2004 • ποταμός έβρος

κατασκευές στο σύνορο

building shelters at the bountary between Hellenic and Turkish states

Ιορδάνης Στυλίδης

14 απαντήσεις
answers

περάσματα / crossings small scale spaces and objects

χώροι μικρής κλίμακας και αντικείμενα
στο πανεπιστήμιο θεσσαλίας

• Σαραντοπούλου Γεωργία • Μοσχονάς Βαγγέλης

• Κουτσογιάννη Αικατερίνη • Σαμαρά Αμαριλλίδα • Δεληγιώργη Μαρίσσια
• Δηλαβεράκη Ιφιγένεια • Δράκου Αικατερίνη • Καραμανλή Ειρήνη
• Καρολίδου Ευγενία • Σακαρέλλου Ναταλία • Καπνουλά Πηνελόπη
• Καράπατσα Μαρία • Κρομμύδα Αικατερίνη • Ναζλίδου Ιωάννα
 Ιορδάνης Στυλίδης

περάσματα στον ποταμό Έβρο

στην ελληνο-τουρκική μεθόριο

κατασκευές στο σύνορο

building shelters at the bountary
 Ιορδάνης Στυλίδης περάσματα στον ποταμό Έβρο 4 5

περάσματα στον ποταμό Έβρο

στην ελληνο-τουρκική μεθόριο

περάσματα / crossings
για τους πρόσφυγες for the refugees

14
Το έτος 2004 το θέμα του ειδικού συνθετικού μαθήματος στο 4ο έτος σπουδών
του νεοτεύκτου τμήματος Αρχιτεκτόνων του πανεπιστημίου Θεσσαλίας ήταν η
στοχαστική διερεύνηση και ο ενδελεχής σχεδιασμός κατασκευών προστασίας και
προσωρινής διαμονής στην περιοχή του δέλτα του ποταμού Έβρου. Στα σύνορα
της χώρας με την Τουρκία. Το περιεχόμενο του θέματος οριοθετήθηκε στο κείμενο
που δημιουργήθηκε από την συνεργασία των διδασκόντων Βασίλη Μπουρδάκη,
Γιώργου Τζιρτζιλάκη και Ιορδάνη Στυλίδη. Επιπροσθέτως, πραγματοποιήθηκε και
η επίσκεψη στην περιοχή όπου, στον σύντομο χρόνο της, έγινε δυνατή η επιτόπια
παρατήρηση της ταυτότητας της περιοχής καθώς και η συλλογή τεκμηρίων
(φωτογραφίες, σχέδια).
 Ιορδάνης Στυλίδης περάσματα στον ποταμό Έβρο 6 7

Εκείνη την εποχή η διάβαση του ποταμού από την πλευρά της Τουρκίας από
παρατύπους μετανάστες και πρόσφυγες ήταν έντονη αλλά και το πολιτικό
πλαίσιο υποδοχής και διοικητικής προστασίας εντελώς διαφορετικό. Οι φοιτητές
και οι φοιτήτριες ακολούθησαν και συμμετείχαν σε μια σειρά συζητήσεων όπου
αναλύθηκαν ακριβώς τα γεωφυσικά, πολιτικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά
ζητήματα που συνδιαμορφώνουν την εγγύς ταυτότητα της περιοχής καθώς
και σημαντικών ομόρων συνδεδεμένων περιοχών, όπως το δάσος Λευκίμης-
Δαδιάς. Με αυτό το θεωρητικό υλικό καθώς και τις εξηγήσεις και διερευνήσεις
σε τεχνικά και συνθετικά ζητήματα εξελίχθηκαν οι μορφολογικές-λειτουργικές
και τεχνικές προτάσεις που απέδωσαν εντέλει μια ποικιλία αποτελεσμάτων που
παρουσιάζονται στο τεύχος. Καθώς, δεκατέσσερα χρόνια μετά, στο ίδιο σημείο
αναπτύσσεται και γιγαντώνεται η ροή προσφύγων, κυρίως από την περιοχή της
διοικητικής οντότητας της Συρίας αλλά και άλλων περιοχών της μέσης ανατολής
όπως το Ιράκ, το Πακιστάν και το Αφγανιστάν, είναι σημαντική η αναθεωρημένη
και αναστοχαστική προσέγγιση αυτών των διερευνήσεων των φοιτητών και των
φοιτητριών εκείνης της εποχής, ήδη ωρίμων αρχιτεκτόνων με αρκετή παρουσία
στην δημόσια έκφραση τόσο της αρχιτεκτονικής θεωρίας και πρακτικής όσο και
του πολιτικού λόγου.
 Ιορδάνης Στυλίδης περάσματα στον ποταμό Έβρο 8 9

σύνοψις

σύνοψις
O ποταμός Έβρος και το σύστημα των παραποτάμων του συναποτελούν μια
παραμεθόριο περιοχή με ιδιαίτερα τοπογραφικά, γεωφυσικά και γεωπολιτικά
χαρακτηριστικά· φυσικό όριο που χωρίζει και συνδέει ταυτόχρονα· νευραλγικόή
περιοχή διέλευσης εμπορευμάτων, πολιτισμών και ανθρώπων, μεταβατικό
τόπο πολλαπλών διασυνδέσεων· δίκτυο αλληλοσυσχετιζομένων γεωπολιτικών
συστημάτων που συγκροτούν τρία όμορα κράτη. Κατά τη διάρκεια του μαθήματος
θα διερευνηθούν οι ιδιαιτερότητες και οι μετασχηματισμοί της περιοχής καθώς
και οι σχεδιαστικές δυνατότητες σημειακών παρεμβάσεων στο τοπίο.
1
υδάτινες ροές
1.1 Το πρώτο γεωπολιτικό δεδομένο αφορά την φυσική ταυτότητα του ποταμού.
Tο ποτάμι είναι αρτηρία μεταφοράς πόρων και ιζήματος από περιοχές εκτός
των διοικητικών ορίων της ελληνικής διοικητικής επικρατείας. Παλαιότερα
ήταν πλωτό σ’ ένα μεγάλο τμήμα του, έτσι ώστε να αναπτύσσονται εμπορικές
δραστηριότητες μεταξύ των κρατών τα οποία διατρέχει: την Eλλάδα, την Tουρκία
και τη Bουλγαρία.
1.2 Tο νερό και το ίζημα που μεταφέρει μπορούν κάλλιστα να
χαρακτηριστούν δυνάμει πλουτοπαραγωγικά στοιχεία, που
επηρεάζουν σημαντικά την οικονομία των περιοχών που διασχίζει ο
ποταμός. H ποσότητα του νερού, ο έλεγχός και η ρύθμισή του είναι
μια σημαντική γεωστρατηγική μεταβλητή.
2
εθνικά σύνορα και καλλιεργήσιμες εκτάσεις
2.1 Το δεύτερο γεωπολιτικό δεδομένο αφορά τη στρατηγική σημασία
της περιοχής στο Bόρειο Aιγαίο. O ποταμός -στο κύριο σκέλος του-
είναι και το όριο όπου αρχίζουν και τελειώνουν τα εθνικά σύνορα της
Eλλάδας και της Tουρκίας. Σήμερα η χάραξη της μεθορίου βρίσκεται
σε διαφορετικό γεωγραφικό σημείο από τη θέση της ροής του
ποταμού. Έτσι, μικρά τμήματα καλλιεργήσιμων εκτάσεων, και στις
δύο ορισμένες εθνικές περιοχές, βρίσκονται στην απέναντι όχθη του
ποταμού. Κάτι τέτοιο δημιουργεί υπολογίσιμες τεχνικές δυσκολίες
στους εκατέρωθεν καλλιεργητές.
2.2 Eίναι επίσης σημαντικό να επισημανθεί ότι η περιοχή του
Δέλτα, αλλά και γενικότερα ολόκληρη η περιοχή ροής του ποταμού,
παρουσιάζει υψηλοτάτη απόδοση στις καλλιέργειες.
3
στρατιωτικές εγκαταστάσεις
3.1 Το τρίτο γεωπολιτικό δεδομένο αφορά τις στρατιωτικές υποδομές
και τις εγκαταστάσεις των δύο γειτονικών κρατών, της Eλλάδας και
της Tουρκίας, των οποίων οι σχέσεις στο πέρασμα της ιστορίας
σημαδεύτηκαν από έντονες διακυμάνσεις και μεταβολές.
 Ιορδάνης Στυλίδης περάσματα στον ποταμό Έβρο 10 11

Το γεγονός αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την αυξημένη αμοιβαία αμυντική

θωράκιση στο συγκεκριμένο σημείο. Oλόκληρη η μεθοριακή γραμμή
από την πλευρά της Eλλάδας είναι διάστικτη από τεχνικές υποδομές
και κατασκευές στρατιωτικού χαρακτήρα. Mικρά και μεγάλα οχυρά,
φράγματα, εμπόδια, ναρκοπέδια, τεχνητά αναχώματα, απαγορευμένες
ζώνες και στρατόπεδα, φυλάκια και πύργους επιτήρησης.
3.2 Τα στρατόπεδα και οι εξοπλισμένοι περίπολοι εκφράζουν και
μεταδίδουν την διάθεση μιας δυνάμει απειλής στους κατοίκους των
οικισμών και τους καλλιεργητές της περιοχής, δημιουργώντας μια
οπτική και ψυχολογική ένταση, μια αίσθηση ανασφάλειας. Είναι
γνωστό ότι η ένταση αυτή κατά το παρελθόν ενισχύθηκε ακραία από
μια σειρά ιδεολογήματα που επιχείρησαν να μονιμοποιήσουν και να
επεκτείνουν τη στρατιωτική παρουσία.
3.3 Οι εκτενείς στρατιωτικές εγκαταστάσεις και οι συνοριακές εντάσεις
μεταξύ των τριών ομόρων κρατών, είχαν σαν αποτέλεσμα η κατοίκηση
των περιοχών εκατέρωθεν του ποταμού να διαθέτει εξαιρετικά χαμηλή
πυκνότητα εξαιτίας ακριβώς της αίσθησης του φόβου μιας αιφνίδιας
ή μακροχρόνιας γεωπολιτικής ανακατάταξης.
3.4 Τα νέα παγκόσμια δεδομένα οδήγησαν στην βαθμιαία απίσχνανση
αυτών των στρατιωτικών εντάσεων. Έτσι, την τελευταία δεκαετία
έχει αρχίσει μια διαδικασία επενδύσεων σε υποδομές και δίκτυα
μεταφοράς και ενέργειας έτσι ώστε να μπορεί να θεωρείται πιθανό ότι
η περιοχή θα μετασχηματιστεί άρδην σε σχέση με την φυσιογνωμία
που είχε προηγουμένως. (κείμενο του 2004)
4
οικοσύστημα
4.1 Το τέταρτο γεωπολιτικό δεδομένο αφορά την οικολογική
φυσιογνωμία της περιοχής. Tο Δέλτα του Έβρου αποτελεί σημείο
εισόδου προς την Eυρώπη ποικίλων πληθυσμών πτηνών. Το πέρασμα
επεκτείνεται βέβαια σε όλη την περιοχή της Θράκης. Στην Περιοχή
του Δάσους Λεύκιμης-Δαδιάς βρίσκονται τα τελευταία δείγματα
Bασιλαετών της Eυρώπης. Ο Άξονας της οροσειράς του Aίμου είναι
ένα δυναμικό οικοσύστημα, προστατευόμενο, όπως και η περιοχή του
ποταμού, από συνθήκες της Eυρωπαϊκής Ένωσης.
4.2 H περιοχή του ποταμού εντάσσεται στην πολιτική προστασίας
ορισμένων ιδιαίτερων φυσικών τοπίων της Ευρώπης και εν πολλοίς
είναι αποτέλεσμα κριτικής και αναθεώρησης του κυρίαρχου
οικονομικού καπιταλιστικού υποδείγματος απέναντι στο περιβάλλον.
Aυτή η αναθεώρηση έχει δύο σκέλη: Αφενός το φυσικό περιβάλλον
προστατεύεται επειδή είναι παράγοντας οικονομικής ανάπτυξης·
αφετέρου γιατί μια οριακή εκμετάλλευσή του δημιουργεί υπερβολικό
κόστος αποκατάστασης.
4.3 Σημαντικός παράγοντας αναθεώρησης της υπερεκμετάλλευσης
παρομοίων φυσικών περιοχών είναι η αφύπνιση και η δυναμική
κινητοποίηση των πολιτών, η ενεργοποίηση θεσμικών οργανισμών
αλλά και η αύξηση της περιβαλλοντικής ευαισθησίας. Αποτέλεσμα
όλων αυτών είναι να αναγνωρίζουμε, σε ορισμένες περιοχές του
πλανήτη -όπως και στην περιοχή του ποταμού Eβρου- θύλακες μιας
διαφορετικής σχέσης με το φυσικό τοπίο και το περιβάλλον.
 Ιορδάνης Στυλίδης περάσματα στον ποταμό Έβρο 12 13

5
μοντέλα ανάπτυξης και μεταναστευτικές ροές
5.1 Το πέμπτο γεωπολιτικό συστατικό σχετίζεται με το παγκόσμιο
σύστημα οικονομικών ισορροπιών και μετακίνησης πληθυσμών.
Όλο και περισσότεροι αναγνωρίζουν πλέον την ακραία ανισότητα
της παγκόσμιας κατανομής του πλούτου. Οι υποστηρικτές εκείνης
της αντίληψης για την «ανάπτυξη» που διέπει τη στρατηγική
συμπεριφορά του Δυτικού πολιτισμού θεωρούν ότι η Δυτική Eυρώπη
και η Bόρεια Aμερική βρίσκονται στο «υψηλότερο σημείο ανάπτυξης».
Αυτό το «υψηλό σημείο ανάπτυξης» όμως δεν συμπεριλαμβάνει στις
μετρήσεις του τη βίαιη αλλαγή και τις ανεπανόρθωτες στρεβλώσεις
του φυσικού τοπίου, την εξάντληση των αποθεμάτων πρώτων υλών
και τη διάδοση της φτώχειας, που και αυτά με τη σειρά τους μπορούν
να θεωρηθούν τμήμα της συλλογικής κοινωνικής δαπάνης και του
αλόγιστου περιβαλλοντικού κόστους.
5.2 Eφ’ όσον το κόστος καθορίζει την παγκόσμια συμπεριφορά και
επηρεάζει το διεθνές δίκαιο, τότε η μετακίνηση πληθυσμών και η
διείσδυση οικονομικών και πολιτικών μεταναστών και προσφύγων
με σκοπό την εγκατάσταση στις «ανεπτυγμένες χώρες» μπορεί
να εξηγηθεί με οικονομικούς όρους. Mεγάλος αριθμός εργατικού
δυναμικού από χώρες εξαθλιωμένες οικονομικά και υποβαθμισμένες
πολιτικά επιχειρούν να διασχίσουν τα σύνορα για μια καλύτερη
τύχη σε οικονομίες και κοινωνίες που θεωρούνται «ανεπτυγμένες».
Ευρύτερες γεωπολιτικές αλλαγές της Μέσης Ανατολής, της Ασίας, της
Αφρικής και της Ανατολικής Ευρώπης οδήγησαν το φαινόμενο αυτό σε
εργαστήριο τεκμηρίωσης και σχεδιασμού,
Φέρες, 2006
 Ιορδάνης Στυλίδης περάσματα στον ποταμό Έβρο 14 15

παροξυσμική κορύφωση (2004). H Eλλάδα, χώρα στο όριο Aνατολής

και Δύσης -σύμφωνα με την καθιερωμένη αντίληψη των όρων- έχει ένα
μέτωπο μεγάλης έκτασης με την Tουρκία όπου εκτονώνεται αυτό το
φαινόμενο της μεταναστευτικής εισόδου στην Ευρώπη. Στην περιοχή
του ποταμού Έβρου το υδάτινο όριο μοιάζει να είναι περισσότερο
ασφαλές στη διάβαση, παρά στην νοτιότερη οριογραμμή όπου η
ελάχιστη απόσταση είναι τουλάχιστον τρία ναυτικά μίλια.
6
συνέργειες
6.1 Αυτό που προσδίδει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της περιοχής
αυτής είναι η συνδυασμένη συνέργεια όλων των προαναφερθέντων
γεωπολιτικών-οικονομικών δεδομένων και ο τρόπος που
προσλαμβάνονται και συστηματοποιούνται στη συνείδηση των
κατοίκων της περιοχής αλλά και στις πληροφορίες που διανέμονται
στα επικοινωνιακά δίκτυα. Tο τοπίο του ποταμού και το ευαίσθητο
οικοσύστημά του είναι ένα πεδίο όπου διαδραματίζονται πολλαπλά
επεισόδια συχνά ευρύτερου ενδιαφέροντος: Tο πέρασμα μεταναστών
με συχνές απώλειες ανθρώπινων ζωών, το λαθρεμπόριο ναρκωτικών
και τσιγάρων, οι καλλιέργειες εκατέρωθεν της όχθης, η χρήση και η

φωτογραφίες : από το εργαστήριο τεκμηρίωσης και σχεδιασμού που πραγματοποιήθηκε στην

κωμόπολη Φέρες το 2006 με θέμα το «ρέμα του Κοτζά», την φυσική σχισμή του εδάφους που διατρέχει
την δυτική πλευρά του οικισμού. Κατά τη διάρκεια του εργαστηρίου φροντίσαμε να αναγνωρίσουμε
την ευρύτερη περιοχή του οικοσυστήματος του δέλτα του ποταμού έως τις εκβολές του στο Θρακικό
πέλαγος. Η οικολογία και οι τελετές της ζωής, των σχέσεων, στην περιοχή θεωρήθηκαν συστατικά
στοιχεία του σχεδιασμού των προτάσεων.
δέλτα του ποταμού Έβρου - καλλιέργειες
 Ιορδάνης Στυλίδης περάσματα στον ποταμό Έβρο 16 17

μετακίνηση αγροτικών μηχανημάτων με αυτοσχέδιες πλατφόρμες,

οι παρόχθιες ελαφρές κατασκευές των εποχικών κυνηγών μέσα στο
οικοσύστημα, η διάχυτη μεταβατική συνθήκη αυτών των περιοχών,
τα αμυντικά φράγματα, οι περιφράξεις, οι απαγορευμένες ζώνες και
οι στρατιωτικές περίπολοι, τα διάσπαρτα ναρκοπέδια και η ελλειπής
σήμανσή τους, η συγκέντρωση μεγάλου αριθμού στρατιωτικών
μονάδων στην περιοχή, οι πλημμύρες του ποταμού (όταν η Bουλγαρία
απασφαλίζει τους ταμιευτήρες του), οι εγκαταλελειμμένες περιοχές,
οι μικρές κοινότητες της περιοχής και οι προγραμματιζόμενες
χρηματοδοτήσεις επενδύσεων, η κατάληξη ενός πετρελαιαγωγού
στην περιοχή Aλεξανδρούπολης σε επαφή με το Δέλτα του ποταμού,
οι σχεδιαζόμενες υπερεπενδύσεις στον τομέα της αιολικής ενέργειας,
η απόληξη της Eγνατίας οδού στην περιοχή των Κήπων πάνω στο
ποτάμι, οι ακραίες καιρικές συνθήκες αλλά και το ιδιαίτερο φυσικό
ανάγλυφο, τα διάσπαρτα ερείπια πολιτισμών που αναπτύχθηκαν και
επηρέασαν αποφασιστικά τη φυσιογνωμία της περιοχής, απαρτίζουν
ένα χάρτη δεδομένων, ένα πλαίσιο αναφοράς με βάση τον οποίο
μπορούμε να μελετήσουμε τις σημειακές παρεμβάσεις μας.
7
πρόγραμμα
7.1 Σχεδιαστικό ζητούμενο του μαθήματος είναι υπαίθριες κατασκευές
και αντικείμενα μικρής κλίμακας -ή σύνολα αντικειμένων- συστήματα
επικοινωνίας, μηχανισμοί μετακίνησης και παραγωγής γεγονότων
και εκδηλώσεων, τοπόσημα, σημάνσεις διαδρομών η σημεία
παρατήρησης που θα δρουν σαν καταλύτες και θα ενεργοποιούν
περιοχή Αδριανούπολης • Edirne
 Ιορδάνης Στυλίδης περάσματα στον ποταμό Έβρο 18 19

λειτουργίες και ταυτόχρονα θα μεταδίδουν πληροφορίες για ένα

τόσο σύνθετο και φορτισμένο τοπίο. Οι κατασκευές μπορούν να
είναι πλωτές, λυόμενες ή μόνιμες επί του εδάφους και με επαρκώς
επεξεργασμένες τεχνικές λεπτομέρειες. Στο σύνολό τους αποτελούν
συστατικό κομμάτι του συγκεκριμένου πολιτισμικού και κοινωνικού
τοπίου και εγγράφονται υλικά στην περιοχή διερευνώντας τα νέα
σχεδιαστικά δεδομένα της χωρικής και γεωγραφικής προσέγγισης.
7.2 Στα πλαίσια του μαθήματος θα διερευνηθούν επίσης οι νέοι
μηχανισμοί παραγωγής και υπέρβασης ορίων και συνόρων, οι νέες
σχέσεις ανάμεσα στα φυσικά και τα τεχνητά στοιχεία του σχεδιασμού,
ανάμεσα στο αντικείμενο και στο φυσικό τοπίο, ανάμεσα στη φυσική
εμπειρία του περιπάτου και στους μηχανισμούς παρατήρησης, καθώς
επίσης η συμβολή της αρχιτεκτονικής και καλλιτεχνικής έρευνας στις
νέες αντιλήψεις θέασης, βίωσης και διέλευσης του τοπίου.
Υπ’ αυτήν την έννοια το μάθημα στοχεύει στην επεξεργασία εργαλείων
ικανών να καλύψουν τις νέες λειτουργικές απαιτήσεις της περιοχής
και να δημιουργήσουν νέες εμπειρίες πρόσληψης του ιδιαίτερου
αυτού τοπίου μέσα από νέες φυσικές, διανοητικές, γεωπολιτικές και
συγκινησιακές ερμηνείες.
 Ιορδάνης Στυλίδης περάσματα στον ποταμό Έβρο 20 21

έργα - προτάσεις - θέσεις

Σαραντοπούλου Γεωργία

Η πρόταση περιγράφει-οπτικοποιεί την φανταστική κατασκευή δύο γεφυρών που

εκδιπλώνονται και προσεγγίζουν από τις εκατέρωθεν όχθες του ποταμού ακολουθώντας
μια ανορθολογική ακατανόητη ελισσόμενη διεύθυνση. Οι γέφυρες-διάδρομοι δεν
ενώνονται. Στο σημείο όπου πλησιάζουν από αντίθετες διευθύνσεις βρίσκονται
σε διαφορετικά υψόμετρα. Γιαυτό, ο/η ακόλουθός τους χρειάζεται να καταβάλλει
προσπάθεια, είτε για να αναρριχηθεί είτε για να πηδήξει από την μία στην άλλη. Ταιριαστός
συμβολισμός της συνεχούς ανορθολογικής προσπάθειας όπου συμπλέκονται οι ζωές και
οι πράξεις των προσφύγων στο τέλος των προσπαθειών τους να διασχίσουν το όριο προς
την ακατέργαστη φαντασίωσή τους. Να βρεθούν και να σωθούν στην δυστοπία τους.
 Ιορδάνης Στυλίδης περάσματα στον ποταμό Έβρο 22 23

Μοσχονάς Βαγγέλης

Πρόταση για την κατασκευή προτυποποιημένου συναρμοζομένου καταφυγίου για

δύο άτομα. Θήκη και προστάτης του σώματος με απλό κατασκευαστικό πρόγραμμα
ώστε να κοστίζει ελάχιστα και να μεταφέρεται-συναρμολογείται εύκολα σε ικανούς
αριθμούς. Φανταζόμαστε την διασπορά των θηκών στην περιοχή του δέλτα του ποταμού
είτε σε μονάδες είτε σε συστάδες ώστε να υποστηρίξουν τη διέλευση των παρατύπων
προσφύγων τις πρώτες ώρες του περάσματός τους όταν ο καιρός και ο χρόνος δεν
ευνοούν την υπόθεση και τα σχέδιά τους. Στεγνά ρούχα, τροφή και σκεπάσματα μέχρι το
πρώτο πρωϊνό φως ή για την διάρκεια μιας μακράς αναπόλησης.
 Ιορδάνης Στυλίδης περάσματα στον ποταμό Έβρο 24 25

Κουτσογιάννη Κατερίνα

Σύνθετο σχεδιαστικό πρόγραμμα συστήματος-υποδοχέα ζωής σε έκτακτη ανάγκη.

Ευέλικτη διευθέτηση πολλαπλών ερμαρίων και θηκών υλικών καθώς και επιφανειών
που χρησιμοποιούνται για καθίσματα ή κρεββάτια. Αναπτύσσεται ελεύθερα στο πεδίο ή
στρέφει, ώστε να διαμορφωθεί μια άτυπη αυλή, σχέση οικεία και αρκετή για την στάση
και την ανάπαυση ώσπου να οριστεί στο πουθενά ο τόπος, ο σκοπός και η διεύθυνση.
Η αλλαγή των ρούχων, η προστασία από τον άνεμο, η απαραίτητη λίγη τροφή και ο ύπνος
σε ησυχία, όσο χρόνο χρειάζεται, ορίζονται και διευθετούνται.
 Ιορδάνης Στυλίδης περάσματα στον ποταμό Έβρο 26 27

Σαμαρά Αμαριλλίδα

Ανθεκτική, απλή κατασκευή από ημιδιάφανο πλαστικό που χρειάζεται, σχεδιάστηκε

και προτάθηκε, να λειτουργεί σαν φανός προσέλκυσης τον καιρό των καταιγίδων και
του ισχυρού ανέμου. Δοχείο προστασίας έως την απόφαση της επομένης πορείας.
Όταν η κατεύθυνση έχει αποφασιστεί και ο σκοπός έχει αναζωπυρώσει τη θέληση.
Στην κατασκευή ενσωματώνονται τα ελάχιστα της αναμονής έκτακτης ανάγκης, το φώς
και η συσκευή θέρμανσης. Κάθε διαφορετική τοποθέτηση των επιφανειών αποδίδει
αναπτύγματα σημασίας (στέγαστρο, αυλή, διάδρομος) και σημειοδοτεί τις διαφορές της
χρήσης ανάλογα με τις εποχές.
 Ιορδάνης Στυλίδης περάσματα στον ποταμό Έβρο 286 29

Σακαρέλλου Ναταλία

Πλωτή εξέδρα αγκυρωμένη στις όχθες των διακλαδώσεων του ποταμού ή στα αβαθή
των εκβολών του στη θάλασσα. Καταφύγιο στάσης των αποδημητικών σμηνών πουλιών.
Παρόμοιες εξέδρες έχουν ήδη (η σχεδιαστική πρόταση έχει πραγματοποιηθεί το 2004)
κατασκευαστεί σε όλες τις λίμνες της χώρας από τους φορείς διαχείρησης των οικο-
συστημάτων τους. Η τοποθέτησή τους σε σημεία αβαθή, προσβάσιμα από ανθρώπους,
στις απόπειρες διέλευσης του ποταμού, υποστηρίζει την παράτολμη υπόθεση και
επιτρέπει την σωτηρία τους. Η εξέδρα κατασκευάζεται με υλικά που χρησιμοποιούνται
συχνά σε απλές χειροτεχνικές κατασκευές υποστήριξης των αγροτικών εργασιών στην
περιοχή. Η μορφή της, επίσης, είναι οικεία και κοινή στους κατοίκους της περιοχής,
ενσωματωμένη στο μνημικό αρχείο της καθημερινότητας ώστε να μην επηρεάζει την
οπτική διαφοροποίηση του τοπίου.
 Ιορδάνης Στυλίδης περάσματα στον ποταμό Έβρο 30 31

Καπνουλά Πηνελόπη

Εξέδρα παρατήρησης της συμπεριφοράς των πουλιών και των αποδημητικών σμηνών
σε τρία επίπεδα. Μία ακόμη κατασκευή που μπορεί να ρυθμίσει και να υποστηρίξει
την έκτακτη στιγμή του περάσματος του ποταμού. Αν και οι δύο ανώτερες βάσεις
πρόσκαιρης διαμονής και παρατήρησης είναι αρκετές για τους βιολόγους και τους
ειδικούς επιστήμονες παρατηρητές του οικοσυστήματος, σχεδιάζεται μία ευρύχωρη
πρόσθετη βάση, σε χαμηλή στάθμη, αρκετή για την προσωρινή ή διαρκέστερη στάση,
την ξεκούραση και την αλλαγή ρούχων, τον εντοπισμό και την κατανόηση της διεύθυνσης
και του σκοπού των παρατύπων μεταναστών που επιχειρούν το διάβημά τους.
 Ιορδάνης Στυλίδης περάσματα στον ποταμό Έβρο 32 33

Καράπατσα Μαρία
Οι προβλήτες ανάμεσα στις πυκνές συστάδες των καλαμιών, στις όχθες, φαίνεται
πως κατασκευάστηκαν για να ρυθμίσουν σωστά τη ζωή των ψαράδων στις πολλαπλές
διακλαδώσεις του ποταμού. Φυσικά, μπορεί να υπερασπίσουν τη ζωή και τη σκέψη των
ανθρώπων που θα μείνουν εκεί, στα στέγαστρα που τακτοποιήθηκαν στην άκρη τους,
έως ότου επιχειρήσουν να περάσουν στην επομένη όχθη, στην επομένη προβλήτα,
γεφυρώνοντας αργά ή γρηγορότερα το πέρασμα προς τον τόπο, τους τόπους της
επιθυμίας τους. Το ασύντακτο πλεόνασμα των διακλαδώσεων της κατασκευής σημαίνει
και επισημαίνει την σημασία της ως περιοχής σωτηρίας και νοήματος.
 Ιορδάνης Στυλίδης περάσματα στον ποταμό Έβρο 34 35

Καρολίδου Ευγενία
Η διαμονή των ψαράδων, των κυνηγών αλλά και των γεωργών στο δέλτα του ποταμού
εξαρτάται από την καλή γνώση της μορφολογίας του πυκνού δικτύου των καναλιών. Οι
πάσαλοι δεν εξυπηρετούν μόνο την σταθερή πρόσδεση των πλοιαρίων, σημαίνουν τις
κατευθύνσεις, τις θέσεις και τις σχέσεις με το τοπίο. Ένα δίκτυο μεταλλικών πασάλων-
φωτιστικών αποκαλύπτει τα ασφαλή περάσματα προς την ενδοχώρα. Τις αβαθείς
λεκάνες, τα σταθερότερα εδάφη, την πορεία προς τα δυτικά και ύστερα προς το νότο.
Ώσπου, η γραμμή των ανθρώπων που θα κινηθούν ήσυχα και γρήγορα να αντικρύσει,
αρκετά κοντά, τα φώτα του πρώτου σπιτιού ή του δρόμου που δείχνει την διεύθυνση
προς την κοντική πόλη.
 Ιορδάνης Στυλίδης περάσματα στον ποταμό Έβρο 36 37

Ναζλίδου Ιωάννα
Οι μικρές κατασκευές, ξύλινες εξέδρες και πάσαλοι, για την στάση των πουλιών στο
ταξίδι τους προς το νότο, αποτελούν μία από τις πολλές πρακτικές των περιβαλλοντικών
οργανώσεων επιτήρησης και προστασίας του προστατευομένου δέλτα του ποταμού.
Με τον ίδιο τρόπο, κατασκευάζουμε άτυπες μικρές γεφυρώσεις από όχθη σε όχθη ώστε
να διευκολυνθεί το πέρασμα και η είσοδος των ανθρώπων που διαφεύγουν από τον
βασανισμό τους στους τόπους όπου υπέμειναν και άντεξαν, ώστε να επιχειρήσουν το
εξαιρετικό πέρασμά τους.
 Ιορδάνης Στυλίδης περάσματα στον ποταμό Έβρο 38 39

Κρομμύδα Κατερίνα
Στην ποικιλία των περικλείστων χώρων, στο πεδίο του δέλτα του ποταμού, αφήνουμε
την βοήθειά μας. Απλές κατασκευές από ξύλινους στύλους και ύφασμα, που μπορούν να
κόψουν, για όσο χρειάζεται, τον δυνατό άνεμο δίνοντας την ευκαιρία στους προσωρινούς
εκτάκτους κατοίκους να αλλάξουν ρούχα ή να περιοριστούν στις σκέψεις τους. Μια ιδέα
για την κατοίκηση στο επιβαρυμένο από την ιδιότυπη επικίνδυνη συνθήκη του τοπίο
όπου εξελίσσεται η εκκρεμής, πρόσκαιρη και ατελής τελετή του περάσματος από την
επικράτεια του βίαιου παρελθόντος σε εκείνη της ευτυχούς υπόσχεσης. Στο εσωτερικό
του περιορισμένου τόπου και τοπίου παύει η σχέση με τον κόπο, τον φόβο και την ανάγκη.
Εκδηλώνεται και υπερισχύει η επιθυμία και η επιμονή να διεκδικηθεί το δικαίωμα της
τακτικής και ήσυχης ζωής όπως περιγράφεται στις υποσχέσεις του διαφωτισμού και του
ανθρωπισμού. Των μεγάλων βημάτων, των προτάσεων της διάθεσης της σκέψης, για την
εύρωστη και ειρηνική ζωή.
Ιορδάνης Στυλίδης περάσματα στον ποταμό Έβρο 40 41
 Ιορδάνης Στυλίδης περάσματα στον ποταμό Έβρο 42 43

Καραμανλή Ειρήνη
Οι τσιμεντένιες κατασκευές μοιάζουν με στρατιωτικά θωρακισμένα φυλάκια. Αντίθετα με
την ιδέα που διαθέτουν μπορούν να προστατεύσουν τους περαστικούς από τη μεθόριο
γραμμή ανθρώπους από τις εκδηλώσεις του καιρού. Από την απειλή των βλεμμάτων,
την παρατήρηση της πορείας και του κόπου τους από μακριά, από τις υποχρεώσεις των
απλών πράξεων που χρειάζεται να τελούνται στην ύπαιθρο, σε κίνηση. Οι κατασκευές
γεμίζουν το τοπίο, περιλαμβάνουν και προστατεύουν τις σύντομες τελετές, τις στάσεις
για μια ήσυχη συζήτηση, τα μερικά άστατα βλέμματα που, εντέλει, ησυχάζουν και ορίζουν
το σκοπό τους.
 Ιορδάνης Στυλίδης περάσματα στον ποταμό Έβρο 44 45

Δεληγιώργη Μαρίσσια
Οι πρισματοειδείς ημιδιάφανες κατασκευές από ξύλο και πλαστικό διασπείρονται στις
όχθες των καναλιών και κατά μήκος της κεντρικής ροής του ποταμού. Παρακολουθούν
τις αναλογίες και την ποικιλία των στάσεων και των απαιτήσεων του σώματος όταν
χρειάζεται, αναμένει, ετοιμάζεται, αναπαύεται, ρυθμίζοντας το μήκος του χρόνου που
σημαίνει τη διαφορά μεταξύ της παράδοσης στην μοίρα ή της απόφασης να διαπεραστεί
κάθε εμπόδιο, να ακολουθηθεί ακριβώς, γενναία, ο σκοπός και το περιεχόμενό του.
 Ιορδάνης Στυλίδης περάσματα στον ποταμό Έβρο 46 47

Δηλαβεράκη Ιφιγένεια
Σε αυτή την παράδοξη πλωτή σχεδία το σώμα φωλιάζει και προστατεύεται καθώς
ο καιρός εξαπολύει την δύναμή του. Ισως να μπορούμε να ανεβάζουμε, σιγά-σιγά,
συνέχεια, πολλά τέτοια καταφύγια όσο ψηλότερα γίνεται στην ροή του ποταμού.
Απέναντι. Γνωρίζοντας πως το ήσυχο ή το δυνατό ρεύμα θα τις μετακινήσει έως την
αντίθετη όχθη προστατεύοντας σωστά το φορτίο τους, τους φωλιασμένους πρόσφυγες
ανθρώπους, που, έτσι, μπορούν να συνεχίσουν την δύσκολη πορεία τους προς την δύση
των υποθέσεών τους. Καθώς οι ψαράδες μετακινούνται ήσυχα στα κανάλια, μπορούν και
σέρνουν τις πλωτές εξέδρες εκεί όπου ξέρουν πως χρειάζεται.
 Ιορδάνης Στυλίδης περάσματα στον ποταμό Έβρο 48 49

Δράκου Κατερίνα
Οπτικός σημαντήρας της στάθμης του ποταμού και της ταχύτητας της ροής. Οι στύλοι και
ο ενσωματωμένος μηχανισμός αντιδρούν στις διαφοροποιήσεις των δύο παραμέτρων
και αποδίδουν τις διαφορές με χρωματικές διαβαθμίσεις σε αρκετή απόσταση.
Ο Ιορδάνης Στυλίδης γεννήθηκε στην πόλη Έδεσσα του νομού Πέλλας το
1959. Απόφοιτος της σχολής Αρχιτεκτόνων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου
Θεσσαλονίκης, είναι αναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα Αρχιτεκτόνων
Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και διδάσκει τα μαθήματα
«Σχεδιασμός χώρων μικρής κλίμακας και αντικειμένων», «Αρχιτεκτονική
σύνθεση ΙΙΙ», «Αρχιτεκτονική σύνθεση ΙV» και «Επικοινωνία και Σχεδιασμός».
Κατέχει, επίσης, το πτυχίο Οικονομικών σπουδών του Πανεπιστημίου
Μακεδονίας. Ως εικαστικός ακτιβιστής έχει στο ενεργητικό του 18 (δέκα
οκτώ, δύο ψηφιακές) ατομικές εκθέσεις καθώς και πολλαπλές συμμετοχές σε
Μπιενάλε και Τριεννάλε στην Ευρώπη από το 1980.
• βιβλία
2017, οι ΑΤΕΛΕΙΩΤΕΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ, ISSUU. ψηφιακή έκδοση,
https://issuu.com/IordanisStylidis/docs/___________________________________
2017, ΕΚΔΟΤΗΡΙΟ ΣΗΜΑΣΙΩΝ, ISSUU. ψηφιακή έκδοση,
https://issuu.com/IordanisStylidis/docs/001________________________________
2013, ΕΝΑ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΟ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ, ΤΟ ΚΕΝΤΡΙ. Θεσσαλονίκη,

2009, ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΩΝ, CANNOTNOT DESIGN, Θεσσαλονίκη

2009, ΑΦΟΔΕΥΟΝΤΕΣ, 12 σχέδια και 12 κείμενα, ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη,

https://issuu.com/IordanisStylidis/docs/deficators_2016_issuu_
2006, ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ, ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη,

2004, ΙΝΔΙΑ, ΔΙΑΜΕΣΟΥ ΙΟΡΔΑΝΙΑΣ, ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη,

2001, ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ, αυτοέκδοση, Βόλος.

• ψηφιακές ταυτότητες
www.iordanisstylidis.gr
http://artwiki.org/Iordanis_Stylidis
http://www.arch.uth.gr/el/staff/D_Stylidis
http://6-days-in-eutopia.blogspot.gr/
http://www.facebook.com/iordanis stylidis
https://issuu.com/iordanisstylidis
Έβρος, καλλιέργεια τριφυλλιού, αύγουστος 2015

2018 - Νοέμβριος