Στέφανος Σωκράτους Έτος: 3

Α.Μ: 5785
Επικοινωνία: 6948223183
stefanossokratous94@gmail.com

Τα μαχαίρια για τους χειρουργούς,

τα χέρια για τους κλινικούς

Η σημασία του αγγίγματος στην ιατρική, μια επικοινωνίακή

δεξιότητα, ένα συμβόλαιο εμπιστοσύνης.

Η μη-λεκτική επικοινωνία ορίζεται ως η διαδικασία μέσω της οποίας

ένα άτομο επηρεάζει τη συμπεριφορά ή τα συναισθήματα κάποιου άλλου
χρησιμοποιώντας οποιαδήποτε άλλη πηγή που έχει την ικανότητα να
μεταδώσει πληροφορίες και συναισθήματα, εκτός του λόγου. Τα μη
λεκτικά μηνύματα αναδίδονται μέσα από τον άνθρωπο από τρεις πηγές.
Η πρώτη αναφέρεται στη γενική εντύπωση του ατόμου και σχετίζεται
με την εμφάνιση, τις εκφράσεις, το βλέμμα, τις χειρονομίες και τη στάση
του σώματος. Η δεύτερη αναφέρεται στον τόνο, τη σταθερότητα, την
ένταση, ή την αλλοίωση της φωνής. Η τρίτη αναφέρεται στα μη λεκτικά
μηνύματα που μεταδίδονται από το χώρο εργασίας του ατόμου. Η
αρχιτεκτονική, η διακόσμηση, τα χρώματα, ο φωτισμός και τα έπιπλα
μπορούν να ασκήσουν επίδραση στις διαθέσεις των ατόμων και να τους
κάνουν να διαμορφώσουν τις πρώτες εντυπώσεις για το συγκεκριμένο
άτομο. Το περιεχόμενο ενός μηνύματος που μεταδίδεται μέσω του
λεκτικού επιπέδου για να εγγραφεί ως αληθές θα πρέπει να
επιβεβαιωθεί από το μη-λεκτικό. Όταν πούμε σε κάποιον, για
παράδειγμα ότι τον συμπαθούμε θα πρέπει να το δείξουμε κιόλας. Ίσως
λιγότερο για τον ασθενή αλλά περισσότερο για τον ιατρό η μη λεκτική
συμπεριφορά θα πρέπει να είναι προσεγμένη, αφού μεταφέρει
συναισθηματικά μηνύματα και είναι η βασική πηγή πληροφοριών για
τον ασθενή.
Ενώ η γεύση, η ακοή και οι άλλες αισθήσεις καταλαμβάνουν
συγκεκριμένα σημεία του εγκεφάλου μας, η αίσθηση της αφής υπάρχει
σε όλο μας το σώμα. Το δέρμα μας, δίνει πληροφορίες για όλα όσα
ερχόμαστε σε επαφή και στέλνει πληροφορίες στον εγκέφαλο εάν αυτό
που αγγίζουμε είναι ζεστό ή κρύο ή εάν ένα άγγιγμα είναι ευχάριστο ή
απειλητικό. Όσο περίεργο κι αν ακούγεται η αφή, είναι υψίστης
συμασίας στα πρώτα στάδια της ζωής. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι το
δέρμα προέρχεται από το ίδιο εβρυικό υλικό με το Κεντρικό Νευρικό
Σύστημα, το νευροεξόδερμα.

Το 2009, ο ψυχολόγος Matthew Hertenstein, απέδειξε ότι έχουμε μια

έμφυτη ικανότητα να αποκωδικοποιούμε τα συναισθήματα μέσω της
αφής και μόνο. Σε μια σειρά μελετών (παρόμοια με αυτών του Keltner
που αναφέρθηκαν πιο πάνω), εθελοντές προσπάθησαν να μεταδώσουν
συναισθήματα σε ένα άτομο με δεμένα τα μάτια αποκλειστικά και μόνο
μέσω της αφής. Να σημειωθεί ότι οι εθελοντές δήλωσαν κάπως ανήσυχοι
για το πείραμα. «Σημαντικά πράγματα αποκαλύπτονται μέσω της αφής:
Ίσως ένας βαθμός κυριαρχίας ή μια οικειότητα. Για παράδειγμα, η
χειραψία, μια από τις λίγες περιπτώσεις στις οποίες είμαστε άνετοι να
κάνουμε μια παρατεταμένη επαφή με έναν ξένο, είναι μια σημαντική
ευκαιρία για την αποστολή ενός μηνύματος για τον εαυτό σας. Μια
χαλαρή χειραψία σημαίνει αβεβαιότητα, χαμηλό ενθουσιασμό ή και
εσωστρέφεια, ενώ μια δυνατή λαβή μπορεί να εκληφθεί ως μια
προσπάθεια κυριαρχίας. Μας αρέσει οι άνθρωποι να εκπέμπουν κάτι
ενδιάμεσο», διαπιστώνει ο M. Hertenstein.

“This is a touch-phobic society”

Matthew Hertenstein

Επιστήμονες, σε πείραμα που διεξήχθη στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια

(ΗΠΑ) ανέλυσαν τον τρόπο με τον οποίο αντιδρά ο εγκέφαλός μας όταν
μας πιάνουν από το χέρι. Με τη διοχέτευση μικρής ποσότητας
ηλεκτρικού ρεύματος αναλύθηκαν οι αντιδράσεις κάποιων γυναικών σε
κατάσταση άγχους στις ακόλουθες περιπτώσεις (σφίγγοντας το χέρι του
συζύγου τους, το χέρι ενός αγνώστου και χωρίς καμιά επαφή). «Όταν
σφίγγουμε το χέρι κάποιου, μειώνεται το κατώφλι ενεργοποίησης των
περιοχών του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για την αντίδραση σε
καταστάσεις κινδύνου. Όταν όμως οι γυναίκες κρατούσαν το χέρι του
συζύγου τους, η δραστηριότητα αυτών των περιοχών μειώθηκε
σημαντικά», εξηγεί ο Τζέιμς Κόαν, από το Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια.
«Το κράτημα του χεριού είναι ένδειξη της παρουσίας κάποιου άλλου,
που θα βοηθήσει σε περίπτωση κινδύνου. Ο εγκέφαλος λοιπόν,
προσαρμόζεται καθώς υπάρχει μικρότερη ανάγκη να προετοιμάσει το
σώμα για αντίδραση. Και όσο μεγαλύτερη εμπιστοσύνη υπάρχει στον
άλλο, τόσο λιγότερο ανησυχεί ο εγκέφαλος». Τα πιο πάνω έρχεται να
υποστηρίξει η έρευνα του ψυχολόγου Dacher Keltner, καθηγητής στο
University of California, Berkeley. “Οι εκράσεις μας πολλές φορές λένε
περισσότερα από τις λέξεις μας. Ακόμα και η πιο μικρή κίνηση, ένα
χαμογέλο, ένα νέψιμο, μπορούν να αποκαλύψουν πολλά. Το σώμα είναι
ένα ισχυρό εργαλείο για επικοινωνία. Πέρα όμως από τις εκφράσεις, το
συναίσθημα μπορεί να μεταδοθεί μέσα απο το άγγιγμα”. Ο Keltner και
οι συνεργάτες του, σε ένα πείραμα τους έκλεισαν τα μάτια και τα αυτιά
σε ένα αριθμό ατόμων, τα οποία έπρεπε να μεταδόσουν-εκπέμσουν
διάφορα συναισθήματα μόνο με ένα άγγιγμα στο χέρι. Τα άτομα της
μελέτης ήταν σε θέση να στέιλουν και να λάβουν συναισθήματα όπως
θυμός, φόβος απέχθεια με ενός λεπτού άγγιγμα. Συμπάθεια,
ευγνωμοσύνη αγάπη. Η έρευνα αυτή μπορεί να αποτελέσει σπουδαίο
εργαλείο για το ιατρικό προσωπικό.

Έχει λεχθεί πιο πάνω ότι η δύναμη που έχει το άγγιγμα του γονιού στα
μωρά κατα τα πρώτα στάδια της ζωής του είναι αδιαμφισβήτητη. Πρέπει
σε αυτό το σημείο να τονιστεί ότι δεν υπάρχει περίοδος στη ζωή του
ανθρώπου τόσο σημαντική όσο είναι ο πρώτος χρόνος της ζωής του. Ένα
μωρό στο αμαξάκι του, κοιτάζει με ανησυχητικό βλέμμα τους
περαστικούς. Στρέφεται προς τη μητέρα του και απλώνει το μικρό του
χεράκι. Η μητέρα το παίρνει, το σφίγγει και το αφήνει. Το μωρό
χαλαρώνει και χαμογελά. Τα μωρά ηρεμούν όταν τυλίγονται στα χέρια
των γονιών τους. Η αφή είναι ο τρόπος με τον οποίο το βρέφος πρόκειται
να συνδεθεί με τον κόσμο τους πρώτους μήνες της ζωής του καθώς η
όραση και η ακοή είναι περιορισμένες. Μέσα από αυτού του είδους την
επικοινωνία γονιού-παιδιού αναπτύσσονται βαθύτερα συναισθήματα
και από τις δύο πλευρές. Σύμφωνα με έρευνες, τα βρέφη που έχουν
συχνή σωματική επαφή με τους γονείς τους, αυξάνουν γρηγορότερα το
βάρος τους, έχουν υψηλότερη νοητική ανάπτυξη και αναπτύσσουν
γρηγορότερα κινητικές δεξιότητες. Οι συναισθηματικές ανάγκες του
βρέφους είναι πάρα πολυ σημαντικές, και πολλές φορές εντονότερες των
βιολογικών. Ένα πείραμα από τον Harlow διακεκριμένος ψυχολόγος
ήταν το εξής: Πήρε ένα νεογέννητο πίθηκο και το αποχώρισε από τη
μητέρα του βάζοντας το σε ένα δωμάτιο όπου υπήρχαν δύο πάγκοι. Πάνω
στον ένα πάγκο τοποθέτησε ένα σιδερένιο ομοίομα της μητέρας του. Στο
χέρι του ομοιόματος υπήρχε ένα μπιμπερό με τροφή. Στον διπλανό
πάγκο υπήρχε ένα άλλο ομοίωμα της μητέρας του, το οποίο ήταν
φτιαγμένο από γούνα (σαν αυτή που είχε η μητέρα του), χωρίς όμως
μπιμπερό με τροφή. Άφησε λοιπόν το πιθηκάκι σε αυτό το δωμάτιο και
αυτό περιεργαζόμενο τα δυο ομοιώματα πήγε και αγκάλιασε το γούνινο
ομοίωμα παρά το γεγονός ότι είχε περάσει ώρα και πείναγε. Κλινικές
παρατηρήσεις σε βρέφη είχαν το ίδιο αποτέλεσμα. Συμπέρασμα, η
συναισθηματική φροντίδα της μητέρας μέσα από το άγγιγα (και όχι
μόνο) είναι ζωτικής σημασίας.
“Μελέτες που έγιναν τη δεκαετία του ’30 από τον ψυχολόγο Rene Spitz
σε ορφανά παιδιά στην Αμερική επιβεβαίωσαν ότι ένα μωρό μπορεί
ακόμα και να πεθάνει λόγω της έλλειψης αγγίγματος”

Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, μπορεί να αρχίσουν να αποτραβιούνται

από αγκαλιές και χάδια ως ένα δείγμα ανεξαρτησίας. Δεν παύουν όμως
να έχουν ανάγκη τη σωματική επαφή και τα παιδιά. Όταν το μεγάλο
χέρι του γονιού κρατάει στην παλάμη του, το μικρότερο χέρι του
παιδιού, μπορεί να του δώσει ώθηση και κουράγιο. Σε καταστάσεις
άγχους και πίεσης η αγκαλιά του γονιού μπορεί να αποδειχθεί ως ο πιο
αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης των αρνητικών συναισθημάτων,
προκαλόντας στο παιδί συναισθήματα ασφάλειας.

Ένας γιατρός μπορεί να “αντικαταστήσει” τον γονιό και να μεταδώσει

αυτό το “μαγικό” που προσφέρεται με το άγγιγμα. Ο στόχος του ιατρού
είναι να επαναφέρει την υγεία του ασθενούς στην αρχική κατάσταση,
ενώ ο στόχος του ασθενούς είναι να προσπαθεί να θεραπευτεί. Κάθε
ιατρός υποχρεούται να κάνει χρήση των εξειδικευμένων γνώσεων που
έχει, έτσι ώστε να επαναφέρει τον ασθενή στην αρχική υγιή του
κατάσταση. Η σχέση αυτή παρουσιάζεται αρμονική παρά το γεγονός της
ανισότητας που τη χαρακτηρίζει. Το ιατρικό επάγγελμα έχει μεγάλη
καταξίωση μέσα στο κοινωνικό σύνολο και παράλληλα με την
ασυμμετρία στην πληροφόρηση και τη γνώση ο ιατρός αποκτά δύναμη,
σε αντίθεση με τον ασθενή, που απλά θα πρέπει να ακολουθήσει τις
οδηγίες του ιατρού.

Η ικανοποίηση των ασθενών από τις παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας

είναι ένας από τους σημαντικότερους δείκτες για τη μέτρηση της
ποιότητας υγείας. Η δημιουργία της απαραίτητης συναισθηματικής
σχέσης ιατρού-ασθενούς είναι ένα από τα κυριότερα συστατικά για την
αποτελεσματική μεταξύ τους επικοινωνία, η οποία με τη σειρά της θα
συμβάλλει στην επιτυχία της κλινικής εξέτασης και θεραπευτικής
αντιμετώπισης. Στη σχέση αυτή, ο ιατρός αντιλαμβάνεται τα
προβλήματα που παρουσιάζει ο ασθενής τόσο από σωματικής πλευράς
όσο και από ψυχολογικής και κοινωνικής. Από την άλλη πλευρά, ο
ασθενής αντιλαμβάνεται ότι ο ιατρός μπορεί να κατανοήσει και να
συμμεριστεί τα προβλήματά του. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο
πολλές φορές χαρακτηρίζεται κάποιος ως καλός ιατρός. Καλός ιατρός
είναι εκείνος που εκτός από τις ιατρικές του γνώσεις έχει την ικανότητα
να δημιουργεί σταδιακά διαπροσωπικές σχέσεις με τους ασθενείς του, με
τους συγγενείς αυτών και με τους υπόλοιπους επαγγελματίες υγείας οι
οποίοι εργάζονται μαζί για ένα σκοπό, την προαγωγή υγείας του
ανθρώπινου πληθυσμού. Η δημιουργία αποτελεσματικής
διαπροσωπικής σχέσης παρέχει τη δυνατότητα στον ασθενή να
αισθανθεί ευχάριστα και να μιλήσει στον ιατρό του, αυξάνει την
εμπιστοσύνη του ως προς αυτόν και τις ιατρικές του συμβουλές και
επιφέρει θετικό αποτέλεσμα στην υγεία του ασθενούς.

Δυστυχώς η ιατρική εκπαίδευση επικεντρώνεται στο να αντιμετωπίζει

τις ασθένειες με φαρμακευτική θεραπεία. Αν και το άγγιγμα αποτελεί
ισχυρό θεραπευτικό παράγοντα, δε χρησιμοποιείται. Δεδομένα του
Jules Older (ψυχολόγος, εκπαιδευτικός και συγγραφέας) εισηγούνται
ότι από τους 100 ασθενείς που ζητούν ιατρική βοήθεια, μόνο 50 έχουν
μια αναγνωρίσιμη ασθένεια. Από αυτούς, 35 έχουν μια ασθένεια που θα
υποχωρήσει μόνη της με ή χωρίς τη βοήθεια του γιατρού. Από τους
άλλους 50 που φτάνουν στην πόρτα του γιατρού, δεν εντοπίζονται
παθολογικά στοιχεία. 5 από αυτούς χρειάζονται απλά μια άδεια για να
λείψουν από τη δουλειά τους ή δικαιολογητικά για τις ασφαλιστικές
εταιρείες. 10 βρίσκονται εκεί για πρόληψη (εμβόλια, δίαιτα). Οι
υπόλοιποι 35 ζητούν βοήθεια για προβλήματα συναισθηματικής
φύσεως. Η παρουσίαση του προβλήματος στον ιατρό είναι πολύ
σημαντικός παράγοντας για τον ασθενή. Στην προσπάθειά του ο ασθενής
να μεταφέρει λεκτικά την κατάσταση της υγείας του στον ιατρό και τα
προβλήματα που του παρουσιάζονται, πολλές φορές πλατειάζει και
παραθέτει και άλλα γεγονότα τα οποία θεωρεί εκείνος σημαντικά.
Υπάρχουν όμως φορές όπου ο ασθενής αποκρύπτει τα στοιχεία ή δεν έχει
χρόνο να τα παρουσιάσει λεπτομερώς. Σε μια κανονική εξέταση, το 45%
των προβλημάτων που απασχολούν τον ασθενή δεν αναφέρονται στον
ιατρό, με αποτέλεσμα να μη συζητηθούν ποτέ και, αντίστοιχα, δεν τους
παρέχεται αρκετός χρόνος, αφού σε τιμές μέσου όρου οι ιατροί
διακόπτουν τον ασθενή μόλις 18 sec από τη στιγμή που έχει αρχίσει να
μιλάει και να αναλύει το σκοπό της επίσκεψής του.

Οι Gordon και Beresin

χώρισαν τα αποτελέσματα που
μπορούν να αξιολογηθούν
λανθασμένα μετά από μια
ιατρική επίσκεη, σε 3 βασικές
κατηγρίες: φυσιολογικά /
αντικειμενικά μέτρα, μέτρα
συμπεριφοράς και
υποκειμενικά μέτρα.
Ισχυρίστηκαν ότι τα “κακά”
αποτελέσματα απορρέουν από
μια διαταραγμένη σχέση
ιατρού-ασθενούς (για
παράδειγμα όταν οι ασθενείς
αισθάνονται ανυπόληπτοι, παραμελημένοι). Παραδείγματα μέτρων
έκβασης για καθεμία από αυτές τις κατηγορίες παρουσιάζονται στον πιο
κάτω πίνακα.
Τα πιο κάνω “κακά” αποτελέσματα, η διαταραγμένη σχέση ιατρού-
ασθενούς μπορούν να αντιμετωπιστούν μέσα από την επαφή. Το χέρι του
ιατρού κατά την φυσική εξέταση είναι το μέσο για δημιουργία μιας
αποτελεσματικής διαπροσωπικής σχέσης που βασίζεται στην
εμπιστοσύνη.

Τεράστια ποσά ξοδεύονται κάθε χρόνο (1 δισεκατομμύριο περίπου) στην

εναλλακτική ιατρική. Το ποσό είναι ισοδύναμο με αυτό που ξοδεύεται
για έρευνες στον καρκίνο. Ψεύτικες υποσχέσεις για δήθεν εγγυημένη
θεραπεία, αναζήτηση θεραπείας σε χαμένα από χέρι περιστατικά, ή
μήπως όχι; Υπάρχουν στοιχεία που συνηγορούν υπέρ της εναλλακτικής
ιατρικής, υποστηρίζοντας ότι μπορούν να έχουν αποτελεσματική
ψυχοκοινωνική παρέμβαση. Ένα παράδειγμα είναι η REIKI. Ένα
σύστημα θεραπευτικών τεχνικών όπου ο θεραπευτής μεταφέρει-
μεταδίδει ενέργεια στον ασθενή-δέκτη με τα χέρια. Οι ασθενείς
αισθάνονται μια βελτίωση μετά απο κάθε συνεδρία. Μια χαλάρωση,
ανακούφιση από τον πόνο, καλύτερη ποιότητα ύπνου και μείωση του
άγχους. Κάνοντας τέτοιου είδους θεραπείες-τελετές διαθέσιμες στα
νοσοκομεία, θα μπορούσαν να ανταποκριθούν θετικά στις ανάγκες,
φυσικές και σωματικές των ασθενών. Αν και είναι φανερό, παραθέτω τη
διαφορά του πιο πάνω με μια “συνηθισμένη” επίσκεψη σε ένα γιατρό. H
διαφορά βρίσκεται στο άγγιγμα, την επαφή, τη μετάδοση του μηνύματος
προς τον ασθενή-δέκτη ότι κάποιος είναι εκεί, κάποιος τον φροντίζει,
δεν είναι μόνος του, και δε θα είναι μόνος του.

Η μη ικανοποίηση του ασθενούς είναι παράμετρος που συνδέεται

άρρηκτα με την πιθανότητα καταγγελίας ιατρικών λαθών. Τα
αποτελέσματα μελέτης, όπου συμμετείχαν οι ασθενείς και οι συγγενείς
αυτών οι οποίοι είχαν προσφύγει στη δικαιοσύνη, αποκαλύπτουν ότι η
ελλιπής πληροφόρηση που είχαν λάβει, καθώς και η απουσία
ευαισθησίας και συμπαράστασης από την πλευρά του ιατρού για την
ατυχία που συνέβη, ήταν ο κύριος λόγος που τους οδήγησε στη
δικαστική διαμάχη. Όταν ρωτήθηκαν τι θα μπορούσε να συμβεί ώστε να
λειτουργήσει αποτρεπτικά όσον αφορά στην καταγγελία του ιατρικού
λάθους, απάντησαν ότι θα επιθυμούσαν να είχαν λάβει περισσότερη
πληροφόρηση για το ιατρικό θέμα που τους απασχολούσε, θα ήθελαν ο
θεράπων ιατρός να τους αντιμετώπιζε με ειλικρίνεια, να είχε
παραδεχθεί το λάθος του και να έβλεπαν σημεία ευαισθησίας και
συμπαράστασης από την πλευρά του.

Τα δεδομένα της νεότερης βιβλιογραφίας για την αξία και την

αποτελεσματικότητα της επικοινωνίας στην ιατρική πρακτική
καθιστούν αναπόσπαστο τμήμα την εκπαίδευση των επαγγελματιών
υγείας στις τεχνικές επικοινωνίας. Κρατώντας μόνο το γνωστικό
περιεχόμενο η εκπαίδευση ποτέ δεν θα μπορέσει να επιτύχει τους
στόχους της. Στην Αμερική, οι φοιτητές της ιατρικής σχολής καθώς και
οι μεταπτυχιακοί φοιτητές εκπαιδεύονται στην αποτελεσματική
ακρόαση και στην ανάπτυξη των επικοινωνιακών τους δεξιοτήτων
(λεκτικών και μη-λεκτικών). Συγκεκριμένα, το 65% των ιατρικών
σχολών διδάσκουν τεχνικές επικοινωνίας. Τα αποτελέσματα και τα
πλεονεκτήματα της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης στην επικοινωνία μέσα
από τη μορφή σεμιναρίου σε επαγγελματίες υγείας είναι ανεκτίμητης
αξίας. Σε μια μελέτη που διεξήχθη στο Λονδίνο, οι συμμετέχοντες ήταν
ιατροί, νοσηλεύτριες, μαίες, ψυχολόγοι, φαρμακοποιοί και
φυσικοθεραπευτές, οι οποίοι περιέθαλπαν ασθενείς με
δρεπανοκυτταρική αναιμία. Το σεμινάριο βοήθησε την εν λόγω ομάδα
των επαγγελματιών υγείας να βελτιώσουν τη δυνατότητα να χειρίζονται
δύσκολες καταστάσεις και να τις αντιμετωπίζουν πιο αποτελεσματικά σε
σχέση με το παρελθόν. Με το σεμινάριο έμαθαν την τεχνική του καλού
ακροατή, έδειχναν περισσότερη κατανόηση και απέκτησαν επίγνωση
της δικής τους μη λεκτικής επικοινωνίας.

Στην Ελλάδα, η εκπαίδευση στην επικοινωνία των επαγγελματιών

υγείας είναι εντελώς υποθετική, γιατί θεωρείται λανθασμένα ότι τα
επικοινωνιακά χαρακτηριστικά του κάθε ατόμου βασίζονται σαφώς στην
προσωπικότητά του και δεν αποκτώνται με τη μάθηση. Τα επιμορφωτικά
σεμινάρια έχουν ως στόχο την αποδοτικότερη επικοινωνία μεταξύ
ιατρών και ασθενούς, επιφέροντας έτσι την αύξηση του επιπέδου υγείας
του ασθενούς.

Η Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια,

αποκάλυψε ότι οι ασθενείς που υπέφεραν από σοβαρές ασθένειες και
δέχονταν ένα φιλικό χτύπημα από τον γιατρό τους στην πλάτη
είχαν καλύτερα ποσοστά επιβίωσης. Ο γιατρός οφείλει να αγγίζει τον
άρρωστο στο μέτωπο όσο και μια μητέρα οφείλει να ελέγχει τον πυρετό
του παιδιού της. Πρέπει να αφήσει το χέρι του στο μέτωπο του ασθενή
για λίγα δευτερόλεπτα, ίσα-ίσα για να του δώσει να καταλάβει ότι δεν
είναι μόνος, θα τον φροντίσει. Συχνά, παρατηρείται ο ασθενής να
αποκαλεί τον οικογενειακό ιατρό «γιατρό του» και ο ιατρός να αποκαλεί
τον ασθενή «ασθενή του», χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υπάρχουν
αισθήματα κτητικότητας και κυριαρχίας. Τη σχέση αυτή την έχει
περιγράψει ο Michael Balint ως «εταιρεία αμοιβαίας επένδυσης»
κάνοντας λόγο στην πολυετή σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης.

Μπορεί το άγγιγμα να αποδειχθεί πιο ευεργετικό και από φάρμακο όσον

αφορά τη συναισθηματική και ψυχική μας υγεία;

Το άγγιγμα μπορεί να μειώσει τον πόνο, να βελτιώσει την πνευματική

λειτουργία, ακόμα και να βελτιώσει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού
συστήματος. Δυστυχώς, κατά τον ιατρό και συγγραφέα Άμπραχαμ
Βεργκίζ, η σύγχρονη Ιατρική κινδυνεύει να χάσει αυτό το ισχυρό,
“παλιομοδίτικο” εργαλείο, το ανθρώπινο άγγιγμα. Παρουσιάζει τον
κόσμο του σήμερα. Έναν κόσμο όπου οι ασθενείς είναι απλά ψηφιακά
δεδομένα, και μας καλεί να επιστρέψουμε στην παραδοσιακή πρόσωπο
με πρόσωπο φυσική εξέταση. «Παραλείποντας τη φυσική εξέταση, δε μας
ξεφεύγουν απλές ασθένειες που μπορούν να διαγνωσθούν σε ένα πρώιμο
στάδιο, χάνουμε μία τελετή υψίστης σπουδαιότητας και προσπερνούμε
την ευκαιρία να σφραγίσουμε τη σχέση ασθενή-ιατρού». Μέσα από την
έκρηξη της γνώσης φαίνεται ότι έχουμε ξεφύγει. Μπροστά στην
ευαισθησία των εργαστηριακών εξετάσεων έχουμε ξεχάσει ότι αυτή η
τελετή είναι αναγκαία και για τους δύο και ότι έχει ένα μήνυμα να
μεταφέρει στον ασθενή.
“Θα είμαι πάντα εκεί,
θα σε φροντίζω”.
“Δεν θα σε εγκαταλείψω ποτέ,
θα είμαι μαζί σου μέχρι το τέλος”.
Τι θα έκανε ο Fildes εάν του είχε ζητηθεί να ζωγραφίσει τον πίνακα "Ο
Γιατρός" στους δικούς μας καιρούς; Πιθανόν θα είχε αντικαταστήσει με
μία οθόνη κομπιούτερ τον άρρωστο, αφού στις μέρες μας, οι ιατρικές
επισκέψεις-συζητήσεις λαμβάνουν χώρα σε ένα δωμάτιο μακριά από τον
ασθενή με εικόνες και δεδομένα στον υπολογιστή. Δεν είναι τυχαίο το
ότι, όταν οι ασθενείς εκφράζουν την απογοήτευσή τους σχετικά με μια
προηγούμενη συνάντηση με έναν γιατρό θα αναφέρουν, «και δεν με
άγγιξε καν».
Μια λεπτομερής εξέταση-τελετή λοιπόν είναι το είδος προσοχής που ο
κάθε ασθενής χρειάζεται.

Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, το χάδι έχει συνδυαστεί με την ενοχή
από την παιδική μας ηλικία, παγιδεύοντάς μας έτσι σε στερεότυπα. Σε
λίγο καιρό θα μπορούμε να «νιώσουμε» ένα ύφασμα πριν το αγοράσουμε
από το internet σύμφωνα με την Katherine Kuchenbecker: “The
technology of touch”. Ας ελπίσουμε πως θα μπορούμε να «νιώσουμε»
καλύτερα και τον διπλανό μας. Εξάλλου η αφή είναι η πρώτη αίσθηση
που αποκτούμε και ένα μυστικό όπλο σε πολλές επιτυχημένες σχέσεις,
όπως αυτή μεταξύ ενός ασθενή και ενός γιατρού.
Ας ανακτήσουμε την ευχέρεια στην πρώτη μας γλώσσα.

“The Doctor” by Luke Fildes

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

The Doctor–Patient Relationship 1999 Jan; 14(Suppl 1): S26–S33.

Susan Dorr Goold, MD, MHSA, MA1 and Mack Lipkin, Jr., MD2

Σχέση Ιατρού-Ασθενούς: Οδηγίες για µια αποτελεσµατική επικοινωνία

Πανεπιστήμιο κρήτης, Ιανουάριος 2011

Stewart MA, Brown J, Levenstein J, McCracken E, McWhinney IR.

The patient-centered clinical method: changes in residents’ perfor-
mance over two months of training. Fam Pract. 1986;3:164–7.

American Psychological Association (APA) MARCH 2014

THE POWER OF TOUCH
Dacher Keltner, PhD

Impact of the Doctor-Patient Relationship 2015 Oct 22;17(5)

Fallon E. Chipidza, BA, Rachel S. Wallwork, BA, and Theodore A. Stern, MD

Παράγοντες που επηρεάζουν την επικοινωνία ιατρού-ασθενούς 2013 30(5)613-618

Α. Βενιού, Ν. Τεντολούρης

The effects of Reiki therapy on pain and anxiety in patients attending a day oncology and
infusion services unit. 2012 Jun;29(4):290-4

The bent twig of humanity and the physician as a serious man

February 2016 DOI: 10.4103/2455-5568.183331

Bodenheimer, T., Wagner, E.H., Grumbach, K. (2002) Improving Primary Care for Patients
with Chronic Illness.JAMA. 288(15):1909-1914 (Abstract)

Abraham Verghese: A doctor's touch

https://www.youtube.com/watch?v=sxnlvwprf_c&t=4s

Haptography: Digitizing our sense of touch - Katherine Kuchenbecker

http://ed.ted.com/lessons/haptography-digitizing-our-sense-of-touch-katherine-kuchenbecker

The Power of Touch

March 11, 2013 Rick Chillot

Touch / Tiffany Field. — Second edition.

Chapters 4 Touch Deprivation / 6 Touch Therapies 119

Σημειώσεις ιατρικής ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων 2017