου
βοηθῆσαι τῷ χρηστῷ μέν͵ πένητι δὲ Φαυστίνῳ͵ αὐτὰ δὲ ταῦτα
ἀρκέσειν ἡγούμην σοι πρὸς τὴν βοήθειαν͵ τόν τε τρόπον τήν τε
πενίαν. 30.2.4 …τὸν ἐπ΄ ἐκείνῳ χρόνον οὐ θαῦμα· καὶ γὰρ καὶ τὰ μὴ
λίαν ἀλ γεινὰ τοῖς ὧδε ἔχουσι χαλεπά. νῦν οὖν ἐπειδὴ τῆς δρυὸς
ἀφέμενος ἔχῃ τῶν πυρῶν͵ οὕτω γὰρ καὶ αὐτὸς ἀπεικάζεις͵ ἕψομαι
τὸ μὲν μιμούμενος͵ ἐν δὲ τῷ νικώμενος. ἡκόντων γὰρ ἐκεῖθεν
γραμμάτων καὶ μέλιτος γράφων μὲν ἴσον τι ποιῶ τοῖς γράμμασιν͵ ὅ
τι δ΄ ἂν ἀντὶ τοῦ δώρου γένοιτό σοι ζητῶν οὐχ εὗρον πλὴν ὅσον
ἐπαινέσαι τὸ δῶρον. οὐ γὰρ ὄνομα ἄλλως τὸ Ἀττικόν͵ ἀλλ΄ ἀτεχνῶς
ἀπὸ τῶν ἐν Ὑμηττῷ πόνων οὓς ἐν τῷ ὄρει πονοῦσιν αἱ μέλιτται.
τοιοῦτον δὲ ὂν ὅμως ἡττᾶτο τῆς ἡδονῆς ἧς ἡμᾶς ἐν οἷς ἐπέστελλες
ἔγευσας.
Επιστολαί. Κλεάρχῳ.30.2.8 …ἕψομαι τὸ μὲν μιμούμενος͵ ἐν δὲ τῷ
νικώμενος. ἡκόντων γὰρ ἐκεῖθεν γραμμάτων καὶ μέλιτος γράφων
μὲν ἴσον τι ποιῶ τοῖς γράμμασιν͵ ὅ τι δ΄ ἂν ἀντὶ τοῦ δώρου γένοιτό
σοι ζητῶν οὐχ εὗρον πλὴν ὅσον ἐπαινέσαι τὸ δῶρον. οὐ γὰρ ὄνομα
ἄλλως τὸ Ἀττικόν͵ ἀλλ΄ ἀτεχνῶς ἀπὸ τῶν ἐν Ὑμηττῷ πόνων οὓς ἐν
τῷ ὄρει πονοῦσιν αἱ μέλιτται. τοιοῦτον δὲ ὂν ὅμως ἡττᾶτο τῆς
ἡδονῆς ἧς ἡμᾶς ἐν οἷς ἐπέστελλες ἔγευσας.
Μῦθοι. Οἱ λύκοι παρὰ τῶν προβάτων εἰρήνην καὶ ἡσυχίαν ᾔτουν
καὶ ἥδε ἡ ἡμέρα μεγάλων ἄρξει ἀγαθῶν ὑμῖν τε καὶ ἡμῖν ἔλεγον…
8.4.5.10 …τῶν ἀγώνων πειρωμένους καὶ τὸν μὲν σχῆμα κόρης͵ τὸν
δὲ δόξαν μανίας ὑπεισιόντα κατεγέλα τε καὶ λό γους ἔλεγε
πρέποντας τῇ τοιαύτῃ κακίᾳ οὐ φθονῶν τῷ μὲν τῆς συνέσεως͵ τῷ
δὲ τῆς ἀνδρείας͵ ἐπεὶ οὕτω γ΄ ἂν ἐφθόνει μὲν Αἴαντι τῷ Τελαμῶνος͵
ἐφθόνει δὲ τῷ γλυκυτέρῳ τοῦ μέλιτος Νέστορι. ἀλλ΄ οἶμαι͵ τὰ
κακὰ τῶν ἔργων μὴ κακίζειν οὐκ εἶχεν.
Θεοδώρετος.
ΘΕΟΔΩΡΗΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΑΘΗΜΑΤΩΝ.
ΠΡΟΘΕΩΡΙΑ. Πολλάκις μοι τῶν τῆς Ἑλληνικῆς μυθολογίας
ἐξηρτημένων… 1.126.5 …τρυγῶντες καταλείπουσι μὲν τὰς
ἀκάνθας͵ ξυλλέγουσι δὲ τὰς κάλυκας. Καὶ μὲν δὴ καὶ ταῖς
μελίτταις οὗτος ὁ νόμος ἐμπέφυκεν· οὐ γλυκέσι γὰρ μόνοις͵ ἀλλὰ
καὶ πικροῖς ἄνθεσιν ἐφιζάνουσαι͵ τὴν μὲν γλυκεῖαν ἀνιμῶνται
ποιότητα͵ τὴν δὲ πικρὰν ἀποστρέφονται καὶ ἐκ διαφόρων
ποιοτήτων͵ πικρῶν τε καὶ στρυ φνῶν καὶ αὐστηρῶν καὶ δριμέων͵ τὸ
γλυκύτατον μέλι τοῖς ἀνθρώποις κατασκευάζουσιν· ταύτας
δὴ καὶ ἡμεῖς μιμούμενοι͵ ἐκ τῶν πικρῶν ὑμῶν λειμώνων τὸ γλυκὺ
188
τῆς ὠφελείας ὑμῖν κατασκευά ζομεν μέλι. Καὶ ὥσπερ οἱ τὰ σώματα

θεραπεύοντες ἐκ τῶν ἰοβόλων θηρίων ὀνησιφόρα κατασκευάζουσι
φάρμακα͵ καὶ τῶν ἐχιδνῶν…
ΠΡΟΘΕΩΡΙΑ. 2.32.4 …αὐτὸς ἐπουράνιος καὶ ἐπὶ χθονὶ πάντα
τελευτᾷ͵ ἀρχὴν αὐτὸς ἔχων καὶ μέσσον ἠδὲ τελευτήν. Ἀλλ΄ ὅμως
καὶ ταῦτα παρ΄ Αἰγυπτίων μεμαθηκώς͵ οἳ παρ΄ Ἑβραίων μαθήματά
τινα τῆς ἀληθείας παρέλαβον͵ παρέμιξε τοῦ πλάνου τῇ θεολογίᾳ
τινὰ καὶ τῶν Διονυσίων καὶ Θεσμοφορίων τὰ δυσαγῆ παραδέδωκεν
ὄργια͵ καὶ οἷόν τινι μέλιτι περιχρίσας τὴν κύλικα͵ τὸ
δηλητήριον πόμα τοῖς ἐξαπατωμένοις προσφέρει. Ταὐτὸ δὲ
τοῦτο καὶ Πλάτων πεποίηκεν· ἀξιάγαστα γὰρ αὐτοῦ τῷ ὄντι τὰ
περὶ τοῦ ὄντος ἐν τῷ Τιμαίῳ ξυγγεγραμμένα.
ΠΡΟΘΕΩΡΙΑ. 9.12.6 …ἐκείνων οὐκ ἐχρήσαντο νόμοις. Καὶ ἵνα τοὺς
ἄλλους νομοθέτας παρῶ͵ Ἄπιν τὸν Ἀργείων καὶ Μνήσωνα τὸν
Φωκέων καὶ τὸν Κυρηναίων Δημώνακτα καὶ Παγώνδην τὸν Ἀχαιῶν
καὶ τὸν Κνιδίων Ἀρχίαν καὶ Εὔδοξον τὸν Μιλησίων καὶ Φιλόλαον τὸν
Θηβαίων καὶ Πιττακὸν τὸν Μιτυληναίων καὶ Νέστορα τὸν Πυλίων͵
οὗ τοὺς λόγους μέλιτος γλυκυτέρους ἐκάλεσεν Ὅμηρος͵ ἵνα
τούτους καὶ τοὺς τῶν ἄλλων ἐθνῶν νομοθέτας παρῶ͵ Σόλων ὁ
πολυθρύλητος καὶ Δράκων καὶ Κλεισθένης νομοθέται Ἀθηναίων
ἐγένοντο.
ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΘΕΟΔΩΡΗΤΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΥΡΟΥ
ΕΡΑΝΙΣΤΗΣ Η ΠΟΛΥΜΟΡΦΟΣ ΠΡΟΛΟΓΟΣ. 143.29 …ἐμυθεύσαντο͵ οἱ
δὲ τῆς τοῦ φωτὸς θυγατρὸς ἐν τοῖς λόγοις αὐτῶν ἐμνημόνευσαν.
Ἡμεῖς δὲ τοὺς τοιούσδε λόγους οὐχ ὡς δυσσεβεῖς μόνον͵ ἀλλὰ καὶ
ὡς ἄγαν ἀνοήτους ἀποστρεφόμεθα. Πῶς γὰρ ἂν ἡ ἁπλῆ καὶ
ἀσύνθετος φύσις͵ ἡ περιληπτικὴ τῶν ὅλων͵ ἡ ἀνέφικτος͵ ἡ
ἀπερίγραφος͵ κατέπιεν ἣν ἀνέλαβε φύσιν; ΕΡΑΝ. Ὡς ἡ θάλασσα
μέλιτος προσλαβοῦσα σταγόνα. Φροῦδος γὰρ εὐθὺς ἡ
σταγὼν ἐκείνη γίνεται τῷ τῆς θαλάττης ὕδατι μιγνυμένη.
ΟΡΘ. Τῆς θαλάττης καὶ τῆς σταγόνος ἐν ποσότητι τὸ διάφορον͵ καὶ
ἐν μιᾷ γε ποιότητι· ἡ μὲν γὰρ μεγίστη͵ ἡ δὲ σμικροτάτη· καὶ ἡ μὲν
γλυκεῖα͵ ἡ δὲ ἁλμυρά·
ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΘΕΟΔΩΡΗΤΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΥΡΟΥ ΕΡΑΝΙΣΤΗΣ Η
ΠΟΛΥΜΟΡΦΟΣ ΠΡΟΛΟΓΟΣ. 253.9… τούς τε λειμῶνας τοὺς τῆς
θείας γραφῆς͵ καὶ τῶν πανευφή μων πατέρων τὰ ἄνθη τὰ ἀξιέραστα
ἐρανισάμενος͵ ὕφηνον ἡμῖν ἐν σαυτῷ τὰ κηρία τῆς πίστεως. Εἰ δέ
που καὶ πόαν εὕροις οὐκ ἐδώδιμον οὔτε γλυκεῖαν͵ ὁποῖος οὗτος
Ἀπολινάριος καὶ Εὐσέβιος͵ ἔχουσαν δέ τι πρόσφορον εἰς
μελιττουργίαν͵ οὐδὲν ἀπεικὸς τὸ μὲν χρειῶδες λαβεῖν͵ καταλιπεῖν
δὲ τὸ βλαβερόν. Καὶ γὰρ αἱ μέλιτται δηλητηρίοις πολλάκις
ἐφιζάνουσαι θάμνοις͵ ὅσον μὲν ὀλέθριον καταλείπουσι͵ τὸ δὲ
οἰκεῖον συλλέγουσι. Ταῦτά σοι͵ ὦ φιλότης͵ κατὰ τὸν φιλαδελφίας
εἰσηγούμεθα νόμον. Σὺ δὲ εὖ μὲν ποιήσεις δεξάμενος τὴν
παραίνεσιν.
Τάδε ἔνεστιν ἐν τῷ πρώτῳ τόμῳ τῆς Θεοδωρήτου
ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας. Ὁ τῆς ἱστορίας σκοπός. 184.12 …καὶ
189
λόγῳ τὸν ἄνδρα κοσμούμενον πρῶτον μὲν ᾐκίσαντο͵ τὸ σῶμα

γυμνώσαντες καὶ τοῖς μέλεσιν ἅπασιν ἐπιθέντες τὰς μάστιγας· εἶτα
εἰς ὑπονόμους δυσώδεις ἐμβαλόντες κἀκεῖθεν ἀναγαγόντες τῷ
πλήθει τῶν μειρακίων παρέδοσαν͵ ἀφειδῶς αὐτὸν κατακεντεῖν ταῖς
γραφίσι κελεύσαντες. μετὰ δὲ ταῦτα εἰς γύργαθον ἐμβαλόντες
καὶ γάρῳ καὶ μέλιτι χρίσαντες͵ ὑπαίθριον ᾐώρησαν ἐν
θέρους ἀκμῇ͵ σφῆκας ὁμοῦ καὶ μελίττας εἰς θοίνην
προκαλούμενοι. ταῦτα δὲ ἔδρων͵ δυοῖν θάτερον ἀναγκάζοντες͵ ἢ
τὸν σηκὸν τὸν καταλυθέντα δομήσασθαι…
ΘΕΟΔΩΡΗΤΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΥΡΡΟΥ ΦΙΛΟΘΕΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ Η
ΑΣΚΗΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ. Τῶν ἀρίστων ἀνδρῶν καὶ τῆς
ἀρετῆς ἀθλητῶν καλὸν μὲν ἰδεῖν τοὺς ἀγῶνας καὶ τοῖς ὀφθαλμοῖς
τὴν ὠφέλειαν ἀρύσασθαι. 2.2.16 …προκαταβληθείσης τροφῆς
ὁριζόμενον. Τρυφὴ δὲ ἦν αὐτῷ καὶ χλιδὴ καὶ πανδαισία παντοδαπὴ ἡ
τοῦ Δαβὶδ ὑμνῳδία καὶ ἡ διηνεκὴς πρὸς θεὸν ὁμιλία. Καὶ τούτων
ἀπλήστως ἀπολαύων͵ κόρον λαβεῖν οὐκ ἐβούλετο͵ ἀλλ΄ ἀεὶ μὲν
ἐνεπίμ πλατο͵ ἀεὶ δὲ ἐβόα· Ὡς γλυκέα τῷ λάρυγγί μου τὰ λόγιά
σου͵ ὑπὲρ μέλι καὶ κηρίον τῷ στόματί μου. ῎Ηκουσε γὰρ
πάλιν τοῦ μακαρίου Δαβὶδ λέγοντος· Τὰ κρίματα κυρίου
ἀληθινά͵ δεδικαιωμένα ἐπὶ τὸ αὐτὸ͵ ἐπι θυμητὰ ὑπὲρ χρυσίον
καὶ λίθον τίμιον πολύν͵ καὶ γλυκύτερα ὑπὲρ μέλι καὶ
κηρίον.
Περὶ ἀριθμητικῆς. Αἰσχύλου ἐκ Προμηθέως. 1.17.4.30 …
τῶν περὶ αὐτὰ ποιοτήτων ὑπομενουσῶν· [Τὴν μὲν μῖξιν καὶ ἐπὶ
ξηρῶν γίγνεσθαι σωμάτων͵ οἷον πυρὸς καὶ σιδήρου͵ ψυχῆς τε καὶ
τοῦ περιέχοντος αὐτὴν σώματος· τὴν δὲ κρᾶσιν ἐπὶ μόνων φασὶ
γίνεσθαι τῶν ὑγρῶν·] συνεκφαίνεσθαι γὰρ ἐκ τῆς κράσεως τὴν
ἑκάστου τῶν συγκραθέντων ὑγρῶν ποιότητα͵ οἷον οἴνου͵
μέλιτος͵ ὕδατος͵ ὄξους͵ τῶν παραπλησίων. Ὅτι δ΄ ἐπὶ τοιούτων
κράσεων διαμένουσιν αἱ ποιότητες τῶν συγκραθέντων͵ πρόδηλον ἐκ
τοῦ πολλάκις ἐξ ἐπιμηχανήσεως ἀποχωρί ζεσθαι ταῦτα ἀπ΄
ἀλλήλων.
Περὶ ἀριθμητικῆς 2.5.3.26 ταμῶν μέλι καὶ γάλα κατεχόμενοι͵
ἔμφρονες δὲ οὔ͵ καὶ τῶν μελοποιῶν ἡ ψυχὴ τοῦτο ἐργάζεται͵ ὅπερ
αὐτοὶ λέ γουσι. Λέγουσι γὰρ δήπουθεν πρὸς ἡμᾶς οἱ ποιηταί͵ ὅτι ἀπὸ
κρηνῶν μελιρρύτων ἢ ἐκ Μουσῶν κήπων τινῶν καὶ ναπῶν
δρεπόμενοι τὰ μέλη ἡμῖν φέρουσιν ὥσπερ αἱ μέλιτται. καὶ αὐτοὶ
οὕτω πετόμενοι͵ καὶ ἀληθῆ λέγουσι. Κοῦφον γὰρ χρῆμα ποιητής ἐστι
καὶ πτηνὸν καὶ ἱερὸν καὶ οὐ πρότερον οἷός τε ποιεῖν πρὶν ἂν ἔνθεος
γένηται καὶ ἔκφρων͵ καὶ ὁ νοῦς ἐν αὐτῷ μηκέτι ᾖ ...... Ἐπεὶ εἰ περὶ
ἑνὸς τέχνῃ καλῶς ἠπίσταντο λέγειν͵ κἂν περὶ τῶν ἄλλων πάντων.
190
Νόννος επικός.
ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΩΝ ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΩΝ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ. ΕΠΙΓΡΑΦΑΙ ΤΩΝ ΚΔ

ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΩΝ. 4.129 …εἰ δὲ γένος μεθέπεις ἐξ
Ἄρεος͵ ἐξ Ἀφροδίτης͵ σοὶ γάμον ἄξιον εὗρε γάμων ταμίη σέο μήτηρ.
οὔ ποτε τηλίκον ἄνθος ἐσέδρακον· αὐτόματον γὰρ εἰαρινὸν λειμῶνα
φύσις δωρήσατο Κάδμῳ· εἶδον ἐγὼ παλάμην ῥοδοδάκτυλον͵
εἶδον ὀπωπὴν ἡδὺ μέλι στάζουσαν· ἐρωτοτόκου δὲ προσώπου
ὡς ῥόδα φοινίσσουσι παρηίδες͵ ἀκροφαῆ δὲ δίχροα χιονέων
ἀμαρύσσεται ἴχνια ταρσῶν μεσσόθι πορφύροντα͵ καὶ ὡς κρίνον
εἰσὶν ἀγοστοί. καλλείψω πλοκαμῖδας͵ ὅπως μὴ Φοῖβον ὀρίνω χροιῇ
ὀνειδίζουσα Θεραπναίης ὑακίνθου.
ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΩΝ ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΩΝ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ. ΕΠΙΓΡΑΦΑΙ ΤΩΝ ΚΔ
ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΩΝ. 7.333 Βάκχου πλεκτὸν ἄγαλμα·
δράκων δέ τις ἀγκύλος ἕρπων θαρσαλέης λιχμᾶτο ῥοδόχροον
αὐχένα νύμφης χείλεσι μειλιχίοισι͵ κατὰ στέρνοιο δὲ βαίνων
ἀκλινέων τροχόεσσαν ἴτυν μιτρώσατο μαζῶν͵ συρίζων ὑμέναιον͵
ἐυσμήνοιο μελίσσης ἡδὺ μέλι προχέων͵ οὐ λοίγιον ἰὸν ἐχίδνης.
Ζεὺς δὲ γάμῳ δήθυνε͵ καὶ ὡς παρὰ γείτονι ληνῷ εὔιον ἐσμαράγησε͵
φιλεύιον υἷα φυτεύων· καὶ στόματι στόμα πῆξεν ἐρωμανές͵ ἱμερόεν
δὲ νέκταρ ἀναβλύζων Σεμέλην ἐμέθυσσεν ἀκοίτης͵ νεκταρέης ἵνα
παῖδα τέκῃ σκηπτοῦχον ὀπώρης…
Διονυσιακά. 10.271 …εἰ δέ τί οἱ δύσμορφον ἐπήρατος εἶχεν
ὀπωπή͵ ἱμερόεν πέλε τοῦτο ποθοβλήτῳ Διονύσῳ͵ φίλτερον
ἡβητῆρος ὅλου χροός· εἰ δέ οἱ ἄκρη συμφερτὴ κεχάλαστο δι΄ ἰξύος
ὄρθιος οὐρή͵ καὶ μέλιτος γλυκεροῖο μελιχροτέρη πέλε Βάκχῳ· καὶ
πλόκαμοι ῥυπόωντες ἀκηδέστοιο καρήνου αὐτοὶ μᾶλλον ἔτερπον
ἐρωμανέοντος ὀπωπήν.
Διονυσιακά. 13.255 Κρητικόν͵ οἷς ξένα θεσμὰ φύσις πόρε͵
παιδοκόμου δὲ πάτριον Ἀμνισοῖο ῥόον Κρηταῖον ἐάσσας αἰδομένοις
στομάτεσσι νόθον πίε Φάσιδος ὕδωρ. μοῦνος Ἀρισταῖος βραδὺς ἤιε
λοίσθιος ἄλλων͵ ὅσσοι γαῖαν ἔναιον ὁμούριον Ἑλλάδι γαίῃ͵ ὃς
μέλιτος γλυκεροῖο πολυτρήτων ἀπὸ σίμβλων αὐχένα γαῦρον
ἄειρε͵ καὶ οἰνοχύτῳ Διονύσῳ ἤρισεν ἀπρήκτῳ μελιηδέος
ἐλπίδι νίκης· ἀμφοτέροις δ΄ ἐδίκαζον͵ ὅσοι ναετῆρες
Ὀλύμπου·
Διονυσιακά. 14.422 …ὄχθαι ἐφοινίσσοντο· πιὼν δέ τις Ἰνδὸς
ἀγήνωρ τοίην ἐκ στομάτων πολυθαμβέα ῥήξατο φωνήν· 1ξεῖνον
ἴδον καὶ ἄπιστον ἐγὼ ποτόν· ὡς γλάγος αἰγῶν ἄργυφον οὐ πέλε
τοῦτο͵ καὶ οὐ μέλαν οἷά περ ὕδωρ͵ οὐδέ μιν οἷον ὄπωπα
πολυτρήτοις ἐνὶ σίμβλοις βομβήεσσα μέλισσα λοχεύεται ἡδέι
κηρῷ· ἀλλὰ νόον τέρπουσαν ἔχει καλλίπνοον ὀδμήν. ἀνὴρ διψαλέος
πολυθαλπέι καύματος ἀτμῷ·
Διονυσιακά. 14.427 …λαίλαπα καρχαλέης ἀποσείεται αὐτίκα
δίψης· καὶ μέλι μᾶλλον ἔχει ταχινὸν κόρον· ἆ μέγα θαῦμα͵ τοῦτο
πιὼν ἐθέλω πιέειν πάλιν· ἀμφότερον γὰρ καὶ γλυκερὸν τόδε χεῦμα
καὶ οὐ κόρον ἀνδράσι τίκτει. ῞Ηβη͵ κάλπιν ἄειρε καὶ ἔρχεο δεῦρο
λαβοῦσα Τρώιον οἰνοχόον͵ ζαθέων δρηστῆρα κυπέλλων͵ ὄφρα
191
μελιρραθάμιγγος ἀφυσσάμενος ποταμοῖο Ζηνὸς ὅλους κρητῆρας

ἀναπλήσῃ Γανυμήδης. δεῦτε͵ φίλοι͵ γεύσασθε μελισταγέος
ποταμοῖο. ἐνθάδε παπταίνω τύπον αἰθέρος· αὐτόχυτον γὰρ κεῖνο͵ τό
περ καλέουσι Διὸς πόμα͵ νέκταρ Ὀλύμπου…
Διονυσιακά. 19.248 …ὤρεγεν ἀθανάτοισι σοφὸν ποτόν͵ ἄλλον
ἀπ΄ ἄλλου εὐφραίνων͵ καὶ ἔνειμε δέπας στοιχηδὸν ἑκάστῳ· τοῖσι
μὲν ἀρχομένοισιν ἐυρραθάμιγγος ἐέρσης ὀξύτατος κόρος ἔσκεν͵
ἀρυομένων δὲ κυπέλλων τὸ τρίτον ἠρνήσαντο͵ καὶ οὐχ ἥψαντο
τετάρτου͵ καὶ μέλιτος μέμψαντο ταχὺν κόρον· ἡδυπότου δὲ
ἁβροχίτων Διόνυσος ἀπὸ κρητῆρος ἀφύσσων κούφισε δισσὰ
κύπελλα καὶ ὤρεγε δίζυγι παλμῷ τὸ πρῶτον Κρονίδῃ͵ τὸ δὲ
δεύτερον ὤπασεν ῞Ηρῃ͵ πατροκασιγνήτῳ τρίτατον δέπας
Ἐννοσιγαίῳ· ἑξείης δ΄ ἅμα πᾶσι θεοῖς καὶ Ζηνὶ τοκῆι
Διονυσιακά. 26.184 …ἕζεται ἀκλύστοισιν ἐν οἴδμασι
ποντοπορεύων͵ ὁλκάσι μιμηλῇσι θαλάσσια νῶτα χαράσσων. τοὺς
Θύαμις κόσμησε καὶ Ὅλκασος͵ ὄρχαμος ἀνδρῶν͵ Ταρβήλου δύο
παῖδες ἀκοντοφόροιο τοκῆος. καὶ πολὺς ἐσμὸς ἵκανεν Ἀρειζάντειαν
ἐάσσας ξείνου δουρατέου μέλιτος τροφόν͵ ἧχι πιόντα ἠερίης
ζείδωρον ἑώιον ἀρδμὸν ἐέρσης δένδρεα χαιτήεντα μελίρρυτον͵ ὡς
ἀπὸ σίμβλων͵ δαιδαλέην ὠδῖνα σοφῆς τίκτουσι μελίσσης͵
αὐτοτόκων πετάλων χλοερὸν ποτόν· εἰς πεδίον γὰρ ἀρτιφανὴς
Φαέθων͵ ὅτε λούεται Ὠκεανοῖο…
Διονυσιακά. 37.50 Ἰδαῖοι θεράποντες ὀριτρεφέος Διονύσου· ἐν
δὲ πυρῇ μεσάτῃ στόρεσαν νέκυν. ἀμφὶ δὲ νεκρῷ Ἀστέριος Δικταῖος
ἐπήορον ἆορ ἐρύσσας Ἰνδοὺς κυανέους δυοκαίδεκα δειροτομήσας
θῆκεν ἄγων στεφανηδὸν ἐπασσυτέρῳ τινὶ κόσμῳ· ἐν δ΄ ἐτίθει
μέλιτος καὶ ἀλείφατος ἀμφιφορῆας. καὶ πολέες σφάζοντο βόες καὶ
πώεα ποίμνης πρόσθε πυρῆς· κταμένων δὲ βοῶν ἐπενήνεε νεκρῷ
σώματα κυκλωθέντα καὶ ἀρτιτόμων στίχας ἵππων͵ τῶν ἄπο δημὸν
ἅπαντα λαβὼν στοιχηδὸν ἑκάστου͵ ἀμφὶ νέκυν στορέσας͵
κυκλώσατο πίονα μίτρην.
Διονυσιακά. 42.34 … ναύμαχον ὑγρὸν ἄρηα καὶ αἰόλα δεῖπνα
τραπέζης. καὶ πλέον ἔφλεγε Βάκχον͵ ἐπεὶ νόον οἶνος ἐγείρει εἰς
πόθον͵ ὁπλοτέρων δὲ πολὺ πλέον ἄφρονι κέντρῳ θελγομένην
ἀχάλινον ἔχων πειθήνιον ἥβην ... Βάκχον Ἔρως τόξευεν͵ ὅλον βέλος
εἰς φρένα πήξας· ἔφλεγε δ΄͵ ὅσσον ἔθελγεν ἐπιστάξας μέλι
πειθοῦς. ἀμφοτέρους δ΄ οἴστρησε· δι΄ αἰθερίης δὲ κελεύθου
κυκλώσας βαλίοισιν ὁμόδρομον ἴχνος ἀήταις νηχομένῳ νόθος ὄρνις
ἀνῃώρητο πεδίλῳ͵ τοῖον ἔπος βοόων φιλοκέρτομον· Διονυσιακά.
47.85 …οὐκ ἀπὸ Νηιάδων μελιηδέα δῶρα κομίζεις· οὐ γὰρ
ἀναβλύζουσι μελίρρυτα χεύματα πηγαί͵ οὐ ῥόος Ἰλισσοῖο χυτῷ
φοινίσσεται ὁλκῷ· οὐ ποτὸν ἔπλετο τοῦτο φιλοπτόρθοιο μελίσσης͵
ὀξύτατον μερόπεσσι φέρον κόρον· ἀλλοφυὲς δὲ καὶ μέλιτος
γλυκεροῖο φέρεις γλυκερώτερον ὕδωρ· πάτριον οὐ πόμα τοῦτο
λοχεύεται Ἀτθὶς ἐλαίη· λαρότερον δὲ γάλακτος ἔχεις ποτόν· οὔ μιν
ἐίσκω συμφερταῖς λιβάδεσσι μελικρήτου κυκεῶνος.
192
ΣΑΛΑΜΑΝΟΥ ΕΡΜΕΙΟΥ ΣΩΖΟΜΕΝΟΥ ΣΧΟΛΑΣΤΙΚΟΥ.
ΛΟΓΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ ΘΕΟΔΟΣΙΟΝ ΚΑΙ ΥΠΟΘΕΣΙΣ ΤΗΣ

ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ.
ΥΠΟΘΕΣΙΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. 2.3.11.4 …ὡς δὲ ἐπὶ

πολλῷ τῷ χρόνῳ τοῦτο ὑπέμενε͵ μὴ ἠρεμούσης τε ἐν αὐτῷ τῆς
τροφῆς ἠπόρει πρὸς τὸ πάθος ἡ τῶν ἰατρῶν τέχνη͵ ἤδη ἡμιθανὴς
ὢν παρεκελεύσατο τοῖς οἰκείοις φέρειν αὐτὸν εἰς τὸν εὐκτήριον
οἶκον͵ ἰσχυρισάμενος ἢ αὐτόθι ἀποθανεῖσθαι ἢ τῆς νόσου
ἀπαλλαγήσεσθαι. κειμένῳ δὲ ἐνθάδε νύκτωρ ἐπιφανεῖσα θεία
δύναμις προσέταξε τὰ ἐσθιόμενα πόματι βάπτειν τοιούτῳ͵ ὃ
σύνθετον ἐκ μέλιτος καὶ οἴνου καὶ πεπέρεως ἀναμιγνυμένων ἅμα
τὴν κατασκευὴν ἔχει. ὃ δὴ τῆς νόσου ἀπήλλαξε τὸν ἄνθρωπον·
καίτοι γε τοῖς ἰατροῖς κατὰ λόγον τῆς τέχνης ἐναντίον ἐδόκει
παθήμασι ξανθῆς χολῆς…
ΥΠΟΘΕΣΙΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. 5.10.12.2 …ὡς καὶ
σπαρτίοις λεπτοῖς τὰ ὦτα αὐτοῦ διατεμεῖν· παῖδες δὲ εἰς
διδασκάλους φοιτῶντες παίγνιον ἐποιοῦντο τὸ πρᾶγμα͵ καὶ
μετεωρίζοντες αὐτὸν καὶ πρὸς ἑαυτὸν κυλίοντες ἀντέπεμπόν τε καὶ
ἀντεδέχοντο ταῖς γραφίσι καὶ ἀφειδῶς κατεκέντουν. ἐπεὶ δὲ ἅπαν
τὸ σῶμα τραυματίας ἐγένετο͵ ἔτι δὲ ὅμως ἐνέπνεε͵ μέλιτι καὶ γάρῳ
ἀλείψαντες αὐτὸν καὶ σαργάνῃ ἐμβαλόντες πλέγμα δὲ τοῦτο
ὁλόσχοινον εἰς ὕψος ἦραν. ἡνίκα δὴ λέγεται σφηκῶν καὶ μελισσῶν
ἐφιπταμένων αὐτῷ καὶ τὰς σάρκας κατεσθιουσῶν πρὸς τοὺς
Ἀρεθουσίους εἰπεῖν͵ ὡς αὐτὸς μὲν ὑψηλὸς εἴη͵ τοὺς δὲ ταπεινοὺς
ὁρᾷ καὶ χαμαὶ ἐρχομένους…
ΧΡΙΣΤΟΔΩΡΟΥ ποιητοῦ Θηβαίου Κοπτίτου.
ΕΚΦΡΑΣΙΣ τῶν ἀγαλμάτων τῶν εἰς τὸ δημόσιον γυμνάσιον τοῦ

ἐπικαλουμένου Ζευξίππου.
Επιγράμματα. 2.1.69…εἰνάλιον σκοπίαζε μελαγχαίτην
παρακοίτην. Ἐγγύθι δ΄ εὐρύστερνος ἐφαίνετο Κυανοχαίτης γυμνὸς
ἐών͵ πλόκαμον δὲ καθειμένον εἶχεν ἐθείρης͵ καὶ διερὸν δελφῖνα
προΐσχετο χειρὶ κομίζων δῶρα πολυζήλοιο γάμων μνηστήρια
κούρης. Πιερικὴ δὲ μέλισσα͵ λιγύθροος ἕζετο Σαπφὼ Λεσβιὰς
ἠρεμέουσα͵ μέλος δ΄ εὔυμνον ὑφαίνειν σιγαλέαις δοκέεσκεν
ἀναψαμένη φρένα Μούσαις. Φοῖβος δ΄ εἱστήκει τριποδηλάλος· ἦν δ΄
ἄρα χαίτης εἰς ὀπίσω σφίγξας ἄδετον πλόκον·
Επιγράμματα. 2.1.342 …τέχνη τοῦτο τέλεσσεν͵ ὅπως πάντεσσι
φανείη φέγγος ὑπὸ κραδίην σοφίης ἄσβεστον ἀείρων. δοιαὶ μὲν ποτὶ
βαιὸν ἐκοιλαίνοντο παρειαὶ γήραϊ ῥικνήεντι κατάσχετοι· ἀλλ΄ ἐνὶ
κείναις αὐτογενής͵ Χαρίτεσσι συνέστιος͵ ἵζανεν Αἰδώς. Πιερικὴ δὲ
μέλισσα περὶ στόμα θεῖον ἀλᾶτο͵ κηρίον ὠδίνουσα μελισταγές.
ἀμφοτέρας δὲ χεῖρας ἐπ΄ ἀλλήλῃσι τιθεὶς ἐπερείδετο ῥάβδῳ οἷά
περ ἐν ζωοῖσιν·
193
Επιγράμματα. 2.1.386 Θήβης δ΄ ὠγυγίης Ἑλικώνιος ἵστατο

κύκνος͵ Πίνδαρος ἱμερόφωνος͵ ὃν ἀργυρότοξος Ἀπόλλων ἔτρεφε
Βοιωτοῖο παρὰ σκοπιὴν Ἑλικῶνος καὶ μέλος ἁρμονίης ἐδιδάξατο·
τικτομένου γὰρ ἑζόμεναι λιγυροῖσιν ἐπὶ στομάτεσσι μέλισσαι
κηρὸν ἀνεπλάσσαντο͵ σοφῆς ἐπιμάρτυρα μολπῆς. Ξεινοφόων δ΄
ἤστραπτε͵ φεράσπιδος ἀστὸς Ἀθήνης͵ ὃς πρὶν Ἀχαιμενίδαο μένος
Κύροιο λιγαίνων…
ΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤ΄ ΑΙΓΥΠΤΟΝ ΙΣΤΟΡΙΑΣ.

Περὶ Ἰωάννου τοῦ ἐν Λυκῷ β Περὶ ἀββᾶ Ὤρ. 12.6 Ἄλλος δέ τις
πατήρ͵ ἀββᾶ Ἑλλῆ καλούμενος͵ ἐκ παιδόθεν τῇ ἀσκήσει
προσκαρτερήσας τοῖς πλησίον ἀδελφοῖς αὐτοῦ πολ λάκις πῦρ ἐν
κόλπῳ ἐβάσταζεν ἐρεθίζων αὐτοὺς προβαίνειν εἰς ἐπίδειξιν τῶν
σημείων͵ λέγων αὐτοῖς· 6Εἰ κατὰ ἀλήθειαν ἀσκεῖ τε͵ τὰ σημεῖα
λοιπὸν τῆς ἀρετῆς ἐπιδείξατε6. ἄλλοτε δὲ αὐτῷ καθ΄ ἑαυτὸν
γενομένῳ ἐν τῇ ἐρήμῳ ἐπιθυμία μέλιτος γέγονεν. εὐθὺς δὲ ὑπὸ
πέτραν κηρία εὑράμενος· 6Ἄπελθε͵ φησίν͵ ἀπ΄ ἐμοῦ ἡ ἀκόλαστος
ἐπιθυμία. γέγραπται γάρ· πνεύματι περι πατεῖτε καὶ ἐπιθυμίαν
σαρκὸς οὐ μὴ τελέσητε. καὶ καταλιπὼν αὐτὰ ἀπηλλάγη.
Αμμώνιος.
ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΤΩΝ ΔΕΚΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΩΝ ΑΠΟ ΦΩΝΗΣ
ΑΜΜΩΝΙΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ. Ἐπειδὴ τῆς Ἀριστοτέλους ἐντὸς ἐθέλομεν
γενέσθαι φιλοσοφίας…60.1 …πρῶτος ὅδε τῶνδε ἀπὸ τῶν δεξιῶν
ἀρξάμενοι τοῦ πρώτου͵ καὶ πάλιν εἰ βουληθείημεν ἀπὸ τῶν
ἀριστερῶν ἀρξάμενοι εἰπεῖν. Καὶ ἐπὶ τοῦ ἀριθμοῦ δὲ ὁμοίως. Ἐπειδὴ
ὁ ἀριθμὸς διττός͵ ὁ μὲν ἐν τῇ ψυχῇ ἀριθμῶν͵ ὁ δὲ ἐν τοῖς
ἀριθμητοῖς ὥσπερ καὶ ξέστης διττός͵ ὁ μὲν ὡς μετρῶν οἷον ὁ
χαλκοῦς ξέστης͵ ὁ δὲ ὡς μετρούμενος οἷον οἴνου καὶ μέλιτος͵ ἐπεὶ
οὖν ὁ ἀριθμὸς διττός͵ ὡς εἴρηται͵ ὁ μὲν ἐν τῇ ψυχῇ ὁ δὲ ἐν τοῖς
αἰσθητοῖς͵ ὁ μὲν ἐν τῇ ψυχῇ ἀριθμὸς δῆλον ὅτι οὐκ ἂν εἴη ἐκ θέσιν
ἐχόντων μορίων οὐ γὰρ ἔχει τινὰ θέσιν τὰ μόρια αὐτοῦ͵ ἀλλ΄ ἔστι
μόνον ἐν τῇ ψυχῇ νοητός͵ ὁ δὲ ἐν τοῖς ἀριθμητοῖς οἷον ἐν τοῖς δέκα
ἀνθρώποις ἢ ἵπποις ἐξ ἐχόντων θέσιν ἐστί·
ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΤΩΝ ΔΕΚΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΩΝ ΑΠΟ ΦΩΝΗΣ ΑΜΜΩΝΙΟΥ
ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ 66.28 … καὶ ὅσα τοιαῦτα͵ οἵτινες οὐκ ὀρθῶς λέγουσιν·
οὕτω γὰρ ἔγνωσται ταῦτα τῇ φύσει͵ ὡς καὶ τὰ μόρια τοῦ σώματος
σχέσει τινὶ πρὸς ἄλληλα θεωρεῖται͵ οἷον τὸ μὲν ἧπαρ δεξιὸν ὁ δὲ
σπλὴν ἀριστερός͵ καὶ οὐκ ἄν ποτε γένοιτο οὔτε τὸ ἧπαρ ἀριστερὸν
οὔτε ὁ σπλὴν δεξιός. τινὲς δὲ πάντα πρός τι ἔλεγον͵ ὧν εἷς ἐστι
Πρωταγόρας ὁ σοφιστής· οὗτος γὰρ ἔλεγεν ὅτι πᾶς ὁ ὁτιοῦν λέγων
ἀληθεύει· ὁ γὰρ λέγων ὅτι τὸ μέλι γλυκύ ἐστιν ἀληθεύει πρός
τινας γὰρ γλυκύ ἐστι͵ καὶ ὁ λέγων αὐτὸ πικρὸν ἀληθεύει·
ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ 80.28…ὡς σαφὲς παρέλαβε καὶ ὁμολογούμενον.
ἐροῦμεν ὅτι οὗτος ὁ λόγος εἰς ἔννοιαν ἡμᾶς ἄγει τῆς ποιότητος διὰ
194
τοῦ ποιοῦ· σαφέστερον γάρ ἐστι τὸ ποιὸν ἅτε δὴ αἰσθήσει ληπτόν͵

καὶ ὅλως ἀπ΄ αὐτοῦ εἰς ἔννοιαν τῆς ποιότητος ἐρχόμεθα·
θεασάμενοι γὰρ τὸ ἐν γάλακτι λευκὸν καὶ τὸ ἐν χιόνι καὶ τὸ ἐν
ψιμυθίῳ εἰς ἔννοιαν ἐρχόμεθα λευκότητος͵ ὁμοίως γευσά μενοι
μέλιτος καὶ φοίνικος καὶ ἰσχάδος εἰς ἔννοιαν ἐρχόμεθα τῆς γλυκύ
τητος. ἐκ τοῦ ποιοῦ οὖν τοῦ δεδεγμένου τὰς προειρημένας
ποιότητας͵ λευκότητα λέγω καὶ γλυκύτητα͵ ὡς σαφεστέρου ὄντος
τὴν διδασκαλίαν ποι εῖται. ἔστι δὲ ποιὸν μὲν αὐτὸ τὸ μετέχον
ποιότητος͵ τὸ δὲ μετεχόμενον ἡ ποιότης· διὰ γὰρ τοῦτο καὶ
προέταξε τὸ ποιὸν ἐν τῇ ἐπιγραφῇ ὡς ἐν τούτῳ τῆς ποιότητος
θεωρουμένης.
ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ 86.17 Διχῶς δὲ αἱ παθητικαὶ ποιότητες· ἤτοι γὰρ ἀπὸ
τοῦ αὐτὰ πεπονθέναι καὶ διὰ πάθους πεποιῶσθαι παθητικὴν ἔχειν
ποιότητα λέγεται ἢ ἀπὸ τοῦ τὴν αἴσθησιν ἡμῶν πάσχειν κατὰ τὴν
τούτων ἀντίληψιν͵ ὥσπερ ἐπὶ τοῦ πυρός· οὐ γὰρ αὐτὸ τὸ πῦρ
πέπονθεν͵ ἵνα θερμανθῇ͵ ἀλλ΄ ἡμεῖς τοῦτο πάσχομεν κατὰ τὴν
ἀντίληψιν αὐτοῦ θερμαινόμενοι͵ καὶ τὸ μέλι ὁμοίως. καὶ τὰ μὲν
τοιαῦτα ποιότητές εἰσιν ὡς εἶδος καὶ οὐσία ἐν τῷ ὑποκειμένῳ͵ καὶ
ἀπὸ τοῦ τὴν αἴσθησιν πάσχειν ὑπὸ τούτων παθητικὰς ποιότητας
ἔχειν λέγεται·
ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ 86.26n … συμβεβηκὸς γὰρ αὐτῷ τὸ λευκὸν καὶ
ἐπίκτητον͵ ἀλλ΄ οὐκ ἐν τῇ οὐσίᾳ αὐτοῦ οὐδὲ εἶδος. πάσχει μὲν οὖν
καὶ ἐπὶ τούτων ἡ αἴσθησις͵ ἀλλ΄ ἐπεὶ κυριώτερον παθητικὸν λέγεται
τὸ αὐτὸ πεπονθὸς τοῦ πάθος ἐμποιοῦντος͵ ἐφ΄ ὧν ἐστιν ἄμφω͵ ἐπὶ
τούτων ἴσως ἄμεινον ἀπὸ τοῦ κυριωτέρου τὴν ἐπίκλησιν αὐτοῖς
γενέσθαι. Οὔτε γὰρ τὸ μέλι τῷ πεπονθέναι τι λέγεται γλυκύ. Οὔτε
γὰρ πρότερον δίχα ὂν γλυκύτητος ὕστερον ταύτην ἐδέξατο ἀπό
τινος πάθους͵ ἀλλ΄ αὐτὴ ὥσπερ οὐσιώδης ἐστίν. Ὅτι μὲν οὖν
γίνονται διά.
ΑΜΜΩΝΙΟΥ ΤΟΥ ΕΡΜΕΙΟΥ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΕΙΣ ΤΟ ΠΕΡΙ
ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ.1 Πολὺ μὲν ἐν σοφοῖσι κοὐκ ἀνώνυμον τὸ Περὶ
ἑρμηνείας τοῦ Ἀριστοτέλους βιβλίον τῆς τε πυκνότητος ἕνεκα τῶν
ἐν αὐτῷ παραδιδομένων θεωρημάτων καὶ τῆς περὶ τὴν λέξιν
δυσκολίας. δ 12.1 …αστικῶν ἐπιρρημάτων ἐν τῷ εὖ εἶναι τοὺς
κατόχους σημαινόντων͵ ἢ καὶ τὴν ῥηθεῖσαν παρ΄ ἑτέρων ἀπόφανσιν
οἰκειούμενοι διὰ τῆς συγκαταθέσεως ἢ ἀποσειόμενοι διὰ τῆς
ἀρνήσεως ἢ ἀποφάσεως· λέγω δὲ σημαίνειν τὸ μὲν ὅπως ὑπάρχει͵
τά τε τῆς μεσότητος καὶ τὰ τῆς ποιότητος σημαντικὰ ἐπιρρήματα͵
οἷον Σωκράτης καλῶς διαλέγεται ὁ Μελάνθιος τὸν Ὀδυσσέα λὰξ
ἔπληξεν αἱ μέλισσαι βοτρυδὸν πέτονται͵ καὶ τὰ δηλοῦντα ὅτι
ἀθρόοις τοῖς περὶ ὧν ὁ λόγος ἢ οὐκ ἀθρόοις ὑπάρχει τὸ
κατηγορούμενον͵ οἷον ἅμα ἐπῆλθον οἱ πολέμιοι ἢ σποράδην εἰσὶ δὲ
καὶ ταῦτα ποιότητές τινες·
ΣΥΡΙΑΝΟΥ φιλοσόφου.
ΣΥΡΙΑΝΟΥ ΤΟΥ ΦΙΛΟΞΕΝΟΥ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΕΝ ΤΩ Β ΤΗΣ ΜΕΤΑ ΤΑ
ΦΥΣΙΚΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΑΣ ΛΟΓΙΚΩΣ ΗΠΟΡΗΜΕΝΩΝ ΚΑΙ
195
ΔΙΑΙΤΗΣ ΗΞΙΩΜΕΝΩΝ. Ἐν τῷ μείζονι Α τίς ἡ παροῦσα σκέψις εἰπών͵

ὅτι ἡ τοῦ ὄντος ᾗ ὄν͵ καὶ τίς ἡ ἐπιστήμη. 127.24 …εἰδητικῷ ἀριθμῷ
μονάδας· εἰ γάρ εἰσιν ἀσύμβλητοι αἱ ἐν τῇ δυάδι δύο μονάδες͵ ἡ μέν
ἐστιν αὐτῶν προτέρα ἡ δὲ δευτέρα· οὐ γὰρ δὴ ἅμα διά φοροι οὖσαι
ἀπὸ τῶν ἀρχῶν προΐασιν. ἀλλ΄ εἰ τοῦτο͵ καὶ ἡ αὐτοδυὰς προτέρα
μὲν ἔσται τῆς νεωτέρας͵ νεωτέρα δὲ τῆς προτέρας. μῖξις γάρ ἐστι
τῶν δύο μονάδων· ὥσπερ γὰρ τὸ οἰνόμελι τοῦ μὲν οἴνου γλυκύτερον
τοῦ δὲ μέλιτος ἀγλευκέστερον͵ οὕτω καὶ ἡ δυὰς ὑστέρα μὲν τοῦ
προτέρου μέρους ἑαυτῆς͵ πρεσβυτέρα δὲ τοῦ δευτέρου.
Πρόκλος.
ΠΡΟΚΛΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ ΛΥΚΙΟΥ ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΔΟΧΟΥ ΕΙΣ

ΤΑΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΥΠΟΜΝΗΜΑ. Τὰ τῆς βίβλου κεφάλαια.
Περὶ τοῦ τίνα χρὴ καὶ πόσα πρὸ τῆς συναναγνώσεως τῆς Πολιτείας
Πλάτωνος κεφάλαια διαρθρῶσαι τοὺς ὀρθῶς ἐξηγουμένους αὐτήν.
2.1.3t ΠΡΟΚΛΟΥ ΛΥΚΙΟΥ ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΔΟΧΟΥ μέλισσα εἰς τὸν
ἐν Πολιτείᾳ λόγον τῶν Μουσῶν. Τὴν μέλισσαν ἱερὰν μέν φασι τῶν
Μουσῶν εἶναι͵ βασι λείας δὲ καὶ πολιτικῆς ζωῆς ἀνθρώποις
διδάσκαλον. τὴν τοίνυν κεφαλαιώδη τῶν εἰς τὸν λόγον τῶν Μουσῶν
τὸν παρὰ Πλάτωνι τοῖς παλαιοῖς δοξάντων καὶ ἡμῖν προσεξηυ
πορημένων ἔκθεσιν εἴ σοι φίλον μέλισσαν ἐπονομάζειν͵ οὔτε αἱ
Μοῦσαι τῷ ὀνόματι μέμψονται οὔτε Πλάτων͵ ὁ προφή της ὡς οἶμαι
τῶν Μουσῶν…
ΠΡΟΚΛΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ ΛΥΚΙΟΥ ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΔΟΧΟΥ ΕΙΣ ΤΑΣ
ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΥΠΟΜΝΗΜΑ. 2.1.8 …μέλισσα εἰς τὸν ἐν
Πολιτείᾳ λόγον τῶν Μουσῶν. Τὴν μέλισσαν ἱερὰν μέν φασι τῶν
Μουσῶν εἶναι͵ βασι λείας δὲ καὶ πολιτικῆς ζωῆς ἀνθρώποις
διδάσκαλον. τὴν τοίνυν κεφαλαιώδη τῶν εἰς τὸν λόγον τῶν Μουσῶν
τὸν παρὰ Πλάτωνι τοῖς παλαιοῖς δοξάντων καὶ ἡμῖν προσεξηυ
πορημένων ἔκθεσιν εἴ σοι φίλον μέλισσαν ἐπονομάζειν͵ οὔτε αἱ
Μοῦσαι τῷ ὀνόματι μέμψονται οὔτε Πλάτων͵ ὁ προφή της ὡς οἶμαι
τῶν Μουσῶν͵ περὶ τῆς τῶν πολιτειῶν μετα βολῆς ἐν ἐκείνῳ τῷ
λόγῳ πραγματευόμενος͵ ὃν ταῖς Μού σαις ἀνέθηκε.
ΠΡΟΚΛΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ ΛΥΚΙΟΥ ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΔΟΧΟΥ ΕΙΣ ΤΑΣ
ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΥΠΟΜΝΗΜΑ. 2.80.29 … καὶ οὐ μόνον
τέλειος ὤν͵ ἀλλὰ κατὰ πάντα τέλειος͵ εἴς τε τὴν μονάδα
συνελισσόμενος͵ ἀφ΄ ἧς προῆλθεν͵ καὶ ἓν νέον εἶναι καὶ αὐτὸς
ἐπειγόμενος. καὶ ἔστω καὶ ἡμῖν τοῦτο τέλος τῆς τοῦ λόγου τῶν
Μουσῶν ἐπιβλέψεως ἐπὶ τὸ ἓν ἀναγαγοῦσι τὴν θεωρίαν. Μέλισσα
εἰς τὸν ἐν Πολιτείᾳ λόγον τῶν Μουσῶν. ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΔΕΙΚΝΥΝΤΩΝ
ΤΡΙΩΝ ΛΟΓΩΝ ΕΥΔΑΙΜΟΝΕΣΤΕΡΟΝ ΤΟΥ ΑΔΙΚΟΥ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟΝ.
Δαμάσκιος φιλόσοφος.
ΕΙΣ ΤΟΝ ΦΙΛΗΒΟΝ. Ὅτι περὶ ἡδονῆς ὁ σκοπός͵ φασίν͵ ὡς
δηλοῖ ἥ τε ἐπιγραφὴ καὶ ὁ Σωκράτης αὐτός… 172.5 ψευδεῖ δόξῃ
παρακολουθήσεως. ρο. Ὅτι ὀρθῶς ὁ Πρόκλος διέκρινε͵ πῇ τὸ
ἀληθὲς καὶ πῇ τὸ ψεῦδος τῶν ἡδονῶν͵ ὥστε καὶ τοὺς οἰομένους
πάσας ἀληθεῖς εἶναι γνῶναι ὡς εἰκότως τοῦτο ὑπολαμβάνουσι καὶ
196
ὅπως οὐδὲν ἧττον ἀληθεύουσι καὶ οἱ ψευδεῖς τινὰς ἡγούμενοι. τὸ

γὰρ ἡδὺ διττόν͵ τὸ μὲν ἐν αὐτῷ τῷ ἥδοντι͵ καθ΄ ὃ καὶ ἥδει͵ οἶον ἐν
τῷ μέλιτι τὸ γλυκύ· τὸ δ΄ ἐν τῷ αἰσθη τηρίῳ τῷ ἥδοντι
παραπλήσιον ἐγγιγνόμενον πάθος͵ καθ΄ ὃ καὶ γενο μένης τῆς
προπτώσεως ἡ διάχυσις ἀπετελέσθη. ὥσπερ οὖν κατὰ μὲν οὖν τὸ
τοῦ αἰσθητηρίου πάθος πᾶσα αἴσθησις ἀληθὴς κατὰ Πρωταγόραν͵
κατὰ δὲ τὸ ἐκτὸς αἰσθητὸν οὐ πᾶσα͵ οὕτω καὶ ἡδονὴ κατὰ μὲν τὸ
πάθος πᾶσα ἀληθής͵ κατὰ δὲ τὸ ἡστὸν οὐ πᾶσα.
ΕΙΣ ΤΟΝ ΦΙΛΗΒΟΝ. 199.4 …μεμέρισταί πως διαστηματικὴ
γενομένη· διὸ προσεδεήθη καὶ ἁρμονίας ἐν τῇ γενέσει͵ ἵνα ἁρμοσθῇ
καὶ συστῇ͵ ὡς φησὶν ὁ Τίμαιος. ρ. Ὅτι πάντα τὰ πάθη μικτά· πρῶτον
μὲν ὅτι δύο αὗται πηγαὶ μεθεῖνται ῥεῖν. δεύτερον δὲ ὅτι ἐπιτρέχουσι
τοῖς πάθεσιν αἱ ψυχαί· οὐκ ἂν δέ͵ εἰ μόνον λῦπαι ἦσαν͵ οὐδεὶς γὰρ
αἱρεῖται τὸ λυπεῖσθαι μόνον. τρίτον δὲ ἐκ τῆς ἐπαγωγῆς δῆλον· ὁ
γὰρ θυμὸς πολὺ γλυκίων μέλιτος καταλειβομένοιο͵ καὶ ὁ φθόνος͵
καὶ τὸ γελοῖον· πλεονάζει δὲ ὅπου μὲν λύπη͵ ὅπου δὲ ἡδονή͵ ὅπου δὲ
ἐξισάζει. τέταρτον πᾶσα δύναμις ἐνερ γοῦσα ἀνεμποδίστως ἥδεται·
ΕΙΣ ΤΟΝ ΦΙΛΗΒΟΝ. 229.1 …καὶ τὸν συνδετικὸν τρόπον ἐν τῷ
ἐμψύχῳ σώματι. ἔτι δὲ τούτων ἀνωτέρω ἐπὶ τῆς νοερᾶς ἐστὶ
κράσεως ὁ Ζεύς· εἰσὶ δὲ ἄλλοι καὶ μερικώτεροι Διονύσου καὶ
Ἡφαίστου. καλεῖ δὲ τούτους ὡς μέλλων πάσας μιγνύναι τὰς μίξεις
τάς τε ὑπερκοσμίους καὶ ἐγκοσμίους͵ τὴν δὲ Δίϊον παρῆκε κρᾶσιν
ὡς ὑπερτέραν ἢ κατὰ τὰ προκείμενα. σκ. Ὅτι κρῆναι μέλιτος μὲν ἡ
τῆς ἡδονῆς ὡς γλυκείας καὶ τὸ ἐκστατικὸν ἐχούσης· διὸ καὶ
Πυθαγόρειος λόγος διὰ μέλιτος πίπτειν εἰς γένεσιν τὰς ψυχάς·
ὕδατος δὲ κρήνη τοῦ νοῦ ὡς νηφαντική.
Ησύχιος λεξικογράφος.
Λεξικόν. ( ἀγριέες· λῦπαι A ἀγριέλαιος· ἄκαρπος Rom. 11,17
ἀγριεύς· ἀγροῖκος Ἀγρίνιον· ὄρος παρὰ Αἰτωλοῖς ἀγρῖνοι·
ἀγρονόμοι. καὶ οἱ παιδερασταὶ οὕτως Aeschin. 1,52
Ἀγριομέλισσα· Ἡγησίας οὕτως ἐπεκαλεῖτο ἀγριόθυμος· ἀγριόψυχος
q. vgAn θηριώδης ἄγριον· ἄμικτον. ἀνήμερον Aw ἄγριοι θεοί· οἱ
Τιτᾶνες Ἄγριοι λιμένες· τόπος ἐν Ἕρμωνι ἄγριον αἶγα· αἴγαγρον ..
Λεξικόν. ( ἄερθεν· ἤρθησαν Pn ἀνέστησαν͵ ὥρμησαν ἀέρθη·
ἐπήρθη ἀερία· ὀμίχλη͵ παρὰ Αἰτωλοῖς. Θάσον τε τὴν νῆσον͵ καὶ
Αἴγυπτον͵ καὶ Λιβύην͵ καὶ Κρήτην͵ καὶ Σικελίαν͵ καὶ Αἰθιοπίαν͵ καὶ
Κύπρον οὕτως ἐκάλουν ἀερίδες· μέλισσαι ἄερκτον· οὐ
περιειργόμενον ἀεροβατεῖν· εἰς τὸν ἀέρα περιπατεῖν ἀερόεν·
μέλαν. βαθύ.
Λεξικόν. ( Λ 173 ἀμόργη· τρυγία b ἐλαίου. ἰλύς ἀμόργινα·
λεπτοϋφῆ ἐνδύματα ἄμορος· ἀμέτοχος [ἀμόμηλις· ἀπιοσάχρας]
ἀμόρα· σεμίδαλις ἑφθὴ σὺν μέλιτι ἀμοργίτας· πλακοῦντας
ἀμορβεύσασθαι· ὁδοιπορῆσαι. ὁρμῆσαι ἀμορβεύων· ἀκολουθῶν.
ἀπαλλαττόμενος ἀμοργίς· καλάμη τις͵ ἐξ ἧς ἔνδυμα γίνεται. ἢ
ὕφασμα. ἢ χιτών ἄμοργμα· σύλλεγμα.
Λεξικόν. ( ἀμφιλιχῆ· περιμάχητον ἀμφιλύκη· ὄρθρος͵ τὸ
λεγόμενον λυκόφως ἀμφιλύκη νύξ· ὃ ἡμεῖς λυκόφως λέγομεν· λύγη
197
γὰρ ἡ σκοτία κατ΄ ἔλλειψιν αὐγῆς λέγεται ἀμφιμάσασθαι·

περιψήσασθαι. περικαθᾶραι. ἀπομάξαι ἀμφίμαστα· ψαιστά͵ ἄλφιτα
μέλιτι δεδευμένα· Λάκωνες ἀμφιμάντορα· δύσμορον͵ κακοθάνατον.
ἄμφω τοὺς γονεῖς [ἢ] ἔχω [ἀποβαλλόμενος] [ἀμφιμάντορα·] [ἄλφιτα
μέλιτι δεδευμένα. Λάκωνες] ἀμφίμαλλος· μαλλὸν ἔνιοι τὸν ἐν τοῖς
ἱστοῖς καῖρον ἀποδι δόασιν.
Λεξικόν. ( ἀμφιλύκη νύξ· ὃ ἡμεῖς λυκόφως λέγομεν· λύγη γὰρ
ἡ σκοτία κατ΄ ἔλλειψιν αὐγῆς λέγεται ἀμφιμάσασθαι· περιψήσασθαι.
περικαθᾶραι. ἀπομάξαι ἀμφίμαστα· ψαιστά͵ ἄλφιτα μέλιτι
δεδευμένα· Λάκωνες ἀμφιμάντορα· δύσμορον͵ κακοθάνατον. ἄμφω
τοὺς γονεῖς [ἢ] ἔχων [ἀποβαλλόμενος] [ἀμφιμάντορα·] [ἄλφιτα
μέλιτι δεδευμένα. Λάκωνες] ἀμφίμαλλος· μαλλὸν ἔνιοι τὸν ἐν τοῖς
ἱστοῖς καῖρον ἀποδι δόασιν. καῖρον δὲ τὸν μίτον ἔλεγον…
Λεξικόν. ( βλιμάξαι· βαστάσαι. ἀτιμάσαι βλίμη·
προπηλακισμός. ὕβρις βλινόν· δαλόν βλίξ· συνεχῶς βλίσαι· καπνίσαι
μελίσσας͵ καὶ ἐξελάσαι τῶν σμηνῶν͵ ὑπὲρ τοῦ τὸ μέλι τρυγῆσαι
Βλίσσιοι· οἱ Βοιωτοὶ πρότερον οὕτως ἐκαλοῦντο βλιτάς…
Λεξικόν. ( Βλίσσιοι· οἱ Βοιωτοὶ πρότερον οὕτως ἐκαλοῦντο
βλιτάς ... καὶ βλίτωνας· τοὺς εὐήθεις βλιτάχεα· παρὰ Ἐπιχάρμῳ. οἱ
μὲν τὰ κογχύλια· οἱ δὲ τὰ ὑφ΄ ἡμῶν σελάχια βλίταχος· βάτραχος
βλίττειν· τὸ ἀφαιρεῖν τὸ μέλι ἀπὸ τῶν κηρίων βλίτον· λαχάνου
εἶδος βλίτυρι καὶ σκινδαψός· Ἰόβας τὸν σκινδαψὸν ὄργανον [ὂν]
μουσικὸν ἀποδίδωσι͵ τὸ δὲ βλίτυρι χορδῆς μίμημα βλοσυρόν·
φοβερόν.
Λεξικόν. ( [βόμβυκες· γένος αὐλῶν. ἢ εἶδος ζώου πτερωτοῦ͵
κατὰ σφῆκα] βομβυλίδας· πομφόλυγας βομβυλιός· ποτηρίου γένος͵
κατὰ μικρὸν ποτὸν στάζοντος· ὅθεν διὰ τὸν ἦχον οὕτω κεκλῆσθαι ἢ
ζῶον͵ ἦχόν τινα ποιοῦν τοῦ γένους τῶν σφηκῶν. ἢ μέλισσα μεγάλη.
ἢ μυῖα βόμβυξ· στάμνος. Λάκωνες. καὶ αὐλοῦ εἶδος. καὶ ζῶον͵ ἀφ΄
οὗ τὰ βομβύκινα ὑφάσματα συντελεῖται. ἔνιοι δὲ βομβύλιον οὕτω
λέγουσιν· οἱ δὲ ῥυμόν.
Λεξικόν..(διαψαλάττεσθαι· τὸ εἰς ἔρευναν διαστέλλεσθαι
διαψηφίζεσθαι· τὸ ψηφοφορεῖν ἐν δικαστηρίοις διαψήφισις· ἡ
ἐξέτασις τῶν πολιτῶν ἡ κατὰ δήμους γινομένη διαψοφεῖν· τὸ
παραψοφεῖν Δῖα βάλανα· κάρυα Ποντικά διάβαλον· μέλι καὶ γάλα͵
μελίκρατον [δίβαν· ὄφιν. Κρῆτες] δίβολον· r φᾶρος διπλοῦν
διβόλους χλαίνας·
Λεξικόν. ( ταμίαι [ἑλληνύει· ἑορτάζει. παύεται. ἀργεῖ]
Ἑλλήσποντος· ποταμὸς ἐπὶ τῆς παραλίας ἡ μεταξὺ Τροίας καὶ
Χεῤῥονήσου θάλασσα r ἐλλίζων· τίλλων ἑλλήθεις· οὐχ αἱ ἄγριαι
μέλισσαι͵ ἀλλὰ φυτόν͵ ὁ αἰγίλωψ ἐλλόβια· ἐνώτια ἐλλόγει·
καταλόγισαι ἐλλόγιμος· γεγραμματισμένος [ἐλλοδάνοισι·
Λεξικόν. ( ζιτᾶνα· καταπύγονα ζοάσεις· σβέσεις ζόες· ζῇ
ζόασον· σβέσον ζοάσω· σβέσω ζόη· τὸ ἐπάνω τοῦ μέλιτος ζοής·
ἰσχυρός. ἢ σφοδρῶς πνέων [ζοπαδασπίδας· λαθροφάγους] ζόρξ·
ἡλικία ἐλάφου͵ ἢ δορκάς ζορωτέρα· ἀκρατεστέρα ζούγωνερ· βόες
ἐργάται.
198
Λεξικόν. ( ζωή· ἡ πρὸς τὸ ζῆν χορηγία ζῶγρον· ἐγρήγορον s

ζῶγρος· τόπος ἐν ᾧ θηρία ἐμβάλλεται ζωγύς· [ἢ ζωτύς] θώραξ n
λαγαρός ζωδιωτὸς χιτών· ὁ ποικίλος r ζωή· τὸ μέλιτι ἐφιστάμενον
καὶ τῷ γάλακτι͵ ὃ καλεῖται γραῦς. καὶ ἡ πρὸς τὸ ζῆν χορηγία. ἢ
χρόνος τοῦ εἶναι ζωήν· οὐσίαν ζωθάλμιον· ζώσιμον. βιώσιμον .
Λεξικόν. ( εἶναι] θρῖναξ· πτύον σίτου ASvgn . ἢ τρίαινα
θρινία· ἄμπελος ἐν Κρήτῃ θριμμός· γογγυσμός θρῖον· βρῶμα
σκευαστόν. διττὴ αὐτοῦ ἡ σκευασία· ἡ μὲν διὰ ταρίχου͵ ἡ δὲ διὰ
ᾠῶν ἐπιχεομένου μέλιτος. συκῆς δὲ φύλλα οὐχ ἁπαλὰ ἐπετίθετο·
ἔχουσι γάρ τινα ὀσμήν. διὸ καὶ θρῖον ἐκλήθη Θριοῦς· δῆμος φυλῆς
Οἰνηΐδος θριπόβρωτος· οἱ Λάκωνες σφραγῖσιν ἐχρῶντο ξύλοις ὑπὸ
σητῶν βεβρωμένοις͵ κατασημαινόμενοι ὁπότε βούλοιντο.
Λεξικόν. ( θυλακίζειν· τὸ ἀπαιτεῖν τι ἑπόμενον μετὰ θυλάκου.
Ταραντῖνοι θύλαξ· προσκεφάλαιον θυλακοτρώξ· μῦς. οἱ δὲ ἀκρίς
θυλακοφόροι· οἱ μεταλλεῖς͵ θυλάκοις περιφέροντες τὰ βρώματα καὶ
πήραις· ὅθεν ἐκαλοῦντο καὶ πηροφόροι Aristoph. θυλήματα·
βεβρεγμένα μέλιτι ἄλφιτα͵ ἢ θυμιάματα ἐπὶ βωμῶν n θυλίδες· οἱ
θύλακοι θύλλα· κλάδους͵ ἢ φύλλα. ἢ ἑορτὴ Ἀφροδίτης θυλλίς·
θύλακος. γωρυτός. ἔλυτρον [θύλον· ὀλέθριον.
Λεξικόν. ( μεληδόν· ἐπίῤῥημα͵ εἰς μικρὰ μέρη καὶ μέλη
κοπτόμενον μελιείκελε· μέλιτι ὅμοιε μελίζωρος· γλυκεῖα μελίη·
δόρυ .. ἢ εἶδος δένδρου S μελιηδές· μελιτῶδες [ἥδιστον]. διὸ καὶ
ἐψιλοῦτο. παρήχθη γὰρ παρὰ τὸ μέλι. ἔνιοι δὲ ὡς μέλι ἡδέος. διὸ
καὶ ἐδάσυνον μελιηδέος· μελιτώδους͵ προσηνοῦς…
Λεξικόν. ( γὰρ παρὰ τὸ μέλι. ἔνιοι δὲ ὡς μέλι ἡδέος. διὸ
καὶ
Λεξικόν. ( τι μέρος μελιοῦσι· κατακόψουσιν μελίσματα·
ᾄσματα μέλισσα· ὀβολός͵ ὅς ἐστιν μέρος δραχμῆς Μελισσαῖος· ὁ
Ζεύς μέλισσαι· αἱ τῆς Δήμητρος μύστιδες μελισσάων· μελισσῶν
μελίσσειον· τὸ σμῆνος r μελισσέμεν· πραΰνειν͵ παρειπεῖν͵
παρηγορεῖν. πρὸς ἡδονὴν λέγειν μελισσοκράς·
Λεξικόν. ( παμμεγέθης͵ εἰς ὃν οἱ τραγῳδοὶ φοιτῶντες
ἐμελέτων μελιτήμερον· ἡδύ͵ γλυκύ μελίττεια· τὰ βλιστά Μελιτίδης·
μωρός τις ἦν μὴ εἰδὼς μετρῆσαι πλείω ἢ πέντε μελύγιον· πόμα τι
Σκυθικὸν μέλιτος ἑψομένου σὺν ὕδατι καὶ πόᾳ τινί μελιτέτροπα·
τὴν χλαμύδα οὕτω καλοῦσιν μελιτόν· κηρίον. ἢ τὸ ἑφθὸν γλεῦκος
μελιττοπολεῖν·
Λεξικόν. ( ὀρόδαμνος· τὰ αὐτά ASvgn . καὶ ποταμός
ὀροδεμνιάδες· νύμφαι͵ καὶ αἱ μέλιτται. ἀπὸ τοῦ ὄρους καὶ τῶν
δεμνίων· ἐπεὶ ἐκεῖ κοιτάζονται. οἱ δὲ ἀπὸ τῶν ὀροδάμνων͵ οἵ εἰσι
κλάδοι [ὀροδίος· φόβος] [0ὀροδοῦντες· φοβούμενοι] ὁροθέσια· τὰ
χωρίζοντα τὴν γῆν ὀροθύνειν· ἐρεθίζειν .
Λεξικόν…(πυρακτῶν· ἐμπυρεύων πυραμίδες· πυραμοειδεῖς
λαμπάδες πυραμοῦντα· τὴν πυραμίδα πυραμίδες· οἰκοδομήματα
γεωμετρικά͵ ἐπὶ τὰ κάτω κατερχόμενα Πύραμος· ποταμὸς Κιλικίας.
ἄλλοι δὲ χόρτον οὕτω καλοῦσι πυραμοῦς· εἶδος πλακοῦντος͵ ἐκ
πυρῶν πεφρυγμένων καὶ μέλιτι ἀνα δεδευμένων πυρὰ μυῖα· ἡ
199
μέλισσα Πύρασος· πόλις πύραυνον· εἰς ὃ ἂν πῦρ ἐναύηται͵ δᾳδίον͵

ἢ βόλβιτον͵ ἢ τοιοῦτόν τι.
Λεξικόν. ( πυραμοῦντα· τὴν πυραμίδα πυραμίδες·
οἰκοδομήματα γεωμετρικά͵ ἐπὶ τὰ κάτω κατερχόμενα Πύραμος·
ποταμὸς Κιλικίας. ἄλλοι δὲ χόρτον οὕτω καλοῦσι πυραμοῦς· εἶδος
πλακοῦντος͵ ἐκ πυρῶν πεφρυγμένων καὶ μέλιτι ἀνα δεδευμένων
πυρὰ μυῖα· ἡ μέλισσα Πύρασος· πόλις πύραυνον· εἰς ὃ ἂν πῦρ
ἐναύηται͵ δᾳδίον͵ ἢ βόλβιτον͵ ἢ τοιοῦτόν τι. οἱ δὲ τὴν θέρμαυστριν
πυργηδόν· κατὰ τάξιν τείχους πυράγηρα·
Λεξικόν. (ζυγόν· ἀπὸ τοῦ παρακολουθοῦντος͵ συνεχῶς καὶ
ἐπιτετα μένως ἔτρεχον σειραί· πλέγματα͵ ἡνίαι͵ ἢ πλεκτοὶ ἱμάντες
[σειραχθῆσαι· χρεῶν ἀποκοπαί] σειραφόρον· ἡγεμονικόν. μετῆκται
δὲ ἀπὸ τῶν δεξιοσείρων ἵππων σειρήν· ἡ ἀναδέσμη. καὶ μέλιττα͵ ἢ
μελίττης οἶκος. καὶ ὀρνιθά ριόν τι ποιόν. καὶ ἱμάτιον ἀσπάθητον
λεπτόν σειρή· ἅλυσις͵ δεσμός σειρῆνες· οἱ λεπτοὶ καὶ διαφανεῖς
χιτῶνες σειριᾷ·
Λεξικόν. ( σησαμοειδής· ἐν Ἀντικύρᾳ πόα ἐοικυῖα ἠριγέροντι
σησαμόεσσα· ἐκ σησάμης κατεσκευασμένη μάζα σησαμόεντ΄ ἄρτον·
οὗτος ἔκειτο ἆθλον τοῖς διαγρυπνήσασι͵ πυρα μοῦς καὶ σησάμινος
καὶ τοιαῦτά τινα Σήσαμος· πόλις Παφλαγονίας σησαμοῦς· πέμμα ἐκ
μέλιτος καὶ σησάμης σῇσιν· ταῖς σαῖς σῇσιν ἔχε φρεσίν· ἐν ταῖς
σαῖς φύλασσε διανοίαις͵ καὶ διὰ ψυχῆς ἔχε καὶ διαμνημόνευε
Σηστός· πόλις Εὐρώπης σῆστρα· κόσκινα.
Λεξικόν. ( σίλφιον· ξηρόν. οἱ δὲ νεκρόν σιλφίου λειμών·
Σοφοκλῆς περὶ γῆς ἐν Λιβύῃ τὸ σίλφιον φερούσης. οἱ δὲ εἶδός τι τῆς
Λιβύης τὸ σίλφιον σίμαι· τῆς κιθάρας τὰ ἄκρα. καὶ ἐν ταῖς ὀροφαῖς
θέσεις τινές Σιμαίθα· ἑταίρας Μεγαρικῆς ὄνομα σίμβλαι· ὅπου αἱ
μέλισσαι τὸ μέλι τιθέασι͵ κύβεθρα σιμβληίδες· μέλισσαι σίμβλοι·
τὰ σμήνη͵ τὰ ἀγγεῖα τὰ τῶν μελισσῶν͵ ἐν οἷς τὰ κηρία συνάγεται.
Ἀττικοὶ καὶ τὸν θησαυρόν σίμβλαι· τὰς θήκας τῶν μελισσῶν σιμὴ
χείρ· σχῆμα τραγικόν…
Λεξικόν. ( σίλφιον· ξηρόν. οἱ δὲ νεκρόν σιλφίου λειμών·
Σοφοκλῆς περὶ γῆς ἐν Λιβύῃ τὸ σίλφιον φερού σης. οἱ δὲ εἶδός τι
τῆς Λιβύης τὸ σίλφιον σίμαι· τῆς κιθάρας τὰ ἄκρα. καὶ ἐν ταῖς
ὀροφαῖς θέσεις τινές Σιμαίθα· ἑταίρας Μεγαρικῆς ὄνομα σίμβλαι·
ὅπου αἱ μέλισσαι τὸ μέλι τιθέασι͵ κύβεθρα σιμβληίδες· μέλισσαι
σίμβλοι· τὰ σμήνη͵ τὰ ἀγγεῖα τὰ τῶν μελισσῶν͵ ἐν οἷς τὰ κηρία
συνάγεται. Ἀττικοὶ καὶ τὸν θησαυρόν σίμβλαι· τὰς θήκας
τῶν μελισσῶν σιμὴ χείρ·
Λεξικόν. ( σιλφίου λειμών· Σοφοκλῆς περὶ γῆς ἐν Λιβύῃ τὸ
σίλφιον φερού σης. οἱ δὲ εἶδός τι τῆς Λιβύης τὸ σίλφιον σίμαι· τῆς
κιθάρας τὰ ἄκρα. καὶ ἐν ταῖς ὀροφαῖς θέσεις τινές Σιμαίθα· ἑταίρας
Μεγαρικῆς ὄνομα σίμβλαι· ὅπου αἱ μέλισσαι τὸ μέλι τιθέασι͵
κύβεθρα σιμβληίδες· μέλισσαι σίμβλοι· τὰ σμήνη͵ τὰ ἀγγεῖα τὰ τῶν
μελισσῶν͵ ἐν οἷς τὰ κηρία συνάγεται. Ἀττικοὶ καὶ τὸν θησαυρόν
σίμβλαι· τὰς θήκας τῶν μελισσῶν σιμὴ χείρ· σχῆμα τραγικόν
σιμικίνθια·
200
Λεξικόν. ( ὑρίσκον συριστής· γέρανος ἄῤῥην σύρκεσι· σαρξίν.

Αἰολεῖς σύρκιζε· σάρκαζε συρμαία· ἀγών τις ἐν Λακεδαίμονι͵
ἔπαθλον ἔχων συρμαίαν. ἔστι δὲ βρωμάτιον διὰ στέατος καὶ
μέλιτος. λέγεται δὲ καὶ συρμαϊσμός͵ καὶ ἔστι πρὸς κάθαρσιν. καὶ
πόμα δι΄ ὕδατος καὶ ἁλῶν συρματὶς στρατιά· ἡ τὰ συμψήματα καὶ
φρύγανα σύρουσα καὶ συλλέγουσα συρμίον· λάχανόν τι σελίνῳ
ἐοικός συρμιστήρ·
Λεξικόν. ( ταγαῖς· ἀρχαῖς͵ ἡγεμονίαις τάγανα· ταῦτα. Κρῆτες
ταγατίζων· κιχλίζων ταγή· βασιλικὴ δωρεά. καὶ ἡ σύναξις τῶν πρὸς
τὸ ζῆν ἀναγκαίων ταγηνίαι· πεμμάτια ἀπὸ τηγάνων. οἱ δὲ στέας
ὑγρόν͵ ἐπιχεόμενον τηγάνῳ͵ ᾧ προσβάλλεται μέλι͵ σησάμη͵ τυρός
τάγηνον· τήγανον τάγιλος· φειδωλός τάγιος· κήρυξ. πρεσβευτής.
ὀξύς. ταχύς. βάσιμος ταγοί· προστάται͵ ἄρχοντες͵ ἡγεμόνες
ταγύρια·
Λεξικόν. ( τενθρηδών· ζῶον τῶν ἐντόμων καὶ κεντροφόρων
παραπλήσιον σφηκί. ἔνιοι ἀγρίαν μέλισσαν τενθρήνιον· κηρίον
τενθρηνιῶδες· πολύ[καὶ]κενον ὡς κηρίον καὶ ἀραιόν τενθίνοι· λίθοι
πλατεῖς [0τενίαι· ζῶναι. στέφανοι. ἢ δεσμοί͵ διαδήματα] τέννει·
στένει. βρύχεται τέννος· στέφανος ἐλάϊνος͵ ἐρίῳ πεπλεγμένος
τένοντες· τὰ διατεταμένα νεῦρα͵ ἀπὸ κεφαλῆς ἕως τῶν ποδῶν.
Λεξικόν.…ὑποτίτθια· θηλάζοντα͵ γαλουχούμενα παιδία
ὑποτονθορύζει· γογγύζει ὑποτοπάσαι· ὑπολαβεῖν͵ ὑπονοεῖν
ὑποτοπήσομεν· ὑπονοήσομεν ὑποτρέχοντες· ὑπεισερχόμενοι͵
σπεύδοντες ὑπότριμμα· ἐκ φοίνικος καὶ μέλιτος καὶ κυμίνου καὶ
ἄλλων τινῶν ἀρτυμάτων ἔργον ὑποτρύζει· ὑποβάλλει. ὑποψιθυρίζει.
γογγύζει ὑπότροπον· ὑπεστροφότα͵ ἐπανελθόντα ἐκ δευτέρου
ὑπότροπος· ἐξ ὑποστροφῆς ὕπουλος·
Λεξικόν. ( χορεύει· μελῳδεῖ. βακχεύει. ὀρχεῖται χορηγία·
δόσις χορηγεῖ· παρέχει͵ δίδωσιν χορηγόν· παιδίον χορηγός·
διδάσκαλος. καὶ ὁ ἐπιδούς τι τῶν ἰδίων. τοῦ χοροῦ ἐξάρχων χόρια·
τὰ τῶν ἀρνῶν καὶ ἐρίφων ἀγγεῖα. ἄλλοι τὰ μέλιτος καὶ γά ακτος
γενόμενα βρώματα Χορίλα Ἐκφαντίδες· Κρατῖνος τὸν Ἐκφάντιδος
οὕτως εἶπεν͵ αὐτὸν τὸν Χορίλλον χορὸν δίδωμι·
Λεξικόν. … [χρυσοπήνη· τὴν διὰ χρυσοῦ εἰργασμένην] χρῶ·
μολυσμῷ χρυσίς· ποτήριον. οἱ δὲ φιάλη χρυσῆ χρυσίον· τὸ τῶν
παιδίων αἰδοῖον χρυσῖτις λίθος· ἡ καλουμένη βάσανος ἢ Λυδία
χρυσοκόλλα· βρῶμά τι ἐκ λινοσπέρμου καὶ μέλιτος. καὶ χρῶμά τι
χλωρόν χρυσοκόλλητος σφραγίς· χρυσοδακτύλιος χρυσόλοφοι
δράκοντες· χρυσόλοποι. χρυσᾶς λεπίδας ἔχοντες χρυσορανίς·
6ος αιώνας μ.Χ.

Αετίος ιατρός.
Πίναξ τοῦ πρώτου τμήματος τῶν κεφαλαίων τοῦ Ἀετίου. α

Ἀβρότονον i P.277 σξη Μανδραγόρα σξθ Μάραθρον σο Ματίχη σοα
Μελάνθιον σοβ Μελίλωτον σογ Μέλι σοδ Μελιόφυλλον σοε Μέπιλον
σο Μήκων πᾶα σοζ Μήκων κερατῖτι σοη Μηλέα περική…
201
Πίναξ τοῦ πρώτου τμήματος τῶν κεφαλαίων τοῦ Ἀετίου. i Pr.51

…αφῶ ἐθέλοι͵ ἐπὶ κορόδου τε καὶ κρομύου καὶ τῶν ὁμοίων αὐτοῖ͵
ἀπογευόμενό τε υνεχῶ καὶ μαώμενο ἐπὶ πλεῖτον καὶ τῇ μνήμῃ
πειρώμενο ἀκριβῶ παρατίθεθαι τοῦ γιγνομένου πάθου τὴν αἴθη ιν·
εἰ δὲ τὴν τύψιν κατανοῆαι αφῶ ἐθέλοι͵ ἐπὶ κικίδο τε καὶ ῥοῦ καὶ τῶν
ὁμοίων· εἰ δὲ τὴν πικρότητα κατανοῆαι βούλει͵ νίτρου καὶ χολῆ
γευόμενο· εἰ δὲ τὴν γλυκύτητα͵ ιραίου καὶ μέλιτο͵ ἔτι δὲ πρὸ
τούτοι εἴ τε οὖν ἄποιον ἐθέλοι εἴ τε μέον ἐν ποιότητι τῇ πρὸ τὴν
γεῦιν͵ τὸ ὕδωρ ἀξιῶ ΄ ἐκλαμβάνειν καὶ τούτου γευόμενον͵ ἀκριβῶ
ἔχειν ἐν τῇ μνήμῃ͵ καὶ μάλιτα τοῦ καθαρωτάτου ὕδατο καὶ
μηδεμίαν ὧν προείρηκα…
Πίναξ τοῦ πρώτου τμήματος τῶν κεφαλαίων τοῦ Ἀετίου. i Pr.245
…γὰρ τὴν οἰκείαν ἕκατο αὐτῶν οὐίαν τε ἅμα καὶ διάθειν ἥδεταί τε
καὶ ὠφελεῖται πρὸ ἀμφοῖν. ἀλλ΄ εἴπερ οὕτω ταῦτ΄ ἔχει͵ τὸ μὲν
ἧττον γλυκὺ τῶν ἐδεμάτων ἧττον ἔται θερμόν͵ τὸ δὲ μᾶλλον γλυκὺ
τοούτῳ θερμότερον͵ ὅῳ περ καὶ γλυκύτερον. εἰ δὲ εἰ ἀμετρίαν
ἐκπέοι θερμότητο͵ οὐδὲ γλυκὺ τὸ τοιοῦτον͵ ἀλλ΄ ἤδη φαίνεται
πικρόν͵ ὥπερ τὸ μέλι παλαιούμενόν τε καὶ ἐπὶ πλεῖον καθεψόμενον͵
ἕκατόν τε τῶν ἄλλων γλυκέων. τὰ γὰρ ὁμοιότατα ταῖ κράει τῶν
τρεφο μένων ωμάτων χωρὶ ἑψήεώ τε καὶ κευαία ἤδη φαίνεται
γλυκέα͵ τὰ δὲ ἀνόμοια πάντα μὲν ἀηδῆ͵ πρὶν κευαθῆναι.
Πίναξ τοῦ πρώτου τμήματος τῶν κεφαλαίων τοῦ Ἀετίου. i 27.3
…ξηραντικῆ δυνάμεω ὑπάρχον κατὰ τὴν τρίτην ἀπόταιν. ἐτὶ δὲ καὶ
λεπτομερέ͵ γευομένοι δὲ ὑπόπικρόν τε καὶ δριμὺ καὶ δηλονότι διου
ρητικόν τε καὶ διαφορητικόν. Ἀμάραντον δυνάμεώ ἐτι λεπτυντικῆ
καὶ τμητικῆ· ἔμμηνα γοῦν ἄγει ὺν οἴνῳ ποθεῖα ἡ κόμη καὶ θρόμβου
αἵματο τήκειν πεπίτευ ται͵ οὐ τοὺ ἐν γατρὶ μόνον ἀλλὰ καὶ τοὺ ἐν
κύτει͵ ὺν οἰνομέλιτι πινομένη͵ καὶ πάντων δέ ἐτιν ἁπλῶ ῥευμάτων
ξηραντικὴ πινομένη͵ κακοτόμαχο δέ ἐτιν. Ἀμόργη τῆ δευτέρα ἐτὶ
τάξεω τῶν θερμαινόντων καὶ ξηραι νόντων ἐπιτεταμένη. οὕτω γέ
τοι καὶ τὰ τῶν ξηρῶν τῇ κράει ω μάτων ἕλκη θεραπεύει͵ τὰ δὲ ἐν
τοῖ ἄλλοι ἅπαι παροξύνει.
Πίναξ τοῦ πρώτου τμήματος τῶν κεφαλαίων τοῦ Ἀετίου. i 71.7
…δὲ καὶ Πίναξ τοῦ πρώτου τμήματος τῶν κεφαλαίων τοῦ Ἀετίου.
i 108.14 … αὐτὸ ἐπὶ τῶν φλεγμαινόντων λειχήνων ἢ ψωρῶν καὶ ἐπὶ
τῶν θερμῶν κράεων καὶ χολωδῶν. τοῖ γὰρ ὑγροῖ καὶ φλεγματικοῖ
ἁρμόττει καὶ πᾶι τοῖ ὑπὸ ψύξεω ἐνοχλουμένοι τὰ ἄρθρα καὶ
ἰχιαδικοῖ κατάλ ληλον· ἀναιρεῖ καὶ κώληκα καὶ φθεῖρα ἀγρίου καὶ
ἡμέρου καὶ κονίδα καὶ πίτυρα κεφαλῆ καὶ ὀφιάει καὶ ἀλωπεκία· ἡ
χρῆι δὲ ἐν λουτρῶ νήτει͵ εἶτα ἀπομήχειν ὠῷ καὶ μέλιτι καὶ τήλεω
ἀλεύ ροι͵ παραφυλάττων τὸ θερμῇ κεφαλῇ μὴ προάγειν αὐτό.
Σηάμινον. Σκευάζεται τοῦτο ἐκ τοῦ ηάμου τριβομένου καὶ ἐμ
βαλλομένου ὕδατι. τὴν δὲ δύναμιν οὐ μακράν ἐτι τοῦ γλυκέο ἐλαίου.
ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΑΘΗΝΑΙΟΥ ΤΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ ΚΑΙ ΙΑΤΡΟΥ.
ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΤΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ ΚΑΙ ΙΑΤΡΟΥ ΕΞΗΓΗΣΙΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΤΟΥ

ΠΡΟΣ ΓΛΑΥΚΩΝΑ ΓΑΛΗΝΟΥ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΝ Ὅτι μὲν οὐ τὴν κοινὴν
202
μόνον ἁπάντων ἀνθρώπων φύσιν͵ ὦ Γλαύκων͵ ἐπίστασθαι χρὴ τὸν

ἰατρὸν͵ ἀλλὰ καὶ τὴν ἰδίαν ἑκάστου͵ πάλαι τε πρὸς Ἱπποκράτους
ὀρθῶς εἴρηται καὶ ἡμῖν δὲ ἐπ΄ αὐτῶν͵ ὡς οἶσθα͵ τῶν ἔργων τῆς
τέχνης ἱκανῶς ἐσπούδασται. 1.305.13 …Χρή φησιν ἐπὶ τῶν
τοιούτων ὑπάγειν ἀεὶ τὴν γα στέρα͵ μὴ φαρμακεύοντας αὐτὴν͵ ἐφ΄
ὅσον ἐνδέχεται. οἶδε γὰρ ἡ φαρμακεία δηλητηριώδη τινὰ τοῖς
σπλάγ χνοις ἐντιθέναι ποιότητα καὶ κακίαν͵ ἀλλὰ διὰ τῶν συ νήθων.
συνήθη δὲ καλεῖται ἐδέσματα͵ οἷον γάλα καὶ μέλι καὶ τὰ δι΄ ἐλαίου
καὶ γάρου ῥοφήματα καὶ λαχάνων ὅσα δύναται τὴν γαστέρα
μαλάττειν. εἰ δὲ συνοίδαμεν͵ ὅτι οὐδὲν ἡμῖν ἀξιόλογον ἐπὶ τούτοις
ἀποβαίνει͵ τηνικαῦτα λοιπὸν ἐξ ἀνάγκης…
ΠΑΛΛΑΔΙΟΥ ΣΟΦΙΣΤΟΥ.
ΣΧΟΛΙΑ ΤΗΣ ΕΚΤΗΣ ΕΠΙΔΗΜΙΑΣ ΑΠΟ ΦΩΝΗΣ ΠΑΛΛΑΔΙΟΥ
ΣΟΦΙΣΤΟΥ. Ἀρχὴ τῶν προλεγομένων. Ἄρτι ταῖς μεθόδοις τὰ ὀξέα
τῶν νοσημάτων ἐκκόψαντες͵ καὶ τὰ τῇ φύσει πολέμια τῇ θεραπείᾳ
σχολάσαντες… 2.129.14 …ἐνεπόδισε καὶ ἐτέχθη ὁ ἔριφος. ἐντεῦθεν
ἦν ἰδεῖν θαυ μαστά. ἐκ τούτου ὑγρότης ἐπλεόνασε τῷ ἐρίφῳ· ταῦτα
ἀφ΄ ἑαυτοῦ ἐξετίναξε. τίς ὁ παιδεύσας ὅτι οἱ ῥαχῖται μύες διὰ
κίνησιν γεγόνασι; πάλιν δὲ ἄλλο· λαβὼν ὁ Γαληνὸς τὸν ἔριφον͵
ἀπεχώρισε τῆς μητρὸς καὶ προσήνεγκε διαφόρους τροφὰς ἐξ
ἀκροδρύων͵ ἀπὸ μέλιτος͵ ἀπὸ γά λακτος͵ καὶ ἐλθὼν ὁ ἔριφος
ὀσφρήσατο. τίς πάλιν ὁ παι δεύσας ὅτι ῥῖνες διὰ τὸ ὀσφραίνεσθαι
γεγόνασι; καὶ πάντα μὲν ἀπεσείσατο͵ ἀσμένως δὲ προσῆλθε τῷ γά
λακτι͵ καὶ ἐκ τούτου ἐτράφη καὶ ἐμασήσατο τῷ στόματι.
ΣΟΦΙΣΤΟΥ. 2.140.32 ..ταῦτα μὲν οὖν τὰ περὶ τῶν ἐν γλώσσῃ
χρωμάτων. ζητεῖ δὲ καὶ τὰς γευστὰς ποιότητας͵ ἐπειδὴ γευστικὸν
ὄργανον ἡ γλῶσσα͵ καὶ οἵῳ κατείληπται χυμῷ τὸ πᾶν σῶμα͵ οὕτω
καὶ αὐτή. τότε δὲ μᾶλλον διαφαίνεται ἡ ποιότης͵ ὅτε ἄρξηται
κινεῖσθαι ὁ χυμὸς ἐν τῇ μασήσει͵ ἔνθα οἱ ἰκτεριῶν τες͵ καὶ αὐτὸ τὸ
μέλι πικρὸν νομίζουσι. καὶ ἐνταῦθα πα ραδίδωσι͵ ὅτι ἐάν τις ἐσθίῃ
σάρκας καὶ ἁλμυρῶν τούτων αἰσθάνηται͵ ἁλμυρὸς χυμὸς πλεονάζει·
εἶπε δὲ Ἱπποκράτης περισσώσιος͵ ἵνα δηλώσῃ τὴν ἐπικράτειαν τοῦ
χυμοῦ.
ΣΟΦΙΣΤΟΥ. 2.162.24 …ζήτησον δὲ καὶ τὰς ἐπιτηδειότητας· λαγωὸς
θαλάσσιος ἑλκοῖ τὸν πνεύμονα͵ κανθαρὶς δὲ τὴν κύστιν. ἀλλὰ καὶ
ταῦτα διὰ τῶν ἐναντίων θεραπεύομεν. ἔνθεν καὶ Γαληνός ποτε͵
ἀλλὰ καὶ γαληνὸς ἐν τοῖς δηλητη ρίοις τάττεται͵ καὶ μάλιστα τὸ
τυρῶδες. πλὴν κεχρή μεθα τῷ ὀρώδει͵ καὶ μετὰ μέλιτος.
κεχρήμεθα δέ ποτε καὶ σκορόδῳ ἐν ψυχρᾷ διαθέσει͵ καὶ οἴνῳ
ἀπεζεσμένῳ. τὸ δὲ ἀπεζεσμένῳ σημαίνει ἢ ὅτι οὐδὲ τῷ θέρει
παρέχομεν ψυχρὸν αὐτὸν͵ ἀλλὰ θερμάναντες διδόαμεν ζεστάκρατα·
ἢ ὅτι ἕψομεν ὡς ἐπὶ σιραίου ἕψομεν τοῦτον·
Σχόλια σὺν Θεῷ εἰς τὰ Περὶ ἀγμῶν Παλλαδίου. Τὰ εἰωθότα
προλέγεσθαι ὀκτὼ κεφάλαια παντὸς βιβλίου δεῖ ἡμᾶς κἀνταῦθα
πρὶν ἀρξόμεθα τῆς κατὰ τὴν λέξιν ἐξ ηγήσεως εἰπεῖν. δεῖ τοίνυν
εἰδέναι͵ ὅτι σκοπός ἐστιν τῷ Ἱπποκράτει ἐν τῷ παρόντι βιβλίῳ
203
πρῶτον περὶ καταγμάτων διαλεχθῆναι. 64.2 …ὑπόσκληρα Δῆλον

γάρ͵ ὅτι πολλὴ ἐπιρροὴ αἵματος γέγονεν. 3,458,8 …καὶ μὴ οἴνῳ
ἀλλ΄ ὀξυγλυκεῖ Τινὲς λέγουσιν͵ ὅτι ὀξύμελι λέγει προσφέρειν διὰ τὸ
τέμνειν· ἄλλοι δέ φασιν͵ ὅτι ὀξύγλυκυ λέγει τὸ ἀπὸ μέ λιτος.
πολλὰ γὰρ πάσχουσιν νεῦρα. τὸ δὲ ὄξος τοῖς νεύ ροις πολέμιόν
ἐστιν.
Ρωμανός μελωδός υμνογράφος.
Τῇ δ τῆς β ἑβδομάδος τῶν νηστειῶν· κοντάκιον

κατανυκτικόν͵ φέρον ἀκροστιχίδα τήνδε· τοῦ ταπεινοῦ Ρωμανοῦ ὁ
ὕμνος ἦχος α͵ πρός· Τὸ ἰατρεῖον τῆς μετανοίας. 36.4.5 πάσχειν͵ ὡς
ἔφη͵ ἵνα χορεύῃ ὁ Ἀδάμ.6 Ταῦτα μὲν κράζοντος τοῦ λαοῦ͵ ἔφησεν ὁ
ἱερεύς· Οὐ καλῶς εἶπον τὸ πρίν· Συμφέρει ἀπολέσθαι τοῦτον μόνον
καὶ μὴ ὅλον τὸ ἔθνος; Τίς εἶδεν ἀσπίδα ἀντὶ τοῦ ἰοῦ αὐτῆς γλυκὺ
μέλι προφέρουσαν; Τίς ἐθεάσατο φλόγα δροσίζουσαν; Τίς ἀκήκοέ
ποτε ψεῦδος ἀληθεῦον ὡς Καϊάφαν; Μὴ θέλων προφητεύει ὅτι ὑπὲρ
πάντων θνῄσκεις͵ σωτήρ μου͵ ἵνα χορεύῃ ὁ Ἀδάμ. Οὕτω μὲν ἔφη ὁ
ἱερεύς͵ τοῦτο δὲ οὐ συνῆκεν·
Ιωάννης φιλόπονος.
Εδώ δεν έβαλα όλα τα αποσπάσματα.
ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΦΙΛΟΠΟΝΟΥ ΣΧΟΛΙΑ ΕΙΣ ΤΑΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ.
Καθάπερ ἀρχόμενοι τῶν Εἰσαγωγῶν ἐλέγομεν… 13,1.104.4 …ὧν εἷς
ἦν Πρωταγόρας ὁ σοφιστής· ἔλεγε γὰρ οὗτος ὅτι οὐδὲν τῶν
πραγμάτων ὡρισμένην ἔχει φύσιν͵ διὸ καὶ ἔλεγεν ὅτι οὐκ ἔστι τινὰ
ψευδῆ λέγειν· ἕκαστος γὰρ κατὰ τὸ φαινόμενον αὐτῷ καὶ δοκοῦν
περὶ τῶν πραγμάτων ἀποφαίνεται οὐκ ἐχόντων ὡρισμένην φύσιν
ἀλλ΄ ἐν τῇ πρὸς ἡμᾶς σχέσει τὸ εἶναι ἐχόντων· τοιγαροῦν οἱ μὲν
ἰκτε ριῶντες τὸ μέλι φασὶ πικρὸν εἶναι καὶ ἀληθεύουσί γε ὃ γὰρ
δοκεῖ καὶ φαίνεται αὐτοῖς͵ τοῦτο καὶ λέγουσιν͵ οἱ δὲ ὑγιαίνοντες
γλυκὺ καὶ αὐτοὶ ὁμοίως ἀληθεύοντες. καὶ ὁ τράχηλος δὲ τῆς
μελαίνης περιστερᾶς ἐν ἡλίῳ ἑστώσης…
Ασκληπιός φιλόσοφος.
ΣΧΟΛΙΑ ΕΙΣ ΤΟ ΜΕΙΖΟΝ Α ΤΗΣ ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ
ΓΕΝΟΜΕΝΑ ΥΠΟ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ ΑΠΟ ΦΩΝΗΣ ΑΜΜΩΝΙΟΥ ΤΟΥ ΕΡΜΕΙΟΥ.
Πάντες ἄνθρωποι τοῦ εἰδέναι ὀρέγονται φύσει. σημεῖον δὲ ἡ
τῶν αἰσθήσεων ἀγάπησις. 20.1 3.3 καθ΄ ὃ τῶν ἄλλων ἁπάντων
διαφέρει. ἆρ΄ οὖν οὐχ ὁμολογεῖται ὑπὸ πάν των ὁ ἄνθρωπος τῶν
ἄλλων διαφέρειν κατὰ τὸν θεωρητικὸν νοῦν; τοῦ μὲν γὰρ πρακτικοῦ
τε καὶ τεχνικοῦ μετέχουσί πως καὶ τὰ ἄλλα ζῷα͵ τοῦ ἴχνους αὐτοῦ
τοῦ πρακτικοῦ νοῦ. πολλὰ γὰρ ἕκαστον τῶν ζῳων μηχανᾶται πρὸς
τὴν οἰκείαν σωτηρίαν͵ οἷον μύρμηξ θησαυρίζει αὑτῷ τροφὰς ἐν
χειμῶνι͵ καὶ χελιδὼν ποιεῖ νεοττιὰν διὰ τὴν διαδοχήν͵ ὁμοίως δὲ καὶ
ἡ μέλιττα συνάγουσα θησαυρίζει τροφάς. τοῦτο δὲ τὸ δῶρον ὑπὸ
204
τῆς φύσεως διὰ τοῦ θεοῦ ἔλαχον͵ ὅπως διασώζωνται. πάλιν δὲ

ὥπλισεν ἡ φύσις τὰ ζῷα πρὸς τὰς ἐπιβουλὰς τῶν ἐπερχομένων.
ταῦτα δὲ πάντα οὐκ ἔξω λογικῆς συνέσεως ὑπάρχουσιν.
ΣΧΟΛΙΑ ΕΙΣ ΤΟ ΜΕΙΖΟΝ Α ΤΗΣ ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ ΑΡΙΣΤΟ
ΤΕΛΟΥΣ ΓΕΝΟΜΕΝΑ ΥΠΟ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ ΑΠΟ ΦΩΝΗΣ ΑΜΜΩΝΙΟΥ ΤΟΥ
ΕΡΜΕΙΟΥ. Πάντες ἄνθρωποι τοῦ εἰδέναι ὀρέγονται φύσει. σημεῖον δὲ
ἡ τῶν αἰσθήσεων ἀγάπησις 20.1 5.8 …μνήμην καὶ αἴσθησιν τὰ μὲν
ὑπάρχουσι μαθηματικά͵ τὰ δὲ φρόνιμα. καὶ μαθηματικὰ λέγει τὰ
αἰσθανόμενα τῶν ψόφων καὶ γινώσκοντα ποῖαι μὲν φωναὶ
ἀπειλητικαὶ ὑπάρχουσι͵ ποῖαι δ΄ οὔ. τοιαῦτα δὲ ὑπάρχει κύων͵ ἵππος͵
οἱ ὄνοι τῶν Ἀλεξανδρέων͵ ὥς φησιν ὁ φιλόσοφος͵ καὶ τὰ ἄλλα τὰ
τοιαῦτα· ψιττακὸς δὲ αἰσθάνεται καὶ μανθάνει. φρόνιμα δὲ ὑπάρχει
οἷον τὰ περὶ τὰς πράξεις τὰς βιωτικὰς εὐπερίστροφα͵ χελιδών͵
μέλιττα͵ μύρμηξ. πάλιν τὰ ἔχοντα μνήμην ζῷα πάντως καὶ αἴσθησιν
ἔχουσιν͵ οὐ πάντα δὲ τὰ ἔχοντα αἴσθησιν πάντως καὶ μνήμην
ἔχουσι. καὶ ὅτι ἡ αἴσθησις δεῖται τῶν ἔξωθεν πρὸς τὸ ἐνεργεῖν͵ ἡ δὲ
μνήμη οὐ δεῖται τῶν ἐκτὸς πρὸς τὸ ἐνεργεῖν.
ΟΛΥΜΠΙΟΔΩΡΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ
ΟΛΥΜΠΙΟΔΩΡΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ ΣΧΟΛΙΑ ΕΙΣ ΤΑΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ. Θεωρία . 81.33 …ἡ οὐσία συμπλεκομένη τῷ ποσῷ καὶ
τῷ ποιῷ καὶ τῷ πρός τι ταύτας ἀποτελεῖ· εἰ δὲ σύνθετοί εἰσιν͵ τὰ δὲ
ἁπλᾶ τῶν συνθέτων προηγεῖται͵ πῶς οὐκ ἔσται τὰ προειρημένα
προηγούμενα τῶν ἄλλων ἓξ κατηγοριῶν; ὁ μὲν οὖν Ἀρχύτας ἔλεγεν
3δεῖ προτάττεσθαι τὸ ποιὸν τοῦ ποσοῦ3͵ δυσὶν ἐπι χειρήμασιν
κεχρημένος͵ ὧν τὸ πρῶτόν ἐστι τοιοῦτον· ἴδιον͵ φησί͵ τῆς οὐσίας
τῆς ἀτόμου τὸ ποιὸν ἤπερ τὸ ποσόν· τὸ μὲν γὰρ μέλι καὶ τὸ
ἀψίνθιον οὐ τῷ ποσῷ διακρίνομεν͵ ἀλλὰ τῷ ποιῷ· τὸ μὲν γάρ ἐστιν
γλυκὺ τὸ δὲ πικρόν. δεύτερον ἐπιχείρημα· ὅτι καὶ ταῖς δευτέραις
οὐσίαις͵ τοῦτ΄ ἔστι ταῖς καθόλου͵ τὸ ποιὸν ἁρμόζει.
ΕΞΗΓΗΣΙΣ ΣΥΝ ΘΕΩ ΤΩΝ ΔΕΚΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΩΝ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ
ΑΠΟ ΦΩΝΗΣ ΔΑΒΙΔ ΤΟΥ ΘΕΟΦΙΛΕΣΤΑΤΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ.
Τῶν Ἀριστοτελικῶν ἀρχόμενοι λόγων εὐθὺς… 2.7…νοήσωμεν
ποιότητος εἶναι͵ μὴ ὄντα κατ΄ ἀλήθειαν ἀλλὰ τῶν πρός τι· τὸ γὰρ
ὅμοιον ὁμοίῳ ὅμοιον καὶ τὸ ἀνόμοιον ἀνομοίῳ ἀνόμοιον λέγεται.
τετάρτη αἰτία͵ ὅτι καὶ αὐτὰς τὰς ποιότητας δόξα τις ἔλεγε μὴ εἶναι
καθ΄ αὑτὰς ἀλλὰ τῶν πρός τι͵ ἡ λέγουσα νόμῳ γλυκὺ νόμῳ πικρὸν
καὶ θερμόν· τὸ γὰρ πῦρ οὐ καθ΄ αὑτὸ θερμόν τῇ γὰρ σαλαμάνδρᾳ οὐ
θερμόν͵ οὐδὲ τὸ μέλι γλυκύ· τῷ γὰρ ἰκτεριῶντι πικρόν. εἰ οὖν καὶ
αὗται αἱ ποιότητες τῶν πρός τι͵ πῶς οὐ δικαίως τρίτην σχοῖεν τὰ
πρός τι τάξιν; ἐν οἷς ἡ θεωρία.
ΔΑΒΙΔ ΤΟΥ ΘΕΟΦΙΛΕΣΤΑΤΟΥ ΚΑΙ ΘΕΟΦΡΟΝΟΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΣΥΝ ΘΕΩΙ ΤΗΣ ΠΟΡΦΥΡΙΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΑΠΟ
ΦΩΝΗΣ ΔΑΒΙΔ ΤΟΥ ΘΕΟΦΙΛΕΣΤΑΤΟΥ ΚΑΙ ΘΕΟΦΡΟΝΟΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ.
201 Μέλλοντες σὺν θεῷ ἄρχεσθαι τοῦ παρόντος συγγράμματος τὰ
εἰωθότα ὑπὸ τῶν ἐξηγητῶν ζητεῖσθαι κεφάλαια.
205
164.5 …συνάγεται γὰρ ἐκ τούτου τοῦ λόγου τὸ εἶναι ταῦτα πάντα

χρώματα· ὑπόθου γὰρ ὅτι τοῦ φαιοῦ τὸ ἁλουργὲς οὐδὲν διαφέρει͵ εἰ
μὴ κατὰ τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον͵ ταὐτὸν ἄρα φαιὸν καὶ ἁλουργὲς καὶ
κυανοῦν. οὐ μόνον δὲ κατὰ τοῦτο ἀλλὰ καὶ καθ΄ ἕτερον λόγον· οὐκ
ἔστι γὰρ ἀληθὲς ὡς τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον οὐ ποιεῖ εἴδους
ἐναλλαγήν· ἰδοὺ γὰρ ἡ γλυκύτης ἡ ἐν ἰσχάδι καὶ μέλιτι κατὰ τὸ
μᾶλλον καὶ ἧττόν ἐστι͵ ποιεῖ δὲ εἴδους ἐναλλα γήν· οὐ γὰρ ταὐτόν
ἐστιν ἰσχὰς καὶ μέλι. ἀλλὰ μὴν καὶ κατὰ τὸ μᾶλλον καὶ ἧττόν ἐστιν
ἡ θερμότης τοῦ πυρὸς καὶ τοῦ ἀέρος͵ ποιεῖ δ΄ εἴδους ἐναλλαγήν· οὐ
γὰρ ταὐτόν ἐστιν ἀὴρ καὶ πῦρ. πῶς οὖν ἔδει ἀπολογεῖσθαι; ἔδει
μᾶλλον εἰπεῖν ὅτι ταῦτα τὰ ἐν τῷ μέσῳ χρώματα οὐκ ἔστιν ἄπειρα·
πεπέρασται γὰρ τῇ φύσει· κἂν γὰρ πολλά ἐστιν͵ ἀλλ΄ οὖν
πεπέρασται·
Στέφανος βυζάντιος γραμματικός.
Εθνικά. 297. Ζοῦχις͵ πόλις Λιβύης περὶ τὴν Σύρτιν. Στράβων ἑπ

τακαιδεκάτῃ. ὁ πολίτης Ζουχίτης. Ζύγαινα͵ νῆσος ἐν τῇ Ἐρυθρᾷ
θαλάσσῃ. τὸ ἐθνικὸν Ζυγαινίτης͵ καὶ κτητικὸν Ζυγαινιτικός.
Ζυγαντίς͵ πόλις Λιβύης. Ἑκαταῖος Ἀσίας περιηγήσει. οἱ πολῖται
Ζύγαντες͵ οἵ τινες τὰ ἄνθη συλλέγοντες μέλι ποιοῦσιν͵ ὥστε
μὴ λείπεσθαι τοῦ ὑπὸ τῶν μελισσῶν γινομένου͵ ὡς Εὔδοξος
ὁ Κνίδιος ἐν ἕκτῳ γῆς περιόδου. Ζυγοί͵ πρὸς τῷ τῆς Ἀσίας
Βοσπόρῳ͵ Στράβων ἑνδε κάτῃ. τούτων ἔοικε καὶ ἡ Ζυγόπολις παρὰ
Τραπεζοῦντα͵ Στράβων δωδεκάτῃ. τοῦ Ζυγοί τὸ ἐθνικὸν Ζυγιανός.
Εθνικά. 350.14 καὶ Καλύδνιος͵ ὡς Ἀνδροτίων ἕκτῃ Ἀτθίδος.
Καλυδών͵ Αἰτωλίας πόλις͵ ἀπὸ Καλυδῶνος τοῦ Ἐνδυ μίωνος ἢ τοῦ
Αἰτωλοῦ. τὸ ἐθνικὸν Καλυδώνιος καὶ Καλυδωνία. Κάλυμνα͵ νῆσος͵
ἣν ὁ Σκήψιος πληθυντικῶς Καλύμνας φησί. τὸ ἐθνικὸν Καλύμνιος͵
ὡς Στράβων δεκάτῳ τὸ Καλύμνιον μέλι ἐκεῖ εἶναί φησι. λέγεται καὶ
Καλυμνία. τὸ ἐθνικὸν Καλυμνιάτης. Κάλυνδα͵ πόλις Καρίας͵ ὡς
Καρύανδα. τὸ ἐθνικὸν Καλυνδεύς. Ἡρόδοτος ὀγδόῃ. Κάλυτις͵ πόλις
Συρίας.
Εθνικά. 362.7 Κάρραι͵ πόλις Μεσοποταμίας͵ ἀπὸ Καρρᾶ
ποταμοῦ Συρίας. τὸ ἐθνικὸν Καρρηνός ἢ καὶ Καρραῖος. ἔστι καὶ πό
λις πρὸς τῇ Ἐρυθρᾷ θαλάσσῃ. Καρύα͵ χωρίον τῆς Λακωνικῆς.
Θεόπομπος νε. ὁ οἰ κήτωρ Καρυάτης καὶ θηλυκὸν Καρυᾶτις καὶ
Καρυαῖος καὶ Καρυεύς. καὶ Καρυᾶτις μέλισσα ἀντὶ τοῦ Λακωνική.
Καρύα γὰρ αὐτόθι τόπος. Καρύανδα͵ πόλις καὶ λιμὴν ὁμώνυμος
πλησίον Μύν δου καὶ Κῶ. Ἑκαταῖος Καρύανδαν αὐτήν φησι. τὸ ἐθνι
κὸν Καρυανδεύς ὡς Ἀλαβανδεύς. ἐντεῦθεν ἦν καὶ Σκύλαξ ὁ παλαιὸς
λογογράφος.
Εθνικά. 397.6 Κύρις͵ μητρόπολις Σαβίνων. τὸ ἐθνικὸν Κυρίτης.
τὸ κτητικὸν Κυρίτιος καὶ Κυριτία ἡ ῞Ηρα. Κύρνος͵ νῆσος
πρόσβορρος Ἰαπυγίας. Ἑκαταῖος Εὐρώπῃ. τὸ ἐθνικὸν Κύρνιοι καὶ
Κυρναῖοι. φασὶ δὲ 1τοὺς Κυρναίους πολυχρονιωτάτους εἶναι οἰκοῦσι
δὲ οὗτοι περὶ τὴν Σαρ δόνα διὰ τὸ μέλιτι ἀεὶ χρῆσθαι. πλεῖστον δὲ
τοῦτο γίνεται παρ΄ αὐτοῖς2. Κύρου πόλις͵ ἣ καὶ Κυρέσχατα
καλεῖται͵ πόλις πρὸς τοῖς ἐσχάτοις Περσίδος.
206
Εθνικά. 607.15 Ταΰγετον͵ ὄρος τῆς Λακωνικῆς. Ὅμηρος ἢ κατὰ

Τηΰγετον περιμήκετον ἢ Ἐρύμανθον2. λέγεται καὶ ἀρσενικῶς καὶ
θηλυκῶς καὶ οὐδετέρως. ἀπὸ Τηϋγέτης τῆς μητρὸς Εὐ ρώτα. τὸ
ἐθνικὸν Ταϋγέτιος. Ταυλάντιοι͵ Ἰλλυρικὸν ἔθνος. Εὐφορίων δὲ μετὰ
τοῦ ν Ταυλαντίνους αὐτούς φησι. παρὰ τούτοις ἐκ μέλιτος οἶνον
γίνεσθαί φησιν Ἀριστοτέλης ἐν θαυμασίοις. λέγεται καὶ οὐδετέρως
Ταυλάντιον καὶ Ταυλαντίς θηλυκῶς. Ταυρασία͵ πόλις Ἰταλίας. τὸ
ἐθνικὸν Ταυρασῖνος ὡς Πλακεντῖνος͵ καὶ Ταυρασιανός.
Εθνικά. 631.10 Τρανσαλπῖνοι͵ ἔθνη Κελτῶν πέραν τῶν Ἄλπεων·
τὸ γὰρ τράνς σημαίνει τὸ πέραν. Τράπεζα͵ πόλις Ἀρκαδίας ἐγγὺς
Τρικολώνων. οἱ πο λῖται Τραπεζεῖς. Τραπεζοῦς͵ πόλις πρὸς τῷ
Εὐξείνῳ πόντῳ͵ Σινωπέων ἄποικος. ἐκαλεῖτο καὶ Οἰζηνίς. ἐν ταύτῃ
μέλι ἀπὸ τῆς πύξου φησὶν Ἀριστοτέλης γίνεσθαι ἐν τῷ περὶ
θαυμασίων ἀκουσμάτων βαρύοσμον͵ ἀφ΄ οὗ τοὺς φαγόντας
ὑγιαίνοντας μὲν ἐξίστασθαι͵ τοὺς δ΄ ἐπιλήπτους εὐθέως
ἀπαλλάττεσθαι. ἔστι καὶ Ἀρκαδίας πόλις Τραπεζοῦς͵ ἀπὸ
Τραπεζοῦντος παιδὸς Λυκάονος…
ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ ΚΑΙΣΑΡΕΩΣ
ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ ΚΑΙΣΑΡΕΩΣ ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ ΛΟΓΟΣ
ΠΡΩΤΟΣ. Προκόπιος Καισαρεὺς τοὺς πολέμους ξυνέγραψεν͵
2.13.14.3 …φίλος͵ καὶ ἀπ΄ αὐτοῦ ἐνεργοῦσαν ἐς ὅ τι βούλοιτο ἀεὶ
τὴν εὐχὴν ἔχων· οὗ καὶ τὸ πρόσωπον ἰδὼν ἄν τις εὐθὺς εἴκασεν ὅτι
δὴ τῷ θεῷ ἐνδελεχέστατα κεχα ρισμένος ὁ ἀνὴρ εἴη. οὗτος ὁ
Βαράδοτος τηνικαῦτα παρὰ τὸν Καβάδην ἐλθὼν οἶνόν τε ἤνεγκε καὶ
ἰσχάδας καὶ μέλι καὶ καθαροὺς ἄρτους͵ καὶ αὐτοῦ ἐδεῖτο μὴ
ἀποπειρᾶσθαι πόλεως͵ ἣ οὔτε λόγου ἀξία ἐστὶ καὶ πρὸς Ρωμαίων
ἀπημέληται λίαν͵ οὔτε στρατιωτῶν φρουρὰν ἔχουσα οὔτε ἄλλο τι
φυλακτήριον͵ ἀλλὰ τοὺς οἰκήτορας μόνους͵ ἀνθρώπους οἰκτρούς.
ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ ΚΑΙΣΑΡΕΩΣ ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ ΛΟΓΟΣ ΠΡΩΤΟΣ.
6.7.34.4 ἕξουσιν͵ ἤν που ἐνοχλοῖντο πρὸς τῶν ἐναντίων· τὴν δὲ
λείαν φυλάσσειν ἅπασαν͵ ὅπως ἂν αὐτὴν ὀρθῶς καὶ δικαίως ἡ
στρατιὰ διανέμοιτο. εἶτα ξὺν γέλωτι καὶ τοῦτο ἐπεῖπεν Οὐ γὰρ
δίκαιον ὑφ΄ ἑτέρων μὲν 1τοὺς κηφῆνας πόνῳ μεγάλῳ ἀπόλλυσθαι͵
ἄλλους δὲ τοῦ μέλιτος οὐδεμιᾷ ταλαιπωρίᾳ ὀνίνασθαι. τοσαῦτα
μὲν ἐπιστείλας Βελισάριος Ἰωάννην ξὺν τῷ στρατεύ ματι ἔπεμψεν.
7ος μ.Χ. αιώνας.

Παύλος Αιγινίτης ιατρός.
Δεν μπήκαν όλα τα αποσπάσματα.
ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ Οὐχ ὡ τῶν παλαιοτέρων ἐν τοῖ κατὰ τὴν τέχνην
τι παραλελοιπότων τήνδε τὴν πραγματείαν ἐποιηάμην͵ ἀλλὰ
συντόμου χάριν διδακαλία. 1.p.1.64 α. Περὶ ὀτρακοδέρμων. β. Περὶ
μαλακίων. γ. Περὶ ελαχίων. δ. Περὶ τῶν κητωδῶν. ε. Περὶ οἴνου
δυνάμεω. . Περὶ μέλιτος καὶ μελικράτου. ζ. Περὶ ὕπνου. η. Περὶ
ἀγρυπνία. θ. Περὶ καταφορᾶ. ρ. Διοκλέου ἐπιτολὴ προφυλακτική.
207
Στέφανος Αλεξανδρινός.
ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΠΕΡΙ ΟΥΡΩΝ. Περὶ οὔρων προθέμενος γράψαι.
6.12 …παραλειπτέον͵ προϊὼν γὰρ ὁ λόγος δηλώσει͵ νυνὶ δὲ περὶ
συστάσεως τοῦ χύ ματος ῥητέον καὶ τῶν τούτου διαφορῶν· καὶ γὰρ
τὸ χῦμα λέγεται παρὰ τὸ κεχῦσθαι· οὐρεῖται μὲν ἢ λεπτὸν καὶ μένει
πάλιν λεπτὸν ἢ ἀναθολούμενον παχύνεται͵ ἢ οὐρεῖται παχὺ καὶ μένει
παχὺ͵ ἢ λεπτύνεται καὶ γίνεται λεπτόν· ἢ σύμμετρον͵ ὅπερ καὶ
ὑγιεινόν ἐστι· ἔοικε δὲ τὸ μὲν λεπτὸν͵ οἷον τὸ ὕδωρ· τὸ δὲ παχὺ͵
οἷον τὸ μέλι· τὸ δὲ σύμμετρον͵ οἷον τὸ ἔλαιον· τὸ δὲ μὴ ἔσωθεν͵
ἀλλ΄ ἔξωθεν ὑπὸ τῆς ψυχρότητος τοῦ ἀέρος παχυνθὲν θερμῷ ὕδατι
θερμανθὲν λεπτύνεται· καὶ κατὰ τὰς διαφοράς ἐστιν ἡ τῆς
συστάσεως τοῦ χύματος διάφορος σύστασις· καὶ τὸ μὲν οὐρούμενον
λεπτὸν καὶ μένον λεπτὸν σημαίνει ἐσχάτην ἀπεψίαν· τὸ δ΄
ἀναθολούμενον ὑγρὸν καὶ εἰς πάχος μεταβαλλόμενον δηλοῖ πέψεως
ἀρχὴν λαμβάνειν·
Ιωάννης Δαμασκηνός.
Προσοχή δεν έβαλα όλα τα αποσπάσματα.
Πίναξ σὺν θεῷ τῶν φιλοσόφων κεφαλαίων τοῦ Δαμασκηνοῦ.
52.48 ψύξις͵ μελανία καὶ τὰ τοιαῦτα. Τὸ μὲν οὖν πάθος
εὐαπόβλητόν ἐστιν ὡς ἡ διάθεσις͵ ὡς ἄν τις ἢ διὰ αἰδὼ ἢ διὰ φόβον
ὠχριάσῃ ἢ ἐρυθριάσῃ͵ ἡ δὲ παθητικὴ ποιότης δυσκίνητος καὶ
δυσμετάβλητός ἐστι. Τῶν δὲ παθητικῶν ποιοτήτων τινὲς μὲν ἀπὸ
πάθους οὐ γεγένηνται ἤγουν οὐκ ἀλλαχόθεν͵ ἀλλὰ κατ΄ οὐσίαν
ὑπάρχουσιν ὡς τῷ πυρὶ ἡ θερμότης καὶ τῷ μέλιτι ἡ γλυκύτης· οὔτε
γὰρ τῷ πυρὶ ἐπίκτητος ἡ θερμότης οὐδὲ τῷ μέλιτι ἡ γλυκύτης͵
οὔτε πρότερον μὴ ὄντα τοιαῦτα ὕστερον προσε λάβοντο τὴν
θερμότητα καὶ τὴν γλυκύτητα͵ ὅμως δὲ τὸ αὐτὸ πάθος ποιοῦσι κατὰ
τὴν ἡμετέραν αἴσθησιν· τὸ μὲν γὰρ πῦρ θερμὸν ὂν θερμαί νει ἡμᾶς
καὶ τὸ μέλι γλυκὺ ὂν γλυκαίνει ἡμᾶς· τινὲς δὲ ἀπό τινος πάθους
ἤγουν κράσεως γεγόνασι καὶ ποιοῦσιν ἐνίοτε πάθος…
Πίναξ σὺν θεῷ τῶν φιλοσόφων κεφαλαίων τοῦ Δαμασκηνοῦ.
65.104 …ὡς ἐπὶ διαφόρων ἀλεύρων ἀναφυρομένων καὶ μιγνυμένων͵
ἢ κατὰ κόλλησιν ὡς ἐπὶ χαλκοῦ καὶ μολύβδου͵ ἢ κατὰ ἁρμονίαν ὡς
ἐπὶ λίθων καὶ ξύλων͵ ἢ κατὰ σύγχυσιν ὡς ἐπὶ τῶν τηκτῶν καὶ τῶν
μεταλλικῶν͵ τηκτῶν μὲν κηροῦ καὶ πίσσης καὶ τῶν τοιούτων͵
μεταλλι κῶν δὲ χρυσοῦ καὶ ἀργύρου καὶ τῶν τοιούτων͵ ἢ κατὰ
ἀνάκρασιν ὡς ἐπὶ τῶν ὑγρῶν͵ οἴνου τυχὸν καὶ ὕδατος͵ οἴνου καὶ
μέλιτος. Ἡ δὲ κατὰ σύνθεσιν ἕνωσίς ἐστιν ἡ εἰς ἄλληλα τῶν μερῶν
χωρὶς ἀφανισμοῦ περιχώρησις ὡς ἐπὶ ψυχῆς ἔχει καὶ τοῦ σώματος͵
ἥντινα ἕνωσίν τινες σύγκρασιν ἐκάλεσαν ἢ συμφυΐαν.
ΦΙΛΟΣΟΦΑ Περὶ φωνῆς Ἐπειδὴ σκοπὸς ἡμῖν ἐστι διαλαβεῖν περὶ
πάσης ἁπλῶς φιλοσόφου. 6.8 …γίνεται ὡς ἐπὶ διαφόρων ἀλεύρων
ἀναφυρομένων καὶ μιγνυμένων͵ ἢ κατὰ κόλλησιν ὡς ἐπὶ χαλκοῦ καὶ
μολύβδου͵ ἢ κατὰ ἁρμονίαν ὡς ἐπὶ λίθων ἢ ξύλων͵ ἢ κατὰ σύγχυσιν
ὡς ἐπὶ τῶν τηκτῶν καὶ τῶν μεταλλικῶν͵ ὡς ἐπὶ κηροῦ καὶ πίσσης
καὶ ὡς ἐπὶ χρυσοῦ καὶ ἀργύρου͵ ἢ κατὰ ἀνάκρασιν ὡς ἐπὶ τῶν
ὑγρῶν͵ οἴνου τυχὸν καὶ ὕδατος ἢ οἴνου καὶ μέλιτος. Ἡ γὰρ κατὰ
208
σύνθεσιν ἕνωσίς ἐστιν ἡ εἰς ἄλληλα τῶν μερῶν χωρὶς ἀφανισμοῦ

περιχώρησις͵ ὡς ἐπὶ ψυχῆς ἔχει καὶ σώματος͵ ἥντινα ἕνωσίν τινες
σύγκρασιν ἐκάλεσαν ἢ συμφυΐαν· τὰ γὰρ συνόντα τοιαύτην ἔχει
φύσιν͵ ὡς καὶ ἑνοῦσθαι τοῖς δυναμένοις αὐτὰ δέξασθαι ὡς τὰ
συνεφθαρμένα καὶ ἑνούμενα μένειν ἀσύγχυτα καὶ ἀδιάφθορα καὶ
ἀναλλοίωτα ὡς τὰ παρακείμενα.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΠΑΡΑΛΛΗΛΩΝ. 95.11.5… εἰρήνην πρεσβεύει.
Ἀγάπη φονικοὺς θυ μοὺς πραΰνει͵ λογικοὺς λαοὺς σεμνύνει. Ἀγάπη
ἐν τῷ κόσμῳ μὴ χωροῦσα͵ καὶ ἐν ταπεινῇ καρδίᾳ κατοικοῦσα. Ἀγάπη
μέλιτος καὶ γάλακτος γλυκυ τέρα͵ ἡ μὴ μόνον ἐν τῷ στόματι τὸ
γλυκὺ ἔχουσα͵ ἀλλὰ ἐν τῷ βάθει τῆς καρδίας τὸ ἡδὺ κέκτηται.
Ἀγάπη ἡ πάντων ἁρμογὴ͵ δι΄ ἧς συνέστηκε μὲν τὰ ἐπίγεια͵ αὔξει δὲ
τὰ οὐράνια. Ἀγάπη͵ δι΄ ἣν ὁ Θεὸς τὸν ἑαυτοῦ Υἱὸν ἀπέστειλεν εἰς
τὸν κόσμον ὑπὲρ ἡμῶν· ὥστε τὸν Υἱὸν αὐτοῦ τὸν μονογενῆ ἔδωκεν
εἰς τὸν κόσμον ὑπὲρ ἡμῶν.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΠΑΡΑΛΛΗΛΩΝ. 95.18.48 …δι΄ εὐταξίαν͵ τοῖς
ἄρχουσιν· καὶ τοσούτῳ μᾶλλον ὅσῳπερ ἂν ὦσιν ἡμερώτεροι καὶ
χρηστότεροι. Δεινὸν γὰρ ἐπιείκειαν δαπανῆσαι τῷ συνεχεῖ τῆς
συγγνώμης͵ ἵνα μὴ καὶ τῆς ἐκείνων τραχύτητος αὐτοὶ δίκας
ἀπαιτηθῶμεν͵ γαλήνην πνευματικὴν λύσαντες͵ καὶ φωτὶ ζόφον
ἐπαγαγόντες͵ καὶ μέλιτι καταμιγνύντες ἀψίνθιον. Τοὺς ὑπὸ
βασιλέως χειροτονουμένους ἄρχοντας͵ κἂν πονηροὶ ὦσιν͵ ἕτερον
δεδοικέναι χρὴ͵ οὐ διὰ τὴν πονηρίαν καταφρονοῦντες αὐτῶν͵ ἀλλὰ
διὰ τὴν ἀξίαν τοῦ χειροτονήσαντος δυσωπούμενοι.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΠΑΡΑΛΛΗΛΩΝ. 95.1221.7 Πλοῦτον καὶ πενίαν μή
μοι δῷς͵ Κύριε͵ σύντα ξον δέ μοι τὰ δέοντα͵ καὶ τὰ αὐτάρκη͵ ἵνα μὴ
πλη σθεὶς͵ ψευδὴς γένωμαι͵ καὶ εἴπω· Τίς με ὁρᾷ; ἢ πενηθεὶς͵ κλέψω͵
καὶ ὀμόσω τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ. Μέλι εὑρὼν͵ φάγε τὸ ἱκανὸν͵
μήποτε πλησθεὶς ἐξεμέσῃς. Ἐσθίειν μέλι πολὺ οὐ καλόν. 6Κρεῖσσον
πλήρωμα δρακὸς μετὰ ἀναπαύσεως͵ ὑπὲρ πλήρωμα δύο δρακῶν ἐν
μόχθῳ.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΠΑΡΑΛΛΗΛΩΝ. 95.1253.38 Αἰσχρολογία μὴ
ἐξερχέσθω ἐκ τοῦ στόματος ὑμῶν.6 Ἡ τῶν λόγων συνήθεια ὁδός
ἐστιν ἐπὶ τὰ πράγ ματα. Διὸ πάσῃ φυλακῇ τὴν ψυχὴν τηρητέον͵ μὴ
διὰ τῆς τῶν λόγων ἡδονῆς παραδεξάμενοί τι͵ λάθωμεν τῶν
χειρόνων͵ ὥσπερ καταδηλητήρια μετὰ τοῦ μέλιτος προσιέμενοι.
Κακοῦ μελέτη χρόνῳ βεβαιωθεῖσα δυσίατός ἐστιν͵ ἢ καὶ παντελῶς
εἰς φύσιν ὡς τὰ πολλὰ τοῦ ἔθους μεθισταμένου.
Θεοφύλακος.Ιστορικού.
ΤΑ ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΠΡΟΣΩΠΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ.
ΠΡΟΛΟΓΙΖΕΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ. 1.1.19.4 …πενθίμῳ ταύτῃ τῆς
μοναρχίας στολῇ· οὐ γὰρ ἐξουσίαν ἀκολασίας ἀλλὰ δουλείαν
ἔνδοξον τὸ σκῆπτρον τῆς βασιλείας φιλοσοφεῖν ἐπαγγέλλεται.
ἡγείσθω τῆς ὀργῆς τὸ φιλάνθρωπον͵ τῆς δὲ σωφροσύνης ὁ φόβος.
ἐξέταξε γὰρ καὶ ταῖς μελίτταις ἡγεμόνας ἡ φύσις͵ ὠχύρωσε δὲ καὶ
κέντρῳ τὸν βασιλέα τὴν μέλιτταν ὥσπερ τι κράτος αὐτόματον
ἐγκεντρίζουσά πως αὐτῷ͵ ἵνα καὶ πλήττειν ἔχῃ τὸν μὴ δικαίως
209
πειθόμενον. ἀλλ΄ οὐκ ἔστιν ἐκείνῃ τὸ κέντρον τυραννικόν͵

δημωφελὲς δὲ μᾶλλον καὶ δίκαιον.
ΘΕΟΦΥΛΑΚΤΟΥ ΑΠΟ ΕΠΑΡΧΩΝ ΤΟΥ ΣΙΜΟΚΑΤΟΥ …διάλογος περὶ
διαφόρων φυσικῶν ἀπορημάτων καὶ ἐπιλύσεων αὐτῶν Ἡ διάλεξις
τοῦ διαλόγου. 10.9 ιζ. ποίῳ λόγῳ ἡ ἀμυγδαλῆ εὐφοροῦσα καὶ τῶν
λοιπῶν καρπῶν εὐφορίαν σημαίνει. ιη. ποίῳ λόγῳ τὰ μὲν ἑψόμενα
ὕδατα πυρὶ μονιμώτερα τῶν ἄλλων ὑδάτων ἐστί͵ τὰ δὲ ἐξ ὄμβρων
ἀφανίζεται θᾶττον. ιθ. ποίῳ λόγῳ ἐν Σερίφῳ ἄφωνοι καθεστήκασι
βάτραχοι. κ. ποίῳ λόγῳ μέλιτι Ἀττικῷ οὐκ ἐπικάθηται μυῖα. Τὰ τοῦ
διαλόγου πρόσωπα Ἀντισθένης καὶ Πολυκράτης.
ΘΕΟΦΥΛΑΚΤΟΥ ΑΠΟ ΕΠΑΡΧΩΝ ΤΟΥ ΣΙΜΟΚΑΤΟΥ 37.5 …
φιλοτίμως ὡς ἔοικε͵ καὶ δὴ πρός με τὸν Θεαγένην εἰπεῖν· οὐχ ὁρᾷς͵
ὦ Πολύκρατες͵ ὡς οὐχ οἷόν τε μυίας Ἀττικῆς μελίτ της κεραΐζεσθαι
πόνους; καὶ τεθαύμακα τὸ λεχθέν· λίαν γὰρ ἡμῖν δυσέμβατος ἦν ἡ
κατάληψις. ΑΝΤ. Θύμοις͵ Πολύκρατες͵ τὴν Ἀττικὴν κομῶσαν ἔστι
θεάσασθαι͵ οἷς ἐφιζάνουσιν Ἀττικαὶ πυκνότερον μέλιτται. ἐντεῦθέν
τοι καὶ δριμυτέραν ἔχει τὸ μέλι τὴν ὄσφρησιν. διὸ καθάπερ ἱερῷ
τινι Ἀττικῷ μυῖα οὐκ ἐπικάθηται μέλιτι. περιβομβοῦσαι δ΄ ὅμως
ἀπείργονται Ἀττικῆς μελίττης πόνους ληΐζεσθαι. ποῦ ΄στι Δαρεῖος ὁ
κατὰ τῆς Ἑλλάδος ὁπλισάμε νος;
Αιώνας: Μ.Χ. 8 δεν εντοπίστηκαν στοιχεία.
Ιππιατρικά.
Περὶ πυρετοῦ. Ἀψύρτου. Στρατευσάμενος ἐν τοῖς τάγμασι τοῖς
ἐπὶ τοῦ Ἴστρου ποταμοῦ ἔγνων τὰ συμβαίνοντα τοῖς ἵπποις. 1..2 …
καὶ εὐάλωτον εἶναι. οἱ μέντοι ἀπὸ τῆς τοῦ ὠτὸς ἁφῆς καὶ τῆς
πλευρᾶς τῆς πρὸς τὴν ἀκρωμίαν νομίζοντες δύνασθαι σημει οῦσθαι
τὸν πυρεταίνοντα δοκοῦσί μοι τῆς ἀληθοῦς μὴ τυγ χάνειν
καταλήψεως. δυνήσῃ δὲ τῷ πυρεταίνοντι καὶ δι΄ ἐγχυσματισμῶν
βοη θῆσαι. δάφνης κόκκους δέκα τρίψας ἐπιμελῶς͵ ἐπίχεε μέλιτος
ὀξύβαφον καὶ οἴνου κύαθον καὶ ὕδατος τὸ ἴσον͵ εἶτα ἀνα δεύσας
ἔγχει διὰ στόματος. ἢ σελίνου σπέρμα τρίψας καὶ ἐπι χέας οἴνου
κυάθους δύο καὶ αὖθις τρίψας͵ εἶτα ἐπιβαλὼν ὕδατος κυάθους
τρεῖς͵ ἔγχει διὰ στόματος.
Περὶ πυρετοῦ. Περὶ μάλεως ἀρθρίτιδος. Εἰς μᾶλιν ξηράν.
2.5.4 …δὲ χρῷτο παντοδαπῇ͵ καὶ χόρταζε͵ ὡς ἂν προσδέχηται.
ἀλλὰ καὶ ταυρέαν ἐλάφου ξηρὰν κεκομμένην μίξας ἅλας δίδου
φαγεῖν. Πῶλος ἐσθίων ἐὰν μαλίσῃ. Ἀφόνιτρον͵ οἶνον͵ ἔλαιον ἐγχύμα
ἐπὶ τρεῖς ἡμέρας καὶ παύσηται. ἐὰν δὲ καὶ συνάγχῃ ληφθῇ πῶλος͵
ποίησον ἔμπλαστρον τὸ διὰ λινοσπέρ ματος καὶ μέλιτος καὶ ἐλαίου
καὶ ἐπίθες μετὰ πανίου τῷ λαιμῷ͵ καὶ ἀπορρήξει τὸ ἔσω μέρος.
Μάλεως νεφρίτιδος σημεῖα καὶ θεραπεία. Τὰ ὀπίσθια σκέλη
παραφέρει͵ σφάλλονται τὰ σφυρά͵ τρώγει πολλὰ καὶ κατισχνοῦται.
τοῦτον οὖν φλεβοτόμησον ἀπὸ τῶν ἀγκώνων κατ΄ ἀρχάς.
210
Ιωάννης Καμενιάτης ιστορικός.

ΙΩΑΝΝΟΥ ΚΛΗΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΚΟΥΒΟΥΚΛΕΙΣΙΟΥ ΤΟΥ ΚΑΜΙΝΙΑΤΟΥ
ΕΙΣ ΤΗΝ ΑΛΩΣΙΝ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. 57.8.4 …ὅτι τὸ ὕδωρ ἐκεῖνο
τῆς πόλεως ὂν ἁπάσης τῶν ἀφέδρων ἀπόρροια ἱκανὸν ἦν καὶ δίχα
πάσης ἄλλης ἐπιβουλῆς τοὺς μετέχοντας ἀπαλλάττειν. πλὴν ὡς ἀπὸ
χιόνος ἄρτι λυθείσης εἰλικρινὲς καὶ ἡδὺ πόμα͵ οὕτω μεθ΄ ἡδονῆς
ἕκαστος τῷ στόματι τὴν σαπρίαν ἐκείνην προσέφερε καὶ τὴν κύλικα
τῆς δυσωδίας μέλιτος πλήρη τοῖς λογισμοῖς ὑπελάμβανεν. Ἐν
τούτοις πάλιν ἀπόφασις ἐξήνεκτο παρὰ τοῦ τυράννου͵ περιέχουσα
οὕτως 1εἴ τις τῶν συλληφθέντων χρήματά που ταμιευσάμενος ἔχει͵
παρελθὼν ἐν μέσῳ τούτοις ὠνησάσθω τὴν σωτηρίαν·
Γεώργιος Μοναχός χρονογράφος.

Χρονικόν. 75.11 …οἷον ἐπάλθη ὁ δεξιὸς ἢ ὁ ἀριστερὸς
ὀφθαλμὸς ἢ ὁ ὦμος ἢ μηρός͵ ἢ κνισμὸς ἐν τῷ ποδὶ ἢ πρὸς τὸ οὖς
ἦχος ἐγένετο͵ τόδε͵ φησίν͵ συμβήσεταί σοι. οἰκοσκοπικὸν δέ͵ ὅταν
τὰ ἐν τῷ οἴκῳ συμβαίνοντα εἴπῃ τις· τόδε σημαίνει͵ οἷον ἐν τῇ
στέγῃ ἐφάνη γαλῆ ἢ ὄφις ἢ μῦς͵ ἢ ἐκενώθη ἔλαιον ἢ μέλι ἢ οἶνος ἢ
τέφρα͵ ἢ τρισμὸς ἐγένετο ξύλων ἢ ἄλλο τι͵ τόδε προμηνύει. ἐνόδιον
δέ͵ ὅταν ἐξηγήσηταί τις τὰ ἐν τῇ ὁδῷ ὑπαντῶντα λέγων· ἐάν σοι
ὑπαντήσῃ τοιοῦτός τις ἄνθρωπος ἢ τόδε βαστάζων͵ τόδε σοι
συμβήσεται. χειρο σκοπικὸν δέ͵ ὅταν διὰ τῆς ἐκτάσεως τῶν χειρῶν
διατεινό μενος εἴπωσιν·
Χρονικόν. 258.16 …ὅπερ εἰς εὐχρηστίαν ἀνθρώποις καὶ κτήνεσι
μεταβαλὼν [εἰς] εὐκαρπίας μάλιστα πολλῆς καὶ σω τηρίας ὑπῆρξε
τῇ χώρᾳ πρόξενος. ἄχρι γὰρ δεῦρο πλημ μυρῶν μεγίστην πιαίνει
πεδιάδα καὶ τρέφει παραδείσους καὶ φοινίκων γένη διάφορα
μελιτοφόρα͵ ὧν οἱ πλεῖστοι πατού μενοι καὶ ἀποθλιβόμενοι μέλι
πολὺ ἐκχέουσιν. ἔστι γὰρ μελιτοφόρος καὶ ἀρωματοφόρος ἡ χώρα
πάνυ φέρουσα κύ προν καὶ μυροβάλανον καὶ ὀποβάλσαμον ὅτι
πλεῖστον͵ ἥτις δι΄ ὀλίγων καρπῶν καὶ ἀνθρώποις ἐπιθυμητῶν εὖ
μάλα τῷ παραδείσῳ ποσῶς παρεικάζεται.
Χρονικόν. 701.16 …κριθήσεσθαι φάσκει͵ καὶ τοὺς μὲν δικαίους
ἀναμφιβόλως τῆς τρυφῆς ἀπολαῦσαι͵ τοὺς δὲ εὑρισκομένους
ἁμαρτωλοὺς πιττάκια ἐν τοῖς τραχήλοις περιέχοντας δεδεμένα εἰς
τὸν παράδεισον καὶ αὐτοὺς εἰσελθεῖν͵ καὶ τούτους ἐπονομάζεσθαι
ἀπελευθέρους τοῦ θεοῦ καὶ τοῦ Μουχούμεδ. εἶναι δὲ τρεῖς ποταμοὺς
ἐν τῷ παραδείσῳ φησίν͵ ἕνα μέλιτος καὶ ἄλλον γάλακτος καὶ
ἕτερον οἴνου πρὸς τὸ ἐπ΄ ἐξουσίας ἔχειν ἕκαστον ὅθεν βούλεται
μετέχειν καὶ ἐμπιπλᾶσθαι. τὰς δὲ γυναῖκας αὐτοῖς συνεῖναι καὶ
φιλοκαλεῖν αὐτῶν τὰς κόμας καὶ παντοίως θεραπεύειν αὐτῶν τὰ
φιλήδονα σώματά φησιν ὁ σαρκόφρων καὶ ἐμπαθὴς καὶ δοῦλος τῆς
ἁμαρτίας.
Χρονικόν. 708.5 Περὶ ἧς ἁγίας γῆς ὁ θεσπέσιος ἔλεγε Μωϋσῆς
πρὸς τὸν Ἰσραήλ· ἰδοὺ κύριος ὁ θεός σου εἰσαγάγει σε εἰς γῆν
ἀγαθὴν καὶ πολλήν͵ ἧς χείμαρροι ὑδάτων καὶ πηγαὶ ἀβύσ σων
ἐκπορευόμεναι διὰ τῶν πεδίων καὶ τῶν ὀρέων͵ γῆ πυροῦ καὶ κριθῆς͵
ἄμπελοι καὶ συκαῖ καὶ ῥοαὶ καὶ φοί νικες͵ γῆ ἐλαίας ἐλαίου καὶ
211
μέλιτος͵ γῆ͵ ἐφ΄ ἧς οὐ μετὰ πτωχείας φαγῇ τὸν ἄρτον σου καὶ οὐ
δεηθήσῃ ἐπ΄ αὐτῆς οὐδέν͵ γῆ͵ ἧς οἱ λίθοι σίδηρος͵ καὶ ἐκ τῶν ὀρέων
αὐτῆς μεταλλεύσῃ χαλκόν͵ γῆ ῥέουσα γάλα καὶ μέλι͵ κηρίον ἐστὶ
παρὰ πᾶσαν τὴν γῆν͵ γῆ͵ ἣν κύριος ὁ θεός σου ἐπισκοπεῖται αὐτὴν
διὰ παντός…
Χρονικόν. 110.1.21 …ὦμος͵ ἢ μηρὸς͵ ἢ κνημὶς͵ ἢ κνισμὸς ἐν τῷ
ποδὶ γέγονεν͵ ἢ πρὸς τὸ οὖς ἦχος ἐγένετο͵ 6Τὸ δὲ͵ φησὶ͵ συμβαίνει ἢ
συμβήσεται·6 οἰκοσκοπικὸν δὲ͵ ὅταν τὰ ἐν τῷ οἴκῳ συμβαίνοντα
εἴπῃ τις· 6Τόδε συμ βαίνει6· οἷον ἐν τῇ στέγῃ φανεῖ γαλῆ͵ ἢ ὄφις͵ ἢ
μῦς͵ ἢ ἐκκενωθῇ ἔλαιον͵ ἢ μέλι͵ ἢ οἶνος͵ ἢ τέφρα͵ ἢ τρισμὸς
γένηται ξύλου ἢ ἄλλο τι· 6Τόδε προμη νύει6· ἐνόδιον δὲ͵ ὅταν
ἐξηγήσεταί τις τὰ ἐν τῇ ὁδῷ ὑπαντῶντα λέγων· 6Ἐάν σοι ὑπαντήσει
τοιοῦτος ἄνθρωπος ἢ τόδε βαστάζων…
Χρονικόν. 110.876.5 Ἰδοὺ Κύριος ὁ Θεός σου εἰσάξει σε εἰς
γῆν ἀγαθὴν καὶ πολλὴν͵ ἧς χείμαῤ ῥοι ὑδάτων καὶ πηγαὶ ἀβύσσων
ἐκπορευόμεναι διὰ τῶν πεδίων καὶ τῶν ὀρέων͵ γῆ πυροῦ καὶ κριθῆς͵
ἄμπελοι καὶ συκαῖ͵ ῥοιαὶ καὶ φοίνι κες͵ γῆ ἐλαίας͵ ἐλαίου καὶ
μέλιτος͵ γῆ ἐν ᾗ οὐ μετὰ πτωχείας φάγῃ τὸν ἄρτον [σου] καὶ οὐ δεη
θήσῃ ἐπ΄ αὐτῆς οὐδὲν͵ γῆ ἧς οἱ λίθοι σίδηρος͵ καὶ ἐκ τῶν ὀρέων
αὐτῆς μεταλλεύσεις χρυσόν͵6 γῆ ῥέουσα γάλα καὶ μέλι͵ καὶ κηρίον
ἐστὶ παρὰ πᾶσαν τὴν γῆν καὶ τῷ παραδείσῳ τοῦ Θεοῦ …
Φώτιος θεολόγος.
Βιβλιοθήκη. 72.46b.41 Ἔχουσι δὲ οὐρὰς μεγάλας· διὸ τῶν
τοκάδων ἀποτέμνουσιν ἵνα δύνωνται ὀχεύεσθαι. Ὗς δὲ οὔτε ἥμερος
οὔτε ἄγριός ἐστιν ἐν τῇ Ἰνδικῇ. Οἱ δὲ φοίνικες͵ οἱ ἐν Ἰν δοῖς͵ καὶ οἱ
τούτων βάλανοι͵ τριπλάσιοι τῶν ἐν Βαβυ λῶνι. Καὶ ποταμόν φησιν
ἐκ πέτρας ῥέοντα μέλι. Πολλὰ δὲ λέγει περὶ τῆς δικαιοσύνης
αὐτῶν καὶ τῆς περὶ τὸν σφῶν βασιλέα εὐνοίας καὶ τῆς τοῦ θα νάτου
καταφρονήσεως. Λέγει δὲ ὅτι πηγή ἐστι͵ καὶ ἐπει δάν τις ἀρύσῃ τὸ
ὕδωρ αὐτῆς͵ πήγνυται ὥσπερ τυρός.
Βιβλιοθήκη. 94.74a.42 ἐκεῖθεν ἐπὶ τοὺς ὀρύσσοντας τρέπεται͵
καταρρεῖ δὲ τοῦ μέλιτος καὶ ἐπὶ τοὺς φεύγοντας· αἱ δὲ μέλισσαι
καὶ τὸ μέλι ἐξ ἑρπετῶν πεφαρμακευμένα τροφῆς͵ αἱ μὲν κρούσασαι
τοὺς ἐπὶ τὸ ὄρυγμα ἠκρωτηρίαζον͵ οὓς δὲ καὶ ἀπέκτειναν. Τῷ δὲ
λιμῷ κρατούμενοι οἱ περὶ Ροδάνην διαλιχμησάμενοι καὶ τὰς
γαστέρας καταρρυέντες͵ πίπτουσι παρὰ τὴν ὁδὸν ὡσεὶ νεκροί.
φεύγουσιν ὁ στρατὸς τῷ τῶν μελισσῶν πολέμῳ πονούμενοι καὶ
τοὺς περὶ Ροδάνην ὅμως διώκουσι͵ καὶ οὓς ἐδίωκον ὁρῶντες
ἐρριμμένους παρέτρεχον͵ νεκρούς τινας ὡς ἀληθῶς
ὑπολαμβάνοντες.
Βιβλιοθήκη. 221.177a.41 …καὶ ἀρτηριακοῦ ἰσχαίμου͵ καὶ σικύας͵
καὶ ἐγχα ράξεως͵ καὶ βδελλῶν ἐκλογῆς τε καὶ διαίτης καὶ χρή σεως͵
περί τε καθαιρόντων φαρμάκων͵ καὶ οἴνων κα θαρτικῶν διαφόρους
σκευασίας͵ καὶ οἰνομέλιτος καθαρ τικοῦ καὶ κονδίτου καὶ
ἀψινθάτου καὶ ῥοσάτου͵ καὶ ῥοδο μέλιτος καὶ ὀξυμέλιτος͵ γάρου
τε καθαρτικοῦ καὶ μέλιτος καὶ οἰνογάρου καὶ ὀξυγάρου͵ ζωμοῦ τε
212
μαλακτικοῦ καὶ γά λακτος καὶ ἐλαιῶν καθαρτικῶν͵ περὶ τούτων

ἁπάντων τὴν διδασκαλίαν προάγει.
Βιβλιοθήκη. 223.213b.26 …ταῦτα ἀπὸ γενέσεως͵
λεγέτωσαν͵ ἵνα πλέον ὀφλήσωσι τὸν γέλωτα· εἰ δὲ σιγῇ τὴν
αἰσχύνην ἀποκλίνουσι͵ πῶς οὐδὲν ἄνευ γενέσεως εἶναι λέγουσι; Καὶ
οὔπω λέγω τὰς διαφορὰς τῶν τικτομένων. Τὰ μὲν γὰρ ὅμοια τῶν
γεν νώντων ἐστίν͵ ὡς ἄνθρωποι καὶ ἵπποι καὶ λέοντες͵ τὰ δὲ οὐχ
οὕτως͵ ὡς ἄρκτοι καὶ σφῆκες καὶ μέλιτται καὶ ὅσα διὰ τῶν ᾠῶν
πρόεισι. Καί τινα μὲν καὶ δίχα μίξεως τίκτεταί͵ τινα δὲ χωρὶς
ταύτης οὐδαμῶς. Καὶ τίς ἂν ἀπα ριθμήσειε τὰς ἐν τούτοις
ἀναριθμήτους διαφοράς͵ οὐ τῶν ζῳων μόνον ἀλλὰ καὶ φυτῶν καὶ
βοτανῶν καὶ τῶν παραπλησίων;
Βιβλιοθήκη. 237.308a. ῍Η ἐπειδὴ τῶν ἄλλων ἐστὶ γλυκύτερον
τὸ μέλι καὶ ἡδύτερον͵ τὰ λοιπὰ πικρὰ καὶ ἀνήδονα νομιστέον. Ὅτι
τό· Τέκνα δὲ μοιχῶν ἀτελεσφόρητα6 περὶ τῶν τὴν ἀλήθειαν
μοιχωμένων φησὶν εἰρῆσθαι͵ οἵτι νες κλεψίσοφοι͵ νοθεύοντες τὰς
γραφάς͵ ἀτελεσφό ρητον γεννῶσι σοφίαν͵ τῇ θεοσεβείᾳ
συγκρίνοντες τὴν πλάνην. Ἄλλως γὰρ νοηθῆναι οὐκ ἐγχωρεῖ.
Βιβλιοθήκη. 278.529b.12 Ἐκ τοῦ περὶ μελίτων. Ὅτι αἱ τοῦ
μέλιτος γενέσεις τριτταί· ἢ ἀπὸ τῶν ἀν θῶν καὶ ἐν οἷς ἄλλοις ἐστὶν
ἡ γλυκύτης͵ ἄλλη δὲ ἐκ τοῦ ἀέρος͵ ὅταν ἀναχυθὲν ὑγρὸν ὑπὸ τοῦ
ἡλίου συνεψηθὲν πέσῃ γίνεται δὲ τοῦτο μάλιστα ὑπὸ πυραμητόν
ἄλλη δὲ ἐν τοῖς καλάμοις. Πίπτει δὲ τὸ ἐκ τοῦ ἀέρος μέλι καὶ ἐπὶ
τὴν γῆν καὶ ἐπὶ τὰ προστυχόντα τῶν φυτῶν…
Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος VII

Ὑπόθεσις τοῦ περὶ πρέσβεων τεύχους Ρωμαίων πρὸς
ἐθνικούς. Προοίμιον. 101.17 …ἀπήντων χρήματα πολλὰ
προτεινόμενοι. ὁ δὲ οὐ προσήκειν ἔφασκεν͵ ὅτι δὴ οἱ πλεῖστοι οὐ
χριστιανοὶ ἀλλὰ δόξης τῆς παλαιᾶς τυγχάνουσιν ὄντες. Ὅτι τοῦ
Καβάδου ἐπὶ Κωνσταντίναν ἐλθόντος καὶ πολιορ κοῦντος͵ ὁ ταύτης
ἐπίσκοπος Βαράδοτος ὄνομα παρὰ τὸν Καβάδην ἐλθὼν οἶνόν τε
ἤνεγκε καὶ ἰσχάδας καὶ μέλι καὶ καθαροὺς ἄρτους͵ καὶ αὐτοῦ
ἐδεῖτο μὴ ἀποπειρᾶσθαι πόλεως͵ ἣ οὔτε λόγου ἀξία ἐστὶ καὶ πρὸς
Ρωμαίων ἀπημέληται λίαν…
ὙΠΟΘΕΣΙΣ τοῦ περὶ ἀρετῆς καὶ κακίας βιβλίου πρώτου.
1.28.30 …πιστεῦσαι δὲ περὶ αὐτοῦ τῷ θεῷ παραινοῦντος καὶ αὐτῷ͵
ὡς ἢ σῶον ἐπανήξαντος αὐτῷ τὸν υἱὸν ἢ συγκατα στρέψαντος ἅμα
ἐκείνῳ τὸν βίον͵ πεισθεὶς Ἰάκωβος παρεδίδου τὸν Βενιαμεῖν καὶ τὴν
τιμὴν τοῦ σίτου διπλασίονα τῶν τε παρὰ τοῖς Χαναναίοις γινομένων
τό τε τῆς βαλάνου μύρον καὶ στακτῆς τερέβινθόν τε καὶ μέλι
δωρεὰς Ἰωσήπῳ κομίζειν. πολλὰ δ΄ ἦν παρὰ τοῦ πατρὸς ἐπὶ τῇ τῶν
παίδων ἐξόδῳ δάκρυα͵ κἀκείνων αὐ τῶν· ὁ μὲν γὰρ τοὺς υἱοὺς εἰ
κομιεῖται σώους ἐκ τῆς ἀποδημίας ἐφρόντιζεν…
213
ὙΠΟΘΕΣΙΣ τοῦ περὶ ἀρετῆς καὶ κακίας βιβλίου πρώτου. 2.10.14

…μετὰ δέ͵ οὐ περιορῶντες ἀπέλκειν τοὺς ἱκέτας ἐκ τοῦ ἱροῦ͵ σιτίων
δὲ τοὺς παῖδας ἐργόν των Κορινθίων͵ ἐποιήσαντο οἱ Σάμιοι ὁρτήν͵
τῇ καὶ νῦν ἔτι χρέωνται κατὰ ταὐτά· νυκτὸς γὰρ ἐπιγενομένης͵
ὅσον χρόνον ἱκέτευον οἱ παῖδες͵ ἵστασαν χοροὺς παρθένων τε καὶ
ἠϊθέων͵ ἱστάντες δὲ τοὺς χοροὺς τρωκτὰ σησάμου τε καὶ
μέλιτος ἐποιήσαντο νόμον φέρεσθαι͵ ἵνα ἁρπάζοντες οἱ τῶν
Κερκυραίων παῖδες ἔχοιεν τρο φήν. ἐς τοῦτο δέ οἱ ἐγίνετο͵ ὅσον οἱ
Κορίνθιοι τῶν παίδων οἱ φύλακοι οἴχοντο ἀπολιπόντες· τοὺς δὲ
παῖδας ἀπήγαγον ἐς Κέρ κυραν οἱ Σάμιοι. ..
ὙΠΟΘΕΣΙΣ τοῦ περὶ ἀρετῆς καὶ κακίας βιβλίου πρώτου. 2.16.22
Ἐκράτησεν δὲ ἡ αἵρεσις αὐτοῦ τὰ μέρη τῆς Αἰθρίβου͵ πρώην μὲν ἐν
κρυπτῷ ἔτη δέκα͵ τὸ δὲ ἔσχατον διὰ πολέμου ὁμοίως ἔτη δέκα͵ καὶ
φανερῶς ἔτη ἐννέα. Ἐδίδαξεν δὲ τοὺς ἑαυτοῦ ὑπηκόους͵ ὅτι ὁ
ἀποκτεί νας ἐχθρὸν ἢ ἀπὸ ἐχθροῦ ἀποκτεννόμενος ἀκωλύτως εἰς
τὸν παράδεισον εἰσέρχεται͵ τὸν δὲ παράδεισον σαρκικῆς βρώσεως
καὶ πόσεως καὶ μίξεως γυναικῶν ἔλεγεν͵ ποταμὸν δὲ οἴνου καὶ
μέλιτος καὶ γάλακτος καταρρεῖν͵ καὶ γυναικῶν τὴν ὅρασιν
ἀσύγκριτον͵ οὐ τῶν παρόντων͵ ἀλλ΄ ἄλλων͵ καὶ τὴν μῖξιν
πολυχρόνιον ἔφασκεν καὶ διαρκῆ τὴν ἡδονὴν καὶ ἄλλα τινὰ ἀσωτίας
καὶ μωρίας ἔμπλεα͵ συμπαθεῖν τε ἀλλήλοις καὶ βοηθεῖν
ἀδικουμένοις.
Σούδας η Σουϊδας.
Λεξικόν. 352.1 …ὁ ἄγροικος καὶ μέγαν πώγωνα ἔχων. καὶ
αὖθις· ἄλλως τ΄ ἄμουσόν ἐστι ποιητὴν ἰδεῖν ἀγρεῖον ὄντα καὶ
δασύν. Ἀγρεῖφνα γεωργικὸν ἐργαλεῖον͵ δι΄ οὗ συνάγουσι τὸν
χόρτον. ἄλκιμος ἀγρεῖφναν κενοδόντιδα καὶ φιλοδούπου φάρσος
ἅμα στελεοῦ χῆρον ἐλαϊνέου. Ἀγρία μέλιττα ἐπὶ τῶν σφόδρα
πονηρῶν τε καὶ ὠμῶν. Ἀγρία συκῆ· ζήτει ἐν τῷ ἀνερίναστος.
Ἀγριᾶνες τάξις στρατιωτική. Ἀγρίδιον. Ἀγριόθυμος ἄγριος τῇ ψυχῇ.
Ἄγριον ὑποβλέπει με μᾶλλον χρηστέον ἢ ὑποβλέπεται.
Λεξικόν. …γὰρ παρὸν πᾶσιν ἴσον καὶ τὸ ἀπολλύμενον οὐκ ἴσον.
καὶ τὸ ἀποβαλ λόμενον οὕτως ἀκαριαῖον ἀναφαίνεται. οὔτε γὰρ τὸ
παρῳχηκὸς οὔτε τὸ μέλλον ἀποβάλλοι ἄν τις. ὃ γὰρ οὐκ ἔχει͵ πῶς
ἂν τοῦτο τις αὐτοῦ ἀφέλοιτο; Ἀκέραιος ὁ ὁλόκληρος. ἀκεραίοις τε
καὶ οὐ προσδεχομένοις ἐπιγενόμενοι τῆς γῆς ἐκράτουν. καὶ αὖθις·
τὸ δὲ μέλι ἅτε οὐκ ἀκέραιον οὔτε ἀπὸ ἀκάνθων ἀλλ΄ ἀπὸ ἑρπετῶν
συμπεπορισμένον ἀνέστρεφε τὰ σπλάγχνα. Πολύβιος· τοὺς μὲν γὰρ
ἀηττήτους ὄντας ἐξ ἀκεραίου διηγωνίσθαι πρὸς σφᾶς. ἀντὶ τοῦ ἐξ
εὐκόλου.
Λεξικόν. 985.2 …ἔχει δέ τινα τοὐμὸν φιλανθρωπίαν. καὶ ἄλλο
κατὰ μετριασμόν. γυναικός τινος͵ Δανάης ὄνομα͵ δυσπειθῶς πρός
τινα δίκην ἀπαντώσης͵ σοφός τις πρὸς αὐτὴν ἀπεφθέγξατο· κρί
θητι καὶ σύ· οὐκ εἶ Δανάη ἡ Ἀκρισίου θυγάτηρ. Ἀκρίς εἶδος ζωϋφίου.
ἤσθιε δὲ ἀκρίδας ὁ Πρόδρομος καὶ μέλι ἄγριον͵ ὅπερ ἀπὸ τῶν
δένδρων ἐπισυναγόμενον μάννα τοῖς πολλοῖς προσαγορεύεται.
214
Ἀκρίσιος ὄνομα κύριον. ὁ ἡμίθεος ἀνήρ. Ἀκρισιώνη ὄνομα κύριον.

Ἄκριτα ἀχώριστα. Ἀκριτί ἄνευ κρίσεως.
Λεξικόν 4576.3 ... ὅτι ὁ ἀφεδρὼν καὶ λυτρώνων βάρβαρα.
Ἀφεκτέον· γενικῇ. Ἀφελές· ὁ δὲ ἐπιφθέγγεται βαρβαρικὸν μέν τι καὶ
ἀφελὲς͵ ἐνεργὸν δὲ ὅμως χρήσιμον͵ ὡς δεῖ πρότερον ἀποσοβεῖν τὰς
μελίττας καὶ ἔπειτα τὸ μέλι σχολαίτερον ἀναιρεῖσθαι. καὶ Ἀφελής͵
ἐπὶ τοῦ ὑγιὴς καὶ ὁλόκληρος͵ ἢ μέγας καὶ ἀνεπικώλυτος. καὶ ἀφελὲς
ὁμοίως. μισῶ τὴν ἀφελῆ͵ μισῶ τὴν σώφρονα λίαν. ἐπὶ τῆς ἀπονή ρου
καὶ δοσιπύγου. καὶ τὰ ἐπιστόλια ἀφελῶς γράφειν. καὶ Ἀφελῶν
πεδίων.
Λεξικόν. 224.4 Βεβριθυῖα βαρεῖα͵ ἰσχυρά. Βέβρυχεν ἠχεῖ.
Βεβυσμένα λαθραῖα͵ ἢ πεπρωμένα. καὶ Βεβυσμένον͵ πεπληρωμένον.
κεκαλυμμένον. Ἀριστοφάνης· δός μοι χυτρίδιον σπογγίῳ
βεβυσμένον. ἢ ὅτι χύτραν ἔφερον͵ ἐν ᾗ ἦν σπόγγος πεπληρωμένος
μέλιτος͵ ἣν ἐτίθεσαν ἐν τῷ στόματι τῶν παίδων͵ διὰ τὸ ἐκμυ ζᾶν· ἢ
ὅτι οἱ πένητες τὰ τρήματα τῆς χύτρας σφηνοῦσι σπόγγοις. ἢ
τετρημένα πανταχοῦ. Βέβυστο ἐπεπλήρωτο. βέβυστο δὲ πᾶσα
χόλοιο. Βεελφεγώρ Βέελ͵ ὁ Κρόνος· Φεγώρ͵ ὁ τόπος͵ ἐν ᾧ ἐτιμᾶτο.
ἐτελέσθησαν οὖν τῷ Βεελφεγώρ. ἀντὶ τοῦ ἐν τῷ τόπῳ τοῦ Φεγὼρ
εἰδώλου.
Λεξικόν. 341.5 Βλιμάζειν κυρίως τὸ τοῦ ὑπογαστρίου καὶ τοῦ
στήθους ἅπτε σθαι· ὅπερ ἐποίουν οἱ τὰς ὄρνιθας ὠνούμενοι· οἱονεὶ
θλιμάζειν. οἱ δὲ βλιμάζοντες͵ ἀντὶ τοῦ κακοῦντες. ἀποτίλλουσι γὰρ
καὶ κατ εσθίουσι. Βλιμάζειν͵ τὸ ταῖς χερσὶ διαθλίβειν. καὶ τὸ τὰ
κηρία θλίψαι βλίσαι λέγεται. καὶ Βλιμάζων͵ ἀποστάζων τὸ μέλι τοῦ
κηρίου. καὶ Βλιμάττομεν͵ ψηλαφῶμεν͵ ἐπιθυμοῦμεν. Βλιτάδας οἱ
παλαιοὶ τὰς εὐτελεῖς γυναῖκας. Βλίττειν ἀφαιρεῖν τὸ μέλι ἀπὸ τῶν
κηρίων. πειράζειν. καὶ τὸ ψηλαφᾶν. καὶ τὸ ἐκπιέζειν τὰ κηρία τῶν
μελισσῶν. θλίβειν. ἀλλὰ καθείρξας αὐτὸν βλίττεις. οὕτως
Ἀριστοφάνης.
Λεξικόν. 343.1 …δὲ βλιμάζοντες͵ ἀντὶ τοῦ κακοῦντες.
ἀποτίλλουσι γὰρ καὶ κατ εσθίουσι. Βλιμάζειν͵ τὸ ταῖς χερσὶ
διαθλίβειν. καὶ τὸ τὰ κηρία θλίψαι βλίσαι λέγεται. καὶ Βλιμάζων͵
ἀποστάζων τὸ μέλι τοῦ κηρίου. καὶ Βλιμάττομεν͵ ψηλαφῶμεν͵
ἐπιθυμοῦμεν. Βλιτάδας οἱ παλαιοὶ τὰς εὐτελεῖς γυναῖκας. Βλίττειν
ἀφαιρεῖν τὸ μέλι ἀπὸ τῶν κηρίων. πειράζειν. καὶ τὸ ψηλαφᾶν. καὶ
τὸ ἐκπιέζειν τὰ κηρία τῶν μελισσῶν. θλίβειν. ἀλλὰ καθείρξας
αὐτὸν βλίττεις. οὕτως Ἀριστοφάνης. Βλιττομάμμας· καί σε
καλοῦμεν βλιττομάμμαν.
Λεξικόν. 453.1 …αὑτοῦ φίλον αἰτήσας ἀφῆκεν ἐλεύθερον.
Βούπαλος ὄνος. Ἀριστοφάνης· εἰ νὴ Δία τις τὰς γνάθους τούτων δὶς
ἢ τρὶς ἔκοψεν ὥσπερ βουπάλου͵ φωνὴν ἂν οὐκ εἶχον. παρὰ τῷ
Ἱππώνακτι· λάβετέ μου θοιμάτιον͵ κόψω βουπάλου τὸν ὀφθαλμόν.
Βούπαις ὁ νέος͵ ἐφῆλιξ͵ βουκόλος. καὶ αἱ μέλισσαι͵ ὅτι βοηγενεῖς
εἰσιν. αἰεί τοι βούπαισι περιστάσοιτο μελίσσαις τύμβος͵ Ὑμηττείῳ
λειβόμενος μέλιτι. ἵπποι γὰρ σφηκῶν γένεσις͵ ταῦροι δὲ μελισσῶν.
Βούπεινα ἡ μεγάλη πείνα.
215
Λεξικόν. 315.1 Γλυκίδιον τὸ γλυκύ. καὶ Γλύκιον͵ τὸ γλυκύ. ὅτι

τὸ γλυκὺ ὕδωρ τοῦ ἁλμυροῦ ψυχρότερον. Γλυκυδερκής ἡδὺς ἐν τῷ
ὁρᾶν. Γλυκύθυμος ἁπαλόψυχος. Γλυκὺ μέλι καὶ πνιξάτω
Τερπάνδρου ᾄδοντος καὶ κεχηνότος πρὸς τὴν ᾠδὴν͵ ἐμβαλών τις
εἰς τὸν φάρυγγα σῦκον ἀπέπνιξε. Γλυκὺς ἀγκών οὐ κατ΄ ἐναντίωσιν
ἡ παροιμία͵ ἀλλὰ βουλό μενος εἰπεῖν͵ ὦ γλυκέα ἤθη. ἔστι δὲ
παροιμία͵ ὡς ἐπιφωνούμενον. οὕτως ἐχρήσατο Πλάτων ὁ κωμικὸς
ἐν τῷ Φάωνι.
Λεξικόν. 1475.4 Ἐντομίας ὁ εὐνοῦχος. Θλαδίας δὲ ὁ
τεθλασμένος. Ἐντομίδαι οἱ τοῖς σώμασιν ἐντεμνόμενοι. τοιαῦτα
εἰώθασι ποιεῖν ἐπὶ τοῖς νεκροῖς. ὅτι τοῖς νεκροῖς τὰ ἔντομα ἔθυον
τῶν τε τραπόδων ὡς ἄγονα͵ τὰ δὲ ἔνορχα τοῖς θεοῖς. οἷον σφήξ͵
μύρμηξ͵ μέλιτται· ἃ οὔτε ἀναπνεῖ οὔτε πνεύμονα ἔχει. Ἐντομίς ἡ
ἐγχάραξις. ἡ γενικὴ ἐντομίδος. Ἔντονος ἰσχυρά. Ἐντοπίζω. Ἐντός
οἱ λογισμοὶ καὶ αἱ ἐνθυμήσεις καὶ πάντα τὰ τῆς ψυχῆς κινήματα.
Δαβίδ· καὶ πάντα τὰ ἐντός μου.
Λεξικόν. 2405.33 …ἐν Κρήτῃ Λύκτιοι τῶν Ἐπικουρείων τινὰς
ἐκεῖ παραβάλλοντας ἐξήλα σαν. καὶ νόμος ἐγράφη τῇ ἐπιχωρίῳ
φωνῇ͵ τοὺς τὴν θήλειαν σοφίαν καὶ ἀγεννῆ καὶ αἰσχρὰν
ἐπινοήσαντας καὶ μέντοι τοῖς θεοῖς πολεμίους ἐκκεκηρύχθαι τῆς
Λύκτου· ἐὰν δέ τις ἀφίκηται θρασυνόμενος καὶ τὰ ἐκ τοῦ νόμου
παρ΄ οὐδὲν ποιήσηται͵ δεδέσθω ἐν κύφωνι πρὸς τῷ ἀρχείῳ ἡμερῶν
εἴκοσιν͵ ἐπιρρεόμενος μέλιτι γυμνὸς καὶ γάλακτι͵ ἵνα ᾖ μελίτταις
καὶ μυίαις δεῖπνον καὶ ἀναλώσωσι χρόνῳ τῷ προειρη μένῳ αὐτούς.
τούτου γε μὴν διελθόντος͵ ἐὰν ἔτι περιῇ͵ κατὰ κρημνοῦ ὠθείσθω
στολὴν γυναικείαν περιβληθείς.
Λεξικόν. 112.6 Ἴδιον· τοῦτο διττόν ἐστιν͵ εἴτε ὡς μέρους
ἴδιον· ὡς λέγομεν ἴδιον τοῦ ποδὸς τὸ βαδίζειν· οὐ γὰρ ὡς μὴ
δεόμενον τοῦ ὅλου λέ γομεν ἴδιον εἶναι τὸ βαδίζειν· δεῖται γάρ·
ἀλλ΄ ὡς τοῦ μορίου τούτου παρὰ τὰ ἄλλα μόρια ἴδιον ὄν· ἢ τὸ μὴ
δεόμενον τοῦ ὅλου πρὸς ὕπαρξιν͵ ὡς εἴ τις εἴποι͵ ὅτι ἡ γλισχρότης ἡ
ἐν τῷ ὑδρελαίῳ ἰδία ἐστὶ τοῦ ἐλαίου͵ ἢ ἡ γλυκύτης ἡ ἐν τῷ μέλιτι
ἰδία ἐστὶ τοῦ μέλιτος. λέγει οὖν ὁ τοιοῦτος τὸ ἴδιον οὐχ ἁπλῶς ὡς
μέρος͵ ἀλλ΄ ὡς μὴ δεόμενον τοῦ ὅλου πρὸς ὕπαρξιν· οὐ γὰρ δεῖται
τοῦ οἰνομέλιτος͵ ἵνα συστῇ ἡ γλυκύτης͵ ἀλλ΄ ἔστι τοῦ ὅλου
χωριστή· ἔστι γὰρ ἐν μόνῳ τῷ μέλιτι. καὶ ἴδιον ἔχουσιν οἱ
Κελτίβηρες κατὰ τὸν πόλεμον·
Λεξικόν 278.5 Ἰκτεριᾶν· ὅτι τοῖς ἰκτεριῶσι πᾶς χυμὸς δοκεῖ
πικρὸς εἶναι διὰ τὸ τὴν ὑγρότητα τὴν περὶ τὴν γλῶτταν τοῦτον
ἔχειν τὸν χυμόν͵ οὗ πρῶτον γευομένη οὐκ ἀντιλαμβάνεται τῶν
προσφερομένων. ζητήσειε δ΄ ἄν τις· εἰ πικρὸς ὁ περὶ τὴν γλῶτταν
χυμός͵ ἔδει͵ ὁπηνίκα προσφέ ρεται τὸ μέλι͵ ἧττον δοκεῖν πικρὸν
εἶναι͵ ἐμμιγμένου τοῦ γλυκέος καὶ κολάζοντος τὴν ἀμετρίαν τοῦ
πικροῦ· νῦν δέ͵ ὅταν προσφέρηται τὸ γλυκύ͵ τότε τῆς πικρίας
μᾶλλον ἀντιλαμβάνεται. ἀλλὰ διὰ τὸ ἠρεμεῖν πρὸ τούτου τὴν
αἴσθησιν οὐκ ἀντιλαμβάνεται τοῦ περὶ αὐτὴν χυμοῦ·
Λεξικόν. 5.4 …ἅμα χρυσῷ καὶ ἁλουργίδι καὶ σὺν ἔρωτι
θρυπτομένην͵ ἁπαλῆς Κύπρι δος ἁβροτέρην͵ Λαΐδ΄ ἔχω. Θρύψις ἡ
216
βλακεία. ἵνα καλλωπίσηται καὶ θρύψει χρήσηται βαρβάρων. ἤστην

δὲ καλὼ καὶ μεγάλω· ὡραῖος δὲ ὁ νέος͵ οὐ τεθρυμμένος μήν͵ ἀλλὰ
γεννικὸν ὁρῶν. καὶ Ἀριστοφάνης· ὦ χρυ σοδαίδαλτον ἐμὸν μέλημα͵
Κύπριδος ἔρνος͵ μέλιττα μούσης͵ Χαρίτων θρύμμα͵ τρυφῆς
πρόσωπον͵ ἄνοιξον.
Λεξικόν. .303.1 Καννάβη. Καναστραῖα κοῖλά τινα ἀγγεῖα.
Καναχηδόν μετὰ κτύπου. Κανδάκη ἡ τῶν Αἰθιόπων βασίλισσα. καὶ
ζήτει ἐν τῇ Ἀλεξάνδρου ἱστορίᾳ. Κανδήλα παρὰ τὸ καίειν δῆλα.
Κάνδυλος βρῶμα διὰ μέλιτος καὶ γάλακτος σκευαζόμενον· ὡς
καὶ ἀβυρτάκη ἐρύκων βρῶμα. καὶ ζήτει ἐν τῷ ἀκρόδρυα. Κάνδυς
χιτὼν Περσικός. ἀποδύσαντες δὲ τὸν κάνδυν καὶ τὰς ἀναξυρίδας
ἐξελκύσαντες καὶ τὸν πῖλον ἀφελόντες. Κάνναις καὶ καλάμαις
χρῶνται οἱ νομάδες εἰς τὴν σκηνοποιΐαν. Κάνεον τὸ κανίσκιον. καὶ
Κάνειον ὁμοίως.
Λεξικόν. 1561.1 Κῆττοι δῆμος τῆς Λεοντίδος. Κῆυξ εἶδος
ἱέρακος. σημαίνει δὲ καὶ ὄνομα κύριον. Κηφᾶς ὄνομα κύριον. Κηφεύς
ὄνομα κύριον. Κηφηῒς γῆ ἡ τοῦ Κηφέως. Κηφήν ἡ ἀγρία μέλισσα.
ἀργός͵ ἄπρακτος͵ μετέωρος. ὅτι Βελισάριος ξὺν γέλωτι εἶπεν· οὐ
δίκαιον τοὺς κηφῆνας μὲν ὑφ΄ ἑτέρων πόνῳ μεγάλῳ ἀπόλλυσθαι͵
ἄλλους δὲ τοῦ μέλιτος οὐδεμιᾷ ταλαιπωρίᾳ ὀνίνασθαι. τοῦτο δὲ
εἶπε φυλάσσων τὴν λείαν͵ ὅπως ἀξίως διανέ μοιτο.
Λεξικόν. 1561.3 Κηφᾶς ὄνομα κύριον. Κηφεύς ὄνομα κύριον.
Κηφηῒς γῆ ἡ τοῦ Κηφέως. Κηφήν ἡ ἀγρία μέλισσα. ἀργός͵
ἄπρακτος͵ μετέωρος. ὅτι Βελισάριος ξὺν γέλωτι εἶπεν· οὐ δίκαιον
τοὺς κηφῆνας μὲν ὑφ΄ ἑτέρων πόνῳ μεγάλῳ ἀπόλλυσθαι͵ ἄλλους δὲ
τοῦ μέλιτος οὐδεμιᾷ ταλαιπωρίᾳ ὀνίνασθαι. τοῦτο δὲ εἶπε
φυλάσσων τὴν λείαν͵ ὅπως ἀξίως διανέ μοιτο. καὶ Κηφήνεσι
κουθούροισι͵ τοῖς καθεζομένοις καὶ φυ λάττουσι τὴν τῶν μελισσῶν
ἔξοδον. οὖροι γὰρ οἱ φύλακες. κούθουροι οὖν οἱ τὰς θύρας
φυλάσσοντες.
Λεξικόν. 2232.3 …ἠκούοντο θαμιναί͵ καὶ φθέγμα θρηνῶδες
καὶ διωλύγιον. Κῶλα τὰ τῆς σφενδόνης ἑκάτερα μέρη. ῥινοῦ
χερμαστῆρος ἐΰστροφα κῶλα τιταίνων Ἀλκιμένης͵ πτανῶν εἶργον
ἄπωθε νέφος. Κῶλα τὰ ὀστᾶ. ἡ δὲ κάμηλος ὑφῆκε τὰ κῶλα καὶ
ἑαυτὴν ἐκάθισεν εἰς τὰ στέρνα. καὶ αὖθις· ἄκρα δ΄ ἐφεζόμενος
πετάλοις πριονώδεσι κώλοις αἰθίοπι κλάζεις χρωτὶ μέλισμα λύρας.
Κῶλα τοῦ ζεύγματος· συμβαίνει γὰρ τοὺς Σελευκεῖς κρατεῖν
θατέρου τῶν κώλων τοῦ ζεύγματος. Κωλακρέται οἱ ταμίαι τοῦ
δικαστικοῦ μισθοῦ καὶ τῶν εἰς θεοὺς ἀναλωμάτων. Ἀριστοφάνης· σὺ
δὲ χασκάζεις τὸν κωλακρέ την͵ τὸ δὲ πραττόμενόν σε λέληθεν.
Λεξικόν. 2800.9 …κλοιόν͵ οἱ δὲ καλιὸν ὀνομάζουσιν. ἔνθεν
καὶ ὁ πονηρὸς ἄνθρωπος κύφων. τάσσεται καὶ ἐπὶ πάντων δυσχερῶν
καὶ ὀλεθρίων. καὶ κυφανισμὸς ἐπὶ τῶν τιμωριῶν. Ἀρχίλοχος δὲ ἀντὶ
τοῦ κακὸς καὶ ὀλέθριος. εἴρηται κύφων παρὰ τὸ ἀναγκάζειν τοὺς
δεσμίους κύφειν. ἐὰν δέ τις θρασυνόμενος τὰ ἐκ τοῦ νόμου παρ΄
οὐδὲν ποιήσηται͵ δεδέσθω ἐν κύφωνι πρὸς τῷ ἀρχείῳ ἡμερῶν κ͵
ἐπιρρεόμενος μέλιτι γυμνὸς καὶ γάλακτι͵ ἵνα ᾖ μελίτταις καὶ
217
μυίαις δεῖπνον. τοῦ δὲ χρόνου διελθόν τος͵ κατὰ κρημνῶν ὠθεῖσθαι͵

στολὴν γυναικείαν περιβαλόντας.
Λεξικόν. kappa.2802.2 γάλακτι͵ ἵνα ᾖ μελίτταις καὶ μυίαις
δεῖπνον. τοῦ δὲ χρόνου διελθόν τος͵ κατὰ κρημνῶν ὠθεῖσθαι͵
στολὴν γυναικείαν περιβαλόντας. Κυψέλη οἰνηρὸν σκεῦος. ἅμα τῷ
σιδήρῳ καὶ ταῖς οἰνηραῖς κυψέλαις συγκομιζόμενος. Κυψέλη
κυβέρτιον μελισσῶν· λέγεται δὲ καὶ ἡ ὁπλὴ τοῦ ὠτός. αἱ δὲ
μέλιτται ἐκπεφωλεύκεισαν ὥσπερ ἐν κυψέλῃ τῷ φωλεῷ· τὸ μέλι δὲ
ἐλείβετο κατὰ τῶν κεφαλῶν. Κυψέλη ἑξμέδιμνος ἓξ μεδίμνους
χωροῦσα. κυψέλη δὲ σκεῦος δεκτικὸν κριθῶν ἢ πυρῶν. οὕτω δὲ
εἴρηται διὰ τὸ κεκρύφθαι αὐτοῦ τὴν ἕλην· ἔστι γὰρ σκοτεινόν.
διαφέρει δὲ πρὸς τὴν κυψελίδα͵ ἥτις ἐστὶν ὁ ἐν τοῖς ὠσὶ ῥύπος.
Λεξικόν. 803.2 Λύκειον ἓν τῶν παρ΄ Ἀθηναίοις γυμνασίων τὸ
Λύκειον. ὃ Θεόπομπος μὲν Πεισίστρατον ποιῆσαί φησι͵ Φιλόχορος δὲ
ἐπιστα τοῦντος Περικλέους γενέσθαι. Λυκεῖον ποτόν ἤτοι ἀπὸ
κρήνης τῆς ὑπὸ Ἀπόλλωνος εὑρε θείσης͵ ὑπὸ λύκων πινομένης. ἀπὸ
οἴνου καὶ μέλιτος. προπερισπω μένως. Λυκηθμός ἡ τῶν λύκων βοή.
ἐξάκουστος γὰρ αὐτοῖς ἐγένετο ὁ λυκηθμός͵ καὶ τῷ ταράχῳ
ἀνεπήδησαν. καὶ οὖν οἱ Ἄβαροι ἐσβάλ λουσιν ἀθρόως͵ χρησάμενοι
τῷ συνήθει λυκηθμῷ.
Λεξικόν. 115.8 Ἀναξίλας Ὥραις͵ Ἄλεξις Πεζονίκῃ. τοῦτο τὸ
μᾶλλον λέγεται θετικῶς͵ οἷον οὐδὲν μᾶλλον ὁ πειρατὴς κακός ἐστιν
ἢ ὁ ψεύστης. ὑπὸ δὲ τῶν Σκεπτικῶν οὐ θετικῶς͵ ἀλλ΄ ἀναιρετικῶς
λέγεται· ὡς ὑπὸ τοῦ ἀνασκευάζοντος καὶ λέγοντος͵ οὐ μᾶλλον ἢ
Σκύλλα γέγονεν ἢ Χίμαιρα. καί ποτε μὲν συγκριτικῶς ἐκφέρεται͵ ὡς
ὅταν φῶμεν͵ μᾶλλον τὸ μέλι γλυκὺ ἢ τὴν σταφίδα· ποτὲ δὲ θετικῶς
καὶ ἀναιρετι κῶς͵ ὡς ὅταν λέγωμεν͵ μᾶλλον ἡ ἀρετὴ ὠφελεῖ ἢ
βλάπτει. σημαίνομεν γάρ͵ ὅτι ἡ ἀρετὴ ὠφελεῖ͵ βλάπτει δ΄ οὔ.
Μᾶλλον ὁ Φρύξ ἡ παροιμία ἐνθένδε· οἱ ζ σοφοὶ ἐρωτώμενοι ὑπὸ
Κροίσου͵ τίς τῶν ὄντων εὐδαιμονέστατος͵ οἱ μὲν ἀπεκρίναντο τὰ
ἄγρια ζῷα· ὑπὲρ γὰρ τῆς αὐτονομίας ἀποθνήσκει· οἱ δὲ πελαργούς·
Λεξικόν. 219.4 …ἤδη χρεῶν ἀποκοπὰς κοινάς͵ ἢ τὸν δῆμον
ἠξίου τοῖς δανείσασιν ἀποδοῦναι τὴν γῆν͵ ἐς τοῦτο ἀποδόμενον ἔτι
οὖσαν ἀνέμητον. Μάρκος͵ Ἀρεθουσίων ἐπίσκοπος͵ λόγῳ καὶ βίῳ
κεκοσμημένος· ὃν ἐπὶ Ἰουλιανοῦ πολλαῖς αἰκίαις ὑπέβαλον͵ καὶ εἰς
ὑπονόμους ἐμβα λόντες͵ εἶτα παιδίοις παρέδοσαν κεντεῖν αὐτὸν
ταῖς γραφίσι. μετὰ δὲ ταῦτα εἰς γύργαθον ἐμβαλόντες καὶ γάρῳ καὶ
μέλιτι χρίσαντες͵ ὑπαί θριον ᾐώρησαν ἐν θέρους ἀκμῇ͵ σφῆκας
ὁμοῦ καὶ μελίττας εἰς θοίνην προκαλούμενοι. ὁ δὲ ἀνενδότως
διεκαρτέρησε.
Λεξικόν. 352.11 …μὲν ἐν ψόφοις μέγα καὶ μικρὸν οὐκ ἔστιν
ἑτέρα τις ἀντίθεσις παρὰ τὸν ὀξὺν καὶ βαρὺν φθόγγον͵ ὥσπερ ἐπὶ
τῆς ἁφῆς παρὰ τὸ θερμὸν καὶ ψυχρὸν ἑτέρα παντελῶς ἀντίθεσις τὸ
βαρὺ καὶ κοῦφον ἢ τραχὺ καὶ λεῖον καὶ τῶν ἄλλων ἑκάστη͵ ἀλλὰ τὴν
ἄνεσιν ἢ τὴν ἐπίτασιν δηλοῖ τῶν ψόφων· τοῦτο δὲ οὐκ ἔστιν ἑτέρας
ἀντιθέσεως ἴδιον. τὸ τοιοῦτο γοῦν μέγα καὶ μικρὸν εὑρεῖν ἐστίν͵
οἷον τὸν μὲν τοῦ μέλιτος͵ εἰ τύχοι͵ μέγαν͵ τὸν δὲ τῆς ἰσχάδος
μικρόν͵ ὅτι ἐπιτέταται ἡ γλυ κύτης ἐν τῷ μέλιτι͵ ἀνεῖται δὲ ἐν τῇ
218
ἰσχάδι. ἀλλὰ καὶ τὸ μέλαν χρῶμα τὸ μὲν κατακορὲς εἴποι τις μέγα͵
τὸ δὲ μὴ οὕτως ἔχον ἀλλ΄ ὑφειμένον μικρόν…
Λεξικόν. 352.13 …καὶ ψυχρὸν ἑτέρα παντελῶς ἀντίθεσις τὸ
βαρὺ καὶ κοῦφον ἢ τραχὺ καὶ λεῖον καὶ τῶν ἄλλων ἑκάστη͵ ἀλλὰ τὴν
ἄνεσιν ἢ τὴν ἐπίτασιν δηλοῖ τῶν ψόφων· τοῦτο δὲ οὐκ ἔστιν ἑτέρας
ἀντιθέσεως ἴδιον. τὸ τοιοῦτο γοῦν μέγα καὶ μικρὸν εὑρεῖν ἐστίν͵
οἷον τὸν μὲν τοῦ μέλιτος͵ εἰ τύχοι͵ μέγαν͵ τὸν δὲ τῆς ἰσχάδος
μικρόν͵ ὅτι ἐπιτέταται ἡ γλυ κύτης ἐν τῷ μέλιτι͵ ἀνεῖται δὲ ἐν τῇ
ἰσχάδι. ἀλλὰ καὶ τὸ μέλαν χρῶμα τὸ μὲν κατακορὲς εἴποι τις μέγα͵
τὸ δὲ μὴ οὕτως ἔχον ἀλλ΄ ὑφειμένον μικρόν͵ τὸ σφοδρὸν ἁπλῶς καὶ
ἀμυδρὸν τῇ τοῦ μεγάλου καὶ μικροῦ φωνῇ ὀνομάζων.
Λεξικόν. 499.1 …γυμνὸς ἀλεκτρυόνας β μάλα εὐγενεῖς φέρων
ἐν ταῖς ἀγκάλαις καὶ ὠθῶν ἑαυτὸν ἐπὶ κεφαλήν. Μέλητοι καὶ
Ἄνυτοι. Μέλι τοῦτο γλυκὺ μέν ἐστι τὴν αἴσθησιν͵ πικρὸν δὲ τὴν
ἀνά δοσιν· χολῆς γὰρ αὐτό φασι ποιητικὸν εἶναι καὶ τρέπειν τοὺς
χυμοὺς εἰς τοὐναντίον τῆς γεύσεως· ὃ δὴ καὶ μᾶλλον τῆς ἐκ φύσεως
αὐτοῦ πικρότητος κατηγορεῖ τὴν γένεσιν. Μελία εἶδος δένδρου.
Ἀριστοφάνης Ὄρνισιν·
Λεξικόν. 524.1 Κεκροπίδος͵ ὀνομασθεὶς ἀπὸ Μελίτης͵ κατὰ
μὲν Ἡσίοδον θυγατρὸς Μύρμηκος͵ κατὰ δὲ Μουσαῖον Δίου τοῦ
Ἀπόλλωνος. Μελιτηνή ὄνομα πόλεως. καὶ Μελιτηνός͵ ὁ πολίτης.
Μελιτιανός. ὅτι Βουταλίων καὶ Κόροιβος καὶ Μελιτίδης ἐπὶ μωρίᾳ
διεβέβληντο. Ἀριστοφάνης. ζήτει ἐν τῷ γελοῖος. Μελιττοπηχεῖν τὸ
κρούοντας ψόφον ποιεῖν͵ ἵνα μὴ αἱ μέ λισσαι προσπέτωνται.
Μέλιτος μυελός ἐπὶ τῶν ἄγαν ἡδέων. Μελιτοῦττα μάζα μέλιτι
δεδευμένη͵ ἣν ἔφερον͵ ὡς ἐδόκουν͵ τοῖς ὄφεσι τοῖς ἐς Τροφωνίου
μαντευομένοις. ἐν Λεβαδείᾳ ἐστίν.
Λεξικόν. 873.1 Μηδαμινός ὁ εὐτελής. Μηδ΄ αὖ πλαδίῃ ἀντὶ
τοῦ μηδὲ πλησίον γένοιτό μοι τοῦτο͵ ὅπερ λέγεις. Μήδεα τὸ αἰδοῖον
καὶ τὰ βουλεύματα. Μηδὲ κάρφος κινεῖν ἐπὶ τοῦ ἡσύχου. Μηδὲ μέλι
μηδὲ μελίσσας ἐπὶ τῶν μὴ βουλομένων παθεῖν τι φαῦλον μετ΄
ἀγαθοῦ. Μηδὲν μακρὰν ἀπέλθῃς παρὰ Ἀριστοφάνει. τὸ δεν παρέλκει
κατ΄ Ἀττικούς. Μηδέν ποτ΄ εἴην ἄλλο͵ πλὴν θεῷ φίλος ἐς ὅσον ὑπὸ
τὴν αὐτοῦ λῆξιν καὶ τὸ αὐτοῦ κράτος ἀριθμοῦμαι.
Λεξικόν. 136.1 Ἀθηνᾶ. ζήτει καὶ τὸν παρὰ Λυκόφρονι.
Νεεμάν ὄνομα κύριον. Νέεσθαι πορεύεσθαι. Νέηαι πορευθῇς͵
ἐπανέλθῃς. Νέηκες νεωστὶ ἠκονημένον. Νεήλατα τὰ νεωστὶ
ἀληλεσμένα ἄλφιτα καὶ μέλιτι δεδευμένα͵ οἷς καὶ ἀσταφίδες καὶ
χλωροὶ ἐρέβινθοι συνεφύροντο· ἃ τοῖς τὰ ἱερὰ τελοῦσιν ἔνεμον.
ἐκάλουν δέ τινες αὐτὰ καὶ ἀμβροσίαν καὶ μακαρίαν. κατ΄ ἔλλειψιν
δὲ προσφέρουσιν οἱ Ἀττικοὶ τὸ νεήλατα μὴ προστιθέντες τὸ ἄλφιτα.
Νεήλυδες νεωστὶ ἐληλυθότες. ἡ εὐθεῖα Νέηλυς.
Λεξικόν. .4.1 Νύχος νύξ. Ξανᾶν πονεῖν τοὺς καρποὺς τὰς
γυναῖκας τῶν χειρῶν διὰ συνεχῆ τῶν ἐρίων ἐργασίαν. Ξανήσει
κοπιάσει. Ξανθήν πυρροειδῆ. Ξανθίζετε οἷον τῷ μέλιτι χρωΐζετε͵ ἢ
πυρρὰ τῇ ὀπτήσει ποιεῖτε. ἡ γὰρ καλῶς ἔχουσα ὄπτησις τῶν κρεῶν
ἐστιν͵ ἵνα πυρρὰ ᾖ. Ξανθίζεσθαι κοσμεῖσθαι τὰς τρίχας. Ξανθικός
219
ὄνομα μηνὸς παρὰ Μακεδόσιν. ὁ Ἀπρίλλιος. Ξάνθιον ἐπίκοπον.

Ξάνθιος ὄνομα κύριον. ἦν δὲ Βοιωτὸς καὶ μονομαχῶν ἀνῃρέθη ὑπὸ
Λεξικόν. .47.4 ταράττειν καὶ κυκᾶν τοῖς ἀντιθέτοις͵ τοῖς
πέρασι͵ τοῖς παρισώμασι͵ τοῖς ἀποπλάνοις͵ τοῖς μεγέθεσι
νουβυστικῶς. Ξενοφῶν͵ Γρύλου͵ Ἀθηναῖος͵ φιλόσοφος Σωκρατικός·
ὃς πρῶτος ἔγραψε βίους φιλοσόφων καὶ ἀπομνημονεύματα. παῖδας
ἔσχεν ἀπὸ Φιλησίας Γρύλον καὶ Διόδωρον͵ οἳ καὶ Διόσκουροι
ἐκαλοῦντο· αὐτὸς δὲ Ἀττικὴ μέλιττα ἐπωνομάζετο. γέγονε δὲ
συμφοιτητὴς Πλάτωνος καὶ ἤκμαζε κατὰ τὴν ε ὀλυμπιάδα. ἔγραψε
βιβλία πλείονα τῶν μ͵ ὧν καὶ ταῦτα· Κύρου παιδείας βιβλία η͵ Κύρου
Ἀναβάσεως βιβλία ζ͵ Ἑλληνικῶν βιβλία ζ͵ Συμπόσιον· καὶ ἄλλα
πολλά. Ξενοφῶν͵ Σωκράτους μαθητής…
Μιχαήλ Ψελλός.
Χρονογραφία. 7.16.9 …ἀτυχοῦσι φίλοις͵ καὶ σὺν Θεῷ φάναι

δεσπόταις͵ οὐ συννε νόηκας; ἐγὼ δέ σοι οὐδὲ πρὸς βραχύ τι μετὰ τὸ
κράτος παραπεποίημαι͵ ἀλλὰ μετὰ τοῦ συνήθους ὁμιλῶ σχήματος͵
κατασπάζομαί τε καὶ συναγκαλίζομαι͵ ὥσπερ εἴωθα͵ καί σου τοῦ
τῶν χειλέων͵ ὥσπερ δέον ἐστὶν͵ ὁσημέραι ἀπογεύομαι μέλιτος͵
ᾤμην δὲ τῶν ἴσων ἀνταξιοῦσθαι· σὺ δέ μοι οὐδὲ τοσοῦτον δίδως
ὁπόσον ἐπιεικὴς ἄνθρωπος ἐχθρῷ παρέσχετο κινδυνεύοντι· κἀγὼ
μὲν τὸν πεπρωμένον οἶμον πορεύσομαι͵ σοὶ δὲ ἄρα τις ἔσται
ἐπεγκαλῶν καὶ προσονει δίζων ὅτι τὴν πρὸς δεσπότην καὶ φίλον
φιλίαν διέψευσαι.
Άννα Κομνηνή ιστορικός.
Αλεξιάς. 14.4.9.6 Ἀλλὰ τὰ μὲν τῆς τῶν ποδῶν ἀλγηδόνος

ἱκανῶς ἡμῖν εἰρήσθω τὰ νῦν· εἰ δέ τις τῇ νόσῳ ταύτῃ συνήρατο κἀκ
τοῦ κερασθέντος τούτῳ μεστοῦ πικρίας κρατῆρος͵ καθὼς ἐν
ὀλίγοις ἐνσημα νούμεθα͵ ἵνα μὴ λέγω τὸ πᾶν͵ καὶ τὰς ἀλγηδόνας
συνηύξανε͵ κἂν ἡ βασιλὶς μέλιτι τὸν κρατῆρα περιχρίουσα τὰ
πολλὰ διολισθαίνειν τῶν κακῶν προσεμηχανᾶτο φύλαξ
ἀνύστακτος τοῦ αὐτοκράτορας οὖσα͵ προσερρίφθω καὶ οὗτος τῷ
λόγῳ καὶ ἔστω τρίτη τις αἰτία τῆς νόσου τοῦ βασιλέως οὐ προ
καταρκτικὴ μόνον͵ ἀλλὰ καὶ συνεκτικωτάτη κατὰ τοὺς παῖδας τῶν
ἰατρῶν.
Μιχαήλ Ατταλιάτης ιστορικός.

ΛΟΓΟΣ ΠΡΟΣΦΩΝΗΤΙΚΟΣ ΕΚΦΩΝΗΘΕΙΣ ΠΑΡΑ ΜΙΧΑΗΛ ΜΑΓΙΣΤΡΟΥ
ΒΕΣΤΟΥ ΚΑΙ ΚΡΙΤΟΥ ΤΟΥ ΑΤΤΑΛΕΙΑΤΟΥ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΒΑΣΙΛΕΑ ΤΟΝ
220
ΒΟΤΑΝΕΙΑΤΗΝ. 4.10…τῶν ἀνθρώπων καὶ οἱ τῷ φούνδακι

πλησιάζοντες ἐγίνωσκον τὴν αὐτοῦ χαλεπότητα͵ καὶ ὅθεν τῷ κόσμῳ
τὸ δεινὸν τῆς ἐν δείας ἀηδῶς ἐπεπόλασε· τὸ δ΄ ἄδικον κέρδος͵ ὡς
φάρμακον μέλιτι κατεσκευασμένον τε καὶ κλεπτόμενον͵ τοὺς
κρατοῦντας ἀπειροκάλως κατέθελγε͵ μέχρις ἂν σὺν τῷ κέρδει
τούτου καὶ τὴν οὐσίαν πᾶσαν καὶ τὴν σωτηρίαν ἀπέβαλον. Ἐν
τούτοις οὖν τῶν βασιλικῶν φροντισμάτων ὑπόντων͵ μᾶλλον δὲ τῶν
τοῦ Νικηφόρου…
Ευστράτιος φιλ.
ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΝΙΚΑΙΑΣ ΕΞΗΓΗΣΙΣ ΕΙΣ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ
ΤΩΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΗΘΙΚΩΝ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΩΝ.107.9…τόνων δυνάμεων
καὶ τὸ ἐνεργὸν ἐχούσῃ διαμένον καὶ ἀκατάπαυστον. τούτου δὲ
πίστις αὐτὴ ἡ πεῖρα τοῦ πράγματος. ὡς γὰρ τὸ περὶ τὰ αἰσθητὰ
ἐνεργὸν τῶν αἰσθήσεων οὐ λόγος ἀλλὰ πεῖρα παρίστησιν͵ οὕτω καὶ
τὸ περὶ τὰ νοητὰ ἐνεργὸν τοῦ νοῦ τῇ κατ΄ ἐνέργειαν αὐτοῦ πείρᾳ
γίνεται γνώριμον͵ τοῖς μὴ πείρᾳ μαθοῦσι λόγῳ διδασκαλίας
γνωρίζεσθαι μὴ δυνάμενον. ὡς γὰρ γλυκύτητα μέλιτος οὐδεὶς ἂν
γνωριεῖ μὴ γευσάμενος μέλιτος͵ οὕτως οὐδὲ τῆς κατὰ νοῦν
ἐνεργείας τις εἰς γνῶσιν ἐλεύσεται͵ μὴ ἐν πείρᾳ ταύτης γενόμενος.
1Δοκεῖ δὲ καὶ Εὔδοξος καλῶς συνηγορῆσαι.
ΤΩΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΗΘΙΚΩΝ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΩΝ.328.8 …μόνον μεγέθει
καὶ ῥώμῃ προὔχοντα ἀλλὰ καὶ βραχέα καὶ ἀσθενῆ. ἄρκτος τε γὰρ
καταδύσεις εὑρίσκει καὶ σπήλαια χειμῶνος κατάδυσιν καὶ τὰ πρὸς
βρῶσιν ἐναποτίθεται͵ ἵν΄ ὅταν ἀπρόϊτος ἐκ ψύχους διατελῇ͵ ἔχῃ
ἀποζῆν ἐξ ὧν ἀπέθετο· ταῦτά δ΄ ἐστὶ βάλανοι καὶ μῆλα καὶ κάρυα
καὶ εἴ τι τοι οῦτον ἕτερον πρὸς βρῶσιν αὐτῇ ἐπιτήδειον. ἐν γὰρ
χειμῶνι ζῷα θηρεύειν ἢ ἁρπάζειν ἴσως οὐκ ἔχουσα͵ ἐκείνοις
ἀρκεῖται οἷς ἀπέθετο. καὶ μέλιττα καὶ μύρμηξ ὡσαύτως· ἡ μὲν
μέλι τοῖς σίμβλοις ἐναποτίθεται͵ ὁ δὲ καρ ποὺς ἐν ταῖς οἰκείαις
συμφορεῖ καταδύσεσιν ἑαυτῷ͵ καὶ οὕτως ἔχειν τὴν τροφὴν
προνοούμενος͵ ὅτε οὐκ ἔστιν αὐτῷ ἔξωθεν εὐπορεῖν βρώσεως.
ΤΩΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΗΘΙΚΩΝ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΩΝ.328.9… γὰρ καταδύσεις
εὑρίσκει καὶ σπήλαια χειμῶνος κατάδυσιν καὶ τὰ πρὸς βρῶσιν
ἐναποτίθεται͵ ἵν΄ ὅταν ἀπρόϊτος ἐκ ψύχους διατελῇ͵ ἔχῃ ἀποζῆν ἐξ
ὧν ἀπέθετο· ταῦτά δ΄ ἐστὶ βάλανοι καὶ μῆλα καὶ κάρυα καὶ εἴ τι τοι
οῦτον ἕτερον πρὸς βρῶσιν αὐτῇ ἐπιτήδειον. ἐν γὰρ χειμῶνι ζῷα
θηρεύειν ἢ ἁρπάζειν ἴσως οὐκ ἔχουσα͵ ἐκείνοις ἀρκεῖται οἷς
ἀπέθετο. καὶ μέλιττα καὶ μύρμηξ ὡσαύτως· ἡ μὲν μέλι τοῖς
σίμβλοις ἐναποτίθεται͵ ὁ δὲ καρ ποὺς ἐν ταῖς οἰκείαις συμφορεῖ
καταδύσεσιν ἑαυτῷ͵ καὶ οὕτως ἔχειν τὴν τροφὴν προνοούμενος͵ ὅτε
οὐκ ἔστιν αὐτῷ ἔξωθεν εὐπορεῖν βρώσεως.
Μιχαήλ φιλόσοφος
ΜΙΧΑΗΛ ΤΟΥ ΕΦΕΣΙΟΥ ΣΧΟΛΙΑ ΕΙΣ ΤΟ ΠΕΡΙ ΜΝΗΜΗΣ ΚΑΙ
ΑΝΑΜΝΗΣΕΩΣ ΥΠΝΟΥ ΚΑΙ ΕΓΡΗΓΟΡΣΕΩΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΘ΄ ΥΠΝΟΥΣ
ΜΑΝΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ 79.11 Τουτέστιν ἐγερθεῖσι δὲ φανερὸν
221
γίνεται͵ ὅτι ταῦτα πάντα μικρά ἐστιν. ἐγερθέντες γὰρ ἔτι ἔχομεν
αἴσθησιν καὶ τοῦ ἐν τοῖς ὠσὶ μικροῦ ἤχου͵ ὅτι μικρός ἐστι͵ καίπερ
μεγάλου ἐν τοῖς ὕπνοις δοκοῦντος͵ καὶ τῶν ἄλλων πάντων· ἃ σαφῶς
καταλέγει. πιστωσάμενος δέ͵ ὅτι ἐν τοῖς ὕπνοις αἱ μικραὶ κινήσεις
διάδηλοι γίνονται͵ λέγει ὅτι ταῦτά ἐστι καὶ σημεῖα τῶν μελλόντων
ἡμῖν συμβαίνειν. τὸ γὰρ δοκεῖν ἐν τοῖς ὕπνοις μέλιτος ἀπογεύεσθαι
σημεῖόν ἐστι τοῦ μέλλειν ἡμᾶς νοσῆσαι· ἀρχὴ γὰρ τῆς νόσου τὸ
φλέγμα. καὶ ἐπεὶ πάντων αἱ ἀρχαὶ μικραί͵ ὡς εἴρηται πολλάκις…
ΜΑΝΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ 95.6 …ἵππος γὰρ ἀνθρώπου
βραχυβιώτερος μείζων ὢν ἀνθρώπου͵ οὔτε μὴν τὰ μικρὰ
μακροβιώτερα τῶν μειζόνων. τὰ πολλὰ γὰρ τῶν ἐντόμων μικρὰ
ὄντα ἐπέτειά ἐστιν· ἔνια γὰρ βιοῖ χρόνον καὶ ἴσως οὐδ΄ ἐκεῖνον
ὁλόκληρον. ἀλλὰ μὴν οὐδὲ πάντα τὰ φυτὰ μακροβιώτερα πάντων
τῶν ζῳων· ἐπέτεια γὰρ ἔνια τῶν φυτῶν͵ οἷον κράμβη͵ τεῦτλον͵
ὤκιμον͵ ἄλλα πολλά. οὔτε μὴν τὰ ἔναιμα μακροβιώτερα τῶν
ἀναίμων· μέλιττα γὰρ ἄναιμος οὖσα μακροβιωτέρα ἐστὶν ἐνίων
ἐναίμων· αἱ γὰρ ψύλλαι ἐπέ τειοι ἔναιμοι οὖσαι. ἀλλὰ μὴν οὐδὲ
πάντα τὰ ἄναιμα μακροβιώτερα τῶν ἐναίμων· τὰ γὰρ μαλάκια
ἐπέτεια ἄναιμα ὄντα.
ΜΑΝΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ 97.6 …τροφὴν μὴ λαμβάνοντα. συντήκει
γάρ͵ φησί͵ τὸ μὴ τρεφόμενον αὐτὸ ἑαυτό. τὸ γὰρ ἔμφυτον θερμὸν ἐν
ταῖς ἀτροφίαις δραστικώτερον γινόμενον ἀναλίσκει τὰς σάρκας καὶ
ὅλως τὴν ὕλην͵ ἐν ᾗ ἐστι. τούτων δὲ ἀνη λωμένων φθείρεται καὶ τὰ
ζῷα καὶ τὰ φυτά. Τὸ δὲ τὰ ἔνυδρα τῶν πεζῶν ἧττον μακρόβια
ταὐτόν ἐστι τῷ βραχυβιώτερα. αἱ δὲ μέλιτται μακροβιώτεραί εἰσιν
ἐνίων μειζόνων ζῳων͵ ὅτι ἔχουσι γλυκύτητα· τοιαύτη γὰρ ἡ τροφὴ
αὐτῶν. ἡ δὲ γλυκύτης θερμή· ὅτι δὲ ἡ γλισχρότης συνέχει καὶ τὸ
ὑγρὸν καὶ τὸ θερμὸν καὶ οὐκ ἐᾷ δια πνεῖσθαι͵ εἴρηται πολλάκις.
1Περὶ δὲ τοῦ πολυχρόνιον εἶναι τὴν τῶν δένδρων φύσιν δεῖ λαβεῖν
τὴν αἰτίαν· ἔχει γὰρ ἰδίαν πρὸς τὰ ζῷα…
ΜΑΝΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ 129.24 αἴτιος γίνεται͵ ὡς μὲν ψυχρὸς
τοῦ καταψύχεσθαι͵ ὡς δὲ διηχὴς τοῦ βομ βεῖν. ἀνάγκη γὰρ τὸν ἀέρα
ὑπὸ τῶν σχισμάτων καὶ τοῦ ὑμένος προστρι βόμενον͵ μᾶλλον δὲ
ἐναπολαμβανόμενον ὑπὸ τούτων καὶ ἀποπαλλόμενον͵ γίνεσθαι
ψόφον. ἀλλὰ προηγουμένως μὲν διὰ τὴν κατάψυξιν γίνεται ἡ τοῦ
ἀέρος πρὸς τὸν ὑμένα πρόστριψις͵ ἕπεται δὲ ὁ ψόφος. ἀλλὰ διὰ τί οἱ
τέττιγες καὶ καθήμενοι καὶ ἱστάμενοι ψοφοῦσι͵ μυῖαι δὲ καὶ
μέλιτται καὶ κώνωπες ἐν μόνῃ τῇ πτήσει; ἢ ὅτι οἱ μὲν τέττιγες ὡς
θερμότεροι σφοδρῶς κινοῦσι τὸν ἀέρα δέονται γὰρ πλείονος τῆς
καταψύξεως͵ ἐπεὶ οὗτοι πρὸς μεσημβρίαν μάλιστα ᾄδουσιν͵ ὅτε
μάλιστα δεόμενοι τῆς καταψύξεως μᾶλλον κινοῦσι τὸν ἀέρα͵ τὸ δὲ
πρωῒ καὶ ὅλως ἐν ταῖς ψυχροτέραις ὥραις οὐδαμῶς διὰ τὸ ἢ οὐδ΄
ὅλως ἢ πάμπαν ἠρέμα κινεῖν τὰ σχίσματα·
222

ΜΑΝΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ 143.13 …ταχέως ἀποσβέννυται τὸ
θερμόν3͵ οὐ παντὶ δὲ μορίῳ τοῦ πνεύμονος· οὐ γὰρ ἐν ἅπαντι
συμβαίνει ὁ θάνατος. ποίῳ οὖν μορίῳ προσεγγίζοντος τοῦ πάθους
θνῄσκει τὸ ζῷον͵ εἴρηται ἐν τῇ Περὶ ζῳων μορίων. ποιεῖν δέ φησι
τὸν πνεύμονα σκληρὸν τὰ παραφύματα καὶ τὰ περιττώματα͵ ὡς ἐν
ταῖς περιπνευμονίαις αἱ νοσηματικαὶ καὶ παρὰ φύσιν θερμότητες·
καταξηραί νουσι γὰρ αὐτὸν καὶ σκληρύνουσιν͵ ὥσπερ καὶ τὸ πῦρ τὸ
ἑψόμενον μέλι καὶ ἄλλα πολλά. ὅταν δὲ σκληρὸς γένηται ὁ
πνεύμων͵ πυκνὸν ἀναπνέουσι διὰ τὸ μὴ δύνασθαι διὰ σκληρότητα
αἴρεσθαι ἄνω καὶ πάλιν συνιζάνειν.
ΣΧΟΛΙΑ ΕΙΣ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΖΩΩΝ ΜΟΡΙΩΝ ΜΙΧΑΗΛ ΤΟΥ
ΕΦΕΣΙΟΥ. 29.21 Τῶν αἱμάτων αἱ διαφοραὶ πρὸς ἄλληλα τοῦ
βελτίονος ἕνεκεν. ὡς γὰρ τὸ παχύτερον ἰσχύος ποιητικώτερον͵
οὕτω τὸ λεπτότερον νοήσεως. διαφέρει δὲ αἷμα αἵματος καὶ ἐν
ἄλλῳ καὶ ἄλλῳ ζῳῳ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ καὶ ἑνὶ τοῦ ζῳου σώματι͵ οἷον
ἄλλο αἷμά ἐστι πρὸς τὰ ἄνω μέρη καὶ ἄλλο πρὸς τὰ κάτω. μὴ μόνον
δὲ ἐπὶ τοῦ αἵματος ἐν τοῖς ἐναίμοις ἔστι διαφορά͵ ἀλλὰ καὶ τοῦ
ἀναλόγου τῷ αἵματι ἐν τοῖς ἀναίμοις καὶ γὰρ μέλιττα καὶ μυῖα
ἄναιμα͵ ἀλλ΄ ἡ μέλιττα πολλῶν ἐναίμων φρονιμωτέρα τὴν φύσιν
ἐστίν. ὅρα γὰρ τὴν ἐργασίαν αὐτῆς καὶ τὰς ἑξαγώνους σύριγγας·
ἰδὲ πάλιν καὶ τοῦ ἀράχνου τὴν ἱστουργικὴν ἐπιστήμην ἐς τὸ τὰς
μυίας ἁλίσκεσθαι.
ΕΦΕΣΙΟΥ. 35.15 …διὰ τὴν ψυχρότητα ἀλλὰ διὰ τὴν καθαρότητα· τὸ
γὰρ γεῶδες οὔτε ψυχρόν ἐστι πάντῃ οὔτε καθαρόν. ἀλλὰ διότι ἔχει
τὴν ὑγρότητα καθαρωτέραν͵ διὰ τοῦτο νοερώτερά εἰσι τὰ ἔχοντα
τὸ τοιοῦτον αἷμα· εὐκινητότερα γὰρ πρὸς νόησιν ἢ μᾶλλον αἴσθησιν
τὰ τοιαῦτα. διὰ τοῦτο ἔλεγε καὶ πρώην ὅτι πολλὰ τῶν ἀναίμων
φρονιμώτερά εἰσι τὴν ψυχὴν πολλῶν ἐναίμων͵ οἷον μέλιττα͵
ἀράχνης. τὰ δὲ ὑδατώδη αἵματα ψυχρὰ ὄντα φόβον ποιεῖ.
ΕΦΕΣΙΟΥ. 85.24 …ἔστι γὰρ αὕτη πρότερον ὄργανον͵ καὶ μετ΄ αὐτὴν
τὰ οἷς χρῆται. ταῦτα μὲν πρὸς τὸν Ἀναξαγόραν. λέγει δὲ μὴ καλῶς
λέγειν τοὺς λέγοντας οὐ καλῶς ἔχειν τὴν τοῦ ἀνθρώπου σύστασιν͵
διά τε τὸ ἀνυπόδετον εἶναι καὶ γυμνὸν καὶ μὴ ἔχειν μηδὲν ὅπλον
πρὸς ἀλκήν͵ ὥσπερ οἱ κάπροι μὲν τοὺς χαυλιόδοντας͵ ἵπποι τὰς
ὁπλάς͵ μέλισσαι τὰ κέντρα͵ καὶ ἄλλα τῶν ζῳων ἕτερα. εἰπὼν δὲ μὴ
καλῶς αὐτοὺς λέγειν ταῦτα περὶ τοῦ ἀνθρώπου ἐπαινεῖ αὐτὸς τὴν
τοῦ ἀνθρώπου κατασκευὴν ἅμα τε καὶ δείκνυσιν ὅτι καλῶς ἔχει͵ καί
φησι τὰ μὲν γὰρ ἄλλα μίαν ἔχει βοήθειαν͵ οἷον κάπρος τοὺς
χαυλιόδοντας μόνους καὶ μέλιττα τὸ κέντρον͵ καὶ ἁπλῶς ἅπαντα
οὕτω…
ΕΦΕΣΙΟΥ. 168.7 …τοὺς μηροὺς μετεωρίζουσι τὸ σφῶν σῶμα͵ ὁ
βουλόμενος μαθεῖν ὁράτω τὰς σαύρας͵ τοὺς βατράχους͵ τοὺς
ἀσκαλαβώτας. ἔστι δὲ ὁ ἀσκαλαβώτης ζῷον ὅμοιον σαύρῳ͵
βραχύτερον δὲ σαύρου καὶ ἐν τοῖς τοίχοις καὶ τείχεσι διατρῖβον τὰ
223
πολλά. καὶ ἐπεὶ τὸν μηρὸν ὑφ΄ ἑαυτὰ ὑποβάλλει͵ οὐχ οἷόν τε
κάμπτειν ἀλλ΄ ἢ ἔξω ὡς αἱ χεῖρες ἡμῶν. λέγει δὲ σαφῶς καὶ διὰ τί
τὰ πολύποδα͵ οἷον μυῖαι͵ μέλιτται͵ τὰ ὅμοια͵ εἰς τὸ πλάγιον ἔχει
προσπε φυκότα τὰ σκέλη καὶ ἄνω πρὸς τὸ τοῦ παντὸς ἄνω
κάμπτοντα͵ πλὴν τῶν προσθίων καὶ ὀπισθίων· τούτους γὰρ εἶπεν
ἐσχάτους.
ΑΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΣΟΦΙΣΤΙΚΟΥΣ ΕΛΕΓΧΟΥΣ 9.12 …διά
τινων ἐπιτεχνήσεων ἐπισκευάζοντες ἑαυτοὺς καὶ κομμώσαντες οἱ
μὲν καχεκτοῦντες τοὺς εὐεκτοῦντας φαίνονται μιμούμενοι͵ οἱ δὲ
δυσειδεῖς φαίνονται μὲν καλοί͵ οὐκ εἰσὶ δέ. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν
ἀψύχων τὰ μὲν κυρίως ἐστὶν ἄργυρος ἀληθῶς καὶ χρυσός͵ τὰ δὲ
φαινομένως κατὰ τὴν ἐσφαλμένην τῆς αἰσθήσεως κρίσιν τῷ
ἀπατᾶσθαι ἀπὸ μικρᾶς ὁμοιότητος͵ τῆς τῶν χρωμάτων λέγω͵ δι΄ ἣν
ἀπατᾶται ἡ αἴσθησις͵ ὡς ἐπὶ τοῦ μέλιτος· τοῦτο γὰρ ξανθὸν εἶναι
γνωρίσασα καὶ τῇ γεύσει γλυκὺ κρίνασα͵ εἴπερ καὶ ἄλλο τι θεάσηται
τοιοῦτον ἔχον χρῶμα͵ εὐθὺς κἀκεῖνο μέλι ὑπολαμβάνει διὰ τὸ
συνδραμεῖν ποτε ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ ἄμφω…
ΑΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΣΟΦΙΣΤΙΚΟΥΣ ΕΛΕΓΧΟΥΣ 48.10 …τὸ ζῷον
γένος͵ ὁ Σωκράτης ἄρα γένος· ὁ δὲ παρὰ τὸ ἑπόμενον ὡς
ἀντιστρέφοντας λαμβάνει τοὺς ὅρους καὶ γίνεται͵ ὅταν καὶ τὰ μὴ
ἀντι στρέφοντα ὡς ἀντιστρέφοντα λαμβάνηται. ἐπειδὴ γὰρ ἕπεται
τῷ κλέπτῃ τὸ νύκτωρ πλανᾶσθαι͵ ἀντιστρέφοντες οἱ σοφισταὶ
λέγουσι καὶ ὁ νύκτωρ πλανώμενος κλέπτης ἐστί· καὶ ἐπειδὴ τὸ
μέλι ξανθόν ἐστι͵ καὶ τὸ ξανθὸν μέλι εἶναί φασι. καὶ κατὰ τοῦτο
τὸν κατασοφισμὸν συμβαίνει γίνεσθαι. οὐκ ἀνάγκη δέ͵ εἰ ὁ μοιχὸς
καλλωπίζεται͵ καὶ τὸν καλλωπιζόμενον μοιχὸν εἶναι· πολλοῖς γὰρ
ταῦτα ὑπάρχει͵ λέγω δὲ καὶ τὸ νύκτωρ πλανᾶσθαι καὶ τὸ
καλλωπίζεσθαι· τὸ δὲ κατηγορούμενον οὐχ ὑπάρχει. ἀλλὰ τοιαύτη
μὲν ἡ τῶν λεγομένων διάνοια. τὰ δὲ κατὰ τὴν λέξιν οὕτως ἔχει·
ὅταν γὰρ μέλιτος ὄντος ἐξ ἀνάγκης ἕπεται καὶ τὸ ξανθόν…
Ευστάθιος.
Σχόλια στην Ομήρου Ιλιάδα. 1.149.33 Ὅτι ὥσπερ ἐν τοῖς
προλαβοῦσιν ἐγενεαλόγη σεν ἐπὶ συστάσει προσώπου τὸν Κάλχαντα
οἷα πρόσωπον ἀξιόλογον καὶ πολλαχοῦ τῆς ποιήσεως
παραληφθησόμενον͵ οὕτω καὶ νῦν εἰς τὸ Νέστορα δαπανᾷ στίχους
τινὰς ὀλίγους͵ ὡς ἂν ἔχοιμεν καὶ ἐν τοῖς ἑξῆς μεμνῆσθαι αὐτοῦ. Καί
φησιν͵ ὅτι 6ἡδυεπὴς ἦν λιγὺς Πυλίων ἀγορητής͵ οὗ καὶ ἀπὸ
γλώσσης μέλιτος γλυκίων ῥέεν αὐδή· τῷ δ΄ ἤδη δύο μὲν γενεαί καὶ
τὰ ἑξῆς. καὶ ἐν Ὀδυσσείᾳ δὲ δούλους τήν τε Εὐρύκλειαν καὶ τὸν
Εὔμαιον γενεαλογίας ἀξιοῖ διὰ τὸ πάνυ μέλλειν ἐκεῖ χρησιμεύσειν
αὐτῷ τὰ τοιαῦτα πρόσωπα͵ ὡς καὶ ἐν τῇ Ἰλιάδι χρησιμεύσει ὁ
Νέστωρ. εἰ δὲ μὴ καὶ ἐπ΄ Ἀχιλλέως ἢ Ἕκτορος ἢ Αἴαντος…
Σχόλια στην Ομήρου Ιλιάδα. 1.150.10 …εἰ δὲ καὶ εἰς τὸν
Θερσίτην ἐλάλησέ τι τοιοῦτον ὁ ποιητής͵ ἀλλ΄ ἐκεῖνο οὐκ ἦν
προσωπικὴ σύστασις͵ ἀλλὰ σκώμματα καταβλητικὰ ἐκείνου καὶ
224
ἀφανιστικὰ τῆς περὶ αὐτοῦ μνήμης. διὸ καὶ προανεφωνήθη͵ ὅτι

οὐκέτι λαλήσει ὁ Θερσίτης͵ ὥστε οὐδὲ μεμνήσεταί τις αὐτοῦ. v.
248 Ἰστέον δὲ ὅτι τὸ 6ἡδυεπής6 λόγου δηλοῖ ἀρετὴν καὶ τὴν αὐτῷ
ἐγκεκραμένην γλυκύτητα. v. 249 τοῦτο γὰρ ἐφερμηνεύων ὁ
ποιητὴς εἶπεν͵ ὅτι μέλιτος γλυκίων αὐδὴ ἔρρεε τῷ γέροντι. γλυκὺς
μὲν οὖν καὶ ἡδὺς ταὐτὰ τρόπον τινά· ὁ δὲ καὶ μέλιτος γλυκίω
ἔρρεεν αὐδήν. [εἰ δὲ ἔπεσιν ἡδὺς καὶ μελίρρυτος τὴν αὐδὴν ὁ
γέρων͵ οὐκ ἂν εἴη πάντῃ ἀπᾷδον καὶ μελιηδέα συνθέτως εἰπεῖν
αὐτόν.]
Σχόλια στην Ομήρου Ιλιάδα. 1.150.11 …ἐκεῖνο οὐκ ἦν
προσωπικὴ σύστασις͵ ἀλλὰ σκώμματα καταβλητικὰ ἐκείνου καὶ
ἀφανιστικὰ τῆς περὶ αὐτοῦ μνήμης. διὸ καὶ προανεφωνήθη͵ ὅτι
οὐκέτι λαλήσει ὁ Θερσίτης͵ ὥστε οὐδὲ μεμνήσεταί τις αὐτοῦ. v.
248 Ἰστέον δὲ ὅτι τὸ 6ἡδυεπής6 λόγου δηλοῖ ἀρετὴν καὶ τὴν αὐτῷ
ἐγκεκραμένην γλυκύτητα. v. 249 τοῦτο γὰρ ἐφερμηνεύων ὁ
ποιητὴς εἶπεν͵ ὅτι μέλιτος γλυκίων αὐδὴ ἔρρεε τῷ γέροντι. γλυκὺς
μὲν οὖν καὶ ἡδὺς ταὐτὰ τρόπον τινά· ὁ δὲ καὶ μέλιτος γλυκίω
ἔρρεεν αὐδήν. [εἰ δὲ ἔπεσιν ἡδὺς καὶ μελίρρυτος τὴν αὐδὴν ὁ
γέρων͵ οὐκ ἂν εἴη πάντῃ ἀπᾷδον καὶ μελιηδέα συνθέτως εἰπεῖν
αὐτόν.] Τὸ δὲ λιγύς οὐ λόγου ἁπλῶς ἀλλὰ φωνῆς ἐστι ποιότης͵ ὡς
τὸ 6λίγα κλάζοντες6͵ ἢ κάλλιον εἰπεῖν ἀρετή. οὕτω γὰρ καὶ οἱ
κήρυκες λιγαίνειν λέγονται καὶ λιγύφθογγοι καλοῦνται͵ ὡς καὶ ἡ
ἀηδών.
Σχόλια στην Ομήρου Ιλιάδα. 1.245.11 … κύκλῳ σημαίνει͵ ὡς
δηλοῖ καὶ τὸ 6νῆσος ἀμφίαλος6 καὶ 6βροντὴ ἀμφίπυρος ἡ πάντοθεν
κεραυνώσασα καὶ οὕτω πυρώσασα. ἄλλοι δὲ κύπελλον τὸ οἰνηρόν
φασι ποτήριον͵ εἰς ὃ χύεται͵ τουτέστιν ἐγχέεται͵ πηλὸς εἴτ΄ οὖν
οἶνος. χρὴ δὲ εἰδέναι͵ ὅτι τὸ ἀμφικύπελλον͵ ὡς Ἀριστοτέλης
ἐμφαίνει͵ καινήν τινα κατασκευὴν ἔχει καὶ ἀξίαν ἐν τοῖς νῦν
ζητήσεως. φησὶ γὰρ ἐκεῖνος͵ ὅτι αἱ θυρίδες τοῦ μέλιτος
ἀμφίστομοι· περὶ γὰρ μίαν βάσιν δύο θυρίδες εἰσὶν ὥσπερ τῶν
ἀμφικυ πέλλων͵ ἡ μὲν ἐκτός͵ ἡ δ΄ ἐντός. Ἀριστοτέλης μὲν οὖν ὡς
ἀπὸ δήλων τῶν ἀμφικυπέλλων ἱστόρει τὰ τοῦ μέλιτος. νῦν δὲ χρὴ
τὸ μέλι κατασκέψασθαι͵ ἵνα νοηθῇ καλῶς ἐξ αὐτοῦ τὸ
ἀμφικύπελλον. τέως γε μὴν ὡς ἐν εἰκασμῷ δοκεῖ ταὐτὸν εἶναι
ἀμφικύπελλον εἰπεῖν καὶ δικύπελλον͵ ὡς κατὰ τὰς ἀντιθέτους
θυρίδας ἤτοι σύριγγας καὶ θήκας τοῦ μέλιτος μιᾷ βάσει͵ τουτέστι
πυθμένι…
Σχόλια στην Ομήρου Ιλιάδα. 1.245.13 …φασι ποτήριον͵ εἰς ὃ
χύεται͵ τουτέστιν ἐγχέεται͵ πηλὸς εἴτ΄ οὖν οἶνος. χρὴ δὲ εἰδέναι͵
ὅτι τὸ ἀμφικύπελλον͵ ὡς Ἀριστοτέλης ἐμφαίνει͵ καινήν τινα
κατασκευὴν ἔχει καὶ ἀξίαν ἐν τοῖς νῦν ζητήσεως. φησὶ γὰρ ἐκεῖνος͵
ὅτι αἱ θυρίδες τοῦ μέλιτος ἀμφίστομοι· περὶ γὰρ μίαν βάσιν δύο
θυρίδες εἰσὶν ὥσπερ τῶν ἀμφικυ πέλλων͵ ἡ μὲν ἐκτός͵ ἡ δ΄ ἐντός.
Ἀριστοτέλης μὲν οὖν ὡς ἀπὸ δήλων τῶν ἀμφικυπέλλων ἱστόρει τὰ
τοῦ μέλιτος. νῦν δὲ χρὴ τὸ μέλι κατασκέψασθαι͵ ἵνα νοηθῇ καλῶς
ἐξ αὐτοῦ τὸ ἀμφικύπελλον. τέως γε μὴν ὡς ἐν εἰκασμῷ δοκεῖ
ταὐτὸν εἶναι ἀμφικύπελλον εἰπεῖν καὶ δικύπελλον͵ ὡς κατὰ τὰς
ἀντιθέτους θυρίδας ἤτοι σύριγγας καὶ θήκας τοῦ μέλιτος μιᾷ
225
βάσει͵ τουτέστι πυθμένι͵ δύο κυπέλλων διοικουμένων ὡς ἐν

διδυμότητι͵ τοῦ μὲν ἄνω͵ τοῦ δὲ κάτω͵ ἵνα καὶ ἡ βάσις ἐν τοῖς
τοιούτοις εἴη͵ ὅτε δεήσει͵ πρὸς πόσιν χρήσιμος.
Σχόλια στην Ομήρου Ιλιάδα. 1.271.33 … διδάσκουσα τὴν τῶν
Ἑλλήνων κίνησιν ἀπὸ πράγματος γνωρίμου καὶ εἰωθότος πάντοτε
γίνεσθαι. Λέγει γὰρ ὅτι͵ ὥσπερ αἱ μέλισσαι ἀπὸ πέτρας γλαφυρᾶς͵
δηλονότι σπηλαίου τινὸς ὡς εἰκὸς ὀρεινοῦ͵ ἐξερχόμεναι πολλαὶ
ὁμοῦ καὶ πυκναὶ πέτονται βοτρυδόν͵ οὕτω καὶ οἱ Ἕλληνες εἰς
ἀγορὰν ἤρχοντο ἰλαδόν. πρὸς τοῦτο γὰρ καὶ μόνον ἡ παραβολὴ τῷ
ποιητῇ καὶ οὐ πρὸς ὅλον τὸ πρᾶγμα. οὐ γὰρ ἡ παραβολὴ ὅλη τῷ
πράγματι ὅλῳ προσαρμόζειν ἐνταῦθα δύναται. καὶ γὰρ τὰ μὲν ἔθνη
τῶν μελισσῶν ἐκ μιᾶς πέτρας ἐξερχόμενα σκεδάζονται ἐν τοῖς
ἄνθεσιν· οἱ δὲ Ἕλληνες τοὐναντίον ἀπὸ πολλῶν σκηνῶν καὶ νηῶν
ἐξερχόμενοι εἰς ἕνα τόπον τὸν τῆς ἀγορᾶς εἶχον τὴν ὁδόν͵ ὥστε
κατὰ τοῦτο ἐναντία ἐστὶ καὶ ἀνομοία ἡ παραβολὴ τῷ πράγματι.
πρὸς ἓν γοῦν καὶ μόνον παρέλαβεν ὁ ποιητὴς ἐνταῦθα τὴν
παραβολήν͵ ἵνα δείξῃ ὅτι͵ ὥσπερ αἱ μέλισσαι πολλαὶ καὶ
βοτρυδόν…
Σχόλια στην Ομήρου Ιλιάδα. 1.356.8 Ἡρόδοτον καὶ τὰ κατὰ
ἀποβολὴν τοῦ ν καὶ διάλυσιν τοῦ παραλήγοντος η εἰς ε καὶ α. οὕτω
γοῦν Ἡρόδοτος δίχα πολλῶν ἑτέρων καὶ ἀποκαθέαταί φησι καὶ
εἰρέαται ἀντὶ τοῦ εἴρηνται καὶ ὑμνέαται καὶ ἐκτέατο ἀντὶ τοῦ
ἐκέκτηντο καὶ ἐτι μέατο· οἷς ὅμοια καὶ ἐν ὀνόμασι παρ΄ αὐτῷ τὸ
Ἀρισταγόρην Ἀρισταγόρεα καὶ Καμβύσεα καὶ Μιλτιάδεα. καὶ ἐν
τούτοις γὰρ τὸ η μὲν διαλύεται͵ ἀπέρχεται δὲ τὸ ἐπαγόμενον νῦ. καὶ
τὸ πεποτήαται δὲ μέλισσαι͵ ἀντὶ τοῦ πέτονται͵ Ἰωνικόν ἐστιν.
Ἡρόδοτος δὲ καὶ στρατεύεσθαι ὁρμέαταί φησι καὶ ἀγωνίδαται καὶ
παρεσκευάδατο.
Σχόλια στην Ομήρου Ιλιάδα. 1.391.19 …καὶ σημείωσαι ὅτι τὸ μὲν
τόσσοι πλήθους δηλοῖ ποσότητα͵ τὸ δὲ διαρ ραῖσαι μεμαῶτες
θάρσους ποιότητα. καὶ ὅτι οὐ πρὸς τὴν Ἑλληνικὴν ἀνδρίαν ἡ εἰκὼν
τῶν μυιῶν· οὐ γὰρ πρὸς ἰσχύος ἔνδειξιν͵ ἀλλὰ πρὸς μόνον θάρσος
καὶ ἀναίδειαν παρείληπται ἡ παραβολὴ αὕτη͵ [ὥσπερ ἡ τῶν
μελισσῶν πρὸ ταύτης πρὸς τὴν ἰλαδὸν κίνησιν τῶν Ἀχαιῶν ἐκ τῶν
σκηνῶν εἰς τὴν ἀγοράν· οὐ μὴν πρός τι φοβερόν͵ εἰ καὶ ἄλλως
δεινότεραι μυιῶν αἱ μέλισσαι διὰ τὸ κατ΄ αὐτὰς πληκτικόν·]
ἵσταντο γάρ͵ φησί͵ διαρραῖσαι μεμαῶτες δίκην μυιῶν͵ ὃ δὴ καὶ
ἀλλαχοῦ ποιῶν λέγει θάρσος μυίας ἐντεθῆναί τινι τῶν ἡρώων. v.
469 Ἀδινὰς δὲ μυίας ὥσπερ καὶ μελίσσας δι΄ ἑνὸς δέλτα καὶ
συστολῆς τῆς ἀρχούσης ἢ τὰς λεπτὰς λέγει ἢ τὰς πυκνὰς καὶ
ἀθρόον πετομένας.
Σχόλια στην Ομήρου Ιλιάδα. 1.786.12 …τῶν ὀλλυμένων δὲ τῇ
οἰμωγῇ. Ὅμηρος δὲ ἀλληνάλλως τάξας καινότερον ἔγραψεν͵ ἰδίᾳ
μὲν θέμενος ὁμοῦ τὰ ὀνόματα͵ ἰδίᾳ δὲ τὰς μετοχάς͵ καὶ τῷ δευτέρῳ
συνεχίσας τὴν οἰκείαν μετοχήν͵ εἶτα καὶ τὴν τοῦ πρώτου
ἀποδεδωκώς͵ ὁποῖα καὶ ἄλλα πολλὰ εὕρηνται͵ ὡς ἐν τῇ γ ῥαψῳδίᾳ
πλατύτερον παρεσημάνθη. τοιούτου δέ τινος τύπου καὶ τὸ πικρία
καὶ γλυκύτης μέλιτός τε καὶ ἀψινθίου. ἡ γὰρ γλυκύτης τῷ μέλιτι
συγκειμένη συνεχῆ πως τὸν λόγον ποιεῖ. v. 452-6 Ὅτι ἐπαινεῖται
226
καὶ ἡ κατὰ τὴν μισγάγκειαν ἐνταῦθα παραβολὴ ἀφορμὴν μὲν σχοῦσα

τὸ ἐς χῶρον ἕνα ξυνελθεῖν τοὺς πολεμίους καὶ συμβαλεῖν͵ ὡς
ἐρρέθη͵ τοιαύτη δὲ οὖσα· 6ὡς δ΄ ὅτε χείμαρροι ποταμοὶ κατ΄
ὄρεσφι ῥέοντες ἐς μισγάγκειαν συμβάλλετον ὄβριμον ὕδωρ
κρουνῶν ἐκ μεγάλων κοίλης ἔντοσθε χαράδρης…
Σχόλια στην Ομήρου Ιλιάδα. 2.148.10 v. 556 Τὸ δὲ ἁρπάζοντες
ἐπὶ λεόντων κυριολεκτεῖται καὶ κυνῶν καὶ λύκων καὶ τῶν τοιούτων.
Ἴφια δὲ μῆλα τὰ μικρὰ νῦν θρέμματα λέγει πάντα ἐκ μέρους ὡς
ἰσχυροποιά͵ εἴγε καὶ κρέας παρὰ τὸ κρατύνειν δοκεῖ παράγεσθαι.
[Ὅρα δὲ ὡς ἐκ τοῦ ἶφι ἐπιρρήματος οὐ μόνον ἡ καὶ παρ΄ Ὁμήρῳ
Ἶφις͵ τὸ κύριον͵ ἀλλ΄ ἰδοὺ καὶ θρέμμα ἶφι͵ οὔτε ἄκλιτον ὂν κατὰ τὸ
τρόφι κῦμα οὔτε κλιθὲν κατὰ τὸ μέλι͵ ἀλλὰ κατὰ τὸ στίμμι καὶ τὰ
ὅμοια ἐθνικά.] Σταθμοί δὲ καὶ νῦν αἱ ἐν ἀγροῖς καταγωγαί. καὶ ἐκ
τούτου μὲν συντέθειται τὸ βούσταθμον͵ ἐκ δὲ τοῦ ἁπλῶς δηλοῦντος
τόπον στάσεως τὸ ναύσταθμον εἴρηται.
Σχόλια στην Ομήρου Ιλιάδα. 2.305.19 …ὁ δὲ Ἕκτωρ ἀκμαῖος καὶ
διὰ τοῦτο οὐ πάνυ προσήκων τοιούτῳ ποτῷ [τῷ τοῦ ἀκράτου
δηλαδὴ οἴνου. πάντως γὰρ ἀκράτῳ ἔσπενδον κατὰ τὸ 6σπον δαί τ΄
ἄκρητοι. Ἡ δὲ Ἑρμαϊκὴ κύλιξ ἴσον ἴσῳ κεκραμένη λόγον ἑτεροῖόν
τινα ἔχει͵ ὡς ἐν τοῖς τοῦ Ἀριστοφάνους κεῖται. Κεφάλαιον δὲ αὐτῆς
τὸ διττὸν τοῦ εἰς λόγον ἀλληγορουμένου Ἑρμοῦ. Παραδέδονται δέ
τινες σπονδαὶ καὶ παντελῶς ἄοινοι͵ ὡς καὶ ἡ ἐπὶ τῷ ἡλίῳ διὰ
μέλιτος͵ καθὰ ἐν τοῖς εἰς τὴν Ὀδύσσειαν γέγραπται.] Καὶ ἄλλως δὲ
περὶ τὸν καιρὸν ἡ Ἑκάβη σφάλλεται. ἄμεινον γάρ͵ φασίν͵ ἐν ἅπασιν ὁ
καιρός͵ ἄρτι δὲ οὐ καιρὸς οἴνου πόσεως. οὐ γὰρ ἁπλῶς οἴνου πόσις
εἰς ἰσχὺν ἔχει συμβάλλεσθαι͵ εἴγε κατὰ τὸν εἰπόντα οἱ παλαιοὶ οὐδὲ
ὕδωρ πρὶν ἐντραγεῖν ἔπινον…
Σχόλια στην Ομήρου Ιλιάδα. 2.626.27 …ὡς καὶ μετ΄ ὀλίγα
εἰρήσεται. v. 506 s. Καινὸν δέ τι δοκεῖ ἐν τούτοις μὲν παρελκύσαι
τὸν οἶνον͵ ἐν δὲ τῷ σῖτον σιγῆσαι τὸ ῥῆμα. Ἐχρῆν γὰρ ἀκολού θως
τῷ οἶνον οἰνίζεσθε͵ καὶ 6οἶνον οἰνίζοντο εἰπεῖν καὶ 6σῖτον σιτεῖσθε6
καὶ σῖτον ἐσιτοῦντο͵ ὁ δὲ παρῆκε διὰ τὸ πάντῃ γνώριμον οἷα
σύνηθες͵ ἔχων καὶ οὕτω λαλεῖν ἐλλιπῶς ἔν τε τῇ Ἰλιάδι καὶ τοῖς
κατὰ τὴν Ὀδύσσειαν. Οἶνον δὲ μελίφρονα εἰπεῖν͵ [ὅπερ ἐστὶ κατὰ
μέλι εὐφραίνοντα͵] ὅμοιον ὡς εἰ καὶ μελιηδῆ φαίη τις. Τὸ δὲ 6ξύλα
λέγεσθε͵ ὅ ἐστι συνάγετε͵ δοκεῖ ἀναπέμπειν τὸ αὐτὸ ῥῆμα καὶ εἰς τὸ
6σῖτον δ΄ ἐκ μεγάρων͵ ἵνα λέγῃ ὅτι σῖτον οἴκοθεν λέγεσθε.
Οὐδετέρου δὲ γένους τὸ σῖτον͵ δηλοῦν ἄρτους͵ οὐ μὴν τὸ
ἀκατέργαστον σπόριμον. Τὸ δὲ μέσφα͵ ἤγουν μέχρι͵ ἠοῦς͵ ἤτοι
πρωΐας͵ δια σαφητικόν ἐστι τοῦ παννύχιοι. Ποιηταὶ δὲ μόνοι τὴν τοῦ
μέσφα λέξιν φιλοῦσιν.
Σχόλια στην Ομήρου Ιλιάδα. 3.266.28 …ἀναπνεύσῃ μὴ πολέμους
ἀεὶ ἀκούων͵ ἐκθήσεται μὲν μετ΄ ὀλίγα καὶ ἱστορίαν μακρὰν διὰ τοῦ
Νέστορος͵ νῦν δὲ τράπεζαν ἱστᾷ καὶ δαῖτα σκευάζει διὰ τῆς
ῥηθείσης γυναικὸς ἐκ πολέμου ἐλθοῦσι τῷ Νέστορι καὶ τῷ Μαχάονι͵
ὡς ἐν ἀκινδύνῳ ἤδη καθεστῶσι. v. 628-32 Καί φησιν ὅτι ἡ
Ἑκαμήδη σφῶϊν͵ ἤγουν αὐτοῖς͵ πρῶτον μὲν ἐπιπροΐηλε τράπεζαν
καλὴν κυανόπεζαν͵ ἐΰξοον͵ αὐτὰρ ἐπ΄ αὐτῇ χάλκειον κάνεον͵ ἐπὶ δὲ
κρόμυον ποτῷ ὄψον ἠδὲ μέλι χλωρόν͵ παρὰ δ΄ ἀλφίτου ἱεροῦ
227
ἀκτήν͵ πὰρ δὲ δέπας περικαλλές͵ ὃ οἴκοθεν ἦγ΄ ὁ γεραιός6. v. 633-

5 Ὃ καὶ ἐκφράζων Ὅμηρος ἐπάγει χρυσείοις ἥλοισι πεπαρμένον·
οὔατα δ΄ αὐτοῦ τέσσαρα ἔσαν͵ δοιαὶ δὲ πελειάδες ἀμφὶς ἕκαστον
χρύσειαι νεμέθοντο͵ δύο δ΄ ὑπὸ πυθμένες ἦσαν.
ΣΟΦΟΝΙΟΥ ΤΟΥ ΣΟΦΩΤΑΤΟΥ ΚΥΡΟΥ.
ΠΑΡΑΦΡΑΣΙΣ ΕΙΣ ΤΟ ΠΕΡΙ ΨΥΧΗΣ ΣΟΦΟΝΙΟΥ ΤΟΥ ΣΟΦΩΤΑΤΟΥ ΚΥΡΟΥ
Τοῖς τῶν Ἀριστοτελικῶν συνταγμάτων… 71.18 μὲν ὡς τούτων μὲν
ἕκαστον μιᾷ τινι ἑκάστῃ τῶν αἰσθήσεων ἀφορίζεται͵ τὰ δὲ πλείοσι.
καὶ περὶ μὲν τῶν κοινῶν πρόδηλον· τὸν γὰρ ἀριθμὸν εἴτ΄ οὖν τοὺς
δέκα ἀστραγάλους καὶ ἡ ὄψις αἴσθοιτ΄ ἂν καὶ ἡ ἁφὴ καὶ αἱ ἕτεραι͵
καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων οὕτως. φανερὸν δὲ καὶ περὶ τῶν κατὰ
συμβεβηκός· ἀπὸ διαφόρων γὰρ αἰσθήσεων τῆς αὐτῆς οὐσίας
αἰσθοίμεθ΄ ἄν. καὶ γὰρ καὶ ἰδόντες ἔγνωμεν τὸν Σωκράτην καὶ
ἀκούσαντες καὶ ἁψάμενοι͵ τό τε μέλι καὶ γευσάμενοι ἔγνωμεν
καὶ ἰδόντες καὶ ὀσφρανθέντες ἢ καὶ ἁψάμενοι. δεύτερον δὲ ὅτι
περὶ μὲν τὰ ἴδια αἰσθητά͵ κατὰ φύσιν ἐχουσῶν τῶν αἰσθήσεων καὶ
ἐξ ὧν πεφύκασι τόπων ἀντιλαμβάνεσθαι προσβαλουσῶν τοῖς
αἰσθητοῖς͵ οὐκ ἀπάτη γίνεται περὶ αὐτά͵ περὶ δὲ τὰ κατὰ
συμβεβηκὸς αἰσθητὰ καὶ τὰ κοινὰ πολλὴ ἡ ἀπάτη·
ΠΑΡΑΦΡΑΣΙΣ ΕΙΣ ΤΟ ΠΕΡΙ ΨΥΧΗΣ ΣΟΦΟΝΙΟΥ ΤΟΥ ΣΟΦΩΤΑΤΟΥ
ΚΥΡΟΥ 91.35 …τῶν ὀσφραντῶν τὸ μὲν συμφωνεῖ͵ τὸ δὲ οὔ. ἔστι γὰρ
ὥσπερ χυμὸς ὁ μὲν γλυκὺς ὁ δὲ πικρὸς καὶ οἱ ἕτεροι͵ οὕτω καὶ
ὀσμαί· καὶ γὰρ γλυκεῖα καὶ πικρὰ καὶ αὐστηρὰ καὶ δριμεῖα καὶ ἁλυκὴ
καὶ λιπαρὰ καὶ στύφουσα ὀσμὴ κατὰ τοὺς χυμοὺς τῶν ὑποκειμένων
ὀνομαζόμεναι· οὐ μέντοι γε ὁμοίως ἐπὶ πᾶσιν ὁ λόγος ἥκει͵ ἀλλὰ τὰ
μὲν ἔχει τὴν ἀνάλογον ὀσμὴν καὶ χυμόν͵ ὥσπερ εἴρηται͵ τὰ δὲ
διαλλάττει. κρόκου μὲν γὰρ καὶ μέλιτος60 ὅ τε χυμὸς ἥ τε
ὀσμὴ τὰ αὐτά καὶ γλυκέα γάρ καὶ θύμου καὶ σκορόδου· ἄμφω
γὰρ δριμέα· ἀλόη δὲ καὶ στύραξ τὴν γεῦσιν πικραί͵ γλυκεῖς δὲ τὴν
ὀσμήν. τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. τοῦτο δὲ διὰ τὸ μὴ
σφόδρα διαδήλους εἶναι τὰς ὀσμάς͵ ὥσπερ τοὺς χυμούς͵ καθάπερ
εἴρηται· ὅθεν καὶ ἀπὸ τούτων εἴληφε τὰ ὀνόματα καθ΄ ὁμοιότητα
τῶν πραγμάτων.
ΠΑΡΑΦΡΑΣΙΣ ΕΙΣ ΤΟ ΠΕΡΙ ΨΥΧΗΣ ΣΟΦΟΝΙΟΥ ΤΟΥ ΣΟΦΩΤΑΤΟΥ
ΚΥΡΟΥ 94.5 …καὶ οὐ διὰ τοῦ μεταξύ· εἰ δέ ποτε γευόμεθα καὶ διὰ
τοῦ μεταξύ͵ ὡς κἂν ἐν ὕδατι ἦμεν͵ ᾐσθανόμεθα ἂν ἐμβληθέντος τοῦ
γλυκέος καὶ διὰ τοῦ μεταξύ͵ ἀλλ΄ οὐχ οὕτως ὥσπερ ἂν εἰ καὶ τῶν
χρωμάτων ἢ τῶν ψόφων αἰσθοίμεθα. ἐκείνων γὰρ οὐ τῷ μίγνυσθαί
60
Δημήτριος Κωνσταντέλος. Μαρτυρίες για την Ταυτότητα των Βυζαντινών και των Ρωμιών σε
Ελληνικές Πηγές [Από το περ. 'Πεμπτουσία' τεύχ. 7, 8, 9 Δεκέμβριος 2001 - Νοέμβριος 2002]. Με τον
51ο κανόνα απαγορεύονται οι λεγόμενοι «μίμοι. Τα τούτων θέατρα... και αι επί σκηνής ορχήσεις». Ο
κανόνας 57 ορίζει ότι δεν πρέπει να προσφέρεται μέλι και γάλα ως δοσία κατά τη θεία Ευχαριστία
(«ου χρή εν τοις θυσιαστηρίοις μέλι και γάλα προσφέρεσθαι»). Ο κανόνας 62 απαγορεύει τις εορτές
προς τιμή του Πανός, του αρχαίου θεού των ρεματιών και δασών, των βουκόλων και αγροτών, τα
Βοτά, τη γιορτή του Διονύσου και την εκφώνηση του ονόματός τους κατά τον τρύγο και το πάτημα
των σταφυλών «εν τοις ληνοίς», την υπόδηση προσωπείων κωμικών και σχετικές διεγερτικές
ορχήσεις.
228
τι τῇ οὐσίᾳ͵ τῷ ἀέρι καὶ ὕδατι͵ τούτου δὲ τῇ μίξει· εἰ γὰρ μὴ

κίνησις ἀρκοῦσα καὶ ἀμφοτέρων ἐν τῇ μίξει τοῦ ὕδατος καὶ
τοῦ μέλιτος γένηται͵ οὐκ ἂν ἐσεῖται μελίκρατον. οὔκουν
ὁρῶμεν ταῖς ἀπορροίαις τῶν ὁρατῶν ἦν γὰρ ἂν ἐν τῷ μέσῳ καὶ
χρόνος καὶ κίνησις͵ εἴπερ αἱ ἀπόρροιαι σώματα οὐδὲ μίγνυται τὸ
χρῶμα τῷ ἀέρι. καὶ γευσαίμεθα γλυκέος διὰ τοῦ μεταξὺ ὄντες ἐν
ὕδατι τῷ ἀνακεκρᾶσθαι τὰ σώματα. καὶ τὸ μὲν μεταξὺ οὐδέν ἐστι
κοινὸν γεύσει πρὸς ὄψιν καὶ ἀκοήν·
107.21 …ὅπως δὲ τοῦτο τελεώτερον καταμάθοιμεν͵ ἀνωτέρω τὸν
λόγον ἐπαναλάβωμεν· οὐ καινὸν δὲ κἄν τι τῶν προρρηθέντων τοῖς
ἑξῆς διὰ τὸ σαφὲς συλλαμβάνοιτο. παντὸς αἰσθητοῦ μία μὲν
αἴσθησις καθ΄ αὑτὸ ἀντιλαμβάνεται͵ αἱ δὲ ἄλλαι κατὰ συμβεβηκός͵
οἷον χρωμάτων ἡ μὲν ὄψις καθ΄ αὑτό͵ αἱ δὲ ἄλλαι κατὰ συμβεβηκός·
καὶ χυμοῦ δὲ καὶ ὀσμῆς ὡσαύτως. καὶ διὰ τὸ συνεργῆσαί ποτε ἅμα
γεῦσιν καὶ ὅρασιν͵ ὁρῶσα ἡ ὄψις τόδε τι ὅτι ξανθόν͵ οἷον τὸ μέλι͵
οἶδεν ὅτι καὶ γλυκύ͵ καὶ γευόμενοι τοῦδε τοῦ γλυκέος οἴδαμεν ὅτι
ξανθόν. ὅθεν καὶ εἰ μήποτε πρός τινι τύχοιεν συνεργήσασαι͵ ὡς καὶ
πρόσθεν ἐλέγετο͵ οὐκ ἂν ἑκατέρα μονωθεῖσα γνοίη ἀμφότερα.
114.17 …καὶ τῷ αὐτῷ νῦν τῶν διαφόρων ἢ καὶ τῶν ἐναντίων
αἰσθάνεται͵ τὸ δὲ αἰσθά νεσθαι πάσχειν τί ἐστι͵ τὸ δὲ πάσχειν
κινεῖσθαί πως͵ κινεῖσθαι δέ τι ἀδύνατον ἅμα καὶ ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ
καὶ κατὰ τὸ αὐτὸ τὰς ἐναντίας κινήσεις͵ καὶ αἰσθάνεσθαί τι ἅμα
ἀδύνατον. καὶ μήποτε ἡ αἴσθησις κατὰ μὲν τὸ ὑποκεί μενον ἕν ἐστι
καὶ ταὐτὸν τῷ ἀριθμῷ͵ τῇ δὲ οὐσίᾳ πλείω͵ πλειόνων οὐσῶν ἐν τῷ
ἑνὶ ὑποκειμένῳ τῶν δυνάμεων͵ ὡς ἐν τῷ μέλιτι ὄντι κατ΄
ἀριθμὸν ἑνὶ πλείους εἰσὶ δυνάμεις͵ τὸ γλυκύ͵ τὸ ξανθόν͵ καὶ
ἐν τῷ μήλῳ τὸ εὐῶδες͵ τὸ ἐρυθρόν͵ τὸ μαλακόν. καὶ ᾗ μὲν
διαφόρους ἔχει δυνάμεις͵ οὐδὲν κωλύει τῶν διαφόρων καὶ τῶν
ἐναντίων αὐτὴν ἀντιλαμβάνεσθαι κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον· ᾗ δὲ μία
ἐστὶ τῷ ὑποκειμένῳ͵ ὡς ἓν αἰσθάνεται καὶ κρίνει τὰ ἐναντία. ἢ
ταύτην μὲν καὶ παροπτέον͵ ὅτι εὐέλεγκτος.
Νικηφόρος Γρηγοράς.
Ρωμαϊκή ιστορία. 1.332.12 …σπουδάζοντας λόγους σου παρὰ
τοσοῦτον οὐκ ἀξυντελεῖς͵ παρ΄ ὅσον οὐδ΄ οἱ τοῖς ἐξεσμένοις
ἀλάξευτοι συντεθειμένοι λίθοι τοῖς τῶν ἱερῶν περιβόλοις.
τοσοῦτόν γε μὴν τὸ ἡδὺ τοῖς λεγομένοις περιθεῖ͵ ὡς εἶναι νομίζειν
ἵμερόν τινα ἐσκηνῆσθαι τῇ γλώττῃ σου͵ ὃς καὶ παρόντας εὐφραίνει
καὶ μεταστάντων οἱονεὶ ταῖς ἀκοαῖς ἕπεται ἐνηχῶν τε καὶ
ἐξαρτᾶται χυμὸς μέλιτος͵ ἐπειδάν τις ἀπο γεύσηται. ἀλλὰ γὰρ
ἄλση καὶ λειμῶνες καὶ ἐρημίαι ταῖς τῶν ᾠδικωτάτων ὀρνίθων
ᾠδαῖς ἦρος ὥρᾳ περιηχοῦνται͵ ὡρισμένοι τόποι καιροῖς ὡρισμένοις.
σοῦ δὲ τῆς σώφρονος εὐγλωττίας͵ ἀντὶ μὲν ἔαρος͵ ὁ τῶν τεσσάρων
ὡρῶν κύκλος διηνεκής· ἀντὶ δὲ λειμώνων καὶ ἀλσῶν ἤπειρος
ἅπασα͵ οὐχ ὅσην Ἡρακλέους…
Ρωμαϊκή ιστορία. 1.343.19 …κόρον ἀποκλίνειν καὶ μαραίνειν τὸ
τερπνὸν διά τε δὴ τὸ πλείοσιν αἰσθήσεσι καὶ συνεχῶς εἰς τὸ τοῦ νοῦ
229
συμφέρειν ταμιεῖον καὶ ἔτι διὰ τὸ τῆς ἐξουσίας τοῦ χρῆσθαι

ἀκόλαστον· ὥσπερ αὖ ἐκ τοὐναντίου τὸ παρῳχηκὸς ἀκόρεστον ἀεὶ
διατελεῖ διά γε τὸ σπα νίως καί ποτε προσβάλλειν τῶν αἰσθήσεων
μιᾷ τινι τῇ ἀκοῇ καὶ μόνῃ. καὶ μέλιτος μὲν γὰρ καὶ κρεῶν καὶ ὅσα
πλουσίας τραπέζης εἰσὶν ἀναθήματα εἰς κόρον ἀπολελαυκώς τις
ἐπεθύμησεν ἤδη καὶ τυροῦ καὶ θύμου· οὐχ ὅτι ταῦτα κρείττω
ἐκείνων·
Ρωμαϊκή ιστορία. 1.472.22 …πεντηκοστὸν δ΄ ἀφ΄ οὗ τὰ
σκῆπτρα τῆς αὐτοκρα τορίας ἐδέξατο. ἦν δὲ τὴν ἡλικίαν εὐμήκης͵
τὸ εἶδος εὐπρεπὴς καὶ λίαν αἰδέσιμος καὶ ὥσπερ ἐκ φύσεως ἔχων τὸ
ἡγεμονικόν τε καὶ φοβερόν· οὐκ ἄκρατόν γε μὴν͵ ἀλλ΄ ὥσπερ τῷ
ἀέρι κιρνά μενον τὸ τῆς ἡλιακῆς ἀκτῖνος φῶς χρῶμα γίνεται τούτῳ
καὶ ὥσπερ μέλιτι γλυκύτης αὐτοφυὴς γίνεται ποιότης· οὕτω δὴ καὶ
πραότης ἀποίητος μετά τινος θελγούσης χάριτος τοῖς ἤθεσιν αὐ
τοῦ κιρνωμένη χρῶμά τε ἅμα καὶ αὐτοχάλκευτος αὐτῷ ποιότης
ἐφαίνετο. πολλὴν μὲν γὰρ ἐπὶ τοῦ προσώπου τὴν εὐφροσύνην ἡ
φύσις ἐκένωσε͵ πολλὴν δ΄ ἐπὶ τοῖς ὀφθαλμοῖς τὴν γαλήνην͵ λαμπρὰν
δ΄ ἐπὶ τῇ γλώττῃ τὴν τῆς ἠχοῦς ἁρμονίαν.
Ρωμαϊκή ιστορία. 1.477.10 …θρηνήσατε σιγῶσαν τὴν πάνυ τοι
ἐμμελῶς ἀττικίζουσαν πρότερον γλῶσσαν καὶ τὸ γλυκὺ νέκταρ
ἐκείνης ἀθρόως εἰς γῆν καταῤῥεῦ σαν. θρηνήσατε στόμα ἐκεῖνο͵ ὃ
χθὲς μὲν καὶ πρότερον οἱονεί τι σίμβλον κατεφαίνετο μέλιτος͵
νῦν δὲ θανάτου κηφῆνες διέ φθειραν. θρηνήσατε τὸν τὸ
Ρωμαίων κλέος τῇ σοφίᾳ σεμνύνον τα πλέον͵ ἢ τὸ τῶν Ἀθηναίων
πάλαι Σωκράτεις καὶ Πλάτωνες. θρηνήσατε τοὺς τῆς σοφίας
κρατῆρας ἁπάσης ἐν βραχεῖ κενωθέντας εἰς γῆν. ἀλλ΄ ὢ τίς ἐκ
μέσης τῆς οἰκουμένης τὸν τῶν Μουσῶν ἀφήρπασεν Ἑλικῶνα;
Ρωμαϊκή ιστορία. 2.717.23 …καὶ δι΄ ἐκείνου πάντας ἐδίδαξε
βασιλέας͵ καὶ στρατηγοὺς͵ καὶ σατράπας͵ τὸ τῆς ὀφρύος ἄκαιρον
ἀποῤῥίπτοντας μετριώτερα δήπου φρονεῖν. οὕτως ἐξ ἀρχῆς ἡ φύσις
ἐργαστήριον αὐτὸ κατεσκεύακεν ἀρετῆς͵ καὶ πάντας ἕλκει πρὸς
ἔρωτας ἄνωθεν ἑαυτοῦ͵ μὴ μόνον ὅσοις τοῦ τῆς ἀρετῆς καὶ τῆς
ἡσυχίας ἐκείνης ὁπώσποτε γεύσασθαι μέλιτος ἐξεγένετο͵ ἀλλὰ καὶ
ὅσοις δι΄ ἀκοῆς τὰ ἐκεῖ μαθεῖν συνέβη χρηστά· ὥστε καὶ τῶν ἀεὶ
καὶ μέχρι νῦν διηνεκῶς οἰκησάντων αὐτὸ περιβοήτους μὲν καθίστη
σιν͵ ὅσοι καθαρόν τε καὶ ἀκαπήλευτον͵ καὶ ζιζανίου παντὸς ἀμιγὲς
καὶ ἐλεύθερον…
Ρωμαϊκή ιστορία. 2.896.1 …ὄντες αὐτοὶ͵ μυρίους ἀνελόντες͵
αὐθήμερον εὐκλεῶς καὶ αὐτοὶ κατεκόπησαν. τοῦτ΄ οὖν ἐκεῖνο καὶ
αὐτὸς ὑπαλλάξας μικρὸν͵ δεῦτε͵ πρὸς τοὺς παρόντας ἔφασκον͵
ἀδελφοὶ͵ τὸν ἔσχατον ἀσπασμὸν ἀποδῶμεν ἀλλήλοις͵ ἵνα ἐν ᾅδου
δειπνήσωμεν· ἢ μᾶλλον ἐν παραδείσου ξύν γε θεῷ τὸν ἀθλητικὸν
ἐρείσωμεν πό δα͵ ὅπη τὸ μέλι τῆς ἡδονῆς ἀκήρατον εἶναι καὶ
ἀδιάδοχον δεδι δάγμεθα. οὐδὲ γὰρ οὐδὲ ἀπαθὲς ἡμῖν ἀπαλλάξειν
οἶμαι τὸ ζῇν ἄχρι καὶ ἐς τὴν ὑστεραίαν. Ἀπιόντας γε μὴν συχνοὶ τῶν
οἰκιῶν ἐκπηδῶντες͵ ἄνδρες ὁμοῦ καὶ γυναῖκες͵ εὐφήμοις προὔ
πεμπον ἡμᾶς ταῖς φωναῖς. ἦσαν δ΄ οἳ καὶ πάντας φόβους ἀπο
σεισάμενοι͵ θαῤῥοῦντες εἵποντο…
230
Ρωμαϊκή ιστορία. 3.121.15 …προσανατίθεσθαι τῶν

ἀναγκαιοτάτων ἐδόκει μοι͵ πρῶτον μὲν προσιόντα τῷ δεῖνι τῶν
ἱερῶν ἀνδρῶν καὶ συνήθων ἐμοὶ κο μίζειν ἐκεῖθεν μερίδα τῆς θείας
σαρκὸς τοῦ σωτῆρος Χρισ τοῦ καὶ θεοῦ ἡμῶν καὶ ἅμα ἀντιδώρου
τεμάχια πλείω. ἃ γὰρ ἔχειν ἐμοὶ περιῆν͵ ἐκ πολλοῦ δεδαπανῆσθαι
συμπέπτωκε· καὶ νῦν ἐπεί μοι͵ καθάπερ κηρίον μέλιτται͵
πανταχόθεν τοῖς τοὐμοῦ θανάτου δημιουργοῖς κραταιότερον
ἐπιτίθεσθαι δέ δοκται͵ ἀναγκαῖον͵ εἴ πέρ ποτε͵ νῦν μάλιστα
δέδοκται κἀμοὶ προσεχέστερον ἀνθοπλίζεσθαι καὶ ταῦτα δὴ πρὸς
ἁγιασμὸν καὶ μετάληψιν ἐκ τοῦ σύνεγγυς ἔχειν…
Ρωμαϊκή ιστορία. 3.406.3 …αἰσθάνεσθαι διὰ τῆς γεύσεως νῦν δὲ
τραχέων τε καὶ λείων διὰ τῆς ἁφῆς͵ καὶ ὅτι θερμὸν καὶ καυστικὸν
τὸ πῦρ καὶ ψυχρὸν ἡ χιὼν͵ κοιναί εἰσιν ἔννοιαι πάντα καὶ αὐτοδί
δακτα τοῖς αἰσθητηρίοις. οὐ γὰρ διδασκόμεθα παρ΄ οὐδενὸς
βλέπειν ἢ ἀκούειν͵ ἢ ὅτι καίει τὸ πῦρ καὶ ψυκτὸν ἡ χιὼν καὶ τὸ μέλι
γλυκύ.
Στο δεύτερο μέρος, έτσι σαν παράρτημα, υπάρχουν

αποσπάσματα, θεματικά θα τα έλεγα, χωρίς χρονολογική
σειρά.
231
Μέλι, Μέλιτος, μέλισσαν, κηρία, κυψέλη, σίμβλος, σμήνος,

μελισσοφάτνη, κυφώνι, οινηρόν.
Κυψέλη κυβέρτιον και σίμβλος στα αρχαία κείμενα.
Σούδα.
Λεξικόν. 2802.1 Κυψέλη κυβέρτιον …λέγεται δὲ καὶ ἡ ὁπλὴ τοῦ
ὠτός. αἱ δὲ μέλιτται ἐκπεφωλεύκεισαν ὥσπερ ἐν κυψέλῃ τῷ
φωλεῷ· τὸ μέλι δὲ ἐλείβετο κατὰ τῶν κεφαλῶν. Κυψέλη ἑξμέδιμνος
ἓξ μεδίμνους χωροῦσα. κυψέλη δὲ σκεῦος δεκτικὸν κριθῶν ἢ πυρῶν.
οὕτω δὲ εἴρηται διὰ τὸ κεκρύφθαι αὐτοῦ τὴν ἕλην· ἔστι γὰρ
σκοτεινόν. διαφέρει δὲ πρὸς τὴν κυψελίδα͵ ἥτις ἐστὶν ὁ ἐν τοῖς ὠσὶ
ῥύπος. Ἀριστοφάνης· ἐπεὶ κἀμοῦ λίθον βαλόντες ἑξμέδιμνον
κυψέλην ἀπώλεσαν.
Ιάμβλιχος.
Βαβυλωνιακά. 15.1n Σούδας IV 106,28 Περιπόλων τῶν δὲ
περιπόλων τις περιθέων ἀποβάλλει χαλκῆν ἀσπίδα ὕπερθεν τοῦ
ὀρύγματος· ἡ δὲ οὖσα μὴ πλατεῖα͵ ἀλλὰ κυρτή͵ οὐ στερεὸν
ἐκτύπησεν͵ ἀλλὰ κοῖλον καὶ διά κενον. Κυψέλη αἱ δὲ μέλιτται
ἐμπεφωλεύκεισαν ὥσπερ ἐν κυψέλῃ τῷ φωλεῷ· τὸ μέλι δὲ
ἐλείβετο κατὰ τῶν κεφαλῶν. Σούδας Ἀκέραιος τὸ δὲ μέλι͵ ἅτε οὐκ
ἀκέραιον οὔτε ἀπὸ ἀκάνθων͵ ἀλλ΄ ἀπὸ ἑρπετῶν τροφῆς
συμπεπορισμένον͵ ἀνέστρεφε τὰ…
Λεξικόν. …( κύχραμος· εἶδος ὀρνέου κύψαι· ἀπάγξασθαι Archil.
fr. 35 κυψέλαι καὶ κυψελίδες· ὁ ἐν τοῖς ὠσὶν ῥύπος συνιστάμενος.
καὶ τὰ σιτηρὰ ἀγγεῖα. καὶ τὰ κενὰ σμήνη. καὶ τοῦ ὠτὸς τὸ ἔγκοιλον.
καὶ τῆς καμίνου μέρος τι κυψέλη· πλεκτὸν ἀγγεῖον μελισσῶν
κυψελίδες· μελισσοφάτναι κυψελίς· ὁ ἐν τοῖς ὠσὶ ῥύπ κυψέλην·
κυβέρτιον μελισσῶν Σ κύψελος· ὄρνις ποιός͵ ὅμοιος χελιδόνι κύων·
ὁ ἐλαυνομένου τοῦ σιδήρου τοῦ ἀργοῦ ἐξαλλόμενος…
Σχόλια στον Απολλώνιο Ρόδιο.
Σχόλια στον Απολλώνιο Ρόδιο. Αργοναυτικά. 135.24 132-34a …
βομβηδὸν δὲ ἀντὶ τοῦ μετὰ ἤχου καὶ βόμβου. βόμβος δέ ἐστιν ὁ
τῶν μελισσῶν ἦχος͵ ἔνιοι δὲ τῆς βοξύνου μελίττης λεγομένης. b
λιγνυόεντι τῷ αἰθαλώδει. ὁ δὲ λόγος· ἐπιπλέον δὲ τῷ λιγνυώδει καὶ
σποδώδει καπνῷ καπνιζόμεναι ὑποχωροῦσι τῶν
σίμβλων(=κυψέλη). σίμβλος δέ ἐστιν͵ εἰς ὃ τὰ κηρία
συνάγεται ἀγγεῖον͵ ἡ κυψέλη. c καπνῷ τυφόμεναι ἀντὶ τοῦ
καπνιζόμεναι· σημαίνει δὲ καὶ τὸ καιόμεναι. εἰώθασι δὲ καπνίζειν
κόνυζαν· δριμὺς γὰρ μάλιστα ὁ ταύτης καπνός. 138-39a ἠμὲν ἀλωαί
αἱ ἀμπελόφυτοι χῶραι. οἶαι δὲ αἱ κῶμαι͵ διὰ τὸ ἐν αὐταῖς τὰ
πρόβατα καὶ τὰ ἄλλα βοτὰ νέμεσθαι.
ὙΠΟΘΕΣΙΣ ἘΙΡΗΝΗΣ…ἤδη τῷ πελοποννησιακῷ πολέμῳ
κεκμηκότας.631c.1 …οὐ μόνον δὲ πλεκταὶ ἦσαν αἱ κυψέλαι͵
232
ἀλλὰ καὶ κεραμέαι· διὸ λίθῳ φησὶν αὐτὴν κλασθῆναι.

κυψέλην]μόδιον. ξυνῆλθεν οὑργάτης λεώς διὰ γὰρ τὰς συνεχεῖς
τῶν πολεμίων εἰσβολὰς ἐσκευαγωγήσαντο εἰς τὴν πόλιν οἱ ἀπὸ τῶν
ἀγρῶν. τὸν τρόπον πωλούμενος…
Κυβέρτιον
Ησύχιος λεξικογράφος. ...( καὶ τὰ σιτηρὰ ἀγγεῖα. καὶ τὰ κενὰ
σμήνη. καὶ τοῦ ὠτὸς τὸ ἔγκοιλον. καὶ τῆς καμίνου μέρος τι κυψέλη·
πλεκτὸν ἀγγεῖον μελισσῶν κυψελίδες· μελισσοφάτναι κυψελίς· ὁ
ἐν τοῖς ὠσὶ ῥύπος κυψέλην· κυβέρτιον μελισσῶν κύψελος· ὄρνις
ποιός͵ ὅμοιος χελιδόνι κύων· ὁ ἐλαυνομένου τοῦ σιδήρου τοῦ ἀργοῦ
ἐξαλλόμενος σπινθήρ. οἱ δὲ τὴν Ἐρινῦν. οἱ δὲ τὴν νόσον τὴν οὕτω
λεγο μένην κύνα. δηλοῖ δὲ καὶ τὸ ἀνδρεῖον μόριον. καὶ τὸ ὑλακ τοῦν
ζῶον. καὶ τὸν ἀναιδῆ. καὶ τὸ ἄστρον.
Σούδα
Λεξικόν 2802.1 …κύφωνι πρὸς τῷ ἀρχείῳ ἡμερῶν κ͵
ἐπιρρεόμενος μέλιτι γυμνὸς καὶ γάλακτι͵ ἵνα ᾖ μελίτταις καὶ μυίαις
δεῖπνον. τοῦ δὲ χρόνου διελθόντος͵ κατὰ κρημνῶν ὠθεῖσθαι͵ στολὴν
γυναικείαν περιβαλόντας. Κυψέλη οἰνηρὸν σκεῦος. ἅμα τῷ
μέλιτται ἐκπεφωλεύκεισαν ὥσπερ ἐν κυψέλῃ τῷ φωλεῷ· τὸ μέλι δὲ
ἐλείβετο κατὰ τῶν κεφαλῶν. Κυψέλη ἑξμέδιμνος ἓξ μεδίμνους
χωροῦσα. κυψέλη δὲ σκεῦος δεκτικὸν κριθῶν ἢ πυρῶν. οὕτω δὲ
εἴρηται διὰ τὸ κεκρύφθαι αὐτοῦ τὴν ἕλην· ἔστι γὰρ σκοτεινόν.
ΣΜΗΝΟΣ61
Από ένα μεγάλο σύνολον ευρημάτων, μόνο για τη λέξη σμήνος, 129 αναφορές, βάζω
ενδεικτικά πιο λίγα αποσπάσματα. Αλλού συναντάται κυριολεκτικά και αλλού
μεταφορικά.
Απολλώνιος Ρόδιος.
Αργοναυτικά. 2.130 ..λάθρῃ ἐυρρίνων τε κυνῶν αὐτῶν τε
νομήων͵ μαίονται δ΄ ὅ τι πρῶτον ἐπαΐξαντες ἕλωσι͵ πόλλ΄
ἐπιπαμφαλόωντες ὁμοῦ͵ τὰ δὲ πάντοθεν αὔτως στείνονται πίπτοντα
περὶ σφίσινὧς ἄρα τοίγε λευγαλέως Βέβρυκας ὑπερφιάλους
ἐφόβησαν. ὡς δὲ μελισσάων σμῆνος μέγα μηλοβοτῆρες…
61
Λεξικόν L.S. smh/noj( SM /HNOS SM /HNOS, Dor. sma/noj, eoj( to,, a beehive, Hes., Plat.II.
a swarm of bees, Aesch., etc.; of wasps, Ar.:-metaph., of clouds, Id., etc.
233
Πλούταρχος.
Pomp 26.3.7 … τῆς ἐντὸς θαλάσσης εἰς μέρη τρισκαίδεκα͵ καὶ
νεῶν ἀριθμὸν ἐφ΄ ἑκάστῳ καὶ ἄρχοντα τάξας͵ ἅμα πανταχοῦ τῇ
δυνάμει σκεδασθείσῃ τὰ μὲν ἐμπίπτοντα τῶν πειρατικῶν ἀθρόα
περιλαμβάνων εὐθὺς ἐξεθηρᾶτο καὶ κατῆγεν· οἱ δὲ φθάσαντες
διαλυθῆναι καὶ διεκπεσόντες ὥσπερ εἰς σμῆνος ἐδύοντο
πανταχόθεν καταφερόμενοι τὴν Κιλικίαν͵ ἐφ΄ οὓς αὐτὸς ἐστέλλετο
ναῦς ἔχων ἑξήκοντα τὰς ἀρίστας. οὐ μὴν πρότερον ἐπ΄ ἐκείνους…
De recta ratione audiendi 42.C.6 Ἡδέσθω μὲν οὖν ὑπὸ
λόγων ὠφελούμενος ὁ νέος· οὐ δεῖ δὲ τὸ ἡδὺ τῆς ἀκροάσεως
ποιεῖσθαι τέλος͵ οὐδ΄ οἴεσθαι δεῖν ἐκ σχολῆς ἀπιέναι φιλο σόφου
μινυρίζοντα καὶ γεγανωμένον͵ οὐδὲ ζητεῖν μυρίζεσθαι δεόμενον
ἐμβροχῆς καὶ καταπλάσματος͵ ἀλλὰ χάριν ἔχειν͵ ἄν τις ὥσπερ
καπνῷ σμῆνος λόγῳ δριμεῖ τὴν διάνοιαν ἀχλύος πολλῆς καὶ
ἀμβλύτητος γέμουσαν ἐκκαθήρῃ. καὶ γὰρ εἰ τοῖς λέγουσι προσήκει
μὴ παντάπασιν ἡδονὴν ἐχούσης καὶ πιθανότητα λέξεως παραμελεῖν͵
ἐλάχιστα τούτου φροντιστέον τῷ νέῳ͵ τό γε πρῶτον.
Σοφοκλής.
Αποσπάσματα. 879.1 …τοῦδε ξυνήψατο; ὀρθόκερως φρίκη ἕως
ὅτε κριθώσης ὄνου ἀσπάθητον χλαῖναν i. e. δοράν ποππύζεται
ζευγηλατρίς βομβεῖ δὲ νεκρῶν σμῆνος ἔρχεταί τ΄ ἄνω οὐ χρή ποτ΄
ἀνθρώπων μέγαν ὄλβον62 ἀποβλέψαι· τανυφλοίου γὰρ ἰσαμέριος
ὅστις αἰγείρου βιοτὰν ἀποβάλλει...
Αριστοφάνης.
Nub 297 Στ. …καὶ σέβομαί γ΄͵ ὦ πολυτίμητοι͵ καὶ βούλομαι
ἀνταπο παρδεῖν πρὸς τὰς βροντάς· οὕτως αὐτὰς τετραμαίνω καὶ
πεφόβημαι. κεἰ θέμις ἐστίν͵ νυνί γ΄ ἤδη͵ κεἰ μὴ θέμις ἐστί͵ χεσείω.
Σω. οὐ μὴ σκώψει μηδὲ ποήσεις ἅπερ οἱ τρυγοδαίμονες οὗτοι͵ ἀλλ΄
εὐφήμει· μέγα γάρ τι θεῶν κινεῖται σμῆνος ἀοιδαῖς. Χο. παρθένοι
ὀμβροφόροι͵ ἀντ. ἔλθωμεν λιπαρὰν χθόνα Παλλάδος͵ εὔανδρον γᾶν
Κέκροπος ὀψόμεναι πολυήρατον·
Πλάτων.
Μένων. 72.a.7 …ἀπορία εἰπεῖν ἀρετῆς πέρι ὅτι ἐστίν· καθ΄
ἑκάστην γὰρ τῶν πράξεων καὶ τῶν ἡλικιῶν πρὸς ἕκαστον ἔργον
ἑκάστῳ ἡμῶν ἡ ἀρετή ἐστιν͵ ὡσαύτως δὲ οἶμαι͵ ὦ Σώκρατες͵ καὶ ἡ
κακία. ΣΩ. Πολλῇ γέ τινι εὐτυχίᾳ ἔοικα κεχρῆσθαι͵ ὦ Μένων͵ εἰ μίαν
ζητῶν ἀρετὴν σμῆνός τι ἀνηύρηκα ἀρετῶν παρὰ σοὶ κείμενον.
ἀτάρ͵ ὦ Μένων͵ κατὰ ταύτην τὴν εἰκόνα τὴν περὶ τὰ σμήνη͵ εἴ μου
ἐρομένου μελίττης περὶ οὐσίας ὅτι ποτ΄ ἐστίν͵ πολλὰς καὶ
παντοδαπὰς ἔλεγες αὐτὰς εἶναι͵ τί ἂν ἀπεκρίνω μοι͵ εἴ σε ἠρόμην·
Φλάβιος Αρριανός.
Ινδική ιστορία. 8.12.3 …τὴν κόγχην αὐτοῦ δικτύοισι͵ νέμεσθαι
δ΄ ἐν τῇ θαλάσσῃ κατὰ ταὐτὸ πολλὰς κόγχας͵ κατάπερ τὰς
μελίσσας. καὶ εἶναι γὰρ καὶ τοῖσι μαργαρίτῃσι βασιλέα ἢ
βασίλισσαν͵ ὡς τῇσι μελίσσῃσι. καὶ ὅστις μὲν ἐκεῖνον κατ΄
62
Λεξικόν L.S o;lboj( :OLBOS :OLBOS, o`, happiness, bliss, weal, wealth, Hom., etc.
234
ἐπιτυχίην συλλάβοι͵ τοῦτον δὲ εὐπετέως περιβάλ λειν καὶ τὸ ἄλλο

σμῆνος τῶν μαργαριτῶν· εἰ δὲ διαφύγοι σφᾶς ὁ βασιλεύς͵ τούτῳ δὲ
οὐκέτι θηρατοὺς εἶναι τοὺς ἄλλους. τοὺς ἑλόντας δὲ περιορᾶν
κατασαπῆναί σφισι τὴν σάρκα͵ τῷ δὲ ὀστέῳ ἐς κόσμον χρῆσθαι.
Αισχύλος.
Πέρσες 128 …ὀᾶ͵ τοῦτ΄ ἔπος γυναικοπλη θὴς ὅμιλος ἀπύων͵
βυσσίνοις δ΄ ἐν πέπλοις πέσῃ λακίς. πᾶς γὰρ ἱππηλάτας [στρ. ε. καὶ
πεδοστιβὴς λεὼς σμῆνος ὣς ἐκλέλοιπεν μελισσᾶν σὺν ὀρχάμῳ
στρατοῦ͵ τὸν ἀμφίζευκτον ἐξαμείψας ἀμφοτέρας ἅλιον πρῶνα
κοινὸν αἴας.
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ. 553b.16 …διὸ καὶ πλέκουσί τινες
περὶ τὰ σμήνη ὥστε τὰς μὲν μελίττας εἰσδύεσθαι͵ τοὺς δὲ κηφῆνας
μὴ διὰ τὸ εἶναι αὐ τοὺς μείζους. Ἡγεμόνων δὲ γένη δύο ἐστίν͵
ὥσπερ εἴρηται καὶ πρότερον. Εἰσὶ δὲ πλείους ἐν ἑκάστῳ σμήνει
ἡγεμόνες͵ καὶ οὐχ εἷς μόνος· ἀπόλλυται δὲ τὸ σμῆνος͵ ἄν τε
ἡγεμόνες μὴ ἱκανοὶ ἐνῶσιν οὐχ οὕτω διὰ τὸ ἄναρχοι εἶναι͵ ἀλλ΄ ὡς
φασίν͵ ὅτι συμβάλλονται εἰς τὴν γένεσιν τὴν τῶν μελιττῶν63 ἄν τε
πολλοὶ ὦσιν οἱ ἡγεμόνες· διασπῶσι γάρ.
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ. 605b.13 …ὅταν τοιοῦτον ᾖ τὸ ἔτος
οἷον τὸ ἔαρ͵ ὑγρὸν καὶ ἀλεει νόν. Ταῖς δὲ μελίτταις ἐγγίνεται ἐν
τοῖς σμήνεσι θηρία ἃ λυμαίνεται τὰ κηρία͵ τό τε σκωλήκιον τὸ
ἀραχνιοῦν καὶ λυμαινόμενον τὰ κηρία καλεῖται δὲ κλῆρος͵ οἱ δὲ
πυραύ στην καλοῦσιν· ὃς ἐντίκτει ἐν τῷ κηρίῳ ὅμοιον ἑαυτῷ οἷον
ἀράχνιον͵ καὶ νοσεῖν ποιεῖ τὸ σμῆνος͵ καὶ ἄλλο θηρίον͵ οἷον ὁ
ἡπίολος ὁ περὶ τὸν λύχνον πετόμενος· οὗτος ἐντίκτει τι χνοῦ
ἀνάπλεων͵ καὶ οὐ κεντεῖται ὑπὸ τῶν μελιττῶν͵ ἀλλὰ μόνον φεύγει
καπνιζόμενος. Ἐγγίνονται δὲ καὶ κάμπαι ἐν τοῖς σμήνεσιν [ἃς
καλοῦσι τερηδόνας]͵ ἃς οὐκ ἀμύνονται αἱ μέλιτται.
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ. 627a.29 …τότε δ΄ ἐπ΄ ἔργον
ἀθρόαι πέτονται͵ καὶ ἐλθοῦσαι πάλιν θορυβοῦσι τὸ πρῶτον͵ κατὰ
μικρὸν δ΄ ἧττον͵ ἕως ἂν μία περιπετομένη βομβήσῃ͵ ὥσπερ
σημαίνουσα κα θεύδειν· εἶτ΄ ἐξαπίνης σιωπῶσιν. Διαγινώσκεται δ΄
ἰσχύειν τὸ σμῆνος τῷ τὸν ψόφον εἶναι πολὺν καὶ κινεῖσθαι ἐξιούσας
καὶ εἰσιούσας· τότε γὰρ σχαδόνας ἐργάζονται. Πεινῶσι δὲ μάλισθ΄
ἡνίκ΄ ἂν ἄρχωνται ἐκ τοῦ χειμῶνος. Ἀργότεραι δὲ γίνονται͵ ἐὰν
πλεῖόν τις καταλίπῃ μέλι βλίττων· ἀλλὰ δεῖ πρὸς τὸ πλῆθος
καταλείπειν τὰ κηρία·
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ. 627b.3 …ἐργάζονται κἂν ἐλάττω
καταλειφθῇ. Ἀργότεραι δὲ γί νονται κἂν μέγα τὸ κυψέλιον ᾖ·
ἀθυμότερον γὰρ πονοῦσιν. Βλίτ τεται δὲ σμῆνος χοᾶ ἢ τρία ἡμίχοα͵
τὰ δ΄ εὐθηνοῦντα δύο χοᾶς ἢ πέντε ἡμίχοα· τρεῖς δὲ χοᾶς ὀλίγα.
Πολέμιον δὲ πρόβατον ταῖς μελίτταις͵ καὶ οἱ σφῆκες͵ ὥσπερ
εἴρηται καὶ πρότερον· θηρεύουσι δὲ τούτους οἱ μελιττουργοί͵ λοπά
δα τιθέντες καὶ κρέας εἰς αὐτὴν ἐμβάλλοντες· ὅταν δὲ πολ λοὶ
63
Λεξικόν L-S. me,lissa. me,lissa±, Att. &tta, hj( h`, (me,li) a bee, Lat.
apis, Hom., etc.
2. one of the priestesses of Delphi, Pind.II. = me,li, honey, Soph. Hence meli,sseioj
235
ἐμπίπτωσιν͵ ἐπὶ τὸ πῦρ πωμάσαντες ἐπιτιθέασιν. Κη φῆνες δ΄ ὀλίγοι

ἐνόντες ὠφελοῦσι τὸ σμῆνος· ἐργατικωτέρας γὰρ ποιοῦσι τὰς
μελίττας.
Ηρωδιανός.
ΗΡΩΔΙΑΝΟΥ ΕΠΙΜΕΡΙΣΜΟΙ. ΟΙ παρόντες ἐπιμερισμοι 127.12
Πλὴν τοῦ σμήχω͵ τὸ καθαίρω· σμῆξις͵ ἡ κάθαρσις· σμῆγμα· σμῆνος͵
τὸ πλῆθος͵ κυρίως τῶν μελισσῶν· καὶ σμηνηδὸν͵ ἐπίῤῥημα͵ ἀντὶ
τοῦ κατὰ πλῆθος. Τὰ ἀπὸ τῆς σπι συλλαβῆς ἀρχόμενα διὰ τοῦ ἰῶτα
γράφεται· οἷον· σπῖλος͵ ὁ ῥύπος· σπιλῶ͵ ῥῆμα͵ τὸ ῥυπῶ· σπιλὰς͵
πέτρα θαλασσία͵ καὶ κλίνεται σπιλάδος· σπιθα μὴ͵ ἡ τῆς χειρὸς͵
ὅθεν καὶ σπιθαμιαῖος͵ ὁ μικρός· σπίνος͵ ὄρνεον· καὶ τὰ λοιπά. Πλὴν
τοῦ σπήλαιον· σπήλυγξ͵ τὸ αὐτὸ͵ καὶ κλίνεται σπήλυγγος.
Αίσωπος.
Μύθοι. .18 Εἰ δέ γε τοῦτο θελήσειας ποιῆσαι͵ τί σοι τὸ κέρδος
ἐκγενήσεται τούτου;6 Ὃς μὴ οἰκτείρας͵ μὴ τούτους ἐλεήσας
τρισσῶς ἔπληξε μετ΄ ἀξίνης τὸ δένδρον. Ὡς δὲ ῥαγάδα εὐθέως
πεποιήκει͵ σμῆνος μελισσῶν καὶ μέλι εὐθὺς εὗρεν· οὗ γευσάμενος
τὸν πέλεκυν προσρίπτει καὶ τοῦ δένδρου εὐθέως ἐπεμελεῖτο πλεῖον
τῶν δένδρων ὧν εἶχε τῶν ἐγκάρπων. Δάμαλίς τις βοῦν ταλανίζουσα
ἔφη· 6Ὢ πόσα κάμνεις καὶ ταλαιπωρεῖς λίαν.
Αιλιανός σοφιστής.
NA 5.11.2 Συρακόσιοι Διονύσιον καὶ ἄλλοι ἄλλους͵ τυράννους τε
καὶ παρανόμους ὄντας καὶ τέχνην βασιλικὴν ἀπο δείξασθαι μὴ
δυναμένους͵ ἥπερ οὖν φιλανθρωπία τε καὶ τῶν ὑπηκόων ἐστὶ
προστασία. Μέλει τῷ βασιλεῖ τῶν μελιττῶν κεκοσμῆσθαι τὸ σμῆνος
τὸν τρόπον τοῦτον. τὰς μὲν προστάττει ὑδρο φορεῖν͵ τὰς δὲ ἔνδον
κηρία διαπλάττειν͵ τήν γε μὴν τρίτην μοῖραν ἐπὶ τὴν νομὴν
προϊέναι· εἶτα μέντοι ἀμείβουσι τὰ ἔργα ἐκ περιόδου κάλλιστά πως
ἀπο κριθεῖσαι. αὐτὸς δὲ ὁ βασιλεύς͵ ἀπόχρη οἱ τούτων
πεφροντικέναι καὶ νομοθετεῖν ὅσα προεῖπον κατὰ
Επίκτητος.
Γνωμολόγιο επικτήτου. 6.7 …καὶ τοὺς ἀλλοτρίους ἀναλίσκοντες
καμάτους. οἱ φθονεροὶ σφηξί· καὶ γὰρ πληκτικοὶ καὶ ἄποροι καὶ
ἀμετάδοτοι καὶ ἄχρειοι. οἱ χρηστοὶ μελίτταις· καὶ γὰρ φιλόπονοι
καὶ αὐτουργοὶ καὶ οἰκο νομικοὶ καὶ εὔποροι καὶ πρᾷοι καὶ
ἐπιπληκτικοὶ καὶ κοινωνικοί. ὥστ΄͵ εἰ βούλει φίλος ὑπάρχων μετὰ
πολλῶν διάγειν φίλων͵ μι μοῦ τὴν μέλιτταν· καθαρὸν ἔστω σοι τὸ
σμῆνος κηφήνων καὶ σφηκῶν. Τοὺς εἰς φιλίαν σοι καθιέντας
δοκίμαζε μὴ ἐξ ὧν σοι δω ροῦνται͵ ἀλλ΄ ἐξ ὧν ἑαυτοῖς μνῶνται καὶ
χαρίζονται καὶ κατεπ ηγγείλαντο καὶ διέθεσαν.
Σωράνος εφέσιος.
ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ ΓΕΝΟΣ ΚΑΙ ΒΙΟΣ ΚΑΤΑ ΣΩΡΑΝΟΝ. Ἱπποκράτης
γένει μὲν ἦν Κῷος͵ υἱὸς Ἡρακλείδα καὶ Φαιναρέτης͵ εἰς Ἡρακλέα
καὶ Ἀσκληπιὸν τὸ γένος ἀναφέρων… 11.5 …πρυτανείῳ σίτησιν
ἔδοσαν εἰς ἐκγόνους. ἀφθόνως δὲ τοὺς ἐπιτηδείους ἐδίδασκε τὴν
τέχνην μετὰ τοῦ προσήκοντος Ὅρκου. ἐτελεύτα δὲ παρὰ
Λαρισσαίοις͵ ὅτε καὶ Δημόκριτος φέρεται τελευτήσας͵ καὶ οἱ μὲν
ἐνενή κοντα ἐτῶν͵ οἱ δὲ ὀγδοήκοντα πέντε φασίν͵ ἄλλοι ἑκατὸν
τεσσάρων͵ τινὲς ἑκατὸν ἐννέα. τέθαπται δὲ μεταξὺ Γυρτῶνος καὶ
236
Λαρίσσης͵ καὶ δείκνυται ἄχρι δεῦρο τὸ μνῆμα͵ ἐν ᾧ μέχρι πολλοῦ

σμῆνος ἦν ἐργαζόμενον μέλι͵ ἀφ΄ οὗ τὰ ἀφθῶντα παιδάρια χρίουσαι
παρὰ τῷ τάφῳ ῥᾳδίως ἀπήλλαττον αἱ τιτθαί. ἐν δὲ ταῖς πολλαῖς
εἰκόσιν ἐσκεπασμέ νος τὴν κεφαλὴν γράφεται͵ ὡς μέν τινες λέγουσι
πίλῳ͵ παράσημον εὐγενείας͵ καθάπερ Ὀδυσσεύς͵ ἄλλοι δὲ τῷ
ἱματίῳ· καὶ τούτων οἱ μὲν δι΄ εὐπρέπειαν͵ ἐπεὶ φαλακρὸς ἦν…
Αντίγονος παραδοξογράφος.
ΑΝΤΙΓΟΝΟΥ ΙΣΤΟΡΙΩΝ ΠΑΡΑΔΟΞΩΝ ΣΥΝΑΓΩΓΗ. Τίμαιος ὁ τὰς
Σικελικὰς ἱστορίας συγγεγραφὼς ἐν Ρηγίῳ φησὶ τοὺς Λοκροὺς…
52a.2.1 …ὅταν πνευμάτιον ᾖ͵ ὥσπερ ἱστίῳ χρῆσθαι͵ ἀντὶ πη δαλίων
δὲ δύο παρακαθιέναι τῶν πλεκτανῶν. Τὰς δὲ μελίττας θυμιωμένας
ὑπὸ τοῦ καπνοῦ καὶ κακοπαθούσας τότε μάλιστα μὲν μέλι ἐσθίειν͵
τὸν δὲ λοιπὸν χρόνον φείδεσθαι͵ ὡς τροφῆς χάριν ἀποτιθεμένας.
τοῖς ἀπὸ τῶν δένδρων δὲ δακρύοις διαχρίειν τὸ σμῆνος τῶν ἄλλων
ἕνεκεν θηρίων. ἃς δὲ ἂν ἀποκτείνωσιν αἱ χρησταὶ μέλιτται͵
πειρᾶσθαι μὲν αὐτὰς ἔξω τοῦτο ποιεῖν· ἐὰν δὲ ἔσω τοῦ σμήνους
ἀποκτείνωσιν͵ ἐκφέρειν.
Δίων Χρυσόστομος.
Περί βασιλείας. 44.7.3 … ψηφίσματα ἔπεμψάν τινες πρὸς τὸν
αὐτοκράτορα χάριν εἰδότες τῆς εἰς ἐμὲ τιμῆς͵ οὐδὲ πώποτε ἄχρι
λόγου τὸ τοιοῦτον ὑπεσχόμην͵ ἀλλ΄ οὐδ΄ οἰκίαν ἢ χωρίον
ἐκτησάμην παρ΄ ἑτέροις͵ ὡς μηδὲν ᾖ μοι σημεῖον ἀλλαχοῦ
πατρίδος. καὶ γὰρ ἂν εἴη δεινόν͵ εἰ οἱ ἄνθρωποι ἀδικώτεροι ἔσονται
τῶν μελιττῶν. οὐδέποτε γὰρ ἐκείνων μία καταλιποῦσα τὸ αὑτῆς
σμῆνος εἰς ἕτερον μετέστη τὸ μεῖζον ἢ μᾶλλον εὐθενοῦν͵ ἀλλὰ τὸν
ἴδιον ἑσμὸν πληροῖ τε καὶ αὔξει͵ κἂν ψυχρότερον ᾖ τὸ χωρίον καὶ αἱ
νομαὶ χείρους καὶ ἡ δρόσος ἐλάττων κἂν δυσκολώτερον τὸ ἔργον
τὸ περὶ τὰ κηρία κἂν ὁ γεωργὸς ἀμελέστερος. οὕτως δὲ ἄγαν αὐτάς
φασι φιλεῖν ἀλλή λας καὶ τὸ ἴδιον σμῆνος ἑκάστην…
Φλάβιος Φιλόστρατος.
VA 8.7.287 …ὥσπερ γὰρ οἱ τῶν βοῶν ἐπιστάται τὸ μὴ ἀτακτεῖν
αὐτὰς χαρίζονται τοῖς κεκτημένοις τὰς βοῦς καὶ οἱ τῶν ποιμνίων
ἐπιμεληταὶ πιαίνουσιν αὐτὰ ἐς τὸ τῶν πεπαμένων κέρδος νόσους τε
ἀφαι ροῦσι μελιττῶν οἱ νομεῖς αὐτῶν͵ ὡς μὴ ἀπόλοιτο τῷ δεσπότῃ
τὸ σμῆνος͵ οὕτω που καὶ ἐγὼ τὰ πολιτικὰ παύων ἐλαττώματα σοὶ
διωρθούμην τὰς πόλεις͵ ὥστ΄ εἰ καὶ θεὸν ἡγοῦντό με͵ σοὶ κέρδος ἡ
ἀπάτη εἶχε͵ ξὺν προθυμίᾳ γάρ που ἠκροῶντό μου͵ δεδιότες
πράττειν͵ ἃ μὴ δοκεῖ θεῷ.
Κτησίας ιστορικός και ιατρός.
Αποσπάσματα. 3c,688,F.46a.5 …λέγει δὲ ἄρα Κτησίας ἐν λόγοις
Ἰνδικοῖς τοὺς καλουμένους Κυναμολγοὺς τρέφειν κύνας πολλοὺς
κατὰ τοὺς Ὑρκανοὺς τὸ μέγεθος͵ καὶ εἶναί γε ἰσχυρῶς
κυνοτρόφους. καὶ τὰς αἰτίας ὁ Κνίδιος ἐκείνας λέγει· ἀπὸ τῶν
θερινῶν τροπῶν ἐς μεσοῦντα χειμῶνα ἐπι φοιτῶσιν αὐτοῖς ἀγέλαι
βοῶν͵ οἱονεὶ μελιττῶν σμῆνος ἢ σφηκιὰ κεκινημένη· πλῆθος
ἀριθμοῦ κρείττους οἱ βόες· εἰσὶ δὲ ἄγριοι καὶ ὑβρισταί͵ καὶ ἐς κέρας
θυμοῦνται δεινῶς. οὔκουν ἔχοντες αὐτοὺς ἀναστέλλειν ἑτέρως͵ οἳ
δὲ τοὺς τρο φίμους αὑτῶν κύνας ἐπ΄ αὐτοὺς ἀφιᾶσιν ἐς τοῦτο ἀεὶ
237
τρεφομένους͵ οἵπερ οὖν καταγωνίζονταί τε καὶ διαφθείρουσιν

αὐτοὺς ῥᾶιστα.
Θεμίστιος.
…ἐν συμποσίῳ ἄνθρωποι ἐκ μέθης καὶ πλησμονῆς͵ ἀτεχ νῶς
ἐπίδειπνόν τινα βασιλέα͵ οὐκ εἰς μακρὰν οἰμωξόμενον μετὰ τὴν
κραιπάλην͵ ὥσπερ ἐν Κρονίοις. φύεται δὲ αὐτό ματος καὶ
ἐκτρέφεται ὥσπερ ἐν σμήνει αὐτοφυὴς ἐκ γενετῆς καὶ
αὐτοδίδακτος βασιλεύς͵ ᾧ περιβομβεῖ καὶ συμπέταται ἑκούσιον τὸ
σμῆνος καὶ ξὺν χαρμονῇ͵ οὐκ ἐπειδὴ τῷ σώματι ὑπερφέρει καὶ
μείζων ἐστὶ τῆς φύσεως͵ ἐννεόργυός τις καὶ ἐννεάπηχυς͵ οἵους
ᾄδουσι τοὺς Ἀλωάδας οἱ ποιηταί͵ οὓς ἡ τερατεία τοῦ σώματος εἰς
ἄτοπα ἐξ ήνεγκε φαντάσματα καὶ ἀλλόκοτα͵…
Ὅπερ οὖν λέγω͵ οὐδέν τι μεῖον ἵλεῳ τυγχάνοιμεν ἂν οἱ
ἐνθάδε τὴν πομπὴν διακοσμοῦντες τῶν ἐπὶ τὴν ἁλουρ γίδα αὐτοῦ
πετομένων. καὶ γὰρ δὴ ἵνα μὲν αὐτὸς ἐπιστατῇ καὶ ἐξηγῆται͵
οὐδεμιᾶς ἂν δέοιτο ἔξωθεν περιάπτου λαμ πρότητος ὁ χορός͵ ἀλλ΄
ἐξαρκοῖ μόνῃ αὐτῷ ἀγάλλεσθαι τῇ ξυνουσία· ἵνα δὲ ὥσπερ σμῆνος
μελισσῶν κινῆται ἄνευ τοῦ ἀληθινοῦ ἡγεμόνος͵ πολλῶν ἂν δέοιτο
τῶν ἀρηξόντων͵ εἰ μὴ μέλλοι βομβήσειν τε εἰκῆ καὶ πλανήσεσθαι
ὅπη ἔτυχεν. εἶεν.
…κάπηλον δὲ φιλοχρηματία· θεία δὲ μόνη ἡ τοῦ πατρὸς
ἐπωνυμία· πατέρα γὰρ ἀνθρώπων καὶ τὸν Δία οἱ ποιηταὶ
ἐπονομάζουσιτῶν δὲ ἄλλων ἡ μὲν θηριώδης͵ ἡ δὲ καὶ
ἀνδραποδώδης. φύεται μὲν οὖν καὶ ἐν σμήνεσιν αὐτοφυής τις καὶ
αὐτοδίδακτος βασιλεύς͵ ᾧ συμπεριβομβεῖ καὶ συμπεριπέτεται
ἑκούσιον τὸ σμῆνος καὶ σὺν χαρμονῇ͵ φύεται δὲ καὶ ἐν ἀνθρώποις͵
ἀλλὰ σπανίως γε οὗτος καὶ ἐν μακρῷ χρόνῳ͵ ὅταν ἄμφω συμπέσῃ
καὶ συνομαρτήσῃ τῷ κάλλει τῆς ψυχῆς καὶ ἡ τοῦ σώματος ἀγλαΐα.
ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑΝ ΤΩΝ ΦΩΤΩΝ
…221.10 τὴν ἀσχολίαν μισήσαντες ἀκεραίῳ τῷ πληρώματι πρὸς
τὴν θεραπείαν τοῦ θεοῦ συνεδράμετε. καὶ στενοχωρεῖ μὲν ὁ λαὸς
τὸν οἶκον εἴσω τῶν ἱερῶν ἀδύτων γενόμενος͵ πληροῖ δὲ τὸν ἔξω
χῶρον ἐν τοῖς προτεμενίσμασιν͵ ὅσος οὐ χωρεῖται παρὰ τῶν ἔνδον
κατὰ τὴν εἰκόνα τῶν μελισσῶν· αἱ μὲν γὰρ ἔνδον ἐργάζονται͵ αἱ δὲ
ἔξωθεν περιβομβοῦσι τὸ σμῆνος. οὕτως οὖν ποιεῖτε͵ ὦ παῖδες͵ καὶ
μή ποτε ταύτην τὴν σπουδὴν ἀπολίπητε· πάθος γὰρ ὁμολογῶ
πάσχειν ποιμαντικὸν καὶ βούλομαι ἐπὶ τῆς ὑψηλῆς ταύτης
καθήμενος σκοπιᾶς κύκλῳ περὶ τοὺς πρόποδας τῆς κορυφῆς βλέπειν
ἠθροισμένον τὸ ποίμνιον.
ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ ΛΟΓΟΣ ΕΙΣ ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΠΑΣΧΑ.
9.249.23 …ἐπειδὴ νοητῶς οὐδέπω δύναται͵ ἡ παρθένος ὑπερ
γάνυται τὴν ψυχήν͵ ὅτι τῆς ἰδίας ἐλπίδος λαμπρὰν καὶ οὕτω
τιμωμένην τὴν ὑπόμνησιν βλέπει͵ ἡ ἔγγαμος ὅλῳ τῷ πληρώ ματι
τῆς οἰκίας ἑορτάζουσα χαίρει· νῦν γὰρ αὐτῇ καὶ ὁ σύνοικος καὶ οἱ
παῖδες καὶ οἱ οἰκέται καὶ πάντες ἐφέστιοι ἀγάλλονται. καὶ ὥσπερ τὸ
σμῆνος τῶν μελισσῶν τὸ νέον καὶ ἀρτίτοκον πρῶτον τῆς
καταδύσεως ἢ τῶν καλαθίσκων πρὸς τὸν ἀέρα καὶ τὸ φῶς
ἐξιπτάμενον ἄθρουν ὁμοῦ καὶ συνημμένον ἑνὶ κλάδῳ δένδρου
238
προσπλάσσεται͵ οὕτως ἐπὶ ταύτης τῆς ἑορτῆς ὁλόκληρα τὰ γένη

πρὸς τὰς ἑστίας συντρέχει.
Πορφύριος Τύριος.
ΠΟΡΦΥΡΙΟΥ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΝ ΟΔΥΣΣΕΙΑΙ ΤΩΝ ΝΥΜΦΩΝ ΑΝΤΡΟΥ.Ὅτι
ποτὲ Ὁμήρῳ αἰνίττεται τὸ ἐν Ἰθάκῃ ἄντρον͵ ὃ διὰ τῶν ἐπῶν τούτων
διαγράφει λέγων· 18.5 …ἀντὶ τῆς πηγῆς τέτακται͵ τῶν δ΄
ἀμφιφορέων τῶν ἐν οἷς τὰ ἀπὸ τῶν πηγῶν ἀρυόμεθα. πηγαὶ δὲ καὶ
νάματα οἰκεῖα ταῖς ὑδριάσι νύμ φαις καὶ ἔτι γε μᾶλλον νύμφαις ταῖς
ψυχαῖς͵ ἃς ἰδίως μελίσσας οἱ παλαιοὶ ἐκάλουν ἡδονῆς οὔσας
ἐργαστικάς. ὅθεν καὶ ὁ Σοφοκλῆς οὐκ ἀνοικείως ἐπὶ τῶν ψυχῶν ἔφη
βομβεῖ δὲ νεκρῶν σμῆνος ἔρχεταί τ΄ ἄνω. καὶ τὰς Δήμητρος ἱερείας
ὡς τῆς χθονίας θεᾶς μύστιδας μελίσσας οἱ παλαιοὶ ἐκάλουν αὐτήν
τε τὴν Κόρην Μελιτώδη͵ Σελήνην τε οὖσαν γενέσεως προστάτιδα
Μέλισσαν ἐκάλουν ἄλλως τε ἐπεὶ ταῦρος μὲν Σελήνη καὶ ὕψωμα
Σελήνης ὁ ταῦρος͵ βουγενεῖς δ΄ αἱ μέλισσαι…
Βασίλειος Καισαρέας.
ΟΜΙΛΙΑ ΙΔ. Κατὰ μεθυόντων. Κινεῖ μέν με πρὸς τὸν λόγον τὰ
ἑσπερινὰ θεά ματα· 31.460.36 …. καὶ τὰ ἔργα τῶν χειρῶν αὐτοῦ
κατανοεῖν. Ὁ γὰρ οἶνος αὐτοὺς συγκαύσει· διότι τὸ ἐκ τοῦ οἴνου
θερμὸν͵ ἐγγινόμενον τῇ σαρκὶ͵ ἔξαμμα γίνεται τῶν πεπυρωμένων
βελῶν τοῦ ἐχθροῦ. Τὸν μὲν γὰρ λο γισμὸν καὶ τὸν νοῦν ὁ οἶνος
καταβαπτίζει· τὰ δὲ πάθη καὶ τὰς ἡδονὰς ὥσπερ τι σμῆνος
μελισσῶν ἐπεγείρει. Ποῖον γὰρ ἅρμα πώλων οὕτως ἀτάκτως
φέρεται͵ ἀποβαλὸν τὸν ἡνίοχον;
Άννα Κομνηνή.
Αλεξιάς. 13.3.6.11 …πνεύματι͵ κᾆθ΄ οὕτως ὁμιλεῖ τῷ πρὸς
ἄκραν πυρὶ καὶ ἐξάπ τεται καὶ ὥσπερ πρηστὴρ ἐμπίπτει ταῖς
ἀντιπρόσωπον ὄψεσι. Τούτῳ τῷ πυρὶ κεχρημένοι οἱ τἄνδον τοῦ
Δυρρα χίου κατέχοντες͵ ἐπείπερ ἀντιπρόσωποι ἦσαν τοῖς πολε μίοις͵
τάς τε γενειάδας αὐτῶν κατέφλεξαν καὶ τὰ πρό σωπα. Καὶ ἦν ἰδεῖν
τούτους καθάπερ σμῆνος μελισσῶν ὑπὸ καπνοῦ διωκόμενον
ἐξαγομένους ἀτάκτως͵ ὅθεν εὐτάκτως εἰσῄεσαν. Ἐπεὶ δὲ καὶ τοῦτο
αὐτοῖς εἰς μάτην ἐπε πόνητο καὶ ἡ βαρβαρικὴ φροντὶς αὕτη εἰς
οὐδὲν δέον ἀπετελεύτησε͵ τρίτον αὐτοῖς ἐπινοεῖται μηχάνημα
πύργος
Ευστάθιος φιλόσοφος.
Σχόλια στην ομήρου Ιλιάδα. 1.273.12 …κυρίως γὰρ ἐπὶ
ἀνθρώπων τίθεται ἡ λέξις͵ ἐφ΄ ὧν καὶ τὸ ἔθος κυριολεκτεῖται͵ ἀφ΄
οὗ καὶ τὸ ἔθνος παράγεται. λέγει δὲ καὶ ἐν τοῖς ἑξῆς ὁμοίως χηνῶν
καὶ γεράνων καὶ κύκνων ἔθνεα καὶ μυιάων ἔθνεα παραχρώμενος τῇ
λέξει καὶ ἐκεῖ καὶ μὴ θέλων ἀγέλην εἰπεῖν. κἂν γὰρ οἱ νεώτεροι
ἀγέλας ἐπὶ ὀρνέων τιθῶσι͵ ἀλλ΄ Ὅμηρος τὴν τοιαύτην λέξιν τῷ τῶν
βοῶν πλήθει προσήρμοσε. βούλονται δὲ οἱ νεώτεροι ἐπὶ μελισσῶν
οὐκ ἔθνος λέγειν͵ ἀλλὰ σμῆνος· μάλιστα δὲ ἑσμὸν μετὰ δασέος
πνεύματος͵ ὡς δηλοῖ παρὰ Ἀριστοτέλει ὁ ἀφεσμός. τὸ γὰρ σμῆνος
οὐ μόνον ἐπὶ πλήθους λέγεται μελισσῶν͵ ἀλλὰ καὶ τὸ σίμβλον ἤτοι
τὸ ἀγγεῖον͵ ἐν ᾧ τὸ μέλι ἀποτιθέασιν αἱ μέλισσαι͵ σμῆνος καλεῖται.
Τὸ δὲ μελισσάων καὶ τὸ ἀδινάων καὶ τὸ ἐρχομενάων καὶ τὸ
κλισιάων σχῆμα μὲν ποιοῦσι καλὸν ἐπὶ κόσμῳ τῆς παραβολῆς…
239
Λεξικόν. ( μελίσματα· ᾄσματα μέλισσα· ὀβολός͵ ὅς ἐστιν μέρος
δραχμῆς Μελισσαῖος· ὁ Ζεύς r μέλισσαι· αἱ τῆς Δήμητρος μύστιδες
μελισσάων· μελισσῶν μελίσσειον· τὸ σμῆνος μελισσέμεν· πραΰνειν͵
παρειπεῖν͵ παρηγορεῖν. πρὸς ἡδονὴν λέγειν μελισσοκράς· ἡ γλυκεῖα
δέλτος͵ ἡ μέλιτι κεκραμένη [μελιστί· κατὰ μέλη N ] Μελιταῖα·
ὀθόνιά τινα διάφορα͵ ἐκ Μελίτης τῆς νήσου…
Σχόλια στον Αίλιο Αριστείδη.
20.115,17.2 … πῶς οὐκ εἰς ταυτὸν ἥκει] ἀντὶ τοῦ ὅμοιον καὶ
ἴσον· ὥσπερ γὰρ ἐκεῖνο κοινὸν εὐεργέτημα πεποίηται πᾶσι μετα
δοῦναι τοῦ σίτου͵ οὕτω καὶ τὸ ἀποικίας παραπλήσιον. D. σμήνη]
σμήνη εἶπεν͵ ἐπειδὴ παρέοικε τούτῳ καὶ τὰ τῆς ἀποικίας πλήθη.
σμῆνος γὰρ κυρίως καλεῖται τὸ σύστημα τῶν μελισσῶν. ἄλλως
τε] τὸ ἄλλως τε͵ ὥσπερ δοκεῖ͵ ἀποκεκομμέ νον τοῦ ἄνω· ἀλλ΄ οὐκ
ἔστι τοιοῦτον· ἀλλ΄ ἐπειδὴ τὰς ἀποικίας τῇ τοῦ σίτου πομπῇ
παρείκασε͵ τρέφει δὲ ὁ σῖ τος ἀνθρώπους͵ διὰ τοῦτο καὶ τοῦτο
ἐδεήθη εἰπεῖν.
Σχόλια στον Αισχύλο.
ΠΕΡΣΑΙ. Π.127a.1 …στροφὴ ἑτέρα κώλων ζ. ἱπ πηλάτας] ἤγουν
δι΄ ἵππων ἐλαύνων͵ τουτέστιν ἱππικός. πεδοστιβὴς] ἤγουν βάδην
πορευόμενος͵ τουτέστι διὰ τῶν ποδῶν. σμῆνος] πλῆθος. ὥς] ὥσπερ.
ἐκλέλοιπεν] ἤγουν ἐξῆλθε καταλιπὼν τὰς πόλεις. μελισσᾶν] ων.
ὀρχάμῳ] ἡγεμόνι.
Σχόλια στον Αισχύλο.
ΠΕΡΣΑΙ..126.3 τῶν. A. βυσσίνοις] κοκκίνοις. λακὶς] ἤγουν
κτύπος ὑπὸ χειρῶν ἢ σχί σματος. σχιζομένων γὰρ τῶν πέπλων ἠχὼ
γίνεται. B. πᾶς γὰρ ἱππηλάτας] πᾶς γὰρ ἱππικὸς λαὸς καὶ
πεδοστιβὴς͵ ἤτοι τῷ πέδῳ καὶ τῇ γῇ περιπατῶν καὶ πεζῇ βαδίζων͵
καταλελοί πασι τὴν πόλιν ἀκολουθοῦντες τῷ Ξέρξῃ ὥσπερ τὸ
σμῆνος τῶν με λισσῶν ἕπεται τῷ ἀρχηγῷ αὐτῶν. λέγεται γὰρ ὡς εἰ
μὴ ὁ ἀρχηγὸς τῶν μελισσῶν πρότερον πετάσει͵ ἄλλως οὐχ
ἵπτανται αἱ ἕτεραι. A. πεδοστιβὴς] πεζικός. B. σμῆνος] πλῆθος. B.
ὀρχάμῳ] ἡγεμόνι͵ ἤγουν τῷ Ξέρξῃ. B.
ΠΕΡΣΑΙ. 131.3 κατὰ κοινοῦ πάλιν τὸ μή· μὴ ῥῆξις πέσῃ ἐν
πέπλοις. καταλελοίπασι τὴν πόλιν ἀκολουθοῦντες Ξέρξῃ ὡς
μέλισσαι τὸ σμῆνος. τὸν ἀμφίζευκτον· τὸν ζευγνύντα ἄμφω τὰς ἠπεί
ρους ἢ ζευγνύμενον ἐξ ἀμφοῖν. ἢ τὸν ὑποζευχθέντα.
Σχόλια στον Απολλώνιο τον Ρόδιον.
Σχόλια στον Απολλώνιο Ρόδιο, Αργοναυτικά 135.11 …
παραιτητέον δὲ Εἰρηναῖον ἀμφαφό ωντες γράφοντα καὶ
ἐξηγούμενον κτείνοντες. οὔτε γὰρ κέχρηταί τις οὕτως τῇ λέξει
οὔτε ἐστὶν ἁπαξαπλῶς ἡ γραφὴ τοῦ ποιητοῦ. f περὶ σφίσιν ἔδει
εἰπεῖν περὶ ἀλλήλοις πίπτοντα· οὐ γὰρ περὶ ἑαυτά. τὸ δὲ ἁμάρτημα
τῶν μεθ΄ Ὅμηρον. ὡς δὲ μελισσάων σμῆνος ὅτι τὸν καπνὸν
φεύγουσιν αἱ μέλισσαι διὰ τὸ στενόπορον εἶναι αὐτῶν τὴν
ὄσφρησιν· ὅπερ καὶ ἐπὶ τῶν ὄφεων συμβαίνει θυμιωμένου τοῦ
ἐλαφείου κέρως͵ ὥς φησι Νίκανδρος Ther. 35 sq. . σμῆνος δέ ἐστι
τὸ τῶν μελισσῶν πλῆθος. b δίκην μελισσῶν͵ φησίν͵ ἔφευγον͵
αἵτινες καπνισθεῖσαι ἀφίπταν ται.
240

ὙΠΟΘΕΣΙΣ ΝΕΦΕΛΩΝ EA ἈΡΙΣΤΟΦΑΝΟΥΣ. 297a…τῇ
αἰσχροποιΐᾳ ἐχρῶντο. κακοδαίμονες· παρόσον ἀφέμενοι τῶν θείων
περὶ τὸ σκώπτειν τρέ πονται. οἱ τρυγοδαίμονες τοὺς ἄλλους
κωμικοὺς λέγει͵ διότι ἐχρίοντο τρύγα οἴνου καὶ ἐποίουν ἄσεμνά
τινα. NM σμῆνος κυρίως μὲν τὸ σύστημα τῶν μελισσῶν. Ὅμηρος
δὲ κέχρηται τῇ τροπῇ ἐπὶ εὐγλωττίας ἐπαινῶν τὸν Νέστορα σμῆνος
οἱονεὶ ἑσμός.
Λεξικόν. 735.1 …τὰ δὲ σμήνη πολλὰ ἦν αὐτόθι͵ καὶ τῶν κηρίων
ὅσοι ἔφαγον τῶν στρατιωτῶν͵ πάντες ἄφρονές τε ἐγένοντο καὶ
ἤμουν καὶ ἔκειντο πολλοὶ καὶ τῇ ὑστεραίᾳ ἀνίσταντο ὥσπερ ἐκ
φαρμακοποσίας. σμήνεος ἔκ με ταμὼν γλυκερὸν θέρος ἀντινομαίων
γηραιὸς Κλειτῶν σπεῖσε μελισσοπόνος. Σμῆνος πλῆθος μελισσῶν.
οἱονεὶ ἐσμός. ἰδίως δὲ σμῆνος καλεῖται τὸ σύστημα τῶν μελισσῶν.
Ὁμηρικῶς οὖν κέχρηται τῇ τροπῇ· φησὶ γὰρ περὶ τοῦ Νέστορος͵ τοῦ
καὶ ἀπὸ γλώσσης μέλιτος γλυκίων ῥέεν αὐδή.
ΑΝΩΝΥΜΟΥ ΠΕΡΙ ΧΥΜΩΝ͵ ΒΡΩΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΜΑΤΩΝ [τῶν τε χερσαίων͵

ἐναερίων καὶ θαλαττίων͵ ὅσα τε ἐκ τούτων εἰσὶ τρό φιμα καὶ εὔχυμα͵ καὶ ὅσα
δύσπεπτα καὶ κακόχυμα…
Περὶ εὐχύμων.
75.152 -75.162 …εὐθέως ἐξ ἀρχῆς μετὰ συκιασμόν· ἀπότεμνε ζῷα
μικρὰ ἔνθερμα͵ οἷον ὄρνις͵ ἐρίφια͵ ἀρνοί͵ δέλφακες͵ καὶ τὰ ἐμοὶ
κατὰ πάντα πλάσματα͵ οἷον σκόρδα λεῖα μετὰ μέλιτος͵ κρόμυα μεθ΄
ἁλῶν͵ πήγανον μεθ΄ ἁλῶν͵ σύλφιον ἐπιπαττόμενον͵ χάσαρ͵ σκόρδα͵
ἀρνόγλωσσον μεθ΄ ἁλῶν͵ μελισόφυλον͵ συασκρίμενες μετὰ μέλιτος͵
γηὸς ἄφοδος ὄζει ἑφθή͵ κα λάμινθον καταπλασσόμενον λίαν ὠφελεῖ͵
σπυράνθιον αἰγὸς μετ΄ ὄξους. ἅκρως δὲ ποιεῖ πρὸς πᾶσαν ἰοβόλων
πληγὴν χωρὶς ἀσπιδίου· ἄσβεστος μετ΄ ἐλαίου καὶ μέλιτος͵ ὡς
κηρὸν τὸ πάχος ἔχειν ἐπιτιθεμένη.
Ησύχιος.
Μελισσοφάτναι
Λεξικόν. 4757 …κυψέλαι καὶ κυψελίδες· ὁ ἐν τοῖς ὠσὶν ῥύπος
συνιστάμενος. καὶ τὰ σιτηρὰ ἀγγεῖα. καὶ τὰ κενὰ σμήνη. καὶ τοῦ
ὠτὸς τὸ ἔγκοιλον. καὶ τῆς καμίνου μέρος τι 4758 κυψέλη· πλεκτὸν
ἀγγεῖον μελισσῶν κυψελίδες· μελισσοφάτναι κυψελίς· ὁ ἐν τοῖς ὠσὶ
ῥύπος. κυψέλην· κυβέρτιον μελισσῶν…
ΚΗΦΗΝΩΝ
Πλάτων.
Πολιτεία. 559.d.8 Ἀλλὰ τί μήν; Πάλιν τοίνυν͵ ἦν δ΄ ἐγώ͵ λέγωμεν
ὡς ἐξ ὀλιγαρχικοῦ δημο κρατικὸς γίγνεται. φαίνεται δέ μοι τά γε
πολλὰ ὧδε γίγνεσθαι. Πῶς; Ὅταν νέος͵ τεθραμμένος ὡς νυνδὴ
241
ἐλέγομεν͵ ἀπαιδεύτως τε καὶ φειδωλῶς͵ γεύσηται κηφήνων

μέλιτος͵ καὶ συγγένηται αἴθωσι θηρσὶ καὶ δεινοῖς͵ παντοδαπὰς
ἡδονὰς καὶ ποικίλας καὶ παντοίως ἐχούσας δυναμένοις σκευάζειν͵
ἐνταῦθά που οἴου εἶναι ἀρχὴν αὐτῷ μεταβολῆς ... ὀλιγαρχικῆς τῆς
ἑαυτῷ εἰς δημοκρατικήν.
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΠΕΡΙ ΖΩΙΩΝ ΓΕΝΕΣΕΩΣ. 759a.15 …ἄνευ ὀχείας
γεννᾶν͵ τοῦτο συμβαίνειν ἔοικε καὶ περὶ τὰς μελίττας ἐκ τῶν
φαινομένων. ἀνάγκη γὰρ ἤτοι φέρειν αὐ τὰς ἄλλοθεν τὸν γόνον
ὥσπερ τινές φασικαὶ τοῦτον ἢ φυόμενον αὐτόματον ἢ ἄλλου τινὸς
ζῳου τίκτοντοςἢ γεννᾶν αὐτάς· ἢ τὸν μὲν φέρειν τὸν δὲ γεννᾶν καὶ
γὰρ τοῦτο λέγουσί τινες ὡς τὸν τῶν κηφήνων μόνων φέρουσι
γόνον· καὶ γεννᾶν ἢ ὀχευομένας ἢ ἀνοχεύτους· καὶ ὀχευομένας
γεννᾶν ἤτοι ἕκαστον γένος καθ΄ αὑτό͵ ἢ ἕν τι αὐτῶν τἆλλα…
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΠΕΡΙ ΖΩΙΩΝ ΓΕΝΕΣΕΩΣ. 759a.19 … ἢ τὸν μὲν
φέρειν τὸν δὲ γεννᾶν καὶ γὰρ τοῦτο λέ γουσί τινες ὡς τὸν τῶν
κηφήνων μόνων φέρουσι γόνον· καὶ γεννᾶν ἢ ὀχευομένας ἢ
ἀνοχεύτους· καὶ ὀχευομένας γεννᾶν ἤτοι ἕκαστον γένος καθ΄ αὑτό͵
ἢ ἕν τι αὐτῶν τἆλλα͵ ἢ συν δυαζόμενον ἄλλο γένος ἄλλῳ͵ λέγω δ΄
οἷον μελίττας μὲν γίγνεσθαι ἐκ μελιττῶν συνδυαζομένων͵ κηφῆνας
δ΄ ἐκ κη φήνων καὶ τοὺς βασιλεῖς ἐκ τῶν βασιλέων͵ ἢ πάντα τἆλλα
ἐξ ἑνὸς οἷον ἐκ τῶν καλουμένων βασιλέων καὶ ἡγεμόνων͵ ἢ ἐκ τῶν
κηφήνων καὶ τῶν μελιττῶν· φασὶ γάρ τινες τοὺς μὲν ἄρρενας
εἶναι τὰς δὲ θηλείας͵ οἱ δὲ τὰς μὲν μελίττας ἄρρενας τοὺς δὲ
κηφῆνας θήλεις.
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΠΕΡΙ ΖΩΙΩΝ ΓΕΝΕΣΕΩΣ. 759a.22 …ἤτοι ἕκαστον
γένος καθ΄ αὑτό͵ ἢ ἕν τι αὐτῶν τἆλλα͵ ἢ συν δυαζόμενον ἄλλο
γένος ἄλλῳ͵ λέγω δ΄ οἷον μελίττας μὲν γίγνεσθαι ἐκ μελιττῶν
συνδυαζομένων͵ κηφῆνας δ΄ ἐκ κηφήνων καὶ τοὺς βασιλεῖς ἐκ
τῶν βασιλέων͵ ἢ πάντα τἆλλα ἐξ ἑνὸς οἷον ἐκ τῶν
καλουμένων βασιλέων καὶ ἡγεμόνων͵ ἢ ἐκ τῶν κηφήνων
καὶ τῶν μελιττῶν· φασὶ γάρ τινες τοὺς μὲν ἄρρενας εἶναι τὰς δὲ
θηλείας͵ οἱ δὲ τὰς μὲν μελίττας ἄρρενας τοὺς δὲ κηφῆνας θήλεις.
Ταῦτα δ΄ ἐστὶ πάντα ἀδύ νατα συλλογιζομένοις τὰ μὲν ἐκ τῶν
συμβαινόντων ἰδίᾳ περὶ τὰς μελίττας…
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΠΕΡΙ ΖΩΙΩΝ ΓΕΝΕΣΕΩΣ. 759b.8 …ἀλκὴν ὅπλον τῶν
θηλειῶν ἀποδίδωσιν ἡ φύσις͵ εἰσὶ δ΄ οἱ μὲν κηφῆνες ἄκεντροι͵ αἱ δὲ
μέλιτται πᾶσαι κέντρον ἔχου σιν. οὐδὲ τοὐναντίον εὔλογον͵ τὰς μὲν
μελίττας ἄρρενας τοὺς δὲ κηφῆνας θήλεις· οὐδὲν γὰρ τῶν ἀρρένων
εἴωθε διαπονεῖ σθαι περὶ τὰ τέκνα͵ νῦν δ΄ αἱ μέλιτται τοῦτο
ποιοῦσιν. ὅλως δ΄ ἐπειδὴ φαίνεται ὁ μὲν τῶν κηφήνων γόνος
ἐγγιγνόμενος καὶ μηθενὸς ὄντος κηφῆνος͵ ὁ δὲ τῶν μελιττῶν οὐκ
ἐγ γιγνόμενος ἄνευ τῶν βασιλέων διὸ καί φασί τινες τὸν τῶν
κηφήνων φέρεσθαι μόνον͵ δῆλον ὡς οὐκ ἐξ ὀχείας γίγνονται͵ οὔτ΄
ἐξ ἑκατέρου τοῦ γένους αὐτοῦ αὑτῷ συνδυαζομένου οὔτ΄ ἐκ
μελιττῶν καὶ κηφήνων. τό τε τοῦτον φέρειν μόνον…
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΠΕΡΙ ΖΩΙΩΝ ΓΕΝΕΣΕΩΣ. 760a.25 …[εἰ δ΄ εἶχον
καὶ κέντρον ἡγεμόνες ἂν ἦσαν. νῦν δὲ τοῦτο λείπεται τῆς ἀπορίας·
242
οἱ γὰρ ἡγεμόνες ἀμφοτέροις ἐοίκασιν ἐν τῷ αὐτῷ τοῖς γένεσι͵ τῷ

μὲν κέντρον ἔχειν ταῖς μελίτταις τῷ δὲ μεγέθει τοῖς κηφῆσιν.]
ἀναγκαῖον δὲ καὶ τοὺς ἡγεμόνας γίγνεσθαι ἔκ τινος. ἐπεὶ οὖν οὔτ΄
ἐκ τῶν μελιττῶν οὔτ΄ ἐκ τῶν κηφήνων αὐτοῖς ἀναγκαῖον καὶ
αὑτοὺς γεννᾶν. γίγνονται δ΄ ἐπὶ τέλει οἱ κύτταροι αὐτῶν καὶ οὐ
πολλοὶ τὸν ἀριθμόν. ὥστε συμβαίνει τοὺς μὲν ἡγεμόνας γεννᾶν μὲν
καὶ αὑτούς͵ γεννᾶν δὲ καὶ ἄλλο τι γένος τοῦτο δ΄ ἐστὶ τὸ τῶν
μελιττῶν͵ τὰς δὲ μελίττας ἄλλο μέν τι γεννᾶν͵ τοὺς κη φῆνας͵
αὑτὰς δὲ μηκέτι γεννᾶν…
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ. 554a.22 …κηρὸν μὲν καὶ
ἐριθάκην περὶ τοῖς σκέλεσι͵ τὸ δὲ μέλι ἐμεῖ εἰς τὸν κύτταρον. Τὸν
δὲ γόνον ὅταν ἀφῇ͵ ἐπῳάζει ὥσπερ ὄρνις. Ἐν δὲ τῷ κηρίῳ τὸ
σκωλήκιον μικρὸν μὲν ὂν κεῖται πλάγιον͵ ὕστερον δ΄ ἀνίσταται
αὐτὸ ὑφ΄ ἑαυτοῦ καὶ τρέφε ται͵ πρὸς δὲ τῷ κηρίῳ ἔχεται ὥστε καὶ
ἀντειλῆφθαι. Ὁ δὲ γόνος ἐστὶ τῶν μελιττῶν καὶ τῶν κηφήνων
λευκός͵ ἐξ οὗ τὰ σκωλήκια γίνεται· αὐξανόμενα δὲ γίνονται
μέλιτται καὶ κηφῆνες.
Επίκτητος.
Γνωμολόγιον. 6.7 …καὶ τοὺς ἀλλοτρίους ἀναλίσκοντες
καμάτους. οἱ φθονεροὶ σφηξί· καὶ γὰρ πληκτικοὶ καὶ ἄποροι καὶ
ἀμετάδοτοι καὶ ἄχρειοι. οἱ χρηστοὶ μελίτταις· καὶ γὰρ φιλόπονοι
καὶ αὐτουργοὶ καὶ οἰκο νομικοὶ καὶ εὔποροι καὶ πρᾷοι καὶ
ἐπιπληκτικοὶ καὶ κοινωνικοί. ὥστ΄͵ εἰ βούλει φίλος ὑπάρχων μετὰ
πολλῶν διάγειν φίλων͵ μι μοῦ τὴν μέλιτταν· καθαρὸν ἔστω σοι τὸ
σμῆνος κηφήνων καὶ σφηκῶν. Τοὺς εἰς φιλίαν σοι καθιέντας
δοκίμαζε μὴ ἐξ ὧν σοι δω ροῦνται͵ ἀλλ΄ ἐξ ὧν ἑαυτοῖς μνῶνται καὶ
χαρίζονται καὶ κατεπ ηγγείλαντο καὶ διέθεσαν.
Θεμίστιος.
Τί ἂν οὖν ἐγώ͵ ὦ ἄνδρες͵ ἀγανακτοίην͵ εἰ πάντα τὸν βίον
σπουδάσας͵ ὅπως ἂν τοῖς ἀνδράσιν ἐκείνοις εἰς ἐμὴν δύναμιν
συνεποίμην͵ ἔπειτα ἀπέλαυσα τῶν ὁμοίων τοῖς ἡγεμόσι καὶ
προσέπταισα τοῖς αὐτοῖς ἕρμασι τὰ αὐτὰ ἴχνη μεταδιώκων͵ ἠρέθισά
τε ἐπ΄ ἐμαυτὸν καὶ ἐπεσπασάμην οἷον ἑσμόν τινα κηφήνων
κεκεντρωμένων͵ οὔτι μάλα ἑκὼν οὐδὲ…
Ωριγένης.
ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΕΠΙΓΕΓΡΑΜΜΕΝΟΝ ΚΕΛΣΟΥ ΑΛΗΘΗ ΛΟΓΟΝ ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ.
4.82.8 …εἴ ποτε δέοι͵ γίνεσθαι ἐν ἀνθρώποις. Καὶ οὐ πόλεις μὲν καὶ
προπόλεις ἐν μελίσσαις͵ ἀλλ΄ οἱ σίμβλοι καὶ τὰ ἑξάγωνα καὶ τὰ τῶν
μελισσῶν ἔργα καὶ ἡ παρ΄ ἐκείναις διαδοχὴ αὐτῶν διὰ τοὺς
ἀνθρώπους εἰς πολλὰ τοῦ μέλιτος χρῄζοντας͵ θεραπείας τε
σωμάτων πεπονθότων καὶ τροφὴν καθάριον. Οὐ παραβλητέον δὲ τὰ
κατὰ τῶν κηφήνων ὑπὸ τῶν μελισσῶν ἐπιτελούμενα ταῖς κατὰ
τῶν ἀργῶν ἐν ταῖς πόλεσι καὶ πονηρῶν δίκαις καὶ ταῖς κατ΄ αὐτῶν
κολάσεσιν.
Φιλοκάλια.9.8 …εἴ ποτε δέοι͵ γίγνεσθαι ἐν ἀνθρώποις. καὶ οὐ
πόλεις μὲν καὶ προπόλεις ἐν μελίσσαις· ἀλλ΄ οἱ σίμβλοι καὶ τὰ
ἑξάγωνα καὶ τὰ μελισσῶν ἔργα καὶ ἡ παρ΄ ἐκείναις διαδοχὴ
αὐτῶν͵ διὰ τοὺς ἀνθρώπους εἰς πολλὰ τοῦ μέλιτος χρῄζοντας͵
θεραπείας τε σωμάτων πεπονθότων καὶ τροφὴν καθαρτήριον. οὐ
243
παραβλητέον δὲ τὰ κατὰ τῶν κηφήνων ὑπὸ τῶν μελισσῶν

ἐπιτελούμενα͵ ταῖς κατὰ τῶν ἀργῶν ἐν ταῖς πόλεσι καὶ πονηρῶν
δίκαις͵ καὶ ταῖς κατ΄ αὐτῶν κολάσεσιν.
Δίδυμος Καίκος.
Αποσπάσματα 1074.16 …εἰς φυγὴν τρέπων͵ ἐσθ΄ ὅτε δὲ καὶ
ἀναιρῶν αὐτά. ὁ γὰρ ἀντὶ ὅπλου καὶ ξίφους χρησάμενος τῷ τοῦ
θεοῦ ὀνόματι ἐκκόψει τὰς παθητικὰς ὁρμὰς μετὰ καὶ τῶν
τεταραγμένων λογισμῶν͵ ἀλλὰ καὶ λύων καὶ ἀνατρέπων τὰ
σοφιστικῶς κατεσκευασμένα ἀπατηλὰ δόγματα. Ἐκύκλωσάν με ὡσεὶ
μέλισσαι κηρίον͵ καὶ τὰ ἑξῆς· ὁμοιότητα φέρει πρὸς τὰς μελίσσας
κηφήνων τὸ γένος· αὗται γὰρ εἰ καὶ μείζους τῶν μελισσῶν τῷ
ὄγκῳ τυγχάνουσιν͵ ἀλλ΄ οὖν γε ἀπατῶσι τοὺς ἀνιστορήτους ὡς
οὖσαι μέλισσαι· οὔτε δὲ μελισσουργοῦσιν ἢ πλάττουσι κηρὸν οὐδ΄
αὖ κέντρον ἔχουσι τὸ ἀλεξοῦν τὰ βλάπτειν ἐπιχειροῦντα τὸν κηρόν.
ἐκ τοῦ ἐναντίου δὲ ἐσθίοντες τὸ μέλι ἐκπολεμοῦσι κατ΄ αὐτῶν τὰς
μελίσσας ὡς χρησαμένας κατ΄ αὐτῶν τῷ ἰδίῳ κέντρῳ σωρηδὸν…
Ἀμφιλοχίου.
Ἀμφιλοχίου ἐπισκόπου Ἰκονίου λόγος εἰς τὸν Ζακχαῖον. μόνον
ἁμαρτάνων ἀλλὰ καὶ τὰ ἑτέρων ὑποδεχόμενος κακά. Ξένην γὰρ
ἀνέτεμνεν ἀδικίας ὁδὸν τὰς λεωφόρους τοῖς ὁδοιποροῦσιν
ἐπιτειχίζων· οὔτε γὰρ τοὺς λῃστὰς μιμούμενος ἐλόχα τοὺς
παριόντας οὔτε ζήλῳ φιλοξενίας τοὺς ὁδοιπόρους ἀνέμενεν͵ ἀλλ΄
ὡς νόμον τὸ ἀδικεῖν ἔχων τοὺς ἀλλοτρίους ἐτελώνει πόνους τὴν
ἀνελεῆ τῶν κηφήνων ἀδηφαγίαν μιμούμενος. Ὥσπερ γὰρ οἱ
κηφῆνες τῶν μελισσῶν τρυγῶσι τὸν κάματον μὴ
συνεφαπτόμενοι τῶν πόνων͵ οὕτω καὶ οἱ τελῶναι τῶν ξένων
τῶν ὁδοιπόρων τοὺς πόνους ληΐζονται ἀργίᾳ σχολάζοντες καὶ ταῖς
τριόδοις παρα καθήμενοι.
ΘΕΟΦΥΛΑΚΤΟΥ ΣΧΟΛΑΣΤΙΚΟΥ ΤΟΥ ΣΙΜΟΚΑΤΟΥ ΘΕΟΦΥΛΑΚΤΟΥ
ΣΧΟΛΑΣΤΙΚΟΥ ΤΟΥ ΣΙΜΟΚΑΤΟΥ ΕΠΙΣΤΟΛΑΙ ΗΘΙΚΑΙ ΑΓΡΟΙΚΙΚΑΙ
ΕΤΑΙΡΙΚΑΙ. 23.3 …γνώσεως ἕξεις πρεσβύτερα τὰ μαθήματα· εἰ δὲ
τυφλώττεις ἑκών͵ χαλεπωτέρας τῆς ποινῆς ἐπιτεύξῃ
πλημμελημάτων καὶ γνώσεως εἰσπρατ τόμενος δίκας. Ἀσταχύων
Μύλωνι Τὸν ἀγρὸν τοῦ κωνείου ἐκκάθαρον· τὰς ἐμὰς γὰρ ἐλυμήνω
μελίττας. μὴ πάρεχε͵ πρὸς θεῶν͵ πράγματα ἀνδρὶ γεωργῷ. οὐδὲν
κηφήνων ἡμῖν διενήνοχας.
Ιωάννης Φιλόπονος.
ΣΧΟΛΙΑ ΕΙΣ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙ ΖΩΩΝ ΓΕΝΕΣΕΩΣ
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΑΣ. Ἡ παροῦσα πραγματεία͵ ὡς καὶ αὐτός
φησι͵ συνεχής ἐστι τῇ Περὶ ζῳων μορίων͵ ἐν ᾗ ζητῶν διὰ τί ἕκαστον
τῶν μορίων οὕτως ἔχει ὥσπερ ἔχει…14,3.155.6 …καλουμένους
βασιλεῖς γεννᾶν καὶ ἑαυτοὺς καὶ τὰς μελίττας ἄνευ ὀχείας͵ ταύτας
δὲ ὁμοίως ἄνευ ὀχείας τοὺς κηφῆνας͵ τούτους δὲ μηδέν͵ ἀλλ΄
ἀργοὺς καὶ ἀγόνους διατελεῖν. καὶ ἔοικεν εὐλόγως τοῦτο
παρηκολουθηκέναι· τῶν μὲν γὰρ βασιλέων δύο ἦσαν τὰ θεῖα καὶ
θαυμαστά͵ τὸ γεννᾶν καὶ ἑαυτοὺς καὶ τὰς μελίττας ἄνευ ὀχείας͵
τῶν δὲ μελιττῶν ἕν͵ τὸ γεννᾶν μόνους τοὺς κηφῆνας· λείπεται ἄρα
τῶν κηφήνων μηδὲν εἶναι θαυμάσιόν τι. ἀλλὰ ταῦτα μὲν οὕτω
προλελέχθω͵ ἡ δὲ διαίρεσις τοιαύτη τίς ἐστιν· ἀνάγκη͵ φησίν͵ εἰ
244
γεννῶσιν ἑαυτὰς αἱ μέλιτται͵ καὶ μὴ οἱ βασιλεῖς͵ ἢ ἄλλοθεν φέρειν

τὸν γόνον λέγουσι γάρ τινες ὅτι εὑρίσκουσιν αὐτὸν ἔν τισι φύλλοις
φυτῶν καὶ πέτραις…
ΣΧΟΛΙΑ ΕΙΣ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙ ΖΩΩΝ ΓΕΝΕΣΕΩΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ
ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΑΣ. 14,3.156.9 νῦν δ΄ ἔχουσι τὰ καλούμενα κέντρα.
ἰστέον ὅτι καὶ τοῦτο ἐκ τῶν τοῖς ἄλλοις συμβαινόντων ἤρτηται. ὅτι
μὲν οὖν οὔτε θήλειαι οὔτε ἄρρενες αἱ μέλιτται͵ δῆλον. οἱ δὲ
κηφῆνες εἰ μὲν ἦσαν ἄρρενες͵ εἶχον ἂν ὅπλον͵ οὐκ ἔχουσι δέ·
ἄκεντροι γάρ εἰσιν· εἰ δὲ θήλειαι. ἔδει διαπονεῖσθαι περὶ τὰ τέκνα͵
οὐ διαπονοῦνται δέ. Ὅλως δὲ ἐπειδὴ φαίνεται ὁ μὲν τῶν κηφήνων
γόνος ἐγγινόμενος καὶ μηδενὸς ὄντος κηφῆνος. Τὸ ἐγγινόμενος ἀντὶ
τοῦ εὑρισκόμενος. ὃ δὲ λέγει τοιοῦτόν ἐστιν· ἐν τῷ ἀγγείῳ͵ ἐν ᾧ
εἰσιν αἱ μέλιτται͵ μηδενὸς μηδ΄ ὅλως ὄντος κηφῆνος͵ ὕστερον
ὁρᾶται ἐν αὐταῖς γόνος κηφήνων͵ τουτέστι γόνος…
Σχόλια στον Θεόκριτον.
Σχόλια στον Θεόκριτον. 1.147a.1 ..τὸν οὐ Νύμφαισιν ἀπεχθῆ
ἐπεὶ μία τῶν Νυμ φῶν αὐτοῦ ἠράσθη. [φίλον ἄνδρα] τὸν οὐ
Νύμφαισιν ἀπεχθῆ ἐπεὶ περὶ πάσας οἰκείως διέτριβε. τό τε σκύφος
ὅπερ ὑπέσχου ποτήριον. σχαδόνων σχάδονες τὰ τῶν κηφήνων
κηρία. ... ὥς φησιν Ἀριστοτέλης. Θεαίτητος δὲ τοὺς κηροὺς τοὺς
ἔχοντας τῶν κηφήνων τοὺς γόνους͵ οἵτινες ἡδὺ ποιοῦσι βρῶμα. οἱ
δὲ κοινότεροι ἐπὶ τῶν κηφήνων τῶν ἐσθιόντων τὸ μέλι͵ ὥς φησιν
Ἡσίοδος · κηφήνεσσι κοθούροις ἴκελος ὁρμήν.
Σχόλια στον Θεόκριτον. 1.147a.3 … [φίλον ἄνδρα] τὸν οὐ
Νύμφαισιν ἀπεχθῆ ἐπεὶ περὶ πάσας οἰκείως διέτριβε. τό τε σκύφος
ὅπερ ὑπέσχου ποτήριον. σχαδόνων σχάδονες τὰ τῶν κηφήνων
κηρία. ... ὥς φησιν Ἀριστοτέλης. Θεαίτητος δὲ τοὺς κηροὺς τοὺς
ἔχοντας τῶν κηφήνων τοὺς γόνους͵ οἵτινες ἡδὺ ποιοῦσι βρῶμα. οἱ
δὲ κοινότεροι ἐπὶ τῶν κηφήνων τῶν ἐσθιόντων τὸ μέλι͵ ὥς φησιν
Ἡσίοδος…
Σούδα
Λεξικόν. 1765.1 Πλάτων Δωδεκαμήχανον αὐτόν φησιν· ἐμιμεῖτο
γὰρ θεοὺς ἀνερχομένους ἢ κατερχομένους. Σφυρήλατος· σφύραις
ἐληλαμένος. Σφυρόμαχος· οὗτος ψήφισμα εἰσηγήσατο͵ ὥστε τὰς
γυναῖκας καὶ τοὺς ἄνδρας χωρὶς καθέζεσθαι. Σχαδόνας τὰ τῶν
κηφήνων κηρία· καὶ ζῷον ἄπτερον͵ ἄπουν. Σχαλίσαι θηλάσαι. καὶ
ἀνίσχαλον͵ τὴν ἄτοκον καὶ ἀθήλαστον. Σχάσαντα τεμόντα. ἔλεγον
σχάσαντα ἐκ τῶν βραχιόνων τὰς φλέβας͵ λειποψυχήσαντα
ἀποθανεῖν. οὕτως Ἀρριανός.
ΣΙΜΒΛΟΣ=ΚΥΨΕΛΗ
Θεόκριτος.
245
Ειδύλλια. 19.2 …ἐπεί κα πρᾶτος ἀοιδός ἐξ εὐνᾶς κελαδήσῃ

ἀνασχὼν εὔτριχα δειράν. Ὑμὴν ὦ Ὑμέναιε͵ γάμῳ ἐπὶ τῷδε χαρείης.
1[ΘΕΟΚΡΙΤΟΥ] ΚΗΡΙΟΚΛΕΠΤΗΣ1 Τὸν κλέπταν ποτ΄ Ἔρωτα κακὰ
κέντασε μέλισσα κηρίον ἐκ σίμβλων συλεύμενον͵ ἄκρα δὲ χειρῶν
δάκτυλα πάνθ΄ ὑπένυξεν. ὃ δ΄ ἄλγεε καὶ χέρ΄ ἐφύση καὶ τὰν γᾶν
ἐπάταξε καὶ ἅλατο͵ τᾷ δ΄ Ἀφροδίτᾳ δεῖξεν τὰν ὀδύναν͵ καὶ μέμφετο
ὅττι γε τυτθόν θηρίον ἐντὶ μέλισσα καὶ ἁλίκα τραύματα ποιεῖ. χἀ
μάτηρ γελάσασα·
ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ. 823.F.2 …ισταμένην τοῖς ὄχλοις δόξαν͵
ὡς ὀλίγον χρόνον ἐπιζῶσαν καὶ τοῖς μονομάχοις καὶ ταῖς σκηναῖς
ὁμοῦ συνδιαλυομένην͵ ἔντιμον δὲ μηδὲν μηδὲ σεμνὸν ἔχουσαν. Οἱ
μὲν οὖν ἔμπειροι θεραπείας καὶ τροφῆς μελιττῶν τὸν μάλιστα
βομβοῦντα τῶν σίμβλων καὶ θορύβου μεστὸν τοῦτον εὐθηνεῖν καὶ
ὑγιαίνειν νομίζουσιν· ᾧ δὲ τοῦ λογικοῦ καὶ πολιτικοῦ σμήνους
ἐπιμέλειαν ἔχειν ὁ θεὸς ἔδωκεν͵ ἡσυχίᾳ μάλιστα καὶ πραότητι δήμου
τεκμαιρόμενος…
Νίκανδρος.
ἀλέξια φαρμακοέσσαις …49 …πιμπλαμένης ὅτε νέκταρ
ἐύτριβι κιρρὸν ἀφύσσῃς μετρήδηνκοτύλη δὲ πέλοι καταμέστιος
οἴνης σὺν δὲ καὶ ἁβροτόνοιο ταμὼν ἄπο καυλέα θάμνου ἢ χλοεροῦ
πρασίοιο τὸ δὴ μελίφυλλον ὑδεῦσι· καί τε σὺ ποιήεντος ἀειθαλέος
χαμελαίης βλάστην πηγάνιόν τε πόροις͵ ἐν βάμματι σίμβλων
σβεννὺς αἰθαλόεντα μύδρον γενύεσσι πυράγρης͵ ἠὲ σιδηρήεσσαν
ἄπο τρύγα τήν τε καμίνων ἔντοσθεν χοάνοιο διχῆ πυρὸς ἤλασε
λιγνύς· ἄλλοτε δὲ χρυσοῖο νέον βάρος ἐν πυρὶ θάλψας…
Μόσχος.
ΜΟΣΧΟΥ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΒΙΩΝΟΣ 33 …καὶ Πᾶνες στοναχεῦντο τὸ σὸν
μέλος͵ αἵ τε καθ΄ ὕλαν Κρανίδες ὠδύραντο͵ καὶ ὕδατα δάκρυα
γέντο· Ἀχὼ δ΄ ἐν πέτραισιν ὀδύρεται ὅττι σιωπῇ κοὐκέτι μιμεῖται
τὰ σὰ χείλεα͵ σῷ δ΄ ἐπ΄ ὀλέθρῳ δένδρεα καρπὸν ἔριψε τὰ δ΄ ἄνθεα
πάντ΄ ἐμαράνθη· μάλων οὐκ ἔρρευσε καλὸν γλάγος͵ οὐ μέλι
σίμβλων͵ κάτθανε δ΄ ἐν κηρῷ λυπεύμενον͵ οὐκέτι γὰρ δεῖ τῶ
μέλιτος τῶ σῶ τεθνακότος αὐτὸ τρυγᾶσθαι. ἄρχετε Σικελικαί͵ τῶ
πένθεος ἄρχετε͵ Μοῖσαι. οὐ τόσον εἰναλίαισι παρ΄ ᾀόσι μύρατο
Σειρήν͵ οὐδὲ τόσον ποκ΄ ἄεισεν ἐνὶ σκοπέλοισιν Ἀηδών…
Αιλιανός σοφιστής.
NA 1.58.7 …οἵ τε αἰγίθαλοι καλούμενοι καὶ τὰ τούτων νεόττια
καὶ οἱ σφῆκες καὶ αἱ χελιδόνες καὶ οἱ ὄφεις καὶ αἱ φάλαγγες καὶ αἱ
λύγγαι. καὶ αἳ μὲν δεδίασι ταῦ τα͵ οἱ δ΄ οὖν μελιττουργοὶ
ἐλαύνουσιν αὐτὰ ἀπ΄ αὐ τῶν ἢ κόνυζαν ἐπιθυμιάσαντες ἢ χλωρὰν
ἔτι μήκωνα πρὸ τῶν σίμβλων καταστήσαντες ἢ καταστρώσαντες.
καὶ ταῦτα μὲν τοῖς ἄλλοις ἐχθρά ἐστι τοῖς προειρη μένοις͵ σφηκῶν
δὲ ἅλωσις ἐκείνη ἂν εἴη. κύρτον ἀπαρτῆσαι χρὴ πρὸ τῆς σφηκιᾶς
καὶ ἐνθεῖναι αὐτῷ λεπτὴν μεμβράδα ἢ μαινίδα…
NA 1.58. …αὐτοὺς τοῦ κύρτου οὐκ ἔστιν αὐτοῖς τὴν ὀπίσω οὐ
κέτι ἐκπτῆναι. καὶ οἱ σαῦροι δὲ ἐπιβουλεύουσι ταῖς μελίτταις καὶ οἱ
κροκόδειλοι οἱ χερσαῖοι· ὄλεθρος δὲ καὶ τούτοις ἐπιτετέχνηται
ἐκεῖνος. ἄλφιτα γὰρ ἐλλεβόρῳ δεύσαντες ἢ τιθυμάλλου ὀπῷ
246
ὑποχέαντες ἢ μαλάχης χυλῷ διασπείρουσι πρὸ τῶν σίμβλων τὰ

ἄλφιτα· ὅπερ οὖν ὄλεθρον φέρει τοῖς προειρημένοις
ἀπογευσαμένοις αὐτῶν. ἐμβαλὼν δὲ ἐς τὴν λίμνην φλόμου φύλλα ἢ
κάρυα ἀπώλεσε τοὺς γυρίνους ὁ τῶν μελιττῶν δεσπότης ῥᾷστα.
NA 1.58.36 …εἶτα πίπτουσι͵ καὶ κείμενοι σπαίρουσι͵ καὶ εἰσὶν
αἱρεθῆναι γελοῖοι͵ ἀναπτῆναι μὲν σπεύδοντες͵ ἀρχὴν δὲ ἀναστῆναι
μὴ δυνάμενοι. οἳ δὲ τὴν χελι δόνα αἰδοῖ τῆς μουσικῆς οὐκ
ἀποκτείνουσι͵ καίτοι ῥᾳδίως ἂν αὐτὴν τοῦτο δράσαντες· ἀπόχρη δὲ
αὐ τοῖς κωλύειν τὴν χελιδόνα πλησίον τῶν σίμβλων καλιὰν
ὑποπῆξαι.
Συλλογὴ τῆς περὶ ζῳων ἱστορίας͵ χερσαίων πτηνῶν τε καὶ
θαλαττίων͵ Κωνσταντίνῳ τῷ μεγάλῳ βασιλεῖ καὶ αὐτοκράτορι
φιλοπονηθεῖσα. Ἀριστοφάνους τῶν Ἀριστοτέλους περὶ ζῳων
ἐπιτομή͵ ὑποτεθέντων ἑκάστῳ ζῳῳ καὶ τῶν Αἰλιανῷ καὶ Τιμοθέῳ
καὶ ἑτέροις τισὶ περὶ αὐτῶν εἰρημένων. 1.36.16 …ἐκ δὲ τῶν ἐν
τοῖς ἀπίοις καὶ σύκοις καμπῶν αἱ κανθαρίδες. ἐκ δὲ τῶν μεγάλων
σκωλήκων τῶν κατὰ γῆν κεκρυμμένων κάμπη τις γίνεται͵ ἐκ δὲ
ταύτης ἐκδύεται ἡ λεγομένη βομβυλίς͵ μετασχηματιζομένη δὲ αὕτη
γί νεται ὁ λεγόμενος νεκύδαλος σκώληξ͵ ἐξ οὗ ἀναπηνιζόμεναι αἱ
γυναῖκες τὰ βομβύκινα ἐπιβόλαια ὑφαίνουσιν. ἐκ δὲ τῶν ἐν τοῖς
ξύλοις καταδεδυκότων σκωλήκων οἱ λεγόμενοι καράμβιοι γίνονται͵
ἐκ δὲ τῶν σίμβλων πρασοκουρίδες͵ ἐκ δὲ τῶν ἀσκαρίδων αἱ
λεγόμεναι ἐμπίδες. ἐκ δὲ τῶν συκίνων ἐρινεῶν γίνεται σκωλήκια͵
εἶτα ἐκ τούτων ἐξίασιν οἱ καλούμενοι ψῆνες͵ οἳ εἰσδυόμενοι εἰς τὰ
τῶν συκῶν ἐρινᾶ ποιοῦσι μὴ ἀποπίπτειν αὐτά. διὸ καὶ οἱ γεωργοὶ
περιάπτουσι τὰ ἐρινᾶ ταῖς συκαῖς͵ καὶ ἐγγὺς τῶν συκῶν ἐρινεοὺς
φυτεύουσι.
Βασίλειος Καισαρείας.
ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Ἀρχιεπισκόπου Καισαρείας
Καππαδοκίας.
Γόρδιον τὸν μάρτυρα Νόμος ἐστὶ φύσεως ταῖς μελίσσαις μὴ
ἀπαίρειν τῶν σίμβλων πρὶν ἂν ὁ βασιλεὺς αὐτῶν τῆς πτήσεως
ἀφηγήσηται. 31.489.23
Νόμος ἐστὶ φύσεως ταῖς μελίσσαις μὴ ἀπαί ρειν τῶν σίμβλων πρὶν
ἂν ὁ βασιλεὺς αὐτῶν τῆς πτήσεως ἀφηγήσηται. Ἐπεὶ οὖν καὶ τὸν
λαὸν Κυρίου εἶδον νῦν πρῶτον ἐπὶ τὰ οὐράνια ἄνθη͵ τοὺς μάρ
τυρας͵ ἐξιόντα͵ ζητῶ τὸν ἡγεμόνα. Τίς ὁ κινήσας τὸν πολὺν τοῦτον
ἐσμόν; τίς ὁ τὴν χειμερινὴν κατ ήφειαν εἰς ἐαρινὴν φαιδρότητα
μεταστήσας; Νῦν γὰρ δὴ πρῶτον ὁ λαὸς͵ οἱονεὶ σίμβλων τινῶν͵
τῆς πόλεως προχυθέντες…
Νόννος.
Διονυσιακά. 13.259 … ὅσσοι γαῖαν ἔναιον ὁμούριον Ἑλλάδι γαίῃ͵
ὃς μέλιτος γλυκεροῖο πολυτρήτων ἀπὸ σίμβλων αὐχένα γαῦρον
ἄειρε͵ καὶ οἰνοχύτῳ Διονύσῳ ἤρισεν ἀπρήκτῳ μελιηδέος ἐλπίδι
247
νίκης· ἀμφοτέροις δ΄ ἐδίκαζον͵ ὅσοι ναετῆρες Ὀλύμπου· ἀλλὰ πάις

Φοίβοιο νεόρρυτα χεύματα σίμβλων ἀθανάτοις ὀρέγων μελιηδέος
ἤμβροτε νίκης͵ ὅττι θεοὶ παχὺ χεῦμα φιλοπτόρθοιο μελίσσης
δεξάμενοι κόρον ὀξὺν ἀτερπέος εἶχον ἐέρσης· καὶ κόρος ἦν
μακάρων τρίτατον δέπας͵ οὐδὲ τετάρτου κιρναμένου γεύσαντο
παλιννόστοιο κυπέλλου…
Διονυσιακά. 26.186 … τοὺς Θύαμις κόσμησε καὶ Ὅλκασος͵ ὄρχαμος
ἀνδρῶν͵ Ταρβήλου δύο παῖδες ἀκοντοφόροιο τοκῆος. καὶ πολὺς
ἐσμὸς ἵκανεν Ἀρειζάντειαν ἐάσσας ξείνου δουρατέου μέλιτος
τροφόν͵ ἧχι πιόντα ἠερίης ζείδωρον ἑώιον ἀρδμὸν ἐέρσης δένδρεα
χαιτήεντα μελίρρυτον͵ ὡς ἀπὸ σίμβλων͵ δαιδαλέην ὠδῖνα σοφῆς
τίκτουσι μελίσσης͵ αὐτοτόκων πετάλων χλοερὸν ποτόν· εἰς πεδίον
γὰρ ἀρτιφανὴς Φαέθων͵ ὅτε λούεται Ὠκεανοῖο͵ ὄμπνιον ἠῳης
ἀποσείεται ἰκμάδα χαίτης͵ ῥαίνων ζωοτόκοιο φυτηκόμον αὔλακα
γαίης.
Ιωάννης Χρυσόστομος.
ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΕΙΣ ΤΟΝ ΑΓΙΟΝ ΜΑΤΘΑΙΟΝ ΤΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΗΝ.
ΟΜΙΛΙΑ Α. 58.646.34 …κηρίον͵ μέλι θαυμάσιον͵ καὶ πολλῷ κρεῖττον
ἢ κατὰ τὴν ἔρημον ὁ Ἰωάννης τὸ παλαιὸν ἐσιτεῖτο. Τὸ γὰρ μέλι
τοῦτο οὐ μέλιτταί τινες ἄγριαι τοῖς ἄνθεσιν ἐφιζάνουσαι
συλλέγουσιν͵ οὐδὲ δρόσον πεπαίνουσαι τοῖς σίμβλοις ἐνιᾶσιν· ἀλλ΄
ἡ τοῦ Πνεύματος κατασκευάζουσα χάρις͵ ἀντὶ κηρίων καὶ
σίμβλων καὶ συρίγγων ταῖς τῶν ἁγίων ἐναποτίθεται ψυχαῖς͵ ὥστε
εἶναι τῷ βουλομένῳ μετὰ ἀδείας ἐσθίειν διηνεκῶς. Ταύτας δὴ οὖν
τὰς μελίττας καὶ αὐτοὶ μιμούμενοι͵ περιΐπτανται τοῖς κηρίοις τῶν
ἁγίων βιβλίων͵ πολλὴν ἐντεῦθεν δρεπόμενοι τὴν ἡδονήν.
Ιωάννης Φιλόπονος.
ΙΩΑΝΝΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΩΣ1 1ῃΣΧΟΛΙΚΑΙ ΑΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΚ
ΤΩΝ ΣΥΝΟΥΣΙΩΝ ΑΜΜΩΝΙΟΥ ΤΟΥ ΕΡΜΕΙΟΥ ΜΕΤΑ ΤΙΝΩΝ ΙΔΙΩΝ
ΕΠΙΣΤΑΣΙΩΝ ΕΙΣ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΝΑΛΥΤΙΚΩΝ
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ. 13,3.434.25 …τύπωσις τούτων ἐν αὐτοῖς
ἐγγίνεται· καὶ διὰ τοῦτο ἀπομιμοῦνται τὰς φωνὰς τῶν ἀνθρώπων ἢ
καὶ ἄλλων ζῳων͵ πλὴν οὐ καθαρῶς. ἐν τισὶ δέ ἐστιν ἐπι μονὴ
καθαρὰ τοῦ αἰσθήματος διὰ τὸ καὶ καθαρώτερον τὸ φανταστικὸν
ἔχειν͵ οἷον οἱ ἄνθρωποι͵ ἀλλὰ καί τινα ζῷα͵ οἷον αἱ μέλισσαι καὶ αἱ
περι στεραὶ [καὶ οἱ ὄνοι]· πολλάκις γὰρ ταῦτα ἐκτοπίζονται τῶν
φωλεῶν καὶ σίμβλων διάστημα τριῶν ἢ καὶ τεσσάρων ἡμερῶν καὶ
παλιννοστοῦσιν ὅθεν ἐξῆλθον. ἀλλὰ καὶ ὁ ὄνος περιπατῶν καὶ
ἐντυχὼν βοθύνῳ καὶ ἐμπεσὼν ἅπαξ ἐν αὐτῷ͵ κἄν που συμβαίη μετὰ
παρέλευσιν χρόνου οὐκ ὀλίγου διέρχεσθαι τὴν πρὸς βόθυνον
ἄγουσαν͵ οὐδέποτ΄ ἂν πεισθείη ταύτην περι πατῆσαι͵ κἂν
πληττόμενος ᾖ.
Ευστάθιος.
Σχόλια στην Ομήρου Ιλιάδα. 3.232.14 ὄλεθρος6 στρατιώτου
θυμικοῦ ἐστιν ἀπειλή. Ἀριστέως δὲ λόγος πρὸς ἀντίπαλον τὸ 6εὖχος
ἐμοὶ δώσεις͵ ψυχὴν δ΄ Ἄϊδι κλυτοπώλῳ6. v. 452 Ἰστέον δὲ καὶ ὅτι
τὸ 6δειλός6͵ ὁ δεδιὼς τὰς ἴλας͵ ὁ καὶ φύξηλις͵ ἐξ οὗ καὶ ἡ δειλία καὶ
τὸ δειλαίνεσθαι͵ παρὰ τοῖς μεθ΄ Ὅμηρον μάλιστα ἐπλεόνασεν. ἀφ΄
οὗ σύνθετα πρὸς ἄλλοις καὶ ὁ θρασύδειλος καὶ ὁ χερσαῖος
248
κροκόδειλος͵ ὃς κρόκον δεδιὼς δι΄ αὐτοῦ ἀποσοβεῖται τῶν

σίμβλων͵ ὥς φασιν οἱ εἰδότες͵ ἔτι δὲ καὶ ὁ ἔνυδρος κροκόδειλος͵
τὰς κρόκας δειλιῶν αὐτός͵ ὅ ἐστι τὰς αἰγιαλίτιδας ἄμμους͵ αἳ
λέγονται καὶ κροκάλαι. χαίρει γὰρ τῇ καθ΄ ὕδωρ διαίτῃ μάλιστα.
Θεοδώρετος.
Περί βασιλείας. 83.624.48 …τῇ φύσει τῶν ἀνθρώπων τῶν
τεχνῶν τὴν εὕρεσιν ὁ Ποιητὴς ἐδωρήσατο· ἔστι γὰρ ἰδεῖν καὶ τῶν
πτηνῶν τὸ σμικρότατον γένος͵ τὰς μελίττας͵ πολιτικὸν καὶ
κοινωνικὸν αἱρουμένας βίον͵ διὰ δὲ τὴν ἀσθένειαν τῷ κέντρῳ
καθωπλισμένας͵ ἀμοιβαδὸν δὲ καὶ κατὰ τάξιν ἐκ τῶν σίμβλων
ἀπαιρούσας͵ καὶ τὸν ἀέρα διαπερώσας͵ καὶ ἄλση καὶ λειμῶνας καὶ
λήϊα περι πετομένας͵ καὶ ἄνθεσι͵ καὶ φύλλοις͵ καὶ καρ ποῖς
ἐφιζανούσας͵ καὶ τὸ χνοῶδες καὶ χρειῶδες συλ λεγούσας͵ καὶ σφᾶς
αὐτὰς φορτιζούσας͵ καὶ ταῖς τε ἀγκύλαις τῷ τε αὐχένι τὰ φορτία
περιτιθείσας…
Σχόλια στον Άρατον
Σχόλια στον Άρατον 1028.4 …ἐπιόψιον δὲ αὖλιν τὴν ἑσπερινὴν
κοίτην. οὐδ΄ ἂν ἐπιξουθαί αἱ κατάστικτοι μέλισσαι. ὁ δὲ νοῦς·
μεγάλου χειμῶνος ἰόντος͵ οὐδὲ αἱ ξουθαὶ μέλισσαι ἐπὶ τὸ πρόσω ἢ
πόρρω τὴν κατα νομὴν τῶν σίμβλων ποιοῦνται͵ ἀλλ΄ αὐτοῦ καὶ ἐν
αὐτῷ τῷ τόπῳ ἑλίσσονται…
Σχόλια στον Άρατον 1028.9 …καὶ ἑλίσσουσι τὰ τοῦ μέλιτος καὶ
τῶν ἔργων φροντίσματα. οἳ δὲ ἔργων τῶν γεωργικῶν ἀνθῶν. ἐν γὰρ
τοῖς ἀγροῖς αὐτῶν εἰσιν αἱ ὁδοί. ἐξιοῦσαι οὖν τῶν σίμβλων εὐθέως
ἔρχονται ἐπὶ τοὺς ἀγροὺς καὶ πλησίον βόσκονται͵ μήποτε ἄφνω
ἐπιγένηται χειμών͵ ἵνα ἐγγὺς ὦσι τῶν σίμβλων. δυσριγοτάτη γὰρ ἡ
μέλισσα. ἄλλως αἱ μέλισσαι ἐγγὺς τῶν κυψελῶν ἀνα στρεφόμεναι
καὶ μὴ πόρρω τὴν νομὴν ποιοῦσαι δυσρι γόταται γάρ χειμῶνα…
Σχόλια στον Νίκανδρο.
Τὸ ποίημα οἱ μὲν ἐπιγράφουσι περὶ θανασίμων φαρμάκων͵ οἱ δὲ
ἀντιφάρμακα͵ ἄλλοι δὲ ἀλεξιφάρμακα καὶ γὰρ αὐτός φησιν ὁ
Νίκανδρος 49e.1 ….πίοις] πῖνε f ἐνὶ βάμμασι σίμβλων] πᾶν δὲ X
ὑγρὸν βάμμα καλεῖται. σημείωσαι ὅτι μόνον βάμμα τὸ ὄξος ͵ εἰ δὲ
μετά τινος͵ δηλοῖ ᾧ μέμικται ἐνὶ βάμμασι σίμβλων] ἐν μέλιτι ἐνὶ
βάμμασι σίμβλων] τῷ ἀποστάγματι τῷ ἀπὸ τῶν σίμβλων m
σίμβλον· ὅπου αἱ μέλισσαι τὸ μέλι τιθέασι. λέγεται καὶ κύβεθρον…
Τὸ ποίημα οἱ μὲν ἐπιγράφουσι περὶ θανασίμων φαρμάκων͵ οἱ δὲ
ἀντιφάρμακα͵ ἄλλοι δὲ ἀλεξιφάρμακα καὶ γὰρ αὐτός φησιν ὁ
Νίκανδρος 448d.7 τοῦτο καὶ Ἡσίοδος ἄκρη μέν τε φέρει βαλάνους͵
μέσση δὲ μελίσσας· καὶ Φωκυλίδης · κάμνει δ΄ ἠερόφοιτος
ἀριστοπόνος τε μέλισσα ἠὲ πέτρης κοίλης κατὰ χειράδος͵ ἢ
δονάκεσσιν͵ ἢ δρυὸς ὠγυγίης κατὰ κοιλάδος ἔνδοθι σίμβλων͵
σμήνεσι μυριότρητα κατ΄ ἄγγεα κηροδομοῦσα . καὶ τὰ ἑξῆς . φησὶ
δὲ ὅτι ἐν τῷ Ὑμεττῷ πρῶτον ἐγένοντο μέλισσαι…
Ελληνική ανθολογία.
AG 6.55.1 …δὲ πάρος λαλαγεῦσαν ἐν ἄλσεσιν ἀγρότιν ἀχὼ πρὸς
νόμον ἁμετέρας τρέψε λυροκτυπίας. τῷ σε͵ μάκαρ Λητῷε͵ τεῷ
τέττιγι γεραίρει͵ χάλκεον ἱδρύσας ᾠδὸν ὑπὲρ κιθάρας. ΙΩΑΝΝΟΥ
249
ΤΟΥ ΒΑΡΒΟΚΑΛΛΟΥ Πειθοῖ καὶ Παφίᾳ πακτὰν καὶ κηρία σίμβλων

τᾶς καλυκοστεφάνου νυμφίος Εὐρυνόμας Ἑρμοφίλας ἀνέθηκεν ὁ
βωκόλος· ἀλλὰ δέχεσθε ἀντ΄ αὐτᾶς πακτάν͵ ἀντ΄ ἐμέθεν τὸ μέλι.
Σούδας
Λεξικόν. 1501.2 …υἱῷ Ἑρμῇ τελευτᾷ͵ ζήσας κ καὶ ρ ἔτη· καὶ
τελευτῶν ἐκέλευσεν ἀποτε θῆναι τὸ ἑαυτοῦ σῶμα ἐν τῇ Κρήτῃ τῇ
νήσῳ͵ ἐν ᾧ ἐπιγέγραπται· ἐνθάδε κεῖται θανὼν Πῆκος ὁ καὶ Ζεύς.
μέμνηνται τοῦ τάφου τούτου πλεῖστοι ἐν τοῖς ἰδίοις συγγράμμασι.
Πηκτή. ἐν Ἐπιγράμμασι· πειθοῖ καὶ Παφίᾳ πακτὰν καὶ κηρία
σίμβλων ἀνέθηκεν ὁ βουκόλος. καὶ εἶδος ἀκολάστου σχήματος.
καὶ Πηκταί͵ θηρευτικὸν ὄργανον παρὰ Ἀριστοφάνει.
Λεξικόν. 426.2 … καυλῷ τοῦ σιλφίου ἐχρῶντο· ἔστι δὲ φυτάριον.
Ἀρισταῖος δὲ πρῶτος εὗρε τὴν τοῦ σιλφίου ἐργασίαν͵ ὥσπερ καὶ τοῦ
μέλιτος. Σίμβιος. Σίμβλα τὰ τῶν μελισσῶν ἀγγεῖα. καὶ Σιμβλήϊα.
Σίμβλοι θῆκαι τῶν μελισσῶν. ἐν Ἐπιγράμμασι· Πειθοῖ καὶ Παφίᾳ
πακτὰν καὶ κηρία σίμβλων Ἑρμοφίλας ἀνέθηκεν ὁ βουκόλος. καὶ
Σιμβλεύω. ἠνὶ δὲ σιμβλεύει κηροτρόφα δῶρα μελισσῶν ἑσμῷ
βομβητῇ κυκλόσε βριθόμενα.
Περὶ μελισσῶν δήγματος.

ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΕΥΠΟΡΙΣΤΩΝ ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ
14.539.1-14.539.11 14.539 [Περὶ μελισσῶν δήγματος.] Χυλὸς
μαλάχης τοὺς ὑπὸ μελισσῶν πληγέντας ἀπόνους ποιεῖ. [Πρὸς
ὀφίτην.] Κέρας αἴγειον καύσας καὶ μετὰ ὄξους λειώσας
κατάπλασον͵ ἢ καπνέαν φούρνου μετὰ μέλιτος κατάχριε͵ ἢ καλάμου
ῥίζας καὶ ἐρεβίνθην καὶ φαι ρία κυπαρίσσου καὶ κέρας ἐλάφου͵
κεκαυμένα τὰ πάντα λει ώσας καὶ κενώσας πότισον σὺν ὄξει καὶ
πράσῳ. [Πρὸς τὰς ἀπὸ φλεβοτόμου γινομένας φλεγμονὰς καὶ
σκληρίας τῶν βραχιόνων καὶ πυρακτώσεις καὶ θρομβώσεις.] Ζύμην
σιτίνην μετὰ ἀξουγγίου μαλάξας ἐπιμελῶς χρῶ͵ δό κιμον γάρ ἐστι.
ΟΙΝΗΡΑΙΣ
Σούδας
Λεξικόν. 2801.1 …εἴρηται κύφων παρὰ τὸ ἀναγκάζειν τοὺς
δεσμίους κύφειν. ἐὰν δέ τις θρασυνόμενος τὰ ἐκ τοῦ νόμου παρ΄
οὐδὲν ποιήσηται͵ δεδέσθω ἐν κύφωνι πρὸς τῷ ἀρχείῳ ἡμερῶν κ͵
ἐπιρρεόμενος μέλιτι γυμνὸς καὶ γάλακτι͵ ἵνα ᾖ μελίτταις καὶ μυίαις
δεῖπνον. τοῦ δὲ χρόνου διελθόν τος͵ κατὰ κρημνῶν ὠθεῖσθαι͵
στολὴν γυναικείαν περιβαλόντας. Κυψέλη οἰνηρὸν σκεῦος. ἅμα τῷ
250
μέλιτται ἐκπεφωλεύκεισαν ὥσπερ ἐν κυψέλῃ τῷ φωλεῷ· τὸ μέλι δὲ

ἐλείβετο κατὰ τῶν κεφαλῶν.
ΚΗΡΟΣ. ΚΗΡΙΑ
Από τις εκατοντάδες, κυριολεκτικά, αναφορές, βάζω εδώ ένα μικρό
μέρος.
Θεόκριτος.
Ειδύλλια. 5.127 ΛΑ. …κἠγὼ μὰν κνίζω͵ Μόρσων͵ τινά· καὶ τὺ δὲ
λεύσσεις. ἐνθὼν τὰν κυκλάμινον ὄρυσσέ νυν ἐς τὸν Ἅλεντα. ΚΟ.
Ἱμέρα ἀνθ΄ ὕδατος ῥείτω γάλα͵ καὶ τὺ δέ͵ Κρᾶθι͵ οἴνῳ πορφύροις͵ τὰ
δέ τοισία καρπὸν ἐνείκαι. ΛΑ. ῥείτω χἀ Συβαρῖτις ἐμὶν μέλι͵ καὶ τὸ
πότορθρον ἁ παῖς ἀνθ΄ ὕδατος τᾷ κάλπιδι κηρία βάψαι. ΚΟ. ταὶ
μὲν ἐμαὶ κύτισόν τε καὶ αἴγιλον αἶγες ἔδοντι͵ καὶ σχῖνον πατέοντι
καὶ ἐν κομάροισι κέονται. ΛΑ. ταῖσι δ΄ ἐμαῖς ὀίεσσι πάρεστι μὲν ἁ
μελίτεια φέρβεσθαι͵ πολλὸς δὲ καὶ ὡς ῥόδα κισθὸς ἐπανθεῖ.
Ειδύλλια. 7.85 …ὥς τέ νιν αἱ σιμαὶ λειμωνόθε φέρβον ἰοῖσαι
κέδρον ἐς ἁδεῖαν μαλακοῖς ἄνθεσσι μέλισσαι͵ οὕνεκά οἱ γλυκὺ
Μοῖσα κατὰ στόματος χέε νέκταρ. ὦ μακαριστὲ Κομᾶτα͵ τύ θην
τάδε τερπνὰ πεπόνθεις· καὶ τὺ κατεκλᾴσθης ἐς λάρνακα͵ καὶ τὺ
μελισσᾶν κηρία φερβόμενος ἔτος ὥριον ἐξεπόνασας.
ΑΙΤΙΑ ΡΩΜΑΙΚΑ. ; 294.D.7 …καὶ Ζακύνθου καὶ Ἰθάκης ἐφ΄ αἵματι͵
τοὺς δὲ τῶν μνηστήρων ἑταίρους καὶ οἰκείους ἀποφέρειν ποινὴν
Ὀδυσσεῖ τῶν εἰς τὸν οἶκον ἀδικημάτων καθ΄ ἕκαστον ἐνιαυτόν.
αὐτὸς μὲν οὖν εἰς Ἰταλίαν μετέστη· τὴν δὲ ποινὴν τῷ υἱεῖ
καθιερώσας ἀποφέρειν ἐκέλευσε τοὺς Ἰθακησίους. ἦν δ΄ ἄλφιτα
οἶνος κηρία ἔλαιον ἅλες ἱερεῖα πρεσβύτερα φαγί λων· φάγιλον δέ
φησιν Ἀριστοτέλης τὸν ἀμνὸν εἶναι. τοὺς δὲ περὶ Εὔμαιον
ἐλευθερώσας ὁ Τηλέμαχος κατέμιξεν…
Αίτια φυσικά. 918.C.6 …φαγοῦσα τὴν σάρκα τοῦ ἔχεως
ὀρίγανον ἐπεσθίει· τὴν δ΄ ἄρκτον λέγουσιν ἀσωμένην τοὺς
μύρμηκας ἀναλαμβά νειν τῇ γλώττῃ καὶ καταπίνουσαν
ἀπαλλάττεσθαι. τού των δ΄ οὔτε πεῖρα οὔτε περίπτωσις γέγονεν
αὐτοῖς. Πότερον οὖν͵ ὥσπερ τὰ κηρία τὴν μέλιτταν τῇ ὀσμῇ καὶ
τὰ κενέβρεια τὸν γῦπα κινεῖ καὶ προσάγεται πόρρω θεν͵ οὕτως [οὖν]
καὶ σῦς οἱ καρκίνοι καὶ τὴν χελώνην ἡ ὀρίγανος͵ αἱ δὲ μυρμηκιαὶ
τὴν ἄρκτον ὀσμαῖς καὶ ῥεύμασι προσφερέσι καὶ οἰκείοις ἕλκουσιν…
Αθηναίος.
Δειπνοσοφιστές. 2.8.5 …καὶ τὸ παρδαλῶδες. καλῶς οὖν Ἀρίστων ὁ
Κεῖός φησιν ἥδιστον ποτὸν εἶναι τὸν ἅμα μὲν γλυκύτητος͵ ἅμα δ΄
εὐωδίας κοινωνοῦντα. διὸ καὶ τὸ καλούμενον νέκταρ κατα
σκευάζειν τινὰς περὶ τὸν Λυδίας Ὄλυμπον οἶνον καὶ κηρία
συγκιρνάντας εἰς ταὐτὰ καὶ τὰ τῶν ἀνθῶν εὐ ώδη. οἶδα δ΄ ὅτι
Ἀναξανδρίδης τὸ νέκταρ οὐ πο τόν͵ ἀλλὰ τροφὴν εἶναι λέγει
θεῶν.γενέσθαι τὴν ἐπὶ τοῦ νεὼ τῆς Ἀθηνᾶς ἀόρατον ἀσπίδα· καὶ
οὕτως ἀφιᾶσιν εἰς τὴν θάλασσαν κεραμέαν κύλικα͵ καθ έντες εἰς
251
αὐτὴν ἄνθεα καὶ κηρία καὶ λιβανωτὸν ἄτμη τον καὶ ἄλλα ἄττα
μετὰ τούτων ἀρώματα. ὁρῶν οὖν ὑμῶν καὶ αὐτὸς τὸ συμπόσιον
κατὰ τὸν Κολοφώνιον Ξενοφάνη πλῆρες ὂν πάσης θυμη δίας νῦν
γὰρ δὴ ζάπεδον καθαρὸν καὶ χεῖρες ἁπάντων καὶ κύλικες·
Ομηρικοί Ύμνοι.
Εἰς Ἑρμῆνῃ 559 …κατὰ δὲ κρατὸς πεπαλαγμέναι ἄλφιτα λευκὰ
οἰκία ναιετάουσιν ὑπὸ πτυχὶ Παρνησοῖο μαντείης ἀπάνευθε
διδάσκαλοι ἣν ἐπὶ βουσὶ παῖς ἔτ΄ ἐὼν μελέτησα· πατὴρ δ΄ ἐμὸς οὐκ
ἀλέγιζεν. ἐντεῦθεν δὴ ἔπειτα ποτώμεναι ἄλλοτε ἄλλῃ κηρία
βόσκονται καί τε κραίνουσιν ἕκαστα. αἱ δ΄ ὅτε μὲν θυίωσιν ἐδηδυῖαι
μέλι χλωρὸν προφρονέως ἐθέλουσιν ἀληθείην ἀγορεύειν· ἢν δ΄
ἀπονοσφισθῶσι θεῶν ἡδεῖαν ἐδωδὴν ψεύδονται δὴ ἔπειτα δι΄
ἀλλήλων δονέουσαι.
Αριστοφάνη κωμικού.
Εκκλησιάσουσαι. 742 …δεῦρ΄ ἴθ΄͵ ἡ κομμώτρια. φέρε δεῦρο
ταύτην τὴν ὑδρίαν͵ ὑδριαφόρε͵ ἐνταῦθα. σὺ δὲ δεῦρ΄͵ ἡ κιθαρῳδός͵
ἔξιθι͵ πολλάκις ἀναστήσασά μ΄ εἰς ἐκκλησίαν ἀωρὶ νύκτωρ διὰ τὸν
ὄρθριον νόμον. ὁ τὴν σκάφην λαβών͵ προΐτω· τὰ κηρία κόμιζε͵
τοὺς θαλλοὺς καθίστη πλησίον͵ καὶ τὼ τρίποδ΄ ἐξένεγκε καὶ τὴν
λήκυθον. τὰ χυτρίδι΄ ἤδη καὶ τὸν ὄχλον ἀφίετε. Αν. ἐγὼ καταθήσω
τἀμά;
Ησίοδος.
Θεογονία. 597 οὐλομένης Πενίης οὐ σύμφοροι͵ ἀλλὰ Κόροιο. ὡς
δ΄ ὁπότ΄ ἐν σμήνεσσι κατηρεφέεσσι μέλισσαι κηφῆνας βόσκωσι͵
κακῶν ξυνήονας ἔργων· αἱ μέν τε πρόπαν ἦμαρ ἐς ἠέλιον
καταδύντα ἠμάτιαι σπεύδουσι τιθεῖσί τε κηρία λευκά͵ οἱ δ΄
ἔντοσθε μένοντες ἐπηρεφέας κατὰ σίμβλους ἀλλότριον κάματον
σφετέρην ἐς γαστέρ΄ ἀμῶνται· ὣς δ΄ αὔτως ἄνδρεσσι κακὸν
θνητοῖσι γυναῖκας Ζεὺς ὑψιβρεμέτης θῆκε͵ ξυνήονας ἔργων
ἀργαλέων.
Οππιανός.
Κυνηγετικά 1.128 …ὁππότε καὶ καλύκεσσι καὶ ἄνθεσιν ἅμματα
λύει· ἢ πάλιν ἐσχατίῃσιν ὀπωρινῇσι τροπῇσιν͵ ἡνίκα δῶμα τέθηλεν
ὀπωρολόγοιο γεωργοῦ͵ καρπὸς Ἀθηναίης λιπαρὴν ὅτε γαυλίδα
πλήθει καὶ βότρυς ἡμερίδων θλίβων ἐπιλήνια χαίρει͵ σίμβλα
μελισσάων ὅτε λείρια κηρία βρίθει. χείματι δ΄ ἐν μεσάτῳ μέσου
ἤματος ἀγρώσσοιεν͵ εὖτέ τις ἐν δρυμοῖσιν ὑπὸ σπήλυγγι λιασθείς͵
κάρφεα λεξάμενός τε καὶ ὠκύμορον φλόγα νήσας͵ ἄγχι πυρὸς
κλινθεὶς ὁπλίσσατο δόρπον ἀμορβός.
Γαληνός ιατρός.
ΓΑΛΗΝΟΥ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ ΒΙΒΛΙΟΝ. Ἐπειδὴ καὶ σύ με
πολλάκις͵ ὦ Ἱέρων φίλτατε͵ καὶ ἄλλοι τινὲς νῦν ἑταῖροι
παρακαλοῦσι θεραπευ τικὴν μέθοδον αὐτοῖς γράψαι… libri xiv
10.1004.17 …αὐτῶν ἡ διαφορά. τινὰ μὲν γὰρ ἐκ μεταβολῆς γίνεται
τῶν στερεῶν σωμάτων͵ ὡς ἡ μυρμηκία καὶ ἡ λεύκη καὶ ὁ ἀλφὸς καὶ
ὁ σφάκελος͵ ἐλέφας τε καὶ ψώρα καὶ λέπρα͵ τινὰ δ΄ οὐδ΄ ὅλως ὄντα
πρότερον ὕστερα γίνεται͵ καθάπερ καὶ ἡ μελικηρὶς͵ ἀθερώματά τε
καὶ στεατώματα· καὶ καθ΄ ἕτερον τρόπον ἕλμινθες καὶ ἀσκαρίδες
252
καὶ κηρία· καλοῦσι γὰρ οὕτω μὲν μακρὰν καὶ πλατεῖαν ἕλμινθα·
καὶ πάντα τὰ πρόσθεν εἰρημένα͵ ἃ κατά τινα τῶν ἀποστημάτων
εὑρίσκεται͵ πώροις͵ ἢ λίθοις͵ ἢ ὀστοῖς͵ ἢ θριξὶν͵ ἤ τισιν ἑτέροις τῶν
τοιούτων ἐοικότα.
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΚΡΑΣΕΩΣ ΚΑΙ ΔΥΝΑ ΜΕΩΣ ΤΩΝ ΑΠΛΩΝ
ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΒΙΒΛΙΟΝ .Τὰς τῶν ἁπλῶν φαρμάκων δυνάμεις. 12.96.3
…καὶ φύματα καὶ φαγεδαίνας χρῶνται μέλιτι μιγνύντες. [στ. Περὶ
πάνακος τοῦ χειρωνείου.] Πάνακες χειρώνειον. καὶ τοῦτο
παραπλησίας ἐστὶ τῷ προγεγραμμένῳ δυνάμεως. [ζ. Περὶ
παρωνυχίας.] Παρωνυχία ὠνόμασται μὲν ἀπὸ τῆς ἐνεργείας͵ ἰᾶται
γὰρ παρωνυχίας· ὡς δὲ Διοσκορίδης φησὶ͵ καὶ κηρία. δύναμις64 δ΄
αὐτοῦ λεπτομερής τ΄ ἐστὶ καὶ ξηραντικὴ καὶ ἄδηκτος. τοιαῦτα γὰρ
εἶναι χρὴ καὶ τὰ τῆς παρωνυχίας φάρμακα.
Διόδωρος Σικελός.
Ιστορική βιβλιοθήκη. … οἱ δ΄ ἐγχώριοι τροφαῖς μὲν χρῶν ται
γάλακτι καὶ μέλιτι καὶ κρέασι͵ δαψιλῶς πάντα ταῦτα παρεχομένης
τῆς χώρας͵ τὰ δὲ πρὸς ἀλλή λους βιοῦσιν ἐπιεικῶς καὶ δικαίως
παρὰ πάντας σχε δὸν τοὺς ἄλλους βαρβάρους· τά τε γὰρ κατὰ τὴν
ὀρεινὴν ἐν τοῖς δένδρεσιν εὑρισκόμενα κηρία τῶν πρώτων
εὑρισκόντων ἐστί͵ μηδενὸς ἀμφισβητοῦν τος͵ τά τε πρόβατα
σημείοις διειλημμένα͵ κἂν μη δεὶς φυλάττῃ͵ σώζεται τοῖς
κεκτημένοις͵ ἔν τε ταῖς ἄλλαις ταῖς ἐν τῷ βίῳ κατὰ μέρος
οἰκονομίαις θαυ μαστῶς προτιμῶσι τὸ δικαιοπραγεῖν.
Ιστορική βιβλιοθήκη. 5.26.2.6 …διὰ δὲ τὴν ὑπερβολὴν τοῦ
ψύχους δια φθειρομένης τῆς κατὰ τὸν ἀέρα κράσεως οὔτ΄ οἶ νον
οὔτ΄ ἔλαιον φέρει· διόπερ τῶν Γαλατῶν οἱ τούτων τῶν καρπῶν
στερισκόμενοι πόμα κατασκευ άζουσιν ἐκ τῆς κριθῆς τὸ
προσαγορευόμενον ζῦθος͵ καὶ τὰ κηρία πλύνοντες τῷ τούτων
ἀποπλύματι χρῶνται. κάτοινοι δ΄ ὄντες καθ΄ ὑπερβολὴν τὸν
εἰσαγόμενον ὑπὸ τῶν ἐμπόρων οἶνον ἄκρατον ἐμ φοροῦνται͵ καὶ διὰ
τὴν ἐπιθυμίαν λάβρῳ χρώμενοι τῷ ποτῷ καὶ μεθυσθέντες εἰς
ὕπνον…
Ιστορική βιβλιοθήκη. 14.30.1.2 τῶν ἐγχωρίων ἐπ΄ αὐτούς͵
τούτους μὲν κρατήσαντες μάχῃ πολλοὺς ἀνεῖλαν͵ αὐτοὶ δὲ λόφον
ὀχυρὸν κατα λαβόμενοι τὴν χώραν ἐπόρθουν͵ καὶ τὰς ὠφελείας εἰς
τοῦτον ἀθροίσαντες ἀφθόνως ἑαυτοὺς ἀνελάμ βανον. εὑρίσκετο δὲ
καὶ σμήνη παμπληθῆ περὶ τοὺς τόπους͵ ἐξ ὧν πολυτελῆ
προσεφέρετο κηρία. τούτων δ΄ οἱ γευσάμενοι παραλόγῳ
περιέπιπτον συμπτώματι· οἱ γὰρ μεταλαβόντες αὐτῶν ἄφρονες
ἐγίνοντο καὶ πίπτοντες ἐπὶ τὴν γῆν ὅμοιοι τοῖς τετελευτηκόσιν
ὑπῆρχον.
64
Το ΒΗΜΑ, 29/09/1996 , Σελ.: A47. Αφετέρου το κερί, που συνδυάζεται με το μέλι, είχε και αυτό
τις δικές του ιδιότητες ως εύπλαστο στεγανοποιητικό και στους ρωμαϊκούς χρόνους φωτιστικό, στο
Βυζάντιο απόκτησε θρησκευτικές - μεταφυσικές προεκτάσεις.
253
Λουκιανός σοφιστής.
ΔΗΜΩΝΑΚΤΟΣ ΒΙΟΣ … 52.3 …τοῦ μεγίστου τὴν ἀρχὴν
ἐμπιστευθέντι ἐκ βασι λέως ἐρομένῳ͵ πῶς ἄριστα ἄρξει; Ἀοργήτως͵
ἔφη͵ καὶ ὀλίγα μὲν λαλῶν͵ πολλὰ δὲ ἀκούων. Ἐρομένῳ δέ τινι εἰ καὶ
αὐτὸς πλακοῦντας ἐσθίοι͵ Οἴει οὖν͵ ἔφη͵ τοῖς μωροῖς τὰς μελίσσας
τιθέναι τὰ κηρία; Πρὸς δὲ τῇ Ποικίλῃ ἀνδριάντα ἰδὼν τὴν χεῖρα
ἀποκεκομμένον͵ ὀψὲ ἔφη Ἀθηναίους εἰκόνι χαλκῇ τετιμηκέναι τὸν
Κυνέγειρον.
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ.25 …οἷον κηρίον͵ πλὴν οὐχ οὕτω
γλαφυρόν͵ ἀλλ΄ ὥσπερ ἂν εἰ ἐκ λεπυρίων ἐρεβίνθων λευκῶν πολλὰ
συμπαγείη. Οὐκ ἔχει δ΄ ἀνεῳγμένον πόρον οὐδὲν τούτων͵ οὐδὲ
γίνονται ἐκ τούτων αἱ πορφύραι͵ ἀλλὰ φύονται καὶ αὗται καὶ τἆλλα
τὰ ὀστρακό δερμα ἐξ ἰλύος καὶ συσσήψεως. Τοῦτο δὲ συμβαίνει
ὥσπερ ἀποκάθαρμα καὶ ταύταις καὶ τοῖς κήρυξιν· κηριάζουσι γὰρ
καὶ οἱ κήρυκες. Γίνονται μὲν οὖν καὶ τὰ κηριάζοντα τῶν
ὀστρακοδέρμων τὸν αὐτὸν τρόπον τοῖς ἄλλοις ὀστρακοδέρμοις͵ οὐ
μὴν ἀλλὰ μᾶλλον ὅταν προϋπάρχῃ τὰ ὁμοιογενῆ· ἀφιᾶσι γὰρ
ἀρχόμενα κηριάζειν γλισχρότητα μυξώδη͵ ἐξ ἧς τὰ λεπυριώδη
συνίσταται.
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ. 554b.11 ζῶσιν. Σμῆνος δ΄ ἂν
διαμείνῃ ἔτη ἐννέα ἢ δέκα͵ εὖ δοκεῖ διαγεγενῆσθαι. Ἐν δὲ τῷ Πόντῳ
εἰσί τινες μέλιτται λευκαὶ σφόδρα͵ αἳ τὸ μέλι ποιοῦσι δὶς τοῦ
μηνός. Αἱ δ΄ ἐν Θεμισκύρᾳ περὶ τὸν Θερμώδοντα ποταμὸν ἐν τῇ γῇ
καὶ ἐν τοῖς σμή νεσι ποιοῦσι κηρία οὐκ ἔχοντα κηρὸν πολὺν ἀλλὰ
πάνυ σμικρόν͵ μέλι δὲ παχύ· τὸ δὲ κηρίον λεῖον καὶ ὁμαλόν ἐστιν.
Οὐκ ἀεὶ δὲ τοῦτο ποιοῦσιν͵ ἀλλὰ τοῦ χειμῶνος· ὁ γὰρ κιττὸς πολὺς
ἐν τῷ Πόντῳ ἐστίν͵ ἀνθεῖ δὲ ταύτην τὴν ὥραν͵ ἀφ΄ οὗ φέρουσι τὸ
μέλι. Κατάγεται δὲ καὶ εἰς Ἀμισὸν μέλι ἄνωθεν λευκὸν καὶ παχὺ
σφόδρα…
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ.554b.19 …κιττὸς πολὺς ἐν τῷ
Πόντῳ ἐστίν͵ ἀνθεῖ δὲ ταύτην τὴν ὥραν͵ ἀφ΄ οὗ φέρουσι τὸ μέλι.
Κατάγεται δὲ καὶ εἰς Ἀμισὸν μέλι ἄνωθεν λευκὸν καὶ παχὺ σφόδρα͵ ὃ
ποιοῦσιν αἱ μέ λιτται ἄνευ κηρίων πρὸς τοῖς δένδρεσιν· γίνεται δὲ
καὶ ἄλ λοθι τοιοῦτον ἐν τῷ Πόντῳ. Εἰσὶ δὲ καὶ μέλιτται αἳ ποιοῦσι
κηρία τριπλᾶ ἐν τῇ γῇ· ταῦτα δὲ μέλι μὲν ἴσχει͵ σκώ ληκας δ΄ οὐκ
ἴσχει. Ἔστι δ΄ οὔτε τὰ κηρία πάντα τοιαῦτα͵ οὔτε πᾶσαι αἱ
μέλιτται τοιαῦτα ποιοῦσιν. Αἱ δ΄ ἀνθρῆναι καὶ οἱ σφῆκες ποιοῦσι
κηρία τῷ γόνῳ͵ ὅταν μὲν μὴ ἔχωσιν ἡγεμόνα ἀλλ΄ ἀποπλανηθῶσι
καὶ μὴ εὑρίσκωσιν…
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ.554b. …ἀφ΄ οὗ φέρουσι τὸ μέλι.
Κατάγεται δὲ καὶ εἰς Ἀμισὸν μέλι ἄνωθεν λευκὸν καὶ παχὺ σφόδρα͵ ὃ
ποιοῦσιν αἱ μέ λιτται ἄνευ κηρίων πρὸς τοῖς δένδρεσιν· γίνεται δὲ
καὶ ἄλ λοθι τοιοῦτον ἐν τῷ Πόντῳ. Εἰσὶ δὲ καὶ μέλιτται αἳ ποιοῦσι
κηρία τριπλᾶ ἐν τῇ γῇ· ταῦτα δὲ μέλι μὲν ἴσχει͵ σκώ ληκας δ΄ οὐκ
ἴσχει. Ἔστι δ΄ οὔτε τὰ κηρία πάντα τοιαῦτα͵ οὔτε πᾶσαι αἱ
μέλιτται τοιαῦτα ποιοῦσιν. Αἱ δ΄ ἀνθρῆναι καὶ οἱ σφῆκες ποιοῦσι
κηρία τῷ γόνῳ͵ ὅταν μὲν μὴ ἔχωσιν ἡγεμόνα ἀλλ΄ ἀποπλανηθῶσι
254
καὶ μὴ εὑρίσκωσιν͵ αἱ μὲν ἀνθρῆναι ἐπὶ μετεώρου τινός͵ οἱ δὲ σφῆ

κες ἐν τρώγλαις͵ ὅταν δ΄ ἔχωσιν ἡγεμόνα͵ ὑπὸ γῆν.
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ.605b.10 Περὶ μὲν οὖν τῶν
τετραπόδων ζῳων τοῦτον ἔχει τὸν τρόπον. Τῶν δ΄ ἐντόμων τὰ
πλεῖστα εὐθηνεῖ ἐν ᾗπερ ὥρᾳ καὶ γίνεται͵ ὅταν τοιοῦτον ᾖ τὸ ἔτος
οἷον τὸ ἔαρ͵ ὑγρὸν καὶ ἀλεει νόν. Ταῖς δὲ μελίτταις ἐγγίνεται ἐν
τοῖς σμήνεσι θηρία ἃ λυμαίνεται τὰ κηρία͵ τό τε σκωλήκιον τὸ
ἀραχνιοῦν καὶ λυμαινόμενον τὰ κηρία καλεῖται δὲ κλῆρος͵ οἱ δὲ
πυραύ στην καλοῦσιν· ὃς ἐντίκτει ἐν τῷ κηρίῳ ὅμοιον ἑαυτῷ οἷον
ἀράχνιον͵ καὶ νοσεῖν ποιεῖ τὸ σμῆνος͵ καὶ ἄλλο θηρίον͵ οἷον ὁ
ἡπίολος ὁ περὶ τὸν λύχνον πετόμενος·
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ.623b.19 …οἱ δ΄ ἀράχναι ποιοῦσι μὲν
οὐδὲν οὐδ΄ ἀποτίθενται͵ θηρεύουσι δὲ μόνον τὴν τροφήν· τῶν δ΄ ἐν
νέα γενῶν τῶν εἰρημένων περὶ μὲν τῶν λοιπῶν ὕστερον λεχθήσε
ται͵ αἱ δὲ μέλιτται θηρεύουσι μὲν οὐδέν͵ αὐταὶ δὲ ποιοῦνται καὶ
ἀποτίθενται· ἔστι γὰρ αὐταῖς τὸ μέλι τροφή. Δῆλον δὲ ποιοῦσιν͵
ὅταν τὰ κηρία ἐπιχειρῶσιν οἱ μελιττουργοὶ ἐξαιρεῖν· θυμιώμεναι
γὰρ καὶ σφόδρα πονοῦσαι ὑπὸ τοῦ καπνοῦ τότε μάλιστα τὸ μέλι
ἐσθίουσιν͵ ἐν δὲ τῷ ἄλλῳ χρόνῳ οὐ σφόδρα ὁρῶνται͵ ὡς φειδόμεναι
καὶ ἀποτιθέμεναι τροφῆς χάριν.
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ.626a.1 …ὅταν δ΄ ᾖ δυνατός͵ αὐτὸς
διελὼν τὸ κάλυμμα ἐξέρχεται. Τὰ δὲ γινόμενα θηρία ἐν τοῖς σμή
νεσι καὶ λυμαινόμενα τὰ κηρία αἱ μὲν χρησταὶ μέλιτται
ἐκκαθαίρουσιν͵ αἱ δ΄ ἕτεραι διὰ κακίαν περιορῶσιν ἀπολλύ μενα τὰ
ἔργα αὐτῶν. Ὅταν δὲ τὰ κηρία ἐξαιρῶσιν οἱ μελιττουργοί͵
ἀπολείπουσιν αὐταῖς τροφὴν διὰ χειμῶνος͵ ἣ ἐὰν μὲν διαρ κὴς ᾖ͵
σώζεται τὸ σμῆνος͵ εἰ δὲ μή͵ ἐὰν μὲν χειμὼν ᾖ͵ αὐτοῦ θνήσκουσιν͵
εὐδιῶν δ΄ οὐσῶν ἐκλείπουσι τὸ σμῆνος.
ΠΕΡΙ ΘΑΥΜΑΣΙΩΝ ΑΚΟΥΣΜΑΤΩΝ. 832a.6 … ἡ Χαλκιδικὴ πόα

καὶ τὰ ἀμύγδαλα χρησιμώτατα πρὸς τὸ μέλι ποιεῖν· πλεῖστον
γὰρ γόνον φασὶν ἐξ αὐτῶν γίνε σθαι. τὰς μελίττας λέγουσιν
ὑπὸ μύρου καροῦσθαι καὶ οὐκ ἀνέχεσθαι τὴν ὀσμήν· ἔνιοι δὲ
λέγουσι μάλιστα τοὺς μεμυ ρισμένους τύπτειν. ἐν Ἰλλυριοῖς
φασὶ τοὺς Ταυλαντίους καλουμένους ἐκ τοῦ μέλιτος ποιεῖν οἶνον.
ὅταν δὲ τὰ κηρία ἐκθλίψωσιν͵ ὕδωρ ἐπιχέοντες ἕψουσιν ἐν λέβητι
ἕως ἂν ἐκλίπῃ τὸ ἥμισυ͵ ἔπειτα εἰς κεράμια ἐκχέαντες καὶ ἡμίσεα
ποιήσαντες τιθέασιν εἰς σανίδας…
Αποσπάσματα. 8.44.507.11 Κεφαλληνίας καὶ Ζακύνθου καὶ
Ἰθάκης ἐφ΄ αἵματι͵ τοὺς δὲ τῶν μνηστήρων ἑταίρους καὶ οἰκείους
ἀποφέρειν ποινὴν Ὀδυσσεῖ τῶν εἰς τὸν οἶκον ἀδικημάτων καθ΄
ἕκαστον ἐνιαυ τόν. αὐτὸς μὲν οὖν εἰς Ἰταλίαν μετέστη͵ τὴν δὲ
ποινὴν τῷ υἱῷ καθιερώσας ἀποφέρειν ἐκέλευσε τοὺς Ἰθακησίους· ἦν
δ΄ ἄλφιτα͵ οἶνος͵ κηρία͵ ἔλαιον͵ ἅλες͵ ἱερεῖα πρεσβύτερα φαγίλων.
φάγιλον δέ φησιν Ἀριστοτέλης τὸν ἀμνὸν εἶναι. τοὺς δὲ περὶ
Εὔμαιον ἐλευθερώσας…
255
Αίσωπος.
Μύθοι. 74.1.2 … οὕτως ἔνιοι τῶν ἀνθρώπων οὐδενὸς ἄξιοι
ὄντες͵ ὅταν ταραχῆς λάβωνται͵ δοκοῦσί τινες. ΜΕΛΙΤΤΟΥΡΓΟΣ εἰς
μελισσουργοῦ τις εἰσελθὼν ἐκείνου ἀπόντος τό τε μέλι καὶ τὰ
κηρία ἀφείλετο. ὁ δὲ ἐπανελθὼν ἐπειδὴ ἐθεάσατο ἐρήμους τὰς
κυψέλας͵ εἱστήκει ταύτας διερευνῶν. αἱ δὲ μέλισσαι ἐπανελθοῦσαι
ἀπὸ τῆς νομῆς ὡς κατέλαβον αὐτόν͵ παίουσαι τοῖς κέντροις τὰ
πάνδεινα διετίθεσαν. κἀκεῖνος ἔφη πρὸς αὐτάς· ὦ κάκιστα ζῷα͵
ὑμεῖς τὸν μὲν κλέψαντα ὑμῶν τὰ κηρία ἀθῷον ἀφήκατε͵ ἐμὲ δὲ
τὸν ἐπιμελούμενον…
Δίων Κάσσιος ιστορικός.
Ρωμαίκή ιστορία. 56.24.4.4 …αἵ τε κορυφαὶ τῶν Ἄλπεων
συμπεπτωκέναι τε ἐς ἀλλήλας καὶ κίονας τρεῖς πυροειδεῖς
ἀνεικέναι ἔδοξαν͵ καὶ ὁ οὐρανὸς φλεγομένῳ πολλαχῇ ἐῳκει͵
ἀστέρες τε κομῆται συχνοὶ ἅμα κατε φαίνοντο͵ καὶ δόρατα ἀπ΄
ἄρκτου φερόμενα πρὸς τὰ τῶν Ρωμαίων στρατόπεδα προσπίπτειν
ἐδόκει͵ μέλισσαί τε περὶ τοὺς βωμοὺς αὐ τῶν κηρία ἀνέπλασσον͵
καὶ Νίκης τι ἄγαλμα ἔν τε τῇ Γερμανίᾳ ὂν καὶ πρὸς τὴν πολεμίαν
βλέπον πρὸς τὴν Ἰταλίαν μετεστράφη·
Ρωμαίκή ιστορία 74.6.3.5 …συνερρωγότος δὲ τοῦ πολέμου ἦλθέ
τε ἐς τὸ Βυζάντιον͵ καὶ ἐντεῦθεν ἐπὶ τὴν Πέρινθον ἐπεστράτευσε.
γενομένων δὲ αὐτῷ σημείων οὐκ ἀγαθῶν ἐταράχθη· ἀετός τε γὰρ
ἐπ΄ ἄγαλμα στρα τιωτικὸν ἱζήσας ἐπὶ τοσοῦτον ἐπέμεινε͵ καίπερ
ἀποσοβούμενος͵ ὥστε καὶ ἁλῶναι͵ καὶ μέλισσαι κηρία περὶ τὰ
σημεῖα τὰ στρατιω τικά͵ τάς τε εἰκόνας αὐτοῦ μάλιστα͵
περιέπλασσον. διὰ ταῦτα οὖν ἀπῆρεν ἐς τὸ Βυζάντιον. ὁ Αἰμιλιανὸς
δὲ περὶ Κύζικον συμβαλών τισι τῶν στρατηγῶν τῶν τοῦ Σεουήρου
ἡττήθη πρὸς αὐτῶν καὶ ἐσφάγη.
Ρωμαίκή ιστορία S297.10 …συνέσει καὶ ἐμπειρίᾳ
πραγμάτων προφέρειν ἐδόκει καὶ ἐπὶ πολ λῶν ἐθνῶν ἐξήταστο.
συνερρωγότος δὲ τοῦ πολέμου ἦλθέ τε εἰς τὸ Βυζάντιον͵ καὶ
ἐντεῦθεν ἐπὶ τὴν Πέρινθον ἐπεστράτευσε. γε νομένων δὲ αὐτῷ
σημείων οὐκ ἀγαθῶν ἐταράχθη· ἀετός τε γὰρ ἐπ΄ ἄγαλμα
στρατιωτικὸν ἱζήσας ἐπὶ τοσοῦτον ἐπέμεινε͵ καίπερ
ἀποσοβούμενος͵ ὥστε καὶ ἁλῶναι͵ καὶ μέλισσαι κηρία περὶ τὰ ση
μεῖα τὰ στρατιωτικά͵ τάς τε εἰκόνας αὐτοῦ μάλιστα͵ περιέπλασσον.
διὰ ταῦτα οὖν ἀπῆρεν εἰς τὸ Βυζάντιον. ὁ Αἰμιλιανὸς δὲ περὶ
Κύζικον συμβαλών τισι τῶν στρατηγῶν τῶν τοῦ Σευήρου ἡττή θη
πρὸς αὐτῶν καὶ ἐσφάγη.
Ελλάδας περιήγησης. 8.42.11.5 Ἀγελάδαν συμβαίνει τὸν
Ἀργεῖον. ταύτης μάλιστα ἐγὼ τῆς Δήμητρος ἕνεκα ἐς Φιγα λίαν
ἀφικόμην. καὶ ἔθυσα τῇ θεῷ͵ καθὰ καὶ οἱ ἐπιχώ ριοι νομίζουσιν͵
οὐδέν· τὰ δὲ ἀπὸ τῶν δένδρων τῶν ἡμέρων τά τε ἄλλα καὶ ἀμπέλου
καρπὸν καὶ μελισσῶν τε κηρία καὶ ἐρίων τὰ μὴ ἐς ἐργασίαν πω
ἥκοντα ἀλλὰ ἔτι ἀνάπλεα τοῦ οἰσύπου͵ ἃ τιθέασιν ἐπὶ τὸν βωμὸν
τὸν ᾠκοδομημένον πρὸ τοῦ σπηλαίου..
256
ΚΕΡΙ, ΚΕΡΙΝΟΣ
Ιστορία Μ. Αλεξάνδρου.
ΓΕΝΝΗΣΙΣ͵ ΚΑΤΟΡΘΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΤΟΥ
ΜΑΚΕΔΟΝΟΣ ΔΙΑ ΣΤΙΧΟΥ 13 …αὐτεῖνος ἦτον ὕστερος ὁποὺ τὴν
κυριεύει͵ καὶ ἤξευρε μὲ τὴν μαγειὰ ὅλα νὰ τὰ γρικήση· ἀφέντης δὲν
ηὑρίσκετον μ΄ αὐτὸν νὰ πολεμήση. Ποτέ του δὲν ἐξέβαινε σὲ
πόλεμον͵ ΄ς στρατεία͵ μὰ κάθετον στὸ σπίτι του κ΄ ἔκανε τὴν
μαντεία. Ἀνθρώπους ἐργαζέτονε κέρινους γιὰ νὰ κάνη͵ ἔπειτα
τοὺς ἀπόθιζε μέσα εἰς τὴν λεκάνη· καὶ ἄρχιζε μὲ τὴν σπουδὴν τοὺς
δαίμονας νὰ κράζη͵ καὶ τὸ κερί ἔκανε λαλιὰ στὰ θέλει νὰ
΄ρδινιάζη. Καράβια͵ κάτεργα μικρά͵ μὲ τὸ κερί ὅλα κάνει͵ κι ἀπέκει
τὰ ἀπόθιζε μέσα εἰς τὴν λεκάνη.
ΓΕΝΝΗΣΙΣ͵ ΚΑΤΟΡΘΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΤΟΥ
ΜΑΚΕΔΟΝΟΣ ΔΙΑ ΣΤΙΧΟΥ 95 …εἰς τ΄ ὄνειρο τὸ θέλω δεῖ ἂν ἔχ΄
αὐτὸ βοήθεια.6 Ἐβγῆκε ὁ Νεκτεναβὸς καὶ τὴν μαγειά του κάνει͵ κ΄
ἐγύρευσε παράμερα καὶ βρίσκει τὸ βοτάνι· πιάνει καὶ κοπανίζει το
καὶ τὸ ζουμί του βγάνει͵ ἀνασκυρίζει το καλά͵ παράμερα τὸ βάνει.
Γυναίκα ἐκατόρθωσε μὲ τὸ κερί πλασμένη͵ Ὀλυμπιάδος τ΄ ὄνομα
ἔγραψε στὴν κερένη. Ἀπῆτις τὴν ἐξέφλησε ἀνάφτει τὸ λυχνάρι͵ κ΄
ἔβανε ἀπὸ τὸ ζουμὶ τοῦ λύχνου νά ΄χη χάρη.
ΠΡΟΠΟΛΙΣ
Γαληνός ιατρός.
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΣΥΝΘΕΣΕΩΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΤΩΝ ΚΑΤΑ ΓΕΝΗ
ΒΙΒΛΙΟΝ.῎Ηδη μοι καὶ πρόσθεν ἐγέγραπτο libri vii 13.548.5 …
ῥητίνης πιτυΐνης κε. ἀμμωνιακοῦ θυμιάματος. στυπτηρίας σχιστῆς.
προπόλεως. ἐλαίου παλαιοῦ λίτρας γ. ἕψε λιθάργυρον ἐλαίῳ καὶ
ὅταν ἄρξηται συστρέφεσθαι͵ ἐπίβαλλε ἄσφαλτον καὶ ἕψε μέχρις οὗ
αὕτη καλῶς τακῇ͵ τήκεται γὰρ χρόνῳ εἶτα πίσσαν͵ εἶτα ῥητίνην͵
κηρὸν͵ ἀμμωνιακὸν͵ πρόπολιν. ἕκαστον δ΄ αὐτῶν ἀποδίδου
συστρέφων καὶ ὑποσπῶν τὸ πῦρ. ἀμολύντων δ΄ ὄντων͵ ἰὸν͵ σχιστὴν
καὶ ἐνδοὺς ζέμα͵ κατάχει εἰς λεκάνην ψυχρὸν ἔχουσαν. ταύτῃ μετὰ
τὸ πωρωθῆναι τὸ λοιπὸν κάταγμα….
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΣΥΝΘΕΣΕΩΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΤΩΝ ΚΑΤΑ ΓΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΝ.
vii 13.583.10 τάτην εἶναι͵ τὴν πρόπολιν δὲ ἐναντίως ἔχειν αὐτῇ
κατὰ χρό νον. εἰ δὲ εἴη παλαιοτέρα͵ μαλαττέσθω παρὰ τὸ πῦρ δι΄
ἐλαίου ἢ ἐν ἡλίῳ. ἐπ΄ ἄλλου δέ τινος ἀγροίκου τῇ ζύμῃ τὸν ὀπὸν
τοῦ τιθυμάλλου μίξας ἐπέθηκα͵ πλησίον τῆς αὐ λῆς αὐτοῦ
θεασάμενος αὐτὸν πεφυκότα. κατέγνων γὰρ τῆς ζύμης ὡς
προσφάτου. καὶ ποτὲ πρόπολιν μετ΄ ἐλαίου τήξας ἀνέδευσα τῇ
ζύμῃ͵ προφυράσας αὐτὴν ὄξει δριμυτάτῳ. κάλ λιον δ΄ ἐπὶ τῶν
τοιούτων μίξεων τὸ ἔλαιον παλαιὸν εἶναι͵ δι΄ ὀξυμέλιτός τε καὶ
ἀλεύρου κυάμων ἢ ὀρόβων…
ΒΙΒΛΙΟΝ. vii 13.591.17 … εἶτα ἐὰν μέν σοι δόξῃ μετρίως
257
θερμαίνειν͵ εὐκράτως ἔχειν ὑπόλαβε τὸ σκευασθέν. εἰ δ΄ ἤτοι

μηδεμίαν αἰσθητὴν ποιοῖτο θερμασίαν ἢ πυρωδέστερον εἴη τοῦ
προσήκοντος͵ ἔξεστιν ἤτοι γ΄ ἐκλῦσαι τὸ φάρμακον ἢ ἐπιτεῖναι·
ἐκλῦσαι μὲν μίξει κηρωτῆς͵ ἐπιτεῖναι δ΄ εὐφορβίου προσθέσει. ἐάν
γε μὴν λιπαρὰν ἔχῃς πρόπολιν͵ ἐπιτηδειοτέραν ἴσθι σοι πασῶν
τῶν ῥητινῶν ἐσομένην αὐτὴν͵ ὡς ἂν ἐπισπᾶσθαί τε καὶ τοῦ βάθους
ἕλκειν ἔξω πεφυκυῖαν ἀτμώδη τε πάχη πνεύ ματος͵ ὑγρότητάς τε
περιττάς. αἱ μὲν γὰρ ῥητίναι μετὰ τοῦ κηροῦ τῆς ἐμπλαστρώδους
συστάσεως ἕνεκεν͵ οὐχ ὡς ὑπὸ τὸν σκοπὸν τῆς θεραπείας
πεπτωκυῖαι παραλαμβάνονται.
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΣΥΝΘΕΣΕΩΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΤΩΝ ΚΑΤΑ ΓΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΝ
ΕΠΤΑ . 13.625.19 …ἀσθενέστερον͵ εἴρηται πρόσθεν ὡς πλέον εἶναι
προσήκει τοῦτο τῆς τῶν ἄλλων ἀναλογίας. εἰ δὲ μὴ μόνης ῥητίνης͵
ἀλλὰ καὶ πίττης ἐμβάλλειν ἐθελήσαιμεν͵ ἡμίλιτρον ἑκατέρας
μίξομεν͵ ὡς εἶναι ἴσον τὸν σταθμὸν τῷ κηρῷ. πολὺ δὲ κάλ λιόν ἐστι
τὸ φάρμακον͵ ἐὰν ἀντὶ τῆς ῥητίνης τε καὶ πίττης πρόπολιν μίξῃ
τις ἴσην τῷ κηρῷ. τὸ λιπαρὸν δ΄ οὐκ ἐχού σης αὐτῆς ὁμοίως ταῖς
ῥητίναις͵ ἐὰν μὲν ἀνεπίδετον ἐθελή σωμεν εἶναι τὸ φάρμακον͵
ἐμβαλοῦμεν τῆς τερμινθίνης ἢ τῆς λάρικος ὀνομαζομένης ἢ καὶ τῆς
συγκομιστῆς πευκίνης.
ΒΙΒΛΙΟΝ. vii 13.631.11 …χωρίοις ἐκείνοις ἐστὶ καὶ τὸ σινάπινον
ἔλαιον͵ οὗ καὶ αὐτοῦ μίξας ποτὲ μέρος εὔδηλον ὅτι δριμύτατον
ἐργάσῃ φάρμακον ὡς πρὸς τὸ διανοίγειν τὰ μεμυκότα νύγματα.
πρόδηλον δ΄ ἔστιν ἐκ τῶν εἰρημένων͵ κᾂν σαγαπηνὸν ἀντὶ
ὀποπάνακος ἐν θυείᾳ δι΄ ὄξους προλειώσας͵ ἐπιχέοις αὐτῷ
τετηκυῖαν ῥη τίνην καὶ πρόπολιν καὶ στέαρ τι τῶν δριμυτέρων͵
ἐκ ταὐ τοῦ γένους ἔσται τὸ φάρμακον. ἕτερον δὲ μαλακώτερον γέ
νος τῶν τηκτῶν ἐστι φαρμάκων͵ ὄξους δ΄ οὐκ ἔχον͵ ὃ διὰ τῶν
ῥητινῶν καὶ προπόλεως καὶ στεάτων σκευάζεται μόνον͵
ἐπεμβαλλομένου καὶ κηροῦ διὰ τὴν σύστασιν͵ εὐαφέστερον γὰρ ἐκ
τῆς μίξεως αὐτοῦ γίγνεται τὸ φάρμακον.
ΒΙΒΛΙΟΝ. vii 13.780.3 …καὶ ἀμμωνιακὸν σεσησμένα͵ κινῶν ἕως
παύσηται ζέων͵ εἶτα ἐπιθεὶς καὶ μικρὸν ἐάσας βαστάσας ἔμπασσε
χαλκὸν καὶ δι φρυγὲς καὶ ἑψήσας πάλιν͵ ἕως μὴ μολύνῃ͵ ἔσθ΄ ὅτε
γὰρ τούτων βληθέντων ἐπανίεται͵ εἶτα βαστάσας προσδίδου κη ρὸν
καὶ πάλιν ἕψε͵ ἕως ἀμόλυντος γένηται͵ ταχέως δὲ γί νεται͵ εἶτα
ἄρας ἀποδώσεις πρόπολιν καὶ ἐπιθεὶς πάλιν͵ μι κρόν τε ἐάσας
καὶ ἄρας ἀποδίδου ἀλόην͵ μάνναν͵ δίκταμνον͵ ἀριστολοχίαν͵
γεντιανήν. ἐψυγμένων δ΄ ἱκανῶς τούτων͵ καθ΄ ἓν ἕκαστον
λειότατον ἐμπάσεις καὶ κινήσας ἐὰν ᾖ ἀμόλυν τος͵ βαστάσεις. ἐὰν
δὲ μὴ͵ ἐπὶ κούφου πυρὸς ἑψήσεις. ταῦτα μὲν ὁ ῞Ηρας ἔγραψε περὶ
τῆς ἐμπλάστρου.
Διοσκουρίδης Πεδάνιος.
Ιατρικά υλικά 2.84.1.1 … ἀνεῖται καὶ νοτίδα παρέχει͵ πρὸς τὸ μὴ
τήκεσθαι. δύναμιν δὲ ἔχει πᾶς κηρὸς θερμαντικήν͵ μαλακτικήν͵
πληρω τικήν τε μετρίως. μείγνυται δὲ καὶ ῥοφήμασιν ἐπὶ τῶν δυσεν
τερικῶν͵ καταπινόμενος δὲ μεγέθη κεγχριαῖα δέκα οὐκ ἐᾷ τυ
258
ροῦσθαι ἐπὶ τῶν τιθηνουσῶν τὸ γάλα. πρόπολιν δὲ

παραλημπτέον τὴν ξανθὴν καὶ εὐώδη καὶ στυρακίζουσαν͵ μαλακήν
τε ἐν τῷ ὑπερξήρῳ καὶ μαστίχης τρό πον ἐφελκομένην. ἔστι δὲ
θερμαντικὴ ἄγαν καὶ ἐπισπαστικὴ καὶ σκολόπων ἑλκυστική· ἀρήγει
δὲ καὶ βηξὶ παλαιαῖς ὑπο θυμιωμένη͵ αἴρει δὲ καὶ λειχῆνας
ἐπιτιθεμένη.
ΠΕΔΑΝΙΟΥ ΔΙΟΣΚΟΥΡΙΔΟΥ ΑΝΑΖΑΡΒΕΩΣ ΠΕΡΙ ΑΠΛΩΝ
ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ. Ἡ τῶν ἁπλῶν φαρμάκων παράδοσις.
1.68.4.6 …ἢ κηκῖδα λείαν καὶ σμύρναν ἑψήσας μετὰ μέλιτος
ἐντίθει͵ ἢ ἄσφαλτον͵ πίσσαν͵ στυπτηρίαν͵ μαστίχην Χίαν͵ κεδρίαν
ὁμοίως͵ χαλβάνην͵ πέπερι͵ κόκκον Κνίδιον· ἢ βατράχου ἧπαρ καὶ
ῥοῦν βυρσοδεψικὴν ἑψήσας ἐν ὕδατι μέχρι τοῦ πάχος ἔχειν μέλιτος͵
εἶτ΄ [ἐν]ἀπορρίψας τὰ σκύβαλα τὸ ἀπόθλιμμα ἕψε͵ ἕως
ἐμπλαστρῶδες γένηται͵ καὶ ἐντίθει· ἢ πρόπολιν μαλάξας
περίπλασσε.
ΑΕΤΙΟΥ ΛΟΓΟΣ ΕΒΔΟΜΟΣ

Πίναξ τῶν κεφαλαίων τοῦ ἑβδόμου λόγου.
ΑΕΤΙΟΥ ΛΟΓΟΣ ΕΒΔΟΜΟΣ. 87.58 …χρῶ μέχρι ἀπουλώεω ἢ
μύρτα μαηάμενο ἐπιτίθει ἢ οἰνάν θη ἢ μυώτιδο φύλλα ἢ τρύχνου καὶ
μάλιτα ἁλικακάβου ἢ αἰγί λωπο τοῦ ἐν τοῖ ίτοι χύλιμα ποιεῖ ὺν
ἀλεύρῳ ιτανίῳ κατα πλαόμενον͵ ἀρνογλώου φύλλα μαηθέντα καὶ
ἐπιτεθέντα͵ λιβανωτὸ καὶ περιτερᾶ κόπρο λεία μίγνυται καὶ
ἐπιτίθεται καὶ λιθοῦται καὶ προμένει ἄχρι ἀπουλώεω. Ἄλλο.
πρόπολιν τερεβινθίνην καὶ λιβανωτὸν ἴα πληνίον ποιήα χρῶ.
ποιεῖ καὶ τὸ δι΄ ὀρόβων ξήριον μετὰ μέλιτο. Ἄλλο. χολὴν χοίρου
ὑπὲρ καπνὸν ξηράνα λείου καὶ ἐπιτίθει τῷ ἡλκωμένῳ αἰγίλωπι.
Ἄλλο. λιβανωτὸν λεάνα ἀναλάμβανε πίῃ ὑγρᾷ καὶ ποιήα ἔμπλατρον
ἐπιτίθει.
ΑΕΤΙΟΥ ΛΟΓΟΣ liber xii 49.86 …τοῦ εὑρισκομένου καὶ πίσσης
ξηρᾶς μετὰ πιτυΐνης ἢ ἑτέρας ῥητίνης τῆς εὑρισκομένης σκευάζειν
φάρμακον κηρωτοειδές͵ μιγνύειν δὲ αὐτῷ χαλκάνθου ὅσον ἂν
ἑκάστοτε καλῶς ἔχειν δοκῇ καὶ ἁλῶν καὶ μίσυος ἀρσενικοῦ τε καὶ
τῶν ὁμοίων͵ ἰξόν τε καὶ ἶριν͵ ἀριστολοχίαν͵ παιωνίαν͵ πευκέδανον͵
γεντιανήν͵ κενταύρειον͵ ἀρτεμισίαν͵ θύμα͵ ὀρίγανον͵ νίτρον͵
ἀφρόνιτρον͵ λιβανωτόν͵ σμύρναν͵ στύρακα͵ πρόπολιν͵ μαστίχην͵
καὶ ἄλλα μυρία τὰ τούτοις παραπλήσια ἐξευρίσκειν καὶ συντιθέναι
προ σταλτικὰ τῶν ὄγκων φάρμακα͵ καθάπερ ἡμεῖς ἐπράξαμεν οὐκ
ὀλιγάκις. Μάλαγμα ἀρθριτικοῖς ἰσχιαδικοῖς ἐν αὐτοῖς τοῖς
παροξυσμοῖς.
ΑΕΤΙΟΥ ΛΟΓΟΣ liber xv 13.127 …προπόλεως͵ χαλβάνης͵ ἀνὰ
δραχ. κ͵ ἰοῦ δραχ. μ͵ κηκῖδος͵ χαμαιλέοντος μέλανος ῥίζης͵ ἀνὰ
δραχ. κδ͵ ἐλαίου ξέστας δ͵ στέα τος μοσχείου δραχ. μη͵ ὄξους δραχ.
κδ͵ χυλοῦ κράμβης δραχ. η͵ χυλοῦ σεραπιάδος τῆς τριόρχεως δραχ.
ιστ͵ χυλοῦ καλάμου καρδίας δραχ. ιβ. Ἕψε τὸ ἔλαιον͵ τὴν
λιθάργυρον καὶ τὸ στέαρ͵ ἕως συ στροφῆς· εἶτα ἐπίβαλλε κηρόν͵
εἶτα ῥητίνην͵ εἶτα χαλβάνην͵ πρόπολιν μετ΄ ὀλίγου κηροῦ
προολμοκοπηθέντα· καὶ καθελὼν ἀπὸ τοῦ πυρός͵ ἐπίπασσε
ἀριστολοχίαν͵ κηκῖδα͵ χαμαιλέοντος ῥίζαν͵ τὸν δὲ ἰὸν λείου μετ΄
259
ὄξους καὶ τοῦ χυλοῦ· καὶ χλιάνας τὰ ἑψηθέντα κατάχεε ἐν τῇ θυίᾳ͵

καὶ ἀναμαλάξας χρῶ ὡς θαυμαστῷ·
ΑΕΤΙΟΥ ΛΟΓΟΣ liber xvi .7 …τραχήλῳ τῆς ὑστέρας͵ ἐγχυματίζειν
κυπρίνῳ συντετηκυῖαν ἔχοντι τερεβινθίνην καὶ ὅλον τὸ σῶμα
μάλιστα δὲ τὰ περὶ τὴν ὑστέραν͵ καὶ μετὰ τὴν ἔκκρισιν αὐτοῦ τοῖς
διὰ τοῦ κυπρίνου ἐλαίου ἐγ χυματισμοῖς χρῆσθαι· εἰ δὲ μὴ ὑπακούει͵
ἐγκαθίζειν εἰς ἀφέψημα ἀρωμάτων καὶ πταρμοὺς κινεῖν καὶ
ὑποθυμιᾶν ῥητίνην ξηράν͵ ἄσφαλτον͵ πρόπολιν͵ χαλβάνην͵
καρκίνους ποταμίους ξηρούς͵ ταῦτα δὲ καὶ τὰ τοιαῦτα ποιητέον͵ εἰ
μὴ φλεγμονὴ ἐπιγένοιτο. Φλεγμονῆς γὰρ παρούσης͵ τοῖς χαλᾶν καὶ
παρηγορεῖν δυναμένοις ἐγκαθίσμασιν ἀρκεῖσθαι͵ εἰ δὲ δι΄ αὐτὴν τὴν
μύσιν τῆς ὑστέρας χωρὶς φλεγμονῆς ἐγκατέχεται τὸ ἔμβρυον…
Ορειβάσιος ιατρός.
Ιατρικές συλλογές. 12.pi.30.1 …ἀμμώδεσι καὶ γεωλόφοις
χωρίοις. ῥίζαι δ΄ ὕπεισι πηχῶν δύο ἢ τριῶν͵ ἰσχυραί͵ νευρώδεις͵
αἵτινες πρὸς τῇ γῇ ἀποτμηθεῖσαι ἀνιᾶσι δάκρυον κόμμει ὅμοιον.
Ποταμογείτων φύλλον ἔχει ὅμοιον σεύτλῳ͵ δασύ͵ ὑπερκύπτον ὀλίγον
τοῦ ὕδατος. Πρόπολιν παραληπτέον τὴν ξανθὴν καὶ εὐώδη͵
στύρακος πνέουσαν͵ μαλακήν τε ἐν τῷ ὑποξήρῳ καὶ μαστίχης
τρόπον ἑλκομένην. Πταρμικὴ θαμνίον ἐστὶ κλῶνας ἔχον πολλούς͵
λεπτούς͵ περι φερεῖς͵ ὁμοίους ἀβροτόνῳ͵ περὶ οὓς φύλλα ἐπιμήκη͵
ἐοικότα τοῖς τῆς ἐλαίας· ἐπ΄ ἄκρῳ δ΄ ὥσπερ ἀνθεμίδος κεφάλιον
μικρόν͵ περιφερές͵ δριμὺ κατὰ τὴν ὀσμήν͵ ἐρεθίζον πταρμούς.
Κοινότεραι ἐπισπαστικαὶ σκληρίας διαλύουσαι͵ ὁμοίως καὶ τὰς
σκιρρωθείσας φλεγμονάς· 92.1.6 ακμῇ ἄρθρων τε ῥεύματα
ἐξιποῦσιν. Ἐπισπαστική. Κηροῦ͵ τερε βινθίνης͵ ἐλαίου παλαιοῦ ἀνὰ
117 α͵ ἀφρονίτρου λευκοῦ 106 ͵ νίτρου ἐρυθροῦ 106 ͵ προπόλεως͵
χαλβάνης͵ ἀριστολοχίας στρογγύλης ἀνὰ 106 . τὸ νίτρον λεῖον
μετὰ τοῦ ἐλαίου καὶ τοῦ ἀφρονίτρου ἕψε͵ εἶτ΄ ἐπί βαλλε κηρόν͵
τακέντος δ΄ αὐτοῦ τὴν τερεβινθίνην͵ εἶτα χαλβάνην͵ πρόπολιν
προολμοκοπηθέντα͵ καὶ εὐθέως ἀφελὼν ἀπὸ τοῦ πυρὸς ἐπίπασσε
τὴν ἀριστολοχίαν καὶ σπάθιζε. ποιεῖ ἐξόχως͵ καὶ μάλιστα πρὸς τὰ
περὶ κεφαλὴν θλάσματα͵ νύγματα καὶ δοθιῆνας καὶ τοὺς
πλαδαρωτάτους κόλπους. Ἡ διὰ νίτρου. Ψιμυθίου 106 ι͵ νίτρου 106
ι͵ ἐλαίου παλαιοῦ 109 δ͵ προπόλεως͵ χαλβάνης͵ ἀριστολοχίας
στρογ γύλης ἀνὰ 106 γ 24. σκεύαζε ὡς τὴν πρὸ αὐτῆς καὶ χρῶ εἰς
τὰ αὐτά.
Ἐξ ὧν ἡμῖν διελέχθης͵ Εὐνάπιε κράτιστε καὶ λογιώτατε͵ δῆλος
γέγονας ἰάσεις βουλόμενο…ς 3.38.9.1 …περιστερᾶς κόπρον ἐπὶ
τῶν σκληροτέρων σωμάτων͵ ἐλαίου 106 η. ἁρμόττει δὲ καὶ τὸ
βασιλικὸν φάρμακον προσλαμβάνον νίτρου ἢ ἀσβέστου ἢ
εὐφορβίου ἢ θείου ἀπύρου ἢ ἀγρίας περιστερᾶς κόπρου. εἰς
λίτραν δὲ τοῦ τετραφαρμάκου 106 α ἐμβαλεῖν τῶν εἰρημένων
τινός· ποιεῖ γὰρ καλῶς πρὸς τοὺς νευροτρώτους͵ καὶ μάλιστα τοὺς
νενυγ μένους. δύναιο δ΄ ἂν καὶ κατ΄ ἀγρὸν μηδενὸς εὐπορῶν
πρόπολιν πρόσφατον καὶ λιπαρὰν ἐπιτιθέναι κατὰ τοῦ
τραύματος…
260
Περὶ καυστικῶν.Κρίθινον ἄλευρον͵ πίτυρον͵ ᾠόν͵ ὄξος

ὀλίγον͵ ῥόδινον ἑνώσας χρῶ. Πρὸς τὰ κατακαύματα. Μήλου φλοιὸν
ὕδατι ἀφε ψήσας ἐπίθες καὶ θαυμάσεις. 77.4.1 Περὶ καυστικῶν.
Κρίθινον ἄλευρον͵ πίτυρον͵ ᾠόν͵ ὄξος ὀλίγον͵ ῥόδινον ἑνώσας χρῶ.
Πρὸς τὰ κατακαύματα. Μήλου φλοιὸν ὕδατι ἀφε ψήσας ἐπίθες καὶ
θαυμάσεις. Ἄλλως. Πρόπολιν͵ ἀμμωνιακόν͵ ὀποπάνακος͵ στυπτη
ρίας σχιστῆς͵ πεπέρεως ἀνὰ γο β͵ κωναρίων γο α͵ πευκεδα νοῦ γο α͵
χαλβάνην γο δ͵ νίτρου γο α. 1Πῶς δεῖ γραστίζειν.1 Ἀριστοτέλους
εἰς τὸ αὐτό.
Περὶ πυρετοῦ. Περὶ μάλεως ἀρθρίτιδος. 90.1.9 …τόπους καὶ
πῦον ἔχει. καύσωμεν οὖν τὸν βουβῶνα ἐπὶ τοῦ τόπου͵ ὅθεν ἤρξατο͵
ὡς τάχιστα͵ καὶ ἐπὶ τῶν κνημῶν͵ τὰ δὲ ἕλκη θεραπεύσωμεν͵ ὡς
ὑποδέδεικται. ἀλλὰ εὐλαβῆσαι δεῖ τοῦτο τὸ πάθος διὰ τὸ
ἐνδιαδύνειν ἔσω ἐπὶ τὸν πνεύμονα καὶ ἀπολλύειν τὸ ζῷον.
ἀμμωνιακὸν μετὰ μέλιτος μαλαχθὲν καὶ ἐπιτεθὲν διαφορεῖ
βουβῶνας͵ ῥήσσει δὲ τούτους πρόπολις μετὰ θέρμων πικρῶν καὶ
ὀλίγου ὄξους καταπλασσομένη.
Λεξικόν. ( Σάμου ὑληέσσης Θρηϊκίης· τῆς Σαμοθρᾴκης. ἄλλοι
τῆς πρὸς Θρᾴκῃ Σάμου͵ ᾗ ὁμωνύμως λέγεται καὶ τὸ ἐν αὐτῇ ὄρος.
οὐ μνημο νεύει͵ ἀλλὰ πάντοτε αὐτὴν Σά[λα]μον καλεῖ͵ καὶ οὐδέποτε
Σαμοθρᾴ κην κατὰ σύνθετον Σαμονία· οἱ δὲ Σαμορινία. ἡ Ἔφεσος
σαμυλίς· ἡ πρόπολις ὑπὸ τῶν μελισσουργῶν σαμφόρας· σαμφόραι
ἵπποι λέγονται͵ οἷς ἐπικεχάρακται τὸ C στοι χεῖον. τοῦτο γὰρ σὰν
ἔλεγον σαμψοῦχος· πλείστη γίνεται ἐν Αἰγύπτῳ. ἄλλοι δὲ μάραθον
καλοῦ σιν αὐτήν σαμώσῃ·
Λεξικόν. …( σμηκτικόν· τήλης ἡ θέρμη σμικρόν· καθαρόν. δριμύ
σμῆλαι· ῥίψαι σμηλακεῖ· φωνεῖ σμῆναι· τῶν μελισσῶν οἱ κηροδόχοι͵
ἤτοι αἱ θῆκαι σμηνίων ἡ πρόπολις· .... σμηνοκόμος·
μελισσουργός σμῆνος· τὸ μελισσῶν καὶ σφηκῶν ἄθροισμα. τὰ δὲ
ἀγγεῖα σμήνη σμηρία· κισσός. Χαλκιδεῖς σμήριγγες· πλεκταί͵ σειραί.
Λεξικόν. ( σμυστία· ἡ πρόπολις. Λυσικράτης σμύχοιτο·
ἀφανίζοιτο. κατακαίοιτο. φθείροιτο. τρύχοιτο σμύχει· φθείρει.
τρύχει σμυχόμενον· σμύχων· τὰ αὐτά σμώγη· ῥανίς. τὸ τυχόν.
Ἀμερίας βούγλωσσον σμώδιγγες· μώλωπες͵ τραύματα σμῶδιγξ·
ὕφαιμος μώλωψ͵ ὁ τῆς πληγῆς τύπος σμῶδιξ· μώλωψ͵ τὸ ἀπὸ
πληγῆς οἴδημα. φλέψ͵ φλυκτίς σμώμενος·
ΣΦΗΞ
Νίκανδρος.
Θηραϊκά. 811 …οἷά περ ἐκ βέμβικος ὀρεστέρου ἠὲ μελίσσης͵ ᾗ
τε καὶ ἐκ κέντρου θάνατος πέλει εὖτε χαράξῃ ἄνδρα πέριξ
σίμβλοιο πονεύμενον ἠὲ καὶ ἀγροῖς· κέντρον γὰρ πληγῇ
περικάλλιπεν ἐμματέουσα͵ κέντρον δὲ ζωήν τε φέρει θάνατόν τε
261
μελίσσαις. Οἶδά γε μὴν καὶ ἴουλος ἃ μήδεται ἠδ΄ ὀλοὸς σφήξ͵

πεμφρηδὼν ὀλίγη τε καὶ ἀμφικαρὴς σκολόπενδρα͵ ἥ τε καὶ
ἀμφοτέρωθεν ὀπάζεται ἀνδράσι κῆρα͵ νήιά θ΄ ὡς σπέρχονται ὑπὸ
πτερὰ θηρὶ κιούσῃ· τυφλήν τε σμερδνήν τε βροτοῖς ἐπὶ λοιγὸν
ἄγουσαν μυγαλέην͵ τροχιῇσιν ἐνιθνῄσκουσαν ἁμάξης.
Λουκιανός.
ΜΥΙΑΣ ΕΓΚΩΜΙΟΝ. 3.10 …στέρνον εὐπαγές͵ καὶ ἐμπεφύ κασιν
αὐτῇ τῇ ἐντομῇ οἱ πόδες οὐ κατὰ τοὺς σφῆκας πάνυ ἐσφιγμένῃ. ἡ
γαστὴρ δὲ ὠχύρωται καὶ αὐτῇ καὶ θώρακι ἔοικεν ζώνας πλατείας
καὶ φολίδας ἔχουσα. ἀμύνεται μέντοι οὐ κατὰ τοὐρροπύγιον ὡς
σφήξ καὶ μέλιττα͵ ἀλλὰ τῷ στόματι καὶ τῇ προβοσκίδι͵ ἣν κατὰ
τὰ αὐτὰ τοῖς ἐλέφασι καὶ αὐτὴ ἔχουσα προνομεύει τε καὶ
ἐπιλαμβάνεται καὶ προσφῦσα κατέχει κοτυληδόνι κατὰ τὸ ἄκρον
ἐοικυῖαν.
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ. Τῶν ἐν τοῖς ζῳοις μορίων τὰ μέν
ἐστιν ἀσύνθετα͵ ὅσα διαιρεῖται εἰς ὁμοιομερῆ͵ οἷον σάρκες εἰς
σάρκας͵ τὰ δὲ σύνθετα͵ ὅσα εἰς ἀνομοιομερῆ. 487a.32 Τῶν δὲ
χερσαίων τὰ μὲν δέχεται τὸν ἀέρα καὶ ἀφίησιν͵ ὃ καλεῖται ἀναπνεῖν
καὶ ἐκπνεῖν͵ οἷον ἄνθρωπος καὶ πάντα ὅσα πλεύμονα ἔχει τῶν
χερσαίων· τὰ δὲ τὸν ἀέρα μὲν οὐ δέχεται͵ ζῇ δὲ καὶ τὴν τροφὴν ἔχει
ἐν τῇ γῇ͵ οἷον σφήξ καὶ μέλιττα καὶ τὰ ἄλλα ἔντομα. Καλῶ δ΄
ἔντομα ὅσα ἔχει κατὰ τὸ σῶμα ἐντομάς͵ ἢ ἐν τοῖς ὑπτίοις ἢ ἐν
τούτοις τε καὶ τοῖς πρανέσιν. Καὶ τῶν μὲν χερσαίων πολλά͵ ὥσπερ
εἴρηται͵ ἐκ τοῦ ὑγροῦ τὴν τροφὴν πορίζεται τῶν δ΄ ἐνύδρων καὶ
δεχομένων τὴν θάλατταν οὐδὲν ἐκ τῆς γῆς.
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ. 488a.10 …γαμψώνυχον δ΄ οὐδὲν
ἀγελαῖον͵ καὶ τῶν πλωτῶν πολλὰ γένη τῶν ἰχθύων͵ οἷον οὓς
καλοῦσι δρομάδας͵ θύννοι͵ πηλα μύδες͵ ἀμίαι· ὁ δ΄ ἄνθρωπος
ἐπαμφοτερίζει. Πολιτικὰ δ΄ ἐστὶν ὧν ἕν τι καὶ κοινὸν γίνεται
πάντων τὸ ἔργον· ὅπερ οὐ πάντα ποιεῖ τὰ ἀγελαῖα. Ἔστι δὲ
τοιοῦτον ἄνθρωπος͵ μέ λιττα͵ σφήξ͵ μύρμηξ͵ γέρανος. Καὶ τούτων
τὰ μὲν ὑφ΄ ἡγεμόνα ἐστὶ τὰ δ΄ ἄναρχα͵ οἷον γέρανος μὲν καὶ τὸ τῶν
μελιττῶν γένος ὑφ΄ ἡγεμόνα͵ μύρμηκες δὲ καὶ μυρία ἄλ λα ἄναρχα.
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ. 489a.32 …δυνάμεις ἐν τοῖς
ἀνομοιομερέσιν͵ οἷον ἡ τῆς τροφῆς ἐργασία ἐν στόματι καὶ ἡ τῆς
κινήσεως τῆς κατὰ τόπον ἐν ποσὶν ἢ πτέρυξιν ἢ τοῖς ἀνάλογον.
Πρὸς δὲ τούτοις τὰ μὲν ἔναιμα τυγχάνει ὄντα͵ οἷον ἄν θρωπος καὶ
ἵππος καὶ πάνθ΄ ὅσα ἢ ἄποδά ἐστι τέλεα ὄντα ἢ δίποδα ἢ
τετράποδα͵ τὰ δ΄ ἄναιμα͵ οἷον μέλιττα καὶ σφήξ καὶ τῶν
θαλαττίων σηπία καὶ κάραβος καὶ πάνθ΄ ὅσα πλείους πόδας ἔχει
τεττάρων. Καὶ τὰ μὲν ζῳοτόκα τὰ δ΄ ᾠοτόκα τὰ δὲ σκωληκοτόκα…
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ. 523b.19 …ἐστιν ἐντομὰς ἔχοντα ἢ
ἐν τοῖς ὑπτίοις ἢ ἐν τοῖς πρανέσιν ἢ ἐν ἀμφοῖν͵ καὶ οὔτε ὀστῶδες
ἔχει ἓν κεχωρισμένον οὔτε σαρκῶδες͵ ἀλλὰ μέσον ἀμφοῖν· τὸ σῶμα
γὰρ ὁμοίως καὶ ἔσω καὶ ἔξω σκληρόν ἐστιν αὐτῶν. Ἔστι δ΄ ἔντομα
καὶ ἄπτερα͵ οἷον ἴουλος καὶ σκολόπενδρα͵ καὶ πτερωτά͵ οἷον
262
μέλιττα καὶ μηλολόνθη καὶ σφήξ· καὶ ταὐτὸ δὲ γένος αὐτῶν ἐστι
καὶ πτερωτὸν καὶ ἄπτερον͵ οἷον μύρμηκές εἰσι καὶ πτερωτοὶ καὶ
ἄπτεροι͵ καὶ αἱ καλούμεναι πυγολαμπίδες.
ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ. 623b.10 Ἔστι δέ τι γένος τῶν
ἐντόμων͵ ὃ ἑνὶ μὲν ὀνόματι ἀνώνυμόν ἐστιν͵ ἔχει δὲ πάντα τὴν
μορφὴν συγγενικήν· ἔστι δὲ ταῦτα ὅσα κηριοποιά͵ οἷον μέλιτται καὶ
τὰ παραπλήσια τὴν μορ φήν. Τούτων δ΄ ἐστὶ γένη ἐννέα͵ ὧν τὰ μὲν
ἓξ ἀγελαῖα͵ μέ λιττα͵ βασιλεῖς τῶν μελιττῶν͵ κηφὴν ὁ ἐν ταῖς
μελίτταις͵ σφήξ ὁ ἐπέτειος͵ ἔτι δ΄ ἀνθρήνη καὶ τενθρηδών·
μοναδικὰ δὲ τρία͵ σειρὴν ὁ μικρός͵ φαιός͵ ἄλλος σειρὴν ὁ μείζων͵ ὁ
μέλας καὶ ποικίλος͵ τρίτος δ΄ ὁ καλούμενος βομβύλιος͵ μέγιστος
τούτων.
Αποσπάσματα. 7.39.281.16 …δὲ στρογγύλους ἔχοντα τοὺς
ὀδόντας καὶ ὀξεῖς͵ λύκος κύων λέων πάρδαλις· ταῦτα μέντοι καὶ
σαρκῶν ἐσθίει. ἀμφόδοντα δὲ ἄνθρωπος ἵππος ὄνος͵ ἅπερ οὖν
πιμελὴν ἔχει. συνόδοντα δὲ βοῦς πρόβατον αἴξ. χαυλιόδοντα δὲ τὰ
ὑποφαίνοντα ἔξω τοὺς ὀδόντας͵ ὗς ὁ ἄγριος ἀσπάλαξ· τὸν γὰρ
ἐλέφαντα οὔ φημι ὀδόντας ἔχειν ἀλλὰ κέρατα. ἔντομα δὲ σφήξ
μέλισσα· λέγουσι δὲ μηδὲ πνεύμονας ἔχειν ταῦτα. ἀμφίβια δὲ ἵππος
ποτάμιος καὶ ἐνυδρὶς καὶ κάστωρ καὶ κροκόδειλος.
Καθολική προσωδία.
3,1.168.17 …ἠθμῷ͵ ᾧ τὰς πορφύρας λαμβάνουσιν͵ εἰς ὃ αἱ πορφύραι
καὶ τὰ κογχύλια εἰσέρπουσιν. ἐν αὐτοῖς δὲ τούτοις ἐστὶ καὶ τὸ
δέλεαρ͵ ὡς Σοφοκλῆς ἐν Ποιμέσιν 6κημοῖσι πλεκτοῖς πορφύρας
φθείρει γένος. Αἰσχύλος ἐν Λυκούργῳ ἀλληγορικῶς τοὺς δεσμοὺς
κημοὺς εἴρηκε διὰ τούτων καὶ τοῦσδε κημοὺς στόματος. κνημός ὁ
τραχὺς τόπος τῶν ὀρέων͵ δημός τὸ λίπος͵ δῆμος δὲ ὁ ὄχλος͵ ὡς ἐν
Σφηξὶν…
Καθολική προσωδία 3,1.396.8 …συμφώνου ὀξύνεται στράγξ καὶ
σάρξ. Τὰ εἰς ξ μονοσύλλαβα ἔχοντα ἕν τι τῶν φύσει βραχέων͵
σπάνια ὄντα καὶ ἱστορίας ἐχόμενα͵ ὀξύνεται͵ Λέξ τὸ ἔθνος͵ κρέξ͵
πρόξ͵ φλόξ͵ κρόξ͵ δόρξ͵ ζόρξ͵ ὅλξ. Τὰ εἰς ξ λήγοντα μονοσύλλαβα
ἔχοντα ἕν τι τῶν φύσει μακρῶν ὀξύνεται͵ σφήξ· Σφῆκες δὲ
ἐκαλοῦντο καὶ οἱ τὴν Κύπρον ἐνοικοῦν ες. κήξ͵ βήξ͵ δήξ͵ πτώξ͵
πρώξ͵ ῥώξ͵ ὃ διὰ τοῦ γ κλίνεται͵ ὤλξ· τὸ δὲ βῶξ μόνον ἐκ πάντων
περισπᾶται…
Ηρωδιανός.
Τὰ εἰς ξ λήγοντα μονοσύλλαβα ἔχοντα ἕν τι τῶν φύσει μακρῶν
διὰ τοῦ κ κλίνεται͵ πτώξ πτωκός͵ ὁ λαγωός͵ ὤλξ ὠλκός͵ πρώξ πρω
κός͵ βῶξ βωκός͵ κήξ κηκός καὶ σφήξ σφηκός. ἡμάρτηται ἄρα τὸ
βήξ βηχός διὰ τοῦ χ· τινὲς δὲ εἶπον καὶ βηκός. ἀλλ΄ οὐχ εὕρηται ἐν
χρή σει· δεῖ δὲ κατὰ πάντα τὰς τῆς χρήσεως φωνὰς τηρεῖν. Τὰ εἰς ξ
λήγοντα μονοσύλλαβα ἔχοντα ἕν τι τῶν φύσει βραχέων διὰ τοῦ κ
κλίνεται͵ κρέξ κρεκός͵ δόρξ δορκός͵ κρόξ κροκός͵ ἔνθεν ἡ αἰτιατικὴ
πολλὴν κρόκα…
…δοκεῖ δὲ ἀντιπίπτειν τῷ κανόνι τὸ πτὼξ͵ τοῦτο γὰρ φασὶ͵
καὶ μονοσύλλαβόν ἐστι͵ καὶ ἀπὸ στεῤῥῶν ἄρχεται συμφώνων͵ τοῦ τε
π͵ καὶ τοῦ τ. λέγομεν οὖν πρὸς τοῦτο͵ ὅτι οὐκ ἔστιν οὐδ΄ αὐτὸ
μονοσύλλαβον͵ ἀλλὰ συνῄρηται ἀπὸ τοῦ δισυλλάβου τοῦ πτόωξ
263
εἴρηται δὲ παρὰ τὸ πτοεῖσθαι. Ἔτι δὲ ἀντιπίπτει πολλὰ͵ οἷον σφήξ͵

φθεὶρ͵ φθοῖς· διὰ τοῦτο ἄμεινον λέγειν τὰ ἀπὸ καὶ τοῦ χ ἀρχόμενα
μονοσύλλαβα μὴ δύνασθαι εἶναι͵ ἀλλὰ προσλαμβάνει τὸ ι͵ οἷον
ἰσχάς. Ἔτι ἁμαρτάνουσιν οἱ λέγοντες τὴν δοτικὴν ταῖς χειρσὶ͵ δέον
ἄνευ τοῦ ι ταῖς χερσὶ λέγειν·
Αίσωπος.
Μύθοι. 236.t.1 …κέντροις ἀποσοβεῖν τοὺς κλέπτας. ὁ δὲ
γεωργὸς ἔφη· 1ἀλλ΄ ἔμοιγέ εἰσι δύο βόες͵ οἳ μηδὲν ἐπαγγελλόμενοι
πάντα ποι οῦσιν· ἄμεινον οὖν ἐστιν ἐκείνοις δοῦναι ἤπερ ὑμῖν. ὁ
μῦθος πρὸς ἄνδρας ἐξώλεις ὠφελεῖν μὲν ἐπαγγελλο μένους͵
βλάπτοντας δὲ μεγάλα. ΣΦΗΞ ΚΑΙ ΟΦΙΣ σφήξ ἐπὶ κεφαλὴν ὄφεως
καθίσας καὶ συνεχῶς τῷ κέντρῳ πλήσσων ἐχείμαζε. ὁ δὲ
περιώδυνος γενόμενος καὶ τὸν ἐχθρὸν οὐκ ἔχων ἀμύνεσθαι ἐξελθὼν
ἐν τῇ ὁδῷ καὶ ἰδὼν ἅμαξαν ἐρχομένην τὴν κεφαλὴν τῷ τροχῷ
ὑπέθηκε…
Αχιλλέας Τάτιος.
Λευκίπη και Κλειτοφών. 1 2.7.3.3 …ἅμα παρῄνει͵ λέγουσα
μηδὲν ἄχθεσθαι· παύσειν γὰρ αὐτὴν τῆς ἀλγηδόνος δύο ἐπᾴσασαν
ῥήματα· διδαχθῆναι γὰρ αὐτὴν ὑπό τινος Αἰγυπτίας εἰς πληγὰς
σφηκῶν καὶ μελιττῶν. καὶ ἅμα ἐπῇδε· καὶ ἔλεγεν ἡ Κλειὼ μετὰ
μικρὸν ῥᾴων γεγονέναι. τότε οὖν κατὰ τύχην μέλιττά τις ἢ
σφήξ περιβομβήσασα κύκλῳ μου τὸ πρόσωπον παρέπτη·
κἀγὼ λαμβάνω τὸ ἐνθύμιον καὶ τὴν χεῖρα ἐπιβαλὼν τοῖς
προσώποις προσεποιούμην πεπλῆχθαι καὶ ἀλγεῖν. ἡ δὲ παῖς
προσελθοῦσα εἷλκε τὴν χεῖρα καὶ ἐπυνθάνετο ποῖ παταχθείην.
Επίκτητος.
Δοκίμιον μεθοδολογίας του Αρριανού. 4.1.127.6 Πῶς οὖν ἔτι οὐ
δερόμενος βλάπτεται ἢ δε σμευόμενος ἢ ἀποκεφαλιζόμενος; οὐχὶ
οὕτως μέν· εἰ γενναίως πάσχει͵ καὶ προσκερδαίνων καὶ προσωφελού
μενος ἀπέρχεται͵ ἐκεῖνος δὲ βλαπτόμενός ἐστιν ὁ τὰ οἰκτρότατα
πάσχων καὶ αἴσχιστα͵ ὁ ἀντὶ ἀνθρώπου λύ κος γινόμενος ἢ ἔχις ἢ
σφήξ; Ἄγε οὖν ἐπέλθωμεν τὰ ὡμολογημένα. ὁ ἀκώλυτος
ἄνθρωπος ἐλεύθερος͵ ᾧ πρόχειρα τὰ πράγματα ὡς βούλεται.
ἐπιτομή…1.10.2…διαφέρει πιμελὴ στέατος ἐν τοῖς ἑξῆς ἀπαγγελῶ.
χαυλιόδοντα δέ ἐστι τὰ ὑποφαίνοντα ἔξω τοὺς ὀδόντας͵ οἷον ὗς
ἐλέφας ἀσπάλαξ καὶ εἴ τι ἄλλο. ἔντομα δὲ καλεῖται ὅσα τῶν ζῳων
ἐντομὴν μεταξὺ ἑαυτῶν κέκτηται͵ καθάπερ ὅ τε σφήξ καὶ μύρμηξ
μέλιττα καὶ εἴ τι ἄλλο. ταῦτα δὲ τὰ ζῷα λέγεται μήτε ἀναπνεῖν
μήτε πνεύμονα ἔχειν. ἀμφίβια δὲ ὠνόμασται ὅσα τῶν ζῳων καὶ ἐν
τῷ ὑγρῷ καὶ ἐπὶ τῆς χέρσου βιοῖ͵ καθάπερ ἵππος ποτάμιος καὶ
ἔνυδρις καὶ ὁ κροκόδειλος.
ἐπιτομή… 1..1 εἶναι. δερμόπτερος δὲ ἡ νυκτερίς͵ ἥ τις μόνη τῶν
264
πτητικῶν ζῳοτοκεῖ καὶ γάλα ἔχει ἐν τοῖς μαστοῖς καὶ θηλάζει

εὐθέως τὸ γεννώμενον. κολεόπτερα δὲ καλεῖται ὅ τε κάνθαρος καὶ
ἡ μηλολόνθη καὶ εἴ τινα ἄλλα. πτιλωτὰ δὲ κατωνόμασται μέλιττα
σφήξ τέττιξ καὶ εἴ τι τῶν ἀκρίδων καὶ μυιῶν καὶ ἀττελάβων
γένος. ταῦτα δὲ καὶ ἄναιμα συμβέ βηκεν εἶναι. πτερωτὰ δὲ
ἀλεκτρυὼν καὶ τὰ ἄλλα δὲ τὰ γινωσκόμενα πᾶσι.

ΘΗΡΙΑΚΩΝ Ἡ ὑπόθεσις. Νίκανδρος ὁ ποιητὴς ἔγραψεν ποιήματα δύο͵
ὧν τὸ μὲν πρῶτον ἐπιγράφεται Θηριακά.
Θηριακά 63.11 …μὲν γὰρ διαμένει περισῳζων αὐτό͵ ἄκεντρος δὲ
ἐπει δὰν γένηται͵ ὁ θάνατος ἐπιλαμβάνει αὐτόν τε ὁμοίως καὶ
μελίττας ἀποβαλούσας ἐν τῷ πλήττειν καὶ ταύτας τὸ κέντρον. Οἶδα
δὲ ὡσαύτως ἐγὼ καὶ ὁ ἴουλος μὲν ὅπως πλήττει͵ ὅπως δέ γε ὁ
σφήξ͵ καὶ ἰάσαιτ΄ ἄν τις ὅπως αὐτά͵ καὶ τὸ τῆς τενθρηδόνος
κέντρον καὶ τὸ τῆς ἀμφικεφάλου σκο λοπένδρης δῆγμα͵ ἣ καθ΄
ὁποτέραιν ἂν τρώσασα τύχῃ ταῖν κεφαλαῖν͵ πολλάκις ἀναιρεῖ.
Ανθολόγιον. 4.4.25.4 …καταλιμπάνειν φαύλοις ἀνθρώποις͵ οἳ
οὐκ ἀπὸ τοῦ βελ τίστου πρὸς τὰ κοινὰ προσέρχονται. Ζαλεύκου.
Ζάλευκος ὁ τῶν Λοκρῶν νομοθέτης τοὺς νόμους ἔφησε τοῖς
ἀραχνίοις ὁμοίους εἶναι· ὥσπερ γὰρ εἰς ἐκεῖνα ἐὰν μὲν ἐμπέσῃ μυῖα
ἢ κώνωψ͵ κατέχεται· ἐὰν δὲ σφήξ ἢ μέλιττα͵ διαρρήξασα
ἀφίπταται· οὕτω καὶ εἰς τοὺς νόμους ἐὰν μὲν ἐμπέσῃ πένης͵
συνέχεται· ἐὰν δὲ πλούσιος ἢ δυνατὸς λέγειν͵ διαρρήξας ἀποτρέχει.
ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ.

ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ. 4.57.26 …ἐξ οὗ κόσμος ἐστὶ καὶ ἐς ὅσον ἐστίν͵ οὐκ οἶδα
εἰ καινῆς διαδεξομένης ὁδοῦ καὶ ἀλλοίας μετὰ τὴν τοῦ κόσμου
φθοράν͵ ἣν οἱ ἡμέτεροι λόγοι ὀνομάζουσι συντέλειαν͵ οὐ θαυμαστὸν
εἰ ἐπὶ τοῦ παρόντος ἐξ ἀνθρώπου νεκροῦ μετα πλασσόμενος ὄφις͵
ὡς οἱ πολλοί φασι͵ γίνεται ἀπὸ τοῦ νωτιαίου μυελοῦ καὶ ἐκ βοὸς
μέλισσα καὶ ἐξ ἵππου σφήξ καὶ ἐξ ὄνου κάνθαρος καὶ ἁπαξαπλῶς
ἐκ τῶν πλείστων σκώληκες.
ΩΡΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ ΝΕΙΛΩΟΥ ΙΕΡΟΓΛΥΦΙΚΑ ἃ ἐξήνεγκε μὲν

αὐτὸς Αἰγυπτίᾳ φωνῇ͵ μετέφρασε δὲ Φίλιππος εἰς τὴν Ἑλλάδα
διάλεκτον.
ΙΕΡΟΓΛΥΦΙΚΑ 2.24.1 [Πῶς ἀποστροφήν]. Λύκος ἢ κύων

ἀπεστραμμένος ἀποστροφὴν δηλοῖ. [Πῶς μέλλον ἔργον]. Ἀκοὴ
ζωγραφουμένη μέλλον ἔργον σημαίνει. [Πῶς βλαπτικὸν ἢ φονέα].
Σφήξ ἀεροπετὴς ἤτοι αἷμα κροκοδείλου βλαπτικὸν ἢ φονέα
σημαίνει. [Πῶς αἰφνίδιον θάνατον]. Νυκτικόραξ θάνατον σημαίνει·
ἄφνω γὰρ ἐπέρχεται τοῖς νεοσσοῖς τῶν κορωνῶν κατὰ τὰς νύκτας͵
ὡς ὁ θάνατος ἄφνω ἐπέρχεται. [Πῶς ἔρωτα͵ ἀέρα͵ υἱόν].
265
Σχόλια στον πλούτο. 561.4 …εἰδότας Κίλιξι καὶ Ἀρμενίοις

ὅμορον ὂν καὶ ὁμότροπον͵ ἀσελγῶς αἰσχρῶς ἐπιτατικώτερον͵ ὡς οἱ
τῆς Σέλγης οἰκήτορες. παρ΄ ἐμοὶ δ΄ ἰσχνοὶ παρ΄ ἐμοὶ δ΄ ἰσχνοὶ καὶ
κατάλεπτοι καὶ κατάξηροι͵ σφηκώδεις τε καὶ ὑπόλεπτοι· ὁ σφήξ
γὰρ κατὰ τὰ μέσα πάνυ διάλεπτος καὶ πρὸς φυγὴν ὠθεῖ καὶ
ἀνθρώπους ἀντιταττόμενος·
Σχόλια στον Θεόκριτον.
5.28-30b.1 …ὅστις νικασεῖν ὅστις͵ φησί͵ τὸν πλησίον νικήσειν
ἐπαγγέλλεται διαφερόντως ᾄδοντα͵ καὶ θελήσει ποιεῖν τοῦτο͵ ἤγουν
ἀντ΄ αἰγὸς κύνα ἀμέλγειν· οἷον καὶ σὺ νῦν ἐμὲ νικήσειν φῂς τὸν
τοσοῦτον ἐν ἡδυφωνίᾳ σου διαφέ ροντα ὅσον τέττιγες σφηκῶν.
σφὰξ βομβέων ὁ σφήξ͵ φησί͵ σὺ ἐμοῦ κατ΄ ἐναντίον τοῦ τέττιγος
τολμᾷς βομβεῖν. σφάξ εἶδος μελίσσης ἦχον ἀποτελοῦν. 2 ὥριφος εἰ
ὁ ἔριφος οὗτος οὐκ ἐξισοῦται τῷ ἀμνῷ͵ ἀλλὰ τίθημι τράγον.
Σούδας
Λεξικόν.3646.2 Ἀποφοιβάζων ἀποκαθαίρων. ἢ χρησμῳδῶν͵
μαντευό μενος. Ἀποφροντίζω· αἰτιατικῇ. Ἀποφοιτᾶν ἀποπηδᾶν͵
ἀναχωρεῖν. Ἀποφυσήσας τὴν σποδὸν τῶν ἐγκρυβομένων
ὠπτημένων. Σφηξὶν Ἀριστοφάνης· κἄπειτ΄ ἀνελών μ΄ ἀποφυσήσας
εἰς ὀξάλμην ἔμβαλε θερμήν. Ἀποχετεύονται μεταφέρονται.
Ἀποχειροβίων τῶν ἐκ χειρῶν ζώντων καὶ ταῖς τέχναις
προσκαθημένων.
Κύβεθρα· τὰ τῶν μελισσῶν σίμβλα.
Λεξικόν. …( κυβαΐζοντες· λάσωνες κύβον τὸν ἐνθουσιῶντα͵ ἢ
τὸν Ἑρμῆν κυβάσαι· καταστρέψαι κύβας· σορός κύββα· ποτήριον
Κύβεθρα· τὰ τῶν μελισσῶν σίμβλα κυβεῖον· τόπος͵ εἰς ὃν
συνῇσαν κυβεύσοντες· ὃ νῦν τόπον δεξιόν Κύβελα· ὄρη Φρυγίας. καὶ
ἄντρα. καὶ θάλαμοι Κυβέλη·
Λεξικόν.…( σίλφιον· ξηρόν. οἱ δὲ νεκρόν σιλφίου λειμών·
Σοφοκλῆς περὶ γῆς ἐν Λιβύῃ τὸ σίλφιον φερούσης. οἱ δὲ εἶδός τι τῆς
Λιβύης τὸ σίλφιον σίμαι· τῆς κιθάρας τὰ ἄκρα. καὶ ἐν ταῖς ὀροφαῖς
θέσεις τινές Σιμαίθα· ἑταίρας Μεγαρικῆς ὄνομα σίμβλαι· ὅπου αἱ
μέλισσαι τὸ μέλι τιθέασι͵ Κύβεθρα σιμβληίδες· μέλισσαι
σίμβλοι· τὰ σμήνη͵ τὰ ἀγγεῖα τὰ τῶν μελισσῶν͵ ἐν οἷς τὰ κηρία
συνάγεται. Ἀττικοὶ καὶ τὸν θησαυρόν σίμβλαι· τὰς θήκας τῶν
μελισσῶν σιμὴ χείρ·
Σχόλια στον Ησίοδον.
Θεογονία. 594.3 …κόροιο τὰς εἰς ου ληγούσας γενικάς͵ ὧν αἱ
ὀρθαὶ εἰς ος λήγουσιν͵ οἱ Θεσσαλοὶ καὶ οἱ Βοιωτοὶ διὰ τοῦ οιο ἐκφέ
ρουσι ἐπὶ γενικῆς. R2WX ὡς δ΄ ὁπότ΄ ἐν σμήνεσσι αἱ γὰρ μέλισσαι
πρὸς σύγκρι σιν τῶν σφηκῶν ἀμβλύτερα ἔχουσι τὰ κέντρα. διὰ
τοῦτο σιμὰς ἐκάλουν τὰς μελίσσας͵ καὶ ἐκ τούτου σίμβλους τὰ
Κύβεθρα· ἢ σίμβλους͵ οἱονεὶ σιμοβόλους͵ ἐκ τοῦ σιμὰς καλεῖσθαι
τὰς μελίσσας͵ ὡς εἴρηται͵ διὰ τὸ μὴ ἔχειν ὀξὺ κέντρον. κατὰ
266
σίμβλους σιμὰς ἐκάλουν οἱ ἀρχαῖοι τὰς με λίσσας. αἱ γὰρ μέλισσαι

πρὸς σύγκρισιν τῶν σφηκῶν ἀμβλύτερα ἔχουσι τὰ κέντρα· καὶ ἐκ
τούτου σίμβλους τὰ Κύβεθρα͵ οἱονεὶ
Θεογονία. 598.3 …καὶ ἐκ τούτου σίμβλους τὰ Κύβεθρα· ἢ
σίμβλους͵ οἱονεὶ σιμοβόλους͵ ἐκ τοῦ σιμὰς καλεῖσθαι τὰς μελίσσας͵
ὡς εἴρηται͵ διὰ τὸ μὴ ἔχειν ὀξὺ κέντρον. κατὰ σίμβλους σιμὰς
ἐκάλουν οἱ ἀρχαῖοι τὰς μελίσσας. αἱ γὰρ μέλισσαι πρὸς σύγκρισιν
τῶν σφηκῶν ἀμβλύτερα ἔχουσι τὰ κέντρα· καὶ ἐκ τούτου σίμβλους
τὰ Κύβεθρα͵ οἱονεὶ σιμοβόλους. [καὶ κατὰ συγκοπὴν σίμβλους.]
ἀμῶνται ἀπὸ μεταφορᾶς τῶν θεριζόντων οἱονεὶ ἀθρό ως
ἐκφοροῦνται.
Σχόλια σον Νίκανδρο.
Scholia et glossae in Nicandri alexipharmaca 49g.2 Xfm ἐνὶ
βάμμασι σίμβλων] ἐν μέλιτι ἐνὶ βάμμασι σίμβλων] τῷ ἀποστάγματι
τῷ ἀπὸ τῶν σίμβλων m σίμβλον· ὅπου αἱ μέλισσαι τὸ μέλι τιθέασι.
λέγεται καὶ κύβεθρον αἰθαλόεντα μύδρον· πεπυρακτωμένον
μύδρον͵ ἤγουν σίδηρον κεκαυμένον͵ ἐναποσβεννύς…
Σούδας.
Λεξικόν. 2585.1 …ὥσπερ ἔθος ἦν τοῖς ἐν πένθει οὖσιν.
Κυανοχαίτης μελανόθριξ͵ πορφυρόθριξ͵ ὁ Ποσειδῶν. Κυανώτατος
μελανώτατος. Κυάρας ὄνομα κύριον. Κύβδα· ἐξελῶ σε τῇ πυγῇ
θύραζε κύβδα. ἀντὶ τοῦ κύφοντα. Κύβεθρον θήκην μελισσῶν.
Κυβέλη ἡ Ρέα. παρὰ τὰ Κύβελα ὄρη· ὀρεία γὰρ ἡ θεός· διὸ καὶ
ἐποχεῖται λεόντων ζεύγει. τὸ δὲ μῆτερ Κλεοκρίτου παρ΄ ὑπόνοιαν
εἶπε͵ βουλόμενος αὐτὸν διαβαλεῖν ὡς στρουθόποδα͵ τουτέστι
μεγαλόπουν. ἐκωμῳδεῖτο δὲ ὡς κίναιδος καὶ ξένος καὶ δυσγενὴς καὶ
Κυβέλης υἱός· ἐπεὶ ἐν τοῖς μυστηρίοις τῆς Ρέας μαλακοὶ πάρεισιν.
ΚΗΡΥΘΡΑΝ
Αθηναίος σοφιστής.
Δειπνοσοφιστές. 9.17.18 …ἐπὶ δὲ τῶν θηλειῶν τοὔνομα τάττει
Ἀριστοφάνης Ταγηνισταῖς I 522 K ἢ δέλφακος ὀπωρινῆς ἠτριαῖον.
καὶ ἐν Ἀχαρνεῦσιν v. 786 · νέα γάρ ἐστιν· ἀλλὰ δελφακουμένα ἕξει
μεγάλην τε καὶ παχεῖαν κἠρυθράν. ἀλλ΄ αἰ τράφεν λῇς͵ ἅδε τοι
χοῖρος καλά. καὶ Εὔπολις ἐν Χρυσῷ γένει. καὶ Ἱππῶναξ δ΄ ἔφη . ὡς
Ἐφεσίη δέλφαξ. κυρίως δ΄ αἱ θήλειαι οὕτως λεχθεῖεν ἂν αἱ δελφύας
ἔχουσαι· οὕτως δὲ αἱ μῆτραι καλοῦνται καὶ οἱ ἀδελφοὶ ἔνθεν
ἐτυμολογοῦνται.
Αριστοφάνης κωμικός.
ΔΙΚΑΙΟΠΟΛΙΣ Ὅσα δὴ δέδηγμαι τὴν ἐμαυτοῦ καρδίαν͵ ἥσθην
δὲ βαιά͵ πάνυ δὲ βαιά. 787 ΔΙ. Ἀλλ΄ οὐχὶ θύσιμός ἐστιν αὑτηγί. ΜΕ.
Σά μάν; πᾶ δ΄ οὐκὶ θύσιμός ἐστι; ΔΙ. Κέρκον οὐκ ἔχει. ΜΕ. Νεαρὰ γάρ
ἐστιν· ἀλλὰ δελφακουμένα ἑξεῖ μεγάλαν τε καὶ παχεῖαν κἠρυθράν.
Ἀλλ΄ αἰ τράφειν λῇς͵ ἅδε τοι χοῖρος καλά. ΔΙ. Ὡς ξυγγενὴς ὁ κύσθος
267
αὐτῆς θἀτέρᾳ. ΜΕ. Ὁμοματρία γάρ ἐστι κἠκ τωὐτῶ πατρός. Αἰ δ΄

ἀμπαχυνθῇ κἀναχνοιανθῇ τριχί͵ κάλλιστος ἔσται χοῖρος Ἀφροδίτᾳ
θύειν.
ΠΕΡΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΚΥΦΙΩΝ
Μανεθώ.
Περὶ τῆς τῶν Αἰγυπτίων ἀρχαιολογίας. Μανεθῶ ὁ Σεβεννύτης
ἀρχιερεὺς τῶν ἐν Αἰγύπτῳ μιαρῶν ἱερῶν μετὰ Βήρωσσον γενόμενος
ἐπὶ Πτολεμαίου τοῦ Φιλαδέλφου γράφει τῷ αὐτῷ Πτολεμαίῳ͵
ψευδηγορῶν καὶ αὐτὸς ὡς ὁ Βήρωσσος͵ περὶ δυναστειῶν ͵ ἤτοι
θεῶν τῶν μηδέποτε γεγονότων.
ΠΕΡΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΚΥΦΙΩΝ. Πλούταρχος. De Is. et Osir. c. 80 Τὸ δὲ

Κῦφι͵ μῖγμα μὲν ἑκκαίδεκα γενῶν γυντιθεμένων ἐστὶ͵ μέλιττος καὶ
οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέρου͵ ῥητίνης τε καὶ ἀσφάλτου καὶ θρύου
καὶ λαπάθου͵ πρὸς δὲ τούτοις͵ ἀρκευθίδων ἀμφοῖν ὧν τὴν μὲν μεί
ζονα͵ τὴν δὲ ἐλάττονα καλοῦσι καὶ καρδαμώμου καὶ καλάμου κτλ.
Πλούταρχος
ΠΕΡΙ ΙΣΙΔΟΣ ΚΑΙ ΟΣΙΡΙΔΟΣ 372.C.10 …λέγεται δὲ καὶ θῦσαι

τῷ ἡλίῳ τετράδι μηνὸς ἱσταμένου πάντων πρῶτος Ὧρος ὁ Ἴσιδος͵
ὡς ἐν τοῖς ἐπιγραφομένοις Γενεθλίοις Ὥρου γέγραπται. καὶ μὴν
ἡμέρας ἑκάστης τριχῶς ἐπιθυμιῶσι τῷ ἡλίῳ͵ ῥητίνην μὲν ὑπὸ τὰς
ἀνατολάς͵ σμύρναν δὲ μεσουρανοῦντι͵ τὸ δὲ καλούμενον κῦφι περὶ
δυσμάς· ὧν ἕκαστον ὃν ἔχει λόγον͵ ὕστερον 383a sqq.
ἀφηγήσομαι. τὸν δ΄ ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ
θεραπεύειν οἴονται. καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν; εἰσὶ γὰρ οἱ
τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνομάζεσθαι Σείριον ὑφ΄
Ἑλλήνων λέγοντες͵ εἰ καὶ παρ΄ Αἰγυπτίοις…
ΠΕΡΙ ΙΣΙΔΟΣ ΚΑΙ ΟΣΙΡΙΔΟΣ 383.E.1 …ψυχρὸν ὄντα φύσει καὶ
παγετώδη τὸν ἐγκέφαλον ἠρέμα τῇ θερμότητι καὶ λειότητι
διαχεούσας. εἰ δὲ καὶ τὴν σμύρναν παρ΄ Αἰγυπτίοις σὰλ καλοῦσιν͵
ἐξερμηνευ θὲν δὲ τοῦτο μάλιστα φράζει τῆς ληρήσεως ἐκσκορπισ
μόν͵ ἔστιν ἣν καὶ τοῦτο μαρτυρίαν τῷ λόγῳ τῆς αἰτίας δίδωσιν. τὸ
δὲ κῦφι μῖγμα μὲν ἑκκαίδεκα μερῶν συν τιθεμένων ἐστί͵
μέλιτος καὶ οἴνου καὶ σταφίδος καὶ κυπέρου ῥητίνης τε καὶ σμύρνης
καὶ ἀσπαλάθου καὶ σεσέλεως͵ ἔτι δὲ σχίνου τε καὶ ἀσφάλτου καὶ
θρύου καὶ λαπάθου͵ πρὸς δὲ τούτοις ἀρκευθίδων ἀμφοῖν ὧν τὴν μὲν
μείζονα τὴν δ΄ ἐλάττονα καλοῦσι καὶ καρδαμώμου…
268
ΠΕΡΙ ΙΣΙΔΟΣ ΚΑΙ ΟΣΙΡΙΔΟΣ 384.A.11… ἀπολείπουσαν ἀνακαλεῖται͵

πολλάκις δὲ πάλιν ἀμ βλύνει καὶ κατηρεμίζει διαχεομένων ἐν τῷ σώματι τῶν
ἀναλωμάτων ὑπὸ λειότητος· ὥσπερ ἔνιοι τῶν ἰατρῶν τὸν ὕπνον ἐγγίνεσθαι
λέγουσιν͵ ὅταν ἡ τῆς τροφῆς ἀναθυ μίασις οἷον ἕρπουσα λείως περὶ τὰ σπλάγχνα
καὶ ψηλα φῶσα ποιῇ τινα γαργαλισμόν. τῷ δὲ κῦφι χρῶνται καὶ πόματι καὶ
χρίματι· πινόμενον γὰρ δοκεῖ τὰ ἐντὸς καθαίρειν͵ .... χρῖμα μαλακτικόν. ἄνευ δὲ
τούτων ῥητίνη μέν ἐστιν ἔργον ἡλίου καὶ σμύρνα πρὸς τὴν εἵλην τῶν φυτῶν
ἐκδακρυόντων͵ τῶν δὲ τὸ κῦφι συντιθέντων ἔστιν ἃ νυκτὶ χαίρει μᾶλλον͵ ὥσπερ
ὅσα πνεύμασι ψυχροῖς καὶ σκιαῖς καὶ δρόσοις καὶ ὑγρότησι τρέφεσθαι πέφυκεν·
ἐπεὶ τὸ τῆς ἡμέρας φῶς ἓν μέν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ τὸν ἥλιον ὁ Πίνδαρος
ὁρᾶσθαί φησιν…
Γαληνός.
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΑΝΤΙΔΟΤΩΝ ΒΙΒΛΙΑ ΔΥΟ. [Τί ἐστιν ἡ
ἀντίδοτος καὶ πόθεν τὴν γένεσιν ἔχει ἡ θηριακή.] libri ii 14.117.13
Ὁλκάδας͵ οἴνου τὸ μέτριον͵ καὶ μέλιτος Τὸ σύμμετρον͵ ὡς τάσδ΄ ὁμοίως οὕτως
σκεύασον. Ἐπεὶ οὖν κύφεως ἐμνημόνευσεν ὁ Δαμοκράτης͵ ὃ καὶ αὐτὸς
κατασκευάζεται͵ διὰ τοῦτο καλῶς ἐποίησε͵ προσγράψας αὐ τοῦ τὴν κατασκευὴν͵
ἐφεξῆς γεγραμμένην. Τὸ κῦφι δ΄ οὐδέν ἐστιν οὐδὲ μίγμ΄ ἁπλοῦν͵ Οὐδ΄ αὐτὸ γῆ
φέρει τις͵ οὐδ΄ ὀπίζεται. Αἰγύπτιοι δὲ τοῦτο τῶν θεῶν τισιν Ἐπιθυμιῶσι
σκευάσαντες͵ ὡς φράσω. Λευκὴν λαβόντες σταφίδα τὴν λιπαρωτάτην͵ Αἴρουσι
τὸν φλοιόν τε καὶ τὸ σπέρμ΄ ἅπαν.
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΑΝΤΙΔΟΤΩΝ ΒΙΒΛΙΑ ΔΥΟ. 14.153.11 …θλάσπεως͵
δαύκου Κρητικοῦ ἀνὰ στ. καὶ τριώβολον͵ κρόκου͵ κινναμώμου͵ ζιγγιβέρεως ἀνὰ
στ. καὶ διώβο λον͵ γλυκυῤῥίζης χυλοῦ͵ ἀγαρικοῦ͵ ἀνὰ ζ. καὶ τριώβο λον͵ μέλιτος
τὸ αὔταρκες͵ οἴνου καλοῦ τὸ ἀρκοῦν εἰς τὸ διαλῦσαι τοὺς χυλούς. συντίθεται δὲ
τοῦτον τὸν τρόπον. κῦφι͵ ὑπόκιστις͵ σαγαπηνὸν͵ κόμμι͵ μηκώνειον͵ στύραξ͵
ὀποπάναξ ἐν οἴνῳ Χίῳ βρέχεται͵ μέχρι παντελῶς διαλυθῆ ναι͵ ἡμέραν καὶ νύκτα͵
τὰ δὲ λοιπὰ κόπτεται καὶ σήθεται λεπτῷ κοσκίνῳ͵ καὶ μίγνυται τοῖς ἀποβρεχθεῖσι
καὶ λεαν θεῖσιν. ἡ δὲ ὅλη σύνθεσις ἀναλαμβάνεται μέλιτι Ἀττικῷ ἀφηψημένῳ͵ ὡς
πάχος ἔχειν·
Γαληνός.
ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΕΥΠΟΡΙΣΤΩΝ ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ. Προοίμιον.
[Τοῖς ἔξω πόλεων παραμένουσι καὶ τοῖς κατ΄ ἀγροὺς καὶ τοὺς
ἐρήμους τόπους διατρίβουσι τῶν εὐπορίστων χρῆσιν προσήκουσαν
εἶναι. libri iii 14.452.5 …ἢ διὰ χυλοῦ τῶν ῥόδων. ἄλλο. τὸ σινήπεως
σπέρμα κεκαυ μένον τρίψας καὶ σὺν ὕδατι δίδου πίνειν. ἄλλο. λαβὼν
μαστίχης͵ ἀλόης͵ στύρακος ἀνὰ μέρη β. ἀψινθίου͵ οἰνάνθης ἀνὰ
μέρη γ. μηλίνου μέρη δ. οἴνου τὸ ἀρκοῦν͵ ῥόδων μέρη β. ταῦτα
λειούμενα ἀναλαμβάνεται πορφύρᾳ ἢ ἐρίῳ καὶ ἐπιτίθεται τῷ
στομάχῳ. τινὲς καὶ κῦφι καλούμενον͵ τινὲς δὲ καὶ κηρὸν
προσπλέξαντες κηρωτὴν ποιοῦσιν. ἄλλο. ἡδυόσμου κλῶνας.
Διοσκουρίδης Πεδάνιος.
Ιατρικά υλικά.1.25.1.1 …δίδοται καὶ σπληνικοῖς καὶ
ἐπιλημπτικοῖς καὶ ἀσθματι κοῖς͵ ἔμμηνά τε ἄγει σὺν μελικράτῳ.
καθαίρει δὲ καὶ τὰς ἐν ὀφθαλμοῖς οὐλὰς ταχέως καὶ ἀμβλυωπίας
ἰᾶται διεθὲν οἴνῳ͵ πρός τε μυδήσεις οὔλων καὶ ὀδονταλγίας ὡς
οὐδὲν ἕτερον ποιεῖ. κῦφι θυμιάματός ἐστι σκευασία κεχαρισμένη
θεοῖς· χρῶνται δὲ αὐτῷ κατακόρως οἱ ἐν Αἰγύπτῳ ἱερεῖς. μείγνυται
δὲ καὶ ἀντιδότοις͵ καὶ ἀσθματικοῖς δίδοται ἐν ποτήμασι. σκευ ασίαι
δὲ αὐτοῦ ἐμφέρονται πλείονες͵ ἐν αἷς ἐστι καὶ αὕτη·
269
Αρχιγένης ιατρός.
Αποσπάσματα. 17.15 … δεῖ ὑπεξάγειν αὐτὰς ἢ τὴν ἀλόην ἢ τὸ δι΄
αὐτῆς πικρὸν φάρμακον προποτίζοντα αὐτούς. ὡς ἔμπροσθεν
τούτου εἰρήκαμεν ἢ καὶ ἀνόνητος αὐτοῖς ἐστιν ἀλλαχοῦ ἢ δι΄
ὑπηλάτου μετρία ὡσαύτως κένωσις. πόμα ἀβρο τόνου μελανθίου
καννάβεως͵ τὸ σπέρμα μορέας τῆς ῥίζης ἁπαλὸν βράσας ὁμοῦ μεθ΄
ὕδατος͵ ἕνωσον μετ΄ οἴνου καὶ δὸς πιεῖν τὸν πάσχοντα. ἐπὶ δὲ
πλατείας ἕλμινθος δίδου τὸ κῦφι καὶ τὸ μασουάφιον. ἔστι δὲ ἡ
σύνθεσις τοῦ κύφεως αὕτη·
Παύλος Αιγινίτης.
Θεραπεία κατάρρου καὶ κορύζη. Θερμῆ μὲν οὖν δυκραία
ἐπικρατού… libri septem 3.28.2.16…τῶν θερμῶν τε καὶ
λεπτομερῶν͵ ναρδίνου͵ πηγανίνου· τὸ δὲ ἴρινον μὴ μόνον ἀλειπτέον͵
ἀλλὰ καὶ ταῖ ῥιὶν ἐντακτέον͵ καὶ διαχριτέον ἔνδοθεν αὐτὰ λιβάνῳ
καὶ μύρνῃ ὺν ἐλαίῳ͵ καὶ μάλιτα ἐπὶ τῶν κορυζῶν τῶν ἐπὶ ψύξει· τοὺ
δὲ καὶ ὀφραντὰ διὰ ῥάκου κεκαυμένα μελανθίου ἢ κυμίνου
καυθέντων τε καὶ ἐνδεθέντων ἐν ῥάκει ὤνηε· καὶ τὸ κῦφι τὸ
εληνιακὸν ὀφραινέθωάν τε καὶ κατὰ τοῦ μετώπου χριέθωαν͵ ἐφ΄ οὗ
καὶ μία τῶν ἀφλεγμάντων ἐμπλάτρων κεκολλήθω͵ οἷον ἱκέιο ἢ
ὀξηρὰ ἢ βάρβαρο ἢ Ἀθηνᾶ. πρὸ δὲ τὸν ἐπὶ ψύξει κατάρρουν καὶ
πίνειν τοῦ κύφεω υνοίει.
Θεραπεία κατάρρου καὶ κορύζη. libri septem 3.45.6.9 …τὰ δὲ
ἑλκώδει ὀδύνα παραιρεῖται τοῦτο· ικύου πέρματα κεκαθαρ μένα
ἀριθμῷ λ͵ τροβίλια ιβ͵ ἀμύγδαλα πικρὰ λελευκαμένα λε͵ κρόκου ὅον
χρῶαι· νῆτι προφερέθω καθ΄ ἡμέραν μετὰ γάλακτο ἢ προ τρόπου·
πραΰτερον δ΄ ἂν γίνοιτο͵ εἰ ἀντὶ τῶν τροβίλων μαλάχη πέρματο ἴον
λάβοι. ὑγιάζειν δὲ δύναται͵ φηίν͵ τὰ ἐν κύτει ἑλκώ ει καὶ τὸ κῦφι καὶ
αἱ κυφοειδεῖ ἀντίδοτοι. ἐγὼ δὲ ἐπὶ τῶν παλαιο τέρων τούτῳ
χρώμενο οὐκέτι ἐδεήθην ποικιλωτέρου· χαμαίδρυο͵ χα μαιπίτυο ἀνὰ
κδ͵ ἀάρου͵ πεπέρεω λευκοῦ ἀνὰ ζ͵ κιναμώμου α ὡ ἔνι λειοτάτου·
Θεραπεία κατάρρου καὶ κορύζη. libri septem 4.57.7.1 …διὰ
ζωμηρύεω ὑπτίων αὐτῶν κρατουμένων τὸ τόμα δια τήαντε διὰ
κλυτηριδίου τινὸ ἰχυρὸν ἔχοντο αὐλίκον ἄκουιν αὐτοῖ τὴν ἀλόην ὡ
ὅτι μάλιτα ἐωτέρω παραπέμψαντε ἐμβαλοῦμεν͵ θαυμαία μέθοδο ἐπὶ
τῶν δυαναχετούντων παιδίων͵ ἐφ΄ ὧν καὶ τροφὰ πολλάκι
ῥοφηματώδει τῷ τρόπῳ τούτῳ ἀνορεκτούντων ἐν εχέαμεν. καὶ τὸ
κῦφι δὲ καὶ τὸ μαουάφιον καλῶ ἂν δοθείη καὶ τὸ κέρα τὸ ἐλάφειον
κεκαυμένον μετὰ πεπέρεω ὺν μέλιτι ἢ ὀξυμέλιτι·
Θεραπεία κατάρρου καὶ κορύζη. libri septem 7.p.1.18 ιθ. Ἄκοπα
καὶ υγχρίματα καὶ δρώ πακε καὶ ιναπιμοί. κ. Ἐλαίων καὶ μύρων
κευαίαι διά φοροι. κα. Οἰνανθαρίων κευαί. κβ. Θυμιάματα καὶ κῦφι.
κγ. Σκευὴ μαουχᾶ͵ ὅ τινε μαουάφιον καλοῦιν. κδ. Πεοὶ διάφοροι. κε.
Ἐκ τῶν Γαληνοῦ περὶ ἀντεμβαλ λομένων.
Θεραπεία κατάρρου καὶ κορύζη. libri septem 7.22.4.1 Κρίνων
ἐξωνυχιμένων λι. α͵ τύρακο πρωτείου 106 θ͵ ναρδοτά χυο 106 γ͵
κότου͵ καρυοφύλλου͵ ἀμώμου͵ ματίχη͵ ὀνύχων κεκαυμένων͵ μέλιτο
ἀνὰ 106 α ͵ ὀποβαλάμου 106 ε͵ οἴνου τὸ ἀρκοῦν· λείου καὶ ποίει
τροχίκου. Κῦφι τὸ μέγα τὸ διὰ τῶν λ͵ ὃ καλοῦιν ἡλιακόν.1 Στύρακο͵
μύρνη͵ βδελλίου͵ λαδάνου͵ ἀπαλάθου͵ ἑλενίου ἀνὰ 106 ζ͵ νάρδου
270
Κελτικῆ͵ φύλλου͵ κυπαρίου πέρματο͵ ἀμμωνιακοῦ θυ μιάματο͵

τροβίλου͵ πλάγχνου ἢ ἀντ΄ αὐτοῦ ὀνύχων μεγάλων β͵
καρποβαλάμου ἀνὰ…
Αίτιος ιατρος.
Πίναξ τοῦ πρώτου τμήματος τῶν κεφαλαίων τοῦ Ἀετίου. vi
98.9 …ἕκατον δὲ ὀθονίῳ ἀραιῷ ἐνδήα δίδου ὀφραίνεθαι. παύει δὲ
πταρμοὺ καὶ κόρυζαν καὶ μύρνα καθ΄ ἑαυτὴν καὶ μετὰ λι βάνου ὺν
οἴνῳ εὐώδει λειωθεῖα διαχριομένων τῶν μυκτήρων. ποιεῖ καὶ τὸ
ἡδύομον καὶ τὸ ἡδύχροον ὀφραινόμενον καὶ τὸ κῦφι καὶ ὕδωρ δὲ
χλιαρὸν προαντλώμενον τῷ προώπῳ παύει πταρμού. καὶ τὰ
ἑκατέρωθεν δὲ τῆ ῥινὸ πρὸ τοὺ μεγάλου κανθοὺ κειμένα φλέβα
ἀποπιέζων τοῖ δακτύλοι κωλύει τὸν πταρμόν. Ἀπολλώνιο δὲ φυικὸν
γράφει πρὸ τὸ μὴ πτάρνυθαι τὰ παιδία͵ πελαργοῦ͵ φηί͵ πτερὰ ἔχειν
δεῖ ἐν οἰκίᾳ καὶ ἀδύνατον πτάρνυθαι.
Πίναξ τοῦ πρώτου τμήματος τῶν κεφαλαίων τοῦ Ἀετίου. viii
57.77 …τῷ δ΄ αὐτῷ καὶ βουβῶνα διαχρίειν καὶ δακτύλιον͵ τὰ δὲ
ῥίνα διαχρίειν λιβάνῳ καὶ μύρνῃ ὺν οἴνῳ ὀλίγῳ λειωθεῖι καὶ ἐλαίῳ͵
ὡ μέλιτο ἔχειν πάχο͵ καὶ ἴρινον δὲ μύρον ἐντάζειν ταῖ ῥιί. καὶ
μελάνθιον δὲ πεφρυγμένον ἀποδεθὲν ἐν ὀθονίῳ ὀφραινέθωαν ἢ τὸ
ἡδύχροον μετὰ χεῖρα ἐχέτωαν καὶ υνεχῶ ὀφραινέθωαν ἢ τὸ κῦφι
ὁμοίω. ἀναγαργαριζέθωαν δὲ υνεχῶ κυβελλίτην ἢ ἕψημα θερμόν.
ἀφλέγμαντον δὲ ἐπιτιθέναι κατὰ τοῦ μετώπου͵ οἷον τὴν ἱκείου ἢ τὴν
ὀξηρὰν ἢ τὴν βάρβαραν ἢ τὴν Ἀθηνᾶν· διδόναι δὲ καταρροφεῖν τὸ
δι΄ ὑώπου καὶ ύκων καὶ τροβιλίων καὶ ἴρεω ἀφέψημα καὶ ἄλικα διὰ
τοῦ γλυκέο ἐκευαμένον.
Πίναξ τοῦ πρώτου τμήματος τῶν κεφαλαίων τοῦ Ἀετίου. xi
29.108 …ᾠοῦ ὀπτοῦ τὸ ἥμισυ τοῦ πυῤῥοῦ· δίδου ἑνώσας α μετὰ
γλυκέος. Πολλοῦ δὲ φερο μένου τοῦ πύου͵ νάρθηκος κεκαυμένου α
μετὰ γλυκέος κεκραμένου δοθεῖσα ἀνα καθαίρει. Εἶτα συναποδίδου
ἑκάστης ἡμέρας σικύου λελεπισμένου σπέρμα καὶ κρόκου ἀνὰ
ὀβολοὺς β͵ πιτυΐδας δὲ ε λελεπισμένας καὶ ἀνίσου τριώβολον͵ καὶ
συλλεαίνων ταῦτα μετὰ οἰνομέλιτος καὶ ὕδατι θερμῷ κεράσας
δίδου. Ὑγιάζειν δὲ δύναται τὰς ἐν κύστει ἑλκώσεις ἐν ὀλίγαις
ἡμέραις καὶ τὸ κῦφι τὸ αἰγύπτιον͵ καὶ ἡ κυφοειδὴς πρὸς τὰς τοῦ
ἥπατος ἑλκώσεις προγεγραμμένη. Περὶ τῶν τῆς κύστεως ἑλκῶν.
Ορειβάσιος ιατρός.
ΑΥΤΟΥ ΕΥΣΤΑΘΙΟΝ. Ἐν τῷ πρώτῳ διδάσκει ὅσα προφυλακτικὰ ἐν
γυμνασίοις͵ 3.2.t.1 Φύλλου͵ ἀμώμου͵ κόστου͵ ζαρναβοῦ ἀνα͵
καρποβαλσάμου. Θυμίαμα ὑπνοποιόν. Στύρακος͵ ἀμώμου͵ κόστου͵
ἀμμωνιακοῦ θυμιάματος͵ βδελλίου Σκυ θικοῦ͵ μανδραγόρου ῥίζης͵
ὀποῦ μήκωνος ἴσα. θυμία ἐπὶ τῶν κυπαρισσίνων ξύλων. Κῦφι τὸ
σεληνιακόν. Βδελλίου ζ͵ ἑλενίου ζ͵ σχίνου ἄνθους ͵ σφάγνου …
Αλέξανδρος Τραλλιανός ιατρός.
Θεραπευτικά. 1.573.9 …δυναμένοις καὶ ἔσπευσα τεχνικῇ μεθόδῳ
περιγενέσθαι τῶν νοσημάτων. καὶ οἶδα οὐ μόνον ἐπιληπτικὰς
νόσους͵ ἀλλὰ καὶ ἄλλα νοσήματα πολλὰ διὰ διαίτης καὶ φαρμακείας
ἰαθέντα. διὸ καὶ νῦν βουλεύω καὶ τὸν θέλοντα περιγενέσθαι τῆς
ἐπιληψίας ταύτῃ μᾶλλον τῇ νῦν εἰρημένῃ κεχρῆσθαι διαίτῃ καὶ
271
φαρμακείᾳ͵ καὶ οὐκ ἀποτεύξεται. δραστηρίως δὲ ποιοῦν πρὸς τοῖς

εἰρημένοις καὶ τὸ ἡλιακὸν εὗρον κῦφι πινόμενον μάλιστα μετὰ
κάθαρσιν. δεῖ δὲ καὶ ποτίζειν ἅπαξ ληγούσης σελήνης καὶ τοῦτο
ποιεῖν ἄχρι τελείας ἀπαλλαγῆς͵ οὐδὲν δὲ ἧττον͵ ὅτε καὶ θεραπευθῇ͵
προφυλακῆς χάριν ἐπιδιδόναι αὐτὸ͵ μέχρις ἂν ἀσφαλῆ καὶ βεβαίαν
ἴδῃς ἀπαλλαγὴν τῆς νόσου καὶ μηδὲν αὐτῆς λείψανον
ὑπολειπόμενον φαίνεσθαι.
Αλέξανδρος Τραλλιανός ιατρός.
Epistula de lumbricis 2.595.4 …ἀλλὰ καὶ τὸ πόμα καὶ ἡ τροφὴ
πᾶσα γινέσθω λεπτύνουσα͵ οἷον ἀπὸ σελίνων τε καὶ πράσων ἢ
καυκαλίδος ἢ γιγγιδίου͵ ἔσθ΄ ὅτε δὲ καὶ σκορόδων͵ ἀμυγδάλων
πικρῶν καὶ ὅσα τοιαῦτα. μελάνθιόν τε ἔτι κύμινον καὶ μετὰ ὄξους
συγκείμενον καὶ μαστίχη ἢ κάππαρις ἁρμόζει τούτοις καὶ τὸ τοῦ
ἀβροτόνου ζέμα͵ τῆς κόμης τοῦ ἀψινθίου καὶ τὸ τοῦ ἡδυόσμου καὶ
τὸ τῆς δικτάμνου καὶ τὸ καλούμενον κῦφι ἱερατικόν. καὶ ἡ θηριακὴ
καὶ πρὸς ταῦτα ἁρμόζει οὐ μόνον τοὺς ὄντας φθείρειν͵ ἀλλὰ καὶ
ἄλλους οὐ συγχωρεῖ ἀποτεχθῆναι͵ εἴ γε προπίνει τις ἅπαξ ἢ δὶς τοῦ
μηνός. καὶ ἔγωγε πολλάκις ἐπέτυχον δεδωκὼς αὐτὴν ἐπὶ τῶν
πολλὰς ἐχόντων ἕλμινθας μετὰ ἀνα τροπῆς στομάχου. καὶ ὁ
γαγάτης δὲ λίθος πάνυ ποιεῖ. καλῶς δὲ ποιεῖ͵ εἴπερ τι καὶ ἄλλο…
Σούδας.
Λεξικόν. 2797.1 Κυφαλέα· ἐπεὶ τάχ΄ ἂν ἡ πολυκαμπὴς ἰξὺς κεἰς
ἀΐδαν ᾤχετο κυφαλέα. κεκυρτωμένος. Κυφαλέος ὁ κεκυρτωμένος.
Κυφανισμός ἐπὶ τῶν τιμωριῶν. ἀντὶ τοῦ κακὸς καὶ ὀλέθριος. Κῦφι
τοῦτο Μάνεθως ὁ Αἰγύπτιος κατεσκεύαζε· ζήτει δὲ τίς ἡ
κατασκευασία αὐτοῦ. Κυφόν κεκυμμένον. Ἐκ παντὸς ξύλου κυφὸν ἂν
γένοιτο· ἐπὶ τῶν τὸ εἶδος εὐκαταφρονήτων͵ χρησίμων δέ. Κυφός
κεκυρτωμένος. καὶ Πάγκυφος ἐλαία͵ ἡ κατακεκυμ μένη. καὶ ἐν
Ἐπιγράμμασι· καὶ κυφὰς καρῖδας·
Λεξικόν. 142.2 Πολιτείας βιβλία γ. Μάναιχμος͵ Σικυώνιος͵ υἱὸς
Ἀλκιβίου ἢ Ἀλκιβιάδου͵ ἱστορικός· γέγονε δὲ ἐπὶ τῶν διαδόχων.
ἔγραψεν ἱστορίαν τὴν κατὰ τὸν Μακε δόνα Ἀλέξανδρον. Μάνεθως͵
Μένδης τῆς Αἰγύπτου͵ ἀρχιερεύς. ἔγραψε περὶ κα τασκευῆς κυφίων.
ζήτει τί τὸ κῦφι. Μάνεθως͵ Διοσπόλεως τῆς Αἰγύπτου ἢ Σεβεννύτης.
Φυσιο λογικά͵ Ἀποτελεσματικὰ δι΄ ἐπῶν· καὶ ἄλλα τινὰ
ἀστρονομούμενα. Μανέρως καὶ Περιμανώς ὀνόματα ᾠδῆς.
Εὔβουλος Καμπυλίωνι.
Λεξικόν. 142.2 Πολιτείας βιβλία γ. Μάναιχμος͵ Σικυώνιος͵ υἱὸς
Ἀλκιβίου ἢ Ἀλκιβιάδου͵ ἱστορικός· γέγονε δὲ ἐπὶ τῶν διαδόχων.
ἔγραψεν ἱστορίαν τὴν κατὰ τὸν Μακε δόνα Ἀλέξανδρον. Μάνεθως͵
Μένδης τῆς Αἰγύπτου͵ ἀρχιερεύς. ἔγραψε περὶ κα τασκευῆς κυφίων.
ζήτει τί τὸ κῦφι. Μάνεθως͵ Διοσπόλεως τῆς Αἰγύπτου ἢ Σεβεννύτης.
Φυσιο λογικά͵ Ἀποτελεσματικὰ δι΄ ἐπῶν· καὶ ἄλλα τινὰ
ἀστρονομούμενα. Μανέρως καὶ Περιμανώς ὀνόματα ᾠδῆς.
Εὔβουλος Καμπυλίωνι. Μανείην εὐκτικόν.
ΣΧΟΛΙΑ ΕΙΣ ΤΟΝ ΟΠΠΙΑΝΟΝ
ΣΧΟΛΙΑ ΕΙΣ ΤΟΥ ΟΠΠΙΑΝΟΥ ΤΑ ΑΛΙΕΥΤΙΚΑ. 1.126.2 Φέρβονται·
τρέφονται͵ ἐσθίουσιν. μετά· ἀντὶ τοῦ σύν. σφίσιν· τούτοις.
αἰολόνωτοι· ποικιλόνωτοι͵ ποικι λόραχοι͵ ποικίλοι. Ραδιναί· αἱ
272
λεπταὶ͵ ἁπαλαί. ῥαδινόν· τὸ λε πτόν. κυφίδες· ληπῖναι͵ ῥούδια.

φυκίδες· αἱ λαπίναι. Τοῦτο δ΄ εἶπε σκώπτων τὸν γυναικώδη. Φυκίδας
εἶ πεν ἐνταῦθα ὁ ποιητὴς͵ θέλων λοιδορῆσαί τινα εὐνοῦχον
φυκαρίζοντα τὰ τὰς παρειὰς αὑτοῦ͵ ἦν δ΄ ὁ εὐνοῦχος οὗτος ὃν
λοιδορῆσαι θέλει ὁ ποιητὴς͵ ὡς ἔοικεν͵ ὁ κατα λαλήσας τὸν
Ἀγησίλαον τὸν πατέρα τοῦ ποιητοῦ εἰς…
Αποσπάσματα για τη λέξη-έννοια ΝΕΚΤΑΡ, στη σύνθεση του οποίου

μετέχει το μέλι.
Από τα 650 αποσπάσματα που εντοπίσθηκαν βάζω λίγα ενδεικτικά. Και λίγα
αποσπάσματα για την αμβροσία.
ΝΕΚΤΑΡ
Θεόκριτος.
Ειδύλια. 7.82 …ἢ Ἄθω ἢ Ροδόπαν ἢ Καύκασον ἐσχατόωντα. ᾀσεῖ
δ΄ ὥς ποκ΄ ἔδεκτο τὸν αἰπόλον εὐρέα λάρναξ ζωὸν ἐόντα κακαῖσιν
ἀτασθαλίαισιν ἄνακτος͵ ὥς τέ νιν αἱ σιμαὶ λειμωνόθε φέρβον ἰοῖσαι
κέδρον ἐς ἁδεῖαν μαλακοῖς ἄνθεσσι μέλισσαι͵ οὕνεκά οἱ γλυκὺ
Μοῖσα κατὰ στόματος χέε νέκταρ. ὦ μακαριστὲ Κομᾶτα͵ τύ θην
τάδε τερπνὰ πεπόνθεις· καὶ τὺ κατεκλᾴσθης ἐς λάρνακα͵ καὶ τὺ
μελισσᾶν κηρία φερβόμενος ἔτος ὥριον ἐξεπόνασας.
Ειδύλια. 7.153 Νύμφαι Κασταλίδες Παρνάσιον αἶπος ἔχοισαι͵
ἆρά γέ πᾳ τοιόνδε Φόλω κατὰ λάινον ἄντρον κρατῆρ΄ Ἡρακλῆι
γέρων ἐστάσατο Χίρων; ἆρά γέ πᾳ τῆνον τὸν ποιμένα τὸν ποτ΄
Ἀνάπῳ͵ τὸν κρατερὸν Πολύφαμον͵ ὃς ὤρεσι νᾶας ἔβαλλε͵ τοῖον
νέκταρ ἔπεισε κατ΄ αὔλια ποσσὶ χορεῦσαι͵ οἷον δὴ τόκα πῶμα
διεκρανάσατε͵ Νύμφαι͵ βωμῷ πὰρ Δάματρος ἁλωίδος; ἇς ἐπὶ σωρῷ
αὖτις ἐγὼ πάξαιμι μέγα πτύον͵ ἃ δὲ γελάσσαι δράγματα καὶ
μάκωνας ἐν ἀμφοτέραισιν ἔχοισα.
Ειδύλια. 17.29 …ὅττι σφεων Κρονίδης μελέων ἐξείλετο γῆρας͵
ἀθάνατοι δὲ καλεῦνται ἑοὶ νέποδες γεγαῶτες. ἄμφω γὰρ πρόγονός
σφιν ὁ καρτερὸς Ἡρακλείδας͵ ἀμφότεροι δ΄ ἀριθμεῦνται ἐς ἔσχατον
Ἡρακλῆα. τῷ καὶ ἐπεὶ δαίτηθεν ἴοι κεκορημένος ἤδη νέκταρος
εὐόδμοιο φίλας ἐς δῶμ΄ ἀλόχοιο͵ τῷ μὲν τόξον ἔδωκεν ὑπωλένιόν
τε φαρέτραν͵ τῷ δὲ σιδάρειον σκύταλον κεχαραγμένον ὄζοις· οἳ δ΄
εἰς ἀμβρόσιον θάλαμον λευκοσφύρου ῞Ηβας ὅπλα καὶ αὐτὸν ἄγουσι
γενειήταν Διὸς υἱόν…
Αθηναίος σοφιστής.
Δειπνοσοφιστές. 1.16.21 …ὄγχνη γάρ͵ φησίν͵ ἐπ΄ ὄγχνῃ καὶ τὰ
ἑξῆς. ἀλλὰ μὴν οὐδὲ στεφανουμένους οὐδὲ μυρουμένους ποιεῖ
ὥσπερ οὐδὲ θυμιῶντας͵ ἀλλὰ πάντων τού των ἀπολυομένους τοὺς
ἀνθρώπους εἰς ἐλευθερίαν καὶ αὐτάρκειαν ἐξαιρεῖται τοὺς
πρώτους. καὶ θεοῖς δὲ ἁπλῆν ἀποδίδωσι δίαιταν νέκταρ καὶ
ἀμβροσίαν. καὶ τοὺς ἀνθρώπους δὲ ποιεῖ τιμῶντας αὐτοὺς ἀπὸ τῆς
273
διαίτης͵ ἀφελὼν λιβανωτὸν καὶ σμύρναν καὶ στε φάνους καὶ τὴν
περὶ ταῦτα τρυφήν.
Δειπνοσοφιστές. 1.53.23 τῶν ἄλλων οἴνων μετ΄ ἀμύμονα Χῖον
ἄλυπον. ἔστι δέ τις οἶνος͵ τὸν δὴ σαπρίαν καλέουσι͵ οὗ καὶ ἀπὸ
στόματος στάμνων ὑπανοιγομενάων ὄζει ἴων͵ ὄζει δὲ ῥόδων͵ ὄζει δ΄
ὑακίνθου· ὀσμὴ θεσπεσία κατὰ πᾶν δ΄ ἔχει ὑψερεφὲς δῶ͵ ἀμβροσία
καὶ νέκταρ ὁμοῦ. τοῦτ΄ ἐστὶ τὸ νέκταρ͵ τούτου χρὴ παρέχειν
πίνειν ἐν δαιτὶ θαλείῃ τοῖσιν ἐμοῖσι φίλοις͵ τοῖς δ΄ ἐχθροῖς ἐκ
Πεπαρήθου· φησὶ δὲ Φαινίας ὁ Ἐρέσιος Μενδαίους τοὺς βότρυς ἐπὶ
τῇ ἀμπέλῳ ῥαίνειν τῷ ἐλατηρίῳ· διὸ γίνεσθαι τὸν οἶνον μαλακόν.
Δειπνοσοφιστές. 1.58.21 …μυρίνης δὲ οἶνος κεῖται παρὰ
Ποσειδίππῳ IV · διψηρὸς ἄτοπος ὁ μυρίνης ὁ τίμιος. καὶ Ἑρμῆς δ΄
εἶδος πόσεως παρὰ Στράττιδι Χαιρέας δὲ ἐν Βαβυλῶνι οἶνόν φησι
γίνεσθαι τὸν καλούμενον νέκταρ. ἦν ἄρ΄ ἔπος τόδ΄ ἀληθές͵ ὅ τ΄
οὐ μόνον ὕδατος αἶσαν͵ ἀλλά τι καὶ χλεύης οἶνος ἔχειν ἐθέλει.
οὐδὲν ἀπόβλητον Διονύσιον͵ οὐδὲ γίγαρτον͵ ὁ Κεῖός φησι ποιητής .
Δειπνοσοφιστές. 2.8.3 …ταῦροι δ΄ ὑβρισταὶ κεἰς κέρας
θυμούμενοι. διὰ δὲ τὸ μάχιμον καὶ θηριώδεις ἔνιοι γίνονται· ὅθεν
καὶ τὸ παρδαλῶδες. καλῶς οὖν Ἀρίστων ὁ Κεῖός φησιν ἥδιστον
ποτὸν εἶναι τὸν ἅμα μὲν γλυκύτητος͵ ἅμα δ΄ εὐωδίας κοινωνοῦντα.
διὸ καὶ τὸ καλούμενον νέκταρ κατα σκευάζειν τινὰς περὶ τὸν
Λυδίας Ὄλυμπον οἶνον καὶ κηρία συγκιρνάντας εἰς ταὐτὰ καὶ τὰ
τῶν ἀνθῶν εὐ ώδη. οἶδα δ΄ ὅτι Ἀναξανδρίδης τὸ νέκταρ οὐ πο
τόν͵ ἀλλὰ τροφὴν εἶναι λέγει θεῶν · τὸ νέκταρ ἐσθίω πάνυ…
Δειπνοσοφιστές. 2.8.6 …καλῶς οὖν Ἀρίστων ὁ Κεῖός φησιν
ἥδιστον ποτὸν εἶναι τὸν ἅμα μὲν γλυκύτητος͵ ἅμα δ΄ εὐωδίας
κοινωνοῦντα. διὸ καὶ τὸ καλούμενον νέκταρ κατασκευάζειν τινὰς
περὶ τὸν Λυδίας Ὄλυμπον οἶνον καὶ κηρία συγκιρνάντας εἰς ταὐτὰ
καὶ τὰ τῶν ἀνθῶν εὐ ώδη. οἶδα δ΄ ὅτι Ἀναξανδρίδης τὸ νέκταρ οὐ
πο τόν͵ ἀλλὰ τροφὴν εἶναι λέγει θεῶν II 160 K · τὸ νέκταρ ἐσθίω
πάνυ μάττων διαπίνω τ΄ ἀμβροσίαν καὶ τῷ Διὶ διακονῶ καὶ σεμνός
εἰμ΄ ἑκάστοτε…
Δειπνοσοφιστές. 2.8.8 …διὸ καὶ τὸ καλούμενον νέκταρ κατα
σκευάζειν τινὰς περὶ τὸν Λυδίας Ὄλυμπον οἶνον καὶ κηρία
συγκιρνάντας εἰς ταὐτὰ καὶ τὰ τῶν ἀνθῶν εὐ ώδη. οἶδα δ΄ ὅτι
Ἀναξανδρίδης τὸ νέκταρ οὐ ποτόν͵ ἀλλὰ τροφὴν εἶναι λέγει θεῶν
· τὸ νέκταρ ἐσθίω πάνυ μάττων διαπίνω τ΄ ἀμβροσίαν καὶ τῷ Διὶ
διακονῶ καὶ σεμνός εἰμ΄ ἑκάστοτε ῞Ηρᾳ λαλῶν καὶ Κύπριδι
παρακαθήμενος. καὶ Ἀλκμὰν δέ φησι τὸ νέκταρ ἔδμεναι αὐτούς.
καὶ Σαπφὼ δέ φησιν·
Δειπνοσοφιστές. 2.8.12 …ἀλλὰ τροφὴν εἶναι λέγει θεῶν· τὸ
νέκταρ ἐσθίω πάνυ μάττων διαπίνω τ΄ ἀμβροσίαν καὶ τῷ Διὶ
διακονῶ καὶ σεμνός εἰμ΄ ἑκάστοτε ῞Ηρᾳ λαλῶν καὶ Κύπριδι
παρακαθήμενος. καὶ Ἀλκμὰν δέ φησι τὸ νέκταρ ἔδμεναι αὐτούς.
καὶ Σαπφὼ δέ φησιν · ἀμβροσίας μὲν κρατὴρ ἐκέκρατο͵ Ἑρμᾶς δ΄
ἕλεν ὄλπιν θεοῖς οἰνοχοῆσαι.
274
Δειπνοσοφιστές. 6.99.5 …ταῦτα τοῦ Δημοκρίτου σαφῶς καὶ

τορῶς διεξ ελθόντος ἐπῄνουν μὲν οἱ δαιταλεῖς͵ ὁ δὲ Κύνουλκος ἔφη·
3ἄνδρες σύσσιτοι͵ σφόδρα με λιμώττοντα οὐκ ἀηδῶς ὁ Δημόκριτος
εἱστίασεν ποταμοὺς διαπερανάμενος ἀμβροσίας καὶ νέκταρος͵
ὑφ΄ ὧν ἀρδευθεὶς τὴν ψυχὴν πάνυ πειναλέος γεγένημαι λόγους αὐτὸ
μόνον καταβροχθίσας·
Δειπνοσοφιστές. 10.68.11 …ἐξ οὗ βοτρυόεσσ΄ οἰνὰς ὑποχθόνιον
πτόρθον ἀνασχομένη θαλερῷ ἐπτύξατο πήχει αἰθέρος· ὀφθαλμῶν δ΄
ἐξέθορον πυκινοὶ παῖδες͵ φωνήεντες ὅταν πέσῃ ἄλλος ἐπ΄ ἄλλῳ͵
πρὶν δὲ σιωπῶσιν. παυσάμενοι δὲ βοῆς νέκταρ ἀμέλγονται͵ μόνον
ὄλβιον ἀνθρώποισι ξυνόν͵ τοῦ χαίρειν φάρμακον αὐτοφυές. τοῦ
θαλίαι φίλα τέκνα φιλοφροσύναι τε χοροί τε· τῶν ἀγαθῶν βασιλεὺς
οἶνος ἔδειξε φύσιν. τοῦ σὺ πάτερ͵ Διόνυσε͵ φιλοστεφάνοισιν
ἀρέσκων ἀνδράσιν͵ εὐθύμων συμποσίων πρύτανι…
Σαπφώ.
Αποσπάσματα. 2.15 …ἄνθεσιν͵ αἰ δ΄ ἄηται μέλλιχα πνέοισιν [ [ ]
ἔνθα δὴ σὺ στέμματ΄ ἔλοισα Κύπρι χρυσίαισιν ἐν κυλίκεσσιν ἄβρως
ὀμμεμείχμενον θαλίαισι νέκταρ οἰνοχόαισον . . . [ ]δώσην [ ]ύτων
μέντ΄ ἐπ[ [κ]άλων κἄσλων…
Αποσπάσματα. 96.27 …φαν ἐπή[ρατ]ον ἐξίσω 6σθαι συρος
ἔχηισθ΄ ἀ[11]νίδηον [ ]το[11]ρατι μαλ[ ]ερος καὶ δμ[ ]ος Ἀφροδίτα
καμ[ ] νέκταρ ἔχευ΄ ἀπὺ χρυσίας [ ]ναν ]απουρ[ ] χέρσι Πείθω [ ]
θησενη [ ]ακις …
Όμηρος.
Ιλιάδα. 1.598 …κάππεσον ἐν Λήμνῳ͵ ὀλίγος δ΄ ἔτι θυμὸς ἐνῆεν·
ἔνθά με Σίντιες ἄνδρες ἄφαρ κομίσαντο πεσόντα. Ὣς φάτο͵
μείδησεν δὲ θεὰ λευκώλενος ῞Ηρη͵ μειδήσασα δὲ παιδὸς ἐδέξατο
χειρὶ κύπελλον· αὐτὰρ ὃ τοῖς ἄλλοισι θεοῖς ἐνδέξια πᾶσιν οἰνοχόει
γλυκὺ νέκταρ ἀπὸ κρητῆρος ἀφύσσων· ἄσβεστος δ΄ ἄρ΄ ἐνῶρτο
γέλως μακάρεσσι θεοῖσιν ὡς ἴδον ῞Ηφαιστον διὰ δώματα
ποιπνύοντα. Ὣς τότε μὲν πρόπαν ἦμαρ ἐς ἠέλιον καταδύντα
δαίνυντ΄͵ οὐδέ τι θυμὸς ἐδεύετο δαιτὸς ἐΐσης͵ οὐ μὲν φόρμιγγος
περικαλλέος ἣν ἔχ΄ Ἀπόλλων…
Ιλιάδα. 4.3 215 … ἥ τε καὶ ἐσσομένοισι μετ΄ ἀνθρώποισι
πέληται. Ὣς ἔφατ΄ Ἀτρεΐδης͵ ἐπὶ δ΄ ᾔνεον ἄλλοι Ἀχαιοί. ΙΛΙΑΔΟΣ Οἳ
δὲ θεοὶ πὰρ Ζηνὶ καθήμενοι ἠγορόωντο χρυσέῳ ἐν δαπέδῳ͵ μετὰ δέ
σφισι πότνια ῞Ηβη νέκταρ ἐοινοχόει· τοὶ δὲ χρυσέοις δεπάεσσι
δειδέχατ΄ ἀλλήλους͵ Τρώων πόλιν εἰσορόωντες· αὐτίκ΄ ἐπειρᾶτο
Κρονίδης ἐρεθιζέμεν ῞Ηρην κερτομίοις ἐπέεσσι παραβλήδην
ἀγορεύων· δοιαὶ μὲν Μενελάῳ ἀρηγόνες εἰσὶ θεάων ῞Ηρη τ΄ Ἀργείη
καὶ Ἀλαλκομενηῒς Ἀθήνη.
Ιλιάδα. 19.347 …τέκνον ἐμόν͵ δὴ πάμπαν ἀποίχεαι ἀνδρὸς ἑῆος.
ἦ νύ τοι οὐκέτι πάγχυ μετὰ φρεσὶ μέμβλετ΄ Ἀχιλλεύς; κεῖνος ὅ γε
προπάροιθε νεῶν ὀρθοκραιράων ἧσται ὀδυρόμενος ἕταρον φίλον· οἳ
δὲ δὴ ἄλλοι οἴχονται μετὰ δεῖπνον͵ ὃ δ΄ ἄκμηνος καὶ ἄπαστος. ἀλλ΄
275
ἴθι οἱ νέκτάρ τε καὶ ἀμβροσίην ἐρατεινὴν στάξον ἐνὶ στήθεσσ΄͵ ἵνα

μή μιν λιμὸς ἵκηται. Ὣς εἰπὼν ὄτρυνε πάρος μεμαυῖαν Ἀθήνην· ἣ δ΄
ἅρπῃ ἐϊκυῖα τανυπτέρυγι λιγυφώνῳ οὐρανοῦ ἐκκατεπᾶλτο δι΄
αἰθέρος. αὐτὰρ Ἀχαιοὶ αὐτίκα θωρήσσοντο κατὰ στρατόν·
Ιλιάδα. 19.353 …στάξον ἐνὶ στήθεσσ΄͵ ἵνα μή μιν λιμὸς ἵκηται.
Ὣς εἰπὼν ὄτρυνε πάρος μεμαυῖαν Ἀθήνην· ἣ δ΄ ἅρπῃ ἐϊκυῖα
τανυπτέρυγι λιγυφώνῳ οὐρανοῦ ἐκκατεπᾶλτο δι΄ αἰθέρος. αὐτὰρ
Ἀχαιοὶ αὐτίκα θωρήσσοντο κατὰ στρατόν· ἣ δ΄ Ἀχιλῆϊ νέκταρ
ἐνὶ στήθεσσι καὶ ἀμβροσίην ἐρατεινὴν στάξ΄͵ ἵνα μή μιν
λιμὸς ἀτερπὴς γούναθ΄ ἵκοιτο· αὐτὴ δὲ πρὸς πατρὸς ἐρισθενέος
πυκινὸν δῶ ᾤχετο͵ τοὶ δ΄ ἀπάνευθε νεῶν ἐχέοντο θοάων.
Οδύσσεια. 5.93 …αἰδοῖός τε φίλος τε; πάρος γε μὲν οὔ τι
θαμίζεις. αὔδα ὅ τι φρονέεις· τελέσαι δέ με θυμὸς ἄνωγεν͵ εἰ
δύναμαι τελέσαι γε καὶ εἰ τετελεσμένον ἐστίν. [ἀλλ΄ ἕπεο προτέρω͵
ἵνα τοι πὰρ ξείνια θείω.] ὣς ἄρα φωνήσασα θεὰ παρέθηκε τράπεζαν
ἀμβροσίης πλήσασα͵ κέρασσε δὲ νέκταρ ἐρυθρόν· αὐτὰρ ὁ πῖνε
καὶ ἦσθε διάκτορος Ἀργεϊφόντης. αὐτὰρ ἐπεὶ δείπνησε καὶ ἤραρε
θυμὸν ἐδωδῇ͵ καὶ τότε δή μιν ἔπεσσιν ἀμειβόμενος προσέειπεν·
εἰρωτᾷς μ΄ ἐλθόντα θεὰ θεόν· αὐτὰρ ἐγώ τοι νημερτέως τὸν μῦθον
ἐνισπήσω· κέλεαι γάρ.
Οδύσσεια. 5.199 … ἷξον δὲ σπεῖος γλαφυρὸν θεὸς ἠδὲ καὶ ἀνήρ·
καί ῥ΄ ὁ μὲν ἔνθα καθέζετ΄ ἐπὶ θρόνου͵ ἔνθεν ἀνέστη Ἑρμείας͵
νύμφη δ΄ ἐτίθει πάρα πᾶσαν ἐδωδήν͵ ἔσθειν καὶ πίνειν͵ οἷα βροτοὶ
ἄνδρες ἔδουσιν· αὐτὴ δ΄ ἀντίον ἷζεν Ὀδυσσῆος θείοιο͵ τῇ δὲ παρ΄
ἀμβροσίην δμῳαὶ καὶ νέκταρ ἔθηκαν. οἱ δ΄ ἐπ΄ ὀνείαθ΄ ἑτοῖμα
προκείμενα χεῖρας ἴαλλον. αὐτὰρ ἐπεὶ τάρπησαν ἐδητύος ἠδὲ
ποτῆτος͵ τοῖσ΄ ἄρα μύθων ἦρχε Καλυψώ͵ δῖα θεάων· διογενὲς
Λαερτιάδη͵ πολυμήχαν΄ Ὀδυσσεῦ͵ οὕτω δὴ οἶκόνδε…
Οδύσσεια. 9.359 …ἡδὺ ποτὸν πίνων καί μ΄ ᾔτεε δεύτερον αὖτις·
δός μοι ἔτι πρόφρων καί μοι τεὸν οὔνομα εἰπὲ αὐτίκα νῦν͵ ἵνα τοι
δῶ ξείνιον͵ ᾧ κε σὺ χαίρῃς. καὶ γὰρ Κυκλώπεσσι φέρει ζείδωρος
ἄρουρα οἶνον ἐριστάφυλον͵ καί σφιν Διὸς ὄμβρος ἀέξει· ἀλλὰ τόδ΄
ἀμβροσίης καὶ νέκταρός ἐστιν ἀπορρώξ. ὣς ἔφατ΄· αὐτάρ οἱ
αὖτις ἐγὼ πόρον αἴθοπα οἶνον· τρὶς μὲν ἔδωκα φέρων͵ τρὶς δ΄
ἔκπιεν ἀφραδίῃσιν. αὐτὰρ ἐπεὶ Κύκλωπα περὶ φρένας ἤλυθεν οἶνος͵
καὶ τότε δή μιν ἔπεσσι προσηύδων μειλιχίοισι·
Ύμνοι Όμηρικοι.
Εἰς Ἀπόλλωνα. Μνήσομαι οὐδὲ λάθωμαι Ἀπόλλωνος ἑκάτοιο͵
ὅν τε θεοὶ κατὰ δῶμα Διὸς τρομέουσιν ἰόντα· 10 Λητὼ δ΄ οἴη μίμνε
παραὶ Διὶ τερπικεραύνῳ͵ ἥ ῥα βιόν τ΄ ἐχάλασσε καὶ ἐκλήϊσε
φαρέτρην͵ καί οἱ ἀπ΄ ἰφθίμων ὤμων χείρεσσιν ἑλοῦσα τόξον
ἀνεκρέμασε πρὸς κίονα πατρὸς ἑοῖο πασσάλου ἐκ χρυσέου· τὸν δ΄
εἰς θρόνον εἷσεν ἄγουσα. τῷ δ΄ ἄρα νέκταρ ἔδωκε πατὴρ δέπαϊ
χρυσείῳ δεικνύμενος φίλον υἱόν͵ ἔπειτα δὲ δαίμονες ἄλλοι ἔνθα
καθίζουσιν· χαίρει δέ τε πότνια Λητώ͵ οὕνεκα τοξοφόρον καὶ
καρτερὸν υἱὸν ἔτικτεν. χαῖρε μάκαιρ΄ ὦ Λητοῖ͵ ἐπεὶ τέκες ἀγλαὰ
τέκνα Ἀπόλλωνά τ΄ ἄνακτα καὶ Ἄρτεμιν ἰοχέαιραν…
Εἰς Ἀπόλλωνα. 124 …ἐκ δ΄ ἔθορε πρὸ φόως δέ͵ θεαὶ δ΄ ὀλόλυξαν
ἅπασαι. ἔνθα σὲ ἤϊε Φοῖβε θεαὶ λόον ὕδατι καλῷ ἁγνῶς καὶ
276
καθαρῶς͵ σπάρξαν δ΄ ἐν φάρεϊ λευκῷ λεπτῷ νηγατέῳ· περὶ δὲ

χρύσεον στρόφον ἧκαν. οὐδ΄ ἄρ΄ Ἀπόλλωνα χρυσάορα θήσατο
μήτηρ͵ ἀλλὰ Θέμις νέκταρ τε καὶ ἀμβροσίην ἐρατεινὴν
ἀθανάτῃσιν χερσὶν ἐπήρξατο· χαῖρε δὲ Λητὼ οὕνεκα τοξοφόρον καὶ
καρτερὸν υἱὸν ἔτικτεν. Αὐτὰρ ἐπεὶ δὴ Φοῖβε κατέβρως ἄμβροτον
εἶδαρ͵ οὔ σέ γ΄ ἔπειτ΄ ἴσχον χρύσεοι στρόφοι ἀσπαίροντα͵ οὐδ΄ ἔτι
δεσμά σ΄ ἔρυκε͵ λύοντο δὲ πείρατα πάντα.
Ησίοδος.
Θεογονία. 640 …οἵ ῥα τότ΄ ἀλλήλοισι μάχην θυμαλγέ΄ ἔχοντες
συνεχέως ἐμάχοντο δέκα πλείους ἐνιαυτούς· οὐδέ τις ἦν ἔριδος
χαλεπῆς λύσις οὐδὲ τελευτὴ οὐδετέροις͵ ἶσον δὲ τέλος τέτατο
πτολέμοιο. ἀλλ΄ ὅτε δὴ κείνοισι παρέσχεθεν ἄρμενα πάντα͵
νέκταρ τ΄ ἀμβροσίην τε͵ τά περ θεοὶ αὐτοὶ ἔδουσι͵ πάντων τ΄ ἐν
στήθεσσιν ἀέξετο θυμὸς ἀγήνωρ͵ [ὡς νέκταρ τ΄ ἐπάσαντο καὶ
ἀμβροσίην ἐρατεινήν͵] δὴ τότε τοῖς μετέειπε πατὴρ ἀνδρῶν τε
θεῶν τε· κέκλυτέ μευ Γαίης τε καὶ Οὐρανοῦ ἀγλαὰ τέκνα͵ ὄφρ΄ εἴπω
τά με θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι κελεύει.
Θεογονία. 642 … οὐδέ τις ἦν ἔριδος χαλεπῆς λύσις οὐδὲ τελευτὴ
οὐδετέροις͵ ἶσον δὲ τέλος τέτατο πτολέμοιο. ἀλλ΄ ὅτε δὴ κείνοισι
παρέσχεθεν ἄρμενα πάντα͵ νέκταρ τ΄ ἀμβροσίην τε͵ τά περ θεοὶ
αὐτοὶ ἔδουσι͵ πάντων τ΄ ἐν στήθεσσιν ἀέξετο θυμὸς ἀγήνωρ͵ [ὡς
νέκταρ τ΄ ἐπάσαντο καὶ ἀμβροσίην ἐρατεινήν͵] δὴ τότε τοῖς
μετέειπε πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε· κέκλυτέ μευ Γαίης τε καὶ
Οὐρανοῦ ἀγλαὰ τέκνα͵ ὄφρ΄ εἴπω τά με θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι κελεύει.
Θεογονία. 796 …δίνῃς ἀργυρέῃς εἱλιγμένος εἰς ἅλα πίπτει͵ ἡ δὲ
μί΄ ἐκ πέτρης προρέει͵ μέγα πῆμα θεοῖσιν. ὅς κεν τὴν ἐπίορκον
ἀπολλείψας ἐπομόσσῃ ἀθανάτων οἳ ἔχουσι κάρη νιφόεντος
Ὀλύμπου͵ κεῖται νήυτμος τετελεσμένον εἰς ἐνιαυτόν· οὐδέ ποτ΄
ἀμβροσίης καὶ νέκταρος ἔρχεται ἆσσον βρώσιος͵ ἀλλά τε κεῖται
ἀνάπνευστος καὶ ἄναυδος στρωτοῖς ἐν λεχέεσσι͵ κακὸν δ΄ ἐπὶ κῶμα
καλύπτει.
Νίκανδρος.
Αλέξια φαρμακοέσσαις. 44 …πότμον βουπελάται τε καὶ
αἰγινομῆες ἔθεντο Ἴδης ἐν νεμέεσσι Φαλακραίῃ ἐνὶ βήσσῃ͵ πολλάκι
θηλυφόνον καὶ κάμμαρον· ἐν δ΄ Ἀκοναίοις δηλήειν ἀκόνιτον
ἐνεβλάστησεν ὀρόγκοις. τῷ καί που τιτάνοιο χερὸς βάρος ἔσσεται
ἄρκος πιμπλαμένης ὅτε νέκταρ ἐύτριβι κιρρὸν ἀφύσσῃς
μετρήδηνκοτύλη δὲ πέλοι καταμέστιος οἴνης σὺν δὲ καὶ ἁβροτόνοιο
ταμὼν ἄπο καυλέα θάμνου ἢ χλοεροῦ πρασίοιο τὸ δὴ μελίφυλλον
ὑδεῦσι· καί τε σὺ ποιήεντος ἀειθαλέος χαμελαίης βλάστην πηγάνιόν
τε πόροις…
Αλέξια φαρμακοέσσαις. 68 τηξάμενος κορέσαιο ποτῷ εὐχανδέα
νηδύν. ναὶ μὴν βαλσάμοιο τότ΄ ἐν σταγόνεσσι γάλακτος θηλυτέρης
πώλοιο χέαις ὀπόν͵ ἄλλοτε νύμφαις͵ ἔστ΄ ἂν ὑπὲκ φάρυγος χεύῃ
παναεργέα δόρπον. πολλάκι δ΄ ἢ σκίνακος δερκευνέος ἢ ἀπὸ νεβροῦ
πυετίην τμήξαιο πόροις δ΄ ἐν νέκταρι φύρσας· ἄλλοτε καὶ μορέης
ἄπο ῥίζεα φοινηέσσης ὅλμου ἐνὶ στύπεϊ προβαλὼν καὶ ὁμήρεα
κόψας οἴνῳ͵ ἐνεψηθέντα πόροις καμάτοισι μελίσσης· καί κεν
277
ἐπικρατέουσαν ἀπεχθέα νοῦσον ἀλάλκοις φωτός͵ ὁ δ΄ ἀσφαλέεσσι

πάλιν μετὰ ποσσὶν ὁδεύοι.
Αλέξια φαρμακοέσσαις. 94 …ὄφρ΄ ἂν ὀλισθήνασα χέῃ κακὰ
φάρμακα νηδύς· ἠὲ σύ γ΄ οὐθατόεντα διοιδέα μαζὸν ἀμέλξας ῥεῖα
πόροις͵ φιαρὴν δὲ ποτοῦ ἀποαίνυσο γρῆυν. καί τε σύ γ΄ ἢ μαλάχης
ῥαδάμους ἢ φυλλάδα τήξας χυλῷ ἔνι κλώθοντι κακηπελέοντα
κορέσσαις. πολλάκι σήσαμα κόπτε͵ πόροις δ΄ ἐν νέκταρι καὶ τά·
ἠὲ σὺ κληματόεσσαν ἐν ὕδατι πλύνεο τέφρην θαλπομένην͵ τὸ δὲ
ῥύμμα νεοπλεκέος..
Αλέξια φαρμακοέσσαις. 225 Ἰδαίης ῥιγηλὸν ὅτ΄ εἰσαΐωσιν
ὑλαγμόν· ὣς ὁ νόου λύσσῃ ἐσφαλμένα βρυχανάαται ὠρυδόν͵ λοξαῖς
δὲ κόραις ταυρώδεα λεύσσων θήγει λευκὸν ὀδόντα παραφρίζει δὲ
χαλινοῖς. τὸν μὲν καὶ δεσμοῖσι πολυπλέκτοισι πιέξας νέκταρι
θωρήξαιο͵ καὶ οὐ χατέοντα κορέσκων ἦκα βιησάμενος· διὰ δὲ στόμα
βρῦκον ὀχλίζοις ὄφρ΄ ἂν ὑπεξερύγῃσι δαμαζόμενος χερὶ λώβην· ἠὲ
σὺ βοσκαδίης χηνὸς νέον ὀρταλιχῆα ὕδασιν ἐντήξαιο πυρὸς
μεμορημένον αὐγαῖς·
Αλέξια φαρμακοέσσαις. 460 …ἐνθλίβοις͵ μαλλὸν δὲ βαθὺν
κεκορημένον ἕλκοι. αἶψα δὲ τόν γ΄ ἑκάτερθε διὰ ῥέθος ἔγρεο
πλήσσων͵ ἄλλοτε δ΄ ἐμβοόων͵ τοτὲ δὲ κνώσσοντα σαλάσσων͵ ὄφρα
κατηβολέων ὀλοὸν διὰ κῶμα κεδαίῃ͵ τῆμος δ΄ ἐξερύγῃσιν
ἀλεξόμενος κακὸν ἄλγος. σπεῖρα δ΄ ἐνὶ χλιαρῷ λίπεϊ͵ πρὸ δὲ
νέκταρι͵ βάπτων τρῖβε καὶ ἐκθέρμαινε ποτῷ ἐψυγμένα γυῖα͵
ἄλλοτε δ΄ ἐν δροίτῃ κεράων ἐμβάπτεο σάρκας͵ αἶψα δὲ
τινθαλέοισιν ἐπαιονάασθε λοετροῖς αἷμ΄ ἀναλυόμενοι τετανόν τ΄
ἐσκληκότα ῥινόν.
Πίνδαρος.
Ολυμπιάδα. 1.62 …τὸν αἰεὶ μενοινῶν κεφαλᾶς βαλεῖν
8εὐφροσύνας ἀλᾶται. 2Γ2 ἔχει δ΄ ἀπάλαμον βίον τοῦτον
ἐμπεδόμοχθον μετὰ τριῶν τέταρτον πόνον͵ ἀθανάτους ὅτι κλέψαις
ἁλίκεσσι συμπόταις νέκταρ ἀμβροσίαν τε δῶκεν͵ οἷσιν ἄφθιτον
θέν νιν. εἰ δὲ θεὸν ἀνήρ τις ἔλπεταί τι λαθέμεν ἔρδων͵ ἁμαρτάνει.
τοὔνεκα οἱ προῆκαν υἱὸν ἀθάνατοί οἱ πάλιν μετὰ τὸ ταχύποτμον
αὖτις ἀνέρων ἔθνος.
Ολυμπιάδα. 7.7 …νεανίᾳ γαμβρῷ προπίνων οἴκοθεν οἴκαδε͵
πάγχρυσον͵ κορυφὰν κτεάνων͵ συμποσίου τε χάριν κᾶ δός τε
τιμάσαις νέον͵ ἐν δὲ φίλων παρεόντων θῆκέ νιν ζαλωτὸν ὁμόφρονος
εὐνᾶς· καὶ ἐγὼ νέκταρ χυτόν͵ Μοισᾶν δόσιν͵ ἀεθλοφόροις
ἀνδράσιν πέμπων͵ γλυκὺν καρπὸν φρενός͵ ἱλάσκομαι͵ Ὀλυμπίᾳ Πυθοῖ
τε νικών τεσσιν· ὁ δ΄ ὄλβιος͵ ὃν φᾶμαι κατέχωντ΄ ἀγαθαί·
Πίνδαρος.
Αποσπάσματα.194.4 ΘΗΒΑΙΟΙΣ κεκρότηται χρυσέα κρηπὶς
ἱεραῖσιν ἀοιδαῖς· εἶα τειχίζωμεν ἤδη ποικίλον κόσμον αὐδάεντα
λόγων τὸ νέκταρ sc. mei carminis καὶ πολυκλείταν περ ἐοῖσαν
ὅμως Θήβαν ἔτι μᾶλλον ἐπασκήσει θεῶν καὶ κατ΄ ἀνθρώπων
ἀγυιάς…
278
Πλάτων.
Φαίδρος. 247.e.6 ἐ…ν ἑτέρῳ οὖσα ὧν ἡμεῖς νῦν ὄντων
καλοῦμεν͵ ἀλλὰ τὴν ἐν τῷ ὅ ἐστιν ὂν ὄντως ἐπιστήμην οὖσαν· καὶ
τἆλλα ὡσαύτως τὰ ὄντα ὄντως θεασαμένη καὶ ἑστιαθεῖσα͵ δῦσα
πάλιν εἰς τὸ εἴσω τοῦ οὐρανοῦ͵ οἴκαδε ἦλθεν. ἐλθούσης δὲ αὐτῆς ὁ
ἡνίοχος πρὸς τὴν φάτνην τοὺς ἵππους στήσας παρέβαλεν
ἀμβροσίαν τε καὶ ἐπ΄ αὐτῇ νέκταρ ἐπότισεν. Καὶ οὗτος μὲν θεῶν
βίος· αἱ δὲ ἄλλαι ψυχαί͵ ἡ μὲν ἄριστα θεῷ ἑπομένη καὶ εἰκασμένη
ὑπερῆρεν εἰς τὸν ἔξω τόπον τὴν τοῦ ἡνιόχου κεφαλήν͵ καὶ
συμπεριηνέχθη τὴν περιφοράν͵ θορυβουμένη ὑπὸ τῶν ἵππων καὶ
μόγις καθορῶσα τὰ ὄντα·
Ψευδο-Λουκιανός.
ΕΡΩΤΕΣ ΛΥΚΙΝΟΣ. Ἐρωτικῆς παιδιᾶς. 14.17 …ἐλλιπεῖς αὐτοῖς
ὀστέοις προσεσταλμέναι μήτε εἰς ὑπέρογκον ἐκκεχυμέναι πιότητα.
τῶν δὲ τοῖς ἰσχίοις ἐνεσφραγισμένων ἐξ ἑκατέρων τύπων οὐκ ἂν
εἴποι τις ὡς ἡδὺς ὁ γέλως· μηροῦ τε καὶ κνήμης ἐπ΄ εὐθὺ τεταμένης
ἄχρι ποδὸς ἠκριβωμένοι ῥυθμοί. τοιοῦτος ἄρα Γανυμήδης ἐν
οὐρανῷ Διὶ τὸ νέκταρ ἥδιον ἐγχεῖ· παρὰ μὲν γὰρ ῞Ηβης οὐκ ἂν
ἐγὼ διακονουμένης ποτὸν ἐδεξάμην.
ΚΑΤΑΠΛΟΥΣ Η ΤΥΡΑΝΝΟΣ ΧΑΡΩΝ Εἶεν͵ ὦ Κλωθοι… 2.12 ….
ἀλλ΄ ἐγὼ οἶδα τὴν αἰτίαν· παρ΄ ἡμῖν μὲν γὰρ ἀσφόδελος μόνον καὶ
χοαὶ καὶ πόπανα καὶ ἐναγίσματα͵ τὰ δ΄ ἄλλα ζόφος καὶ ὁμίχλη καὶ
σκότος͵ ἐν δὲ τῷ οὐρανῷ φαιδρὰ πάντα καὶ ἥ τε ἀμβροσία πολλὴ
καὶ τὸ νέκταρ ἄφθονον· ὥστε ἥδιον παρ΄ ἐκείνοις βραδύνειν
ἔοικε. καὶ παρ΄ ἡμῶν μὲν ἀνίπταται καθάπερ ἐκ δεσμωτηρίου τινὸς
ἀποδιδράσκων· ἐπειδὰν δὲ καιρὸς κατιέναι͵ σχολῇ καὶ βάδην μόγις
ποτὲ κατέρχεται.
ΖΕΥΣ ΤΡΑΓΩΙΔΟΣ ΕΡΜΗΣ Ὦ Ζεῦ͵ τί σύννους… 13.3 Ἀλλ΄͵ Ἡράκλεις͵
ὡς θορυβοῦσι τὰ κοινὰ καὶ τὰ καθ΄ ἡμέραν ταῦτα βοῶντες͵
Διανομάς· ποῦ τὸ νέκταρ; ἡ ἀμβροσία ἐπέλιπεν· ποῦ αἱ ἑκατόμ
βαι; κοινὰς τὰς θυσίας. ΖΕΥΣ Κατασιώπησον αὐτούς͵ ὦ Ἑρμῆ͵ ὡς
μάθωσιν ὅτου ἕνεκα συνελέγησαν τοὺς λήρους τούτους ἀφέντες.
ΕΡΜΗΣ Οὐχ ἅπαντες͵ ὦ Ζεῦ͵ τὴν Ἑλλήνων φωνὴν συνιᾶσιν·
ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ ΕΡΜΗΣ Ὁ μὲν Καύκασος… 16.14 ...νομεὺς
ἀχθέσθω ἐπὶ τῷ ἔχειν τὴν ἀγέλην͵ διότι ἀναγκαῖον αὐτῷ
ἐπιμελεῖσθαι αὐτῆς. καίτοι τό γε ἐργῶδες τοῦτο καὶ ἡδύ· ἄλλως καὶ
ἡ φροντὶς οὐκ ἀτερπὴς ἔχουσά τινα διατριβήν. ἢ τί γὰρ ἂν
ἐπράττομεν οὐκ ἔχοντες ὧν προνοοῦμεν τούτων; ἠργοῦμεν ἂν καὶ
τὸ νέκταρ ἐπίνομεν καὶ τῆς ἀμβροσίας ἐνεφορούμεθα οὐδὲν
ποιοῦντες. ὃ δὲ μάλιστά με πνίγει τοῦτ΄ ἐστίν͵ ὅτι μεμφόμενοι τὴν
ἀνθρωποποιίαν καὶ μάλιστά γε τὰς γυναῖκας ὅμως ἐρᾶτε…
Θεών εκκλησία. 14.19 ἡμῖν τῆς πολιτείας͵ παρεγγραφέντες οὐκ
οἶδα ὅπως καὶ θεοὶ δόξαντες ἐμπεπλήκασι μὲν τὸν οὐρανὸν ὡς
μεστὸν εἶναι τὸ συμπόσιον ὄχλου ταραχώδους πολυγλώσσων τινῶν
καὶ ξυγκλύδων ἀνθρώπων͵ ἐπιλέλοιπε δὲ ἡ ἀμβροσία καὶ τὸ
νέκταρ͵ ὥστε μνᾶς ἤδη τὴν κοτύλην εἶναι διὰ τὸ πλῆθος τῶν
πινόντων· οἱ δὲ ὑπὸ αὐθαδείας παρωσά μενοι τοὺς παλαιούς τε καὶ
279
ἀληθεῖς θεοὺς προεδρίας ἠξιώκασιν αὑτοὺς παρὰ πάντα τὰ πάτρια

καὶ ἐν τῇ γῇ προτιμᾶσθαι θέλουσι·
Αισχύλος.
Αποσπάσματα. 44.A.638a.4 …προσποιητός. παρ΄ Αἰσχύλωι.
τοὺς γὰρ εἰσποιητοὺς καὶ θετοὺς ἔλεγον... κρωσσός· ... παρὰ τὸ
κρῶ τὸ ἐπιχέω͵ τοῦτο δὲ ἐκ τοῦ κερῶ͵ ὅθεν κέρασεν͵ οἷον . κέρασσε
δὲ νέκταρ .. ἀντὶ τοῦ ἐπέχεεν· οὐ γὰρ ὕδατι κίρναται τὸ νέκταρ.
καὶ παρ΄ Αἰσχύλωι νεοκρᾶτες σπονδαί λέγονται͵ τουτέστιν αἱ
νεωστὶ ἐκχυθεῖσαι. κρῶ κρήνη͵ καὶ νεοκρᾶτας σπονδάς Αἰσχύλος͵
τὰς νεωστὶ ἐγχυθείσας.
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΗΘΙΚΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ. 2.7.17.2 …διάφοροι͵ καὶ
αἱ ἡδοναὶ διάφοροι. ἡ γὰρ ἡδονὴ ἦν ἀποκατάστασις͵ καὶ ἡ
ἀποκατάστασις͵ φασίν͵ εἰς φύσιν καθίστη͵ ὥστε τῆς μὲν φαύλης
φύσεως ἡ κατάστασις φαύλη͵ τῆς δὲ σπουδαίας σπουδαία. Ἀλλ΄ οἱ
φάσκοντες εἶναι τὴν ἡδονὴν οὐ σπου δαίαν πεπόνθασιν οἷον οἱ μὴ
εἰδότες τὸ νέκταρ οἴονται τοὺς θεοὺς οἶνον πίνειν καὶ οὐκ εἶναι
τού του ἥδιον οὐδέν. τοῦτο δὲ πάσχουσι διὰ τὴν ἄγ νοιαν. οἷς
ὅμοιον πεπόνθασιν οἱ πάσας τὰς ἡδονὰς γενέσεις φάσκοντες εἶναι
καὶ οὐκ ἀγαθόν· διὰ γὰρ τὸ μὴ εἰδέναι ἄλλας ἡδονὰς ἀλλ΄ ἢ τὰς
σωματικάς͵
ΤΩΝ ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ. Πάντες ἄνθρωποι τοῦ εἰδέναι
ὀρέγονται φύσει. 1000a.12 …τῶν ἀφθάρτων ἀρχαί εἰσιν ἢ ἕτεραι.
εἰ μὲν γὰρ αἱ αὐταί͵ πῶς τὰ μὲν φθαρτὰ τὰ δὲ ἄφθαρτα͵ καὶ διὰ τίν΄
αἰτίαν; οἱ μὲν οὖν περὶ Ἡσίοδον καὶ πάντες ὅσοι θεολόγοι μόνον
ἐφρόντισαν τοῦ πιθανοῦ τοῦ πρὸς αὑτούς͵ ἡμῶν δ΄ ὠλι γώρησαν
θεοὺς γὰρ ποιοῦντες τὰς ἀρχὰς καὶ ἐκ θεῶν γε γονέναι͵ τὰ μὴ
γευσάμενα τοῦ νέκταρος καὶ τῆς ἀμβροσίας θνητὰ γενέσθαι
φασίν͵ δῆλον ὡς ταῦτα τὰ ὀνόματα γνώριμα λέγοντες αὑτοῖς·
καίτοι περὶ αὐτῆς τῆς προσφο ρᾶς τῶν αἰτίων τούτων ὑπὲρ ἡμᾶς
εἰρήκασιν·
ΑΜΒΡΟΣΙΑ
Όμηρος.
Ιλιάδα. 1.529 εἰ δ΄ ἄγε τοι κεφαλῇ κατανεύσομαι ὄφρα
πεποίθῃς· τοῦτο γὰρ ἐξ ἐμέθεν γε μετ΄ ἀθανάτοισι μέγιστον 2152
τέκμωρ· οὐ γὰρ ἐμὸν παλινάγρετον οὐδ΄ ἀπατηλὸν οὐδ΄
ἀτελεύτητον ὅ τί κεν κεφαλῇ κατανεύσω. ῏Η καὶ κυανέῃσιν ἐπ΄
ὀφρύσι νεῦσε Κρονίων· ‘αμβροσίαι δ΄ ἄρα χαῖται ἐπερρώσαντο
ἄνακτος 2142 κρατὸς ἀπ΄ ἀθανάτοιο· μέγαν δ΄ ἐλέλιξεν Ὄλυμπον.
Τώ γ΄ ὣς βουλεύσαντε διέτμαγεν· ἣ μὲν ἔπειτα εἰς ἅλα ἆλτο
βαθεῖαν ἀπ΄ αἰγλήεντος Ὀλύμπου͵ Ζεὺς δὲ ἑὸν πρὸς δῶμα· θεοὶ δ΄
ἅμα πάντες ἀνέσταν ἐξ ἑδέων σφοῦ πατρὸς ἐναντίον· οὐδέ τις ἔτλη
280
Ιλιάδα. 24.341 βάσκ΄ ἴθι καὶ Πρίαμον κοίλας ἐπὶ νῆας Ἀχαιῶν
2152 ὣς ἄγαγ΄͵ ὡς μήτ΄ ἄρ τις ἴδῃ μήτ΄ ἄρ τε νοήσῃ 2152 τῶν
ἄλλων Δαναῶν͵ πρὶν Πηλεΐωνα δ΄ ἱκέσθαι. 2152 Ὣς ἔφατ΄͵ οὐδ΄
ἀπίθησε διάκτορος Ἀργειφόντης. αὐτίκ΄ ἔπειθ΄ ὑπὸ ποσσὶν ἐδήσατο
καλὰ πέδιλα 25082 ‘αμβροσία χρύσεια͵ τά μιν φέρον ἠμὲν ἐφ΄
ὑγρὴν 25082 ἠδ΄ ἐπ΄ ἀπείρονα γαῖαν ἅμα πνοιῇς ἀνέμοιο· εἵλετο δὲ
ῥάβδον͵ τῇ τ΄ ἀνδρῶν ὄμματα θέλγει ὧν ἐθέλει͵ τοὺς δ΄ αὖτε καὶ
ὑπνώοντας ἐγείρει·
Οδύσσεια. 1.97 …μῆλ΄ ἁδινὰ σφάζουσι καὶ εἰλίποδας ἕλικας
βοῦς. πέμψω δ΄ ἐς Σπάρτην τε καὶ ἐς Πύλον ἠμαθόεντα νόστον
πευσόμενον πατρὸς φίλου͵ ἤν που ἀκούσῃ͵ ἠδ΄ ἵνα μιν κλέος ἐσθλὸν
ἐν ἀνθρώποισιν ἔχῃσιν. ὣς εἰποῦσ΄ ὑπὸ ποσσὶν ἐδήσατο καλὰ
πέδιλα͵ ‘αμβροσία χρύσεια͵ τά μιν φέρον ἠμὲν ἐφ΄ ὑγρὴν ἠδ΄ ἐπ΄
ἀπείρονα γαῖαν ἅμα πνοιῇσ΄ ἀνέμοιο. εἵλετο δ΄ ἄλκιμον ἔγχος͵
ἀκαχμένον ὀξέϊ χαλκῷ͵ βριθὺ μέγα στιβαρόν͵ τῷ δάμνησι στίχας
ἀνδρῶν ἡρώων͵ τοῖσίν τε κοτέσσεται ὀβριμοπάτρη͵ βῆ δὲ κατ΄
Οὐλύμποιο καρήνων ἀΐξασα͵
Οδύσσεια. 5.45 …εἴ περ ἀπήμων ἦλθε͵ λαχὼν ἀπὸ ληΐδος αἶσαν.
ὣς γάρ οἱ μοῖρ΄ ἐστὶ φίλους τ΄ ἰδέειν καὶ ἱκέσθαι οἶκον ἐς ὑψόροφον
καὶ ἑὴν ἐς πατρίδα γαῖαν. ὣς ἔφατ΄͵ οὐδ΄ ἀπίθησε διάκτορος
Ἀργεϊφόντης. αὐτίκ΄ ἔπειθ΄ ὑπὸ ποσσὶν ἐδήσατο καλὰ πέδιλα͵
‘αμβροσία χρύσεια͵ τά μιν φέρον ἠμὲν ἐφ΄ ὑγρὴν ἠδ΄ ἐπ΄
ἀπείρονα γαῖαν ἅμα πνοιῇσ΄ ἀνέμοιο. εἵλετο δὲ ῥάβδον͵ τῇ τ΄
ἀνδρῶν ὄμματα θέλγει͵ ὧν ἐθέλει͵ τοὺς δ΄ αὖτε καὶ ὑπνώοντας
ἐγείρει· τὴν μετὰ χερσὶν ἔχων πέτετο κρατὺς Ἀργεϊφόντης.
Απολλώνιος.
Ομηρικόν λεξικόν. 25.3 …ἄμβροτοι θεοὶ ἀθάνατοι. ἄμερσεν
ἐστέρησεν͵ ἄμοιρον ἐποίησεν· ὀφθαλμῶν μὲν ἄμερσε͵ δίδου δ΄
ἡδεῖαν ἀοιδήν. ἀμβροσίη τὸ τῶν θεῶν βρῶμα· τῇ δὲ παρ΄
ἀμβροσίην δμωαὶ καὶ νέκταρ ἔθηκαν. ὁτὲ δὲ τὴν θείαν· ἀμβροσίην
διὰ νύκτα. καὶ ’αμβροσία οὐδετέρως. ἄμυδις ἅμα͵ ὁμοῦ·
ἄμυδις δέ τε κῦμα κελαινὸν κορθύεται. ἄμπυξ ὁ ἀναδεσμὸς τῶν
τριχῶν͵ ἀπὸ τοῦ εἰς τὰ ἄνω πεπυ κνῶσθαι. χρυσάμπυκας ἵππους
φησίν.
Ευστάθιος φιλόσοφος.
Σχόλια στην Ομήρου ιλιάδα. 1.222.15 Ὅτι πάντα ὑποτυπούμενος
ἄριστα ὁ ποιητὴς παραφαίνει καὶ οἷαι ἂν ὦσιν αἱ καλαὶ ὀφρύες
λέγων· κυανέῃσιν ἐπ΄ ὀφρύσι νεῦσε Κρονίων͵ ὁ μυθικὸς δηλαδὴ
Ζεύς͵ ὡς τοιούτων οὐσῶν τῶν καλῶν ὀφρύων. τῷ μέντοι
ἀλληγορουμένῳ Διῒ οὐ τοιαῦται ἂν εἶεν ὀφρύες. Τὰς δὲ τῆς
κεφαλῆς αὐτῷ τρίχας οὔ φησιν͵ οἵου χρώματος ἦσαν͵ ἀλλὰ ἀρκεῖται
μόνον εἰπὼν αὐτὰς θείας τρίχας ἐν τῷ ’αμβροσίαι δ΄ ἄρα χαῖται
ἐπερρώσαντο ἄνακτος.
Σχόλια στην ομήρου Οδύσσεια. 1.25.18 Ὅτι διασκευάζων ὥς
που ἐν Ἰλιάδι οὕτω καὶ ἐνταῦθα ὁ ποιητὴς τὴν σκευὴν τῆς Ἀθηνᾶς͵
φησίν. ὣς εἰποῦσα͵ ὑπὸ ποσὶν ἐδήσατο καὶ τὰ ἑξῆς ὡς εὐθὺς
φανήσεται. Ἰστέον δὲ ὅτι ἐν τῷ ὑπὸ ποσὶν ἐδήσατο πέδιλα͵ τὸ ῥῆμα
κεῖται͵ ἀφ΄ οὗ τὸ ὑπόδημα γίνεται. ἐκ γὰρ τοῦ ὑποδεῖσθαι τὸ
ὑπόδημα. ὥσπερ ἐκ τοῦ ἀναδεῖσθαι καὶ διαδεῖσθαι͵ τὸ ἀνάδημα καὶ
281
τὸ διάδημα. δῆλον δὲ ὡς ἐπὶ ποδῶν μὲν τὸ ὑποδεῖσθαι. ἀναδεῖσθαι

δὲ καὶ ἀναδέσμη͵ ἐπὶ κεφαλῆς. τὸ μέντοι διὰ τοῦ σώματος͵ διάδημα.
Τὰ δὲ ῥηθέντα πέδιλα͵ καλά φησιν. ‘αμβροσία. χρύσεια. λέγων͵
καὶ ὅτι αὐτὰ ἔφερον αὐτὴν ἐπί τε ὑγρὴν ἐπί τε ἀπείρονα γαῖαν ἅμα
πνοιαῖς ἀνέμου͵ ἤτοι ὁμοίως ἀνέμοις. δηλοῖ δὲ διὰ τούτων ὁ
ποιητὴς͵ τὸ θεῖον καὶ λαμπρὸν καὶ ὀξυκίνητον τῆς φρονήσεως. τὸ
θεῖον μὲν͵ διὰ τοῦ ‘αμβροσία. θεῖον γάρ τι ἀμβροσία ὡς
πολλαχοῦ ἐφάνη. διὰ δὲ τοῦ χρύσεια͵ τὸ λαμπρόν. τὸ δὲ ὀξυ κίνητον͵
διὰ τῆς κατ΄ ἄνεμον φορᾶς. προϊὼν δὲ καὶ ὡς ὄρνιν αὐτὴν ἐρεῖ
διΐπτασθαι.
Σχόλια στην ομήρου Οδύσσεια. 1.25.21 ... ὥσπερ ἐκ τοῦ
ἀναδεῖσθαι καὶ διαδεῖσθαι͵ τὸ ἀνάδημα καὶ τὸ διάδημα. δῆλον δὲ ὡς
ἐπὶ ποδῶν μὲν τὸ ὑποδεῖσθαι. ἀναδεῖσθαι δὲ καὶ ἀναδέσμη͵ ἐπὶ
κεφαλῆς. τὸ μέντοι διὰ τοῦ σώματος͵ διάδημα. Τὰ δὲ ῥηθέντα
πέδιλα͵ καλά φησιν. ‘αμβροσία. χρύσεια. λέγων͵ καὶ ὅτι αὐτὰ
ἔφερον αὐτὴν ἐπί τε ὑγρὴν ἐπί τε ἀπείρονα γαῖαν ἅμα πνοιαῖς
ἀνέμου͵ ἤτοι ὁμοίως ἀνέμοις. δηλοῖ δὲ διὰ τούτων ὁ ποιητὴς͵ τὸ
θεῖον καὶ λαμπρὸν καὶ ὀξυκίνητον τῆς φρονήσεως. τὸ θεῖον μὲν͵ διὰ
τοῦ ‘αμβροσία. θεῖον γάρ τι ἀμβροσία ὡς πολλαχοῦ ἐφάνη. διὰ
δὲ τοῦ χρύσεια͵ τὸ λαμπρόν. τὸ δὲ ὀξυ κίνητον͵ διὰ τῆς κατ΄ ἄνεμον
φορᾶς. προϊὼν δὲ καὶ ὡς ὄρνιν αὐτὴν ἐρεῖ διΐπτασθαι.
ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ
«ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ»ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΙΤΙΕΣ & ΛΥΣΕΙΣ

Ανδρέας θ. Θρασυβούλου ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 1998. ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Μελισσοκομική
Επιθεώρηση Ν. Παππάς
«ΕΧΘΡΟΙ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ» Ανδρέας θ. Θρασυβούλου. ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ:

1996. ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Μελισσοκομική Επιθεώρηση Ν. Παππάς
«ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ» ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Μιχαήλ Δ.Υφαντίδης

ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ:1983
«ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΕΛΙΣΣΙΟΥ» Μιχαήλ Δ.Υφαντίδης. ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ:

1995. ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Αρισταίος
«Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ ΩΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ» Μιχαήλ

Δ.Υφαντίδης. ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 05. ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Μελισσοκομική Επιθεώρηση
Ν. Παππάς
282
«ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜEΙΟΥ» Για εντατική παραγωγή μελιού

Βασίλης Δ. Λιάκος. ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ:1995
«ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΜΕΛΙΣΣΩΝ» Βασίλης Δ. Λιάκος. ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ:

1993
«ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ» Βασίλης Δ. Λιάκος. ΕΤΟΣ

ΕΚΔΟΣΗΣ: 05
«ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΗ ΓΥΡΗ» Θανάσης Α. Μπίκος ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 1987

ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Ψύχαλος
«ΚΥΨΕΛΗ ΑΡΓΩ» Θανάσης Α. Μπίκος-Βαλάντης Πανταζής ΕΤΟΣ

ΕΚΔΟΣΗΣ: 05
«ΟΛΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΙ» Θανάσης Α. Μπίκος. ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 1991
«ΠΡΟΠΟΛΙΣ» Θανάσης Α. Μπίκος
«ΜΑΝΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟ ΜΙΑ» Θανάσης Α. Μπίκος. ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ:

1999
«ΜΕΛΙΣΣΑ ΚΑΙ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΗ ΤΕΧΝΙΚΗ» Πασχάλης Χρ Χαριζάνης

ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 1996. ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Μελισσοκομική Επιθεώρηση Ν. Παππάς
«Η ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ ΧΩΡΙΣ ΔΑΣΚΑΛΟ» Ν. Ι. Νικολαΐδη

ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 00
«ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ» Σύγχρονες Μέθοδοι Εντατικής Εκμετάλλευσης Ν. Ι.

Νικολαΐδη ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 05 (8η Έκδοση)
«ΓΥΡΗ» ΜΕΛΕΤΗ ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ Νίκος

Δρίμτζας ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 04. ΕΚΔΟΣΕΙΣ:Μελισσοκομική Επιθεώρηση Ν.
Παππάς
«ΣΦΗΚΕΣ» Γιάννης Ρέρρας

ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 01 ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Μελισσοκομική Επιθεώρηση Ν. Παππάς
«ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΤΩΝ ΜΕΛΙΣΣΩΝ» Ευθ. Νικολιδάκης

ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 1993
«ΑΠΟ ΤΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΜΕΛΙΣΣΩΝ» Karl Von Frisch

ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Μελισσοκομική Επιθεώρηση Ν. Παππάς
«ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ» ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΚΤΡΟΦΗ ΒΑΣΙΛΙΣΣΩΝ Roger A.

Morse ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 1979 ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Ψύχαλος
«ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ» Pierre Jean-Prost. ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Ψύχαλος

283
«ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΟΥ» Lieselotte Gettert

ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Βασδέκης
«ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ ΠΟΛΤΟΣ» Irene Stein. ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 1988
«ΟΙ ΜΕΛΙΣΣΕΣ ΘΕΡΑΠΕΥΟΥΝ» Roch Domerego
VALUE-ADDED PRODUCTS FROM BEEKEEPING Ρ. Krell Food and

Agriculture Organization of the United Nations Rome 1996
"ΤΟ ΝΕΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ & ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ISO 0-

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ & ΕΡΜΗΝΕΙΑ" Ι. Αρβανιτογιάννης, Ν. Τζούρος. ΕΚΔΟΣΕΙΣ:
Αθ. Σταμούλης ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 06
ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ ΞΕΝΟΥ ΤΥΠΟΥ
The Beekeepers Quarterly ΕΚΔΟΤΗΣ: John Phipps. Νεοχώρι, 24024 – Άγιος

Νικόλαος Μεσσηνίας
American Bee Journal (μηνιαίο) ΕΚΔΟΤΗΣ: Joe M. Graham

Ταχ: Δ/νση: 51 S. 2nd St., Hamilton , IL 62341
Apiacta Βρίσκεται σε ηλεκτρονική μορφή στην ιστοσελίδα της Apimondia
iT imkerei-Tecknik Magazin ΕΚΔΟΤΗΣ: Ihr Karl – Rainer Koch

Ταχ. Δ/νση: Postfach 1252 D 77725 Oppenau / Scwarzald
ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ
«ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟ ΒΗΜΑ» (Διμηνιαίο Περιοδικό). ΕΔΡΑ: ΛΑΡΙΣΑ ΤΗΛ:

2410-533366 &549724. FAX: 2410-549725
ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ» (Διμηνιαίο Περιοδικό)

ΕΔΡΑ: ΜΕΣΗΜΕΡΙ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
284
Ευρετήριο, λέξεων, όρων και εννοιών
honey...................................98, 99, 100 δίαιταν.....................................169, 272

Honey....................................2, 99, 100 ἑσμὸν......................................236, 238
‘αμβροσία................................280, 281 ἐσμός..............................................240
‘Αρισταίος.................15, 20, 21, 22, 23 κερί..........................................252, 256
ἀγρία μέλισσα................................216 κέρινους...........................................256
ἀθανάτοισι σοφὸν ποτόν.........22, 191 κηρία.13, 18, 24, 42, 43, 56, 64, 78, 95,
ἀμβροσία........................273, 278, 281 132, 137, 170, 173, 177, 181, 188,
ἀμβροσίας...............112, 273, 274, 278 193, 199, 214, 231, 234, 235, 236,
ἀμβροσίην......................275, 276, 280 244, 249, 250, 251, 252, 253, 254,
ἀνθῶν.........35, 49, 144, 177, 248, 250 255
ἀπρήκτῳ μελιηδέος ἐλπίδι νίκης...21, κηρίοις͵ ἡ μέλιτος δίκην.................146
190, 247 κηρίον......47, 108, 139, 141, 146, 161,
Ἀρισταῖος..........................19, 190, 249 169, 171, 177, 178, 185, 186, 189,
Άρισταίος..........................................23 192, 198, 200, 211, 230, 243, 245,
Ἀριστοτέλης....................158, 206, 224 247, 253
βασιλικός πολτός...............................22 κηρὸν......29, 69, 72, 75, 133, 169, 177,
βασιλὶς............................................219 178, 193, 240, 242, 243, 253, 256
γάλα καὶ μέλι.142, 157, 162, 175, 184, κηρόν τε μέλιτται κατασκευαζομένου
202, 211 .....................................................145
γλυκὺ......25, 42, 43, 76, 79, 80, 81, 85, κηρῷ.........66, 151, 155, 190, 245, 257
112, 134, 135, 136, 159, 176, 184, Κηφήν.............................................216
185, 187, 201, 203, 204, 208, 215, κηφὴν........................................83, 262
218, 223, 229, 250, 272, 274 κηφῆνας........44, 45, 83, 156, 206, 216,
γόνος.........................45, 241, 242, 244 234, 241, 243, 251
γόνῳ................................................253 Κηφήνεσι........................................216
285
κηφήνων..................241, 242, 243, 244 μελισσουργικὰ πρῶτος.....................22

κυβέρτιον........217, 231, 232, 240, 249 μελισσουργός..................................260
κῦφι.................267, 268, 269, 270, 271 μελισσουργῶν.................................260
κυφὸν..............................................271 μελισσοφάτναι................231, 232, 240
κυψέλαις.........................217, 232, 249 μελισσῶν δήγματος........................249
κυψέλη....................217, 231, 232, 240 μελισσῶν ὑπὸ καπνοῦ διωκόμενον
Κυψέλη...........154, 217, 231, 232, 249 .....................................................238
κυψέλῃ............154, 217, 231, 232, 250 μέλιτι ἀνέδευεν...............................162
κυψελίδες........................231, 232, 240 μέλιτι ἀττικῷ......................36, 37, 108
μέλι...14, 16, 17, 18, 19, 24, 25, 26, 28, μέλιτι γλυκερῷ............................17, 18
29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, μέλιτι δὲ χρῆσθαι..........67, 68, 72, 111
39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 47, 48, 49, μέλιτι διδόναι. ἢν δὲ ἄϋπνοι..........153
51, 52, 53, 54, 55, 56, 57, 59, 60, 61, μέλιτι ἐ ἀνάλειγμα φυρῆν..............152
62, 63, 65, 66, 67, 69, 70, 71, 72, 73, μέλιτι ἐμβαλών...............................139
74, 75, 76, 77, 79, 80, 81, 82, 83, 84, μέλιτι ἑφθῷ ἀναλαβὼν..................147
85, 88, 89, 90, 94, 95, 96, 101, 102, μέλιτι ἑψηθὲν..................................152
103, 105, 106, 107, 108, 109, 112, μέλιτι ἢ κηρίῳ................................161
113, 114, 115, 116, 117, 118, 119, μέλιτι θεράπευε...............................132
120, 122, 123, 125, 126, 127, 128, μέλιτι καθ΄ ἑκάστην ἡμέ ραν.........124
129, 130, 133, 134, 135, 136, 138, μέλιτι καὶ ἐλαίῳ.....................124, 148
139, 140, 141, 142, 143, 145, 146, μέλιτι καὶ μελιλώτῳ φάρμακον.....152
148, 149, 151, 154, 155, 156, 157, μέλιτι κεχριμένου..............................29
158, 159, 161, 162, 163, 165, 167, μέλιτι λελειωμένα...........................107
168, 169, 170, 172, 173, 174, 175, μέλιτι μεμιγμέ νον...........................124
176, 177, 178, 179, 180, 182, 183, μέλιτι νησιωτικῷ.............................162
184, 185, 186, 187, 189 μέλιτι ξυγκεκραμένος.....................145
Μέλι γὰρ ἀποστάζει ἀπὸ χειλέων μέλιτι ξὺν πηγανίνῳ ἐλαίῳ...........149
γυναικὸς................................14, 140 μέλιτι σκευαζόμενα.........................163
μέλι γλυκὺ...............................207, 217 μέλιτι σωτηρίῳ...............................142
μέλι ἥμερονἐτηρεῖτο......................157 μέλιτι τεθεὶς................................14, 30
μέλι καὶ ἐξειργασμένον..................157 μέλιτι τοῦ φαρμάκου......................122
μέλι λευκῷ........................................24 μέλιτι φυράαντα ὁμοῦ....................150
μέλι χλωρὸν........................17, 18, 155 μέλιτι͵ πηγάνῳ͵ ῥητίνῃ..................152
μέλι χλωρὸν οἴνῳ.............................17 μέλιτο εἰ κηρωτῆ............................148
μελίκρατον......................124, 197, 228 μέλιτο͵ ἄχρι ἂν καθαρθῇ................147
μελίκρητον................................36, 152 μέλιτος.. .21, 22, 23, 24, 144, 208, 240,
μελικρήτῳ...21, 37, 149, 150, 151, 153 241, 242, 245, 246, 247, 248, 249,
μελίρρυτον..............................191, 247 254, 258, 260, 267, 268
μέλισσα...14, 19, 24, 27, 40, 42, 56, 64, μέλιτος ἀγρίου................................158
83, 111, 125, 128, 129, 143, 156, μέλιτος ἄκρῳ δακτύλῳ..................146
162, 175, 177, 179, 180, 186 μέλιτος ἀπὸ τῆς γλώττης...............127
μέλισσα ἡμῖν δουλεύουσα.............162 μέλιτος γλυκίων ῥέεν......90, 144, 187,
μέλισσαι. 16, 17, 18, 28, 33, 41, 42, 43, 223
50, 53, 55, 58, 59, 60, 69, 74, 83, μέλιτος ἐργάτιν...............................124
108, 116, 131, 132, 133, 135, 154, μέλιτος ἢ πίττης..............................155
156, 165, 177, 181, 238, 239, 243, μέλιτος καὶ ἀλφίτων.......................158
247, 248, 250, 251, 255, 265, 266 μέλιτος καὶ δρυὸς βαλάνων...........130
μέλισσαι κηφῆνας.............................18 μέλιτος καὶ τυροῦ...........................138
μέλισσαν καὶ μάθε ὡς ἐργάτις.....141, μέλιτος καταλειβομένοιο................117
173 μέλιτος καταλειβομένοιο ἀνδρῶν. 144
286
μέλιτος οὐδὲν ἔλαττον...................161 οἴνῳ καὶ μέλιτι.......36, 37, 74, 84, 153
μέλιτός τε καὶ νάπυος....................121 Ὀλύμπιοι...........................................25
μέλιτος τὸ καλὸν............................120 Περὶ μέλιτος....................................158
μέλιτος χρῄζοντας͵ θεραπείας........156 πλεκταὶ ἦσαν αἱ κυψέλαι...............231
μέλιτος͵ τὸ δὲ γά λακτος................120 ποτόν.........25, 190, 191, 217, 247, 273
μελιτουργίαν πρῶτος ἐπινενόηκεν. .23 πρόπο λιν μετ΄ ὀλίγου κηροῦ.........258
μέλιττα....................261, 262, 263, 264 προπόλεως...............256, 257, 258, 259
μέλιττά............................................263 πρόπολιν..................256, 257, 258, 259
μέλιττα λυμαινομένη......................139 πρόπολιν μετ΄ ἐλαίου τήξας...........256
μέλιτται μὲν κηρόν.........................145 πρόπολις..........................................260
μέλιτται τροφοὶ...............................139 ῥέουσαν γάλα καὶ μέλι..................157
μέλιτταν14, 27, 52, 76, 77, 78, 84, 124, σίμβλον...................181, 229, 238, 248
137, 168 σίμβλος...........................................231
μελίττας....31, 44, 48, 59, 79, 139, 189, σίμβλων 21, 24, 66, 111, 190, 191, 231,
214, 217, 234, 235, 236, 241, 242, 245, 246, 247, 248, 249
243, 247, 248, 254, 264 σμήνη.......47, 167, 182, 199, 231, 232,
μέλιττος. .14, 16, 25, 26, 27, 28, 29, 31, 233, 234, 239, 240, 252, 260
32, 33, 34, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 42, σμηνοκόμος....................................260
43, 44, 47, 49, 50, 51, 52, 57, 58, 59, σμήνος.....................................231, 232
62, 63, 64, 65, 66, 67, 68, 69, 72, 73, σμῆνος......60, 138, 198, 232, 233, 234,
267 235, 236, 237, 238, 239, 240, 242,
μέλιττος ἄωτον.................................25 254, 260
μέλιττος πίθον...................................25 Σμῆνος.....................................240, 253
μελιττουργοὶ.......47, 48, 137, 245, 254 Σμῆνος πλῆθος μελισσῶν..............240
ΜΕΛΙΤΤΟΥΡΓΟΣ..........................255 συμποσίου...............................113, 277
μελιττῶν.......30, 44, 45, 46, 63, 79, 90, σφῆκες..16, 46, 60, 108, 135, 165, 212,
134, 137, 138, 178, 234, 235, 236, 234, 245, 253
241, 242, 243, 245, 246, 261, 262, σφηκῶν. .134, 192, 197, 214, 235, 242,
263 245, 260, 263, 265
νέκταρ.......11, 12, 23, 43, 56, 112, 113, σφήξ................261, 262, 263, 264, 265
154, 190, 191, 229, 245, 250, 272, τροφὴν....44, 47, 54, 87, 156, 173, 178,
273, 274, 275, 276, 277, 278, 279 220, 221, 242, 250, 254, 261, 273
νέκταρος............13, 272, 274, 276, 279 φάρμακον.48, 68, 78, 95, 98, 105, 106,
οἰνηραῖς..........................217, 232, 249 107, 110, 118, 122, 123, 152, 166,
οἰνηρὸν...........................217, 232, 249 220, 257, 258, 259, 269
οἰνόμελι............68, 128, 167, 168, 195 φαρμάκων. .74, 84, 107, 121, 122, 147,
οἴνου καὶ μέλιτος...108, 127, 167, 168, 152, 167, 169, 211, 248, 257
193, 207, 213, 217 χυλοῦ ξὺν μέλιτι.............................150

Το Μέλι στα αρχαία κείμενα Γκίλης Οδυσσέας PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Το Μέλι στα αρχαία κείμενα Γκίλης Οδυσσέας PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΟΔΥΣΣΕΑΣ Κ.

Έρευνα στο Internet.

Έρευνα στο πρόγραμμα Gutemberg:

Από το λεξικό Concise Oxford:

Από την εγκ. Britannica 2001, για το Μέλι.

Sweet, viscous liquid food, dark golden in colour, produced in the

Bee products.Honey production.

Κουϊντος Σμυρναίος. .....................................................................................181

Αιώνας: Μ.Χ. 13 ......................................................................................................227

Ιστορική αναδρομή μελισσοκομίας. Η ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Το αρχαιότερο πρόσωπο το οποίο εμφανίζεται στο χώρο της μελισσοκομίας είναι ο

Ο προστάτης της Μελισσοκομίας Άγιος Φιλάρετος. Ο ΑΓΙΟΣ ΦΙΛΑΡΕΤΟΣ

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ7

Η Ομοσπονδία Μελισσοκομικών Συλλόγων Ελλάδος (ΟΜΣΕ) και για τις διεθνείς

Σύμφωνα και με την Κοινοτική Νομοθεσία (Οδηγία 01/11Ο/ΕΚ του Συμβουλίου),

Η ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ8

Μελισσοκομία είναι ένας κόσμος, ένας γοητευτικός και ανεξάντλητος κόσμος,

ΜΕΛΙΣΣΑ – ΜΕΛΙ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Μέλι είναι το βασικό προϊόν της Μελισσοκομίας

Πάσι Θεοίς Μέλι ΑΜΦΟΡΕΥΣ 1

Το κείμενο αυτό, με το οποίο δηλώνεται θρησκευτική προσφορά, ενός ειδικού

Εδώ θεωρώ χρήσιμο να βάλω αποσπάσματα από ποιητές, γιατρούς,

Τὸ τῷ σμήνει μὴ συμφέρον οὐδὲ τῇ μελίσσῃ συμφέρει.

θύρσων γλυκεῖαι μέλιττος ἔσταζον ῥοαί…

πιμπλᾶσι ἄρτων καθαρῶν καὶ μέλιττος καὶ ἀσταφίδος καὶ σύκων

γλυκεῖαι μέλιττος ἔσταζον ῥοαί.

τὰ ἄνθη συλλέγοντες μέλι ποιοῦσιν

Καὶ ἐκ πέτρας μέλι ἐχόρτασεν αὐτούς.

καὶ ἐκεῖνος μὲν ἐν μέλιτι τεθεὶς καὶ κομισθεὶς οἴκαδε

Καὶ μὴν καθάπερ ἡμῖν οἰνοχόοις τισὶ παρεστᾶσι κρῆναι

ἅμα δὲ μέλιτι καὶ ἀμυγδάλοις ἀνάγει μᾶλλον͵ ἧττον δὲ

Μέλι γὰρ ἀποστάζει ἀπὸ χειλέων γυναικὸς…

μέλισσα μέλι γεωργεῖ

ξανθόν τ΄ ἐπεισῆλθεν μέλι καὶ γάλα σύμπακτον…

οἵτινες τὰ ἄνθη συλλέγοντες μέλι ποιοῦσιν…

ὥσπερ αἱ βάκχαι ἀρύονται ἐκ τῶν ποταμῶν μέλι καὶ γάλα

Ὥσπερ γὰρ τὴν μέλιτταν ὁρῶμεν ἐφ΄ ἅπαντα μὲν τὰ

ἔφυσε θεὸς μέλι…

Και το πιο ωραίο, έστω και αν είναι, παρομοίωση…

Μάρκος Αὐρήλιος Ἀντωνῖνος, αυτοκράτωρ και φιλόσοφος.

Ἔθισον σεαυτὸν πρὸς τῷ ὑφ΄ ἑτέρου λεγομένῳ γίνεσθαι

ἡδυεπὴς ἀνόρουσε λιγὺς Πυλίων ἀγορητής͵ τοῦ καὶ ἀπὸ γλώσσης

Οδύσσεια. 10.234 …ὣς ἄρ΄ ἐφώνησεν͵ τοὶ δ΄ ἐφθέγγοντο

θεῶν καὶ ἀλείφατι πολλῷ καὶ μέλιτι γλυκερῷ·( Κι’ όσο το

Herm 560 …οἰκία ναιετάουσιν ὑπὸ πτυχὶ Παρνησοῖο μαντείης

Θεόφραστός και άλλοι για τον Αρισταίο.

Δεν είναι όλοι οι συγγραφείς βέβαια του 7ου αιώνα.

Αποσπάσματα. 5.14.1-5.14.12 5.14 Εἰ δέ ποτ΄ ἐξέλιπον καὶ

Ύμνοι. 5.108 …τὸ μὲν οὐ παλινάγρετον αὖθι γένοιτο ἔργον͵ ἐπεὶ

‘Αρισταίος κεράσας ὠδῖνα μελίσσης ὤρεγεν ἀθανάτοισι σοφὸν

Σχόλια στον Αριστοφάνη.

Σχόλια στον Πίνδαρο.

σιλφίου19 ἐργασίαν͵ ὥσπερ καὶ τοῦ μέλιτος. Σίμβιος. Σίμβλα20 τὰ

μέλιτι καὶ τοιαίδε τιμαὶ καλλίνικον 6χάρμ΄ ἀγαπάζοντι. μαρνάσθω

Αποσπάσματα B1.10 …ἄλλος δ΄ οἶνος ἑτοῖμος͵ ὃς οὔποτέ

τυροῦ καὶ μέλιττος πίονος ἀχθομένη· βωμὸς δ΄ ἄνθεσιν ἂν τὸ

σκίλλης πλὴν οὐ πάσης͵ ἀλλὰ τῆς Ἐπιμενιδείου καλουμένης͵ ἣ ἀπὸ

ἀπῖκται. Χρέωνται δὲ οὐδὲν ἐλαίῳ͵ ἄλειφαρ ἐκ τῶν σησάμων

πλακοῦς δῆτ΄ ἐστὶν ἀνθρώποις γλυκύς; ΛΑ. Κατάχει σύ͵ παῖ͵

οὐδὲν γὰρ ὄντως γλυκύτερον τῶν ἰσχάδων. ἀλλ΄ οὐδὲ τὸ μέλι

Ελληνικά. 5.3.19.7 …ὡς δὲ πρόσθεν ἑορακότα τὸ ἐν Ἀφύτει τοῦ

Μέρος του αποσπάσματος σε αγγλική μετάφραση22:

Ἴων 534.b.2 …βακχεύουσι καὶ κατεχόμενοι͵ ὥσπερ αἱ βάκχαι