‫‪02‬‬ ‫‪01‬‬

‫غٍڌٓڪار ظطفاـ‬

‫ُْ ڪحاب “ڇا آرَٓ غٔط ىلاىْ ُئا” غّاىْ قدٓاٌٍص حْ نکٔم ڪحاب‬
‫آرّٓـ کا آدك دٓؼ” حّ غٍڌك جطحيّ آُْ‪ .‬حٔڪّ غً ‪ 1986‬۾ ٍُصك ٻّنْ‬ ‫ڇا آرَٓ غٔط ىلاىْ ُئا؟‬
‫۾ ڇپّٔ ُّ‪.‬‬
‫جطحيْ ڪطڻ قكث ُط ىيڪً ڪّؽؼ ڪئْ قئْ آُْ جَ نٔکڪ حْ‬
‫ىؿٍْ ۽ ىفِّؿ ۾ فطؽ ٌَ اچْ‪ .‬پط جًٍِ ٌُّصك ٻَ ٻّنَْء حْ‬
‫ٰ‬ ‫ىضيّـ حْ‬
‫فطؽ ۽ ؾالكائْ ـّرجراؾ کْ ى ِصٌؼط رکٍصك ڪٿْ ڪٿْ ضطقرك جتصٓهْ‬
‫ةَ ڪئْ قئْ آُْ‪ .‬حٔڪا ٌِآث ىؿيّنْ آُْ جَ ةَ آٌء نٔکڪ کاـ ىؿضرة‬
‫سّاف آُٔاـ‪ .‬اىٔص رکاـ ٿّ جَ آرًٓ حْ غٔط ىلاىْ ُخڻ ۽ آرَٓ ۽ دغّٔ‬
‫نٔکڪ‪ -0‬غّاىْ قدٓاٌٍص‬
‫قغٔطف ةاةث اغاـ حْ غياج ۾ حٔڪْ غهط فِئّـ ڦِهٔم آًُ‪ .‬اًٌِ حّ‬
‫ًُ ڪحاب حْ ذرٓؿْ سحو ڪطڻ ۾ ڪخَِ ىصد ىهٍصك‪.‬‬

‫راىچٍص آرَٓ‬
‫ڪٍڌڪّٽ‬ ‫غٍڌٓڪار‪ -0‬راىچٍص آرَٓ ڪٍڌڪّٽ‬
‫‪18.3.17‬‬
 ‫‪04‬‬ ‫‪03‬‬

‫ٌانّ ڏٓئْ ىاڻًِ ۾ ُڪ ٻئْ الِء ىشانفث‪ٌ ،‬فطة ۽ ذػص کْ قڌآّ‪ .‬اڄ ُحاـ‬
‫حْ آڪحا ۽ اکٍڊجا جّڙك ۽ ٻًٔ أٌڪ ىػئهً حْ ذم ۾ غڀ کاـ قڏك‬
‫رڪاقٽ آرًٓ کْ ٻاُطًٓ ىهڪً ىاـ آٓم چّڻ حّ اُّ غهط ٌؼطّٓ آُْ‪.‬‬ ‫اغاـ ىاضْ حْ آڌار جْ ىػحلتم الِء ذاؾ ۾ رُّـ ٿا‪ .‬اٌڪطك‬
‫ؾخب ۽ ڏک حْ ڳانَِ اُا آُْ جَ آزادك ىهڻ کاـ ةؿص ةَ اغاـ اٌِْ‬ ‫حٔڪڏًُ ڪٍٍِخّ ىػلتم ةگاڙڻّ ُخْ جَ اـ حْ ىاضْ کْ ةگاڙك اُّ‬
‫‪ 2‬غّ‬ ‫غهط ىفطقضً ُٔٺ زٌصف آُّٔـ‪ُ .‬اڻْ اُّ چّٔ قڃْ ٿّ جَ حٔڪڏًُ‬ ‫ڪو آغاٌْ ڪطك غگِخْ ٿّ‪ .‬ىاضْ کْ ةهڪم ىٽائْ ڇڏڻ ڪًٍِ ةَ‬
‫غاؾ اڳ اچڻ قارا اٌگطٓظ ٻاُطًٓ ىهڪً ۾ آٓا ُئا جَ پِّء ‪ُ 3‬ظار غاؾ اڳ اچڻ‬ ‫رٓث ىيڪً ٌَ آُْ‪ ،‬پط اـ حْ رقپ کْ ةگڙٓم رقپ ۾ پٔؼ ڪطك اـ‬
‫قارا آرَٓ ڌارٓا ڇّ ٌَ؟ آزادك اـ ڏًٍِٓ ىڃْ قٍٓصك حڏًُ اٌگطٓظـ قاٌگط‬ ‫حْ الِء ٌفطة پٔصا ڪطڻ ىيڪً آُْ‪ .‬اٌگطٓظـ حّ ة ِطـغٔط ۾ اچڻ حّ‬
‫ذيال آقر حْ رقپ ۾ آٓم آرَٓ ةَ ُحاـ ٌڪطك قٍٓصا ۽ ذڪّىث حْ ڏقر آدك‬ ‫ىلفص ُث ذڪّىث ڪطڻ ۽ اـ ذرٓؿْ پٍٍِخْ ٌؼطًٓ حّ ڦِالُء ڪطڻ ُّ‪.‬‬
‫قاغًٔ حْ ٌانْ غاـ غڏائٍٔصڙ ُحاـ حْ ىلاىْ ىاڻًِ حْ ُٿً ۾ آٍصك‪.‬‬
‫پٍٍِخْ ذڪيطاٌْ کْ كائو رکڻ حْ الِء ُحاـ حْ ىاڻًِ ۾ ڦّٽ قحِڻ‬
‫رؽْ دٓاٌٍص اـ غهط‬ ‫رؽْ دقراٌصٓؼ ٌُّصا آًُ‪ .‬غڀ کاـ پِطًٓ‬
‫ضطقرك غيخِّٔ قّٓ‪ .‬اـ الِء اًٌِ ڪخَِ ىاڻًِ کْ ًُ ىهڪ حّ ىلاىْ‬
‫ٌؼطْٓ حْ سالؼ آقاز اٿارّٓ‪ .‬اًٌِ اؾالـ ڪّٔ جَ “ڪًٍِ غٍػڪطة حْ‬
‫۽ ڪً کْ ٻاُطًٓ ىهڪً کاـ اچْ ًُ ىهڪ حْ ىلاىْ ىاڻًِ کْ فحد‬
‫ڪحاب ٓا جارٓز ۾ ٌاُْ نکٔم جَ آرَٓ آطاـ ىاـ آٓا ۽ ُحاـ حْ حٍِگهْ كتٔهً‬
‫ڪطك ذڪيطاٌْ ڪطڻ قارك ٌؼطْٓ کْ حٍو ڏٌّ‪ .‬ڦّٽ حْ اـ ٻج ڇٽڻ‬
‫غاـ نڙائْ ڪطك‪ ،‬فحد پائْ‪ ،‬اًٌِ کْ ٌٔڪانْ ڏٓئْ ُحاـ حْ راحا ٿٔا‪ .‬پِّء‬
‫حّ ئْ ٌحٔخّ آُْ جَ اڄ اغاـ قٽ ٌٍڍـ ٌٍڍـ اغڪّنً کاـ قٺْ‬
‫پطڏِْٓ نٔکڪً حا نٔک ىػحٍص ڪٔئً ٿْ غگًِ ٿا؟‬
‫ٌّّٓٔرغٽًٔ جائًٔ اُّ ئْ پڙُآّ ۽ غٔکارّٓ قڃْ ٿّ جَ ًُ ىهڪ حا‬
‫اُا ئْ ڳانَِ ةٍا پاغشاظطك حْ ىغطةْ ؾانو ىّٔر ةَ چئْ آُْ‪.‬‬
‫ةٍٔادك رُّاغْ ڪّؾ‪ ،‬دراقڙ‪ ،‬ڀٔم ۽ غٍٿاؾ قغٔطف آًُ‪ .‬ڪخَِ قكث‬
‫‪“ I must, however, begin with candid admission that, so far as I‬‬
‫‪know, none of the Sanskrit books, not even that most ancient,‬‬ ‫کاٌپِّء آطاـ قغٔطف ىهڪً ىاـ اچْ ڪخَِ ىاڻًِ (آرًٓ) ُث ذيهّ ڪّٔ‪.‬‬
‫‪contains any distinct reference or allusion to the foreign origin‬‬ ‫ُحاـ حْ ىلاىْ ىاڻًِ ىاـ ڪً کْ اًٌِ ىارك ڇڏّٓ‪ ،‬ڪً کْ كٔصك‬
‫‪of the Aryans. There is no evidence or indication in the Rig-‬‬ ‫ةڻائْ پٍٍِخّ غالؿ ةڻائْ رکّٔ ۽ ڪخَِ سّؼ کاـ ڏکڻ حْ ظطؼ ڀڄْ‬
‫‪Veda of the words Dasa, Dasyu, Asura etc. having been used‬‬
‫قٓا ۽ اجْ ئْ رُْ پٔا‪.‬‬
‫”‪for non- Aryans or original inhabitants of India‬‬
‫‪Muir: original Sanskrit text. Vol II‬‬ ‫ڦّٽ حْ ًُ ٻج‪ ،‬ححْ ُڪ ظطؼ اجط ۽ ڏکڻ حْ ڀٔص ڀاُء کْ حٍو‬
‫ڏٌّ‪ ،‬اجْ ٻْ ظطؼ غاڳْ قرڻ ۽ غٔط قرڻ‪ ،‬ذاة پاة ؽٔڊقؾ ڪاغٽ حّ‬
 ‫‪06‬‬ ‫‪05‬‬

‫ىّڪهّٔ قٍٓصق ُّ‪ .‬اجاـ غکٔا قٺْ قاپع آٓم ؽاگطدـ کْ ُث ُُث‬
‫اؾهْ درحْ حّ پطقفٔػط ةڻآّ قٍٓصق ُّ‪ .‬الُّر ۽ ةٍارس ۾ ةَ‬
‫ٰ‬ ‫پطٌػپاؾ ٓا‬
‫آڪػفّرڊ ۾ جٔار ٿٔم ڪحاةْ ڪّرس ىلطر ڪّٔ قٍٓصق ُّ‪.‬‬
‫ٰ‬
‫اٌگطٓظـ اُّ ةَ ىرػّس ڪّٔ جَ حٔػحائًٔ قٓصڪ ڌرؿ حْ ةٍٔاد کْ‬
‫ڪيظقر ٌَ ڪّٔ قٍٓصق جٔػحائًٔ اُْ پٍٍِخْ ىلفص ۾ ىڪيم ظّر‬
‫ڪاىٔاب ٌَ ٿٍٔصا‪ .‬اـ الِء قٓصڪ ادب کْ ةگڙٓم رقپ ۾ پٔؼ ڪطڻ‬
‫ضطقرك ُّ‪ .‬اـ ڪو حْ الِء ڪطٌم ةّڊـ ٌانْ ؽشؿ قڏك ركو آڪػفّرڊ‬
‫ٌّّٓٔرغٽْ کْ ڏٌْ‪ .‬اُّ ـرٔد آُْ جَ پطڏِْٓ ؾانيً ُحاـ حْ ٌَ ٌُّصك‬
‫كاةم جؿطٓف ىرٍث ڪئْ‪.‬‬
‫ِ‬ ‫ةَ غٍػڪطة ادب ۾‪ ،‬ساص ظّر قٓصڪ ادب ۾‬
‫پط ٌػهْ فطؽ ۽ ؽاغحطـ حْ ةارك ۾ ڳّڙُّ اڀٔاس ٌَ ُئڻ غتب اُْ‬
‫قٓصڪ ادب کْ اـ حْ ذلٔلْ رقپ ۾ پٔؼ ٌَ ڪطك غگِٔا‪ .‬پطڏًِٓٔ‬
‫حًٍِ ىلفص کْ ٌؼط ۾ رکْ اغاـ حْ ادب الِء آحطك ىرٍث ڪئْ‪ ،‬اـ‬
‫حْ ىؿهّىاة ىٌّٔئط قنٔيظ پاراـ پٍٍِخْ غٍػڪطة‪ -‬اٌگهؼ ڊڪؾٍطك‬
‫جطحيّ‪ -0‬اُا پڪ آُْ جَ ڪًٍِ ةَ غٍػڪطة ڪحاب ۾‪ ،‬چاُْ اُّ‬
‫ڪٔحطق ةَ پطاڻّ ڇّ ٌَ ُخْ‪ ،‬آرًٓ حّ پطڏِْٓ ُخڻ حّ ذڪط ٌٿّ ىهْ‪ .‬رگ‬
‫ٓؿٍْ‬
‫قٓص ۾ حً داس‪ ،‬دغّٔ ۽ اغط حِڙـ ٌانً حّ ذڪط آُْ اُْ اڻ آرًٓ‬
‫ُحاـ حْ ىلاىْ ىاڻًِ الِء اغحؿياؾ ڪٔا قٓا ُخً اُڙق ڪّ ثتّة ٓا‬
‫اؽارق ىّحّد ٌَ آُْ‪.‬‬
‫حڳ ىؾِّر جارٓز داـ آهفٍػٽً حْ ةٔاـ غاـ ةَ رؽْ دٓاٌٍص حْ‬
‫ىڃحا حْ جائٔص ٿئْ ٿْ‪ .‬اـ ۾ نکٔم آُْ جَ ‪-0‬‬
‫‪“ Neither the code of Manu, nor in the Vedas, nor in any‬‬
‫‪book which is older the code of Manu, is there any allusion‬‬
‫”‪to the Aryan prior residence in any country outside India.‬‬
‫‪Elphinstion: history of India, Vol. I‬‬
‫جطحيّ‪ ٌَ -0‬ىٍّغيطجْ ۾‪ ٌَ ،‬قٓصـ ۾ ۽ ٌَ ىٍّ غيطجْ کاـ كصٓو‬
‫ڪًٍِ ٻئْ ڪحاب ۾ (ة ِطـغٔط ۾ اچڻ کاـ اڳ) آرًٓ حّ اٌڊٓا کاـ ٻاُط‬

‫حْ ىِاڳ ۾ نکٔم ًُ حيهً ىاـ ىهْ ٿْ‪.‬‬ ‫ڪًٍِ ٻئْ ىهڪ ۾ رُڻ حّ ذڪط ىهْ ٿّ‪.‬‬

‫‪“ That the special object of his munificent bequest was to‬‬ ‫آرَٓ ٻاُطٓاـ آٓا ۽ ڪّؾ‪ ،‬درقاڙ‪ ،‬ڀٔم‪ ،‬غٍٿاؾ قغٔطف ئْ ُحاـ حا ةٍٔادك‬
‫‪promote the translation of the scriptures into English, so as to‬‬ ‫‪“Cambridge history of‬‬ ‫رُّاغْ ُئا‪ ،‬اُّ سٔاؾ غڀ کاـ پِطٓاـ‬
‫‪enable his countryman to proceed in the conversion of the‬‬ ‫”‪ India‬۾ ڏٌّ قّٓ ُّ‪.‬‬
‫”‪natives of India to the Christian Religion.‬‬
‫اـ کاـ پِّء اـ ٌؼطْٓ حّ ڦِالُء ڪطڻ الِء ةٍارس ۽ الُّر کْ‬
‫ىعهب ُْ آُْ جَ ىػٽط ةّڊـ حْ ٽطغٽ پاراـ غٍػڪطة حْ‬
‫ىطڪظ ةڻآّ قّٓ‪ .‬ةٍارس ۾ ٽْ‪ -‬آڇ‪ -‬گطفٿ کْ ةٍارس ڪانٔج حّ پطٌػپاؾ‬
‫ڪحاةً کْ اٌگطٓظك ۾ جطحيّ ٍُصقغحاًٌ کْ ؾٔػائْ ةڻائڻ ىصد پِچائڻ‬
‫ةڻآّ قّٓ‪ .‬الُّر ۾ اقرٍٓٽٔم ڪانٔج حْ پطٌػپاؾ حْ ؾِصك جْ آو‪ -‬غْ‬
‫الِء ٿْ رُّٔ آُْ‪.‬‬
‫ةهٍط کْ ىلطر ڪّٔ قّٓ‪ ًُ.‬ڪانٔخً ۾ غٍػڪطة ۾ آو‪ -‬اك ڪطڻ قارـ‬
‫اُّ ئْ ىٌّٔئط قنٔيظ پٍٍِخْ ڪحاب ‪“ The study of Sanskrit‬‬
‫ؽاگطدـ (ساص ظّر ةطُيڻً) کْ قڏّٓـ اغڪانطؽپع ڏٓئْ آڪػفّرڊ‬
 ‫‪08‬‬ ‫‪07‬‬

‫‪Christianity does not step in whose fault will it be?” (Ibid,‬‬
‫)‪Vol.I chap. XVI, p. 378‬‬
‫ٓؿٍْ ٍُصقغحاـ حّ پطاڻّ ىضُب جتاُْ حْ ڪٍارك جْ آُْ‪ُ .‬اڻْ‬
‫ٰ‬
‫حٔڪڏًُ ؾٔػائٔث اـ حْ حڳَِ ٌَ ٿْ قٺْ جَ اـ الِء ڏقُْ ڪٔط آُْ؟”‬
‫ىٔڪع ىّنط حْ ڪّؽؾً حْ غاراَُ ڪٍصك اـ حْ گِاٽْ دقغث ىػٽط‬
‫”)‪ in relation to missionary work in india ( 1861‬۾ نکً ٿا‪0‬‬
‫‪“When the walls of the mighty fortress of Hinduism are encircled,‬‬
‫‪undermined and finally stormed by the soldiers of the cross, the‬‬
‫”‪victory of Christianity must be signal and complete.‬‬
‫ىعهب ُْ آُْ جَ ىٌّٔئط قنٔيظ حْ غڄْ ىرٍث ٍُصق ڌرؿ کْ‬

‫اك‪ -‬ةْ‪ -‬پػْ پٍٍِخْ سط ۾ کٔع نکّٔ‪-0‬‬ ‫سحو ڪطك ؾٔػائٔث حّ حٍِڊق ڦڙڪائڻ الِء ُّ‪.‬‬

‫‪“your work will, mark a new era in the efforts for the‬‬ ‫غٍػڪطة حْ ّٓرپْ ؾانيً ۾ الرڊ ىٔڪانْ پاراـ ىلطر پطقفٔػط‬
‫”‪conversion of India.‬‬ ‫اؾهْ ىڃّٔ قڃْ ٿّ‪ .‬اـ حْ قٓصـ حْ جرلٔق ۽‬
‫ٰ‬ ‫ىٔڪع ىّنط غڀ کاـ‬
‫ٓؿٍْ جُّاـ حّ ڪو ٍُصقغحاًٌ کْ ؾٔػائْ ةڻائڻ حْ ڪّؽؾً‬
‫ٰ‬ ‫جطحيْ ۾ ڪطڻ حّ ڪِڙق ىلفص ُّ‪ ،‬اُّ اًٌِ پٍٍِخْ گِط قارك کْ‬
‫۾ ٌئًٔ دقر حْ ؽطقؾاة ٌُّصك‪.‬‬ ‫نکٔم سط ۾ قاضد ڪّٔ آُْ‪.‬‬
‫اُڙك رٓث اٌگطٓظـ ۽ اٌگطٓظك غکٔا حّ ىلفص ٍُصقغحاٌْ ىاڻًِ‬ ‫‪“ This edition of mine and the translation of the veda will‬‬
‫کْ پٍٍِخْ كصٓو ادب‪ ،‬جارٓز‪ ،‬جِضٓب ۽ جيصـ الِء اؽطڌا ةْ‪ /‬اؾحيادك ۽‬ ‫‪hereafter tell to a great extent on the fate of india. It is the‬‬
‫‪root of their religion and to show them what the root is, i feel‬‬
‫ٌفطة پٔصا ڪطڻ ُّ‪ .‬قٓصـ حْ ىحؿهق حٔڪّ ٌؼطّٓ اًٌِ پٔؼ ڪّٔ اـ‬
‫‪I sure, is the only way of uprooting all that has sprung from it‬‬
‫حْ ذرٓؿْ اُْ قٓصـ کْ رٓڍارـ حا گٔث ٓا حٍِگهًٔ حْ ةڙ ةڙاُٽ ثاةث‬ ‫‪during the last three thousand years.” (life and letters of‬‬
‫ڪطڻ غاـ گڏقگڏ پاڻ ۾ قڙُائڻ ۽ آڪْ ۽ اجراد کْ ڌڪ رغائڻ ۾‬ ‫)‪Frederick Maxmuller, Vol. I chap. XV, page 34.‬‬
‫ڪاىٔاب قٓا‪ .‬اًٌِ حْ ىٍفّةاةٍصك غاـ ڪٔم ڪّؽؾً حّ ٌحٔخّ اُّ‬ ‫ٓؿٍْ ىٍٍِخّ ُْ ىػّدق ۽ قٓص حّ جطحيّ ڀارة حْ كػيث کْ‬‫ٰ‬
‫ٌڪحّ حّ آُػحْ آُػحْ ُحاـ حا پڙُٔم نکٔم ىاڻِّ ةَ اًٌِ حْ رٌگ ۾‬ ‫ڊگِْ ؾطـْ جائًٔ ىحاثط ڪٍصق‪ ُْ .‬اًٌِ حْ ڌرؿ حّ ةٍٔاد آُْ اًٌِ کْ‬
‫رٌڱخڻ نڳا ۽ ىغطةْ ٌؼطْٓ حْ پطچار ۽ ڦِالُء ۾ ىصدگار ثاةث ٿٔڻ نڳا‪.‬‬ ‫اُّ ڏٓکارڻ جَ اُّ ةٍٔاد ڪِڙق آُْ‪ ،‬گضرٓم ‪ُ 3‬ظار غانً ۾ پٔصا ٿٍٔصڙ غڀ‬
‫اًٌِ ٍُصقغحاًٌ ۾ اُّ راڳ ڳائڻ ؽطقع ڪّٔ حٔڪّ اٌگطٓظ چاًُ پٔا‪.‬‬ ‫ڳانًِٔ کْ پاڙ غئث پٽْ غٽڻ حّ اڪٔهّ اپاُء آُْ‪.‬‬
‫نّڪيأٌَ ةاؾ گٍگاڌر جهڪ حِڙا ىفڪط ۽ ىرب انّظً ةَ اـ غهط فِيْ حا‬ ‫ڀارة الِء غٔڪطٓٽطك کْ ‪ 16‬ڊغيتط ‪ 1868‬۾ نکٔم پٍٍِخْ سط ۾‬
‫ؽڪار ةڻخْ قٓا‪ .‬اًٌِ ةَ آرًٓ کْ غٔط ىهڪْ ذيال آقر ىڃٍٔصك اجط كعب‬ ‫ىٔڪع ىّنط نکّٔ‪-0‬‬
‫کاـ آٓم ٻڌآّ‪ .‬اًٌِ ىّحب اٌصازـ ‪ُ 10‬ظار غاؾ اڳ اقڀط اجط كعب ۾ ةطؼ‬ ‫‪“The ancient religion of India is doomed. Now, if‬‬
 ‫‪10‬‬ ‫‪09‬‬

‫ىفِّؿ اُّ آُْ جَ ڪخَِ ُظار غاؾ پِطًٓ آرَٓ ُيانَٔ کاـ نِْ آٓا‬
‫۽ آطاـ حْ آةِّا ىّافق غيخِْ آطاـ ۾ پط رُْ پّٔ اـ ذّانْ ىاـ‬
‫غّاىْ دٓاٌٍص پاراـ پٔؼ ڪٔم جتث ۾ دٌٔا حْ ؽطقؾاة ٿٔڻ ۽ اجاـ ئْ‬
‫آرًٓ حّ ُٔڏاًٌِ ُّڏاًٌِ ڦِهخْ قڃڻ قارك ٌؼطْٓ حْ جائٔص ٿئْ ٿْ‪.‬‬
‫آطاـ حا ةادؽاَُ ُئؾَ پٍٍِخْ ٌانْ غاـ گڏ “آرَٓ ىِط” حّ نلب نڳائٍٔصا‬
‫ُئا‪ .‬فارغْ ۾ ىِط غج کْ چٌّصا آًُ‪ .‬آطاـ حا ىاڻِّ پاڻ کْ غّرَٓ‬
‫قٌؾْ آرَٓ ىڃٍٔصا رُٔا آًُ‪.‬‬
‫غٔاغْ اؾحتار غاـ آزاد ٿٔڻ ةاقحّد ةَ ىغطةْ آكائً حْ ٌؼطٓاجْ‬
‫پٽً حْ اکًٔ جْ اًٌِ حّ ڏٌم چؾيّ اڄ ةَ حٔئً حّ جٔئً چڙُٔم آُْ‪.‬‬
‫ىؾِّر نٔکڪ ڪْ‪ -‬آو ىٍؾْ پٍٍِخْ ڪحاب “نّپ ىصرا” ۾ كصٓو آرًٓ‬
‫حْ قضاذث ڪٍصك ٌارائڻ ڀّاٌْ پاقگْ پٍٍِخْ ڪحاب “ آرَٓ قرجا جٔم‬
‫ةاةث نکّٔ آُْ‪-0‬‬
‫“اًٌِ حْ ٻّنْ ۾ اڃاـ ةَ حٍِگهْ ٻّنْ حْ ٓاداؽث ىّحّد ُئْ‪.‬‬
‫گّؽث ةَ کاڌق قٍٓصق ُّ ۽ ڳئّـ حّ پڻ‪ .‬ىِياـ کْ ڳئّـ حّ گّؽث کارائڻ‬
‫اؾهْ نلب ڏٌا قٍٓصا ُئا‪ .‬رؽْ غّؿ رس پْ ٌؾْ ۾ ُچّر رٍُصا‬ ‫قارك کْ‬
‫ٰ‬
‫ُئا ۽ النچ ۽ ڪاقڙ حّ اػِار ڪٍصا ُئا‪ .‬رؽْ نڙائْ حْ ىٔصاـ جْ ُظارـ‬
‫حّ ظّفاـ آّٓ اـ غتب آرَٓ اجاـ ڀڳا ۽ ّٓرپ‪ ،‬قچ آؾٔا‪ ،‬آطاـ ۽‬
‫ٍُصقغحاـ ۾ اچْ آةاد ٿٔا‪ .‬اـ غّاؾ حّ حّاب قٺڻ الِء ةٍگاؾ حْ ىؾِّر‬
‫ؾانو ُاىٔؼ چٍصر قدٓارجً جهڪ ىِطاج حْ گِط پٌّا پِحا‪ .‬قدٓارجً پٍٍِخْ‬
‫اـ ىالكاة حّ ذڪط ڪٍصك پٍٍِخْ ڪحاب “ىآٌّط آدك حٍو ڀّىْ” ـفرَ‬
‫ٌيتط ‪ 124‬جْ نکً ٿا جَ گٍگاڌر جهڪ ىٌّکْ ٻڌآّ جَ ىّـ قٓص ڪٌَّ پڙُٔا‬
‫آًُ‪ .‬ىّـ جَ ـطؼ ىغطةْ ؾانيً حّ ڪٔم جطحيّ ئْ پڙُّٔ آُْ‪.‬‬
‫اجط كعب ةاةث پٍٍِخْ ىڃحا حْ ذّانْ غاـ گٍگاڌر جهڪ نکّٔ آُْ ‪.‬‬
‫‪“It is clear that soma juice was extracted and purified at night‬‬
‫”‪in the Arctic.‬‬
‫ٓؿٍْ اجط كعب ۾ غّؿ رس راة حّ ڪؾٔص ڪّٔ قٍٓصق ُّ‪ .‬اـ‬‫ٰ‬
‫آرٓاچْ حٍو ڀّىْ” ۾ نکّٔ آُْ “پط اجط كعب ۾ جَ غّىهحا پٔصا ئْ ٌاُْ‬
‫ٿٍٔصك‪ .‬اُا جَ ُيانَٔ حْ ُڪ ذفْ ىٍخّاـ پِاڙ جْ ٿٍٔصك آُْ”‬
‫گٍگاڌر جهڪ چّـ ٿا جَ آرَٓ اجط كعب کاـ آطاـ ۽ آطاـ کاـ‬
‫ٍُصقغحاـ پِحا‪ .‬پط آطاـ حْ اغڪّنً ۾ پڙُآّ قٍٓصق ُّ جَ آرَٓ‬

‫ىاڻًِ حّ كحم ڪٍصا ُئا‪ .‬اُْ سّةفّرة ؾّرجً کْ ىائم ڪطڻ الِء ىٍحط‬ ‫ٍُصقغحاـ ىاـ اچْ آطاـ ۾ رُْ پٔا‪“ .‬چٍص ُظار غاؾ پٔؼ از زىاٌَ ىاضٔطا‬
‫ٺأٍُصا رٍُصا ُئا‪ .‬ڪٍّارك ؾّرة ىاـ پٔصا ٿٔم ٻار ٌٔچ ۽ ڪطٓم ٌَ ىڃٔا‬ ‫ةظرگْ از ٌظاد آرَٓ از ڪَُّ ُائَ ڪف ڪاز گظؽث ةطغط زىٍْٔ ڪ اىطقز‬
‫قٍٓصا ُئا‪ .‬ڪٔحطـ ئْ رؽًٔ کْ پٍٍِخْ پُْء حّ پحّ ٌَ ُّ‪ .‬آرَٓ ةگِڙـ‬ ‫ىػڪٍْ ىاغث كصؿ ٌِادٌص‪ .‬ةَ ُچّـ ُّآَ ئْ غط زىٔطا ىّافق جتؽ سّد‬
‫قاٌگط النچْ ُئا‪ .‬ةْ رذيْ ۽ ةصاسالكْ حّ ڪّئْ سٔاؾ ٌَ ُّ‪ .‬رقح حّ‬ ‫ٓافحٍص درًٓ حا ىػڪٍْ گظٓصٌص ق آـ را ةٍاؿ سٔؼ آطاـ سٔادٌص”‬
‫ڪّئْ قٓچار ٌَ ُّ‪ .‬آؾّر حّ جفّر ٌَ ُّ‪ٌ ،‬انّ ٌَ ُّ‪ ،‬ىڃحا ٌَ ُئْ‪ .‬قظً‬ ‫ڏغّ حگطافٔا پٍج كعؽ ةٍاؿ جصرٓع درغاؾ پٍخو اةحصائْ ـفؽ ‪ 78‬ڪانو ‪1‬‬
‫حّ جفّر ٌَ ُّ‪ .‬دغّٔ ٍُصقغحاـ حا ةٍٔادك رُّاغْ ۽ ؽّ حا پّڄارك ُئا”‬ ‫ىعتؽ درغٍَِ جِطاـ غً ُخطك ‪ 1309‬غًٔ اقؾ ق چِارؿ ازظطؼ قزارة‬
‫ڪحاب حْ ىِاڳ ۾ ؽطك ىٍؾْ نکّٔ آُْ جَ اًٌِ حٔڪّ ڪخَِ‬ ‫ىؿارؼ ق ؽطؽصَُ‪.‬‬
 ‫‪12‬‬ ‫‪11‬‬

‫نکّٔ آُْ رگ قٓص حْ آڌار جْ نکّٔ آُْ‪ .‬اغاـ سط نکْ اـ کاـ اًٌِ قٓص‬
‫ىٍحطـ حّ ذّانّ ڏٓڻ جْ زقر ڀطّٓ حً حْ آڌار جْ اًٌِ پٍٍِخْ ڪحاب‬
‫قٓصـ ۾ جّارٓز‬
‫‪ 2‬فٔتطقرك‬ ‫۾ اُّ غڀڪخَِ نکّٔ آُْ حّاب ۾ اًٌِ پٍِخْ سط جارٓز‬
‫‪ 1950‬۾ نکْ ىّڪهّٔ جَ‪-0‬‬
‫قٓصـ حْ ٽٍِْ زىاًٌ حْ ذصـ کاـ ٻاُط ُئڻ ڪطك قٓص ىاـ‬ ‫‪“ I believe the Vedas to have been composed by human‬‬
‫‪beings in the very early stage of our culture and may attempt‬‬
‫ڪًٍِ جّارٓز ىحؿهق اذّاؾ ىهڻ حّ اىڪاـ ٌٿّ ٿْ غگِْ‪ .‬اٌڪطك قٓص‬
‫‪in this book has been to create an atmosphere which I find in‬‬
‫حْ ذّانً کْ ڏغْ ڪطك ُڪ ٻً نفؼً حْ آڌار جْ ڪّٔ قٍٓصڙ ڪّةَ‬ ‫‪the Vedas as translated by western scholars and as given in‬‬
‫فٔفهّ دنٔم جْ پّرق ٌٿّ نِْ غگِْ‪ .‬نّڪ ىأٌَ جهڪ قٓص ۾ ةٔاـ ڪٔم‬ ‫‪Dr. Keith’s Vedic index. I have accepted their views of life‬‬
‫ڪخَِ ٌڪؾحطـ حْ ساص ذانث حْ آڌار جْ قٓص حْ قكث حّ اٌصازق‬ ‫”‪and conditions in those times.‬‬
‫ٓؿٍْ ىاـ قٓصـ کْ پٍٍِخْ جِضٓب حْ ؽطقؾاجْ قكث ۾ اٌػاًٌ‬
‫ٰ‬
‫ڪّٔ آُْ‪ .‬اًٌِ پٍٍِخْ ڪحاب اقرًٓ )‪ (Orion‬۾ نکّٔ آُْ جَ رگّٓص حْ‬
‫پاراـ ةڻآم ىڃاـ ٿّ‪ .‬ىاـ پٍٍِخْ ڪحاب ۾ حٔڪّ ڪخَِ نکّٔ آُْ‪ ،‬اـ‬
‫‪ 10‬ىٍڊؾ حْ ‪ ًُٔ 86‬غّڪث ۾ قغٍث غيپاة حّ ىطگ ؽٔطش ٌڪؾحط‬
‫حّ آڌار ىغطةْ نٔکڪً ساص ڪطك ڊاڪٽط ڪٔٿ پاراـ ڪٔم قٓصـ حّ‬
‫۾ ُخڻ حّ ذڪط آُْ‪ .‬ىطگ ؽٔطش ٌڪؾحط ىّحّدف قكث ۾ اجط ڀادرپصا‬
‫جطحيّ آُْ‪ .‬ىاـ اـ قكث حْ ىاڻًِ حْ زٌصگْ ۽ رًُ غًِ قغٔطف حْ‬
‫کاـ ‪ٌ 6‬ڪؾحط اڳ ۾ آُْ‪ .‬قغٍث غيپاة کْ ُڪ ٌڪؾحط کاـ ٻئْ‬
‫ةارك ۾ اًٌِ کْ ئْ ثتّة ظّر كتّؾ ڪطٓاـ ٿّ‪.‬‬
‫ٌڪؾحط ۾ قڃڻ الِء ‪ 960‬غاؾ نڳٍصا آًُ‪ ًُ .‬ذػاب غاـ ىطگ ؽٔطش‬
‫غآڻ ۽ اـ حْ پٔطقڪار ىغطةْ جّڙك ٍُصقغحاٌْ ؾانيً ٌطڪث‬
‫ٌڪؾحط ۾ قغٍث غيپاة اڄ کاـ نڳ ڀڳ ‪ُ 6‬ظار غاؾ )‪ (960x6‬اڳ رُّٔ‬
‫حْ ظطٓلَِ ڪار کْ ٌؼطاٌصاز ڪطك ىطقج غٍػڪطة حْ غِارك قٓصـ‬
‫ٌُّصق‪ .‬اُّ ئْ ًُ غّڪث حْ غتب قٓص حْ رچٍا حّ قكث آُْ‪ .‬ؾاؿ‬
‫حّ جطحيّ ڪطڻ حّ اُّ غهط ٌحٔخّ ٌڪحّ جَ اغاـ غڀ دٌٔا ۾ ىًٍِ‬
‫ظّر جْ اُّ دنٔم ىٍاغب ىرػّس ٿئْ ٿّ‪ .‬پط ٿّرڙق گِطائْ ۾ قڃڻ جْ‬
‫ىؿٍْ‬
‫ٰ‬ ‫ڏٓکارڻ حْ كاةم ٌَ رُٔاغًٔ‪ّٓ .‬گڪ (جيثٔهْ) ىعهب ٌَ ڏٓئْ رقاحْ‬
‫اـ حْ ذلٔلث ـاؼ ٿْ قڃْ ٿْ‪ٌ .‬ڪؾحطـ حّ ڪم جؿصاد ‪ 27‬آُْ‪ .‬اُڙك‬
‫حْ آڌار جْ قٓصـ کْ دنچػپ كفً ڪِاڻًٔ حّ کارق ةڻائْ ڇڏّٓ‪ .‬اُڙك‬
‫رٓث ُط ‪ (960X27) 25920‬غانً ةؿص قغٍث غيپاة چڪط نڳائْ قرك‬
‫رٓث اغاـ حْ دىاغ رقپْ زىًٔ ۾ قٓصـ حْ الِء ةْ اؾحلادك حا پٿطٓال‬
‫‪ُ 6‬ظار‬ ‫ؾٔػْ کاـ نڳ ڀڳ‬
‫ٰ‬ ‫پٍٍِخْ حاِء جْ اچْ قٍٓصق آُْ‪ .‬حٔڪڏًُ‬
‫پِاڙ ةِْٔ رُٔا‪.‬‬
‫غاؾ اڳ قغٍث غيپاة ىطگ ؽٔطش ٌڪؾحط ۾ ُّ جَ اـ کاـ نڳ ڀڳ ‪26‬‬
 ‫‪14‬‬
‫ىرػّس ٿئْ ٿّ‪ .‬حٔڪڏًُ ذلٔلث ُخْ ُا جَ ارحً کْ درقپصك‬
‫حّ ىڙس ٻڌائڻ گِطةّ ُّ حٔئً ىِاڀارة ۾ نکٔم آُْ‪ .‬اـ پصـ حّ‬
‫ّٓگڪ ىعهب ڪڍڻ غاـ ذلٔلث ـاؼ ػاُط ٿْ قڃْ ٿْ‪ .‬ؽٿپٿ‬
‫ةطُيڻ گطٌٿ ىعاةق ڪطؽڻا راة حّ ٌانّ آُْ ۽ راة ىاـ پٔصا ٿٔڻ‬
‫قارك ڏًٍِٓ حّ ٌانّ ارحً آُْ اُڙك رٓث ُحْ ڪطؽڻا نفغ ىاـ‬
‫ىِاڀارة قارك درقپصك ۽ ارحً نفغ ىاـ ىِاڀارة قارق ارحً قٺْ‬
‫ٌٿّ غگِخْ‪.‬‬
‫‪“ .2‬اُؾچ ڪطؽڻو ُطر حٍو چَ” (رگ قٓص ‪ُ ) 6/9/1‬حْ ڪطؽڻ ۽ ارحً‬
‫ُڪ ئْ ؽشؿ حا ٌاال آًُ حڏًُ جَ جّارٓز (ىِاڀارة) حْ ىعاةق‬
‫اُْ ٻَ انڳ انڳ ؽشؿ ُئا‪ .‬ذلٔلث ۾ ُحْ ڪطؽڻ ۽ ارحً ٻئْ‬
‫ڏًٍِٓ حا ٌاال آًُ‪.‬‬
‫‪ٓ .3‬خط قٓص )‪ (23/18‬۾ اىتا‪ ،‬اىتٔڪا ۽ اىتانٔڪا ٽٍِْ ٌانً کْ ُڪ‬
‫ئْ قكث ڏغْ ڪطك اُّ چّٔ قٍٓصق آُْ جَ اُْ ٽٔئْ ڇّڪطّٓـ‬
‫آًُ حًٍِ کْ ڀٔؾو پحاىَِ ڀڄائْ قٺْ قّٓ ُّ‪ ،‬پط اًٌِ کْ‬
‫ٓؿٍْ ڪاىپٔم ۾ رُڻ قارّٓـ چّٔ قّٓ آُْ‪،‬‬
‫ٰ‬ ‫ڪاىپٔم‪ -‬قاغٍْ‬
‫حڏًُ جَ ىِاڀارة ۾ اًٌِ ٽٍِْ کْ ڪاؽْ حْ راحا حّـ ڌٓئط‬
‫ٻڌآّ قّٓ آُْ‪ .‬ذلٔلث ۾ اُْ نفغ ىاُء‪ ،‬ڏاڏك ۽ پطڏاڏك کْ ػاُط‬
‫ؾهو ظب (آٓط قٓص)‬
‫ڪٍصڙ آًُ‪ٓ .‬ا ٓخط قٓص ‪ 12/76‬۽ ‪ 3/57‬۾ اُْ ِ‬
‫ىّحب اُْ حڙك ٻّٽًٔ حا ٌاال آًُ‪.‬‬
‫اُا ئْ ذانث حاگطافٔائْ اؽارا ىرػّس ٿٔڻ قارك نفؼً حْ آُْ‪.‬‬
‫ٓخط قٓص ‪ 34/11‬۾ ىٍحط آّٓ آُْ‪.‬‬
‫‪13‬‬
‫ٓؿٍْ اڄ کاـ نڳ ڀڳ ‪ُ 32‬ظار غاؾ پِطًٓ ةَ اٌِْ ٌڪؾحط‬
‫ٰ‬ ‫ُظار غاؾ اڳ‬
‫ُّ‪ .‬اـ کاـ اڳ ‪ُ 26‬ظار غاؾ پِطًٓ قغٍث غيپاة ىطگ ؽٔطش ٌڪؾحط ۾‬
‫آٍصق رُّٔ‪ .‬ڪائٍاة حْ نڳ ڀڳ ‪ 2‬ارب غانً حْ كٔاؿ ۾ ڪٔحطا دفؿا اُا‬
‫ذانث آئْ‪ .‬غّىط ُط غحً ڏًٍِٓ کاـ ةؿص آٍصق آُْ‪ .‬جڏًُ ـطؼ غّىط‬
‫چّڻ غاـ اڄ کاـ ُڪ ُفحّ اڳ ئْ غّىط ڇّ غيخِّٔ قڃْ؟ ُڪ ىٍِّٔ‪،‬‬
‫ُڪ غاؾ ٓا غؤ غاؾ پِطًٓ حّ غّىط ةَ ڇّ ٌَ غيخِّٔ قڃْ‪ .‬قٓصـ ۾‬
‫ذڪط ڪٔم ٌڪؾحطـ حْ كٔاؿ حْ ذانث اڄ کاـ ‪ُ 6‬ظار غاؾ اڳ حْ ئْ‬
‫آُْ‪ ،‬اـ کاـ اڳ حْ ٌاُْ‪ -‬اـ حْ الِء ڪّ ىٍاغب دنٔم ٌاُْ‪ .‬اڄ کاـ نڳ‬
‫)‪ (26000-6000‬قغٍث غيپاة قرك ىطگ ؽٔطش‬ ‫ڀڳ ‪ُ 20‬ظار غاؾ ةؿص‬
‫ٌڪؾحط ۾ آٍصق‪ .‬جڏًُ اـ کاـ ‪ 5‬غاؾ پِّء پٔصا ٿٔڻ قارق ؾانو اـ دنٔم حْ‬
‫آڌار جْ قٓص کْ پاڻ کاـ ـطؼ ‪ 5‬غؤ غاؾ اڳ حّ ئْ ثاةث ڪٍصق‪ .‬ذلٔلث‬
‫۾ قٓص ۾ ڪًٍِ ةَ ظطح حْ جّارٓشْ ٓا حاگطافٔائْ اؽارا ٌَ ُخڻ ڪطك‬
‫اـ ظطح حا غڀئْ سٔاؾ ىفطقضً جْ ٻڌؾ آًُ‪.‬‬
‫جّارٓشْ ؽشفً ۽ حاگطافٔائْ ٍُڌـ حا ٌاال انڳ انڳ حڳًِ جْ ىهڻ‬
‫ڪطك ڀهْ اُْ جّارٓز ُخڻ حّ گياـ پٔصا ڪً پط حڏًُ اًٌِ کْ ذّانً‬
‫غاـ اڳ پِّء حّ جؿهق حّڙك اًٌِ کْ ىالئڻ حْ ڪّؽؼ ڪئْ قٍٓصك جَ‬
‫ذلٔلث حْ ُاةحڙ ُخڻ ڪطك اًٌِ حْ ٌاؿ ٌِاد جّارٓشْ ذٔثٔث ُڪ دؿ‬
‫گو ٿْ قٍٓصك‪ .‬پٍٍِخْ ڳانَِ کْ قاضد ڪطڻ الِء آٌء ُحْ ڪخَِ ىثاؾ پٔؼ‬
‫ڪطٓاـ ٿّ‪-0‬‬
‫‪ .1‬اٿطق قٓص )‪ (13/3/26‬۾ آّٓ آُْ جَ‪ “ -0‬ڪطؽڻا ٓاف پحطق ارحٍَِ” اجفاؽ‬
‫غاـ ًُ ىٍحط ۾ ڪطؽڻا (درقپصك) حْ پٽ ارحً حّ ذڪط‬
 ‫‪16‬‬ ‫‪15‬‬

‫رقذاٌْ ىشطج ۽ حػو حْ اڙا‪ ،‬پٍگال قغٔطف ٌاڙًٓ حّ ذڪط آُْ‪ .‬ڪافْ‬ ‫َ‬
‫ػطقجَِ‬ ‫ٍٓث َغ‬
‫پػػٍچ ٌػػصَِٓ غػػطغّجٔيپْ ِ‬
‫قكث کاٌپِّء اًٌِ ىٍحطـ ىاـ نفغ کڻْ ٌصًٓ جْ رکٔا قٓا‪ .‬قٓصـ ىاـ‬
‫غطغّجْ ُة پٍچڌا غّ دٓؾْ َڀّة َغ ِطة‪.‬‬
‫دٌٔاقك ؽًٔ حا ٌاال رکٔا قٓا آًُ ٌَ ڪ دٌٔا ىاـ قٓص ۾‪.‬‬
‫ٓؿٍْ ُڪ‬
‫ٰ‬ ‫ًُ ىٍحط ۾ پٍخً ٌصًٓ حّ ذڪط ُخڻ ڪطك ُحْ پٍخاب‬
‫اُّ غڀ نکڻ ىاـ ىٍٍِخْ ىطاد اُا آُْ جَ قٓص ۾ آٓم نفؼً حا‬
‫ىشفّص ؾالئلْ حّ ذڪط ٻڌآّ قٍٓصق آُْ‪ .‬غڀٍْ کْ ستط آُْ جَ ٌَ جَ‬
‫اجفاؽ غاـ جّارٓشْ ۽ حاگطافٔائْ اؽارا ىهڻ ڪطك اـ حْ آڌار جْ آرًٓ‬
‫غطغّجْ ٌانْ قارك ٌصك پٍخاب ۾ قٍُصك ُئْ ۽ ٌَ پٍخاب حّـ ىؾِّر‬
‫حّ غٔط ىلاىْ ُخڻ حّ فٔفهّ ڪطڻ ىٍاغب ٌَ آُْ‪.‬‬
‫پٍج ٌصّٓـ غطغّجْ ۾ ىهٍصّٓـ ُّٔـ ۽ ٌَ غطغّجْ ئْ پٍخً قُڪطـ ۾‬
‫ڪخَِ غاؾ ٿٔا ٌّٓٔػڪّ حْ اٌحؼاؿ ُٔٺ ٿٍٔصڙ ُڪ ةًٔ االكّاىْ‬
‫ذّاس‬
‫ِ‬ ‫قٍُصك ُئْ‪ .‬غچائْ اُا آُْ جَ ًُ ىٍحط ۾ پٍج گٔاـ اٌصرًٓ (‬
‫ڪاٌفطٌع ۾ ٍُصقغحاـ حْ ٌيائٍص ڪٍصڙ غث رڪٍْ ڪاىٔٽْ ٓڪطاِء ٿْ‬
‫ؾهيْ) ذرٓؿْ ذاـم ٿٔم ؾهو ۽ ذًُ حْ پٍخً قُڪطـ حّ اثط ُٔٺ‬
‫آرًٓ حْ آطاـ کاـ اچْ ٍُصقغحاـ ۾ رُڻ حْ ىّضّع جْ اسحالؼ ڪّٔ‬
‫رُْ زةاـ ذرٓؿْ أٌڪ ظطذً غاـ ػاُط ٿٔڻ حّ ذڪط آُْ‪.‬‬
‫ُّ حًٍِ ۾ اًٌِ آرڪٔاالحْ جرلٔق حْ ةٍٔاد جْ ٻڌآّ جَ اـ ڳانَِ حْ‬
‫رگ قٓص )‪ (10/75/05‬حْ حًٍِ ىٍحط حْ آڌار جْ آرًٓ کْ غپث‬
‫ُڪ ةَ ؽاُصك ٌاُْ ىهْ حًٍِ ىاـ آرًٓ حّ ڪٿاـ آطاـ‪ ،‬افغاٌػحاـ ٓا قچ‬
‫غٍڌق (غحً ٌصًٓ قارك) ؾالئلْ ۾ رُڻ قارق ىفطقضّ ٻڌآّ قڃْ ٿّ‪ ،‬اجْ‬
‫آؾٔا ىاـ اچْ ڀارة جْ زةطدغحْ كتضّ ڪطڻ ثاةث ٿٍٔصق ُخْ‪.‬‬
‫غحً حْ ةخاِء ڏًُ ٌصًٓ حا ٌاال ڏٌا قٓا آًُ‪ .‬اـ کاـ ىٿًٔ ىٍحط ۾ نکٍَّء‬
‫ًُ ؾالئلْ حّ غڀ کاـ پطاڻّ ٌانّ آرَٓ قرة آُْ‪ .‬ححْ ةَ ىاڻًِ‬
‫حْ ڀطغاـ قٍُصڙ گّىحْ حّ ٌانّ ةَ آّٓ آُْ‪ .‬ىٍحط ًُ رٓث آُْ‪.‬‬
‫حّ رُڻ ٿٍٔصق آُْ ڌرجْ حْ اـ ٽڪطك کْ ڪًٍِ ٌَ ڪًٍِ ٌانْ غاـ‬
‫ضطقر غڃاجّ قٍٓصق آُْ‪ .‬آرًٓ حْ اچڻ کاـ اڳ حٔڪڏًُ ُحْ دراقڙـ‬ ‫اىو ىْ گٍگْ ٓيٍْ غطغّجْ ُؽ ُح ِصر غحّىو‬
‫قغٔطف حّ رُڻ ٿّٔ ُخْ ُا جَ اًٌِ حْ ٻّنْ ۽ ادب ۾ اـ ؾالئلْ حّ‬ ‫غچحا پطؽڻٔا اغْ‪ ،‬ڪٍٔا َى ُطد قرڌك قجػحٔار‬
‫ڪّ ٌَ ڪّ ٌانّ ضطقر ىهْ ُا‪ .‬اـ ظطح حّ ڪّئْ ثتّة ٌَ ىهڻ ڪطك‬
‫ـاؼ ػاُط آُْ جَ آرًٓ پاراـ ًُ ىهڪ جْ ذيهّ ڪطڻ حْ ڳانَِ ةهڪم‬
‫حٔڪْٔٔ ؽطڻ ُٔا غؾّىٔا‬
‫غهط آُْ‪.‬‬ ‫ڀاڳٔطٿ پاراـ گٍگا ٌصك حْ کّٽائْ کاـ گِڻّ اڳ قٓصـ حّ قحّد‬
‫‪ T.burrow‬حِڙك ىؾِّر آرڪٔاالحْ حْ ىاُط نکّٔ آُْ جَ‬ ‫ؾيم ۾ اچْ چڪّ ُّ‪ .‬گّىحْ حْ ڳڻپ جَ ٌئًٔ ٌصًٓ ۾ ڪئْ قڃْ ٿْ‪.‬‬
‫‪“The Aryan invasion of India is recorded in no written‬‬ ‫اـ نفؼً کْ ٌصًٓ حا ٌاال ىڃْ اـ حّ حّڙ قُارك ٌٿّ غگِخْ‪.‬‬
‫”‪document and it cannot yet be traced archaeologically.‬‬ ‫حاگطافٔائْ ةٔاـ غاـ اًٌِ ىٍحطـ حّ ڪّئْ جؿهق ٌاُْ‪ .‬ذلٔلث ۾ ُحْ‬
 ‫‪18‬‬ ‫‪17‬‬

‫رگ قٓص حّ ُڪ ىٍحط )‪ ًُ (1/164/20‬رٓث آُْ‪.‬‬ ‫‪Quoted from the early Aryans published in cultural History‬‬

‫ػّحاجْ‬‫دقا ُغپطڻا َغ ُٔخا غکآا غياٌو قرڪؾو پط َؽ َ‬ ‫‪of India, edited by A. L. Basham, published by clarandon‬‬
‫‪press oxford, 1975.‬‬
‫ڪػػؾػػػٔػػث‬
‫ِ‬ ‫جػّٔرٌػػَٔ پػپػهو ُغػػػّادجػػٍٔؾٍٍٍّٔ اڀػػػٔچػػا‬ ‫ىعهب جَ آرًٓ حّ ڀارة جْ ذيهْ حْ ىڃحا حّ ڪّةَ ثتّة ٌَ آُْ ۽ ٌَ اـ‬
‫کْ آرڪٔاالحْ حْ ىصد غاـ ثاةث ڪطك غگِخْ ٿّ‪.‬‬
‫ًُ ىّضّع جْ ساص ظّر غٍڌق گِاٽْ ۽ ُڙاپا جِضٓب حّ راڳ ڳآّ‬
‫ًُ ىٍحط حّ ىفِّؿ ُْ آُْ جَ ُڪ (دٌٔا رقپْ) قڻ جْ ٻَ (نڳ‬
‫قٍٓصق آُْ‪ُ .‬ڙاپا ۽ ىًُّ حّ دڙق ۾ اـ ىلفص غاـ ڪٔم کّٽائْ‬
‫ڀڳ ُڪخِڙا) پکْ قٓٺا آًُ‪ .‬اًٌِ ىاـ ُڪ اًٌِ کْ ڀّڳْ رُّٔ آُْ‬
‫)‪ (Excavations‬ىاـ ىهٍصڙ آثارـ آڌار جْ اُا دؾّكٰ ڪئْ قٍٓصك آُْ جَ‬
‫ٓؿٍْ قڻ حّ ىّٔق کائْ رُّٔ آُْ) حڏًُ جَ ٻّٔ ـطؼ ڏغْ رُّٔ آُْ‪.‬‬
‫( ٰ‬
‫اُا ًُ ىهڪ حْ كصٓو جطًٓ جِضٓب آُْ‪ .‬اـ حْ جٍظؾ کاـ پِّء ئْ آرًٓ حّ‬
‫ػاُط آُْ جَ ىًُّ حْ دڙك کّٽائْ ىاـ ذاـم ٿٔم ؽڪهًٔ ۾ حٔڪّ‬
‫اچڻ ٿّٔ ُّ‪ ًُ .‬ىّضّع جْ آٌء پٍٍِخْ ظطفاـ ڪخَِ ٌَ چئْ ىًُّ حْ‬
‫ڪخَِ ڏٓکارّٓ قّٓ آُْ جٍٍِخّ ةٍٔاد ىٿْ ةٔاـ ڪٔم ىٍحط آُْ‪ .‬اُّ آُْ‬
‫دڙك حْ کّٽائْ ىاـ ىهٔم ُڪ ٺپْ (ىِط) حْ ؽڪم ڏٓئْ رُّٔ آُٔاـ‬
‫جَ دٌٔا ۾ رگ قٓص کاـ پطاڻّ ڪّئْ ڪحاب ٌَ آُْ‪ .‬ىفّر پاراـ ةڻآم‬
‫حٔڪا پٍٍِخْ ڪِاڻْ پاڻ ٻڌائٍٔصك ٌؼط اچْ ٿْ‪.‬‬
‫جفّٓط ىاـ پِطًٓ رگ قٓص حّ قحّد ثاةث آُْ‪ .‬ىًُّ حْ دڙك حْ‬
‫کّٽائْ ىاـ اـ جفّٓط حّ ىهڻ قٓصـ کْ (گِٽ ۾ گِٽ رگ قٓص کْ) ُڙاپا ۽‬
‫ىًُّ حّ دڙق حْ جِضٓب کاـ اڳ حّ ُخڻ ثاةث ڪطك ٿّ‪ .‬قٓص آرًٓ حا‬
‫ىًُّ حْ دڙك ىاـ ُٿ آٓم‬
‫گطٌٿ آًُ‪ ،‬اٌڪطك غڀ کاـ اڳ آرًٓ حّ ُخڻ ثاةث آُْ‪ .‬آرڪٔاالحْ کاجْ‬
‫ُڪ ىِط‬
‫غاـ جؿهق رکٍصڙ ىٍٍِخْ ُو ڪالس دقغث حّ چّڻ آُْ جَ ٿْ غگِْ ٿّ جَ‬
‫ُڙاپا ۽ آرًٓ حْ جِضٓب ُو ؾفط ُخْ‪ .‬ىختّرك جرث حٔڪڏًُ اُّ ىڃّٔ‬
‫ةَ قڃْ جَ ةَ آرًٓ کاـ پِطًٓ ڪًٍِ ٻئْ حّ ُخڻ حّ جفّر غهط ثاةث ٿئْ‬
‫ٿّ‪.‬‬
‫‪ ) 3/8/85‬۾ ڇپٔم‬ ‫اٌِْ ىّضّع جْ اٌڊًٓ آڪػپطٓع (ٌئْ دُهْ‪،‬‬ ‫ًُ ؽڪم ۾ قڻ جْ قٓٺم ٻَ پکْ ٌؼط اچْ رُٔا آًُ حً ىاـ ُڪ‬
‫ُْ ةٔاـ اٌحِائْ اُو آُْ‪.‬‬ ‫ىّٔق کائْ رُّٔ آُْ‪ ،‬حڏًُ جَ ٻّٔ ـطؼ ڏغْ رُّٔ آُْ‪.‬‬
 ‫‪20‬‬ ‫‪19‬‬

‫حْ جرلٔق حّ ڪو پّرق ٿْ قٍٓصق جَ اُّ آرًٓ کْ غٔط ىلاىْ ذيال آقر‬ ‫‪“Mr. Vishnu shridhar vakankar, former Head of the‬‬
‫ىڃڻ قارك ٌؼطْٓ کْ ڪّڙق ثاةث ڪطك غگٍِصق‪.‬‬ ‫‪Archaeology Department of Ujjain (Vikram) University‬‬
‫‪claimed here on Thursday that he had successfully made a‬‬
‫‪ 1960‬۾ غڀ کاـ پِطًٓ ڊاڪٽط فحد غٍگَِ غٍڌ حْ نپْ (رغو‬ ‫‪break through in solving the mystery of the writing of the seals‬‬
‫انشط) کْ ڪاىٔاةْ غاـ پڙُّٔ ُّ‪ .‬اًٌِ اـ قكث نڳ ڀڳ ‪ 2500‬ىِطقـ‬ ‫‪found in the Indus valley civilization of Harappa and Mohen-‬‬
‫“راحػٿاـ پطاچَٔ قدٓا پطجؾٺاـ”‬ ‫پڙُْ قرجّٔـ ُّٔـ‪ ،‬حًٍِ حْ آڌار جْ‬ ‫‪jo-daro. He claimed that the Indus Valley civilization script‬‬
‫‪was original to India and its roots are found in the Aryan‬‬
‫حّڌپّر کاـ ڇپخڻ قارك پحطٓڪا ۾ اًٌِ ڪٔحطائْ نٔک نکٔا ُئا‪ .‬ڊاڪٽط‬
‫”‪civilization.‬‬
‫ڊاڪٽط پصىڌر پاٺڪ‬ ‫فحد غٍگَِ حْ کّحٍا حْ آڌار جْ ُڪ نٔک‬ ‫‪He challenged foreign claims that the Indus valley‬‬
‫“ٍُصقغحاـ ٽائٔيظ” ۾ اًٌِ حْ ذيآث ۾ نکّٔ ُّ‪ ًُ .‬کاـ ةؿص ُڪ سط‬ ‫‪civilization was non- Aryan by stating that recent results were‬‬
‫۾ ڪٔيتطج حْ ڊاڪٽط انچً ىصٓط سط نکْ اًٌِ کْ ستطدار ڪّٔ ُّ جَ‬ ‫‪based on computers.‬‬
‫ڊاڪٽط قاڪٍڪط پٍٍِخْ ٻئْ ةٔاـ ۾ حٔڪّ ٽائٔيظ آؼ اٌڊٓا‬
‫ڊاڪٽط غٍگَِ حْ کّحٍا غاـ جَ آرَٓ ۽ دراقڙ جِضٓب حّ فطؽ ئْ ٌَ رٍُصق‪.‬‬
‫(اذيصاةاد ‪ ) 22/12/85‬۾ ڇپّٔ ُّ‪.‬‬
‫أٌڪ ؾانيً آرًٓ حْ ىلاىْ ُئڻ حْ ٌؼطْٓ حْ جائٔص ڪئْ آُْ‪ .‬اًٌِ‬
‫‪“ His survey (conducted by 30 experts draws from different‬‬
‫حً دنٔهً حْ غِارك پٍٍِخْ ٌؼطْٓ حْ ذيآث ڪئْ آُْ اًٌِ ىاـ‬ ‫)‪disciplines like archaeology, geology, history, folklore etc.‬‬
‫ڪخَِ ُْ آًُ‪.‬‬ ‫‪when completed might even drastically change the popular‬‬
‫‪ُ .1‬ڪ ىهڪ کْ ڇڏك ٻئْ ىهڪ ۾ قڃْ رُڻ قارك كّىً کْ ـصًٓ‬ ‫‪conception among historians that Aryans invaded India from‬‬
‫”‪Central Asia, etc.‬‬
‫جائًٔ پٍٍِخْ ةٍٔاد حْ ٓاداؽث رٍُصك آُْ‪ .‬ڀارة ۾ رٍُصڙ‬
‫ٓؿٍْ احًٔ (قڪطؿ) ٌّّٓٔرغٽْ ۾ آرڪٔاالحْ ڊپارٽئٍٽ حْ‬
‫ٰ‬
‫پارغًٔ کْ ‪ 800‬غؤ غاؾ گضرك قڃڻ کاٌپِّء پٍٍِخْ قظً حْ‬
‫اڳئًٔ ـصر قؽٍّ ؽطٓڌر قاڪٍڪط ‪ 30‬ىاُطـ حْ ىصد غاـ غٍڌق ىاٿطك‬
‫ٓادگٔطك كائو آُْ‪ .‬كصٓو ىفطًٓ ۽ فٍٔؾً کْ پٍٍِخْ پٍٍِخْ‬
‫حْ جِضٓب غاـ جؿهق رکٍصڙ آثارـ جْ جائًٔ جرلٔق ڪطك اُّ ثاةث ڪّٔ‬
‫قظً حْ ٓادداؽث آُْ‪ .‬ڀهْ ئْ اُْ اـ حْ ٺٔڪ ٺٔڪ ذانث‬
‫ٓؿٍْ ُڙاپا حْ‬
‫ٰ‬ ‫آُْ جَ ُڙاپا حْ جِضٓب حّ ةٍٔاد آرًٓ حْ جِضٓب ۾ ُّ‪،‬‬
‫ٻڌائْ ٌَ غگًِ‪ .‬پط قٓصڪ آرًٓ کْ پٍٍِخْ قظً حْ ڪا ةَ‬
‫جِضٓب کاـ آرًٓ حْ جِضٓب پطاڻْ ُئْ‪ .‬اًٌِ حْ قٓچار ۾ ُڙاپا حْ‬
‫ٓادداؽث ٌاُْ‪ .‬اُْ غصائًٔ ًُ ىهڪ کْ پٍٍِخّ غيخٍِصا آٓا آًُ‪.‬‬
‫جِضٓب آرًٓ حْ جِضٓب حّ ئْ ذفّ ُئْ‪ .‬اُّ ٌحٔخّ اًٌِ ڪيپّٔٽط حْ‬
‫‪ .2‬قٓصڪ ادب كصٓو جطًٓ ادب آُْ‪ .‬حٔڪڏًُ آرَٓ ٻاُطاـ اچْ ُحْ‬
‫ىصد غاـ ڪڍّٓ ُّ‪ .‬ڊاڪٽط قاڪٍڪط حّ اُّ ةَ چّڻ آُْ جَ حڏًُ اًٌِ‬
 ‫‪22‬‬ ‫‪21‬‬

‫آًُ‪ .‬حٔڪڏًُ غٍػڪطة غٔط ىلاىْ آرًٓ حْ ٻّنْ آُْ جَ اًٌِ‬ ‫رُٔا جَ ڪِڙق غتب آُْ حّ ححاـ ةَ اُْ آٓا‪ ،‬اـ ىهڪ ۾ اًٌِ حّ‬
‫حْ اچڻ کاـ گِڻّ پِطًٓ ُحْ رٍُصڙ ىلاىْ ىاڻًِ حْ ٻّنْ ۾‬ ‫ادب ڪٌَّ ٌٿّ ىهْ‪ .‬اجْ اًٌِ حا ڪخَِ ذفا جَ ىهڻ گِطحً ُا‪ .‬اُّ‬
‫‪ 75‬کاـ ‪ 90‬غٔڪڙق نفغ ڪٿاـ اچْ قٓا؟‬ ‫چّڻ جَ آرًٓ حْ ؽؿّر ۾ قاڌارق ڀارة ۾ اچْ ٿّٔ‪ ،‬ـرٔد ڪٌَّ‬
‫ٌٿّ نڳْ‪ .‬اـ حْ ةٍػتث اُّ چّڻ قڌٓڪ ىٍاغب رٍُصق جَ ڀارة ۾‬
‫رٍُصڙ آرًٓ ىاـ ئْ ڪخَِ ىاڻِّ ٻاُط قٓا‪ .‬اُْ اُڙا ؾاؿ ىاڻِّ‬
‫ُئا حً حْ جِضٓتْ ارجلا ؾاؿ درحْ حْ ُئْ جٍٍِڪطك اُْ ححْ‬
‫اؾهْ درحْ حّ ادب ۽ جِضٓب ٌَ ڏئْ‬
‫ٰ‬ ‫قڃْ رُٔا اجْ حْ ىاڻًِ کْ‬
‫غگِٔا‪.‬‬
‫‪ .3‬رگ قٓص ۾ ىّحّد حاگطافٔائْ اؽارـ ىاـ ةَ ىرػّس ٿئْ ٿّ آرَٓ‬
‫ةٍٔادك ظّر پٍخاب حْ ڀطپاغْ ۾ رُڻ قارا ُئا‪.‬‬
‫‪ّٓ .4‬رپ حْ ڪًٍِ ٻّنْ ۾ آرَٓ نفغ حّ ڪّئْ ةگڙٓم رقپ ڏغڻ‬
‫۾ ٌٿّ اچْ‪ .‬حٔڪڏًُ اجْ ڪٿْ آرًٓ حّ قظً ُخْ ُا جَ اًٌِ‬
‫حْ ٻّنْ ۾ آرًٓ غاـ ىهٍصڙ حهٍصڙ ڪّئْ نفغ ضطقر ُخْ ُا‪.‬‬
‫‪ .5‬ڀارة ۾ ىطقج “اٌاڙك” نفغ جارٓشْ ذٔثٔث ڀطّٓ آُْ‪ .‬اُّ نفغ‬
‫“اٌارَٓ” حّ ةگڙٓم رقپ آُْ‪ .‬حِڙك رٓث آرَٓ نفغ غٺْ ۽ جِضٓب‬
‫ٓافحَ ؽشؿ الِء اغحؿياؾ ٿئْ ٿّ‪ ،‬اٌِْ رٓث اٌارَٓ ىاـ ةگڙٓم نفغ‬
‫اٌاڙك ٓا حاُم‪ ،‬ةْ غيخَِ ٓا ةْ جِضٓب ىاڻِّ الِء اغحؿياؾ ٿٍٔصق‬
‫آُْ‪.‬‬
‫‪ .6‬غٍػڪطة غڀٍْ ڀارجْ ٻّنًٔ حّ ةٍٔاد آُْ‪ .‬ڏکڻ ٍُصقغحاـ (ححاـ‬
‫حْ ىاڻًِ کْ آرًٓ حْ اچڻ کاـ اڳ حّ ىلاىْ رُّاغْ ٻڌآّ‬
‫قٍٓصق آُْ) حْ ٻّنْ ۾ ‪ 75‬کاـ ‪ 90‬غٔڪڙق نفغ غٍػڪطة حا‬
 ‫‪24‬‬ ‫‪23‬‬

‫ىؾِّر ؾانو پطٌػپاؾ پْ‪ -‬ٽْ ؽطك ٌّاس آٍگار پٍٍِخْ ڪحاب‬
‫آرَٓ ۽ دغّٔ‬
‫’’’’’‬ ‫”‪ “Dravidian studies‬۾ نکّٔ آُْ‪-0‬‬
‫‪“ The Aryas and Dasyus are referred to not as indicating‬‬
‫‪different races. These words refer not to race but to cult. The‬‬ ‫ىغطةْ ٌؼطْٓ حْ غٔط ىهڪْ ۽ اًٌِ حْ پٔطقڪار ىلاىْ‬
‫‪Dasyus are without rites, fireless, non-sacrifices, without‬‬ ‫نٔکڪً حْ ىعاةق رگ قٓص ۾ آرَٓ ۽ داس ٓا دغّٔ نفغ انڳ انڳ كّىً‬
‫‪prayers, without ricks etc. Thus the difference between‬‬ ‫کْ ةٔاـ ڪٍصڙ آًُ‪ .‬اًٌِ حّ چّڻ آُْ جَ آرَٓ ُحاـ حا ىلاىْ رُّاغْ ٌَ‬
‫”‪Aryans and Dasyus was not one of race, but of cult.‬‬
‫ُئا‪ُ .‬حاـ حْ كتائهْ حً کْ قٓص ۾ داس ٓا دغّٔ ٌانْ غاـ غڏّٓ قّٓ آُْ‬
‫اُڙك رٓث ؽطك آٍگار آرَٓ ۽ دغًٔ حْ فطؽ کْ ذاجًٔ حّ فطؽ ٌَ‬
‫اُْ ڪّؾ‪ ،‬دراقڙ‪ ،‬غٍٿاؾ ۽ ڀٔم قغٔطف ُحاـ حْ ىلاىْ رُّاغْ ُئا‪.‬‬
‫ىڃْ گڻً ۽ ڪو ۽ ؾادجً جْ اٌرفار رکٍصڙ ىڃّٔ آُْ‪ .‬اًٌِ حْ ةٔاـ‬
‫آرًٓ حّ ڌرؿ‪ ،‬جِضٓب‪ ،‬رٌگ رقپ‪ ،‬ؽڪم‪ ،‬ٻّنْ قغٔطف انڳ ُئْ‪ .‬ىلاىْ‬
‫حّ آڌار رگ قٓص )‪ (8/70/11‬حّ ُْ ىٍحط ىرػّس ٿئْ ٿّ‪.‬‬
‫أٌَ قرجو ُ‬ ‫ذاجًٔ حّ رٌگ ڪارق ُّ‪ ،‬اًٌِ حّ ٌڪ چپٽّ ُّ ۽ اُْ نٍگ حْ پّڄا‬
‫ىاٌؾئج قاٌيصّٓٓياق غَُّ‬
‫ڪٍصڙ ُئا‪ .‬آرًٓ غاـ غصائًٔ اًٌِ حْ حٍگ ٿٍٔصك رٍُصك ُئْ‪ .‬آرَٓ جٔظ‬
‫غکا ُد ُڌقٓث پطقجَِ ُغگٍِآَ دغٔو پطقجَِ‬ ‫دىاغ ُئا‪ ،‬اـ حا ُٿٔار ةَ ةِحط ُئا‪ ،‬اٌڪطك اُْ اڪثط ىلاىْ ىاڻًِ جْ‬
‫ُحْ دغّٔ حْ ساـٔث غچ‪ ،‬ؾصؿ جؾصد‪ُ ،‬‬
‫پطاپڪار قغٔطف حْ اةحڙ‬ ‫فحد ذاـم ڪٍصا ُئا ۽ اًٌِ کْ پٍٍِخّ داس ةڻائْ ڇڏٍٓصا ُئا‪ .‬اًٌِ ئْ‬
‫اؾهْ ساـٔحً قارك ؾانيً حْ‬
‫ٰ‬ ‫سٔانً قارق‪ ،‬غٔط اٌػاٌْ ؾيم ڪطڻ قارق‪،‬‬ ‫ىلاىْ رُّاغًٔ حْ الِء قٓص ۾ داس ۽ دغّٔ حِڙـ ٌفطة اٌگٔظ نفؼً حّ‬
‫چاٍُا قغٔطف ٌَ ڪطڻ قارق چّٔ قّٓ آُْ‪.‬‬ ‫اغحؿياؾ ڪّٔ قّٓ آُْ‪ .‬قٓصڪ ڌرؿ حْ ةگاڙڻ‪ ،‬اٌگطٓظ ذڪّىث کْ‬
‫اـ ىاـ ڪًٍِ ذاة ٓا ساص كتٔهْ الِء ٌفطة ٓا ذػص ىرػّس ٌٿّ‬ ‫ىضتّط ةڻائڻ ۽ ىلاىْ رُّاغًٔ کْ پٍٍِخْ ٌؼطْٓ حّ پّئهڳ ةڻائڻ الِء‬
‫ٿئْ‪.‬‬ ‫ئْ اـ ظطح حّـ غهط ڳانِّٔـ ڦِالّٓـ قّٓـ حً حْ ٌحٔخْ ۾ ٌَ ڄاڻ‬
‫ىصراس ٌّّٓٔرغٽْ حْ ؽطك قك‪ -‬آر راىچٍصر دٓڪؾحار ‪29.30‬‬ ‫ڪٔحطًٓ ىفٔتحً حّ ىًٍِ ڏغڻّ پّٔ آُْ‪ .‬ذلٔلث ۾ قٓص ۾ آٓم آرَٓ ۽‬
‫ٌّىتط ‪ 1940‬۾ ىصراس ٌّّٓٔرغٽْ ۾ ٻَ ؾاؿ نٔڪچط ڏٌا ُئا حٔڪْ آڊٓار‬ ‫دغّٔ قغٔطف نفغ ذاة کْ ةٔاـ ڪٍصڙ ٌَ پط گڻً کْ ػاُط ڪٍصڙ آًُ‪ .‬ڪً‬
‫الئتطٓطك ىاـ ‪ 1947‬۾ ”‪ٌ “origin and spread of the tamils‬انْ ڪحاب‬ ‫ڄاڻْ ٻخِْ ۽ ڪً قٓصـ حْ ڳّڙَُ ڳانًِٔ کْ ٌَ غيخِڻ ڪطك اًٌِ‬
‫حْ رقپ ۾ ڇپّٔ ُّ‪ .‬اُْ نکً ٿا جَ‬ ‫نفؼً حّ اةحّ ىعهب قٺْ اغاـ کْ جتاُْ حْ رغحْ جْ ڇڏك ڏٌّ قّٓ‬
‫آُْ‪.‬‬
 ‫‪26‬‬ ‫‪25‬‬

‫پطىاجيا حّ ذڪو آُْ جَ جُّاـ رقذاٌْ ظاكث کْ قڌائٍٔصك‪،‬‬ ‫‪“The fact is that the Dasyus were not non- Aryans. The‬‬
‫ةاؾيم ۽ غفهث کاـ آحا ٿْ داـ ٌَ ڪطڻ حْ ؾادة کْ ڇڏٍٓصك غڄْ‬ ‫‪theory that the Dasyus- Dravidians inhabited the Punjab and‬‬
‫غٍػار کْ آرَٓ ةڻآّ‪.‬‬ ‫‪the Ganges valley at the time of the so called Aryans‬‬
‫‪invasion of India and overcome by the latter, they fled so‬‬
‫اـ ىٍحط ۾ غڀٍْ کْ آرًٓ کْ ةڻائڻ حْ جطغٔب ڏٌْ قئْ آُْ‪.‬‬
‫”‪south India and adopted it as their home cannot stand.‬‬
‫حٔڪڏًُ آرَٓ ۽ دغّٔ حٍو کاـ ٓا قراثث ذرٓؿْ ٿٍٔصا ُخً ُا جَ اًٌِ کْ‬ ‫‪Origin and spread of Tamils by V.R Ramchandra Diksitar P. 14‬‬
‫غڌارك آرَٓ ڪٔئً ةڻائْ غگِخْ پّٔ؟ ًُ ىٍحط جْ قٓچار ڪطڻ غاـ‬ ‫ٓؿٍْ غچائْ اُا آُْ جَ دغّٔ (ذاجًٔ حْ نراظ کاـ) آرًٓ کاـ‬
‫ٰ‬
‫ػاُط آُْ جَ آرًٓ ةڻائڻ الِء ڪً ىشفّص گڻً حّ قاڌارق ڪطڻ ىعهّب‬ ‫گِٽ ٌَ ُئا‪ .‬اُّ قٓچار جَ دغّٔ ۽ دراقڙ پٍخاب ۽ گٍگا حْ ىاٿطك ۾ رٍُصا‬
‫آُْ‪ .‬اـ ىاـ اُّ ػاُط آُْ جَ حًٍِ ۾ اُْ گڻ ٌاًُ‪ ،‬حٔڪّ ةْ غيخَِ‬ ‫ُئا ۽ حڏًُ آرًٓ ذيهّ ڪّٔ جَ اُْ آرًٓ کاـ ُارائْ ڏکڻْ ظطؼ ڀڄْ‬
‫آُْ‪ ،‬آنػْ ڪٍخّس آُْ اُّ آرَٓ ٌاُْ‪ .‬دغّٔ آُْ‪ .‬ىلفص اُّ آُْ جَ آرَٓ‬ ‫قٓا ۽ ڏاکڻْ ذفْ کْ ئْ پٍٍِخّ گِط ةڻائْ ڇڏّٓ ٺٔڪ ىؿهّؿ ٌٿّ ٿئْ‪.‬‬
‫۽ دغّٔ نفغ حّ جؿهق ڪًٍِ ذاة غاـ ٌَ پط گڻً غاـ آُْ‪.‬‬ ‫ىػٽط ىّٔر ةَ اٌِْ ٌؼطْٓ حْ جائٔص ڪٍصك نکّٔ آُْ جَ‬
‫‪“ I have gone over the name of Dasyus or Asuras motioned‬‬
‫‪in the Rigveda with the view of discovering whether any of‬‬
‫قٓصڪ ادب ۾ آرَٓ نفغ حّ اغحؿياؾ‬ ‫‪them could be regarded as of non- Aryan or indigenous‬‬
‫‪origin, but I have not observed that appeared to be of this‬‬
‫”‪character.‬‬
‫‪Original Sanskrit Texts, Vol. II, P. 387‬‬
‫ؽاغصقرجاـ‬
‫‪.‬‬ ‫ِق حاٌْ ُٔار ٓأٌْ چَ دغّٔق ةطُؾيحْ رٌڌٓا‬
‫ٓؿٍْ ىّـ رگ قٓص ۾ آٓم دغّٔ ۽ اغط ٌانً جْ اـ ٌڪحَ ٌگاَُ‬
‫ٰ‬
‫‪) 1/51/08‬‬ ‫(رگ قٓص‬ ‫غاـ قٓچار ڪّٔ جَ ڇا اًٌِ ىاـ ڪًٍِ کْ اٌارَٓ ٓا ىلاىْ ىاڻًِ الِء‬
‫ىؿٍْ ۾ آّٓ آُْ ۽‬
‫ٰ‬ ‫ًُ ىٍحط ۾ آرَٓ نفغ دغّٔ حْ اةحڙ‪ /‬ضص حْ‬ ‫اغحؿياؾ ڪٔم ىڃْ غگِخْ ٿّ؟ پط ىٌّکْ اُڙق ڪّئْ ٌانّ ٌَ ىهّٔ‪.‬‬
‫دغّٔ حْ الِء ـفث حْ رقپ ۾ “اقرة” نفغ حّ اغحؿياؾ ٿّٔ آُْ‪ .‬اـ‬ ‫رگ قٓص ‪ 09/63/05‬۾ چٔم آُْ جَ‬
‫ىاـ آرَٓ نفغ ىاـ اجو گڻً قارق ٻًٔ حّ ڀهّ چأٍُصڙ ىاڻِّ ىلفّد آُْ‪.‬‬ ‫اٌصرؿ قرڌٌحّ اپحطَُ ڪطڻٌّحّ‬
‫اؾهْ ساـٔحً غاـ ڀطپّر‬
‫ٰ‬ ‫قٓصـ ۾ ححْ ححْ ةَ آرَٓ نفغ آُْ‪ُ ،‬ط ٍُڌ‬
‫قؽػػّىارٓػػو‪ .‬اپػگػػھٍٍحّ اراقڻَِ‬
‫ىاڻِّ حّ ئْ ةٔاـ ڪٍصڙ آُْ‪.‬‬
 ‫‪28‬‬
‫قانئڪْ راىائڻ ۾ راؿ کْ غڀٍْ الِء ُڪخِڙك ٌؼط رکٍصڙ ۽ غڀ کْ‬
‫چٍڊ حٔاـ پٔارق ٌؼط اچڻ غتب آرَٓ چّٔ قّٓ آُْ‪.‬‬
‫ٻانڪاٌڊ ‪ . 01/16‬آّڌٓا ڪاٌڊ )‪ (13/05‬راؿ کْ حٍِگ ىّڪهڻ حْ‬
‫ڪٔڪئْ حْ گِط غتب دؽطٿ اـ کْ “اٌارَٓ” چئْ ىشاظب ٿّٔ آُْ‪.‬‬
‫‪ 19/19‬۾ غاڳْ غتب ڪطك کٔع‬ ‫قرك پاڻ ىِطؽْ قانئڪ ةَ راىائڻ‬
‫“اٌارَٓ” چئْ اـ کْ ٌٍصّٓ آُْ‪.‬‬
‫ىِاجيا ٻڌ ةَ غٺْ ىاڻًِ الِء ُط ٍُڌ آرَٓ نفغ حّ اغحؿياؾ ڪّٔ‬
‫آُْ‪ .‬اـ حّ ةٔاـ ڪٍصك اـ حّ ٌؾأٌّـ ًُ ظطح ٻڌآّـ آًُ‪.‬‬
‫ٓؿٍْ غاُّارـ کْ ىارڻ قارق آرَٓ ٌاُْ ٿٍٔصق‪ .‬غڀٍْ غاُّارـ الِء ؾصؿ‬
‫ٰ‬
‫جؾصد حّ حضةّ رکڻ قارق آرَٓ ٌُّصق آُْ‪ .‬پيپص ‪.270‬‬
‫دغّٔ نفغ حّ اغحؿياؾ‬
‫آرَٓ نفغ قاٌگط دغّٔ نفغ ةَ ـفث کْ ةٔاـ ڪٍصڙ نفغ آُْ‪.‬‬
‫اٌڪطك غڀٍْ ؾالئلً ۽ زىاًٌ ۾ دغّٔ ٿٍٔصا آًُ‪ .‬ىِاڀارة ( ؽاٌحْ پطق‬
‫‪ ) 65/23‬۾ چٔم آُْ‪ .‬غڀٍْ ىاڻًِ ۽ قرڻً ۾ دغّٔ غڀاُء حا ىاڻِّ ٿْ‬
‫غگًِ ٿا‪.‬‬
‫دغّٔ نفغ حّ ىعهب ۽ ىشطج ةَ اًٌِ حْ گڻ‪ ،‬ؾيم ۽ غڀاُء جْ‬
‫دارقىصار رکڻ کْ ػاُط ڪطك ٿّ‪ٌ .‬طڪث ‪ 07/23‬۾ اـ نفغ حّ ةٍٔاد ًُ‬
‫ظطٓلْ غاـ ٻڌآّ قّٓ آُْ دغّٔ اُّ آُْ حٔڪّ ةْ ؾيم آُْ ٓا ةطا ؾيم‬
‫‪27‬‬
‫اىطڪّش (غٍػڪطة ڊڪؾٍطك حّ ٌانّ) ‪ 02/07/03‬۾ نکٔم آُْ‬
‫آرَٓ نفغ ؽطٓف‪ ،‬غٺْ‪ ،‬جِضٓب ٓافحَ‪ ،‬رقذأٌث پػٍص قغٔطف نفؼً حّ ُو‬
‫ىؿٍْ آُْ‪ّٓ .‬گ قؽػٺ ٌطقاڻ ‪ 126/54‬۾ چٔم آُْ جَ‬
‫ٰ‬
‫“حٔڪّ پٍٍِخْ فطضً کْ غصائًٔ ةخا آڻْ ٿّ ۽ ٌَ ڪطڻ الئق‬
‫ؾيهً کاـ پاپً کاـ پطك رُْ ٿّ‪ .‬اُّ آرَٓ چّائْ ٿّ‪.‬‬
‫ڪًٍِ ؾانو ُٔٺًٔ اٺً گڻً غاـ ڀطپّر ىاڻِّ کْ آرَٓ ٌانْ غاـ‬
‫غڏّٓ آُْ‪.‬‬
‫ٓؿٍْ حٔڪّ ؾانو آُْ‪ُ ،‬ئؾَ ـتط ڪطڻ قارق آُْ‪ ،‬ىً (ٌفع)‬
‫“ ٰ‬
‫کْ ضاةعْ ۾ رکْ ٿّ‪ ،‬غچار‪ ،‬ذّاغً کْ كتضْ ۾ رکٍصڙ‪ ،‬داٌْ‪ ،‬رذيصؾ‬
‫۽ ٌياڻّ آُْ اُّ آرَٓ چّرائْ ٿّ‪.‬‬
‫ىِاڀارة ۾ نکٔم آُْ جَ‬
‫“حٔڪّ ُڪ ڀٔطق سحو ٿْ قٓم دؽيٍْ کْ قرك قڌائْ ٌٿّ‪،‬‬
‫حٔڪّ ٌَ غطقر ڪٍصق آُْ ٌَ ڪڏًُ ىآّس ٿٍٔصق آُْ‪ ،‬حٔڪّ پٍٍِخْ‬
‫غک ۾ ڦٌّڊحْ ٌٿّ ۽ ٻًٔ کْ دکْ ڏغْ سّش ٌٿّ ٿئْ‪ ،‬داـ ڏٓئْ‬
‫پڇحائْ ٌٿّ اُّ آرَٓ غڏائْ ٿّ‪.‬‬
‫اًٌِ ساـحًٔ کْ اپٍائٍٔصڙ ڪّئْ ةَ ُخْ اُّ حًٍِ ةَ ىهڪ‪،‬‬
‫ٌػم ٓا ساٌصاـ ۾ پٔصا ٿٔم ُخْ ۽ گّرق‪ ،‬ڪارق ٓا ڪڻڪْ رٌگ حّ‬
‫ُخْ اُّ آرَٓ چّائٍٔصق‪.‬‬
‫ڀڳّد گٔحا ۾ حڏًُ ؽطك ڪطؽً ڏٺّ جَ ارحً ىَُّ حْ قس ٿْ‬
‫کحطًٓ قارك فطض ۽ اـّؾ کاـ ُٽْ رُّٔ آُْ جَ اًٌِ ارحً حْ اـ ُهث‬
‫کْ “اٌارَٓ حؾٽ” گٔحا ‪ 2/2‬چئْ اٌکْ ڌڪارّٓ آُْ‪.‬‬
 ‫‪30‬‬
‫گطفٿ رگ قٓص ‪ 01/10/01‬جْ جتفطك ۾ نکّٔ آُْ‪.‬‬
‫‪“ The dusky brood the dark aborigines who opposed the‬‬
‫”‪Aryans.‬‬
‫ٓؿٍْ ڪارك رٌگ حْ ىلاىْ ىاڻًِ کْ حٔڪْ آرًٓ حْ ىشانفث‬
‫ٰ‬
‫ڪٍصا ُئا‪ ،‬داس ٓا دغّٔ چّرائٍٔصا ُئا‪ .‬ة ِطـغٔط حْ ٌاؿ ٌِاد ىلاىْ ىاڻًِ‬
‫کْ ڪارق ثاةث ڪطڻ الِء اُْ رگ قٓص‬
‫)‪ (01/101/01,1/130/08,2/20/07,4/16/13,06/47/21,07/05/03‬حْ‬
‫ڇًِ ىٍحطـ حّ ذّانّ ڏًٓ ٿا‪ .‬حً ۾ “ڪطؽڻ” نفغ حّ اغحؿياؾ ٿٔم آُْ‪.‬‬
‫ذلٔلث ۾ اًٌِ ىٍحطـ ۾ ىاڻًِ حّ ٌَ پط ڪڪطـ حْ انڳ انڳ ؽڪهًٔ‬
‫ٓا ذانحً حّ ذڪط آُْ‪ .‬حٔئً “ڪطؽڻ گطڀا” نفغ حّ ىعهب غڪٍص غّاىْ‬
‫“ڪطؽڻ‬ ‫ڪّٔ آُْ جَ ڪارك ڪارك گِٽائً غاـ ڀطٓم ڪڪطـ حّ ٌانّ‬
‫گطڀا” چّٔ قّٓ آُْ‪.‬‬
‫چيط‪ُ ،‬‬
‫گِ ًِ‪،‬‬ ‫انّٔش‪ ،‬ؽيتط‪ِ ُ ،‬‬
‫ِ‬ ‫قٓص ۾ دغًٔ حا ٌاؿ ٌِاد ٌٔحا (اڳّاڻ)‬
‫قرچً قغٔطف ةَ ڪڪطـ حْ انڳ انڳ ؽڪهًٔ حا ُْ ٌاال آًُ‪ .‬أٌڪ‬
‫ٓؿٍْ قرجطـ کْ ٌاس ڪطڻ قارق چّٔ قّٓ‬
‫ٰ‬ ‫ىٍحطـ ۾ اٌصر کْ “قرجطُا”‬
‫آُْ‪ .‬قٓص ۾ ڪڪطـ حّ ٌانّ قرجط آُْ ۽ اًٌِ کْ ٽّڙك ڪطك ةطغاة‬
‫قٓصارٿ دٓپڪا‬ ‫ڪطڻ قارق ُئڻ ڪطك غج ٓا ةخهْ حّ ٌانّ اٌصر آُْ‪.‬‬
‫ىؿٍْ جْ رقؽٍْ قحٍِصڙ) ٌطڪث حْ رچٍٔصڙ ٓاغڪ آچارَٓ اڳ‬
‫ٰ‬ ‫(قٓصـ حْ‬
‫کاـ اٽڪم پٍج ُظار غاؾ اڳ نکّٔ آُْ “حٍگ ىرػّس ٿٍٔصڙ اُّ ةٔاـ‬
‫‪“ The term Dasa, Dasyu properly the name of the dark‬‬
‫ةطغاة حْ ؾيم غاـ جؿهق رکٍصڙ آُْ‪”.‬‬
‫قٓص حْ ؽاؾطاٌَ ۽ جيثٔهْ اٌصاز کْ ٌَ غيخِڻ حْ غتب ىغطةْ‬
‫ىاڻًِ قٓص ۾ آٓم نفؼً ۽ ىٍحطـ حّ غهط ىعهب ڪڍك االُْ ڇا حّ ڇا‬
‫‪29‬‬
‫ڪطڻ قارق حٔڪّ غٺً ؾيهً کاـ پطك ٓا اًٌِ ۾ رڪاقٽ قحھڻ قارق آُْ‪.‬‬
‫رگ قٓص ‪ 10/22/08‬۾ دغّٔ حْ ٌؾاٌْ ًُ ظطح ةٔاـ ڪٔم آُْ‪.‬‬
‫ٓؿٍْ دغّٔ اُّ آُْ حٔڪّ غّچ قٓچار ڪطك ڪو ٌٿّ ڪطك‪،‬‬
‫ٰ‬
‫حٔڪّ اٍُػا‪ ،‬غچ‪ ،‬رذيصنْ قغٔطف غٺً ؾادجً کْ ٌَ اپٍائْ اـ حّ اةحڙ‬
‫اٍُػا‪ ،‬ڪّڙ‪ ،‬ةْ رذيْ قغٔطف ؾيم ڪطك ٿّ ۽ حٔڪّ ىاڻِپْ قارا ؾيم‬
‫ٌٿّ ڪطك‪ .‬قٓصـ ۾ اُڙك غٔط اٌػاٌْ ۽ غٔط غياحْ فطدـ کْ دغّٔ ٌانْ‬
‫غاـ غڏك اًٌِ کْ سحو ڪطڻ جْ زقر ڏٌّ قّٓ آُْ‪ ًُ .‬ڏس ۾ رگ قٓص حّ‬
‫ٓؿٍْ راحا کْ چّٔ‬
‫ٰ‬ ‫‪ 06/22/10‬ساص ظّر ذڪط ڪطڻ الئق آُْ‪ .‬حًٍِ ۾ اٌصر‬
‫قّٓ آُْ جَ جّـ ڌرؿ حْ ڪيً ۾ رڪاقٽ قحِڻ قارـ ۽ اًٌِ حّ ٌاس ڪطڻ‬
‫ٓؿٍْ اجو ۽ ةاڪطدار ةڻائْ‪ .‬غآڻ اـ حْ جؾطٓؽ‬
‫ٰ‬ ‫قارق “داغً” کْ ةَ آرَٓ‬
‫ڪٍصك نکّٔ آُْ جَ اٌصر حّ ڪو ةْ ؾيم ىاڻًِ کْ اجو اٌػاـ ةڻائڻ آُْ‪.‬‬
‫اـ ىاـ ػاُط آُْ جَ آرَٓ ۽ دغّٔ حّ فطؽ ؾيهً حْ غتب آُْ ٌَ ڪَ ذاة حْ‬
‫غتب‪.‬‬
‫ىٍّغيطجْ ‪ 10/45‬۾ چٔم آُْ جَ‬
‫ًُ نّڪ ةطُيڻ قغٔطف قرڻً ۾ اجو ڪو ٌَ ڪطڻ غتب انڳ ڪٔم‬
‫حٔڪْ ذاجّٔـ آًُ اُْ چاُْ ڪِڙك ةَ ٻّنْ ڳانِائٍٔصڙ ُخً غڀ دغّٔ‬
‫آًُ‪ .‬اـ ىاـ ػاُط آُْ جَ آرًٓ ۾ ةَ حٔڪْ ةطا ؾيم ڪٍصڙ آًُ اُْ دغّٔ‬
‫چّائً ٿا‪.‬‬
‫ىٔڪڊاٌم نکّٔ آُْ‬
‫”‪aborigines.‬‬
 ‫‪32‬‬
‫اًٌِ حّ اُّ سٔاؾ ةَ ةْ ةٍٔاد آُْ‪ٌ“ .‬اس” نفغ حّ ىعهب ٌڪ ٌاُْ ةهڪ‬
‫“آقاز ڪطڻ” آُْ‪ .‬رگ قٓص حْ حًٍِ ىٍحط )‪ (05/29/10‬۾ اُّ نفغ آُْ‪ .‬اجْ‬
‫حِڙ ٓا ڪڪطـ حّ ىّضّع آُْ‪ .‬اٌڪطك ڪڪطـ حْ ـفث حْ ـّرة‬
‫۾ اـ حّ ىعهب “آقاز ٓا گاج ٌَ ڪطڻ قارا ڪڪط” آُْ‪ .‬ةِّء غگٍِصڙ ٌڪ‬
‫چپٽّ ٓا غڌق‪ ،‬اـ غاـ اـ نفغ حّ ڪّةَ قاغعّ ڪٌِّْ‪.‬‬
‫ةصكػيحْ غاـ ٻئْ ٌيٌّْ ڀارة حْ كصٓو جّارٓز حّ ةِاٌّ ةڻائْ‬
‫قٓص ۽ قٓصڪ زىاٌْ حْ آرًٓ حْ حٔڪا جفّٓط ىّحّدف ۽ ىػحلتم حْ‬
‫ٌػهً حْ غاىِّـ پٔؼ ڪئْ پئْ قڃْ‪ ،‬اٌکْ پڙُْ ٻڌك ڪًٍِ حْ ةَ‬
‫دؾ ۾ پٍٍِخْ ىاضْ غاـ ىرتث ۽ فشط حّ حضةّ ٌٿّ رُْ غگِْ‪.‬‬
‫غٔط ىهڪْ ذيال آقرـ قكث ةَ قكث اغاـ حْ جّارٓز ۽ ڪحاةً‬
‫کْ ةگاڙّٓ ۽ ُاڻ قرك ڪخَِ ٻٔا ىاڻِّ ًُ ؾيم کْ حارك رکڻ ۾‬
‫ىؾغّؾ آًُ‪.‬‬
‫جّارٓز اـ کْ چئتّ آُْ حًٍِ ۾ قاكؿً کْ حٔئً حّ جٔئً پٔؼ‬
‫ڪّٔ قڃْ‪ .‬ڪًٍِ ةَ غتب غچائْ کْ ٽّڙك ىطقڙك پٔؼ ڪطڻ ؾلم حّ‬
‫آجو گِاة آُْ‪.‬‬
‫چّٔ قّٓ آُْ‪ ،‬چاُْ اُّ ڪًٍِ ةَ ذاة ٓا كتٔهْ حّ ُخْ‪ .‬ىغطةْ نٔکڪً‬
‫(سحو ؽصف)‬
‫‪31‬‬
‫نکْ ڇڏّٓ آُْ‪.‬‬
‫ىغطةْ ٌؼطْٓ قارـ “ؽؾً دّٓا” نفغ ىاـ اُّ ثاةث ڪطڻ حْ‬
‫ڪّؽؼ ڪئْ آُْ جَ ىلاىْ رُّاغْ نٍگ حْ پّڄا ڪٍصڙ ُئا‪ .‬اًٌِ حّ‬
‫اُّ ىعهب غهط فِيْ جْ ىؾحيم آُْ‪“ .‬ؽؾً دّٓا” حّ ىعهب آُْ ڪاىْ‬
‫(ؽِّة پطغث‪ ،‬ؾٔاش) ڀّڳْ‪ ،‬زٌاڪار ىاڻِّ کْ قٓص ۾ “ؽؾً دّٓ” ٌانْ‬
‫غاـ غڏّٓ قّٓ آُْ‪ٓ .‬اغڪ آچارَٓ رگ قٓص ‪ 07/21/05‬حْ جؾطٓد ۾ “ؽؾً‬
‫دّٓا” حّ غڌق ىعهب اةطُو چطَٓ (غٔط پاڪصاىً) ڪّٔ آُْ‪ٌ .‬طڪث‬
‫)‪ (04/19‬قٓص ۾ رگ قٓص ‪ 07/21/05‬۽ ‪ 10/99/03‬اًٌِ ٻً ىٍحطـ ۾ “ؽؾً دّٓ”‬
‫نفغ آّٓ آُْ‪ .‬اًٌِ ٻٍِْ ىٍحطـ ۾ اٌصر کاـ اُا ئْ پطارٿٍا ڪئْ قئْ آُْ‬
‫“ؽؾً دّٓا” ‪1‬‬ ‫جَ ىاڻًِ کْ جڪهٔف پِچائڻ قارـ ڌڪارٓم‪ ،‬دغاةاز ۽‬
‫زٌاڪار ىاڻِّ اغاـ حْ ٓگًٔ ‪ 1‬ڀالرك ڪيً رڪاقٽ ٌَ قحًِ‪ .‬اًٌِ‬
‫ىٍحطـ ۾ پّڄا‪ 1‬ؾتادة حّ ىّضّع ئْ ٌاُْ‪ .‬ڪًٍِ ةَ ىهڪ‪ ،‬قكث‪ ،‬غياج‬
‫“ؽؾً‬ ‫غاـ جؿهق رکٍصڙ ذّاغً حْ نضجً ۾ ڦاٿم ٓا زٌاڪار ىاڻِّ کْ‬
‫دّٓ” حْ ٌانْ غاـ غڏك غگِخْ ٿّ‪.‬‬
‫قٓصـ ۾ جَ فطضً ةخا ٌَ آڻٍٔصڙ‪ ،‬اةحا ؾيم ڪٍصڙ‪ٓ ،‬گَٔ ٌَ ڪٍصڙ‪ ،‬ةْ ؾيم‪،‬‬
‫غٔط اٌػاٌْ ؾيم ڪٍصڙ‪ ،‬ڀهّ ٌَ چأٍُصڙ‪ ،‬ڪٍخّس‪ ،‬ؽشؿ کْ دغّٔ‬
‫غٔاغْ غتتً غاـ ىلاىْ ىاڻًِ ۾ ڦّٽ قحِڻ حْ ىلفص غاـ قٓص ىٍحطـ‬
‫۽ قٓصڪ نفؼً حا سٔانْ ىعهب ڪڍٓا آًُ‪.‬‬
‫قٓص ۾ “اٌاس” نفغ آّٓ آُْ‪ .‬اـ کْ ڏغْ ڪطك ىغطةْ ٌؼطْٓ‬
‫قارـ اـ حّ ىعهب ڪڍّٓ آُْ‪“ ،‬حًٍِ کْ ٌڪ ٌاُْ ٓا چپٽْ ٌڪ قارا”‬