BINARNA

ARITMETIKA

10/9/2018
Ishod učenja
Oznaka Oznaka
Naziv skupa ECTS
skupa ishoda

I1
S1 Brojevni sustavi i kodovi 1 bod
I2

• Definirati binarni sustav, aritmetiku binarnih brojeva s predznakom.

1
• Definirati 8421 kod, princip pariteta i dvodimenzionalni kod.

• Konvertirati binarne brojeve u dekadske, oktalne i heksadekadske i

obrnuto
1 •Objasniti višestruko ispitivanje pariteta.
• Definirati opći princip kodiranja, kod s minimalnom promjenom i
koristiti Hammingov kod za detekciju pogreške.
 Zbrajanje i oduzimanje
prirodnih binarnih brojeva
• Ključni zadatak digitalnih sustava: obavljanje
aritmetičkih operacija
• Bitna razlika od uobičajene aritmetike – počinje već
u načinu prikazivanja brojeva
• Brojevi se prikazuju u binarnom sustavu

3
 Prikaz brojeva u modulu
• U računalima broj znamenki ograničen
• To utječe na algoritme kojima se obavljaju računske
operacije
• Brojevi koji ulaze u aritmetičku operaciju nalaze se
u registrima
• Registar – sklop koji pamti (svaka znamenka
posebna ćelija)
• Registri su stalne duljine

4
 Prikaz brojeva u modulu
• Brojevi se prikazuju u modulu m (m-broj stanja
registara)
• Ako se u registru upiše broj a, tada će u registru biti
dosta zapisan broj:
a(mod m)=b
• b je ostatak dijeljenja a sa m
• Ako se u modulu 10 broju 4 pribroji 9, rezultat će
biti 3
• 13 (mod 10)=3

5
 Prikaz relativnih brojeva
• Za prikaz pozitivnih i negativnih brojeva –
dodatni bit za predznak
• Pozitivni broj 0
• Negativni broj 1
• Ostali bitovi čine iznos

6
Brojevi s predznakom
Prikaz negativnih brojeva
• Negativni brojevi prikazuju se na tri načina:
• Predznakom i veličinom
• Predznakom i 2-komplementom
• Predznakom i 1-komplementom

8
Prikaz brojeva predznakom i veličinom

• Kao kod prikaza pozitivnih brojeva

• Predznak se prikazuje bitom 1, a broj kao
veličina u binarnome sustavu

9
Prikaz brojeva predznakom i
2-komplementom

• +17 = 00010001
• -17 = 11101111
• +127 = 01111111
• -127 = 10000001

10
Prikaz brojeva predznakom i
1-komplementom

• +17 = 00010001
• -17 = 11101110
• +127 = 01111111
• -127 = 10000000

11
Primjer
 Konvertovati broj -126 u notaciju drugog
komplementa.
 0111 1110 (+126)10
 1000 0001 1. komplement
 + 1
 1000 0010 2. komplement

12
Pretvorite sljedeće binarne brojeve u pripadne
1 i 2-komplemente

• 1011
• 11010

13
Binarna aritmetika

14
Binarna aritmetika

15
 Binarna aritmetika
A B S C

0 0 0 0
0 1 1 0
1 0 1 0
1 1 0 1

16
 Binarna aritmetika
• Ta pravila čine osnovicu za izgradnju digitalnih sklopova
za zbrajanje
• Mogu se zbrojiti samo dvije znamenke
• Operacija modulo 2 sume: 
• 1 0 1
•  0 0 1
• 1 0 0 prva modulo 2 suma
•  0 1 0 prijenos
• 1 1 0 druga modulo 2 suma

17
Binarna aritmetika

18
Binarna aritmetika
Binarna aritmetika

20
Binarna aritmetika

21
Prikaz brojeva s predznakom

22
Prikaz brojeva s predznakom

23
 Postupak oduzimanja pomoću drugog
komplementa
• Dodati umanjitelju onoliko 0 na početak koliko je
potrebito da ima isti broj znamenki kao umanjenik
• Umanjitelju se određuje I komplement tako da se sve
0 u umanjitelju pretvore u 1, a 1 se pretvore u 0
• Prvom komplementu umanjitelja određuje se drugi
komplement tako da mu se pribroji iznos 1
II K = I K + 1
• Umanjeniku se pribroji drugi komplement umanjitelja
te se u dobivenom zbroju izostavi bit najveće težine
• Preostali rezultat je tražena razlika

24
Primjer: Oduzimanje dekadskih brojeva 15
i 5 pomoću metode drugog komplementa

25
Oduzimanje u 2-komplementu

26
Primjer

27
 Postupak oduzimanja pomoću drugog
komplementa
• Dodati umanjitelju onoliko 0 na početak koliko je
potrebito da ima isti broj znamenki kao umanjenik
• Umanjitelju se određuje I komplement tako da se sve 0
u umanjitelju pretvore u 1, a 1 se pretvore u 0
• Prvom komplementu umanjitelja određuje se drugi
komplement tako da mu se pribroji iznos 1
II K = I K + 1
• Umanjeniku se pribroji drugi komplement umanjitelja te
se u dobivenom zbroju izostavi bit najveće težine
• Preostali rezultat je tražena razlika

28
Digitalna aritmetika

 Algoritmi i sklopovi za strojno provođenje

aritmetičkih operacija
 Izlučiti osnovne manipulacije koje se potom mogu
ponavljati: stroj ponavlja vrlo jednostavne operacije
 Sve se (aritmetičke) operacije svode na binarno
zbrajanje

29
 Digitalna aritmetika

• Posebnosti:
 Fiksan broj brojnih mjesta
 Način reprezentacije brojeva ( modul)
 Serijsko ili paralelno izvođenje

30 30
 Binarno zbrajanje:
• osnovni algoritam: zbrajanje dvaju binarnih znamenki
Interpretacija binarnih znamenki logičkim
varijablama: tablica zbrajanja
Funkcija zbroja (Si) i prijenosa (Ci) [carry]

0 1
ai 2 2
0 1 Ai Bi Si Ci
bi 0 0 0 0
0 0 1 0 1 1 0
1 1 10 1 0 1 0
1 1 0 1
31 31
 Zbrajanje triju binarnih znamenki
• pribrajanje prijenosa ("treća znamenka") s
prethodnog mjesta
Ai Bi Ci-1 Si Ci
0 0 0 0 0
0 0 1 1 0
0 1 0 1 0
0 1 1 0 1
1 0 0 1 0
1 0 1 0 1
1 1 0 0 1
1 1 1 1 1

32 32
 Binarno množenje

• Množenje 2 bita: A B P
P  AB 0 0 0
0 1 0
1 0 0
1 1 1

• Sklop koji realizira tablicu množenja višebitnih

brojeva. Npr. u ROMu

33 33
Množenje

34
35
PRIMJER: Dekadski broj -14 prikazati kao binarni broj u
registru od 5 bitova, korištenjem tehnike dvojnog
komplementa

• Negativni cijeli brojevi prikazuju se tehnikom

dvojnog komplementa
• Prvo se određuje binarni prikaz pozitivnog broja 14
(5 bita) +1410 = 011102

01110
10001  jedinični komplement
+ 1 dodaje se 1 (dvojni komplement)
= 10010  dvojni komplement
36
 Primjer
• U binarnom brojevnom sustavu, uz primjenu tehnike
dvojnog komplementa, koristeći registre veličine 5
bitova, obavite operacije:
410 + 710
1210 – 510
710 + 1110
1210 - 1610
• Rezultate provjerite pretvorbom dobivenih binarnih
rezultata u dekadske brojeve

37
Rješenje
1210 – 510
410 + 710

01100  12
00100  4
+ 11011  -5
+ 00111  7
= 00111  7
= 01011  11

38
 Rješenje 1210 – 1610 =?

• 1210 011002
• 1610 100002
• 10000 – 01111 –prvi komplement
• 01111
•+ 1
• 10000 – drugi komplement

01100
+ 10000
11100 – jedinica pokazuje da je rezultat negativan (sada
obrnuti postupak)
• 11100 pretvoriti u jed. kompl. i dodati 1
00011+1=00100 = -4 10
39
LITERATURA:
• Uroš Peruško: Digitalni sustavi
• Str. 42 - 56
Hvala na pažnji!