1. Definisati pojam sistem i navesti njegovu klasifikaciju prema različitim kriterijima?

Pojam sistem se svakodnevnoj komunikaciji često upotrebljava sa dosta različitim terminološkim

značenjima. Ipak, za vedinu definicija zajedničko je postojanje sljedede tri osnovne kategorije:
- postojanje skupa objekta (elemenata),
- postojanje veza između objekata (skup veza),
- funkcionisanje sistema.

Sistem je skup objekata (komponenti) i njihovih veza (međusobno povezanih objekata) koji čine
cjelinu u svrhu postizanja nekog cilja. Ukratko, sistem je svaki uređen skup od najmanje dva
elementa koji zajedno interakcijom ostvaruju funkciju cjeline

Sistem je na najvišoj razini općenitosti predstavljen izrazom:

S = (K, R, F)s,t
gdje su:
S - sistem
K - komponente sistema
R - relacije (interakcija komponenti)
F - funkcija sistema
s,t - prostorno – vremenski okvir promatranja.

Sistemi se mogu klasifikovati prema različitim kriterijima, npr.:

- sa stanovišta formiranja: prirodni i vještački,
- prema stepenu apstrakcije: apstraktni i realni,
- prema promjeni u vremenu: statički i dinamički,
- prema određenosti ponašanja: deterministički i stohastički,
- prema stepenu složenosti: prosti i složeni,
- prema povezanosti sa okolinom: otvoreni i zatvoreni.

2. Definisati pojmove informacioni sistem i objasniti značenje integriranog informacioni

sistem !
Informacioni sistem (IS) je sistem u kome se veze između objekta sistema i veze sistema sa
okolinom ostvaruju razmjenom informacija. Svaki sistem koji osigurava informacije neophodne
za funkcionisanje nekog drugog sistema predstavlja informacioni sistem tog sistema.
Informacioni sistemi se mogu predstaviti i kao skup elemenata (podaci, kadrovi, oprema,
metode, informacije) i djelatnosti koje osiguravaju transformaciju podataka u informacije i
prezentaciju informacija korisnicima.

Pod pojmom "Integrirani informacioni sistem" se podrazumijeva visoko organizirana povezanost

svih funkcija, u smislu efikasne i efektivne povezanosti osoblja, opreme i sredstava, kojima je cilj
prikupljanje, kreiranje, obrada, memorisanje, korištenje, izdavanje i prenos podataka, a sve kao
odgovor na potrebe donositelja odluka na svim razinama preduzeda/institucije, kao i potrebe
svakodnevnog rada. Kod toga se ima interaktivan rad svakog korisnika s bazom podataka.
Integrirani informacioni sistem (IIS) predstavlja sređen i organiziran sistem koji osigurava
pravovremene i tačne informacije, kao podloge za donošenje upravljačkih odluka.
 3. Objasniti podatak i informacija. Šta se podrazumijeva pod obradom podataka i na kojim je
aktivnostima zasnovan proces promjene podataka u informaciju ?

U najvedem broju slučajeva pojam informacije se pokušava definisati pomoću izraza podatka (i
obrnuto), ili pomoću izraza činjenica i pokazatelj. Jedan od primjera definisanja pojma podatka je da
podatak predstavlja bilo kakvu formu u kojoj je fizički zabilježen neki događaj, zapažanje ili činjenica.
Definicija pojma podatka: podatak je kodirana predstava neke osobine, nekog koncepta, objekta,
činjenice ili događaja u realnom sistemu.

Bez detaljnog ulaženja u razmatranju pojma informacije, jedna od definicija, odabrana u svrhu
razumijevanja informacionog sistema, glasi da „informacija predstavlja protumačeni podatak tj.
znanje koje se može izvudi iz podataka“. Riječ informacija, u svakodnevnom govoru, ima smisao
obavještavanja, objašnjenja, prenošenja znanja i sl. Za pojam informacije uobičajene su i druge
definicije kao npr. "informacija je kapacitet povedanja znanja" [I. Wilson, 1975] ili "informacija je
nešto što ukida ili smanjuje neodređenost". Informacija je podatak kojeg je subjekt koji ga prima
protumačio, pa se može redi da je podatak objektivna, a informacija subjektivna kategorija. Da li de
se podatak transformisati u informaciju zavisi od više faktora: sadržaja i forme podataka, znanja
primaoca, skupa zadataka koje primaoc treba da rješava.

-Pod obradom podataka se podrazumijeva skup aktivnosti koje prevode podatak u oblik koji je
upotrebljiv krajnjem korisniku.

Da bi podatak postao informacija potrebno ga je interpretirati. Proces promjene podataka u

informacije, zasnovan je na sljededim aktivnostima:
- prikupljanje kojim se definišu potrebni podaci, identifikuju izvori i načini prikupljanja podataka,
- organizovanje kojim se uređuju, predstavljaju i formatizuju podaci za korištenje u ostalim procesima
informisanja,
- analiza kojom se vrši tumačenje podataka i njihova transformacija u informacije,
- čuvanje kojom se vrši njihovo skladištenje primjenom uređaja za čuvanje podataka, kao što su
magnetni diskovi, trake, optički diskovi, itd.

4. Osnovni ciljevi zbog kojih se razvijaju informacioni sistemi

Osnovni ciljevi zbog kojih se razvijaju informacioni sistemi su:

- Skradivanje vremena reagovanja, odnosno odziva organizacionih sistema i kvalitetnije odlučivanje,
odnosno postupanje, tj. blagovremeno informisanje svih upravljačkih nivoa u skladu sa njihovim
potrebama.
- Stalno prikupljanje podataka čijom obradom se dobijaju informacije o svim bitnim performansama
posmatranog sistema, stanju, rokovima, troškovima, kvalitetu, rezultatima rаda, pouzdanosti, itd.

- Obezbjeđenje potpune „historije“ posmatranog sistema radi analiza i prognoziranja stanja sistema u
bududnosti, tj. trajno čuvanje podataka, sve dok su aktuelni, i mogudnost ocjenjivanja efikasnosti
sistema i njegovih elemenata.
- Minimiziranje ručnog rada na dokumentaciji.

5. Osnovni zahtjevi koji se postavljaju pred informacioni sistem( neovisno od

konkretnog cilja)

Osnovni zahtjevi koji se postavljaju pred informacioni sistem (upravljački), nezavisno od konkretnog
cilja, jesu:
- potpunost (informacioni model treba da sadrži relevantne elemente, logičke i kvantitativne veze i
povezujude podatke),
- precizno definisani putevi prolaska informacija od popunjavanja primarnog oblika vođenja
informacija do njihove sistematizacije u sabirnim oblicima,
- fleksibilnost (sposobnost sistema da odgovori na promjene u delujudem sistemu),
- ekonomičnost (troškovi u odnosu na kvalitet),
- sigurnost (osiguranje podataka od gubljenja, falsifikovanja, pogrešne obrade, uništavanja, krađe),
kao i osiguranje tačnih i pravovremenih informacija,
- hijerarhijska organizacija sistema sa definisanim pravima i obavezama,
- provjerljivost (mogudnost provere i rekonstrukcije dobijenih podataka).

6. Osnovne funkcije IS ?

Osnovne funkcije IS su:

- Funkcija informisanja – ostvaruje se sa svrhom da se korisnicima osiguraju adekvatne informacije za
potrebe rukovođenja i upravljanja. Ona je glavni razlog postojanja IS u samom
sistemu. Funkcija informisanja treba da obezbijedi najviši stepen informisanja pri odlučivanju i
upravljanju.
- Funkcija dokumentacije – služi za obezbjeđivanje dokumentacije u svrhu ostvarivanja
komunikacionih veza između raznih podsistema i okruženja. Ovo je posebno važno kod računarskih
sistema kod kojih se automatizovano obavlja knjiženje poslovnih događaja.

Osnovna funkcija informacionih sistema je da donosiocima raznih odluka prikazuje informacije

potrebne za odlučivanje. Funkcionisanje sistema ostvaruje se kroz tri posebne faze.

Funkcionisanje sistema ostvaruje se kroz tri posebne faze:

Ulaz – prikupljanje podataka
Obrada podataka.
Korištenje podataka i informacija

7. Navesti elemente sistema i koje elemente mora imati svaki IS ?

Mogu se izdvojiti sljededi elementi sistema i definisati njihove glavne osobine:

- podsistemi, odnosno komponente koje pripadaju sistemu,
- granice koje definišu opseg sistema,
- okolina, sve što je izvan granica sistema ali utiče na sistem,
- ulazi, elementi koji ulaze u sistem iz okoline,
- izlazi, elementi koji napuštaju sistem,
- interfejs je veza između sistema i njegove okoline,
- ograničenja, koja sačinjavaju unutrašnji i vanjski činioci,
- karakteristike, koje opisuju organizaciju, interakciju, međuzavisnost i integrisanost.

Svaki informacioni sistem mora imati:

- elemente baze podataka,
- elemente programske podrške,
- elemente tehničke podrške,
- elemente kadrovske podrške.
 8. Koje komponente čine strukturu IS ?

Strukturu informacionog sistema čine:

- Hardware računarskog sistema čini materijalno-tehnička komponenta informacionog
sistema, odnosno fizičke jedinice računarskog sistema namijenjene procesiranju i prijenos u
podataka, tj. svi fizički uređaji koji obezbjeđuju ulaz, izlaz, obradu, memorisanje (čuvanje) i
prikazivanje podataka.
- Software računarskog sistema, predstavlja nematerijalnu komponentu informacionog
sistema u vidu računarskih programa koji su ugrađeni u hardver i koji diktiraju način obrade
podataka, tj. aplikativni i sistemski softver koji daju instrukacije hardveru koje zadatke treba
uraditi i kojim redoslijedom.
- Dataware ili podaci, ovu komponentu obuhvataju podaci, informacije i znanja, shvadeni
kao informacioni resursi koji postaju izuzetno vrijedna imovina svake organizacije.
- Lifeware ili kadrovska komponenta čine svi ljudi koji u bilo kojoj funkciji učestvuju u radu sa
informacionom tehnologijom, bilo kao profesionalni informatičari, bilo kao korisinici
rezultata obrade podataka.
- Orgware ili organizaciona komponenta, obuhvata organizacione postupke, metode i načine
kojima se usklađuje, tj. koordinira rad svih komponenata informacionog sistema, kako bi one
činile skladnu i funkcionalnu cjelinu.
- Netware ili mrežna komponenta se odnosi na računarske i telekomunikacijske mreže za
povezivanje računara u cilju razmjene podataka i komunikacija između fizički udaljenih
računara, pa se može redi da čestu komponentu informacionog sistema čine
telekomunikaciona sredstva i veze za prijenos podataka na daljinu, tj. netware se sastoji se
od hardvera i softvera koji prijenos i podatke i omogudava dijeljenje podataka i resursa
između povezanih računara.

9. Kakvi IS mogu biti u zavisnosti od primjenjenih sredstava rada ?

1) Na osnovu primjenjenih sredstava rada, informacioni sistemi mogu biti:

- manuelni-neautomatizovani (klasični) informacioni sistemi,
- automatizovani ili računarom podržani IS - karakterišu se time što je obrada i izdavanje informacija
o realnom sistemu automatizovana.

10. Navesti IS na osnovu njihove namjene i opisati njihovu namjenu?

2) Na osnovu namjene (prema objektnim sistemima koje informacioni sistemi podržavaju):

- opšti (poslovni) informacioni sistemi,
- računovodstveno - knjigovodstveni informacioni sistemi (RK),
- informacioni sistemi za automatizaciju kancelarijskog poslovanja,
- tehnički ili proizvodno - tehnički informacioni sistemi,
- sistemi za planiranje i upravljanje procesima rada - principijelno se odnose na prekidne procese
rada,
- sistemi za nadzor procesa rada - odnose se na kontinualne procese rada, to je procesna informatika,
- sistemi specijalne namjene.
Informacioni sistem tehnološkog i/ili organizacionog (poslovnog) sistema jest onaj dio tog sistema
koji stalno obezbjeđuje potrebne informacije za sve nivoe upravljanja i odlučivanja i sa te tačke
gledišta može mu se pridružiti atribut upravljački i definisati na sljededi način: upravljački
informacioni sistem je sistem koji prenosi, čuva i obrađuje podatke i informacije potrebne za
upravljanje.
Operativni informacioni sistemi, kao posebna vrsta informacionih sistema, su glavni proizvođači
informacija za više klase informacionih sistema. Iako nisu direktno orijentisani prema odlučivanju,
izlazne informacije ovih sistema predstavljaju ulazne veličine za druge klase informacionih sistema.
Upravo zbog tih svojih karakteristika, ovi informacioni sistemi su podloga za razvoj viših klasa
informacionih sistema.
Sistem za podršku odlučivanju je interaktivni i na računaru zasnovan informacioni sistem koji pomaže
u donošenju odluka na osnovu nestruktuiranih podataka.
11. Podjela po načinu primjene ?
Po načinu primjene razlikujemo sljedede osnovne vrste IS:
- informacioni sistemi za pronalaženje i skladištenje informacija,
- informacioni sistemi za obradu podataka.

15. Šta su ES (eksterni sistemi) i čemu služe ?

Ekspertni sistemi mogu da budu shvadeni kao poseban oblik sistema podrške odlučivanju, dok prema
drugim shvatanjima oni predstavljaju novi stepen razvoja u evolucionoj ljestvici informacionih
tehnologija. Ekspertni sistem je inteligentni računarski program koji se koristi znanjima i
procedurama zaključivanja radi rješavanja problema koji su dovoljno teški da njihovo rješavanje
zahtijeva čovjekovu ekspertizu. ES su programski sistemi koji sadrže ljudsko znanje i koriste ga u
rješavanju problema iz oblasti vještačke inteligencije.

16. Šta su hibridni sistemi ?

HS nastaju integracijom dva ili više kompjuterski baziranih IS. Razvijeno je više klasa HS, a među
osnovne spadaju integracija DSS i ES, integracija ES i neuronskih mreža, aspekti globalne integracije
više IS. Oblici integracije dva ili više IS međusobno se razlikuju po arhitekturnim rješenjima spajanja
sistema. Integracija ES i DSS se može izvesti na dva osnovna načina:

1. ES integrisan kao DSS komponenta,

2. ES kao posebna komponenta DSS.

17. Objasniti pojam razvoja IS.Koji su osnovni problemi razvoja i upravljanja razvojem informacionih
sistema?Objasniti struktuirani pristup razvoja IS.

Pojam razvoja informacionih sistema obuhvata sve aktivnosti vezane za planiranje, projektovanje,
izgradnju, uvođenje i testiranje informacionih sistema. Obzirom da se organizacioni ambijenti i
tehnologije tokom vremena mijenjaju, javljaju se potrebe za novim sistemima ili su potrebne
značajnije izmjene postojedih sistema da bi nastavili da ispunjavaju ciljeve zbog kojih se primjenjuju.
Ovo ukazuje na činjenicu da je razvoj IS kontinuiran (neprekidan) proces. Razvoj informacionih
sistema je kompleksna djelatnost koja zahtijeva sistemski pristup, metodologiju primjerenu
tehnološkim i drugim mogudnostima. Osnovni cilj razvoja informacionog sistema je izgraditi sistem
koji radi i koji je pouzdan, unutar zadanih granica. To podrazumijeva izgraditi sistem koji zadovoljava
poslovne ciljeve, prema zahtjevima korisnika, u prihvatljivom vremenu i po opravdanoj cijeni.
Neophodno je imati strategijsku sliku razvoja IS, koja de obezbjediti kompatibilnost sistema i biti
fleksibilna u prihvatanju nove tehnologije. Pri razvoju IS potrebno je omoguditi razmjenu podataka
između korisnika, što podrazumijeva zajedničku mrežu za prenos, zajednički model podataka i njihov
standardni oblik.

Neki od problema koji se mogu pojaviti prilikom razvoja IS su: prekoračenje planiranog vremena i
finansijskih sredstava, neispunjavanje zahtjeva, odnosno neodgovarajudi sistem, nepouzdanost,
nesigurnost, neelastičnost IS u primjeni, kao i teškode u održavanju IS. Osnovni problemi razvoja i
upravljanja razvojem informacionih sistema jesu problemi savladavanja njihove složenosti i realizacije
programskih rješenja koja su adekvatna potrebama sistema.

Strukturirani pristup je opšta tehnika u realizaciji programskog proizvoda i može se koristiti u okviru
faza snimanja i analize, projektovanja i programiranja, a zasniva se na sljededim principima:

postepeno dekomponovanje složenog sistema na manje složene podsisteme,

nezavisna izgradnja podsistema
integracija nezavisno izgrađenih komponenti u jedinstvenu cjelinu, i
odvajanje pojma projekta programskog proizvoda od pojma njegove realizacije.

Strukturirani pristup razvoja informacionih sistema zasnovan je na specifikaciji funkcija sistema, dok
je objektno – orjentisani pristup zasnovan na činjenici da sistem predstavlja skup međusobno
povezanih objekata, gdje se stanje sistema sagledava kao stanje objekata posmatranog sistema, a
operacije nad objektima kao realizacija funkcija sistema. Danas se u razvoju informacionih sistema
sve više koristi objektno – orjentisani pristup.

18. Objasniti metodološke pristupe za savladavanje složenosti sistema.

Korištenjem sljededa dva metodološka principa može se savladati složenost sistema:

dekompozicija složenog sistema na manje, lakše savladive dijelove,

podjela cjelokupnog procesa razvoja informacionog sistema na faze.

Za dekompoziciju složenog sistema na manje, lakše savladive dijelove koristi se strukturirani pristup i
objektno – orjentisani pristup. Primjer dekompozicije može biti razvoj IS po njegovim
komponentama, tj. može se odvojeno razvijati komunikacijska komponenta od softvera i sl. Naravno,
pri tome se mora voditi računa o relacijama između komponenti jer zajedničkim djelovanjem i
relacijama pojedinih komponenti IS može izvršiti funkciju zbog koje je projektovan.
Na raspolaganju su i razni CASE alati koji se koriste u strukturiranom pristupu i koji su se posljednjih
20 – tak godina intenzivno razvijali.

19. Nabrojati najvažnije principe razvoja IS.

U cilju efikasnijeg i bržeg razvoja informacionog sistema neminovno je da svi članovi razvojnog tima
budu načisto sa principima razvoja sistema. Po velikom broju stručnjaka iz oblaszi ICT tehnologija,
principi razvoja informacionog sistema se mogu klasificirati u tri grupe:
 opšti principi,
principi u realizaciji razvoja (često pominjani kao modeli razvoja),
principi prilaza razvoju (u literaturi poznati kao filozofije razvoja).

Najvažniji principi razvoja informacionih sistema su:

uključivanje vlasnika i korisnika u proces razvoja sistema,
utvrđivanje ključnih faza i aktivnosti u razvoju informacionih sistema,
utvrđivanje standarda za konzistentan razvoj i dokumentiranje aktivnosti razvoja,

ocjena finansijskih ulaganja u informacione sisteme,

sloboda da se procijeni ili revidira projekat IS sa aspekta troškova, vremena ili ciljeva,
strukturiranje i konkretizovanje svake faze,
procjena sposobnosti informacionog sistema za rast i promjene.

20. Nabrojati i ukratko objasniti faktore značakne za uspješan razvoj IS.

Faktori uspješnog razvoja IS su mnogobrojni i različitog značenja. Oni mogu doprineti razvoju IS
definisanih karakteristika, na vrijeme i u okviru planiranog budžeta.
Faktori značajni za uspješan razvoj IS su sljededi:

podrška najvišeg rukovodstva,

uključivanje korisnika u sve faze razvoja,
korištenje dokazane metodologije razvoja IS,
jasno definisanje ciljeva i zadataka sistema,
fokusiranost na najvažnije probleme i povoljne okolnosti,
jednostavan i odgovarajudi dizajn,
dobar program obuke svih uključenih osoba,
adekvatan plan implemantacije poslije završetka projekta,
dobro definisan i organizovan program održavanja.

22. Navesti i objasniti dimenzije životnog ciklusa IS.

Život nekog informacionog sistema se sastoji od pet dimenzija i smrt se može desiti u bilo kojoj od
njih. To su: računovodstvena, tehnološka, fizička dimenzija, dimenzija očekivanja korisnika i spoljnog
uticaja.
Računovodstvena dimenzija. U svakoj profitnoj organizaciji vodi se amortizacija kapitalne opreme.
Amortizacija računarske opreme, obično u praksi, je pet godina. Amortizacioni vijek informacionog
sistema rijetko korelira s njegovim fizičkim vijekom. Pa ipak, Odjel IS može lako opravdati dopunu
sistema koji, prema knjigovodstvu, više ne postoji. Zbog toga, često se dešava da neki informacioni
sistemi umiru knjigovodstvenom smrdu. Mnoge komercijalne firme ne priklanjaju se tim
knjigovodstvenim zakonima i životni ciklusi njihovih sistema su duži u odnosu na knjigovodstveni
opis. Još uočljiviji je ovakav slučaj u nekomercijalnim firmama kada su računarski sistemi tri puta duže
u primjeni u odnosu na profitno orjentirane firme.
Tehnološka dimenzija. Ukoliko konkurencija uvede u primjenu sisteme bazirane na novijoj
tehnologiji, to je jasan indikator firmi da se tehnološka dimenzija njihovog sistema, najblaže rečeno,
mora preispitati.
Fizička dimenzija. Informacioni sistemi, ipak, na neki način doživljavaju fizikalno trošenje. To znači da
je stalno prisutno pitanje njegove zamjene, nadogradnje ili potpunog izbacivanja iz upotrebe (smrti).
Za ovo se može nadi mnoštvo primjera u praksi.
Dimenzija očekivanja korisnika. Jedan informacioni sistem može raditi unutar svog produženog
knjigovodstvenog vijeka, ali ne smije biti tehnološki prevaziđen, niti pokazivati znakove fizičke
deteriozacije ili istrošenosti. Pa ipak, to može biti neuspjeh. Zašto? Jer su se promijenila očekivanja
korisnika koja je gajio kod uvođenja informacionog sistema. Nije važno koliko sistem izgleda dobro,
ved koliko je sistem opravdao očekivanja korisnika.
Dimenzija spoljnog uticaja. Sticajem okolnosti, može se tražiti da informacioni sistem mora biti
dopunjen zbog spoljnog uticaja koji firma trpi za takvu dopunu. Na primjer, firma A insistira od firme
B da konvertuje svoje HW/SW aplikacije koje koristi. Ima mnoštvo drugih primjera gdje se ovakav
spoljni uticaj manifestira kroz pragmatičan zahtjev za nadogradnjom/zamjenom sistema.

24. Na koja pitanja je potrebno dati odgovor prilikom planiranja razvoja IS ?

Planiranje razvoja informacionog sistema treba da dâ odgovor na sljededa pitanja:

Čime se poslovni sistem bavi (grana, proizvodi, tržište, konkurencija)?

Koji su problemi, zadaci i ciljevi poslovnog sistema?
Koja je željena uloga IS u postizanju postavljenih ciljeva?
Koje aplikacije postoje, čemu i kako služe, koje i kakve podatke sadrže?
Postoje li aplikacije čiji je razvoj u toku? U kojem su stadijumu razvojni projekti?
Koje su potrebne aplikacije?
Koji su raspoloživi resursi (osoblje, tehnička sredstva, tehnologija)?

25. Objasniti modalitet razvoja IS.

Postoje različiti modaliteti razvoja informacionog sistema od kojih su neki objašnjeni u nastavku.
Razvoj vlastitim informatičkim snagama podrazumjeva osposobljavanje i angažiranje netehničkog
osoblja, kao i povremeno ili dugoročno angažovanje saradnika. Prednosti ovakvog pristupa su
fleksibilnost, kreativnost i povedanje stručnosti vlastitog osoblja. Nedostaci su da ovaj pristup
zahtijeva značajno vrijeme i napor, razvoj je skuplji i dugotrajniji i može povedati gomilanje zaostalog
posla. Razvoj vlastitim snagama ima smisla kada se radi o programskoj podršci koja je posebnost
organizacije, takva da ne postoje gotova rješenja na tržištu ili takva da organizacija pomodu nje
postiže komparativnu prednost u odnosu na konkurenciju. Postoje dodatni ili posebni razlozi kao što
su povedana tajnost podataka i poslovnih procesa ili povedana zaštita IS.
Angažovanje vanjskih saradnika za razvoj informacijskog sistema, ili njegovih dijelova, podrazumjeva
pružanje pomodi u obrazovanju radnika informatičke struke, pomod pri analizi poslovnog sistema i
oblikovanju IS ili obavljanje analize i oblikovanja. Takođe se podrazumjeva kodiranje (generisanje)
cjelovitog programskog sistema, upravljanje izvođenjem i/ili nadzor izvođenja, kao i konsultativna
pomod prilikom ugradnje složenih poslovnih funkcija. Varijante su slijedede: ugovoreni razvoj,
odnosno ugovara se isporuka gotovog proizvoda ili dugoročna saradnja sa isporučiocem, uz
izdvajanje vlastitog informatičkog odjela u glavnog izvođača. Moguda varijanta je i nalaženje
strateškog partnera na duži vremenski period, npr. softverske kude. Prednosti su višestruke. IS ili
njegovi dijelovi izrađuju se po mjeri naručioca, sistem je prilagođen organizaciji/poslovanju, a po
mogudnosti treba istovremeno poboljšati organizaciju/poslovanje poslovnog sistema. Ovakav razvoj
podrazumijeva dugotrajan postupak i odgovarajudu visoku cijenu. Nedostaci i rizici su takođe
prisutni. Dolazi do gubitka povjerljivih informacija, gubitka nadzora nad sadašnjim i/ili bududim
razvojem (zavisnost o dobavljaču), kao i gubitak vlastite stručnosti. Nužno je da upravljanje
projektom informatizacije na sebe preuzme vlastito kompetentno osoblje koje ima mogudnost
odlučivanja.
Nabavka gotovih programskih proizvoda po pravilu ne ispunjava u potpunosti poslovne potrebe.
Poželjno je da se mogu prilagoditi potrebama. Primjeri aplikativnih paketa, koji se mogu nabaviti kao
gotovi proizvodi, su: programski paketi za kancelarijsko poslovanje (npr. Microsoft Office), programi
za upravljanje dokumentima (npr. Lotus Domino) ili specijalističke aplikacije za određene namjene.
Mogu se nabaviti slijededi sistemi za upravljanje poslovanjem, koji nose komercijalne nazive:
Enterprise Resource Planning (ERP) systems, SAP, BAAN, J.D. Edvards, Peoplesoft. Cjeloviti sistemi za
podršku poslovanju, uglavnom, podržavaju slijedede aplikacije:
finansijsko poslovanje (accounting),
proizvodnju (manufacturing),
robno-materijalno poslovanje (material management/distribution),
upravljanje ljudskim resursima i plate (CG management, payroll).

Zahvaljujudi napretku tehnologije pojavile su se i gotove aplikacije za transportna preduzeda koje su

još uvijek u razvoju. Jedna takva aplikacija je IS Transport Commander koji svoju primjenu ved nalazi
u nama susjednoj zemlji Srbiji ali na području Bosne i Hercegovine ovakvi gotovi informacioni sistemi
još nisu zaživjeli. Svakako da se i takav gotov informacioni sistem treba prilagoditi potrebama
transportnog preduzeda koje de ga koristit jer je svako samo po sebi specifično.
Nabavka i prilagođavanje postojedih domadih poslovnih aplikacija je modalitet razvoja IS koji ima
prednost u usklađenosti važedim uslovima, npr. propisima, šta olakšava prilagođavanje aplikacija
organizaciji/poslovanju. Nedostaci su nepostojanje ili manjkavost pojedinih komponenti, mjestimična
tehnološka zastarjelost, prekapacitiranost dobavljača.
Nabavka izvedbenog programskog koda ima prednosti kao što su: izvedbeni kôd je jeftiniji, brigu i
odgovornost o njegovom održavanju preuzima isporučilac, uz izuzetak nekih opšte primjenjivih
komercijalnih programa. Prednost izvedbenog koda je i ta da se ne mora kupiti (skupi) razvojni
programski alat u kojem je programski proizvod razvijan. Mane izvedbenog koda, obzirom na
korisnika, su: izvedbeni kôd podrazumijeva potpunu zavisnost od isporučioca, ne postoji mogudnost
prilagođavanja specifičnim vlastitim potrebama, osim putem posebnog dogovora sa isporučiocem.
Dodatna prilagođavanja lako mogu postati predmetom ucjene. Takođe, ne postoji mogudnost razvoja
programske opreme vlastitim snagama.
Nabavka izvornog programskog koda omogudava stalni razvoj i pradenje vlastitih posebnosti, što se
može pokazati kao prednost u odnosu na konkurenciju. Osim toga, pruža mogudnost prilagđavanja
vlastitim potrebama, šta daje elastičnost pri promjenama organizacije poslovanja. Nema bojazni da
de nakon prve potrebne izmjene prestati upotreba IS zbog toga što isporučilac nije trenutno
dostupan, postavlja nerazumne uslove ili je u međuvremenu nestao sa tržišta. Uvidom u kvalitetna
gotova rješenja pomaže se razvoju vlastitih informatičkih radnika. Mane narudžbe izvornog koda su,
takođe, prisutne. Izvorni kôd je višestruko skuplji od izvedbenog. Potrebna je razvojna varijanta
programskog alata u kojem je IS razvijen. Naručilac se izlaže iskušenju da nekompetentno mijenja
nabavljeni izvorni kôd, onesposobi aplikaciju za rad i izgubi pravo na održavanje. Održavanje je
skuplje ukoliko se radi o programskoj opremi podložnoj promjenama. Sniženje cijene izvornog koda
može se postidi automatizacijom kodiranja, upotrebom generatora izvornog koda.

21. Objasniti pojam ISLC.

To je životni ciklus informacionog sistema koji uključuje fazu razvoja sistema – dizajn, zatim fazu
implementacije sistema, fazu njegovog rada i korištenja – održavanje i konačno, fazu zastarjelosti
sistema – obsolentnost sistema.
26. Šta predstavlja CASE alate i koja je njihova namjena i navesti neke od njih ?

Računarom podržano softversko inženjerstvo poznato je danas pod nazivom CASE alati.

CASE alati su svi alati zasnovani na primjeni računara kao podršci u procesu softverskog inženjerstva.
Osnovni ciljevi primjene CASE alata su:

 povecanje produktivnost projektanata,

 skracivanje vremena izrade projekta
 povecanje kvaliteta dobijenog programskog proizvoda.

27. Sta predstavlja metodologija razvoja IS i koji su njeni ciljevi i sta se s njom zahtjeva ?

 Metodologija se može definisati kao metoda + idejni pristup. Sadrži u sebi kolekciju
procedura, tehnika, alata i dokumentacionih pomagala, potkrijepljenih filozofijom, koji
potpomažu izgradnju informacionih sistema.
 Cilj metodologije je da omoguci sistemski postupak razvoja kojim de se moci pratiti napredak,
uspostavi komunikaciju između učesnika uključenih u izgradnju IS (poslovodstvo, korisnici,
analitičari, programeri), osigura skup tehnika koje de omoguciti da se zadaci izvršavaju na
standardne i provjerene načine, osigura efikasan nadzor sa ciljem uočavanja grešaka u ranim
fazama. Osim navedenog, cilj metodologije je da omogudi elastične promjene poslovanja i
tehnologije (npr. odvajanjem analize i oblikovanja).
 Metodologija omogudava da se dovoljno pažnje posveti analizi poslovanja, čime de se
osigurati izrada sistema koji odgovara poslovanju i zahtjevima korisnika. Jeftinije je otkriti i
popraviti grešku u ranim fazama, jer je lakše popraviti dokumentaciju nego mijenjati
programski kôd. Izmjene u kasnijim fazama zahtjevaju promjene rezultata prethodnih faza.
28. Sta predstavlja metodologija projektovanja informacionih sistema ( metodologija PIS ) ?
 Osnovni zadatak metodologije projektivanja informacionih sistema (PIS) je da pruži recept koji će
posao projektovanja IS učiniti što je moguće više formaliziranim i standardizovanim. Za
očekivanje je da standardizacija u projektovanju IS treba da poveda produktivnost, smanji,
troškove, poveda kvalitet. To znači da je neophodno razraditi metodologiju izbora strategije i više
konkretnih standarda za odgovarajudu strategiju. Izbor strategije i metode je u okviru korisnika i
samih projektanata.

29. Objasni pojmove modeliranje ; model ; metoda ?

 Modeliranje je proces razvoja modela. Model je pojednostavljena predstava o relevantnim

karakteristikama sistema. Metoda je propisan i jednoznačno definisan način korištenja
sredstava odnosno izvršenja nekog postupka. Metoda je sveobuhvatna i detaljna verzija
cijelog modela razvoja sistema, sa jasno specificiranim poslovima za pojedinu fazu razvoja i
tehnikama koje de se korostiti.
30. Nabrojati i objasniti tri opšte faze razvoja IS ?

 Tri opšte faze razvoja IS-a:

 faza definicije - fokusirana na ŠTA napraviti,
 faza razvoja - fokusirana na KAKO napraviti,
 faza održavanja - fokusirana na MIJENJANJE.
31. Fazna podjela u razvoju IS ( nabrojati i ukratko objasniti pojedine faze u razvoju IS)

U teoriji razvoja IS postoji više klasifikacija po različitim fazama razvoja IS Jedna od mogudih podjela
faza u razvoju IS, a za koje se može redi da su opšte faze, je sljededa fazna podjela:

1. planiranje,

2. analiza i dizajn,

3. implementacija,

4. funkcionisanje i održavanje,

5. vrednovanje i kontrola.

32. Sta obuhvata plan izgradnje IS ? Razlike izmedju strateskog, taktickog i operativnog.
Kod faze planiranja se poduzimaju određene aktivnosti u svrhu izrade adekvatnog plana, npr.
identifikacija i definisanje problema, analiza i procjena postojedeg IS, definisanje ciljeva i zadataka,
struktuiranje IS, projektovanje logičke cjeline, itd.
Strateško planiranje je sveobuhvatno analiziranje posmatranog sistema primjenom empirijskih i
deduktivnih metoda prvenstveno sa ciljem izrade plana razvoja IS. Strateškim planiranjem utvrđuju
se podsistemi, njihovi međusobni odnosi, prioriteti razvoja, potrebni resursi za razvoj, itd.

Taktički planovi IS su detaljniji, konkretniji oslanjaju se na strateški plan i razvijaju se srednji

menadžerski nivo IS koji čine rukovodioci radnih jedinica za razvoj i programiranje, održavanje,
komunikacije, administraciju baze podataka i druge.

Operativni planovi IS sadrže detaljne zadatke i resurse potrebne za njihovu realizaciju.

33. KOJI SU RAZLOZI ZA PROJEKTOM RAZVOJA NOVOG ILI INOVACIJE POSTOJECEG IS ?

Razlozi za projektom razvoja novog ili inovacije postojedeg IS potiču iz sljededih razloga:
  problemi sa postojedim IS,
 želja za iskorištenjem novih šansi i povoljnosti,
 potreba i zahtjevi da se podaci i informacije efektivnije koriste,
 povedanje, spajanje, razdvajanje i reorganizacija organizacije,
 rastuda konkurencija i promjene na tržištu i okruženju.
34. Koje su aktivnosti u fazi planiranja razvoja IS ?

U fazi planiranja je potrebno:

 definirati ciljeve koji se žele ostvariti informatizacijom,

 definirati poslovne funkcije (procese) i potrebne skupine podataka (klase),
 definirati model poslovnog sistema,
 definirati odgovornosti (postojede/potrebne) u poslovnom sistemu,
 definirati što ima smisla informatizirati,
 definirati redosljed (prioritete) realizaciije IS-a,
 definirati potrebne resurse (hardver i softver),
 definirati potrebne kadrove, organizaciju, izobrazbu.
35. Koji su ciljevi analize postojeceg IS i sta ta analita podrazumijeva ?

Analiza postojedeg informacionog sistema ima za cilj tačan opis postojedeg stanja u IS i utvrđivanje
razlika između postojedeg i željenog stanja IS. Analiza postojedeg IS obično podrazumijeva:

Snimanje i opisivanje

 raspoloživog hardvera i ostale informatičke opreme,

 sistemskog softvera i aplikativnog softvera,
 informatičkih kadrova.
Procjenu

 troškova funkcionisanja,
 iskorištenosti i vrijednosti hardvera, softvera i druge opreme,
 angažovanosti informatičkih kadrova.
Ocjenu efektivnosti i efikasnosti postojedeg IS prema kriterijima:

 relevantnost informacija za uspješno obavljanje poslova i radnih zadataka,

 adekvatnost distribucije odgovarajudih informacija pravim organizacionim segmentima i
pravim pojedincima,
 pravovremenost dobijanja informacija,
 adekvatnost forme informacija,
 primjerenost količine informacija potrebama korisnika,
 dostupnost ad hoc potrebnih informacija, itd.

35.Koji su ciljevi analize postojeceg IS i sta ta analiza podrazumijeva?

DTP iz faze analize koriste se za izradu hijerarhijskih dijagrama (strukturnih dijagrama), čime se
postižu dva rezultata: veda organiziranost specifikacija zahtjeva i mogudnost korištenja računala u
fazi dizajna (hijerarhijska struktura softvera). Formalizovana procedura za sistem analizu može biti:
najava izrade projekta, formiranje tima za analizu i dizajn sistema, definisanje informacionih potreba,
definisanje performansi sistema.
36. Šta obuhvata specifikacija potrebnih ulaganja u razvoj IS?

Specifikacija potrebnih ulaganja u razvoj IS obuhvata: ulaganje u nabavku računarske i

komunikacione opreme, ulaganje u nabavku softvera, ulaganje za nabavku softvera za
automatizaciju kancelarijsko poslovanja, ulaganje u nabavku ili razvoj aplikativnog softvera, ulaganje
u obezbeđenje i stručno osposobljavanje informatičkih kadrova i korisnika.

37. Šta obuhvata analiza izvodljivosti IS i objasniti ključne faktore kod analize izvodljivosti?

Analiza izvodljivosti projekta treba da odgovori na pitanje da li je predloženi projekat svrsishodan,

opravdan i izvodljiv. Sljededih pet faktora su osnova analize izvodljivosti: Tehnički - da li stoji na
raspolaganju ili se može nabaviti odgovarajudi hardver i softver? Ekonomski – može li predloženi
sistem biti opravdan na ekonomskoj osnovi? Zakonski – hode li predloženi sistem funkcionisati u
zakonskim i etičkim granicama? Operacionalni – da li je dizajn sistema takav da može imati podršku
ljudi koji de ga koristiti? Planski – hode li biti mogude realizovati sistem unutar planiranog vremena?

38. Šta je BSP metoda i koji su njeni ciljevi?

Osnovni pristup metode BSP je planiranje i analiza odozgo na dole (eng. top-down), projektovanje i
uvođenje od dna ka vrhu (eng. bootom-up).

Ciljevi BSP metode su: uključiti najviše rukovodstvo u izradi plana IS, ciljevi IS direktno podržavaju
ciljeve poslovanja, razumijevanje poslovanja sa stanovišta najvišeg rukovodstva, pristup odozgo na
dole u planiranju IS, implementacija odozdo na gore, kreiranje plana izgradnje integrisane
arhitekture, aktivno rukovođenje resursima IS, podaci su osnovni resurs poslovnog sistema.

39. Koji koraci su relevantni za dizajn sistema i koji je kljucni korak sistem analize?

Za dizajn sistema su relavantni sljededi koraci: logičko projektovanje, fizičko projektovanje,

priprema prijedloga za implementaciju projekta, prihvatanje ili odbacivanje projekta, formiranje
sistemske dokumentacije. Definisanje informacionih potreba korisnika je ključan korak sistem analize

40. Šta obuhvata logičko projektovanje i dizajn sistema, a sta fizicko i dizajn?

Dizajn sistema se obično dijeli na logički i fizički dizajn. Logički dizajn odnosi se na načine struktuiranja
i integrisanje različitih komponenti informacionog sistema u jednu logičku cjelinu.

Logičko projektovanje obuhvata projektovanje podsistema nezavisno od resursa za realizaciju u

sljededim detaljima: modeliranje procesa, modeliranje podataka. Fizičko projektovanje obuhvata
projektovanje zadovoljavajude realizacije logičkog projekta na konkretnoj opremi, odnosno pomodu
zadatih i odabranih resursa. Fizičko projektovanje treba odlagati u što je mogude kasnije faze
projektovanja.

41. Šta obuhvata modeliranje procesa i modeliranje podataka?

Modeliranje procesa daje model procesa bududeg stanja sistema sa opisom željenog kretanja i
obrade informacija u IS. Ovaj opis je hijerarhijski, od opšteg ka detaljnom prikazu, opisujudi sadržaj i
strukturu tokova i skladišta podataka i logiku odvijanja procesa. Modeliranje procesa se može vršiti
metodom SSA i obuhvata dijagrame toka podataka i riječnik podataka.

Modeliranje podataka treba da prikaže konceptualni model podataka koji sadrži podatke iz realnog
sistema. Konceptualni model podataka treba da bude: semantički bogat kako bi se njime moglo što
bolje i jasnije opisati realni sistem,razumljiv i prihvatljiv za korisnika i projektanta, nezavisan od
narednih faza u projektovanju.
42. Šta obuhvata faza implementacije sistema? Koja je njena razlika u odnosu na predhodna
planiranja i analize sistema?

Prethodne faze u razvoju sistema svoje rezultate daju samo na papiru ili eventualno na magnetskom
mediju ako su korišteni računarom podržani alati u projektovanju. Od modela planiranog IS potrebno
je predi u njegovu implementaciju. Implementacija obuhvata izgradnju, nabavku i integraciju resursa
radnog sistema koji de funkcionisati u praksi.

43. Koji su modaliteti izrade i nabavke softverski rjesenja?

44. Šta obuhvata faza odrzavanja sistema? Šta se zahtjeva kod odrzavanja hardvera i koji
su...odrzavanjem softvera?

Održavanje sistema obuhvata mijenjanje i unapređivanje sistema da bi se ostvarili postavljeni ciljevi.

Održavanje se može posmatrati u odnosu na instalirani hardver i softver. Održavanje hardvera
zahtjeva: redovne preventivne aktivnosti provjera, čišdenja, podešavanja i zamjena potrošnih
dijelova, zamjena dijelova ili kompletnih uređaja, instalacija novih uređaja.

Potrebe za održavanje softvera nastaju iz sljededih razloga: novi zahtjevi korisnika, grešaka učinjenih
u izradi softvera, tehničke i hardverske promene.

45.Zasto se vrsi vrednovanje i kontrola sistema i kako se provodi ova faza?

-Vrednovanje i kontrola su posljednja faza u razvoju IS. Oni se sprovode revizijom IS u cjelini i po
ključnim komponentama: hardver, softver,baze podataka, telekomunikacije, personala i procedure.
Cilj je razmatranje sl pitanja:

-Koliko je vremena potrebno za odgovor na korisničke zahtjeve

-postoji li adekvatan program osposobljavanja korisnika IS

-da li je sistem pouzdan

-da li je IS adekvatan i da li podržava ciljeve različitih oblasti i zahtijeva

-da li su procedure za očuvanje sistema adekvatne

-da li su hardver i softver Adekvatni za zadovoljenje korisnika

-da li postoje dovoljni i kvalitetni kadrovi za izvršavanje zadataka obrade podataka

-da li organizacija osigurava adekvatan budžet IS.

46.Šta se podrazumijeva pod životnim ciklusom razvoja IS i opisati ključne SDLC faze?

-Životni ciklus razvoja sistema (Systems Development Life Cycle – SDLC) je proces kroz koji stručnjaci
različitih profila i korisnici informacionog sistema prave (razvijaju) informacioni sistem. Dakle, SDLC je
razvojni proces kroz koji prolazi informacioni sistem, i razlikuje se od pristupa razvoju i metoda
razvoja. Iz perspektive sistem analitičara nije mogude strateški upravljati životnim ciklusima.
 a) Faza analize. Analiza je najvažnija od sve tri faze. Ako se ne uradi djelotvorno, ostali dio rada
unutar SDLC-a može biti bezvrijedan. Analiza može biti pogrešna i loša na dva načina.
Kompletan proces analize se prevodi sljedećim koracima:
-detekcija problema; -incijalna istraživanja; -analiza zahtijeva; -kreiranje mogućih sistemskih
rješenja; -izbor odgovarajućih sistema.

b) Faza dizajna. U ovoj fazi se definira i fizički model informacionog sistema te uslovi za rad
sistema kao što su: oprema, software i ljudski resursi. Realizira se dizajn izabranog
sistemskog rješenja provedbom slijededih proceduralnih koraka:
-dizajn izlaznih formi; -dizajn ulaznih formi; -dizajn baze podataka.

c) Faza implementacije. U ovoj fazi dolazi do prevođenja specifikacija logičkog dizajna u fizičku
izvedbu informacionog sistema, tj. uklanja se stari informacioni sistem a primjenjuje novi, što
podrazumijeva i obuku ljudi koji de koristiti sistem. Faza implementacije uključuje slijedede
proceduralne korake:
: -programiranje i testiranje; -obuka i ostale pripremne aktivnosti; - prelazak sa starog na novi
sistem.

47. Objasniti iterativnu prirodu SDLC-a.

- Životni ciklus razvoja informacionih sistema – SDLC je isključivo iterativan proces. Naime,
veoma često analitičari se vradaju u prethodni korak faze kako bi provjerili i/ili otkrili nešto
novo ili što im je nedostajalo u koraku koji je nastavak prethodnog.
Jedan takav primjer je ilustriran na slici. gdje korak
analize zahtjeva se nastavlja u formi sekvencijalne procedure u kreiranju mogudih rješenja
ali, isto tako, se može vratiti u dva prethodna koraka SDLC-a.

48.Objasniti sekvencijalni(vodopadni) model razvoja informacionog sistema i njegove varijante.

-Polazna pretpostavka metodologije životnog ciklusa razvoja IS je da se faze razvoja realizuju strogo
sekvencijalno, istovremeno za cijeli programski proizvod. Kada je riječ o informacionom sistemu, tada
se svaka faza istovremeno primjenjuje na svaki od podsistema, u okviru identifikovane arhitekture IS.
Istovremeno se projektuje i shema baze podataka IS. Realizacija naredne faze ne započinje dok se
tekuda faza ne završi. Greške iz prethodnih faza, otkrivene u tekudoj, zahtjevaju da se one otklone i
dokumentuju vradanjem u prethodne i prolaskom kroz sve faze koje slijede iza faze strukturiranog
pristupa se zove sekvencijalni ili vodopadni (waterfall) model primjene metodologije životnog ciklusa.
Dobre strane ovog pristupa su: integrisanost IS, dobra dokumentovanost i praktično istovremeni
završetak svih podsistema IS.

- Mogu se izdvojiti slijedede varijante sekvencijalnog (vodopadnog) modela: klasični vodopadni

model i pseudostrukturirani vodopadni model.

-Klasični vodopadni model redoslijedno (sekvencijalno) napreduje iz faze u fazu. Nisu dozvoljene
naknadne promjene rezultata prethodnih faza. Prikladan je velikim projektima (investicijama), za
dobro definisano okruženje, gdje postoje razrađene procedure ručne obrade ili računarski sistem koji
treba unaprijediti. Nedostaci ovog modela su izraženi u slučaju grešaka ili novih/promijenjenih
zahtjeva, kao i u potrebi uvođenja bottom up modula, podsistema i sistema. Sistem nije upotrebljiv
dok nije u potpunosti gotov.

- Pseudostrukturirani vodopadni model sadrži povratnu vezu i mogudnost promjene rezultata

prethodnih faza. Ovaj model razvoja IS omogudava primjenu tehnika strukturiranog programiranja.
Ovaj pristup omogućava da se aktivnosti različitih faza mogu obavljati istovremeno.

49. Koje su osnovne karakteristike evolutivnog modela razvoja IS i koja je njihova razlika u odnosu
na sekvencijalni model razvoja IS?

--Udruživanje brzog i ograničenog prototipiranja predstavlja mogući evolutivni model primjene

metodologije životnog ciklusa. Jedan od osnovnih principa na kome se zasniva primjena
sekvencijalnog modela metodologije životnog ciklusa je da realizacija narednih faza ne započinje dok
se tekuća faza ne završi.

-Evolutivni model primjene životnog ciklusa predviđa da je za određene faze životnog ciklusa moguće
da naredna faza započinje prije nego sto se predhodna završi, što dovodi do određenog stepena
paralelizma u relaciji tih faza.

50.Objasniti spiralni model razvoja IS i zašto se provodi procjena rizika?

-Kod spiralnog modela primjene metodologije životnog ciklusa, na početku svake faze provodi se
procjena rizika. Nastoje se utvditi mogudi rizici i razriješiti ih prije nastavka (uklanjanjem ili
svođenjem na najmanju mogudu mjeru). U slučaju da je rizik prevelik, projekat se prekida.

51.Šta predstavlja prototipiranje?

-Prototipiranje je metoda razvoja softvera koja omoguduje procjenu alternativa. U slučajevima kada
je korisniku teško detaljno definirati zahtjeve, prikaz alternativnih rješenja problema može uštedjeti
mnogo razvojnog vremena i resursa. Može se koristiti u svim fazama životnog ciklusa. Prototipiranje
nije nova ideja ali metodologija izrade prototipa je relativno nova u području informacionih sistema.
Upotreba prototipiranja se drastično povedala u zadnjim godinama.

52.Objasniti proceduru prototipiranja kroz tri osnovna nivoa!

1. ULAZ/ IZLAZ= namjena nivoa prvog prototipiranja je uspostavljanje mehanizma komunikacije

između korisnika i dizajnera.

2. HEURISTIKA ILI UČENJE= namjena nivoa drugog prototipiranja je da pomogne u pojašnjavanju

informacijskih zahtjeva i da utiču na porast povjerenja u sistemu, koje bi korisnik trebao zadovoljiti u
situaciji brzog preusmjeravanja sistema i kada se zahtijeva promjena istog.

3. ADAPTIRANJE= osnovna namjena je u obezbjeđenju mehanizma za fino podešavanje finalno

izvedenog sistema.

53. Objasni prednost i nedostatke prototipiranja!

PREDNOSTI:

- Sistemi se razvijaju mnogo brže kroz upotrebu 4GL alata i mikroračunara, kojim je mogude

izolirati prototipno od produkcijskog okruženja.

- Sistemi se na lakši način upoznaju i uče za korištenje od strane krajnjeg korisnika. Jedna

aproksimativna procjena iskazuje da samo 20% od svih tipova poslovnih transakcija predstavlja

čak 80% ukupnog dnevnog učinka sistemske obrade. Ako se model prototipa ograniči i fokusira

samo na ovaj nivo od 20%, svakako da predstoji lakši razvoj modela koji ima vedi značaj za

korisnika nego onaj preostali dio.

- Potreban je manji obim analize i programiranja u slučajevima kada se zahtjeva manji broj

promjena, nego što je to slučaj s konvencionalnim SDLC-om pod istim okolnostima.

- Zaostajanja i kašnjenja u razvoju su smanjena, jer je potrebno vrijeme za životni ciklus razvoja

sistema smanjeno za tredinu.

-Stimulira se involviranje krajnjeg korisnika u proces razvoja odnosno dizajna informacionog

sistema.
NEDOSTACI:

-Mogućnost tima za dizajn sistema da razviju prototip na brz i efektan način utiče na povedanje
nerealnih očekivanja korisnika. Naime, kroz prototip korisnici vide samo jezgro i ne mogu shvatiti da
to nije finalni sistem. Nakon izrade prototipa, vrijeme potrebno za potpuno završavanje sistema teško
prihvataju, jer su nestrpljivi i smatraju da je to vrijeme predugo. Uvriježeno mišljenje da je sistem
tako blizu, ali još uvijek nedostupan i nije raspoloživ za korištenje, djeluje iritirajuće i dodatno
frustrirajuće.

-Ako se primjenjuje prolazni model prototipiranja, tada konačna izvedba sistema ne odgovara u
potpunosti prototipu. Dakle, ono što je korisnik vidio i upoznao se s tim, nije jednako onom što je
dobio na korištenje. Pod takvim okolnostima, od sistem analitičara ovisi mnogo da u

neposrednoj komunikaciji s korisnikom pojasni i, na neki način, opravda razlike koje su nastale
između prototipa i finalnog sistema. Naravno, ako je korisnik unaprijed upozoren na takve razlike,
negativne reakcije su manje. Međutim, nešto što je važnije i čega je potrebno

maksimalno se pridržavati jeste to da implementirani informacioni sistem treba da bude što je

mogude bliži i sličniji prototipu kako bi se spriječili ili izbjegli problemi s očekivanjima korisnika.

-Mogućnost prototipiranja software-a može animirati krajnjeg korisnika da započne razvoj svog
vlastitog sistema kada nije zadovoljan s postojedim ili želi izvršiti određene funkcionalne dopune.
Ovdje se treba striktno razlikovati i uspostaviti neupitna distinkcija, tj. dok je poželjno uključivanje i
participacija krajnjeg korisnika u proces dizajna informacionih sistema, sasvim je obrnuto u procesu
razvoja sistema zbog negativnih efekata u procesu integracije sistema i očuvanja integriteta baze
podataka.

54. Ukratko objasni model ograničenog i brzog prototipiranja.

-Brzo prototipiranje je prikladno za veoma male, tzv. one-man projekte. Funkcionalni prototip,
zamjenom pravim rješenjima postaje radni informacioni sistem. Prednosti ove vrste prototipiranja su
u iteraciji promjena – korisnici se mogu predomisliti i povedanju kreativnosti i brzine razvoja.

-Ograničeno ili strukturirano prototipiranje omogudava izradu prototipa kao sredstva određivanja
zahtjeva. Izrađuje se nefunkcionalni prototip i u određenom trenutku prototipiranje se prekida i
slijedi faza oblikovanja sistema.

55. Osnovne razlike između SDLC-a i prototipiranja!