CV 31

Amstelodami,
Apud IOAÎSTEM IACOBI PlL. SCHIFPE R. MDCXVII

5
SYLLAB. US.
In Hiftoriam Naturalem de Animalibus Quadrupedibus
Jf) H A N N I $ JONSTONI, priore numero hiftoricx
defcription\s paginam exprimente j alteroverd
tabulam Iconifmi defignante.
A. P. T. P. p. t.
21
Carygueja 94.
Gnus 39-
.
Jaboti \4,S.
Caftor 101.158 68
Agutivel AcutiB%f. Ibex 53. zs^t
4Catus Hifpaniie 109. Ichneumon
• Cunic 63 105. 67
^
Catus Zibethicus Scalig.109. Ignavus 101. 62
Alce 65.30.31.35
Caudiverbera 1 35- 79 Clufii
Ameiva 136.
Caviacobaya cunic.fpec. 63
73
AmericimaBraf- Igvana 135.
Chamadeon 104. 78
1^6. 77
150.
cinereus verus 79 L.
Animalfcetidum
Varius 78 Lacertorum genera 133. 7«
Animal Zibethi 109.
Cercopithecus 97. 59*6i Lacertus biceps 76
Aper 74- 47=
barbat. Braf. 5° Brafilienf. 135. 76
Aries 39-
Clufii 73 76
l
Guineenfis Chalcidicus
Barbat-Cluf. 73 Cyprius fcincoides 76
Armatillo Clufii
12.
major feu Manticora 6l Indicus Cordylo fimilis 1 3 5. 7s
Afinus
Cervus 5 8. Tarantula quibusdam 77
Cornutus.
burgundicus 35 Vulgaris 13 3. 7^
B palmatus 63 •
37 Viridiscaudabifurc,i34- 76
Cerva 17.
Viridis exiccatus caudabifida
Bifon. jft 3 6, 17
Cervocamelus 2p 76
Jubatus 17
Civetta 151. Viridis 134 76
Magnus *7
Coati . 95« Leaena 5?
Scoticus 37-
Cordylus quadrupes 135. 78 Leo
Bifulca aquatica 76. 77- 50.51
Crocodilus 141«
Terreftria
Bonafus
M-
37- 18 I5>
Cuniculus iii. V
6s
minor.
Leopardus 81.
52
Indus Gefneri 6i Lepus

Bos domefticus 26.13 M .15 Cuitlamitzli 81.
105» 6%
Scythicus 35» 21 cornutus 65
Cynocephalus ioo.
Strepficeros 38. H Bertrandi
59
59
Leucrocuta 52
Boves feri 3*. Lonx,Lonza \6%
Bubalis 54- D. Lupus *£
Bubalusveterum 37- 18 10 Dama 5*- 27 marinus Gefneri & Bellonii
Africanus 37' vulgaris 54, 57
Indicus 16 Danta 149- Scythicus 5»
Bubalijuvenci Dafypus pinuum 73 Lutaria 146.
Buffelus 3 8. 20 Digitatafemifera 92. Lutra 104. 6$
Bufo Hi. 75 E. Lynx 83. 54-71
caudatus 75
Echinusterreftris 119. 6s . M.
fme dentibus 75
Brafilian. J20. Macamitzli 81.
Butrones 3*.
Ejulator I56.
MambrianaSyriaca 60.
C. Elephantus '7- 7.8.9
Manticora 85,52.61
Cabim Equus 1. 1.2
149. Mapach '
74
CagniBrafil. 99. tfo iEthiopicus 9. 5 -| Maripetum animal 150
Caitaja 100. 60 Frificus 5- Martes 107. 64
Camelopardus feuGiraffa 60. 39 Hirfutus Meles feu Taxus caninus 7%
Camelopardalis <>9.39-45 Hungaricus 16.
MitzlPeruan. Si.
Camelus 67. Indicus io.
Monoceros 21. 10. 11.
Ba&rianus 169. 43 F. Mulus J 6
S-
Dromedarius 169.41.42.44 Mula 15-
Felis 226«
Indicus 40 Mures domeftici 115.
domeftica
Verficolof 40 Aquatici 116.
fylveftris
Canis 112.69. 7 o Mus Alpinus 117. «7
Leporarius 112.
Zibethilud. Rom. 119.
69 Aquaticus
Zibethi
Indicus 7* Araneus Pl'
116. 66
Flirus 13.
Venatorius 71 Avellanarum 116. 66
Vertagusdi£tus 121. 69 G. Coyopollinfeulndicus n 8. 67
Caoch 150. Gazella 54. Mufcatulus n6. *7
Cappa . 149 'Gerietta 108. Pharaonis 105 67
Caper Hifpanicus itf
Genethocatus 119. Mufmone 4©. 27.28
fylveftris ii Glis 114. 107.
Muftelafylveftris
Capra Bezoartica Aldrovaridi vulgaris 105. 64
Capra auribus demiflis '57-
Graffa 150. Zibellina I07;
Capra canis 26 Gulo SStdfrafj 01.
domeftica 4<f. z6 N.
Indica
H.
57. Noerza 107
Lybica 2-5 Hinnuli &c hinniapud Plinium 1
O.
Mambriana 51. 26 Hippelaphus fcemina 34
Mofchi 55- 29 mas 35 Onager 14. 11. 12
Caprsefylveftres 51- 79 Hippopotamus 76, 49 Oryx 5 7- 35

Capreas Brafil. 55- Hircus 46. 27 Ovi* 38.
CapreaPlinii 54. V '•3 3 Bezoarticus 54- Arabica 23
Strepficeros 54. 24 Hcedus 46. Cretenfis 45
Capricornus marinus 10 Hyaena 151. 5<5.57 Mofcovitica 45
Carapopeba 136. veterum Bellonii 100. Peregrina 22
Carigueibeju 104. 6~o Hyftrix 1 1 ?• fg Peruana
Pan=
.
S Y L L A B U S.
P. P. T. S. P. p. T:
Salamandra 137. Tejuguacu
P anthera minor Oppiani 109. 136. 77
aquatica Tejunhana
Pardus 81.
n terreftris vera nigra maculis Tefnapara
,}6. 77
Pardalis
Papio ^ttfcpott 100.
15*.
61 luteis diftin6ta Teftuao
136.
i43.
V
80
Peva iso. Scincus 138. * aquatica
a
* 14^- 80
Porcus Guineenfis 46 Sciurus
Senembi feu Ignava
113. marina \ 147. 80
Porcellus Indicus fic di&usS III. 6? terreftris 144.
PumaPeruan. 81. Simia 96. 59« Tigris
H< 53
Putorius 107. 64 Stellio 138. 77*" • Gefnerj 54
Stelliones ex Matth. 77* Tlacaxolotl -
Pygargus 54. 34 I4P-
Strepficeros 38. Tlacuatzin 118.
Pyradus 6l- 7?
63. Su 150. T-lalmitzli. 81.
fyrandus
Suhak Scytharum 57- Tragelaphus h- 34
Sus 70. 47-4$, Inipinambis 136. 77
Quadrup. folidipecj.. Gornuta V.
bifulca domefticus 7 3«, Vacca 26. 13
digitat.vivip. 77- Guineenfis 73-- 4<? Indica i<?
digitat. ovip. 130. Sylveftris 73- 47 Verrcs (£bec 47

domeftic. 122. âpierete Braf. 7?- Vervex 2Z.13
non ruminantia •
70. T. iEthiopicus 58
Quamitzli 81. TajacuCaaigora 3- Alius ??
Tajibi 54. alius peregrinus 2
R. 3
Talpa 118. 66 Vitulus 2-7- IS
Rana 131- 75 Tamandua-gvacu 5>S- (>% marinus
Ranas aquaticae J3Q, Tamandua-i 9 5- 6i Upalim fera ioa.
terreftres IJI. Tapirouflu 146'. Urfus 26. 55
Ranatemporaria 133. Taraguira I
5
6. Urus 36. Igf
Rangifer 37 Taraguiycu Aycuraba i$6. jubatus 19

Ranunculusviridis 133- Tarandus 63. 37 Lybicus
2ie|>enfcfHer 63. Tatus feu Echinus Braf. I 20. 6%. 63 Vulpes 92. 56
Rhinoceros 3S 66. 80 Indica 93«
Ruminantia cornigera in genere Taurus 26. 15.30 Vulpi congeneres '94-.
caftratus 14
infpecie 2^- Pceonius 30 Zainus *5. 4*
Ruminantia non cornigera 67- Taxus 101. 63 Zebralndica *5- S.
Rupicapra 5 2 . 27.32 fuillus 10x.48.64 Zibeth 159.
I N D E X
Tabularum quo quxvis Iocofk inferenda.
:
Tabuhu I.
"J
XXIX.' 55 LVI.
ji. 1 XXX. 7! LVII. ft*
iii. f
pagi. XXXI.
J
*5 LVIII.
kl
iv. J XXXII. 5* LIX.-
V. 16 XXXIII. 54 LX. £ *9f
VI.
1.
XXXIV. 64 LXI.3
VII.
II. V XXXV. ?! LXII. ioo
xxxvi. 55 LXIII. IOI
VIII.
iii. 5 ?7
5",
IX,
c. 5 XXXVIL 64 LXIV. 107
X. XXXVIII. 66 LXV. 109
XI. J, XXXIX. 68 LXVI. "5
XII. 15 XL. «9 LXVII. 105
XIII. v XLL 1 Lxviri. 101
XIV. J *5 XLII. 1 LXIX.v
6~7
LXX. >
XV. I XLIII. f
LXXI.5]
XVI. VLIV. J
XVII. XLV. >! LXXII. IOp
37 XLVI. 7 6 LXIII.
XVIII. f J 154.
XIX. XLVII. > LXXIV. 97
j 74 LXXV.
XX. > XLVIU.Jj 131
37 XLIX. 76' LXXVI. 13
xxi. y,
LXXVII. i
136
XXII. ?
39 ti.| 77 LXVIII. 140
XXIII.J
XXIV. 55*
LII. 85 LXXIX, 141
xxv. LIII. 81 LXXX. >45
y
XXVI. LIV. 83
XXVII. ? 53 I LV. 86
XXVHI.j
F I N I '
S.
:
ILLUSTRISSIMO ET EXCEL*
LENTISSIMO H E R<? /,
DOMINO
COMITI IN LESZNO:
Supremo Regni Polonias Thefaurario , Ma«
joris Poloniae denerali , Samborienfi & Miedzyrzecenfi
Yxxfe&o, &c. &c Domino & Patrono fuo
gratiofiflimo
ftanc BifiorhNaturalu de guadrupedibus partem offert*

utquefe , &fuajludia t jibi commendata ejfe velif,
obfervanter petit
llluftrifs. Excellent.
addiffijfimus
TOANNES TONSTONUS
Med.D.
A a PRjE-
:
(4)
PRiEFATIO AD LIBRUM
D E
QVADRVPEDIBVS.
Lacet & de Quadrupedibus in genere aliquid
prarfari, Benevole Le&or, fatis fa&urumque me confido, fiali-
quidde Nomwe , Partibus ^Loco , Nutritione , Augmento 3 Cenera-
tione , Vita , Animalibus acfionibus 3 Ufiu } ejr Differentiis , prasmifero.
Horum vero nomine Animalia illa nobis veniunt , quas medix in-
Nomcn. ter aerea & aquea naturse , pilis ut plurimum , teftis quandoque,
obdueuntur, Sc quaternis pedibusincedunt.
Graece -nl&lTnSa, , -n-
9 dixero. In reliquis omnibus
7^'joAci, iifotffxiAfj , '&Ti)&.Gdfium
'
&
mukiplex incomprehenfa occurrit varietas qux tibi fi bene per- , ,
en(^ en s ft-uporem injicere poterit. Partes mihi primo externas vide. Pilos habent quas
*lin. H. n. P
>
I.n.e.39. animalpariunt, qttse ova, teftam. Equis funt in jubalargi,inarmis leoni: dafypodi&
Panesex- inbuccis intus , &: inpedibus. Viiloiiffimum animalium lepus. Omnibus fene&ute craf-
«ern^.
fefcunt. In foio equo canitiem contrahunt. Setis fues hiftrices teguntur , oveslana ca- & ,
prc aruncum de mento demittunt. Corium Hippopotamo tam craffum , ut indetornentur

hafta? elephantis etiam
: &
rhinocerotibus fere impenetrabiie. Nullibi majornaturae la-
Plin.H. N. fcivia., qimmin Cornibus. Sparftt hac inramos ut Cervorum. Aliis fimplictatribuit ut in , ,
1.1 1.
c 37. eodem genere fubulonibu s ex argumento difiis. Aliorum finxit tnpalmas digitofque emi/it ex ,
iis, unde platycerotas vocant. Deditramofiacapreis ,fiedparva ; nec ficcitdecidua. Convoluta
inanfraclum arietum generi ceu caftusdaret : infefiatauris. Rupicapris in dorfium adunta,

,
damis in adverfum. ErecJa rugerumque ambitu contorta ejr in leve. fafiigium exacuata ,ftrep-
,
ficeroti , quem addacem Africa appellat. Mobilia eadem ut aures Phrygia armentis : Troglody- ,
tarum tnterramdirefita ; qud de causdobtiquacervice paficuntur. Ahis fingula , ejr hacmedio

capite aut naribus. lamque alii* *d incurfum robnfta , aliis ad iclum. Altis adunca 3 aliis re-
,
dunca ; aliis adjalfum plunbus modis fiupina , converfa , connexa : omnia in mucronem mi-
,
grantia. AuricuU omnibus duntaxat animal generantibus quidem mobiles. Minores , &
aliisvelmajores. Cervistantumfciffe ac velut divifse ; foricibus pilofse. In equis d- &
mniumjumentorumgenere,indiciaanimiprceferunt: feilisemarcidse : micantes pavidis:
fubrete furentibus : refolutce ffgris. Os magno hiatu , cani, leoni, &
venatu viventibus
refciiTum 5 mediocre , fuum generi. Promufcis foli elephanto. y^#/VZ*longa?jumentis,
rotunda^ fimiis. Collum leoni tantum, & lupo 8c hyens ex lingulis oflibus rigens. De Mam-
?lin. h. N. mis hoc obfervatum a Piinio. Jguibus fiolida ungula , ncc fiupra geminos ficetus , hac omnia
1. 11.043.. hinashabent mammas 5 nec alicubi quhm in fieminibus.
1
Eodem loco bifiulca ejr cornigera : bo-
vesquaternas oves capr^quebinas. £)ua numerofio ficecunda partu ,
, quibus digiti inpedi- &
bus , h<ec plures habent toto ventre , duplici ordine , utfiues : generofie duodenas ^ vulgaresbinis
mtnus :ftmilitercanes. Alia ventre medio quaternas ut Panthera : alia binas ut le&na. Ble- , ,
phas tantumfiubarmis duas : nec in peffore ^fedcitra in alis occultas. Nullt in feminibus digitos
y
Plin. H N. habentium. Digiti quibus ex rapina viclrus prioribus pedibus, reliquis quaterni.
, quini in
.n.c.43.
Leones lupi canes , &c pauca aiia, in pofterioribus quoque quinos ungues habent uno
, , ,
riin. h. n. juxta cruris articuium dependente reliqua, qux funt minora digitos quinos. ZJngues
: ,
l.i i.c.45. omnibus quibus & digiti. Sedfimice imbricati: rapacibus unci casteris re£ti, utcanibus, :
prêter eum qui a crure pia:rumque dependet. Ungulas folidas habent quse non funt corni-
gera cornigera fere bif uica funt. Sues in lllyrico quibufdam iocis folidas haberedicuntur.
:
riin H. N. Veterino tantum generi renafcuntur. Cauda denique omnibus prseter fimias, &ova gi- ,
l.ii.c^r.
gnentibus prodefideriocorporum. Nudêhirtis^ ut afris : parvs viliofis , uturfts: pralon-
gisfietofikutequis. Amputata lacertisrenaficuntur. Boum longififtmus caulis } atqueinimaparte
hirtus. idem afiinis longior quam equis , fiedfietofius veterinis. Leoni infimaparte ut bubus ejrfio-
rici ; pantheres non item rvulpibus ejr lupis villofus ut ovibus , quibusprocerior. Haud minor ,
?aites in- intemorumGiverfnas. Dentes exerti verri apro: ferrati, cani, leoni: continui, equo, bo-
,
semse.
vi acuti primores plani interiores. Altero ordine carent cornigera. Nullis exerti , quibus
: :
ferrati.Nulli exerti vel ferrati,cui cornua: fed omnibus concavijCasteris folidi,fimiGe ut homi-
ni. Ruminantibus ,leoni 6c cani mutantur. Suibusdeciduumunquam. Lingua Crocodilis
totaadharret: ieonibusacfelibusimbricataeeftafperitatis, aclimcefimilis: Elephanto prar-

cipuelata, C^^fuibusdenaE, cornigeristredecem. Coromnibus inmedio peftoreeft. In
equorum boum &: cervorumoffa reperiuntur. Maximum proporticne muribus, iepori, ,
afino , cervo, hyamis, &

omnibus propter metum maieficis. Pulmo, teftudini fine fan-
.
guine
:
P R M F A T I O. f
guine: Chamseleonipoirtionemaximus , & nihil aliud intus. Venter folidipectum afper &
durus: terreftriumahis denticulata: afperitatis, aliis cancellatim mordacis. Deruminan-
tiumventribuslibrofecundodiximus. Lien rotundus bifulcis cornigeris prolixus mul- & :
tifidis pradongus folidipedibus minimus pecori in regione

:
Atix:
quae Scepfis dicitur. Re-
/womniahabentquseanimalgenerant: ova parientium, teftudo fola. Fefic annlliov 3. gi^-
gnentiumprafterteftudincm: nulli, nifi fanguineum pulmonem habenti nulli pedibus ca- : ,
rentium, De Adtpe &

Savo obfervatum , Comigera unaparte dentata ejr qu& inpedib&s talos ,
Flm, Ht N.
habent , fevo pinguefcere ;bifulcafciffisvein digitos pedibus , non cormgera , adipe. Concre- & ' 1 u c-3? '
tus hic & cum refrixttfragtlis : femperque infinecamis. Contraptngue tnter carnem cutemqui
fucco liquidum. Jguadam nonpinguefcunt fieriliora cuntla pinguia. Medulla injuventa rubet
(trfeneffa albeficit. Nonnifi cavis h<ec ojftbus neccruribus jumentorum aut canum. Finguisiis
quibus adeps fevofa comigeris : Urfis nu/U leont in feminum
:
brachiorum ojfibus exigua.
*
&
Ettantumdepartibus. Zoc/^plserisqueterramnatura defignavit: paucis, ut Crocodilo, Ucut,
hippopotamo, caftori, teftudini marinae &

aquam. Ex his illis quasdam latibula habent
, &
quardam in arboribus degunt. In frigido climate nonnulla y in calido alia invenias. Negata piin. -
h. m
M- 5«»
in eodem fitu quaedam aliquibus. In Ctlicta (Lycia alii legunt) dorcades non tranfieunt montes
«=•
Syris vicinos : onagri montem qui Cappadociam * Cilicia dividit. In Hellefionto in altosfines non
commeant cervi : cr circa Arginuffam elatum montem non excedunt. In Pordofielene infuU viam
mufieU non tranfeunt : in Baotta Lebadia illatd> ^folum ipfumfugiunt , quajuxta in Orchomeno
tota arvafubruunt talpa. In lthaca lepores illati moriuntur extremis quidem Itttoribus in , m :
Ebufo cunicult nonfunt. Cyrenis mut# fuere rana : illatis. e continente vocalibus durat earumge^
nus. In Olympo Macedonix monte non funt lupi nec in Creta infula. Mirobilius, ceryos in ea- ,
dem infula, pr&terquam in Cydoniadarum regtone , non ejfie. InAfrica nec apros ?uccervos, ,
neccapreas. Fruftra &; in vifiu uniformitatem quseris. Herbis frugibus boves cervi e-r/#«» & , ,
qui, fuesvefcuntur: humiliorem deprazdantur ovesj altiorem, ramos, &germina caprae.

Carneslupis, leonibus &
canibus indehciis: pifces fibro&feli: mufcaz chamadeoni. Ru-
minant cibum quazdam , quardam non item. Simiam & Cercopithecos inter pamphaga for-
te re£te pofueris. Urfus hyeme in latebris , eo humore quem ex prioribus pedibus tum in-
tumefcentibus exfugit vivere creditur. De Generatione habe , concipere qua^dam citra coi- GemratiK
,
tum^ utpoftNiliaterrisrecefluminiEgyptomures. Congredientiumplarraqueautumno

asftate vel vere coire cum ferocitate tauros &: urfos
: fine ea canes. Vivos fcetu maximus :
numerus profert ova teftudinis , Crocodili , lacertce &c. JVlolam ex vento in Lufitania e-
:
quas concipere ex Refendo difco boves gravidos dextro duntaxat vulvse finu ferre 3 etiam Refen^.
:
m Luw
cum geminos ferunt aliunde. Gefiationis tempus mire variat. Lupus menfem vel ad fum- fi t ^;.
,
mumXL. diesgeftatur canis novem feptimanis fus quatuor menfibus capra quinque
: : : :
ovis circiter fex bos decem equus undecem. Idem de numero partus intellige. Mula
: :
nunquam parens creditur lupus femel duntaxat in vita eniti lepus etiam fuperfxtat. De
: :
^^^/(jhocdixiffefufrlciat, ^voôAg^&bifulca^digitatismajora, rhinocerotem came- Augmttf ,
tum '
lum , hippopotamum Uc. fiexceperis differreque in eademfpecie propter locamagnitu-

:
dinem. In regione Csmadu arietes afinis non cedunt. Teftudines ad Taprobanam tanta^ ut
CIII. pondo pependerint lacertx in iEthiopia Cubitor. o£to. Vtta brevis quibufdam,
:
viu.
diuturnaaliis, Lepores & feles feptimum duntaxat annum attingunt aries£t caperraro :
decimum. Sus ad vigefimum perver.it Canis ad eundem aliquando Bos decimum fextum
: :
vixexcedit. Equimaresadtrigefimum aliquando attingunt. Adfeptuagefimumquintum

pervenire, apud Fiinium legimus. Mulum odlroginta annis vixilfe , ex A thenienfium moni- Plm. n^.
mentis apparet Cervos centum in Hiftoria invenies
& internt appetitus
:
, -&;
,
Dorcades & lynces vifu excellunt hyense

locomotiva , pertinent. Animaiei
. Ad Animales actiones fenfus externi
: &
^ -42,
aiimsu
feles denoclevident: talpa:parum aut Acute audtunt lepores Cameli, cervi §c nihil. : ,
equse Lybicse cantu zibix oble6tantur. Odoratu canes valere nemo ignorat fues adeo funt :
debili, utnefêtorecsenimoveantur. Simianos^«/?»vincit, utvulgari verficulo traditur.

Intemos fi attendamus , Infignis funt amentise quaedam ut bubalus , qui capite abdito to* ,
tumfelatere credit Sagaciffima quxdam. Samiae nihil non imitantur. Vulpes glaciem
:
tranfmiffurae, admota aurej ejufdem craftitiem explorant. Canes quamvis longa itinera
meminere: nec ulli,pra?ter hominem memoriamajor. Cervi audito canumlatratu, fecunda
Tugiunt aura, quopariter recedat veftigioram odor. Reliqua in capitibus de equis , ca-
preis, lupis,&aliisvide. Maximevero mirandum quodtam multx quadrupedes fciant, cicero de
qux morbis fuis medeantur. Panthera ftercus humanum quserit. Teftudo cunilx quam^ f'
bubulam vocant, paftu ,
murium venaru, Plin. k. n.
vires contra ferpentes refovet : muftela , rutse , in
C
cum iis dimicatione conferta.Bos in Cypro contratormina,hominum excrementis fibi mede pj jn H7 N .'
tur. In Appetitu Amor &; Libido, prxcipue occurrit.Simiarum erga faetus tantus, ut magna ex 1.28. c. ult.
parte eomplectendo necent. Sues fcemina: libidine turgentes adeo efferantur ut hominem la- ,
cerent. Tantifuroris&tauri,ut^^^^^)'r^»/?i- J abagrefiitauro quipecore aberrajfiet, p^l!;*? ,
imtaftt acfemine ajperfa. E contra Camelus coitum in propatulo refu git. Equum detraclro 1.2. c 4 i.
,
A 3 oculonmi.
'
€ P R M F A T I O.
Dcnlomm operimento &
cognito eum matre coitu prarupta petiifTe a atque exanimatum,
; ,
'Pliniusauthoreft. Circa Locomotivam veloces quofdam , tardos alios novimus. Nulhim

Xenoph. animal curfu leporem arquare , credidit Xenophon Horatius vero cum celerrimam curam :
Cn3"
tione.
dicerevellct, octorem ceryisdiy.it. Alce tantum itineris uno die conficit quantum equus ,
triduo. Nil de Arabicis afinis dicam nam vulgares tardiffimi funt , ut & Tigris docente
:
,
«* nosBontio. r^tffereoblitifuiifemus: cujustameninllgnisiniftoanimaliumgenereeftva-

rietas.* Equus namque
hinnit Taurus mugit Afellusuncat Aries blaterat: Ovisbalat:
: : :
Susgrunnit Verres quiritat Cervus onager glocitat: Caper circus mutit: Aperfrendet.
: :
Leo rugit Tygris raucat Panthera caurit Pardus felit. Lupus ululat Barrus barrit Ca-
: : : : :
nis latrat. Vulpecula gannit Catulus glaucitat Lepus vagit. Mus mintrat Muftela den-
: : :
yfus '
trit: Sorex difticat Rana coaxat. SedadZ7y*/»deveniamus. BonoenimnoftroaDeocon-
:
ditanemo negaverit. Hinc nobis AlimonU Mcdicamenta 3 Vejlitus & talia. Alimo-
, , , ,
Ma. Lac namque nobis fuppeditant pilis predita ex quo butyrum & cafeus con- ,
ficitur. Carnes jumenta & qure in defertis vivuntcervi, apri, damseâke & alia. Nec
,
tanrumadneceilitatemprovifumeft, deliciarum etiam oblivifci noluft Natura. Leporis

camem ifi?rimam mattyamMarthlis vocat. Caroverd etiam domefticae fuis quinquaginta
modis ita condiri poteft ut totidem ferina? carnis fpeciesvideantur. Medicamenta. Do-
,
cuere enim quxdam nec unum eft , quod fuppeditet. Cunilam

:
rutam contra venena &
valere a muftela & teftudine accepimus.
Venas fecandiartem Hippopotamus docuit. Du-
elu cervorum dictamnum fagittas extraherefcimus. De remediis contramorbos Hiftoria ,
. confulatur. Vefitum. Magnapecorigratiainufuvellerum: corporum tutela ipfi debetur.

Cafpiorum ditiilimiveftimenta expilis camelorum conficiebant. Exlanis etiam iUa fiunt,
qua: Carfar fubcoatla Helmoldus Presbyter feltra tefiltra. Grxci 7nXtj7zi & mXuiQ. vo-
,
cant. Ex his aut ex centonibus , aut ex coriis tunicas aut tegmenta milites faciebant qui-
, , ,
bus telavitarent. Mortua pelles fuppeditant. Frimx tunicx quas Deus fecerat, exiftis,
Pelle Ieonis induebatur Hercules. Ex agninisRhenones Germanorum erant. Peronesex
corio conficiebantur nobiliorum calcei ex aluta. Frifii denique
: , juflii Drufii , coria boum
inufusmilitarespendebant. De^/^^^hocduntaxat dicam. Canesadcuftodiamface-
Arift.H.A. re . Felesalimentaamuribusdefendere. Equum, afinum 3 mulam, Camelum, adve&u-
ram adKiberi. Ex nervis Camelorum
veretro optime arcus intenduntur. Fu-
fiunt fides.
HaUcam
nes '
<l
mk us
hrachia catapultArum continentur torqnentur e nervo. Dentibus aprorum ,
U.j lsevigatur charta. Plebejos miniftros apud Romanos quidam bovillis cornibus infonantes,
ad csetus.cogebant. Per comu fiuentia infauces hominum vina decurrere dixit Ambrofius. ,
riin.H.N. Urorumcertebarbarifeptentrionalespotabant. Delii Apollinis ex cornibusara, interfe-

C 7 '
Phn.
ptemorbismiracularecenfetur. Taurinofellipracipuapotentiaêtiaminare ,pellibufque aureo
'
colore ducendis. Qmd

de Fimo dicam, de cujus difcrimineita Plinius Humanas dapes adhoc :.
inprimis advocant. Alii pr&ferunt hominum potus , in coriariorum offtcinis pilomadefacio, ,
Proxime Jfurcitias fuum laudant : Columella folus damnat. Varro praceptis adjicit y equino,
quodft levifjimum ) Jegctes alendas : prata verograviore, &quod exhordeofiat ^multafque
Diferentia. gignat herbas. ûidam etiam bubulo jumentorumprdferunt ovillumque caprino : omnibus ve- ,
ro afininum, quoniam lentifjime mandant. De Dijferentiis in infinitum agipoffet. Quomodo

vero in fuos ordincs,totum Quadrupedum exercitum digefferimus. Hiftoria docebit. Oc-
current primo Solidipeda ; mox bifulca , tam ruminantia , quse vel cornuta vel non , quam
llonruminantia digitata tandem, tam vivipara qux velterreftria velaquatica quam ovi-
: , :
para 3 qux veltegunturtefta, velnon. Sednoloin hancrem plura. Tu, Benevole Lettor,
laborem boniconfule 5 &
proximis nundinis , Hiftoriam Serpentum infedlorum, quam &
Sublimium , Subterraneorum , & Hominis Hiftoria, D e u s voluerit excipiet
fi
3 , expeclra.
H I S T Q-
v>
Ta$.
djuus Tfirl
%£ Ttfenj/l GMA
-^Tal. m
£.£uus. %s£Lttiiopicvs 4&tfficrm/&b (Pfe,rd

nrai ji
Sûus ^rifciis 'Trificft CPfersL
^wm
£auus (Eanncnicus JiveViaingari^

~d£ufigarijcnej> fPferat
;
Fol. i
HISTORIiE NATURALIS
V E
L IB ER I
C A P U T I Eqtiis maritipraebuit,quod eum hifce cte-

lecTarifciret. Theophylaclus Lacapenilm-
De Equo. peratorisF. Patriarcha Conftantinopolita-
nusultra duo millia equorum habuit, & in
Aldrov. de Rutis animantibus , qtia? eisalendis adeofuit intentus, ut piftachia^
Solidiped.
fanguinein habent, aliis pineas, palmulas, uvas paffas, caricas, eaque
c. r.
binos, aliis quatuor-pe- omnia lecTriflima , vino fragrantiilimo tem-
des, largita eft natura. perata, admixtis etiam , croco, cinnamomo,
Qjua^tot habent 5 Latinis iis appo-
aliisque preciofiftimis aromatibus ,
Quadrupedes , Graxis neret, inhoc luxu, Verum Imperatorem fu-
•njgpmfrci, , Ariftoteli m£a, perans ; qui , ut ait Capitolinus equo fuo ,
dicuntur, & fub tribus funimis generibus nomine volucri , u vas paffas & nucleos , in ,
continentur. Unum ett dcgfrlg, povawxov, vicem hordei in prsefepe ponebat. Moxil
feu ft covj%o v 3 aut fiovan% feu puvvfc , Euripidi Tartarix populi, conftituto & folemni quo-
f*ovo%ti\ov , quafi una tantum prasditum un- tannis die equum pofl aliquot ceremonias
gula , dicitur. Pliiiius Sulidipcdcin , Gaza corio exuebant,carneque in menfa abfumta,
Solipedem vocavit. Alterum eft , quorum palea implebant , &: mox ereclse aras impofi-
pedes binis fiffuris utrinque , hoc eft, a parte tum , ut propitium numen adorabant, pel-
priore &pofteriore deducuntur. Unde bis- lesque preciofiores oiFerebant ut Jofephus ,
ulca. Latini, ^xyha Graxivocaverunt, ea- Barbarus in fuo itinerario reliquit. Vixit
que chelasfeuforcipesproungulis habere, Petrarchse tempore in Italia quidam , qui
Ariftot.H. Ariftoteles dixit. Tertium mhvcpteg Sc ™>- segrotanti equo quem amabat , aureum pul-
A.I.2.C.I.
AvbdKJv/xov, &
multifldum , multipliciter di- vinar, ac fericum cubile fubftravit: Cumcjue
gitatum, quodpedes manuum noftrarum ipfe interim podagra vinctus atque immobi-
inftar, multifidoshabeat. Omnibus pedes lis medicorum legibus regeretur , nihilomi-
ad ingreiTum dati funt : fed digitata priori- nus tamen , atit fervorum veclus manibus,
busprxterea ad manuum officia uti nitun- aut equo altero vix inje&us, & fuos medicos
tur , quod folidipedes pofterioribus facere , fecum ducens equum aegrum fuum bis ter-
,
Ariftotelesannotavit. hy.Solidipedibus, funt, que quotidie vifitabat , illi fufpirans atque

'
Equus , Afinus ,Mulus Monoceros,

Onager, , anxius aflidebat, illum leniter manu tra-
fk Elephas de quibus ordine hoc primo li-
, ctans, blando murmure folabatur. Tradit Lib.4.Na-
broagemus. Ab Equo autem incipimus, denique Ludovicus Romanus, Narfinga^ vi g- C - 1U
quodejusfingularisfit, inter jumenta, qua: ilegis potentiftimi equum tanti pretii effe
a juvando noftras operas Latinisita dicun- credi, propter incredibilem margaritarum
tur, prceftantia. Demofthenes eum inter ur- quibus oneratus eft copiam, quanti eft qux-
bismunitiones recenfet. Romani in ejus piam ex noftris urbibus. In tanto apud plse-
cmptione denis xris millia e publico per- rasque gentes seftimio equus habetur, ut
folvebant, adimebantque bello intitilibus. pluribus Aldrovandus oftendit. Ca:terum,
Bionyf. Confulis aut cujusvis Imperatoris equus, ut ad Nomen ipfum accedamus , varia tam Nm.ai*
l iJ.Antia. phaleris exornatus , ornamentum, utapud j

apud Grarcos quam apud Latinos fortitus
,
Rom. Halycarnafiaaim legimus. In multis regio- j

eft. GraecisdicituriW©-, Â^^quodde
nibus cauturn, ne quis equos extra provin- : pullo proprie fumendum eft d?2\a Caribus,
ciam emittat. Circaili equos plebeis permit- i
unde Allabando cuidam nomen zdx-mg ;
terenolunt. M.Antoniusin civitatibus fe- j

Hefychio & Varino , quod tamen equo gra-
clere in equis prohibuit. Atheas Scytharum I darioduntaxatcompeterevidetur; fdpv®*
Rex ipfe equum faum purgabat , ut
ftrigili Liguribus, 1x#& & Ethymolcgo tta£d?&0, 3
PiutarchusmeminiL Andromache Hecro- &£ y~&£ci?&tc , o"^7ro KcCTTfjg cLXig iS^tav 3 GUcd
ris conjunx , manibus fuis avcnam & fenum i ex prsefepi abunde comedat^ quo tamen
A voca-
;; ,
HISTORIA NATVRALIS
vocabulo loykrng 'i7iwd$h , feu operarius nerus putat a Ruflio appellari Falcem. Di-
equus tantum venit ,utapud Latinosvilita- cit enim (iaquit) locilm efle delicatum &
tis iignificationem habet; m@» hinnus, & nervofum, parumque carnofum , quod for-
yiw (&>, quorum illud equum,qui equum ha- fan erit pwKwjHiv. Talos nulli folidipedum
bet patrem, matrcm aiinam hoc matrem : efle fcribit Ariftoteles, Afmolndico excep-
equam, patrem mulum , iignificat ab Ari- : to. Suffrago id eft in pofterioribus pedi-
,
ftotele tamen, pro pumilo equo,ut & Suida, bus quadrupedum ,quod in prioribus genu,
cuiiwoi , o'i xbaoGoi f'l7%3-a>y j fumitur; tciA^g vel , eft nodus aut articulus fub crure quo
non fimpliciter equus eft, fed qui ab uno fef- pedis verfura conftat tibiaeque itaanne&i-,
fore agitatur, Varino o^jkI®- &r «£u£. Ari- tur pes , ut verti poilit. Barbari garrectum
ftophanis interpres equum generofum in- noniinant. Bafis funt ofla quaedam fub tibiis
telligit : alii fellarem , fellarium , & nudum Vegetio, Calcaneos forte intelligit. mpevfi
interpretantur ; quidam, fed male, defulto- eftostibiae,quod radius vocatur. cirri &
rium. xgvmifATFj^ epitheton potius eft quam fubcirri, equorum funt ornamenta. Crura
fynonimum. Siquidem fic dicitur , quod equi Vegetiusvocatg/Mw^ quafi campas:
et/*OT»f , tefteEuftathio,dicatur, (a&ucetQ- Hippiatri Graeci fi^-ôvctg x* Ay vocare & i
>pvcr@--> idig 'srci tv fAiTo&Tnv T^Jâg r tTmôdv videntur. Vegetius etiam Latine brachiola
aieuîaau : id eil , catena feu fiiniculus aura- m equis dixit. maximas & vali-
Coxendices
tus , quo comx in equorumfrontibus fparfe diflimas habet plurimum valet.
, iisque ut
colligantur. A Latinis vocatur Equus feu , Inde neri putat Ambrofius Nolanus , quod
ab a:qualitate, quod pares antiquitusjunge- feflbrem ephippinmve j uxta humeros amet,
bantur ; feu quod quando quadrigse junge- contra ac afmi&muli. E Xenophonti ^
>7
bantur, sequabantur, paresque forma & cur- eft dorii ea pars qua infidetur. xSMwpo vo-
JfidofjOrig fujungebantur,utIfidoroplacet; Eniochus, cant veterinarii partem quandam inter ar-

l*. c.43. mos, feu
\.
a p U clFirmicum , ut Scaliger notat ; Cante- cv ouvu>fxict interfcalpio : Abfyrtus
rius, feu quafi carenterius, Hinc Êtogenes equi, quod
quod caftratus X9KX9V appellat.
flt & femine quod careat Varroni vifum genitivam quandam notam cv roig apotg
feu quod ipii cauterium inuftum iit. Ab aliis ngj TawMLa habeant. Gefnero vero, Coc-
tamen pro viliore fumitur. Veredus eft cyx , eft pars in medio dorfo juxta fpinam ,
equus viatorius, quineque rhedam neque eminens. Armus idem quod humerus. Dor-
cifium trahit, vice rhedas tamen eft, ut fum Garrefmri barbari vocant. Mammas
Turnebusvoluit. Ifidorus tamen & Feftus tam mares in hoc genere , quam fceminse
rhedarium efle vult, Procopius curfuspu- habent ; & fceminse quidem omnes binas in-
blici. Mannus parvus equus dicitur Acro-
,
ter femora, mares , ilH tantum, qui matri
ni & Porphyrio apud Horatium, quod fimiles prodiere , ut Ariftoteles teftatur.
manfuetudine manuum du&us familiarius Caudam habet bovillce contrariam, tenorem
fequatur, folutos tollutares cognominat Se- videlicet brevem, quem Plinius caufem
neca. Dicuntur B urdones , Burichi, bur- & appellat, pilos prolixos. Illam Vegetius
di, buridi, &buriciapudVegetium, forte mufcerium, a mufcariiflabelli fimilitudine;
ânr^pofuv ab oneribus, ut Gefnerus reli- hos YXvmmfetas &
longiones quibus muf-
,
quit. Strabo Gygenios appellat. Mufimo- cas abigunt, Graci w&ct$ vocant. Duriores, Plutarai.
funt inequis quam equabus, qucdharum de
foleit,
nes forte dicentur , quod iisdem ex locis animal.
habeantur. Et tantum de Nominibus. caudasurina madefacla?, fetasinvalidasha- in Sertorio
Partes Equum Defcribere utpote animal omnibus , beant. Quse de Sertorio fetas vellere juben-
Ea/ui.
notiftimum , non eft opus. Itaque de parti- te dicuntur apud Plutarchum vide. Qui
brn tantum agemus , ..& vocabulaquse apud ex collo dependent crines, Iuba Latinis,
authoresoccurrunt, explicabimus. VnguU Xenophonti^^TT/, Ariftoteli Aotpia, feucri-
czshoui Grarcis, quafi clvzXcq , quodnecbifida?, fta , dicuntur qui a vertice j uxta oculcs
: &
nec multifidse fint. chelidon feu hirundo, , tempora propendent, capronas Latini, Pro-
eftungularumconcavitas a nido hirundinis tocomium, Vegetius, ^ycpxdfîov Xenophon-
di£ta* Batrachos five Rana , eft ea pars qua: tes dixit. Palpebra inferior pilis caret ideo :
clavis folearum fa^pe male adactis lseditixr reprehenfus picl:or, (Apelles is Ephefius an
feu teneritas offium referens formam ungu- Nicon, Micon, vel Polygnoftus fuerit,
lx , quam nutrit etiam , ejusque radices in fe ambiguum) quod eos addidiiTet. Soli pra:-
continet. Barbari Tuellum vocant,Germani ter hominem canefcere , praeter Ariftote-
ctttCtl nucleum. Si ungulae pleniores
&£tn I lem, Plinius prodidit, quod osin quo cere-
fuerintcarnofaxme; citra civitatem, Xeno- brum , tenuius quam cxtera pro magnitudi-
phon tefte Cxlio , xcÂa^ vocat. Com- ne habeat, fed falfo. Nam & canes cane-
mifliiram ungulse cum pede , feu ungulae fcunt, Ifub ephippiis etiam in cicatrice fem-
exortum, Grceci &<p*vk/j 3 Hippocrates § peralbi proveniunt, feu quod cumeapars
cwx©-' dff&ovicw dicit. xiwes Hefychio & fit debi! is , nutrimentum non utlantea dige-
Varino funt ungularum pars ; alii vicinam ritur, fed quodammodo corrutnpitur, ut
iis efle voluntjideoque Kiwcnhov vocari.Gef- Ariftoteli placuit; feu aliam bb caufam
Uni-
,: ,, .
D E QjJ A DRUPED. 3
Unicolores tamen evadunt , hordeum to- fi maxillam denotat dicitur tamen de equis
,
ftum & in pulverem reda&um , quod vim potiflimum. f andem vel faltem proximam
difcutiendi, detergendique obtinet , infper- partem -¥•<*** ovHippiatri appellare videntur.
feris.De ColoribusinDifferentiisagemus. Maximx illis maxillx, a maximis moven- &
Dentes utraque oris parte habere continuos, tur mufculis quia proni erant fumpturi ci-
,
tradit Plinius &Ariftoteles inter «vem&.«w6S& bum. In Corde os aliquando reperiri, prazter
recenfet. Habet autem praeter agnatos qui Ariftotelem Plinius prodidit,. i*/quidam
, ^- h. n.
lupini &fylveftresaliis&proxima maxillae haberedicunt,habere,fuperiuscitati& cum Arift<^H.
parte , pullis pra-fertim adnafcuntur, (sxjcg iis Abfyrtus negant- Hic tamen de fellis ve- a. i.z.c. 5 1
r vs&rtyvav ) quadraginta Ante caeteros fica in hepate intelligenduseft, quamnon

.
f )"'f *5j
dentes parvi , magnitudine fabae, in cibo ca- habere ait ; fed quendam inhaerere foiutio-
piendoimpediunt , undejumentum ftrigo- rem nervulum, in quem fe genushoc humo*
fius evadit. Ariftoteles maribus cuam fce- ris infinuet Ruinus vero qui Anatomen ,
minis plures efte notavit. Eos pro aetatis ra- equi edidit, iftiusmodibilisreceptaculum,
tione equus mutat, ut &
alia veterina. Ante- adextris hepatis eflfe ait, in ipfa cavitate,
riores qui prius mutantur, Gyx ce kfôS-tigg plurimisque in ipfius vifceris fubftantiam,
& TBfjtetg vocant, quaii fecTrores, autincifo- ramulis inferi atque adeo facillime ab om-
,
res, Latini medios Vegetiuslaclentes , Pli-

, ni biliofo onerejecur exonerare ; deponere
nius forte pullinos. Sunt autem numero vero etiam. in duodenum inteftinum addit- :
.duodecim fex nempeinfuperiore,totidem

, que etiam. naturam in hoc animante folli-
, , .
Arift. h.a. m inferiore maxilla. Xenophon yvufiong ut culo ut in homine

, aliis animantibus
, &
1 6. c. & alii Graxi nominarunt quaii aetatisindi-
22, , recludi bilem noluifle quod cum animum ,
cesEquus enim trigintameniium , primum habeat femper in patinis voracitatisque ,
dentesmediosdicituramittere, duos fupe- modum nullum , ventrem quoque exonera-

riores,totideminferiores. Incipientcs quar- re multo quam alia cogatur frequentius
tumagereannum, itidem ejiciunt & toti- ideoque bilis ftimulus femper in promptu
dem ,proximoseorum quos amiferunt, & adefle debeat. In figura hoc obfervandum
incipiunt nafci quos vocant Columellares» tradit Ariftoteles, quod pulli paulo fubmif-
Quintoanno incipiuntiterumeodemmo-
, fiores fuis parentibus fint, atqueadultica-
do amittere binos, quos canincs habent, putattingerenonposfint, quod novellifa-
tum rengfcentes eis fexto anno impleri. cile faciunt. Proditur iis innafci amoris ve- Theo-
SeptimO omnes habere folent renatos & neficium , hippommes appeilatum in fron- fij^llL ,
completos, ut Varro , expofuit. comple- A te, carica? magnitudine, colore nigro , quod vident.
mento, inquitAbfyrtus, cumreliquumtri- ftatim edito partu de vorat fceta, aut partum
matum agunt, dens rumpitur rotundatur, & ad ubera non admittit. Id apud Ariftotelem, Plin. h. n.
& in triangularem flguram exit, quo tempo- Plinium, Theocritifcholiaften, &alios in- 8 e *4 z*^ j'
'"
,
re praecipue defluxio in ora equorum de- venies. Eft &
alterum quod ex genitali
eumbit. Fiuntnonnunquam afeptimo anno &
equs manat,cujus Ariftoteles,cum de im- Arift. Hift.
prominuli,quos -za® wftaw™. gAbfyrtus, Var- moderata equarum libidine agit, meminit. An \L 6-
C
robrochos vocavit. Columella quoque& Plinius, quihocequarumvirus acoituvo-
Palladius, feptimo anno omnes expleri 32- cat, tantashabere vires, ait, in veneficiis , ut
qualiter, aflerunt, & exeo cavatos gerere, arrufum asris mifturse, in efligiem equse
pofteavero quot annorum fit compreliendi Oly mpiae , admotos mares equos ad rabiem
non pofle : decimo tamen anno , tempora coitusegerit, quod etiam apud Paufaniam
cavari, & fupercilia canefcere, & dentes pro- & JEAhnum invenies. vElianns confundit ^fian. h.
minere. Duodecimo anno nigredinem in cumhippomane.puliumfeu puliium, quod A,1 * 3 ' ca7„*
medio dentium apparere, Vegetius adjecit Ariitoteli eit vrooAtov rlinio, teite Hermolao
at Ariftoteles & Varro nitefcere in fenecta
, Barbaro,polea,eftque illud quod equa prius
fcribunt. Plinius rubefcere legit. Ab hac emittit quam pullum. Plinius eo nomine
dentiunivarietatefunt & aliquotequorum alicubipulli aiinini fimum, quemprimum
cognomina ; Xify>y»u>fim Hefychio & Varino edidit , intelligit. Locum fi fpeclres ubique ,
dicitur, qui nullum ex dentibus reliquum a> fere locomm hoc animal invenitur. Paludi-
tatis habetiiidicium, qui zs&Gcfloy»wpuv
y
& d- bus & riguis gaudet, gaudet & ipfa planicie:
yvtxfAtev dicitur. A £oA(g^ ScdQo^Tu^ quieos necmontes, modo rigui iint, afpernatur.
dentes non amifit. $<&TspoGoX@* qui fecun- Qtiin Columella , equorum gregibus, coiumella
dum eos dentes projicit. T^cSJoQoX^^qui pri- inquit , fpatiofa & paluftria , nec non R R iib 6 - - - -
c "
mum. Petrus Crefcentienfis praster indices montana pafcua eligenda funt ; rigua
, hahere fcaliones
iftos molares , ait fieri-& : nec unquam ficcanea , vacuave magis
quepofle, ut nonnulliplures habeant fed : quam ftirpibus impedita, frequenter mol-
tuncdentesefle duplices. Dentibus autem libus potiiis quam proceris herbis abun-
ad fene&utem firmis utitur,quamvis durifli- dantia. Locum pafcendis idoneum iwo-
mis cibis vefcatur, quod acalidis abftineat, ii QoqGiov vocant. Pqmpicus & bellator fta-
Cardano credendum. jW#(§^&in homine bulo continetur. Id equile alii , Varro
A 2 Equa-
4 HISTORIA NATURALI
Equarium , Grapaldus proprib pra?fepe di- poteft , cui &s$&x©* eft avena, & fecundum
Xlt. Grsecis 'iTmw , iT^rc^sang , z&Qpog , (pccr- aliosfrunientacea equorum potio. ayEtatcm Mtas.
Na
»Wi ut Pollux annotavit. Hefychius & Va- fiattendamus. In hujufce animalis genere[ lin-H -
rinus apud Lacones iim-ewtq dici tradunt. a3tas iongior maribus legimus fane
: equum
Lignum ad quod capiftris alligantur,vacer- ad usque feptuaginta annos vixiffe. Jam il-
ra nominatur. Plura de loco m Differentiis lud non venit in ambiguum, quod in annum
vide. Quantum ad Cibum tricefimum generet utpote qui
, frugibus vicri- tertium & ,
tare, ideointerfapientiuimaanimalia cen-etiampoft vicefimummittatur ad fobolem

feri inquit Piinius. Inter has praxipua reparandam. Notatum etiam advertimus,
*funt, hordeum, quod minus quam avena Opuntem nomine equum ad gregariam ve-
vel triticum inflat,& tum equus amfk&q nerem duraffe annis quadraginta. Anno-
dicitur ; quod hordeum Nicandro acofte fitatis proditum a veteribus indicium fi ,
vocetur Avena, cujas ufus apudnosfue- contraftaarmorum pellis lente explicetur:

;
tus. Triticum quod tamen Serapio repre- in juvenibus ad fuum ftatim locum redit.
,
hendit Panis denique , quiin Anglia & ali- Sunt qui exjun&uris caudaejudicent,ubi ex
;
bi ex fabis &
Pifis in hunc ufum conficitur. dentibus non ampliusdignofcitur.Quinqui*
Vi&itant tamen frequentius gramine &
a- ennioequasfinem crefcendi capere^ mares
liis, propriumque hoc equorum alimentum. anno addito,a Plinio habemus. Addit Arifto-
Melilotusideo in Italia Trifolium Cabal- teles , poft , annis fequentibus totidem cref-
linum dicitur. Medicam herbam quae in cere in corpulentiam, ,

ad viginti ufque &
Mediacrefcit,pra?cipue equos nutrire,a- annospergereproficiendo: veriim celerius
pud Strabonem habemus. Prima falx , tefte fceminas quam mares perfici Salaciflimum Gemrath.
Ariftotele , vitio datur ,
rigatur,
cum fartida aqua omnium animalium equum efiejAriftote-^
incommoda eft.
& |
Quater autem lesprodidit. Hinc i^rsS^^ , \7m-o7n>^j.v(§h i

^
recte , interdum fexies demetitur per an- 'iTm-i&pjg &;Wg o©-, ille
j
inter homines di-
num , ut Columella prodit. Ad maciem e- citur, quiplussequoveneriaddi£tuseftj &
quorum nulla res tantum quantum illa pro- \7n3-ofAavM ille, quimore equinigeneris,fu-
Plin.H.N, deft. DeQ///£haecPHnius. Datur anima- riisad eandem agitur. Famofior tamen e-
I.13. c. 24. libus poftbiduumfemper hyeme vero quod 3
quarum quam equorum falacitas. Ideo
inaruit madidum. Satiant equos dena: li-
,
Poetas Cupidinem inter equarum armenta
bvx, pauciores, minora animalia. Multis natum fingunt mulieresque libidine pru-
:
in locis vicia manipulatim collefta apponi- rientes caballse , meretrices vero ttcSXoi di-
tur. Damafci ervilia & ervum ut Bellonius ,

cuntur. Has focietate conjun£tas,olfac"hi
prodidit. Necefiitas ut& aha apponeren- etii paucis admodum mares dignofcunt,
tur , coegit. Equi Cxfaris a diebusunafuerint :qu6dfifcemin2e diverfa;
Scipionis exer-
Hirtiusde cituin Africaobfeili, referente Hirtio alga permifceantur , mares alienasmorfu expel-
,
bello Afri-
e littore coik cl:a;& aqua dulci elota nutrie- lunt , fuasque finguli feorfim habentes , paf-
bantur. Pompejani ad Dyrrhachium ob- cuntur. Gravidas coitum pati apud Arifto- Ariftot.1.4;
telem legimus A bfyrtus negat. An fint ho-
feili foliis ex arbonbus ftriclis ,& arundi-
,
^Jj^'C S
:
* '
numradicibus. In regnoSenegas,obaridam mine falaciores , Gry Uus apud Plutarchum

tellurem, phafeolorum laceramentis & dubium vocat,quod capros,porcas,e- m
miiioutuniur. Thraces, qui ad Strymona quas yiniverint viri , & fceminse infano be-
amnem habitabant , tribulifoliis. Parthi ftiarum amore exarferint ad coitum vero :
Hippace herba. Tartari arborum ramis & nullum a beftia follicitatum. Fuit tamen
corticibus herbarumque radicibus , un- Athenis lociis qui diceretur ad equum
,
&
gulis e terra excuflis. In provincia Aden puellam , quod quidam Codridarum Hip-
pifcibus quorum ibiingens copia , ut apud pomanes nomine , qui
,
poftremus irnpera- &
PaulumVenetumlegimus. lidem ficcatiin quodam cum equo furi-
vit, filiam in loco
Scalig.Ex. Golconda provincia Perfia? apponuntur: bundo inclufit, quod clandeftino concubitu
so6. 5. quod & de Gedrofiis , Cekis, Macedoni- virginitatemda^fiflet &equus puelkevim ,
.fclian.HA.
1. 14. c. ij.
bus , Lydis Pseonibus qui Prafiadem palu- intulit. De <iMta.te coitui apta diverfa pro-
,
demhabitant,iElianus& Herodotus produntur. Coire incipere bimum,tam marem

Arjftot. H.
I4
didere. Arabes camelino lacle bis de die nu- quam fceminam prodidit Ariftoteles. Sed & i^c i I ,
'. '.
triunt. Vere tantum teneris herbis pafci fi- hoc in paucis fieri, & pullos imbecilliores ef-
nunt. Potum amant aquam, feu turbidam, ut fe: ut plurimum trimatu feu tricefimo menfe
Ariftoteles voluit ; feu fimpidam ac frigi- incipere, &proficere fubinde ad prolis prx-
dam,perennemac proftuentem, ut Vege- ftantiam in vicefimum usque annum digne :
tiusifeu leniter fluentem& parum turbi- procrearepofie,cum dentibus mittendis cef-

dam,ut Crefcentienfis, feu paluftres,utBac- ,favere:,fedidoneum maxime tempus cum
cius. Sunt quivinum prarbuere cum ani- annum &fex menfes comple vere:
,
juniorum,
mofos vellent. Sed &
fanis , verum maci- aliquandopabuli bonitate copia contin- &
lentis .Columella propinat.Cerevifiam quo- gere. Plinius vero equas poft tertium annum Plin. H. n.
IO c 6 3- - -
que & oJim praebitam , ex Varino colligi autpoftunumabenixu utiliter admittipu-

tari
,, "
D E QÛ ADRUPED.
tari ait , cogique invitas ducdecem vel quindecem adfcribit.
: domitas autem ftanti ,
fexaginta diebus eqnire comperies, fecundum Ariftote-

, ante quam grega- Concepijfe
les dici. In Hispaniola fi Petro Martyri lem, cum menfes ceffarunt fecundum Ab-
, ;
credimus decimo poftqtiam natse funt fyrtum, 11 marem refpuat; fecundum Pli-
,
menfe concipiunt & geminos fafpe urtico nium, quod colorem illico rubriorepilo, aut
,
columella partu excludunt. Columellce equa bima quocunque pleniore mutent. Marem editu-
R.R.1.6 recfeconciperepoteft; equus mas non tri- râjuntjfitertio anteplenilunium diead-
mo minor. Illa poft decennium inutilis mittatur ; fi tertio poft, fceminam. Illum fe-
quod ex annofa iners proles prodeat. Sic minatum colligunt , fi dextra admriTarius
ad vicefimum Anatolius vult ut
durat. , defiluerit; hanc , fi fmiftra.Jufta equa in
admiffarius (fic latinis vocatur , qui ad pro- Pharfalia dicebatur , quae femper fimilem
lem diligenter fervatur , Grsecis oz^ , equocui con-juhcta erat , produxit. Vento
c%dj?ys, dvcc^ccTijg 3 utxfaav Hippiatricis Columell.t , in Lufitaniaconcipere,Columella? , Varro-
v*™°
opus ipfum Proriga lile quiadmit-
c£«<& , &ni, Plinio,Soiino, Alberto, Avicennas vifuni;
R\
l
tit) fit quinquennis decimum qtiartum in Cappadocia idem fieri Auguftinus pro- Plin. h. n.
,
vero ingreflus annum ut conquiefcat. didit ; at Juftinusin fabulis id recenfet, Ari- ^j^ -^J-
,
Prurire agnofces cum fefe colligere cau- ftoteles fieri pofTe negat. Circa pra*gnantem hift. c. 36.
, ,
dam frequentius jactare humorem e geni- quamam facienda fint , Oeconomi doce- '£"? ft ^|
,
talibus genituras iimilem emittere pluries bunt. Abortiunt fi fumigantis lucerna? odo^ 2 i.c. 5.
,
1.
etiam mingere, videris. Mas aliquando rem perfenferint, vel cum prargnantibus afi-
uno aliquando duobus tribusve aiiquan-
, ni coiverint. Annum,fecundumplxrosque, ,
qua intermiifo uterumferunt,fecundum Abfyrtum, unde-

do pluribus cliebus implet. t
tempore &melius quarto aut quinto anno cem menfes & decem dies. Uteri durities in
,
interpofito procreat. Omnino fi nihilplus caufa, fi Ariftotelem fequimur. Facillime o-

detur unum tamen interponere annum,
, & mnium quadrupedum partus edunt, & qui-
quafinovale fecere necefleeft. Fatura ini- dem erectae. Eumelus author eft cum tar- ,
tium ab azquinodio verno ad folftitium, lo- dius pullitiumenititur,continu6 parituram,

cis calidismenfe Aprili, frigidioribus Majo. fi comprehenfas leniter nares conftrinxeris.
Sic quia menfe duodecimo partum edit
,
Pariunt magna ex parte fingulos aliquan- ,
circa herbefcentem &

temperatiffimam an- dogemellos. Vacat admodum a purgamen-
ni conftitutionem pariet. £lei finibus fuis tis inpartu,minimumqueemittit fanguinis
edu&as iniri faciebant , quod fexcentis ex- profluvium , pro corporis magnitudine.
perimentiscognitumhaberent mirsefelici- Cum peperit, ifatim fecundinas devorat, iL-
,
tatisprolem ficprovenire.Mares matutinum ludquefrontiannatum hippomanes. Vifum

tempus appetunt 3 fcemina: poft meridiem prodiiffe hermaphroditos. Nero talesPhn.H.N, &
l I,c 47
blandiuntur. Dantur &
falacitatis irritamen- equas ex agro Treverico , carpento fuo fub-
' ' '
ta. Abfyrtus, uftam cervicaudam cum vino juges oftentabat, ceu plane vifenda res effet,
tererc&genitalia illinire jubet. Alii cicer ex- principem terrarum infidere portentis. De
hibent ; nonnulliurticam oriindunt pulve- androgyno Princivalli Vicecomitis ita Car-cardan.d*
rem tefticulorum equi in potu exhibent; de^
;
danus. Unum habebat tantum teftem pro- rcr A 7* -

™
c **
terfa fceminse fpongia lcca naribus admo- prioloco, cum mammis tumidis, ut equae *
vent: fcilla cum aqua ad mellis craflitudinem habent. Inde vulvam proprio loco, '& ex
contrita naturam equarum cummenfesfe- vulvapenisemittebatur, nonmajor palmo
,
runt,tangunt: urtica vulvam perfricant: qui- cumeumexereret. Vocem equi cum expri- vox.
damdeniquefimogalhnaceo cum Terebin- mere Graeci volunt %$6pell£etv , & 3hz^~
thinatrito partesoblinunt.Lybicse &Myfise pzli^Hv Qqvpcltiitdg , velpotius<^tW7?e^, ,
cc\ux } tibise cantu excitantur, & gravida; ut Ammonius monet , dicunt; Latini fre-
iElian. H. fiunt, ut apud iElianum legimus. Genus ti-
A.I.1 2.044. bia^HippophorbumPollux vccat
mere &hinnire. Voxipfa, x^V-^V^^f6
materia, xa^^î^tyy^ vccatur. De ejus mutatio- :
^
laurus detraclo cortice. Non omnes tamen ne ita Ariftoteles. Equorum etiam voces,
eoncipiuntmec omnes poftquainconcepere, differre palam eft. Fceminas enim fimul ac
edunt. Cujusreiindiciumajunt, quod fce- natae funt, vccem exiguam mittunt ac te-
tus circumrenesalia quxdam, fpeciepro- nuem Mares.exiguam quidem &: ipfi fed : ,
pemodum renum, ita continet ut refciffus, plenioremtamen & graviorem quam femi-
,
quatuor renes habere videatur. Si quot naz&indiesmajorem reddunt. Bimuscum ,
Columella equa? uni equo fufnciant quceras , Columel- eft, atque inire mcipit, vccem magnamgra-
r.r. 6. ] a nec minus quam quindecem, nec rur fus vemque mas mittit: fcemina majorem quam
1.
t
pluresquamviginti, unum implere debere ante& clariorem , usque acl vigefimum a:ta-
inquit. Ariftotelestricenasfceminas &pau- annum, magna ex parte fed ab hcc tem-
tis :
16 plures fingulis maribus tribuit. Palladius pore imbecilliorem tam mares quam fce-
ieftimatis unius cujusque admiifarii viribus, minx reddunt. Qui nunquam in alio-
paucavelnumerofa conjugia iubmitticon- mm equorum turba hinnit , hunc mutum

iulit; juveniequo& viribus& forma con- efle fcribit Mizaldus. Cum incedunt , Motm,
A ? foni-
: ,.
HISTORIA NATURALIS
fonitum edunt , pedibus terram pulfantes. blanditiis maxime deliniuntur : pullos ve-
Inde Latinis ibnipedes , Homero vi^r,xm , hementer amant Hinc fa&um ut Darius
:
Cardan.de quafi altifoni dicuntur. Quoniam poplites equa confcensa , qua? domi pullum habebat,
Var. Rer.
I.13.C.3. non adeo fie£tere poffunt, afcendendo exprelioad Iffum rebus fuis inclinatis eva-
magis fatigantur , &lapli, majore cum im- deret: &Tartari, predas gratia regionem Paulusve-
ne ' usL 9.
petu ruunt defcendendo , quod quatuor
: quandam , in quamultoperannumtempo-
habeant crura , magis contra pondus obni- refolnonapparet ingreffuri, pullosinlimi-
tuntur. Agilitatem & epitheta qux apud tibusrelinquunt. Sic enim equx noclrurno
authores occurrunt , & exempla teilantur. itinere diligentius obfervato, re&aadfuos
HomerO Gcxvmoegj ai ôimioej, cLi7is.c7n>oeS)Tztx v- l
pullos in reditu contendunt. Raradenique,
mhg, \xa$^moiq &c. vocantur. Oppianus, fednotaequarumrabieseft, utcuminaqua
tantaTberos fcripiit effe celeritatis , utfohe fuam viderint imaginem , amore inani capi-
cum eis Aquilae , aut Circi accipitres compa- antur, &perhunc oblitas pabuli, tabe cu-
Pegafus alatus fingitur.
rari poflint. Perfei pidinis intereant.Mentis error difcutitur,
Sarmatas longinqua fa&uros itinera, etiamfi fi deducas ad aquam detonsajuba tum de- :
mhiiofferrentpabuli,' per centena quin- & mum fpeculatse deformitatem , priftinse

non nemopro-
qtiagintamilliariainfediffe, Alian H
imasinis aboletur memoria. Lycofpadas - -
didit. InArabia, Vartomanno credimus,

fi equos maxime dare operam , utaurigisiuis
q z4 , ,
citatiflimo curfu diem ac noctem integram :formofi videantur, iElianus prodidit. Ad

nunquamceffant. In Alanico bello captum fenfm internos ingenium, docilitas, me- Sra>""- ,
ra "
a Probo Principe memorant , quiunius diei moria, amor&fidesergadominum, pudi-^

fpacio centum obiret milliaria , vel in deci- citia , & magnanimitas pertinent. Ingenio
mum haud interpellato labore. Cxterum debentur, quodinimicospartisfux norunt,
an equi ecqu.tbm aut vice ucrfa velociores adeo ut inter prcelia hoftes morfu petant:
,
fint , disquiritur. Homerus equabus Phe- quod reftoribus perditis quos diligebant
retiadis palmam tribuit. Menelai Êtha mortem fame accerfant quod aiiribus qua: :
Hovat. L i. perniciilima erat. Horatius quoque equum

Car. od.16
audivere indicent & quod equitationis :
'
quam equam quadrigis aptiorem dicere peritumagnofcant Bucephalus Alexandri,

maluit. Equas currendum urinam
inter accepto regio ftratu , neminem unquam
emirtere Plinius dixit. Crauxidas equa alium prceter dominum vehere dignatus eft;
o&ava Olympiade omnes vicit defultonos. & vulneribus altisin pradio acceptis, non
Plin.H.N. Hecratitis Theifali (Echecratidem Plinius quam dominum extra peri-
prius concidit ,
15.C. 21.
culumdepofuiffet. Equum Gaii Julii Ca>
1.
vocat) prsegnantem equam Olympia vi-
ciffeinvenimus. At Oppianus maresadve- faris nullum prseter Casfarem dorfo rece-
nationis ufum praftare tradit ; fceminas piffe Solinus & Suetonius author eft. Cu- Sueton.iri
minus celeresad longos per nemora decur- jusdam medici Pannonici prse foribus folu-
Aldrov. fus. J$uid equrn admijfm Ciceroni fit, in tus, etiam per integrum diem , donec ab
Aldrovando vide. Imminuitur, imo de- segris rediiffet, expeclrabat; adventantigra-
perditur celeritas , fi ocio domi marcefcat. tulabundus occurrebat. Choreas tripudia-
Quamobrem Antigonus Rex cum fuo que edoceri Sybaritarum exemplo notifll-
equitatu obfeffus , cum exercere equos mum , qui eo devenerant dementiae , ut in
propter loci anguftiam non poffet, eorum iympofiis equos adtibiam faltare docerent.
capita loco fubftrinxit altius , quam ut prio- Deillovero quem Scaligervidit, ita idem. s ca %<*
ribuspedibus terram poffent attingere de- : Equum pufillum deformem circumduce- Z09 .[.'i.
inde cogebat ipfum equitatum pofteriori- batagyrtaquidam, cujus juffu atque etiam
busexultare ac calces emittere; qui motus loco interdum ille omnia faceret ; ambu-
nonminus fudorem excitabat, quamfiter- lare , fuccuffim properare , currere , falta-
rx fpacium decurriffent. Ex putrefcentium re , vel quadrupes , vel bipes. Vinum bi-

Naiura. medullisevolarevefpas, notiffimum. Na- berevidimus, in clunibus fedentetn ; ante-
turam fi fpecles, <^>o££^£?quoquefunt,feu riores pedesadpateram ferri: pelvim five
«Âa<oi:bibunt forbendo, & os profundius malluviumcruribusfuftinere, quafi atonfo-

aquse immergunt , quod audacix infcribi- relavaretur; qualem pi&umvidemusafel-
tur: animum &osfernperin patinishabent, lum cucullatum humo fe fternere ; por-
:
& faciliusfitim quamfamem tolerant: equce re£tum atque projeitum jacere: ciliorum
crebriusmingunt, &permenfes purgantur: compreflioneannuere caputadherinutum :
plus excrementi ficci quam humidi, quod attollere : fupinus often-

in terga vertere :
iiccis magis vefcantur, egerunt: Spumant dere , quo corporis fitu mulier ineuntem
Galen. in fi curfu defatigentur , cujus caufam Gale- admittat virum. Stabulum agnofcere , &
Aphorifl nus exafte prodidit fomniant de iis quibus
; fponte domum reverti , notum. Ideo
£1.47.
affuevere : dormiunt plxrumque ftantes, Galba cum de equi poffefTione disputare-
canteriimagis , qui quod caftratifmt , fomtur, velatum duci ad flumen pracepit,
niculofiores videntur. Cumfirafcuntur , ca- & ubi bibiffet amoveri velum ocuhs , ut
,
Suidasin
num modo dentes denudant mordentquc ftabulum petere poffet. Deuxippi equus
ita
,,, ,
:
D E Q_V ADRVPED. 7
ita erat edo&us ut & finehabenis ocyffime
, certamen vicillent. In Circo, in-
fine auriga 13 -**- ***
4"
^j, c
&
' '
Ferretur , illo pedetenrim procedente, quit Plinius, ad currusjunclii, non dubie '
placidiffime ftaret. Nigritarum quoque intellectum adhortationis & glorise faten-

equos non aliter dominos ac canes fequi, tur. Claudii Caefarisfecularibus Circenfi-
Strabo author eft. In ventre cubare edoftos bus , excufTo in carceribus auriga, albatos
ajarcis, apud Herodotum kgimus. Ner- equos palmam occupaffe , oppofita effun-
vam equus adorabat. Lutetia?
in Parthia dentesomnia, quaecontra ammlos debuif-
alter Reginam Ludovici xn. conjugem, fent,perito aurigainfiftente, facientes : cum
• genihus flexis falutabat. Circulos ligneos puderet liominum artes ab equis vinci, &:
, more canum ,
tranfiliifTe faltuatimcjue vipera&o demum legitimo curfu ad metam
vaciffima pernicitate fefe gyrando revol- ftitiffe. moxque fubjungit. Majus augu-
viffe, Venetiis anno 1636. vidimus. Me- riumapudpnfcos, plebeis Circenfibus ex-
mona valere inprimis tuba? fonus indicat 3 cuffo auriga , ita ut ftaret , in Capitolium
quoaudito, aures arrigit, nares inflat , hin- cucurriffe equos fedemque ter luftraffe
nit, frena cumftrepitu rodit: pedibuster- maximum vero eodem perveniffe ab Vejis,
,
ram quatit , loco manere difriculter poteft. cum palma &coronis, effufo Ratumena,
Paraiitus etiam quidam apud Tzetzem, quiibi vicerat : unde poftea nomen porta:
cum equo veheretur curili, prandio fru- Phidoti Corinthii etiam equ a , cui Au-
eft.
^
uCan h
:
\
ftratuseft, quodequus, cumincolumnam ramomen, apudPaufaniam, ab ipfis ftatim cis.
metaeforma incidiffet, circum effe purans, ca^rceribus feflbre fuo collapfo , & curfum
usque ad vefperam circum eam fe flexiffet, priftinum aeque ac reclorem haberet re-
fi
cum impetu femper currens. 'Taceo quod tinuit, &circametamfeconvertit: audito

Tholoflanus de equo cujusdam Epifcopi vero fonotubse adcurfumconcitataeftve-
fcribit,quem frater ejus ita adfueverat, hementius cumque ad ludorum prrefectos
:
utquoties verba, Deus in adjutorium me- antevertiffet , jam quafi vi&orise fe compo-
umintende,audiret, faltibus crebris fe ex- tem intelligens , conftitit. Sympathiam •'
& sympathm
tolleret. De Amore gratttudme fide erga
, & AntipathtdmhattendaSifmguixns equocum tMa!*^
Dommum quorundam exempla
, teftantur. gallinis& otide amicitia : cum camelo, ele-
Antiochi equus, occifo in pradio domino, phante, lupc, urfo , leone , fue. , ovibm , afino,
fe& fuum fefforem Centeretrium Gallum ferpentibm, trachuropifce,phoca,pomis fi- &
pra?cipitem dedit. Scytharum reguli, ho- cubu* hordeo quodam , genuana colore atro,
, ,
ftem cum vidtor ad fpoliandum veniffet & cadaveribus, inimicitias exercent. Came- He "^ ot <
iclibus &
morfu confecit. Dionyfti , ab los cum Cyrus equitatui Cra:fi oppofuiffet, pA
?.
eodem in ccenoreliclrus, ut apud Plinium infugam equos conjecere. Xerxes Arabes
ex Philifto legimus , utfefe exemiffet, ve- camelis ufos, ultimos in exercitu locavit , ne
ftigia Domini fecutus eft, etfi apum exa- equi confternarentur. In bello Tarentino
men tergo hasreret. Homerus Patrocli elephantorum tum magnitudine tum de-
equos fleviffe dicit , Virgilius Pallantis formitate, & novo colore fimul acftridore
Csefaris Suetonius, fuum AfturconemCar- confternati equi, cum incognitas fibi bel-
Pl.
danus. PJiniusquoque, eoeffe&u plxros- luas amplius quam erant, furpicarentur, fu-
1.8. que equorum in dominos effe ut affeclos gam ftragemque late dederunt; Cadarin^
lugeant , lachrymasque interdum defide- gentem fluvium in Britannia trajeclurus
rio fundant, tradidit. Interfecto Nico- confcenfo elephante, equos Britannorum
medeRege, equus ejus vitam inedia finiit. terruit. Ne tympana quidem ferre poffe,
Idem de Soclis juvenis Athenienfis equo fiex pelhbus vel elephantis, vel cameli , vel
poftquam ab eo venditus fuiflet , dicitur. lupi fa£ta ftierint, a Porta author eft. Rum- Min. h n, .
l zo c 10
De Pudicitia apud Êlianum, Varronem pi eos traditum eft, tefte Plinio, qui veftigia
' * '
Pl. & alios invenies. Plinius ita breviffime. luforum fub equite fequuntur , fi calcaneum
Alium, inquit, equum , detracTooculorum equi quadrigam trahentis conculcent, fifti,
operimento, &cognito cum matre coitu, tanquam cum quadriga conglaciati effent,
petiiffe prserupta atque exanimatum. E- apud ./Elianum legimus. Nunquam tran-
quameademex caufa in Reatino agro; la- fituros equos, ubi lupi inteftina fmt defofla,
ceratumque pariter aurigam invenimus. Pierius Valerianus prodidit. Dentesvero
Namque & cognationum intelleclus in iis maximcs, infatigabilem curfum praeftare
eft : itaque in grege prioris anni forore , Ji- equisdici, fieis alligentur, Plinius author piin - h. n.
28,c 19*
quam matre equa DeLycofpadis & Lycophoris equis in
' "
bentius etiam comita- , eft.
tur. De pulliexincefto domini concubitu DifFerentiis agemus. Vrfos in iblitudine

nati zelotypia, vide Aldrovandum. De tympano ex equi pelle confeclro , terreri
Magnanimitate idem prolixeagit, fufficiat Portse quoque debemus. Caftrati leonem
quod Plinius habet, nempe Equo-
dixiffe, , nulla ratione accedunt , dextrarii feu non
rumjubas tonderi pra^cipere, ut afinorum caftrati adoriuntur. Oves fi ftabulo in quo Columelli
in coitu patiantur humilitatem : comantes mulx, equi, aut afini fteterunt , facile in fca- R R 6 -
*
'• -
enim gloria fuperbire : Inventi quoque qui biem incidunt. Rudentes afmi, in Darii
contra
,: ;:
HIST.ORIA NATURALIS
contra Scythos expeditione , equos pertur- pars fubfideat , mox fervefaciunt. E vadere
barunt. ue/erpemibus Silius Italicus prodi- produnt, ut vimlm album efie putetur. Mo-
dit. Cauda trachuri ventri equa: appenfa, ichi vero olim 1 artarorum fervi potum la- cromems
jIian vH. ,
1
r Po '
c.27.
'
abortum pro.curat, li iEliano credimus. clisequiniillistributumpetentibus perdu- JJjf° ;
?u tai ^ Phoca afpc&um ferre nequeunt. Animo cem fuum in itinere ofterre confueverant.
-
ymp. f
1
qluint urj fj autma j aaut £ cus dorfocom-

ji n
.
De Hippace quid fit inter fcriptores non Hippocrat- ,
portarint exanrmati panis objedu revo- conftat. Hippocrates Diofcorides, & Pli- |; Jô.
; ,
,
,
cantur. Hordeo illo abftinent, quod in nius, cafeumeffefcribunt, quem ille virus Plin. h.n*
quodam circa Scytharum & Medorum redolere & bubulo proportione refpon-
28 9 1' ' ' *
, ,
dictam Thracice regionem , loco , provenit. dere adj icit. Alii equinum coagulum effe,
Inrabiem, aguntur, fi lafere nares illiveris. credunt. Theopompusfcythicum exlafte

Gentianam abortus equabus caufam efie equino, edulium efie fcribit. Ut ut fit hac ,
Gefnerus ex quodam fene audivit. Securi- & glycyrrhiza undecim & duodecim dies ,
dacam fi calca verint, foleas exuunt. Si equi vitam tolerari apud 1 heophraftum legi- T h eop hr.
ex Sybari fiuvio biberint, fternutamentis mus plurimam temporis partem cafeoH.P.1.9.
:
c 13 " *
exagitantur ii ex Coilinire Thracia^ quod equino ufos Hippocratis teftimonium eft.

:
in agrum Abderitarum defluit, in rabieni N ec eft quod quisquam illud miretur

aguntur. Idem de puteo haud procul a Pot- cum Zoroaftrem interdum folo lacle fex
niis Bxotix urbe dicitur. Equum Catonis menfes transegiffe quod de quodam alio ,
in Maurum aterrimum , aterrimis armis in- Athenaeus narrat, referant. Meduinam F minM^
f
dutiim, calcanbus adaclus, fefeinferrere» quod fpeclrat, habetin ealocum, Uc,ferum, 'tticm*
cufafle , Silius Italicus reliquit. A
cadave- Janguis, axungia, coagulu?n, dentes, lingua, os
apud Homerumhabemus.
ribus abhorrere decorde,jecur,tefies,fel,ptli unguU ,fudor, ,
vfus.
Maximus quidem equorum in Cibis , m'e- Jftuma, faliya, unna, ejr fiercm. Lac maxime Dj fc0 r.
dicina, bello, venatione, itineribus trium- perpurgat, utpurgare Diofcorides tradat.

,
MM - l z-
c * 75 '
phis, &
aliis ufus nos tamen ,eft ; quo loco ^r^âdulcerarenumperpurganda, con-
duntaxat in Cibis&c Medtcina habendifint, ducit,fi ^tio credimus; illud nempe,
videbimus. Carnibm ufos non tantumob- quod per decoclionem ex laclre feparatur.
fefibs, quod in Veronenfi fub Maximiliano Khafis mulierem quce non concipit , fi lac
I. Novarienfi, fub Ludovico Aureliano; equinum ignorans biberit , & mox cum vi-
Rupellenii, fub Ludovico XIII. Gallorum ro congreffa fuerit ronccpturam fcribit. .
Rege Chriftianiilimo, nt alia taceam, fa- Invenio &c apudPlinium, vulvas collutas
£rum,fed& gentes,apud authores habemus. juvari eodem lacte. Sanguis fepticus eft
Notumeft, Nomadum, Scytharum, Sar- Equarumne qux adnulluram experta? funt,
matarum & Tartarorum modernorum no- an vero marium o^rm quod Hermolao
,
men. His volupe vulnerare incidereque BarbarO placet vel equorum utriusque fe-
, ,
equos, carnibusque etiam femicrudis vefci xus, quod Plinio experientia dirimere po- ,
caballos pridie tum fponte tum morbo ab- teft. hundem Phnius regio morbo prodeiTe
fumptos, excifoloco apoftemato comede- fcribit & hippiatri eodem ad diverfos :
re ; eorundemque reges, ii quando comme- morbosutuntur. Phragmaticum dematri- ve°cr.I.i.

atimi fuis diftribuerent quadraginta homi- ,
ce detracl"um , cum oleo vinoque tepefa- c -
"T-
nibus equum unum dare folebant. Sed & 6rum , & toti jumento contra pilos inun-
apud Perfas, in conviviis die cujusque nata- £tum,curat. Fel, maleficse naturre eft fi ,
lis, affi toti apponebantur: a Germanis vero Plinio credimlis qui tantum inter venena ,
tam agreftes quam domeftici caballi, tam damnari tradit ut ideo flamini facro ,
diu comedebantur , donec a Gregorio III. equum tangere non liceret. Axungia fuftu-
Sruyer. 1. abrogaretur. Ab Alpinis populis pullos edi, migata partum mortuum fi Sexto credi-
, ,
13.043. Brujerinus fe audivifle refert. Fuit& San- mus, foras ejicit, fecunda fequitur. Me- &
piin.H.N.^^ ^ 1 deliciis. Plinius fane Sauromatase dulla unguentis ad fpafmum mifcetur. Co-
1. 18. c 10. milio, maxime pulte &c cruda etiam farina ,
agulum inter dyfenteriacorum cceliaco-. &
fanguine e cruris venis admixto vivere, pro- rum remedia cenferi, Diofcorides, Gale-
dit. Miechovius vero Paulus Venetus,& nus 3 Avicenna, &PIaly authores funt. Ben-
equitantes fi fitisque mole-
farnes invaferit , /i^^farinaverendorumvitiis infperfa me-
fta fuerit , hauftoque eorum
venas aperire , detur. Qm
primi equo cadunt infantibus ,
fanguine, famem f itimque pellere relique- , adalligati, dentitionem facilem praeftant,

runt. Gavifos eodeni Cancanos, quifecun- idque effjcacius i\ terram non attigere ut , ,
dum quosdam Virgilio Bifaltse , f ecundum Plinius prodidit. Sextus eos ft dentem qui ,
Acronem & Porphyrium Hispanias gentes, doluerit tetigerint remedio efte fcribit.
, ,
Horat.1.3. apud Horatium habemus. DeLacle mxllum N &

am infans, acldit fi equi roftrum bafia- ,
caniun.
dubium. Scythae namque liberis ftatim at- dentium dolorem non fentit & necverit , ,
qu e nati funt, lac equinum porrigunt. Inde equus mordebit infantem. Lingua, ex vino
Hippomulgorum , &
Gala&cphagorum inveterata, ad lienem prarfentaneo remedio
nomen, lidcm SoK exponunt ut craftior fedandum ciatur fi Carcilio Bioni apud
, ,
Plinium
,,, : ,,
D £ qJLT A D R U V £ & 9
Plinium fides. Os de corde , dentibus caninis inprimis fi cum creta & aceto acerfimo agi-»
maximeiimile eft. Hoc Scarifkari dolorem, tetur. Cum putaminibus ovorum in cinererrt
aut exemto dente demortui equi maxillis ad redactum miftum , ne ex vulnere immodice
humerum ejus qui doleat, demonftrari, Pli- fluat,prohibet. Anhelttum-prxkrvare a pefte
nius authoreft. lecur thecacedrinarepofi- quorundam commentum cft. Dijferentia.
tum, dein vino Chio aqua dilutum , ne & equorum variafunt

Jeu Genera : prsecipua, a
jccur amphus exedatur, efficit. Lien ex aqua Locis ,partibus, & qutbmdam acctdenttbus fu-
dulci potus mortuum partum ejkit, apud
, muntur. A Locis equifunt, Acarnanici qui ,
Plinium. Tefttcultzndi haufti Veneremfti- maximi fuiffe dicuntur.Unde in proverbium

mulant. Liche?ies in genibus, fuper ungu- & de remaxima ceffere. o^£thiopict,qi\Qs, feros
las mfiexu harum partium indurati calli?ttiti credo, & pennatos, cornibus ornatos ferunt
& in aceto exbibiti, comitialibus profunt, ut male a caiore habentur. Agrigentini qui ,
Diofcorides , Galenus , & Plinius , fcribunt. olim ad agones Grxcix mittebantur, &
Ptlus ad oftium domus aliigatus , ne culices vicfores recedebant. Alanici, qui veloces &
autCniphes peroftium involent prohibet. robuftiffimi. Probi tanta celeritate fuiffe
IdRhaiis&Albertus prodidere. In ingui- perhibetur, ut diurnis fpaciis centum obiret

num ulceribus equi feta: tres, totidem nodis milliaria vel, in decimum diem haud inter-
alligatse intra ulcus remedio funt. Eorun-
, pellato labore ut diximus. Anglt , quorum
dcm ex capite & femine cinis , fanguinis bona pars non fuccuffat , ut Polydorus Vir- Poiydor.
r
profluvium fiftit. Pilo circumhgato ver- gihus prodit. Apamienfes in Syria, ubi fupra Sn.^ Ge j
ruca? tolluntur, quod propter adftri&io- triginta millia alebantur equaz , &
emiffarii ogr. 1. 16.
nem alimento privatx arefcant . Vngula- trecenti. Apult, quos Varro laudat , & Vo-
rum cinis cum oleo & aqua illitus , panos laterranus bello aptiflimos faeit. Arabes ,
& apoftemata , in quacunque parte difcu- celeritatis, equa? inprimis, tanta?,ut per diem
titfed & ftrumas
: , fi urina calefa&a ad- no£temque circiter,centena milharia itineris
mifceatur. aqua potus adver-
Ex vino & conflciant,fi Vartomanno credendum.^r^-
fus calculos prodeft. Suffitus partum de- des, a qmbus ideoArcadia 'i^cQcij^. Equis
turbat. Kamenta per nares equo infufa, &afinis admiffariis ad mulos procreandos
nrinam ejusdem promovere, Hierocles fcri- clara erat. Armenii qui a Parthis genus
,
bit. Sudor cum urina in

balneo bibitus,ti- ducunt, nifi quod capite fint graviores, ideo
neas &
ferpentes e ventre hominis exigit @&pvx,i(pa,Xoi Abfyrto. Aftures , feu Afturco- Martial.
fi promiftis quorundam credendum. Miftus ^/,quibus forma minori pr2editis,mollis eft ^P^-.
cumvino& a gravida potus, abortum fa- alterno crurum explicatu glomeratio, fuere
cit Si cultelli vel gladii calefa&i eum imbi-
.
olim in precio: fed bellis apti non {unt. Attici y
berint , inflciuntur adeo , Alberto prodente, qui Sophocli pracftantiflimi. Barbari, qui
ut locus ab eis vulneratus , fangnine , ante ex regno Tunetano , &Numidia habentur
mortem animantis,manare non definat- Spu- funt perniciffimi. Bengalenfes, qui tam duras
ma equi recens detra&a , & cum oleo rofa- ungulas habent, ut ferreis foleis nonindi-
ceo infufa , auricularum quamvis vehemen- geant,utcunque per faxa &
montes currant.
tes dolores refolvit. Eadem, Marcellus, In Bifnagar quadringentis aut quingentis
fiabequitandovexata fuerint inguina,aut nummis aureis venduntur,ocl:ingentis quan-
tanquam pra?-
intertrigines doluerint,fricari doque, quod aliunde advehantur. Britones,
fentaneo remedio, jubet. I x SaUva com- qui crunbus &
auribus funt mutili. Burgun-
Gcfncres mendat Gefnerus, in fervido faucium malo diones , qui rnjuriae tolerantes. Calabri , qui
de Equo. qllo d a?ftate nonnunquam, peftilenti lue , in itineri peragendo Cappadoces o-
aptiffimi.
militesinprimis graffatur,remedium. Salma, mnium fere optimi Solebant incolx Perfis

inquit equi , avenam aut hordeum paftt os , mille quingentos annuatim perfolvere. Ca-
Agroti diltgenlcr colluitur : deinde cx cancris rajani, qui a mercatoribus in Indiam ducun-
yivis contufis humorem exprimes eodemque

, \ tur , &quibus incolae auferre de offe cauda^
rurfus lavabis. Jguos fiyhos habere non potes, nodos duos vel tres folent , ne feflorem fe-
pollinem de cancris aridis m clthano toftis inftcr- riant. Celtiberi \}z?v(p&poi fubalbidi ; "in ex-
ge -.poftquam equi faliva ablueris. Phthificis teriorem Hispaniam tradudi , colorem mu-
jam defperatis , falivam vel fpumam cum tant. Ctlices, quorumtrecentifexagintaalbi
aqua caJidaper triduum dabis. JEger fine Dario pendebantur. Corftci qui breves ,
cunclatione fanabitur j fed equus morietur. admodum , fed generofi. Procopius tradit
Id a Plinio , Marcello , & Sexto proditum paulo fupra oves magnitudine effe. Alii^
habemus. De Vrtna & Stercorc hoc dixiffe nifi clauiis obequitan oculis, addunt. Cre-
fufficiat : illam aqua? ferraria: ex officinis tenfes, elatioris animi , &

qui acceffum asgre
contracomitialemmorbummifcerhhoc, ad ferunt. Cyrenaut, ilibus fubftriftis & parvis,
colkam in vmo albo deco&um,contra fcor- pedibus bonis longiore inter equitandum
,
pionum i&us ; & fluentem ventrem in aqua, anima^ ducliu , magnitudine pollent. Paci
Diofcoridi , Plinio & Sexto adhiberi. Re- perniciffimi, quibus juba ab armisad ter-
cens naribus admoturmfanguinem reprimit, ram ufque, caudaproljxa,caputparvum.
B Dam
;
IO HISTORIA NATURALIS
Dani fpeciofi , & viribus clari. Oelandi ex oblongo , coftis & lateribus craflloribus , &
Gorluci maris mfula, totius orbis minimi, ampliore ad re&um impetum peclrore. Solis
fed perdociles. Elei, qui a pernicitate lau- sftum & fitim meridianam facile tolerant.
dabantur. Incolx equas finibus fuis eduftas Maffafyli funt parvi & celerrimi & fola vir- ,
inirifaciebant, quod effet experimcnto cog- ga reguntur,quod & de Mauris dicitur. Me-
nitum, mirae felicitatis prolem indeprove- napu feu Geldri , Germanicorum equorum
nire. Epirottci, qui mordaces &: perverfi. & ideo in precio. E osdem foli bellatorcs, &
Apud Elidem palmas merebantur. Nunc Sicambros dici volunt. Mofct foleis carent,
Albanos vocant. Frigtfci, quos non minus ut Herberfteinius prodidit. Murcibtt vix ,
velocitate quam continuatione curfus in- ora tenacia ferro concedunt. Neapolitani, ,
vi&oscommendatVegetius. Germani, qui funt animofi fpeciofi , robufti. Nigritis , &

plaerumque fuccuftatores. Tranfyhani, qui ob seftum nimium fere nulli. Idem facit, ut
docilitate ab aliis vincuntur curfu veroju- eorum inguina intumefcant , nemejere pof-
:
gi &longo nulli cedunt. Gracanici^ quos fint. Pro famo utuntur fafelorum lacera-
Abfyrtus fcribit, pedibus bonis fultos efle, mentis, fole exficcatis loco avense, milio. :
vafto corpore, capite venufto ardua antica Pro equo phaleris , reliquo ornatu inftra- &
parte ftatura concinoque corpore, fed clu- to, dant mancipia novem, ad fummum qua-
,
nium compago incommoda, nec re fponden- tuordecem. Ntfei 3 quos maximi Oppianus oppian.
te ; pernices &
animofos. Hetrufci arguto facit omnium pulcherrimos, greflii molli,
,
c
& '• -
capite, &
densajuba. Hispani, qui tefte Ab- freno faciles capite parvo , juba longa , &
fyrto, magno funt corporishabitu, concinno multa, comis utrinque demiflis fubflavis. ,
& erecto eleganti capite, compage corpo- Medicos fuifle Stephanus

, Ammianus &
ns luculenterdividua; fed adftriclis cluni- Marcellinus teftantur, qui Nefeos vo- &
bus itineribus obeundis pares
, robufti &
cant. Vigmti millia quotannis ad Regem
corpore nec gracili , nec ad maciem oppor- Perfarum mitti fuifle folita, fub tempus quo
tuno ; caeterum ad curfum habiles qui in feftum Mithrae celebrabatur Strabo author
, ,
equitatione calcaribusnon incitantur. Quin eft. Norvegia mediocris magnitudinis alit,

& ab ortu ad integram usque aetatem morati fed admirandae fortitudinis pernicitatis, &
&obfequentes: deinde improbi& morda- in faxofis viis , eosdem. Numididi neque ,
Santius ces fiunt. Tantam eorum fidem, Roderi- hordeum, neque triticum guftant , folo gra-
H " ISp cus Sa-ntius ait ut cum fe percuflbs in bello mine & fseno contenti. Parthi, tefte Abfyr-
fc ,
fentiunt, feflbresfuosincolumes extrapre- to,magno amplo funt corpore Oppiano & ,
lium reponant. lanettos vulgo vocant. Hol- @a,%>ash6Ka,pov id eft comam geftantes denfis
landi auftrales inprimis lacertofi funt. In cincinnis nexam. De Perficis ita Vegetius.
,
&panoplix ferendse Perfis & ftatura & pofitio a cseteris equorum

Friiia generofi, torofi ,
idonei. Hunnifcis eftfecundumVegetium, generibus non plurimum differt, fed fblius

grande & aduncum caput , extantes oculi, ambulaturce quadamgratia difcernuntur a
anguftsenares,lat?E maxilla2,robufta &rigida casteris. Gradus eft minutus creber, Sc &
cer vix, jubse ultra genua pendentes, majores qui fedentem deledtet erigat, nec arte do- &
coftae incurva fpina cauda fylvofa , tibiae
, , ceatur, fed naturae velut jure prasftetur. In-
validiflimae , parvsebafes , plenae&difFufae ter tollutarios enim eos quos totonarios &
ungulaz , ilia cavata , totumque corpus an- vulgus appellat ambulatura eorummedia ,
gulofum, niulainclunibus arvina, nulliin eft, cum neutrifint fimiles,habere credun- &
mufculis tori, in longitudine magis quam al- tur ab utrisque commune. In breviampHus
titudine ftatura , propenlior venter exhau- gratias, inprolixoitinere farvior patientia,
ftus, ofla grandia , macies grata, &. quibus animus fuperbus nifi labore fubjugatus, &
pulchritudinem prseftet ipfa deformitas. aflidue adverfus equitem contumax, tu-
&
Animus moderatus prudens vulnerum mens, prudens quod mirum eft , intan-
> : &
patiens. Hunnicos alias vocant forte funt tofervore, cautiifime decoris eft obferva-
:
Ungarici, feu Pannonii, quibus Camerarius tor incur vata in arcum cervix ? ut recum-
:
oppianus denfes cadere negari ait. iberi Oppiano bere videatur in peclore. Inter Pharfalicos Ariftot.H,
cyneger,
îfit celeres , fed curfus celeritatem pauca equam fuiffe aflerit Ariftoteles nomine ju- A , - i- 7- e- s-
emenfi ftadia amittunt, corpore venufto, fed ftam qux pullos pareret omnes admiffariis
,
ungulaminus folida. Forte funt diverft ab equis fimiles. Unde forte ei nomen fachxm.
Hispanis, & ex Iberia inter Armeniam & Poldni, ut fcribit Cromerus partim ob per- ,
Colchidem iita oriundi. Oppianus tamen nicitatem & laboris incommodorumque to-
Êlian. H. eosdem facit. De Indicis clicit ^lianus, dif- lerantiam, partim propter molliorem incef-
" I3 * c 9
"
ficulter currentes coerceri, nifi abiis,quia fum a remotioribus expemntur. Apud ÊIian.H.
, „...
TT
'
..
1
.. .
rr 7i->i-
prima astate in equeftri fcientia inftituti Pfyllos arietibus non majores eile yiLhanus H.1.16.
funt. Hi currum inorbem verfare plane no- nuâtur. Quifint Saphareni quorumfimul,;? 7 -
.
runt. Infubres , cum Armenus Vcgetius meminit poft- vetenna-

funt ardua pras ca:teris cer- , :
vicq & micantibus cculis. ifirii proceri, quam Perficos laudaflet , apud neminem re- m
, ,
-
individua fpina cavaque. Lybks corpore peritur. Egoa SapharaArabixfcelicis op-

,
pido
;,
D E QjLT A D R U P E D. il
pido apud Pliniuni

in mediterraneis > cujus ati , unicolores , albi , nigrl , Jpadices , ba*
mentio, quodque Ptolomseo ou<pa^ diclos harda, carulci paryi, heterophtalmi 4$*
, ,
puto. Sardi laudatiffimi funt cauda pro- , togenes , & alphorynchi. Maculati topvyyxs
cera atque juba brevi ungulis afininis
lata, , ; Oppiano inprimis maximis nigris maculis
lacerto io corpore , arredtis auribus, fibene & zonis, feu per crura extenfis , feu per dor-
Stradanus expreflit. Sarmatict, genus equo- fum, feu incollo diftincTi, nobiliflimi ha-
rum eft,tefte Abfyrto, non inelegans, & bentur eoque pradtantiores fore credun-
,
in fuo genere concinnum , ad curfum iclo- tur quo natura in his ordinem quendam
, l
neum fimplex 5 grandi corporis habitu

; fervafle videbitur, feu numeri feu parita-
valido capite cervice decora. Caftran-
, tisacloci, feu rectitudinis poft hos funt :
tur , ne aut fceminarum vifu exagitati quimaculas rubras aut rubiginofas habent.
raptentur , aut fubfidiis ferocientes , pro- Ad hos fpeclrant Scutulati , qui oblongis
dant hinnitu denfiore vedTores. Plinius ho- taeniis ornantur : Guttati &$o) qui rotun-
fce populos cum longinqua acturi funt iti- dis fafeiantur , ut pantherce : & Variegati y
nera inedia pridie prseparare equos ait

, mijuôî^ftovss j pic<£ nonnullis , aliis Home-
exiguum tantum potum impartientes, atqui picce inflar albo
ri a/.oXcTTuXoi , nigro &
que ita per centena miliia , & quinqua- variant. dextros ambos aut fini-
Trabeati ,
ginta continuo curfu euntibus inlidere. firos pedes albos habent peffimi effe , &
Scenita tantas habent pernicitatis , Eva-
,
cenfentur. 7"ranJIrabeati alternatim pe- ,
grio tefte, ut propter velocitatem eorum des habent candidos , omnium deterri- &
vinci nequeant. Suecia & Gothia magnos mi funt. Caufa utriusque quod illorum
&ad cataphraclorum pradia aptiffimos, pedes in utcro maternojuncti fuerint, ob
tefteOlao Magno, producit', qui, regio id fimul contraxifle maculam. Unicolores
edicto extra regnum educi prohibentur. PalJadius admiflarios legi jubet. Albi Clau-
Tartarorum plaerique funt albi. Venetus diano funt veloces , Platoni laudatiffimi.
Paui. ve-magnum Chamum numerum XM. ale- Csefios habent oculos ; quod cum hi tri-
£"'
ll ' c
nigro
'
Tantce velocitatis funt Mie-
re prodidit. plici ratione diftihguantur , , capri-
Michov. chovio, ut uno die XX. milliaria Ger- . no , & carflo , corporis totius colorem 3
l.i.c.6.
manica magna equitent. Sunt deprefla oculi quoque color confequatur. Nigri-
cervice , pedibus aquam & pabulum
& cantes laudibus efteruntur, maxime fi in
fub ni vibus quaerunt. Perniciores fub Tar- fronte , vel afterifcum , vel lineam albi-
taris quam aliis efle , Mofci affirmant. cantem , vel denique altero pede , cando-
Thejfalis nota bovilli capitis inuri folebat. aliquid habeant. AWavcte Homeri qui-
ris
Thraces Abfyrtus turpes eiTe fcribit, de- dam interpretantur , id efl nigros quafi &
formi fpecie, rigido corpore prasgran- , igne exuftos quales afyvots Sc :M£/ha,pimas
dibus armis , fpina curva > varos , ideo- in aprorum venatione commendat Op-
queîngrefiii vacillante , curfuque. Delphi • pianus. Spadices , funt fanguinei fulgo-
cum tamen oraculum & Virgilius laudat. ris , a colore palmei furculi. Alii palma-
Toringos quoque Vegetius commendat, & tos vocant , Varro badios , Caffius Medi-
proximos Hunnifcis Facit. Tyrrheni maris cus balios , nonnulli Caftanei coloris ,
infularum prasfertim Sardinias Corftcas & &baliardas. C#ruleos Becanus celeres fa-
equos 3 breves admodum fed animo ge- , cit. equos TO^«j&* Tw^ffjHefy-
Tiupooas
nerofo 3 &
ingrelTu irrequieto, Volater- chius &
Varinus vocant. Heterophthalmi
ranus facit. Et tantum de generibus a lo- oculos habent, aut non seque magnos,
cis defumptis Partium conftitutione
. A aut alterum altero humiliorem. Lacuna
haud paucse quoque occurrunt differen- male monoculos vocat. Parthi eos force
tix prse cipuce Elaphopodes funt a corvino
: probabant , quod pavidi fugae aptifli- &
pede fant qui furTraginum articulo ofla- mi effent. ^nstyieis a genitiva quadam
continent &
ideo peflimo greflu nitun-
, macula quam in armis & cocco referunt,
tur , vecioremque contundendo fatigant. Abfyrtus dici putat Sarmatas eos ut pro - ,
Cynobata, qui iisdem in locis brevia con- bos adfcifcunt illos vero , qui aquilinam :
dunt offa & humilia , ob idque ungulas jiotam pone ferunt circa coxas caudam, &
ad internam calcium partem adferunt , (iidemhicum fuperioribus nam *e7©- aqui-
ac pedes tra£fcim agunt, in eisque claudi- laeft)rejiciunt. A\<popvy%<n denique,tar-
cant. g7f^flffxgA«s & iTipomfrccf dicit Ab- dius fenefcere dicuntur.
fyrtus illos qui in alteram partem ver-
guntfeuinclmant. v-^cwx^ Homero iyicw-
x^°i eft ille quicervicem attollit. k-npeyva,-
'
#(§)-,. qui dispares maxillas, unam nempe

duriorem, alteram molliorem habet. Ex
aecidenttbus color nobis aliquot praebet dif-
ferentias,alia pra:termittimus. Hujus ra-
tione funfc, maculati^ trabeati, tranjlrabe-
B 2 CA-
, ,
li HISTORIA NATURALIS
caret continerr poteft ,exiguo & qualicun-
C A P U T I I. que pabulo contentus. Quippe vel foliis
Colul* ell:l
fjpinisque, vel perticis falignis alitur : vel 7 .Vi,\

De Afmo. objefto fafce farmentorum. Paleis vero qui-
bus fere omnes regiones abundant, glifcit.
T^ Quum excipit Afinus , defpeclum qui- Ideo Tzetzes maximum urbis excidium in-
•*-~Mem , fed non minus utile jumentum. dicaturus, vereri fe
, acutedixit, ne afinus
ncredibili fane lucro dominis fuifle memo- eamdepafcat.DelecTratur &ferula,quas aliis
^ratur , compertumque tradunt , fuifTeafinam animalibus venenum eft^ &
ficubus, quas
'quae omnium pnediorum fertilitatem fucum devoraffet , & vero puer ut vinum afel-
perarit : fiquidem in Celtiberia vifum eft lo daretur poftulafTet, in tantum cachinnum
lingulas afinas quadringentis millibus num- Polemon, vel Chryfippus refolutus eft , ut
morum apud Plinium le-
fuiife enixas , ut eodemperierit. At m Chriftiani Moguntini
plin .
h. n. girnus. Non eft ergo mirum a Q. Axio Se- Epifcopi , tefte Krantzio , afinos , tantas im- Krantzid
' c '
Ao Sax L 6 '
natore quadringentis nummis afinum em-
'
'
penfae fa<fce , quanta? in potentiflimi Princi-
ptum & Heliogabalum eosdem tanquam
: pis familiam alendam impendi pofTent. A-
magmiicadonaP. R. diftribuiiTe. Nomen juntetiam potuaquaspinguefcere, exci- &
apud Latinos fortituseft, non ab a &; finos, bo eo magis proficere , quo plus biberint.
uteffet quaftfine feniu animal utBartholo- , Moxrme libidinepruriunt,id&Ambraciota- Gmemtie.
maeus Anglicus nugatur:feda fedendo,ut rum seneus afinus, quem Delphis dedicave-
Ifidorus fcribit, quafiaifedumdicas: velpo- re, poftquamvidoriamdeMoloffis, pugna
tius ab E braico Afon , quod ipfum afinum nocTurna, reportafTent oftendit. Segnes ta-
,
fignificat. Grrecis eft h®*, *&$£ rlw ovv\tnv , &

men efTe infcecundos , ob tantam veretri
quod noftra operajuvet nifi melius a livido ; enormitatem, pro comperto habetur. Ideo
eolore ita dicatur , a quo afello pifci , no- & Êgy ptiis exofos Êlianus prodidit. De ge- ^lian • h.
L 10 "
men inditum arbitrantur. Dicitur Cyrenen- neratione ita Plinius: Partusa trigefimo f' g
fibus jQg/wV ab improbitate ; Ariftophani menfe ocyffimus, fed a trimatu legitimus, piin.H.N.
/3^Â(^,quafi bovis inftar ftupidusaN ican- totidem quot equa; & eisdem menfibus & l6 c ao I- - - -
dro /Q^pjej ruditor ; &' a nimia vocis abfur- fimili modo. Parit duodecimo menfe;fin-
ditate ^^^^(Êuftathio & Suidas kcLvQm, gulatimmagna ex parte procreat prolem:
a clitellis & kumîM^ y Hefychio KiTkcg, eanamque natura eft ut unum pariat,fed
, ,
quomodo & Doreseundem appellant. Aliis nonnunquam gemellos etiam edit , ra*riffi-
xfi>9i/Acs,A6w»£y(m quod eiilia albicent^s^- me tamen. A partu die feptimo mari jungi-
f*,ifj,vm , fAoviog Cyrillo , ûÂcV , quod tatur , eodemque die jun&a maxime recipit ,
men vocabulum Phocenfes, nonnifi rfcSi initum, fed poftmodum etiam patitur. Solet
c%£icu/ TrtfATjdfM/)® tribuunt , qui & xfauv vo- hsec , nifi priusquam gnomonem amittat
catur ox^JQotg, agreftis nempe , oyxwg a ru- pepererit,nunquam poftea initum recipere:
;
Defcriptio. ditu , dicitur. Vejcriptionem fi fpeclres aur.es fin antea pepererit, parere tota fua aetate po-
ipfi pro proportione totius longiffimse & la- teft. Gignit totavita quaseieftad trigefi- ,
tx ; labia craffa caput magnum in

: : collo & mum annum.Prargnantesopere levant.Ven-
pedibus nigrse quaedam lineaz, quasHefy-
, terenim labore nationem reddit deterio-
chius pvKXctg vel ftoKAb? vocat In tergoris : rem. Maremnondisjungunt abopere,quod
exordio,crucis effigiem gerit,quo etiam rem iffione laboris fit deterior. Admittun-
loco quam juxta renes, onera difficilius tur ante folftitium, ut eodem temporeal-
portat,quodoffafint minus robufta. Pilm duodecimoenim menfe
ternis annispariant:
corporis duriufculus & lanificio ineptus. conceptum femen reddunt. HucusquePli-
ilia alba. Membrum genitale pras caeteris nius. Dolent eis a fcetu mammae ; ideo fex-
quadrupedibus grande. Nicander^wV&y, to menfe arcent partus, cum equae anno pro-
quasproprie eft fa£$(&> xztpaAoTtj, vocavit. pe toto prxbeant. Lac gravidse habent men-
Dentes priores menfe trigefimo tum mas fedecimoj velutPlinius 3 prxgnantes con-
tum fcemina amittit fecundos fexto:quod: tinuo lacTefcunt. Pullis ubi pingue pabu-
ii non prius peperere quam decidant poftre- lum, biduoa partu maternum lac guftafTe
mi,fterilitascerta. C^meiduriffima& fo- lethaleeft. Genus.malivocatur Colofiratio. Genef:
lidiffima ut vix fuftim fentiat. Cor portione HanafocerEfau primus equis afinoscopu- c- * 6 '
maximumutomnibus timidis,aut propter lavit ficque i^.i fe gerunt , ut fi afinas, quas

:
metum maleficis,ut aitPlinius.<5^/z^z>,craf- equi inivere, fupervenerint femen , prop- ,
fifllmus , pinguiflimus , & nigerrimus, ter ejusdem fine dubio frigiditatem ,perver-
Locus. Quantumad/^/^Nomades afinis carere tant. Qiiod facile implent,membri, ut Car-
propterregionisfrigusfcribit:itaque in Se- dano vifum, produclio in caufkj qua ad inti-
ptentrionepaucosinvenias. Inltalia, Gal- mauteriequaz penetratur.Obfervatione dig-
lia,Germania , Graxia , haud pauci ut in , num , quod tradit Plinius , ad mularum ma-
Cibus. DirTerentiis dicemus , habentur. Cibm ipfi xime partus , aurium referre in his & palpe-
viliflimus. Nam & eo rure quod pafcuo brarum pilos dici. Quamvis enim unicolor
toto
'Tal. VT
D E qJJ A DRUPED, 13
toto corpore, totidem tamen colores quot gentur: quod cum bibunt parce axlmodum
inimkiti*. ibifuere, reddere. Inimicitias cumiEgitho, os mergant propter aurium fine dubio. um-
,
& Spinoavibus, ex plantisjcnm cicuta, ge- bram : quod denique tam exquifiti fint au-
runt. Spinetis fe fcabendi caufa atterens ,
ditus, ut prseter folos mures cseteris animan-
nidosscgitbi diilipat: quod adeopavet, ut tibuseopraeftaredicantur, ad Natwameo-
voceomnino rudentis audita, ova ejiciat, rum pertinet. Singuhri Jfufzdiutis privile- %ûfn *
pulli ipfi metu cadant. Igitur advolans ul- gio damnatos efle, omnes norunt , ita ut hu-
cera ejus roftro excavat. Spinus ideo eos o- jus vitii homines nomen afinorum merue-
dit , quod flores fpinse devorent , is in fpinis rint, dequQprolixeAldrovandus. Doceri
degat. Cicutam fi in Hetruria depafcantur, tamenpofle aliquotexemplacomprobant.
,
profundiflimo fomno & torpore corripiun- Scribit quippe C ardanus ex Leone Africa- Johannes
scalig. Ex. tur, ut plan£ mortui videantur. S caliger te- no, afinos ad tibiam faltare, & voce in aurem ^pt.Afri-'
ftatur, multos ex ejus efu ofcitantes, deinde infufurrata fponte fupinos concidere : clau- c%.
m anfra£tuofos gyros citcuma£tos concifis oculis inflari quafi venenum bibifTent,nec
dilTe. Quse de corvo , lupo forice, & equo , minis interim , nec precibus, nec verberibus
dicuntur , manifeftam rationem habent. adduci poiTeut furgant: Ca^terum blanditiis
'Amicitht. Amicitiam vero cum fcorpio,& vitis palmite adulationibusque ac fpe potiflimum ve- ,
colit. De illo ita Merula. Si percuilus a hendi formofas mulieres propofita , fubito
Scorpio fuperafinorecTusdefideatad cau-
, alacres exfurgere ubi vero audierint ve-
:
clam, proipfodoloremfenfiturumafinum : hendos elTeanus, demiflis auribus fe clau-

ejusque rei iignum eiTe, quod pedendo mo- dos fimulare. Interrogati etiam an formofs
ritur. V el fi is, quem Scorpio pupugerit , in juvenculse illis placeant, capite annuere: de-
aurem dicat afino Scerpius me pupugit , -, mum etiam formofiflimum in ccetu adftan-
non amplius doliturum dolore in airnum tium, deligere. Similiafere de circulatoris
tranfeunte. Abrafo vero ab afino vitis pal- Tohannisa Grua afina, oculatus teftis Gef- Sen"ûs
mite vindemiam inde ferociorem prove-
, nerus prodit. Afina, mquit, ter pnmum pro dmped. de
Afmo
niiTe , obfervatum eft idque cum mult a fe- : foni diverfitate tripudium immutabat: tri-
-
cuti diligentia mortales taiorem fibi pro- , pudiabat autem anterioribus pedibusereclris
ventum quotannis compararunt. Stygis fumma cum alacritate mox velut gaudio in :
aquam nonnifi ungula afini pati ; & E mpe- maximum converfo mcerorem , in terram fe
doclem utribus ex coriis aiinornm flatus profternebat,ac vefut apoplecTicaimmobi-
Eteiiamm validos compefcuiiTe nefcio an , lis jacebat, &
fi pedibus calcaretur, ut fe mo-
inter fympathix exempla recenferi debeat. veret, adduci non poterat dein juiTa ut fpe- :
ntct. yitiim ad trigeiimum producunt annum, niii dtatores omnes falutaret oculos caputque ,
nimis laboribusexhauriantur. Fceminavi- erga omneshumano velut more converte-

vacior mare eft. Vox ipforum ruditus & on- bat, flexisque anterioribus pedibus faluta-
catio , ut Scaliger voluit.
!
Sed &: /3^^^ bat : &

quod maxime mirum erat , cum ad-
Morbi & pvxaotfw deafinis prolata invenies. Soli ftantium omnium ftupore ad nutum heri, ,
non a pediculo tan-

inter animalia pilofa, perligneum circulum traje£to corpore fal-
tum fed etiam a reduvio immunes eiTe di-
, tabat, ad canis imitationem poftremo mo - :
cuntur. Laborant & catarrho & bulimo & ; re canis fagacis, projecTrum in terram vel fu-
hoc maxime, ficaricas &mala geftaverint. dariumvel chirothecamcolligebat, & do-
Illum Malida, vocant quod vitium in capite , mino referebat. Tantus in iisdem fcetus fui
oritur facitque ut per nares pituita multa
, amor eft, ut per ignes etiam ad eos accedant;
ruifaque effluat , quae ad pulmonem de- lli tantus erga genus fuum , ut fi viderint mori,
/elian.H. fcenderit, mori feruntur. Ahanus author animo deficiant obfervatumque eft , afi-
:
14
c;\o. en^ Maurufios afmos primum ut fe in viam nam impendio cavere , ne vel in confpe&u
dederunt , incredibiiiter incitata celeritate hominum ^velinlucepariat. Fonderis ma-
iterconficere, utevolarenon excurrerevi- gnitudini imparem fe eiTe , oftendit , aures
3 ™ 01
deantur. Deinde eoscito feflbs de via, & demittendo. FuiiTe carnis zfminx in Cibzs
^
*
pedes & fpiritum deficere , ac pedum tardi- ufum Galenusteftatur fed hiftoria Ca- G a'ien.i. 3.
: &
tate ad currendum conftri&os infiftere & , roli V. ab Hispanis aliquando comeftam. deAhment,
'
acerrimas lachrymas profundere. Claudi- Novimusetiaminobfidione VeronxAnno

cationis remedium vide apud Aldrovan- M. D. XVI. cum vix lentem & fabam in
Natura dum. Quod ab aquafibi, ut Plinius, pro- quotidiano ufuhaberent , indeliciis fuiiTe.
diditcavent; itaomnino, ut pedes tingere Infefto quoque Natalitiorumintegerapud
metuant quod mirum di£tu fitiant Sc fi
: , Perfas aitabatur , inter regias epulas cenfi-
immutentur aquce , utbibant cogendi exo- tus. Meccenas vero , referente Plinio pri- PIin H ,
- - K -
c-4 " "
nerandive fint : quod riclru labiisque late dimus pullos afinarum epulari inftituit, eo '
du£tis & dentibus deformiter denudatis ir- tempore onagris prxlatos poft eum inter- :
ridere videantur : quod mingant ubi alii iiiTe authoritatem faporis. Pefilmi elTe fa-
prius minxerunt , aut fuper fimum quod : pOris ; &

concocTu diiflciflimas ftoma- ,
menfibus multoexproportioneminus pur- chumque la;dere, qui vefcuntur, teftari

ii
B 5 pote-
1$ HISTORIA NATURALIS
tjitsin Mc- poterunt. Medici Lac, Sanauincm Camem , nx incontinentiam prohibent. Cinere^-
diana. \ n
.
i
luu.r. iRenes Lienem ,pcnem, tejie.s, ungulas,
, mtalis fpiflari capillum putant, inquit Pli-
lichenem urjnxm cjrfiercus, in
, , ufum traxe- nius , &
a canitie vindicari , fi rafis illinatur,
Galen, 1.6. rc. Lac Galeno tenuiflimum^ iiad jumen- plumboque tritis cum oleo. tejlis dexter in
en
i!mK.
^ torum quse apud nos mulgeri folent lac vino potus vel brachio adalligatus, ad coi-
,
comparetur: craiTum, ficum camelino & tumftimulat. Uterque contrafafcinavalet.

equmo conferas. Nifi ita diflinguas , con- Pellis injecra impavidos infantes facit. An- plin - HN - -
* IO c I9
' ' '
tradicere fibi dicenduseft: cum &Phnius nulus ex Vngula , in qua nihil fit nigri } ab
tenuiffimum kc camelis elfe feribat, mox epileptico geftatus , prohibet ne concidat.
equabus, crafiiiiimum afinx, utcoaguli vice Cims per dies multos potus eosdem adju-
utantur. Optimum vero erit, fi afina fana fit, vat, & oleo fuba&us ftrumas difcutit. Ta-
bene nutrita , juvenis, neclongeapartu. rentinus ad multos pifces capiendos
illis
Tabidis , a quibusdam Medicis ita exhibe- pro eica utitur. Lichen combuftus tritus ,& ,
piin.H.N. tur,utipfimetidexugant> nequida nativo exoleovetereimpofitus,tam validus cRin

zi c. i t. tepore remittat. G alenusmelle mixtum, ju- producendis capiilis ut fi mulieri inde ma-
,
veni cuidani,qui fere contabuerat , a balneo xillam unxeris , barba ei nafcatur. Ex aceto
ilatim exhibuit.Idem ftomachum exulce- illitus lethargicos excitat. Vrina cum fuo pi, n . h.n.
ratum per fe potum reficit :& ad tuffim , ex~ lutoillita ,&clavos abolet,& callis mede- L 26 c l6 - -
& ^ 8 0,1 ^
tenuationem & fputum fangumis comraen-
'
tur , ut Marcellus prodidit. Savanorola in

plin.H.N. .datur.Si doleant ubera,lacrisejusdempotu narium fcetore utilem effe fcripfit. Diofco-
1. 1 1. c. 41.
mu centur
|
3 ut
pfinius tradit ; fi vero addito rides nephriticis mederi in potu. Ideo ab
melle fumatur, purgationes .mulierum ad- ea minime fibi temperavere antiqui. De
juvat. Capiti tamen infirmo vertigine
, & Stercore ita Plinius» Fimum afinini pulli, PlinH.N..
quod primum edidita partu, poleam vo- l i8 " Cl6
laboranti non convenit.Privatim contra gy-
&
pfum, ceruiTam &fulphur> argentum , & cant. Syri dant in aceto mulfo contra Iknis
vivumprodeft.Gargarizatur quoque fau- vitium. Idem cadiacis& dyfentericis con-

cibusexulceratis utiliffime. Sunt inter ex- fert : in fapa deccclium,
colo ma^nopere
empla , qui lac afininum bibendo , podagra, prodeft datum fabce magnitudine"e vino3
:
chiragraveliberatifunt.Aliivero feri aiini- medetur morbo regiointra diem tertium.

piin. h.n. ni potu eosdem cruciatusevafere. Confer-
,
Eadem &exequino pullo fimiliterque vis
.ii. c.41.
re a |jqU j^ gj. czin don in mulierum cute exi- Idem ad fanguinem fluentemadhibetur.
eft.
.ftimatur. Poppsa certe Domitii Neronis TarentinusinCoriandrifuccomadefadumj

conjux,quingentas fecumper omnia trahens & cum fimilagine in maflas redacl:um,ad
fsetas , balnearum etiam folio totum cprpus trachuros melanurosque capiendos fum-
illo latlie macerabat,extendi quoque cutem mopere commendat. De ufu in oneribus
credens. Sanguine fluxum fanguinis ex ce- ferendis, inmola, &bello ad aratnun &c.
•p
1 "- H -^- rebro fedari,funt qui dicant. Plinio vero, taceo. Hoc addi poteft , tibias ex offibus
eft genus febrimn quod amphemerinum
' afininis fieri, & argutiores casteris
eiTe:ex
vocant , hoc liberari tradunt» fi quis e vena coriocretatopalimpfeftos,ex pilis pannos
aurisafini,tres guttas fanguinis in duabus apud Arabes ; parari. Diferentias Gene- Diffmntu, &
heminisaqushauferitEundem poft aures ra aliquot fortiti iimt. Dantur Myfri a My-
Hartmann. captum, Hartmannus in mania vehementer fixregione itadi&i, quibus perraro re£ta
conimendat. Linteola munda, nulli ufui funt ilia: Varii , qualem Turcarum Rex Fer-
chymiatr,
anteexpofita. in eo macerantur & exfic-
dinando Regi Neapolitano mififle , Ponta-
cantur. Exhisportio inhauftu aqua? fon- nus author eft. Miraculofo erat pilo,vir-
tancemaceratur, &
aqua ebibitur. Idemde gato corpore, diverficoloribus ac paribus
Came Êiianus teftatur. Tradit enim Ba- lineis. Parvi, quales Illyria, Thracia,&.
thylin Cretenfem rabie periclitantem , ab Epirus proferunt. Magni , quales Antron

hoc graviffimo malo afininse carnis impe- Thesfalice urbs producebat. Veloces , qua-
rato ufli reftituifle. Phthificis easdem me-

,
lesapud Euphratem Xenophon inventos
fuifle air. , qui equos curfu facile fuperarent.
Plin. h. n. deri Plinius prodidit hocque genere niaxi- ;
l. 28. c. 16.
m £ m ^ chaja curari id malum : quod & In Êgypto vero eam effe afinorum tollu- scalig. a^
apudAvicennamlegitur. Sed &contraco- tariorum tum. patientiam tum velocita- ercic,Ii 7"
mitialem morbum bibendam dari , idem autem,^caligerfcnbit,utXL. M. paflimm
thor eft.lecur etiam comitialibus efuprodeft, diei unius opera expediant absque ulla
fedjejunis edendumprecipitur. Aliadmix- noxa.

ta modice panace , ori inftillandum docent,
Lien ad lienisvitiumtam efficaciter datur, C A P U T III.
uttriduofentiaturutilitas. Idem contritus,
&ex aquaimpofitus, mamillislacprovocat, '
De OnagrOy
fi Sexto credimus. Inveteratasvulvasfuffi-
tu corrigit,ut Plinio placet. Renes triti& iNagenafmi fylveftris nomen eft. Gra?ci
invinomero dati,veficas medentur,&uri- cvccôy dixere 5 quafi ovcv a^x feu uîov.
Ve-
\XJT
D E qJJ ADRUPED. if
Niceph.H. Vefcnbere eumvidetur Nicephorus Calli- men,interiifle authoritatem faporis. Medici
Eccl.Lp. ft us a ens ê India, cum dicit. Hac ea- felU fuper abfceffuum veftigia utiliter illi-
g
demregio &
afinos f eros, magnitudine in- nunt admifcentque emplaftris contraignes
, ,
gentes fert pelle mirifke prseter morem facros , fi Avicenna? credimus. Adeps cum
,
verficolores,albo fcilicet &

nigro colorcad- oleo coftino ad lumborum renum flatu- &
modum inter fe varietatis. Et zonx qusedam lentiam commendatur. Caro dorfi cum oleis
a fumma dorfi fpina ad latera & ventrem articulis dolentibus utiliter applicatur. Vri-
& converfionibus
demiflce, atque ibi divifa?, ^,tefte Avicenna , calculum in vefica fran-
quibusdam mter fe implicatae, mirificam & git. ^^//înunclapodagrascurat, do- &
novam efflciunt plicaturam &
lorem extinguit. Fimus cum vitello ovi per-
varietatem.
oppian Oppianus argenteum colorem illi adfcribit, mixtusfronti illinitur, utfanguis erumpens
^
yne§ '
3'
'
quodGefnerus de cinereo fplendido fumit, fiftatur. Idem cum felle bublo inunclus , ca-
eodem kfavQ. pertinere exiftimat. Quod pillos crifpat. Scaliger duo nobis Genera de- to «.
totus albus nonlitexindepatet, quod Op- fcnbere videtur ,dum ait.In monte qui Nar- Scali §- L Ci
pianus addat , nigram lineam per mediam fiiigse regnum dividit a Malabaris,multx fe-
fpinam decurrere hinc atque hinc niveis , razhabitant. Alit idemonagros equi facie,
pulchrediftinclam corollis. Pellesipforum colore cinereo , agiles adeo ut capi haud fa-
c^dj dicuntur tefte Suida. Degtmt in fo-
, cilequeant. Africanis quoque ea eft celeri-
litudinibus , & pra- tas, utcurfu illi uni cedent
locis inprimis petrofis ferae, quam
altis , Lycaonia Narfmga. In Lant , vocant.^
in Africa ,. ,
Lyci^montemquiCappadociam abea di-

vidit tranfire negant. Garamantes eos maxi- C A P U T IV.
me venantur , fi Luciano credimus. In Pfara
iEgaei maris infula , fpecies habetur , quse De jMluIq £^ , Zebra Indica.
non vivit. Apud Scythas non
alio translata
haberi quidam volunt. At Strabo apud Mx- Ulinomen quatuor animalibus com- Nomen.
otidis paludes incolas venationem eorum mune eft. Mula enim non folum ex
inftituireliquit. Alunturh.trhis 3 virentibus, equa & afino fed ex afina & equo , item-
,
inprimis, mquasfiinciderint, prae gaudio queonagro & equa , Columella prodente, Columdla
rudiunt , nec ab iis etiamfi , infidiis fe peti generatur. Ex afina & tauro Gratianopoli in f;^] lh 6 ' *
viderint , avelluntur. Undeforte Strozzse Gallia , fub nomine Jumar , habentur. Qui
fegnes didti. Oleribus maxime dele&ari, exequo & afina nafcuntur,mares , Hinnu-
miraculum abHieronymo in vita Hilarionis los&hinnos fecundumPHnium antiqui vo- piin.H.N
Natura & oftendit. Naturam & mores quod concernit. cabant: contraque mulas, quos afini & 1,8,c, 44-
Ifidorus &
Bartholomams Anglicus sequi- equa^ generent. Varro tamen ex equa mu- &
noctio verno , per fingulas noftis & diei ho- lis tales dici putat, fi Nonio credimus. Forte
ras femel rugire , inde seqinotlium cogno-
funt Martialispumilii. Hinnus enim (verba
fci fcribunt : quod potius Cynocephalo
funtVarronis) exequo &afina procreatus, VarroR
R . .
competit. Homineconfpeclro in iisdem fta- minor eft quam mulus corpore, plasrumque L 2. c. s.
re veftigiis ; moxrudentes immotis anterio - rubicundior, auribus ut equi jubam cau- , &
ribuspedibus,pofterioribuscalcitrare,Scali- dam fimilem afini habet.Caeterum Muli no-
ger prodidit.Ubitam prope venator acceflit, men , ex Grseco tra£tum exiftimat Ifidorus,
ut manu queat contingere, fuga fe fubtrahit. ex eo fcilicet, quod jugo piftorum faba£tus,
riin. h.n. De eorum zelotypia ita Plinius &
Solinus. tardas molendo ducat in gyrum molas. Me-
.8.C44.
j n jloc g enere finguli imperitant gregibus liusvela ê'A(^ labor,velabEbraicoMaal,
fceminarum.Êmulos libidinis {ux metuunt. quod prasvaricationem fignificat,deduxeris.
Inde eft quod gravidas fuas fervant, utin Laboriofum quippe eft animal; per quan- &
editis maribus fi qua facultas fuerit, gene- dam ordims naturas transgreflionem , quod
,
fandi fpem morfu detruncent ; quod caven- Grsecis eft pohtwetv, nafcitur. ApudGrsecos
tes fceminse, in feceflibus partus occulunt, & plurima fortitum eft nomina. Dicitur nam-
furto parere gaudent. Sitis impatientes , ex que ^ôv(^,quod ex afino equa originem &
• facris literis colligimus. Nonnulli pro mu- ducat. drpcLQrâ, robore corporis-,cLyovo;jucxQ(@h
lorum procreatione, onagros prius manfue- a fterilitate ; i-rinoyQvov ûov, quod ex diverfo
faclros eligunt. Manfuefcit hoc animal fa- femine nafcatur; S-^g, ?\-uy(& jptovavifyc;,
cillime , nec , cicuratum ad priftinam foli- oXko>j$ quodtamen mube duntaxat compe-
, ,
Yfa- tudinem redit. Carnem Ongrorum amaram tit, ut tp&s mulo; ciet£ct(>@» 3 quod cv opimv la-
./Elianus voluit ;Galenus,bono habitupraz- borare magis poflit , quam ca^tera iumenta;
ditorum ac juvenum, cervina?& bubulae pro- XQ&JS Grty 73 OpaeiVjO^fX^TlVSV 0VTCt 3 <t,7T&i idQ&tV 79 r,
scalig. Ex- pinquam. Scaliger, dum calet, fsetere refri- ôooViclov 'oyovov. 6'tîct denique w(&> &c ffift©»,
;
3
erc.20 .4
.
g era t am neque olere neque bene fapere.Pli- de quibus confulantur Lexicographi. Cum Defcripiio
nius vero fcribit Mcecenatem pullosalino- equam habeat matrem, afinum patrem,par-
rum epulariinftituifle multumque e^p tem- tim matri , partim etiam patri fimilis eft;
,
pore fuifle onagris pradatos , poft eum ta- magis tamenpatriquammatri, cujus quo-
que
,
\6 HISTORIA NATURALIS
que vocem refert. In Hinno omnia contra nantibus avibus , five hx anferes five anates,
fehabent. AuricuU ipfi afini inftar longar, fingularis , eorundemque confpe£tu fanari
easdemqueprocomii loco ad oculos defen- dicuntur. ContraRhododaphnes floresSc
dendos, ut ait Xenophon, accepit^ crux folia homini faluberrima ,venena ipiis funt.
in humcris , pedes exigui & corjms maci- , Ipiis vero mulis nefcio quid ineft muribus
lentum , reliqua funt equi, niii quod cervix exitiale. Si enim muli ungulafiniftra domus
ereclra non fit. Dentcs triginta leX uterquc fuffiatur, fugantur. Semper cicures funt.
habet, *m rdg <ssoa-q)vas , feuagnatos &: an- Fceminas vivaciores effe compertum quam
nexos utRtiellius vertit.Mutarieos ex Ari-
,
mares ,easdemqueferiusfenefcere. Esedem
ftotele notnm eft. In qttorundam ccrde os urince profluvio purgantur mares olfaclru :
inventum effetradidit Hierocles. Felleo^- urinx prius fenefcunt. Volutationi indul-

toCUt* ret,utfolidipeda omnia. Locumk fpecles, gent,ut a lailitudine recreentur. A patre pa-
Lrdi calidis 8c obfcuris ajunt quodam- , & tientiam laboris , a matre celeritatem acce-
modo amentesreddi gaudere verd ftabula- : pere. Ab illo & audaciam mutuarunt. Scio
ri fubdio te&ique , vel tantum illis fuffke-
,
inquit Varro, mulorunl gregemdum pafce- Varro R.R.
I.2.C. 8.
re,fi caput folummodo operiatur: ca:tera retur, eoque veniifet lupus, ultro mulos cir-
ab aere non offendi. Nulli funt in Arabia cumfluxiffe , & ungulis ca:dendo occidiffe.
Felice Anglia Scotia , Polonia , finitimis-
, , Expavefcunt tamen rerum infolitarum vi-
cjue regionibus. In Eleo agro ex imprecatio- fu, &quidemita ttt in difcrimen adferant.
ne quadam gigni non potuiffe , Herodotus Calcitrant contumaciilime. Vifus qui uno
prodidit. Carebant illis & Qlrientales Indi, domino excepto , cxteros non admitteret.
ut refert Francifcus Lcpoz. In Scythia nec Pertinacise funt infamis. Vicli, cumRomam
incipientem quidem hyemem ferre. Infula Neapoli tenderem, quaz nulla ratione ut
quseclam, Diodoro Siculo, nutrit quidem pradret cogi poterat Ab aliis deftituta, pro-
Strabo
Geogr.l.ii,
aliquos fed ebs magna
, fonora voce. A- & cubiut,nec quidem fine noftriim omnium ri-
&I2. bundat eis Themifita , tefte Strabone. Cap- fu, &infidentisfacerdotisindignatione De
padoces duo millia Perfis quotannis folve- aftutiaexemplum apudPIutarchum in mu- Plutarch.
Ucr. ani-
bant. Perfiam, Mefopotamiam, 8c Baby- lolhaletis habes: debeneficii memoria a- 1.
mal.
loniam iisdem refertam ,vel* exinde patet, pud Plinium.MuIumjinquitjOcTruaginta an- Plin. H.N.
quod Alexander M. Sufis captis , ad tria msvixiffe, Athenienfium monumentis ap- 1.8. c.
Ariftot.
44.
H.
millia abduci curaverit qui doffuales , & & paret Eo gavifi cum templumin arce face-
: A.I.6.C.24.
Cibus.
jugales effent. Fefcuntur fiugibus & herba, rent, quod dereli&us fene&a , cadentia ju-
potumaximepinguefcunt:ad maciem de- mentacomitatunifuque exhortaretur, de-

pellendam nihil Medica nobilius ex fre- : cretum fecere , quo caveretur ne frumen- ,
quentiore Hordei ufu hinniunt. Vigent a tarii negociatores ab incerniculis eum arce-
dentium ortu , & ad multos annos vitam rent. Non calcitrare cum vinum biberint,
producunt. Quendam oftogefimum an- quidam fcripferunt. De veritate rei alibi
numegiifecum templum Athenis sedifica- agemus. Magnce funt contra venena effi- Vfus.
Generatio.
retur , quidam authores produnt. An fte- caeise.Infutus recenter occifi ventri, qui
rilesfint,disputaturinter authores. Arifto- veneno infecLus eft , evadit ,fi tam diu man-
Ariftot;1.3
teles ita de Mulo. Mulus mas feptennis ferit,donec calor animantis omnino evanue-
deGencrat
e. ult. duntaxat generat, ut ajunt feemina impro : rit. E6 tutius evafurum,fi pluribus ufus
lis omnino eft , quia perducere ad finem, fuerit , fuiifeque Principes qui triginta &;
quodconceperit,nequeat: fed mas gene- quadragintaimpendio mortem cenferint, ,
rare interdum poteft , quoniam calidioris & Maranta author eft. Pulverem in quo fe Plin.H.N.
1.8 c.45.
uatursequamfcemina mas eft,&nihil cor- mulavolutaverit,corpori infperfam ardo-
porispercoitumconfert ad generationem: resamorismitigare aquibusdam apudPli-
quodautemfacit,^^^ eft, quod mulus nium proditum. Cor , teftes , renes , caro,
oblsefus Sc pumilus eft,ut in porcis metacha- fordes aurium fterilitatem inferre dicun-
,
rum. Idem de M ula apud Juvenalem inve- tur. Coguntconcipereinvitas,inquit PJi-

nies.Prodiderunt tamen non diilimulandi nius, fet£e ex cauda nuuce, fi jun£ris evellan-
Varro J. c.
Authores M. Varro , & ante eum Dionyfius tur inter fe colligatae in coitu. Stercus com-
ocMago,mularum fxtus regionibus Afri- buftum tufum ac cribratum vino dilu-
, , ,
cceadeononprodigiofoshaberi,ut tim fatum, in fluxu uterino Hippocrates bibere

miliares fmt incolis partus earum, quam fint jubet- Genera quod attinet , duplex genus Genera.
nobis equarum . Caufam fterilitatis in libris Ariftoteli fuit notum. Sterile nempe de Anftot. H. ,
A.1.6.C-3J-.
Cdorams. de Natura explicabimus. Odorandi fenfu quo jam egimus , ^cfrcundum , de quo ipfe
prsecellere,atqueejus beneficio dereliclos ita. Suntin Syria quos mulos appellant , ge-
alicubi vel odorefolo in femitam rcdire, nus diverfum ab eo quod coitu equa^ & aii-
prodituma quibusdam. Hinc fitut facilius ni procreatur, fed iimile facie: quomodo
vim tabidam aeris concipiant , &c pefte in- afini fylveftres , fimilitudine quadam no-
Sympathia ficiantur , quod & canibus accidit, De Mor- menurbanorumaccepeaint. Et quidem,ut
S- stntipa-
thut. bu vide Aldrovandum. Symphatia ipiis cum afini j£fi feri,fic muli pra^ftant celeritate.
Prc
-Tkl. v
Xthnv Indica^
In/Uani/ch *4/ault/iitr
rTai. VII
CkjdtUIS <£/?#&<?*£
^Tak vm
^lhk nc
£fef//Mt
,:
D E QJJ ADRUPED, i7
Procreant ejusmodi mulx fuo in genere dcatur eflbrmari , quia tamen indivifi hi,
cujus rei argumento funt qux tempo-

illse ,
nefcio quomodo a folidipedibus excludi
re Pharnacis patris Pharnabazis in terram poflit. iVow^zfortituseft, nontamama- tora '
Phrygiam venerunt , qux adhuc extant gnitudine quod formam montis

,
prasferat,
tres tamen ex novem , quot numero olim apud Vincentium Bellunenfem
ut Ifidoro Martin. m
f\ufieajunt,fen antur hoc tempore. The-
r
placet quam vel ab Ebra:o Alaph difcere,
:
ophraftus vulgo parere in Cappadocia tra- quod docilitate reliqua animalia fuperet:
dlt fed effe ld animal ibi fui generis. Mulo
'>
vel ab Eleph bos quia magnum eft ammal,
,
fifuJS-
drup.i. 1. per omnia fimilis eit Zebra , nifi quod fce- & J3z augendi vocabulum vel quafi eAs£«sj :
2.b'L\ctt palus & ficuvu, quod ob gravitatem

8 '
cundafit. Fimbriatis autem lineatisque pi- ,
^
NavigJ. 7.
us mn'° afpetiu videri. Etenim a dorii fpi- fM%m: vel ab etetyMpa Ixdo: vel
lbi faciat iug
&15.C7. na ad ventrem usque, piclas habet lineas ab involvo , quod involutam habeat
«A/03-0
triphci colore , nigras nempe candidas , ac

, probofcidem vel denique ab aktyh albus,
: ,
fulvas, jufta proportione dispofitis fimbriis, quodebur de colore triumphet. Hefychio

ac tres fere digitos latis. Sylveftriseft gre- & Varrino Tn^Jo^-ccg dicitur. Alii fimpliciter
galis , & pernici
curfu inclyta pofietque, : fytt^) quod Plinio belfuas, vocant. Ro-
cicurata , in equi locum fuccedere. Mulam mani, qui elephantesprimiim PyrrhiRegis
fcecundam Anftotelis quidam effe opman- bello videre, Lucas boves, appellarunt ; ieu
m a Lucania ,ubi primo vifi feua luce , quod
dXpt! tur I ta de ea Pigafeta. Nafcitur quoque
-
;
rcg. con- in hoc traftu , (Congo) ut & in aliis Barba- longe propter inauratos regios clypeos.qui-
£°'
rix & Africx locis , animal aliudZebra dibus eorum turres erant ornatx , alongere-
cl:um:quod cum muhe quoad formam .& lucerent. Indis Barrum , a voce dici Ifido- ,
ftaturamfit fimilej mula tamen,(parit enim) rus author eft alii tamen lingua Sabinaita
:
non eft , & colore non tantum a mula , fed appellari volunt unde Ebur vocatum: & Defcriptie.
etiam ab omnibus aliis animalibus differt. Servius putat. Magnitudo Elephantis di-
Tribus enim diveriis coloribus , nigro albo ,
verfa eft ,ut in Differentiis exponemus.Gil-
&c fpadiceo ,qui per lineas tres digitos latas, menfuseft Conftantinopoli quendam,
lius
corpus a dorfo verfus ventrem hemicycli in extremum tergnm pe-

cuierant ab oculo ad
modum ambiunt pertotum corpus diftin-
,
desundecim,ab oculo ad extremam pro-
&um eft,cauda colore rubicundo lucente. & mufcidem o£to. In proceritate alii ad duo-
Pes &
ungulse ut mulae , incefiu alioqui levi decimum , alii ad decimum terrium , alii
&: alacri fimiles equw, quemrurfus velocita- ad decimum quintum dodrantem acce- ,
te multum fuperat, ita ut Lufitanorum produnt. Aloyfius Cadamuftus vidifle fe fcri-
verbio anfam pra^buerit,qui,cum celerem a- bit plus habentem carnis , quam tauri no-
,
liquem dicere volunt, Zebra velociorem di- ftrates quinque. Nigri funt omnes prater
cunt. Parit quotannis , unde &
maxima ha- Êthiopicos: Narfingx tamen Regem al-
betur copia 5 fedincolis qui eauti nefciunt,
,
bum habuifle, Indicarum navigationum
eft innutilis equorum enim loco ipfis tam
:
fcriptores prodidere. Cutemhshem cancel-
pace quam belio efle poflent natura eas e- latam feu ut Cafliodoms loquitur , ulcero- Plin. H. N,
,
,
L 8 ' c<9 '
quorumloco, quibus hocregnumdeftitui- fis vallibus exaratam:in tantamque duritiem

tur, fubminiftrante. Incola: vero ignari , cum folidatur ut putes efle ofleam Ideo Mau- ,
equos nonhabeant, &boves jugo fubdere rieadem pro clypeo utuntur, Peguani &
nefciant,zebras infuper domare &: framare loco armorum geftant. Durior tamen in
non valeant , variisque aliis animalibns uti dorfo quamin ventre, ut Solinus vere di-
nonpoflint, hominum adharcomniaopera cat. Duriflimum dorfo tergus, ventres
uti coguntur. Atque ita ut omnia hominum molles. Pilofane fitan glabra,nec Plinio pu n h.n. .
fuperimponuntur humeris , ita quoque ipfi quidem conftat. Alibi enim fetarum nul- * »• « 39- ,
!•
ab hominibus vel in lecticis, aut fedibus por- lum tegumentum ,ne in cauda quidem pra?-
tatilibus a Sole coopercis circumferuntur:ad fidium abigendo taedio mufcarum , efle di-
manus femper fervos aut alios ad id conducit alibi vero elephantorum corpora im-:
£tos habentes. Et fi magnum aliquod iter penetrabiles fetas habere (nifi forte cetras fit
brevi tempore eft abfolvendum multos tales Iegendum)fcribit. Cardanus quoquenon
quafi dv$(>a)7rv<pc{)xg circumducunt , ut prio- folum nudam ait, fed &: curtalis efle debuit
ribus dcfeflis, alii atque deinceps alii poflint rationem reddit. At Cadamuftusfefepilos
fubftitui; qui etiam ita alternatim fubinde qui nigricabant,& quafi duorum palmorum
mutati, tantarfunt celeritatis utequoscur- menfuram excedebant, evulfifle teftatur.
fores antevertant. Tantum Pigafeta. Gillius quoqueauthor eft , ad duorum pal-
morum magnitudinem acceflifle. Varto-
C A P U T V. mannus denique caudam habere fimilem* ,
De Elephanto. bubulis trium forte dodrantum longitu-

,
dine, paucisin extremitate pilis prodit &

diHift."
"
p\^ tur & Elephanti inter /ôvoÂ^ lo- inveniturindefcriptione Guineas iftiusmo-
puadrup. -^cus. Etfi enim nngula ejus in digitos vidi caudis mufcas ab idolis mulieres arcere.
C Ipfe .
, , a
i8 HISTORIA NATURALIS
Ipfedenique Plinius , quafi fui oblitus fic , dentem , anguflam ac longam , adeo ttt
Indimiregaudent longitudine eo-
fcribit. adterram pertingat, in fine perforatam
rum (fmragdorum ) folosque gemmarum
, cortilem, flexilem, lubricam, volubilem,
qui carere auro malint ob
efle praedicaut ,
, ferpentisinmorem. Latinis dicitur Prohof-
id perforatoselephantorum fetis religant.
,
cis tuba manus, quod apud Plinium
, , Ci- cicerol. 2 & „
Plin.H.N. Caput quoque deforme habent fecundum : ceronem invenies,manusnafuta,quod apud gj^-
I.3J.C.5.
tempora fpiramentum quoddam , per quod Cafliodorum , promufcis , quod apud Vi- caffiodor.
mas pingue quoddam tempore congreflus truvium. Grazci vocant -zro Goax$a uvxltfep l Va ~ ,
J
„ T r r norum.
enuttit, idque & fceminae tum patens , fi & ttôvo^cuclv,
\ .
pvxaa-pcv, JLs lpllUS UIUS qil02

Strabo Ge-
Straboni credimus. Au res pro corporis ra- manus.Ea namque cibos tam ficcos quam
ogr.l. 15.
Oppian. tione,fecundumQppianum, exigtKE funtj humidos colligunt ,capmnt &ados admo-
Cyneg. Eadem fpirant bibunt , odorantur.
1.2.
quaqua verfum gemini palmi magnitudme, vent. ,
v. fi9 .
fubque illis locus, cui ^calpro ic~tu mallei Lucretius ideo Angyimanos voca vit. Malle-
Solin.Poly-
ada&o interficiuntur. Livius Hasdrubalis o/<?ipofterioribusimiscruribus,tefteArifto- Ariflot. H.
hift. 043. A 2C-1
Plin. H.N. inventum efle credidit. Apud Sambros tele,poflident:fed de Crurum flexu aliter
' l' '
6. c. 30.
1.
Êthiopise populos ,auribus carere ex Soli- aliitradunt.Aliienim crurafine nodis arti-
no & Plinio habemus. Oculi quoquemagni, culisque habere , ofla folida inarticulata, &
fed pro tanti corporis magnitudine exigui ideo crura tibiasque fle&ere non poife , &,
apparentj illique graviterfe moventes. Os cadant , nec furgere , fcribunt alii, ut Pli-
fi : plin. h. n.
in pe£tore , ut Cadamuftus prodidit , atque nius,inpofterionbusarficulosbreves obti- 8- ic -
'•
^
hoc, non probofcide fugunt, tefte Êliano & nuifle , & poplites intus hominis modo flec- :
Ariftot. H. Ariftotele ; &

qui Imguam eis effe fcribit per- tere , prodidere,quod & experientiadocuit.
A.l.a.c.6.
quamexiguam,atqueinteriuspofitam,quam Pedes ejusdemcum equinis ftmt rotundita-
Ariftot. H. fitin cseteris,ita ut vix eam videre poflis.Z>^- tisfed ampliores ,utplanta, quoqub ver-
,
A.U.05.
tes ipfisintus ad mandendum quatuor: pvx- fum ad binos dodrantes accedat. Varto-
terque eos qui prominent mafculis reflexi, , mannus rotunditatem orbi menfario aflimi-
fceminis refti atque proni. Qjcam primum lat. Excallomgerrimo& ampliftimo con-
nafctintur, habent fed grandes illos , non
: ftant. Digiti in pedibus informes numero , Piin.H.N.
c 6
tam perfpicuos. His cibos conflciunt,at- quidem quinque , fed indivifi, ac leviter Al ^ t 'f c
"
quein farinse fpeciem molunt. Siti funtin difcreti,ungulisquenon unguibus fimiles.

fuperiore mandibula , & quidem ftupenda Mammas habent fub armis duas ;nec inpec-
aliquando magnitudine. Vidit Vartoman- tore , fed citra in alis occukas.GVz^/*? equo
nusin Sumatra duos, qui appenfi, libras fimile, fedparvum, nec pro corporis ma-
trecentas &
trigintafex pendebant. Vidit gnitudine. Plinius averfa dicit,averfosque
&
Cadamuftus occifum, cujus dentium coire ,fcemina* inter femora. Tefies non foris
amplitudo palmosternos excedebat,emi- confpicui , fed intus circa renes conditi,quo
nebant ad duos palmos. De eorundem mag- circa initum celerius agunt. Ctefias nuga-
Plin. H.N nitudineitaPlinius. Magnitudo dentium tur , femen adeoindurarificcefcens,ut ele-
I.8.C.10.
videtur quidem intemplis prxcipua. Sed £tro fimile efficiatur. Ventres ipfis quatuor-Plin. h.n.
tamen Afncx, qua confinis
in extremis Plinius tradit Ariftoteles vero ita finuo- "• c
:
]
:
-
\t'
r n- 11 Anitot. H.
^thiopias eft , poftium vicem in domici-
iuminteftinum,ut quatuor ventres habere A.1.2.C.17.
liis prsebere , fepesque in iis & pecorum fta-
videaturjinque hoc etiam cibum reperiri.
bulis propalis , elephantorum dentibus fie- Galenus idem latiflimum equo fimilli- &
riPolybius tradic , authore Gulufla regulo. mum facit , exta fuillis proxima. lecur qua-
Gillius farpe ad longitudinem decem pe- druplomajus eft bubulo &reliqua pari ra- ,
dum augefcere , memorat. Venetus vero tione excepto liene hic enim ex proportio- :
mercator, unum aureis trigintafex emifle ne minor. Pulmonem Plinius bubulo qua-
dicitur , longitudine dodrantum ipfius quadruplo majorem facit. Felm jecore adefle
tuordecem craflitudine dodrantum qua- negat Ariftoteles: incisa tamenparte, qua
,
tuor jtanto pondere,ut humo tollere non adhaerere folet , humorem felleum plus mi-
potuerit. Sed &
Sabellicum authorem hanus effluere. Galenus etiam %oh$o%ov vefi-
bemus, fuifle Firmo, duos elephantinos culam habere affirmat. Idem ex difTeclri cor-
dentes tam enormi magnitudine, ut Au- de magnum os exemit ; illud vero duos tan-
,
relianus Firmi vi£tor, eos pro miraculo tum ventriculos , non tres ut apud Ariftote-
Romam deportandos curaret , longitudi- lem,habere obfervavit-De eodemita^lia-îi an .H.
nem horum duorum pedum fuifle dicunt. nus.Duplici tum corde tum fenfu animi ele- A 4- c -l u - ]-
Dentes hos alii cornua dicunt ; an recte phantus efTe dicitur,& altero quidem irain-
Aldrovandus &
Cardanus explicant, nos cendi, altero mitigari& leniri , Maurorum
alibi dicemus ; hoc duntaxat hic addere fermonibus pervagatum. Duorum defcri-
placet, mandibulam inferiorem, edendo ptionem apud Aldrovandum vide. Inve-
iblum moveri, fuperiorem femper quief- niuntur , in Africa Atia , vicinishifce in- Lam. , &
Ariftot. H cere. Quo locoaliis animantibus nafus eft, fulis. Et in Africa quidem in faltu poft Syr-
A.l.i.c.n
elephantes habeant partem quandam pen- tesj folitudinibus Sakc Mauritanire oppido
'
vicinis,
- "
D E QJJ A D R U P E D. 19
vicinis^ybia Getulia, proximis Atlan , coitum triennio interpofito repetit , ean-

monti faltibus &c. Symbari inter Ara-
ti dem pra^terea nunquam Biennio patitur.
bia? montes &Nilum, ipforum venatibus coire quinis , nec amplius in anno diebus
fclim H.N, vivtiht. Sunt 6c in iEthiopia Ophiopha- SolinusexPliniofcribit: necprius ad gre-
c * 3 °'
gorumeorundemvenatusaPtolomso Phi- garium numerum reverti , quam vivis
ladelpho Êgyptiorum Rege inftituti. aquis abluantur. Tempore vero coitus,
piin.h. n. Qii antum ad Afiam,Rex Parthalis, proden- maxime efferantur , & ftabula Indorum
16. c.:o.
te piinio ^ D
c c aluic ^ Audatse mille, Pa- fternunt. Quamdiu uterum gerunt , in du- -
librotorum IX. M. Chry faei, Parafangse, bio quoque. Alii annum & fex menfes,
Afangse , C
C C. armabant. In Taproba- alii triennium , quidam decennium fta-
na , Oneficrito Alexandri M. prafeclro tuunt. Ariftoteles biennium aflignat ; Stra- Ariftot. H.

A
prodente , majores & bellicoliores quam in
c 27'
bo menfes ut minimum fexdecem ut -^ ,
j c
India habebantur. In Zeilana hodie ma- plurimum oclodecem cni Diodorus Si- ,
ximos &: fummi ingeniieffe JohannesMe- ,

culus&iElianusaccedunt. Suntqui ocla»-
tellus prodidit. Siamenfis Rex XII. M. vo a coitu anno parcre pronunciant. Pa-
Wiabere dicitur, e quibus quatuor millia riunt enitentes pofterioribus cruribus &
^mper ad fubitos cafus armata funt. Sub fubiidentes cum dolore. Partus annotan-
imperiomagniMogul L. M. habentur. In te JEli-axio caput procedit in lucem.
, in jEjian.H.
c ' 31 '
Mofambique quoque infula armenta eo- , Unicum edere, apud Ariftotelem Dio- !
& '
'
4 '
rum offendit Vartomannus , & in Benomo- dorum Siculum legimus quaternos uno :
'
tapajohannes deBaros. Atinfulam quoque partu, apud Cadamuftum & Scaligerum. sca%. ex~
ercit - 20 4-
Zanzibar multos mercatores eboris emendi Magnitudo fsetus inftarporci integrx a?ta-
caufa veniffe M. Paulus Venetus prodidit. tis fecundum Êlianum , vituli trimeftris
abm & Rofcidis autem & palu flribus locis maxime fecundum Plinium. Statim ac natus eft,
delectantur , amnesque amant, in calidiori- cernit & ambulat , &: ore fugit, non pro-
bus inprimis regionibus. Frigoris funt im- mufcide. Lactant usque ad annum o£ta-
patientillimi. Victum Elephantorum quod vum. Inimicitios gerunt cum Rhino cerote ,
4»tip«*
ipe£tat, vefcuntur herbis paluftribus , arbo- Leonibm } Ttgridibm arietibm ^porcis fer-
, ,
rumfoliis, truncis, fru&ibus Mufae & ficus, pentibm ejr Braconibm quibmdam coloribm
,
piin.H.N. Indicx radicibus. Devorant aliquando & &igne. De Rhinocerote ita Plinius. In lu- Plin.H.N.
c
I.8.C.10.
terram &. ] apides. Eam tamen edifle iis dis Pompeii Magni vifus eft Rhinoceros.
î'a n H
,
tabificum eft, inquit Plinius, nifi pnus man- Alter hic genitus hoftis elephanto , cornu aj. 16.
c"
dant. Cicures hordeo vefcuntur , ejusdem- ad faxa limato , prxparatfe pugna:, indi- 44 '
que novem interdum Macedonicos modios mieatione alvum maxime petens quam ,
abfumunt. Antuerpias oftentatus, quatuor fcit efTe molliorem. Longitudo eipar, crura
modios pomorum in diem abfumfit. Lufita- longe breviora. Apud Hefperios ^L-thio-
ni melonibus vehementer delecTrari fcri- pasleoneselephantorum pullos aggrediun-
bunt. Potus ipfis aqua, fed nonnifi turbida, tur quos cum vulneraverint matribus fu-
, ,
&
vinum ex oryza aliis frumentis fa&itium, pervenientibus ftigiunt. Tigridem in ca-
nec non noftras. Antuerpienfis ille,unavice put Elephanti infilire , facileque eundem
plures quam fedecem libras bibebat , idque fufFocare , Arrianus author eft. Si feritate
Ariftot. H. toties iterabat ut menfurampotus ab Ari-
,
effertur ,ad arietisconfpeclrum ftatim man-
A. l.s.c.8.
ftotele proditam , facile a?quaturus videre- fuefcit. Grunnitum porci exhorrere apud ^hVm.H.
rur. Sitis tamen funt patientiflimi , & fme Êlianum, Strabonem, & Senecam inve- A L l6,Ci -
nies. De Draconum & Elephantorum pu-

3
potione oQco dies peragunt. De Coitm tem
'
Gmerauo.
Plm.l.c. gna ita Plinius. India fert elephantes bel- piin. h. n.
p Qre &
mo(j îverfa ab authoribus pro- ,
duntur. Pliniusmaremcoire quinquennem, lantesque cum

eisperpetua difcordia dra- l-8.c..u.&
Arift.H. a. decennem fceminam ex Ariftotele prodit. ,

cones tantx magnitudinis , ut &c ipfos cir-
c 14. cumflexu
^nftotelcs modo vigifimum annum utrique ambiant, nexuque nodi
1. 5- facili
aflignat, modo fceminse duodecimum, cum pra^ftringant. Commoritur ea dimicatio :
celerrime decimum quintum cum lentif-

, ,
vi£tusque corruens complexum eliditpon-
Ariftot. h. fime congrediuntur. Averse coire apud So- dere. Mira animalium pro fe cuique proe-
A.i.j.c.2.
nnum ex piinfo invenies, cui &: Horatius de cipua folertia eft
, utiis (draconibus) una
Canida fuccinit fceminamin coitufedere,
:
fcandendiintantum altitudinem difficultas.
marem fupervenire Albertus M. feu ut Ari- Dracoitaque adpabula fpeculatus , excelfa
ftoteles , clunibusfubmiftis infifterepedibus fe arbore injicit. Scitille imparem fibi lu-
ac inniti , marem fupervenientem compri- ctatum contra nexus : itaque arborum aut
mere. In aqua autem prsecipue iniri defi- rupium attritum quasrit. Caventhoc Dra-
derant indeque tam fcemina: quam mari
:
cones, ob idque grefTus alligant cauda. Re-
commoditasaccedere creditur, quoniamis folvunt illi nodosmanu. Athi in ipfa nare
&; coiturus per aquam facilius tollitur, & caput condunt , pariterque fpiritus prxclu-
poft congreffum facilius defcendit. Nun- dunt &moiliffimaslancinant partes. Iidem
,
quam autem nifi in abditocoeunt, &: mas obvii deprehenfi erigunt fe in adverfos,
2 C oculos-
: -
20 HISTORIA NATURALIS
oculosque maxime pctunt. Ita fit , ut pla> legimus. Attamen L. C&4ius Metelkis
rumque cacci ac fame ac mceroris tabe con- junftis doliis per mare Siculum eos trans-
fecti repenantur. Inter colores puniceum miiit, cum naves deeilent : & aliquando in-
inprirais & candidum refugiunt , cujus cau- terdiu flumina transmittunt. Fcemina rnare
faalibiexplicabitur. Terreriigne, tlephan- multo easque in hoc genere
eft robuftior ,
torum Hannibalis exemplo docuit Livius, plane viriles, Varcomannus teftatur. Ari-
quiperignemin Capuana obiidione exa£ti iloteles tamen timidiores aifeverat. Fagos,
iimt. In tantum autem confternantur ut , oleaftros , & palmas dentibus fubvertere
nulla ratione ut gradum rovocent adduci
, , Oppianus author eft sedificia evertere Ari- Oppian.
:
2
poffint. De <L/£^/r haud eadem traduntur. ftoteles. Ab uno arboris truncum proftra- v^j.;'
'
jEtM-
Alii enim ducentos alii trecentos quidam , ,

tum tanta? vaftitatis, utvix a viginti qua-
centum & viginti annos vivere ajunt. One- tuor movere potuerit Varthomannus pro- vartoman.
,
ficritus apud Strabonemad trecenteiimum didit , & addit, a tribus maximam Liburni- L 4 C - i°-
annum vivere , raros ad quingentefimum cam in ficcum pertracliam. Pugnmt inter fe

prodit circiter ducentefimum robuftiffi-
: vehementer , ut tradit Ariftoteles , & alter
rhiloftr.
mos e flk Philoftratus quendam ex illis qui alterum dente ferit. Victus vocem fugit vi- .*
contra Alexandrum M. pugnaverant, quin- £toris, terramac verbenas porrigens. He^,
quaginta fupra trecentos poft Alexandrum bam viftori a vi£to porrigi vel proverbio ,
annos ftfperfuiiTe tradit , ut de Elephanto conftat , quod tamen vix cum Voffio con-
JubscPtolonm Philadelphi, & Seleuci Ni- ceilero. /^mûlciiciapud Acoftamha-
canoris taceam. A fexagefimo juventam in- bes. Nucisputamineamiliteinfronte qui-
cipere, apud Plinium ex Ariftotele habe- dam petitus, fervatum, in eundern in platea
mus: ex quantitatedentium astatem futu- deambulantem , aliquotpoft diebtis conje-
Morbi ram cognofci, apud Caclamuftum. Frigoris cit. Singulari & rectore s amore profequun-
impatientes funt maximum hoc malum, : tur, inj uriarum quoque ipfis illatarum me-
inflationenique & profluvium alyi
, nec alia mores , ut optime heneca fcnpferit, Ele-
morborum genera fentiunt. Huic potione phantorum fentatem usque in fervile obfe-
aqua: calidar, & cibofamimelleimbuti fuc- quium demereri cibum. Sane a quibusdam
curritur../£lianus tamen oculorum affectio- aurigas fuos , qui in certamine ceciderant,
num quarundam mentionem facit. Vul- ex pradio , exemtos , alios ab aliis fervatos,
nera captorum pi imo aq ua tepida eluuntur Strabo author eft. Cailiodorus vero fcribit, Smho Cc
mox , ii luculenter funt alta , buty ro inun-
. cummagiftricompendia fua putet alimen- cfffiodor.
guntur, poftea ,fuilfx carnis recentis &: fan- ta, motu corporis a diverfis poftulare, quod 1 1^. va-
nor"
guine madentis admotu, inflammatioleni- eiporrigat. Quod fi, inquit, aliquis prae-
tur. Quotannisetiamin furoremagi repe- bere contemferitpoftulata, veficas colleda-
rio, tuncque nulli obvio parcere. Indicium culo patefaclo , tantam dicitur alluvionem
inftantis y oleofa materia , qux ex illorum egerere, ut inejus penatibus quidam fluvius
auribus effluit. Medela ab objurgatione. videaturintraife , contemtum vindicans de
Rationibus reclores demonftrant, vilis & faetore. Quidam Cochini, militem magiftro
degeneris eifeanimi, ob amorem ita in fu- fuo de via cedere renuentem i aliquoties
rias agi. Catarrho laborare , eunique in la- flumine merfit, ii Chriftophoro Acoftaz cre-
pidemaliquandoabivilTe, cujus & iconem dimus. Plutarchus denique refert Poro piutarch. ,
exhibemusjproditum. Gradatim ambulant, Indorum Rege vulneribus confedo, ê-^f^'--'

propter corporis gravitatem. Neminem ta- phantum feniim ac leniter multa fpicula
men aj unt tmtx eile pernicitatis , quem fuo promufcide retraxiife, &ipfum jam male
inceilu non comprehendat. Poplites intus affeclrum, non prius tamen procubuiile 3
flectit, hominis modo , ut Plinius loquitur. quam fentiret Regem exfanguem delabi:
Etquiaarticulos crurumnon tam fubHmes tum demum ne corrueret paulatim fe de-
, ,
habet, ut aliae animantes fed humiliores , miliiTe, utRexcommodiusfead folumin-

terram verfus, ideoinfidendiinfuetis nau- , clinare poflet. Tif^d-r^naturaliterhominem,
•feam commovet. Quod tamen de prove- Plinius fcripfit.
Elephas , inquit veftigio piin. h. n. ,
ctioribusintelligi debet. Siquidem, Varto- hominis animadverfo priusquam homine , 18c IO> '
manno &
Gyllio atteftantibus , ex adole- intremifcere iniidiarum metu, fudfiftereac
fcentium molli gradu , feflor tantopere de- olfa£tXTcrrcumipecl:are, iras proflare, nec
Natura & le&atur, ac ii-mula gradaria veheretur. Na- calcare, fed erutum proximo tradere , illum
ingemum.
turAm &
wge?nwn fmgulare multa teftan- fequenti, nuncio fimili usque ad extremum,
tur, ut non mirum d ixrfle Plinium , omnium & tunc agmen circumagi &reverti , aciem-
quadrupedum fuhtilitatem animi pra*cique dirigi. Adeo omnium odori durare vi-
puam perhiberi aquis fibi metue-
illis. Ab rus illud majore ex parte , ne nudorum qui-
Ideo diificulter ab
re fuperius diximus; dem pedum. Amicos homini Cicero innuit, cicero 1. 3.
polyb. Hannibale Poly bio Livio teftibus , per-

, & dum dicit, opinionemejusmodiefle, quan- deNat -
i/ îrft
du&ifunt &apudPlinium,Puteolisaver-
: dam illi bellua: cum genere humano focieta- phjioftrar.
i.2i.
*
iis vefligiis, earundemmetu , e naviabiviile, tem; Innuit & Philoftratus, dum fcribit, pononn
de
- .
,V
t:lA -
Ubl L i.
; ,
D E QJJ A D R U P E D. ii
ubi femel ad hominem adfuefcit, ab eoo- humana adulteria & homicidia obfervare
mnia pati,ex eoque morum fimilitudinem in ac detegere ; fed &, patrium intelligere fer-
fe transferre , neque aliter quam parvcs ca- monem, loqui, velfcribere, interfabulofa
nes ex hcminis manu gaudere cibum fu-
, rcpono. De 17/« elephantum, inbello,fpe- rfut,
mere , atque ad fe accedentern. promufcide claculis, triumphis, & aliis, alibidicetur. In

compleclri, eumquecaput intra faucesim- Cihis fuifle quibusdam certum. Unde &
mittere facile tam diu pati , quoad homini Elephantophagorum nomen, quicirca Dra-
libitum fiierit. Qua: decujusdamelepban- bam , in montibus Afachads , contra Me- &
tis erga infantem amore produntur, apud roen habitabant. Adiabaras, feu Magabaros
Athenseum & iElianum vide. Traditur authores vocant. Qiiin & Plinius , Troglo- Plin.H.N,
l.S.c.8.
plin.H.N. quoqueunus amafle quandam in yEgypto dytas folo elephantorum venatu ali tradit.
corollas vendentem ac ne quis vulgariter ;
Caro ponderofa , frigida abominabilis &
elefbam putet, mire tum gratam Ariftopha- Rhafi. yElianus prseter promufcidem , la- Mlhn.tl.
A.l. io„
ni celeberrimo in arte Grammatica. Docili- brum, & cornuummedullam, nihil efculen- c. 12.
tatis , efle iingularis multa funt argumento. tumin iis Êthiopes, tefte Gyllio,
efieait.
piin.H.N. Plinius enim per auras arma jacere non au- pofteriorespartes appetunt. Renes tamen
1.
8. c
.
3
. ferentibus ventis , inter fe gladiatorios con- maxime in deliciis, & regum epulis fi Var- ,
greffus edere, aut lafci viente pyrrhiche col- tomannus vera prodid it Medicinam quod .
ludere ut idem ait , mirum

, fcribit. Ubi , fpe£tat, Êlianus adipem contra«mnia ge-
maxime quidem fumbus fubire
, adverfis nera ferarum remedio efle , reliquit , eoque
Seneca iecl regredi magis utique pronis. Sicferem inun£tum , etiam nudum inter ferociflimas
Epift. S(5.
habere ,^ pmer Phnium, Seneca& Sueto- illaefum verfari pofle fabulatur. Probofci-
Sacton.in | .
.
Nerone & nius, ne de Xiphihno dicam, mnuunt. Ro- dis ta&ii, capitis dolor levatur,; eflicacius,
Galba.
Plutarch.1.
ma: qiu^kmgvrosfacere-explicatadiniciles
T- oJ .
f .
ii 6c fternutat. Dextra ejusdem pars , cum
defolertia uoctus , increpatus, nottuiuaiponteiead Lemnia rubricaadalligata , impetus libidi-
Animai. l un am exercere deprehenfus eft. Ille quem num ftimulat. Jecur , comitialibus morbis
tmanuel Lufitanise Rex Leoni X. Pontifici prodeft. Fimo, fiillinatur, pediculifugan-
dono miferat, eundemde feneftra profpe- tur. Eboris, cujus nomine Plinius illam prse- E ^
£tantemter genibus flexis &demiflb cor- , cipue partem dignatur, qua^ circa os eft,
poris habitu, venerabundus falutavit Ofo ,

- quodque alibi elephantis , & dentis indici
rio prodente. Augerius fimiliter Busbe- appellationem fortitum eft , fingularis eft &
quius in epiftolis Turcicis fcribit , vifum natura&ufus. Gaudethumido ck ficcitate
fibi elephantum juvenem, qui ad cantum oifenditur, cariemque fentit.Emolliripofle
tripudiantium more alternos moveret pe- Democritus oftendit ; emollimrque potio-
des. Eundem 6c pila lufitafTe quam palma^ nis genere , quod zythum vocatur , ut apud
vice feriret probofcide. Linguas,intelligere Plutarchum Emollitum , conforma- Plutarcli.
extat.
Ah ad in-
tur, & in varia tornatur, Parabantur quippe felicit.
I.
Zeilanenfes, apud Metellum habemus; &c.

quendam literarum du£tus Graxarum di- ex eo menfas, lecT:i,capuli cultrorum, enfes,
fohtumque perfcribere ejuslinguas
dicifle, vaginse, pharetrx, fceptra, {ctlx curules,
verbis. Ipfeego hax fcripfi, &fpolia Cefe portse, 6c alia, de quibus Aldrovandum con" Aldrovancf.
plin.H.N.
1.8. c. 5. tica dicavi apud Plinium. Humano more ,
fule. Politur ut ligna , ac potifli mum fqua- drup. Qua- Hift.
1. 1.
convivatos aliquando apud yElianum in ve- Phnius mtor vero , hebeta-
tina, ut teftatur :
nies neque ex iis vifus^ eft quispiam vo-

: tur menfibus muliebnbus. Vis ipfi adftrin-
iElian. h. rax neque majoris partis capax. C um eflet

,
gens,qux tamen guftu non percipitur. Con-
A.L8.C.31. bibendum, unicuique crater exhibebatur, ceptumjuvare, & ventriculo humido pro-
& hi quidempromufcidibus potionemhau- defle,Prac1:iciprodiderunt. Ramentiscum
rientes, moderate bibebant deinde circum- :
melle illitis , nubeculas in facie tolluntur.
ftantes leviter &
feftive adfpergebant.Mimi Scobe, paronychia ianantur. Contralum-
magiftriveoflicium exhibere, & aliis falien- bricoscumcornucervi mifcetur. Siuratur,
tibus choreasque ducentibus prxcinere, ut decet, Spodium vocatur pro quotamen ,
jElian.L8. Arrianus fe vidifle ja&at. Inter caetera fo- aliorum anrmalium ofla obtruduntur. Fre-
H.A.c.10. lertia: documenta, eft & hoc, quod cum quentiorhujus quameborisufus. Pratpara-
profundas &
fuperatu difheiles foflas tran- tionemvideapud Aldrovandumloco cita-
feunt, major ftans medius tanquam pons to.Differentia) §CGenera, a locis in^rimis Di
fermU
omnes transmittit : aliiingerentes foflsefar- fumuntur, feu Philoftratum, Êlianum , Sc
menta, eundem fervant. Sed & pabuUcon- Plinium fpeclres , feu recentiores. Sunt enim
fueti quantitatem agnofcere , Plutarchus aliipaluftres , aliimontani, alii campeftres,
prodidit, permiftamque eidem farinam ar- aliifylveftres, alii Lybici, alii Indici. So-
Acofta tificiofiflime fecernere pofle iElianus. At linus Prafiorum , & Taxilarum meminit.
iiift.Arom. quod Acofta de quodam lebetem utrum Falufinbm dentes funtlividi, rari 3 tra£tu-
c 7'
'
pertufus eflet , aqua: haufta probante , fcri- que difhxiles, & in pla:risque partibus fora*
^ lian H> bit, ftupendum eft.Solem & Lunam novam mina y in alns vero quafi grandinis grana tu-
AJ.8.C.17. yenerari; homini erranti viam monftrare; mores quidamlnfurgunt, & arti minime ob-
tem-
, ,
temperant. Dementeslevesque effe, Philo- ita fcribit. Ex altera
templi Meccaiii parte
ftratusadd.it. Montani perverfi funt , &in- clauftrafunt quibus bini Monocerotes vivi
,
& nifi. alicujus reiindigeant, erga ho-

fidiofi, includuntur, qui pro refingulari, utfunt,
mines minime fidi. Dentes habent minores, monftrantur. Eorum hax forma erat. Ma-
fufficienter albos , & in quibus nihil eft dif- jor equinum pullum xxx. menfium imita-
ficile reperire. Campeflres benigni habentur, tur, unumque infronte cornu prxfert.trium
manf ueti , & imitationis amatores. Dentes circiter ulnarum. Alter Monoceros , unius
habent omnium maximos ,albhlimos , fe- & annifimilis, coriui quatuor palmarumha-
&u faciles , ut niillo labore in quamcunque bet. Color ferre, ut equi fagmati obfcurior,
manusvolueritpartem deducantur. Sylve- capite cervino , collo brevi, rarisque circa
Jlres, in regno Senegae ad fluvium inprimis , illudpilis,&brevijubaabaltero tantumla-
Gambraminvenies. Ibi enim gregatim , ut tere dependente. Crus fubtilehabet,gracile
apud nos apri, incedunt. Lybici^ feu Mauri hinnuli inftar Pes anteriori parte parum
:
Polybius
Hift.1. f.
Indicis funt minores , & nec vocem nec , fiffus ungula vero caprina , pedesque dex-
,
odorem horum ferre pofTunt, ut apudPoly- trum latus pilofum. Enim vero feritatem
bium habes imo nec contueri quidem eos
; prx fe ferti& naturam folitudinis amantem.
audent ut apud SoUnum legitur. Tndici
, Quse Garzias ab Horto habet non appono. ,
funt quidem maximi; non ejusdem tamen Reperiri dicuntur inArabisefolitudinibus,

omnes ml|nitudinis. Ideo Solinus duo eo- ibique a mercatoribus vifos Thomas Bar- Barthoiin. ,
-
rum
genera traditjnobiliores indicari ma^ ,
tholinus accepit. Garzias fuos inter pro- dc Un,cor
gnitudine,minores nothos dici.Pr^/appel- montorium Bonx Spei &illud quod vulgo GarziasHt
,
stalig. Ex- lantur qui maximi funt quales forte jam , de Currentes nnncupatur inveniri fcribit. Atom l *•
,
-
J °4
lt '
Madagafcar, tefteScaligero.producit. Ta-

'
Paulus Venetus fuos in regno Bofma & '
"**
xilas vocant,qui fecundi ab his magnitudine Lambri locat. Êneas Sylvius , in extremis
exiftimantur. Illos &in Sumatra invenies, Afix partibus, in quadam provincia nomine
animirobore,&virtutis indoleiis,quiin con- Macino,inter montes Indise & Catajum, ubi
^lian. H. tinenti funt preftantes. ' Ideo magnis navi- vulgo creditur habitaffe Sericos. Aloyfius
Al. 16
c.15
bus in continentem transportati,Calingarum Cadamultusin novoorbe. Cornu in pluri-
Regi vendebantur, ut iElianus prodidit. bus exhibetur locis. Decantatiflima funt
S.Dionyfianum in Gallia, Venetum,His-
C A P U T VI. panicum, UltrajecTenfe, Helvetorum , Da-
De Monocerote , & Afmis nicum, Mercatorum Venetorum Geda* , &
nenfis Empirici. S. Dionyfanum inter pri- Baccius.l.z, ,
Cornutis. j
mamelioris notx reponit Bacciusj quia ru- c ult - «
Aldrovand, MOnocerotis vocabulum quodLatinis ,

diori forma, non politum , ad nigrorem ver-
Hift. Qua-
unius cornu animal fonat pluribus , gens inftar cervini , quam proxime ad vete-
drup. 1. 1.
animalibus competit ftri&e tamen foli illi,:
rum unicornu accedere videtur. In afli-
quod Sfcre rxpovx ai&l®-- , a folo cornu di- gnanda longitudine variant authores. Re- Reno j.i # ,,
clrumeft, &
ideo Unicornis &Unicornu. , nodaeus hominis proceritatem sequare tra- Pharin.
Brachmanorum Diale&o xayU&vov ,voca.- dit , ea fide qua &

nobis patuit Baccius : & c " **"
tur. An in rerum natura fit vel ftierit alibi, , Marinusadfex cubitos extendunt Golnit- :
poft Baccium, &Eartholinum, magnipa- zius ad fex & femis pedesmetitur: Bello-
tris magnum filium,disquiretur nunc bre- ; nius femiffem complens ad feptimum auget.
viter fideauthorum, qui de eo fcripfere de , Nec de pondere confentiunt. Cardano li-
Strabo Ge- eodemagemus. Defnpttonem itaquequod bras decem & feptem pendere vifum , cum
ogr.l.15. attinet, Strabo, ex Oneficrito equos uni- tertia parte. Golnitzius ad vigefimum quin-
Philes in corne toto fere corpore referre fcribit. Phi- tum pondus afcendit. Ego fublatum , ad
Jambis.
les cauda aprurn, Leonem ri£hi prseferre decem& o£to libras, cum Bellonio exten-
ait. Plinius, reliquo corpore equo fimilem, derem. Veneta unicornua inter veracenfet
capiti cervo,pedibus elephanto,cauda apro, Baccius, interdiverfa ab antiquorum uni-
facit ; & uno cornu nigro , media fronte cu cornibus Andreas Marinus , quod antiquo-
Plin.H.N. bitorum duum eminente, inftrui. Plinium rum unicornibus longiora fint nec ftrias ,
I.8.C.21.
Solinus fequitur: Ifidorus cumRhinocerote habeant Monocerotis Êliani , adeoque
confundit, &cornuita acutum&validum fubtilia, ut pocula inde nulla conticiantur.
effe utquicquidimpetierit, aut ventiiet,

,
Colore funt cornu cervini politi pal- , &
M. Paulus aut perforet, addit. M.Paulus Venetus, lidi non nigri. Feruntur occupato Byzan-
Venetus
Magno Cham Tartarise a fervitiis inregno , tio Venetorum Rempublicam tran-
in .
L3.C.15.
Lambri confpici ait , Elephante minores ,.
fcripta, cum xn. pecloralibus fatellitum
depreffum caput gerentes aprino fimile, Imperatorianorum. HUpanicum cujus fru- ,
fpinosa lingua, quaobvia petunt nigncan- , ftulum Philippus Francifco Bar-

I V.
tibusque oculis Rhinocerotis formam ad
, berino Cardinali eminentiffimo , in &
Vartom. unguem aemulantur. Ludovicus de Varthe- pere^rinos Heroas humaniflimo dona- ,
i.c.18. ,"
1.
ma Bononienfls de Monocerotibus a fe vifiSj vit '
nihil fmgulare habet. Ultrajetfenfe ,
lon-
:
D E Q^ U ADR U P E D. H
am-
iongitudineParifienfi par eft,furricienti verfus morfum canis rabidi , aliorumque a~
plitudine. Gyri frequentiores ad extremum nimalium maleficorum, nec nonfyermes eo-
apicem circumdu£ti,recl:o tra&u obliteran- rumque fymptomata commendat. Antiqui
tur. Cruftae color cineritio fimilis medul- ,
Indorum Reges, adquorum notitianipn-
lacandidiore. In magno precio habetur , & mumhoccornupervenit, pocula ex eofibi
pro vero venditatur, utinfinitamaurivim, fabricabant , ut dum ex iis bibebant contra
repetundarum damnata Colonia Aprippina, venena, ebrietatem,fpafmum epilepfiairii ,
contralicitaretur. Hehetiorum,adoY2Lm flu- & alios malignos morbosmunirentur. Nar-
vii Aruke propeBrugiam anno M. D. XX.

,
rat Jordanus Judseum quendam Venetiis,in iordan. I.de
peite '
inventum eft. Interiori facie eft album, menfa cornu circulum delineafle,poftino-
fiavefcensexteriori,fine ftriis , duornmcu- dumfcorpium & araneum injecifie, qui
bitorum longum,fed,ut mofchus, odore nunquam tranfilire potuerunt ambitum
prseftans, prsefertim igni vicinum. Danuum, cornu circumfcriptum:deinde palmi altitu-

in caftello Friderici Burgi aflervatur,longi- dme quovis raptantes beftias umbrane aut ,
tudme feptem pedes Romanos excedens , fi vi emanante intra quadrantis horse fpa-
,
partem alveo excipiamus incluiam , cujus cium ambas necafle. Non eft ergo mirum
menfuram pedis unius cum menfuris dua- tanti efle pretiiutGermani mercatores tefte
bus Bartholinus deprehendit. Ambitus fep- Baccio ,prouno X C. M. coronatorumpof-
tem minimum digitos comple&itur , cequa- cerentj & Pontifex Romanus, fere&a in
li gyrorum flexu in acumen definens. Color Vaticano pharmacopaâ fruftum XII. M. ,
excandido mixtus& cinericio, quem per aureorum a mercatoribus Epidauriis rede-

intervalla,mgrioresftria:, lineaeque obfcu- merit , quo nonfemel Auguftinus Ricchus
riores diftinguunt. Venetorum mercatorum Pontificius tunc temporis Archiater , feli-
unicornu ex Germania allatum eft , coloris ciflime, modo fcrupuli,modo decem grano-
fplendore &
varietate veri cornu fpeciem rum pondere ex , vino, vel aliqua cordiali
promittens , eoque magis ,quod abrafx par- aqua utebatur. Et harc de Unicornu nunc
ticulce , non dentium inftar in ramenta , qux fufficiant.pluribusalibi agemus. Quantum
fricaripolTunt, concidant;fed inde quis- idAjinos Cornutos, tribus in locis eos celebra-
quiharum fquamoe eademplane vifciditate ri invenio,inIndianempe,Scythia, & Afri-
&lentore refultent, quo fe£ta quarvis ani- ca. De Afris Herodotumauthorem habe-
malium cornua.De Gedanenfi nihiloccurrit, mus. De Scythis apud Êlianum habetur & , Hcrodoc,
Empiricus Conftantinopoli redux magno , addit, CornuaaquamfluminisStygisconti- L t
illud non ita pridem venditabat. De reliquis nere, qux tranfmittit vafa omnia etiam ex ^lian.H:
A ^°'
quse huc fpe£tant , ita Êlianus. Dicunt om-
l
ferro, miflaque ab Alexandro Delphos ut ;
nium maxime animalium abfonam vocem Pythia? dedicarentur. De indicts ita idem 'mm, h.
& cententam emittere; &ad alias quidem Êfianus. Sylveftres afinos equis magnitu- A 1 4- c -r- -.
beftiasadfe accedentes manfuefcere, cum dine non inferiores apud Indos nafci accepi,
gregalibus vero fuispugnare. Neque modo eosque reliquo corpore albos, capite vero
mares naturali inter fe quadam contentione purpureo, oculisque cyaneis efle: cornuque
diftidere, fed contra etiam fceminas certare, in fronte gerere fefqui cubiti longitudine
pugnamque usque ad mortem vidi ingra- cujus fuperius puniceum, inferius autem al-
vefcere.Nam & reliquicorporisroborema- bum medium vero plane nigrum fit
, : atque
ximo prarditus eft,& cornu inprimis inex- non omnes quidem Indos fed potentiores, ,
pugnabili armatur. Defertiilimas regiones quum tanquam armillis quibusdambrachia,

perfequitur , fimul &
folitarius errat. Coitus ficcornua auroornarunt ,exhisipfisbibere
tempore ad fceminam manfuete manfuecit, folere. iixhoc cornubibentem ab infana-
& pariterpafcuntur. Cumhoctempus tran- bilibus morbis tutumfieri, neque eum ip-
fierit, &
ventrem ferre fcemina cceperit, fum convulfionibus corripi, neque facro
rurfus efteratur, & folus vagatur. Prafiorum morbo tentari neque venenis ullis ferunt.
,
Regiillius pullos etiamnum teneros ajunt Quin etiamfi quid prius peftilens biberit,
deportari,eosdemquefeftis panegyricis & tumid evomere tumque ad fanitatem re-
,
diebus ad pugnam committi, ad robur dire. Quum autem casteri afini, quibus
oftendendum. Nam integra? aetatis&per- cunquein terris fint tarh
, domeftici , quam
fe£fce nullum unquam meminit captum
, fylveftres,tum caetera folipeda animalia,
fuifle. Tantum Êlianus. Alii addunt , adeo talosnonhabeant,nequefelinjecore,utfer-
animal hoc puellas virgines venerari , ut romgeros, Ctefias inquit,
tur: afinos Lidicos
fifinus venienti aperiant, in iHum,ferocia tahsprimumiisque nigns praeditos eflfe: eo&-
depofita, caput ponat, ficque foporatum demque fi quis confregerit interiora quo- ,
velut inerme capiatur. De Vfu inter omnes quenigradeprehenfurum efie:neque felle

notum, ad venena maxime commendari. eos carere: neque modo corporis velocitate
Eo vero prasfente fudare , & in humore longe multumque cseteros afinos fuperare,
ebullire , ficque verum dignofci , nonnullo- fed & velocitate e adem multo equis & ele-
rum eft fententia. Aloyfius MundeJla ad- phantis praftare.Quum autem in viam fe de-
derunt*
24 H I S T O R N A T. DE-Q.UADRU.
derunt tardius primo ingrediuntur , dein-
, dantur ex quo flt ,ut ad eos equites appro-
:
de paulatim tantum confirmantur ad con- pinquare valde metuant; appropinquatio

tendendumiter,eosquidem ut aflequine- enim capitalem ipfis pariter &
equis mul-
mo poflit. Poftea autem quam fceminx pe- £tam miferabiliter infert. Pergraviter cal-
pererunt , patres circa pullos a partu recen- cibus pugnant Eorum morfus eatenus -aeer-
.
N
tes , fumma cuftodia veriantur , eorumque biores exiftunt , ut quicquid comprehende-

commorationes locis Indice defertiflimis rint, funditus diripiant. Ex his qui funt
funt.Quumavenatoribus Indis invaduntur, i
confirmata setate , vivos non ceperis , jacu-
pullos fuos adhuc a:tate infirmos a tergo , lis & fagittis perimuntur. Carnes eorum,
fuo pafcentes habent atque pro eis pu-
, quod amariflimse fint , haudquaquam efcu-
gnant: contra equites audent venire,eosque Eadem fere Philoftratus fcribit. Icon PhiloftrJa
lentae.
cornibus ferire. Tanto fane hi robore exi- quem adjicimus ferse quidem eft corpore J^f^
,
ftunt , nihil eis ut obfiftere queat quin fta- , auribusque afininis , binis armatse cornibus,
tim concedat , vel fi non ceflerit , franga-
, quorum alterum e narium , alterum ex ocu-
tur,aut aliter atteratur , & evadat inutile, lorum regione exit:fed quia nec folipes,eft,
&perdatur. Equorum etiam incurfu latera nec unicornis , Aflnus Indicus cornutus efle
clifcerpunt ac lacerant, ut vifcera eflfun- nequit.
HISTO-
Tai. Xm
^TaMTtis CafLmtus 'Bas

~UtrJcfiiLitteiwr OcAs
w*
^£uh iLTuL Aâw

Tai. xmr
,:
2f
HISTORII NATURALIS
QUADRUPEDIBUS
L I B ER I I.
De Quadrupedibus bifculcis.
TITULUS PRIMUS prope giuae commifiuram , finum fibi acke-

xum habet , quem ex argumento reuculum
De Bifulcis terreftribus. appellant. Eft enim ventri fimilis extrinfe-
cus, intus reticulis mulierum implexis , ma-
c A P u T I gnitudine multo quam ventermajor. Hunc
excipit omafum parte interiore afperum
De Ruminantibm Gornigeris cancellatum, cruftatum, magnitudinereti-
ingenere. culi.Abomafum venter ab eo alius jungitur,
magnitudine amplior omafo , forma oblon-
Aldrovancl.
<Ie Bifulcis
Aclrenus Solipedum hifto- gior , cancellis intus & cruftis multis , ma-
l.I.C.1.
riam perfecuti fumus fe- : gnis, &• levibusinnormatus,moxinteftinum
quuntur Bifulca : Graxis h- confequitur. In prima alvi cavitate rudis
xyXij Sc Jicptyqiix ungulam adhuc efca cernitur quin feftucx , vix & &
dividere in facris legimus, lacerati furculi. In fecundo amplius confi-
quod multifida, quamvis citurcibus, &magisadhuc intertioelabo-
pedes in digitos habeant , facere non
fciflbs ratur, ut in noviffimo tandem concoctio ab-
dicuntur. Duo talium invenio genera , Ter- folvauir ,
ubi in cremorem la&eum abit.
reftre nempe &
Aquaticum. Ex terreftribus Nec tamen fola illa quse fuperiore dentium 1
Ariftot. H.
2\xxruminant> alia non. Exillis quazrumi- ordine carent, ruminant. Ruminat namque A. l.Q.C.uIlp
uant, qua^dam fiint Cornigera qusedam non

, inter pifces Scarus, quod obtufos dentes
xornuta. Uk in genere & in [pecie confidera- habeatj inter animalia, mus vulgaris, Sc
bimus. Ruminantia autem illa vocamus, Ponticus,lepus &
cuniculus , ut in Levitico
qua: pabulum fiemel deglutitum, mox ad os habetur. Modum &
viam ruminationis fi
regurgitans, revolvunt. Unde Ruminatio- inquiras cibum remanfum ex uno ventre in
,
nis aclum,Apulejusrumigare, Quintilianus aliummitti, quousque a poftremo in inte-

6c Plinius, remandere , Grseci ^pvKdêtv p?- ftinalabatur, refpondetAriftoteles. Gale- Galen.I.de
quodeftrevolverc, di- adminftr.
{/K<w<zrfy-rip,*ipveiv nus ait primo ex ventriculo revomi in os
,
anatom,
xerunt. Latinorum quidam a loco ad quem deinde ab ore in reticulum; inde in omafum, C.3.
furfum ad os repellitur , id eft , a rumine , tandem in abomafum mitti. Poft laclratio-
Feftus de quod , ut ait Feftus , locus eft in ventre quo nemruminareincipiunt, &feptenis menfi-
verbor. II-
gnificat.
cibus demittitur , & unde redditur deduxe- bus, cicures intellige, ruminant. Gregales
VarroL.L. runt. At Servius a ruma, qua: rumis & fru ,
-
levius minusque tempus, quia foris pafcun-
ll.
men aliis , quam ait eminentiorem colli par- tur. Hyeme tamen magis, quam carteris an- Prin. H.N.
tem elTe, ad quam demifiiis cibus , a talibus nitemporibns , videnturque non minus ru- Lioc.73.
animantibus revocatur: Mercurialis vero ab minando quam edendo delecTari. Quietem
Arnob. 1. 7. erumnis, quod Arnobius fcribat , erumnas tum pofcere vel exinde liquet , quod in
,
contragcn-
efieprima in gurgulionibus capita. Neceffa- mandris placrumque id muneris obeant , ja-
riam autem hifce animantibus ruminatio- centia. Lac eorum foliim coire, ipfaque coa- Ariftot. H.
nem efie tum exinde
, colligas, "quod durio- guluminomafohabere, & lacTe abundare, Item
A.L3.C.21.
de
repabulovefcantur> tumex eo, quod fu- ab Ariftotele proditum. Caufas omnium partib. 1. 3,
perioris mandibulse dentibus careant , & in- alibi exponemus. Cornua ruminantibus c.ij-.
feriores minime habeant ferratos. Inde fa- Camelum fi excipias data funt defenfio- ,
clunij ut dentium defe&um vcntriummul- nis & ofTenfionis gratia. ' Nutrimentum
titudine naturapenfaret. Suntenimtalibus quod ad fuperiores dentes quibus carent
quatuor, ks&?q nempe , KeKgvtya,*.©», e#V(§^ abire debebat , in cornua abit , funtque
Ariflot. H. fefSjP«bfeu
venter,reticulum, omafum, abo- multiplicis differentiar. N ec alibi major la-
A.1.2.c.u]r, mafum.Gula ab ore incipiens ad pulmonem fcivia naturae lufit animaliumarmis. Spar-
feptemque transverfum deorfum tendit: hxc
fit , inquit Plinius , in ramos , ut cer- PlimH.N.
hinc fe ad ventrem applicat majorem qui vorum:
, aliisfimpliciatribuit, utineodem I. ij.c.jr.
parte interiore afper interceptusque eft , ac genere fubiuonibus ex argumento dictis -,
D ali-
,,
aliorum finxit in palmas , digitosque emifit renturboumlabore frumenta?Et ne longnm
exeis, unde platycerotas appellant. Dedit faciam bobus debent alimenta, quicquid alii
ramofa capreis fed parva, nec
, fecit deci- poteft. Apud alios genus mularum apud ,
dua convoluta
: in anf raclrum
arietum ge- alios camelorum , apud paucos elephanto-
neri, ceu casftus daret, infefta tauris. In hoc rum, etfi exiguusufuseft, nullapoteft ra-
&
quidem genere fceminis tribuit in multis : tio efTefme bobus. Non eft itaque mirum Tacit. <fc
tantummaribus. Rupicapris in dorfum ad- taliolim boves inprecio, ut Germanijun-
GeTman.
tinca ; Damis in adverfum. ErecTra autem clros uxori ducenda? dotis nomine mitte- Rhodig.
rugarumque ambitu contorta, &:inlevefa- rent, quovenirefe laborumpericulorum-^^'

fligium exacuta,utlyras diceres, Strepfice- que fociam his incipientis matrimonii au-
quemaudacemAfrica appellat. Mo-
roti, fpiciis admoneretur Athenienfes nullum
:
eadem , ut aures Phrygia: armentis.

bilia , longo tempore, cujus opera aratro vel curru Mlim. h.
'"' 1
Troglodytarum in terram direcra. , quade utebantur, immolarent: Pythagoras ne** ,
caufa, obliqua cervice pafcuntur. Aliis fin- quis iftiusmodioperofaanimalia interime-

gula , & ha?c medio capite aut naribus: Jam ret, inftitueret Phryges, qui bovem arato-
:
quod aliis ad incurfum robufta, aliis ad rem interfecifTet morte nuilctarent Impe- :
iclum: Aliisadunca, aliisadjactumpluri- rator Valens lege caveret , ne quis per

mis modis, fupina, converfa , convexa. O- Orientem vitulina vefceretur Conftan- : &
mnia in mucronem migrantia. Hxc Plinius, tinus, obcivilia debita boves aratoriospi-
quidifFerentias acolore omilit. At isquo- gnori capi vetaret. Quin & virtutis pre-
que variat. Nonnullis eft fimplex, albus, mium boves dati ; & Decius Mus tribunus
nigricans, cinereus, flavefcens : aliis varius, militum , cum Romanum exercitum ab ho-
titinfingulisfpeciebusoftendetur. Habent ftibus Sabinis circumventum , circuitione
&propriasquasdam corporis partes corni- montis confervaffet , auream coronam, &
&
gera3 ut talum fevum habent commu- : & centum boves accepit ; Lelius poft expu-
nes fed fitu differentes , ut uterus , lien gnatam urbem triginta. Taceotributi no- Dubrav. in
,
B °" j
mammae. JLien plerisque rotundus Inte- : mineaBohemis Carolo Magno quotannis hemk a
Jiina ampliora: Mamm<& ea^que binx inter centum &triginta boves miffos furto fub- :
femora. Uterus, acetabulahabetdumpar- reptos belli caufam , prodente Homero, Paufan.ia &
tum gerunt. Tah quoquc permulta inftru- Paufania fuiife &
Batavos , qui ex cafeo
:
Meflenia-
&
£ta funt, eundemque cruribus pofterioribus butyro , q uae in extrema loca exportantur y
in fingulos annos ducenties feftertium , id
continent. Sed de his in fpeciebus plura.
eft, decies centena Caroleorum millia, pra^-
C A P UT II.
ter ea quse in quotidianum alimentum ce-
dunt , cogere, ut Adrianus Junius prodidit.
De Ruminantibm Cornigeris Diverfa pro setate&fexu Nomina fortitur. ^mah
Prscipuafunt,^/, Taurus, Vacca,Iuvenctfs>
injj?ecie.
lunix, ejrVttulus. Bovis nomen proprieca-
ARTICULUS I. ftrato impofitum eft:
&: vaccam ; ut
fignificat
taurum tamen quoque
apud Grascos &
De Bove domeftico. /3^? nomen genericum, &tefte Tzetze
eft
Aldmvand.
aliquando vitulum fignificat. Taurus eft bos
Hift.Qua- Tf Ttantum de animalibus quadrupedi- antequam caftretur dux& maritus vacca-
,
drup. l. z.
XJj ^ us bj[fcu] c is ruminantibus &
cornigeris rum. Oppianus tamen hoc nomine tanquam
in genere. Species fi attendas , funt inter ea, digniore , totum bubulum pecus complecti-
Bos, tam domefticus quam fylveftris , Ovis, tur. Di£tus eft Ethymologo quafi T&vvxp (^,
Capra &: Hircus ,tam domefticus quam fyl- a cauda? extenfione ^ra §THvm tIu) y&v j
,
veftris, Cervus, Tarandus, Alce^Rhinoceros. vel quafi yavp ©-, id eft , fuperbus vel a Sy- :
A Bove autem merito incipimus, animali, riaco Tor &

T aur, ut Scaligero placet. Vac-
quse fibi omnia fere quas ad vidtum nos & ca fcemina tauri eft , & apud Graxos a bove
Veget. m reliqua repofcimus, ven dicat. Cuncta cer- mare per articulum diftinguitur. Florenti-
V
l vcferi- & legumina frumentaque, ut verbis Vegetii nus /@*3ijA««i7 aut fidpaAiv reddit , quod no-
naii^. utar, bobus merito aratrisque debentur. men omni animali in juventa Phocion tri-
Vinearum ipfarum ufus periret , nifi eorum buit , juvenca^ alii. Iuvenci&c vituli nomen
adminiculis carpenta fudarent. Quid de non diftinguunt fatis authores nec Varro ,
diverforum munerum comparatione refe- fibiconftat quin; &

Poetae juvencos ju- &
ramus , dum inter mobilia, & quicquid gra- vencas vocant boves &: vaccas, nec non vitu-
vius eft,absquevehiculis pene reddatur im- los, quibusnondum erupere cornua: cum
mobile ? Reliqua omnia animalia, ipfseque tamen Ifidoro juvencUs dicatur , quod inci-
cohortales aves , ex eorum capiunt labore piat hominumufus in excolenda terrajuva-
fubftantiam. Unde enim equis hordeum re , quod ex Varrone habet ; juvenci nomen
unde cibum canibus undeporcis pabulum
, bovem nobisindicabit, quijamnonamplius
dominorum folertia fubminiftraret , nipa- vitulus. Iunix eadem videtur qua^ juvenca.
Ideo
,
D E QÛ A D R U P E D. *>?
Ideo Cornutus ad Perfium junices teneta* , dependent,palear feu palearia dicuntur. Va-
astatis boves, quae nondum ad fumm am aeta- , nam r @auv 'Cs&o -nv Tg^-
rino forte XaydXtov
tem pervenerunt, effe dixit. Vitulus & yitula, xn*.wxdâo-fia. y explicat. D^»/w funt con-'
nomen eft. Ifidorus a viridi
^primse setatis tinui, & bismutantur. Mutaiit autem bimi3 pib.H. Ni
aetate ; alii a vitulando , id eft , lafciviendo, ut ait Plinius. Superiori dentium ordine ca- J lm Cm 3 7 J " *
alii a vita derivant. Apud Grsecos varia ob- rent: id eft3 primoribus quatuor, ideo,ut di-
tinuit nomina. Dicitur namquc 7iiiuX(& , ximus, ruminant. Penis tentigo tanta utfi ,
!*£%©* fUsffxae/ , •aiÛg m^/s i£/vds 3 pop-

} , , initurus a loco aberret , vaccam vulneret.
&
XctX&Jwiq^lxv ^qdy 3 Kwpcvv(<3h,pds3 7n?Xvis 3 Vaccse Mammas habent inter femora 3 binas, Plin. h. n.
KvdlaX(&, quorumtamen quinquepoftcrio- ut habet Ariftoteles ; quatuor, ut Plinius, % Q ^- x- -
ra tauro&bovipotius competunt. mmXoi fmgulis papilhs quashabet quatuor , tefte

,
dicuntur vituli apud Athenasum , ^d r *>*- etiam Ariftotele, mammam, ut apparet, tri-
^CTOIV , OTUV CWTU OKTTETSiXct, lX,0v}lS , i<& eft , 3. buens. Podicem hiare innuit Horatius. Cau-
cornibus patulis feu exilibus , ut Cadius d* tenor longus eft5 pili breves. Plinius cau-
Rhodiginus interpretatur ; patulis potius lem vocat. Caro ficca eft & atrabilaria. Neryi
planis , & in latitudinem extenfis , ut alii. duri & robufti ; tauris tamen duriorcs. San-
m6%@» quod utrique fexui commune eft, guii 3 fibrisrefertus ,ideo omnium celerrime
diciturvel quod yM vocem edat
, : aut coit & durefcit. Articulum femoris laxum ,
&r£d 73 ocrpcicQg ry/ {*$(>/ ;aut 'arfeyc tv [a,uts Qfloo, magisboshabetquam aha animalia: obid
fyu 245'» tuv aîcry Lw 'ixxoi -zr&s t%S fMiTK&.s
'
magis quam alia pedem trahit , maxime
id eft, aut quod matremolfaciant aut quod ; cum macilentus eft &
fenex. Lafrflum fe-
f.uo voce quaerant ; aut propter afTectio- runtur in capitegeftare, eumque fl necem
nem, quam habent verfus matrem, m* *x»g/ expe£tent 3 expuere. Auguftinus in jecore
Grseci noftri temporis nominant. iiofis He- quoque &renibus habere fcribit. In corde
fychioeftyeoyyoV/^ aquo wv^kiov. iic(/s , Crgerere, Plinius author eft 3 ex Ariftotele
apud Henricum Stephanum eft vitulus & fine dubio. Lienis figura oblonga eft ; ipfc- Ariflot. H*
vitula, 'S^jc T&mpeicw ab itinere , ita ut fit nigrior quamin fue praefertimubiconfeniie- A.r.*.c,xji
fAUyt, £xs, ut Suida^ verbis utar , n dû^y runt. Renes , humanis 3 tefte Plinio , fimiles,
vuuTiis x? voficv TBpeias.Eg/vas Hefychio& Va- velut e multis renibus compofiti- Tali a ca-
jino vids fixs. MoyiXcu®* itidem. ifvtvGrx- meli talis difFerunt 3 quod paulo majores
civOCant, t&uj cvtcivcncucui K&f (agvov hcs £#? , funt. In fecundo juvencarum ventre , nigri-
bovem anniculam, Reliqua bovi vel tauro cantem pila^ rotunditate tophum reperire,
magis competere dixi. n^la) namque Vari- nullo pondercPlfnius author eft. Aldrovan-
no &Hefychioeft taurus. x,t?Xi£ bos aut a- dus duas in mufseo habuit ; unam colore
gnus qui alterum cornu perverfum habet. rufFo, alteram atro,quod ille ex ruhi coloris
Kwcvi(&> bos cui cornua funt lunata ut , bove,ha:c ex nigro eflet eruta; cum fit earum
rdfwv®* taurus offiKtpas iisdem. fds apud ortus ex pilis, quos in ipfa ruminatione lam-
Tzetzentaurorum Scythicorum genuseft. bendo ut fit nonnunquam , exteriores cor-
,
~ni?Xrts vocatur bos coloris nigri. Mofra.Xa, poris partes deglutiendo colligunt,admifta-
BefcTiptic. quoque /Efchylus bovesvocat. In Defiri- que pimita paulatim in ovalem flguram fe-
pione fingularia duntaxat adfcribam.Notif- re cogunt. De Loco non eft quod multis aga-
fnnum namque animal eft ; de cornuum ve- mus. Cibum fi fpedxs, omnivori quidem
ro DirTerentiis poft agemus. Pilum itaque funt boves maxime tamen gramine Cy-
:
hocanimalgerit, qui quotannis tefteAri- , tifo, ervo, medica herba,loto, carice,falice,

Itotele decidit , tenuiorem deniiorem & quercu, olea, arundine, alno nigra, vite,
quam fuum in dorfo tamen cervice den-
: & hordeo, olyra, arinca, milio, panico, cicera,
iioreft, &peculiari nomine x&?&ctf/ appel- lupino,glandibus,nucleis dac1:ylorum,olea- #
latur, qu6dexipfoav#£g^r7o/4Ja 3 id eft,ferrum,&vifco, deleclantur. De gramine
vefa&o , y xs?Xa feu gluten flat, feu ut Vari- omnibus notum eft , cui hyeme famum fuc-
nus, quodexeoKsfoaGc* id eft , claviculi, cedit. In Narbonenfi provincia in fonte Mn.H.N.
quibusremittuntur& intruduntur incitha- Orge, quoddam nafcitur in tantum bobus L l8,c 22 ' -
ra fides parentur. Quae in collo confpici-

, expeditum, ut id merfis totis capitibus qux-
tur reduplicatio, ^wAcsappellatur, utidem rant. Idem in Ligeri amne , qua? per velau-
ait. Labiorum prominentiam habet cralTam: niosfluitfaciunt, & in Sebufianorum pifci-
craffamitem &
obtufam fupernam maxil- nis. In eorundem quoque lacunis , ftagnis,
lam ideo breves herbas decerpere non po-
, & pigris aquis gramen nafcitur longillimis
,
teft. Frontem imagine flgurari Caelius V fohis, fubrubris, innatantibus aquce , quo- DaIe -
notavit: Democritus &Êlianus execlos larum etiam tam avidi funt boves , ut dum ea \£™l
tiorem tauris habere obf ervarunt. Inter u- perfequuntur, ad ventrem usque fe immer-
trumque cornu maxima oflium eft durities, gant, &totocapite fub aquam dejecioea
injuriisvalde refiftens & fra&u contumax. depafcantur.quo pabulo eximie faginantur;
Linguam avulfam per totam diem palpitare, vaccse autemplus laftis , quam quas in vici-
Cardanus fcripiit. Pelles illx quse ex gutture nia pra;bent.Ex cytifo copiofum & dulcelac ll2 h. n. plin -
P2 pro-
- c - 24 '
, :
HISTORIA NATURALIS
prdvenit fed durn tloret incommodus
: eft, XV. annis longiflima, maribus ro-^f^- XX,
quod tantisper urat & extinguat.
Ervttm bur in qttimatu. Cognofcitur inquit, Cre- Aj.6°c!ztt ,
comniendatur, fed non menfe Martio fa- fcentienfis, quandomutantdentes. Mutant refcent -
p c 4 ' ' '
tUrii 3 quod cerebrofos reddaf Plinius non . enimanterioresannoevolttto, &decemvel 9 *
folum mertfe Majo fatum, noxittm bobus oclro menfibus deindepoft fex menfes pau-
:
dici aflent: fed&aurumno gravedinofum. latim amitumt proximOs, donec intra trien-
Madefaclum, pluribus diebtis mitefcere. nium omnesmutaverint. Quo quidemtem-
IdeoDeniocritustale, neboves fiantdebi- pore optime habiti flint , &
in vigore ad de-
les 3 fmgulis menfibus in potu exhibet. Sin- cem usque vel quindecem annos perfeve-
gulis bouiiijttgis, quinimodiifuniciunt. Ex rant. In ftatudenteshabentpulchrosi lon-
medica omne emaciatttm jumentum pin- gos , & sequales qui per fenectutem eis im-
:
gttefit, azgrotantique pecori remedio eft, minuuntur, nigrefcunt & corroduntur.

,
ut Theophraftus prodidit. Ideo fylveftris Gefnerusait, Helvetios excirculisquibus-

in plasrisque Hifpaniaz locis, praefertim Va- dam qtti circa vaccarum cornua nafcuntur
lentino, diligenter , tefteDalechampio, fe- fuperne fere, de setatej udicare illos autem :
ritur. dandum, qtiod Ari-

Parcius tamen in quimatuferme ternos efle; pofteaplures.
ftoteles , lattis copiam extinguere quod ,
Efle etiam, qui quoties fbetafuerit, toties
univerfum pabulum in fanguinem , adipem fingulos adnafci circulos putent. Circa Ge- Genemtig.
& carnes, faceflat. Lotm alimentum pltiri- nerationem 3 libido^ coitus ^cpartmoQcm- ,
mum optinnimqtieprabet, quia fttbdttlcis runt. iltam fl fpecles tantum tem-

, coitus
eft , & feme) fata herba reftibili
, per aliquot
pore cum fceminis pafcuntur bis de dk an- :
«Columella a nnos fcecunditate germinat Ulmi Atti- . nofiores, fsepius jttniores &c quidem eandem
R.R l.j.c.6
nix inprimis frondes apttd Romartos olim ineunt: & tartto motu genitalem nervum
in precio. Si ea ailidue pecus alueris po- , & admovent , iit femen fine motu emittant.
fteageneris alterius frondem dare inftitue- Exe£tum vaccam implevifle Ariftoteles ^f?^'
Virgil. Ge- ris, faftidittm bobus afFeret. Salicis fit apttd tradit Columella2 vero judicio , unus mas
:
crcc L 2. Virgiliummentio nec Lucretiusejus obli-

-, quindecim vaccis abunde fufflcit. Varro ta- Varro r.r.
ttts eft. Ficulnea folia bubus probe dari pof- men multo plures tribuit inquiens , habere L l c s
,
' ' '
Columella fe,fi fit eorttm copia , feribit Columella. fetaurostotidem, quotAtticus, admatri-
R.R.U. Idem qtternam ceu meliorem &: oleagineam ces feptuaginta, duos, unum anniculum, al-
c3 .
fed ejus generis quarfpinas non ha-

pradfert, terum bimtim. A
gravidis abftinet, &: fpon-
bet. Alm
nigra? fblia lactis copiam gene- ter, a conceptu, divortio quafi faclro fecu-
rant. Hordeum, &

reliqua ex frumentis de bat, acitt in Epiro maxime videre efti trium
paleis intellige. Milium tamen in Italia plxrumqtte menfium fpacio non apparet 3
CoIumR. boum pabiilum feri, Porta fcribit. Cicera ervi fedfeorfim a vaccarum confortio conviclru-
loco frefa datur in Hispania Bactica, quas que pafcitur. Haud minus famofa vacca-
cum fufpenfamola divifa eft , paulum aqua rum falacitas. Teftatur Ariftbteles, libidine
^f^- Jg
maceratur, dum lentefcat. Lupmt modii fin- adeo accendi ut bubulci eas tenere & capc-
,
guli bovem unum fatiare validumque ptx- re nequeant indiciumque £\ix libidinis in-
,
ftare,apudPlinitim legimus. Maceratusirt dicare , genitalis fpeciemprominentiorem.

&
aqua flttviatili marina triduo, dulcefcit, Crebrius mirtgere,moreequarum: Tauros
&itaficcatusadufttm reconditur. Glandes etiam fupervenire , &Tequi fedulo , &: afli-
Cato poft fementem colligi praxipit , & in ftere. Turgere ad coitum plus minores
aquam conjici , ut inde femodius patrata quammajores. Mugitumdumpruntedere, ^jian.H.
ifelianus prodidit, a triginta etiam ftadiis "
IO,c 27* '
fementi, verno moditts bobus fingulis detur.

De iisdem Plinius. Bobus glandem circa diffitam. Libidinem augent, falfa bovis caro
brumam afpergi convenit , in fingula juga j uglandis magnitudine ori indita : Oroban-
modios 24. Largior valetudinem infeftat: che comefta, & alia
qux Columella prsci-
,
&quocunquetemporedetur, minus tri- pit. Coitus laboriofior eft quam eqttis, tunc-
m 1I;t
R°^ S
11
ginta ctiebus continuis data fit , narrant ver- que potiflimum tempus , cum fcemina a c 14. .
na fcabie pcenitere. Nucleos dattylorum in menfibus purgatur , qttae fua fponte marem
aqua maceratos apud Babylonios bobus patitur. Concepjfe cognofcitur, fiAriftoteli
ovibusque in pabulum exhiberi Strabo air- , credimus, cum menfes ceflarunt, fpatio
thor eft vifco ali indeque pinguefcere
: , temporis trimeftri, bimeftri, quadrimeftri,
Theophr. Theophraftus. Aluntur&///^, apudPceo- femeftri. Ferunt ventrem menfes decem
l.z.decauf.
plant.c.2,3.
nas, quiPrafiadempaludem accolunt.Nec decimo pariunt , tefte Varrone quicquid :
cicutazbftincnt 3 feuviridi, feuarida: neca antea genitum eft, vitale efle Plinius negat ;
Potus. ranunculis lasduntur. De Potu non eft quod funtqiie attthores , qui ipfo complente men-
multa cticam. Aqua eique clara deleclan- femdecimumrnenfeparere ajunt. Vituliin Membra-
^
tur. Vegetius tamen nec fordida quidem tttero fitus icone exprimitur: ut fecundina na lateri &
c
\xdi teftatur. De ratione cibandi confule uteri interna qua fa^tus contineri folet , Me^ J
cum Jf^ 1
Aldrovandum, & agricultursefcriptores. fuis cotyledonibus , externaqueoftenditur. branafe-

tum con-
De<etate ita breviter PJinius. Vita fceminis Quamvis autem fingtilos pariant , raroque ^
tinens.
binos:m.7-)
,
D £ QÛADRUPED. 29
binos a?tate tamen Ptolomarfjunioris , vac-

: l>faffctl, cum rore madidaa bobus depafci"
ca qucedam tefte Diogeniano , eodem par-
, tur , adeo eosinflat ut aliquando rumpan"
,
tu fex edidit vitulos:miraque eft harum ani- tur , nifi curfu agitati , incalefcant ,
per al- &
mantium in Hispaniola foecundiras. Flx- vum Excoloribus , rubro & quisenecade
rejiciant*
rumquebinos pariunt, undecimo menfe adillum accedunt ,irritantur.Admirandum Ira -
tauntm admittunt. Etiamfi vero geminos veroeft, boves deinde non araturos, qui
ferant, negant tamen boves gravidas,prse- aliquem ad fupplicium devexerint vel fi a- :
terquamdextro vulvse. finu ferre. Marem rent terram non efle laturam frudlrum. Ge-
,
an fceminam eonceperit ex defultu poft , oponiciverotradunt, quod oporteat obfer-

congrefliim hariolantur. Si namque dextra yare feminantem , ne femina boum cornibus
parte defiluit, marem feminafle dicunt.fi la> incidant :hxc enim ae^ôAa, intractabilia,
sympathia va, fceminam. Amkitiam colunt cum api- nominari , & fterilia efle. Plinius ait , in in-
%£*** bus inimicitias cum crabronibus , tabanis,
,
cendiis fi fimi aliquid egeratur e ftabulis,
mufcis , ricinis , urfis fue, corvo, plantarum , facilius extrahi , nec recurrere bovesoves-
aliquot , & coloribus quibusdam gerunt. que ferri , quod quis etiam non miretur. De
De apibus innuitPlinius dum fcribit, cir- ^/^&^Wpaucuia fufficient. Ille lentus
apum finio bubulo utilif-
cumliniri alveos eft, ne dicam, piger. Unde bove leporem
fimum. Cognatum hoc iis innafcentes be- venari dicimus. Vox pro setate fexii va- & voxi
ftiolas necat , araneos, papiliones, teredines, riat. Vitulis graviorem efle quam adultis^bu-
apesque ipfas excitat : & alibi : In totum rebus fceminis quam maribus Ariftoteles&
parari ventribus bubulis
. , recentibus cum Plinius aflerunt e contrario mutari , fi ca-
;
fimo obrutis rVirgihusjuvencorum corpore ftrentur. Proprie autem horum animantium

exanimato , ficut equorum vefpas , papilio- eftboare, & ut Varrobovare,ut Pacuvius
nes , teredines apesque ipfas excitat. Cra-
:
boire. Vulgaris autemboum vox ^w^ 3
carlius bronuni aculeo idri ceu immaniflimo quo- ,
pvx,ri<ng, &. (Avxqbpog ^tto § pvKa&zy dicitur.
Anuqllea. ^ am dolore afieeK, ad curfum incitantur. In Cihts nobis boves multa prarbent 3 carnes vf**'m ci*
l. 23. c.30. Mrifcse adeo eos vexant u.t in Leucade pa- , nempe cerebrum , linguam cor ,jecur,lie- hls%
, ,
-
negyrimufcisbovem immolare confuetu- , nem renes , omafum , inteftina , pedes &

,
do fuerit, quse illius diftentsecruorecon- medullam,pra2terque ifta,lac,ex qno cafeus

feftimevanefcere credebantur. ricino di- A & butyrumparauir. Carnis prcecipuus ufus
vexati minus pinguefcunt, ad labores & eft: & quamvis Êgyptii vaccfna abftine-
funt lentiores. Urfitaurosex ore cornibus- rent,taurina vefcerentur: Romani tamen,
queeorum pedibus omnibus fufpenfi pon- ,
ne amplius taurina caro venderetur prohi-
dere fatigant. Nec alterianimalium in ma- buerunt quod ex ejus efu , peftilentia in
,
fimus bobus
leficio ftultitia folertior. Suis gravidos mulieres regnante Tarquinio Su-
noxius efb Corvi advolantes oculos eorum perbo incidifiet. Appofita eft apud Home- Alhen ^H -
lacerant. Sevo fuumne an aliud ignoro , fi

, riimHeroibus,quod& Athena:us notavit. pnof L *' "
lingua tauri perungatur, morituros citius Lyfandro in Joniam proficiicenti bos & pla-
quam comefturos, nifi fale&aceto abfter- centadonomiflafunt.Inregno Senega non
gatur, quidam venditant. Quantum ad alia carne incolse vefcuntur. Prometheus, plin h.n. -
plantas,finares tauri oleo rofaceo illinan- teftePlinio,primusbovemoccidit. Veteres l? c 36 ' '
tur,vertiginofusevadit. Lafer naribus in- in conviviislautis integros aflbs appofuif-

ditum eundem inflammat. Nigro hellebo- fe Ariftophanesteftatur. Turcas quoquein Bellon.obC
ro necantur. Chamadeontis fucco juvencas Afia minore feu Natolia cum puer aliquis, 1 1 c 6o,
' ' "
necarianginsemodo, Plinius fcribit. Capri- cujus parentes in re mediocriter lauta funt,

ficus carnes teneras reddit. Folia fraxiniju- circumciditur, integrum bovem, immiflo
mentis mortifera caeteris ruminantium in-, inejusalvum integro vervece,quigallinam,
nocua 3 fiPlinium fbquimur; quod de taxo cui ovum infertumfit ,etiamin alvo conti-
verum eft.CircaScytharum ckMedorum di- neat , crafla fude infigere folent luculen- , &
ctam Thracia? regionem , lociim efie ajunt to igne afiare quiapueri fanguine junftis
,
vigintifere ftadiorum fpacio , qui hordeum abfumatur. Qualitaten bubula: fi fpecles

producit , quo homines quidem vefcuntur, Celfus ex domefticis plurimi alimenti &fto-
equi vero & boves , casteraque animalia ab- macho aptiflimidecit, interque ea quxmi- Hippocr.
nime corrumpuntur. Hippocrates validam e rat" via'
ftinent. Tragus quandam herham inter vi- J a
tia frugum defcribit,cujus folia ab initio efle teftatur , fiftereque , fed difliculter con-
plane milium referunt longis,afperis ari- , coqui. G aleno minime quidemeft humida
ftis , armatam ,qux lapparum inftar veftibus pitiutofaaclenta, nocet tamen admodum
hcereant, inarvis milio& hordeo confitis &
ob duritiem in alterando difncultatem:&
frequentem,bubus valdenoxiam, abiisque quamvisalimentum corpori fuggerat, non
evitari.Aconiti cserulei fpecies a bubus, mediocre, neque diflipatu facile: fangui-
Gefnero, non attingitur. De bona her-
tefte nem tamen generat crafliorem.Quod fi quis
ba Caltha Alpina Perfonata, vide Gefne-
, , temperamento naturali melancholicus ma-
rum &
Tragum. Perfonata 3 Germanice gis fuerit , affedu aliquo melancholico pre-
3 D hende- ,
:: ,:
3° HISTORIANATU RA L I S
hcndetur , fi largius ea vefcatur. Lien etiam veru affant. Vbera, elixari folent, &: mox
a tali fucco qiubusdam intumuit , quam addita pinguedine , aut buty ro , frigi in far-
mox cachexia fubfecuta eft. Pejoris vero tagine , aromatibusque afperfa inferri, Ven-
boves funtfuccivere primo medio dum & /rwintercibosolim abantiquis celebratos.
teneriores herbas pafcuntur graciles , & Omafum inter gulse cupedias olim , faltem
melioris cum herba: denfefcunt , & ad fe-
,
apudRomanos.exhis Pliniiverbisinnotef- Plin.H.a
men producendum feftinant. Sale condita, cit Hoc animal tantce apud priores curar,
: h
8< c - 4S *
& fumo indurata, Belga?, Scoti, Angli & alii ut fit inter exempla damnatus a populo R o-
Septentrionalesvefcuntur. Medio potiftl- mano , qui concubino procaci rure omafum
mum O&obri & Novembri falemaceratur: fe ediile negante , occiderat bovem , a£his.-
ubi fufpenfa eft accenfis ,a quibusdam ,ju- ,

que in exilium tanquam colono fuo inter-
niperiramis mox extinclris fuffitur. Non- , emto. Lacfes magnatum menfas cohone-
nulli carnis colorem commendari putant, & ftant , &
ab antiquis celebrantur. t£v %o^®9
rubefcere magis, fi aridis urticae fafcibus fuf- enim ut Dalechampius exponit lactium,
,
flatur. Parcius vero ifta attingenda eft & ut Natalis Comes inteftinorum , meminit
quippe parum aut ,nihil alit vivitque diu- , Epicharmus. SedôÂ;îisdem in ufu.
tiftimeinftomacho, ac difi^cillime perfici- 'NccPedes rejiciuntur. Diogenes Cynicus
tur , confe&a peflimum fuccum , prarbet. quodcrudum devoraifet, mortuus eft. Vfrs v^ hl Mj
Cenfetur media? a?tatis, & qixx laboribus inMedicina quod fpedtat , Caro bubula tu- dkina.
fraclra non eft utilior
, : vetulorum tamen fa- morem fanat -, & calida impofita panos & a-
Brujer.l.13. gince promptior, viditque Erujerinus, quos poftematadifcutit,fiPlinio fides eft. Vac-
Averni miierant tam , infigni obefitate gra- cinam veretro impofitam ulcera ejus & epi-
ves ut nonnili plauftroimpofitos,qui eme-
, phoras mire fanare, Marcellus Empiricus
rant , alio transferre poflent. Morbofos ma- prodidk.Zus carnis bubulae ventris fluxus bi-
cmre, lege, prarciptus in urbibus cautum eft: liofos ,tefte Simeone Sethi , compefcit:vac-
deprehenfi, mul&a gravi mulcmntur. Sci- cmx ulcera oris & rimas fanat > vituli , inter
licet vitiata caro vitiatos humores fpiritus-
, cceliacorum & dyfentericorum auxilia re-
que generat , ipfa etiam per fe fat gravis. Vi- cenfetur- Caro vitulina , recens cum aceto
tulina, tanquam temperata, optimi fucci, co£la , madidaque alis impofita, fcetorem
grata guftui , facilis concoftionis & bonum hirci tererrimum tollit : fi cum ariftolqchia
generans fanguinem, abbmnibus laudatur, inaffata a mulieribus edatur 3 circa conce-
& multi hasdina laudabiliorem fentiunt. ptum,utmarespariant facit. Sorbitionem ,
Sed Crefcentienfis,quindecem a partudie- ex pedibus Brudi Lufitani , apud AldrOvan-

bus elapfis , occidendos eife monet alii vix : dum vide. Lecur bovis uftum potumque
ante trigefimum astatis diem matribus eri- ventris & fanguinis profluvium prohibet,ut
piunt in multis Gallia: tracribus , tefte Bru-
: Haly prodidit. Ex vituli mafculi & tantun-
jerino, menfem unum aliquando eo minus , dem foiiorum falviae minutatim pariter
riatos , nonnunquam fesquimenfem , la- concifis,collecl:us ftillatitius liquor, con-
niis traduntur. Roms fa?pe integro anno tra durum in tranfverfum in imo ventre fu-
la&are permittuntur,& ab herbis & alio pa- pra pudenda tumorem prodeft. Splenis bo- Hammn^
hyn" a ""
bulo depellunt , Cupediseque exinde lau- vis extradtum in menfium fuppreftione opi- J™£
tiflima? , &
Francifco I. Gailiarum Regi in & magica qux
tulatur. Superftitiofa funt
ufu.Donatus AntoniusFerrus illorum car- Phnius piodidit. O^^quoque jure poto, riin. h. n.
1* 28 ' 13 *
nesmaxime laudat quia partu tribus aut , venenaexpurgariputant.-privatim vero a-
quatuor menfibus remoti funt,atque annum conita & cicutas. A rccentibus adhuc & Gcfner. in
ovc "
tinum non diu tranliere. Quantum ad ju- calidis vituli extis minutatim eoncifis ,
'vencos , commodiores quidem funt adultio- liquor cum xqualibus partibus falvia? &
ribus> fed inferiores vitulinis. Lugdunen- meliiTophylli extrahitur, quo membra fri-
fibusanniculx ,femeftres , himx aut trimx gida, tabida, & refoluta , perfricantur.
juvencseplacent. Brujerinus qux venerem Gemtale in aceto maceratum illitum &
experta:non funt, laudabiliores exiftimat. fplendidam, tefte Sexto, reddit faciem.
foepartibus jamvidebimus. Vituli caput eli- Tauri rubri aridum tritum aurei pon- &
xari & calidurrredi ,notum. cerebrum ca-
, dere propinatum faftidium coitus adfert
,
piti exemptum feorfim modicein aquaco- recentiores venereminviris excitare, afrir-

&um mox tunicis liberatum
, , in vino co- mant. Medulla , vituli inprimis , inter e-
quitur , & aromatibus afpergitur. De Ma- mollientia cenfctur. Vaccineamcumfarina
Cratinus tefte Athena?o ubi de foro
xilla, , tenui fuba&am , & inftar excodi panis in
cupediarum agit, mentionem facit in Plutis. cibo datam mire dyfenteriam fanare
,
Ob bovinam maxillam pugnans. Lingua Marcellus Empiricus fcribit, maxime fi&

in Germania & Belgio in precio habetur. cafeus bubulus recens manducetur. Tau-
Sacris non erat olim adhibita , quod farina ficcior eft , & in vino trita potata-
cerdotes fub fpecie religionis eam ftbi reque torminofos emendat. Liquata & cum
fervarent. Quidam condimcntis farframin quarta parte myrrhse rubentis & olei laurini
tant®
-
,:
D E QJJ A DRUPED. 31
tanto mifta, nervorum contra&uras folvit, fi fucco porri8aut laclre mulierum 3 PJinius.
eapedes manusque diluculo& vefperiin- Idem cumlanaumbilicoillitum, lumbricos
ungantur. Plinius bubulam ex dextro crure egerit cum melle anginis inungitur fedis
: :
priore tritam cum fuligine,pilis ac palpebra- vitia ad cicatricem perducit:occlufas hat-

rum vitiis angulorumque occurrere ait. morrhoides aperit in lana colledum, al- : &
Quantum i&fevum de taurini prxparatio- 5 vo fuppofitum ventrem folvit :cum butyro,
ne ita Plinius. Qua? ratio adipis,eadem m his medulla cervina oleo laurino perfricta , &
quamiminant fevi eft, aliismodis non mi- genua fanat : Contra genitalium & fcroti
noris potentia^. Perficitur omne , exemtis dolorcs 3 cum melle utiliter inungitur pra> :
venis aquamarinavel falsa

, lotum moxin , rygia digitorum aqua calida diffolutum
pilatufum afperfummarina. Crebro poft-
, levat. Mulierum purgationes lana fucci-
eacoquitur, donec odor omnis aboleatur. da appofitum juvat. Bubuium^ melli admix
Moxailiduofale ad candorem reducitur. tum, tefteRhafi, ferruminfixum velfpi-
A renibus autem omne laudatiflimum eft. , nam extrahit. Idem ad craflitudinem mel-
Siverovetusrevoceturad curam, liqueiie- lis fubacTrum &illitum permixto alumine
, ,
ripriusjubent,moxfrigidaaqua lavari fae- & myrrha ea qua? veretris ferpunt mira

, ,
pius dein liquefacere afftifo vino quam o-

, celeritate perfanare dicitur. De eodem ita
doratiffimo. Eodemque modo ac farpius Plinius . Panos & apoftemata in quacunque
coquunt donec virus evanefcat. Quomo-
, parte fel bubulum difcutit , ut fanguis et-
doodoramentisimbui debeat Diofcorides , iam & caro bovis calida impofita. Cum oleo
docuit. Suillo eft multo calidius & ficcius, cicino, & rofaceo a?quis pcrtionibus , auri-
leonino temperatius, ad fcirrhos& phleg- um dolori & medetur tinitum eorun-
vitiis :
monas accommodum. Cum refina & creta dem , cum goffypio impofitum , difpellit.
Cimolia omnem duritiem difcutit Êfcu- : Suntquiregiummorbum pelli credant fa-
lapius cum ceraimponi jubet & forte me- , fcia lintea , in bubulo felle calido tinfta , &
lius cum ad Galeni tetrapharmacum acce- corpori fub coftis incincTra : quod triduo fa-
dat. Vincit maculas in facie cum femine , ciendum ajunt ita ut quotidie renovetur
,
cunilae, ac cineree cornu cervino,fi cani- medicamentum. Hippocrates, fi mulier

cula exoriente comburatur :Cum arborum non concepit menfibus apparentibus ter-
, ,
relinis &
melle panos iimilia fanat cum & : tiiautquartadie alumen tritum unguento
adipeurfina& cera permixtum pari pon- , dilutunijlana exceptum apponere, & per
dere parotidas miroremedio comprimit:
,
tres diesappofitum haberi:Tertia vero die,
vitiligines cum ftrychno ruta nec non & ,'
fel bovis radij &
ramentum oleo dilutum,
verrucas ftrumas fimilia emendat. Vitu-
, , & linteo exceptum apponi & tres dies appoft-
linus adepsexfcemine fublatus cum aqua; , tum haberi, poftcum viro concumbere ju- ,
cotylistnbus,deco£his,& forbitionis mo- bet.Mirum denique eft quod Profper Alpi- Aipin. de
refumptus cceliacoprodeft.Cum fale tri-
,
& capitis ulceribus utiliffimus

nusfcribit,nonnullas mulieresin Agypto,
ut pinguefcant in balneis accipere no-
^ di(
j"
a
tus phthiriafi, , c. 3.
eft. Cum nitro modico permixtus & cero- vem , diebus , fellis vaccini chirat in aqua ,
ti inftar tefticulis impofitus , tumores omnes vaccina diffoluti. De Felle vitulino fcito
& dolores perfanare dicitur. Eundem con- lendes cum aceto calefacto tollere: cica-
tra venena quas exulceratione enecant, vale- trices oculorum extenuare cum melle in- ,
rePlinius alicubi fcripfit. De eodem ita primis myrrha & croco tritum; auriculse
Marcellus. Sevum vituli cum adipe anferino mfertum cum feile vitulino aceto , & & •
impofitum , nmas fciffurasque oris optimejun- exuviis ferpentis , maximx utilitatis efle
git. Rigorescervictimbubtilofevo optime Cimices fugantur , fi amurca: cote mix-
perfricantur nam continuo mollefcunt
, , & tum cum oleo , eis infperferis. Lapis in felle
dolor omnis abfcedit.Efficax eft vitiis fedis. bovis , figuraannulijPhilofophis Alcheronj
Clavos fanat cum thuris polline lepras , fu- : tritus& naribusattracl:us,aciem oculorum
runculos lichenes , & pforas fal emendat
, &
promovet , prohibet , ne quis humor de-
cum pafTa uva exemta ej us ligno, fe vo bu- & fcendens inoculis coUigatur: comitialibus
buloatqueorigano ac fermento, vel pane. prodeft fimagnitudinelentisinde capiatur
,
In furunculisillinitur fevum bubulum, cum cumfuccobetae, hauriatur naribus. Eft & &
. fale fimiliter & caprinum. Sole adufta fe-
, Corio &
Glutim fuus in Medicina ufus.Com-
vobubuio cum rofaceo aptiffime curantur bufto illo fananturtefte Plinio, perniones,
&c. DeFellehxchabentur. Ulceracapi- ex veteri inprimis calceamento cum melle :
tis,tefte Marcello, fubito fanari ficum , phagedamas in ulcerum genere abrodit ve- :
ftercoris afininifucco,& fcilbe contufxpau- teris vero folea^ cremata? cinis attritus calce-
xillo , fel taurinum mifceatur vel : cum ni- amentorumfanat. G'/#//^êxcoriis.boum
& oleo quantum fatis miftum
tro 3 vino, 3 ad- excoquitur,taurorumque prarcipuum. Pra^-
hibeatur. Cum terra Cirnolia & nitro , , le- ftantiffimum fit ex auribus taurorum , &
pras furfuresque exterere , Diofcorides te- genitalibus. Nec quicquam efflcacius pro-
ftiseft. Phagedarnis&flftulisimmitu cum deftambtiftis. Sed adulteratur nihil a?que,
qui-
,:
S2 HISTORIA NATURALIS
quibusvis pellibus inveteratis , calceamen- contra dorycnium colchicum , cicutam
,
tisque etiam decoctis. Rhodiacum olim ii- & leporem marinum facit. Calefa£tum &
difilmum, eoque pi£tores medici uteban- & gargarizatum tonfillarum dolores & tumo-
tur.Hodie praftantius, colore fere fpadi- res cit6 fedat. Tepidum inco£tum fubinde
ceo quam maxime durum & vitri inftar
, , fumptum exulceratum quoque ftomachum
fragile,Germanicum cognominatur du- , & fanat. Cyathi unius menfura cum pari fevi ,
plo carius vulgari,quod fubnigrumeft, ven- cervini remifli dofi ,& pice praxoqua,quam
ditur.Diofcorides xylocollan,quod in lignis vifcofam vocant , rubncaque Scy thica, quse
ferruminandis ejus fit ufu s ; alii taurocollaa piflafphaltus dicitur , periclitanti phthiiico
vocant. Inventionemejus Da^daloteftePli- mire fu bvenit. V acca: nigrae , ut Hippocra-
niodebemus, quo tenacinexu hxrerentfi- tesprodit cum fefamo trito ad quadragin-
,
muhqux conj ungi aptius non poterant.Sca- ta dies , ex partu fanguinemvomenti biben-
biemabolet inaceto. liquefa&um addita dum , donec probe habeat. Idem deco£tum,
calce,fiprofunda non fuerit. Aceto remif- fecundum Marcellum & Diofcoridem ex- ,
fum adjeeto fulphure, leniigne deco£tum,

, ulceratosal vi fluores & tenefmum mitigat &c
ita ut ad mellis crailitudinem perducatur, tollit recensmulctum, aut adignem deco-
,
furculoque flculneo dum coquitur agita- ftum , aflidueque agitatum , donec ad ter-
tum , ac bis per diem impofitum , impetigi- tias fit redu£tum. In dyfentericis addi mel-
nes agrias , id eft feras , fanat. Liquefa£tum, lis exiguum prazcipiunt ut , Plinius notavit:
6c terripdie folutum recentes plagas ferro
, & tormina funt cornus cervi cinerem , aut
fi ,
illatas , ad cicatricem perducit. Cum aceto fel taurinum cumino mixtum , cucurbitae &
& melle mixtum , lendes tollit. Medetur& carnes umbilico imponere. Nec hoc tantum
dentibus aqua deco£t um illitumque, & mox Aetij , Galeni, &
Plinii prseceptum. Noftri
paulo detra£tum ut confeftimcolluantur vi- enim temporis Medici idem faciunt,&in
no, in quo deco£tifuntcortices mali puni- eo ftomoma five ferri aciem optimam novies
cidulcis. Bibitur etiam cum tribus obolis, candefa£tam extinguunt, idque calidum
cum calida aqua , in vetere fanguinis excre- argro vel per clyfterem exhibent. Propina-
atione. Cceliaci quoque ventris inflationi batur olim ab Hippocrate alii liquorii im- &
cum eadem feliciter imponitur. Corrm mu- miftum. Is namque , cum vulnerato intefti-
cro exuftus,duorum cochlearium pondere 3 no refpiratio prodit inferne inconfpicua
addito melle , in pillulis devoratus , Phthifi- juxta vulnus, Sc eVacuantur pe£tora, lac &
cis prodeft , fi Plinio credimus. Combuftum vinum pariaqua? menfura admixta , dari ju-
Sc in pulverem tenuifllmum redacTrum, duo- bet. Sed & Gefnerus teftatur, aliquos adver-
rum cochlearium pondere , cum aquac cafus quartanas remedium praedicare , fi ex ul-
lida^ cyathis tribus , 6c paululo aceti, fple- no & la£te confufis , liquor inbalneo Marias
neticojejunopertriduum bibendum re£te , extra£tus per aliquot dies bibatur. Butyrum
datur. Habet&Fj^/^fuumufum. Elixx etfi gentium duntaxat barbararum lauda-
& cum veneno refiftunt.

finapi comefta:
, tiffimum cibum , quique divites a plebe dif-
TJftar&amulieribus quibuslac defecit , in cerneret Plinius dicat» magnarum tamen &
jufculo, vino , velalio liquore potse ,idem hoc apud Galenum Diofcoridem , & ahos
,
reftituunt.Carbonibusimpofitce mures fuf- virtutum. Vitalis deFurno Cardinalis&

Scobs tali cum
fitu enecant, vel alio abigunt. medicus eximius fic de eo fcripfit. Butyrum
,
melle pota, lumbricos educit, cum aceto naturaliter calidum eU , & humidum, cum
mulfo fplenem minuit vino excepta , : & dominio caliditatis vifcofum , uncluo-
, &
dentibus mobilibus appofita , eos confirmat. fum. Idem fepe comeftum, ftomachum
Frivolum,non tamen omittendum inquit , humectat ventrem folvit pectus lenit; ul-
, ,
Plinius, propter defideria mulierum,Talum cera pe£toris &

inteftinorum fanat unaxime
candidijuvenci quadragintadiebusno£ti-
, valet, quandorecens humanse complexio-
busque,donec refolvatur in liquorem de- nfproximum. Valet etiam ad leniendum
co£tum,Sdinteoloillitum, candorem cu- pe£tus & pulmonem , curandumque maxi-
tisque erugationem prxftare. Coxa urun- mefiibifuerit apoftema;quia propria ejus
tur bibunturque ut Pvhafis fcribit , ut fan-
, vis maturare, humores & fuperfluitates
guinem fiuenten & menfes cohibeant. Mem- omnes peftoris diflipare &mundificare,ma-
brana e partu madida faciei ulcera fanat. xime fi cum melle & faccharo comedatur.
Lapis qui in capite invenitur,ex eadem aqua Butyrum repugnat venenis, membra hume-
quambosbibitj potus,dolorem capitis ef- £tat , afperitatem oculorum ejus litura mol-
fkaciter tollit. Lac , utpote craflum&pin- lificat & emendat , apoftema diflblvit &
gue.minus peralvum fecedit: Pliniustamen maturat;vulnerapecT:oris,pulmonis,iiuefti-
eo maxime alvum folvi fcribit ideoque per : norum morfus mitigat, ner vos contractos
verpurgandicaufabibi , quod tum omnibus emollit & laxat. Contra ven ena interna fin-
herbis &
multum pafcantur Diofcorides , gulareeft remedium , fiisqui venenumpo-
addit.Venena, illainprimisqua; rofiones&: tavit, in lacte calido folutum bibat abunde
uftiones adferunt, expurgat privatim vero : nam fua pinguedine meatus obftruit ne ,
vene-:
)
DE QÛADRUPED. 35
vcnenum fubito ad cor Recens
furrepat. lini vires non multum a bubulo difcedunt.
autem eft laudabile , vetuftum minus &c. Marcellus ftatim fubveniri fcribit, firecens
TantumCardinalis. Cafeus dyfentericis & articulis laborantibus illinatur. Prarbent ve-

cceliacis prodeft. Hippocrates eodem in ro Scadalta, quaedam partes ufum-, ne de
tertiatabis fpecie utitur. Donatusab Alto agricultura , frumentorum excuffione , ve-
mari cafeiSiculi glandem melle illitam,pue- ftura, geftatione, bello, vel fpectaculis
ro afcaridibus laboranti contulifle fcnbit. quiquam dicam. Excornibus, prseterpo-
Serum calidum an frigidum fit , alibi difpu- cula, Gutti , Cucurbitulse , Lucernae , litui,
tabimusxertumeft craflitiem humorum ex- buccinx , & arcus fiebant ex corio , fcuta, :
tenuare, abftergere, alvum fubducere. & loxicx galese , parmse tentoria , navigia,
, ,
Calen. 1. 3.
Ideo veteres ad al vi fubductionem frequen- fcake, balthea, nummi , burfse , utres , folles,
de aliment.
facult.c.15. tiflime ufi funt , m iis inprimis , quos fine fcutic2e,calcei&C2Etera formantur. Efita-
acrimonia purgare volebant , quales funt, ta Pyrresei in Groecia , Rupellae in Gallia ob-
atrabilelaborantes , comitiales , leprx , ele- fidiones teftantur. Ex extremitatibus glu-
Diofcor.
M. M. 1. 2.
phantiafes 3& toto corpore papularum eru- ten fit. Ex neryis , flagella fiunt fradhi con-
c.26. ptiones. Ante omnia orthopnoicis prodeffe, tumaciflima, & quammaxime flexibilia.
Plin.H.N cum nafturtio, apud Plinium habemus.Fr/- Denttbus politur charta. Cleanthes philo-
l.n.c.38.
^bovis caftrati,fuccino ufto& in ea ex- fophus, offbus bubulis & teftis fictilibus
tincto caftigata , impotentiam tollit. Hip- perfcribebat quseaZenoneaudiverat,cum

,
pocrates eadem uterum muliebrem purgat, pecunia non fuppeteret ad chartas emendas.
utconceptus fequatur. Tauri urina lepras Ex iisdem pulvis contra catarrhum & po*
ac furfures tollit: capitis manantia ulcera fa- dagram paratur. Sanguis malthis facien-
nat : &
aurium dolores cum myrrhainftilla- dis, quod quam ca?terorum animalium cra f*
ta lenit. Denique fi major fit gravitas au-
, , fior fit , & cito coeat dureturque perquam
, ,
rium , ut Plinius inquit , urina capri vel tau- accommodus eft. Vituli vero cum carnibus
ri vel fullonia (id eft humana) vetus cale-
, valde concifis in vafe fictili per decem dies
facta prodeft,vapore per lagena? collum fu- detentus , inefcationis pifcium aptiffima
beunte admifcent & aceti tertiam , & ali-
: materia, Ex Sevo laudatiffimae candelae,
quid urinse vituli qui nondum herbam de-
,
juvencae inprimis 6c circa trimatum. Felle
guftaverit.De Sanguine bubulo fcribitur,cum bubulo femina macerari Apulejus jubet,
aceto &
modice fumptum , contra fangui- iintcquam fparganair, advcrfus mures a-
nis rejectionem facere canum rabiem re- : greftes. Nec accedent ad arborem formi-
centemfanare 5 & abfceffus fi cum fevo ad , cx, firadici , vaccinum illinatur. Eodem
ignem emplaftrum fiat, concoquere. Taurt- & amurca Lycium adulteratur aureus : &
nus , tefte Diofcoride duritias, cum polen- , ducitur color. Setis bubulis veteresadfco-
ta illitus mollit apoftemata , in quacunque
:
pas veftiarias , utebantur : &c piftores
parte, aridus difcutit: ferpentes necat:& fuos exinde habebant penicillos. Troglo-
maculas omnes de facietollit Pefti-
lllitus : dyra2 fenio confe£ti, Diodoro tefte , gut-
ferumpotueffe, quod celerrime coeat ac ture bovis cauda adftricto finiebant vi-
durefcat , Midas Phrygia? Rex , Pfamme- tam. Fimo Chinenfes pifces alunt , ut pin-
nitus TEgyptiorum, Themiftocles alii, & gues evadant. In hoc vaccarum fimo cafae
qui haufto periere exemplo effe poflunt.
, adverfus pulices inunguntur ut Linfcho- ,
Tlin.H.N . Excipitura Plinio^gyra,urbs fine dubio tanus prodidit. Vngulis beftiolae a vitibus
1. 20. c. 13.
Achajse , ab Homero Hyperefia didta. Ibi arcentur. Differemta boum plurimx dan- D €erenU£ *
&1. 29.
c.13. enim facerdos Terrae, vaticinatura , fangui- tur , a magnitudine , cornium varietate, va-
nem tauri bibit, priufquam defcendatin riarum partium a naturali conftitutione de-
fpecus. Symptomata , qux ab illius hauftu flexu, loco, &
aliis. Aden infube, quse
afficiunt , funt , fpirandi difticultas & ftran- forte Madoce & Ocellis veteribus , vaccae
gulatus, faucium tonfillarumquepraxlufio, camelum magnitudine xquant ,ni vis inftar
linguse rubor, dentium infe&io, & alia Oc- candidse fine cornibus , aunbus proceris,
,
currere ei folent , amarantho braflica , Ca- , acpendulis,fi Francifco Alvarezio credi- Êt*'
prifico Calamintho lafere , nitro pipere,
3 , , mus. Êgyptios boves Gra^cis majores Ari- c 1 19.
petroleo , foncho nigro , rubo thymo. , & ftoteles pronunciavit. Êthiopiciin Prete
De Fimo non eft quod multa adjiciam. Tau- Gani regnis tantorum cornuum ut ex iis va-
rinus tumores & duritias folvit. Bubulm &
, fa qua^quinque fexvemetretas fingula ca-
ad chiradas cc ad tumores omnes fcirrho- piunt,formentur. Africana^ funt tam parvx
fos , ex aceto in cataplafmatis forman com- vaccse , ut vitulorum noftratium magnitu-
pofitus, imponebatur. Cum melanthio dmemvixxquent: fed multi roboris & la-
carbonibus impoiitus , fi naribus hauriatur, borispatientiflimx.Idem de Alpinis feu po-
hemicrania? medetur. Adcoli doloremre- tius Altinis (Altinum urbs olimin littore
, & cum vino dilutum , ve-
cens , exprefliim Venetia? florentiflima juxta Aquilejam
hementer laudatur. E x eodem tufo & cri- Pliniusreliquit. Anglici boves. cornibus&:
brato fterilium purgatorium paratur. Vitu-
, miro carnium fapore fuperbiunt. Americani
E irx
,
in partibus feptentrionalibus, carent palea- gradariorum more. Epiroticae vaccse fcri- Arift. h. a. ,
ribus&gibboficonfpiciuntur. In Dariena, bente Ariftotele , amphoras fingulas fingulse 3- c a »1 l- -
tefteLopezio, ungulisfuntminime bifidis, implent laclre.Erigitur qui mulget, aut pau-

mulis non abfimiles magnis auribus pro-
, , lulum fe inclinat quoniam fedendo ubera
:
mufcide elephantis colore cinereo , carne

, contingere nequit. De bobus ibidem quos ,
delicata. ExHifpaniain Hiipaniolam de- incolse Pyrrhicos vocant, ita Plinius : In P i in . H . N>
vedfce vaccas,in tantam fcecunditatem ex- noftro orbe Epiroticis laus magna, a Pyrrhi, 1- 8. c^.
crevere utunavacca proletaria ,in viginti
, (ut ferunt) j am inde regis cura. Id confecu^
fex annis , oftingentos fcetus ediderit , dum tus eft, nonante quadrimatum ad partus
ex filiis filii rurfum procreantur. Aoniorum vocando. Praegrandesitaque fuere: &: ho-
boum variis coloribus diftin£torum perpe- dieque reliquiat ftirpium durant. At nunc
tnae indivifieque funt ungulae , & unum ex annicuke ad fcecunditatem pofcuntur to- :
ore egrediens cornu , quod Êlianus prodi- lerantius tamen bimaz. In Eubaea boves fere ^lian. h.
dit. In Arabia vidit Vartomannus Sultano omnes albos Odoardus Barbofa afBrmat; f'h 11 '
donatasvaccas,quibuserant cornua cervi- quam & argyroboseon EubseamPoet dixere.

nis iimilia , colore nigro quibusdam &: uni- : In Galata Africae monte bovesltalicis o&i~
Ariftot.H. cornu in fronte. Apud Arachatas, boves meftribusvix pares cum fenuerint, Leo-,
A.1.2.C1.
funt fylveftres, tefte Ariftotele, colore atro, nius teftatur.In regione Garamantum aut vi-
rictu leviter adunco cornua refimatiora ge-
, cinia quadam, praepoftere pafcuntur ,fi He- Herodot.
rentes. Armeniis duplex cornu fic erratis , rodoto fides. Nam fi rejeclra (velpotius re- 1 4-
flexionibusfiiEliano fides tanquamhede- , clra) ad paftum ora dirigant officiunt pro- ,
ra retorqueretur &fi mucrone petitur,ob

, na in humum cornua & obnixa. Hehetii a
corneam duritiem , ferrum retunditur. In teneritudine carnis cum alibi , tum maxi-
,
Bengala provincia M. Paulo Veneto au-

, me j uxta Zofingam oppidum agri Bernenfis
thore,craffitudine elephantos xquznt. In commendantur. In India funt unicornes &c
Hollandia vere , plaerxque quse maculofas, tricornes folidis ungulis
, , nec bifides. lis-
plurimumla£tishabent. Aliquibus partibus dem Plinius altitudinem camelorum tradi
diebus seftivis,quatuor & quadraginta lacris ait , cornua in latitudinem quaternorum pe-
hseminas iingulae in mulclralia refundunt. In dum. Allatumabinde PtolomaôII. cornu, >E!ian. h.
Nofocomio Amftelodamenfi, quod Lepro- quodtres amphoras capiebat. Ibidempares A L 3- c -34- -
forumdomus dicitur, vigintidusetenentur equiscurrnnr Deiis forre Plinius dumita

"
vaccae ex quibus aureos circiter quingentos

,
fcribit: Atrociffimos habet (fcilicet India) plin H N - -
in la£te Sc cafeis , praeter quod in ufum

quo- tauros fylveftres , majores agreftibus , velo-
L 8° c z '
-
tidianum cedit, quotannis confici,a fide citate ante omnes , colore fu!vos,oculis cce-
Pontanus dignis fe audiviile Pontanus prodit. Non eft ruleis, pilo in

contrarium verfo, ri£tu ad au-
Amftelod. er g mirum, ex cafeo & butyro ibidem, quse res dehifcente, juxta cornua mobilia, ter-
:' z
*'
in extera loca exportantur in fingulas an- , gori duritia filicis orane reipuens vulnus.
nosducentis feftertium id eft,decies cen- , Feras omnes venantur ipfi non aliter quam :
tena Caroleorum millia cogi, quod apud foveis capti feritate femper intereunt. An Be ii n.obn*
Hadrianum Junium legimus In Scotia bo- .
fint illi, quorum caudas tenues admodum&: 1. *•«• 9^
vesfunt fylveftres colore candidiiIimo,ju- tenuis pili tantique pretii
, , ut fingula^ qua-
ba denfa ac demiifa, truculenti feri,adeo- & tuor vel quinque ducatis seftimentur San- ,
queab humano genere abhorrentes ut ab , giaci& Baifse Damafci adhibent , ignoro.

iisquadiomines vel manibuscontreclrarint, Legimus etiam dari in India bovem , Scin-
vel halitu perflaverint permultos dies ab- ,
digete voce Ignaragnam nuncupari, dici-
ftineant , dolo capti, moriantur. Carnes car- que habitare juxta caftrum S. Spiritus , aliis-
tilaginofas habent. In agro Camanduano que quibusdam locis ubi frigusremiffius eft.
Sca !'g- £*- (verbafuntScaligeri,) boves ajunteifema- Animaleffeimmenfaemolis, vefcique her-
*ximos,brevibustamencornibus
'
hebeti- & bis duntaxat, quas rubrifint coloris. Corpo-
bus. Nullamacula candor vitiatur. Came- ris mole noftrates boves fuperare , pellem
\i gibbus eis &
robur par. Onera fiifcepturi, habere fimilem elephanto bina juxta pedus ,
camelorum more ad agafonisjuffumgenua brachia,fub quibus mamma^ lateant, qui-

fleclunt. Haudfcio,an eosdeni intelligat bus fcetus fuos enutrit. Capite atque ore bo-
piin.H.N. Flinius dum fcribit Carici boves in parte : , ves noftrates referre. Carne eife fuaviili-
8.045.
l.
£fvx foedj vifUj tubere fuper armos a cer- ma, Indisque prxcipue expetita. Ex pin-
vicibus eminente, luxatis cornibus excel- , guedine liquamen parari butyro fimile , quo
lentes in opere narrantur cseterinigri colo- :
ln condiendis cibis utuntur. Oifa ejus duricia
ris candidive ad laborem damnantur. Cy-
,
eborivix cedere./^riprxcipue circaClitu-
prii boves ftercore humano pafcuntur. In mnum amnem funt quoque celeberrimi.Pli-
urbeDiu citanteMajolo , bo vesiuntex-
, eam oram gignere omnium Ita-
nius fcribit,
igui prasgrandibus
, rectis cornibus fed & , liaemoximos, in quibusplurimi fintalbi. Sa-
prater oneris ferendi induftriam, iub fre- & binis quoque fpeftati funt legimus apud : &
no currere & equitare dociles , equorum Livium bovem olim in Sabinis cuidam pa-
,
tri-
,
D E QJJ A D R U P E D. 3f
trifamiliasmiranda magnitudine ac fpecie juriamulcifcuntur, vel feipfos interimunt.
efienatmn , cui monumentum miraculo fu- Facit & V acca: marina:01aus Magnus men--
erint Romae in veftibulo templi Dianse, tionem, atque de ea fic fcribit. Vacca mari-
fixa per multas setates cornua. Lcutricc* namonftrum eftmagnum, robuftum,ira-

rum boum cornua atque aures ex una ftir- cundum & injuriofum edens partum fibi
, ,
pe cognata atque fimul contexta effe te-

, fimilem , fed non fupra geminum , unurn ta-
ftatur Ariftoteles, utcitatiElianus. In Ca- men farpius quem plurimum diligens,fe-
,
thaja provincia quadam funt albi & nigri cum follicite ducit , quocunque tandem
equina cauda , fed pilofiore,-ad pedes uf- fepermaretranfmittit, aut in terra grefius
que protenfa: pilos habent fubtiliflimos in dirigit; decem menfibus imprargnatur. De-
modum plumae volatilis, magno pretio ,

mum hoc animal aliquando an- CXXX.
quos equites in cacumine lancearum fu- nis , per caudae ipfiusamputationem vixifie
fpendentes, egregice nobilitatismlignedu- probatum eft. In aquilonaribLis quibusdam
cunt. Cornua ab occipite in fpinam tanta noviorbisprovinciis, exertos elephantum
longitudine extenduntur , ut elevato capite modo dentes habent, fl Carterio apud Rha-
cornibus attingant caudam. Sunt autem mLifium credendum. In Caricia Scotiae pro-
grandia cornua , ut incoke amphorarum lo- vincia fupra Gallovidiam boves funt , quo-
iElian. h. co eis utantur. Apud Myjios nulla boves harum caro tenera fuavifque efui eft, caterum
A.l.z.c.51.
k ent cornuaj te ft e Êliano. Apud Nigros, pingtie nunquam concrefcit, olei liquidi
nullse vaccx rurTa: , omnibus color niger vel modo femper fluens. Varro denique
fere
albus, velex utroquemixtus.In-Nomadibus tradit , boves juxta Toronam , paucis ante
quiad Ma:oticas paludes hyemant, & dies partum diebus laclre carere reliquo tem-
, :
a^ftivos in camporum sequoribus vivunt, pore habere perpetuo. Ventrem ferre de-
exbobus pars ime cornibus nafcimr,pars cemmenfes. De bobus Tartaricisin Ergi-
ferrula abfcinditur. Tauri Paronii ut , icri- mul,qui ftint elephantum proceritate pilo
bit Paufanias,hirto funt corpore; cum omni perenni, levi , ac prorfus albo aut profus ni-
ex partetumpraxipue pecloribus men- & gro, qLiiinliLimeris more leonum praelon-*
tis. Theopompus vero referente Mizaldo gus eft non minus pedeS tres mira molli-
, ,
apudP*0#<«f traditbovestammagna gefta- cie , perinde ac

fericum , fuperius diclrum. Q
re cornua,uttribusveiquatuor vini fexta- &
Ut de gibbofis quales Tartaricos Scali- ,
riis vix adimplerentur 5 ex ii^qnp rcges ac

ger, Syriacos quipalearianon habent ,Pli-
,
proceres pocula conficere labris ebore aut nius efle ait. Et tantum de
DifFerentiis pro- N ei-emk i
argento obduclis. Hungariatzm eorundem mifcue. Huc pertinet animal , quod in Con- h. e. 9. 1.
abundans, ut SigifmundusBaro Herberftei- go Empalanga vocitant , figura magnitu-

c *9
& '
"
uius reliquerit, perfolamviam Viennenfem dinebovemreferens,nifi quod& caput &

uno anno plufquam o&oginta millia boum cervicem gerat erectam cervorum more,
Paubs ve- in Germaniam a£ta efie. Regio Comandu cornua quoque habeat in capite recra Sclon-
net.1.1. c.
ab ejusdem urbe apellata in Perfia, boves ga, nodofain fummitate, interius parum
habet maximos &c in univerfum candidos, inflexa: quod quamvis etiam fit filveftre,
cornua brevia & minime acuta in capite ge- nemini tamen eft moleftumj neque adeo .
ftantes , camelino gibbo dorfo eorumimmi- etiam eft ferum , quia facili negotio aratro,fi
nente,teftePaulo Veneto. Unde tamro- adeffet incolarumahquod ingenium,accom,
bufti , inquit , redduntur , ut ad magna one- modaripoflet. Quantum ad Monftra, vi-
rageftanda Habenturta-
facile afluefiant. fuseft Mediolani& Saturae vitulus biceps:
Niercmb. les & in Quiyira. Tauri ibi (inquit Nierem- vifusin TliLiringia^ vico Sextipes, illeque
H.E.J.9.
bergius) quoddam genus fylveftre, fulva gemino capite & uno podice vifus & fep- :
fpecie, humili corpore , incurvo dorfo,fre- tipes maffam carnis e latere dependentem
,
quentibus jubis, & Jaciniis promiflis , edu- geftans. Vifus ccliIis, nanbus & auribus
licarne falubri , nec injucunda. Cauda
, humanis :bicepsduplicifacie quodammo- :
vefcuntur incolae epotato cruore pellibus

, : do bicorporeus duobus tantum pofteriori-
:
proteguntur. Phanicum vaccse ejus funt buspedibus&agnini facie. Vifus Bafilere

jEiian. h. magnitudinis ut Phcenicum libri apud JE-
, Rauracorum an. 1 f 5 1 bos quinque pedi- .
A,1 - l6c
-33-lianumbabent r utvel procerifllmi paftores dlis, qualem nos olim Londini in Anglfa vi-
cum mulgent ftent 3 minus proceri fcabel- dimus alibi alius cervice cornu gerens &
, :
lum afcendere cogantur. In Phrygia , pro- cruribus brevibus inftar nani. Monftrum
dente Ariftotele, boves cornuautaures mo- bicorporelim eredtum quinque auribus ut ,
vent, quod &

de Erythrads iElianus prodi- & caput vituli hic etiam exprefilim ha-
'
dit. In Norvegia Iflandia, Gothia Feronia, , bebis.

funt quidam fylveftres, nec homini nec aliis
quadrupedibus parentes- quibus cornua ,
vulgaribus minora,fub mento barba prolixa

dependet. Venatores inter arbores fe ab-
fcondunt: ipfi vero ab iis vulnerati velin-
E 2 AR-
: ,
H I S T O R I A NATURALIS
ARTICULUS II. tius inclufumfundunt , multasque ad deli-
conferuntur , nunc tinfra, nunc fublita,
tias
De Bobus feris. nunc quae ceroftrata picturse genere dicun-
tur. Forte & taurus ille fylveltris , qui Ma-
P UN CTUM I.
cedoniam vaftabat ad pedem Orbeli mon-
,
tis Macedonise a Philippo Rege confoffus,
cujuspellem& cornua o^ctia, vel ^cxraâ-

DeViro. kcuoôkc/Jo)^. id eft quatuordecim palmo-
,
13 O ves feri, Grxcis dyôi qui ab agrefti- rum, in veftibulo templi Herculis confecra-
bus dy^vAoigin eo differunt, quod bi vit , urus erat. De capiendi ratione, vide Al- Aldrov. de
quanquam manfueti fint ex manfuetis or- & drovandum. ^™ 1
ti, liberi tamen folutique in montium,fylva-
rum & agrorum pafcuis relinquantur ; illi PUNCTUM II.

vero non tam natura loci quam natura pro-
pria & genio fere fint , funt Urm Bifin, Bo- , De Bijhnte.
nafm ,Bubalm Africanm , Bufelm ejr Bos ,
Strepficeros. t/r/nomen Gallicum Macro- ~D Ifontis vocabulum ab Germanico Vi- Aldiw.

biusfacit, Gefnerus & Aldrovandus Ger- *-* fent diftum eft. Oppiani
codices (ZWav Hiftor K- -
manicum potius. Urenim vel fylveftrem, Mc h *"*

'
habent, a Biftonia forte Thracise fylva , fed

velmagnum, vaftum, & maximarum virium male. Dion fiicxroovig vocat. Plinius ex eo & pJin.l .c.
Germanis antiquis figniflcabat. Servius ta- Solinus, boves feris fimiles effedicit, feto-
men Grrecum effe vult, & ab fyuv id eft, fos , colla jubis horridos. Oppianus , jubam
montibus deducit. Polonis faltem in Mafo- circa armos terribilem in crafsa cervice qua-
via & Samogitia Tur vocatur, quem Gefne- tere ait, nec non circa maxillas aut mentum.
rus veterum Tarandum effe judicat. Li- Cornuummucronibuseffe hamatis adun- oppian.l.
-
&
thuanis Zumbronem dici , Scaliger fe inve- cis ,noninterfereflexis ,fed furfum verfus * devena
niffetradit. An Rhezes Iphicratis fit , alibi furgentibiis , ut Gy llius vertit. Seu ut Gef-
cim "n a'-

îfquiretur. D. Hieronymus Bubalum ap- nerus , non effe patula vel extenfa utin cx- ,
mios.c. 3 . pellat,quod & Martialis, & imperitum Ro- teris bubus , nec e regione in diverfum ad
P in. H. N.
manorum VulgUS tefte Plinio, farie.bar.
, larera abire vel extendi, (epicarfion enim
Solin.Pc> Cromems mifintem appellat. In Defiriptione transverfum cft) fcd rc£ta furgere ita ta- ,
lyh&.czf. difcrepant aliquantulum authores , nifi formen ut Mctfint, ideft, dorfum verfusin-
te diverfa eorum fintgenera. Csefar & Pli- clinent,& circa finem hami inftar tum recur-
nius nullam villorum mentionem faciunt vatum acuta fint,undeêi/Tâb acumine
Erafmus Stella, tempora villofa, &mentum vocantur. Surriojubatifunt & villoficirca
barbatum,ipfisadfcribit 5 quod&rapudAl- collum &
in armos barba a mento propen-
,
bertum Magnum invenies, quiurumcum dente , pilis mofchum redolentibus , capite

bonafo confundit. De csetero magnitudine brevi,oculis grandioribus, & torvis, quafi ar-
fun t paulo infra elephantos , ut Cnefar prodentibus , fronte lata , cornibus plxrumque
Albcrt. h. didit,fpecie & colore & figura tauri. Alber- adeo diductis & porrectis , ut in iis tres bene
tus longitudine ahquando quindecem cu- corpulenti homines infidere queant. In ter-
bitorum facit. Magnitudinis illius hoc etiam go extat gibbus elatiorpriore & pofteriore ,
eft argumentum quod in capite inter cor-

, corporispartehumiliore. Cornu Gefnerus
nua tres homincs connderepoffunt. Hifpi- apud aurifabrum argento includendum vi-
dum habet & villofum corium, & fub mento dit, nigredine fplendens , duos dodrantes
palearia. Cornua denfa, nigra, brevia ; Oculi longum aduncum inftar unguium in rapa-
,
verfifs exterioremcanthum rubicundi. Ca- cium avium genere. Lingmm Oppianus af-
fut crafTum. Facies lata. Color fere niger, peram habere ait, ut cum lingit , fanguinem
fed maxime in temporjbus mento collo. , , eliciat.De ufu in Medicina hoc duntaxat
In facie, lateribus, cruribus, cauda, ad puni- habet Plinius. TJros &
bifintes Graci inex-
ceumvergit. Reperiturinfylva Hercynia, perimentis non habuerunt, quanquam boyefero
Podolia, Samogitia, Mazovia, &Hungaria. refertis India fyhois : portione tamen eadem
Adfuefcere ad homines , manfuefieri , ne & omnia (quam ex domefticis {cili-
ejficaciora
parvuli quidem excepti, poffunt. Excellen- cet bubus) ex his credipar eft, 'videlicet quoad
tium eft virium Sc velocitatis. Cornibus medendi vim. Hujus generis fuerint Tauri
equum cum feffore correptum in fublime
, Floridse novi orbis infulae , quos Butrones
identidem ja£tat ; &arbores mediocri craf- barbari fua lingua nuncupant prodente
,
fitudine evertit. Caro ejus condita in deli- Ambrofio Pareo. Cornua gerunt pedalia
plin. H. N. ciis eftmagnatibus. Cornibus Barbari Sep- gibbum in dorfo Camelinofimilem. Pilo
,
1 c-
tentrionales potant , unasque binas capitis funt prolixo & fulvo , cauda leonina. Nun-
unius cornua implent. Aliis pra^fixa his pila quam cicurantur. Ex pellibus fiunt tegmi-
cufpidant . Apud nos addit Plinius, in lami- na , quibus barbari adverfus hyemis vehe-
nas feclra tranilucent atque etiam ltimen la-
: mentiam utuntur. Cornibus vero quibus
alexi*
Tak. x
*4&tmcer0f TTtucornw
£inhortL
1~a.h.xz
QiiMjzr *d/Jro ^ltJall £jtl
rEtih.-XP-
<Eos Stier
T*i xn
<Bifo?L Û)iUcr Ochs Tttifintr
Tal. XKff
tBotta/us ^Huni/hr -witt Ochjlu jefcMichf
TakXiTm
r~
~>
"Tai. xix
>
a£Sy**
'Buhalus 'BitffeL
ITA. XX
v
*
^Bos
^Tak XXI
Scifthicus
^Bviali JBa/cuci Hinffc 'JhtffieL

.
alexiteriam vim inefle fibi perfuadent , ad- in montibus pariunt: ? c priufquam fobolem
verfus venena fe muniunt. Huc pertinet & edant, circum locum alvum exonerant: tan-
Bifon Scotkm . Candidiflimuni elfe ajunt, in qu am ponentes munimentum. Emittit hsec
formamleonis jubamferre, cactera manfue- fera largam quandam copiam excrementi
tis fimillimum , verum adeo ferum & indo- hujus. Hucufque Ariftoteles ex quoline ,
mitum, humanique confortii hoftem, ut dubio , qux de hoc animali apud Plinium, ,
quas herbas aut frutices humana contre£>a- wSolinum&Êlianum habentur, defumpta

tas manu fenferit plurimos deinceps fli-
,
funt. An cornua, vertebra, omoplata, & co-
giat : captum autem arte quadam, mox pras fta , prout eas Caimus ad Gefnerum defcri-
mceftitia mori. C um vero fe peti fenferit,in bit, hujus animalis fuerint, incertum eft.
obvium quemcunque magno impetu ir- Cornuum longitudo pedum duorum erat,
ruere. &
palmorum trium digiti femiflis: in ambitu
ubi capitijungebantur, pedisunius&palmi
P UN CTUM III. femiflis. Spacium frontis inter cornuapal-
morum Romanorum trium cum femifle.
De Bonajo. Vertebra erat tantx magnitudinis ut nifl ,
longitudine trium pedum Romanorum &; ,
Ônafus,Ariftoteli/3cWa3-©o, & @o*.ivJ(&, duorum palmorumcum femiffe circumdari

Mdrov. de
Bifukisl. *3Pxombuspovct,7r@h, five ut alii fcribunc potuerit. Cofta longitudinis fex pedum
I; c - *•
êW©- incerta origine dicitur. Auguftinus erat. Deomoplata taceo. Iconem Capitis
Niphus ab Alberto Magno quiBonafum & & oflium, appofuimus.
Urum confundit deceptus, vaccamlndicam
Ariftot.H.
* recentionbus vocari fcribit. Ita vero eum P U N C T U M IV.
a. 1.4.0.71. Ariftoteles defcnbit. Bonafus nafcitur in
cd. scahg.
Yxomx monte Meftapio , qui feparat Yxo- De Bubalo vetemm.
niam a Media regione. Vocant eum Yxo-
nes Monapum. 1 auri eft magnitudine fed BUbali nomen confufum quidem non fo- Aidroy.c
bove craflior. Neque enim longus eft. Ejus
corium diftentum capit quantum eft feptem
:
tur:
lum hodie fed & Plinii xvo fuifie vide-
nec peculiare aliquod apud Grxcos no 1. *, c.
^ up .
5
convivis. Cseterum fpecies bovis eft nifl ,

menhabet; &multi diverfos fylveftres bo-
quod habet jubam ad fummo s ufque armos, ves praefertim in illis regionib. ad quas
,
ficut equus verum pilus ejus mollior quam

,
aliunde adducuntur bubalos appellant:qui-
,
equinus, & demiflior: color pili flavus. Lon- dam bubali } , commune
inrercapreas relato
gusetiamcrinisadoculos ufque pertinens. nomen efle volunt nos tamen" ab ifto diftin-
:
Color ejus inter cinereum & ruffum non :

guimus: eumquefylveftrembovem intelli-
qualis equafum quas Paroas vocant : fed gimus, quem Ariftoteles timidumefle, &Arift.H,A.
fquallidior atque fubtus knaceus. Atri aut fanguinem fibris carentemhabere fcribit, L 3- c 6
& - -
gilvi vehementer, nullifunt. Vocemfimi- qui cum Bove Africano idem eft. De eo ita sca%. ex-
lem bovi habet. Cornua autem curva & Scaliger, Eubalin, cujus fanguis inftru-
^
rcit lo6
& -
'
adverfointerfe flexucurva, atque inutilia mentum pugnas cornua ab Ariftotele defcri-

ad pugnam magnitudine palmi aut non
:
pta funt, Piinius aitefle vitulo fimiliorem
multolongiora: craflitudine lingulis, quanta (cervove:) Qmdigitureafit? AnGazella?
capi poflit , non multo minus femifextario. non fane. Quare quod ex Africanis hiftoriis *
Nigredo autem pulchra & nitida cornu eft. percipere potui, tibi libenter impertitum
Antix vero ad oculos ufque pertinent , ita curabimus. Africanorum boum parvitas
nt in latus potius , quam antrorfum propen- tanta eft, ut noftratium vitulorum vix x-
dere videantur. Superioribus caret denti- quentmagnitudinem. Multitamen roboris,
bus , ficut bos &
alia cornigera omnia. Ciura ac doloris patientiflimi funt. Dant autem &;
autem hirta , &eft bifulcus. Caudam habet Lant, &Elant invenio appellatum. Facie
minorem quam pro fuamagnitudine: majo- bubula eft , fed ut minor, ita multo agilior Sc
rem tamen bubula. Spargit pulverem & expeditior. Ejufmodi fertur effe celeritate,
terramfodit, taurimore. Coriumeftadver- ut eurfu feras omnes antevertat. Corium
fusi&umvalidum. Carneeftfuavi: idcircd adeofirmum, ut cuivis telorum ferreo ge-
eum venantur. Percuffus fugit delaffatus
: neri flt impenetrabile. Sclopi tamen globu-
plin h. N.
Tuetur fefe calcibus , & ftercore,
fubfiftit. lopervium. Pilus eis albet. /Eftate capiun-
r
I.8.C15. quod ab fek quaternis paflibus (peflime tur, quod aranearum fervore ungubemo-
Plinius trium jugerumlongitudine pofuit) veantur ac vacillent. Tantum Scaliger. Bel-
ejaculatur. Cujusufusperfaciliseft. Saepe lonius alium Bovem Africanum ita defcri-
vero etiam comburit , adeo utdeglabrentur bit: Jam setate, inquit, grandis erat, corpore Beilon.ob-
minor cervo , fed habitiore & majorequam Jf"^
2-
canes. Perturbato vero atque perterrefa&o
poteft hoc eflicere ftercus: pacato non com- caprea tam quadrato & bene formato cor-
,
burit. Fera facies ac natura talis eft. Im- pore , ut oculis gratus effet ejus afpe£tus.
minente autem tempore pariendi , univerfi Nam ejus pilus flavus adeo fplendens & ,
E 3
lêvis
1* HISTORIA NATURALIS
Ixvis erat , ut expolitus videretur. Alvum principio partus,utNiphus annotavit. Intu. -
magis rugis ruffam ad flavum colorem ten- timaniuetudinempr2efeferunt:irritati,(irri-

dentemhabet quam dorfum, quod adfu- tantur rubro colore) indomitievadunt. Per-
fcumaccedit. Bubuli pedes, breviaque & fequendo recta fertur, neque declinat. Cre-
firma illi funt crura Collum craffum
: bre- & fcentieniis tradit, ubi irafcitur aquam ingte-
ve, exiguis prxditum palearibus: Caput bu- di , & fe
mergere ad os ufque ut fanguis ar-
bulo iimile : cujus vertici infident cornua ftuans reftinguatur.In hoc genere vacca alte-
nigra, & admodum incurva, ut Gazellas, rius generis vaccx vitulumnonadmittit, fed
lunazquecrefcentisinmodum inflexa, qui- odore agnitum rejicit:fin autem vitulus vac-
bus haud multum fe tueri poteft, cum in fefe cino ftercore illinatur,decepta odore, laftat
fintrecurva. Bubulis auribus prseditus eft, & pro fuo educat. Laboris eft patiens F er- .
armos fublevatos & plenos habet: caudam reusaut ameus circulus per nares ei trajici-
ut Camelopardalis ufque ad poplites pro- tur,cuialligatofune,velhabena, duciturac
miffam, nigris pilisfultam, duploquame- regitur Tradunt fi nimium fit onus decurn-
.
quini craflioribus. Bovis mugitum habet, bere, nec vel verberibus poffe ad furgendum
fed non adeo fonorum. Diverfus eft ab hcc cogi, nifi levato prius onere.Carnes lpforum
ille, cujus iconem Horatius Fontana ad Al- Romae venales proftant,&Iudads fapore fuo
drovandum mifit.Capite enimerat colloque blandiuntur: verumtanto lentore prarditar
longe procerioribus atque exilioribus cor- : funt, ut in parietem adacfas tenacifl ime ad-
nibus item retro inflexis , &
ut In rupicapra hsereant.Cafei, quos Piftorieniis ager copio-
incurvis. Aures pro capitis proportione ha- se fubminiftrat, Marzolinorum nomine, fi-
bebat majufculas,juxta colli initmm: faciem gura fere ovali, bubulis longe praeferuntur,
cervinam , aut capreolum potius quam bo- utpote palato gratiores. Ex ungulis vel cor-
vemreferentem. Quare a quibusdam inter nibus annuli fiunt,qui fi in digitis vel manuu
Africanos capreolos referebatur. Totum vel pedum fubinde geftentur,mirifice adver-
animal excepto roftro &cornibus qua: nigri- fus {pafmoslaudantur.Sunt quiiisdem qua-
cabant,flavefcebat.Pilo erat longiufculo. terna fila extotidem metallis,auro,argento,
PUNCTUM V.
sere-, & ferro fabricata innectunt
ciora futura credentes. Ex
cono fiunt veftes
, fic effica-
De Buffelo, £f Strepficerote. ac pracdpuethoraces.In Narfinga equorum

ornamenta eo teguntur.Siamenfes ex corni-
Aldr.Hift. "DUfTelumfeu Bubalum vulgarem diver-
Quadrup. *-^ fum a Bubalo Ariftotelis effe, vel ey cul- bus arcris conficiunt.j&w Strepficeros a turbi- Aidr.Hift.
i: z. c. 6.
natacornuum conftitutioneita dicitur.Facie Quadrup.'
latione hiftorise utriufque patebir. Videtur
capreolo potius quam bovi fimilis eft.Cauda la c* 7 *
"
autemeuminterboves fylveftres nulloex-

tamenbubulamhabet, quamvis breviufcu-
preffo nomine repofuiffe dum fcribitapud
,
Arachotos (India? civitatem) boves fylve-

lam. Totum animal colore cervo fere finule.
flres effe, qui differunt ab urbanis, quantum AR-T.ICULUS III.
inter fues urbanos & fylveftres intereft co-
lore atro, corpore robufto , ri&u leviter ad-
:
De Ove^j.
tinco, cornuageruntrefupinatiora. Fuerit- A Bovis hiftoria ad Ovis defcriptionem
que forte etiam ifte nofter buffelus , bos ille -^ tranfimus,^gyptiis olim facrx,&apud
fylveftris niger, ex quo fi fanguine ricini Athenienfes tanti seftimii ut & acfio contra
,
lumbiperungantur,mulieri ta-dium veneris eum inftituijuberetur , qui vivum excoriaf-

fieri dicit Ofthanes apud Plinium. Bcfcriptio fetarietem, utPlutarchus teftaturj &anti- Plut.de efu.
carn '
noftri fic habet. A nimal eft bovi iimile fed , qualegeftatutum effetmequis ex gregecen-
majus altiusque corpore valde craflb cute , tu m capita habente , pecudem intonfam aut
duriilima , membris macilentis. Pilos habet quod apud
quce non peperiffet , j ugularet ;
nigros, paucos, &parvos,incauda fere nul- Athenseumhabemus; qui etianaaddit, fuo Athcn- Di .
los.Frons eft afpera> crifpa, & intricatapilis. tempore in Palladis facrificiis,neque agnam pen. 9. 1
Vdftit ut plurimum pronum ad terram , par- macf atam, nec cafeum guftatum fuiffe. Ad-
vumpro proportione totius corporis. Cornua. de apud Romannos $ olim nonnifi ovium
,
longaintorta &nigra. Albertus aliquando boumqueimpendiomulctam diclam, pro-

interius juxtacollum dependere verfuslr?- dente idAgellio: ibidem hcmicidii noxium, Agell. L 1 1.
terqam pecioris partem ait,aliquandoerec~ta pcenam arietis damno luifle, ut in legibus '
*•
; efle: Collum eft crafliim longumque. Inferior Regum, fcribente Servio , extat ; ovesie-
dorfi pars caudam verfus dcdivis.Cauda ipfa nique olinl apud Perfas, Medos inter &
brevis,parva,& nullis fere pilis. Crura craiTa, tributa numeratas fuiffe. Cappadoces enim
robufta, & reliqui corporis refpecru brevia. Perfis LM. Mediduplum pendebant. Et
Frequentiflime in Afia Grecia , Êgypto,
, nelongius abeamus fcribit Ambrof., No-
infulaBomco, Siam, Italia: urbibus reperiun- lanus, aStabiis quotannis magnum & al-
tur. Circa Fundi quam plurimos vidimus. bum agnum cum cornibus auratis, Nolam
,
Inaquis morarigaudet. Mugituseisterribi- ad Prarfulem tributi honorisque nomine

lis.Lac buffda habet, &
tempore coitus,& in mitti. Nilinterim de eodicam,quod agnina
caro
->
Tal. xxa
*dri& ^WieMf
Ovis IHerafritia,
"Tai^xjn
"JJ&yrexr aluat
,
D E QJJ A DRUPED. 3*
caro iis qui gryphos enodabant, nec non Cardanus verveces quatuor cornibus infi-
poetis, prasmium erat. Unde A%vce$cooidi- gnes fe vidiife fcribit. Hic tricornis fex- &
cebantur , qui agni pramiia canebant. Inter cornis iconemexhibemus. Evirati cornuum
O
Nomina vis apud Latinos eft, Ovis, Aries, fittim mutant,eaque e contrario gerunt. Ocu- Ariftot. de
Agnus, Adafia,.Minse, Apicae, Lanata, Bi- los habent in latera defpicientes , maxime |^L l. $f
dens, Pecus. Ovis nomen eft fcemellse. Fe- interfe diftantes, fufcos aut fubnigros, &A c.i.
ftus tamen ab antiquis mafculino genere patulos. Labra, in fuo genere , tenuia , con- j
".
c .^.'
cum de mulcla fcil. agebatur, uftirpattim tra ac in bobus. JDentes, continuos, quorum
Abiftovocabuloeft Oviaria ovmm
fcribit. ovipauciores quamarieti. Petrtis Crefcen-
multitudo, a qua &
oviarium pecus dicitur- mutari poft annum unum
tienfis fcribit &
Aries vocabulum eft maris: Agnus illitis qtiae dimidium, nempe duos anteriores, & poftea
nondum annua exceflit. Adafia vocatur , te- per fex menfes duos proximos , deinde ca>
fteFefto, vettilarecentispartus Matrices> : teros,ita ut tribus annis vel ad fummum
qtise agnos nutriunt Palladio, quas Floren- quatuor ejiciantur omnes.Junioribus eife
tinus -n>Kcihg dixit, pafcales, qux pailim pa- dentes ina^quales in , ftatti asquales,aetate
{cwnXxxx.Minx qtia? ventrefunt glabi o. Apica prove&is difcalceatos , hoc eft , a carne de-
<mx non amplo funt corpore , nec multam nudari, minui, & corrumpi. Fentres ipfis, (Ventres
lanam circa totum corpus habent. Lanata, ut in ruminantibus plures. Apertos agni ex- J^Jf**
epithetum oviseft, fed fcepeprooveponi- hibemus , ubi A. ventrictilum , B. Reticti- n. 3.)
,
tur. Bidentes funt oves duos dentes longio- lum , C. Omafum , D. Abomafum denotare
res cazteris habentes, quales in hoftia effe de- fcito. Tefles ad crura deciduos. Marnma.
bebant. Dicimtar &c Ambidentes } &c Duiden- fceminae binse,totidemqtie papilla*. /V/apUd
tes : quamvis & apud Feftum ambidens & Chalcidem Euboicam parte quadam nul-
bidens , quaz fuperioribus &
inferioribus eft lumînNexoadeocopiofum utexuperan- , Ariftot.de
dentibus, vocetur. Pecormn nomen iis qui- tia prodigiiloco habeatur. ÊIianus hic Pa ™
b - 1 **
dem animalibus accommodari folet, qtias duplex effe ait, in Ponto etiam ntillum A d- .
Piin. h. n.
IIC -3^
funt aut advefcendum apta ; aut ufuihomi- dit, inregionibus perfrigidis, cumnive & ]-
num accommodata Piinius tamen pecu- : hyeme vehementi anni temptis infeftum eft,
dem faspiflime pro oveponit.Apud Graecos expertes effe mtraque ovilia compul-
fellis ,
haudpauciora &
Ovis& Aries habent nofum, novo pabulo non uti ineunte vere , : Êhan.H.
mina. Dicitur namque illa , d^voa , &pv©» , cum adpaftionesproficifcittir,felleimpleri, f;l& 7 '
&&& Laconibusj J3r KUig apud Hippocra-

t
qtiod ipfum Scythicis ovibus ufu maxime
tem interpretatur Varinus <zro&cdioig. Ethy- evenirefolet. In Scepfi regione Lienem ha-
mologus /3o7^ exponit zro£ct&. ySittt He- / bent minimtim ; ubique rotundum. Renes
fychio &
Suidas ovis eft; êV$bidens^Y*t/p* afquabiles, &denfius circa ipfosfevum , fi
oves qtia? gemellos peperere-. 'iyyccK^> °vis pingtii undiqueobducantur , intereunt , id-
lac habens, djipov eft ovis mollis lanas , Uêtov que pubertate pabuli, tit in Sicilia, agro
ovis immolanda, êSora/ oves agnos fub Leontino. Unde fero diei agere oves ad
uberibushabentes,feu nixjzrr^veb ®©'6«&, pafctia, paftoreslociillius folent, qtiomi-
fitajîxis medix a^tatis inter agnos, & jam nus capiant pabtili. Bellunenfis teftatur in
majoresnatuoves. Ka,% Kci%v(&,>ca?og, lig^, arietibus caftratis, in Syria, adipem inter cu-
y ftviq , nomina funt ovis fimplicia. Aries
>xctiv tem & carnem abundare , utinporcis. Pedi-
VOCattir a^/X^ xg/og, ^v&tcg, h$pdu>v 3 k9(/s , bus anterioribtis ac pofterioribus , concretio
qtiod nomen exfe&o fed verveci proprie qusedam inhseret , parte qtia terram calcant,
competit,Jc^'A(^ gregis duxôoîugjOK^/Cccg, (verbafunt Lemnii) vermiculi fubrotunda Lemniu»
qtiod tamen nonnifi de fylveftri accipitur, forma, lanuginofa intus, ac crinita congene, ^^*
23^6 7Bms aK^/ccg ftouv&tv j quod per vertices qualis eft in rofarum fpongkfcac calicibus, 1. 3. c. ^
montium eat. Ad vervecum differentiam, qtiibusfemen includitur , molli tenuique la-
qui arietes non caftrati , Nefrendes dicun- ntigineimpHcitum: Eximiautemtale quid-
tur illi, qui caftrati non funt. a^, dpvog 3 spmj, dam fsepius ex decoctis ejtis pecudis pedi-
xciffl&y xiXKi^, opQ§)* } ireativw, Treqjtjveg, ozaci- bus teredini , qtii vermicolofo ac cariofo
TUf^cwov, 4>^?*Aci/,agnorum funt apud Gra> ligno ineiTe folet , aut nucibus avellanis pla-
cos nomina. Deficriptioni , non eft quod im- ne adfimile. Opiliones atitem paftorefque
moremur. Notiflimum namque animal eft. o vium ea ftint opinione imbuti , nullum hoc
Memorabiliftimatamen apponemus , quo- animante in ctirfu fore velocius , nifi tale
rtim & authores mentionem fecere. Caput quiddam articulis qtiibus fulciuntur , ftibef-
itaqtieipfiinfirmiflimum natura tnbuit. Ce- fet. Caulis^zW^villoftiseft. P^//maBorea
rebrum cw%^ h hoc eft , ut Theodorus ver- penetrari Hefiodus negat, quod tamen pilis
tit, fqalidiufculum feu minus pingue. Cor-
, feti lanx potitis tribuendum eft. Locum fi iacut.
nua tenuiora fceminis plxrumque, multis fpedes, nullibi fere non inveniuntur: in qui-
nulla, agnis aliquando ab ipfo partu conna- busdamtamen majore copia, minore in qui-
ta, arietumgeneriinanfraclum, ceucaftus, btisdam. Quomodo vero ratione locorum
convoluta, aliquando plura quam bina. differant 3 in Differentiis dicemus. Qtian-
tum
,,
40 HIST ORIANATURA LIS

CibtlS. tum ad Cibum , funt animalia mtjQeipxy feu At Columella vult fceminam bimam fub-
herbivora, quanivis &
frondibus pafcantur. mitti , & ufque ad quinquennium famira:
Ex herbis funt jucundifiimse , quae aratro neceflariam efle, feptimo deficere. Florenti-
deinde quse pratis

profciffis arvis nafcuntur; nus in tertio anno matrices probat. Ariftot.
Columclla uligine carentibus. Faftidium praebito fale autem ad oclravum ufque parere ait imo fi , ,
'
7>
c/ 2
*
3
occurritur, quod velut ad pabuli condimen- bene curentur , velinundecimum , quod &
tum per acftatem canalibus ligneis impofi- apudPalladium invenies. Notandumvero
tum,cum e paftu redierint,lambunt. Hy eme etiam, arieti nattirale efle agnas faftidire, fe-
frondibus ulmeis , fraxineis betulinis , , & & neaamoviumconfeaari, utaitPlinius, ad-
if^f'
4 *
fceno autumnali , quod Cordum vocatur ditque,&ipfumfeneaameHoremefle,illif- ' ' '
commodiffime vefcuntur: Cytifo quoqne & que utiliorem. Coitus vero omnibus ab Ar- Arift. h;a.
fativa vicia, &
fi neceffitas urget, ex legumi- aurioccafu, quod eft a tertio Idus Majas, L * c I4 ' *
nibus paleis. Vinacca & furfures alicubi ad Aquilae occafum, id eft,ad decimum ter-
modice objiciuntur. Qtise in locis mariti- tium Calend. Augufti, ut Plinius prodidit;
mis aut falfuginofis compafcunt, largiore la- idqueideo, quod quae poftea concipiunt,
cl:e , &: cafeo gratiore abundant , multoque fiunt vaegrandes & imbecillse. Columella? Coiumeik
fcecundiores evadunt & teneriores ac fua-
,
viores carnes proferunt; quales oves pra>

tamen primum
Parilibus, fi fit
admifliirse
ovis matura,
tempus vernum
fi vero fceta, cir-
^ 1'
7 ''
pingues in Oftienfi agro,eique finitimo Por- ca Julium menfem. Ferant quinque menfi-
tuenfi , decimo ab urbe lapide , qui Tirperi bus, &pariunt, maximaexparte fingulos,
fluviointerfluente, multis hincindepalu- fed aliquando etiam binos ternos qua- , , &
dibus , atque etiam falinis funt circumfufi ternos. Alicubi pariunt geminos , tum pa*
fefe reperifte &
guftalTe tradit Gomefius. buhbeneficio tum fi pater aut matervim
,
Gomef.l. i.
Unde & Ariftoteles author eft,oves qua? fal- eam geminandiper naturam obtineant. Sunt
fiufculam aquam bibunt,
maturius coire, & &loca,ubibis tervepariunt utin Difleren- ,
apartu ubera magis diftenta

fale fruentes, tiisdicemus. Terno fapius aut quaterno
kc~te demittere. Albertus etiam fcribit, in coitu implentur, aliquandototigregiu- &
quibusdam terris marinis , in quibus ficea & nus aries fuflicit. Pariunt nonnunquam&
falfa habenturpafcua, oves per 20. annos monftra. Albertus , Cinirum vocari fcribit, _
vivere , atque etiam parere. In Scotia ve- quiex ove &
hirco nafcitur. Apud Helve- -
fcunturperinculta loca cytifo. In India& tios , tefte Gefnero , nafcuntur capra pofte- -
maxime Praffiorum regione herbis liquida rioreparte, anteriore oves vel arietes, fed .
pluvia rorantibus. In Ponto amariflimo ab- vivere non poflunt paulo poft moriun- , &
fynthio pinguefcunt, quod Alexander Myn- tur. Albertus Mufmonem ex capra 6c ariete
piin. h.n. dius ^lianoauthoreprodidit. De Laferpi- nafci, refert. Apud Columellam vero refer-
1. 19. c. 3.
tj jta Plinius.Laierpiuu vefci folita pccura, tur,exovibus& arietum ferorum coitu fce-
primoque purgari mox pinguefcere, carne,
tum conceptum parcmum colurem retuhf-
mirabilem in modum jucunda. alibi. Si & fe, eumque fimihter duraflfe per fobolem 6c
quando incidit pecus in fpem nafcentis,hoc nepotes: lanamvero, inprimoquidemfce-

deprehenditur figno ove cum comederit , , tu hirtam fed in nepotibus
: deinceps mol- &
dormiente prounus, capram fternutante. liorem fuifle. Ej us autem coloris fcetus erit,
strabo Apud Iudaeos nuclei palmarum illis appo- cujus vena: linguce in prsegnante funt.Mares
Ge ° s
-^nebantur, qui etiam fabris ferrariis apud aut fceminae vi tum aquarum tum admifla-
Babyloniospro carbonibus erant. Delectan- riorum generantur. Ariflot. vero docet, au-
tur etiam coluthea aphace herba lanaria,
, , , ftrinos flatus captandos effe , fi fcemina? ge-
gemmis vitium, adiantho, galli crifta thy- , nerari debent feptenrionales : fi mares. ,
mo, erica, apudBrabantosinprimis, hcede- Idem eflicies , pra:eunte Plinio , fi arieti la>
Eryn-
ra, apiaftro, utTheocritiis prodidit , vum vel dextrum teftem ligaveris. Quod de
giodenique. Apud Ichtyophagos, &circa aqua ex Ariftotele diaum probat Paufa- ,
Calamos vicum Indise , fi Philoftrato fides, nias, dum ait, exCharadro fluvio bibentia
inprovinciaAden, fi PauloVeneto, pifci- pecora ut plurimum mares parere. Ut vero

bus aluntur. In Lydia & Macedonia ex iis- coitum arietum , fale , vel genitalium fale &
dempinguefcunt. Quant.umad.P0/0zw. Al- nitro perfriaione excitant : fic &c conceptio
bertus turbulenta &multi aquapinguefce- a quibusdam , pinguedine nempe nimia,
pktarch. re ait.Plutarchus aquam imbris ubi ftatim a impeditur. Ex congreflli de anni felicitate
qu. *.
yento immittimr, laudat. Vitalis de Furno praefagium fumitur. fimajores natu Nam
ceftate feptentrionalem frigidam , hyeme tempeftive libidine incitantur, annumefle
VarroR. meridionalem tepidam depradicat. Varro felicemgregipaftores confirmant: fimino-
R.I.2.C. 2.
a q ua2 mutationem huicpecori nocere , fal- res , infelicem. Poft ordinarium coeundi
parms. tem eo tempore , quo fit admiflura , fcribit. tempus concepti Cordi antiquis vocantur. ,
Arifl. h. A.
Oves anicuLc coeiint uterum ferunt, tefte & Inter Oves & Capras occulta qusedam ami- sympathia
5-c «4-
^riftotele prxftantiortamen proles quam viget, ideo fimul libenter pafcuntur. fcf^H
•
s
cix.ii
fenefcentes mares &

fceminx procrearunt. Exarietinis cornibus tufis 6c defoflis , afpa-
ragos
,
D E QJJ A DRUFED, 4it
ragos nafci, quidam fcripfere negat Dio- , increfcere incipiunt, notum. Non rnodo
fcorides. Si eadem fepeliantur ad radicem fui generis fimiles , fed & alias , hominem
fru&usejuscitius maturefcere,
fici arboris, adeoipfum, inceffunt. Saevitia repellitur,
fcribitAlbertus Magnus. Qua: de vefper- fi , menfura: pedalis
, aculeis confixam ta-
tilione produntur, inter magicae vanitatis bulam advcrfam fronti cornibus religa-
,
fpecimina reponit Plinius. Inimicrtias cre- veris vel cornua fecundum auriculas qua
,
dunturfovere cumlupo,urfo, tigri,ele-

, curvanturinfkxuterebra perforaveris ; vel
phanto lupo inprimis , corvo , aquila , fer-
, etiam caftraveris. Eosdem per fex menfes
pentibus,apibus, eruca. Stirpes veroiisdem hybernales finiftro incubare lateri, ab x-
noxias funt, Aconitum, Nerion, Evony- quinoclio verno fupra dextrum latus , quo-
mus, Sabina Sanguinaria, Polygonum, N u- modo fcil. foi
ab eodem tempore dextrum
mularia, Calamogroftis, Anagallis,Ervum, hemifphxrium , reliquo ambit finiftrum,
Glans, Duva & Thapfia. Quas de lupi inte- quod Macrobius & Êlianus prodidere,
ftinis, tympano , & aliis dicuntur , alibi exa- experientia falfum eft. De csetero , amat
minabimus. comederint
Sanguinariam fi hoc pecus frigidos fontes : radicitus her-
toto ventre diftrahuntur fpumam quan- , & bas carpit,& arbores deftruit lac per oclo :
dam tenuem tetri odoris exfpuunt.Calamo- menfes habet antecedente hyeme copio-* :
groftis comefta fitim maciem, tabemin- , & fius avidiusque pabulum ventri ingerit,
vehit, &fanguinem in ventriculum elicit. quafi de viatico pro futura indigentia fol-
Duvam (herbaeft apud Gallos, ficiisdem licitum j frigoris eft impatiens^ quamvis
vernacule di&a) fi guftaverint innafcun- , veftitifiimum illae tamen minus perhor- :
tur in jecore parva quatdam animalia nigra, refcunt quibus cauda amplior. Eum fe-
,
qua: fimiliter Duva: vccantur. Ervum no- qui folere, qui vellere aures ipfarum ob-
xium eft, quod menfe Martio feritur. Si turaverit , Mizaldus prodidit. Agreftes
glandem copiofius comederintjabortum fa- cum confenuerunt , a propriis fcetibus
ciunt. In Attica Thapfia: radicem nontan- aluntur. Agnos odore pofteriorum nofce-
gunt, peregrinse depafcunt, & aut alvus fol- re, apud Albertum legimus. Cubant dif-
vitur , aut intereunt. Tonitru confternatis, ficiiius quam caprx. Fceminse urinam craf-
fi aliqua non concurrerit, abortit. In Thra- fiorem reddunt quam mares. Menfes ipfis
Beiion. cb- cia vero, ut Eellonius prodidit,binas Turcae & capris tempore coeundi indicari, idem-
fer.i.3.c.5i.p
utant e fTe fbellas Julio& Augufto no&u
, que poft coitum etiam fieri ad tempus,
apparentes , fibi plane verticales quarum , moxdefiftere, donec parturiant: tum de-
fplendorem oves caput artollentes con-
fi ulio indicari : itaque paftores proximum
fjpiciant, intereant. Ideo tum fub te&is ha- eflepartum intelligere a partu autem pur- :
'jG^. bentur. Vitamaddenos annos, fedmagna gationpm fecmi nhnndc , primum leviter
ex parte pauciores vivnnt Facit tainen & cruentam , poftea valde , Ariftoteles au-
locidiverfitas ad longcevitatem. Albertus thor Agninam veteribus defpicatui
eft.
namque in quibusdam locis ficcis & mari- fuiffe, quidam , & inter eos Turnebus, vfmin
nis ad viginti annos vivere fcribit. Ariftote- credunt: Plautus tamen coram fuifTe Ro- Cibo '
les , duces pecoris ad quindenos. Oves M- mx, tradit:

Horatius in deliciis repo- &
thiopicae ad duodecem& tredecem annos nit ut exta agnina jam memoratus Co-
5
Vox. vitam agunt. Vox ipfis propria balare, Grae- micus Athems quondam interdi&um
:
cis $\Yixa£w{- Hcmerus tamen y^zuûce^ fuiffe ne quis intonfum agnum in cjbo fu->
dixit agnos & apud Claudianum , agnos
, meret , Athenseus aurhor eft. Modice
Arift.H. A. grundiile, leges. Peculiarem in coitu habe- vero eft calida, cum fuperflua humidita-
1.4.04. re, Ariftotelesauthoreft. QuantumadNa- te , qux quo agnus junior , copiofior.
ingZumy turam, Ingenium Mores ovium, adeo & Ideo etfi robuftis utilis , infirmis tamen
Morcs. funt ftolidse & amentes, & homo vr& Geflufys ventriculo quod vifcofo humore adhar-
,
& dfAvoKuv, pro ftolido fatuo nominetur, & reat noxia quanquam Crefcentienfis an-
:
.
& in proverbium abiverit , nullam ovium niculos commendat. Columella autum-

utilitatem effe ii paftor abfit. Manfuetse
, nalem verno prcefert. Capita inter delica-
funtesedem, &
cum caeteraanimaliainpar- tiorescujusdam convivii cibos numeran-
tuvelapartufaevirefoleant, ha: , tefte Ari- tur. Agnus Syringatus Terpianus , Pa- ,
ftotele, non fseviunt. Q uamvis autem qua- fticus, diverfi apparatus funt nomina. Arie-
cunque occafione perhorrefcere Quintus tim caro minus eft humida fi bene con- , &
Calaber innuere videatur agnos tamen au- : coquatur , fanguinem laudabilem generat,
daces Horatius dixit. Praster paftorem & maxime caftratorum. Donatus Antonius
canem itineris ducem arietem habent, quem Ferrus, vervecinam omni astati, regioni
tamen paftor primo inftituit , viderefque e & tempori fi fit juvenis bimula , medio- ,
ftabulo egreffas militari quafi ordine ince- criter pinguis , & in optimo aere ficco,
dere, prarfertim fi a paftore, cujus vel fi- optimisque herbis educata , convenire
bilum intelligunt , depofita: fuerint. Arie- ait j talesque effe afferit verveces , qui in
. tcs pugnacifiimos efte , fimul ac ipfi cornua lublimi Trivicanomontenutriuntur: fecus
F '
atitem
,: ,
autem ejflfe quihumidis aluntur in locis '&
, , na pra^terquam bupreftin
, aconitum. &
propterea in Campania nullo fere precio Contra quartanas quidam , referente Plinio,
Bdlon.ob- haberi. Eellonius longe fapidiores efle ju- trescyathosanteaccenionem, cum fimihi-
quod paftoribus in T hracia
' *
c6o. '
dicat, fi integri, rundinum drachma una , fumi jubent. Sex-
fupra NejGTum rluvium fuetum, aifentur. tario fi quis adjiciat Cnici purgati denarios
Athen.1.4. Teftes apud Athenacum inter delicatiores quatuor, & decotlrum ita bibat, molliet ven-
cibos cenfentur. Medullam inter venena, trem. Alvi exulcerati fluores tenefmi &
cui phafiani caro obfiftat , repofuit Arnol- eodem ignitis calculis decocto fifti |Dio- ,
iiaT
CrI " ^ US: at Homerus, Afty ana£ta ea verci foiffe fcorides tradit. Seru?n ventrem movet, &
fohtum, author eft. Ovitta faporis eft ingrati, bilem expurgat. De Butyro ha?c apud Pli- plin.H.N.
nimis humidi, 8c mali fucci. Quia aeftate mi- nium reperiuntur. Reduvias & qusein di- 1 2 9- c ---
nus quam verno tempore convenit ideo in , gitis nafcuntur ptery gia , tollunt canini ca-
qnibusdam locis, magiftratus poft Divi Ja- pitis cinis , aut vulva deco&a in oleo, fuper-
cobifeftimijid eft,vicefimuni quintum Julii, iliito butyro ovillo , cum melle. cafens ve-
mattari prohibet. Pedesnonexemptover- tus dyfentericos recreat, & in cibo fumptus,
miculo, ut fup. monuimus, naufeam ftoma- vel rafus & cum vino potus , cadiaco mede-
cho inferunt. Armm elixus & refrigeratus tur. Comu arietis uftum & cum oleo contri-
fsepeeditur. Expulmone minutal fit. Ex/V- tum, atque inde derafum a quibufdam ad,
core apud Helvetios Tigurinos, Gefnero re- crifpandum capillum adhibetur. UnguU
ferente, tomi quadrati, qui omento circum- cinis cum melle muris aranei morfum fanat.
voluti &herbis odoratis aliquando, veru-
, Coagulum contra paftinacam omnium &
bus ligneis transfixi, in craticula afTantur. marinorum icrus vel morfus drachma: pon- ,
Suntqui integrum diligenter cum medulla dereexvinofumi, fcripfit Plinius. Infanti-

panis contundunt, &per linteum vel cili- bus etiam, qui la£te concreto vexantur, pra>
cium transmittunt deinde aromatibus ad
, fidioeft, exaquapotum: aut fi vitium coa-
faporem coloremque commendandum,mo- gulato latlre acciderit , difcutitur coagulo
dice infperfis, fervefaciunt , & turdos in ju- exaceto dato. Siftit itidem fanguinem ex
recarniumelixos, ac modice butyro frixos naribus fubditum vel infufum , fi alia non
imponunt. Lac eft tanto melius quantore- profint. De fevo notandum eft, aliquando
centius,idem de Cafeo fentiendum. Impro- fimpliciter, aliquando ex renibus, vel omen-
ffusmMe- batur etiam nimis falfus. Medicinam quod to privatim nominari. Quidam innomina-
fpe&at agni morfui venenato , calentes
, tus, eo ad lgnem liquato linteum intingi , &
poft cucurbitulas impofiti , venenum extra- parti aduftx imponi jubet , atqueita curari
here ./Etius prodidit ius in quartanis uti-: afferit. Perniombus cumalumine,teftePli-
liilimnm eife Rrunus Cerebruw m^niV ron-

•
nio, imponitur. Vetus cumcinereemulie-
ferre, ex quodam manufcripto Gefnerus. rumcapillis.furunrnliqniedetur. Exomen-
Deco£tum pedum doloribus vefica? Plinius. to, pracipue a renibus admixto cinere pu-
,
lejliculos arietis tritos & cum aqua potos, micis , & fale caeteris verendorum vitiisme-
comitialibus. Pulmones arietum excrefcen- detur. Medulla agni ad ignem liquefatta ,
tesinulceribus carnes adaequalitatemredu- cum oleo nucum &; faccharo albo epota, &
cunt affus praefumptus ebrietatem arcet
: calculum veficae difiblvere dicitur, fi Alber-
Livores &
fugillationes minutatim concifus to credimus TJrinam o vis rubra? aut nigra?,
.
6c impofitus ftatim fanat, nigras cicatrices & idem, hydropi perutilem effefcribit, fed
ad candorem perducit. Eft ejusdem in & praxipue, fi cum melle fuerit mixta. Quan-
purgatione uterorum ufus. lecur, oculis tum f&Jlercm fk.fimum. Medicus quidam in
cruore fuftufis, eximie prodeft, fi pariens in- Myfia, tefteGaleno, ovium utebatur fter-
fletur, idemmeracius prxbendumin cibo, core ad acrochordonas, &
myrmecias, &:
fuadet Hippocrates. Lten toftus & in vino thymos, & furunculos duros , quos clavos
trituspotusque ileorefiftit , fi Plinio credi- nominant, acetovidelicetdiluens; quin&
mus , qui ahbihoc fuperftitiofum recenfet. ulcerum ambufta ad cicatricem illo duce-
Pecudis lien recens , magicis praceptis fu- bat, nempe, ftercus hoc cerato rofaceo com-
per dolentem lienem extenditur,dicente eo- mifcens. Fimusex aceto illitusapudDio-
qui medcatur , lieni fe remedium facere. fcoridem , epiny ftidas, clavos, penfiles ver-
Pofteajubenteum inparte dormitorii ejus rucas , thymos, &: ambufta igni, rofaceo ce-
teftove includi, &
obfignari annulo , terque ratoexceptus. Galenusexoleotritum, in-
novies carmen dici. Veficam ovillam uftam ftar cataplafmatis imponijubet, advulnera
bibendam jubet prabere Galenus his, qui fe recentia gladio aut ligno illata. Magna vis
in fomno permingunt , idemque remedium &: in cinere fimi, inquit Plinius, ad carcino-
Mizaldus repetit. Fel pecudis cum melle mata, addito nitro , aut cinere ex offibus fe-
aures purgare prodidit Plinius. Eodem tol- minum agninorum, pra:cipueinhisulceri-
luntur porrigines , cum terra Cimoha illito bus quse cicatricem non trahunt. Fimo quo-
capite , ut inarefcat. Cum fuo fevo lenit que ipfo ovium fub tefta calefa&o &c fuba-
,
podagras. Z^laudaturcontraomnia vene- £to, tumorvulnerumfedatur. Addolorem

coli-
,,,
,
D E QÛ A D R U P E D. 4,3
colicum hoc eft Marcelli.Stercus o vis mon- \

fedisrhagadiis, & condylomatis, cum buty-»
tanae menfe Septembri deficiente luna pri- , ro & meliloto, medetur. Secundum eun-
die inclufse , mane excipies , & fole dura- dem vulneribus medetur cum hordei cinere
bis, atqueinpulverem rediges, & habebis &a:ruginecequispartibus, ad carcinomata
in vafe vitreo five ftanneo , cum ufus exege- quoque ac ferpentia valet. Erodit &*ulct><
rit. Cochleare plenum , colico ex aqua ca- rummargines carnesque excrefcentes, ad
lida, fifebriciraverit, fmminus, cumvino a^qualitatem redigit. Igni facro medetur
pertriduum,dabis. JW/^puraaut per fe cumpomphoryge&: rofaceo. Somnos alli-
impofita , cajcis doloribus , aut accepto ful- cit cummyrrhas momento, in vini cyathis
fure mederi, teftatur Plinius , tantumque duobus dilutum.Maculas in facie cum mel-
pollere ut medicamentis quoque fuper-
, leCorfico , quod afperrimum habetur ex~ ,
ponantur. Pugnacis arietis e medio cor- tenuat. Quomodo& colHgatur &: paretur,
nuum lanas fuffitas , Nicolaus Mirepfus videapud Aldrovandum. Sylvius denique,
imponi jubet , loco dolenti in hemicrania nefcio quo authore, cutim pedum &: roftro-
doloremque fedari promittit. Cinis crema- rum bovis &ovis lento igne diu coqui tra-
tarum ex Diofcoridis fententia cruftas ob- , dit, donec veluti coagulum remittat , idque
ducit , excrefcentias in carne cohibet, & exemptum , ficcatumque , in aere perflatili
ulcera ad cicatricem perducit. Mundae au- ad hernias commendari. Et tantum quidem
tem &: carpta? , in fi&ili crudo cseterorum , de ufu in Medicina. Dantur&in externis^/V;<?K "
mms '
more uruntur. Qmdam

detonfam eam quidam. Lana enim veftitus eft materia: fed
alii evulsam decifis fummis partibus fic- & pelles humani corporis funt operimen-
cant, carpuntque, &in fi&ili crudo com- tum. Bedevini ex Arabum genere Vitriaco
ponunt ac melle perfundunt utrumque.
, tefte^plserumqueiis veftiuntur.Zenoetiam
Alii haftulis taedo fubje&is & fubinde inter- Citicus apud Laertium , Cratem Theba- Lam. !. 6.
ftratis,oleoafperfamaccendunt, cinerem- num ovispellempallio fuo infuiffe fcribit.

queinlabellisaqua addita, confricant ma- Vulftanus quoque Vigarnienfis in Anglia
nibus, &
confidere patiuntur , idque farpius Epifcopus veftitu ex pellibus ovinis ufus
mutantes aquam donec hnguamadftringat eft, quod nonlynces Dei, fed agnus in tem-
leviter, nec mordeat, tum cinerem repo- plis cantaretur. In tragcediis etiam earum
nunt. Visejusfepticaeft, efficaciflimeque ufus,undequi gefiabant^<p#e/>"w diceban-
genaspurgat. Lanafuccida, quas colligitur tur. Cavendum tamen eft ne ovium quas ,
ex ovibus tonfis inter xquino&ium vernum pefte periere pelles adhibeantur.Pauci enim
&: folftitium , quo tempore fudare ccepe- ex talibus, non phthiriafin modo , fed & fa-
runt , laudatiffima quse de collo demitur. crum ignem gignunt, Mirum vero quod-îan.tf.
A ' X ' C,S °
Subveniunt tales lana* Diofcoride , in-
tefte fcribit jfelianus ; ex ovisa lupo demorfsela- '
ter initia vulneribus percuffis, defquamatis, na veitis pruntum in corpore ejns excitat
,
lividis j offibus frattis, aceto, oleo, aut vino qui ea veftietur. Ex eadem lana cingula fie-
imbutse fiquidem facile fuccos combibunt,
: bant , quibus novas nupta? apud Romanos
quibusimmerguntur, & ob pecudum for- prarcingebantur. Pefcia, in Saliari carmine
dem (fic Oefypum vocant) emolliunt. Ca- capucia ex pellibus agninis fuere. Mollo-
nis rabiofi morfibus inculcata poft diem ftans vocat Feftus pelles ovillas quibus ga-
feptimum folvitur teftePlinio, reduvias-
, lex tegebantur. Earundem pellium ufus lo-
que fanat ex aqua frigida , ex oleo calido co chartx fuit. Ventre Diophanes ad necan-
humidis appofita medetur ut ait Marcel- , da animalcula noxia utitur. Ex tefticulis
lus. Refert Herodotus, Pamos paftorales arietinis crumenas olim factas , Cicero ad
in filiis quadrimis , venas verticis lana fucci- Herennium innuere videtur. Suffifcus etiam
dainurere , nonnullos venas temporum , ne folliculus eft teftium arietinorum Fefto,
unquam fcilicet pituita e capita defluens quo pro marfupio utebantur. Inteftina mis
officiat. Quod fi pueris inurendis fpafmus noraadfides &arcuum nervos adhibentur.
contingat urina hirci afperfa eos hberari.
, Menfe Majo cafeum coagulabimus fynce-
Si talumautungulam bovis vomer lseferit ro la£te, coagulis agni vel hsedi. Urina nitri
picem duram & axungiam cum fulfure & fadtitii materia eft. Offa manubriis cultello-
lana fuccida involutam , candente ferro furum inferviunt. Stercusagrisutile. Cande-
per vulnus inuri jubet Columella. Plinius lam ex fyncero arietis fevojcriniis tenui lin-
fanguinem e naribus lana fuccida, aitfifti, teolo infertam,veftiariam fupelledilem a ti-
cum oleo rofaceo & alio modo auribus fas-
, neis inoffenfam cuftodire, Mizaldustradit.
pius obturatis indita fed & alibi : fiftit , fi Tnfferentia-s apilo feulana, & loco fumemus, Differmi*.
articulos extremitatum pradigaveris. Oejypo easque promifcue trademus. Ariftoteles
feu fordibus lanis inhserentibus , Galenus Scythicas pilo molliefleait, Sauromaticas
concoquendi vim tribuit , cum aliqua dige- duro. Horatius Tarentinaspellitascogno-
rentefacultate. Diofcorides cum JEtio, ex- minat,quod mollioris fint velleris.Colonicae
calefacere, ulcera explere, &emollire ait. dicebantur, hirfutsequod qua? agris cole-
,
y
Apud Plinium , vulvae inflammationibus & bantur. Cujusiconem hic damus.Exdem &z
F 2 Mon-
. ,
Montanse dicuntur , unde c^vcv t^dltov ex neenfis feuAngolenfisitaaMarcgravio de-
& non pe£tinata lana. Sunt Scfera
fquallida fcribitur. Magnitudine arietis noftratis.
oues non quidem multo noftris domefticis,
, Caputhabet craflum arietinum, occipitio
utGilliusexOppianotradit, majores, fed tamenmagis prominente quam innoftrati-
certe «ad currendum velociores, & adpu- bus aures pendulas caudam usque ad fuf-
: :
gnandum fortiores , tum retortis cornibus fragines pendulam: fcrotum magnum, &
tuminfeftis, & robuftis frontibus armatse. penem in medio ventre: cornua parva deor-
Ssepe in fylvis apros impetuofos ad terram fum usque ad oculos incurvata & quafitor-
abjiciunt, interdum impetu faclro inter fe ta adcollum inferius, jubam habent pen-
:
pugnant. Julius Capitolinus teftatur, fuo dulam longispilis conftantem, inreliquo

temporeextitifle Gordiani fylvammeniora- corpore breves pilos hircinos: nullam la-
bilem, in quapi£ta tum continerentur , tum nam. Caput & aures funt nigrae caudx quo- ;
alia diverfa animalia,tum oves ferae centum. que dimidia pars ab exortu , reliqua pars al-
In Adimain Lybias folitudinibus , animal eft ba: adoccipitium pili funt albi; cruraan-
Sealig.Ex. fonnaarietina, afelii magnitudine, aurium teriora usque ad genua alba, inferior medie-
2 7. n. 8
oblongarum &pendularum, lanamcurtani tasnigraj poftenora crura tota nigra & cir-
1
Johan. Leo
gerens; & feftbris patiens , tametfi non ad ca anum corpus & dorfum album ; in lateri-
AJricae 1. 7.
eum ufum , fed ad lac habeatur. Contra bus autem nigras habet maculas. Crura &
quam noftratibus fceminis cornua maribus , pedes habet, altos hircinos , duabus ungulis
nulla. In defertis Lybiae frequenter repe- nigris. Variant tamen hx oves colore uti
riuntur, alioquin rari , licetpla?rumque in noftrates ; & quaedam fpecies caudam ha-
agris Numidia: videantur, quod prodigii bet tibiam humanam craflam ad fuftragi-
locohabent. In JEgypto lana ovium, pilo nem ufquependulam & pinguem; caret illa
propior quamlana?, tefte Plinio, ex qua ve- ad inferius collum. Lanam
fpecies juba illa
ftis detrita ufu tingitur rurfusque xvo du-
, quoque non habet,fed pilos caprinos. Gran-
rat.Ibidemovesmajoresquamin Gra?cia; diores funt noftratibus & ingluvie pendula
Circa Damiatem verveces rotundis & tam
, inftar bovis. In Afia rubram quaedam ha-
ampiis caudis fpedlantur ut vix eas fufti-
, b ent lanam Regio Camandu , fi
. Paulo M .
neant. Leo Africanus fe qux pondere li-

, Veneto credimus, nonminoresafinisalit, il-
bras quinquaginta, aliquando centum vi- lasque pulcherrimas & pingues , quarum
Diodor. Si- ginti sequarent, vidifie fcnbit. In Êthiopia cauda odoginta libras aliquando pendat.
cul. Biblio -
thec.I.4. non habentlanam,fed camelorum pilis hir- Canufinis lana eft rufFa , feu fulva. In Chio
-ffilian. H. futae funt, quod Diodorus Siculus,./£lianus funt parva? ftatura: inopia pabuli, fed ca-
A.1. I7 .
c 10.
& Strabo prodidere. Johannes Bohemus feum ex iis laudatiflimum fieri , Êlianus
Sttabo 1. 7. vero parvas effe addit, &
incolas cauda hu- author eft, In Clazomeniorum agris tefte ,
jus pecudis pudenda iiia obtegere. lri JN u- Henriolao, pecora procrean ajunt aliis lo* ,
bia arietes cornuti nafcuntur, nec modo ma- cisleucophcea ,alus pullajalii» curacino co-
res,fed &fcemina: cornuagerunt, cui mira- lore. Coraxinorum lanitium omnium pul-
culo arquandum eft, quod ibidem oves , te^ cherrimum, tefte Strabone ; Ideo admiffarii
fte Plinio,quarto nonnifi die bibant. Tuneti arietes talento emuntur. Apud Cretenfis in
etiam prout in ^gyptoreperiuntur, adeo Ida monte, funt, oves paftoribus Striphoce-
craflas caudas habentes, ut fe loco dimovere ridi&a*, cornibus ere£tis, ut unicornu, in
non poifent: verum qui eorum curam ge- ambitu canaliculatis , &
cochlese in modum
runt caudam exiguis vehiculis alligantes,
, contortis.Arietem noftratem magnitudine
Bellon. obf. gradumpromovere faciunt. In Angliaprse- non fuperant. InErythra*a infula, quaeforte
1.2. c.6o.
ter rorem cceleftem nullum bibunt potum, Gades, oviumlac, ferum propterpingue-strabo.1.3.
Herodot.
& de induftria a fontibus arcentur, quod dinem non habet quin & intra triginta dies
•,
iElian. H. experientia docuerit, bibere ipfis exitiale. fuflbcantur , nifi aliquid fanguinis detra-
A.I.10.C.4.
In Arabia quaedam tricubitales trahunt cau- cTrum fuerit. In quadam Scotias regione , (i
das prodenteHerodoto, quasdam cubitum H ectori Bpetio fides , flava^ habentur oves,
latasutapud Êlianum legimus. Talesvel dentium aureiplane coloris , carnes haben-
his ftmiles in Arabia Petrsea & Felice inve- & lanas. In Gortynide, Oppia- oppian.
tes croceas, de
niuntur. Caudaaliquandovigintifex, ali- nus, referente Êliano , tradit oves eflfe ruf- venat L- z-
quando quadraginta quatuorlibras pendit. fas&quadricornes. In Gothlandia, finos

Ibidem arietesfunt ufque in terram criniti, Olaus M. non falht, arietes funt, quibus aus -I7- i i
Hic , qui fub nomine Indici datur fed re- , quaterna vel oclrona cornua crefcunt, aci.
veraArabs, cornibus omninocaret, lanam quibus tantum ferociae mutuantur , ut
habetpromiflam, cauda terram contingit. fibi & aliis animalibus nifi ferra demantur,
Nierernb. Arietis fpecies eft aries Moromorus , ut incommodent. Lanam habent mollem
H.E.l.9. eum Nierenbergicus vocat, Rafus eft, & & longam. Hirta ex Hebridibus una ,Boet.indc-
oves vel maximos hircos altitudine^ ^-^
c.5*. 1 "
ftupiditatis quodamgeftu folet confiftere, fert
& ferene attendere obvios , aliquando terri- fuperantes , cornua bubulis craflitudi-
Marc^r. fed longitudine aliquantum
Hi&BtafiL
tus aufusit
o cum farcina. Aries vero Gui- ne aequa ,
I.4.C.10. etiam
D E qJJ A DRUPED, 4;
etiam fuperantia praeter caudas in terram
, tie diiferunt. InPeruoves ad afellorum
usque prominentes. In Hifpania tempore , magnitudinem crefcunt,longis cruribus,
Marinei , tanta erat ovium copia, ut multos craflb corpore capite , longo , collo & effi-
fe ibi noffe fcribat paftores , quorum unus- gie quaii cameli,carne optima, agnorum
quisqueovium XXX. M. poffediffet. Inea- maxime. Caftratos aratum duci, & dorfo
dem agnos melius quam alibi nutrire Julius ferreligna: 11011 clamarc colore , effe alboj
Ariftot.in Alexandrinusauthor eft. Apud Illyrios fe- nigro & cinereo. Quinquaginta onerum
,
Lin^
abl ~
runt pecora bis anno parere, & quidem plae- pondo fuftinent,&tergo fublatum, ad ali-
rumque geminos multa vero etiam ternos,
, quotpaffuum milliavehunt: vefci tamenfi
& quaternos, quandoque quinos. LacTis urgeantur, fedentes, ore cohverfo ringen-*
quoque fesquicongium ab eis emulgeri. In- tes , fcedoodore confpurcant,nonuftaefint,-
dorum o ves apud Êlianum ad maximo-
, , tum humi fe accJinant nec inde ulla verbe- ,
rum afinorum magnitudinem accedunt, rum vehementia, mfipenitusclitellisexo-

quatuorfaetus cum plaerumque pariunt,tres nerentur , propelli poffunt. Lanae tenuitate,
cum minimum. Caudae longitudo ad pe- longitudine &
copia noftras fuperant. Fru-
des usque pertingit , quae etiam matricibus, mento vefcuntur, fed adeo pauci funt cibi &
tumut faciliusineantur, tum ut ex adipe & potus, ut triduo imo quatnduo abfti-.
earum oleum exprimatur, abfcinduntur. neant. Mathiolusnobis eiusexacTam defcri-
Arietum quoque diffecantur , & adipe ex- ptionem dedit dum ait Refert hoc animal
, :
einto,iterum confuuntur,& quidem tam ex- partim camelum,partim cervum,adeo ut re-

acTe, utneveftigiumquidem cicatricis ap- £te quidem Graecoidiomate iXaQcxcLpviXov
pareat. Quorumicones arietum hic damus, appellaripoffecrediderim. Longitudo to-
unuseratfinecornibus & cauda,loco ejus tius corporis a cervice ad caudam fex pe-
nefcio quid habens extuberans , & fub mendum eft.altitudo vero a dorfo ad pedis plan-
to veluti palearia , totus candicabat praeter ,
tam, quatuor tantum,& colli longitudoa
caput & extremas ungulas, quae erant nigra. fcapulis ad cervicem duum. Capite co//o, , ,
Alter erat infigniter mutonatus reflexis & ,

orc , fuperioris praefertim labii fciffura, ac
convolutis cornibus , quae,ut& totum ca- geriitaliCamelum fererefert. Auaput ob-
put , coloris erat cornei: rorftrum autem.pe- longius eft: aures habet cervinas, oculos
des, &teftescaudaequepars mferior candi- bubulos. Anterioribus dentibm in fuperio-
cabant, caetera ruffus. Iftriae feu potius Li- ri mandibula caret fed molares utrimque ,
burniae ovium lana , quam la-

pilo propior habet, ut bifulca fere omnia
, ut illa etiam &
nae , ut ait Plinius . In Italia genus quoddam ruminat. Borfi eftfenfimprominente, quod
ovium effe , Gefnerus ex amici relatione perinjuriama pi&ore neglecTum eft; Sca~
fcribit , quod natura quatema aut fena cor* ,
pu/is prope collum deprellis , /ateribm tumi-
nua aliquandogerat,fed imbecilles easdem, dis, ve&trelato, clumhus aluoribus : & cauda
&lana Laodiceae in Afia breves
inutili. brevi fpithamae fere longitudine : quibus
oves, villo fummam nobilitatem habent, omnibus cervum fere refert , quemadmo-
tefte Plinio. Inter Lufltaniae fertilitatem, dum etiam cruribw , praefertim pofteriori-
quam Athenaeus ex Polybio defcribit , a* bus. Pedes i\li bifulci funt, diduda ante-
gnis trium vel quatuor obulorum precium rioriparte divifura. Uugues habet acumina-
efleconfueviffe ait^ fuem, quaead centum tos , qui circa pedis ambitum in cutum craf-
librarumpondus accedat, quinque drach- fam abeunt. Nam
pedis planta non ungue,
Athen. l. 8. mis in ccenam emi ovem duabus. In Ly-, fedcuteutin multiiidis & in ipfo Camelo
bia cito apparent cornua in capitibus arie- contegitur. Retromwgit utcamelus 3 fkteftes
tum. In Macedonia qui candida fibi nafci fubftri&os habet. Pectore eft amploi fub quo
pecora volunt , ad Ahacmonem ducere:qui ubi thorax ventri connecTitur extuberat ,
nigraaut fufca ad Axium, Theophraftus globus ut in Camelo , vomicae fimilisê quo

,
tradit. In Madagafcar reperiuntur oves cau* nefcio quidexcrementi fenfim manare vide-
dis maximiponderis. In Magnefia & Mefcn txxr.Color colli, cervicis, pedoris anterio- &
potamia bis pariunt. Milefiae tertium boni- rum crurum eft illi albus , reliqui vero cor-
tatis locum obtinent. Apud Mofcos ,in de- poris fubruber vel ex nigro rufefcens.
, R o^
fertiscampis circa Boryfthenem Tanain & ftrotamen eft nigro & anterioribus cruribus
Rha,oviseft fylveftris, quam ipii Seigios a genu albicantibus. Cicur ac manfuetum
vocant, narrante Barone Herberfteinio eftanimal fed frigoris impatiens , ut alia
,
magnitudine capreolae , brevioribus tamen quae ad nos e calidis regionibus afferuntur.

pedibus cornibus in altum porre£tis,&qui-
, Neminem offendit fed miro admodum in- :
busdam circulis notatis (ex quibus Mofci genio ab illata fe vindicat injuria. ubi Nam
manubria cultellorum transparentia faciunt) aliquis illud vexet vel circa clunes oppri-
,
velociilimi curfus , & altiilimorum fal- mat non calcibus aut morfibus fe defendit3
,
tuum. Nabathaei referente Strabone oves, fed vomitu vel cibi vel humoris in vexan-
habent albas. In Naxo duplici funt felle. tem retrofum cumimpetu ejaculato,ad
Apud Panchaeam plurimum abaliis molli- protenfam colli longitndinem. Salacifli-
F 5 mum
+« HISTORIA NATURALIS
mumhocefTeanimal,id mihi conjecruram ARTICULUS IV.
quod cum fuigenerisfsemellis fit de-
facit ,
ftitutum , magna cum prurigine capris fe
De Capra & Hirco domejikis.
Commifceat 5 non tamen ere&is ut , alias ca- TN hiftoria hae de Capra? primo mox AWrovand.
, ,
prae hirco afcendente folent , fed humi ven- -*-Hirci,tandemHcedi nomine, in princi- deBiruIds
c' 9'
treaccubantibus,ita cogente animaliante- pioagendum eft.Caprasacarpendisvirgul-
rioribus cruribus. Itaque fuperafcendens tis di&os effe fcribit, Varro,Cicero &Ivlon- 3
coit, non autem ut falfo deretromingenti-

, nius. Feftustanquam crepas vult dici ,quod
busanimalibusaffirmatAriftoteles averfis , cruribus crepent. Martinius a kcLû voro,
clunibus. Adeo venere vernali autumnali- quod fit animal wiKihctpa^v deducit. Pro ,
que tempore ftimulatur hoc animal

ut il- , setate & fexu variant nomina.Grsecis dicitur
lud viderim humile quoddam prasfepium cu% ab c&i<xr{v ruere , & cum impetu ferri. Di-
avena refertum confcendiffe genitaleque , cuntur vero euês tam e/?e/<po* recens natx ca~
illi magno cum murmure tamdiu confricaf- pra , quam xpdpoi , quas funt anniculx, vel
fe , quOusquefemen redderet , plurimis una medise setatis, & adultae quae igdyoi , licet
horareplicatisvicibus. Nontamen conce- hoc nomen maribus duntaxat competere vi-
pere caprat hujufce animalis femine refer- deatur. Synonimaoccurruntplurima. Mo-
tx, tum, quod, ut puto, vi coacbe illi dernis Grsecis vocatur y&a, Tyrrheniis k&- ,
proftiterint continuo balantes; tum quod ^#,Cretenfibus Ka^cvco. HefychiuspÂ^,

cumhocanimaliearumnon conveniat fpe- & dsiyvccf vertit capras -, Ki&fog funt capra*
cies.Indicam ovem appellabat hocanimal, fcemelke quse cornua utplurimum habent.
qui illtid ad nos advexit , atqui a noftris ovi- KTjXdhg caprse in fronte fignum habentes
busquantum diftet,tuipfe judicare pote- , qux mulgentur
inftar calli. fitadhg vwdg :
ris.Ha&enusMathiolus. Ab his plurimum agreftis:^^^ hyeme nata.Grammatici ta-

differunt , oves illae Chilenfes , quarum ico- men xpcvpov pro omni caprario genere o-
, ,
nem iftam Belgx attulerunt. batis omnia mnisetate & utroquefexu inter pretantur.
quadrant inquit de Laetim, quoad corporis
, Sed& pviyt &cp/,Kcihg caprae funt, Hircus 9
compofitionem; prarterquam quod poftici qui Sabinis fircus vel ab hirfuto , quod ab
,
pedes ungulas bif ulcas habeant , priores au- Ebrseo -pn adurere, quod animal fit libi-
tem in quatuor divifos ungues, quod & dinofum,dicitur Graxis eft r&cy(& vel a ,
prolixis admodum villis lanse veftiatur, a tftoytv &

tfetyeiv edere , quod vorax fit: vel
quaminprimis commendant. Casterumna- *sfyd 73 ifa,%v fyfia, \%m , a pellis afperitate:
turabeneconvenit cum prarcedentibus ita , vel xssro giîxM i currendo. Capri nomen
nt haud dubium fit unius generis animal ef- Men-
obtinuit , qui caftratus eft Êgyptiis :
fe tantum ratione cceli fub quo degit va-

, des. Hadw eft id quod ex capra Schirco na-
riare niii forte incer utrumque nt diftmctio
: fcitur Ab Ebracio potius m quam quafi
illa, quam obfervavimus in defcriptione fcedus dicitur.Martiaiis rsetum quserulse ru-
Ind.Occidentalis; ut omnino exiftimo. Spu- dem Hefychio & Ethy-
capellse appellat.
tum ejaculatur in vexantes; fcribit P. & mologo dicitur Varino ad tres vel
ee/<p(f^ ,
Alonfod' Ovaglie in Hiftorica Relatione quatuor menfes poftea jipafov dici, donec
,
Regni Chill vulgocredi in parte corporis

, pariat & mulgeatur. Rhodiis audit kcc^cv-
humani quam fputum illudcontigerit , fca- v(&, alias etiam K£Kf>v(pa,A(&> 3 aut x/>jj^v@-.
biem generari. Pollentia juxta Alpes,oves quadam lege dicuntnr,
tyuLa,ha,ptdmf>Kes in
Martial.l. habetcanivelleris, apud Martialem extat. quod frugum calamos depafcerent. Biful- Defcriptfc
i 4 .Epigr.
*57-
Apud Rhsetos , .arietes fex vel feptem an- cas effe capras , & cornigeras
haud uno lo- ,
norum ad priora cornua alia veluti adnata, co Ariftoteli proditum. Colorem mutant,
parva bina, vel terna producunt, illaque
, & interdum varie generantur. Tilm differt
non ante quintum aut fextum annum adna- fexu. Craffus eft hircis , mollis & tenuior
fcuntur,primis robore craflitieproficien- & capris.Et quia hoc genusapprime hirfutum
tibus. Sauromatica* duro funt piJo. Syriae eft,ide6Feftus, denforum pilorumhomi-
cubitales ovium caudae, plurimumque in nes hircipilos vocavit. Cornua. omnibus effe
ca parte lanitii. Circa Tarnafari urbem In- negat Plinius ; verum inhis quibus funt, in-
dise oves confpici cornua damis haud ab-
, , dicia annorum per incrementa efle affirmat.
fimilia habentes, noftris longe majores, Sunt autem ea longa & acuta. In Delo infu-
Ariftoteles author eft. Vifi & Monftrofi a- la,prodente Varino vifum eft hirci bicubi- ,
gni,quorum etiam hic Icones damus. Unus tale cum dodrante, ponderis librarum vi-
erat capite fuillo; alter duobus capitibus & gintifex. Oculos , quosinangulorumangu-
quinquepedibus. Tertiuspedibus equinis ftias contrudit habet aliquando diftimi-
,
&capitefimia;. Quartus triceps. Quintus, les ; In tenebris fplendere lucemque jacu-

dorfoduplici conjun&o, pedibus o&o. lariPliniusprodidit. iV^ funt fimae. r^»-pii n .H.N.
pri- l -l8i
1T -
tes caprse fuperiores non funt prxter c -
mores geminos, utidem ait, & pauciores

alii quam hircis quod prodidit A riftoteles.
,
De-
, ;
Dependetmentoomnium yillus, qui arun- villis inhserefcere. Verum autem ladanum
cus fpirillus Graxis foyy©* , fecundem
, , Cypri inMx elTe, fimiliterque &ibi fieri
quosdam Kf>vyK& dicitur. Noneolasvocari tradunt , & cefypum hircorum barbis ge-
ex faucibus Ca-
tradit Feftus papillas quae nibusque inhserens , fed ederse flore dero-
prarumdependent, Varromammilllas nun- fo , paftibus matutinis cum eft rorulen-
cupat, lacinias Plinius, verruculas alii. ta Cyprus. Deinde nebula fole difcufla,
Binas in feminibus mammas habent pedes : pulverem madentibus villis adhasrefcere,
macilentos.Per aures nares fpirarcprxter & atque ita ladanum depe&i , Scc. Vulgatifli-
Alcma? onem vel potius Archelaum , yEgy- mum porro pabulum gramen eft aculeatis ,
pti fapientes quoque credidere. Philes ii- inprimis foliis , capriola Ruellio , quod
gnum addit quod nafo obftructo mhil of-
, pra^ cseteris grata ht. Salfedine delecWi,
f endantur. Oppianus id de fylveftribus cre- nectortoribusignotum. Dracula Transal-
didifle videtur dum eis meatum quendam , pinae Hungariae praefe&us , faepenumero
amedointercornualocoad pulmones per- captivis Tnrcis pedes excoriatos contufo

venire , cui cera infusa fufFccentur , fcribit. fale perfricuit mox capras adhibuit, quas
Bartholomazus quoque Euftathius, huic lin£tu cruciatum augerent. Inpotu , aquse
fententise accedere videtur dum fe aliquid , ftagnantes&mortuse, quseque diu in vafis
Ariftot.H. fimileinhomineinvenifleprodit. Ariftote- ftetere , improbantur. Albertus cum mo- ,
A.L>.c,,
h:stamenincontrariummtitur. lecur extYa.- ventur , poft meridiem , plus aquse potatu-
£tum diu moveri ajunt. Ventres funt plures. ras dicit. Prodigiofum , quod in Zacintho
L ten rotundus Ajpera arteria talis qualis in. Antigonus notat nempe , quo tempore fpi-
,
Locns.
homine. QuantumadZ^«/» 3 in aquilona- rantEtefise,caprashiantesftare verfus bo-
ribus terris abundant. In Creta magna ipfa- ream ,eoque contentos , aquam non requi-
Ifidt r.I.i 4-
rum copia quod lupis careat. Ithacem Te-
, rere, neque bibere. Capr* funt admodum Gemratio.
c.6.
lemachusapudHomerum cuytfioTvv vocat.In venerese ,teftePlinio. Ideomenfe feptimo J*"- H,N *
'
Rhetia Helvetica pradtantes cafeoli capri- & adhucla&antes incipiunt coire: idemque
ni fiunt, praecipue iis in locis, quicirca tradit , animam ipfis quam ovibus ardentio-
thermas Fabarianas montani funt. Repe- rem, calidioresque concubitus. Anniculae Varro r.r:
riuntur quoque in Achaja, Africar, Nubia, etiam coeunt , &
terno aut quaterno con-
2 * c' 3*
Sardinia, Cephalonia Mileto , Damafco, , cubituimplentur:quodfiacoitu imber ac-

India , novo orbe Hifpania Corfica&cse- , , ceflerit, abortum infert. Quinque menfi-Arift.H.A:
teris locis de quibus in DifFerentiis agemus.
, bus uterum ferunt. Pariunt maxima ex par- \ \tl%
T erram pafcendis aptam , Gra?ci euyiGo -n v te fingulos,fed aliquando binos,& ternos, &
Cibus& .cuyivoôv &
cuytGocmov YOcant.Cibum Scpotum & quaternos. Si clementia aeris pabuli &
fotus- fiattendas, wikiAo (pdyoi funt.Inprimis vero acceflerit his pariunf Fertilif as ad. o£to an-
.
frutetis, arbuto , alaterno , cytifo agrefti, nos durat. Ariftoteles tamen tota vita coire
iligneis &
quernis frondibus maxime gau- , afferit , &
gemellos parere , fi pater aut ma-
dent. Ex glande fi circa fatietatem data , tervimeam geminandi anatura obtineat.
eft, abortum facere Columella authoreft. , Intrimatu funt inutiles. Pinguedine fteri-
In deliciis quoque habent oleam , ideo Mi- lefcunt; Commodiflimumtempus coeun-
nervx inimicas; vitis tenellos palmites , ideo di hybernum folftitium. Unde Plinius.
Libero patri immolabantur; ficus & fari- Concipiunt Novembri menfe, ut Martio
nam , tefte Êliano , fraxinum, tamarifcum, pariant turgefcentibus virgultis. QLiidam
barbamhircinam ,& rofam caninam. Faba^ ad denas capras fingulos adhibent hircos,
largius datse, copiam la&is efficiunt: ut tk aliiad quindecem:nonnulli ad viginti. Quo-
pentaphyllon , fi priusquam bibant,quin- modo educari debeant, ad Oeconomicam
que dierum fpacio ipfis vorandum detur. pertinet. Vehementioremcoitumfiexcita-
Ejusdem rei gratia , & di&amnum ventri- revolueris, genitalia, delibutis multofale
bus alligatur. Vorant alicubi fcammoneam, &nitro manibusperfrica: veleadem pipe-
veratrum, clematidem, &tefte Lucretie, re , aut urticas frucTai perunge. Seminalem
l?lin.H.N. cicutam. De Ladano libet Plinii verbis uti. humorem capris ante coitum & partum de-
J. 12. c. 17.
^ ra |3J a ^ i n qU i t Ladano gloriatur , forte ca-
t ftillare
„.
, eft. Idem , ube- **$?*' ^*
Ariftoteles author
.
\ A.l.6. C.18. .
fuque hoc, Sdnjuria fieriodoris plures tra- , coitum nonpatiuntur, a pa- Ariftot. h.
ra lllarum quaz
didere. Capras maleficum alias frondibus ftoribus montis Oetx urtica vehementer A l i- c 2 °- ' -
animal , odoratorum vero fruticum appe- perfricari , ut dolorum infligant , prodidit.

tentius tanquam intelligant pretia , carpe-
, Inde primo cruentus humorelicitur, mox
re germinum caules prardulciliquore tur- purulentus , poftremo lac non minus quam
gentes , deftillantemque ab his (cafus mi- ex iis qux venerem paflk funt. Idem de mu-
ftura) fuccum , improbo barbarum villo ab- lieribustam viduis quam virginibus Alber-
ftergere. Hunc glomerari pulvere , incoqui tus f cribfit. Amicitiam colunt cum ovibus, Sympathia
>
fole. Et ideo in ladano caprarum pilos tigri,fargo, pulegio , & eryngio. Deovi-^^'''^*
efle. Recentiores tradunt fylvas Arabum bus non eft quod quicquam dicatur. Tigri,
paftucaprarumrefringi, atque itafuccum fi ha:dus porrigatur , abftinet cibo per bi-
duum
,
4,3 HISTORIAN ATURALIS

duilm : tertio die efuriens aliud pofcit , nifi rimumalere, plurimumque corpori robur
porrigatur 3 caveam convellit , ha:do vero, addere , reliquit Clitomachumque Car-
:
tanquam contubernali fuo parcit, quod thaginenfem novse Academis fe&atorem

Plutarchns prodidit. Sargus pifcis umbra folitum ferri dicere , quendam athletam
quoque ipfarum delectatur, ftantes in & 1 hebanum, omnes fua? xtatis viros fupe-
littore, attingere geftit,ad faliendum per raffe , quod caprinis carnibus vefceretur^
Mn.H.N. naturam inhabilis. Pulegium a capris gu- tenacibus illis^& concoclzu difficillimis,qua-
" X4
ftatum 3 fi Plinio fides baktum concitat,
'
, rum efu olidus e corpore fudor manaret. ,
indeque Grxci quidam literas mutantes Militarem cibum effe Homerus in Achille,
riin. h.n. blechon vocavere. Si vero eryngii cau- legatos Agamemnonis excipiente, oftcndit.
ThcopL. lem capella morfu defeftum ore fuftu- Lac inter cxtera la£Hs genera moderatefe Galen. de
3
de amma- lerit ; totus ftatim fubfiftit grex , reli£toque habeti etfiminus quam humanum tempe- ^ om8cmim
2 m" rn. r liiuccici-
vidcnt. pafcendi ftudio , novo veluti fpec~taculo at- ratum. Lit tame n
n
&m
eo , li aetatem pa- bis c. 6. ,
tonitus non priusmirarirem definit quam

, , ftionesj annitempus , &
fpacium quo a par-
paftor caulem illum abftulerit. Inimicitm tu edito diftant , clifcrimen. Sine melle pe-
ipfiscumlupo, pardali, elephanto, capri- riculose fumi author Galenus,quod in ven-
,
mulgo ave , faliva humana melle evony- , , triculo coaguletur. Mmusidem alvumten-
mo, vite,& conyza. Lupus capras devo- tat , niii fcammonio & aliis vefcantur. In Ludovic.
rlin. h.n. ra t. Pardalis easdem invadit.
m*
Elephasex- quibusdam Orientis locis , tertio menfe ab- f° c "^
^han^H horret. Caprimulgus avis ubera fugit. Un- eodem ali folent. La£Hs na-
laftati infenfos
'
,
A.I.7.C.26. de uber emoritur , caprisque caxitas quas turarn Cafeus fequitur. At hircorum caro,
,
ita mulsere oboritur. Humanam falivam , tum ad coquendum tum ad bonum fuc- ,
vitare, iElianus reliquit. Haufto melle de- cum generandum , deterrima eft libidinif- :
bilitantur, fi Alberto fides. Evonymifolium que mprimis tempore vitiatur & fxtet. A-
&
fru&us capras interimit guftatus, nifi pud Antiphanem tamen n%<Ly(& vAiGciiKs in
purgentur purgantur autem anocho, quod
: convivio apponitur. Teftes quoque Sc jeco-
Aidrovand. quidfit , vide Aldrovandum. Aquam fi bi- ra damnantur.De Hadina non eft una autho-
de Bifulcis
p.270.
berint in qua folia rhododendri maduere, rum fententia. T. olim in deli-
Sanftis in V.
pereunt. Iisdem & Sabina venenum. Oleam ciis Afcraûs Poeta djyy^y nm <^J7nôv vo-
:
i\ lambendo lingua contigerit,primo ger- cat. Platina poft Galenum domefticorum ,
minata fterilefcit. Pulmo allus ebritatem animalium laudabiliffimameiTe, quod pa-

prohibet. Conyzamedentesmoriuntur fiti rum recrementi haberet,facile concoquere-
ene&se.yEgolethrum herba in Lycia,eisdem tur,bene aleret,fanguinem calido Scfrigido
exitium. Inde nomen fortita. Vox ipfis eft temperatum generaret , fcripfit. At Bruj e- Brujer. d«?
.
apud Graecos ^k^ , id eft mutire, ut Ho- rinus easvituperat , quod caprss febrenun- 1. 4- c!xJ
Unde Homero y^cikg
fpinianus vertit. quam careranrr necpoflit fanum tempera-
Apud Latinos & balare quod
vocantur. , , mentum a matre morbida fa?tus fortiri. Ju- J A Iex* 4
commune cum ovibus & fremere. Inde <pg/ - lius Alexandrinus vero calidas quidem efle 1. n, i 7,
f^citxrHv de
Varinus svd hircinx vocis
hirco. afferit; fednaturalem qua: in adultis eft fic-
tfatura, imitationem elTe aflerit. Mobiles funt & ce- citatem ,teneritudinem a^tatis emendare 3 &
morei , in-
gcrimm. leres. UndeVarro in Soradti Fifcelio ca- ad temperamentum quoddam ducere fi- :
pras feras, e faxo,pedes plusquam fexagenas mul la&entes , minime quidem astatis ratio-
Varro R:R - falire fcribit. Frigores potius quam aeftus ne , verum alimenti beneficio , de nativa
funtimpatientes: fsetx inprimis , qiue geli- caliditate aliquid remittere,& humeclriores
coiumeik cidio hyemis conceptum fecere. Amant po- tenerioresque fieri. Olim etiam apud Eth-
B..R.I.7.C.6.
tius dumeta quam prata , & campeftrem fi- nicos, inconviviis circumferebantur,lafe-
tum : afperisque etiam montofis ac fylveftri- re & aliis condita?. Sanguis in cibum for-
bus optime pafcuntur. Ita autem inhserent matus , fanguiculus , tefte Plinio dicitur. ,
rupibus, ut infra eas intuentibus videantur Formabatur & in cibum: Unde/^sA^ %apoe
pendere. Unde caprarum hircorum grex, & apud Lacones:& Pollux cuju,a2icw y obfonii
ui77sMov 3 quafi a).7n>mKiov y fublimium con- genus exponit. Jecinora pulmones quo- &
verfatio dicitur: ipfis vc-ro petr#cu>yt/\i7ns. modocoquidebeant, videapud Apicium.
Proxime etiam ripas vago paflu lafciviunt, Magni&m Medicina ufus. Ideo Plinius, rf"-* » *m 1
yfutinCf comamiluviitondentes.De Camium cwpxi- millia remediorum ex capra dcmonftraripi"n.H.N.

*«* narum qualitate non convenitinterautho- dixit. Democritus etiam efFe£tus ejus auget, L aS c IO - - «
Hippocrati funt cruditatis jflatulentice

res. qui fingularis natus fit. Carnes caprinse co-
& ru£tuum generatrices.
Minus tamen x- mitialibus in rogo hominis ioftx exhiben-
ftivo tempore ,quo melius pabulum habent tur, utvoluntapudPliniumMagi. Hirco-
Gaicn.de noxise. Autumno deterrimas Galenus fe- rumin aqua decodis panos & apoftemata
alim.fecult.
c ^t hycme meliorem fanguinis confequi
.
, difcutiunt. Jure caprino cantharides expu-
habitum , &naturalemintemperiematem- gnantur. Drufus Tribunus plebis caprmum Plin.H.H.
" l
Athen.Di- peratura temporis contractumcorrigere.At fhnguinem bibifTe clicitur , cum pallore 6c in-
pnof. 1. o. AthenasuS; fi conflciatur , etfi olida fit, plu- vidiaveneni fibidati infimulare Q^Ccpio-
nem
D E QJJ A DRUFED. 4#
nen inimicumvellet. Eodem maculas con- ungunt ut cutis facta inde dcnfior.algo^
tractas ablui Marcellus fcnbit. Tormina rem ferat facilius. Nudi enim incedunt.
inteftinorum & alvi fluores iiftere in farta- Adhibetur & podagricis cum flmo caprx
ginefrixum, apud Galenum, &Diofcori- &: croco, fmapive, cum caulibus hedera:
dem habemus. Hircinm abfcefius calidos tritis, velflorecucumeris fylveftris. Idern,
cito maturat in cerato quodam podagri-
: pomatum ingreditur labiorum , ad fifluras
co apud ./Etium admifcetur lufcioibs fa- : commodiilimum. MedulU poft cervinam

nat: herbis diureticis nutriti, aridus&tri- & vitulinam laudatur. T.ecur affum carlia-
tus inque vino cum petrofelino furcptus, cis convenit, magisque quam hirci , cum
calculofis vehementer prodeft. Qvomo- vino auftcro decoclruin potumque, vel ex

do & quando colligi debeat, apud Aldro- oleo myrrheo umbilico impofitum. Idem
vandum vide. Medicamentum hoc ma- ad nyclakpias facit illos qui comitiali , &
nus Dei vocatur. Paria ibidem ex Mar- morbo funt obnoxii deprehendit, convul-
cello , Fuchfio , & aliis inveniss. Ada- iionemque iisdem infert. Quin &: ad canis
mantem eo folvi & emojliri magni autho- rabidi morfum laudatur, quo impofito,
res , inter quos Scaliger & joubertus prone tentari quidem aqua: metu affirmant.
didere. Si m fanguine eodem &: fucco fe- Hippocrates, fi pariens inflata fuerit , he- -Hippqcrac.
necionis vitrum efferbuerit , aut macera- par ovillum aut caprinum calido cinere de " a ura '
tum fuerit, reddeturtam molle., quani eft obrutum , edenaum pra:crpit meracius ad
ceravel argilla, ut quidvis ex eo fingi pof- dies quatuor & vinum bibi vetus. E x felle
,
iit: priftina: naturae reftitues, fi aqua: im- multaquoqueapud Plinium. inprimis funt
merieris. Hoc eft Geberi, Alberti, & m- remedja. Veneficiis ex muftela ruftica fa-
geniofi cujusdam Bituriceniis vitrarii fe- 6>is, contrarium eft: cumcinere aluminis,
Mizaid. cretum, quod iile moriturus AntonioMi- fcabiem abolet ad porriginem cum creta
:
ctm.Tl-' Za ^do , ut ipfe memorat ultro donavit. , cimolia &

aceto facit , ita uti capilli pau-
phonf. 18. Idem cum aceto miftus fanguinis vomitui & lulum inarefcant. Idem lentigines tollit
exfcreationi prodeft. Serum commode il- admixto cafeo & vivo fulfure , fpongia:que
lis , qui mordicatione patiuntur aut in re- , cinere , ut melhs fit craffitudo: Strumas
£to inteftino aut in colo , injicitur, quod
, etiam difcutit, fi faepius incipientes ea tan-
ob crailitiem citius concrefcat , ut Galenus gantnr. impofitum pilos abo-
Superciliis
docuit. êcundum Avicennam magis re- let, nihildeangina & aurium vitiis dicam*
folvit quam cartera , cum melanthio , ful- Invenitur denique apud Dydimum non ,
fure, & iride, lentigmesque & maculastol- fore in le£to cimices , fi fel hirci aut tauri,
Jit. Cum adipe anferino , Plinio tefte, ac acetoacridiluatur, indeque le&us aut pa-
medulla cervina, refinaque & calce labio- , rietes illinantur. De Liene hoc habemus.
coiumciia rum fiiTuris efficax eft. Cervix boum il in- Cahdum, ideft, ute pecude exemtus eft,
ii. r. fuper lienem hoininis impoiltum, mire
l.
6.
tumuit , comperimus , inquit ColumeHa 3 <Sc
anreum effe mcdk.unentum , ex pice liqui- mtra paucos dies dolorem auferre, fi po-
da , &: bubula mednlla , & hircino fevo , & ftea ad fumum fufpendatur , ut illic arefcat.
vetereofeo , azquis pcnderibus compofitum Caput cum pilis fuis decoclum , & contri-
at que inco diim Cum caice ft rumas difcu-
. tum incifa inteftina folidat. Cerebrum Ma-
tit , tefte Plinio & Marcelio ; cum cera , ul- giper annulum trajeclum aureum , prius-
cera ferpentia fiftit ; addita pice & fulfure quam lac detur infantibus inftillant contra
percurat manantia item verendorum cum
; comitiales, ca^terosque infantium morbos.
melle rubique fucco. Per fe datus adeps , .rEfculapius cum melle carbunculos fanare
tefte Diofcoride cantharidum venenum , vult. Sextui vero aquam quxecapra^pa- ,
obtundit. MagiutcitatPlmius, commen- lato eifunditur &

quicquid comedit , il
,
dant comitialibus cum felle taurino pari mifceatur cum meile fale: ex eo caput &
pondere deco£tum, &in folliculos fellis re- Sc corpusft fero fricetur, pediculos extin-
conditum ,itane terram attingatbibendum guere promittit aitque idem remedium
,
fub limine ex aqua. Marcellus ptifanam efle ad ventris dolorem. Corii cinis ex oleo
cum eodem co&am torminofis in declina- illitusperniones mire abolet: ramentacum.
Diofcorid. tione convenire vult ; & apud Diofcori- pumice trita, acetoque permifta , exan-
m.m.I. 2.
d em ] caprinum adipem dcco-
la bemus , thematis profunt. biftitur nimia in fce-.
cl-umcumpolenta, rhoe, &: cafeo, dyfen- mina ex naribus harmorrhagia , fi mam-
tericis dari, &: cum fucco ptifana: infun- millse ejus corrigio caprino vinciantur.
di. Plinius denique in forbitione ahqua FiU ufti fluxus omnes fanant combufti ad- :
inteftinorum vitiis magnopere prodeiTe jecta pice & aceto , naribusque infcrti , fan-
ailerit , ita uti protinus frigida aqua hau- guinem fubito reprimunt. Accenfi ferpen-
riatur. Idem remedium hydropicis. Sex- tes fugant. Comu combuftum & mix-
tus Empiricus commendat. Canarii, ut ta farina impofitum , furfures fcabiem-
Cadamu- refert Cadamuftus fkvo hircino conjun- , que in capite cmendat. In fiamma uilu-
KavK c. s. &° quorundam herbarum fucco carnem in- lati . crufta: cum aceto fcillitico trita: com- ,
G mode
, .
f° HISTORIA NATURALIS
modeignifacroadhibentur. Capiti infirmi que parte difcutit : opifthotonon , auribus
fuppofitum j vigilias in fomnum convertit. infufa levat. Pami paftorales in filiis qua-
Alarum fbetorem rafum vel exuftum &
, , drimis, ut refert Herodotus, venas verti- Hetodot.
cumfellehirci 3 myrrhaquemiftum tollit, , cis lana fuccida inurunt ; nonnulli venas l 4-
iieo perfricentur. Comitialem morbum de- temporum,ne, fcilicet, unquampituitade-

prehendit. Nidore fuo lethargicos excitat, fluens ex capite officiat. Qudd fi pueris inu-
&uftum ad albedinem dentes detergit. Un- rendis fpafmus contingat urina hirci af- ,
gulM ad ferpentes prohibendos Palladius persa eos liberant. Diofcorides eandem ,
uri jubet ficinis earundem ex aceto illina-

: ad aquam quse cutim fubiit cum nardi fpi- ,
tur alopecias fanat. Eft

, Lac Cafrinum & ca 3 quotidie, binis cyathis cumaqua bibi ,
in multis contra morbos remediis. Scio, fcribit urinamqueperalvumextrahi. Sex-

,
pim.H.N. inquit Plinius, Damocratem in valetudine tus, mulieri menftrua pro vocare , fi bibatur,
1.24.07.
Confidix M. Servilii confularis filiae om- ,
credit. Omnium creberrimus ufus Fimi,
nem curationem aufteram recufantis , diu Grxciazru&Oxs proprie nominant , dige- Galen.
efficaciter ufum laclre caprarum quse lenti- ,

rentis & acris facultatis adeo , ut induratis
fim P L L IO"
fco pafcebat. Vis ei inprimis alexiteria. fcirrhorum in modum tumoribus> con-

Hauftuscumuvataminia , contraiclrusfer- gruat, non
tantum lienis, fed &c aliarumpar-
pentumjuvat. Quod primum mulgetur, tium. Uftusque tenuioris quidem fubftan-
leviores facere in quartanis accefliones 3
tise , verumhaudmanifeftereddituracrior.
five efum five potum , Sextus Empiiicus Datus aliquando ex aceto ad viperarum
author eft. Magorum vero quidam fimi morfus, exvinoadauruginem, cum thure
hirundinumdrachmam uname lactiscapri- ad profluvium muliebre. Inquietos mfan-
nivelovillivelpafli, cyathis tribus adver- tes, fimo ifto alligato panno, cohiberi tradit
fus quartanas ante acceiliones dare folent. Plinius, maxime puellas. Luxatis cum mel-
Eodem perunclrse gingivse faciles dentitio- leillinitur. Ex aceto decoclrus, ftrumasdif-
nes faciunt. Potum cum fale & melle al- cutit. Ex eodem fiibfervefac~tus , tk illitus,
vum folvit. Schiftum , datur comitialibus, ulcera, quae ferpunt , fanat. Cum melle pa-
paralyticis , melancholicis , leprofis , ele- ratus & appofitus cancrofos & carbunculo ,
phantiacis , &c. Fervens adjectx> polenta? ventris laborantes fanat & eosdem difcu»
, ,
quantum fatis , ut pulticulae inftar fiat , dy- tit. Ambufta fine cicatrice fanat. Tricus&
fenterico bibendum datur. Sanantur eodem cum aceto fcyllitico miftus frontique ap- ,
& Ltenes , poft bidui inediam

tertia die he- , phcitus 3 hemicraniam tollit. Cum eodem
dera paftis capris
, per triduum poto fine fuba&us ad craflitudinem mellis articulo-
alio cibo. Cafem recens morfibus anima- rum contradtiones relaxat , & tremulis pro-
lirnn imponitur ficcus ex aceto
: melle & deft. Cum farina hordei & aceto impofitus,
purgat ulcera: mollis cum melle fubactus maxime induris &rufticorum corporibus,
6c impolitus, pannoque aut linteo defupcr remedium eft ifchiadicis. Pillulas inter re-
te£tus , fugillationes livoresque celeriter mediameniium & fecuiidinai um pellenda-
abftergit. Recens coagulatus fuper oculos rum apud Hippocratem. Hifceadjicereli-
pofitus, dolores cito lenit, fi mulier cibos bet> quodipfemethircus peftilentiae tempo-
adverfans utero doleat
, febris ipfam ac & re domi alatur, quafi x dium vaftitas virolb ,
Hippocrat. rigor Hippocrates pepli albi

corripiat , vapore, quem hircus exfpirat repleta aditu ,
demorbis quintam
, dimidise chcenicis partem, & auram venenatam repellat. Prarter hxc rpMvarii ,
m 1C r
\ feminis urticastantundem, cafei caprini & fiunt ex caprillis villis cilicia ex pellibus :
rafi dimidiam chcenicem , fimul cum vmo indumenta,calcei, ftragula? utres, lagense, ,
vetere mifcet , &c forbenda propinat. Et rates , folles , vela , charta denique &fcuti-
alibi, fiquid in utero computruerit, velfi cx cornua hircina Pyrrhus
: criftse loco ca-
fanguis aut pus exeant, cafeum caprinum piti impofuit. Locrenfes , quos Ozolos vo-
affatum vel rafum vel fimpliciter cum x- , cant , âykcxj; k&i xvfrict id eft , ovium & hir-
quali parte polentas mifcet in vino je- , & corum pelles geftabant, &plserumque inter
juno propinat. Quantum ad Coagulum^ caprarum greges verfabantur. Sardos quo-
JHasdi contra paftinacam & marinorum que & Getulos caprarum pellibus amiciri
morfus drachmazpondereex vino fumeba-
, confuevifle , author eft Varro. In Cypro Varroiut.
tur. In profluvio fanguinis bibebatur &: , etiamZambellotume pilis caprarum confi- L 2 c 3* -
-
contra concretum lac aflumebatur. Idem citur , &JofephusBarbarusteftatur, in Ar-

tertia parte ex aceto potum , fanguinis ex- menia minore prope Betolin & Iflan flu-
cretionesreficit: magnittidine fabae, in vi- vios , vel ideo raagnam caprarum copiam
no myrtheo remiflum jejuno cadiaco , & ali, 6c quotannis tonderi. Aflerit & Bel-
datum , efficaciter prodeft. Hippocrates lonius, fele£tiores Turcarum pannos, un-Edlon.ob-
dulatos , expilis caprarum Ancyra? Cappa- ^* 3
' -
quoque hxdi coagulum adverfusalvipro-

fluvium laudat. XJrinam quod concernit, docise metropoli confici : fed &c tapetes
ea cum aceto fcyllitico haufta contra i£tus , ex iisdem conftare. De chartis quod dixi
ferpentum valet apoftemata in quacun-
: , i\\x 3 Pergami Troadis primum inventx
fuere,
« ,
D E QÛ A D R U P E D. •
ft
fuere, & exinde nomen fortitse funt. De Eft autem eis corhu longiim ad duodecerri
Z>ifermu. Dfferentiis paucaoccurrunt. Êgyptix fae- palmos reclum , & quod unum folum ha-
,
tus quinos pariunt, quod fxcundiflimas bet porrectum ftipitem , fi Surio credimus.
Nili aquas bibant. In Phrygia hirci funt In Sardinia fcribit NymphodoruSj pelles
quadricornes , referente Scaligero , pilo caprarum tam mirifica vi effe , ut hyberno
admodum prolixo sequante candorem , tempore calefaciant , xftivo refrigerent.
nivis quem vellunt ad textrinam, non
,
Eatdemfortefijnt, quas Mufmones. Inea-
autem tondent. iEgyptii apud Plutarchum, dem hirci quidam celeritate omnes beftias"
affirmant, capras fuas, quoties cum fole, fuperant.Ex Monftris, tricornis capradma-
eodem plane loco Syrius oritur in ortum , ginem hic exhibemus.
omnes converfas eo refpicere, atquehoc ,
fyderis hujus revolutionum argumentum

ARTICULUS V.
certiflimum efle. In Aqmlonaribus terris, De Capris fyl<vejlribus in
fiOlao Magno credimus hirci funt ma- ,
aenere.
gno corpore, craflis cruribus plena & brevi ,
cervice , «auribus flexis , & depreflis , capi-

te parvo, longo, ac nitido colloj
fpiffo, TXE Capris fylveftribus in genere in
AIdrovani
&
cornibus altis &
latis. Fere omnes colore
- L/ fpecie agendum eft.
Illarum plurimaHift.bifuk,
apudGrxcos occurruntnomina.AlJ *^<@-, c< IO
'
funt albo. Hyeme pafcuntur pinorum cor-

ticibus , mufco> & populeis virgis. Pelles nempe, cuyoKipodg , ^>£, doîolg^ oo^tcatig ,
maximis navigiis, quasftus & lucri caufa,

in Germaniam exportantur. CajpU caprx, 1/gCôV, KZ^dg, ?©'A@», <7fot^'Aat<p(^>» A;£
Êlian.H. ut ^lianus exponit & , albiflimas funt & «3% & 3 capra fera Latinis eft. Solinus ta-
A.L17.
c 34 .
coniibusmutike, & admaximorum equo- men fagittas di&amno herba extrahendi
rum magnitudinem accedunt. Eorum villi morem, qui ab Ariftotele, Theophrafto,

adeomolles, utcum Milefiislanis compa- Cicerone, Virgilio , cu£t dîoig fimplici-
rentur, ex iisque Cafpiorum facerdotes, ter ita dicTris tribuitur, ad iflas adftringere
& ditiffimi confe&as gerant. In Ce-
, veftes videtur , quse Cretam & Idam montem po-
Ariftot. in phalenia caprae non bibunt quotidie , fed tiflimum incolunt. Et , fi Virgilio eflet
Mirabilib.
adverfum f bi ventum ore hiantes excipiunt. fera capra quse Ariftoteli «wfax*©-, ma-
«ffi.lian. H. Ideo Theophraftus fex menfibus non bibere nifeftiflima interutrumque contradi£tioef-
^.1.3.0.31,
dixit. In Cilicia, referente Plinio, circa- fet. Cumhic
feras capras in Africaefiene-
que Syrtes, villo tonfili reperiuntur. Da- get, ille haberi oftendat. Ideo per capras
mafieno , fupra palmum longas habent au- feras Virgilii, capreas exponit Servius, &
riculas ubera multiplicia , funtque admo-
, Aldrovando videtur, ubi pro fpecie ftn
dum fcecunda : "Circumducuntur quadra- menda eft , illam intelligi debere quce do- ,
ginta vel quinqnnginta ab cis tjuibus lac eft mefticê eft fimilior. Sane Varro capras ,
venale, &ubi lac emere volueris , in fupe- quas alimus, acapris feris ortas dicit, ip-
rius devehuntur csenaculum, etiamfi tri- foquecaprsefersenomine, privatim uti vi-
plex foret contignatio ubi coram in vafa , detur. Varino «w| a%i®> cuyx,yp(& , Sc ,
ftannea, lac emulgent. Narboncnfes auri- Hefy chio dicitur quam tamen vocem Op- 0p pj an
:
.
culas latiores fuis habere, Gefnerus audi- pianus peculiari fpeciei , illi fcilicet quse Cyneg.1.2. ,
V
vit , ut qux ad dodrantem longitudinis ac- Tridentinis &
circumvicinis populis Ca- 343
' '
cedant. lllyrka fi Alexandro Myndio cre-

,
mozza vocatur, tribuit. AtyMpas, capricor-
dimus, ungulas quidemhabent, fednonbi- nuseft Tatinis, quamvocembarbari, tefte
£das. Aliquando ternos, quaternos aut qui- Scaligero, caprse fylyeftri impofuere, &c
nos fxtus edunt & la&is fesquicongium. ,
foli Suidae , genus eft
animalis. a Ife & ^-
Idem Indicis prope urbem Tarnaffuri & ,
K<ig folonomine differunt, etfi quidam apud
Africanis ad promontorium capitis viridis Hermolaum animal diverfum effe opinen-
contingit. Hircum ad Amboinam lafte fuo tur. Alibi pro eo £fy| legitur, interpres
parvosalentemhcedos, fevidifie ,Francif- Strabonis Damam, Nicandri,Capream ver-
Xavcrius cus Xaverius Jefuita , corrupta: illius de tit. Damas etiam traducunt apud Oppia-
Epift.23.
Chrifto &
Petro hiftorice , quam Perfice num Gillius & BodinusW^ qui topjteg
,
confcripfit author teftatur. Ubere enim , Hefychio. Diofcorides tamen a Dorcade

quod prope genitaliaunicum habebat , tan- manifeftediftinguit. Cornarius rupicapram
tura la£tis reddebat quotidie quantum , intelligit, quaf cornua in dorfum adunca'
fcutella capere poteft. Mambrina capra in habet. Dorcadis nomine Plinius ita utitur,
regione Damiata fertequitantem ,fellam, , tanquam einullum apud Latinos vocabu-
frenum , &: ca?tera qiubus equi inftrui folum refpondeat, fentitquecapream,capre-
lent auriculas usque ad terram demiflas
: olum & dorcadem , tria animalia, unum
habet cornua deorfum revoluta fub ore.
, duntaxat animal denotare. Aldrovando
Pharos infula iEgad maris , gignit capras ea vox nomine generis ufurpari pofle vi-
cerviscolorefimiles magnitudinemajores. , detur. Aliis , ut Etbymologo & Varino,
G z cer-
,
T* HISTORIA NATURALIS
cervinus piillus efle creditur,fedmale. Cor- nio, ratiotamen nominis poftulat ut gene- ,
dus a dorco fexu diiferre exiftimat. Scaliger etiam vicem fubeat quandoquidem per
ris ,
per dorcadem capreolum , per dorcum ca- fummas verfari rupes 3 non illi tantumcui
pream intelligit. Utut fit,<s^ ri ej>eusfoq- cornua in dorfum adunca, convenit. Dele-
venit s quod acutius videat. AiTerunt
icetv, 6tanturinuniverfum excelfis montibus 3 Sc*
namquehi, (Origenis apud Aldrovandum taminfublimi habitant > utvix humanisob-
verba funt) quibus medicinas peritia eft in- , tutibus pateant. Quodfialiquandoferarum
effe huic animali intra vifcera humorem vel hominum adverfitatem perfenfere, de
quendam , qui caliginem oculorum depel- altiflimis faxorum cacuminibus fefe prseci-
lat, & obtufiores quoque vifus exacuat. pitantes , in fuis fe cornibus illaefas {ufci-
Ideo Ethymologo £uov ogvhpxlg Xjdj6/u,{id]ov piunt. Plurima inter mares difcordia prop-
dicitur. Invenitur & tyxw in Canticis ter fceminas 3 tempore libidinis. Domefticis a
Canticorumj quastamen vox, authore Myr- omnium cenfenfu , faporis alimentique bo-
tilo apud Athenseum, parumufitata eft. Vi- nitate , conftitutionis tenuitate , concoclio-
detur omnem capram fylveftrem fignificare. excrementorumque paucitate
nis facilitate,
AopxaXihg apud Oppianumbrevem habent prseferantur. Sicciores tamen paulo carnes
caudam. Gillius cervos tranftulit fed per- , habent. Ideo inventum Arabum oleo eas in-
peram. Ab iftis namque apud eundem di- coquere utinde humefcant. Diocles tamen,
5
itinguitur. u^cxeg Varino funt exôva, fretQuv, Archidamus & Galenus, quod in oleo co-
4 tyxcbPajv «i (§k
N
At Ariftoteles^ dum dicit^ quitur ficcum evadere 3 & glutinis vincuio
felneccervum,nec «sjoW habere; &fan- amiflb, folutile iieri cenfeht, ipafy/pov nempe
guinem ubi effluxerit concrefcere omnium, XJJum in Medicina quod fpeciiat,
(kxcwpov.
prarterquam eA«&<ps £ ^©xsV 5 ab invicem di- Caprex in cibo fumptae dyfentericis pro-
ilinguit. Gaza Damam vertit. Nomena funt. Iecur feu inaflatum 3 feu tritum caeliacis
celeritate, '&ri§'<sr&'i%z&-a4 3 Grammaticifu- opitulatur: Vapor in aqua calida falfa coclri,
munt. nT«|aquibusdam& lepus& dorcas oculis exceptus, nyclalopasjuvat. Combu-
exponitur, cervus item vifyh quseom- & ftum &afperfum fanguinemfiftit, maxime
nia animaHa funt timidiflima. Sed vrlag & fi. contritum naribus indatu r. Sanguis cum
idemeftquodV©| timidus, feu pavidus, palma marina tefte Plinio pilos detrahit fe- :
quo fenfu Homerus 7r]uxa, Aayucv,dixit. Ke- cundum Marcellum, abfceifus maturat- Fel
pag apud Hefychium exponitur, vel hinnu- theriaca eft morfibus venenofts. Idem con-
lus> vel cervus , vel dorcas. Ex caprearum oculorum cali-
tra fufFufiones incipientes ,
genere effe 3 negatScaliger.Sunt, inquit 3 in gines, genamm & palpebrarum fcabricias^

cerviSj ut in bobus junix
& juvencus. JElia.- facit. Cumrofaceo autfuccoporritritum*
'iElian.H.
A.l. 14. nofpecie a cervo dffizmnt.Turbinis> inquit, & tepidum tinnitum
naribus inftillatum ,
CJ4. injiar celcrrimh fevtw 3 JJ&ves piUs Jbeclttur tollit. Cum

melle Attico faucium dolores
CaudaeB albifftma^ tum exalbenti ejus oculi levac,6c rcrctri eKulcerarionem fanat. Fimus
cyaneo colore tinBi videntur , auresperaltispi- aridus 5 tritus& cribratus, ex vinoodorifero
lis referta , neque modb in terrapedum celeri- cy athi menfura fumptus , auruginem tollit,
tatem ojienditJed etiam cum, Jluvii con- w fi Galeno credimus.
Jiuentem inciderit Ungulispedum remigans,

,
Jiucius perrumpit , ejr verb in lacubus natare ARTICULUS VI

gaudet, unde Jibi pajium comparat. Virides
juncos $• Cyperum depafcitur. Nt£pcv hin- De Capris fylveflribus in
nulum interpretantur, Cordus Marcellus, , fpecie.
& alii. Aldrovanduspeculiarem quandam
capra? fpeciem hoe nomine indigitari 3 apud PUNCTUM 1
Diofcoridem, fcribit. NamVarinus &E-
thymologus Tx&xcwiQpcv quoque dici pro- De Rupicapra &* Dama.
dunt. Marius Grapaldus damam reddidit:
Solinus etiam Damam efTe oftendit , dum CApramm fylveftrium ipecies funt 3 Ru-
fcribit. Nebrodi damarum copianomendedit, Dama ibex Bubalis 3 Pygargus,
picapra 3 , ,
quem dam& & hinnuligregatimperv agantur Capra/irepjiceros 3 Dama vulgaris, Capra Mo-
inde Nebrodes dicli. KoA©* ex Scythicae & Capra Bezoardica, Suhak Scytharum
Jchi 3 t
Sarmatica! gentis capris fylveftribus cenfe- Oryx 3 &

Capra auribus demiffis. Rupicapra
tur.Magnitudineeft inter cervum & arie- Diofcoridi Dorcos , Oppiano^V^©* feu Aldrovamf.
Blfu
tem 3 aibicante corporceximiaz fuper hos le- ^VtX®* VarroniCaprea 3 nififallor3 dicitur. ^f;
vitatisad curfum: naribuspotans trahit ad Magnitudo ei quse capra^ villaticse paulo
| ,
strabo-Ge-
caPut Hinc poftmodum complures dies tantum altior, & corporis forma feris altis fi-
-
ogr. 7.
1. fer vans adeo 3 ut per carentes aquis agros fa- milior.Bellonius minorem damafacit. Colo-
cile pabulum carpat. Caprea vox apud La- re eft inter fufcum & ruiTum , qui seftate ma-
tinos fsepe pro omni capra
, fumi videtur. gis ad ruffum hyeme magis ad fufcum ver- ,
S
Rupicapra3 etfiin fylyeftribus fpecies eft Pli- git. At ScaTiger antate pilo fulvo, hyeme ci- e"k S o^
ne-
D E QJJ A D R U P EJ). fy
ncreo effe dbjit Gefnerus partim albam par- plexeft,Una veterum, de qua hkjaltera
timnigram, diftin&iscoloribusvidit, fed & vulgarisfiverecentiorum, Graecis vshaivKi-
i albx totas interdum, quamvis rariffime, con- pus di£ta, quamGazaforteintelligit,cum
Bellon.obf-
fpiciuntur. Oculos habet rubros, aures arieti- vrdxa, apud Ariftotelem damam vertit. Pli-
c# 54'
nis longiorts,colore gilvo, atramque lineam nius caprarum fylveftrium generibus , quas
ntrinque re&a a cornuum radice fupra ocu- transmarinifitus mittunt , annumerat. For-
los ad extremum os duc~tam,& in labra fupe- te Diofcoridi & Nicandro, de coagulo a-
riora defmentem. Frontemyzlxxti ftellainft- gentibus viGgeg appellatur Grapaldus etiam :
fpit. Caude fuperior pars pilofa, nigra, ro- & veGgov damam reddidit. Animal eft capras
tundaiiitdorcadis longa.Cfcrawei nigricant, magnitudine & colore dorcadis. Ovidius

novem aut decem digitos longa ,niultis no- fulvotergore damas vertit. Famofaeftin-
dofis circulis exafperata minoribus paula-
,
primis earum timiditas. Ideo raro manfue-
tim,in unco nullis, quinlevis & acutuseft fcere Plinius tradit.Cornibus tanquam unco
hami inftar. Paralella fere, id eft,a?quis prominentes rupes apprehendunt,neque ali-
iinchque intervallis furgunt; folida,ab ini- ter inacceffasmontiumverrucas fuperant.
tio tantum pollicis circiter menfura cava,&
teretiamagis quam domefticis. Ajunt,in- PUNCT UM II.
quitloco citatoScaliger,mucronibus cor-
nuum , id quodcapras quoque facere vide- De Ibice.
musjtergumfcabere. Exea fcalpturitione;
qua: pernicies evenerit,operaz pretium eft TÎofcorides in capite de coagulo , hujus Aidrovand.
c*
-^caprae non meminit & vix forte aliquis
** l
congnofcere. Creditum eft tanta illas illo in 3

I?>
pruritu perfundi voluptate, ut extremum eft ex veteribus,qui meminerit,Homero ex-

cornus faftigium in corium eo usque adi-
, cepto , qui 'iâXov cilpt, vocat. Effe vero eam
gatur , unde retrahi nequeat. Quo circa ex quam Germani Steinbock vocant, omnes
, atque affli&ari
altiffimis ruere locis aut a , doftiuno ore teftantur. Plinius totam hi- piin.H.N.
ftoriam breviffime complexus eft , dum in- L 8

c- ^3'
venatonbus forte deprehenfas, proculve
-
obfervatas capi, aut fame interire. Rupes quit. Ex caprarum fylveftrium genere funt
montiumcolunt, nonfummas tamen, uti- etiam ibices in Alpibus , pernicitatis miran-
bex;neque tam alte &longe faliunt:defcen- dx , quanquam onerato capite vaftis corni-
dunt aliquandoad inferiora Alpium juga. bus, gladiorumque vaginis, inhazcfeli-
Conveniunt faspe circa petras quasdam are- brant, uttormentoaliquo rotati in petras,
nofas, & inde arenam, ut caprae faUlin- potiffimumque e monte aliquo in alium
gunt, quolingux inertem pituitam defri- tranfilire quaerentes , atque receffu perni-
cent, & appetitum excitent. Cum in vena- cius quo libuerint , exultant. Egregium eft
tione urgentur, altius femper afcendunt, animal & corpulentum, fpecie fere cervina,
donecnullusad eas canibuspateat accefTus: minus tamen cruribus quidem gracilibus,
:
deinde cum venatores per faxa manibus pe- &: capite parvo cervum exprimit. Color
dibusque fequi vident, de faxo in faxum pellis fufcus eft. SenecTute canefcunt &fe- ,
tranfiliunt ac montium cacumina petunt,

, cundum dorfilongitudinem nigram lineam
donec nulla fcandendi reliqua fit facultas. excurrentem habent.Oculi fplendidi &pul-
Illicfe cornibus retinent, & quafi fufpen- chri. UnguU bifulcse & acutar. Fcemina in
dunt. Sic vel bombardis feriuntur, vel in hoc genere mare minor eft minusque fufca,
prarceps pelluntur velfame pereunt.Mox
, majorcapravillatica,rupicaprse non adeo
aDiviJocobidie frigidiores montium cli- diflimihs. Maresprolixam nigricantem bar- ? IIon ;° b, •
T 1. i.c. 13.
vos petunt,ut paulatim frigori alTuefcant. bam geftant , quod nulli , ut Bellonius tra-
Capta? , aliquando cicurantur. Ex pellibus dit , alterianimali cervinis pilis prsedito acr
iiunt chiroteca^ equitantibus. Ubi errabun- cidit,pra^terquam forte hippelapho. Ma-
dx qua^runt novas fedes , aut pafcua per- gni ponderis cornua ei reclinanturad dor-
fpecla proxima rupe , proje&o pede , fxpe fum afpera & nodofa , eoque magis quo
,
periclitantur ejus fidem nempe , mobilis

, grandior artas procefferit. Augentur enim
ne fit,an lubrica. Illud feftivum, addit quotannis 3 donecjamvetulis tandem, no-
Scaliger , In aula patrui Bonifacii , vidimus dicircitervigintiincreverint. Bina cornua
cicures affilire ad aulsea pendentia,in qui- ultimiincrementi ad pondus fexdecem aut
bus fimiles effent intextas fcrx. Quantum oclodecem librarum accedunt. Bellonius
adpfum, caro eft ficcior,& melancholici quaternos cubitos longa vidit. Tot autem
humoris parens, odoris fylvatici. Venatores transverfos nodos feu radios habent, quot
ex recenti fanguine fcaturientem , tanquam annisanimalnatumeft. De pernicitate ali-
infignevertiginis remedium forbent. Apud quidexPlinio diximus. Nulla certemon-
Pliniumlegimus ,fevi cyatho, &la£tis pari tium rupes tam alta , edita aut prseceps eft,
menfura deploratum phthificum convaluif- quam non faltibus aliquot fuperet , fi modo
fe. Iconem duplicem hic exhibemus; Rupi- afperafit, & fpacia tanta promineant, quan-
capraenempe , &
Caprimontani. Damadu- tafalientisungulas excipere poffit- Bello-
\ Gnius
,
nius ex feopulo uno in alium fex etiam paf- quantum unius manus pugnopleno ;
fuum intervallo diftantem , defilire folere risconprehendere , dummodoimpar iii mi*
fcripfit. Dum cadit ex alto,totum corpus in- meruspillularum, inmortarium mittes,at-
ter cornua a collifioneprotegit,& ictuslapi- queadjiciespiperis grana vighti quinque
dum magnorum, cornibus excipit. De Ve™ diligentiflime trita tunc addes mellis opti-
:
natione Aldrovandum confule. Duo earum miheminam, &vini veterrimi optimi fex-
generaBellonius dari prodit in Creta: id , tarios duos,& contritis prius pillulis univer-
fe ex earum cornibus inde Cypro delatis & famifcebis, &repones In vafculo vitreo.
didiciffe, addens. Deprenfa? libero capa- Sed ut major fit medicaminis efficacia, luna
cique curfus loco, in venatorem irruunt, decima feptima id facere debebis, & cum
eosque de rupe.dejiciunt. Cum impetendi d aturus fueris remedium, a die Jovis incipe,
locus non eft , defpondent animum faci- & &per dies feptem continuos dato, itaut
lecedunt. Ejusdemgeneriseftillafera Ly- qui remediandus eft , ftans , in fcabello con-
i£iian.H. bica, quam iElianus ita defcribit. Caprse traOrientem bibat. Hsec Marcellus , quas
A.l. 14.
c.16. ferceadfummos Lybicorum montium ver- mere funt nugatia.
tices commorantur ad boum magnitudi-
PUNC TUM
:
nem accedunt : ipfarum armi & crura lu- III.

xuriofus pilis rluunt tibiis parvis, frontibus
:
rotundis,oculisraris&: concavis, non val- De Buhalo five Bubalide,

de projecris funt Cornibus poft primum
: &f Pjgargo.
exortum utriusqueab alteris longe diver-
jfis , & aberrantibus & incurvis. Nonenim
DE Bubalide hxc Aldrovandus habet. Aidravand.
f mpliciter ac aliarum caprarum recfa ex-
iftunt fed eatcnus retorquentur , ut ad ar-
,
Arbitrabar, inquit , alias , bubaium fpe-
cie differre a Bubalide deceptus nimirum
,
^ Mlik °
mos pertingant. Ex capris longe maxime &c. Vide Aldrov. pag. 303. ufque ad fi-
ad faliendum habilitate funt. ex ca- Nam nem , quambobus effeibi etiamjudicabam.
cumine,in aliud longe diftans cacumen tran- Quantum ad Naturam , domefticam fedem
filiunt: &
tametfi fispe earum qusepiam, mirifice ampleelitur. Inalienum dedu&us
dum ex uno.vertice in alterum faltatare locum , & ad pafcua demiflus veterem , rc-
contendit,ob nimiam intervallorum diftan- petit. In metu, occulto capite, latere fe pu-
tiam,per prceruptafaxapraiceps agitur, ni- tat ut ftruthiocamelus. Eelluasferoces pu-
,
hil tamen Leditur. Sic eft adverfus faxorum gnacesque fugit. Sanguis aliquantulo magis
duritiem, membrorum refiftentemmitate, fpiffatur quam leporis &
cervi quippe , qui ;
utneccornuafrangat, neccaput diminuat. proxime ovillo aut paulo minus confiftat.

,
In fummis montibus plurimas folertia qua- Placet &

de Pygargo Aldrovandi verbis age- Aidro<mw
dam captandi caprarii generis , nimirum, re. Pygargon , (verba ejus funt) Plinius in , ^^'
vel jaculis vel retibus , vel laqueis , a do-
, praxitatis verbis &c. p. 3 04. a. uf que ad fi-
£trina arti venaticse inftrucri comprehen- nem frequenter fy lvofa & deferta.
dunt. Jam in patentium camporum sequo-
ribus,quilibetvel tardus pedibus eas quod PUNCTUM IV.
ibidem non valeant capere poifit. Earum
pellis & cornua aliquot commoditates ha- De Caprea Plinii, Capra Strepfl-
bent. Naminfrigidis tempeftatibus ad fri-
gorum vim, atque hyemen excipiendam,
cerote ^Dama 'vulgari.
paftoribus & fabris rnateriariispelles miri- CAprea Plinii,Capreolus nofter eft,quem A drov> H.
iice profunt. Cornua ad hauriendum de Germani DtcJ vocant. Cervis eftcolore Bifuk.c.x6.
prasterfluentium rivorum confluentibus, non diflimilis, fed mole corporis longe in-
aut e fontibus potionem ad depellendam , ferior,quivixcapram sequat. Mas cornua
fitim, nonminori ufui habentur , quam vel in capite gerit fenis plserumque ramis di-
'
Tanta enim capacitate funt , ut
calices ipfi. ftinclra.Fuit qui decem &
feptem haberet
inbibendorefpirarefit neceffe. Ab homine cornua , cuj us icon Aldrovando a Duce Ba-
expoliendi bene perito cornu politum tres , varia^ miffus erat. Plinius de iis ita : De-
menfurascaperepoteft. Habet inMedicina dit ramofa capreis fed parva ,, & fecit de-
ufum. Coagulum easdem cum leporino vi- cidua. Vifu eft acuto voce , exili , den-
res habet, ut tradit Serapio. Sanguis, ad tes non mutat. Virgilius maculis diftin- virgil. Ec-
lo z
calculum in vino apiato apud Gefnerum 6tum oftendit. Servius fparfos albo expo- a-
-
commendatur. Ifchiadicis & arthriticis uni- nit , qui habent adhuc maculas a prima
cem remedium , fic Marcellus Empiricus xtate venientes. Acceffu enim temporis,
componit. Fimumibicumlunadecima fe- inquit mutant colorem , & eorum macu-
,
ptima colliges ;quanquam & alia vetere luna minoris effe incipiunt. Multae in
la gratiae
colle£rum,fires urgebit , fimili eflicacia pro- regionibus Helvetiorum Alpinis capiun-
fit, dummodo medicamentum decima tur. Humiliora tamen loca amant quam Ibex
feptiud luna conponatur. Ex eo ergo fimo vel rupicapra. Fcemina fi maritus capiatur
alium
Tktr.XXXU
X/r.v Steinbo.
'Tai. XKPT
I
Ihcx Syhizflzr Sardus ^Tai^.xxym
^Mu/im
t
t
latXZXffl
Cjjtrcolus llzhz
Tal. xxtr
^Jklf XXIX
Gaxctla,
7
/
r
Jbe. azni
D E QJJ A D R U P E D. fs
aiium quxrit , eumque fecum ad priftinse modum brevefh haberent. Oftenduntur Beiion.ob^
Gr ' ax'^
habitationis locum adducit. Fcemma vero ejus corniia ingentis magnitudinis variisin
capta,maritus alio difcedit , & aliam fequi- locis, qualiafunt,ea quasin gradibus &af-
tur conjugem. Cornibus vel uti nefciunt, cenfu Ambofianse arcis confpiciuntur. Caro
vel non audent- Cum perdicibus amicitiam cum capreolis fere in qualitatibus convenit,
colunt,&in iisdem locis pafcuntur. Flan- fanguinem tamen ad atram bilem tenden-
tem ventum petere currendo Bellifarius ait, tem aliquo modo efficit. Aliquando vervc-
utrefrigerarifpirituscurfu laborantes pof- cisin morem pinguis eft, Fimus cumoleo
fint. Parem illis & apris alimenti bonitatem myrtino prseparatus, capillos augeredici-
Julius Alexandrinus pofuit nifi quod illius
, tur.
caro iit concoqui facilior , & citius fugiens.
Huc pertinent Capreas Brafilienfes, qux PUNCTUM V.
dupliees Cagua cuete nempe , & Cagua-cua-
DeCapra mofchi.
fara. Illae funt noftris capreis fere fimiles.
Caput feptem digitos circiterlongnm ôculis T^\ E CapraMofchiexVeteribttsfoli Ara- Aidror-
magnis , & nigris naribm longis & patenti-

:
-*-^ bes fcripfere. Recentiores Grseci ut
3 "j^ c
Bl "
bus; ore nigro , cute fplendente tfuribm qua- Aetius & Paulus Êgineta, fi quid habent,
tuor digitos longis 3 duos & femislatis , venis ex iisdem fumfere. Sive autem hanc feram,
confpicuis; colU rotundo & magis glabro pi- dorcadem capreamve 3 aut gazellam Indi-
lis quam in reliquo corpore eftque longi-
, :
Cam,peregrinam aut orientalem appelles,
tudo colli circiter quinque digitorum & aitt dorcadem mofchi vel fimpliciter ani-
, ,
femis. Corporis longitudo a colli exortu ad mam mofchi panim , inquitGefnerus ,in-
,
initium caudas duorum pedum. Cauda bre- terft. Aldrovandus Capram mofchi vocat.
vis ut capreis elfe [oht. Crura quatuor , prio- Ifidorus &
Albertus , forte a mofcho qui ,
rapedem, pofteriora fefquipedem longa :

vulgo mufcus, musqitelibet. Yolaterrano
pes quilibet duas habet ungulas nigras; & cft mus mufcus , quem ex Arabia Êthio- &
fupra has duas minores fupra fe invicem piavenire tradit. A Divo Hieronymo ad
pofitas. Pilis veftitur glabris qui in toto , Demetriadcm , peregrini m uri s pelliCula in-
corpore cruribus & pedibus rufefcunt in
, i ter odoramenta quibus delicatiores dif-
collo & capite fufci , fub gutture & inferio - fluunt, numeratur. Alii mofchum fignificari
ri collo albi. cauda quoque inferius eft al- arbitrantur Hermolaus animal ex quo Zi-
:
ba. ^#n?.f interiusalbefcunt, exterius funt bethum Gefnerus folliculum animalis mo-
:
fufci & fere carent pilis. Os inferius longius fchi,in quo hoc odoramentum colligitur.
paulo quam fuperius? Ruminat cibum. In defcriptione variant authores, etfinon
Manfuefcit facile. Quando unius aut duo- delint, quiex authopfia delineent. Con-
rum menfium setatem habet totum corpus veniunt tamen quod ex caprarum five ga-
maculis albis elegantur eft variegatumqux zellarum genere effe ftatuant &c. Videp.
fucceflutemporis evanefcunt. Cugvacu-apa- 307. a.ufque, alioqui reclaflmt. Ferunt
r4Brafilienfibus,caprea eft cum cornibus, odoratispafci, ac potiflimum nardo> unde
pauloiuajorfuperiore, at ejusdem coloris. etiam mofcho , id eft fanguini circa urnbili-
,
Cornuatriabrachiafeu digitos habent ,nicum colle£to, odor

concilietur. PrOpter
mirum infernum brachium quod longum5& infignium velocitatem raro vivx capiuntur.
apicem bifiduni. Thyrfusfeufcapus polli- Morluin perfequentes fa*vire, Alexander
cem humanum eft craifus,& oclo vel novem Benediclrus prodiditjqui etiam manfuefcere
digitos Rhynlandicos longus. De Capra exemptisdentibuslongioriblTs, addit< In
Strepficerote ita Aldrovandus. Plinius inter provinciaThebeteas canibus venantur. Ift
fylveftres capreas quas transmarini fitus
, Cbina etiam Perfia
, , Africa, &Êgypto re-
mittunt, Strepfkerotes &c. pag. 30 j. uf- periri,quidamprodidere. Caeterum odo-
que adfinem. Cretenfis imaginem exBello- ramentumillud qUodharc gazellafert, bar«
nio. Dama vulgaris , defcribente Bellonio, baris mufcus "Lditinismofchus dicitur. Appel-
corpore quidem cervumrefert, capre- & lationis inde forte fumpta ratio , quod plan-
olo major eft (ed colore differt. Dama mi-
, tamra mufci , quarundam praf cipue arbo-
nuscaputhabetcervo. Cornuaetiam illio- rum, ut cedri & populi albse ad variaodo- ,
mni anno decidua ut cervo , quse antrorfum ramenca & confpiftanda unguenta, apud
protenfahabetprseter aliorum confuetudi- antiquos ufus effet- Alcitatus mufcum Ara-
nem. Gilvam habet dorfi fpinam ,atramque bemvocavit. Grsecis dicitur /^%(^, vel
lineam , fecundum dorfi longitudinem ex- quodilli pcxxg^poa^lha,
, &
pcoa^djpciQ, y no-
currentem, Cauda longa eft ad proplites vos teneriorefque in plantis ftolones vocent;
ufquedependens, uti vitulo. Sajpe accidit quorum fimilitudine in animalibus quse ,
utejuslatera candidis maculis afperfafmt, mofchum ferunt, novi, odoramento illo

<jua: vetuftatepereunt. Accidit etiam fspe pleni nafcuntur folliculi vel quod animalia
:
numerojutfcemina? omnino albaz fint,fic & vitulamnatu-

illa,mediainterfcapream
ut caprse exiftimaripoflint nid. pilumad- ra&magnitudine, fulvoque vitularumco-
?
lore
* HISTORIA NATURALIS
lore videntur quas Graxi etiam /*«£*£&
,
tismofcatis , vehementer adhibetur. Qul-
/^^#e/*appellent:vel quodmofchi follicu- bufdamtamenmulieribus uteri fuffocatio-
lus,a vafculis caeparum femen in fummo cau- nemadfert ;quod Venetis & Septentriona-
le fervantibus,qua: Gracis [Acepa, figura non lioribusfi Olao Magno credimus,contin- oiansMd
gnusl. 16.
longe abfit: vel denique , ut Ethymologo serefolet.
t> c. 13. 14.
placet, quodemedio,umbilico fcilicetani-

malis , fundatur quod Graxis , eft , o® pio-x PUNCTUM VI.
X&cdixi. Taceo pofle derivari,vel a verbo
/w«, quod ab omnibus requiratur vel ab e£«
De Capra jive Hirco Bezôarti-
:
oleo,pra:pofita p, litera vel a privatione fce-

;
co , 'velpotms P azâharti-
Wpymv £ $vcsc<kccs> ofyt v enim & bene
toris h$ co>& aliis*
&maleolere figmficat. De cr/îpfiusnon
omneseodem moclo referunt. Simeon Se- r\ Iverfi diverfa circa defcriptionem Ca- Aidrovan-
Stv r1: thi, futor Aldrovandi verbis) mofchum -*-^prx Bezoarticae proferunt. Bellunen- SooTrJ
c. io . . omnem fundi afterit p
&c. V lde pag. 307.5. fis negare illam videtur dum lapidem Be- ,
ufque , fic Fuchfius. In Electione haucl etiam zoar nuncupatum in fiiis erui venis , ex
,
confona fcribunt authores Plateario omni- . Thiphafi Arabe prodit. Arabes in cervis
no niger non probatur , laudatur qui ad , eum nafci credidere. Monardes tefbmonio
fpica: nardi colorem accedit.Brafavolo odo- eorum qui exilla regione, ubi Bezoarti-
,
ratiilimus eft fubnigcr, ex Cathaja allatus. cum animal reperitur , rediere, conftare '
SuntquiTumbafcmumpropter pabuli co- ait, cervi' eile magnitudme ejufdemque ,
piamanteponunt,quiin folliculo mature- quodammodo forma &c. Vide Aldrovand.

fcit praritantior eo , qui in aere fufpendi-
, pag. 311. b. ufque. inArabiaex capris qui-
tur. Teftis enim Brafavolus immaturum, , buidam hunc lapidem extraxifie At Borttto Bontins .
etfianimaliadhserenteimgrave olere. Aben- capme ifta^ non valde abfimiles funtcapris fle<Unl
finnx,mofchusmelior Antebius vel Afcil- Jturopaeis, nifi quodhabeant erecTaaclon-
•tios ,deinde Jurgius , poftea Indus marinus. gioracornua, acquaedam exiis verficolore
Elluchafiminl acuinisfolliculos continen- lint pelle ut tygrides
, pulchro afpe&u , ,
tesmofchum Cubit eile fcribit , fubtili ex quales duas, inquit,hic in arce Batavia quo-
veficula&mofcho:Gergeri eife folliculos tidie videmus. Frout magnum aut parvum
mofchus minus eft fub-
his contrarios , qui lapidem gerunt, eo moleftiusvel citiusin-
tilis & minus.aromaticus:Mofchus Cha-
,
cedunt, quodaftutiilimis Armeniis&Per-
rum medio inter hos loco Salmindi vero : fis bene notum eft. Idem addit , herba qua-
deterior. Deprobatione ita Aldrovandus. dam croco ac hermodadylis perfimili vefci,

An mofchus legitimus &c. Videp. 308. b. ex ejufque efu lapides in ventriculis concre-
ufque adulterati notam effe. Adulteratur
, fcere. Inde faclrum, TeixeYa prodente, ut
multis modis pra?cipue niger & ad fubruf-
;
, cum infula quardam inter continentem ,
fumcoloremtendens,admixto pauco fan- Chormandel &

Ceylon infulam a Lufita- ,
guine hircino modice aflo , ita ut tres vel nislflede vaccas vocata, horhbili inuncla-
quatuor partes ex iitis contritis, ad unam
, tione fubmerfa eifet, ut capra? fervata? ne-
mofchi admifceantur. Sed panis aifus friabi- cefiario aho transferri debuerint; herbailla
lemreddit fanguis hircinus cum frangitur,
; deftitutx, nullosprotulerintlapidesj infu-
luciduseft&clarus interius. Saraceni ilcpe lavero falfugine hberata , redute 5 eofdem
cum folliculis vendunt quos adulterato in-
,
produxerint iterum. Tam vero capris his
ferfere. Alexander BenedicTusjecore hcedi- moleftifunt, quam hominibus calculi veii-
noarefaclx>,& avis cujusdam fimo vitiari ca: & renum. Unde colligere licet vana il- ,
fcribit. Radice Arigelicce a quibusdam,pro- la eile, qure feu Monardes, qui in intefti-
dente G efnero augetur; qui etiam factitium nis, feuFragofus qui in renibus , feu Mo-
,
defcribit.Odorem,fi aliquid aromaticum fes yEgyptius, qui in veficula fellea nafci

addideris , amittet. At ii in vafe vitreo den- produnt, fcrrpfere, de qtubus Aldrovan-
fo & cera oblito aiferves retinebit. Recu- , dumfi placet, confule. Nam iftiuslapidis
perabit amiifum, fiinolla aperta in cloaca quidam Pafan effe volunt; alii Balfaar: at
fufpenderis. Quantum ad Vfum in ailigna- , Bontius Pazaher, id eft, contra venena,
pps,
tione temperamentijauthores variant. Aver- quafi Antidotum , vocari tradit. Nafcitur
roes calefacere& ficcare in finefecundifcri- praccipueinPerfia, inloco quodam Staba-
bit , Sethi in tertio.Tenuiilimarum eife par- nondito, trium dierura itinere fupra La-
tium apud omnes in confefib. Mercurialis ram ubiRegesPerfarum vigiles locare fo-
,
naribus appofitum fanguinemproliceretra- lent, utomnes lapides qui certum pcndus

dit, & ne idem afTumtus faciat,metuit, quoci excedunt,fibivmdicent. X)eformarum di-
vafaaperirevideatur. Decoctero, in reftau- Aldrovandus. Obfervandum
yer/itate, ita
ratione virium, tremore fyncope, fiati- ,

itidem magnam eife hor um nativoru m lapi-
bus caputpurgiis pilis odorifens, fulfumi-
, ,
dum diverfitatem &c. Vide Aldrovand.
,
giis,. imegmats tragematis oris, & unguen-

: ,
pag. 312. b. uique. aliitamen pretiofiores
atque
, ;
D E QÛ A D R U P E D. |J5
atque efflcaciores habentur Confici ex maf- Lana earum fubtilis & delicatainftar ferico-
I
fa quadam adulterinos Monardes ex rela-

, rum. Pertinacis coloris eft , quippe nativij
tione Guidonis de Lavaretis prodit genui- : nullatin&ura opus habetj In seftu recreat,
nos, qui ex laminis feu corticibus fe invicem juvat renum inflammationes quamobrem :
ampleclrentibus conftant , illisque adeo culcitras exeainferciunt Diciturmitigare

fplendentibus ut politx videanturj intus
, etiam podagra. Caro haud jucunda, nihilo-
pulveremhabere. Garciaspaleam vocat. At minus Indis edulis. De falubritate Jofephus
Bontus genumum eife credit qui,ii pauca ,
Acofta narrat , acerrimum dolorem octi-
calce fricetur colorem puniceum oftenditj
, lorum pame fubito placaile fibi impofito
fi in pelvim aqua repletam conje&us ibi- , & fruftulo carnis recenter occifse Vicunae. Ge-
dem perduasauttres horas relictus, idem nerant in vifcere bezoar , fecundum poft
prout antehac pondus retinet; adulterinum, Orientalem. Proximum Vicunse genus Ta- Niercmb.
L
qui calce fricatus rimam ducit , aut aqua ex- ruga pernicior grandior , torridior colore,
, ,
l
P
ff'
4
emptus , pondus vel remittit vel auget. , De moliib. & decidentibus auribus : nongaudet
Viribus , plurima a Serapione , Monarde & , focietate &
grege , rupes fola peragrat. Re*
Garzia ab Horto fcribuntur ; nempe nudas , pertus inhis Bezaar major virtute mole. &
parti corporis applicatum facere neave-
neno oftendaris pulverem morfibus ani-
:
, ,
PUNCTUM VII.
mantium infperfum, eosdem fanare; ipfis De Suhak Scytharum £f Capra ,
feris injefrum, torpidasreddere*: viperas,
injeclrumcumaHquoliquore, enecare. O- auribus demij?is.
mnem denique in venenis fopiendis & febri- T\E Suhak Scytharum ita Aldrovandus. AWrovao;
bus malignis expugnandis inanem curam, x -^ In Scythialatiifimis
&c. Videpag. 3 1 5". H.BifeL
niil & hunc adhibueris :recitatque Monar-
ufquead finem. Capras auribus demiJJis Axi- ° H '
y
des aliquot eorem exempla qui ipfius be- ,
neheio exfaucibusOrci erepti funt. Iuvat

ftoteli debemus. Menfura hx palmari
, &
& melancholicos quartanarios fynco-
dodrantali , &
nonnullae ita demiffe, ut
,
,
fpedent ad terram. Forte ex his ifta ? cujus Aift^.
pticos,epilepticos, vertiginofos,calculofos h.
Icon hic ponitur ,& quam Capram Indicam, A -l&"*
lumbricis laborantes
, &: alios. Sed magis
mulieribus quamviris prodeile obferva-
& Mambrinam Syriacam vocant. Lana pi-
lisfacieque&cornibus ovem potius quam
tum.Suntinlndia, qui fe ejus ufu rejuve-
capram referre videtur. Color albus eft.
nefcere poife,fomniant. De quibusMonar-
dem in peculiari
tius,
traclratu confule.
nontantas ineo vires, femilleexpe-
At Bon- PUNCTUM VIII.
rimentisinveniife fcribit. Corollariiloco ex DeO ryge.

eodem addo lapides Pa-zahar in ventricu-
,
^pRia animantium genera Orygis nomine
lis fimiornatos, qui teretesfunt, longi- & x apud Grsecos celebrantur.Unum aqua-
tudinem digiti aliquando excedunt,inter ticum,duo terreftria. Illiusapud Strabo- strabo
praftantiftimos haberi. Ad Hircum Paza- nem mentio , ubi deTurdetania agit3 quod, Geo g r,l. y
articum referri poteft Vicuna Taruga , de , & tefte Hermolao quidam, Orcas marinas
,
quibusita Nierem bergius. Sunt apud Pe- efTe opinantur. Horum , duo eife genera ex Aiarov. ,
ruanos quasdam perniciilima animalia quce Plinio & Oppiano colligere licet. De Oppi-
Vicunas vocant. Quidam putavere, ab Ari- ani Oryge in fequentibus agemus.Hic Gra>
^fl^
llotele & Plinio capras dici,fed ignotas prifcis«^6 & Gpvfjjv, feu opvas-iv fodere dici- ,
cisVicunas cenfeo cum Acofta. Cornutum tur ; quod ad ortum, ut pofthac dicemus
y
illianimalficvocarunt, vicuna cornuexer- accedente luna, prioribus pedibus terram
mis ,csetera licet fimihs filveftri caprse>cujus
&fortaifegenuseft. Necobeft inopiacor-
eifodere dicatur. Plinius, il I'ormam fpe- Fo m a.
ftes unicornem &

bifulcumfacit,& quidem
f^f4 *?•
nuunii namque &
canes cornuti alicubi fe- ex Ariftotele. Ex capraaim fylveftrium eos- Arift. k A^
runtur, cumcommunesexcornesfint. Gau- dem
det montanis & nrpibus, frigus & deferta
genere. Contrario pilo veftiri ad
1
, & '
z' c '
*
&
caput verfojquod tauro Êthiopico, com-
amat , gelu & nive videtur recreari , focieta- petit. Eundem perpetuo fitientia Africx ge- P i in . H> ^
te& grege dele&atur. Ad obvios quoque nerare , & natura loci potu carentem & mi- *• 10. c 7h
,
fugax. In fuga prxmittit fobolem , cujus rabili modo ad

remedia fiticntium, apud
parcaeft. Capiturcelebri venatione. Coe- eundem Namque Getuli latro-
legimus.
untufqueadtria millia barbarorum , cir- nes eo durant auxilio , repertis in corpore
,
cumdant montem,fic paulatim coguntin ipforumfaluberrimiliquons hauftu veficis.

unam fedem feras, aliquando plufquam Albertusmagnitudine hirci eife , barhatum
trecentas dimittunt ad prolem feminas.
:
fub mento, in eremo v erfari, facile laqueo &
Alitercapiuntur cum ad conveniens inter- decipi fcnbit. Herodotus magnitudine bovi
vallum accedunt,conje£tis ad pedemfuni- comparat. Nec nos quicquam certi de ipfius
busplumbo innexo extremitati quibusim- forma habemus. Cornua in omnium fere
pediaircurfus. Tondent illas adftragula.
mufaîs oftenduntur atra, in extremo mucro-
H nata,
1 '
nata, proaetate animantium,longitudine, tese cavernis peliit. Dicitur & \d<p& deiyt*
craflitic, &
numeronodorum variantia. Ico- *©- $«£/£, , (Zifiiu(§>* , @pi<$(& , Laconibus
nes duorum hic damus. An ejus fint, an Afini inprimis , wfatg, Nicandro , vtGpolcx®* g
Indici, ne Aldrovandus quidem definire au- 7dx<x,Pji$ jcvpjrts, mtfvvis. Varinus ii$ eXci<pa$
det.At quia iEthiopes qui Sili vocantur, iis tu$ TrectTdv T.xlac-^s , cervas primum parientes,
fanquam armis contra Struthiophagos Procas vocat, Cpvpdxu$ , $00x0$. Jrtinnulus
utuntur; &haxduriflimafint, mucronata, cervi , dicitur , ePAcV , xdôc$ , v&u8pc$, veGpog }
longa &
caVa, videntur ejusdem efle, Êgy- xifAois quod in fpelunca ad-
3 quafi v@tpotis ,
ptii multa de eo commentifunt. Syrii nem- hucjacent, Mppag^&c xzApds. Animaleft 2 ^"^*-
pe ortum fentire , atqueetiam clamore edi- bifulcum , forcipem pro ungue habens ; pi-
to fignificare : contueri ftellam ac veluti
, lo molli & fi junio credendum , intus cavo,
,
numen adefle fentiat , procumbere adora- ideo commode natat. Colorem ipfi Pollux
bundum-.feufingulari quadam fympathia, tribuit,c^7|w^3i/, quifit cJ9n<7ix!(&h Kdum^s
feu , quodapud Albertum legitur,imbrem ^dppaei fcemina pra^cipue , , hinnulus. &
& frigus prseteriifle, frigoris nimium im- Euripides (ZaXieut vocat, feu ipadicei co-
patiens , percipiat. Quomodo fe erga Lu- loris , Eunpidi axraSivoui , a colore t? axrctfys ,
nam & Solemgerat , Aldrovandi verbis ex- feu phxniceo dicuntur. Dantur tamen & al- f^^'3
ponam. Iidem inquit iEgyptiiimpurum,
, , bi qualis erat Sertorii cerva ,
: quam eflfefa-
ut inquit Orus &c. Aldrov. p. 3 1 5 b, D. .

tidicam Hifpaniae gentibus perfuafit. Cor-
ufque. ingratus & impius in eam Oryx videri nua ipfiinterreliquaanimalia maxima:Cer-
debeat. Addunt, adortumfolisconverfum vx nullaj repertx tamen cornigerse quos ,
&
alvum dejicere * perpetuam fitim perfer- Maximilianus Cxfar obfervavit, & Scali-
re.Meminit Orygis Columella & Martiahs: ger vidit. Anniculis nondum cornua naf-
fed vixejusdcm credo. Hic eum faevum vo- cuntur , nifi quoad indicium fit initium ,
cat Ille inter ea qu# ad cultrum in lepora-

:
quoddam protuberans, quodbreve hirtum-
riis reponuntur, enumerat. Oppiani Orygem que eft. Bimis primum cornua oriuntur
Aidr.Hift. itaAldrovandus,interpreteGyllio, defcri- fimplicia &retl:aad fubulonum fimilitudi-
,
Euiwl. c.z5,
bit. Oryx, inquit,in fylvis verfaturferis in- nem, quamobrem waâA/^, fubulones,
feftiifimusxoloreeft latlreo &c. Aldr.p.3 6. eosper id temporis vocant. Trimis bifida
a.D. ufque. Ha&enus Oppianus. Diverfum exeunt, quadrimistrifida, atque deinceps
afuperioriefle 3 vel exinde non malecolli- adhunc modum procedit numerus,ufque
gas, quodilleintercapras, quas timida^ re- ad annum fextum. Conftat tamen in multo
feratur hic vero , ferox fit. De cornu qui-
:
pluresramos illud diftribui. Habuit Guil-
dem nihil adjecit ; at adjeciflet , fi unumha- helmus Baveriae Duxbina quorum utrum- ,
«lian. H. buifle fciviflet. Êhanus quadricornes in , &

que unum viginti ramos fiindebat. Al-
ju.14.014.
jn fcarepe riri fcribit. Ambrofius Pararns, bertus teftatur eadem in Germania ad unde-
Tomo r. cujusdam ferse , m quadam mans rubn m- cimum dividi. Vidit iEmilianus in penu ^ m 3n i]i „
M-cj, fu14 Cademotha Arabibus di&a, incolis Ferraria^ Ducis, cervum interfeftum ma- deRumi- ,
nantibus.
Pyrrafoupidi£foe, exCofmographia The- gnitudine equo paulo inferioremj cujus cor-
veti meminit. Magnitudine eft mulo par, nua adeo erantramis referta ut neillis Ger- ,
capite non abfimili , urfinis veluti pilis vefti- manicis cederent. Sed & Antverpise in phar-
ta,fed haud adeo obfcuris, verum ad flavum macopolio vifa , quorum, fingula ramos cir^
inclinantibus,bifulcis,ut cervus, pedibus. citer quindecem oftentabant,Gefnerus pro-
Duo procera fedminime arborea capite ge- did\t. DirTeruntverohxccervorum cornua
ftat cornua,unicornium cornibus affinia. In- ab aliis quod cum ommbus fint cava & in Aiftot. h.
,
digena^beftia? aut pifcis venenati morfu lxfi y mucrone demum concreta, tantum^j 3 -^ cervis
1-
aqua,inquaaliquot dies ejufmodi cornua folida fint 3 & ciim cseterorum oilibus adha> plin. kM
IU c*3' l
infufa fuere , haufta , ftatim convalefcunt. reantj cervorum tantum cutibus enafcun-
tur. Necullumanimal prxter cervum ea-
ARTICULUS VII. demmutat. Fiunt adeo folida & dura,ut
foliditate adlapidum naturam accedant.In-
De Cervo.
veteratum perquam leve redolitur , pra:fer-
Aldrovan. /Êrvi nomen , a cornibus quae gerit , (ea timfi fubdio fuerit, ita ut nunc humeat,
Hift.Bifuk.
. 27.
VJGrxcis xiey&) apud Latinos fumtum nuncficcefcat. Gefnerus obfervavit incon-
Homen. eftApud hoc ani-
Graxosplurima obtinuit fummati cornibus mucrones,five ramulos
mal nomina. Dicitur namque &A*<p^,vel fupremos qui bini alioquiaut terni fubin-
,
quafi '&a,<pfic$ t id eft,levis> vel quafi eAc<pdk de fpeclantur feptenos, &in eodem loco ,
2^ 73 iXxetvK&j avcupiv %l& r pvxlnpm onr latitudinem fex digitorumjinferius

ftipitis
e<poig; I^sto gkXxvvetv cvv c<pet$ 3 JjVom j£"eA(§K autem fuifle alios binos ramos adminicu- &
nimirum quod circa lacus & aquas libenter la. Obfervavit item inter cranium cervi&?
verfeturjautquodcornuejus fuffitum fer- cornua, oflicula five tubera gemina ofTea

pentes fuget; aut quod ipfe cervus cornu ad protuberantia,lsevia,duos circiter digitos
faxum attrito nidorem excitet , quo ferpen- longa, eo breviora quo cervus natumajor
cft.
,,:
,,
D E QJJ A D R U P E D. f$
eft. Homm fmgulis fmgula, ait, adnafci naha?c {c{q aggregando amplificaverant ,
cornua , per fymphyfin quandam & quafi & in hanc molem atque duntiem calore
coarticulationem. Additdenique, fubulo- cordis extorrente lapillum produxerant.
niscervi cornua fevidifle, dodtantis circi- Gefnerus a medio Augufti duntaxat ad idu
ter longitudine furcarii vero : vulgo didi ufque Septembris inveniri fcribit. Reno-
quitrimuseft,duorum& amplius dodran- da:us in junionbus , non os fed cartilagi- ,
tum. Qu ce hic expreflimus, lxvia erant , al- nem efle . Nervum feu cartilaginem ner-
bicantia, & minim£ rugofa. Singulis annis veamBrafavolus vocat. Andernacus, ftni-
Arift.H.A. ft ato
veris tempore ea amittere , Ariftdteles ftro detecto fmu , maximeque artense tota
I.4. c 5-
prodidit ; qui etiam tradit , captnm fuifTe bafi aperta, firadices illius & membranarum
cujus cornibusviridishedera innata fuifTetj fequaris inveniri tradit.
, Nam arterise aor-
Oppin. quod & apud Plinium habetur. Caftratis de- tse, vemsque arteriofae & membranarum ea-
Oppianus author eft £ t hsec de Cor-
fi uere . nmdem radix , ex ofTea illa catilagine cordis
nibus. C>_uantum ad alias partes , Facies ipfls procedit. Cauda ipfl exigua eft , vituli mari-
eftcarnofa, ^y^fimus, collum oblongnm ni modo. Crura perquam gracilia. Fentres
nares apud Oppianum quaterna? , totidem- plures. Genitale nervofum more Cameli.
quemeatus. iViufculi temporales & exiles Intefimum tamtenueimbecilleque,utetiam Ariftot. H*
&debilesj aures A,L 2 * c u
, poflitrumpi cute adhuc
fciflic ac velut divifte , fed leviter percufTeris
'
H. A
Arift.
6.c. 10.
prsecipitanter,quales peculiariter iis Arifto- integra. Fe/L vacare ajunt, fed inteftinum p^h, n
i,
* "' c 37 °
qui circa Arginufam in EJa-
teles adfcripfit , adeo amarum, ut ne a canibus quidam attin-
pfo monte verfantur. Dentes habent quatuor gatur , nifi cervus praspinguis fit. A chaini in
utrinque tuminfra, ut annotat Albertus,
, cauda id gerere creduntur effeque quod ibi ;
quibus molit cibum, & infuper duos alios contineri ajunt colore quidem fimile felli ,
,
magnos , qui mari quam foemjnae majores fed non itaut felhumidum , fed lieni parte
funt ; vergunt autem omnes deorfum , utre- anteriore fimile. Cerya cervo minor eft ani- :
Ariftot. H. pandi videantur. Vermes continent omnes malalias afpe&u egregium, mutilum cor-
L2.C15. iiio in nibus, vifu acuto, mirse velocitatis. Qug-
capite vivos , qui nafci folenr, proden-
Plin H. N.
te Ariftotelefiiblingua
, iri concavo, circiter terna habet ubera , ut vacca. Galenus de fa>
I.13. c. 17.
^f^ f;
vertebram qua cervicicaput innectitur, ver- tus tunicis agens, ac de venis $c arteriis
quai ,
mibus qui in carnibus enafci folent , haud ex utero in ipfum inferuntur aflerit , quod. ,
minores, continuos, numero viginti. At fue- in omnibns animaUbus qiix fuapte natura ,
re qui plures videre, quidem difcretos & ad faliendum funt proclivia, ut cervis &: ca-
fuere & alii , qui nullos. Dicunt itidem iri - pris , vaforum produdiones matricibus funt^
Ariltot.
A.I.3.C.6:
H. tra oculi os vefpas enafci & provolare. S&n- connexae,non pertenuesmodo membranas,
guis, aquxflmiliseft, &nullas continet fi- fedcumeisetiamper carnes vifcofas, velut
bras, ft Ariftoteli &
Plutarcho credimus: pinguedinem quandam, fpecimen efle mira-
Baldus Angelus Abbatius, coagulatum fe bilisprovidentise. Dorjum dum pingue efle
obfervafle fcribit idemque aliorum obfer- cus'
, Oppianus dicit , de utroque fine dubio fexu
^\ N
Plin.l.c. vatione conftare. 0^/whabetmagnos. Cor inteiligit. In Africanon reperiri Arifloteles j. s.c. '${.
item proportione magnum, quantum omni- & Plinius prodidit , contradicente Virgilio
bus timidis efle folet. O e lapide in oculi can- &recentioribus. In Apulia flepe exercitus
tho varii varia. Agricola lapidem Belza- fpeciemprsebent, & Ferdinandum Regem
Scalig.EX-
hart: Bellunenfis Bezaar. Scaligerlapidem Neapolitanumeo deceptum, necnonjaco-
ercit. 112.
efle negat. Ante centefimum mquit,«an- , bum Caldoram folertiflimumfusextatislm-
num m cervo nulla eft. Poft eam a:tatem peratorem, prodidere fcriptores. In Ca- Pontan.l.a.
accrefcit ad oculi canthum j ipfis oflibus thaix provinciaBargu & copiofl funt & fx- êajoh-
,
atque in os protuberans concrefcit, eadu- pe tam cicures , ut eis infldeant. In Batavia, tano -
ritiequa cornufuperet. Qua partepromi- referenteHadrianoJunio, totoillocollium JavlSl

net , rotundaeft , infigni nitore coloris ful- , arenariorumtracliu cuminterjedis conval-,
vi, non fine veftigiis atriorum venularum. libus, qui Egimondam ufque abHagienfl
Tantalevitateutpenetaclrum efFugiat. Ita nemore in longum porrigitur, magna eorun-
enim fefe fubtrahit, ut feipfam prope- dem copia. In Britannia palmatorum Ca-
modum movere videatur , &c. Scribonms pitolinus meminit albos nigros dari qui-
: &
oculi fordes vocat. Offa in corde omnibus dam afflrmant. In regione Chicorariorum
prope cervis reperiuntur annofioribus ta- : in orbe novo tefte Petro Hifpalenfi , adeo
,
men majora , minora junioribus , crucis in- cicures, funt , ut perinde ac apud nos caprae,
Iordan. de terdum forma decuflatim mutuo
, interfe- alantur. Cretenfem agrum cervo egere So-
pharnomo-
nis peltis
£ta, inquit Iordanus. Vidi, inquit idem, linus fcribit , Cydoniatarum regionem fi
tr.
3
.
exectos prope columbini ovi magnitudine exceperis. AtVarinus Acharinarum cerva-
laminis conflatos , & quod j
ucundum fuit a- rum meminit,quse & m-dfyveucy dicuntur,ab
fpeclu , poftquam comminutus fuit , reper- Acha'ainfularillius civitate. Bellonius quo-
tum eft os in meditullio , fimile ca?teris Qfli- que nonpaucos ibireperiri reliquit, quod
bus corde prognatis , circa , quod putami- mfula noxiis animalibus careat. In Cyprum
H 2. eSy-
, ,
eSyriaideo tranfnare, quod paftionum impetum fuftinere nequeat: aliquando ta-
quaz ampliftima: dicuntur
illic defiderio , men more ovium fuftinet & focias decli- ,
/Elian.H.
A.1.5.
teneantur, apud ^lianum habemus. In nat,cumturgentejamvenere, coitum ap-
c.56. monte Afia? Elapho aptid Arginuflum fcif- petit. Oppianus magna celeritate currentes
Arift. H. A
\,6.c.z 9 .
fis funt auribus , qtiod & Hellefponti cer- fceminasiniri reliquit: mares vero duobus
vis , modocitattis author adfcribit. M.Au- pedibus quantum poflimt curfimque fe- ,
relius Imperator cicuresibinafci, addidit.

, quentes coittim abfolvere. Tranfeunt in
Apud Scotos grandes funt , & tamfrequen- coitu ad alias iidem redeuntque ad prio- ,
tes, utfolemniplaerumque venatione, nunc res. Plinius cicures non concipere

, , nifi ab Plin. h. :
quingenti, nunc odingenti, nunc mille pro- infantiafuerinteducatseait. Ferunt uterum

L I0, c' c
iternantur. Sunt ex his nonnunquam qui ocTo menfes: pariunt magna ex parte unum.
adipem decem polhces latam habent. Dan- Incrementum hinnulorum velox. Cerva All{Ll t
tur &
nmnerofi^ in Hebridum infularum cum parit , pituitofo humore purgatur, alias
monte , cui a Cervo nomen eft. Xapita no- nunquam. Dum ladat , fefe dimittere Pol-
Martyr.
JDecad. O- vi.orbis regio, referente Petro
Martyre,
cean.7.
luxprodidit,Gefnerusrefellit. De longae-
c.i,
cervorum armenta habet, ut nos boum. vitate cervorum qusedam aptid atithores Mtar *
Domi pariunt domi

nutriunt , foluti per
, occurrtint. Hefio d us in veriibus qui tamen
nemora paftum quasrendo, luce durante va- inoperibusnonextant, cornicinovem no-
gantur , ad vefperam pullos domi relicTos ftras a^tatestribuit, quadruplum ejus cervis.
revifunt, & intra cortes claudi fe , acnatis Sic fere 3 600. annos viveret. Plinius , poft
fuis depaftis mulgeri finunt. InGallia quo- centum annos aliquos captos cum tcrqui-
que circa Fontem bellaqueum funt nume- bus aureis quos Alander Magnus addiderat5
roli In Florida ftint partim domeftici qua-
:
, adopertis jam cute, in magna obefitate.
lesforte in Xapato $ partim fylveftrcs, quo- Tempore Caroli Gallorum Regis, qtiitem-
rum quidam bovem adsequant , quidam pore fchifmatisinter Clementem & Vrba-
minores funt. In multis Germanise locis ci- ntimV I.vixit, captuseft ad SylvanecTum
cures in foffis circa mcenia aluntur. In Hel- cervtis, in ctijtis torqtie latinis literis fcri-
vetia minus hodie abundant , qtiod fylvse ptum erat Hoc me Cadar donavit. De Ca-
,
propter frequentiam incolarum indiesmi- , jo Jtilio Casfare etfi id capi vix poftit poteft:
nuantur. In Hercynia , colore nigricantes tamen ad Carolo vingorum aliquem referri.

'
reperiri quibufdam accepit Gefnerus. In
, a Theophraftus etii ocTogenario major obi-
Dikilapporum denique regione funt eo- , verit,conqueftus nihilominus eft de natura,
rundam greges & Norvegis Rhen dicun-
, qtiod cervis longiorem qtiam homini vitam
tur, noftratibus cervis aliquanto majores. dederit. Taceo facram Dominse cervam
Lappivice jumentorum utuntur. Vehicu- aptidPaufaniam qtise tempore Agapeno-
,
lo , inquit Sigifmundus Herberfteinius, in nis hinnulus erat nec non Diomedis cer-
:
fcaphse pifcatorise formam facTo , cervos vtim, qtii tempore Agathoclis, poft aliquot
jungunt , in quohomo ne cervorum citato , nempefecula captuseft. Carfaris Augufti
,
curfu excidat, pedibus alligatur; lortim, cerva, cum infcriptione torquis , Nolt me
quo cervorum curfum moderatur fmiftra tangere quia Cafans fum , innumeris pro-
,
dextera vero manu baculum tenet quo ve- , pemodtimluftrisab ipfitis imperio, depre-
hiculi, fiforte in aliquam partem plus x- henfa fuifle dicitur. Quidam cetatem ex ra-
quo vergeret cafum fuftineat. Atque eo
, morum multittidine colligunt, quod Ari-
vehendi genereviginti miftiariafe tina die fto jeli non placet.
Atithor Philomela: eos Fox -
confecifle, cervumque tandem dimifnTe, glocitare fcripfit, Virgilius graviter rudere.
eumque ad Dominum fuum ftabulaque Mutant vocem pro fexu. Brevis fceminis,
ptneratit.
confueta rediilTe, dicebat. Tanta amoris maribus producTior. Amicitia ipfis ctim at-Sm^/l
libidine flagrant , ut tota die ad venerem fe- tagene: at cumaquila, vulture, ferpente, %£***
rantur. Ad menfem ita agitari mox defse- , canibus, tigride, belluis, ariete, vulpium
vientesalterumpaulominus menfem abfu- gannitu, caclio, afpalatho, rtibris pennis,
mere,Budseusprodidit. Certant tum pro hoftilitatem gertint. Attagenes fsepiflime
fceminis , & vicTori
ut domino, obedit vi- , dorfo ipforum infident, pilos vellicant. &
cT:us,fequiturqueut herum, fiAlberto fi- Aqtiila infidens cornibus multum pulverem F
Iin - HF -
' IO " c " 3 "

des. Impletis fceminis , feparari per feipfos volutatu collecTum excutit in cervi oculos ,
mares , & propter libidinis graveolentiam pennis ora verberans , donec prxcipitet in
quemque folitariam fcrobes fodere, more rtipes. Cum ferpente ipfis pugna. Invefti- piin.H.N
hircorum fcetere ,facies quoque nigrefcere gant cavernas , nariumque Ipiritu extrahunt L 8 c 3Z * * *
afpergine, &ita degere, quoufque imber renitentes. Ideofingulareabigendis ferpen-

accedat, tumpafcua repetere, Ariftoteles tibtis 5 odor adtifto cornu cervino. In Liby-
Ariftot.
H.A.1.6-
author eft. Coire incipit menfe Augufto & cis finibusab iifdem jacentes impeti, apud
c.29. Septembris ab ArcTuro , implenturque pau- Oppianum legimus CacTu m fi cer v u s . cal-
cis diebus & mtiltx.
Cerva plserumque fub- cet & faucietur,offa ejus ntillum fonumede-
fidens coit,quodmaremob contentiflimum rep*ofTunt. Afpalatho tadus emoritur. In-%^»««»
genium
,
:
genium fequentia oftendunt. Gaudent-r^V ricatis fteterit , fic interceptus , ut inde defi-
6qyd<n , feu locis incultis , fylvoiis , & ne- lire non Contra noxia gramina cina-
poffet.
morofis , ubi folum bonum & pingue eft. ram edunt: contra phalangiorum morfum,
Sylvas quoque , vinea & loca aprica amant. cancros. Sollicite etiam caventj nequando î.h.a.
Mas reli£tis pafcuis ad fylvam fe celeriter inviftnera recentia folis radiusincumbensî-c-S..
recipit, fed eandem non ingreditur : fcemi- carnem priufquam cicatrice obducatur, pu-
na denfiora ejus loca fequitur. Meliora trefaciat. Didamnum herbam extrahendis
quandoque pafcua nafti , femper tamen fagittis monftravere percufli eo telo, paftu-
adpriftina ubi educati funt, redire folent. queejusherbseeje&o; quod Diofcorides&
Emmens uno minore cervo comitatus in-
, Tullius capris adfcribunt. Maria tranant, Piin.H.N.
l s c ' 3i '
cedit, quem armtgerum venatores vocant. gregatim nantes. porreclro ordine , & capita '
Pafcuntur tota pene die fub meridiem : & lmponentes, praxedentium clunibus vici- ,
ubi fol maxime fervet in umbra delite- , busque ad terga redeuntes. Hoc maxime
fcunt. Adeo funt timidi , ut in prover- notatur a Cilicia Cyprum trajicientibus, nec
bium abiverint : & Cantharion Arcas ab vident terras, fed in odore earum natant.
oraculo cervus fit diclrus. Saltu valere vel ,
Infirmos ponunt in ultimoj nec citius fol-
locus non procul Francofurto , a cervino vunt, quam fecundos ventos fenferint. Pin- ^lian. h
^&
.
faltu nomen mutuatus oftendit. Duo lbi la- guefcunt aeftate &
ideo latent, quod fe fax A l -
pides erecti, prodente Gefnero , cernuntur, corpulentise pondere facilius capi pofle fen-
mrerftitio pedum hominis mediocris quaii tiant. &
Sed cum cornua depofuere occul-
fexaginta. Tanto enim fpacio faliiffe illic tantur interdiu, idque in opacis locis, ut
cervum,idque etiam fupraplauftrum one- mufcarumtsediovacent; pafcunturque per
ratum , cum venatores inftarent. Requie- id tempus no£tu, donec recipiant cornua; Arift H - - A.
1 c
dum quse ubi concreverint, foJi exponunt , ut ex- 9 s
" ' '
fcunt in fuga , qui infequitur , appro-

pinquet, 6ctum itemm fugiunt. Ubi ani- coquantur & ficcefcant. Ubi vero attritu
mum deipondere relidtisfylvarum opacis,
,
arborum cum ea fcalpunt, nihil indolere
,
in campeftria fe conjiciunt interdum ad , & fentiunt, in patentia prorumpunt- Defo-

vicos &
villas propius aCcedunt. Secundo dere, poftquam depofuere eadem, fama eft.
vento plserumque feruntur. De filertia in Verum alii, alterutrum duntaxat defodere
eludendis canibus itaBudseus Solere cer-
, :
fcribunt. Dextrum cornu negant inveniri,
vos ajunt fimul ut fenferint rem fibi effe
, inquit Pfinius, ceu medicamento aliquo
cum affeclis infeftis , fimul &c fagacibus , pri- prieditum , idque mirabilius fatendum eft,
mum alios aliosque fuga* lapfos , & gyros cum &c in vivariis mutent omnibus annis
conglomerare ; deinde {i porro urgeantur , defodique ab lis putant. Ariftoteles id de Ariftotj.^
ftabula cervarum popularium , cervorum- finiftro prodidit, quamvis in Epiro dextrum & l °- x "
quediverforiapetere, ibiqueinter turbam obrui fcribat. Abjecla in vivariis negligi

promifcuam , quafi intra nebulas erroris ca- nec humo obrui , obfervatum eft quin :
&
nini fefe condere , interdum gregarios ali- in fylvis in apertojacentia fxpe reperiuntur.
quot inde abigere atque ad aliquantum
, Serpentibus abunde faturati , ne veneni vi-
fpaciipermixtimveftigiafacere, ad nego- rus noceat , ad flumen contendunt , & ore
ciumcanibus exhibendum. Cumautemali- fumme tenus corpora demergunt, nec citius
quantifper hac ratione contechnati funt, ab bibunt, quamvi frigoris cogente hauftum
illorum comitatu fubito fefubducentes, per venenum per oculos defudando elachryma-
tramitem devium longiufcule abfcedunt, verint. VincentiusBelluacenfis efu ferpen-
deindeinterfiftunt, utinterim canes veftitum caligini oculorum mederi fcribit. Ca-
gia cervulorum aut cervarum excipientes, pti,non folum cicurantur fed etiam vocati ,
di verfi ab eis auferantur. Cumque hxc ftro- ad hominem accedunt. Frena & juga ferre,
pharum commenta canumexperientiilimo- apud Calpurnium legimus. Certe feptem
rum odorandi vis vicerit, adalia denuofe cervorumbigasimpompa Ptolomad fuiffe,
vertunt fubfidiaj cujufmodi funt per fua ,
author eft Athenseus : Heliogabalus vero
quadantenus veftigia recurrere deindefpi- : junftis quaternis,inpublicum proceflit. Ta-
ras fugx intorquere multipliciter & varie, ceo Mithridati Regi Pontipro corporis cu- ^Jian.H.
7 'c
& quam fieri poteft perplexiflime, tum rap- ftode fuifle &
Sertorio Romano Hifpanor.
;
'
' '
4 '
timlongiusprocurrere. &c. Vifus quidam Duci cervam albam in comitatu , quam ille
in armentum bubulum irrumpere , in bo- Dianasnumen fingebat. AfTuefacTium a Pto-
vemque primoribus cruribus infiliens ar- loma:o quendam ut fermonem Graecum in-
misque complexus ad longiufculum fpa- telligeret, Êlianus refert. In pariendofe- êI.h. a.
cium velutequo vedtus, poftremis pedibus mitas minus cavent, humanis veltigiis tritas, "' c * *
H
terram ftringere, ut odorem fui , quoad fieri quam quas fecretaf & feris opportunx. Se-
poffet incertum, canibusrelinqueret. Vifus, feli ante partum purgantur , ut faciliori
referente eodem Budxo, qui m arborem in utantur utero : poft quam peperere, in volu-
denfo & opaco fitam infiliverit in eadem- , crum primiim exedunt mox herbam quan- ,
que fublimis , ramis fruticis ipfo faltu diva- damdeguftant, ficadprolemredeunt. Non
H 3 qua-
, :,
,
Si HISTORIA NATURALIS
qualibet autem partus fuos educare , Soli- dulo, includantur in linteolo mundo&ra-
nus author eft teneros ftudiose occultare,
; ro, poftea pudendo muliebri inferantur,
Sc abfconditos inter profunda fmticum, filoextrapendente ut retrabi poffmt , mo-
vel herbarum , pedum verbere caftigare ad do tunc fe ofTerat opportunum ac ftatum Mizald.
JElian,H. latendum cum maturuerit ad fugam ro-
-,
purgationis tempus , & prarparatum fuerit cent 6 a~- -
A.l. 12.
bur , exercitio docere curfus , & aftueface - corpus, prxfcnptaque vita/ratio. Seyum^ 9 **
c.46.
re falire per abrupta. Mulcentur frftula pa- podagricosdolores lenit: ad lentigines fa-
ftorali & cantu interdum ita ut interim
, , ciei adhibetur-: combuftum & ciim oftrca Hippocra-
pafcua ncgligant. Quantum ad fenfum, fi toftacommixtum, perniones fanat: uteris tesc e
j
mu "
ere£tas auriculas teneant, acerrime fentiunt , exulceratis , recens ac viridis fubditur. Ce- ^
fin demiflas , facile opprimuntur. Vifu va- rebrum , m coxarum & laterum dolore , rc-
lere vel id argumento eft , quod ^yocKu7r^g ftituendisque fra&uris laudat Rhafis. PuU
Vfus. hi Ci-
bis.
Oppianus vocat. De Ufrm Cibis in diverfa mo, clavos, rimas, calli vitia tollit fi& ,
abeunt authores. Ifidorus tradit, carnes ha- Plmio credimus impofitus & fxpe reno-
:
bere teneras & faciles conco&u propter

, vatiis, ex catceamento la:fos pedes,
affir-
motus frequentiam fi vero caftrentur , an- : mante Marcello , perfanat. Sunt qui phthi -
tequam cornua crefcant , magis tempsratas fico profuiffe fcnpferunt, flccatumin
fu-
Galen. de fieri. Galenus duras facit , difficiles conco- mo, tritumqueinvino. Cimsin ollafiaili
Alim.fa-
cult.l. 3. c.
du&melancholicasj alibi, afmorum carni cxufti, multis ad fufpirium & dyfpnaram
fimiles. Simeon Sethi bilem atram îs:nere
6.&8. , profuit. Gemtale ficcatum & tritum cum
profitetur cavendasque xftate ,
, quod tum vino contra viperarum morfus exhibetur
propter ferpentum efum venenatae fmt fi : tauro cum vino illitum , ad coitum eundem
frequentius fumantur corpustremulumfa- ; cxcitat;aridum , contra difRcultatem min-
Jul. Alex. cere : per hyemem tutius fumi. Julio Ale- gendi aut colicam valet fiaqua in qua ab- ,
II.C, 11.
I.
xandrino prseftat caro hinnuli, quanquam & lutum fuerit bibatur. Magi, ut atithor eft
vetuftioribuslaus,neque tamen vetulisj asta- Plinius partum contineri promittunt fi
, ,
longitudo in caufa, ut vel in trimatu com-

tis mulieri candidaa pectore hyama; caro, &
mendari poflint. Coniiftendi setas ut lon- , pili feptem , & gemtale cervi , illigentur
giflima , fic deterior eadem , crefcente fem- dorcadispelli,&collo fufpendantur. Ofk
Arift.H.A perficcitate & Temporeli-carnis duritia. adventris profluviumGalenusinungijubet. Gai cn .Eu-
bidinis eam vitiari, & hircorum inftar fcete-
1. 6.czo.
Sextus vero , patellam cervinam, fitecum P or Ll
- -
9 '**'
re apud Ariftotelem legimus. Avicenna
, habeas, negat furgere inguina, &c qusean-
quartanas ej ns efu induci putat. At Plinius, te furrexerunt, eadem tacia redire. Cor
quasdam fe fceminas principes fcire tefta- cnm pelle & cornti combuftum vulnera, ,
tur, omnibus matutinis carnem eamdegu- iisdem cum oleo immtlrum fanar. Os de ,
ftare folitas , & longo aevo caruifle febribus, corde inter antidota habetur. Lapis qui in
,
quod itademumexiftimant ratum, fi vul- corde aut vulvareperitur, contra abortum

nere uno interierint. Alii , diuturnitatem facit. Coagulum hinnuli in utero occifi,
cervinaeefu fibi pollicebantur, quod viva- praxipuum eft contra ferpentium mcrfus
ciflimum animal eiTet. Hepar pravum effe remedium. Utiliter quoque bibendum,
Vincentius Bellunenfis fcribit. Cornm re- morfo a cane rabido datur. Quin contra
center enata, in delicatorum etiam unum cicutse Sc fungorum efum facit. Urina,
venere. Bruyerinus , elixari poftea in fru- & fplenis dolorem fanat 5 ventriculoque&in-
Vfusin Afc ftula frigi fcribit. In Medicina pli ,pe/Us, , teftinis inflatis prodeft. Lachryma , inter fu - Heutrf.'
dicina.
medu/la, feyum^ cerebrum, fulmo genitale , donfera cenfetur tantosque ciet ut psene ^t^L
, ,
cor , o[Ja , coagulum urina , lachryma , cornu , totum corpus folvi credas, invinimomen- *-?-h$- !•
inprimis locum habent. Pilis vulvse fuf-

, to exhibitum Qua parte prominet rotun-
. ,
Galen. in fiuntur; fuflitus contra abortum facit- Pel/is daeft, iniigni nitore coloris fulvi , nonfine
Euporiftis
ramenta defecta pumice, & exacetotrita, veftigiisatriorumvenarumj tanta levitate,
igni facro illinuntur. Si eadem cum pedibus ut pene ta6tum effugiat ita enim fefe fub- :
dextris portannfigatur , ingreffum animalis trahit , utpropemodum feipfam movere

venenon* prohibet. Eadem ad involunta- videatur. Comu maximus ufus eft. Ex ty-
rium urinse exitum , in ftratis remedium. phis fanguine adhuc madentibus , aqua
MedulU> leniendo dolori eft praftantiili- rhizotica, contramalignas febres deftilla-
ma: ferpentesinun&afugat: perfufisaqua tur. Uritur aperto igne &: philofophice
aliove liquore fervido, peculiareeftreme- &nontantumad fudores& adverfus vene-
dium: inaqua, potui data, inteftinorum na commendatur fed contra varios; &
tormina fedat dyfentericos dolores per
: morbos. Florida? infuke incolx infantium
clyfterem injetla, fopit uterorum duritiem : labiis perforatis ea imponunt , a veneno
fic
in peflis intrufa emollit. De ejusdem in illcefos fore fibi perfuadent. Andernacus
menftruis aperiendis ufu , ita poft Agrico- collyrium ex eodem cum thure , plumbo
,
Galen. lamMizaldus. Si medullaecervina^drach- ufto , opio &c. &: aquapluviali ccnfi- ,
-limpl. 1 1. mas duas vel tres pro corporis & artatis mo- cit. Idem , aceto incoctum vel tritum
porri-
: :
D E QÛ A DRUPED. 63
porrigini & impetiginibus inungitur eum :

j
plagis novi Mexici caudam habent valde»
lenticula & fevo cervino lentigines de facie ,
j
pilofam, aliiprolixam , nonaliteracmulav.
tollit : accenfum , nidore fuo morbum co- cujus asquant aut fuperantmolem. Maximi
mitialem prodit : adverfus fcrophulas tri- roboris funt. Dux quidam Hifpanus duos
tum cum fpongiis , in quibus lapides repe- injunxit manfuetos rhedx fua* vehendse. De
riuntur, asquali menfura ex vino aut aqua Cervopalmato, ita Aldroyandm. Diximus ex Aldrov.
Bi ~
quotidiebibitur: ad polypum cum fanda- Julio Capitohno , Gordiani fylvam memo- j?j
ft -
rachanaribus inflatur: ad dentium albedi- rabilem pi£tam in domo roftrata Cn. Pom-
nem in cineremin olla nova redaftum cnm , peii, interaliaspi£turas, cervoscontinuiffe
maftiche,&faleammoniaco mifcetur: cru- C C. palmatos: hofque Gefnero primum
dum inqueacetofervefaclrum, maxillarum, vifos, eosdem cum dorcadibus platycerotis.
a dentitione dolorem adimit aduftum & : Carterumcum pofrmodum Joannes Cajus
cum vino tritum deinde circumlitum va-
, , medicus Britannus hxc illi cornua ex Bri-
cillantes dentes coniarmat, Haemoptoicis tannia mififfet, mutata fententia, do&ifllmo
cum tragacantho medetur: dyfenteriam feu illi medico , qui cervum palmatum revera
uftum, feu in galredam reda&um, fanat ad :

effe judicabat, quod 8cmihivedetur , affen-
vomitum , cum fulphuris vivi pufillo , in fit. Nam cum cornua hxc aut a^quent aut , .
ovo combuftumex
forbili exhibetur. Sextus etiam fuperent, & longitudine & crafHtudi-
oxymelle fplenem ficcare aflirmat. Adco- necervinum, confonumeft,corpusanima?
hcamex iisdem teneris remedium Marcel- lis, cervipotiiis quam platycerotis fimile ef-
lus habet, ciijus defcriptionem apud Aldro- fe. In Perfia circa Schamachiam, Karabach,
vandum vide. Contra lumbricos Galenus ScMorage, fpecieDamse, fubfulvos, cor- oker.iti-
cum ebore propinat. Sunt qui cretam fe- , nuaretrorfumincurva, abfque nodis haben- " er -
men fan&um, vitellum affum, admifcent, & tes , quos Turcse Tzeiran, Perfse, Ahu in ve-
P 3
»."
.
cum melle placentam parant. Ad prorlu- niri, Olearius author eft.
vium denique muliebre , & praefocationes

uterinasadhibetur. ln Dtfferentm nihilfere ARTICULUS VIII.
occurrit, prasterea quaz apud Nierember-
gium leguntur. Cervinum mquit ifte, non , De Tragelapho, & Tarando.
c
fimplex Novas Hifpaniar genus. Macame

,
vocant. Quidam rubei quidam albi toti. , ^T^ Ragelaphus inde nomen fortitus effe A dr H
Hos cervorum Reges dicunt Indi , Scyztac A videtur quod hirco & cervo fit fimilis. Bifi^ c »3.,
,
\ . ,
tnacame appellant. Alii noftratibus aut ii* Volaterranus & Gefnerus Hippelaphum
dem, aut valde fimiles forma , magnitudine, Ariftoteli dici volunt , feu a fimihtudine ita
ingenio Aculhuame nuncupant. His mi-
: dicatur jubam enim habet , feu a magnitur
;
nores Jguauhtlamacame in magnam genero- dineuthippofelinum ; major enim &c crat

fitatem degenerant a cervina timiditate •
fior cervo eft. Germani £5rattfo()frfc§ vo-
efFerociunt vulnerati adoriuntur venato- , cant, feu, quod ftt nigrioris coloris q\iam
res, fsepe occidunt. Ejusdem molis moris & cervus, ut Agricoke placet ; feuquodjoca
funt Thalhuicamacame , fed impares animo. in quibus carbones fiant frequentet , her- &
Minimi tamamacame fortaffe potius
funt , bis ibidem nafcentibus pafcatur,ut
Fabricio
caprarum genus. In Duarhe , Xapida & , vifum. Majoreft&robuftiorcervo. Villos
ahis novi orbis plagis , cervorum erant ar- nigros in gutture , longos armis gerit. m
menta, quemadmodum nobis boum, (prout Ideo a cervo , barba tantum armor. villo &
fuperiusdiximus.) domipariunt, nutriunt. diftarelcripfitPlinius.Suprema parsdorfi Mn. h.n.
L8,c 31
Soluti > per nemora paftum quazrendo luce cinereaeft,ventrisfubnigra; vilh circa ge- " '
durante vagantur ad vefperam pullos do-

, nitaha nigerrimi. Cseteris a cervo non dif-
mi retentos revifunt, intra cortes claudi fe ac fert. Non alibi quam juxta Phafin amnem
natis depaftis mulgeri patiuntuf , nullum nafci prodidit Plinius, fed falso. Nam&
aliud lac , aut ex alio laclre cafeus. In ali- apud Arachofios inveniuntur Tragelaphi
quibus Occidentis regionibus vexaticasfi- & in Torantinis Konigfteinianisque MiCnix.
que a venatoribus, quaerunt herbam Ato- faltibus Bohemix vicinis capiuntur. In An-
chielt, (ficvocantBarbari, Scfpecies pule- glia quoque cervi nigricantes reperiuntur,
gii eft) hac recreantur reftauratione virium, abhisforte nondiverfi. Tarandm Barbaris
novam pernicitatem acquirunt majoris il- : Pyrandrus&Pyradus , Hef)chioforte Idv-
ljs ufus eft quam di£tamni virtus. In Vir-
, <W(<^, Septentrionalibus Rehe?zfchter , di-
ginia cervi longiore cauda funt praditi citur.Magnitudo ei quae bovi, caput majus
&
quam noftrates, cornuum extrema in dor cervino nec abfimile villus albus magnitu-
,
fum recurva habent. Cervorum America- dine Urforum. Tergori tanta duritia ut ,
norum quoddam genus Lerius vocat Seouaf- thoraces ex eo faciant. Peclus habet toro-
feu , quidifferunt a noftris, quod multofmt fum , ungulas bifidas concavas , & mobiles.
,
humiliores, minora geftent cornua , & arque In curfu enim eas explicat. Ipfe ad celerita- AUrovan.
fu!
pilos demittant atque noftrates capra. In temexpeditiflimus, itaut&fummas nives
*
^^
calcet
, ,,
&$ HISTORIA NATU RAL I S

calcetnonimpreflis alte veftigiis, & perni- quando attingant , & ramis viginti quinqiTe
citate infidiantia in vallibus animalia eflu-
k
confpiciantur . Duo etiam in medio capitis
giat. Cornuageftat praralta, quaeftatima ut damarum habentur mutilis brevibus , &
fronte ramis duobus latis mucronantur qua- ramis mucronata. Denique aiia in frontc
fi in digitos. In m edio r amulus veluti inter- antrorfum verfa oflibus iimiliora , qiubus
,
nodium interjecTus inde rurfus in ramos , in pugnapotiflimumutitur. OlausMagnus

latos digitomm expanforum fpecie mu-
, tricornem efle fcribit de genere cervorum, ,
cronatos exeunt. Cornuafunt alba, venu- fedlonge proceriorem, velociorem,longio-

lisque longis diftin£ta. Difterunt ab alces rem Rangiferum duplici ratione dici , tum
.
cornibus altitudine , a cervi latitudine , ab quod incapite alta cornua velut quercma- ,
utrifque colore, &

ramorum multitudine. rum arborum ramos ferat tum quod inftru- :
Currendoeaintergumdemittit: nam ftan- menta cornibus pe&orique quibus hyema- ,
ti frontem pene rami inferiores tegunt.

, lia plauftra trahit , impoiita , ranga & loga
His inferioribus , concreta frigoribus flumi- patrio fermone vocentur. Cornuum vero
na ad potum capiendum rumpere fertnr. duo caeteris majora, eo loco habere quo cer-
Sylvarum fru£tibus & arborum mufco ve- vus ahud in medio capitis, ramufculis cir-
:
fcitur. Latibula ftruitjnmontibus Septen- cumftantibus casteris brevioribus fitum,

trionalibus , & in Mofibergum , aliosque quo contra infeftas beftias pugnat. Jubatum
Norvegise montes intenfioribus frigoribus gerere collum, &
ungulasrotundas. Johan-
procedit. Capitur ab hominibus ad ufus nes Agricola tridentem duntaxat in fafti-
domefticos. Namad conficienda itinera gio cornuumhabere , & in faltibus Polonia?
domatura curforibus, adopera ruftica ab reperiri, prodidit. Julius Cadar bovem c*far.i.6
Agricolis.Caro ejus e ferinis illorum lo- cervi flguram facit , cujus a media fronte GaMco!
corum optima & delicatiflima. Natura ani- inter aures unum cornu exiftat excelfius
,
mal efle gregale ; .& mille tarandorum ar- magisque dire£tum his, quse nobis nota funt
menta in vaftis feptentrionis fylvis ali-
, cornibus. Abejusfummo,addit, ficutpal-
quando confpici ferunt. Fcemellse ramis mazramiquehte diflunduntur. Defcnptio
carent. Reperiuntur in Norvegia Suecia Damiani a Goes alcipotius quam Rangi-,
Laponia , & Polonia. Auguftam Vindeli- fero competit. Apollonium Menabenum

corum bini cumfellis phaleris, & phre- , Medicumfifequimur, funt ex generecer-
nis , erant aliquando adducTi. De coloris in vorum , altitudine & craflitudine afello pa-
fclin. Vo- ip^° mutatione , ita Solinus. Hunc taran- res , tibiarum gracilitate fuperant. Caput
Jyhift.c.33. dum, affirmant, habitum metuvertere, & habent inftar vituli, collumjubatum velut
cum delitefcat, fieri fimilem cuicunque rei equus Corniia frondofa , la^via , gracilia 3
:
ffroximaverit faxo alba fit, feu fru-

, frvc illa oblonga,adtergumporrecl:a. Gastera, ha-
teto virens, five quam aliam prseferat quali- bita ratione &
fervata magnitudinis pro-
tatem. Faciunt hoc idem in mari polypi , in portione, cervos communes imitantur. Ta- . \
terra Chamadeontes. Sed & Polypus & , ceo Julium Casfarem Scaligerum qui ran- ,
Chamadeon glabra funt, & pronius eft cutis gifero ab Olao Magno tributa alci adfcribit.
lsevitate fpeculi modo proximantia aemu- Utut vero fit , diftin£tum ab Alce , vel inde
lari. In hoc novum eft , ac fingulare , hirfu- colligerelicet, quodOlaus Magnusrerum
tiam pili, colorum vices Cseterum
facere. feptentrionalium peritiffimus, diverfis lo-
quis ille Piinii & Solini Tarandus fit nec , cis deiisdem agat. Inveniuntur in Lappo-
Gefnerus quidem recle nofle vifus eft. Nam nia, Suecia, N orvegia, & vicinis Arclrico lo-
modo cum Turone , modo cum Rangifero, cis. Cibus ei mufcus montanus, candidus,
dequoin fequentibus eundem facit. Icon prasfertim hyeme nivibus in fuperficie foli
quam hic damus, veriflima efle creditur. coopertus quas licet denfas natura? inftm-
:
c~tu perforat, cibum qusefiturus. vEftate
ARTICULUS IX. vero ac frondibus arborum , ftando

foliis
eundoquemelius quamfe inclinando flori-
De Rangifero. bus ac herbis , propter cornua nimis antror-
fum incurvata vefcitur > idque laterali &
Aldrovan. TN Defcriptione Rangiferi, quem Reen vo- obliqua capitis inclinatione.Educlri in tranf-
Hift.Bifulc. J-
Cant ? non conveniunt authores. Albertus marinas terras non diu fuperfunt, ut in Hol-
u-
* fpeciem cervi reprarfentare dicit , fed majo- fatia & Prufiia compertum. Huc a Guftavo
rem effe corpore , coloreinfignem , ad fu- & RegeAnn. 15-35. mifli, &fylveftrilibertate
gam celeberrimum. Tres fecundum eun- , donati,,an fobolem reliquerint, nunquam

dem cornuum ordines in capite gerit, ita ut
,
comperiri potuit. Quia vero fylveftres &
in fingulis bina fint cornua , & caput ejus vir- funt &domeftici horum lac pelles,nervi,
; ,
guliscompofitumvideatur. Exhis duoca> ofla , caro ungulse, pili, ufibushumanis in-

,
teris majora, in loco cornuum cervi , qux nutrimentum eft domefticum;

ferviunt. Lac
ad perfecTammagnitudinem augentur,ad- ferum, potus. P^//wtegendis&corponbus

«0 ut quinque cubitorum menfuram ali- & le£tis, & equorum iellis infervit. Ouia
valida
Tth XKKIV
'^Cwi.rela^/ius T?cctnina.
'Taurus
Txkxxx
m*
'
.":' '
ÎDamiL Czri\
Tai. xxxvir
;,
D E QJ3 A D R U P E D. 6f
valida &
tenax , ad culeos & diverforum lonaioribm
, carneam habens promufcidem ,
opificum folles adhibetur. Nervi locolini breyem tamen. Habet cornua pecultari qua-
confuendis veftibus deputantur. ojfa cor- dam forma pr^dita &
nulli femie animali , &
nua ad arcus parandos fumuntur. Carnes fimilia. Nam craffa ab imo, ubiafcendunt ,
vento &
fumo ficcata? ad plures annos du- latiora palmo fimt. Menabenus vero hanc
rant. Ungulazfpafmaticisprdfunt. P//# pro partium exteriorum defcriptionem declir.
farciendis fellis & pulvinaribus utuntur. Habet hoc animalcraffitiem , altitudmem &
proceritatem mediocris pinguis equi. &
ARTICULUS X. Humeri depreiliores & humiliores funt par-
tibus pofterioribus. Capite aliquantulum
De Alce. pronum incedit. A fummo capite ufque
& maxime in cervice eft huic ad humeros ,
Ald. Hift. C Ed &'de fera Alce mixh authores difcre- magna pilorum prolixitas & fylva ita ut ,
*P pant. Paufanias fpecie inter cervum & collum & barbam hirci repraefentet. In
Bilul.c.32.
Paufan.in camelum facitmafci apud Celtas, explorari, aliis corporis partibus pilorum longitudi-
Elincis, & inveftigarique ab honunibus non poffe , ho- ne non diftert ab equo , fed denfitate fupe-
Bccoticis.
minum odore alonge percepto , infoveas & ratur , vero fuperat. Color plae-
craffitie
profundiffimos fpecus (cfe abdere. Secun- rumque vergit ad cinericiam albedinem
dum Casfarem , funt in Hercyniafylva> ea- pro viciflitudine tamen anni temporum ,
rumque confimilis capris flgura & varietas pili varias habent in colore mutationes.
CzCxr.\.6. pellium,fed magnitudinepaulo antecedunt, Caputzfo. oblongum & gracile> fi confera-
tlcbello
Gallico»
mutilseque funt cornibus, crura fme nodis & tur cum toto corpore. Labra magna , pro-
articulisque habent neque quietis causa , minentia& crafla , & maxime fuperius,
procumbunt neque fi quo affli£ta cafu con-
: quod promufcidem Cardanus vocavit. Os
ciderunt , erigere fefe aut fublevare pof- longum. Dentes non admodum magni,
Tlin.H.N. funt, &c. Pliniusjumentofimilem facit, ni nec longi. Aures longse lataeque. Fcemi-
L8.C 15.
proceritas aurium & cervicis diftinguat. neus fexus cornibus caret, at mafculinum
Haudilli diilimilem notam inScandinavia , genus multifida, & ramofa cornua produ-
infula, nec unquam vifam in hoc orbe, mul- cit , fed*non tam longa & frondofa ut cer-
tis tamen narratam AJachlin fed nullo fuf- , vi vulgaris. Latiufcula funt craflitie fere
fraginum flexu: ideoque non cubantem, fed- duorum digitorum tranfverforum. Si u-
acclivem arbori in fomno , eaque incisa ad nius cornu figuram fpedas , triangularem
infidias capi , alias velocitatis memoratas. fereformam deprehendes magnae avis , &
Labrum ei fuperius prargrande ob id retro- 3 alam extenfam dices: fi pondus, duode-
gredi in pafcendo, nein prioratendensin- cim ferelibrarum majorum erit. Cornua,
Solin. Po- volveretur. Idem apud bolinum legimus. additidem, mutat hoc animal ftatutis qui-
]yhift.32.
Dodoneus huc Strabonis verba trahit, qui busdam temponbus, ut cervi folent. U-
Strabo dicit , Alpes , peculiaris formae belluam , ut num aliquamdiu fuit apud me, quodut
Gcogr.l.4
memorise prodidit Polybius,gignere, habitu maturapoma folent , fponte deciderat. Id
quidem ad cervi ftaturam collo duntaxat , ftirpe manifefte dignofcitur ; duo alia
excepto & villis in quibus capro per quam
, parva habeo , duorum aut trium forte ab
fimiliseft; gerereque fub mento carnis glo- ortu menfium , paulo ante animalis mor-
bum ad palmas magnitudinem , capillofum, tem abfciffa , qux
molli quadam lanugi-
craflitudinem pro equini pulli cauda haben- ne, fanguine etiam imbuta erant. $Eft
tem. Cardanus alcem a Julio Casfare defcri- prseterea obefo &: grandi ventre ut vacca^
ptam putat aliis creditam, magnum animal
: funt. Cauda mirum in modum brevis
appellat. Scaliger licet duas alces efle dicat -, ungulae bifidse , ut bobus. Et haec omnia
hoc tamen animalbifontem nuncupat. O- Bodonem adalcem refert, qusalibi, Deo
laus hanc feram alcemubique vocat, & ona- volente , examinabimus. De Pelie fcribit Gefnerus
grum. Erafmus Stellamedium quafigenus Gefnerus denfam & folidam
, efle, utvali- inAke.
inter equos & cervos alcem ponit easdem- , dos etiam ictus pundim caefimque fados
que cornua quotannis amittere. Levinus avertat, & ferrei thoracis inftar hodie ex-
Lemnius Lemnius caprarumefTegeneriscredit. Mie- petatur. Ad thoraces ab alutariis pifcium ,
in Mira-
cul.Nat. chovius crura abfque articulis pradonga ha- adipeprarparatur, utimbremarceat. Acer-
bere , ut bifontes, ait. Germanis dicitur (J- vina cui fimilis eft , infpirata difcernitur.
ictlt) / feu miferia tum quod fmgulis diebus
j Transmittit enim fpiritum ut ab oppofita
morbo comitiali laboret nec citius ab eo le- , manu percipiatur quod fit meatibus plena,
,
vetur, quam dextri pofterioris pedis un- & concavos piios habeat. Gefnerus ta-
gulam auriculac fmiftrae immiferit > tum men in ungula integra , quam cum ima
quod leviilimo etiam vulnere accepto , exparte tibia: pilofa fe vidifle afrirmat, nul-
fpiret. Caeterum magnum animal ita de- lam in pilis cavitatem reperit. Pofiunt
Cardan. 1. fcribit Cardanus. Sub boreali polo a?iimal tamenmeatusquiinviviserant, inmortuis
10. defub nafcitnr cervofimile , cruribm a?tterioribm l
collabi , prsefertim longo poft tempore.
tilitatc.
I Ccr-
,:,: ,
Comm , idem , libras circiter duodecem ap- tiuncula inaurem finiftram mifTa , & ali-
pendere tradit , efleque longitudine fere quandiu veluti fcalpendo moveatur. Suffo-,
duorum pedum non ramofa ut cervorum,
, cata? mulieri, rafura cum zedoaria , anaticis
mucronibus tamen aliquot divifa dodran- , partibus feliciflime exhibetur. Formulas ex
temlataf armi potius quam cornu figura, ea antepilepticas in authoribus vide.
& advehi ex Lithuania. Cornu vero Ma-
gna? ferse nomine ad Aldrovandum mifliim, ARTICULUS XI.
feptem tantum libras duodecim unciarum
appendit ea juxta caput crallitudine ut
De Rhinocerote.
,
vix manu comprehendi poffit , quinque "O Hinoceroti nomen a cornu quod in ,"
ornatum mucronibus hinc mde binis , mox ^^narepullulat, nomen datum eft. Qui-
ab uno latcre, alio , & ab altero etiam alte- , dam apud Diaconum bovem zMgyptium Dj acoru ,
rius oftendens rudimentum , latitudointer appellant: alii ex Paufania , ^fthiopicum l J <5.
primos ramos trium fere dodrantum. Tota quadrupedem feu taurum,fed falso. In Êgy- £Sris?
fere tibia fimul cum unguibus libras pende- ptum non potuit nifi fortuito cafu inferri.
bat tres.cum dimidia. Icon qua^hic exhi- Paufanias vero in iEthiopia taurum efle di-
Natttra. betur Aldrovandi eft. Ad Naturam ipfius cit qui ob fimilitudinem cornu ab ignaris
,
fpeclat, quod animal hoc a venatoribus agi- Rhinoceros appelletur. Nulfum animal eft,
tatum ad aquas confugiat, & aquam ore cujus de/crtptw , inquit Aldrovandi con- pij n .H.N.
hauftam, fervidamincanesevomat: quod tinuator, magisfitinlubrico. EtcertePli- '-7-czo.
raro folum confpiciatur fed terra nivibus , nius breviter fe expedit. Unum ei in nare
obteelramultaprogredianturfimul : Unum cornU) longitudmem cum ekphanteparem,cru-
procedit properando
, ut occafio poftulat ra multo breviora, colorem buxeum. Tantun-
fequuntur eundem tenorem
alia fingula & dem & Agatharchides apud Photium pro- Photius
modum fervando primi veftigia calcan-

, & tulit. Nicolaus deComitibus Venetus , ™°^
do, itaut fiquisrei infcius ipfa infequatur Rhinocerotem fuillo capite bovina cauda, ,
unius tantum veftigia fe cernere exiftimet elephantino coiore, cornubipedalislongi-

quod fitis laborisque adeo fit patientifll- tudinis gerentem nobis fingit ,in provincia
,
mum, ut diemnocTremqueimmenfafpacia Mangi. qui Graxorum permultis îmn.H.

./Elianus,
privatum cibo, conficere poffit quod pulH : & Romanorum vifum & bene notum de- A l r 7-
C 44 '
-
'
captu adeo fucceflive manfuefcant , ut na- fcribere frigidum efie putat , in fumma nare
turah urgente fiti maxima cerevifise vafa a cornu gerere ait, mucronis acuti, robore nec
difcumbentibus propinata ebibant quod : ferroquidem concedens pellemtantse fir- :
tantam vim in ungula gerant, ut ta£tum iStu. mitatis ut aegre jaculo penetrari queat. De
,
lupum illico interimat , elabente cane & Cornu maxima eft difcrepantia. Tertullia- Tertll u J j
oppofita arbor elidatur , quafi fungus adef- nus unum tantum adfignat : Martialis vero e°ntra Pra-
Vfw, fet. De U/u in cibis , hoc dixiife ilifficiat duobus depradiari fcribit. Utrumque hoc, ReTindi-
carnibus ubique vefci rcgionis incolas & , fecundum eundem in capite fecundum car.rekt. •,
recentibus, & fale conditis : craffi tamen & alios in humerodextro alterum & brevius
3C-7 ' *
melancholici fucci apparere. In Medico u/u, efle. Nummus Domitiani utrumque in na-
cornua 3 neryt, ScunguU, laudantur. Cornua ribus ponit. Alii majus cornu in nafo, minus
olim inter adftringentia duntaxat habeban- in fronte , aliquo fupra fpacio , collocant.
tur: poft inter antepileptica relata funt, 5ed ncc de /orma ejusdem conveniunt. Alii
modo inter feftum aflumtionis B. Marias reclrum inftar tubse, linea nigratranscurren-
virginis & ejusdem abfcinderen-
nativitatis teponunt:aliifinelinea. Artemidorus apud straboGe-
ogr * l6 '
tur. Alii, die JEgidii fefto demi debere opi- Strabonem, qui Rhinocerotes longitudine "
nantur. Nervi ad fpafmum in Suecia adhi- parum ab elephantis excedere magnitudi- ,
bentur. Modus adhibenbi zonam ex eo , ne tauri, forma apro proxima efle ait, re-
facere , & membro lsefo circumligare. 17»- curvum& omni ofle durius facit. Diodo- Diodor.si-
guis feu ungula , Epilepfia? & hyftericse af- rus fimum , Agatharchidas & Solinus re- cui.Bibiio-
fe&ioni convenit. Conditiones ad effica-

ciamrequifitae, ab OlaoMagnoponuntur.
pandum vocant. Addit Artemidorus , bel-
Juam duo cingula tanquam Draconum vo-
^
iyhift'. c .6
4'
p
3.
Ungulaexterior, inquitille, dextri lateris lumina dorfousqueaduterum circumeun-

pofterioris pedis onagri , (fic alcem vocat) tia habere, alterum jubam verfum , alterum
mafculi, qui non genuit abfciflaavivope- , ad lumbum , hsecque de ea a fe dici quod ,
de fecuri , vel alio inftrumento avulfa poft , fibi vifa eflet. At Bontius , quemin Capra Bo
ntius
msdiummenfis Augufti, fpafmum autmor- Pazaartica citavimus quique Rhinocero- Medic.in-
,
or p 6 x
bum caducum patienti " '
'
adhibita , continuo tem vel centies non tantum cavese inclufum,

fanat. Applicatur recle , fi vel iiniftrae ma- fed & in fylvis vagantem vidit , ita nobis
nus annulari , adponatur vel annulus ex e- : eum defcnbit. Cute e nigra eft cinericia
odem faclrus eidem indatur vel pars un-
, : inftar Elephanrinse , rugofa admodum,
guis finiftraepalmae imponatur, manusque- cum profundis plicaturis circa latera ac in
in pugnum complicetur vel ejusdem por- : dorfo craflam admodum habet pellem 3
:
^Tki.^sxxmi
O
P*
Q
O
1?
'i
*Ta.l. xz,z
\Dro-mcdar*
•3
'Takt JCZJL
Dronud&ry
'^fiiiiajiL
C^melus ^Bactriofftts Jetc 'Dronudarius
•
Tai XLZV
Carm/ux
,, : :; '
D R U P E D. 67
ut quadctoi Japonicae mjdhaerae facilerefi-
ftat. Nequeenimhaecbftia, (utapudnos C A P U T III
pingitur) fcutis munitaeft ; fed haeplicatu- DeRuminantibwnon Cornigeris.
rx hos clypeos mentiuitur j nequeunapars
durioreft altera. Roiro eft porcinoi fed ARTICULUS l
ante acutiore, neqie tamobtufo, incujus
extremitate cornu itud extat undenomen ,
De Camdo.
fortita eft bellua aliud altero majus pro
setate Rhinocerois. Colore etiam cornu T_T Attenus de ruminantibus Cornigeris Aidrovand,
variat, modo n^rum, modo cinericeum, •*•
\ attum eft, fequuntur non ruminantia, Hift.Bifo.fc.
,
modoalbumei). Magnitudine autem cor- Camelm nempe, & Camelopardalis. Camelm

poris mediociis ftaturse , Elephantem pro- velab Ebraico Gamal, quod Camolumfi-
xime acceditmediocrem, nifi quod pedibus gnificat vel a Keipvu laboro, quod fit animal
;
fit longe humilioribus, Stpropterea etiam ad labores dofluarios aptiflimum : vel ab

Lccus. tam confpjcuum non eft animal. Locum{\ xafW humile & breve quod quando onc- ,
quarras , mvenitur in Africse defertis , Aba- rantur, ut humiliores fiant, accumbant vcl :
iia, mulfis Afiae locis, regno Bengalse, & quafi Kdppyf) ©- cur vus , quod media femo-
Jacatru. Nec xvo Ariftotelis Graxis notus ra curvet utpote juxta crurum altitudinem
,
erat,nec Romanis ante annum urbis conditas concifum ac decurtatum ut" Artemidorus ,
DCLXVI. Qmsprimus monftraverit, inex Eveni fententia derivat , dicitur. Biful- f^H^J
.
DioHifi. ter antiquarios non convenit. Dio ab Au- cum eft animal, fed ita, ut a pofteriore parte aj ° . 1
Lsu pompa
gufto primum in triumphali tradu- adfecundam usque digitorum flexionem s a%-e-6-
piin.H.N. &um Cn. Pompejum ludis fes bipartiatur at anterior leviter biparti-
5 ait: At
Plinius, :
C
r miim exhibuifte, tradidit. Ideo Solinus tus fit ad primos usque eorundem nodos
s1 pT P
,
^
li
bikc. 3Y" Ante ludos Cn. Pompeii Romana fpe&a- fiflurarum vero intervalla expleat quid,
cula Rhinocerotem nefciviife , rciiquit. quale &anfenbus. Peculiaris ipfis indorfo
,
Eontius Herbis & virgultis perquam fpinofis vefci- gibber y quo cstera animalia carent. Ha-
l.c
tur , nam linguam habet afperrimam. De bent & inferne alterum fuperiorifimile: quo
Natura hoc duntaxat cbnftat, cum Elepban- reliquum fulcitur corpus , ubi genua fum-
te inimicitias gerere, nec fsevire in hominem mittit. Papillae ei quaternae quot & vaccis. ,
nifi laceflitum. Dimicaturus, cornu ad faxa Cauda afininae fimilis. Genitale pone idque Ariflot. H.
,
5 c *' * " '
limato praeparat fepugnae in dimicatione : tam nervofum , ut ex eo confici poflit quo ,

'
alvum maxime petens, quamfciteflemol- arcus fidiflime intenduntur. In unoquoque

liorem, perruptoque carnium ambituexan- crure genu unum neque plures plicatura,
:
guemfacit: quodfi alvumcontingendico- ut Herodotus innuit verum tot videntur, Herodot*

:
pianondatur, contra ipfe a probofcide& quod alvo fubdufta funt. Similis bubulo inThaIia?
dentibus i&us, deficit , & opprimitur. Irri- talus. Clunes pro corporis ratione exiguae.
tatus inquit Bontius ,

, hominem fimul & /v/nondifcretum fed venulis quibusdam Ariftot.de
,
confufum. Nulliin fuperiore maxillaprio- ^J^- ^ m

~
equum, tanquampuHcemprofternit, quem
deinde lambendo necat dum afperitate lin-
, res dentes. Soli ex non cornigeris duo ven- c. 14.
" 1 1 1
guce, cuteaccarne usque adofTahominem triculi, quodfpinofumligneumquealimen-
f" /^',
!'
denudat. Sclopeto lxfus, dum per fylvas tumdepafcatur. Ideo &: membrana oris in-
fugit, quicquid obvium
eft cum fummo , terior ex toto afpera eft & ea quce ventri-
, ,
fragore ac horrore audientium profternit bus obducitur fimiliter. Medullce & fevi
,
etiam fatis crasfas arbores. Hiftoriam infi- apud authores quoque mentio. Reperiun- £««•
gnis ejus ferocitatis,vide apud eundem.Huc tur in Africa & Afia , Ba£trianos inprimis &
pertinetex eodemSc illud,quodccenomi- Arabas. Anaxagoras etiam in Jonia adur-
rifice gaudeat nec prius etiam irritatus vin-
, bem Clazomeniam agros fuos gregibus
, &
di&amexerceat, quamcatulo fuo provide- Camelis depafcendosreliquit, utex Suida
rit. fbrcfuesimitatur. Grunnitenim. car- vertit Hieronymus Wolfius. Romae fupe- Plutarch.
in LuculI °-
nibus vefcuntur Mauri: quas tam nervofa, rato ad Rhyndacum amnem Mithridate,
ut dentes ferratos exigat. Cutis in vino ma- primiim vifos putavit Salluftius at pote- :
cerata , a Zacuto in malignis propinatur.

, rantbello Achaico & Afiatico videri. Pto-
Cornu veneno extinguendo quidam propi- lomarus LagiBadrianamtotam nigramin- Lucian.i«
r c"
nant lautioribus apud Romanos pro gutto
: ter alia fpedtacula cxhibuit. Deleclrantur fh ^
in balneis erat. In eo oleum aflervabatur fpinofo hgneoque alimento ; junco prxfer- cu>tt$
loturis idoneum. In Genera quardam diftin- tim, cujus fummitatem farpenumero abro-^^'^"
gui , aflirmare non aufim. Dicitur tamen in dunt. Sed nec hordeum purum vel cum fa>
Africa deprehenfus magnitudine afini fyl-
, no , vel gramen tenue humile negligunt &
veftris, cornubicubitali, pedibuscendnis fiepe & carduis contenti. Hodie Arabiae varrom.
,,c 7 '
'
*
auribus equinis, caud a bovina. deferta transmittentibus , hordeacea li-
ba quinque quce malum Cydonium ma-

gnitudinenonfuperent quotidie dantur. ,
I 2 Pe
Po-
68 H
De Potu ita Solinus. Sitim etiam in quatri-
I S T O R I A NATURUIS
Solin.
lyhift.c.62
mitur. Ad I»gemm & Moresfipe&zntyVM*
duum tolerant veriim cum occafio bibendi
:
dicia, Docilitas , §cwufices amor, yerecundia,
data eft , tantum implentur , quantum & fa- petas Sc (pô&^ct Percunus aliquando,
tiet praeterita defideria , & in futurum diem lram reponitlongofcmpore,&ubioccafio-
proiit. Lutulentas aquas captant, puras nem naftus fuerit , «alum retnbuit. Ad S£~
refugiunt denique nifi camofior liquor flie-
,
tympani fonitum choi=as ducereedoeetur. ™ -^ 1 1
rit, ipfiaffidua proculcatione limum exci- Includitur , inquit Leo ifruanus, junior ca-
tant , utturbetur. At recentiores , etiam in melus ubipavimentumoraxalidumfit , ut
,
duodecemimoin quindecem dies totos, fi alternatim pedes attollat dum calor urget, ,
fors ferat , abftinere potu folere fcribunt ldque frequentiffimi alternatione facit,
imo oculatorum fide conftat in hara & dum hunc dum illuni pedtm
,
attollit pun-
Biled Elgerid , nunquam bibere quam diu , gente calore , atque interim fanper ad fores
Generatio.
Plm.H.
1. io.c. 63
viride gramen , quod depafcant, invenire
poffmt. De Generatione hoc habemus , a C.
N Plinioprodi, averfumcoire
ab Ariftotele }
tympanum percutitur. In fchola hujusmo- l«> Afii-
di fcholafticus hicexercetur adannum in- c
tegrum, aut circiter. Ufu igitur con firmato
A
~
nonitem. Hujusenim verba. Camelifeden- hac diuturnitate , quotiescunque t) mpani
te fcemina coeiint ,.nec averfi fed comple- fonitum audierit
,
eadem pedum alterna-
,
clientemareut csetera quadrupedes agunt, tione,eodemque loco perfiftens dum info- ,
Ariftot.
A.l. 5.C.2
H. & coitum toto die exercent. Petunt recef- net tympanum chorese dudum fpedatori-
,
fuum folitudines, cumlibetcoire, necali- bus pras Mufica deleftari vel exinde
fe fert.
quis eo tuto accedere poteft , prseterquam colligas, quod
feflus non verberibus kd
paftor armenti. Degeftatione&partu non cantu ad progrediendum invitetur. In ma- Arifiot ia -
conveniunt authores Suidas decem m en-

. , trem tanta eft reverentia ut eam nunquam MirablL ,
fes geftare, undecimo parere anno mter- , & ineatj nec ie, ut faciat, cogi patiatur. Oper-
miffo rurfus prurire fcribit. S ecundum Pli- tam cum aliquando admifforem violaffet ,
nium, duodecem menfibus ferunt , a trima- paulopoftnecavit. Verecundiam de genera-
tu pariunt vere , iterumque implentur a partione expofuimus. Pietatem compuflio ex-
Arift.H.A. tu. Ariftoteles vero , geftationi duodecem pnmit. Tota node manducant quod fi ,
I.5.C.15.
duntaxat menfesaflignat, femperunum & aliquis in ftabulo afgrotet, cibo abftinent.
tantum modo parere 6c quidcm (*«w» -jvv , (piKowqyw Indj detexere. Cum celeritate Tzetzes
pcufAcuclvimMct
) fcribit. Alibi tamen
ft.fiv.ci>
maximauticupiunt, fxtus Camehperali- chilia<Lls -
decem duntaxat menfium meminit, & ver- quot miliiana cum matre abducunt ; illa 404 * *
nalis temporis. Tres inprimis hoftes habent, abafra, pullos relinquunt. Dumredeunt,
Arift.H.A. Equum L onem & Tabanum. De
r
, equo Cyri mater paffus duphcat quo citius pullis re- ,
1. 6.c. 16.
hiimicitin. hiftoria teft atur , qui immilfis contra Crceli ftituatur. Ujum in pluribus prseftat. In Me-
equitatum camelis eundem diftipavit, dicma, caro provocat urinam. Adeps gibbi,
quod equine olfa£tum quidem camelorum fuffumigatus confert ha^morrhoidibus. Ce-
Ê-lian. H. paterentur. Aleonibus infeftari, Êlianus rebrum exficcatum cum aceto epilepfix. Fel
A.I.17.C.36
authoreft. A fabanis neinfeftenruf, om- cummellepotum anginx. Sanguis conce-
nium pifcium adipe Arabes eosdem inun- ptiom& prsefocationi matricisjfi poftpur-
Morhi. gunt. Inter Morbos quibus vexantur, poda- gationem menftruorum adhibeatur. Lac
Ariftot. H. gra eft & calvities. Illa facile moriuntur: ventremlenit, valde fubtile & aquofum,
A.1.8.CZ2.
hanc cum hominibus communem habere afthmati confert , & defiderium cibi excitat.
proditum authoribus. Rabie corripiuntur Urwa quae fullonibus utiliflima quod apud 3 Pl«n. h. n.
genitura? cupidi adeo ut injuria? aliquando
, Pliniumlegimus, ad dentes quoque deal- 1,28,c 8* -
illatas memores , in obvios ductores ad & bandos &purgandos, vimhabere credeba-

internecionem usque defasviant. Quadra- tur. Cauda arefaclra folvitanum. Fimi,
ci-ApuLI.i.
ginta diebus totis id fieri , quidam prodi- nere cum oleo mifto crifpatur capillus. I- A P° L
Hicronytn. dere. Affe£fionem defcribit Hieronymus. demalbus cum melle tritus tumores repri-
in vita
larionis.
Hi- In quibus, inquit, Camelum Ba£trum enor- mit , & vulnera mundat. Seu e cauda con-
mis magnitudinis , qui multos jam obtrive- tortse & alligatx finiftro brachio quartanis
rat , triginta &
eo amplius viri diftentum , medentur,fi credere fas eft. Invenit &in cibis
folidiilimis fimibus , cum clamore adduxe- locum. Arabas novimus camelorum lacf e
runt. Sanguinei erant oculi , fpumabat os Galeno, Alexandrinis in Galen.i. u
vefci. Carnes, tefte
volubilis lingua turgebat fuper omnem
terrorem, rugitusperfonabatimmanis. De
, & ufu. Heliogabalus aliquoties in ccenis exhi-
buit :
h h'
& calcanea,quia maxime tenera, Api- Lam P

^^ rid.in
Hdlogab*
Mtas. <u£tate non convenit inter fcriptores. Ari- ciiexemplo, comedit. Apud Judxos inter
Ariftdt. H.
A.I.6.C.16.
ftoteles plusquam quinquaginta annis vive- vetitosciboshabebatur. Carnem&lacqui-
Solin. Po-
Iyhift.c.62.
re fcripfit. Solinus in centum durare nifi , dam inter fua viflima cenfent. H oc , partui
forte tranilati in peregrina , infolentia mu- vicinarum cafeofse &
butyrofas fubftantix
Plin.H.N. tatiaeris morbos trahant. Plinius quinqua- minus habet. In bellis adhibitos paflim apud
1.8. 18.
genis annis,quosdam & centenis viverepro-
c.
.•Elian. H. Hiftoricos habetur. Hinc armaturx , aua

A.1.4.c.5f. didit ; quod de Ba&rianis ab /Eliano fu- in expeditionibus muniuntur , nomina,de
hmnium.
qui-
Tal. xxxzx
Canttlo jtardtis Jeic Qitra/ra

T&h. XI>.
Lamelus TnMcus
Camclus Tudi.
TnJiamfch CameL
^Karml thicr
D E QJJ A D R U P E D. ^
quibus fi Deus voluerit in Philologicis. Vincentius Bellovacenfs pulcherrimum
?° li ?; por Itinerain Arabia JEgypto, &c. velhodie
, animal effe fcribat , Camelopardus vero fit
lyhiit.c.6z -. r rr n
!
absque camelis conficinoti poffunt. Sunt & deformis^ modernis denique Giraffa&x quo
oneri ferendo accommodati fed nec ultra , SafFaratcorruptum eft. N ec Arifioteles ejus
juftum ponderarecipiunt. Sexcentapondo meminit , nec Êlianus Strabo vero Aga- Strabo Ge-
-,
ogr.I.T6.
&
communiter geftant,licet,fi neceffitas ur- tharchides ex veteribus in diverfa in eo de- Agatharch. ,
geat , mille ferre polTint.Dum onerantur-aut fcribendo abeunt. Hunc fi fequimur varie- apud Phot. ,
in Biblio-
onere levantur , in ventrem procumbunt , &: tatem a Pardale habet,magnitudinem a Ca- rheea.
utfentiuntfe a_quale vinbus fuisimpofi- melo , monftrofam craflitiem , collum adeo Defcriptio.
tum,exfurgunt, necplus recipiunt. Afri- longumutfummisarboribus pabulum car-
cani moleftias itineris non intermifli quin- pat. Apudillumlegimus , nulla re pardali
:
Differai< s.
quaginta diebus totis haud a_gre fuftinent.
,
fimilem, cutis varietate hinnulofimillimum.
Species Camelorum apud veteres funtva- Addit , virgatis pilis diftingui , pofteriora
riae. Suntpingues,macri, rufci,albi. Dedit humiliora efTe anterioribus , ut a cauda fe-
&xurfus differentiam Bromedarii enim& : dere videatur ad bovis altitudinem verti- :
Tromades dicuntur , qui minoris quidem cem fublimiorem Camelo habere ne feram :
funtftatur_e,fedcurfus pernicillimi. Cen- quidem effe , fed pecus. Plinius. collo fimi- Plin. H. N.
tum &
amplius milliaria uno die peragere lem facit equo, collo & cruribus bovi , ca- 1.3. c. iS.
Ariftot. h. folere , IfidorusHispalenfis habet. Ariftote- pitecamelo, albismaculisrutilum colorem

a. 1.9. c.j-o.
te] es e qU j s ]Sf ifanis vel potius N ifads pne- diftinguentibus. Dio partes pofteriores hu- Dio Hift.
ponit.Fceminas effe velocioresab Achmete milioreshaberefcribit. Heliodorus tenuem U3.
Seirimio & aliis obfervatum eft. Praxipua cervicem,dereliqua corporis mole inolo-
differentiaa regionibus fumitur. Sunt Ara- rinum collum fe tendere ait. Inter recen- ,
bici, BaBriani & Caffii.llli, bina tubera in tiores exquifitiflime Bellonius & quidem Bellon.ob-
Solin.Po- dorfohabent. Unde ^tvXoiSc^kv^tdi, di- oculatus teftis defcripfit. GirafFam ,inquit, ferv. c. 9.
} hifU. 6 z.
y cuntur. Iftifortillimi habentur, & fingula Gnrci & Latini vocant Camelopardalem.
intergotubera , alterum vero in pe&ore, Vidiinurbe Cairo tres,duo cornicula ex
cui incumbant gerunt. Hos ad equorum
, , fronte eminebant circiter fex digitos in ,
maximorum magmtudinem accedere, JE\i- fronte media tuberculum exiftebat,velut

iElian. h. anus ait. Moderni de DiiFerentiis Africano- tertium cornu altum circiter duos digitos,
,
A.I.17.C.34.
rlim j ta agunt,Sdnhis Samuel Purchafim. collum longum feptempedes;cum caput ex-
Pcregnn. Camelorum tres fpecieshabent. Primavo- tollit fedecem pedes a terra effert. Illius
,
l.6.c._._.i.
catur Hugium, mgentis ftatura? foboris, & longitudo a cauda ad capitis verticem eft
pendo mille librarum ferens. Secunda mi- duod eviginti pedum ; tibiae tam alta. pofte-
nor, dupliciin tergo tubere, oneribuS feriores quam priores at femora anteriora lon-
,
rendis &
equitationi apta , Bccheti ^di&a., ge altiorapofterioribus.Nimirum,dorfum a
quam folam Afiatici agnofcunt. Tertiam cauda ad fummum verticem capitis , velut
vocant Ragvahil macilentam ,gracilem, & fcala,velutque te6tum carinatum attollitur.
ad fola itinera non accommodatam. Eam Totum corpus grandibus maculis diftingui-
quippe inequitant , conficitque uno die am- tur coloris cervini obquadratis , fed in col-
,
plius quam centum palTuum millia. Atqueiis lo, magisque in corpore quoquo verfuslatis
Rex Tombutifolet mittere Nuncios Segel- circiterdodrantem , at claufula macularum
meflem aut Darham, nongentis millibus paf- alba digito latior. Itaque totum corpus reti-
fuumdiftantem,feptemaut ad fummum c£to culatum eft:neque tamen ut Pardalis ma-
4iebus , fine ullain itinere mora aut requie. culas habet rotundas , fed aut obquadratas,
aut rotundas. Pes eft bifidus ut bubulus , la-
ARTICULUS II. brum fuperum longe eminet inf ra inferum,
De Camelopardale .
Cauda tenuis & exigua , in acumine pilofa.
Jubamhabetutequus , adorfo ad capitis
AWrovand. A"^ Amelo pardahs feu utaliisplacet pau- , verticem. In gradiendo claudicare videtur,
h. Bi u c.
VJ| Q baj-ba^ Camelopardalus a Camelo
_
. nunc dextris nunc finiftris , non modo cru-
& Pard ale nomen fortitus eft Corporis va- . ribus fed etiam lateribus ,cum ex terra aut
ftitie Camelum macularum varietate Par-
, potum aut cibum neceffe haberet , crura la~
varroi.4. dumimitatur. De ca_tero fi Varroni atten- tiflime diftendebat priora. Nonnifi enim
dimus, nomenhocAlexandria, unde iftud late diduftis, longeque diu arcuatis tibiis,
animal Romam erat addu£him,venit.Mul- cibum exterra capere poteft. Addendum ex
Soiin.Po- tasautemfortitumeft appellationes. Dici- Jofaphati Barbari Veneti itinerario , Lin-
yhi .c.43.
tur en jm Qryn j?era qUO d in aviis regionibus
} guam bduos pedes longam , fubofcuri quafi
degar, & ovi manfuetudine refpondeatj &*- violacei coloris teretem f cut anguillis ,ha-
, •
^/apudSolinumj Nabuna Êthiopibus ut bere hac ramos frondes , herbasque cape-

: ,
apiid Phnium legitur. Anabula Sc Saffarat, re mira celeritate in os trahendo , ut vix ab

,
AlbertoM. qucenominaexaliis detortaef- ! attento fpe£tatore videatur. Purchafiusex

fejudicoi (?r^^Majolo,fedfals6, cum j
Fernandojefuita tam vaftum animal , efle
I 3 fcri-
7° HISTORIA ANTURALIS
fcribit , ut cques reclrus fub ejus dorfo tranfi- genitos. Defcnptione notifilmi animalis etfi DefcrfcM
Locus. re pollit. Reperitur in Africa , apud Troglo- opusnon videatur, paucistamen fingularia
dytas,ut ex Strabonehabemus, ScJEthio- qua?queattingemus,(& quidem perfatu-
Soim. Po- pia. Romanis omnium primus ludis fuis ram.) ofjibus itaque parum medulke ineft.
lyhift..c
4 3. exhibuitCaefarDiaator :pofteaGordianus Pdi, qmquodrigidiores & ere&i fcu di- 3
decem exhibuit , Aurelianus aliquot m tri- cuntur,crafliores funt quam in bubus & ele-
suidas. umpho duxit. Leoni Imperaton oblatus eft phantis apud nos fere ruffi in Gallia
: Ita- , &
ab Êthiopibus 5 Frederico a Sultano Baby- lia mgri m
Provincia quodfibcne a nobis
, ,
lonioi Laurentio Mediceo abalio Snltaiio. obfervatum plarrumque verficolores qui ,
Tra&u motuque tam facilem hanc feram m cervice rigent

, Ae<p; w vocamus. Pwguedo
Heliodorus prodit , uteamquo velit, tenui mter cutem & mufculos collefta, Lardum
capiftro vertici devin&o., veluti fortifiimo dicitur:axungiavcro, adepsfuillus invete-
vinculo magifter perducat. Judads prohi-
,
ratus, aut cum fale, aut fyncerus. Cerebrum
bita eft in cibis. Unde forte frequentiorem pinguiufculum eft,& magis minuiturluna
olim in Judaea fuiflfe colligas. decr.fcente quam ullianimali.
:
Oculi cavi
profundique , ut fine yitx periculo eximi
CAPUT IV. non poflintj quare vel altero tantum privati
extmguuntur. Supcrcilia nafum verfus de-
De Quadrupedibus non ru- orfumnutant, ad tempora vero retrahun-
minantibm'. tur. Naft pars extrema crafla ci\,fron s angu-
fta, Ubra lata. Os totum valde porrigitur , &
ARTICULUS I. ut facilius mfodiat , latum eft. Roftrum dici-
De Sue. tur, &

cutemmeo, callum Grammaticivo- piin.n.N.
cant. Dentes fceminispauciorcsfuntquam^ 1 c -37, 1
.
-
QUinque in defcriptione Suis occurrunt manbusmec unquam dccidunt.Corwm circa j." C H; A '
nomina, videlicet, Sus , Porcm, Scropha, cervicem durius vahXoTm vocant. Cordain- Arift.l. 3 .de:
,
Verres, & Majalis. Sus Grsecis eft vg , nomen articulatiora habent fues. In auncults inveni-
pattib * c
' *",
& Apro commune , unde Latinum fluxifle tur humor qmdamfelhfimilis,minus tamen
VatToR.R. videtur. Olim ,utverbis Varronis utar , di- liquidus, fed denfitate fua humori fplenis fi-
1. 2. c. 4.
ceDatur rhyfus di£ta ab iilo y erbo quod di- , mihs.Fentrtculm amplus eft flexuofusque,ut
cunt >'«v, , quod eft immokre. Ab fuillo diutius concoquat, cum levibus & pauciori-
enim genere pecoris immolandi initium pribus cruftis. In jecmore
candidi inve- lapilli
mum fumptum videtur^ cujus veftigia,quod niuntur. Caro exosinfraumbilicum^^?//<f
immolantur & quod
iniths Cereris porci ,
dicitur. Plures habentfceminae Mammas to-
initiis pacis fcedus cum feritur, porcus oc- to ventre duplici ordine, quod numerofo
ciditur j & quod nu ptiarum lniiio , antiqui tcecundafint partu generofar duodenas,vul-
;
Regesacfublimes viri in Hetruria in con- gares bmis mmus. Esedemgrw**/* ea conti-

junclione nuptiali , novus mantus & nova nentparte,qua pecorisubera habentur: &
nupta primum porcum immolant. Prifci cuii; per libidinem turgent ac pruriunt ad
quoque Latini & etiam Grarci in Italia idem coitum , iurfum tantisper hoc retrahunt
fecifle videntur. N am & ncfte mulieres, vertuntque foras,utinde mari coitus fitfa-
addit idem maxime nutrices , naturam qua
, cilior. Reiciflum idlonge produclius, de- &
fcemina: funt appellant porcum , & Grsece
,
hiicens amplius Apria vulvae interfemi- ^«ibt. h.i
eft.
%otj>ov' fignificantes efle dignum iniigni

9
naadha?ret, qua maribus teftes maxime con- A L6 Cl8 * - -'
indof.I.12.
nuptiarum. Porcm Ifidoro quaft fpurcusdi- tinentur. Caudam intorquent, talo probio- &
c; 1 . quod fe cceno & limo illinat , immer-
citur , re carent,inter folipedes& bifulcos ambigui.
gat &
ingurgitet. Varronis locus , in quo Sme Liene putantur inveniri qui vel ex ta- ,
dicitur,Porcus quod Sabini dicunt de Apri- manfcinisalveisbibercvel radicem fplenii

no Porco Fondusjinde Porcus nifi a Graxis, comedere.Co/?^f iisdem denas apud Plinium
quod Athenis in libris facrorum fcriptum legimus. Sed de interioribus fuis ita Se veri- zootom.
eft , KcL7^(f> k& niQK<a , diflicilis nimis eft. Vi- nus Jn fue afperae arteriae circuli cartilaginei Democnt
2 "* '
detur tamen Graxum antiquum fed efle , oblique defcendentes. Veriim cum primus p
obfcuratum quod nunc eum vocant xolpov.
, circulus,quilatiflimus eft omnium,fit paulo
Scropha onginis eft incertx.Quidam ex fono minor quam transverfus
, , cseteri vero infe-
fichim ncmen ajunt. Graeciseft ô^cpds&c riores fint obliquijneceflario inter hos,& pri-
exfoQa,. Significat fuem qua: fa?pius peperit, mum erat intercapedo,qua2 ut compleretur,
& aliquando pro ipfa porca peculiariter fu- pofuit natura quarta circuli partem, qua re-
mitur. Ferre s.dicitur porcus non caftratus & fpicit pofteriora latiorem 5 qua vero in ante-
manfuetus. Marcellus fylvaticumpro apro riora definit,au£tam.Aliud eft notandum ab
dixit. Majalis eft verres feu porcus caftratus, his non diflimile In circulispaulo inferiori-
:
ut inter equos canterius, inter gallos gallina- bus,quam fint medii,fecit natura duos femi-
ceos , capus. Hybrydas antiqui vocabant fues fe£tos,qui fibi parte acutiore invicem occur-
femiferos id eft , ex domeftico
, & fero pro- runt, cujus varietatis ufus adhuc ignotus.
In
D E QJJ A D R U P E D. 7*
Ininteftinis tenuibus ileo quippe , parte ex- ut ne nafci quidem,illatos exipirareputent.
ternatubercula quaedam vifaduriufcula fe- At in terra Auftrali, nihil effe quadrupedum,
minis lentis magnitudme figura, quse , me & quse in noftro orbe inveniuntur , prater bu-
trahente 3 fecuti funt ab interna parte lum- balos , vaccas , capros , & porcos. HefTelius
briciduoj alter longitudine palmijalter lon- Gerardus in defcriptione terra: Auftralis re-
gitudine digiti. Uterque cavus , plenus & liquit.Quantum ad Cibum^ videntur fues Clklu
fucco albo veluti chylo aut coloftro:formam eflequaii 7rcl^(pccî. Vefcuntur ex plantis
autem referebant ambo verilumbrici terre- & earum fru&ibus , radicibus , glandibus,
ftris. Difce igitur fic hserere lumbricos hu- caftaneis dactylis , , vinaceis , cytifo , bul- '
manis inteftinis. Illa autem durities nodofa, bis , rapunculi fylvatici radice , cicuta,ci-
inquam infertum erat os lumbrici, fa£ta eft, cere , hordeo , tritico, furfure, & aliis. Glans Plin. H. n.
puto, ab ulcere &
morfu lumbnci. Cuticu- fageafuem hilarem facit, carnem codtibi- ll6 c 6 ' - '
iain fue concolor eft pilis albis nigris &c. , lem ac levem & utilem ftomacho iligna :
De utero vero fuis afe fe£to , ita fcnbit. Pra> fuem anguftam , nitidam , ftrigofam , pon-
terea qusefcribit Sylvius,in extremis cor- derofam querna, diffufam, & graviilimam.
:
nubus appendices qua?dam membraneae ex- Proximamhuic cerream Nigictius facit, nec
ungues, in quibus, ut apparet, refervan- exaliafolidioremcarnem, fedduram. IH-
turfecum& urina? recrementa. Vena um- gna tentantur, nifi paulatim detur. Fungofa
bilicalis bifida , cum appropinquat utero > caro fit , efculo robore , fubere.
, H ahphlaei
umbilicalia vafa primo fub alam finiftram glandem attingunt quidem , fed nonnift,
tendentia, mox cervicem transverfim am- cum aliud pabulum non fuppetit. De Cafta-
plectentia revolvuntur extnnfecus ad bra-
, neis, poftquam prseftantiora genera recen-
chium dextrum. In faetu vero ipfo circiter fuiffet , ita fubdit Plinius Cseterse fuum pa-
:
menftruo omnia fere vifcera interna confpi- bulo gignuntur , fcrupulofse corticis intra
cua. Hepar ventriculus , inteftina lien , re-

, , nucleos quoque rummatione. Daftylis in
nes, diaphragma cor , pulmo. Cor albi-
, ^gypto Cypro,Syria,
, Seleucia AfTyrix &
dum , pulmo concolor hepati, hepar ru- faginantur. Fraxini quoque friiclu pmgue-
brum opacum , renes magni, pro ratione ve- fcunt. Cytifus aridus ab Ariftomacho A-
na?apparentis per rettos pedes anterioresj thenienfi miris laudibusdeproedicatur.Bulbi
pofteriores fed magis perpofteriores. Item
; illudgenusinBavariaideo fuillum dicitur.
jugulares etiam illse qua? ad caput afcen- , Rapunculus vero ille fylvaticus violarum ,
dunt, labdsequafifiguramfacientes. In por- foliahabet acutiora

radicem candidam,
, ,
cello vero perfe&o dete£to thorace per dulcem , non fme lacte. Hyofciamo fum-
transverfas duas fe&iones , primum intue- ptoinfaniunt. Ad viridia pabula haud fine
ColumelIa
3
risnervulosduos, quijugulum perforantes noxa deducuntur. Nec carnibus abftinent. R-^.T.^.
&pericardio adha:refcentes re&a per cor- Gcciforum a latronibus corpora in fylvis c" 9-&1 °'
dis latera defcendunt ad diaphragma , cujus devcrafTe, exemplis proban poflet. Pro-
circulo nerveo inferuntur per duos ramu- priis fartibus non parcere nec a gallinis auc ,
los aut tres , hinc traniit alius ramus ad ven- anferibus hyememprimis, abftmere, expe-
triculi os fuperius. Vides hic confpicue di- rientia me docuit. Effbdiunt & lumbricos ;
varicationem vense axillaris & thymiarae. Au- limacibus quoque & teftudinibus nemorali-
ncuU cordis intus cavce, divulfoe a corde par- bus pafcuntur. Pinguefcunt fexagintadie- P i in . h ,n.
te anteriore,conjun£tce pofteriore. ProcefTus bus , fed magis tridui inedia fagmatione or- 1 8 c- 1-
s'
uracht a fundo veftcse poft latos digitos duos fa.Fico caricafaginare ,& a fatietate neca-
,
penn glandula
inferitur in arterias. In fine re inventum Apicii fuit. Angli perinte-
,
rotunda In cervice vefica , glandulce duse,

: grum annum faginant, cujus pingue folidius
ad hanc committuntur vafa ejaculatoria, & lautius fieri voluermt. Cxterum usque
qua:,ut apparet 3 ad proftatas alias glan- , adeofuspinguefcere folet,ut fe ipfaftans
dulas,mediisvenisdeferuntur,&: hinc ad fuftinerenon poftit neque progredi us- ,
exortum penis. In ventriculo & inteftinis quam.Itaque eas fi quis quo trajicere vdkin
fuccus vifcidus colore in ventriculo , ut ovi plauftrum imponit. In Hifpania ulteriore in
album , in inteftinis vero ut mel dilutius. , Lufitania cum fus eiTetoccifus,Attilius Hi-
Vcna iinepari in medio fpinsead coftas fin- fpanieniisminime mendax , & multarum,
gulas utrinque mittens ramufculos. Ubi- rerum peritus , in doctnna dicebat Lucio ,
que ferein noftrisregionibus invenitur.Stra- Volumnio Senatori miifam offulam cum

Stfabo bo Galliam togatam fuibus ita abundare fuo duabus coftis , qua: penderet 1 1 1. & X. X
Gcogr.1. 5.
tempore fcripfit, ut& porcorum gregibus pondo , ejusque fuis a cute ad os , pedem &
qui lbi alebantur Roma aleretur ex Lug-
, •,
IILdigitos fuifTe. In Arcadia fpedavit Var- Varro
R .
dunenfi vero Gallia optima falfamenta eo , rofuem, qua? propinguitudinecarnis,non R 1 -
apportarentur.Sed& Syracufae proverbium modo furgere non pofTet,fed etiam,ut in uT.^'

ob bonitatem meruere. Cafeus Siculus , a ejuscorporeforexexefacarne niduiti fecif-
Syracujis fues. Solinus nullos in Arabia ha- fet, &pepenfTet mures. Idcm Bafiles acci-
bcnprodidit,nullos in India ^lianus,ita diiTejGefnerus , prout accepit , prodidit.
Sitis
Sitis ipfi per xftatem infefta , fed turbida guento amaraano , muftela , hyofiyamo , fc or-
aqua pinguefcitj vinaceis vero colluviei im- piombm equis & novejlis figetibus. Ele-
, ,
Generath.
m iftis, incbriatLir. De Ge?ieratione ita bre- phas grunmtum eorum ferre nonpoteft.Lu- PMein
].8.c. fi. ' viter Plinius , Suilli pecoris admifTura, a pus a-iwiâq feu compafcucs aggredi non Carm "
Anftot.H. Favonio ad afquino&ium vcrnum, astatis audet ob vocem. Salamandras abfque peri- ^lian.H.
& l-V- c-h" °fravo menfe quibufdam in locis etiam , culo devorant. Amaracinum unguentum p^' 9^' n'
6. c. is.
].
quarto , ufque ad feptimum annum in aliis , ipiis venenum eft. De Muftelas difcordia I. io'. c/74'
erat ad oclavum annum. Partus bis in anno. apud Plinium legimus. Hyofcyamo ene- ° H r '
^ f8 c 2
Tempus utero quatuor menfium numerus : cantur. In Scythia & Scorpiombus unico
fbecunciitati ad vicenos fed educare tam , iclru exanimautur. Equo , teter odor, tur-
multos nequeunt. Diebus decem circa bru- pisgrunnitus,fcedushalitus, mfenfa. Cum
mam , ftatim dentatos nafci, Nigidius tra- dentes nunquam amittat debiles tamen ,
&
dit.Implentur uno coitu, qui 8c gemina- tota vita mfirmi redduntur, poft guftatas
tur propter facilitatem aborticndi. Re- fegetes novellas; natura pene indomitam
medium ,neprimafubacl:ione, nequeante obfcami pecoris ingluviem fic plectente ,
fiaccidas aures coitus Mares non ultra fiat. quando aliter reprimi non poteft. De o£- /z t at.
tnmatum generant. Fceminx fenectute fef- tate hochabet Plinius, oculoamiffo putari.PIm H N -
- «
,Sc 51 ' '

fce, cubantes coeunt. His adde Lunade- ciboextingui, alioquin vita ad quindecem
Jeifidfst
crefcente coire, ut Piutarchus prodidit- annos,quibufdam ad vicenos. Inter^r-
ofuidc. Verrem unicum vel decem fuibus miplen- bos , quibus fues laborant , eft praxipue
x*- '
c"
dis fufficere : fubantis vero voce audita , ni- Xa^cL feu grando , quas in viventibus latet,
,
fi admittatur , cibum non capere propter : in diffe&is apparet: nec ullafere eft, qux
copiofum humorem multum ac diu coire non grandims tria ad minimum grana ha-
initum matutinum appetere , fceminas , beat. .Subje&adnprimis huic, quibuscru-
poft meridiem blandin &: fi pinguet, omni- : ra , collum &
armi carne humidiore con-
bus anni temporibus interdiu no£tu , & ftant. Cognofcuntur , quod in inferiore lin-
Columella inire pofle. Idem antequam fit anmculus gux parte hasreant, &ii fetam dorfoevel-
R
?9 prolemvitiofamgenerat at fcemina ann^- : las , cruorem pili inverfi radices exhibeant.
cula quidem parit, fedmenfeFebruario in- Cum a magno fervoreinfngidam incum-
iri debet ubi decimum quintum annum na-
: bunt pradertim fi non ftatim pergere co-
,
£ta eft efteratur , nifi forte bene nutriatur. gantur , membris omnibus convelluntur.
ST5i?" ûb ans vero m tantum etiam efferatur , ut Infeftantur & a pediculis; &: 2Eflate, nift
hominem laceret, candida inprimis vefte in- frequenter excitentur , letharpo captar dor-
dutum. Rabies ea mitigatur aceto naturas miunt. Cornpiuntur & raucedine , angina,
afperfo nec pra:gnans venerem arcet.
: ,
ftrumis, & aivi profluvio. JSifiafFatim bi-
Eandemtantumcoitu ipumam funderedi- berint, pulmonarias evadunt. . Ad Ingemum
ligentiores obfervarunt. Qu antum ad Par- pertinet , quod de brutalitate ,fpurcitie,im-
ttim, apud nos fedecem parere audio, in- menfa libidine , & voracitate dicitur. M axi- ?lin-
8 c'
H. N;
u
quit Gefnerus, fedraro: farpe o£tonosvel me certe brutum eft animamque ei pro , fale
' '
5
denos. Pauciilima, prima partione edere datam haud , illepide exiftimabatur. Vo-
vigerefecunda, nec ienefcentem copia fx- lutari in luto eft eorum requies , ut lavatio
tus defici , quanqnam lentius coeat , Anfto- hominis. Loca in quibus fe volvunt,volu-
Ariftot. h. teles author eft. Aliis placet , tot parere de- tabra dicuntur. De Ardorein <venerem, fu-
-5- c - >4-
fa CYC porcos , quot mammas habet. Fcecun- perius diximus. Gryllus tamen apudPlu-
,-
,
dior tamen putatur alba. Fastus qui in ute- tarchum fmgularem in eadem modeftiam
ro lsefus mmutufque fuerit , Mitacharum & continentiam probat. Non hic , inquit 3
dicitur, quafi Pofthumum Pol- voces. ut inter homines, fceminse fimulatione lu-
Jux cordos & parvos porcos pmixut? ap- dunt aut libidini , fraudes prasftigias , de-
, ,
pellat. Hyeme exiles,&in- editi, fiunt negationefque pra^texere folent neque ma- :
feliciflime nutriuntur. Helvetii Martio nares ftimulo &: luxuria agitati , mercede, la-
,
tos prseferunt. In calidioribus regionibus bore aut obfequiis coittlm redimunt fed
, ,
melior eft hyemalis quam asftivus. Cum doli expertem &

tempeftivam fe£tantur ve-
fcrofa peperit primas mammas primo qui
, , nerem ,qua:ftato anni tempore, cupidita-
editus fuit porco prcebet. Ex funt faucibus tem animalium , velut germen quoddam
proxima? , & plurimum Ja&is habent. Suam excitans , iliico reftinguit. De voracitate
quoquequifquenovitinfcetu quo genitus etiam fuperius aliquid attadtum. Ne ca-
eftordine, eaquealitur,necalia. Dctraclro daveribus quidem fui generis abftinet. In-
illa alumno fuo fterilefcit illico ac refilit.
,
extinguibilis harcvorandi aviditas, Laphy-
Plin. H.N. Uno vero ex omni turba reliclo , fola mu- gemus utCadius Rhodiginus ob-Rhodi?
dicitur ,
.
e
fervavit. Huc vomm huma?iarum intelle- c ^\ **\
'
nifex , qux genito erat attributa , defcen-

dit. Si gravidas glandem copioiius ederint, ftus pertinet. Compertum agnitam S uarii,
abortum faciunt. A?ttij?athiam gerunt fues furto abaclis, merfoque navigio, reclma-
Autqathi?.. cum EUphamis , Ltfis Salamandris Vn* , , tione unius lateris, remeaile. Fox ipiis eft
Grun-
: '
Gnmnitus. De TJfain Ctho , verum fatea- hirafeu hila 3 afratum, ruceta, fartutilli 6c
Plirr.I.c. mur neceffe quod Plinius , neque alio dicit , alia, qux alibi D
e o volente explicabimus.
ex animali numerofiorem materiam ganea:, Ufum medicum quodfpectat accuratiflime ^J" Me- ,
quinquaginta prope fapores cum cceteris ifte a Gefnero clefcribitur, Carmum deco- Galen de
fingulcs. N ota apud Livium de Chalciden-
tldot -
ctum opitulatur comraBupreRim. Sanguine ^
fi hofpite hiuoria , qui varietatem exquifi- porci calido bene verrucse inunguntur: ube-
tam ciborum , & fpeciem ferinae carnis , ex ra vero fuis fanguine circumlita minus cre-
,
LiviusDec
manfuetofueproduxerat. Heroico sevoin fcere , Plinius author eft. Axungia porcelli
precio fuiife apud Homerum invenies vef- ; mafculi lactentis caftrati, illa maxime qua: in
cebanturquemacilenta fervi pinguicr Do- , ventre intra carnem circa peritonseum , ad
minorum ufibus cedebat. Solennitas quo- unguenta paranda a pharmacopaeis adhibe-
que Saturnalium , non alio pcene cibo,certe tur , a Medicis ad emolliendum difcutien- ,
non Jautiore , tranfigebatur , ut obfervavit dum &c. Fra&a offa lardum elixum atque Plin. h. n,
Lipfiusin Lipfiuseoqueitum luxuriae, ut & integri, L 28,c 9

'
circumhgatummira celeritatefolidat.Panis '
Saturnalib.
Macrob. iique farti unde Porcorum hortulanorum
, illmitur cum calce. Cum genifta tufa genua
Saturn. 1.
3 & Trojanorum nomina, apponerentur.Ta- dolentia fanat. Cum vino falfo contra hyo-
ceo 5 ita artificiose apparaffe autabaltera , fciamum bibitur, pecoribus quoqueoptime
parte effet ctRcLki®* x, k&ju,GccM(& , affatus auxiliatur. Iecur, cum vino fumptum vene-
&probe ex altera vero jurulentus,
toftus j natorum morfibus medetur, affum alvumfi-
utpote ex aqua codus 5 ita etiam jugulatus, ftit. Vefica urinam ciet,fi terram non attigerit,
Athen.Di- ut acr(pa,)tj(& videretur , quod apud Athe- pubi impofita. Verrina uftain potu feliciter
pnof. 1. o.
nceum videre eft. Porcellitamen maxime in contra miclrionem involuntariam exhibetur.
deliciis , quos êAcpcw^ & foh<pdxia,Grxci TeJHculi in veterati, &
in fuis laclre triti contra
vocabant. Reperiuntur vero etiam ,qui fuil- comitialem morbum dantur. Pema fcrofinse
lain totum abilinent 5 Judadnempe, qui- os ampliffimum combuftum,gingivasficcat
bus lege prohibita eft j Arabes quod apud , & adftringit.7^/^ combuftus, donec e nigro
Solin.c.46. Solinumlegimus jMuhamedani,qui ex por- albefcat, &potus doloribus coli fuccurrit.
ci naribus murem natam fabulanturjMau- Lac temporibus inun&um vigilias compe-
ri , Tartari ut ; &
olim } prodente Paufania, fcit. Succerda in farinam reda£ta ,ruptis , ex
Peilinuntii. Ca^terum ii de temperamento aceto falutaris eft.Plura videin Gefnero. De
&c quomodo fe ad fanitatem humanam caro Biffere ntiisfrac duntaxat occurrit, alium ef- Ditferenti*.
fuis Delphacum qui&r Kolk-
habeatquaeras , fe fylvefirem de quo nunc agemus alium
, ,
livSiTrxkoi dicuntur , humida eft , & fuper- Domefiicum, de quojam di£ta accipi debent.
fluitatumabundans, nec boni fucci. Suilla Moderni fcriptores Guineenfium hcjluviati-
Simeoni Sethi boni fucci & facilis conco- lium mentionem faciunt,quibus adjungi po-
ctionis , propter fimilitudinem quam cum teftTapierete congenerfuianimal. Guineen- Marcgrav.
humano corporehabet,magisque quamalia fis,$c eGuineainBrafiliamtranilatus,%ura
Galen. de cibanaalit.Hoc poftremum & Galenus qui- ut noftrates & ruffl coloris: in hoc autem dif-
™u^.
Alim. (ai
calr.
dem concedit , athletarum exemplo fretus fert a noftratibus quod caput habeat non ita ,
fed addit, bubulas in tantum lentore antece- elatum: aures autem ongas , acutas plane J &
dere , in quantum bubulse fuillas crallitie & proiongatis acuminibus , caudam longam
vincunt. Alibi tamen ex pedeftnbus proba- usque ad talos propendentem piJorum ex- ,
tiflimum cibum fuppeditareait; quod&a- pertem. Totumccrpustegitur///^ brevibus

Hippocrat. pud Hippocratem invenies. Idem porcinas ruffisfplendentibus , non fetis quibus in , &
dc rat. vict.
pravas eife ait. Suaviflima fuis media; aeta- dorfo caret , fed tantum verfus caudam in
in acut.
tis 3 juniorum , fi diu in ventriculo retinea- dorfo &
circa collum paulo longiores habet
Athen.l.zi tur, corrumpi foJet.
Athenceus ex Sicilia pilos. Planecicur. Torcmfluviatialis ,Bra-
tanquam praxipuaslaudat. Apicius varie iilienfibus Capy-bara figurampeneporco-
,
porcellos pra?parabat. Unde farfilis , liqua- rum habet magnitudine exxquat porcum
,
minati,affi, Vitelliani, Flacciani, laureati, annuumvelbimumnoftratem. Longitudo

Frontoniani, Oenogerati,Celfmiani, traga- corporis acapitead anum circiter duorum
ni , &
carterorum nomina. Iecur omnibus pedum , craflities ventris fes quipedis. Ca-
prsfertur fi quis animal arida ficu paverit,
, rct cauda. Pedes quatuorporcini: anterio-
ut apud Aetium extat. Habitx tamen & aJise res quatuor unguJis , pofteriorestribuspre-
partesinpretioapud veteres, collumnem- ditos. Eftque in anterioribus ungula me~
pe,gJandium, vulva eje&itia inprimis poft dia longiffima , duas breviores , quarta
porcariajardumjperna^petafojtefticuliîim minima : in pofterioribus media longior &c
cipita,Omafum,& cxtera?. Interpernas lau- dux minores : habet &c callum ad fufTra-
dabantur, Afiaticar, Lycia?, Cerretana: Ita- , ginem usque. Capitis longitudodecemdi-
lic# , nunc Eritannicae Weftphalicse Mo- , , gitorum, & totidem fere habet-
craflities :
guntina*, Ruthenicse. Excarne &.a!iis fiunt, quecraifum& improportionatum caput,

Ificia,profecl:a,lucanicse,faJirci,f\mdali ; far- & os longiflimum ac craffum oculos ma- :
cimina, hotelli^ apsxabones, tomacula, ofta, gnos, nigros,aures parvas, fubrotundas.

K Iri-
74 HISTORIA ANTURALIS
Inferior maxilU brevior fuperiori , conti- greftem nominat, quafi verres etiani , id efr,
netque in utraque anterius duos dentes in- fus cicur mas , eodem nomine nuncupari
curvatos, quiad fesquidigitum prominent pofiit. Gra:ci vocant «aêVaPoetae inpri-
extra alveolos fuos & ad duos fere digitos
, mis,quodvocabulumrei rufticce fcriptores
funt inferti j fed non eminentextraos, fed deverreintelligunt, &c<na,%ov. z^wisvexo
utinleporibus intus eontinentun Dentesre- quibusdameft aflopicts, ideft, exfe&useu-
liqui mirandi funt conftat totus ordo in : nuchusque aper* (atterunt arboriaut faxo Plutsrch.
qualibet maxilla oclro oilibus , in quolibet tefticulos) Homero povoqtfs, aliis fus in decaufis
natur.
nimirum latere quatuor : & quodlibet os agris libere pafcens
, ut Vari- quafi z Ko ^n qua:ft. n.
tres dentes infeparabiles repratfentat : utita nus habet id eft , in herbis famove dor-
,
fint inqualibet maxilla dentes viginti & miens; quibusdam, magnitudine vifcenda
quatuor, &
in totum quadragintaocio: funt aper. Ariftophanes povicv cum chlune eun-
autem omnes in extremitatibus plani. Co- dem facit -, alii & verius epitheton feri fcri-
medunt gramen & frudhis varios. Caro co- bunt, quod cum aliis niinime aggregetur.
meditur, licet non benefapiat, meliorof- Colorefuntferenigro, velfpadiceo nigri- Defcriptie.
fa caput inprimis. Tapterete Brafilienfibus,

3
cante. Plinius pilum arreo fimilem agrefti-
,
Luiitanis Anta s animalquadrupes, magni- bus dixit. Albos tamen fe vicjnTe , fcribit
tudine juvenci femeftris figura corôris : Paufanias. Oculos gerunt iracundis fimiles, Paufanias
quodammodo ad porcum accedens capite , &apertis palpebris patulos. Dentes habent in Arcadi-,
cis.
etiam tali verum crafliori , oblongo fupe-
, , magnos& recurvos, adincidendumaptos,
rius in acumem definente , promufcide fu- albos, hinc t^yt&ets Homero, acutos valde,
per os praeeminente quam validiflimo ner- *
hinc Sidonio /tca, quod ficarum more res
vo contrahere & extendere poteft in pro- : quaslibet violent. In his hoc eft mirabile
mufcide autem funt fifluras oblonga:. Infe- quod viventebeftia pofluntidem quodfer-
rior oris pars brevior eft fiiperiore , maxilla^ rum mortuae vero detra&i , vim incifionis
;
ambse anterius faftigiatas , & in qualibet de- amifiiTe credantur ut liber de natura re-
,
cem dentes inciforii fuperne & inferne ; hinc rum prodit. Audio
exertos aliquando. ita
percertumfpacium, utraque maxilla caret excrefcere, utcirculurn fere abfolvanttoti
dentibus fequuntur dein molares, grandes
, In India cubitales dentium fle-
in fe reflexi.
omnes quinque , ita ut
in quolibet laterc xus gemini ex roftro. Cum ad terram cani-
habeat viginti molares viginti incifores. & bus&haftis debellatus procubuit, dentem
Oculos habet parvos porcinos: aures obro- inflammato anhelitu ita ignefcere ajunt,
tundas majufculas, quas verfus anteriora inquit Gyllius, utfiquis de cervice fetam
iurrigit: crura vix longiora porcinis, at detra&am, ad ejusdem etiamnum, fpiran-
crafliufcula : in anterioribus pedibus qua- tisdentem admoverit, candens in orbem
tuor unguUs , in pofterioribus tres j media contrahatur acaduratur : ac fi eo dente ca-
inter eas major eft in omnibus pedibusj in nes infe&antes attigerit , ftatim ignita ve-
prioribus pedibus , tribus quarta parvula ftigiapelliipforumimprimat. Hinc dentes Oppian. 4e
venat.
exterius eft adjun&a funt autemungulas :
aprorum cuQwus cognominavit Oppianus.
nigricantcs non fohdas fed cavas & quse de- ,
Os habent ad modum fcuti quod venabu- ,
trahi poftunt. Caretcauda &ejuslocopro- lis & machasra? opponuut. /V/nullum. San-
cefTum habet nudum pilis , conicum , par- gumem qui fibns refertus non eft. Nulli Locus.
vum , more Cutian as membrumgemtale. M funt in Creta fi Plinio credimus

, nulli in :
longe exferere poteft inftar Cercopitheci. Africa, fi huic &

aliis idem de India Cte- :
Incedit dorfo incurvatout Capybara. Cu- fias prodit. At apud Theophraftum legi- Theophr.
H.P. 1. 4 .
tem folidam habet inftar Alcis ; pilos breves. mus, iniEgypto (inNilo) infulas magnas c.i 3 .
Color pilorum in junioribus eft umbras luci- coagmentari, fuesque permultos in eis na-
dx 3 maculis variegatus albicantibus utca- fci. In Macedonia mutos efle ^lianus pro-
preolus : in adultis fufcus five nigricans fine didit. Hispani in quadam novi orbis parte jElian. H.
A.l.i 7 .
maculis. Animal interdiu dormitm opacis invencrunt noftris minores caudis brevif- ,
c. 10.
fylvis latitans; no&u aut mane egreditur pa- fimis , adeo ut abfcifTas fuifle arbitrarentur^ Plin.H.N.
J.u. c-5i.
buli caufa. Optime
poteft natare. Vefci- pedidus etiam diilimiles pofteriores quip- ,
tur gramine , arundine Saccbarifera brafli- ,

pe ajunt pedes in his apris uno digito non
ca, &c. Caro ejus comeditur,fed ingrati fa- unûlato conftare carnibus multo quam ,
poriseft. noitrorum tum fuavioribus tum falubriori-

bus. Scilicet , palmeta ibi propelittus mul- Petrus
AR.TICULUS II. taerant, inter quar & paluftres ulvas , ma- Martyr..
Decade
gna aprorum multitudo libera vagabatur. Ocean. 1
De Apro. Lycotas rufticus in Bucolicis Calphurnii,

refert fevidifle Roma^ in fpecraculis , ni-
Aldrnvand. nomen feris fuibusduntaxat com-

Pri veos lepores , & non fine cornibus apros.
Hift.Bifulc. petit, cum fus tam de feris quam de do- Cibm aprinon alius quam cicurati porci, Cibus.
C
'iw/. niefticis dicatur. Sextus tamen , aprum a- glandes, poma,hordeum, herbas,radices, &
alia.
rakXLm
"~Verres cie
Maclc
£i&
ITai. XLvm
Ccrrait'
r
'£orcus vtmtilo ±~axiis vorcirw
,,,
D E QJJ A DRUPED. 7f
alia. Lumbricos etiam roftro effoffos come- Primus Romanorum P. Servilius Rullus , P j in H N<
^lhn.H. Ficus aridas fupra modum appetere
dit. pater ejus Rulli, qui confulatu Ciceronis 1.8.05-1.
A.1.I7-C-3I
ex JElmno difcimus , Minus tamen immo- legem agrariam promulgavit, iblidum a-
raturfcetidis quam domefticus. Inveniun- prum epulis appofuit. -Apri vero milliarii
tur aliquando inter filicum folia cpx ipfi , dicebantur mille librarum, quos folebant
Tragus Genus
Hiit. piant,
fibi collegerunt aut fubftraverunt. in ccenis apponere Romani. De Condimen-
T. I.C.20. vero quoddam farris , quo Germani circa tisconfule Apicium. Caro ipfa , melior
Alfatiam vefcuntur , acutis armatum ari- domeftica? fuis carne , cito deicendit , mul-
ftis , non attingunt propter ariftarum acu-
, tum nutrit &
fuccLim gignit craiTum ac
,
Gener&tio.
tiem ut , Tragus prodidit. De Generatione vifcoftim. Heliogabalus exhibuit fumina Lamprid
0-
hochabemus, inveneremdum inflamman- aprugna per dies decem tricena quoti-L^fo. ,
tur, cervicis fetis fic inhorrefcere , utcrrfhc die, cum fuis bulbis. Quo die Lentulus
galearum efTe videantur. ipumasfundunt flamen Martialis inauguratus eft, in ccena
ab ore , magno dentium ftridore concre- fuerunt , lumbi aprugni fumina , & fyn- ,
pant , &
effervefcentem fpiritum anhelant. cipLitaprugnum. Invenere & in Medictna
Admiili mares, bilem deponunt reje£ri, -, locum. Cerebrum contra ferpentes ctim
velvi fubigunt, vel opprimunt. Principio fanguine laudatur , verendorumque car-
hyemis coeunt , verepariunt, petentesma- bunculis fuccurrit. Lardum elixum atque Gefherus
xime invia , praerupta , angufta & opaca. circumligatum mira celeritate folidat fra- qJadtupel
Aiittot. H Mas cum fceminis converfari dies triginta da. Epinyctides adipe cum rofaceo inun-
A.1.6.c.z8
folet. Numerus partus &: tempus feren- , guntur. Cinis maxillarum ulcera fanat quse
diidem atqueinurbanis fuibus. Semelan- ferpunt. Dentis fcobes pleuritida folvunt.
no gignunt , & apris maribus nonnifi anni- PuLmo cum melle commixtus ,
pedibus a
culis generatio. Voxetiam fimilis, fed fce- calceamentis ladfis , fupponitur. Iecur le-
mina vocalior eft mas raro vocem emittit.
, thargicos excitat ; & auribus purulentis
Quantum ad reliqua quse ad hujus qua- , inftillatum proficit ex vino potum , ci-
:
drupedis naturam fpe&ant , folent in re- tra falem ,recensque alvum fiftit. Calcu-
motis & profundis prsecipitum locorum reli in eo inventi triti, &
calculds pellunt. ,
ceftibus verfari. Auditu nos vincunt gre- : Fel tepidum illitum ftrumas difcutit , &
gatim incedunt , nec aliosquamdefuapro- coitum ftimulat. Ungularum exuftarum
genie fecum vcCci patiuntur lachrymam , cinis , potioni infperfus , plurimum uri-
crnlcem habent , fpumant, dum exagitan- nx difficultates juvat. Ungues exufti &c
Plin.H.N. tur tenacem. Tam gravis iisdem fua urina triti fubmejulis in potione profunt. Ftmus
1.(5. c.
H- eft, ut nifi egefta, fugse non fuffkiat, ac aridLis , in aqua aut.vino potus, rejecTrio-
velut devincti opprimantur. Exuri illa eos nes fanguinis fiftit , vetuftum lateris dolo-
tradunt. Mitigari tarde concipiunt, nec rcm mulcet, adrupta & convulfa ex ace-
nifi ab infantia educati. Ab aconito fyan- & to bibitur, luxatis cLim cerato rofaceo me-
chi radice ccciduntur. Cum per impru- detur. Rccens & calidus precipuum eft
dentiam hyofcyamum comederunt , fta- contra fluxum narium remedium. Ex vi-
tim attrahunt pofteriora ita demiffe {cfc , no fubadus , & emplaftri more impofitus,
gerentesj hinc, contraclri quamvis , ad a- quicqLiid corpori inhxferit celeriter ex- ,
quas perveniunt , &

colleclis cancris ve- trahit. Tufus cribratusque , &: cum melle
rlin.H.N, fcuntur. Edera in morbis fibi medentur. deteriorefubafrus, articulis impofitus me-
1.8.C.17.
Ad quadrimatum capiunt incrementa. Mu- detur. Vrtna purulentis auribus infun-
ficaillecli capiuntur: ideo in leporario quo- ditur. Vefica elixa &
manducata fub-
Varro R.R, dam Varronis , Thufculano , ad bucci-
in mefulis prodeft. Plura in Gefnero vide.
l.j.c.14.
nam inflatam , certo tempore conveniebant Ad Differentias refero Zainum , de quo Difermu.
ad pabulum. Sapiunt veftigia palude con- Nierembergtus ita Montanam
miri ih- Nieremb.
:
fundere. Fceminae , fi multae fimul funt genii feram vocant Indi coya metl alii tur.Soti" ,
fugiunt, ubividentvenatorem, cumnatis: quauhcoya metl , alii quauhtlo coyametl , 9^.2.7. 1-
fedubi quis aliquemex natis venaair, non alii quapicotl , alii fajajfou , faynum^
alii
amplius fugiunt , ne fiuna quidem fit, fed five Zahinum. Similis eft noftrati apro,
ruunt adverfuscapere molientem. Dentcs nifi quod minor fit & deformior , umbi-
acuunt ad luctam. Inter fe concertantes lico ejus exiftente fupra dorftim & cir-
CLim viderintlupos, quafi confcederati fe , ca renes . Mirum afpe£tu : ibi humor a-
juvant mutuOj &
ad yocem clamantis qLiot- queus receptus digitis expreffus eflTuit ; nec
quot audiennt cohcurrunt. Carterum , vi- tamen inquit Francifcus Hernandus ,
varia aprorum caeterorumque fylveftrium verus eft umbilicus , aut fubeft quid-
primustogati generis invenit Fulvius Hir- quam ab eo qLiod in aliis animalibLis re-
pinus , qui in Tarquinienfi feras pafcere in- periri folet ( quod eo difle-
diverfum ,
ftituit: ncc diu imitatcres defuere , L. Lu- £to cognovimus) aliudve quam glandu-
rfv. cullus &QHortenfius. In Ctbis adhibi-
, lofa quxdam & molbs pinguedo. An-
tos & adhuc adhiberi * nemini ignotum. tonius Herrera pLitat rcfpirare per fu-
K 2 pinum.
7* HISTORIA NAT URA L I S
pinumhunc umbilicum. Le-
riusomninofavet. Scribitaprum America-
Fsetidus eft.
TITULUS II.
num habere foramen in dorfo , quemadmo- DeBiJulcis acmaticis.

dum incapite fues marini quo fpiritum
emittit admittitque addit frendere terribi-
:
,
CAPUT UNICUM.
liter , & macilentiorem effe noftratibus. At- De Hippopotamo.
tentior eft cenfura Francifci Hernandi de
tumulo dorii. Iracundi funt. Venatores A D Bifulca Hippopotamum retuli , Ari- Aidrov.DU
confcendunt arbores : accurrit grex zaino- ** ftotelem fecutus. Ad digitatatamen re- §"; k-cua
rum mordent & lacerant truncum cum
, ,
centioresreferunt,&forte , ut ex icone&r
hominem non poifint quos ille fuperne tu-
,
defcriptione apparebit melius.Diciturve- ,
tus venabulo cardit. Gregatim difcurruntj roHippopotamus ,id eft , fluviatilis equus,
eHgunt ducem, &,ut fertur , minorem aut non quod equum fimilitudine referat , fed
viliorem omnium. Antonius Herrera fcribit quodmagnusfit ut iW(§^ vim augendi fi-
,
effe fenem & flaccidum neque nifi duce ,

gnificatum habeat. Fluvius ille Nilus eft.
occifo focietatem &: cohortem diffolvere: Dicitur & equus Niloticm , Bos marmm tefte Bcllon. d«
a< uanl - ll -
prius enim, occiderentur quam regem de- ,
Be.\lonio3porcm marinm^qudd parte anteno- *
fererent , au&or eft Petrus Simon. Aliqui rebubulam figuram , reliquo corpore fuil-
Bachiris hoc imputant. Mirum odium in lam repradfentet > Elephas marinrn , tamob
tigridem. Dux Zainorum convocat quos- magnitudinem quam ob dentium cando-
,
cunque poteft fui generis usque ad trecen- ,

rem &; duritiem. Sed & Elephantm <tMgypti,
, quemadmodum I mperator,
tos aut plures Rosmarm Rohart Gomarm
, , , in regionibus
conducit militem. His copiis invadit tigri- inprimisPreteGamfiAlvarefio credendum» Defiripm,
Circa Beficriptionem diffentiunta veteribus ian - H
dem : qua? licet ferociilima pras omnibus ^j
-
Americanis feris , vincitur multitudine , non recentiores. Êlianus ad quinque cubitorum

fine magna zainorum ftrage. Inventi innu- altitudinem excrefcere , ungulas bubulas
merioccififimulcum tignde,ut pauciilimi habere , tres utrinque dentes maxime omni-

poflintepiniciumcanere. Deingenio hujus um animaliumcircaoseminentesi auribus,
ferse fic narrat Francificm Hemandm. Ferus cauda, voce , eqivum prsefe ferre reliquo ,
eft ac truculento morfu cum primum

, eft corporeelephantofimilemeffe,fcribit. Ari- Ariftot. Hi
captus. Sed cum cicuratur placidus eft do- ,
ftoteles,jubam equinam habere, ungulam^- 1 1 -^' - 1
mefticis & habetur in deliciis. Caro eftfi-

,
bubulam roftrum refimum talum bifulco-
, ,
milis fuillae aprugnarve , fed durior atque in- rum, dentes exertos , caudam apri,vocem
fuavior. Seta: funt afperae , albo ac nigro equi , magnitudinem afini, internas partes
promifcue variatoe colore. Vefcitur glan- interaneis equorum &afinorum non diffimi*
dibus , radicibus & aliis montanis fructibus, les, reliquit. Leoni Africano, formaequum,
Leo de
necnonvermiculis lumbricus, atque aliis
,
magnitudinem afinum refert, depilis eft , & fcripcAfri-
cymbis iniidiatur. Bellonius , qui parvum c2£ 1 *
-
hujusmodianimahbus quac lacuftribus , hu-

midis & uliginofis locisnafcuntur. Deva- Byzantii vidit , capite eum vaccino , au-
ftant etiam facra cum ab eis non arcentur.
, ribus uriinis , brevibus&: fubrotundis, oris
Gregatim ambulant j & redditi mites alun- , rictu adeo vafto ut leoninum fuperaret , pa-
tur quibuscunque efculentis. Dtgitz pe- tulis naribus, labiis repandis, dentibus equi-
dum variant. Siquidam alii productiores nis obtufis , ocuHs & lingua praegrandibus
funt, alii breviores. bcribunt aliqui apros collo nullo aut admodum brevi,caudapor-
Indicosbreviffimiseffecaudis , ut abfciffas ci,corpore obefo ad inftar fuis, pedibus tam
eife putes. Pedibm etiam effe noftratibus dif- brevibus,ut vix quatuor digitos a terraattol-
fimiles, &pofterioresunodigito nonungu- leretur,ungulis, utinfuedivifis, defcripfit.
lato conftare. Carnes multo noftrorum car- Accuratisfimeveroeumnobisexhibuit Fa- coiumn*
nibus faporofiores falubrioresquej fedfaynis bius Columna ex cadavere fale affervato, in l obferT
,
opus umbilicum, alioquiuno

eft prsecidi & in Italiam Damiata a Nicolao Zeren- terreftr.
,
die corrumpuntur. Idem eft cum Tajacu ghi, ChirurgoNarnenfi,allatam. Nullamc-M-

Caaigora Marcgra vii Icon tamen variat,& : habebat cum equo fimilitudinem ad bo- ,
defcriptione plenior eft. Ideo & hanc &c il- vem potius fi magnitudinem attendas, &c
,
lam addidimus.Habuit eum & quidem fami- urfum, fi crurum figuram ,accedebat. A
liariilimum Ampliilirnus de Laet , quem capite ad caudam pedes erat tredecemj cor-
cum per femeftre & amp1ius,humidis cibis porislatitudopedesquatuor cumdimidio j
almffet , mortuus eft ex ileo , ut videbatur. alititudo pedes tres cum dimidioj ve nter
Valckenburgius umbilicum illum mammam potiusplanus quam carinofus ; crura aterrd.
eife putabat , quod vafa mammaria haberet. adventrempedestres cumdimidioi ambi-
Verum qui animal penitius norunt > catulos tus crurumpedestres. Pes latuspedem un- ,
fucsillaparte alere ncgsait. guU fingulas uncias tres. Caput vaftum in

comparatione ad totum animal , duos pedes
cum dimidio latum pedestreslongum,am- ,
bitu
Tz&TXTJr,
^Tah XLVI
%Aries Gutneenfts>
%ainq .
j* . 'Tajactv Torctrs Juluejter
"3?orcus Guimerjts
Ikb. L
îzk XJE,
LecentL
:
fcptem craffum. Oris
bitu pedes rictus pe- Petzore alluentcreperiri fcripfere. Barbofa
demunum, roftrum carnofum , & repan- multos in Gofala obfervavit, a mari ad prata Cibus.
dumj 0«*//lexigui , latiunciam, longiurt- exire, denuoque reverti. Maturisfegetibus iElian.H.

A.l.n.
cias duasj aures parvse , breves, neque uncias & flaventibus fpicis vefci ./Elianus prodi- c.43.
,
tresexcedentes ; totum corpus oben\\m;pes dk. Cum ad confirmatam pcrvenit artatem, Generatio.
Plin.H.ft.
latus in quatuor ungulas divifusj Ungulx periclitari incipit in parre fuo vires. Si pater i.c.44,
l.i
qualesinbubus,& quidem quadrifidi}/^- cedit , cum matre congreditur ipfurnyero

,
/^callofusj cauda aprina,velpotiusteftu- dimittitrfi paterrefiftit, interimitur,utapud

dinese aut urfina? non diilimilis. cmis admo- Êlianumlegimus.In ficco parere & educare ^lian H.
A..lc.
dum craffa dura colore pullo. Naresimz-
, , folet, fi Odono credimus , eaque eft fcecun-
gmem S.repratfentant, fiflura longa un- ditate , ut fmgulis annis enitatur. Ad Natu- Mores.
^lian.H.
ciarum duarum cum dimidio. Roflrum &
ram Mores ipe£tat, quod ex Nilo in cam- A.I.n.c.43^
habet inftar leonis vel felis, pilis exporis pos egreffus, & fegetibus fatiatus, averfo ve-
quibusdam prodeuntibus afperum nec ; ftigio, ad flumen rurfus properet, feu ut
in toto corpore alii confpiciuntur. Tentes agricolas corpore adverfo excipiat 5 feu ne
fmgulariter idem Columna defcripfit. venatores exitum deprehendere pollint:
Habebat , inquit , in inferiore maxilla fex, quod hominibus non minus quam Croco-
quorum bini exteriores , e regione longi ie~ , dilus infenfus fit : & quod nimia corporis
mipedem lati & trigoni uncias duas cum
, , obefitate preffus, caudici arundinis tam diu
dimidio, per ambitum femipedem , apro- fe affricat , donec venam aperuerit , fangui-
rummodo, pammretrorfumdeclives, non ne ad fufricientiam cmiflb , eandem cceno
adunci nec exerti , fed admodum confpi-
, obturat. Columna tamen primum lllud ne-
cui , aperto ore. Intermedii vero parum a gat , & re&o incedere tramite tradit. An
gingiva exerti, trigonaacie digitalilongi- , hinniat in dubio
> Veteres aflirmant, re-
eft.
tudine, mediumlocumoccupantes, veluti centiores negant. In Cibis ab ^Ltliiopibis Vfus. .
jacentes , crafli , orbiculati elephantini , fe- , ufurpatur. Narrat enim Clufius, in Guinea Cliifiusin
Curis po-
anipedem fuperant longitudine atqueaciem circa promontorium Cabo Lopez Gonfal-
fterionbus.
in externispartibusplanam.Maxillares vero vez Navarchum mn t>er âgcn / cum fociis
,
habebat utrinque feptem craflbs , latos, bre- id obfervafle , vifaque in oppido Ulibetto
ves admodum. In fuperna vero mandibula, plurimahippopotamorqm capita,ex quibus
quam Crocodili more mobilem habet , qua dentes mirandaemagnitudinis , comites ejus
mandit & terit , anteriores fex funt, fex imis retulerint. Non eftergo mirum, aFirmio
refpondentes,acie contrario modo adaptata Seleucio, quodCapitolinusprodit, hippo-
leviflima&fplendida, claufoque ore con- potamum devoratum fuiffe. Habere & in
junguntur, &aptanturimis, veluti ex illis Medicina locum , a vetenbus& recentiori-
recili,utplanumplanoinfideat. Verum om- bus proditum eft. Êgyptii, prodenteCo-
nium acies pyramidalis,veluti oblique recifi lumna , ad haemorrhoidas ccecas apertas, &
calami modo. Sed medii fuperiores non dentem alligant annulum ex eo fabre-
, vel
aciem inferiorum , & medium illorum , in faclum geftant. Nigritaseodemaquodam
quo retractio rotunditatis confpicitur , pe- morbo prsefervantur. Plinius eosdem den-
tunt.Molares totidem quot inferni, fed bi- tes, inodontalgiafedandainfignem habere
, atque rotundi,& ab
ni priores parvi, exigui pra^rogativam fcnbit. Idem adipem febrien-
alns diftant ut medium palatum inter den- , tibus contra rigores commendat corii ci- :
. tes anteriores , occupare videantur. Inter nis cum aqua illitus ad panos diflblvendos.
maxillares denteslocus linguae femipedalis Pellisfrontis inguinibusalligata, eodem au-
remanebat, durities dentium adeo ut
filicea, thore,venereminhibet. Tefticuios exicca- Diofcor.
percuflione cultelh coffoe , cumcircumftan- tos contra morfum ferpentum exhibet Dio- M.M.1.2.
c. 22.
tium admiratione , ignis favilbe excitaren- fcorides. Sed & ad alia partes ipfius adhi-
tur. Qua propter verfimile foret nodurno , bentur. Nam Paufanias refert, Dindyme-
tempore,hocanimal, dentes atterendo, i- na^ matris faciem ex dentibus ipfius fa£tam
gnem ex ore evomuiffe, quam proprietatem fanguine cum aqua gummofa diflbluto pi-
prifci huic ferseattribuerunt. Propria ipfis dtores loco cinnabaris uti poflimt, apud Pli-
patriaSaiticaiEgyptiprsefedura, fi Plinio nium. Pinguedine delibuti impune inter
Locus.
credimus. Unde forte Herodotus in ea par- Crocodilos verfari apud Julium Capitoh-
,
lerodot.
}Tn.T*. tefacrosfcripfit. AtLeoAfricanus, &qui num legimus. Pelle te£ta fulmine non tan-
,
.eoAfn.
n avigationes defcripfere in Nigro quoque gi, prodidere quidam. Coriitantam craf-
lin. h. n. fluvio reperiri ait. Sed & in mari verfari di- fitudinem Pliniusfacit, prarfertim circater-
3j.cn.
£t umj Plinio&illis, quiin Oceano regiones gus, ut inde validse haftse tornentur.
K HIS-
78
HISTORII NATURALIS
D E
QUADRUPEDIBUS L IB ER I I r.
De Quadr upedib us bifculcis.

TITULUS PRIMUS valde crifpos. Pedes anteriores quinis digitis,
pofteriores quaternis diftinguuntur. Lea>
D$ Digitatis viviparis Feris.
nam a mare juba qua caret, binse in medio &
C A P U T I. ventre mamma: diftinguunt , ex quibus nu-
DeLeone. merum catulorum arguerenonlicet. La&is

inde inopia , adfumpto in fui nutrimentum
Actenus de Bifulcis a- cibo, quem rarius affumit. Interiora fifpe-
£tum eft , fequuntur -n}&- aes,Mufculostemporales. Galen.de Ufu
mfia, digitata , Graxis mhv- part.l.5>.cap. ip.fortiflimoshabet, utmor-
£ *$n Bc ttsAvûkJvAcc, quae vel dendovaleat, Linguam afperitate imbricata
flmt ôTBKa, feu vivipara, horrentem ; Vifcera , canuminterioribus pe-
vel^cTSKct feuovipara. Illa, nitus, Arift.A.l.f.c. 8o.fimilia, lienemni-
iterum vel funt Fera , qux aut funt feris mo- grum" quod obfervavit Galenus. Cervicem Galcn.de
ribus imbuta, aut diflicuiter cicurantur , aut unico ofle conftare ab Ariftotele &Cardano A ™™.
fi aliquando mitiora redduntur nunquam , proditum,ex vertebris componi aScaligero. Jd ^ U *
tamen ferociam penitus deponunt vel Se- -,

ojfa, medulla carereapud yElianum legi- Sca %- &.
mifera, vel Domeftica quibus Appendicis
, mus pauciftimam habere, quod perpetuo S"iiS!«j
,
loco Dubia addipoffunt. Ex illisfunt Leo, refolvatur, Fallopio, qui ea fe fregiffe dicit, A L *• -
Nomtn. Pardrn^ Lynx, Tigris, Urfus } cr Lupus. Leo, credendum. Michael Ephefius anguftiili-
Graxis Ae«v •s^» -n Act#,video,quodperfpi- mos habere meatus ita ut iis penitus carere Loau.
,
cacipra? cseteris oculorum acie polleat, & videantur, reliquit. InEuropainter Ache- >
*$% fera per antonomaiiam dicitur.

Catulos loum &Neflum fluvios inprimis crefcere,
Êfchylus cQ^KctXct, vulgusrat;p#?abob- Ariftoteles prodidit: nufquam in ea nafci, Arift K
& teovlitntxg
.
murmurando Poetse teovlifoxs nifi id ex hominis induftria flat,certum. Na- A.1.8.&»*
?lin.H.N, appellant. Plin.urfum Numidicum, dum taleipfis, Mauritania, Parthia, Maffylia,

1.8. c. 36. fcribit , DomitiumRhenobarbum ^dilem Marmarica Cafpia, Libya Getulia folum.
, ,
curuleriL urfosNumidicoscentum, &toti- Habentur & in Sy ria nigri, fi Plinio fides eft.
Lipfius E- dem Êthiopasvenatores in circo dedifie, Nafci & in Tartaria Paulus Venetus paftim
IccL 1. 2.
c.4.
Lipfioappellarevidetur. Sed perperamnifi prodidit. In Caragol ruftici metu eorum ,
fortepro Urfos , Leones fubftituendum fit. armatitemecultuioperam navant , ut Bal-
Parum enim credibile eft, fi Romani pro bus in itinerario fuoprodidit.In deferto An-
leone dixifTenturfum Numidicum ignora- , gad juxta Telefiinum,tefte Johanne Leone, Leo Africi -
turumid fuiffe Plinium qui meminerat : & non folum in armenta fed & in homines in- 1 4»
,
*
apud Maronem Aceftem veftitum induci difcriminatimfiEvirefolent, abiisdem filva-
Virgil. iE- — pelleLibyftidos urfa?. rum Fetz carbonarii faspe numero devoran-
neid. <[.
Dio quoque feuXiphilinus ab urfis feras Li- tur.Taceo regnum Senega? , montem juxta
bycasdiftinguit;uttaceam nemine veterum , Adenam editiiiimum,terram fanctam, & alia
Defcriptio. tam infolentis locutionis meminifTe. Arifto- Cuba deguntinnoxii, fi Martyri cre-
loca.In
Ariftot. H
A.I.6.C.31
'
teles eum capite mediocri, fronte quadrata dimus. Aglam & regiones circumjacentes
in medio cavapofuit,fuperci!io eminenti,&: tam meticulofos alere , ut in proverbium a-
nafum verfus cujusdanubisinftarporreclo, biverint ; iElianus authoreft.Temperamenti
Tmper#.
oculis cbaropis non valde volubilibus ne-
, , quod ab acri cor- mentum.
eft calidiffimi 8c ficciflimi,
que valde prominentibus. Recentiores me- dis xftuatione promanat. Non omnes tales
dios inter cavos^& extantes oculos notavere, pariter effe, vel exinde colligas , quod qui
nafum crafiiorem potius quam tenuiorem,
, montes incolunt , minus ferocix habeant y
fuperiorem maxillam inferiori aequalem, ri- & Gefnerus , partes in iis anteriores calidas
clum inftar o vis amplum , labia tenuia.ita ut effe , pofteriores ad oppofitam naturam
partes fuperiores fuperje&a: fint inferioribil, degenerare Ctbus ipfis carnes bu- c$USm
, fcribat.
collum rigens & magnum , mediocriter craf- buTap, & Êlian H.
A. 2.Lc. 10. Camelinae
£$m>pe&M robuftum, metaphrenumlatum, inprimis, fame urgente humanae & avicu-
medium ventrem gracilem, crura valida& larum. Ideo muki in Africa cruciflxi a
.nervofii, ///wflavys, nequeredos, neque Polvbio ^miliano Ccmitevifi 5 utreliqui
hcc »
,
,,
, ,,, '
DE QÛADRUPED.
hoc fpeclraculo, a cxde hominnm detcrre- .fcribitur. Galli cantum extimefcere tam
rentur. Multa folida & fine ullo diflecf u una certum olim Grarcis , ut animam Cecropjs *
vice devorare , inde bidui vel tridui fpacio quam in leonem migraffe credebant, immo-
perfecle celebratam coclrionem expeclare latis gallis gallinaceis evocare fibimet ipfis
iriftot;. H. Ariftoteles docuit. Cadavera an deguftent, perfuaderent : alii id de criftis rubentibus &
nonconftatinter Authorcs. Non attingere
,c 5-
'
igneisaccipiunt: nos falfum efle ex Came-

feu ob fcetorem , feu ob fuperbiam quod rario didicimus , qui in aula Bavariae Prin-
jEiinn.H. Tzetzse placet, quidam volunt , vorare cipis , unum ex leonibus miris faltibus in vi-
" ,c 3
& cinam domui aream Mc demififle , & gallcs
"
"
ideo reliquias condere , fupra illas teter-
rimum fiatum exhalare , ne inventae ab aliis cum gallinis devorafle prodidit. Idem a cu-
feris vorentur apud/Elianumlegitur. Ele-
, licibus in Africa pellitur. Homines fucco
phantorum quoquepullos aggredi, fuccur- allii perlinitos , velaqua, in quailludma-
strabo rentibus matribus fugere ,Strabo prodidit. duerat perfufos, non attingit. Scillaz &,
eogr. .i$.
catu us ] u bere relicfro , imbellium ferarum Êlian. H. A. 1. 1. c. 3^.ilkisfolia fiincaute
carnesdepafcitur, fed& palmulis vi&itat. conculcaverit , illico a torpore corripitur.
fotus.
Fotum fi fpe£tes,parcusis lecundum Arifto- Ad rotarum ftrepitus exhorrefcit. Mappam
feoian. h. telem, & 2Elianum, triduo non bibit, arftate albam refugit, &, JEl. H. A.l. 6. c. iz.l. 7.
c
A. l. 3. 5
. mp rjm j s 3 hy eirie indulget. Averli coeunt c.<5.ignem, quiaigneaznatura eft, abomi-
Generatio. quod omnibus animantibus quoe retro uri- natur. Creduntur vit& diuturnae efle. Den- ViU -
nam mittunt commune. Tempus veneris tibus enim defeclos captos fuifle affirmave-
continuum, fed ver, yElian. H. A. 1. 2 .c. 2 .in- re quidam effra&is ahi. Cum procis fceta
,
primis, tunc cruentam inter fe exercent pu- dimicat, oculorumaciemtraditur defigere

plin. h. n. gnam & oclio autduodecem unam learnam
, in terram ne venabula expavefcat. Dor-
, Sommis.
CI "
fequunturElapfoprimoannitempore,ma- »/*»*& inaperto, &apertis ocuhs, quod
ribus ob nimium calorem coire non valenti- oculum magnum incumbens oculo lon°-e
busjeamse cumpardis, unde Leopardi,pan- minor pellis obrepere non poflit caudam ,
theris,undefcetusnonjubatus,Hyemstunde quoque fopore detenti motitant,ut fe omni-

Crocuta , mifcentur. £ft ipfis & cum cane no nondormire oftendant De Voce non con- Vt*.
commercium.Solas inter quadrupeda adun- venit inter authores. Alii mugire dicunt
cis unguibus prsedita catulosvidentes eni- quod apud Virgilium invenies 1 quod ju-
tuntur.Unde animalis folaris nomine dona- nioribus prazdam naftis forte competit : alii
Kntarch. tam Plutarchus opinatus eft. Imperfecf i & fremere,quod Mancino & Volaterranopla-
fymp. 1. 4.
q LUCl em p or\ fex menfium fpacium exeunt, , cet, ut de Seneca Tragcedo taceam non- :
nonquodunguibus uterum, .zElian.H.A. nulli frendere , quodtumaccidit, cumprae

1. 2.c. 2. vellicent fed quod ob numer. in-
, iracundia dentes concutit plrerique rugire :
opia alimenti , Ariftot. de gener. Animal. afhrmant. Quantum ad ingenium ducen- Mor "' ,
I.4.C. 6\laborent.Magnitudinem muftela- tos aliquando equites Leo Africx I.9.A- ,
rum non excedere apud Wottonnm habe- fricanus adoritur, etiam lethali vuinere per-
mus, noviffimo pariendi a£tu, uterum ex- cuflus , a catulorum tutela non recedit. JE-
cernere , fabulofum eft. De numero catu- gntudinemfaftidii tantum Plin. H. , N. 1.8.
lorum non convenit. inter Authores. Non c. qua medetur eis contu-
16. fentiunt, in
plures quam fex edere , aliquando unum melia in rabiem agente annexarum lafcivia ,
Wottonusprodidit. Incapta& interfec~ta limiarum folus, JElian. H. A. 1. 2 c. 1 7. ve-

, .
philoftr. in p£to inventos Philoftratus. JEtate gravem natum egreditur, fcetorem oris patitur
vkaApol- quod a Plinio proditum eft Neminem
prseter omnium fpem fex Florentiae pepe- .
'
*rifle,Villanus. Quod vero Phik quinquies Phn.H.N. 1. S.C.16. limis oculis intuetur.
eniti, quinos primum, quatuor deinde, Generoiitasin periculis maxima deprehen-
ternospofthac, inde binos, quintum uni- ditur, nonin illo tantummodoquodfper-
cum fcribit, id ex Ariftotele, de leonibus nens tela diu fe terrore folo tuetur ac velut ,
Syrianncolis accipiendum eft. Huc Sympa- cogi teftatur, cooriturque non tanquam
sympathja thia $• Antipathia fpecfat, quce leonibus periculo coa&us, fedtanquamamentixira-
^^^"cumplurimisrebusintercedit. Favet Del- tus, illanobilioranimiflgnificatio, quamli- p,in ' H N -
jEhnn.H. phino, feu quia ambo fenectute morbo & bet magna canum & venantium urgente vi , ' 8 c l6
' ' '
A. I ^ c I
•
7g ravatifim i avorata { amtat ip r0 p r i x confu-

-
contemtim reftitanfque cedit in campis, &

yEikm.var. lunt ut Êliano placet , feu aliamobcau-
, ubi fpe&ari poteft idem ubi virgulta fyl- :
1.1. c. 9
fam Abhorret a muliebribus verendis. Ho-
. . vafque penetravitjaccerrimo curfufertur
rum Leo Africa: 1. 9. oftenfu
, in Africa fu- velut abfcondente turpitudinem loco. Dum
gatur , a fue , Ariftot. H. A. 1. 9. c. 1 . afper- fequitur, infilit faltu, quo in fuga non uti-
rimis fetis horrente , lupo cervario onagro, , tur.Vulneratus obfervatione mira percuf-
Tauro,iimia, Plin.H.N.l. 8.c. 38. Leon- forem no vit , & in quantalibet multitudine
tophono quo guftato , tanta
, illa vis & cx- appetit. Eumveroqui telum quidem mi-
teris imperitans , illico expirat. Animal a ferit, fed tamen non vulneraverit , corre-
plurimis fcriptoribus norninatur 3 a nullo de- ptum , r aptatumque fternit nec vulnerat. II-
lud
8o HISTORIA 'NATURALIS
lud adolefcentis ex Jubse exercitu exem- tum,abaliarumferarum impetu protexit.
,/£lian
ilian. H. plum apud Êlianum docuit. Laefus fagit- IdeoP/;'»/'/tf.Leonitantumexferis clemen-^n- hm
A • 1 c
' 'l' ta ab eunte anno interpofito vertente , re- lS c l6
,
tia in fupplices proftratis parcit
: ubi fx- : & ' "
deuntem media turba dilaceravit. Hoc

, in vit ,
invirosprius quam in fceminas frcmit,
illiusapud Albertum,quikncea confode- in infantes nonnifi magna fame. Credit Ly-
re voluit, fed fallente idu non fecit col- bia intelle&um pervenire ad eos
,
precum.
lapfiadterramcaputleo in galea compref- Captivam certe Getuliae reducem audivi,
fit , fed non vulneravit. Dum incedunt, un- inquit idem , multorum in fylvis impet um a
gues retrahunt velutiin vaginas ne hebe- , fe mitigatum alioquio , aufara diccre fe ,
tentur :nec reclumiter j5eragunt fed obli- ,

fceminam , profugam, infirmam, fupplicem
quum, variis veftigiis impreftis utmelius animalis omnium generofiffimi , caeterifque
lateant. Ctrcurart poile non eft quod dubi- imperantis, indignam ejus gloria praedam.
tes. Onomarchus Catana? Tyrannus con- Capere eos ardua quondam erat operis , fo-
vi&ores habuit. Johannill. LufitaniaeRe- veisquemaxime. Principatu Ckudii cafus
gi tanquam canis adfidebat
, in templo : rationem docuit, pudendampame talisfe-
Adonidis regionis Elimea?,ade6 erant mi- raenomine,paftoris Gctuli fago contra in-
tesut ingredientibus adularentur. JBereni- gruenrisimpetumobjeclo quod fpe&acu- :
piin.ivc.
pigr.Lp. " cesleoliiiguafacieiadukbatur.Cujus Mar- lum in harenam protinus tranflatum eft , vix
c- 73- mentionem facit,tam unanimiter cum
tialis credibili modo torpcfcente tanta illa ferita-
commorabatur , ut alter terroris al-
ariete , te quamvis levi injeclru operta capite ita
, ,
fs/ait terimmanitatisvideretur oblitus. Jugofub- ut devinciatur non repugnans videlicet :
diditeos, primusqueRoms: ad currumjun- oirmisvisconftatinoculis. HabuiiTe olim in rfas -
xit M. Antonius & quidem civili bello , menfis apud quosdam populos Agriopha- ,
cumdimicatum efletin Pharfalicis campis, gos, inprimis , locum Solinus author eft,s lin.in
,
non fine quodam oftentotemporum , gene- ab efu tamen henis in totum abftinuifTe,Bru-
$$£ft
rofosfpiritusjugum fubire ilio prodigiofi- jerinus prodidit. In Medicine, eximii eft ufus. de re abcv.
gnificante : nam quod ita ve&us eft cum mi- Dens caninus pueris collo alligatus in ortu !.^ 17..
o £h [;
ma Cytheride fupra monftraetiam illarum

, fecundorum dentium a dolore dentitionisôgn.i. 3.
calamitatumfuit. Primus autemhcminum eos praefervat. Cor in pulverem redacium
jg£ H N ^
leonem manu tractare aufus & oftendere , Epilepticis & quartanariis prodeft. Adeps U9.cS*
manfuefactum, Hanno e clariilimis Pce- , dudtu Diofcoridis lotus aurium dolores ,
norum traditur damnatusque illo argu- :

immiifusfiftit,&membris afrigore aduftis
mento, quoniam nil non perfuafurus vir tam feliciter ilhnitur. Eodem quidam in fcir-
artificis ingenii videbatur ; & male credili- rhis&pernionibusutuntur. Ea perun&iab Scoliafh
bertatem ei cui in tantum cefliiTet etiam

,
pnedicantur ,
aliisferistutieffe fi fas eft
Moput &
feritas, Sunt quoque & fortuita clementas credere,gratiamapudprincipes inveniunt. pudAldrd
ipforum exempla. Mentor Syracufanusin vand
Caro juxta mentem Sextiad pavores ar- & '
Syria leone obvio , fimpliciter volutato , at- cendaphantafmata laudatur. Sanguu con-
tonitus pavore cum refugienti undique fe-
, tracarcinomatavalet. Ofitum pulvis febrcs
ra opponeret fefe & veftigia lamberetadu- , fimplicescum aqua Eupatorii expugnat.
lanti fimilis,animadvertit m pede ejustumo- Pellis ,fi eiinfideatur, hxmorrhoidum do-
remvulnusque,& extratto furculo libera- lores efficaciter lenit. Calcei ex eo geftati
vit cruciatu.Pi&ura cafum hunc teftatur podagricos demulcent. Stercus cum un-
Syracufis. Similimodo Elpis Samius natio- guentorofaceo permixtum,mendas faciei
ne in Africam delatus nave , juxta littus U
emendat. De fu in deliciis , ludis, trium-
conipecTroIeonehiaturninaci, arborem fu- phis , & fuppliciis non eft quod multa dica-
ga petit Libero patre invocato quoniam
, : mus. Heliogabalus exarmatos in deliciis ha-
tum prsecipuus votorum locus eft cum fpei , bebat,&itaedodos, utad fecundas men-
nulluseft. Neque profugienti cum potuif- fasaccumberent. Auguftus ita cicuratos , ut
fet fera inftiterat ad arbo- : & procumbens cum leporibus innocue coiluderent. Idem
remhiatu quoterruerat,miferationem qux- fe Conftantinopoli vidifTe Bellonius reli-
rebat. Os morfu avidiore iuhaeferat denri- quit. Simul plurium pugnans Romxprin- Beiion.
1*
bus cruciabatque inedia tnm pcena^ vim
, , ceps dedit Q^Scsevola P. filius , in curuli
^JJ;
immenfis ejulatibus teftantem , ac velut mu- Centum autem jubatorum pri-Plm.H.N.
xdilitate.
tisprecibus orantcm contuitus, fidentiorit , mus omnium L. Sylk qui poftea Diclrator 1 8c l6
,
*
contraferam,multo diutius miraculo quam fuit , in pratura. Pofteum Pompejus M.in

metu ceffatum eft. DegrefTus tandem ,evel- circo D C. iniis jubatorum CCCXV.Carfar
lit prscbenti & quam maxime opus eiTet ac-
, DictatorCCCC Varias apud Authores for-
.
commodanti. Traduntque quandiunavis , tiuntur Dijjerentias. Leoni, inquit Plinius , D ifere„t;J

ea littore fteterit , retuliile gratiam venatus prarcipua generofitas tum cum collaarrnos- vhn. h.n.
18 c l6,
aggerendo. Nihil de Androdo apud Gel-
* "
Geiiius que veftiuntjubas.Idenim xtate contingit e

nc°f <
A<>
^lim ^^ cam nec °^ e *&°> 3
Seneca fpeclan-
te,unum e beftiariisin Ampitheatro agni-
^ Quos vero pardi generave-
leone conceptis.
re,femperi.nfignihoc carent. Sed tkjuki,
aliis
rr&h. f.w
^Pardus I*topardtis
^Bardus (BardtrthUr
.
D E QÛ A D R U P E D. 8i
aliis eft brevior & minus crifpa,crifpa cVpro- fi quardam harum fpecierumadCercopithe-
lixioraliis. FerocUm fi attendas/unt quidam cos reducantur. Vide Caputde iis.
timidi , alii ferociflimi: & Archoleontes , fi
C A P U T II.
colorem, funtaurei, flavi, albi, & nigri, quales
intimaAfrica & Abyflinagignit. Suntin Ly- De Pardo.
bia Difcolores, qui ore funt rubro, nigris fio- |7Era, quam defcripturi fumus Pardus,
x N omen.
ribus cyaneo colore diftin&is ornantur, ne» feu ab «^ $u> irrigo, quod ejus pellis nigris
que multum pilum gerunt.Vergunt ad ci^ & maculis quafi irrigatafit feuab^X.Ac^ in-
:
nericium colorem in occidentalilndia.Igna- quino,quodiis quafiinquinata videatur,di-

vior apud Indos no vi orbis, inquit Nierem- citur. Vocatur & Leopardus , cujus vocis
bergius,natio leonum.P^^ Peruani vacant. nemoante Julium Capitolinum & Êlium
Minoresquam Africanifunt, fugaces, aut Spartianum meminit & Pardalis, quamvis
:
innocentes,nifi invadantur ; degeneres omni- nonnullimarem Pordalim, Pardalim fcemi-

no animo ; mole , juba colore fufci funt ponam vocitent alii illud comune hoc Atti-
, ,
tius, quamfulvi. Ad eos venandos conve- cum vocabulumeffe putentj alii Pardi no-
niunt Indi. Lapidibus ac fuftibus occidunt. mine marem indigitent. Appellatur denique
Confcendunt fere aliquando in arbores eo , &Panthera, quod vocabulum diftinguen-
ufque haftis 8c fagittis illos infeftant barbari. dum eftaPantherelupimaculofifpecie, feu
Vefcuntur feftive eorum carne (alba eft & quod omne ferarum genus in venatione ca-
crafia) adipem medicamentis refervant,oifa quod omnifaria feritate fit pra:dita#
piat ; fed
faltationibus & choreis. Quidam Hifpanus nec crudelitatis unquam etiam manfuefa&a
deturbavit arbore leamam ingentem qua- , oblivifcatur, feu quod omnium ferarum co-
tuor transverberatam fagittis. In ventre duo lorib.ornatafpecl:etur;8côyoi/ quodfit va-
tigridum catuli inventiquos per adulterium riegata,&varia. Faciesvph eftparva; wraa- Deferipm
fui generis conceperat. Paternse maculae in- gnumj ^//parvialbicantes&vagi, frms
dicia criminis fuerunt. Leones marinos co- longa> aures rotundae,magisquamplanaej
mederunt Hollandi.Sunt pmerea aliae ferae collum valde longum &
ttnv&i pecim parvis
leoni vicinx. Mitz.lt, quemadmodum a Bar- coftis pra:ditum; dorfum longum h clunes car-
baris appellatur , leoni noftro non jubato aut nofx & fcemora. Partes circa ilia ventrem &
idem elt, aut congener, in infantia fufcus, & habet magis planasjd eft, nec protuberantes
fulvusinjuventa, interdumque rubeusaut nec cavas ; colorem varium ; corpus totum in-
fubalbidus, inmajorem tamen corporis af- articulatum&afymmetrum.Wottonus qua-
furgens molem (quod ob regionis diverfam tuor mammas in medio ventrehabere, quinq
W otton;
& Differ. ;
naturam poteft evenire) ac longe minus fe- digitos inpedibus anterioribus quatuorin 11 *'
, f™™
rox. Eft quoque Jguamitzliafiinis leoni,un- pofterioribus Gyllius. Additille, oculos in
M\hn.w
de nomen mutuatum,fedmiuor,agiliorque: umbralongius quamaliorum hujns generis a.U.c*©.
quo fit, ut quidamHifpanorumpantheram animalium refulgere, hebetari in fole. Pellis
effe putaverint. Adejusdempertinet diffe- aureo in fufco, & nigro in candido confpici-
rentias Macamitzli qui a cervo
, leone & tur,utOppianus,defcripfit.Ide6Solinusnar
fumpfit nomen , quos quibusdam corporis rabat,in Hircania numerofas effe pantheras,
partibus imitatur nec non & cuitUmitzli a
: minutis orbiculis fuperpi&as, ita ut oculatis
3 .
leone &: lupo indigena nomenclatione mu- ex fulvo circulis, vel cceruleo,vel albo, tergi
tuatlHac beftia eftleone crafftor, mitior ta- fuppellexdiftinguatur. Plinius, incandido P in
.H,N. i
menminorque. Vivitcervorum, ovium& breves macularum oculos appellavit. An fi- 1- 3. c. i 7 .

crotalium venatione , interimit etiam fatur milemLuna? in orbes crefcente & pari modo
quaxunque offenderit animalia. Cum fa- cornua curvante maculam in armo habeat,
,
memfemelexplevit, binos, ternofque dies quod Plinius aftirmat , difficile eft didu. P3in H n. . .
dormit.abftinens a prarda, donec rurfus efu- Q^ntuad/»/^^j-^/^j',habet//^îm- ^S-c. 17-

riat.Eft & Tlalmitzli fele minor fed facie le- bricata,^âcutiflimos^âcutos, cor P in>H N< i .
onina. Mirabihs eft in parvo corpufculo ani- incomparationead animalia ejufde magni- 1.8. "c.37-
malis vultus &
ferocitas. Cacamitzlivoca- tudimsma.gnum-,pmguedt?iem paucam quod ,
tur aliud animal,quod adleonum par ôrum eaanimiocaloreabfumatur,^deniq den- ; lqcih.

feliumve genus pertineat , & in juncetis ver- fiora.InEuropa nulli habetur.InAfricahaud
fari foleat.Quadrupes eft, quaternas fpitha- pauci.inopiaaquarum ad paucos amnes con-
mas longus, fed corpore non admodum am- gregantibus fe feris. Ideo multiformes ibi
plo, fulvo pilo, & aliquantifper prolixo, au- animaliu partus:vane fceminis eujufqj gene-
riculis brevib. ac pamenullis,olorino capite, ris mares,aut vi aut voluptate mifcente. Un-
cauda prolixa hifpidioreque. Adeo eft fe- deetiamvulgareGrxcisc diftum. Semper
rox,ut cervos plerumque aggrediatur,etiam aliquidnovi Africam afferre.In Afia etiam de-
accidat- Unde fortaflis ei nomen, nifi a fele gunt.Nam&Pamphyliailhsabundat,utPhi- Arift. h.
potius profe&um fit.Mixtli enim apud Me- loftratus prodidit,& provincia Comeri,&: in A.l.s.c.i
xicanosinterdumEelurum , interclum figni- regno Bengak, ut Ferdinandus Lopezius
Lopez .
fkatleonem. VivitapudPanucenfes. Quid reliquit. InCaucafomonte, odoratomul- Navig.i.4.

c. 27.
tos
tos vagari, quod odoriferis herbis deledten- minam caveis elapfos, plurimos circa Aure-
turquidamvenditant. In monte Hermon, liam laniaffe, &: inventa mulierum cadavera
qui ab AmorradsSanir appellatur,haud pau- quibus mammillas tantum devoraflent. Sed
cos ex Canticis Salomonis colligi poteft.
, memorandum quod de Pantheratradit De- m H N - -
cibus. Vefcitur Pardus carnibus , canum mprimis,

f '
metrius Phyficus,jacentem media via homi-

Lco Afric* &agnorumfifames urget,nec a iimiarum nis defiderio,repente apparuifle patri cujus-
1 9- abhorret quas fimulata morte decipit 11
, , dam Philini,aiTe£tatoris fapientirflum pa-
#Han. h. jEliano credimns odore illeftas fponte ac-
, \ ore ccepnTe regredi, f eram vero circum vo-
A.i. i>c .a3.
ceci ere Plutarchus prodidit. Homines inva- lutari non dubie blandientem , fefeque con-
dere author quidam hiftorise Indiae Orien- fliclrantem mcerore qui etiam in panthera
,
talis reliquit , quem pantheram cum tigride intelligi pofTet. Fceta erat catulis infoveam
Ceneratio. confundere Ambroiinus arbitratur. Cwg>r- delapiis. Primum ergo miferationis erat
ditur farpe cum leone , ut fuperius diximusj non expavefcere, proximum ei curam in-
aliquando cum cane , nonnunquam cum lu- tendere fequutufque, quatrahebat veftem
:
po pluresuno partu producere catulos,

, unguiumleviinje£tu, utcausam dolorisin-
mammarum multitudo argumento eft. tem- tellexit , fimulque falutis fuse mercedem,
puspartuseofdemantevertere , prse im- & catulos exemit: eaque cum iis profequente,
Ifidor. o- patientia uterum matris lacerare, Ifidori fa- usque extra fohtndines deducl:us lceta at- ,
rig.1.12.
Sympathia
bula. De
Antipathta hoc ha- & quegeftiente: utfacileappareret gratiam ,
sympathu ,be ita infenfam fecundum quosdam homi-

, referre,&nihilinvicem imputare quod et- :
fyjintip*- nj ut yel m charta expreiTum laceretife- iam in homine rarum eft.Quse de ha:do apud
cunclum alios lta hominis cranio , ut eo , Êlian. habentur quem poft mortem obje- jEii 3n .id
,
confpe£to fugiat. Secundum nonnullos faclrum attingeretanquam contubernalem re- a 1 ^-h -
ciemduntaxatacriodioinfeftat , quod ex- cufabat , ex eodem petantur. Locum in ci- vfas.

emplo Regis Galliarum beftiarii qui ad ve- , bis apud agreftivoros, & qui inter caucafum HN - '
f™-
nationem emiilam, nonnifi averfus reducere & flumen Cophena ut Philoftratus prodi-
,
potuit, Gefnerus confirmat. Parcumgallo dit, habuere. Majorisfpecieietiamin India

ferpentibus &
allio diilidium. Ideo j ure gal- adhuc funt edules bis olim elixabantur fa-
, ,
Plin. w. n.
\{ perun&os a pantheris non aitingi Plmius cilius a ftomacho concoquendse.Habet & in Gaien. ds
2 9- 4- <••
p rocj lckt pantherina pelle indutum angues Medtcmaaliquem. Nam cerebrum cum fuc-
•
^m^c!
non infeftare , alii , parietes litu allii infe- coeruc£egenitalibusilhtum,fopitamvene- i.&».'
ilin. h. n. £tos, pantheras non attingere Cadius. Cum rem excitat. Tefticulus dexter in provocan-
poftaMa-
ny xna tam ma ^ ip^ convenit , fi Plinio cre- dis menfibus remedium eft fingulare quod ,
eiaNamr. dimus, utfi utriusque pelles e regione fu- Cardanus prodidit. Sanguis varicibus bene
Li.c.14.
fpendantur , pantherse depilentur. In Ar- applicatur. Pinguedo inter pr3eftantifTima PortaPh :
y
menia per montana vagantes , ad ftoracis la- Cofmetica cenfetur,ut de aliis taceam.Pellis l °g 3 "
%
chrymasferri , quoties ab ea parte ubi arbo- vetuftillimis Graecorum pro indumento e- Aiex.abA,
res gummi ftillant odorem ventus pertulerit, rat.hodieMauri iisdem feamiciunt, &cJE-
philoftr.
îd*'^
fidePhiloftratihabemus.Fb.v pantherse rugi- thiopes hifce coopcrti pradiantur.Olim ipfae
v£.z.c!z. tus eno quod Gra^cis /3^« ^.Spartianus ri- beftise Circenfium gratia Romamimporta-piin.H.N.-
#»» clare dixit. Condito mucrone unguium in bantur. Primus Scaurus edilitatefua varias, L8.C.17.
dldiffer.'
°
vaginisincedit averfisquefalculiscurrit,nec
3 centum quinquaginta univerfas mifit dein :
animal.1.5. nifi appetendo protendit quod , & de leone Pompeius M. quadring. decem , D. Augu-
pifn! h. N.
fuperius diximus. Odore quo caeteris qua- ftus quadringentas viginti. De generibusni-
1. 8 .
c. 1 5. drupedibus pravalet, (felem zibetti, & ca- hil fere occurrit. Qiiidam tr es
Pardor diffe- .
probn.13. preolum mofchi excipe) cun&as follicitat, rentias conftituuntjPantheramnempej Par-

qu. 4. feu femper, feu deftituta per femum vinbus. dum, Leopardum: alii quatuor, Pantheram,
Theophr. Eo invitata reliqua animalia poftquam ac- , Pardum , Leopardum non jubatum", qui ex
de cau s
f
ceflercprseda fiunt. Nec eft quod odore in- Pardo & leama nafcitur,& maculofum Leo-
U™8c 1%. vitari cum Alberto dubites: nam & Cattaria pardum , qui ex Panthere & Leonis eoitu
cdor. fua Catti dele£tantur, & canes fiepe a perfe- prodiit.Apud Plinium iftaleguntur. Nunc Piin.H.N
Moret.
quenda fera odoribus averti videmus. Quod Varias &Pardos quimaresfunt,appellantin 1 8-c IJ )
- -
aliquo affectu correptse,(folent autem rabie eo omni genere, creberrimo in Afrka Syria-
piin.H.N. agitari) auta pardalianche herba Ixfx, ad que. Quidam ab iis pantheras candore folo
1 8. c. 27. fanguinem capras fylveftris , vel ftercus hu- difcernuntnec adhuc aliam differentiam in-
manum confugiunt, quod catulos femper veni.Senatufconfultum fuit vetus, neliceret
prsecedunt , & ad mortemufque tuenturj Africanas in Italiam advehere. Contrahoc
quod fceminse poft partum cryptae prxfi- tulit ad populum Cn. Aufidius Tribunus
dent,mares de vi£tu profpiciunt;quod cicu- plebis , permifitque Circenfium gratia im-
ratinunquam fere feritatem deponunt , na- portare.Huc forte pertinet animaL quodD^- Nieremb.
Gcfncr.in tura & mgemo debetur. Miferandumillud Jypoden pmuum , vocantHifpani, Thcotochtli 9 '
^f
oifadni
quod aGefnero refertur,poft mortem Fran- Indi. Vertagi eft magnitudine, tereti, humi-
S '
cifci Galliar. RegisLeopardos marem &: fce- H , & craffo corpore , auriculis parvis , facie
lco-
'Tdi. LIV
Xifrtx Xuchf
D E Q_U A D R U P E D. «3
leonina five felina, vividis oculis rubra iri- & lumreferentes, ambitu nigro, fupra eas &
de, craflis cruribus, aduncis unguibus,fufco villus niger cum paucis
, pilis albis eminet 5
circadorfum pilo, circaventrem candido, barba ad inftar felium ex ietis albis conftat.
reliquum corpus cinereo, nigris ubique con- Pedes admodum villofi funt , & antenores
fperfum maculis ; roftro ac cauda brevibus, quinque digitis, pofteriores vero quatuor
afpera lingua, ululatu exili, & incredibili tantum integrantur , & tantum cauda in ex-
pernicitate.Vivit Tetrococamis montib. ve- tremitate nigricans per totum arqualis craf-
natur cervos, & alia ejufdem molis animalia, fitudinis confpicitur. Mufculorumtempora
interdum etiam homines. Lingux ejus tanta habet debilia. Cramum tribus futuris miigni-
ineft vis veneni ut fi pracdse oculos vel al-
, tur. Sed & viginti dentA. armatur quorum ,
lambuerit velattigerit,eam confelrim excx- incifores funt duodeceni (verba funt Am- Ambrof.
de Dioitac.
cet, imo interimat. Occiforum cadavera brofini) fedprimus& ftptus tam inferioris I.
3 .c;V
herbis , fceno, cefpitibus tegit -, deinde con- quam fuperioris mandibuhe , quatuor me-
fcendens propinquas arbores, ululat. Tunc diis paulo minores funt i -quales in muftellis
fersecircumjacentes arcano naturse docu- obfervantur. Canini quituor cseterislongio-
mento confcise invitationis , ad epulum o- res fequuntur.Molares funt decem,quatuor
cyusadvolant, praeda ex figno inventa fa- fuperiorem maxillam utrinque muniunt,
tiantur poilremus ipfe ocotochtlus defcen-
: pnmiprope caninostngonnefunt figurae du-
dit, ut innocue pafcantur conviva?: nam fi ille plici quadam appendice infignitf ultimus in.
prior vefceretur , corruptis veneno fuo reli- utraque fuperion parte birldus eft utrifque,
quiis,ceterse perirent ferse, quotquot deinde & altero valde latior. Inferior maxilla fex
guftarent. Tanta urbanitate charitati favit, molanbus decoratur,primus prope caninos,
tam comi providentia faluti aliense. Scilicet trigonam refert figuram, fecundus fioris lilii
nemo eft qui prodeiTe nequeat, fi velit. Non rudimentum repraefentatjtertius utroque la-
ita viribus &opibus beneficentia quam vo- tior & major eft, fiiTus in medio,fummitatib.
luntate &: ftudio conftat. Plurimi opulenti acutis. Maxilla inferiorilli eft parva, qucd Galen. dc
ufu part.
inutiles funt, utinam non etiam noxii , at ne- prona cibum non fumat.Pcs acutirlimis, cry- 1. II.C. i.
mobenevolus non beneficus, ftallinis, tunica atque membrana inclufis ar-
C A P U T III. maturunguiculis, qui figuramunguiuma-

quike & vulturis ammlantur , pars inferior
De Lynce. callofa eft. Lynces in Orientali plaga vagari Locus.
tfomcn, T? Eram , quse

Graxis Kvy^ dicitur Latini , Vitriacus fcnbit , indein Europam delatcs
**-
non Lynceum utCardanus voluit, a Sca- Ovidius, reperiri&: in America? montibus Ovid. Me-
ligero ideo reprehenfus fed Lyncem ,$ ^ Thevetus author eft. Elegantiorib. nigriper
dorfummaculisinfignitiinLithuania,Polo-
tam. 1. 15.
Aw^.,aluce quodomniumanimantiuma-
,
cutiflime videat , vocant. Appellatur &: Lu- nia, Mofcovia , &

Suecia circa Helfingiam,
pus cervarius, non quod lnpo ftt fimilis , fed ubi lynxlXafducp nominatur, capiuntur:in-
quod cumeodem aviditate feratur &
pari , ventos &
in Ducatu Wirtembergico , in ru- Gefiier.in
Hift. Qiu-
Thoennon eilein fe-
in cervoshoftilitereat. fticumque prsetereuntem aliquando infiliif- drup.
quentib. videbimus.Chaos an fit quem Galli fe, & ab eodem fecuri proftratum, Gefh. au-
Raphiumdicunt,Pompeii M. ludioftende? thor eft.cV^ lyncib. caro animalium , cato- Cibuu
re, quemque facie lupi &: maculis pardorum rum fylveftrium inprimis, quorum caro fua-
Win.H.N. Plinius facit,in medio relinquerem, niii alibi vior ii OlaoM. credimus. Habcnt
, cere- &
1.8.c. 19. quoque in luporum genere cervarium repo- bella quadrupedum in deliciis, hinc Gefn. fe Gcfhcr.l. c.
neret qualem ex Gallia in arena Pompeii

,
a quodam mtellexifie fcribit, ly nces in arbo-
.tfcriptio. M fpedatum cMxmms.Captte eft parvo, ocu-

. rib. aliquando latitare, & in majores quadru-
Scaliger.
lis fulgentib. facie alacri , Ma.mmas habet in
,
pedes prastereuntes infilire, unguib cervi- &
Ex. 110. pe&ore. Maculse magis mari diftinfe or- & ciinfixis non dimittere,donec animalispro-
biculares. Pellem ita defcripiit Gefnerus. ftrati laniato capite, cerebrum devoraverint, Gcneratit.
Pellis extenfa lyncis a fummo nafo ad cau- funt qui affirment , corpore intaclro fangui-
dam ufquceft longitudinis trium pedum, & nem tantum fugere. Scaliger pauciora in Scaliger.
Ex. 210.
unciar.quatuor, cauda longitudinem unciar. Scandinavia animalia reperiri fcribit quod
,
feptcm non excedit , latitudo circa collum lyncib in alimentum cedant.

. More canum Ariftot. H.
implentur,& A.l. j-.c.i.
(non ambitus dicimus, fed dorfi tantum) eft averii congrediuntur, ut cancs
dimidiati pedis,&inimo dorfounciar.quin- ritu leporum fuperfcetant. Catulum ipfis Ifidor. O-
ng.-i.Ti.
decem,cruraanteriora longitudinem unciar. adfcnbit Ifidor.duos.tresâut quatuor Odo-
C 2.
quatuordecem , & pofterioraduodecemse- nus. Clariflime omnium quadi upedum cer- Plin. H. N.
quant. Pilm undique molliflimus denfa , & nunt,ideo quidam corpora folida vifu pene- U8. c. 8.
Fifus.
lanugine confertus , extrema: pilorum dorfi trare fabulati funt.Velocis funt curfusâdeo,
partcs albicant , &venter mediuseftcandi- ut eum faltu praxipitent. De urina ita Pli-
dus, in quopun£ba qusedam paflim nigri- mus. Lyncii hum@r ita redditus, ubi gignun-
cant , crebra vero funt juxta imum ventrem tur ,
gemmas carbun-
glaciatur arefcitve in
adlatera,^/7V#/*parv2e funt, quafitriangu- culis fimiks, Scigneo colore fulgcntes lyn- ,
L z curium
H HISTORIA NATURALIS
curiumvocatas,atqueobidfuccino a ple- colligitur Bengala montibus Peruanis.
, , &
rifque ita generari prodito. Novere hoc In Taprobana diuturna lucis ufura frui,
fciuntque lynces , &invidentesurinamter- nonnullis proditum. Omne animantium ge- ahm. J
ra operiunt eoque celerius folidatur illa,

, nus devorant. £ lephantes fsepe fuperant,mu -
Hoc poftremum apud yElianum & Ifido- los pede apprehenfos trahunt oves , boves, ,
Diofcor. rum invenies , prius Diofcorides vanum ef- canes, &c. laniant, necabhominibus tempe-
l. 2.C74- quod lyncurium fit fuccinum pterigo-
fe, rant : hcedorum tamen praxipue carmbus
phoron, & pennas ad fe alliciat , fatetur , & delectanturitanta vero aviditate feruntur,
Brafavolus inane effe experientia ipsa com- ut vifo animantis uniiis fanguine per totum ,
Mores. perit. Tantaquoque oblivione,fi prosdam cupiantirepecus , ut apudStarium habe- sat. 8. I.
ferens retrofpexerit occupari quidam af- tur. Omne genus fcemininum efle
, quod
,
firmare audent, ut prardas ipfius oblita a- nulli mares capiantur Tzetzis memorise Tzctzcs ,
liam qua?rat. ego fi id verum eft nimix avi- , lapficumaliis opinio. ideo ex vento conci- Ghl]- iz -
ditatiiftud adfcripferim. ^ftate depilari, pere prodiderunt. Fabulse a velocitate ani-cJw,.

hyeme valde hirfutum reddi Odonus tra- , malis apud veteres decantata origo , avcr-
didit, quod villofis animantibus commu- fos congredi & multos uno partu , catulos MhnMi
ne. An vifcera virulenta & ipumae rabido- edere, certum,necinterfeduntaxatmifcen- NJ -
S- C- J -
rum canumcomparandi habeat , quod apud tur , fed &

in canes exardefcunt. Modum
J™'
s
Lucanum legimus,in mediorelinquo. Haud porcreandiapud^r^^/mihabes. Alligan- Aliftoc - H.
contemnendas habet AJ 8 c 74
Vftis[
' '
in medicando vires. tur , inquit , canes locis defertis per quae d- ,
' " ' '
Evonymus faxifrages herbas cum fanguine gres verfantur , nilitigrisin luxuriam fol- &
ad minuenclos calculos mifcet ; Wekerusex vatur, lacerantur fed cumdefiderio vene- ,
pinguedine ungentum ad eofdem pellendos ris premitur , mitefcit quod Plinius , utP'»n.H.N. ,
componit. Crollius fal ex lapide & oculis apud Êlian. eft , ita protulit. E tigribus 1,8,c-4 °*
cancri conficit. Unguis qui eft in dextro eos (canes) Indivolunt concipi ob id in : &
pede pro pollice contra convuliiones ar-
, fylvis coitustemporealligant fceminas. Pri-
gento inclufus & appenfus valet. Eos- mo & fecundo fcetu nimis feroces putant
plin.H.N. dem omnesciimcorioexuri efficacifllme in gigni tertio demum educant. In India Oc-
:
I.28.C.8.
carp atho infula tradunt. Hoc cinere po- cidentali nullam Hifpanis vim facere , in-
ejusdemque afperfu
tuproluvia virorum , feftare Indos, in provincia Bambse, albos ho-
fceminarum libidines inhiberi, item pruri- mines non attingere, nigros adoriri, imo
tus corporum , urina , ftillicidia veficx. Ea- homine albo nigro fimul dormientibus al-&
dem & jugulorum dolori monftratur in re- bo intacto nigrum corripere , Linfchotta-
,
mecu o. Peîs Bononis centum viginti linus prodidit, an ad Sympathiam referre de- sympathU
owu?'*'
Cyneg.1.3. brisvenditur, Oppianus a magnitudine& beat , dubito fed quod Elephanto vifo ve- & ****-
:
parvitateeas diftinguit, fibi undiquaque fi- hementer excandefcant quod bubalorum £3tS ,
miles. In duplex pellis oftenditur.

Italia fimo pellantur quod denique ad fonum Hodepor. ,
Ampla,ad albedinemmagis tendens quse , tympani fere infaniant & feipfos faucienti %ltm J ,
1.
lupi Cervarii efle creditur , & Ruffa , paulo interantipathiasexempla refero. Vox ipfiiis iero -
^
minor, quam Catipardi autumant. proprieperrancatum exprimitur. Mutare s %.
& frendere ira correptum fcilicet, Oppia- °PP ian
,
-
C A P U T IV. nusdixit. Velocitati tremendae &maximxcJr}«?
De Tignde. dum capitur efte , conftanter a veteribus pli "H.N.

L8c l8 ' '
creditum. Totusn.fcetus,inquitPlinius,qui
Nomen. "KjTQmen huic belluas a velocitate datum femper numerofus eft, ab infidiante rapitur
•*- ^
aMedis,quitigrim fagittam vocant,pu- equo quammaximepernici atquein recen- ,
tatur.Genere maf culino Varro extulit fce- , tem fubinde transfertur At ubi vacuum cubi- .
minino Plinius invenies& Tigridesinplu-

,
non eft cura fobo-
le reperit fceta(maribus n.
Deferiptio. rali apud Philomelae authorem. Admagni- lis)ferturpra^cepsodore veftigans. Raptor
tudinem canis leporarii & ultra excrefcere, appropinquante fremitu , abjicit unum e ca-
quidam putant,adequi Nearchus.Vifapel- tulis. Tollit llla morfu , etiam o- & pondere
lis,cujus longitudo quinque pedum menfu- cyora6ta remeat,iteromque confequitur, ac
ram fuperabat. Oculos habet fplendore igneo fubinde,donec in navem regreffo inanis feri-
micantes , collum breve , qualeillisquxpa- tasfsevitin littore. Et hax vetemm fenten-
fcendigratia cervicem in terram non deji- tia. Recentiores & ex his Bontius , inter er- Bontius dc
ciuntj ungue s aduncos, dentes acutos , pedes rores ponunt, quse de velocitate dicuntur.^'
•p. 13.
UcuSm multifidos.Magnaipforum inOriente & ver- Quia harc fera tardigrada eft , achominem
flis Auftrum,inlndianempe, intra Gangem (multo minus aliam feram) vix curfu affe-
& Hy phafin flu vios,in monte Caucafo,apud queretur hinc , eft , quod apri , tauri fylve-
BefingosPeninuleis vicinos,copia ,ut ma- ftres , cervi , fagacius hoc animal odorantes,
le,inHyrcania duntaxat hîberi, Poetce pro- ejus ungues curfu facile eludant ideoque in :
diderint. Inveniuntur & in Java , ubi pro- carredis , ac inter virgulta latens circa flu-
pteripforum metumminus gummibenjuini mina , quo praediftae fera; ad potum ve- ,
niunt,
'Ta&.&l
D E (Û A D R U P E D. 85*
niunt, faltuobliquo in aliquam earumfer- patur , maculis nigris & fufcis confcripta 3
tur non fecus ac feles in mures ac glires im-
, non pallidis&candentibusut aliiscommu-
pettim faciunt fic etiam ex infidiis homi-
: nesfunt. Peruani, utGarcilafftisputat, ti-
nem aggreditur, acfi, (quod fa-pe fit) nimia gridem vocant Uturuncu : nam quod Jo-
,
cupidme prada? aberraveritinfaltando,len- feph Acofta dixit, urfos dici aboronocos,

te ac rugiens recedit fi qttoque ab homine: corrupta nonnihil ab Hifpanis voce, non ita
dete&am fe fentiat,abibit ,&c. hax Bontius, exploratum cenfetivenmari n. tirfus dicitur.
qtio mortuo , multa quoque Exotica de Ferociores funt leonibus avide Indos qua> :
Mores. plantis &animalibus interiifle doleo. De runt et iam in domibus

, cafis > &
nifi con- &
castero , fobolis eft amantifiimi harc fera ftanter fores fint claufse clanculum ingre-
,
ideo vifo homine protinus catulos transfert 5 diuntur , & correptum aliquem barbarum
ablatis, inobvium quodctimqtte crudeliter mordicus deferunt , non fecus ac felis mu-
famt 3 & rabie correpta , perit. Etfi. autem rem: nec adverfus illas arbores afyla , qtias
indomitae fere fit crudelitatis , indulget ta- afcendunt ut illinc dejiciant fugientem &
men aliquando patientiam flagello & Ovi- lacerent. In expeditione Fedremani qua>
;
dius, obfequium Tigresdomare dixit, & dam tigris cohortem militum agreffa in ,
apud Senecam , ofculatur Tigrim futis cti- medio omnitim dilaceravit Hifpanum
Tlin.H.N ftos. Nec deftint manftiefa&orum exem- untim, tres Indos, tutaque & impunis evafit.
l.S.c.n.
17-
pla. D. AuguftusQ/Tuberone, FabioMax. Nihilominus tanta feritas elumbatur fi vel :
Coff. I V. Nonas Majas , theatri Marcelli baculocirca renes csedatur , languet & vin-
dedicatione , tigrin primus omnium Romas cittir j non alia via patet vidooxix. Ntilla
oftendit in cavea manfttefa&tim Divus ve- : alia fera magis timeturlndis Occidentali-
Jul.Capi- ro Clattdiusfimulquattior. Sub Gordiano btis imo in veneratione eft. Damion illis fa>
tol.ineod.
Vopifc. in decem Roma? vifx , in triumpho Aureliani piffime fpecie tigridis loquebatur. Ungties
eod. quatuor. Heliogabalus tigrides currui jun- venenati creduntur, nunquam reparatur
xit. Nunquam tamen feritatem exuunt,ali- plaga ex illis. Jam poft introdu&um Euan-
quando fubmittunt , fed ctim minime expe- gelitim reverentiam imo timorem huj tis feras
ftaverimus, torvitas mitigata exafperatur. amifit Barbaries. Capittir laqueis, alicubi
1. (S.Hift* Id Abdias Babylonius prodiditj nec igno* mufcipuhs. In Bengala ferociffima inveni-
Apoftol.
ITievet.
tum , dum per urbem ad fpe£taculum du- tur, &contumacis odii: ufque ad triginta
Cofmogr. cuntur , campanulis cingi, ut fpe£batores ab milliaria infequitur per littora navim qua
r.z.lig.
c. 7.
improvifo impetu fibi caveant. Ssepe nec aufugitlsefor. Obviis prasterea quibufcun-
Petr. Vi- catenis bene vinciuntur. Succo Mandrago- &
que homimbus feris atrox. Prsevenit na-
t~tor. va-
rarvelopioinftuporem conjiciantur necef- tura tantam peftem. Comitatur tignm aliud
riat. ledt.
4. c. 3. fe eft , ne per urbem deduta , kedant. Po- animalctilum, quod affiduo latratu illam in-
Vjus.
fterioribus hujus ferx partibus in cibis Indos dicat, quo audito ferse alise recedunt, aut
ufos prionbus tanquam Phcebo facratis
,
condtmtur, homines fugiunt. Sunt illceti-
qtias verfus orientem folem attollere, ut grides humanse carnis avidiilimse avidiores ,
ajuntfolent, abftinuiffe, Philoftratus author Nigritartimquosinternofcunt navium , fi

Philoftr. 1. eft. Tota carne Congitanos vefci, ab alis feu qtiam in ora perfpexerint, per viginti leucas
3.. vitaAp-
muftacibns quod eorum efu morte furiosa curfitando profequi folent , ut fi quis in ter-
pollon.
corripiant-ur ideo ediftis Principum cau-
, ram exfcenderit, devorent. De node in na-
tumeft, ne quis pellem illis carentem ve- ves infiliunt, ut incautos navicularios oppri-
Petr. Mar ntirn deferat , abftinere, apud Linfchotta- mant. Referam huj tis exemplum memoratu
tyr. Decad
num legimus. Ledefma Hifpanus bubula digntim, qtiod acciditinterim dum noftriin
carne nihilo deteriorem invenit. Ungties Bengala agerent. Êthiops quidam fervus
incolse Cerebari in corollis texunt , his redi- cum fomniaffet a tigride fe abreptum , fe-
Differenti*. miti, animofiores fe exiftimant. De Generi- qtienti nofte fub navis,
qua vehebatur/pro-
bu* Tigridum, nihilfere aptid veteres Au- ra fe abfcondit. Rogatus a Domino caufam,
'aufan. in thores occurrit. Equidem refertex Ctefia fomnium nodturnum enarrat ; cujusverita-
Bceot. Paufanias, effe apud Indos Manticoradi- tem illa ipfa node eventus probavit om- :
dtim animal, cui triplex dentium fit in utra- nibusn.dormientibus, tigrisin navim infi-
que maxilla ordo miililes in cauda aculei,
, liens, caeterifquequipltis qtiam trigintain
idque Tigrim effe quidam opinantur. Stra- navijacebant , intaclis, defubproramiferi
Strabo bo quoque ex Megafthene reliquit Tigri- , yEtbiopis apprehendit latus , abripuit. &
Geogr.l.iJ.
des apud Prafios dupla fere ad Leonem ma- Felicior altenus fors fttit , fed divina prote-
gnitudine effe^ quis tamen qticefo id de Ti- £ri providentia. Hic cum haud proctil in
gride fumendum probaverit. Apud recen- navi ageret a littore, a tergo hinc eum tigris,
tiorestamenaliquotillarum DifferentU oc- abaquae numineillinccrocodilus invadit:
currunt,qnoad molem,furorem,&: fpeciem. fed audi cafum. Tigris, ut adverfarium
sierem- Vulgaris inquit Nieremberg. noftris eft
, pra?verteret, prsedamqtie extorqueret, ni-
ferg.Hift.
major: huicaliafimilis,qua?,quiaminor, ab miavelocitateultra hominem delata, &in
Indis thco ocelotl , id eft, parva tigris nuncu- navislattis impadta, incrocodili faucesin-
L 3 ciditj
cidit ; lioc modo evafit.
Dici nequit , quan- que,folvie catenisnullopa&opotuifTe vi~
topere Bengalanitigridum rabiem metuant: ad Hifpanio-
vos.Pellis peremptactigridis
hinc variis e nominibus nuncupant veriti , Jam, ficcis herbis &
culmofarta mifla eft ad
nefi.propriodicerent nomine continuo di- , &
Admirantum Primores. Plura de his vide
lacerentur. In Brafilia magna trigidum vis, apud eundem Nieremberg. &Marcgr.H.B.
qux famelicas horribili poffent velocitate, 1. 6.C. io,
tremendis viribus. Eaedem paftoe tanta di-
cuntur effe ignavia, ut a gregariis etiam ca-
C A P UT V.
nibus confeftini infugam agantur. Non ho- DeVrfo.

mines tantumperditgula.In novaHifpania T TRfus, vel ab urgendo, quod impellendo xomm.
fpeculaturexarboribus ad ripas fluminum >^ tum homines tum cseteros animantes
crocodilos inde defiliit
: incautos occi-
, & profternat; vel quafi orfus, qucdorefuofor-
dit. AliquandO nonminoreja&ura a tigride met fcetus feu quod ; in ventre orfus, extra
Indica infefta Darien fuit , quam olim a fero ventrem linctu compleatur, vel quafi fiirfus,
leoneNemea, &a rapido apro Calydonia, quia horret pilis , & <Wre/£(<^ e ft Latinis ,
tit Petrus Martyr narrat. Integro namque dicTrus eft.Graxi c^7gis vel ab ^koo propulfo,
femeftri noctem ajunt exa&amfuifTe,nuI- quodadinjurias propulfandas anterioribus
lam indemnem , quin vel juvencam aut e- pedibus valeatjvelab>^gc^jqu6d fine ex-
quum,canemautporcum , intravici ipfius ternoalimento hyemem tranfigat, vocave-
Armenta gregesquejam
vias interfecerit. re. Quantum adRationem externarum par- Defcri? tu -
minuebantur imo & minime tuto referunt

:
tium Corpws ei crafTum,
: vix mobile, fem- &
domoexiffe quenquam eo tempore prx- , per crefcere quidam afhrmant,inventosque vadian.in-
cipue quando catulos alebat , tunc namque Melam "
iongitudine quinque cubitorum latitudi- ,
adoriebatur &: homines, fame urgente catu- nis tanta?, ut quodhbet vel bovis tergus vin-
lorum fi homines prius occurrebant quam
, ceret, talemque Maximiliano Imperatori in
brutum animal.N eceflitate cogente tandem Thermis Badenfibus oblatum. Fellis ei fpifla
arsinventa eft, qua tanti fanguinis pcenas & villofa, dentes ferrati & penitus recondi-
,
lueret. Exploratis quippe anguftiis femita- ti. Os longum , celeres oculi,pedes manibus
rum quibus e cavernarum latebris ad pras-
, fimiles , in brachiisque &: lumbis maxima potyhyft.
dam noctu prodire folebat excavata ibi : visînterdum pofticis pedibes infiftunt, cau-Wm. h. n.
fcrobe aliqua, cratibus &: aggefta terra levi d& diminuta , gemtale fimul ut exfpiraverit
fuperftratis, fallaciam occultarunt Indi. Ve- cornefcens.Adde his,mammas quatuor, w*z- Anftot.H.
niens incautus (mas quidemerat) tigris de- triculum amplum ^cinteflmum , cum
, hye- scaiig.edr*
cidit in foveam , &
fudibus acutis in fcrobis me in antris dormientes capti exenteran- 8 11 - 1- - -
fundodefixisinhadit.Saxis tum ingentibus tur, vacuum , &

adeo adduclrum ut fimul ,
ex foffemargine in eum fudibus infixum coha^rere videatur. Galenus nervos recur-

deje£tis , peremptus eft. In mille affulas , & rentes, qui in ahis animalibus difficulter ob-
mille fruitula fixadextra dire&as haftas , & fervantur , inhoc evidentiflime confpici
ab alto jaculatas , dirumpebat. Semianimis poffe fcribit. Caput ipfxs invalidum eft vel ,
& exanguis formidine replebat intuentes> prarfertim fynciput,quod leoni fortiflimum: Piin.H.N*
quid folutus &: incolumis fecilfet ? Joannes 8 36, 1' ' *
ideo urgente vi , praccipitaturi fe exaliqua

quidam Lcdefma Hifpalenfis,Vafchi Nun- rupe,manibus ex operto ,jaciuntur.Eo tem-
nesamicus , & laborum focius , de tigride pore quo latitant , fa??gttwis exiguas circa
comediffe failus eft , bovinaque carne
illo fe cortantumhabere guttas , reliquo corpori
nihilo.deteriorem efte retulit. Unde tigri- nihilinefTe, Theophraflus credidit. NullaTheophr.
demefledicant , interrogati qui nunquam denique eis fecundum Plinium medulla bcSb!' :
tigridem viderant, refpondent , a maculis, a axungiam & lardum habere Monachis in ,
feritate , a dexteritate, fignisque aliis ab Au- Mefuenvifum. Inplasrisqueterrarum par-

ctoribus datis tigrim arbitrari cum & pardos ; tibus degunt fedin Germania, Polonia, Li- Lows.
,
pantherasmaculatos exipfisplerique fevi- thuania,Norvegia,&:c.& aliis Septentriona-

difTe praedicent. Tigride mare perempto libus ,inNovaZemlainprimis, maxime.In
montes verfus veftigiaipfius fecuti, antrum, Angha nunc non repeririGefnerus prodidit
conjugaleipfmsdomicilium, adeunt, duos necinCretainfula3 Plinius.In Africaquoque piin. H. N.
abfente genitrice catulos uberibus adhuc non haberi olim creditum, fed falso. EfTe, 1
-^.
- 58,
matris indigos auferunt. Mutato confilio prxter Herodotum & Solinum, Strabote-Herod.in
quo grandiufculos effecTos in Hifpaniam ftis eft, dum Maurosjeonum^pardalium, & f$n°™'
C 2 '
poft harc mitterent, ferreis catenis diligenter urforum pellibus indui fcribit.Magis autem srrab '
in colla compofitis , ad maternum antrum montanis quam planis deleclrantur.UndeAl- 5e<

?§
r*
J*
parvulos reportant a matrela&andos. Poft pinxrupesapudStumpfiumammofisabun-
paucos indedies regrefli ad fpeluncam, nec dant:inmontibusPeru,multi nigri ftabulan-
catulos reperientes,credebanteos amatrein tur,&PernesmonsAtti.cusapud Paufaniam, nnm.
frulla pra: rabie dilaceratos , ablatosque, venationeurforumclarus eftj.wa^^^y eft
ne quifpiam eis frueretur. AfTeverant nam- animal . Plantis viclitare apud Mathiolu m
Al-
;// *Ta,h. XTtr
D E QJJ A D R U P E D. 8/
Albertum, Sc Gefnerum invenies. Illefpe- dies liberat: undeevenit, ut praecipitata
cie rubi quimora rubicunda & odorata pro- fcecunditas, informescreetpartus. Carnes
ducit, dele£tari fcribit. Ifte, herbam cuculi, pauxillulasedunt, quibuscolor candidus,
quamBotanici trifolium acetofum vocant. oculi nulli nulli pih,
, &
de feftina immatu-
Hic, radices quasdam quibus cupiditascibi ritate tantum rudis fanies,exeeptis unguium
expletur, & fomnus conciliatur. Nam in lineamentis. Has lambendo fenfim figurant,
Alpibus Helveticisajunt,. vaccarum pafto- & interdum ad pe&ora fovent , ut adfiduo
rem, poftquam urfum, radicem eterraavul- incubatucalefa£ta animalem trahant fpi-
,
fam comediffe , eminus vidiffet, radiceea- ritum. Idem Ariftoteles, Oppianus, Ovi-
dem, pofturfi difceffumdeguftata, tanto dius , & alii dixere. Inde qmbusdam Urfiis
fomni defiderio captum, ut in via fe profter- quaii Orfus dicitur. A t recentiores contra-
nere necefllim babuerit. Herbam arum corium experientia docuit. Capta in valle
medere quamprimum e latibulisegrediun-
, Anania fupra Tridentum gravida urfa,
tur, Ariftoteles author eft. Sed & arbuftum quam exenteratam , catulos omnibus mem-
Arift.Hift. quoddam fpinofum , foliisfere utapiidivi- bris diftinclos geftaffe, animadverfum eft. In
Anim.l.s. fls fl re albo, baccis rubentibus , inmonti- fenatus vero Bononienfis Mufseo , urfulus a AmbroJl
bus circa Tridentum panis urft appellatur. cxfo matris utero extractus, omnibus fuis Hift. qua-
drup. di-
Flin. h. n. Vefcuntur & fruclibus arborum , quas con- partibus formatus , in vitreo vafe fervatur. gicl.i.cf.
Lio.c.73
Ariitot. H.
fcendunt, leguminibus
c\. , melle , cancris, for- Nec maleCamerarius opinatur, fecundina-
• .
r
îcis & carmbus ieu prarmaceratis
.
.
A. 1.8. c.5.. , ,
& pro- rumquibusfcetusurfasobvolutus eft, tan-
pemodum putridis , feurecentibus. Maxi- tam craflitiem , ut nonnifi diuturno lin&u a
me tamen favos appetunt, habeturque apud matre avellipoffit, errori occafionem dedif-
Jovium faceta de quodam ruftico in Mo- fe. Capitale odium gerit cum Phoca equo, ,
Antipa-
fcovia hiftoria,qui in cava arbore, profundo apro, mortuis^ & mappa. Phocam fummopere thia.
mellis gurgite collo tenus immerfus , & bi* abominari Oppianus reliquit. Agnofcit
duovitam folomellefuftentans, urfoinar- equm hoftem nunquam vifum , ac protinus
boris ejusdem cavitatem more humano fe , fe parat ad pugnam: in qua arte potius quam
dimittentis, beneficio,cujuspellemtergoris vinbus utitur. Tranfilit enim urfum, &ipfo
manibus comprebenderat , extraclus fuit. faltu pofteriores pedes
impingit in caput. A ^lian.H.
Pifcibus in Iflandia & glaciali Oceano vefci, mortuis abhorrere dicuntur , quod homines A.l.j.c.15,
Martyr. Gabottus Venetus , prodidit. Bibunt qui- proftratos , ore ad terram verfo , retentoque
Decadc. demaquam, fedneclambendo, quodcar- fpiritu,illxfos relinquant. Vifa mappa,tefte
3.I.6.
cherodontum , nec forbendo , quod conti- Seneca, ad iram concitantur. Aconito quo-
nuis dentibus munitorum proprium fed , quepereunt,necnonfabalupina, feu mar.-
aquam mordendo, ut apud Ariftot. habetur. cillio , quam confiliginem effe putat
Gefnc-
Arift. H. Urfae veneris funt appetentiftima? Ideo, : rus.Pifces etiam quidam nigri venenati in
A.1.8.C.6
quoniam ferse gravida? maribus non mifcen- Armenia reperiuntur , quorum farina afper-
Generatio.
fcentur , pmer lyncem leporem , ne diu- & fas ficusficomederint, intereunt. Mufica
tius maritis careant , ad Vene-
&: maturius delectari, experientia docuit. Focemfiat-
Vox.
rem redire poflint , ventrem ante certum tendas ,fawiredrxit Spartianus rugireahi.
,
tempus elidere creduntur. M ares, in puellas Naturam & Ingemum , fequentia teftantur.
Cyneg.1.3. quoque libidine ferri proditum. Raptam , Cum deguftavere mandragorse mala, for-
Solin. Po-
abuno inmontibus Allobrogum quandam, micas lambunt. Cum naufea laborant, lyhift.c.39.
quam venereo complexu profecutus eft & , myrmeciam adeunt , aflidentefque linguam
pomisagreftibnspavit, PhiUppus Coffeus, fluoredulci fluentem exertam, levxtcrtam Plutarch. 1.
leftuma-
Conftantienfium facris prxfecTrus , Gefnero diutenent , donec formicis fcatere viderint. nimal.
SaxoGram- retulit: Danorum veroRegumftemmata, a Vulnerati, ficcis herbis fibi medentur. Urfce
mat. Hift.
qU odam dicto urfo qui ex puella ab urfo
, a latitatione egreffa: m
liberam diem, tantam
Solin.
compreffa natus effe dicitur,deduci, & S axo patiuntur lucis infolentiam, ut ccecitate ob-
1. c.
Magnusl. refert ; & duo Magni Upfalenfes Epifco- fitas putes. Oculi quia hebetantur crebro,
8 c 2'
- -
pos, Gothicos Reges ex urfo &c virgine no- maxune favos experunt ut convulneratum ,
Plin. h.n. bili originem ducereprodunt- Coeunt men- ab apibus os levet fanguine gravedinem
,
Plin. H.N.
1. 8. c. 36.
fe Februario, feu hyemis initio , non eodem illam. In antrum , non reclo fui cojpons I.3.C.33.
modo' quo quadrupedes fed intra mutuos , motu fed fupina ingreditur urfa , & dorii fui Êlian.
A.L6.C.3.
H.
amplexus, veluthumanas conjugationes,feu tradu repit, ut veftigia obliteret. Ibique
Arift.H.A.utPlinius, ambo cubantes complexique id poilquam eft egrefla,fe quietidans,h?,bitiim
I f- c - *• efthumanitus ftrati. Gravidae latent, fecre- corporis extenuat per quadraginta dies: e
soiin.Po- tique honore reverentur mares gravidas. quibus quatuordecem immobilis manet,
Ariluit.H.'
Uterum triginta dies ferunt. Pariunt him movetur: tantum folo iingendo
reliquisaliis
A.1.6.C.30. unum tum etiam duos fed complurimum
, , dextro pede fe fuftentat eique intcfiinum ,
quinque. Departusfiormava.r12.tm. Lucince eatenus adducitur , ut propemodum coha>

ilUsproperantius tempuseft, inquiuntPli- reat. Mares , inquit Plinius quadragenis ,
Plin.H.N.
Soiin.d. 1. nius &: Solinus, quippe uterum trigefimus diebuslatent , fcemina: quaternis menfibus. 1.8. c.36.
Specus
HISTORIA NATURALIS
Specus fi non habuere ramorum fruticum- & cruribus admixtd rubrica. fanat : rimas pe.
que congerie xdificant inipenetrabiles im- , dum , alumine addito , farcit: raptos alope-
bribus , mollique fronde conftratos Primis cia: vitio capillos reftituit 3 &: unguento fym-
diebus bis feptenis tam gravi fomno pre- pathetico feu armario admifcetur. Pe/tis de-
muntur, utne vulneribus quidem excitari morfis a canerabidofubfternitur. Pulmo at-
queant. Tunc mirum in modum pinguef- tritus a calceamentis contractos ab inflama»
cunt. Ab iis diebus refidunt
ac priorum pe- , tione tuetur. Fel articulorum doloribus uti-
dum fuctu vivunt. Mirum diclu , credit liflimum tradunt ab Arnoldo Villanova- :
Theophraftus per id tempus co£tas quo- , no ad epikpfiam commendatur tuffim ad- :
queurforum carnes, fialTerventur , incre- mixto melle fanat in peflum ad conceptum :
fcerej cibi tunc nulla argumenta, nec nifi promovendum adhibetur. Pili cum adian-
humoris minimum in alvo inveniri fangui- : tho & arundinum radicibus adufti magnx,
nis exiguas circa corda tantum guttas reli- , funtingenerandispilis efficacia:. Difficiles
quo corpori nihil ineffe. Procedunt vere,fed partus folvi cum quis te£him in quo gravi-
,
mares praepingues, ut mo vere fefe facile ne- da fit,lapidequourfus interfectus eft,tranf-

Soiin. 1. c.
qucant. Fcemince non ita pinguefcunt,quod miferit , Plinius fabulatur. Adhibetur urfus,
eo tempore pepererint. Iniisdem licet fo- &adalia. Pelles Samojedis & Lapponibus
veis, partitis tamen per fcrobes fecubationi- adveftimentainferviunt: aliis ad ftragula.
bus dividuntur. Exeuntes herbam arum di- Olim equites , loricas & galeas iisdem tege-
cl:am,laxandisinteftinis alioquin concretis bant ut truculentiores apparerent. Palla-
,
devorant, circa furculos cum dentiuntprse- dius ferramenta quorum in agris colendis
domantes ora.Si quando tauros adoriuntur, ufus febo adverfusgrandinem
, , geluin- &
fciunt quibus potiffimum partibus immo- ungit Mizaldus , cortices vitium adver-
:
rentur , nec alitid quam cornua aut nares fus erucas &: glaciem. Fuit eorum & in fpe-
petunt: Cornua, utponderedefatigent,na- ftaculis ac fuppiliciis fumendis ufus. Anna-
res, utacriordolorfit inlocoteneriore.Ani- notatum eft. M. Pifone & M. PifoneSc
libus
mx virus piftilens. Contaclra halitu ejus at- M.MeffalaCoff. adXIV. Calend. Oao-
tingit nulla fera , citiufque putrefcunt affla- bris,Domitium iEnobarbum aedilem curu- ^- H.N..
• 8,c -3 6*
ta reliquis. InMyfia ajunt efie genus albo- lem urfos Numidicos centum, &totidem
rum,qui cum a venatoribus urgentur,ta- venatores ./Ethiopas in Circo dediffe. Diffe- D iferentf^
lem haHtum edunt qui canum carnes pu- , remite quod fpe&at ,funt Magni,Parvi,
vftiS -
trefaciat. Quantum ad UJum in C/êtfi ca- Nigri, Albi. Tales infeftavere Hollandos,
Ahm^fa-" ro urforum fit frigida mucofa , difficifis
, cum per glacialem Oceanum tranfitumin
cultL3.cz. concoftu , fpleni &hepatiincommoda: Al- Catajam quaererent. Stupenda? erant ma- ûrchas.
p m s tamen & Helvetiis Nam

Brafcr, 1.13.
j Brujerino tefte in , , gnitudinis. occifor. pelles ad trede-
^Tf*!*^
c.41.
'
deliciis habetur,ipfeque fe eas in ccena apud cem pedesafcendebant. Sunt & in Myfia al»
Symphorianum Campegium comediffe, bi,quorum fuperius fa£ta mentio. StraboStrabo
culinaeartificioconditam affeverat. Sedju- fulvofum,in illa Arabia? regione ultimo pro- j^f
venculus ille urfus erat , qualem, & quidem montorio contermina notarit : Agricola in
hyeme captum , in cibis adhibere debere, fufcos &: nigros dividit. Helvctii parvos,
Bartholomaeus Scappius fcripfit. Licetn. Jaxatile , magnos captales vocant. Sunt&Majol.
o]lo<i u -7
Quintilimenfe ob pabulumpinguiores fint: in novo orbe ignavi , qui folis formicis vi£ti-
J
tamen , quod caro tum malum odorem fpi- tant , canibus cedunt , & bacillo percuffi drup?*"
rarefoleat , a menfis excluduntur. Casterum fugiunt,nec ullum caudse veftigium habent:

anteriores duntaxat pedes inter cibos fua- Myrmeciphagos appellare poflis. Inveniun- Nicremb.
viores ab yEliano reponuntur , quos & prin- tur in provincia Vera pacismaximi, lani- ^;
'
f
cipesvirosappetereMichael Herus prodi- gerifatis pilorumfive lana: grumis.

, nigris
ditj fortequodplurimumexerceantur. Sal- Cauda illis palmaris duntaxat: manus velut
fos &in camino ficcatos qui ederunt opti- , humanas. Simi funtvelut nigritae rotundo ,
mum & fuaviifimum effe cibum Gefnero roftro, depili&rugofo: In Virginia edun-
retulerunt, nec amplius fe mirari, quod eos tur. Meticulofi funt, fugiunt homines, au-
per hyemem inter latendum fugant. Cere- fugiuntadarbores, indedeturbantur, fan-

brum venenatum efle Savanorola fcripfit./^ ciati jaculis. ProvinciaBeach, fiPauloVe-
Medicina magni funt partes ufus. Oculu* ex- neto credimus domefticos &innoxios pro-
,
ficcatus &
puerorum collo appenfus,adver- ducit. Hoc unicum addere placet, habuifle Textor
fus pavores noclurnos amuletum effe dici- Suidrigellum Lithuanice Principem urfum q°£ *' '
tur fupra finiftrum hominis brachium alli-

: matutinis horis a nemoredifcedentem, qui
gatum, quartanamfebrem mitigat. Sanguis palatio appropinquans anrerioribus pedi~
panos& apoftemata , in quacunque
parte !
bu§ fores percutiefcat, cibo fumpto,reme- &
difcutit, &: pilis qui in oculis nafcuntur pro- abat in fylvam. Solent & fe£tx cujusdam
deft , & pulices enecat. Adeps livores & ma- apud Turcas rehgiofi,ex eremo egrefli,cer-
culas eximit : ambuftis , cum lilii radicibus vum vel urfum tintinnabulum collaferen-
prodeft igni facro illinitur ulcera in
: : tibiis tem per urbes Scpagos circumducere.
C A-
<TaL XTT
JLujms Û)a0-
'XzA LVH
Grzfttzri et CBettony
'
;
E :
^Tnh. X VBT
JLuvus Sci/thicus
"Ueruex JEl&iojric^
D E QJJ A D R U F E D. %9
CAPUT VI. Humanaz fapore maxime illiciuntur , fi hu-

manum cadaver prius guftaverunt. Pra>
DeLupo.
gnantibus capto odore iniidiari Olaus M. °ûs de
ARTICULUS I. prodidit. Sed nec fux fpeciei , fi fames pre- fis"c. i«.
^
De Lupo ingenere. mat parcunt teftaturque Clamorganus ciamorg.1.

, :
duos lupos die antecedenti occifos ab aliis up , i i.
AMrcvand. Upum in genere & fpecie confiderabi- noclre fubfequente devoratcs fuiiTe. Êlia-
Hift.Digit. •*—A
l.i.c.6.
mus , eidemque Gulonem adjiciemus. nus vero animadvertit , fame urgente mul-
Uomen. Dicitur Latinis lupus,velquafileopus,qu6d tos fimul excurrc re , vertigine correptum &
in pcdibus leoninam virtutem gerat ; vel a cadentem a caeteris laniari. Coram catulis
Graxo Aw^j a rabie nempe rapacitatisj vel qui abla&antur , prazdam nuper voratam
£ Xvxqs , a diluculo feii quod in coiore
>bra , evomunt, & grandioribus fa&is agnumvel
pelliscrepufculorum albecfmem armuletur, anferem apponunt. Pra:ter carnes, plantam
feuquodprimaluceadraptumexeat j feu illam Scythicam Borametz di£tam appe-PoxtaPny-
4 n'
quod oculi ipforum fint terii & in tenebris tunt. Inregno Congo oleum quodexpal- c °|
! " '
fulgeant. Gra^cis dicitur Awc©* 3 Kvv\Kiug , fi mis elicitur forbent. Terram quoque & LinfchQt.
,
m NavIS at
textusapud Varinum corruptus non eft , argillam comedunt. Inde forte lapis lithar-
'
Hefychio Ix-xbq , quodpoteft eiTe ab oxiKod. gilos diftus, qui in ventriculo undecim un- ,
Alibi wxie{/vo\ Ktweg vocantur. Fceminae, cias pendens , gyris &• pHcis intortus , a
Defcriptlo. Kvkcuvcc nomen. Sunt vero lupi canibus Schenckio obfervatus eft. Albertus, non fa- Schenck in
magnis maftinis, feu paftoralibus fimiles
,
colons, utin differentiis dicetur, varii. Ha-

3 me fed naturali inftinctu id facere
gravior redditus , qux invaiinet ,
, dixit , ut
fua mole
^ r
mon*
bent oculos ravos qui fplendent lucemque

, deprimere poiTet. Exfaairatus per magnum
jaculantur. Dentes ferrztos, teretes, acutos, temporis intervallum fert inediam eique ,
JElian. H. & inarquales. Ridhim amplum , & os quod tum venter late projicitur , lingua tumefcit,
A.J. 19.
*.z6.
maxime diducunt. Collwn in eas brevitatis osobftruitur, manfuetufque evadit lingua :
anguftiascompulfum , ut contorqueri re- extenuata iterum in lupum transformatur.

,
troque verfari non queat fi retro velit : & An cibos defodiant , ex xquo eosdem divi-
afpicere,totum corporis truncum contor- dant, & ad reliquias ululatu alios advocent,
queat neceiTe eft. Ideo quidam ex folido quod Aibertus prodit, venatoribus deciden-
lamorg.l, oileconftareprodidere, fedfalib. Clamor- dumrelinquo. Coeunt eo modo quo canes, Gewratm
delupor.
ifenat.
ganus enim in diifeclis vertebras obfervavit, m medioque coitu mviti etiam cohaerent a.i.c.c.z'., ;
cui & Philes adftipulatur. Habent & muf- coeuntque uno anno nonniii per dies duo-
culostemporales magnos nervofos , pro- & decem, quos a nataliChrifti quidam compu-
Galenus de dente Galeno. Cerebrum quod cum luna tant.Libidinis tempore acriusin eos quiac-
ufu par-
tium
crefcit &
decrefcit , il Alberto credimus. ceilerint fceviunt inter fe tamen , quod gre-
,
I.10.C.2. Cor fi ficcetur , odoratum. Iecur , ungulse

, gales non fint , non dimicant. Gerunt utero Ariftot. h.
Plin. H. N.
equinxfimile. Gemtale offeum. Pedes,prio- duos menfes, & tandem quoad numerum & A 6 c I T- -1 - - -
|l8.C20.
res quinis digitisdiftin&os, pofteriores qua- carcitatem catulorum ut canes pariunt. No-
Galen.I.n. tuor. Ojfium fubftantiam deniiorem. Renes vem catulos generare vulgaris apud Helve-
de ufu part. aliis fimiles > fed qui , in fene&ute , vermes tios fermo, tefte Gefnero, qui etiam ex Rhar-
c.8.
vel ferpentes , quod fe in tribus vel quatuor to quodam audivit , catulos in Rhartia circa
Plin. H. N. cadaveribus obfervaile, Clamorganusfcri- Calend. Maij feptem vel novem aliquando
,
.1. n.c. 37. bit, producant. Ini^^lapillusreperitur, ex una parente ex latibulis auferri. Idem
,
Locus. qui Syrites dicitur. Nulli funt inSardinia, ajebat vulgo ferri lupam primo partu uni-
Paufan. in
Phocicis.
fi Paufaniae credimus ; Creta fi Ariftoteli , cum eniticatulum, fecundo gemmos , & iic
Ariflot. in Olympo monte Macedonise , fi Plinio & deinceps , fingulatim catulo femper auclio-
Mirabil.
Solino. Angliam hoc animalis genus non rem fleri pantum , ufque ad decem, inde -1
alere certum. Sub Edgaro Ednii 1 1. ex- . fterilefcere. Intra duodecem dies parere
fcindi ccepti, in totum poftea eradicati funt, quod Latonam oberrantem totidem die-
noninCambriatantum fed in aliis quoque , bus ex Hyperboreis Delum deduxerint,
provinciis. In Septentrionalibus provinciis fub fpecie lupa? , propter metum Junonis
magnaluporumcopia: in Mufcovia inpri- fabulofum eft. Antipater apud Plur xhum piutpch.
mis, pecori , jumentis & homjmbus infidian- partum projicere adferit ,'
cum glaf iiferse P robi 38. -
Olear.Iti- tur , cujus exemplum apud Olearium in iti- arbores florem abjiciunt , quo guftato uteri
ner. p. 1
1 •
nerario Orientali invenies. Haud paucos in illarum reftrantur ; cum ejus copia non eft,
Cadamuft. regno Senega? inveniri , prodidit Cadamu- partum in ipfo corpore emori nec in lu- ,
C. 29 .
flus. InprovinciaScotiarAngufia, ejusque cemvenire poffe: prafterea regionts illas a
valle Glamore reperiri , qui ferarum dunta- lupis non vaftari, qux glandium quercuum-
apud Boethium habetur.
xat rapiu vivant , que feraces non funt. Potus funt parciili-
,
Cibus. Carmvori funt & inprimis ovillam appe-
, mi. De AntipafhU \\xc apud authores cc- îpathia.
tunt. Ideo caulam ingrefli, omnes fere inte- currunt. Homo quem prius , viderint con-
rimunt.F.quis,bobus, anferibus , infidiantur. ticefcit : & anticipatus obtutu nocentis,Soiin.ia
M 1icet
r ^ h,ft -
j?0 HISTORIA NATURALIS
licet clamandi votum habeat , non habet intuentibus irafcuntur. Si homo pariter&
vocis minifterium. Ociilus erutus, quadru- aliud animal fe ofeant > femper homini
pedes domeftieas terret. Mulierii unqnam narrante Alberto parcunt. Narravit fane Gefner.
,
iiipra cakdam lupi urinam minxerit, non mihi, inquit Conradus Gefnerus,quidam, ? ift 023* -
lupp 7 " "
concipiet. C auda ad pradepe fufpenfa , fa- lupum fe vidente, morfu comprehendifle :
Plin.H.N. cit ne comedant. Rumpi traditur equos lignum triginta vel quadraginta iibrarum in
fylva , & cum eo fe affuefecifle tranfilire
l.ZO. C.14.
qui veftigia luporum fub equite fequantur
quodfi lupicalcaneumequi quadrigam tra- grandem eo in loco arboris abfcifTse tran-
hentes conculcent , fi ftentur tanquairt ii cum cum tandem, cumfatis peritus tranfiliendi
:
JElhn. H quadriga conglaciafient. Oves ab eo adefx fibi videretur, fe abfcondifTe &adveniente :

AJ.i.c.6.
fuaviorem habent carnem verum lana pe- , propter fatam ibi avenam porca fylveftri,
dkulos &
pruritum generat. Agni nuper cum plunbus set^te difFerentibus porcis, an-
nati nec alicujus animalis effigiem extra
, niculis, bimis, prorupiflfe, apprehenfoque
TortaMN. caulam eonfpicati audito repente luporum , porco,qui azqualis pondere videbatur ligno,
1. i.c. 14.
ululatu, exanimantur. Pelliseorundemlu- quo cum tranfilire truncum didicerat faltu ,
pinae fuperpoiita ftatim depilatur. Stercus retro truncum fe recepifle , & interemptum
inovili occultatum , pccudes quiefcerepro- ibi porcum devorafle. Aliquando cum ca-
hibet , niii auferatur. Fides ex inteftinis nibus amica focietate confcederantur, &
ovium , cum inteftinis luporum permixtaz, caulas invadLtnt. Si in minorem aliquam
obftrepentesomnem citharae concentum in- pecLidem inciderint, auricLiIacomprehenfa,
terturbant quod tamen falfum effeexpe-
,
fecLim currendo abducunt renitenti ckines ;
rientia docuit. Scillam (i contigerit repente caudaferiunt, itaut lupo interdum celerius
contrahitur. Lapides ideo pcrhorrefcit currat. Ubi
caulas intraverunt, omnes in-
quod in partea faxis iclavermes nafcantur. terficiuntantequam aliquam ad comeden-
,
Scintillis ex filice emicantibus ita terretur dum attingant. Tauros a fronte adoriri non
ut etiam famelicus accedere non audeat. audent , quod cornLia extimefcant. Quam- ^Han. h. ?
KX S c 9
Oppian. in Tympanum ex ejus corio formatum castera obrem primum,quafi re£ta via pugnaturi ef-
' " "
Cyncget.
animalia fugat. Cantus denique & fonus fent, minas gerunt, &
illorLim oculis fefe
ipfiinimicus eft. Pythiocaris tibicinem, cum crebro inculcant deinde fe retorquentes in
:
tibia magnacontentione incitatos numeros dorfum infiliunt , & acerrime ad ejus perni-
caneret , impetum luporum reprefliflfepro- ciem incumbunt. More equorum & canum
dit. Gefnerus vero novit quendam, qui per setatem canefcLint. Famelici nodu ,
cum lupum terrere non pofTet,

lapidibus vento adverfo odorem efcx } per medium
,
fono tympani, quod geftabat, perterrefa- milliare fcntiunt , inventumque cadaver

£fum fugavit. Dicitur Pfittacum amore trahuntck devorant. Quandoque uno ulu- Ambrofin.
Morbi. profequi. Morbos fi attendas , rabie, poda- lante alii conveniunt , & omnes fimLil equo- fcD$ itm
gra, ckcynanche lahorare folet , lyco&ono nim gregem adoriunmr, quod inBononienfi
rita.
fumpto interit. V ulneratus, in luto fe volu- territorio fa:pe accidere folet. Turmatim
tat, &-fic fanguinem fiftit. Permultos annos etiam progrediuntur noclre intempefta,
, &
vivunt, &ex dentibusin fene&a male affi- deftinatum pagum commorantur. In-
JLixta
ciuntur, ita ut etiam edentuli flant. De Mo- terim illorum unus in pagum excurrens ca-
higenium. ribm &
Tngenio ut aliquid dicamus , vifcera
\ nesexcitat, &fimulatafuga, ufqueadinfi-
quia habent infirma, ideo herbas comedunt, diarum locLim, ad fe perfequendum invitat j
Dracontium inprimis ad acuendos dentes. ubi canes ab aliis kipis dilaniantur. Frondes Aibert 1.2.
Breves , inter cseteros magis audaces putan- & falicis ramLilos porrigunt, ut capras his
deAnmia^
tur. Cum in foveam inciderunt vel , fein- gaudentes inefcent. Vocis fere obliti era- vo^,
clufos fentiunt , pra* ftupore innoxios fe ex- mus, qLiem eruditi ukilatum vocant j Graxi,
Gefnerus hibent , quod una & altera hiftoria , Gefne- per -apva) &
oopvotfgtj exprimunt. Ad men- rfits,
Hift.
drup. p.
Qua-
rus confirmat. Percuflbres cognofcunt , & honeftos non admittitur
fas inter quod ,
721. ex obfervato invadunt. Fartus fuos amant carnem habeat ficcam craflam, fsetidam.
,
Plin. H. N. In Infubria tamen aliquando editur. In

fcemina partus ciiftodit, mas pro catulorum
L8.C.22.
falutecibosadipfamdefert. Cum fugiunt, Med/cmamultieft: ufus. Vivus oleo cerati ,
catulos fecum ferunt. Ccelo prsecipue nu- modo inco£rusadpodagramlaLidatLir. Co-

bilo infidiantur ut magis lateant. Cum per
i
rto ventrem conftringere , in colica prodeft,
folia incedunt ne ftrepitum faciant ,lingua
, fiRhafi credimus. Camesediffe, parituris
pedes flios lambunt , &: lubricos reddunt. prodeft : aut fi incipientibus parturire , fit
Fluvios transmiffuri , ne undarum nu&ibus juxta , qui ederit , adeo ut etiam contra illa-
abripiantur, fmguli apprehenfis morfupraz- tasnoxas valeat. Adeps antipodagricis un-
nantium caudis una ferie transmittunt a , , guentis admifcetur. Smgups cum oleo mi-
quoingenioAujtciô^-annus dicitur. Suidas cum mixtus furdidatiprodeft. Caput, fub
,
JElian.H. %&i>j.M ©- &)^t, ita transmittere ait- Appre- pLiIvino reconditum , fomnum indLicit.
A.I.8.C.14, henfisquoque mutuo caudis, bovemepa- Oeulm dexter falfus adalligatufque , febres
lude extrahunt. Dum cibum capiunt, vel periodicas arcet. Bens gingivas extenuat,
quo
D E qu A DUUPED. i\
qno dentes levius proveniant. Qui per lupi j
mani ab acie unguium , quibus maximefas-
guttur in fynanche bibit, evadit. Hoc ex- vit , Grimmeklaw vocant. Martnm , ani-
perimentum fe ab Adolpbo Occone acce- I
mal eft amphibium magnitudineurii,pelle
,
pifle,Agricola fatetur. Cor antepilepticis adeodura, utgladiis pene fit impenetrabi-

admifcetur. Medicamentum quod in .S. M lis. Caput habet enorme , Oculospermul- Bdlon.l. i.
aquat"
tis pilis obumbratos nanbus & dentibus
Gefnerus invenit, ex vifci quercini uiicia
una , vifci de piro unc. f mucronum de cor- canmis; pelle villis ereclris hifpida nigris
;
,
^
Lopez.
' ln
nu cervi fcobe dr. ij. cordis lupini dr.j. maculis diftin£ta j cauda oblonga, craila ,
if c t
?'
Galen.dc componitur. Hepar Archigones apud Ga- villofa. In ventrjculo nonnulli lapilli repe-
rompof fe-
cund. loca ,
lenum ad oris cruftas commendat. Haud riuntur. Pinguedinefcatet. Conipiciturin
1,6. pauca de ejufdem ufu apud Marcellum ha- OceaniBritannici littore. Inlnfula Angrx
bebis. Idem, tuflim ex vino tepido fanat tantaeorum multitudo , ut quandoque mil-
& phthiiicis medetur. Fel cum elatcrio liarius armentorum grex efle videatur. Vi-
umbilico alligatum , alvum folvit. Parsde funtur & in infula poft portum S Crucis
virga infurnoaffa&incifafumpta, veneris fita, & in Maritimo Peru tracTru. Inimici-
appetitum excitat. Tefiiculm dexter oleo tiascum avibus Buitri diclis gerunt a^qui- ,
permiftus , & cum lana genitali muliebri bus aliquando interficiuntur. Adeo amplas
applicatus , defiderium coeundi adimit. alas habent ut extenfte fpatium
, V. pe- X
Stercm ,
} tempore
colicis Ga-
potandum dum occupent. Lupo confpe£to , altera lu-
ieni, cumfuccefiu dabatur: imo,velap- pi pedes apprehendit, altera ipfum roftro
penfum, juvabat: fed in fruticibus & ve- excatcat. Rugiunt ad inftar leonum adulti >
pribus colhgebatur. VideGalenum. Qiiin parvi , vocem ha^dorum imitantur. Hepar
& ofla in excrementis inventa , colo me- eftedule. Angra? incolx carnibus eorum
dentur alligata brachio fi terram non at- , tam recentibus quam falitisnutriti, diuvi-
tigerint. offk exficcata & in pulverem re- vunt. Pellesadveftimentaadhibentur. Gu-
da£ta, dolorem intercoftalem tollunt. In- /ownomen a voracitate impoiitum eih.Sca-
fervit & aliis. Nam caput in columbario liger Vulturem quadrupedem ; Crollius
fufpenfum , muftelas & feles arcere dicitur. Boophagon Germani ?Qit\ftap nominant. <
Roftrum inveteratum veneficiis refiftit. Eft, defcribenteMiechovio, magnitudine Miechov.

"
Sanguis circa agrorum fines fparfus , lupos canis, facie catti, corpore & cauda vulpinis, s" r ^ rfptl
Plutarch. arcet. Eodem olim in facrificiis utebantur, colore nigro. Repentur in Lithuania , Mo- l.'™^
in Ifide & cum Dsemonas invocabant. Adipe novse fcovia , & aliis feptentrionalibus regioni-
Ofir.
nupta?, poftes apudRomanosinungebant. bus. Vefcitur cadaveribus , tantumque vo-
Cauda fupra pra:fepe fufpenfa lupos a fta- rat, ut tympanimftarinfletur. Plenus, an-
bulis arcet. De Differenttis iequentiarticulo guftiam duarum arborum aut rupium an-
agemus. guftiam ingreditur , viper infernas fu- & &
peras partes excrementa trudit, rurfusque
ARTICULUS II. ad cadaver regrefla {hfc implet. Congener Leo Afri-
,
fera Arabibus Dabuh , Africanis Sefef™' \ 9»

De Lupo infyecie, & de ipfi
di&a magnitudine &• forma lupum refe-

,
Gulone. rens, qua? etiam cadavera eruit. Forie eft

eademcum veterumhyama, quod &: Gef-
Ambrofln. Ta ^ Lupis, aliifunt Sylvefres, alii Aurei, nero placet. Sanguis hujus ferce pro potu oiausbb.
Hift. Digit. ^—^Scythtci , Marini. Syhefirmm in DofFri- Venatoribus infervit & melle rariflimo con-
:
J 3* Ci 6 -
okuJdc m
nus ontibus , qiti Norvegiam a Suecia di- ditus, in pompis nuptialibus, propinatur.
gent. fe- rimunt , Olaus , in Sardinia Lonicerus , me- Pinguedine ulcera fuperlinunt. Inteftina
1' 18
f™- -
mimt. Villofioreftvulgari,flavicoloris,& ad ufum chordarum trahuntur. Ungula? ab
caudam ere£tam geftans. Frequens eft ejus animali recenter avulfse , & canibus aut fe-
apud Medix populos in ludis ufus. Armati Tibus oftenfse eafdem fugant appenfir
, :
cum eis congrediuntiir. Aurei a colore fla- contra tinnitum aurium faciunt. PelJibus
vo eoque pereleganti ita vocantur. Mino- ob pulchritudinem veftes fubducuntur :
communibus , voracitate ta-

res funt lupis eorumque tegumentis honorabiliores ho-
menpares. Gregatim incedunt hominibus fpites excipiuntur. Ideoadexteros evehe-
&c armentis innoxii. More canum latrare vire non permiflum. Stuporem fi verum efl:
Belion.obf. dentur. In Cilicia & Turcia vifuntur. Tur- incutit , quod proditur, in cubilibus ha-
Li.c.ios. carumdomos & tuguria noctu fubeunt, 8c rum ferarum quiefcentes , res naturce Gu-
quicquid in eis efculenti reperiunt, devo- lonis conformes, & quod femper comedant»
rant : quod fi nihil horum obvenerit ,
pileos, fomniare.
veftes , calceos , &: quicquid coriaceum eft,
^mbmf. anferunt. Expellibusveftesparantur. Scy-

îft.Digic. poft Norve-
thicus in ultima Scandinavia ,
,c '
9 '
giam & Gothiam Animaleftlu- reperitur.
pimagnitudine, perpetuo iracundum. Ger-
M TI-
92 HISTORIA. NATUR.ALIS
TITULUS II. vulpe,ad montem Ariftoteles Canes La-
conici, Alopecides diQti, generantur. Pariunt
, Ariftot.H*
Al6 c>34 '
De Digitatis Jemiferis. catulos caxos, quatuor ut plurimum par- ; &

CAPUT PRIMUM. turientesitafecedunt,ut ranflime gravidse
capiantur. Editum faetum lambunt refo- ,
De Vulpe. vent, &concoquunt.Cum ferpentibus adeo sympnihii

ntip
amice vivunt ut in iisdem caverms quiete %f
ARTICULUS
,
\
I. morentur. Hoftilitatemveroexercent, cum
De Vulpein genere. plantis, avibus, &

quadrupedibus. Ruta fyl-
veftriscum eduiiis gallinarummifta,velejus
Ambrofin.
y
1
s
A ntum de Digitatis feris. Semifera vo- ramufculus fub alis gallinarum alligatus,
Digit. l. s. X
camus qU2E Hcet feris iint inftructa mo-
t easdem a vulpe tutas reddit. Milvus , vul-
ribus , ob parvam tamen corporis molem, tur, & aquila,vulpium catulos fazpe rapiunt.
abhominibus facile fuperari, regi,& doma- Circus.&iEfalopilos ab iisdem avellit,Cor-
ripofllint. Talia funt, Vulpes 3 Simia Cerco- , vos&vulpemincavea claufos,tam acriter
pithecwt &
alia hujus generis Indica , Cyno- dimicare Avicenna vidit ut corvi caput ,
cephalus Papio XJpalim Taxm Cajlor , Lu- , , , fauciatum fanguinem emiferit > corvus vero
tra,Ichneumon,Muflela,Genetta, Animalzi- labia vulpis adeo conftrinxerit , ut hifcere
bethi , Lepus , Cuniculus 3 Sciurm , Glis 3 Mm, nequaquam poflet. Taxi cum vulpibus fa>
Talpa 3 Echmm terreflris , Hjflrix , ejr Tatus. penumero praeliantur: hi taxos, cryptas fter-
Nemen.
U"
Vulpes , & ut alii volunt Volpes , vel eft quafi core fcedando fugant. Cervi eorundem,
oin.T.'i2. volupes, quod femper tortuofis anfraclibus gannitum reformidant. Lepores funt in illis
ci. ad ahas animantes decipiendas currat: vel infulis frequentiores , in quibus nulke vul-
quafi volipes quod ob curfus celentatem , pes.Ululando & latrando canem imitatur, Vox.
volare videatur:vel quaii valipes, ob pedum quando irafcitur & doletj alioquimcum ali-
valorem, Latinis dicitur. apudGraxosplu- quid fi domi alatur , petit, gannit & blan-
,
rima habet nomina. Dicitur namque «A«- de immurmurat. JHinc mvêueo feu %w£ioo,
57->j| , quod nomen tam in mafculino quam proprie de cambus, queribundum uluktum
fceminino reperitur, ™ #A&> aty a-dg ^^ & , edentibus , profertur. Monbus mgenio eft Mores & &
afallehdis oculis : (Zac&ci&g &/3ctor^ Cy- Thracia amnes gelatos lacusque J^f^S
dolofis. In
renenlibusj 9»f"£, xeâJ ab aftutia, quas nonnifiad paftus itura redituraque tranfit:i.8.c.x8.
Gra^cis xk$@* &c ztP$oovvvi ; xaQxCp}] , xiP^cL- & obfervatum , aure ad glaciem appoftta,
Aaj , m^Mcl k*iXoo; 3 'sPfScp 3i xyX&iy , quod cauda craffitudinem gelu conjeclrare. In caverna,
ejus addemulcendum aptafitj*iV^(§Hquod multifores aditus facit, ne tam facile a vena-
nomen quidam beftise omni imponunt ; xt- toribusiilaquearipoflit. Quialupus conta-
>
vdv^^c 3 Kto 'ci(p-/i jfeuKtâtpô, KL&,>ci(yt,(p@h> 3 clufcillse convellitur, latebrisfuis eandem
twQx^/S , X3tXoQ>£p((^> , iopolng , Xet[A,7ns(jg 3 apponit. Pulicibus infeftata 3 manipulumAlbert.l.zi
ffxacpeopiii&ccxtera.. ovmxv Phrygibus vul- fami molliflimum aut pilos ore continens, de
,
ptfcriptio. pem etiam fighificat. Befcriptione non eft paulatim a pofteriori parte in aquam fe mer-
quod infiftamus^cum notiflimum fitanimal. git,utpulices ad caput afcendant , eoque
Gcnitale mari ofleumut lupis, muftelis. & immerfo,in fsenum vel villum colligantur.
Caudam habet villofam Aures breviores , Echinosinar£tum conftridos quiaadoriri .Elian. , H.
A1 6 c
Cibus. quamcanis. CibumH fpe£temus,dele£tatur non poteft , urina in os reddita , fuflocat. - - - 6 4>
gallims , anfenbus , aftacis otidibus , cu- , Cum lepore fe ludere velle fimulat,& incau-
niculis leporibus , fylveftnbus muribus ,
, tum devorat. Famelica , infidiofe mortuam
felibus , parvis cambus , quos coercere pofe fimulans,fpiritu comprefTo,exertaque lin-
j
teft , locuftis denique. Cum Mafliliae pif- gua poirquam fe in argilla rubra , ut cruen-
,
catores Buopas Masnarum genus & mata quafi appareat, volutaflet, accedentes
gnos aftacos per no&em in navicula reli- aves corripit. In Ponto fic Otidas venatur, îian. h.
quiflent, vulpes buopibus infidiata , aba- ut & avertens,&in terram abjiciens, A.1.4.C.24-
fefe
ftaco , forcipe , cui pedem interpofue- tanquam avis collum , fic caudam extc ndat.
rat , capta eft. Ab uvis quoque maturis non Eas hacinfidiarum inftructionefedute.ad
,
abhorrent ut nec a pyris , li proverbium

, illam tanquam fuam gregalem accedunt, &
Locus. hoc fenfu fumi debet.JN on habenturin Cre- nullonegotio, capiuntur. Inpedica capta,
Miechov.
ta , fi Solino credimus , At in Ruflia fre- morfu pedem praefcindit ut aufugiat: nulla ,
<fc Sarmat.
c. i. quentifllmae funt: ut & Alpinis Helvetiorum fuga^patente via,morremfimulat. Gallinas
locis.Ideo mercatores multas ibi pelles in pertica fedentes,cauda huc & illuc impul-
cocmptas,inaliasregiones divendunt. De fa perterrefa£tas, dejicit & devorat.Nihil de
Generatio. Congreffu tradidit Plinius,adlatera proje£tas pifciculorum &
vefparum captura , quos
con-e, aliiadterram. Ariftoteles, fuperve- cauda aftute capit, dicam, In procera ar bore
nientes commifceri. Invadunt& diverfige- deprehenfa, jucundum aliquandofui fpe-
nei is anhnalia, modo corporatura & ,tcmpo- ctaculum pnrbet. In ea enim tanquam in ar-
ragraviditatis ilnt sequalia. Ideoexcane& ce oppugnar folencum neque ignem timeat,
i
nifi
D E QJJ ADRUPED. 93
nifiparsproximaardeat plaerumque etiam :.
aliquibus albispilis, quodam ordinedige-
acutas cufpides non fugiat , perfodi po- & ftis exornantur. Ruftefcentium duas fpe-
tius fuftineat , quam in turbam canum decies. Una quce guttur in albo nigricans , ve-
^cenc^ ere Tandemverodefcenderecoacla,
- luticarbonum pulvere confperftim exhibet.
fodcTf
nerinn. impetu quodam inftarfulguris dejici folet, Altera, candidum, quas fpecies tanquam ra-
in numerofam canum cohortem , ut fagacif- riorin Germaniamagnifit. Albarum major
fi.mos laniet , & a prseftantioribus dilacere- in Suecia & Norvegia copia fed maxima :
Wm iu citur. Vulpium carnes nitidior vita damnavit. circa Novam Zemblam > quae fole fub hori-
>*'
A Sarmatis tamen, Vandalis, & rufticis Gal- zontem demerfo emergebant emerfo, oc- •,
lis feu elixae feu aftse comeduntur ut olim a , cultabantur, quaeque Hollandis ibidemvi
Bceotis. Incola: infuke portus fan£he Cru- frigons conftriclis cuniculi carnes fapere
,
cis,aliquando crudas aliquando parum fu- , videbantur. In Crucigera ab oreper caput,

Brujcr. de mo induratas vorant. Brujerinus qui eas de- tergum, & caudam , re&anigricolorislinea
li\.c.'z6. guftavit, nefcio quid virofi & agreftis habere protrahitur, deinde alia transverfa per ar-
Bnkn.de ficripfit. AtGalenus, vim ei lnefie carnibus mos adpedes, anteriores ducitur, quseduse
a
C.8. '
*leporinisfimilem,reliquit. Cerebruminfon- lineae crucis figuram exprimunt. Morem fi îian. h.
tibus ftepius exhibitum , a comitiali morbo attendas , ./Ehanus in Cafpiis regionibus A -7-c -i°- - l
vfusinMe- eos pradervat. Ltngua in armilla geftata a vulpes efle fcribit qux & urbes innoxias in-
,
Wmmetitis.
Jippitudine : arefaeta , in collo contra albu- grediuntur , & incolis tanquam caniculse in-
gmeas fufpenditur. Pulmo^ phthificiscom- ierviunt.
mendatur fufpiriofis a Diofcoride, lienofis
:
a Sexto propinatur. Iecur in jecoris aftecTi- ARTICULUS II.

bus prasfcribitur. Fel cum melle mixtum,
De Vulpibm Indicis.
oculorum caliginem delet & in pefib ad : ,
mafculorum conceptionem, inditur. Renes, \T Ulpium Indicarum varia funt genera, Nieremb.
H
cum pinguedine gonagraz opitulantur iis-
, :
* variisque ab iisdem nominibus infi- i *f*^.
demque ad faucium tumores diflblvendos gniuntur, Cojotl^ Cuttlaxcojotl, stzcacojotl, il-
gutturperfricatur. Tefticulm ad juvandum pemaxtla^ Oztoa, &
Izquiepotl. Cojotl ani-
congreilum& conceptionem mal eft lupino capite , oculis vividis ma-
in eleclruariis ,
exhibetur. Gemtale oileum oleo & bitumi- gnis ac pallentibus , parvis & acutis auricu-
ne imbutum, tanquam pelfus ad provocan- ,
roftronigro, longo, nec admodumcraf-
lis ;
dos menfes fupponitur. Pudendis vulpis fce- fo Cruribus nervofis, uncis ; Craflls ufl-
; &
caput circumdatur.
.minae in cephalalgia guibus ; cauda hiipida craflfaque , noxio
^zg^recenscalculofisexhibetur, eodem- morfu ; fufco , longo , candidoque pilo.
que pudenda illinuntur. Pmguedo liquata & Magnitudine eft inter lupum & vulpem me-
auribus inftillata aftectiones earundem in-
,
dia. Frequens eft in nova Hispania locis ,
veteratas tollit nervorum morbis magno

:
inprimis frigus &
rigorem declinantibus.
eft adminiculo Ungnentum ad calculum
:
VicTitat imbecilliorum animalium pras da
ingreditur in alopecia mirandum in mo-
; maizio, &arundinibusfaccarinis. Invadit
dum valet. Eodem pedes & manus a frigore aliquando &
cervos homines. Sagax eft &
pradervat dum modo faspius antequam m-
,
venatui, &
vulpinis moribus , atque adeb
tumefcant inungantur. Stercus , cum finapi injurise illata* ultor, & ereptae aliquando fibi
mixtum , Plinius , in ulceribus capitis adhi- praeda? memor, utpoftdies aliquot agno-
bet Rhafis
: cum oleo rofaceo mixto virgam fcatraptorem, infecTeturobvium, & inter-
inungit, atque hocmodovcneremfopitam dum etiam aliis fui generis comitantibus
Galenus in capillorum arTe-
excitat. Peliem , adoriatur, & trucidetj cognitisquemagno
£tu, Sextusin Podagra, dum calceos exea ftudio & cura sedibus, ac interemtis quibus-
parari j ubet, utitur. Ifchiadicos ab ea juvari vis domefticis animalibus, ulcifcatur inju-
compertum eft, Cauda fumma pars brachio rias, &pcenasfumat. Ergabeneficos vero
illius fufpen ditur qui ad venerem iners.eft. ,
eft tam gratus ut allatis ante eum cohorta-
,
Extotavulpe, oleumad omnes arthritidis libus , & caeterse prsedse parte , benevolen-
fpecies valde efficax, paratur. Pellem in ve- tiam plaerumque teftari foleat. Fertur do-
ftitu ufurpari, notiilimum nigrce inprimis, : loremdentium pene ejusexpurgatorumfu-
qux aliquando quindecem aureis vcenit. bito fedari. Cuitlaxcojotl iisdem quoque
Diprania. T)ifferem?a Vulpium, a magnitudine, colore prsedituseftmonbus, & forma etiam euet
& more fumuntur. Magmtudinem fi fpectcs, eadem , nifi Cuetlaztli pilo fimilis videre-
Odonus minoresin ^gypto quam Grsecia tur unde nomen accepit collo craflfo , &:
, :
rcperirifcribit. In Peruana quoque funt pu- impenfe hirfuto peclrorisque & faciei pilo-
,
fillre, tetcrrimiodoris, adeo ut fiurinaali- rum longiorum acervo terrificus- Az,cacojotl

quid fardaverint, faetor nunquam ablui pof- formicarum cavernis infidet. Cum ncclu
fit. Quantum ad Colorem, danturin fylvis ululat3 multiformes
edit clamores. Ilpe-
feptentrionalibus nigrce, candidx, rutila^, maxtla , candido , nigro, fulvo pilo vefti- &
Scaiig. Ex- crucisrera?, & ifatidcs. Vifas nierae, quar ab tur. Capite eft parvo articulis modicis
erc. 2 j 7.
D .
° ,
M. 3 cor-
HISTORIA NATURALIS
cofporegracili,acquatuor fere dodrantes tamen os aperiens & morfum minitans non
longo roftroque prolixo & tenui. Qffendi-
,
exerit, quamvis poffet,feclverfus pofterio-
tur ubique, kd praxipue calidis in locis.Ozj- ra attollit : Dentes inftar felis feu vulpis
toa genuseft vulpis forma & magnitudme anterius nimirum tam fuperius quam mfe-
,
noftrifimile.Tres dodrantes vix fuperat, ni- rius parvulos , hinc quatuor longos caninos,
gro candidoque veftita pilo,fed quibusdam fuperioris quidem longiores, inferiorcs bre-
partibusfalvo. Incoiit foveas. Alitur cohor- viorcs hinc iterum fex alios
, dein mola- , &
talibus. In terra: cavitatibus occulte educat res:nimirurn, fedecem molares duodccim ,
fobolem. Atrocitermordet. Cumaliter ma- intermedios , quatuor caninos , incifores &

nus venatoris effugere nequit fimulat fe , parvulos , in inferiore mandibula octo , in
mortuam. In cibiibidem nfum venit, quam- fuperioredecem nam duos majufculos in :
vis crepitus ventris incolis fit fsetidiilimus. medio habet more leporis. Nares habet pa-
Z&^#/*/w//maiziumtoftum colore imitatur. tentes , Oculos pulchros rotundos,nigros:^-
Duos-eft fere dodrantes longa humilifque res promore corporis amplas , longas, latas,
roftro tenui,parvis auricuhs, pilofo ni- & vulpinas , quas ere£fcas gerit , fed conftant
gro corpore ac precipue juxta caudam,
, tenui membrana glabra , tranflucente , cui
qux &longaeft, nigro candidoque pilo, fufcialiquidadmixtum.i^r^z» habetfeli-
quemadmodum &dorfumuniverfum vefti- nam pilis nigris fub mento autem funt bre-
,
ta. Brevibus crunbus,nigrisque, & uncis un- ves , in fuperiore parte oris longiores , fupra
guibus. Vivit in antris mter faxa ubi educat oculos aliqui &
itidem in utraque gena
,
prolem. Vefcitur fcarabeis vermiculis, , & Caput tres digitos auc paulo plus longum:
cohortalcsjugulat, folumque earumdevo- aurium quadibet duos digitos longa fesqui ,
rat capita. Fundit, cum pedit,halitum fasti- fere hta. Collum breve nec fupra digitum
diflimum. De urina fuperius diximus. In longum reliquum corpus feptemdigitos,
:
extremo conftituta periculo , reddita uri- usque ad oaudse exortum:C'W^ pedem lon-
na , aut fxcibus deje£tis, ad oclo pluriumve gaquamcurvatam geftat nam ea fe arbo-
,
pafiiium mtervallum (tanta vis eft excre- rum ramis more fmix appendit. PcffwhL-
menti) fefeabomnivindicatinjuria, acve- tiufculura. Crura duo anteriora breviora,
ftes inflcit indelebilibus luteisque maculis, nimirum quodlibet tres digitos longum, po-
& nunquam fatis perfpirante putore. Edi- fteriora paulo plus quatuor./W^ anteriores
tur ejus caro ftercusve, faluberrimo eventu, digitis quinque inftar manus conftant , un-
ab lis qui lue Hispanica laborant. Sunt & guibus albis , inftar avium curris pofterio- :
duo vulpecutae hujus genera eadem

alia , res longiores , ut in cercopithecis effe folet
peneforma& natura quorum alterum 1-sL , item quinque digitis ut manus. Pilis veftitur
qmepathoczxum falciis multis candentibus longis, fed qui in capite,coUo,infimo ventre
diftinguitur alterum vero Concpatlfexi vul-
:
& cruribus breviores:pili autem capitis,colli
pecula puerilis; unicatantum utrimquedu- inferius & caudae mferius prope exortum
,
£ta perque caudam ipfameodem modo

, funt flavi : fecundum longitudinem autem
delata. Tuuhira quoque dicuntur animaha capitisper oculos & medium capitis ,tendit
vulpibus funilia. K otundiora funt & jucun- amplanigraftria collo fuperius etiam nigri ;
das carnis . Ann& etiam appelantur ab Indis, piliadmifcentur. Fer totum autem dorfum,
animaliaillafele domeftico minora , pefti- ]atera&caudam,fuperius prope exortum,
oppida noctu adeunt:Fa>
lentis odoris 5 quse maximam partem nigra eft , fed luecophseis
toriliaprodit, etiamii diftent centum pas- pilis admixtis. Cauda ab exortu fuo tantum
fusjnec fores, nec feneftra claufa obflant. ad quatuor digitos pilofa eft , reliqua parte
nuda ubi cute veftitur , ad quatuor digitos
ARTICUTUS III."
,
nigra, quatuor digitos ultra albicante,fufco

Dequibusdam 'vulp conge- coloreintermixto. (Rotundaeft , & fenfim
attenuatur. Masfceminseperomnia limilis.
neribvj.
In infimo ventre prope crura pofteriora
PUNGTUM I. pdlis ejus dupla eft & exterior rima fciffa ,
duos &femisdigitoslonga , facitque quafi

De Carygueja &* Tajibi. burfam pomiaurantii majoris capacem.Eft
,
Marcgrav.
Hift. Brafil.
Uinque inprimis in Brafilia inveniO' afotem hax burfa intus pilofa , & continet
1.6*.*. ânimalia , qua: vulpibus cognata effe mammas in interiore pelle ad ventrem, o£to
videntur, Carygueja nempe , Tajibi Taman- , papillis :bur£cautemosar&eclauditur, ut
duaguacu , Tamandua?ii , ejr Coati Carygueja . non appareat, nifi duobus digitis diften-
aliis Jupatiima Lerio Sarigoy , Ximeni , datur. Hax burfa ipfe uterusanimaliseft,
Tlaquatzin dicitur. Animaleftex defcrip- nam alium non habet,utiexfectione illius,
tione Marcgravii 3 catuli feu mediccris fe- inquit Marcgrayius comperi in hac fe- :
lis magnitudine: Caput vulpinum babet.Ore men concipitur , catuli formantur & : &
acuminato , eftque inferior pars oris paulo hxc ipfa , quam defcribo , beftia fex ca-
brevior fuperiore.-linguam' longam, quam tulos vivos &. omnibus membris abfolutos,
fed
Cynocenhalus'
vHomtnemt . l
Td. XX
Cagui 'Brafit
Cajiaza.
Cercoîtftecus trarhatus G-uin.
Iuj& Jutf. Cartjpui&eiu,

Lutra^ Irtaicay
Ca£v~lara.^Barcus jlu,.
^Viatiiis tfras. CuanJu,.s. Ourico cachiero

£ifjerrt, TJerckens
'Ta.l. LXT
Cercovithectis vJlafor Jeii> */t£atvcicora,
tpapio- z
- Cercopitf/zcus-
D E QJJ A DRUPED. 9f
fcd iine pilis in hac burfa habebat, qui etiam Oculos habet parvos nigros, , Aures fubro"
hinc inde movebanrur 5 quilibet catulus, tundas caudam inftar mufcarii hirtam,fetis
:
ducs digitos erat longus in ea tandiu reti- : equinisconftantem,uniusferme pedis lati-

nentur, donec iph* fibi viftum quaercre pof- tudme quadiducT:a
; fe totum poteft tegere:
funr:inter ea tamen interdum progrediun- crura teretia. Pedes anterioresquatuorha-
tur foras , &: iterum ingrediuntur. Tefies benr ungues recurvos , duos in medio maxi-
iub ano habebat interius jacentes. Pellis ejus mos dups, & femis digitos longos & ad , u-
faciledetrahipoteft, utvulpinaaut lepori- trumquelatusminores:volam pedis rotun-
na , modo in ventre incidatur Fsetet animal . dam. Pili capitis & colli breviores & an-
inftar vulpis aut Martis. M ordaxeft. Vefci- trorfum verii anterioraalbis veftiuntur ad
: :
tur libenter gallinis , quas rapit ut vulpes , & ta£tum omnes aridi funt. Tardum eft in
arbores fcandendo avibus iaiidiatur. Vefci- currendo animal : &
formicis vefcitur. Tam-
turquoquefaccaricannis quibus fuftenta- ; diu enim illarum tumulo lingliam imponit,
vi pcr quatuor feptimanas in cubiculo meoj donec ab iisdem obiideatur. Tamandua-i eft Marc.H;
tandem fum cui alligatum erat B,Lc
vulpeculas Americanaz magnitudine. Caput
'
fe implicans,
ex compreilione obiit. Tantum Marcgra- habet acuminatum, rotundum conumacu- ,
vius. Invenitur m Danene Brafllia & Flori- , tum reprsefentans,pauluminfra incurvatum:

da, & nova Hispania. Videtur quidem ei os nigrum, anguftiilimum,edentulum: ocu-
Ximenis Tlaquatzin defcriptio corapetere: los parvos , nigros aures erectas , unum cir-
:
quin Nierembergius Cerigonam Braiilienfi- citer digitum longas. Pilos totius corporis
bus vocari fcnbk icon tamen , quam Nie-
: duros, fplendentes, &exalbo flavefcentes.
rembergius exhibuit ab icone Marcgravii
, Linguam inftar fubulseteretem ocT:o digitos 3
plane differt ut ex collatione unicuique

, longam, quae quafi canali inter infenores ge-
apparere poteft. Sed nec Ambrofini Vulpiii- nas incumbit. In prioribus pedibus quatuor
mia, vel Simivulpahuic, fiiconemfpecfes, unguesincurvos. Ferox eftanimal,fed mor-
Ideo in muftellarum numero re-
iimilis eft. dere non poteft. Baculo tacl um pofteriori-
pofuimus icone hic adjecri. Ut ut fit, cauda buspedibusinfidetut urfus. Tota die dor-
hujusanimalis, magnieftin Medicina ufus. mit, capite fub collo anterioribus cruri- &
Drachma? pondere ex aqua vicibus aliquot busabfconditO} nocluvagatur. Qrandobi-
jejunis haufta, mundat ureteres , calculos bit, pars per nares iterum exfilit. Quum
expellit, venerem excitat lacgenerat, co- , macTaremhoc animal, inquit Marcgravius
licis doloribus medetur^parientiDusprodeft, maximam partem excoriatum adhuc vive-
partum accelerat ; & fi mafticatam imponas bat, quamvisoclriduum inediam toleraifet.
partibus quibus fpina? mfixas , extrahit illas. In rene iiniftro fuperius proceifum triangu-
Marc f**'^*) uo d Lufitani Cachorro do mato ap-
Hift. Brafii °i larem inveni, per duplicem tenuem mem-
1.6.c. pellant,animal eft corpore tereti oblongo. & branamreni adnexum in inteftinis multos :
Veftitur pilis albis fplendentibus qui in ex- , tereteslumbricos: valvulas cordis iniignes:
tremitatibus nigncant.
Caput habet vulpino veiicam fellismagnam. Ccrium eft craiTum.
amuilum , ore acuto barba felma oculos , : Caro vulpinam olet , & non comeditur.
confpicuos &
prominentes , nigros aures : CoatieR. Brafilienfium vulpes , magnitudine Mc rc - Hift-
fubrotundas, molles, graciles,aibas, teneras, felis , cruribus & manibus brevibus Cercopi-
ut charta mollis. Cauda in exortu adquin- thecorum.Caput habet acuminatum , vulpi-
que digitorum longitudinem pilis veftitur num:auresfubrotundas &breves. Orispar-
aibis , in extremitate nigricantibus reliqua : tem inferiorem fuperiore breviorem:promu-
pars major ad finem ufque, corio tenui, fcidem longam & acuminatam:naresamplas
fquamofo , albicante , mftar exuviarum quafi fiifuras oculos nigros
: caudam fuo :
ferpentis cinclra eft. Caro graviter fsetet co- : toto corpore longiorem , quam fuperius e-
meditur tamen. Pili tenui cuticulse infer- recfamgeftat&.incurvatam, eujus pali an-
u funt , qux falvo corio craffiore detrahi nulatim variegati cum umbra & ocjira.
poteft. Quando comedit , anterioribuspedibus,te-
net cibum. Arbores velociter confcendit ad
PUNCTUM II. ramorum extremitates. Habui aliquando
ejusmodi animalcicuratum,inquit De Laet,
De Tamandua-pvacu Taman- & valde domefticum & mihi amicum ita ut
, ,
dud-i , & Coati. ad os meum eniteretur & exillo cibum ca-

peret: fed cum caudam fuam prarrodere cce-
,
Marcgnv. ^TÂmmdua-gvacu animal eft canis lanio- non potuit ab ea abftineri, ita ut illam
pifTet,
X£
n
aflL
nummagnitudine, (Abbevillanusmo-
tereti , promufci-
tandem pene totam confumeret , 6c morere-
e iaer. lcm equi attribuit ) capite tur.
^"
p^j ^ delongiilima,oreacuminatoedentulo, lin-
gua tereti, viginti quinque aut feptem digi-
torum, imo duos pedes&femisfubukein-
ftar, longa, quaminore duplicatam gerit. CA-
?t HISTORIA NATURALIS
Pedes habet concavos digitos valde mTcs. &
CAPUT.
,
II.
Plura apud Aquapendentem occurrunt. In Aquapend
plagaOrientali, &aliis caUdiori ccelo fub- defenfib.
De Simia. je&is nafcuntur. In Lybia , Mauritania, par- L^f;
Nmcn. OlmiafeuSimius, vel a depreflls & fimis teCaucafimontisquxinmare rubrum por-
^naribus, (mpog Graeca vox eft) velquafi rigitur regno Bafman
, & caeteris. Omne ,
mima , quod fadlehominemimitetur, La- latifundium , quod inter Êgyptum, iEthio-

Anglk.de tinis dicitur. FeftusC/^^f appeflavit. Bar- piam, & Lybiam diffunditur, omni flmia-
'
tholomxus Anglicus quafi Simeas, id eft, rum genere repletum eft. In Indiae montibus,
hominibus fimiles dici voluit. Apud Grascos tantaearum copia, ut faepe Alexandri ex-
VOCatur snî;, m^z^, mQoov, «3^js 73 >sr&ftz-
v
ercitui terrorem incuflennt. In regno Baf-
«8»f quodfacile ad humanarum a&ionum
, man captce , & ma&atx , excepto mento
,
imitationem perfuadeatur ; nptptf^ quafi ge- depilantur , & aromatibus conditae exfic-
fticulator -, a{j.p(&> , veteri Hetrufcorum cantur , mercatoribusque venduntur qui ,
(Zdrw , quod facile arbores fcan-

lingua 3 alio tranflatos pro homunculis marinis ven-
dat , jtetfatay Laconibus, Gyraldus nct>êiav ditant. Montanistamenpotiusquam planis
LeoAfHcx.
Befcripio.
vocari obfer vavit. Tam prona corporis par- dele&antur.Ideo montes Enifas prodente iT ,
te piiofa eft, quam fupina. Pilo crailiore ve- Leone frequentant. Herbis
, tntico de- &
Anftot.H ftitur. Nares,2.mes, dentes, tam pnmores lecVantur , ideo ad maturas fpicas magno
c8
*
quam maxillares , hominis more habet. Ci-

'
comitatu incedunt. Pediculos quoque hu-
liumiw utraque palpebra pmenue & proli- manos vermes & araneos vorant. Inter
,
xius , infenore inprimis. In feciore binas fru&us pomis &nucibus potiflimumfruun-

mammarum papillasj & brachia hominis tur : at reperto in iis amaro cortice totum ,
modo fed hirtiufcula quae & ipfa & pedes ,

abjiciunt fed : & carnium fagina deledantur,
ut homo infle&it. Manus digitos ungues, , , aquarumefupilosdeponunt. Vinum etiam
hominisfimilia, etfi rudiora,efleratioraque. bibunt. De Gencratione pauca occurrunt. GwierajM
Pedes ipfi fui generis, funt enim velut manus ]Si atahs Comes circa xquinocVium vernum
majufcuhe & digitis ut manus conftant

> commifceri & circa folftitium aeftivum
,
medio longiore. Veftigium etiam manui fi- duoscatulosparereprodidit. iElianus quo-

rnile eft nifi quod in longum fe porrigat , &
, que binorum faetuum meminit , quorum
volam referens tendat ad poftrema. Callofi- unuscharior ulnis geftetur, alter contem-
ushocfuiparteextremaeft, & calcem inepte ptus penesmatrem inambulet. Solent tamen
atque exiiiter imitatur. Lacertos habet & fe- quando in urbes ducuntur in fexum mu- ,
mora proportione cubitorum & tibiarum liebrem furere. Amicitiam gerit cum cornice
brevia. Vmbilia loco qui eminere folet dn- , & cuniculis cum gallo teftudine torpe-
: , ,
rum quid. Partem corporis fuperiorem mul- dine, 8c limacibusdiffidet. Cornix, fedulo
tomajorem quam inferiorem. Carent nati- ipflus fpeciem admiratur. Cuniculos ali-
busutpote quadrupedes, cauda utpote bi- quando in Anglia apud virum nobilem, ,
Galcnus P £ des. Intermis partes fi fpeclemus , Cor ha- contra muftelas defendit. Ob antipathiam Ambro
Gomm. 3. bet pyramidale quamvis cujusdam cum : matricidce culeo infuto , gallus fimia vi-
Hift Di
2 c f
8^ & '
-
eluobusacumminibusrepertumfit. Venx &

'
pTcr $& pera addebantur ut fimia gallum perfeque-,
ticulis. arterix per brachia perinde acin homine retur , vipera gallum fugiens , in hominem
diftribuuntur. Vena, quas in dextram cor- Teftudinemin capite pueri confpi- PortaPhyj
faeviret.
n 7* '
dis aurem fertur, moxque in ejusfinum dex- cata Romse quaedam , ita exhorruit ut prae *°£ ,
'
trum penetrat , in iis fupra aur.m cordis fita timore , alvi& veflcas excrementaredderet.
Quae a cava propagantur & in renes in-
eft. , Si limacum corona eidem circumponatur,
feruntur , ampliflimae funt, poft deferun- nec eas comprimere nec attingere audet. ,
Galen. de tur ad teftes. Mufculitemporales funt exiles Laborat hernia, propter omentumponde-
UeTe & debiles Auris fubftantia immobilis. Car-

- rofum, morbo comitiali, atrophia , imrlam-
nofi qui nates integrare foknt , ridiculi
, matione hepatis , fplenis , veflca? &c. Gale- Gaien. de-
funt. Etfi vero in multis partibus homini afli- nus valde emaciatam d fiecuit & cseteris l-afF.l.$.c^ ,
miletur : in multis tamen quoque diftcrre partibus illarfis in pericardio tumorem pra>
certumeft nempe, inmufculis thoracis : & ter naturaminvenit, qui humorem qualem
brachia movennbusj in
iis qui cubitum & hydatides ernittere folent , continebat. De
vefal. de femur agunt j i n manus interna ftru&uraj in morfu nihil dico. Virofum efle traduntj &
febHca cor-
mufculis disitos rpedis moventibusj in ten- Avicennas , emplaftrum ex cinerecummel-
por. huma- * r,
m le & amygdalis amaris imponit. Naturam, âtm

•
•
, .
ni. dinepedilublatOj colo, mefenteno

t
, &
pulmonisquintolobo venamfuftinente. Sed mores & ingenium quod fpeftat , in maxil- In& m '
&
in ofllbus ab humano fceleto difcrepat. Ad Iarum cavitatibuscibariacondunt, indeque
lumbos enim fex vertebrae confpiciuntur fenfum ad mandendum manibus expro-
humeri articulus plurimum eft a thorace munt. Adeo petulantes funt , ut & leones
abductus Crura non recla ad fpinam ten-
: illorum clunibus atfixx, exagitent. Injurioe
dunt , icleo dum bipes incedit , claudicat. diu memini-ueprodid.it Albertusj facile obli-
vilcij
~J7a,k ZXXmt
Cercovitftecus Saaovitv Clu
CercdpitJiecus fSarlatj_ Cluju
Xgnavtc Jtue ZtCaut Clujy
d.rmadillci Crenus Alterunv Clu/y

*drrnadillo /tuo *liatochtiv
D E QJJ A D R U P E D. n
vifci , alii. Manfuefacla: catulos fuos o- clinans caput inpulvinar, corpus ftragulis
mnibus oftendunt. In nazomenia exultant,in firmiter operiebat. Tantam habere animi
interlunio fumma triftitia afficiuntur. Sta- confidentiam Rex Sambacenfis retulit ut ,
tim atque per tactum , aut rnortem , aut non femel in viros armatos impetum faciat.
morbum putridum deprehenderint inufi- , Fceminarum tam ardenti flagrant deiiderio,
tato narium ftrepitu perfonant- Ideo Crol- ut fa?pe raptas conftuprent.In Guinea fcribit
lius credit , Medicos fphygmicam ab hoc P. Jarricus , effe quasdam quar inftar famuli ,
^lian.H. animali edo£tos. Aliquando transverfo lain pila tundunt quazcunque in ea imponun-
H.7.C.17.
Plin. H.N
tere facilius gradiuntur. Inventa? qux au- tur , quae aquam a fiuviisin hydriis capite
1.8. c 34. rigx munus obibant latrunculis cera efn- : domum deferunt, ita tamen , ut ubi primum NieremB.
1 9*
ciis ludebant. Fuit quazdam quas cum in- ,
domus fores attigerint hy driis exone- , illico
f^
fantema nutricelavari & fafciis involvi vi- randaefint alioqui eas excidere , cafuque
,
deret j abfentc, eundemdenudatuminfer- ifto frangi. Dicuntur Bam. Torofi funt &:
ventem aquamabluendigratiaimpofuit & , robufti. In India meruit etiam qua:dam
interfecit. Qux Pareus de fimia in a^dibus fimia alba divinos titulos. Reliquias Zeilan
Ducis Somei habet, vide apud Ambrofmum. fervavit, dentem duntaxat. Praeda tandem^
Dum qux venatoresfacerevident, imitan- inquit Nierembergius , fuit , Conftantini Nfererofe.
9'
tur; facile capiuntur. Nunquam ita man- Proregis Lufitani , cum barbari Principis ^.
fuefcunt , quin facile fiant rabidar. Dele- thefauros cepiffet , inter quos & dens ille
clantur , quidem puerorum & canum lufu ; fuit. Tantafummorum Rcgum reverentid
fednoncuftoditos ftrangulant, vel ab alto & divinitatis opinione , habebatur , ut fin-
Vfus. prarcipitant. Vinoinebriantur. Zabeces& Pegu mitterenturlegati ma-
gulis annis a ,
Zygantes Africxpopuli, iis vefcuntur ut , gnisonuftidonariis&muneribus , utfolum

Herodotus prodidit. Carnem frigidam & permitterentur in argilla quadam aroma-,
Porta Phy- aufteram Rhafis judicavit. Cor afliim & tica, quaminaurocuftodiebant, imprimere
top,n. 1.
CV17.
1.
cum melicrato coclum memoriam acuit: figillumejus, utabfentiam tantipignoris di-
quodPorta fignaturse adfcribit. Quantum vini ejusdem adoratione vel folum per um-
,
Ariftot. H. ad Dtjferenttas forma, colore jubis & ma-

, ,
bram folarentur. Deinde confcius Rex Pegu
A.I.2.C 8.
gnitudine difcrepant. Ariftotdes Iri! Cau- captum a Lufitanis facramentum fuum mi- ,
datas fine cauda , & canicipites difpefcit

j fit ad Canftantinum legatos onufla navi ,
quod &: Oppianus fequitur. Plinius colo- , mercibus, &auricruciatis trecentum milli-
ris albi apud Orfeos in India vagari affeve- bus pro redemptionis precio. Plasrique Lu-
ranter fcribit. Marcus Polus quasdam ere- , fitani donandum cenfuere , exaclra majori
£tas incedere , humano more , prodit. Huc fumma ufque ad millionem expe&abant.
:
pertinet Ormg-outang Indorum , ex Angola Et quidem Rex ille plus dediffet at nofter :
delatus, & Friderico Henrico Araufionen- Rex , in anguftia aerarii , prsetulit lucro pie-
, quem
Tnlpius fium Principi donatus Tulpius , Ho- tatem atque ut omnibus conftaret, publico
,
obferv.l.3.
mincmfylveftrem, vocat. Erat quadrupes, confeffu juflit dentem afferri, agnofci, extra-
c.56.
longitudine pueri trimi , craflitie fexennis. hi, e locupletiilima theca , gemmis&auro
Corpore nec obefo, nec gracili , fedquadra- exornata deinde manufuain sereummor-
:
to habiliflimo tamen ac perniciflimo. Ar-

: tarium jacit , tundi jubet ufque ad pulvifcu-
tubus tam ftri£tis, &mui'culis adeo vaftis, lum moxpulverem inignesadhoc pra^pa-
:
ut quidvis auderet &poffet. Anterius un- ratos diflipat, ut in fumum evanuerit.

dique glaber : at pone hirfutus ac nigris cri-
nibus obiitus. Facies mentiebatur homi- C A P U T III.
nem: fed nares iima? & adunca^ rugofam &
edentulam anum. Aures vero nihil difcre-
pare ab humana forma. Uti nec pedus
De Cercoptheco.
quod ornatum utrimque mamma prxtumi-
da (erat enim fexus fceminei. ) Venter ha- f~^ Ercopithecus caudatum fimiarum ge- Nometu
Ambiofin»
bebat umbilicum profundiorem artus : & **** nus eft. Unde nomen fortitur. Grx- dc Digit.
cum fuperiores tuminferiores,tam exactam cis eodem vocabulo venit. mâ cau- l.x.c.6.
cum hominc fimilitudinem , ut vix ovum dam , 7nJijK(^ fimiam fignificat. Dicitur
ovo videris fimilius. Nec cubitodefuitre- & Kr,7r@» , quod vocabulum alii ^^©-,
quifita commifTura, nec manibus digitorum xe£Ae
x
ff , & k*;t(&
defunt efferunt. ISlon
ordo: nedum pollici figura humana, vel cru- qui a voce Graca k9<P@* levis vocari pu-
ribus fura^ vel pedi calcis fulcrum. Incede- tent , quod hoc animal ob miram levitatem,
bat multoties erectus , ncc minus gravate atin diverfas partes faliat. Albertus Mamo-
tollebat , quam transferebat , qualecunque netumvocat,ItaliSpingam, Celtce d£&vot$.
gravifilmi cneris pondus. Bibiturus prehen- De Defcriptione dum in genere de eo agi- Defcripio,
debftt cantharianfam manu altera > alteram mus, non eft quodf mus folliciti in fpecie :
vero vafs fundo fupponens, abftergebat made iis acturi , fingulas defcribemus. Genita-
doremlabiis relictum. Cubitum iturus in- hanobis delineavit Aurelius. Inveniuntur i*w<
N in
9§ HISTORIA NAT URA L I S
in yEthiopia , & quidem , fi Plinium at- tu fluvium. Plura de calHditate dixi. alibi,
Strabo Ge-
cS r
tendimus, nigris capitibus pilo afinino:. in pauca adhuc hic appendam diverfa. Si- , &
- •
r
5-
fyjveftribus Javx , & regni Congo ; in India miarum duces quando agmen aliquod nof
,
fupra Emodos montes, quod Strabo fcri- ftrum tranfire fentiunt (nec enimpauci, ne
piit: in monte editiffimo, urbi Aden Arabiae, dicamfoli, auderent) plebeja muititudine
vicino : in omnibus denique continentis In- variarum fpecierum convocata, procurrunt
Malabarvilifiimoprecioven-
dias locis. In obviam , & clamoribus horrendis exarbore
duntur, quod nuci Indicce , a qua ad incolas in arborem tranfilientes, noftros, quacunque
magnum commodum , infeftifint. Cenfen- gradiuntur, infecuta?, mille fcurrilitatibus
tur effe inter TmÛy^g •> fed quando deiide- & geftibus mille deriderit , caudatx pra:fer-
rio carnis premuntur propriam caudamar- , tim , finguntque fxpius velle turmatim no-
rodere folent. Crocodilos adeo acerbo odio ftros impetere; fed ubi ad arborum jam ,
profequuntur ut pelle ipforum vifa fere

, truncos demifl3s , vident fagittas &c fclope-
exanimentur. InOrientalilndia, quseLu- tas quas expertx funt aliquando aptari,
, ,
fitanis fubeft non tantum comeduntur fed ; ac in fe dirigi vento velocius ad arborum
,
& in morbis , tanquam falubernmi exhiben- culminarefuJtant, conqueftibus rabidisibi

tur. In deliciis propter mimicos geftus ha- emiflis , dentibus
frendent minabundoe.
beri, notum. Ofla tnfa & haufta dolores Tantam efle illarumdexteritateminquiunt,
Gallicos, evocato fudore levant. De Ingenio ut difcuflas in fua corpora fagittas evitare
Nicremb. & Moribiu ipforum ita eleganter Nierem- fciant, & manu prehenciere, ac f 1 fponte poi>
H.E.1.9. y erg tm fcripiit. Omnes, inquit, penefilio- reclas acciperent : fclopetarum tamenglo-
rum charitate infi gnes funt, amplexu graves. bulosnonita disjicere didicerunt, quibus
Vefcuntur fruclibus arborum & ovis a- multas juniores, forte non ita fagaces, noftri
vium. Ebibunt plures lotium & fordes fuas. extinxere. Quando fociam vident aliquam
Nonnunquam videntes hominem folum, de fuo gregepraxipitem ruere vulneratam,
defcendunt ad ludendum cum eo. Omni a noftnsque tolii e terra, tantofremituac
funtaftuinduftrii. Mirificuni eft, arborum ftrepitu tonant& replent xthera, ut mille
ftipites, quas confcenderunt , in viatores leonum rugitus &
tigridum totidem fupe-
torquere& jaculari, traniilire flumina cau- rentruncatus. Sed unum eft auditu gratif-
dis invicem apprehenfis, & ab arboribus flu- fimum. Qusequefimia, quandojam captant
viis vicinis vibratas , tamdiu donec extre- , arbores afcenfu fuo , lapides quotquot una
mus oppofitcc trans amnem arboris ramum manu geftare poteft , ore etiam aliquot fup-
abripiat: quoaflixoarbori, catenafimionem portat, indequelapidibus certant in tran-
utrimque protenditur. Deindecumis quiin feuntes, quando aut fagittas, aut fclopetas in
alteraparte hsefit , tuto fe aflixit, vocifera- eas jaculari ceflant noftri. in vetulam me-
tur, fignum jam notum ipfis , quo audito lampo majorem, caudatam fimiam, fagitta-
alter extremus fe folvit , ita omnes transmit- riusenoftris tetendit fcorpionem : expeclra-
tuntur. Super omnia fagitta aliove telo con- turam fe fimulavit fimia ; fed ubi jam dirigi
fofli, viciflimquantarnpoflunt, ne dicam oculo claufo fagittam vidit , jaculato in ia-
quantumfolent homines hominibus , opem gittarium lapide, faciem acriter contudit, &
ferunt, admotifque foliis mufcove arborum dentesilli dicitur confregifle. novota- De
vulneri , fanguinem confluentem calient fi- men ftratagematepcenascercopithecus de-
ftere, atque itavitam , fi fieripoflit, tueri. dit : quo enim tempore lapis ad fagittarium
Educunt filics , fingulospariuht
circum- , decidebat, fagittainfimiam afcendebat. In-
ferunt amplexutenaciadhaerefcentesmira
, terfeftam comederunt indehciis. Comedif-
pietate &
amore erga prolem , atque id jux- fent & bufones , aut fi quod deterius ; tanta
ta montiumverrucas, &fummacacumina, illos fames urgebat. Quod de occurfu in mi-
ubi venatores pyram conftruunt maizio cir- lites fertur, occafionem puto dediffe prifcis,
cumdatam , adje£to lapide cacalotetl five ut fimios aliquosvetufti orbis hominespu-
corvino, cujuseftnatura, fiigne calefacl:us ob fimile ftratagema. Haec natalitia
tarint
atque diililire. Accur-
fuerit, tonitru edere, Cynocephalorum fabulis. Aliquando pu-
runtcercopitheci, juxta incubant, edentes tavi &pygma:oram fortaffe fuifle , adeo m
fparfum cacacoatl fed terrente eos fubito
: pluribus fimulant humanos aftus. Illud mi-
in illos emiflb lapide , oblid filiorum ac vel- , rum commercii quodammodo capaces efle.
ut expertes luminis , aufugiunt , deferentes Johannes Ardenois fcribit magnam fami- ,
fobolem chariflimam venatoribusprxdam. liaritatem contrahere fimios cum barbaris,

Deportant quoque in tergoribus prolem 3 pro argento cum illis ludere, dein de ex lucro
donec commodejam fibi poflit providere. paratoinvitare ad tabernam , & folvere pre-
Compleclritur filiolus matrem manibus per tium vini numerata pecunia. Fortafle ma-
collum, pedibuscjue per fpinam. Magna joreft calliditas quam ob oculato tefte ac-'
aliquibus pernicitas: fere volucrium ritu cepi. Aclerat inter milites Havana?, crlim
occupant arborcs , transvolantque ab una in laderent fimius : obfervabat illum quiplus
aliam. Vifuseii quitranfcenderitunoimpe- lucraretur , harrebatque ejus lateri donec
«ol-
DE QÛADRUPED. 99
colludium largiretur pro more. Si nolebat, habent. Cseterum optime mihi in Barbatos,
pugnis fimius caedebat ; fi donaret ftatim ad Ereffos , Leominos , Mofchatos Ambiguos &
tabernam convolabat , manu acceptum & diftingui pofle videntur. Barbatomm ali-
vas porrigebat vendenti vinum, ut fibi in- quot funt genera. Qui Guariba apud Bra- Marcgrav.
funderet. Coronato calice tunc ebibebat, filienfes dicitur , caprinam & rotundam ha-
^f^j
mox folvebat pretium , colludio tradito , & bet. Ipfe magnitudine eft vulpis noftratis : l. 6. c.
s!
recedebat qtiodfi excederet pretium col-
:
facie elata, oculis nigris, fplendentibus : au-
ludii, expe&abatut rurfus venditor infun- ribus brevibus fubrotundis : cauda longa &
deret merum quod bis aut ter repetebat
:
verfus extremitatem nuda quam femper ,
provaloreargenti. Jofephus Acoftaalium torquet; pilistotiuscorporisnigris longis, ,
narratmilTumad tabernani , non prius tra- & fplendentibus. Maximo numero in fyl-
dere folitum pecuniam , quam acciperet lavis inveniuntur, ibique horribilem clamo-
genamplenam , quam adverfus pueros tuta- rem excitant. Singulis diebus inquit Marc- ,
batur,fugans eos correptis per intervalla la- gravius , ante & poft meridiem femel atque
pidibus &
quamvis vini avidus potor effet,
:
iterum conveniunt. Unus eorum minor in
illibatam tamen Domino referebat. Idem medio &
altiori loco refidet reliqui paulo ,
mulieribns fuco ornatis valde infenfus , dif- inferius circumfident, tunc prsecinit fupe-
cerpebatcrines &cultum. Dcferocta illud rior alta voce & figno manu dato, reliqui
admirandum, quodPetrus Martyr prodi- omnes accinunt , tamdiu cantiones proro-

dit hachiftoria, animalianutritiin ara Ca- gantes, donec fuperior iterum manu iignum
riai eadem, qux jam diximus fed unum re- :
det , tunc omnes uno momento iilent , & fu-
perere naturse longe , diflbnae id eft grandi perior grandi Catu-
voce cantionem finit.
cercopitheco par , cauda longiore procerio- los fuosin dorfogeftant in ramis arborum
reque. Cauda fufpenfus , robur , ter qua- & difcurrentes. M6rdaxanimal, necdomari
terve ie devolvens, captando, exramo tran- poteft. Dantur & alii nigri ingentes, qui
filiitin ramum , &

ex arbore Cck projecit in longam , nigram , & villofam barbam ha-
arborem, ac fi volitaret Arcuarius e noftris bent. Nigritammulierem fi folam offende-
unum fagitta confixit. Vulneratus fefe dere , vi adadam ftuprant. Quem Clufius de-
jicit cercopithecus , hoftem vulneratorem fcripfit hoc peculiare habebat
, quod , ejus
rabidus adoritur. Strido enfe agit in pecus fatislonga cauda in hoccum defineret , leo^-
venator, lacertum cercopitheco abfcidit^ num ritu. qui in Congo vo-

Guineenfis ille
cepitquemancum ferociterrenitentem. Ad catur Exquima 3 pilos habetfufcos , fed per

claffem perdu£tus inter homines parumper
,
totum corpus quaiiaduftos fufcispunclu- :
manfuetudinem induit. Dum fic ferreis vin- latim al bus infpergitur. Barba, qu x egregie
c~tus catenis fervatur , e littoribus adducunt alba, capillis duos digitos longispaffis, Sc
aprumvenatoresalii (cogebat namquecar- quafipexisconftat. Iratus, osampledidu-
nium defiderium nemora perluftrare) cer- cit, & mandibulas celeriter movet. Ad hunc
copitheco aper &
ipfe ferox oftenditur.
,
referri poteft alter magnitudine par qui in ,
Setas excutit uterque. In aprum cercopi-, utraque gena , magnam copiam pilorum
thecusfuribundusfalit, cauda circumligat longorum ex albo flavefcentium , inftar ma-
aprum cum fervato a venatore vi&ore fuo
,
gnxbarbxhircinse utique & adutramque ,
lacerto, guttur apriprehendit reluclrantem , aurem tenet. Crura &; pedes nigri. Lu T
fuffocavit. Aftuto etiam ftratagemate fuo dit &
clamat ut alter. Ambrofinus trium
ufum alium iimio HifpaH quem volebant ,
icones exhibet. Brimum Callitrichen effe
occidere ille per domorum tecta fugax,

:
putat , quem in alio ccelo , quam ./Ethio^
vidit fe a fagittario peti. Defcendit illico pico , vivere poffe negat. Alter quoque
per feneftram quandam , cafu obvium & rpficongener effe videtur. Tertim facie
infantem ab incunabulis corripiens com- , eft feniscauda longiifima nigra. Erecfum
,
plexus eft , iterumque fe te&is reftituens nobis Gefnerus prodiditj facie, cruribus,
quoties fagittarium videbat obj iciebat pro , & membro virfti hominem a^mulantem,
clypeoinfantem. Confciuserat, nonemif- Standomagis perfeverat> ideo nomende-
furum fagittam cum periculo innocentis. dimus pueros & mulieres non fecus a-
:
TanuimNierembergius. DijJerentU Cerco- mat ac homines fuae regionis conaturque, -,
pithecor um funt varise , feu magnitudinem, fi vincula effugerit , palam cum illis con-
feu colorem caudam , alia fpectes. Scri-
, & cumbere. Tantae eft induftrix ; ut aliqui
bitMee;afthencs referenteiEliano, inPraf- homines, minus ingenio valere dicantur.
iiana Indorum regione vagari maximis ca- Leoninorum aliquot funt fpecies. Prima
nibus non inferiores, caudamque quinque eft illa quse Brafilienfibus Cagvi , Con-
,
cubitorum longamtrahere. Colorisratione, genfibus Pongi dicitur : eilque major &:

ahifunt nigrij alii cinerei, csefii, varii. Scali- minor . Major obtinet magnitudinem Msrcgrav.
geraliquosnigros cum maculisalbis 5 alios Cercopitheci Cay , cui & aliquomodof^6^''

gilvosj aliosfurvos} ahos fulvos obferva- fimilis eft. Facies illi rotunda , leoni-
vit. Caudam alii longiorem , alii breviorem na j aures nigrse & pilis nudse : os leoni-
N 2 num:
IOO HISTORIA KATURALIS
num: oculi nigri. CaUda unum pedem &
quatuor digicis longa, &pilis rufns veftita. C APUT
IV.
Major, Leonem quoquefacie refert; capite
parvo, &vixpoimimminusaequante; nafo
DeCynocephalo, Paptone, &
fera Upalim.
exiguojoculis tenens dentibus acutiflimis :
auribus fubrotundis cauda decem digito- :

f~~* Tnocephalus acanino capite nomen ac- Nomen.
rumlongaj exalboqiiafi& fufco annulata. ^-^ cepit,quafi»t;ycV ^gtpctA^GefnerusTar-
Velociffimus eftinfaliendo: &vefciturpa- tarinum alicubi vocat , quod primiim ex
ne , farina Mandioca & aliis. Totum cor- Tartaria hoc animal adve&um fic. Êlia- Gefner. m
Nicremb. pus longitudinis eft fex digicorum. Altera nus Kiwoneoo-amv dixit, quod faciem cani- qKp^
i.J.c. 4f
e ^ ^L
1133 Sagovin dicitur , forma quantum
» namhabeat. Ariftoceliforteeftxoô^^^V,
,
ad collum, roftrum, anterioremque corporis feu fimia porcaria. Ejusdem ferme formx
Defmput.
partem, leoninaefimilis: fedadeodelicata, eft cujus fimia caudata at in corporatura :
ut navis in mari agitationem nullo modo craffior,validior, &magis efferatus,faciem-

ferre poftit. Prseterea , adeo fuperba ut ob que caninam a natura adepcus eft. Strabo
,
leviffimam occafionem inedia potius & cibi faciem Satyro fimilem ei tribuit. Fceminis
abftinentia, vitam finire cupiat , quam mini- fuanaturaexcidit, ut palam expofitamex-
mam moleftiam perferre. Quem Nierem- tra corpus vulvam per omnem vitam fe- ,
bergius vidit &

defcripfit , a Roderico Lin- rant. Reperiuntur in iEthiopix parcibus, fi Locus.
cio advectum , erat fciuro minor , &
adeo Solino fides; in regione Arabias a Dira ufque
delicatulus ut villofa pelle fovendus effet.
, ad Auftri cornu , pracipue in ultimo pro- &
Roftrum & capitis pars anterior, leoninam montorio fi Straboni. Êlianus montes fu- ,
quodamniodoformam referebat; fufcoque pra Dachinabadem ipfis tribuit; Herodotus

colore, cui rubedopermixtaerat prasdita. regionem qnam Aratores in Lybia verfus Cibus.
Aures albicantibus villiseranthirfutse; qui- occidentem habitant. cibus ipfisidemcum
bus ruber color etiam admixtus guttur & fimiis. Fruftiisteftaceosdum edunt,invo- :
pe£tus longioribus villis, partim fufcis par- lucrarejiciunt. Carnibus quoque & aflis ,
&
timalbis teclra habebat: reliquipili percor- elixisvefcuncur: illis inprimis quseadde- ,
pus fparfi nigri albi &

radiati a dorfo ad licias in culina paracae func. Vmi potionem
,
ventrem alternis erant difpofiti: Cauda e- non recufant Vox iisdem rudis & varia. Ali- Vox. . .
tiam , quse longa erat , fimilis coloris pilis al- quando acutum ftrident, aliquando ululanc.
ternacim erac te£ta venter nigris pilis te- Orus lacrare dixic. Ad Naturam & Mores
ff^J
4 '
' '
: '
'
1
£tus Crura breviores albi pili quadam ru-
: Cynocephalorum percinec , qudd facile ad
bedine infecti CegebanC Pedes in quinque iram efFunduntur : quod nunquam a petu-
digicos , non valde longos fiffi , albis ungui- lantiafuntalieni, pmerquam quod,tefte
bus erant prsediti; fortaffe nullus elegantior. Plinio, fimiisfintcfferatiores: quodinftin-
Marcgrav. Mofichatm , Brafilienfibus Caitaja dicitur. 6cu quodam naturali du£ti,Êliano au&ore, jE\hn. H. j
Hift. Brafil.
pj} e ft } on gi ore ex aib flavefcence. Capice rempore xquino&ii, fingulis horis diei ac Nl6c ^|
fubrotundo ; fronce haud elata auc pene , no£cis mingunc , & clamorem quendam e-
nulla, nafo parvo &
compreffo, cauda acua- dunc quod denique mas in interlunio, nec
:
ta. Altiflimavoceclamac: & facilead iram comedit nec quopiam intuetur , fed faciem .
commovecur. Memini me apud Generalem interramdejicit: fceminavero, etiamfan-

Wardenburgium ex Brafiliareducem Am- guineme genitali emittit. Lunse exorienti
ftelodami vidiffe. Eft & alia hujus fpecies congratulari dicuntur. Ideo in facris ab M-
pilomagisfufco, inftar Zobellinorum. Ad gyptiis nutriebantur,utindecempus Synodi
Ambiguos fpeclrant , Macaqvo Congenfium, luminarium fcire poffent. Ingenio quoque
Marcgrav.
1 '
cay Brafilienfium , &
Guineenfis alius. Ma- funt fingulari , & proximk poft elephanti-
hWc.™. cacpo , colore eftlupi naribusbifidibus ela- : num ad humanum accedens. In Êgypto strabo .
cauda ar- difcunt ad quemlibec epiftolas deferre. Gc< rLl

tis ; capireurfino; natibus calvis ; Ob- jg ^
cuata. Longitudo corporis a capite ad cau- fervavic Bellonius qui nummos hero defe- obfo".
dam , & fupra Craffities ubi
unius pedis : rendos,manuprotenfa, afpeclratoribusexi- *•«•/* ^-
'
maxima, uniuspedis & novem digitorum. gebant. Referri ad Cynocephalos poteft

Clamat hah , haha. Penem habet humano
, tum illud animalcujus Alvarez in ^thiopi-
LeriusHift. fimilem. cay apud Touvoupinam butios eft coitinere meminic ; cum illud cujus Clufius.
Amcncan.
frequentiflimiis , pufillus, & nigri coloris. ///udvervccem magnicudine sequac, &in-
Maxima ex parte in fylvis verfatur & po- , ftar leonis hirfucum eft ; gregacimque in •
tiflimum peculiaribus arboribus infiderefo- monce fecus locum Calote diclum incedic. "AmbrofEq
Hoc 9 corpus villis longis cineracii coloris ob- ^| D
*~
let, ferentibus filiquas perinde craffas , ut .1
b
noftrae majores fabse quarum fru£tu vefci- , ficuni habebat caudam cercopitheco bre-
,
tur. Guineenfis aliw , piloeftexumbragry-

'
viorem , roftrum longum , extima parte

feo , fufcse &
flavo ex umbra admixto , fere obtufum ; nates glabros prorfufquc depiles,
ut in dorfo leporino capite parvo, cauda : & & fanguineo colore refertas acfi cutis ab il- ,
longa. lis detra&a fuiflet. Payio Gcxmznis tpftfflon/
ani-
r
~TatU' jtu. *4rmadilfa
^Htl. LXUI
(*
Carijncija,
dgerca, Cunictik jfcectes

-yM Hattc
Uouti -vzl Jcuti Cunic Cairia Cohaija, Lun.ic
(Bra/tl jfcc
^ra.J^c
Ctmiculi Tnda Qcfncri. 'OBaca^ Cunic (Bras Jpz

.
Dadis
'TCatw jLyarfc
. •
D E QJJ A D R U P E D. IOI
animal eft , ex defcriptione Gefheri , ma- arboris comeftoruminveniebatur* Papillas
gnum, hirfutum , horrendo capite , brevibus duas in pe&ore. Corium folidiffimum & te-
cruribus, cauda fere vulpina, fed admodum nax. Animal, additidem,fine dubiovivax,
Ambrofin. brevi& plserumque ereclra. Pedes funt hu- Inteftinisenimomnibus exemptis adhucfe
?ifi?c"s
man s ^ m ^ es & proceritati corporis hiini-
*
3 movebat & pedes contrahebat. Icon quam
,
'
me refpondentes. lam eft folutiflimum ani- adjicimus ; paulo longius coilum exhibere,
mal 3 ut ad fceminarum confpe£tum efFer- De Laetius , qui vivum vidit,teftatur. Ad-
vefcat. Vefcitur pomis pyris & aliis arbo- > , dunt quidam tanta pertinacia adhaerefcere,
rum fru£tibus aliquando panem
: & vinum ut, nifi mortuus non avellatur. Hernan- Nieremb.
pro potu appetunt. Fcemina geminos ma- dusunius diei fpacio vix quinquaginta paf- c-
W ' 9 '
rem nempe & fceminam unica paritura ut , fuspertranfirepofledixit: Nofte duntaxat

Ambrofin. plurimum enitifolet. FeraFpaUm Cercopi- fonitum edere , pofterioribus fyllabis fenfim
git. i 9 c.9
.
. theci aethiopi ci eft magnitudine. Pellis quafi magis ac magis gracilefcentibus in arbo- : &
coccotin£tarubet, maculis aliquot inlocis ribus viginti aliquando dies nullo cibo af-
confperfa. Caput inftar globi rotundum, fumpto commorari: obtufo denique vifu
Pedes rotundi & lati nocuis unguibus va- , prseditum efle , addidit. Altera fpecies, quse ,
cui. Mauri carnem afliilis verberatam ut te- Letio/7^dicitur,fimiae habet faciem, cu-
nerior evadat, comedere folent. Qmbus &
tem hifpidam villofam, crura hirfuta,ter-
cibariis dele£tetur , ignotum. nos in lingulis pedibus acutos &r oblongos
ungues. Captafinediflicultate cicuratur.
C A P U T V.
De
C A P UT VI.
Ignavo,
De Taxo.
•Harcgr. TPVUas Ignavi fpecies nobis authores
y
fil!t*.2zi P roc*idere. Primam Lufitani Peritto U- \Axus nullum proprium apud Grsecos
'i
Ambrof.
gero feu Caniculam agilem per antiphrafin
,
*nomenhabet.Latmisdicituretiam Da- Hift. Digi-
tat.l.z.c.11.
Cluf in vocant; aliquando Priguiz.a. Magnitudine xus , ut Alberto forte a Grseco Setovg hirfu-
,
Auftar.
Exoticor, eft mediocris vulpis noftratis. Cotto brevi tus &villofus;Melesfeu Melis;Melus, ut
duos ad fummum tres digitos longo Capite : Bartholomseo Anglico ; Melo Melotus, &
&
parvo fubrotundo: Ore turbinato non am- ut Ifidoro , feu proptennembrorum rotun-
plo. Dentes habet inftar agni, necacutos;^- ditatemfeupropteraliud quid. Eft animal Defmftio;
fum glabrum,elatum nigrum , : Oculos par- felemajus , &

vulpe ad cujus naturam ac*
,
vos , nigros , fomniculofos auriculas nullas: : cedit , humilius pelle villosa , rigida colo-
, ,
caudam obtufam figura panis facchari. Fn- ris leucophad. P/7w plures habet albos quam
gînfingulispedibustres exalboflavef- , nigros.Oz^nnmedio nigrum ,in lateribus

centes&deorfum incurvatos; fuperius ar- album Dorfum latum dentes acutiilimos.
: :
cuatos, inferius excavatos. Totum corpus Crura finiftri laterisipfi quidam breviora af-
prolixis & duos digitos pene longis pilis eft fignant, fed experientia reclamante. Repe- Locus,
veftitum cinereicoloris , Taxi fimilibus, fed riuhtur paflim , in locis montanis Italiae,
mollioribus &
cum albedine miftis. Animal Helvetiae, & aliis. FicJitant crabronibus & Cibus-
eft ignaviillmum, & tardiflimiinceflus,adeo vermiculisjpomis&uvis , quorum efuau-

ut eum in vivo cum admiratione Cl. de tumno potiflimum pinguefcunt. Cuniculo-
Laet , obfervarit. In arboribus lentiffime rum tamen carne appnme delc&antur , tum
rependo progreditur ibique habitat , foliis
, anferibus pullis
, & aliis avibus. Fcetus mo- 1
Generatie.
arborum vefcens. Nunquam bibit. Vocem re vulpium in utero gerunt , & cum luna ter-
iiiirarifiimeedit. Ar&iffime quas femel un- nosorbes compleverit , pariunt. Adventan-
guibus apprehendit , tenet. Pluviam etiam teautumno quandoque duos,interdum tres
levemmetuit. Indifle£ta fcemellaobferva- enituntur.Summataxiscum vulpibus anti-
tum,cormotum fuum corpore avulfum, , pathia. Hi enim ubi egrefifos obfervavere, Antipatbia.
per femihoriumretinuifie placentam uteri- :
latibula eomm excrementis confpurcant, &
nam conftitifle multis particulis carneis , in- fcetorereplent,ut alia exftruere cogantur.
ftarfubftanti£renum,rubicundis , magni- De Natura & Moribm habe Pellem adeo , Natura &
Mores.
tudinis varias inftar fabarum in quas per : denfam gerere , ut icTrui refiftat Nafum :
multos ramulos vafa umbilicalia inferta tam imbecillem , ut violato moriatur. Ideo ,
erant. Fsetum pilos , dentes ungues ha-

, , forte Pliniu s , has beftias diftenta & fufflata PHn.H.N.
I.8,c.2S,
buifle. Corfoemellscinquit Marcgravius, cute morfibus canum & i&ibus hominum
duos infignes habebat auriculas , cavas. In reluctari fcripfit. A canibus aut aliis feris
ventriculo os fuperius duos digitos trans- vexatusfemetipfumrefupinat, atque den-
verfos a pyloro eratque in altera parte ven-
: tibus &
pedibus repugnat.Brevitatis pedum
triculi,ubi fuperius alias communiter os efle confcius non longe a latibulo digreditur.
folet , proceflus inftar inteftini fpithama: Urgente bruma ocultatur, & fomno pin-
longitudine , fed nullum exitum habens.In guefcit. Ad focum hyeme allatus,in carbo-
ventriculo plane viridis materia foliorum nes fe conjicit , ut Carolus Stephanus obfer-
N 3 \avit-
;, ,
,

vavit. Crefcente lunaadipem ejus augeri, phanus fubalbidos& caninis majores facit,
decrefcente minui , interlunio eadem defti- & circaoftium cavernoe , parva prius roftro
tui, incertum. Morfusejusexitialis, quod excavata fovea , excrementa deponere fcri-
crabronibus & aliis venen atis vi£titet. Inge- bit. Addit Gefnerus radicibus , frudibus,
,
olaus Ma- nium quibusdam oftendunt. Dum lati-

in & omnibus qua? fues appetunt, vefci. In re-
1,18,
f^g bula effingunt ignavum effofTae terra: ve-
, gione Americana quoddam animal vagatur
£torem conftituunt, & poftquam fupra fu- nomine Heyrat , quod beftiam mellis avi-
pinum accumula-
extenfis cruribus terram diflimam fignificat. Colore eft caftaneo
vere, perpedesmordicusapprehenfos, ex- magnitudine Cati. Quotidie apum opifi-
tra antrum educunt ; idque toties repetunt» cium inquirens , m arboribus verfatur. Po-
donec latebras latitudo habitatoribus fuf- teft ad Taxum referri: Jûaupecotli , & Nieremb.
flcere poflit. Tantam palcarum & foliorum Tz,cuintecuani. Illud, animal eftduos plus^ Ex
^
lft -
'
profternendofibilecTx), unicavice, capite minus dodrantes longum ; roftro prohxo ,

!
& pedibus intra foveam ducunt, quantum tenui: verfus fuperna contorto, prolixaitem
homo fub brachio deferre non poffet. Lati- cauda , pilo longo , circa alvum candente
bula cum duobus oftiis fabricant. Flante caetera fufco aut atro,candentique,fed circa
Auftro feptentrionale aperiunt ; flante Bo- dorfum nigriore atris pedibus , incurvis &
rea, auftrale. Vittum pro hyeme colli- unguibus. Mitefcit facile, voraxeftj nullis
guntj quadurante, dummasan ad vernum efcis oblatis parcit placidum eft item , ac
tempus fit duraturus dubitat , ne fcemina ad mille modis blandiens , fedignotis noxium.
fatietatem comedat prohibet. Quando in Reperitur innova Hifpania, & gaudet mon-
tuncexfovea adpaftum
fenio exccecantur , tibus. Tzcuintecuani, feu Cynodeticus , eft Nieremb.
non egrediuntur fed fe invicem nutriunt.
, huic congener, nonfolum magnitudine L 9*c-77- &
Dumineminentiori colle deprehenfi vena- moribus, fed etiam roftro , quod pradon-
toresfentiunt , pedesanterioresfupra capi- gumeft ac tenue, &
pedibus. Coloralbus
taponunt, corporeque inglobum redaclo, eft, maculis nigris ac magnis diftinclrus.
-vfus. moreurforum, fefe praecipitant. In Italia, N omen habet a mordendo. Vivit non lon-
Bruyerde Germania ,&aliis regionibus , habentur Ta- ge a mari Auftrali. Hifce congener eft TlaU
f isfcTi! xorum carnes in deliciis inprimi s fi autum- , coyotl, animalpilofum, duas fpithamas lon-
no capti fuerint. Apud Helvetios cumpy- gum,unguibusmelis, cruribusbrevibus, ni-
ris coquuntur. Savanorola porco fylveftri gro veftitis pilo breviflima cauda. Caput Nieremb.
,
afiirnilat 5 Platina carni hyftricum. Quan- habetparvum , roftrum tenue & longiufcu- I-C.&73»
tum ad Medicinam , adeps taxi per clyfte- lum, caninosexertos, corpusalbuinfulvum
rem infufus , dolores nephriticos mitigat vergens , fed dorfo ac fuperna capitis parte
mammarum prodeft, in compofi-
fcifTuris & colli nigris , lineaque diftin£tis candenti.
tionibus arthriticis adhibetur. In membris Vi&us eadem ratio , quae quanperotli.

contractisoleum commendatur, cujuspa-
Vecker.i. randirationem Veckerusdocet. Sanguisfic- CAPUT VII.
catus * e PriE medetur, fi Carolo Eobuillo
SpS?' De
credimus. In pefte cum fale & cornibus ani- Cafiore.
malium deftillatus offertur. Lonicerus die- f~^ Aftor, Grazcis xarag nomen&ro gpt m N«m>
,
bus tantum canicularibus deftillat, & dractu ^^ sip©» ;id eft a ventreinvenit , uzira^- Ambrofm.
masduasprssfcribit. Gefnerus compofitio- ~

fyov pdg 73 tyoov, Kj %z$o\ oAov wihict quod fere Hift Di :
-
nem qux recipit fanguinem taxi, terram Ar- s "* zx ' '
J
'
totum hoc animal venter fit. Ridiculi, qui a '
menam , Crocum &

tormentillam , fasvifli-
, caftrandodeducunt, quafi venatoribus vifis,
ma pefte, feliciter adhibitam , fe legiffe fcri- confciusfepropter tefticulos peti, eofdem
bit. Cinis fupprimendo fanguini infervit. dentibus evellat,& abjiciat. Parvos enim ha-
Nihil de cerebro , tefticulis & dente vel , bet& fpinse adhêrentes,quifuperftiteipfo,
pede finiftro, quem brachio fubligatum me- avellinon poflimt. Dicitur&/ /^r, non tam
,
moriam juvare , Albertus prodit, dicam. quod circa extremas fluminum ripas aflidue
ExpellibusTaxorum olim quoddamgenus verfetur , & fibrum antiqui extremum dixe-
veftis texebatur , qu^ ab humeris ufque ad rint: quamab iEobeo^^cVmollis, quod s a i ma f.i a
lumbos pendebat. Ex iisdem canum colla- molles pilos habeat. Lutram ab iisdem ex- solin.
Differmia. ria conficiuntur. Differentias fi attendas tremis fluminum oris dici, qax Prifcis ,ly-
Olaus Domefticorum , qui ludicri, &.Jylve~ trs, falfum. Diverfa enim funt animalia.
ftriuw, quorum [ctx rigidas, mentionemfa- Bellonio eft Ariftotelis Latax fed falfo. ,
cit. Communiter in Caninos & Porcinos di- Diftinguunturenim. AnOrchia dicipoflit,

ftinguuntur. Ambas in agro Matifconenfi non decido. Quidam Semipifcem ob vi-
feaccepifle, affirmat Bmjerinus. Caniniri- tam amphibiam dixere. Colore eft ex al- £>,£««&
£tu funt canino •, Jatibula in locis fabulolis bo cinereo in dorfo nigricante pilo quam :
fodiunt , & quidemfinemultis cuniculis & ; Taxi fubtiliore, qui quo nigrior, eo pel-
Cadaveribus , illisque cibis, qui canibus in lis preciofior. Dentes habet acutiflimos,
deliciis vefcuntur. Porcinos Carolus Ste- quibus ligna fecat , anteriores rubiclos.
Pedes
Fedes priores caninis fimiles , pofteriores cibus item almi , populi & aliorum. Salices
propter membranara interjectam anferinis tamen platyphilii maxime , ob fummam
quibus innatandoutitur, utrofque quinque amaritiem appetit. Pifcibus vefci Albertus
riin. it.n. digitisconftantes. c*»^;» pifcium fimilem falso prodidit. Nam Pelicerius Epifcopus
c.30.
l.s.
£ec j t pûijjgj Secundum eundem in majo- , Monlpelienfis frequenter vivos mortuos &
fcllo. Hift..re, fefquipedalis fenosdigitos lata,duos
eft, apponebat,quos tamen nec olfacere quidem
feoat.
crafia, quatuor mterdum librarum pondo,ad voluerunt. Ineunte aeftate quo tempore Cemmtio.
,
margines in tenuitatem definens ^membrana Delphini conilellatiouna cum fagittario oc-

glabra& livida conte&a fuper quam lineae , cidit, in libidinem folvuntur. Tempus pari-
quaxiam, fcjuamas pifcium mentientes in- , turx finis autumni eft, quo folia delabifo-
credibili artificio depicfce funt. In inguini- Vocem Julius Pomponius cum per Ono-
lent.
bus geminosbabet tumoresori anferinima- matopaeiam exprimere non poflet, fcriptis
gnitudine , utrinque unum menibrana fua , mandavit vagitum infantisapprimereprx-
,
conclufum. Inter hos pudendum refidet. fentare. Naturam&c ^fowfequentiateitan- Natura &
Tumoreshi, folliculifuntmembrana con- tur. Nonpriusmorderedefinunt,quamfra- Ums '
tecli, in quorum medio meatus, ex quibus li- gorem oflium audiverint. Quando domi
quorpinguis &cerofus exfudat,quo, admo- aluntur , tantus ipfis pudor ut nec ftercore ,
to ore deterfo, corporis quos contingere po- nec urina domum inquinent fi non patet :
teft partes velut oleo oblinit , non aliter ac

, egrefliis, querulantur. Tanto amore fcetum
aves quedam, quibus fupra podicem veficu- profequuntur, ut quaedam, portis & clavis
la eft liquorem pinguem
, olei amiulum & evulfis ex exalto fe prarcipitem dederit,
,
continens,eundemroitro exhauriunt,& pen- quod abEpifcopoMonfpelienfi Pellicerio

nas perungunt ne fub dio morantes made-
, , proditum. Pedibus anterioribus tanquam
fieri poflint. Teftes non efle, vel exinde col- manibus ori cibum admovent. Alvo, propter
ligere licetquod nullus ab his confpiciatur
, arborum cortices quibus vefcuntur ftipa-
meatus. P^r/înternasfifpeclremus, lingua, ta, feu quod parum fellis ad inteftina con-
corde, ventriculo , inteftinis, hepate in & fluat , partes pofteriores ftcpe in aqua made-
qmnquelobos divifo, porco potius quam al- faciunt. Deavulfione.teftium, dum vcna- jEikn.B.
teri animali fimilis eft. Fel fub minoribns tores fugit, quod dicitur,falfum eft 5 nataque A L - T •
3
C' 47
jecoris lobis latitat. parvusproma- Splen indeopmio, quod eastam aftute occultet. '
gnitudine corporis judicatur. Renes magni Ingemum fingulare habere, obfervatio dedit.
tanquam vituli anniculi , & copiofa pingue- Nam ciim ligna ad exftruenda habitacula
dine obdufti. Vefica fuillae fimilis. Tejies par- convehunt , fuper fenes refupinatos
eadem
vi & fpinae adhaerefcentes.
Fcemina , obfer- componunt eosdem-
artificiose inter crura ,
vante Matthiolo, unicotantum meatu, & que arreptis caudis ad deftinatum locum
parit, &
egerit, mingit,uteri& veficae cer- & trahunt. Senibus dorfum mirum in modum
vicibus illuc concurrentibus. In fec~to Cafto- glabrefcit. Iili qui Scythis fervi dicuntur,
reo, comperit Gefnerus , fubftantiam in fol- pomalegunt, &corticesc32dunt alii fupra }
li culo flavam, folidam , cerae fiinilem, acrem duorum jun&orum dorfum , crate ex bacfl-
& minime terream. Ipfum unius librse pon- lis compofita
, poma & cortices fuperimpo-
dere fuit. Comperit & genitale, quod unico nunt. Iidemnigris, qui& Domim vocantur
ofliculo conftabat. Invenit in utroque tumo- captis luctum & greflfu & facieindicant.
,
re &
alium folliculum, fubftantiam melleam Ligna carfuri , femper eadem femita a fluvio
& fcetidam putrefcentis cafei inftar conti- , ad arborem gradiuntur , arboremque non
nentem. Habetur & in foeminis, fed adeo prius relinquunt quam totam dentibus difle-
exiguum , ut vix unciam ponderet. In quo cuennt &prope cafuram, ne opprimantur,
,
Bellonius calculos ovi magnitudine invenit, fingulis iftibus fufpiciunt. Êdificia deni-
| adulteratum fine dubio erat. Reperiuntur que,quandoquej in loco altiori aiiquando ,
acTif*' Caftores apud Burgundiones circa Matro-

, in de cliviori prout amnis undare folet.con-
,
Srujer. Rei nam fluvium

j Sequanos in agro Cabillonen- ftruunt. Mutant ea pridie quam
Cibari£
fluminis
fi , Lotharingos , Auftrios circa Danubium
1S.C.4. , aqua augeatur. Carnes non funt infuavis vfm.
ubi Biferi nominantur, in Helvetia , circa A- guftu, fi omnem virofitatem apparatu depo-
rulam, Rtuam,•& Lomagum fluvium. In fuere. Partes anteriores de calore partici-
Polonia quoque Ruflk, Prufiia, &Italia,
, pant , pofteriores tefte Matthiolo , tanta,
ubi potiflimum Padus in mare fe exonerat. fcatent frigiditate, ut ad inftarteftudinum

Deniquecirca fluvios Ponti , unde optimum terreftrium jejunii tempore admittantur.
,
caftoreumvenit, &inHifpania. Aquas fe- Caudaapud Lotharingosindeliciiseft , &

ptentrionales potius quamRheni , Danubii, faporem muramae bene pra^parata? refert.
& alios aui continuo navigiorum decurfu Aflatur a quibusdam & pauco zingibere ,
Olaus Magnus
follicitartur, frequentare , confpergitur. Gefnerusfaporem carnium
authoreft. Ubicunqueantem degit, amphi- thunni vel anguilke pra: fe ferre fcribit. In
Qbus. bium eft animal.
Ideovicinas littoribus ca- Medicina, Caftorei,fcllis,coaguii, urinar,
vernasponit. Vefcitur foliis arbor. Corti- caudx & pellis ufus eft. Cafiorenm , quod
fecun-
fecundum Diofcoridem , multis naturalibus bus, pedibus pofterioribus planis & mcm-
circumdatum , liquore inttis velut
tunicis brana communitis , pelle denique minus
cerofo, guftu acri,&: odore gravi, eligendum quam Caftoris fpifla, frequenti & brevipilo
j quod ab animali nonnihil ad caftaneae colorem
eft in vigore aetatis confti- confperfa ,
tuto , extrahendum eft , extra&um , cum & accedens. Reperiuntur paflim inEuropa. locus,
melleoliquore intuniciscontento, exilc-
, Sed & in America haud parva ipforum co-
canduim quod denique ad feptennium vires pia ;in Canada inprimis. Maxime vero
obtinet ; in morbo comitiali
lethargo,in , circa fluenta & lacus degunt , & quia caver-
aceto acerrimo cum ruta decoclrum vertigi- , nas quoque fibi effodiunt inter amphibia ,
ne, ileo cum femine viticis, exoleorofaceo, reponuntur. Brafavolus copioiiores in agro
vertex perungatur j oblivione chronicos Neapolitanoftabulariprodidit. Vefcuntur cihus.
morbos infequente prodeft. Cum ammo- pifcib. qtiorum tantam copiam interdum in
niaco & acetomulfo afthmaticis opitulatur. cavernas deferunt tit aeris infecbio metui £ellon. A-
,
quau
Singultuoiis a plenitudine vehementer fuc- poflit. Vefcuntur & mollib. herbarum ca-
currit. Colicamaffedionemfedat. Gonor- cuminibtts , fructibus arborum & corticibus.
rhceam , in fucco viticis & aceto decoOrum, Agricola hyberno tempore adpaftum egre-
cataplafmatis inftar pe£tini & genitahbus di fcribit. A d Naturam , mores Sc ingenium tramra & i
In& mum>
applicatum, fiftit. Ad juvandam conceptio- referri debet , quod in urinando aeremper
nem fiiffimenti ex eo genus 3 Rondeletius intervalla exortis naribus hauriunt, ne fufrb-
commendat. Omnes uterinos aflfe&usafri- centur: quod in antro veluti tabulatum ex
gidis catifis procedentes, inprimis fufibca- ramis & virgis conftruunt , fuper quo , ne
tionem compefcit. Puerperii excrementa
, madefiant noclu cubare folent : & qtiod per Scaliger.
Excrc 2l1 "
purgat. Opium cptime corrigit.
'
Plurima aliquot milliaria ex aquar rivulo pifcina^

deniquemedicamenta, aquasnempe, pilu- ordorem excipiunt. Facilius etiam auram
las , extracta , olea tmguenta , ccrata ingre-
, fecundo flumine hauriunt. Jejunaccurfum
ditur. /V/venerem ftimulat. Coagulum in amnis fuperant faturatse cum aqua: fluxu
:
morbo ccmitiali incredibili adjumento efie delabuntur. Pifcinam ingreflbe mira agilita-
folet. rri^contravenenadatur. Caudain- te meliores pifces aggrediuntur , & in omnes
teftinorum vulnerib. medetur. Cinis pettis quamvis devorare non poflint , farviunt.
cum pice liquida combuftas , fucco porri Facile cicurantur &c ad certumflgnumin ,
mollitus , fanguinem undiquaque manan- aquasadpifces capiendosfe conjicere edo-

tem , excellenter fupprimit. Eadem paraly- centur. In Stiecia , ad coqui nutum pifces Ffau
tici utiliter veftiuntur. Dentes de collo fu- expifcina in culinam deferunt. Carnes in
fpenduntur , tanquam amuletum contra ca- Germania & Gallia a rufticis comeduntur,
Br n de
fum. P/#g#* af/#* pifces inefcantur. Expilis fedfunt craifadentae&pituitofx. Gefne- '
J^ t
mollioribus galeri & tibialia fiunt. Ex pelli- rus etiam Carthufianis concedi fcripflt. In 1.
1
;. c. 3J
Diferw- bus apud Gelonos populos rhenones. Circa Medicina prxftat fuum ufum. am adeps N
tU '
Difterentiam nihil plane occurrit. Scythse medicamentis digerentibus infarftae & ex-
in Nifros , ruffefcentes , & ex utrisque mixtos affatae ad tollenda articulorum vitia , tefte
diftinguunt j Alos Dominos , hosfervoss^- eft. Sanguis, fi Êlianum
Hollerio, perutilis
pellant. fequimur,cum aqua & acetomixtus, nervis
humanis intumefcentibus conducit. Tefies
C A P U T VIII in morbo comitialia quibusdam laudantur ;
caftoreo tamen minus funt eflicaces. Iecur
De Lutra.
in furno toftum ad dyfenteriar fuppreflio-
Ambrof. Utra ,
qua? & Lytra Varroni , vel Vaa $ nem commendatur Sedilia ex pellibus hce- .
Hift. i>i- J-^ Au«v feu folvendo , quod arborum ra- morrhoides levant. Pelles ipfte paralyfi,
Pr]'"" dices ad fluminum ripas fitarum diflblvat, vertigini, &capitisdoloriconducunt. Cal-
Nomen. v el Ibri gxvetv , a lavando , quod pifcem in ceamcnta ex iisdem dolores pedum miti-
aquis inveftigando , frequenter fe in aqua gant. Ex iisdem apud nos chirothecse vjl-
abluati nomen fortita eft. Grsecis vocatur lofae ad aeris injuriam coercendam con-
tvv$e/$, ab aqua quodin eademdegat;

,
fuuntur. Nec non ex pelle integra , cum
Aeolibus eAt^/j, unde forte Lutra. Suidas capite, pedibus & cauda femimanicae hye-
5uidasl.37. cum ea Ictim confundit. SylvaticusHy- males fiunt. Circa Differentias nihil fere oc-
currit. Congeneres videntur Lutrae Sari-
drian perperam vocavit. Gaza Lutria ver- ,
tit. AetioeftfctwviraS/-'"^ canis fluviatilis, comme , & Caryiveibeiu , animalia Ameri-

j- •
J*
Ambrof.
Hift. Diî-
_
quodcanis inftarpraedaminaquis requirat. cana. Saricomeme , non excedit magmtudi- ,-at.U .c.i 3
Defcriptio.
Corpore eft quamCaftor graciliore & lon- nemfelis,piloeftmolli, leucopha?i coloris
giore, capite canino, dentibus inftar canis pedes membranis quibusdam fukiuntur.
venaticij formaorisquadrata tindeW?^- Amphibiaeft. Caryqueibeiu alias#M , eft Marcgp. ,
,
r ,..
ye> ,. . Hifl-. Bran , • 1
ym Qvre ÔTw-@-,dicitur,auribus Caftoris, cau- magnitudme cams mediocns, capiteobro- gl L6.c. 9,

daoblonga, terete , &infaftigium deflnen- tundo quafi felino fed acutiori , auribtis
obrotundis , quce inferius funt cruri-
te j vulpinis cruribus > paulo tamen crafliori- 6c fitce ,
bus
nra.kixvji
t/itus aljrinq %/Hartnota,

Sciitrits &ettuus
JturmtL tftier
G/is *4lar.
*4£us JnJic r
Icltneumon. s. Itvtra,
'Ta.h lxvm
XtttfiZ Qtttr
îtulus *Marimts
Zet lCaB
Cafljr ~Fifrer
"Btlf.r
ftaclclfcltTvzin,
^jCyftrvc "jOarrt fcJiurein.
^tCerinaczus Jazl Sctvul Jjjzt

. ;
D E QJJ A DRUPED, io J
bus & pedibus Cercopithecorum more. tur , caput inter genitalia abdere , Echini &
Quinque digitos quilibet habet, quorum in- terreftris inftar , in pilam fe contorquere
terior brevior reliquis.Pilistegiturad tactum confpe&o aliquo animalipilos erigere, &
mollibus haud longis. Totum animal atri magno etiam fe cani opponere , felemque
eft coloris excepto capite quod obfcure , tribus dentium iftibus ftrangulare omne a- ,
fufcum. In gutture maculam habet flavam nimantium genus equos etiam & camelos
,
Vivit gammatis , pifcibus , farina Man- & adoriri , tot numero fcetus quotcanes eniti,
diocadn aquamadefa&a. De Su quod Am- ad Naturam & mores fpe£tat. Qua; de utro-
brofinus ad Lutram redegit, alibiagemus. que fexu apud /Elianum extantj& quomodo Arift.H. a;
1
vidti muliebriapati necefie habeant, fabulo- 6 c - 35-
-
C A P U T IX. fa funt. Ingemum multa teftantur. Pratdatu-

Delchneumone. rus fe in pofteriores pedes erigit : pra^dam
vero conipicatus , tranquillo per humum
Ambrofin. T Chneumoni nomen ab i%v<&etv , invefti- traftu fe promovet, &
tandem magno impe- Arift. h. a:
Hift.Di- '
9 c
' '
**-
gando , quod noxia diligenter invefti- tuadoritur. Hoftes fuos, nunquamnifiad-
gans, alimenta a vsnenis optimediftinguere vocatis fociis aggreditur. Contra afpidem
Nomen. valeat , impoiitum eft.Albcrtusfaittum ap- dimicaturus, inluto prius volutatus , in fole
quod pilis
pellat , & fuillis induatur , perpe- apricatur, donecquafi loricce munimentum
rzm ibm, & Anfchycamum. An Avicenna acquirat lutum defit aqua madefa£tus,
: ii ,
Thyamonem dixerit, ignoro. Manardus in pulverefe volutat. Gnarus teneras fibi na-
Alcafim vocatum putat. Grsecis eft v?&@* , resjolo caudse flexuin acerrima dimicatione
porculus/eu fuilliusjquod more fuis roftr um eas tuetur. Infervit & in Medicina. Lotium Fftts,
Bellon. ob- duminveftigat, femperinterrahabeat. Ho- cum propinatur contra

vacca? nigrse laclre
die tefte Bellonio Mus Pharaonis , feu -M-

fejy.1.22.
C.12.
, dolorem colicum. Cinis pelhs combuftar in jEgineta
gypti vocatur. Êlianus murem Indicum , aceto maceratus adverfus ferpentum idtiis L *• f*-- <=•
Defcripio. dixit. Alii LutramoJEgjipti. Magnitudine facit fi eo homines illinantur. Pilorum fuf-
,
j
eftfelis, fed longior 3 />//** inftar pili lupini fumigatio, contra lumbricos facit.
duris , albicantibus feu fubflavis per inter-
valla , & Roftrum habet ni-
leucophseis. C A P UT X.
grum, fuillum , auriculas breves rotun- & DeMuftelis.
das crura nigra, quinque in pedibus pofte-
:
rioribus digitos , quorum poftremus ab in- ARTICULUS l

teriori parte perbrevis eft. Caudam longam, De Mujlela vulgari.
& circa lumbos craffam.
linguam, Teftes ,
dentes felis inftar. Meatum denique extra

, Uftelarum duo fumma genera irive- Ambrofin.
Hift.Digi-
foramenexcrementiperamplum undique , niuntur.Suntaliae^«^4w &&Jylve- tac.l.i- ,
piliscin&um, pudendo muliebri nondiili- ftres. Hic de prioribus agemus. Nominis ori- c. 15.
miiem, quem, magno urgenteadtu, loco ginemquidamamure& telo deducunt, ut
excrementi interim claufo , aperire folet. fitquali mus longus. Telum a longitudine
Nomen.
Hinc fcriptores omnes indifcriminatim didum, omnium fere Lexicographorum
Ichneumones & mares & fceminas efle placitum eft. Alii a mure & itjiM quod eft lof\-
toeus. arbitrati funt. Ichneumonem vEgy-Sola ge. Figulus a pvq & c&k® furripio,quod mu«
AriftHift. ptus proferre creditur. Ideo Ichneumonem res e cavernis ad fe trahat.Graxis antiquis di-
Êgypti vocavit Ariftoteles. Haberi tamen citur yaXivi & in profa yn Kvj ^W £ ^»A«s»7^ a
& ex altera parte montis Atlantis ad Nili , lafte vel candore, quod hoc animal vel fe-^
capita, Vitruvius prodidit. Amphibium cundum fetotum vel fecundum partem can-
eft animal , &
ad JN iloticas ripas commora- didum fit: quibusdam xe$u quod vulpi ob ,
Cibus. tur. Vefcuntur muribus, ferpentibus, li- aftutiam convenire fuperius diximus: recen-
macibus JacertiSjChamadeonte^ranis, & aliis tioribus wît^cc. Circa Defcriftionem nihil Defcrigtiod
hujus generis. Aves, & inprimis gallinas ve- fingulareoccurrit. Vulgaris iftain lateribus
3ppian. hementer appetunt. Hepate Crocodilorum & dorfo eft rutila,raro fubflava, circa guttur
^yneget.
delettari, &ideo in dormientium ventrem femper alba. Corpus ei tenue, cauda brevis
3.
irrepere, communiter proditur. Ideo etiam Albertus de candida fcribens dicit , Ermi-
{ingularis inter Ichneumonem Crocodi- & neum elTe animal candidum figura mufte- ,
lum antipathia effe creditur , cujus ova in larum, & in extremitate caudse nigerrimum.
littore inventa frangit , iEgyptiorum, ne tot Dentes habetminoresquam mures/<?r parvu,
i.H.
&9.C.1 Crocodili nafcantur Adverfatur , bono. fedin comparatione ad alia animantia fatis
etiam afpidi ferpentum generi.
, & omni magnum.Inveniuntur paflim:fed albce,in re- LocuSi
Ventum maxime abominatur. Ideo eo flan- gionib.feptentrionalib.inprimis. In Maurita-

tegradum ad latibula accelerat. Mures& nia funt praegrandes.In territorio Tartefi ur-
Wem, In- ferpentesj more felium & muftelarum depo- bis extraHerculis columnas maxima:,u5: Sui-
'atium.
pulari, (ideo in Êgypto cicurantur, ) afli- dasau6tor eft.In Javaloca fylveftriaincolut.
duis collufionibusgaudere , ne frigorelarda- In Pordefeleneinfulalimites non tranfeunt.
O In
IO<£ HISTORIA NATURALIS
In Bceotiam delata? aut pereunt , aut ftatim detradis inteftinis ,. contra venenatoruni
aufugiunt. In cavernis , petrarum fiiiuris morfus commendat. Pulverem exficcata? m
fcenilibuS;& ftabulis habitant.Eft ex anima- morbo comitiali adhibuit Galenus. Mat-
Viclus. libus Tmptpayov Vefcitur ut plurimum mu- thiolus crematae cinere aqua fubado & illito
ribus, & talpis. Non abhorret a ferpentibus. vehementes capitis dolores mulcet , & ccu-
Tlin. H.N Infidiatur vefpertilionib.Incolumbariis ova
.
liscaligantibus inje£to fuffufiones emen- ,
L19.C.4.
iElian. H.
abforbet, &avium interemptorum fangui- dat. Marcellus ad catarrhumin faucesde-
A.l. 12.
c. 22.
nem fugit. Defunctos invadit , eorum o- & fcendentem, eandem diejovis, Luna decre-
culos effodit. Lepores deniqueinvadit. Vi- fcente in olla rudi, ita cremat, ut in pulve-
,
Generatio. fa qua: eum ore tenebat. Ore parere vulga- remredigipoflit, quemcum mellemixtum
ris fabula eft, ex illa quse de Galanthide Alc- patientibus exhibet. De Ufiu m Varm con- ,
mense ancilla in muftelam a Junone conver- fule Ambrofmum. Apud Portam legimus, P° « phy- r
Uterumhabere certiffimumeft. 1 6'

fa^conficta. femina rofa: cum feminibus finapi , pede
™f' &
'Antipa* Antipathiam cum corvo & cornice gerit ', mufteladntra ramos arboris infcecundse fu-
thia.
quodharumavium ova abforbeat. Gallinas fpenfa, eandeminfcetusrefolvere. Gefne-
AriftH.A. audita muftelarum voce fere exanimantur. riis tradit equum a fubitoj& perniciofo mor-
L9.C.1.
Cum catis decertat. Cum ferpentibus con- bo , Stacl) Germanis di&o correptum , por-
greditur,ramorut2evel foncho munita.his tione pellis Muftelma exhibita , a vetenna-
Natura deftituta, opprimitur. Ad Naturam Inge- & riisliberari. Quidamfemina cineribusmu-
mum fpeclat quod , earum fimus , fi per a- ftelse permixta per agros fpargentes mures
gros &
fylvas liberam vitam agunt mo- , a fegetibus abigunt. Alii m copiofa aqua
fchumredoleat quod ratione setatis varium
: fervefaciunt, & deco&ionem pofteaadfu-
colorem induant catulis vifum deperditum
: gandos mures a campis feliciter adhibent.
herbaquadamreftituant facile cicurentur, : Circa -D^^/^\ariantauthores. PHnius Difemnu
inprimis fi dentes allio confricaveris majo- : appellatione Muftelarum &iaida&Galen
raetiam animalia adoriantur Caveas dua- : complexus, dnas fpecies conftituebat , alte-
bus foraminibus munitas exftruant; quorum ram in domum tedis errabundam & dome-
alterum Septentrionem , alterum Auftrum fticam, alteram in agris& nemoribus ver-
verfus obvertitur fcetus fpacio unius diei in
: fantem&fylvaticam cognominabat. Caro-Figulin
diverfa loca transferant: cnm ferpcntibus lus Figulus, vulgaris duas fpecies ponit
, Jj m°uI°
denique foncho munitse
norinili ruta vel alteram totam albam , Herme llani , alteramftela.
congrediantur Qu ia in rabiem concitatur
. fecundum pedus & ventrem, Vifelam di-
morfus ejus lethalis eft. Ideo & vaccarum £tam. Ad easdem referuntur fequentia.
ubera, fieaattigerit, inflammatione corri- Rofila Albertifeu Guifelacujus excremen-
piuntur. Oleura in quo muftela compu- tum odoriferum Jguadrupes dtgitatum
eft.
truit , remedio eft: vel fi locus affe£tus pelle yanis maculis infignitum Salamandra di- &
Vfus. ejusdem ficca confricetur. Ariftides Lo- 6tum , forte qupd ob colorum varietatem
crenfis ejus morfu periit. Mexicani eas m Salamandra: ex genere lacertorum aflimile-
Cihis adhibent. Galenus fale confperfas & tur. Girella muris, genus in Auftria, magni-
exficcatas , carnibus leporinis refpondere tudine muftella;. Pelliones Itali nigriniti-
Galen. de fcripfit. Quantum ad Mcdicinam, Cerebrum lique coloris pellcm parvam ex regionibus
Theriaca
ad Pifon.
exficcatum adfert haud parvam Epilepti- frigidisdelatam oftendunt , hancque Roib-
co. cis utilitatem , tefte Galeno. Ventnculus co- leum vel Romulum nuncupant. Alii chwr-
riandro impletus demorfis a ferpentibus au- cam inter muftelas connumerant. G eorgius
Diofcor. xiliatur apud Diofcoridem. Pulmo in pul-
, Agricola in genere Muftelarum Vormcls
M. M. 1. 2 monis affectionibus efncax eft. Iecur verti- animantis Viverrafeu Furone minoris me-
c.24.
girii&epilepfiseprodeft. Quia decrefcente minit & Cardanus Lardirom. Idem Ge-
,
luna minui dicitur, crefcente augeri, Epi- nettam quandam muftelam efle ftatuit.
Glycasl. 1 . lepticos quoque,tefte Glyca, juvat. Telcon- Chiurcam vero ita Scaliger defcribit. Vi-
Annal.
tra omnia veneficia falutare deprasdicat verra: inquit,eftfacie &
magnitudine, capite
Phnius. Matthiolus eodem cum fuccofce- vulpino, fub terra habitat, Fcecundiflima
niculi mixto , in auferendis oculorum nube- eft, duodenos parit exiguos. Caudaeite-
culis, &incute emaculanda utebatur. Virga nuis paene glabra. Ipfa pilo atro. Catulos
exficcata fingulare eft ftranguria laboranti- inburfafubalvoobtenfa fecum fert. Eft&
bus remedium. Tefttculi & Uterm, more la- Afitcana mufiela^ quas apud Clufium ita de- Ni e .-emb.
pidis aetitisjcetum xn utero cohibere dicun- fcnbitur. Erat , inquit hoc animalculum H E 9- ,
-
- '•
c 32 ' '
tur. Sanguinem cum fucco Arnogloffas in majoris muris feu gliris non prorfus adulti
mitigandopodagraedoloreextollit Lonice- magnitudine corporis forma muftelam
, &
Galen. de rus. Galenus parotidibus eundem illinit. fciurum quodammodo referens. Nam ca-
compof.
medic.f.I.
Fimum mellQ exceptum& cum farina lupi- pite & caucla longis pilis prar dita fciurum
l.
3 .cz. norum velfcenu grascimixtum , ad ftrumas armulabatur: illam quidem attollens, mi-
difcutiendas magnifecit Matthiolus. Eft & nimetamen fupra caput retorquensut il!e,
tota m ufu. Diofcorides fale inveteratam. fedinaltum nonnunquam valde explicans.
Co-
^Tal.zxrr
Jiuflela. -yiefel
^Putorius lltis
^Taxus fuilla
Torcellus Jndicus
alius
IHjfirL
,
, ,
Comedcns clunibus fciuri inftar infidebat, dies cceci funt, & die quadragefimo poft
anterioribus pedibus cibum tenens ver- & acceptam vifionem ad venationcm profici-
fans. Inutraque mandibula binis longiori- fcuntur. Ad iram provocata? excrementa
bus dentibus in anteriore ri&us parte erat alviodorata egerunt. Cicurati in capfis li-
prjeditum: aures fere orbiculares habebat gneis plurimum temporis dormiendo con-
& pilorum colorem varium a fpadiceo, fumunt. In Gallia Narbonenfi utuntur eis
fufco, & albo, fingulis coloribus a capite in cuniculorum venatione. Alibi, incxtm-Differmiit,
adcaudam, fecundum corporis longitudi- hendis de nidis parietum , inaccellis inpri-
nem virgatim & radiatim excurrentibus. mis, aviculis. Pertinet ad eam Viverrse in cluf Exo *'
.
-
Summa venuftas erat in cauda , fimilibus infula Zeilan genus , ferpenti coronato ini-
coloribus etiam virgatim diftin&a cum , miciflimum. Quoties adverfus eum dimi-
; nt dicebam , illam interdum valde explicat radicem ligni colubrini pramordet.
,
caretpavoniscaudaepa^neinftar. Pedes in Nec alterius eft generis animalculum iilud

quinquedigitoserant divifi, quaternos an- quod Agricola Uamefter vccat. Majus eft Agrfcola
trorfum fpe&antes eorumque binos me- ,
mufteladomeftica. Color dorfi leporinus, f^Zt
dios longiores quintum autem brevem
,
ventris niger , &
laterum rutilus. Pedes
calcari non diffimilem retrorfum fpe&an- breves. Multa frumenti grana in fpecum
tem. Omni cibo ipfi objetlro indifferentcr congerit. Ager Thuringias eis abundat.
vefci intelligebam , prsefertim vero pane Tutorim , ab odore nomen fortitus eft. Sem- Ambrbfm.
deleclrari: ferox noneffe fedfacile cicurari per enim putidum ab ore halitum emittit. *[,£»;&?$
& domefticum fien , ut libere nullo vinculo Quidamlchtimdixere, qucd pifcibus val-
adftri&um , quo vellet vagari , permitti de dele&etur. Scaliger Catum fcetentem,
poffet. In naviquavehebantur, tam cicu- ni fallor, dixit. Corpore Marte eft fimilis,
,
rahaxanimalia evafere, ut nautarum finum fed major. Circa collum anguftior, circa
&: caligas fubirent. Nierembergius Mufte- imumventrem latior, in cauda& cruribus
lam Lybicam vocat. nigrior, & ad latera flavior. Pellis duplici
pilorum ordine conftat. Alii funt brevio^
ARTICULUS II.
res & flavij alii longiores & nigri. Crura
breviora efle, a quibusdam
finiftri lateris
De creditum, fed ipfa eujntya, repugnat: /»-

Muflela fyhefiri (f
coltrnt horrea ftabula, fylvas ,
, ripas. &
Putorio. Vittitant muribus gallinis , avibus, quibus
,
ftatim caput auferunt , pifcibus , ranis, &x.

Ambrof. A Uftela fylveftris quibusdam, Furo, ,
Tempore vernali pelles graviflime olent:
/f
Hift.Digi-
"C
-^J-Furus &
FuruncUlus feu Fure&us, hyeme non item. Albertus meminit cujus-
i6 " feu quodmore furis noclru furripiat -, feu a dam muftelas quam Noerzam vocat magni- ,
Nomen. fureo id eft, obfcuro colore , quod fubter-

,
tudine martis. Pih ad colorem lutrse acce-
raneos meatus &
cuniculos ingrediatur & dunt. In remotiflimis nemorum penetrar
cffbdiat, dicitur: aliis Viverra , quodvi libus latet , & putidum odorem de fe e-
verruncet , id eft animantes a cuniculis ex- mittit.
pellat. Graxis eft li&ai , &

per aphserefin
CAPUT XL
scTjg , forte &w £ iKlipa ab ave hujus nomi-
nis cujus colorem pilus ejus semulatur. Gra- DeMarte& Muflela Zihellina.
paldus pholitam vocat , Gefnerus pholeu-
tam, &re&e, legit. (pctteoi apud Gra^cos Artes a ferocia nomen accepit. Eft Ambrof.
\ffcripio. luftrumeft. Author de natura rerum, co- enim Martia. Alii Martam Mar- & gitj*z^!l|
lorem ei effe inter album & buxeum me- terumvocant. NonnulliFoinam,Gainum, «
dium ventre albo , oculis rubicundis , mu-
, & Scifmum. Dentes habet candidiflimos
fteladomeftica majorem. Ariftoteles cor- insequales &
afperos. Canini in utraque
poratura catelli Melitenfis facit , in pilo mandibula eminent;quibus fex exigui diver-
vero , forma albedine partis inferioris
, £x altitudinis interjiciuntur, quiinciforum
multum a Muftela vulgari difcretam. In munus obeunt , cum hac tamen differentia
Zecus. Italia , Gallia, Sc Germania non reperiri quod incifores mandibulse mferioris perexi-
Gefnerus prodidit. In Africa tantum elTe, gui fint. Molares, quorum o£to,funt ferrati,
Strabo. In Anglia haberi multi perhibent. triangulares quidam. Ultimi in fuperiore
riBus. ViSHut melle pifcibus columbis, carne
, , & oris parte multo caeteris interius funt, nem-
cuniculorum , quam maximopere appe- pe,in ipfo palato Severino circa interiore fe- Zootom.
tit. Fceminx libidine correpta? nifi fe mari
commifcuerint inflatione correptnz pe-

,
, quentia funt obfervata. Sub cutem fira ner-
vex extenta? numero & fitu
, coftis omnibus
? ^ m '
\mtatio. reunt. Coeunt more felium. Septem vel refpondentes. Câutemnum. 1 4-. Membra-
o£ro catellos unica paritura edunt dum : na nulla carnofa Mufculi abdominis inter
:
tamen fpacio quadraginta dierum utero duas peritonad tunicas ideo videtur pe- •,
gefferint. Fcetus poft partum per triginta ritonaûm craflum'& denfum? nonminus
O 2 quam
io8 HISTORIA NATURALIS
quamcorneatunicaoculi bovini. In longi- Martem cum quatuor catulis comprehen-
tudine per eam lineam, qux refpondetum- diffe. Gallia Martibus abietum caret ex :
bilico carnofum erat fed non late & in infi-

,
Poloniadeferunturaliquando colore fufco
raa fui parte. Omentum ventriculo inferne diluto. Dicuntur prxter cibos muftelis fuer
annexum inteftinis & lieni fed lien parvi-
, tos, fruticibus etiam vefci. Excrementa
culus fatis parte finiftra ventriculo appen- Mofchum redolent. Facile cicurantur. Ha- ^nod.1.3
ima"
fus omenti parte adalligante. Ventriculus
, bebat cicurem Gefneriis 3 canis quo cum C0{J
amplior, quam pro pufillo corpore, conftans nutriebatur amantiilimum , quem in itinere
duplici tunica, fed externa albidior & le- fequi folebat. Vinculis foluta circa aedes
vigata interna , utraque tenuis. Inteftina re- vagabatur , &: femper redibat , fupina quo-
trorfum annexa fpins per membranam. que cati rituludebat. Infida tamen eft: ideo
Nullum ccecum inteftinum uniformia , nonnulli fuadent , ut canini dentes ampu-
omnia. Vefica urinaria oblonga tenuis fed , , tentur, Pellis eft in ufu. Ex illa quae fub Differm\*.
ventriculo magis , re&o inteftino incum- gutture , falutares capiti pilei concinnan-
bens. Hepar feptem fibris conftans, quarum tur. In Canada mulieres mfantes fuos eis
inflrma qusedam trifida , velut pes pulli, 'infuunt. Dua* ipfius funt ffecies. Altera
media fic triangularis figurse , vense cavce Domeftka pilo fulvo nigricante veftitur ex- ,
per membranulam parvo fpacio annexa.ito cepta ea gutturis parte quae albicat , quam
dexter fuperior. Emulgens finiftra longior pelliones Fainam vocant. Eft corporaturse
quam dextra, utraqueabarteriamagna ena- felis , fed paulo longior
cruribus ungulis- ,
fcens,avenacavanonitem: Dubiustamen quebrevioribus. Perruravagatur,gallinas

fum & nefcio , num per injuriam non ob- jugulat , &
ova exhaurit. Altera &fyhe~.
ferim. Ad cavam venam hinc & hinc glan- ftris pilo clariore &molliore, guttureluteo.
duU fubrubrce feu flavse, feddextrafuperior Ex his alix fyfvas fageas ,quernas & ilignas ,
annexahepati pervenularumfurculos. Vena inhabitant : alia^& abiegnas. Circa Amtrofin.

piceas
ca<va multos fpinas ramos mittitperlumba- lacum Bregantinum dicuntur verfari quae ^' Hlft
rium mufculorum intercapedinem , fic & nocl:u lucent. Muftela Zibellina Ariftoteli c .
j
19.
"
magna arteria cavae fubdita. Vafafyermatica ex quorundam fententia fub nomine Sathe-
arenum medio defcendunt, fedparte ima rii, fub Cebali Nipho venit. Alciatus^-
linduntur utrinque, quorum alter ramus remSarmaticum & Scythicum vocat. Agri-
continuus tefti fit , abdomen extra perva- cola paulo minorem Marte facit totam ob- ,
dens. Penis a ligamentis coccygis nafcens fcuro colore fulvam pmerguttur, quod ,
cartilagineus & durus inftar oilis , fumma cinereum Inveniuntur in partibus fe-
eft.
fui parte contortus utterebella ; amiclrus fua ptentrionalibus &
extremis Mofcovitarum
tunica , quse juxta fui principium valide ad- fylvisj fed &
in Lithuania, alba Ruflia , &
hrerebat , in eXtremo perforatus , ut acus locis mariCroniovicinis: ut&in Lanceru-
ureter dexter infertus veficae fuperius, quam ca Scandinavise fylva. Prxftantiflimsefunt
linifter nervus fubtilifEmus defcendit re-
, pelles quas Tartari &: Lapones mittnnt. In
£tus adalligatus dextero lateri cavae venx , regni Congani provincia quadam copiam
inferens fefe in principium cavse. Nervulus ipfarum dari , defcriptionis Guinese hiftoria
item ad orifi-
alius latere finiftro defcendit teftatur. Infidiantur aviculis diim in opa- ,
cium fuperius cefophagi. Diaphragma ad cofaltu latitant. Animalia funt natura agi-
fines hepatis oblique defcendenS eadem illi lia& femper inquieta. Obfervatum eft pel-
parte connexum. Inferitur vena cava in les ipforum in imo arcae repofitas & aliis ve-
dextrum ventriculum cordis prope auricu- ftibusonuftas, poft triduumplus minus in
lam dextram quae nigra & plena fanguine,
, fummum afcendifle. Si mambus traclrentur
maj or quam finiftra haec autem alba & ex-
: femper a?quales remanent. Pracftantiores
fanguis. Eadem cava varie in pulmonem quibus pililongi & ad nigredinem vergen-
,
confpergitur parte dextra. Arteria magna tes. Soliexpofitascorrumpuntur. A blattis

jnferta in finiftrum cordis ventriculum,dum prsefervabis , fi fa*pe concutias ,ckramisab-
fe contorquet ac fle&it ad inferiora : Vena fynthii involutas , reponas. Pretium ilhs
cava dextrorfum pulmonem parum fuper- ingens, Quadragintapelles mille coronatis
grefla fefe contorquet divaricatur in fex & emptasvidit Agricola. Semimanicam hye-
ramos , fitque a<\jy(& , afcendit eadem fu- malemexiisdem concinnatam quadringen-
perne ad utramque mandibularn inferio- tis libris Bononienfis monetas Ambrofinus.
rem. Pulmo dextrorfum quatuor conftat Incolse Obdoriae eas idolo fuo Zlata baba
fibris minoribus , finiftrorfum duabus majo- difto , ofFerunt. MagniTartarorumCha-
ribus. In Septentrionalibus regionibus ut mi tentor ia, iisdem fubduci , M. Paulus Ve-
plurimum inveniuntur : in Germanise Al- netus teftis eft.
pibus quae meridiei &
Italise obvertuntur.
Incolunt magnorum sedificiorumtecla nec ,
non faginas & abjetinas fylvas. R etulit qui-

damrufticus Gefnero, fe in praealta abiete CA-
T<th ZXtr
Ccr/tu±as
^Canhdrl, ^Cmufleitt
Curuai^ ftrcefy TnJu^
concretum & aeri expofitum , fuavita-
C A P U T XII.
rit :
tem gratiflimam acquirit. Nonnulli fperma

De Genetta , &f Animali animalis effe voluerunt. Colligitur coeh-
leari argenteo , asreo , vel corneo , fingulo
Zibethi.
quoque die dracbmce unius pondere. Ma-
AmbroC A Nimalis quod Genettam vocamus ho-
, , jorem zibethi copiamfundit, fi, antequam
Hiit Di- xA men U nde defumptum 3 ignoratur. fit , colligas , virgula exagitetur , ut in iracun-
Qiudam quia Hifpanicum eft abaliquo
, , diam prseceps feratur. Alii fponteeertoan-
ibid. loco appellatum , credunt. Alii Cat- ni tempore incalefcere , & liquorem odori-
tum Hifpama , quidam Genethocatum vo- , ferum e genitali ejaculari fcribunt. Col-
iSionnulli Fantheram minorem Oppia- leclum in vafe corneo melius diutius &
ni opinantur. Minor eft vulpecula. Cor- quam alio fervatur. Sunt quidam Ulyflipo-
Icant.
pus totum maculis nigris eleganter diftin- nenobiles, quorum ex zibetho reditns, ad
guitur nam reliquum fufcum vel cano fuf-
: ,
mille &; quingentosaureos afcendunt. Vfum Jî0\
° 0<1 '
7 '
cum permixtum eft. Tota pellis molli & taminMedicinaquamalibihabet. InColi-

denfo pilo & lanuginofa, non ingratum odo- ca efFecTrione granum unum umbilico inun-
rem fpirat. Reperitur
Hifpania , quiin & gitur, panecalido fupra pofito. ACrollio
dem circa aquofaloca
inde vi£tum quse- , tit mvertigine&apoplexia commendatur un-
rant. Semimanica hyemalisex illiuspellib. guentum,cujus compofitionem & hic fuccus
conftans viginti quinque, imotrigintalibris
,
ingreditur extremitatibusnarium,tempo-
,
Ambrofin. monetae Bononienfis venditur. Animal Zi- ribus , & vertici illitum. In uteri fuffbcatio-
E z .c'zz ^^quodantiquis forteignotumeft 3 mo-
i.
nibus pudendo afFricatur. Adulteratur fel-
Scalig. Ex- derni Grxci Zapetion Scaliger catum z>ibe- , le bubulo , ftyrace liquida , & melle. Paran-
JI1
thicum, Ludovicus Rpman. felem z,ibetht,
'
tur exeo pulveres Cypni, fapones, aqua?,
alii Shettam feu Ctvettam Catum fyfoe- , & olea, eflentise, funitus, de quibus confule
Jfrem 3 Gy\lius Panthersegenus quod veteri- , Ambrofinum.
bus hax fola odorata ferebatur , Bellonius
Hyenam -veterum , vocant. Armatur denti- C A P UT XIII.
bus & pilis afperioribus. A capite ad initium
integrum hominis brachium ada>
De Leport^.
Icauda? quat altitudo crurum ufque ad pedes ad
: T Epus Ifidoro dicirur quafi Levipes , ob JM or j
°"
•*-' currendi celeritatem j vel quod mollifli-
trientem brachii reducitur. Magnitudinis
fere eft vulpinae , colore lupino maculis me propter villofos pedes incedat: aliisab
nigris refperfo infignitur. Folliculumcirca Êohbus Bceotiis qui antiqua voce , animal Van-o .
de
inguina geftat , in quo odorarnentum Zi- hoc, XiTny. indigitabant , defcendit. Dici- ^/ 3"
Rondekt. bethum di£tum , colligitur. Rondeletius tur autem ita quali Aeic*)g7n>{)<£> i^p &> , quod iômm-
1. ITiT. ^dd idit, riftu efTe oblongo inftar Taxi , lin- lubrice eat , nec facile fit eum apprehende-
gux non tam fcabrse ut felis. Reperiuntur re , aut retinere. Scaliger tamen Ai-m^/g 3 &
in Pegu regno Congitano , China, Camba-
,
Ai77spj>ig legit. Aliis GrKcis dicitur A*y«oV,
ja , fylvis^thiopise , quod apud Leonem Xdymg , Xctycog Atticis , Auyog JonibllS , UD
Africanum legimus. Advehuntur & ex Euftathius docet. Vocatur &
âz/V^?, a pe-
JEgypto , ubi copiofum partum enituntur. dum villofltate , JJbeâtAcV, ^?o|, & Tst^v^g,
Ex Hifpania in Italiam deferri , non male ftnedubio a curfus celeritate. Cretenfes
,
Cardanus fcripfit. Deleclatur crudis carni- Lepores mwjvco; vocant. Albertus Lepo-
bus & muribus fylveftribus. Romae apud rem Trochum Ariftotelis interpretatus eft.
,
CardinalemGaleottum carnepipionum ale- In Defcriptione non eft quod immoremur, &#?¥"'

batur. Comeditetiamdulciaria & oryzam Caput habet breve &: rotundum colluman- :
cum ovis. in China , lignum dulce quod Co- guftum, rotundum, molle, oblongum j aures
maron vocant , fi idanimal eft , cujus Pigaf- fublimes ifcapuUs reftas & laxas petlm non :
fettainitinerariofuo meminit. Adeo cicu- carnofum -.Jpinam teretem ventrem depref-:
ratosRomae &
Mantuas vidit Scaliger, ut fum Crura levia, quorum
: priora exiguoin-
innoxie fuprahumeros abhominibusgefta- tervallo diftinguunturipofteriora,infra genu
Bellon. rentur. ConfulFlorentinorum Alexandriae inflar literaeAdivaricantur: Corpm denique
lz
'
a<^ e ° m i tem habebat, ut cum hominibus col- totum flexile. interiores partes fi fpectes,
S*o?
ludens nafum,aures,labra,dentesfinenoxa
, CorrpCi datum maximum : illisvero , qui
apprehenderet. Ab ineunte setate humano circa Briletum Thernen , , & in Cherfonefo
la£te educabatur. Excrementum quod ex ad Propontidem vagantur quique in Sy- ,
loculo circa extremam abdominis partem cino agro circa Bolbam

, duplex PHn. h. n. verfantur
-I ix i7
intrafemora, cavernis & anguftiis inftrucTro jecur, feu quod revera tale fit feu quo adeo ,
' '
dimanat, primd eft album tefte Fallopio, , flflum eft, ut duplicati jecoris faciem repra:-
progreflu temporis fubluteum , tandem ni- fentet. Oculi fub angulo anteriori cartilago ^°"°™*
grefcens. Primis diebus hoc odoramentum latior eft vermiforme corpus cerebello po- p.309.
:
grave eft, namque mirandum in modum fe- ftremum corpusconcameratum inaliis non
:
O 3 obfer-
118 HISTORIA NATU R A L I S
obfervatum os auriculse tenue pellucidum-
: breviores & latiores , canibus perfequenti-
Ariftot. dequeutfelis. Inter animantia dentata , uni- bus committere ,
re£fo> itinefe fe quando- &
partib.ani-
cum que ventrem habentia , folus coagulum que ad decem millia paffuum currere. Ini- in \micitia:
i 5,
'
obtinet. Reperiuntur paffim , tam calidis micitias gerunt cum aquihs corvis mufte- , ,
lis , vulpibns & canibus. Vivunt ad fepten-

q U am Ex Lybia
Locus.
frigidis regionibus. albos
delatos reliquit Paufanias . In infula Indica nium. Êtas ex cavernis vel potius fifTuris Mtat;
Mazzuadi&a utab
, tanta ipforumcopia, fecusforamen excrementorum colligitur , fi
incolis paffim interimantur , fi Ferdinando Archelao &
Alberto credendum. Vocem rox .
Lopezio credirnus. In Atho quoque monte habentacutam. Philomelx author gemitum

Ovid.1.2. tot, utOvidioinproverbium abierint. In- appellat. Ad Naturam pertinet videndi fa- Natura*
*"
c °lunt tam cu ^ t3L quam inculta, iltatamen cultas eximia nam dum dormit oculos aper-
:
mandT
tos tenet auditus acerrimus nam & ad le-
'
prsecipue , quse a venatoribus non frequen- : :
tentur. In Ithaca non effe, nec vivere illatos viflimumfoliorum motum concitatur &fu-
Anftot. h. prodidit Ariftoteles. De Victu leporum ita git Utitur etiam auribus tanquam incita-
:
a. L8.C.29. eleganter Bargeus mento ad curfum , quibus eundem dirigit &c

Vecerpunt Uti turgentia graminacampi, moderatur, Dormiturientes, necavernado-
Et culmosfegetum, ejrfibras tellure repoftas cus deprehendatur huc illuc difcurrentes, ,
Herbarum , ejf lento morfus in cortice veftigia primo difturbant tandem magno ,
figunt, faltu in cavum profiliunt j ubi decumbentes,

Arboris , atque udos attondent undiqueli- fa^men ilibus fubjiciunt cruribus prioribus ,
ut plurimum juncfis,& auribus fuper utrum-

Nec parcunt ftrato pomorum , aut glandis que humerum demiflk Cavernis egreffi,
acervo, libentiflime ferenis diebus apricantur. Lo-
Aut vicia , aut milio , autprocerafrondibus ci natalis tam funt amantes ut nullumpere- ,
grinum admittant. Facile cicurantur , &: ni-

Pracipue grat& fylveftria gramina mentha. mis pinguefacli intereunt: at levi data oc-
,
ûaque colunt riguas incultafyftmbria yal- cafione vincula effugiunt , & ad priftinos
Cynegct
I.3.
les 3 moresredeunt. In fylvisraro pinguefcuntj
Et vagaferpilla , &p%leginobilegramen forte quodfibi metuant. Ad ingenium fpe- mgmiim»
Percipiunt. ftat , quod hyeme impendente cubilia in lo»
Gmmio. Commifcentur averh* , ut omnia animantia cis apricis conftituuntjseftatead A quiloneni '
quse retro urinam mittunt. Solvuntur quo- cubant: quodadpabula longinqua profici-
cunque tempore anniin libidinem: Xeno- fcuntur , ut longo curfu exerciti pednm ce- ,
phon tamen Pollux verno potiffimum & leritatem firment: quod,ut venatoresfallant,
tempore congredi ftatuunt. Poft primum per flexuofas incedentes vias , frutices o-
congrefiiim fuperfoetat , utverePoetafcri- mnes evitant, ne pili iisdem affricati, odorem
pferit. canibus pmereuntibus prsebeant quod ubi :
Prelis amans , gignit foetus , laclatque te- fegnes adperfequendum canes vident, lento
nellos gradu properantj ubi urgere citatiflimo ,
Dumque fuperfotat,dumparit ; ufquecoit. curfu feruntur quod denique a venatore

:
Non eftergo mirum , catulos pragnantes in agitati intcr glebas. quae funt ejusdem fecum
diffecto lepore inventos , quod apud JElh- colorisj ingenioselatitant.In Cibis eosjudar-
num legimus: necmirum, Aftypakeam ex is guftare nefas at : apud gentiles , poftquam
geminis leporibus tempore Antiochi Go- ,
abAttalico Cydonienfiad epularum appa-
brevitempore, tot leporibus fuiffe re-
natae, ratum deduclri funt, in deliciis femper fuere,
fertam , utintra annuum fpacium plures fex adeo inter mattyas caro leporina poneretur,
ftthen.Di- millibus caperentur, utapudAthenxumle- formofitatenque vultus conciliare credere-
pno ' 9>
'
gimus totamque Geronem Scarii maris in-
:
tur. Ideocerte Alexander Severus , utin
fulam olim leporibusvacuam, intra breve Lampridio legimus, iingulis diebuscome-
tempus apragnantelepore, fcetu occupa-
, debat &
aliquod hujus veftigium apud
,
tam fuiffe. Enituntur in locis nemorum fe- Martialem ad Galliam habeamus. Cxte- umhllf,
nunc duos , interdum tres ali-
cretioribus 3 , rum cujus fit caro harc temperamenti , non Epi S- 3 °'
Sexus. quando quatuor catulos. Sexum fic optime , eft quod multis difquiramus ; fola diftin-
agnofces, fi confideraveris, fceminam effe dioneres confici poterit. Bimeftres tri- Bmjer/n. ,
capite oblongiore, corporaturacraffiore,au- meftres, & ad fummum femeftres opri- ^lk^ W ,
ribus oblongioribus , pilo dorfi leuco- & mi funt fucci & facilis concoclrionis. An-
,
phaeo, ad nigredinem vergente , canibusque niculi & adultiores craffum fanguinem ge-
perfequentibus femperfuam regionem cur- nerant. Vifi tamen venatores, quorum quo-
rendo circumambire &pereundem locum tidianus leporina cibus
,
, quitantumabeftut
pluries tranfire marem vero humeros habe-
:
mcerore diftraherentur, ut etiam lartitia per-
re rubentes, in quarummedio pili oblongio-
funderentur. Qnodautem Cato , Cenfori-
res, obferventui- caput brevius obtulius, & nus oleribus &
carnibus leporinis segrotis
pilos barba: &
palpebra? longiores ; aures ali volunt , de catulis forte intelligendum
eft;
DE QÛADRUPED. ni
eft. Meliores vero iis qui ad aquas degunt, lis repertas addit. DijferentU a colore, quan- Diffem*
illiquiin montoiis & planishabitantes , fer- titate, pinguedine, eo loco fumuntur. Ra- "'*•
pillo 3 pulegio , &
aliis vefcuntur. Maxime tione colons , funt alii cyanei , aliiin terris ni-
etiam urgente bruma in cibis commendan- gris fufci , alii in rubris rutili. Oviedus in
tur. Prseparandi rationem vide apud Am- America quosdam vagari fcribit , quorum
brofmum. In Medicma nulla fere pars eft dorfum leporini eft coloris, reliquum corpus
.
qux ufum non prabeat imo &c excrementa : album, latera leucopha:a. Obfer vati, ut Pli- Plin. h. n*
18,0 575 1' ' '
Galen.l. i r -
eidem inferviunt. Caput uftum cum adipe niusprodit,albiinAlpibu« &infunimis A- ,
defimpl.
mcd. fa-
urfino aut aceto alopecia: mederi , Galenus nanix vallis montibus. Gefnerus quoque
culr. reliquit. Cerehrum dentitionem infantum candidum vidit , cum pilis in fummitate au-
promovet,fi gingivxfxpiuseoillinantur :ex rium nigris carnemque cateris teneriorem
,
vinopotum , urina: incontinentiamcohibet. expertus eft. Magmtudmem quod fpecfat.

Cor quartanariis alligatur : pulvis ficci cum Elymad vulpes corporatura adaequant. In
tertia partemannse thuris epilepticis a Sexto Macedoma & Gallia trans Alpina funt ma-
in vino albo propinatur, feptem dierum fpa- gni; in Italia& Hifpania minores. Pmguio-
cio, P^/ôculisdolorearTecl:is fuperponi- res in Pannonia infcriore quam Italia Ma-
tur. Hepar cceliacis cum vino auftero pro- nardus obfervavit. Qiiantum ad odorem^ di« Ambrofin.
pinatur. Fel iaccaro exceptum gemmas & citur quoddam Leporis genus ita mofchum „£ ovip^r"
oculorum nubeculas delet. Coaguli fi ab ani- redolere, utcanes perfequentes infuroremc.z3.
mali quod nondum quicquam pra:terlac de- agantur. AZocofuntmontani, campeftres,
guftavk, & adfolemvel infumo exiicca- paluftres , Italici, Gallici , Hifpanici, Indici.
tun%eft magna prasftantia. F luxu dy fente-
,
Montam a cacteris nigritia, magnitudine , fe-
rico laborantibus a Diofcoride propmatur. rocia , & denfiore pilo difcrepant. Italici^
Spinas partibus inflxas extrahit,fi cum thuris fecundum Varronem , funt pnmis pedibus
polline ', &
vifco querno mifceatur. Ad humilioribus , dorfopullo, &ventreafbo.
puncliones ferpentum adhibetur. Viricon- Gallm ut plurimum candidi vifuntur. Hi- ,
greifum &
fceminae conceptionem juvare fpanict cuniculos complecliuntur. De Indi-
perhibetur. Diofccrides potum fcetum ne- cis ita ierembergius. Leporem CitU vo- Nieremb. N
Renes co&os in lithiaii Matthiolus cant Barbari novae Hifpaniê. Similis noftra- ft Exot '
careait.
9 C p"
*
"
cxhibet. Inveterati &

pedibus alligati poda- tibus eft forma atque alimento, fed auriculis
gram levant , fi Olao Magno fides eft. Ex pro corporis magnitudine longiilimis latilli-
Matrice medicamentum ad fceditatem con- misque. Intexi folentejus piliab indigenis
ckandam Qj.jercetanusparat: eademinve- veftibus & linteis, quibus utuntur palliorum
f cx malis commendatur. Camem in oleo loco. Brafilienfes Cotias nominant animalia
fnxam Albertus in dyfenteria & inteftino- qusedam magnitudine forma fapore & , &
rum ulceribus per clyfterem infundit. Iis- leporum, rufo colore, parvis auribus , cauda
dem fangumem aftatum. Diofcorides propi- fere nulla. Majores funt ejusdem fere fpe-
nat: quidamcumfarina hordeaceamifcent. ciei quas Pacas vacant , roftro tereti , ad fa-
,
Lac mulieres fcecundas reddit. Adeps extra- ciem felis, fufco colore, candidis maculis
hendis fpicuhs cum floribus fabarum infer- interftinclo :neque carne tantum fed co- , &
vit. ffens appenfus dolorem dentis mitigat. rio ipfo pra^tenero : ideo in delicatiores epu-
Talas feu oiliculum illud in pofteriori fuffra- las expetuntur. Amatus Lufitanus quoque
gine leporis incolicaahectione funiculo ex
, tradit animal facie magnitudine leporis &
pilis leporinis a Marcello alligatur : pulvis inlndia v^gari, quodincola^ tamdiubacu-
adverfus colicam feliciter bibitur: aTrago lis ca:dunt, donec moriatur. Mortuum pelle
mulieribus ut facihus pariant in liquore ,
nudant, & carnem ex ictibus lividam conte-
fiillatitio pulegii propinatur in Epilepfia, : runt,manibusque quafi ad paftam redigunt,

cumvifcoquerno , margaritis , corallis, & quam pe}libus ejusdem animantis involu-
femine paionia! prarfcribitur. Urinam deni- tam, Mofchumnominant.
qntiin lithiafi valide provocat. Pdtis cera-
turrrad hernias ingreditur. Pili coercendo
C A P U T XIV.
fanguini undecunque mananti inprimis ex De Cuniculo.
naribus confert. iW<?.favivo abfciffiin do-
lorem podagrico applicantur. Urma hydro- C\ Uadrupes quod Cuniculum dicimus , a Nomen.
picis cum fpica nardi utiliter propinatur. ^S^cuniculis quos fub terra fodit &: inhabi-
Stercus a mulienbus geftatum conceptio- tat nomen fortitum eft. Ab aliis vocatur
,
nem impedit,fi quibusdam credimus: fi Mat- lepufculus, ab Êliano parvus lepus. Re-
thiolo , fubtus immiffum nimios menfium centioribus Grsecis eft wva^ aliis fraavTryg
fluxus cohibet & humentem uterum exfic-

,
quem Plin. a cuniculo &c leporediftinxilfe
cat. ro//V^d||matipulvis , ex vino tepido, videtur. Strabo ycuwpvxxs âyJo^ lepores sn-abo.
Gco§r "
3 "
calculofis pfepinatur. Ad eundem affecTium foiforesnominavit nec nonAe^^<^,forte :

'
Mont^ n. Montagnana electuarium componit,eidem- a voce Ag£^/V, quae Grsecis antiquis o £ 'o®im<;
Ancidoc.r. 2
que lapidem judaicum , & fpongias in lapil- ^'^?,ferpentis fpolium. Hinc Cuniculus
recens
d

recens natus & adhuc impilis Itberis Ube- , , ftudio infefti funt ,ut alter alterum quandd-
ris & laurix appellatur. Hermolaus in Dio- que aunbus, quandoque pedibus mutilet.
fcoridem ^^nomineindigitavit fortea , Facile tamen manfuefiunt. Obfervavit Car-
vocabulo d$ct,7ruv(&h quod rem qux minime ,
danus quendam qui canes ultro perfeque-
poteft confumi denotat. Fcecundiflimi e- batur. Terram afiidue fodientes , fpecus
nim funt. Erotianus Xipomiov vocavit, qud multifores fibi Quare M. Varro
parant.
annonrepenuriamfaceret. Ckca Deferipuo-
Difcripio. reliquit , in Hifpania non incelebre oppi-
nem non eft quod*laboremus. Notiilimum dum in loco arenofo asdificatum , adeo a
Zootom. enim eft animal. In fectofequentiaSeve- cuniculis fubrutum fuiife,utincolce mi-
alio
Democnt.
r nQ ^
-
m
bfervata Mufculi omnes abdo- . grare coacfi fuerint. Ex cuniculis nonnifi
minisinter duasperitonad tunicas difpofiti, mane & vefperi egrediuntur
nec longe ab ,
firme ipfis adhasrentes. Inteftinum rectum iisdem abfcedunt. Foveas in quibus ftabu-
fatisexile. Cor exile : hepar magnum , renes lanturarenacooperiunt , ne a transeuntibus
magni , lien oblongus magnitudine refpon- deprehendi poflint. Caro cuniculorum te- Vfum.
dens parvse hirundini , gallinacei : Tm^m^ nerior eft leporina , juniorum inprimis. Pri-
figura cultri calcearii cum manubrio latro, mus, Hifpanus quidam inefcammenfisap-
medium inter latas fibras hepatis.^ra/r/W^ pofuit. Circures in Hifpania contemnuntur,
figuraparum varius a fuillo fimillimus vero , quod nutrimenti faporem concipiant. Agre-
muris & gliris. Cyftti exigua affixa hepati. ftes in deliciis habentur. Durantes pnmo
Ccecum uno palmo vulgari &amplius magni- elixarijubet , poft herbis odoriferis & pin-
tudine refpondens communi pollici, cellu- guedine fuilla confici. Quantum adMedt-
latum &
cum appendiculo trium digitorum cinam^ pinguedo nervos mulcet, & nonnflllis
aut amplius fatis exili. Procefliis lumbarium Adhibetur con-
urinse afFefiibus prsefto eft.
<vertebrarum longiusculi, quos intercurrunt buftus ad curandam fynanchen a Marcello, ,
infignes interni mufculi. In infula Ebufo de quo vide Ambrofinum. DifferentU cu- Diferefi-
generari negat Plinius at alibi plurimi repe- , niculorum a colore magnitudine Extis , , & tia.
riuntur j in Germanianempe, Gallia, Italia, Loco fumuntur. Coloris ratione funt albi, ,
Mauritania Mofcovia Polonia , &x. Sca-

, , nigri flavi, cinerei, variegati, candidis, nigris,
lig. Mofaifcum Mofcovitarum oppi-
circa velrutilis maculisftellati. Atagnitudoti.{ipe-
dum innumeram cuniculorum multitudi- ctetur vldit Valerianus Veronae apud circu-
nemponit. Maximus tamen eorum in Hi- latorem noftris quadruplo majores, &mira
fpania proventus. Balearibus infutis olim , 4:ofporis obefitate. In Betica Plinius gemi-
devotaris meflibus non vulgarem tamen at- nis extis eflfe putat. Quantum adlocumfunt Nieremb.
H.E.I.9,
tulerunt. Apud Zelandos quoque in ipfo animalia quaedam in India Utise dicta, ma- c.8. ,
Oceani aditu ,immenfa vis cuniculorum gnis foricibus fimilia , & cuniculis annula.
confpicitur , qua poft folftitium brumale An a Thracicis & Macedonicis cuniculis
^»"- tota Brabantia alitur. Vefcuntur gramine, differant quas Scaliger leporino pilo bre-
, ,
phan.Agri- trifolio , braflica, lactuca , cichoreo , rapo- vioribus auriculis , corpore craflb &com- ,
cuk.L9.c1. mmputaminibus ,
pomorum corticibus & , paclro, caudalonga & ad fciurinam acceden-
baccis lauri inpnmis. Sanguine humano te defcripfit judicandum le£tori relinqno.
,
citiflime pinguefcunt: fed ab omni humidi- Alii mures Pharaoni, squidam Indicos lepo-
Generatio. tate abhorrent. JVw^mvdpotiusanniculi res vocant. Ex Indicis cuniculis funt etiam
congrediuntur : &
fingulis menfibus in cali- illi, quos Torcellos Indicos nominamus. Ma-
dis regionibus concipiunt.Niphus a quodam gnitudinefuntcuniculinoftratis, fed cruri-
eorundem altore accepit, fceminasbinos& bus brevioribus, cum digitis fenis in pedibus
ternos enixas, poft quatuordecem diesite- anterioribus , &: quinis in pofterioribus.
rumtotidempeperifle. In Germania tamert Dentes iis ut in muribus cauda nulla ro- : :
& Italia brumali tempore raro enituntur. ftrum acutum aures parvse & rotundae 3 Sc
:
Quinos & ad fummum novenos in lucem fetis potius quam pilis veftiuntur. Vox rjon-
edunt. Nonnulliinhoc animantium genere, nihil ad grunnitum procellorum acditit.
tammarem quam fceminamparerefabulati Vefcuntur omni herbarum genere , fruc? i-
funt. Fcemelke per fpacium unius diei fupra bus, pane & avena. Multorum farpe men-
"viginti lac catellis prasbent. Si quis eos ma- fium fpacio fine aqua aluntur. Fcemellis
nibus per tractet indignantur 5 & vel deferunt, feptenis vel novenis mas unus fufficit. Ritu
vellsedunt , vel etiam interimunt. Mares cuniculorum fuperfaetant. Hyeme quoque
etiam libidine ftimulati faetus enecant , & catulos non caecos ante fexagefimum diem
inprimis , fi fceminx liberis nutriendis inten- enituntur. Duo mares praefente fcemina
tx } eos refugiant. Naturam & Ingeniumfe- praeliantur. Adjecimus & alterius cuniculi
Natnra & quentia detegunt. Saltu captum evadunt. Indici iconem. Nierembergius novem cu- Nieremb.
ingenmm. tr.E.l.9.
£ocum, fi qmd in eo periculi fenferint, defe- niculorum Indicorum fpecierf^cit. Prior, c 7 .
runt migrante vero uno reliqui quoque

:
, inquit , cft Faffli, feu HifpanicMs , fi in pin-
gregatim abeunt. Ruminare compertum guibus verfetur agris ; non minus jucundam
«ft. Sibj invicem aliquando ita aemulationis prceftat quam apud Hifpanos alimoniam.
Secun-
DE QÛADRUPED. m
eft. —
Meliores vero iis qui
A
ad aquas
A
degunt, i_;
•
lis repertas addit. Tjifferentu a colore, quan- Dijfenfa
illiquiin montoiis & planishabitantes , fer- titate, pinguedine, eo loco fumuntur. Ra- tia -
pillo , pulegio , &

aliis vefcuntur. Maxime tione coloris , funt alii cyanei , aliiin terris ni-
etiam urgente bruma in cibis commendan- gris fufci in rubns rutili. Oviedus in
, alii
tur. Prarparandi rationem vide apud Am- America quosdamvagarifcribit quorum ,
brofinum. In Medicma nulla fere pars eft dorfum leporini eft coloris, reliquum corpus
qux ufum non prabeat imo excrementa : & album, latera leucophara. Obfervati, ut PLU Plfe h. N;
niusprodit»albiinAlpibus &infummis A-
1,18,0 '^ 5 '
Galcn.l.t J -
eidem inferviunt. Caput uftiun cum adipe ,
de (impl.
mcd. fa- urfino aut aceto alopecia: mederi , Galenus nanix vallis montibus. Gefnerus quoque
CLllt.
reliquit. Cerebrum dentitionem infantum candidum vidit , cum pilis in fummitate au-
promovet,fi gingiva: farpius eo illinantur ex : rium nigris carnemque cxteris teneriorem
,
vino potum , unna: incontinentiamcohibet. expertus eft. Magmtudtnem quod fpeclrat.

Cor quartanariis alhgatur : pulvis ficci cum Elymad. vulpes corporatura adsequant. In
tertia partemanna? thuris epilepticis a Sexto Macedonia & Galliatrans Alpinafuntma-
in vino albo propinatur, feptem dierum fpa- gni ; in Italia & Hifpania mjnores. Pmguio-
cio, P///m>oculisdoloreafiecl:is fuperponi- res in Pannonia inferiore quam Italia Ma-
tur. Hepar cceliacis cum vino auftero pro- nardus obfervavit. Quantum ad odorem, di« Ambrofin.
e
pinatur. Fel faccaro exceptum gemmas & citur quoddam Leporis genus ita mofchum gj; Jv lp^"
cculorum nubeculas delet. Coaguli fi ab ani- redolere, utcanes perfequentes infuroremc.2 3-
mali quod nondum quicquam praeter lac de- agantur. A Loco funt montani campeftres, ,
guftavit, & adfolemvel infumo exficca- paluftres Italici, Gallici , Hifpanici, Indici. ,
tun%eft magna praeftantia. F luxu dy fente- Montam a cseteris nigritia, magnitudine , fe-
,
rico laborantibus a Diofcoride propmatur. rocia , & denfiore pilo difcrepant. Italici,
Spinas partibus infixas extrahit,fi cum thuris fecundum Varronem , funt primis pedibus
polline', & vifco querno nufceatur. Ad humilioribus , dorfo pullo & ventre albo. ,
pun&iones ferpentum adhibetur. Viricon- Ga/lici, ut plurimum candidi vifuntur. Hi-

greffum & fceminae conceptionem juvare ffamci cuniculos complecliuntur. De Indi-
perhibetur. Diofcorides potumfcetum ne- cis ita N ierembergius. Leporem Citli vo« Nieremb.
careait. Renes co&os in Iithiafi Matthiolus cant Barbari novse Hifpanise. Similis noftra- ft Exot '
p9 '
-
'
exhibet. Inveterati & pedibus alligati poda-, tibus eft forma atque alimento, fedauriculis
' '
gramlevant , fi Olao Magno fides eft. Ex pro corporis magnitudine longillimis latiffi-
Matrice medicamentum ad fceditatem con- misque. Intexi folentejus piliab indigenis
ckandam Quercetanusparat: eademinve- veftibus & hnteis, quibus utuntur palliorum
ficx malis cornmendatur. Camem in oleo loco Brafilienfes Cotias nominant animalia .
fnxam Albertus in dyfenteria & inteftino- quxdam magnitudine & forma & fapore ,
rum ulcenbus per clyfterem infundit. lis- leporum, rufo colore, parvis auribus cauda ,
dem fangumem aflatum. Diofcorides propi- fere nulla. Majores funt ejusdem fere fpe-
nat quidam cum farina hordeacea mifcent.
:
ciei quas Pacas vacant , roftro tereti , ad fa- ,
Lac mulieres fcecundas reddit. Adep extra- ciem felis , fufco colore , candidis maculis
hendis fpiculis cum floribus fabarum infer- interftinclo : neque carne tantum fed & co- ,
vit. iTens appenfus dolorem dentis mitigat. rio ipfo proetenero ideo in delicatiores epu- :
Talus feti oiliculum illud in pofteriori fuflra- las expetuntur. Amatus Lufitanus quoque
gine leporis incolicaaftecfjone funiculo ex

, tradit animal facie magnitudine leporis &
pilis leporinis a Marcello alligatur : pulvis inlndia vagari, quodincobe tamdiubacu-
adverfus colicamfehciter bibitur: aTrago lis ca:dunt, donec moriatur. Mortuum pelle
mulieribus ut facihus pariant in liquore ,
nudant, &: carnem ex ictibus lividam conte-
fiillatitio pulegii propinatur in Epilepfia, : runt, manibusque quafi ad paftam redigunt,
cumvifcoquerno , margaritis , corallis, 6c quam pellibus ejusdem animantis involu-
femine paronia: prasfcribitur. Urinam deni- tam Mofchumnominant.

3
qupin valide provocat. Pdlis cera-
t m ad h
lithiafi
rni ingredi ui Vrili c> r< pjido

C A P UT XIV.
fanguini undecunque mananti inprimis ex De Cuniculo.
naribus confert. Pedes a vivo abfciffi in do-
lorem podagrico applicantur. Urma hydro- f\ Uadrupes quod Cuniculum dicimus , a Nemen:
picis cum fpica nardi utiliter propinatur. ^^cuniculis quos fub terra fodit & inhabi-
Stercrn a mulienbus geftatum conceptio- tat , nomen fortitum eft. Ab aliis vocatur
nem impedit,fi quibusdam credimus: fi Mat- lepufculus, ab Êliano parvus lepus. Re-
thiolo , fubtus immiffum nimios menfium centioribus Gra^cis eft wva^ aliis â^V^?
fluxus cohibet & humentem uterum exfic-
,
quem Plin. a cuniculo &: leporediftiniuffe
cat. Tomôljmatipulvis ex vino tepido, , videtur. Strabo ycuwpvxxs }^y,lc*4 lepores strabo.
Geogr '
3 *
calculofis pfepinatur. Ad eundem affe&um foflbresnominavit nec nonAg^^/^,forte :

'
Montasfl i.Montagnana electuarium componit,eidem- a voce As£g/V, quae Grxcis antiquis o $ ocpimg
Antidot. ' que lapidem judaicum , & fpongias in lapil- W&s 3 ferpentis fpolium. Hinc Cuniculns
recens
H4, HISTORIA NATURAL IS
Cortic-Oloteqvilin, a luteo alvi colore di£tus, foporatus maneat. Alii Xci^mpcv quafi iepo-
induplam fere crefcit magnitudinem, albo- rem dormientem vocaverunt : quidam
que, nigro & fufco colore promifcue tegi- puo^cv, quafi
ridumincomparationead alios
tur,fi ventrem excipias , qui pailens eft , aut mures magis acutum habeat. Eft roftro ut &*/*&*• ,
fulvus , quemadmodum attigimus , & cau- dixi oblongiori, acutioribus auriculis , cau- •
dam geritpradongam pilofamque, quafe da non asque villosi , ventre medio magis
:
interdum operit. Vivit in terras foramini- protuberante , quam in fciuro latere , &
bus &antris inclufus in quibus etiam edu- , tergo cinerei prorfus colons , quamvis fub-
cat prolem. Vefcitur Indico frumento,quod ruffi a-liquando in ventre capiantur. Non
ab arvis raptum in hiemen recondit. Verfu- tantum m fylvis, fed & fub te£tis rufticis
tus eft velut &
reliqui nec unquam cicura- , ftabulantur. In Hibernia non haberi prodi- um.
tur, aut congenitam deponit feritatem. turvulgo, necalibi inillis asdificiisquasex
Tertius Techal/otl did:us , caudam fere depi- lignis Hibernicis ftruclraz funt , quod me
lem geftat ac breviorem , nec dodrantem
, falfum , experientia docuit. In montibus
vincitlongitudine. Non cicuratur, fedfem- conterminis Goricienfi agro , & in Alpibus
per mordet atrociter corrodit ablata o- , & Carniobe, Carinthias , 'Styriae , maxima' &
mnia. Fufco & candenti colore proniifcue illorum faetura. Vefcunturglaitde fagina, abus.
tingitur , & pofterioribus quoque innixus nucibus regiis , pomis, aliis. Poma tamen &
pedibus oblatam edit alimoniam , fed pra-
, edere quidam negant aperire- duntaxat, :
cipue maizii fpicas apprehenfas anteriori- ut nucleis fruantur. Quantum ad Naturam Natnra &
bus. Oculi funt magni , fi illos cum cceteris & Ingemum , hyeme in cavis arborum fter- SSTh.
partibus conferas. Vivit in antris ,qux un- tendo pinguefcunt :
m
&c tam altum trahunt'i.3.c.i 7 -
guibus facile excavat , confternitque lana fomnum, utignevixrevocaripoflint: imo

goffypiove &
quovis aliq ftramento molli tanquam mortui jaceant nec citius
diflefti 3
ac palTeres v.oce imitatur. Quartus Thalmo- membra moveantur , quam in aquam fer-
totUdidcus , fpithameuseft , caputque o- & ventem conjecla fuerint. Êftivo tempore
culos habet pro corporis amplicudine maxi- congrediuntur, & autumno fuos fsetus e-
xna caudam vero longam pilofamve,-.&;
: dunt. Parentes fenio confeftos infignipie-.
lineisalbis, fufcis ac nigris interftin&^fh, tate nutriunt. Murium ritu , sedes ruinofas,
qua fe eodem quo alii modo tegit. Color trimeftri etiam fpacio
antequam collaban- ,
totius corporis varius eft & ahquando in , tur deferunt quod earum compagem fen-
, ,
fulvum inclinans, casterapraxedentibusfi- fim diflblvi prsefentiant. Senectus hyberna

milis. Quintus di£tus ûimichpatlan feu , quietefinit, cum tantummodo fextum a>
mus volans , fufco pilo nigroque promifcue tatisannum excedarit. Omnes aliquando
tegitur, quiprope brachiaac crura prolixior ejusdem fylvx congregantur , & fi aliqui
eft, ac parvarum volucrum forma , cujus monte vel flumine
clifcreti ad eos accedunt,
gratiatantaceleritate inhas illas arbores & prxliantur fhvicem. Aliquid venenati ha-
fefe vibrat, ut volare dicatur. Eft autem Jêre , conftans authorum opinio vulga- :
caeteris minor, parvo &; murino capite , ma- tumquein caudaillud harrere, urinamque
gnis auriculis , nec alia quam ccetera: horum fuper partem afperfam , illam ufque ad offa
animalium differentia: utitur alimonia. putrefacere vulnufque infanabile reddere.
,
Caudamejusuftam ac redaclam in pulve- Epiphanius faetus a vipera excxcari nu- , &

rem & in corpus fumptum, ajunt parientes
, triri, fic venenatos reddi , fcribif. Q^Scau- vfw.
juvare. Eft & aliud genus Tztactechalotl rus primus in fumptuofis ccenis carnem
vocatum cseteris forma iimile prolixitate-
, , glirium apponi juflit. Apud Romanos in
que & lanuginofa cauda capite collo & } , kutitiis babebantur hinc glirarior.um
, &
clunibus defuper fulvis ; cauda per alterna conftmcTrio. Optimi a menfe Ocliobri ad*
intervalla cyanea , fubalbidaque , fed fulvis Januarium cenfentur , quod tum valde pin-
diftinda lineis, caetero corpore fubalbido, gues fint. Durantes juniores in cibis com- •
unde nomen habuit. mendat. In Medkina invenit quoque lo-
• ,
C A PUT XVI.
cum. Carnis efii bulimo laborantes libe-
rantur. Pinguedo ad conciliandum fomnum
De Glire. plantis pedum inungitiir. Excrementa in

liquore aliquo pota calculos difcudunt:
Ambrofin. f~^\Lirem a pingnedine nuncupatum pu- eadem cum aceto & rore marino alopeciam
vl^pfe. ^tavitlfidorus. Glifcere enim , crefcerc fanant. Cinis combufti ad claritatem ocu-
c. 29. & pinguefcere fignificat. Tota is hyeme in lorum prodeft, fi Plinio credimus. Sunt
Nomau cavernis degit pinguefcit. Graxis dicitur & •
aliquot eorundem genera. Eft 'Bruy erino D -germ
,
-
t<g ,
&A«(§^ quodantiquionbusadditogamma,
, referente apud Allobroges , Sabaudos &
, ,
yeK#i%> , unde forte glis. Vocatur ita, feu ab agro Tarantefio, animal quod faxarupes-
"tM quoniam in fylvis & locis apricis degit
,
queincolit, magnamque anni partem dor-
Teuab «Ae« quod in arborum foraminibus miendo confumit , in cibis gratiilimum. In
per integram hyemem circumvolutus & Orientalis Indiae trac~hi quodani funt N c-
fren-
\
Tai. lxvt
G-lires âttetv
Scii/rvs
£- ichlrcm.
~Mus /tzrztlmtarius -
't/zlmaus
j{ulmaus
4r
T~aJ£a, tMrlchiS0r0-
*Mus araneus
Svitxma-us
^^^^&rcjJeJfa{flrnaits Zjlfclnums
D E QJJ A D R U P E D. iij
freiidjsmagnitudine,qui domos fubruunt, ftium fy ftema ibidem vide. DifTecuit idem
& murosperfodiunt. Ibidem funt alii pilo aliquando &
murem pra:gnantem. In eo u-
Nicremb. rubicundo odorem mofchi fpirantes. In
, teri cornu dextrum quatuor fsetus contine-»
H.E.1.9,
Chiapaeft animakulum, cuniculi magni- bat, in finiftra duos , fua unicuique placenta
tudine , glkis fcrma: prolem dorfo vehit, rotunda ante umbilicum difpofita conteclra-
cum vi£him quxrkzt. que. In Paro ini ula nullas efie fcripfere qui- Locuh
dam in Scotia circa caftellum Slani ,
major
CAPUT XVII
:
fi importetur interit , fi Heftori Boetio cre-
De Muribm. dimus. In Peruana quoque olim nulli ex , :
Hifpania cum mercibus delati funt. Fru- c;k*

A R T I C U-L ,U S I.- mento, leguminibus, pane & carnibus ve-
De*jMuribus domejticu^ fcuntur: faepeca?pas &
alliadeguftant: ex
pluribus cafeis optimum. Sorbent quoque
Ambrofin. Ures in Domefticos , Agreftes , Avel- vinum, &
lambunt oleum. Fame impulfi, in
deDigit.
lanarum,Araneos, Alpinos, & Aquati-
-
feipfos fxviunt. Fcemina? fa:pe folo falis Gmeutte.
Vivip. hl.
les difpefcimus.P^^/?/^, LatinisMus,Ra- lin&u implentur. Ideo Plinius generatio-
c.30. J^?^
No?neiu
tus & Sorex, dicitur. Mus a Grseco pvg de- , nem eorum lambendo conftare dixit, non Ariftot.H.
A 1,6c -37-
fcendit. Ratus majoris nomen eft , a rependo cbitu. Coire tamen certum, & unico partu,
-
velrapiendoGrsscis nuperis piox@». Sorex vel plures catulos eniti. Ex una genitos CXX.
afono,quemin rodendo edit: vel quod in tradiderunt: apud Perfas vero prsegnantes
modum ferrce res prarcidat: aut quoci ex pu- m
& uteroparentis repertas. Generantur &
tri ut plurimum materja nafcatur. 'paph enim ex domorum ac navium fordibus. Hincle-
*apud Graecos putridufignificat.Apud Grae- gimus in India Orientali vermes quosdam
cos plurima occurrunt nomina. uvg , unde mftar digiti craffos,ex putri materia in arun-
mus,dicitur communiter.Scholiafta? Nican- dinibus nafci, quorum alii paulo poft in pa-
•drilingua iEolica v&% quoniam roftrum , piliones , alii in mures degenerant. In non-
fuillo perquam fimile habet.G-ptvS-©* Hefy- nullis quoque Jonia: civitatibus , ob Maran-
chio & Varino.^y<A(^*Ihracibns,Aflt^fl&ff a- dri flumims inundationein, tantacopiamu-
Defcripio. liis. nono-
Defcriptione externarum partium rium tefte Paufania orta eft , ut incola? alio
Ariftot.H. pus eftaliqua. Ariftoteks &Plinius quantum migrare coaclri fuerint. Ex putri natos non
A.I.3.C.I.
ad interiora cor maximum habere , felle ali- generare , &: fi generant vim prolificam in
,
Plin. H. N.
Lii.c.37. quando 'carere retiuprunt. Alibi apud eun- filiis cefTare, Cardanus prodidit. Vocem Ho-
dtmhabemus, infolis cornutis animalibus, merusper e£eAeAu£«i/ exprefiit. Antipathiam Antijfc*
altera tantum parte dentatis, quibusdafy- exercent cum elaterio , fcilla, colccynthide,^ ^.^
podes vefpertiliones ,
, mures utrinque & muftela, accipitre, felibus,&c. SympathUm y
dentati adduntur , inefle uterum acetabula cum majorana ad cujus radicem in morbo
habentem, &potiilimumtempore, quofx- confugiunt & cum fuibus. Muris enim je-
tus in utero continetur a, quibiis per media
, core in ficu fuibus dato, nullo edito grunnitu
Severin. vafa pendet embryo. In iisdeni a M. Aurelio porrigentem fequuntur , hujusque experi-
Zootomia; Severinofequentia obfervatafunt, Auricula mentipericulum Pierius ValerianusPatavii
Democrit.
cordis dextralonge major eft finiftra, inquit, fecit. De Naturatk Moribus hax pauca oc- Natura &
& illa nigra velut cruor. Ad orificium ven- currunt. Acris , nempe , &lu- Mom
efieauditus ,
-
triculi fuperius proceffus quidam circularis men no£tu odio habere , quod oculorum
revolutusinfeipfum, parte quaventricu- aciem perftringat in officinis aurariis^
: &
lum refpicit iimilitudinem habens avis
, ferrariis micas metallorum devorare, & fine
qui collum & caput in pe&us refleclit. &: dubio concoquere. TheophraftusapudPli- pi; n ..HN.
L8 e - 57-
condit. Vena caya ubi primum ab epate
,
nium author eft, in Gyaro infula cum incplas -
exfurgit, amplo fuo initio mox vero exilior ,

fugaflent,ferrum quoque rofiife eos,id quod
& perpetuo sequalis afcendit. Cxcum ha- natura quadam & ad Chalybas facere in of-
bet inteftinum figurara habens ventriculi ficinis ferrariis. quidem in metallis,

Aurariis
fuilli, magnitudinem &

circumferentiam ab hoc alvos eorum excidi, femperque futu-
paulo minorem. Teftes habet non minores rum id deprehendi. Urina alicui parti afper-
pullo vel grandiufculo omnino , aut magno fa eande erodit, fi Arnoldo credimus. Plures .
adcorporis ratittnem. Credoetiam addit, ,

in aquam delabentes, mutuas inter fe caudas
epididymida defcendere inferius quam ipfi mutuotenent, utuno exeunte omneseva-
conditi teftes , eftque dexter venofior quam dant. Albertus ininferiorisGermanix partib.
finifter. Ren dexter vicmior cava: quam fi-

mureiîfeconfpicatumtradit, qui nutufui
nifter. Veretrum qua proxime terminatur
magiftri candelam tenendo lumcn miniftra-
cartilagineiim &
trifido acumine compoii- bat. Diferentias magnitudo, color, pilus,o- D-grfevU*.
tum 3 ni fallor , reliquum duobus nervis. dor,& locus {uvpedltznt.Magntfudwistiha- f®°^
Glandulofas habet proftatas ad veficascer- beatur ratio, Anftoteles mures in Arabia fo-
rkibuslonge majores fcripfit. Vitriacusin
vicem infignes. Diaphragma media fuiparte
pellucidum oblonguin 6c totundum. Te-
,
Orientispartibus vulpibus parcs. Americus
P 2, in
Il6 HISTORIA NATURALIS
ininfulaquadam maximos invenit. Quan- rium agreftium abundantia vexati , Smyn-
tumad Colorem, afiniui funt plasrique : funt thio Apollini facrificarunt. Aliquando ex
tamen & cinerei alii etiam nigricant alii
: , cuniculis egredi; eosdem fubterraefuperfi-
ex fufco ad rufFum tendunt. Vidit Gefne- cie ftruere, &bipalio apertos mox reparare :
rus albiflimum in Germania menfe Aprili Isefos , ad chondrillam confugere , natura .
captum rubicundis & prominentibus ocu-

»
ipforum eft. Reducuntur ad eos plurimi , pifferevt}*,
, barba multis
lis - &
oblongis pilis hirfuta. inprimis autem Mm avellanarum , araneus^
Scalig. Vidit & Scaliger alium, oculis igneis & can-
Ex- ', MptKUSyaquaticttsfic Coyopolltn Nieremkergti.
acit. 59.
dore infignem. Albertus quosdani albos N am de foricibus , qui caudam in extremo
eosque falaciffimos in quorum excre- , & villofam gcrunt , & praster alios ftrident
mentis albi lapilli inveniantur reperiri fcri- , nec non beftiola Olao leem dicla qua: per ,
bit. Siplos attendamus, mollioresaliiha- repentinos imbres de ccelo decidit, & donec
iElian.H.- bent, duriores alii, &
fetarum inftar. Plinius herDani renatam guftaverit, vivit ffec non :
A.u s.c.x6.
| n Cy rena i ca regione, Êlianus apud Mr mure Napelli, quem napello vivere Mat- Ambrefin.
gyptios pilis erinaceorum acutis indutosin- thiolus fcnbit, noneft, quoddicam. Mttspî^
veniri produnt. Apud Herodotum , s%ivss avellanarum, quialiquibus Plinii forex eft, C3».
Ruell. Hift. genus quod dam murium -legu ntur Si -odo- . aliquibus mus corylinus duplex eft, Major
,
'
'
4 *
rem , jucundi odoris a quibusdam exCre- nempe, & Mtnor. Illum Gefnerus vivum
menta deponi, Ruellius author eft. Eft & aliquot dierum fpacio nutrivit, & refert for-
in Italia genus quoddam quod Mofchar- , ma & magnitudine ratto affimilari , colorem
dinum dicitur. Rationem loct fi fpectes, vidit murinum per tergum & per latera magis
Bellonius , hofcyami femine tantummodo rurTum praefertim vero in capite habere
,
viftitantem, dorfo cinereo, ventre candido, auriculismagnis glabris & ventre candido,
corporeoblongo, caudaprolixa & ore mu- , praeditum eite pedibus effe rubicundis
:
cronato. Apud Scholiaften Ariftophanis caudatota hirfuta, oculis majufculis emi-

funt <ncdho7ns di£ti. In Cappadocia apud nentibus nigerrimis , barbd partim alba par-
Varinum quoddam genus/^|<? vocatur. tim nigra ab eo denique animali domefti-
:
corum odorem emanare. Mtnorem Alhertus

ARTICULUS II. rubicundi coloris eife fcribit. Eftque vei
De J\duribus Aquaticis. odoratus mrior 3 Mufchardinus Italis, vel
inodorus frequentior. QHdam Luctolum
Ambrofin. \M Ures fylveftres rufticam vitam ducunt. nuncupant , quod illius ocuh mamixe lucidi
ig
viv? u Ser vius Nitedulas , Marcellus , mures efle videantur. Valde eft muri araneo fimi-
c.31. fubterraneos nominare videtur, quodter- lis: necforte amure peregrino Hieronymi
Nmen.
ram pechbus fodiendo , cuniculos fibi fa- difcrepat. Nidificat inter ramos Coryli, vel
ciant. Grxcicifni&iisisfi per culta vagantur, Eupatorii Avicennas Cannabinxnuncupati.
ayu-xs fiper nemora , vocant. Nullibi*eo- Nidi forma ab Ambrofino exhibetu r. Tam
iEiian. H. rum major oopia , quam in iEgypto. Juxta cavernas arborum quam terrae latibula in-
AJ.6.C.21.
Thebaidem poft Nili inundationem , fole colit inque iis nucibus avellanis vefcitur.
,
humum calefaciente , variis in locis ex terrse Quidam a fine autumni ad initium veris
hiatu innumeri prodeunt. Bellonius inter dormire, & quidem continuo fcribunt alii :
Gazara &Belba tantam multitudinem va- & ex his qui nutrivere, interpolato fomno
garifcribit, ut nifiab avibus Perenopteris corripi. Mus araneus a figura nomen muris,
devorarentur, omne feminum genus abli- ab agilitate, (fuper tenfum filum , vel aciem
cibus. gurirent. Vorantlupulorum, paftinaca?, & gladiiimpune ambulare poteft) aranei acce-
omnium leguminum radices. Cinarae maxi- pit, ii Sipontino credimus ; fi Gefnero, a
me expetunt , A. T271. adeo depopulati venefica facultate, ut pifcis quidam araneus
fuere frumenta , ut magna exinde annonx vocatur. Graxis eft^yyÂjj vel^vQyd^.
caritas fubfecuta fuerit. In Boreali regione, Muftela eum multo minorem colore ad ,
Cardan. de fu b nivibus vermibus, Cardano

latitantes, cinereum declinante , &
dentibus tenuibus
^Genemio.
prodente, vefcuntur. Gignunturinquibus- Aetius prxdicat brevem & gracilem cau-
:
damlocis , poftrepentinos imbres, autflu- dam Albertus, roftrum vero longum & acu-
minis inundationem. Muris pars anterior tum Matthioius ei attribuunt. Oculos in
confpicitur formata , pofteriore informi. comparationead totum corpus tam pufillos
Aliquando &
ex femine propagantur. Ex habet, ut Plinius eum obtufa acie praditum
Ariftotele haberhus accidiffe ut cum agri-
, crediderit, & Nicander ^syaxifjv rvtpAyv,
cotaspridie metendum ftatuerint, poftridie Vegetius murem caxum appellaverit. Co-
totam fegetem a muribus confumptam in- lore eft partim fufco,
partim rufo cum ,
venirent. Caleni vidimus, inquitNiphus, albo ventre. Roftrum habet porcinum,

quod unica nofte totum campum fegetibus pilis refertum j caudam in comparatione
maturis refertum, mures agreftes abfumpfe- ad alios mures duplo minorem. Dentes
runt. In Cantabria quidam accepta merce- Ambrofinus ita defcribit. Dentes inquit, ,
demuresvenabantur. ôli&Trojani, mii- quos in illo mure confpeximus, anterio-

rcs
res in utraque mandibula duo erant exerti
D E QÛ A D R U P
Ja&e inprimis
fru£tibus >
E D. m
, quod more por-
inter maxillares nullus locus extabat va- cellorum fugunt. Ideo fatpe in paftorum
cuus, fed omnes continuati maxilla unicum : cafis deprehenduntur. Cicuratieduntpul-
tantum habebat pup&um longiufculum. mentum , panem , pifces & alia quse lllis
. Secundus omnium minimus tria habebat objiciuntur. Circa feftum Nativitatis Do*
puncta adeo exigua ut vifum omnino efTu-
, minica? terra efFofla dormientes deprehen-
gerent. Subfequebanturmaxillares quatu- duntu-r , nec citius expergifcuntur quam a
or : quorum priores tres majores divideban- folis vel ignis calore refoluti. Levem ob
tur in tria pun&a: quarti vero pun&um adeo caufam metu confternantur indignabundi, :
perexiguum erat , ut difrlculter videretur argutam, ftbilantis flftulce inftar, vocem

quatuor tamen afperitatibus aliquantulum edunt vel aeris mutationem prsenunciant.
:
eminentibus mfigniebatur. In oris parte in- Olore funt tam. gravi ut vix xftate perferri
,
feriori, prater quatuor dictos , cceteri funt poilit. Nec deeft lpfis ingenium. Appro-
iine ullo fpacio continuati. Quocirca o- pinquante hy eme fsenum paleas in latibu- &
mnes numerum vigefimum quartum exple- laconvehunt. Unus ftratus humi fano one-
bant. Ultra Apenninum non haberi atteratur alii cauda onuftum in cryptam per-
:
flaturPlinius: at fecundum Matthiolum in trahunt. Duo foraminainunoquoque lati-

univerfa Italia , & prsecipue in Tiidentino bulo parare folemne ipfis eft per qux in u- ,
agro Germania quoque habentur.

, Hyeme num locum tendunt , juxta unucn excre- &
in ftabulis verfantur : asftate hortos & ldca menta deponunt & per aliud in crypram
,
iimo bubulo repleta frequentant. Vefcun- ingrediuntur. Adventante fngore meatum

tur herbarum radicibus fed carduos prarci- : ingrefllis claudunt; exafperato, aliiid adeo
pue efculentos , magno agrieolarum detri- obturant , ut ne bipalio quidem penetrari
mento devorant. Gefnerus , cadaveribus
, poftit. Circa finem Septembris in cryptam
quoque vefci audivit. Veneno in agro Tri- mgrefli3 conglobati feptem pauciores vel,
dentino carere, Matthiolus prodidit ab or- : plures,fedimpariplxrumque numero, fu- .
bitis rotarum maxime abhorrere Barbarus. per ftramine ad vernum ufquetempusfter-

Acutiffimam in comparatione aliorum mu- tunt. Reliquis egreflis, cryptxcuftos adfi-'
rium habet vocem fed quia hallucinantis :
ftit , & ex alto fpeculatur.
Si quid obferva-
vifus , fegnis. Morfum ipfius venenatum verit voce acutiflima monet. Sic ad cry-
,
effe vel exinde colligas , quod a fele capfus, ptam concurrunt ipfe ultimus ingreditur.
,
non comedatur. Pra?gnantis , pra^gnanti Sereno duntaxat ccelo colludunt obmur- ,
majus parit incommodum.

Ambrofin. Jlpnus a Mm murant, &; aliquando, obfervante Stumpfio,
^ oco m 4 110 êgit > nomen accepit. Hermo^ canicularum inftar latrant. Cicures denti-
ViSla.
c-34-- laus Marmotam vocat. Nonnulli Gxxci bus pediculos hominis , fimias inftar venan- ,
"^Klopw, ob fimilitudinem quam cum mu- tur. Veniunt apud Alpium incolas in ci-
re & urfo gerit. Albertus ad eum Empetram bunl , inprimis circa hyemis initia. Aflan-
refert , fed quid hoc animalis fit , hodie tur , coquuntur in jure nigro &.fale infperfi ,
ignoratur. Capite leporem refert magni- , infuniantur. Puerperis etiam conceduntur.

tudine cuniculum , auresque tam breves Pinguedo nervos contrados emollit, &: illita
habet ut vix fupra pilos emmeant vario ob-

, :
umbilico fomnum Ventriculus
conciliat.
longoque pirlo inftar taxi veftitur. Caudam colica laborantibus utiliter imponitur. Msr-, Ambrofin.
d c -3i'-
habet brevem 5 pedes unguibus acutis arma- ris afAa.tici meminit Ariftoteles in Mirabi- 1 - -
tos , quibus alte terram effodit. Hyeme lium lib.ro. Bellonius ipfi tres meatus afli- Bellon A_
quandoque ita pinguefcit ut monftrofe in- ,
gnat, unumprofaecibus, alterumprourina, quatil. 1. 1.
tumefcat. Nonnulli addunt , dentes ejus tertium pro fetu. Si Clufium fequimur,ma- c u us m i fi
-
anteriores efle leporinos, & fi forcipibus fe- gnitudine ad talpam accedit. Coloris eft Auft ExQ -
#
tie
Aurd. Sev. centur , una no£te renafci. De Interioribm fufcipmerventrem, quipilisex albocine-
SeveMni h* funt. Teftesali- reis veftitur. Villis tegitur denfis &c molli-
Smocrit! obfervationes
p- 3 */ quantulum fuperiores.Cascum peramplum, bus.Caput proratione reliqui corporis eft
ventriculimodo, interne afperum & reticu- parvum pars fuperior roftri prominula.
:
latum, in quo vulva infignis introrfumex- Dentes quatuor in utraque maxilla bini,
,
terne. Hepar multifidum feptems lobis di- fed in inferiore minores & cbtufi. Oculi vix
ftinclrum , quorum major vergit ad fmiftram confpicui. Riauslateralongiscinereis villis
partem, reliquiad dextram, omnesafein- obfita.Cauda rariflimos pilos habet, ofTeo &
vicem diftin£ti. Cyftis fellis cholidochi quodam nervomediam fecundumlongitu-
valvula ad duodenum Splen longus hirun .
dinem fecat. Pofteriores pedes anterioribus
d inis maj oris modo. Ureteres non re fto du - funt longiores & magis plani , &: membrana
£tu defcendentes a renibus, fed dorfo hx- quadam , prout in palmipedibus cernitur,
rentcs &
exigui. Frequentiflimi in Anna- conteûntur. Ad Mrymonem & Nilum
nienfibus Tridentini foli montibus confpi- freqentiflimi funt , & ferenis noaibus
ciuntur. In nivofis^cmoque&fngidioribus vaeantur. Gefnerus in parv ulis rivis verfari
Germanix partibus verfantur. Vefcuntur fcribit. Ariftoteles Lufis Arcadiat in fonte
p 1 q u °-
Ili HISTORIA NATURALIS
quodam. Vefcuntur plantis aquaticis , fru- Sic fortius beftia hax fodit: pofteriora crura
^lutarch. gibus, & pifcibus. A Magis olim Zoroa- habent os , quod paulo infra genu in alia duo
Scvcrm -_H
4 '
ftrem fecutis maliDaemonis elTe putabantur dividitur. M. Aurelius Severinus hacc de

qiXult
fi modo de muribus iftis & non teftudinibus mterms m talpa mare habet. Viicera m- Democro^ ,
id fumendum eft. In nonnullis Galliae locis quit , omnia ficut in aliis quadrupedibus P- 3 7*
, .
*
in cibo adhiberi proditum a quibusdam. I. Prceterquam, quod nullum colon, intefti-

,
Niercmb. De Coyopollin ita Nierembergius. Vocant naquereliqua fere uniformia nullum enim >
HiftÊxod.
9
jn ^ Coyopollinparvumanimal, murisme- caecum. 1 1. Tefles intro conditi ficut in da-
'
diocrismagnitudine, autpaulomajus,cau- fipodis, coloretamennigro: nequeinloco,
* da vero auriculis roftro Tlacuatzin fimi- & qui proxime renibus efle folet fed a lateri- ,
le namcauda&promanibusutitur, &na-
:
bus vefica: in infima abdominis cavitate.
,
tusmatrem, cummetuit, ftringitamplexu. III. Renes conjuncti proximce venae cavae
Cauda eftcrafliormurina,firmiorque: ven- pufillo five fpatip emulgentium. IV. Tel

,
terex albo pallefcit: auriculae funttranslu- pro corpore majufculum , cum confpicuis
cidx , pedes & crura candida. Educat in ar-
/
cholidochis. V. / ~<?/?/w^//janitorlineaqua- ' .
boribus fobolem. Poflet ad genera Tla- dam transverfa , veluti-ligatusatque diftin-

cuatzin referri , nifi alicui prseplaceat per- clus. V L Vafa ferentia fuffulta (fi recte
tinere , ad mures
aut efle fui generis. In- meminf) ureteris. VII. Larynx, qualisin
venitur in montibus tepoplanicis. Caste- teftudine terreftri 5 mutum enim animal.
rum crocodilis quoque cauda pro manu VIII. Obferv&tain internaaur eduo, mal-
eft , illa nimirum arripiunt prazdam belluas > leolus & incus, mire perpufilli Os interme- :
homines. diumduobus aurium ofllbus egregie pumi-

cofum. IX. Proceflus inferioris maxtiU
utrique tres, X. Vera equidem funt qua?
C APU T XVIII.
Vifuntur
,
fcribit Plinius de oculi* talpas.
enim ipfi in fuo loco nigri toti , conte£H cute

De Talfa. pufilli quale eft femen Pfy llii nulli lpfis in-
, :
ferti nervicptici , (quantum mihiadvertere

Ambtofin. VT Omen Talpse huic animali quod de- licuit) nec fatis fcio , num fungi videndi mu-
viv?p
g
U ^fcripturi fumus Latini indidere, feua nere poflint > non eam folam ob cauiam,
c.36. Graco 9aw7« inhumo quocT aflidua terrae , qucd tecticoriofunt verum quod multa eis ,
mnen.
e ff fj] one feipfam quafi inhumare videatur adhuc defint , quse neceflaria funtf Omnino
feu quod caecum fit quod Graeci rvtpAcv vo- , autem exiftimarim veftigiahaeceflfe oculo- ,
cant feu quod fe perpetuo ÂtoT id eft fo- .rum potius, quam oculos vere, 111 quibus lu-
: ,
veat fub terra feu a Chaldaico shu finde- dere voluifle naturam,appareat,atque often-
, :
re , quod terram findat. Graxis dicitur dere, nondeeflefibi facultatem oculosfin-

cnr<aAci| ^cdcardX^jz^^, w azrav, qucd terram gendi, qiiando velit autveriusfortaflefin- ;
unguibus afliduevellicet: Nicoclio-Âaif/ gimus hxc ipfi. Rurfus & in alia talpa An- :
Varino^cpf^quod terram fodiendo eva- no 1 6 1 7 •obfervata harc Fanniculus carnofw . :
cuet- cn'(pvov terranr, &<n(pvvGiv Varinus in- totus & mire commiflTus cuti. Cerebrum
terpretatur. Volaterranus & alii nuperi au- pro ratione magnum bene diftinclum & &
£tores Graece blaclram , "^r^ (^Kdêiv , ideft exornatum. Auriculae non funt externae, in-
Defcrfoio. a nocendo vocant fed perperam. Defcri- terna penitus abdita, cujus ofliculatriafupra
,
ptionem quod attinet , Scaliger muri non modum perpufilla j inteftina funiculi ftm-
valde fimilem fcripfit. Corpore latiore &
de- pliciflimi modo exilia. In Thesfalia adeo Locas.
prefliore,/»^'^ quodammodourfinis, cru- humus talpis familiaris ut fuffofliim ab ,
ribus breviflimis , capite bufonino. Albertus iis ibi oppidum quidam prpdiderint. Jn
quinque digitos inpedibus anterioribus,qua- Orchomeno agro, prodente Ariftotele , fre- piin. h. n.
1 a8,
quentiflim x vagantur. At in Lebaica nullae 8 c
- "
tuorin pofterioribus habere fcripfit Gefne- :
rus , quintum ita introrfum fpe&are , ut mi- funt , nec illatae effodiunt forte propter ,
nus curiose fpecTanti occultetur , reliquit. foli duritiem. Lumbricis prascipue vefcun- cibus.
Palma anteriorum pedum lata manui fimi- tur &

ideo ftercoratis 8c fterquiliniis gau- :
lis Collum inter crura anteriora breviflimum

: dent. Abfumunt omne ahud vermium &
&propenullum filt breves, denfi, &in genus , eoque deficiente terram come-
: , ,
nigredine fplendentes. Intema &

Amtomica dunt. Vifi radices herbarum & frugum,
fifpe£tes, Dentibm binis & anterius conjun- bufones etiam infeftare. Ex terra pluviis
£tiscaret, fed inftar canis muftela? utriri- madida , &
putrefcente tit plurimum ge- & ,
que ad latera fingulos eminentiores habet. nerantur. ec per horce fpacium fupra ter- N
Pulmones cum multis fibris feparatis , nullo ram vivere pofle dixit Albertus, fed falsb.
inter fe communi principio cohasrentibus, Vifum quidem habent hebetem , fedaudi-
una cum corde f verfus inferiorem ventrem tum excellentem. Invenit in Medicina & vfm.
fiti funt. Crura anteriora ex duobus con- aliis ufum. Dens a viva evulfus dentium do-
ftant oflibus, quse in os humeri inferuntur. lores fedare creditur. Pilullae ex ea cum t
melle
DE QJJ A DRUPED,' I19
'
nielle fubactie &

devoratar ftrumas abfu- pera, & potamogetoKerba. /In orbem col-
munt. Caput incifum, & cum terra a talpis ligi , & quafi mortuum jacete> fimul
atque
eruta tufum , inque pyxide ftannea in paftil-r vel canum latratum fehfit
, vel ferarunaodo-
los digeftum , contra omnes colltfdolores rem vej venatorum acceiTum
; cubilia ad .
exhibetur. Sanguis pilos reftituit & ad pa- AquilOnis & Auftri viciflitudinem :
commu- »'
ronychias commendatur. Adeps ad capilio- tare; ,& fi domi alatur, pro ventorum
flatu
rum augmentum fupprimendumconducit. modo ad hunc modo ad.illum panetem
ac- ,
Marinellus in hoc caju unguenta, quce ex cedere,ut Ariftotelesreliquit;dumcapitur, Ariitotr'. H, ;
.pinguedine talpa? & vefpertilionis compo- unnam,cujuscontaau fpinsedorfi AA

decidunt, ^f 6 -
nuntur, prxfcribit. Cinisiniananelisfiftu- emittere ; humano denique ritu oongredi,

lis chirurgis infervit. Mizaldus peficlitatii- ad «aturam ipfius fpe£l;at Venit apud quos-
fet / . '
i
rus an aegepftioriturus fit > riec ne , chelido- dam fuillus erinaceusin cibum fed nifi bejie '
nium ciim talpaz- corde pulvino aegrotantis apparetur, ftranguriam adfert. Jdeounico
>
fu pponit. Cantaturum , aut clara. voce vo- idu maclandum & vafis minx expiirga !!-' ,
1
eiferaturum credit fi convalefcet .-fleturum,

,, dum qQidam cenfuere. Menfe Auguftoob^
finminus. Aqua, in qua talpa maduit '& pabuli copiam funt pinguiores. Durantes .
pilos depofuit, pili reftituuntur. Ex peilibus cum multis aromatibusin artocreate coquit
pileolos confici , memorat Agricola. Gefnerus in aceto & vino fervefacit, deinde 7
lardo& caryophyllis diftincl:am,in verutor^

•
C A P U T XIX. ret. In MSdicina multum adfert emolumen-
De Echino terreftrt. ti. Hepar renum vitiis miro eft auxilio. Fefre
1
contacl^ verruca? ficcantur. Ijen aflatus &
Tj Chinusj nonabaculeorumhirfutie, fed pulverizatus 'efEcaciflimo eft lienofis reme- /
Ambrofin. •^pOtiuS ^Td %j [jj{ ^wjciSptj ZxzSzq 24$ WV dio. Caro ad prohibendum abortum pra:-
de Digit. cucdvdccg 3 ciqtv ocIkîj]}^ ,
Vivip.Î. z,
quod ob aculeos fcribitur."Eadem, unicoiauma£tatiftran-
f
c. 37- tenerinon pofiit, nomen fortitus eft. Galenus gurialabcranti commode fufpenditur. Ex-
Noixen.
A canthionem terreftrem vocat; Suidas «w«#- ficcata plicalaborantibus exhibetur. Adtpe !
ff
fywtyv 3 porcum fpihis horrentem , pwfcwy in autumno capti Poloni m eodem morbo
&c%oipo^v?&iov Hefychius <wc«*V«Vj pro-
: utuntur. Idem in lithiafi infignem habet
pter dorfum fpinis refc*rtum Lycophron ab : prêrogrativam. Sangmnis haud fpernendus
mfigni vaframento Nauplium nuncupavit, eiiin lapide vefiC2e,renum, & ardore urina^
quod nomen LatiniEchinotnarino tribuunt. ufus. Cinis Combufii cum adipe urfino ca-
t
Quidamcum Plinio Hericem Hericium, , , pillis decorem reftituit. Eodem ad prarca-

& Herinaceum pVoferunt , nec male. Ab vendum abortum cum oleo unguine multi
horrore enim , vel etiam ab harrendo quod , utuntur. Adhibetur idem inrenumdolori-
fructus ejus fpinis adhaereant , hoc animal bus aqua intercute aliis. Fimws recens &
di&um eife videtur. Eft bellua , ut Hermo- cum fandaracho , aceto, tk pice liquida, flu-
laus breviter defcripftt , cuniculi magnitudi- xum capillorum cohibet. Corium cumfpi-
Defcriptio,
neâculeis vallata prxterquam in ore, & nis olim ad extergenda veftimentia aiihibe-
pedibus , parte inferiori quam rara lanugo , batur. Diftinguitur in Suiilum, quiroftrum nffiren-
tantum operit. Obfervata in illo. Mufctdi fui fimile habet , & canhmm, quicanis, Ex
***'
Severin. conglobatores totius corporis. fyteftma eodeminfignisfa^torexhalat. InBrafilia,ut ;

Zoot. De-
mocrit. a?que craflitudinis , imo verius tenuita- Jefuitaquidam apud Majolum habet, ani-
p.319. tis quam longiflimx , fine caxi aut mal Hchino fimile vagatur , cujus fetx prx-
alterius diftinclione : in fumma , qualia longx coloris pallidi & in fummitate nigraj,
muri. Quin paria iftorum ftercora , pares valde aculeatx erant. Mirum in illis na-
tefticuli , qui proximi peni j hic longifli- tura recondidit. Cuicunque enim cufpis
mus exortus in viam cauda? compreffusfe- admovetur etiam ab animante revulfa,
ejus ,
men emilit, muci flavioris imagine. Septi- iilam, &: prsecipue carnem penetrat expe- :
* '
ipinnejecur. Peni adftites caruncube qua> rimentoque compertum eft, hujusmodi acu-
dam fubalbidse,racemofa?,in pinnulas diftin- leum unius noftis intervallo crafliflimo ,
£foe rupis praerupta? modo quas pulmonis

, edrio admotum illud perinde ac eiTet manu
,
,
f
fibrisquadantenus aflimilare poflis.T^?^ in- hominis impulfum, penetraiTe.

tus latent, &
lumbis aniguntur. Offa qusdam
rotunda cjuasdamplaniora acuta alia , alia
, ,
A P U T XX.
obtufa confpiciuntur. Ubique locorum re- De Hijirice.
periuntur , Cretam ii excipias , fi Plinio cre-
Ad annum Hyftri- ^ mbrofin
1
Plin.tL N. dendum. abfque cibo durare Rinaceorum seneri adfcribit -
\.ci.c. iz.
Cibus.
pofle , fcripflt Ariftoteles. Pomis vero &
EJ Cem ,
t»i-
rlinius
-
, Akanus &
7T-t- n t-\ dc Diîr.
•
Uppianus. vivip. U.
uvis utpiurimum vi&itat qua? decufla & , Grsecis t>Ve/| 'ûx^ & y&w% v ?U y<& >
£ f c
-^v
Nomm.
fpinis in fixa ad latibulum defert. Lac etiam nuncupatur, a 3-^ |
x
& o'dme dubio, ; Plinius
yElian.H-
& vinum in sedibus potare animadverfum. fceminino genere eifert mafculino Oppia- ,
A.I.16.C.69 ZvimicitMs gerit, cum urfo lupo , vulpe, vi- , nus. Quidam fub muris Africani Flauto
veni-
•»
IIO HISTORIA NATURALIS
venire crediderunt quod
frequens in Afri-
Defmpio.
,
ca eê p er hibeatur. Ifidorus a ftridore quem CAPUT XXI

aculei in motu animalis excitant , deducit,
& fine afpiratione fcribit. Claudianus eum De Tato,feu Echino Bra-
ita defcripfit. ftiano.
~" os longim illi
Affimilatforcum , mentita cornuafeta HPAtum Nierembergii verbis defcribe- Nieremb.

Summafronte rigent , oculis rubet igneus Amus. Cataphraclum,inquitifte,quod- Hift E ™ d - '
9-c
ardor, dam animal Indiarum varie appellatum iri- '
Parvafub hirfuto catuliveftigia dorfo. venio. Hifpani nuncupant Armadtllo. Lu-

Atfi Agricola? attendimus hahet Hyftrix os , fitani Sneubertado. Itali Bardato Thevetus :
leporino fimile y dentes quatuor longos , duos Brafiliconomine Tatau^ Maphxus Tatufam^
infuperiore, totidemin inferiore parte^/w Gefnerus Tatum novaHifpania chirqum- ,
humanis fimiles : pedes anteriores pedibus chum, alicubi Cajfamin , aliis Indis AjatochtU
T axi , pofteriores urfi aflimulantur . Dorfo & dicitur , hoc eft, cuniculus cucurbitalis fpe- ;
lateribus fpince bicolores partim alba* par- , cubus enim, quemadmodum cuniculus con-
tim nigra infunt , &
aliquando ad duorum ditur. Una no£te fpacium leucse excavat
vel trinm palmoaim longitudinem acce- quare nifi ligetur , nulhbifeincludi patiens,
dunt 3 quas animal, ut pa vo caudam , erigere perfodit ufquequo extra domum oppida &
poteft. IngreiTurusincavernam, ere&asdi- emergat. Varias funt fpecies horum lorica-
mittit. Solinus in Êthiopia frequentifli- torum mihi omnium mirabilior ajatochtlus,
:
Lecus. mos quamvis in tota Africa

vagari fcribit : cujus & rarior mentio & fterilior , quare il»
& India inveniantur. Habentur & in Italia lum pradertim narrabo. Duris armatur la-
fed in Gallia rara:. In Galarcia reperiri, minis, quas ipfe vidi. Canis Melitenfis eft
Compoftellani peregrinatores teftantur, qui magnitudine. Pedes ei fuis parvuli, roftrum-
eorum aculeosin pileis deferunt. In diime- que fed oblongum &gracile. Armaturun-
cihu.
t [ s autem &: vepnbus latent. Vietitant po- dique crufta , militari cataphra&o equo &
de 'Animal. mis, rapis, pyris pattmacis & pane commi-
, , perfimili , in laminas connexas atque mobi-
fubten-a-
nuro bibunt aquam fed vino mixtam avi-
.
, les divifa quibus fe convolvit atque undi-
,
Natura. diilime. Aculeos tensa cute in hoftemeja- que tegit. Auriculae murinas, fed longiores -,
culari, unde forte fagittandiars, Sc nomen nimis graciles. Cauda ejus eft longa , teres,
cL-JjjjfyQoKy; deftinato i£hi ferirejnoftu magis geniculata, eodemque modo laminis crufta-
quam interdiu ad pafcua progredi -, hyeme tis circumvallata. Venter candet, ac pelle
in cavernis latere ; tot dies quot urfa in utero operitur molli humanse haud diftimili , lon-
,
Vfus. gerere, a natura obtinuit. Nec huic gula pe- For-

giufculis exilibus, ac raris pilis veflita.
percit. Commendatur enim in epularum micas venatur. Cubat fupinus atque cau- ,
magnificentia. Apparatum videapud Am- da ori admota, qua rec~ra procedentes formi-
broiinum ex Scapio. In Medicina videtur cx incidunt in infidias , & cibum deludenti
iisdem affecTribus conducere quibns erina- fuggerunt. Antonius Herrera addit , lotio
ceus. Mulieres ad difcriminandos capillos proprio implere lacunamfuper ventremin-
aculeis eorum potius quam acubus utuntur. ter cruftas fuas fic formicas , humore ob-
,
Plinius ex iisdem dentifcalpia ad roboran- ftante, per caudam procedere ufqueados.

Differtn* dos dentes conficit. Circa Differentias nihil Cum fugit , in prseceps caput caudamque
***'
fere occurrit. Quidam in Marinum & Ter- ventri applicat, actuetur crufta, tk&tein
reftrem diftinguunt , & dentalium pro mari- fpiram convolvens rotat. Quod fi pertina-
ni aculeis venditant > fed nimis audaclrer. cius quifpiam infeclrari perfeveret , femet in
Nemo enim authorum marinimeminit. Re- venatorem contorquet; uthaudraro, vali^
ferri huc poteft incertse natura:
animal,quod de tundens dorfo fuo peclus hominis exani-
Cardanus Anno if 50. Papise vidit. Ma- mat. Verfatur in uliginofis lacubus. Lum-
gnitudine erat vulpis , riclu leporino > denti- ac vermiculis vefcitur,
brius, pifcibus & qui-
bus prominentibus adinftar fciuri 3 oculis bufdam arborum baccis & pomis. Caro
nigrjs & ferpentinis ; coma bircina: barbse fi- impense pinguis , dulcis, ac pituofi ahmenti,
millima quas a capite ad collum ferebatur,
, & excrementis redundans. Utebantur cau-
cum pedibus anterioribustaxi,pofterioribus da antiquiad eas quas zebratanas vocant3 ,
urfi j auribus in figura humanis ; cum fpinis (quarum apud illos ufus frequens) munien-
fere centum more hyftricis quarum qua> ,
das. Crufta multisrebus utilis, tumadbel-
damin apicecurvabantur, alioquin immo- licos ufus , tum ad pacem opportunis. A-
biles & in motu animalis ftrepitum edentes.
, j unt ilJius cruftam tritam , ac drachmae unius
Cauda animalis eratanferina cnjusplumae , pondere intra fumptam evocato fudore ,
paulatim in fpinas degenerabant. Vox fub- magnopere conferre morboGallico curan-

obfcura & rauca quaiilatrantiscanis canes- : do. Invenitur locis calentibus lacu ftribus &
cjueodio profequebatur. Forte ex hyftnce uliginofis. Du£ apud Lucatanenfes horum
ahaque beftia natum erat. animalium funt dirferentia:. Quaedam in-
noxia
noxia Sc gratiflimi alimenti funt 3 alia noxia tejfellatum. A collo ad medium corpus , quaft
& venenata , ut vomitu ac flatu alvi citato orbiculatd ftgura tejfellis varte ptttis dtfttn-
fyncopen inducant , tandern interimant. ctum 3 medio autem corpore ternis ordtnibm
Antidotum eft oleum olivarum , nifi virus quadrangularium tejjellarum varie etiam
invaluerit , fruftranea tunc remedia. Si ptcturarum inftgnttum. Pofirema tegminis
fortafle aliqua juverint , diffluunt fuperfti- parsfimtlibm orbtbm dtftmcia erat 3 qualibus
tibuscapilli, languet color, marcent vites. pars anterior. Totum etiam caput ad nares
Diftinguunturteftarum feu laminarumnu- wque fimilibw teftis teclum. Aures paten-
mero. Innoxia oclronis noxia fenis con- , tiores nec adeb mucronatas habebat. Cauda
,
ftant. Innocua etiam coxse , offecarent, breyis erat , duobus digiti humani exiremis
& maculisrubeiscirca ventrem diftinguun- articulis non major tota etiam orbicularis
,
tur. Eft autem hoe animal viperis , qux tejjellis tecla. Ventrem nulld cruftd teffum
fono quodam perftrepunt tam charum & futffe , fed yillis duntaxat obfttum 3 piclura
amicum ut eodem foramine fme alteru-
, , reprtfentabat 3 quemadmodum etiamcrurum
trius injuria condantur. Primum illud ge- pofteriorem partem , atque guttur & nares.
nus videtur defcripfifle Confalvus Ferdi- Pofteriores pedes ternis digitis
3 calcari &
nandusOviedushacfententia.K^Scpî^7^3 .praditos futjje 3 ptctura fidem faciebat an- :
five undique armis munitus , animal eH afte- terioresvero duntaxatbinis cjr calcari
3 nifik
£iuadmirahilt 3 <valde dtyerfum ab iis quaaut pictore fuerint prxtermijfi: penemjatis lon-
in Hiftanid aut in aliis Europa regtonibus gum dr exertum habebat. Neftio an hutc defit
,
confticiuntur. £>uadrupes eH animaj to- virtus 3 quam de Armadtllo 3 fiye tato cau-
tumque corpm cum caudd corio tectum habet dato Monardusdixit. Prtctpuam ejus vim in
fimtli cortici lacerti, de quo injra Jumus di- caudx ojftculo cffe : cujus in tenuijfimumpul-
tturi ( crocodilum Americanum intelligit yerem redaclt pilula 3 conjeffa magnitudine
coloris inter album & cinericeum mixti , ad capitis ayicuU 3 .atque auri mdtta, dolorem
album tamen magis accedentis. Ejmdem yerb ejusjedare Ettinnitumetiam cum exima
-,
e& form£ cum equo undique armis munito 3 Jurditate conjunctum curare tradttur. Certe
canicula autem vulgaris magnitudme. Non dolorem Jedare 3 frequenti experientia proba-
efi antmal noxium ; domictliumque habet in tumeH. Adjicioaftum Chirqvinchi, quod
terrenis tumulis pedibmque terram egeren- , audivi ab his , qui primum fama 3 deinde
do fualatibulafodit cuntculorum inftar. Ca-
, vifu acceperunt. Teftes oculati fic refe-
piuntur hac animaliaretibm ejr baliftis ,petita runt. Pluente ccelo fupinus jacet in ventre :
ccciduntur magnd autem ex parte fementis

, qui exermis eft , colligit aquam contentam
tempore quandoJlipuU aduruntur t aut agri
, inter cruftas laterum perdurat trans- , fic
coluntur ut gramen producant in boum
, & aclo imbre ferme diem integrum , donec
animantium pabulum. Aliquoties me hoc ani- occurrat incaute cervus fitibundus qui ,
mali yefci contigit ac fane melioris faporis , accendens ad potum immergit buccam ,
quam hados , ejr falubrem cibum ejfe compe- tunc clauditfe chirqyinchus , labra Zc nares
riebam. Caterumfi h#c antmalia tis Pro- m comprehendens cervi. Hic difcurrit hinc
yinciis confteciajuijfent , in quibm equos un- inde : nunquam laxat pradam chirqvin-
dique armaturdmuniendi confuetudo originem chus, donec fatigatam interimat anguftice
fumpfit e x hujm animalis aftectu exemplar
, fpiritus. Aftum quoque erinaceorum ha-
dejumptum opinari quispojjet. Cum alii Au- bet , in cruftis fuis fe , dum timet , con-
clores Oviedo refragentur , aliud genusar- globat nec nifi ad ignes relaxatur. Con-
,
matorum^ quam ille cogitant. Diverfa , quas chulis hujus animalis utuntur Indi inmale-
de loricato animali feu tato narrantur, de rlcis , pracipue ad explorandos & punien-
diverfis fpeciebus, pro diverfitate provin- dosfures. Tangunt prius cum conchater-
ciarum accipienda funt. Sic Monardes pro- ram a fure calcatam
five aliud quicquid ,
dit, nunquam vifum edere, ideoque fub ille implent maxillam potione
attigent :
terra duntaxat, &: ex ipfa terra ali Gef- : quam chicham vocant tympanis deinde :
neruscontra, licet perpauca de illo ait, , circumfbnant conchainterim fpontefub-

,
allatum in Galham feminibus fru&ibus & fultante & tripudiante. Hoc veneflcio
vifum vefci. Neutrum refuto , ciim de notatur vultus furis puftula , in genis quse
diverfisloquipoflint. Agnoverunt quoque perutramquemaxillam ferperet, nifi male-
triagenera horum armatorum Jacobus Pla- ficium diligenter diflblvatur.
teau & Clufius : unum breviflimse caudas
quod fic defcnbit : Babebat porro id ammal
pedis unim &
quatuor unciarum longitudi-
nem corporis verb ambitm erat quatuorde-
,
cim unciarum , binis yideltcet minore longi-

tudine. Ejm tegmen durum & teftaceum,
fulgtnofi'coloris , quem forte yetuftate ma- &
nuum tractatione contraxerat. 3 quodammodo (L TI-
concavam. Splenicus mittit fuperne ra*
TITULUS III. mum ad ventriculum parte hujus convexa
per mediam liheam , usque quo fuperius
De Quadmpedibm Do- ventriculi os pertingat.Ligatus eft Jplen
mefiicu. diaphragmati per mediam membranam
plusdigitolatam, ventriculo peromen- &
C A P U T I. tum Habet fplen figuram prope pedis
:
ample calceati. Colum intejlinum nullura,

De Cane. partem accipit carcum , cujus
recli finis
figura veluti involuti , quod explicatum
Ambrofin.
longitudine eft medii digiti. Ad fincm recti
v
de Digit. \Antum de Semiferis , fequuntur Dome-
|
Vivip. 1. 3. y&V* C*»» nempe & .F<?/^. &£*& vox o-
-**
» interne vahuU una infignis altera in cxci ,
c. 1.
Notnen.
KmCanes,utplebes, trabes, pronunciaba- principio fed minor. liecium parte inferio-
tur, venitquefi Varroni attendimus a ca- , re valde corrugatum Ab aorta furfum :
nore latratus, quod voce figna edere foleant. conv.olutusad cava hepatis plexus arteria-
Grsecis veteribus dicituwai/ in obliquo , & rum , qui appropinquat pancreati , attra-
cafu Kwjcg fme dubio , n xvco amo, ^^ , ctum hoc attrahit hepar & fuperiora vifce-
feuquod proniores fint in Venerem feu : ra. Supra os fuperius ventriculi glandula:.
quod animal fit ÂoJWflJov Modernisvo- duse , major & dunor dextra quam fini-
caturaxiA(^ nomine fortea Scylaxdetor- ftra amba? fucculentse humidiores. Sm-
,
to. AliisvAdxjaq latrator,avocequame- guis canis ater valde, propter aduftionem

dit nec non cuuwSic apud Hefychium
:
x
& quippe. Ad finem hngua inferitur mufcu-
Suidam ®^j -ri cuiccbketv , quod cauda no-
, lus teres defcendens per mediam ipfius li-
pefcripdo.
blandiatur. Vefcriptionem non eft quod
tis neam. AuricuU cordu dextra duplo major
addamus. Notiffimum utpote animal eft. quam finiftra. In cranii parte tum dextra,
M.Aurel.
Severin.
In Cane feclra fequentia obfervata funt Se- tum quas integunt mufculi tem*
finiftra ,
Zootomia? veririo , quse e jufdem verbis exponemus. U- porales 5 nulla apparet involvens membra-
Democrit.
p.joo".
terus , inquit > bicornis , eer vice brevitate & na prseterquam ea , quae propria mufcu-
,
anguftia medio digito refpondente. Cor- lorum eft in aliis vero cranii partibus ma-
:
nua lata , quantum manus caperet longitu- , nifefta apparet. In radice lmguae utrinque
dine majori , quam palmari communi men- eft glandula parva &
produ&a obliquo fi-
fura,crailitudineubique aquali circumvo- tu. Circuli arterias afperse transverfim po~
luta autem fimpiici gyro , non anfractuofa fiti non ficut in fue obliqui. Canis cere-
,
vel cellulata , uti fuillus. Feruntur extre- brum majus quam fuis. Inverfo cerebro
ma cornuum ufque ad renes colligata venis, patuere proceffus mammillares &: fpinalis
quaead uterum veniunt, &teftibus ipfiin- medullse initium , per quorum medium
cumbentibus per membranam. Ad oftium fa£ta fe&ione profundiori patuerunt duo
primum cervicis vifitur corpus quod dum ductus parvi, alter, qui a parte mammil-
mole, figuraatquecolorereferens caputli- larum per reclram lineam tendit ad finem
macis exertum a fua cochlea. Impofitus in usquecerebelli, alterpaulo citerius fuper-
hujus os ftylus ferreus non eft admiflus , nifi nepofitushuicoblique. Decxtero, pedes
poftquam eft diffectus parum. DifTedo u- canum anteriores in quinque digitos , po-
tero inventi funt involuti
'faetus involucra , fteriores in quaternos diftin£ti funt fcemi- :
autem chorion, allantoides amnion

tria, , narumventer, duplici mammarum ordine,
fed priora vix dividi pofllmt adeo funt ; in utroque fcilicet latere, exornatur. Al-
annexa adeo funt tenuis fubftantise In
, : bertusetiamgeneroficanis imas nares, ro-
dextro cornu catuli quinque , in finiftro tundas, folidas, &
fere obtufas obfervat.
quatuor , finguli fuis involucris contenti Ariftoteles vero &
Êlianus calvam futuris
chorion unicuique per medium 3 transver- carere afleverarunt. Galenus denique mu- Galen. de
ufu part.
fim pofitse zonse latae duorum digitorurmdi- fculos temporalesin canibus veluti in lupis
I.11.C.9.
ftinftadineis atris ab extremo, rubra in & &leonibus robuftiflimos obfervavit quod ,
medio: fingulae autem fanguinem fufum co- in frangendis oflibus maxillas exercere fo-
lore fibi refpondentem reprsefentant. Omen- leant. De Loco hoctantum pono , nullos in Locus.
tum veluti faccus , quiintegit inteftina fupe- Brafilia ante Vilagagnonis expeditionem
rioraj nafcitur ejus pars fuperior e fundo fuifle, fi Lerio credimus: fi lextori, Si«
ventriculipermediam ipfius lineam totum garon Arabiae infulam non ingredi ingref- ;
ambiensj fimpliciter &pars pofterior quas fos , vagari donec pereant. liapQayoi, funt Cibus._
inferitur in lienem & in pancrea s Pancreas . necvel apifcibus, vela cadaveribus abfti-
autemftatim apparetpoft exortum duode- nent quod primum Balbus in itinerario
,
ni, illigatumhuic&venseportss. Venaporta. prodidit. Acarnetamen fuse fpeciei, ut&

mittit triplicem conterminas ramum ad fulmine i£tis abhorrent. Gramen etiara
partes mefentericum , cceliacum, fpleni- comedunt fed medelaz gratia. Fraxini
,
cum. Cceliacusexcurrit partem ventriculi frudu abftinent, quod vertebrae coxarum

dolo-
Tal* zxrx
Canis Xtej/omrij
afi. zjcx
Xtfuiiule,
Jtib. IXXI
Cartis Indica . I.
Caius Indi.
Canis iJenatorius Iag - nunai

DE QÛADRUPED. 125
dolorem Potione vini vel
iride incurrant. ha^c pauca fufticiant. Metuere hysenam
aqua? ardentis dementantur , divagan- & in tantum ut ejus umbra fi Plinio & So-
, ,
Cemratio.
tur, dohec vapor evanuerit. De Genera- lino credendum , eos obmutefcere cogat;
tiom nota. Semper eis coitnm opportunum Crocodilos in tantum
i
ut fecus Nifum ,
Tardivus tamen veris initium , rarius au- currendo , aquam ejus , etiam fitibundi
tumni tempus congrediendo idoneum lambant. Cum lupis eam colere inimici-
Ariftot. H. fcnpfit. Coeunt ad annum duodecimum tiam ut vel ideo Porta pellem lupi fu-
,
A.l.j-.c.i4
& implentur : fed fsepe poft novem funt fpenfam fuper demorfum a cane rabido,
inutiles. Degenerant , fi annui venere utan- aquat timorem amolire dixerit. Ab oti-
tur fi quarto anno , generofiores produ-
: de metui quod tardo humili volatu
, &
cunt. Quatuordecem dierum fpacio vel utatur.Abhorrere quosdam a quibusdam.
circiter libidine tenentur & poft fextum j Blondi canis gallinarum carnem ne attin-
menfem a partu marem iterum appetunt. gebat quidem. Alii ofla avium fylve-
Dum turgefcere incipiunt, fceminse geni- ftrium refpuunt. Olim in templum Her-
tale prominet & humefcit. Congrediuntur culis vi&oris non ingrediebantur , feu ob
autem & cum aliis animantibus , ut cum odorem clavar in limine pofita? , feu ob
Ariftot. H. lupisin Cyrenenfi agro unde nati Crocu- , rem aliquam invifam fub folio fepultam.
A.l. 18.
c.28.
tx cum leonibus
: unde Leontomiges , Nonnulli ad citharse pulfum miferabjli-
cum Caftoribus unde Caftoridesj cum ter gemunt ad clangorem tubarum ulu-:
vulpibus unde Alopecides. Averfam exer- lant in difplofione bombardarum lon-

:
cent Venerem &

cohaerent. Ferunt dies giflime aufugiunt. Quantus inter eos &
fexaginta, quasdamfexagintatres. Pariunt homines fa?pe fit confenfus , in fequenti-
duodecem aliquando fex decem. Vifa
: & bus audiemus. Ad Naturam canum perti- nr*t&k
Bononia? leporaria , qux feptendecem eni- net , quod cito iramconcipiant, ideo &
xaeft. Albertus vero prodit fe,exillorum , ob unicum os diutius inter fe digladien-
generequi Maftinidicuntur, vidifTe, quse tur quod domos vigilias agendo cufto-
:
primo partu novendecem , altero o£to de- diant ob fomni lasvitatem facile exciten-
:
Ariftot. H cem , tertio tredecem dediffet. Qux mu- tur cum mulieribus aliquando Veneris
:
A.l.j-.ca4. lieribus in deliciis fmgulos fere enituntur, confuetudinem habeant palam con- , &
catellos. Primum mares parere in cx- , & grediantur unde a Spartanis temphs ar-
,
teris f aeturis alternare ex Plinio dicuntur cebantur. Iidem odorum differentias no-
dum modo tempore opportuno congref- bis incognitas fentiunt pofteriora odo- :
fusfiat: inlucempro-
primusque catulus , rantur, quod cum fagaces fint, tefte Pli-
diens fecundum nonnullos patrem refert

,
nio , habitudinum corporis o-
qualitates
Plin.H.N. casteri, ut cafus tulerit nafcuntur. Gignunt dore cognofcant. Capitibus ad terram
8. c.40.
1.
cxcos & quo largiore aluntur la£te , eo
,
demiflis odorem trahendo inveftigant
tardiorem vifum accipiunt non tamen : & ideo primi aeris infefti halitum hau-
unquam ante vicefimum primum diem, riiint. Auditu pollent quarto aetatis :
nec ante feptimum. Quidam tradunt , fi menfe dentes caninos mutant , & hy-
unusgignatur, nonodie cernerej fi gemi- bernum pilum amittunt. Si ftomachi gra-
ni , decimo. Idemque in fmgulis adjici vedine laborent , gramen vorant. Fa-
totidemque effe tarditatis ad lucem dies cile abortiunt , fi mas, ex quo concepe-
quod tamen nondum demon- experientia re , occidatur. Ingenio 6c memona polle- ingenium
ftravit. Lacante diebus quinquequampa- re, docilesque effe, multa teftantur ex- & alhu
riant habent magna ex parte quibusdam :
empla. Ille apud Plutarchnm tot la- ,
quatuor diebus anticipat. Craflius id quam pillos in ollam oleariam injecit , donec
ca^terorum animalium , fcrofam &' lepo- intumefcente oleo illud lambere poffet.
rem fi exceperis. Non excedunt annurn Itinera quafcivis longa meminere nec :
'Mtat.
decimum quartum communiter quam- :

ulli prseter homini memona major. Qui-
vis quidam ad vigefimum fecundum afcen- dam Venetiis in medio foro fuum Do-
derint. Laconici inquit Plinius , annos de-
,
minum poft triennium agnovit Ulyflis :
cem , fceminae duodecem caetera vero ca- ,

poft viginti annos. In Theatrum Mar-
fpedante Vefpafiano introducTrus
num genera quindecem vivunt. Juniori- celli
vox acuta & fuit in omnibus faltationibus inftru-

bus albiflimi iunt dentes ,
,
fenioribushebetes, crocei, vox craflior. & £tus, &

qui aegritudinem belle fimujare
Vox. Vocem authores varie exprefTere. Latrare noviffet Nam poft figna contra&i do-
.
&: bauba edicuntur communiter : @w%*\ loris , tanquam mortuus concidebat , at-
Grseciscatuli, vAolkJw adulti :

A'«w?«vdum que huc &illucfe trahi patiebaturj mox
bibunt : Motftdui grunnire , dum querun- tanquam ex profundo fomno experre-
cncvîv, canire & ca- clus , fefemovcbat. Francifcus Mar-
turaut blandiuntur:
tullire , dum libidine feruntur :
<sr&Kiw£v , chio Manaias per morbum mutus , ca-
nem ita inftruxerat^, ut ad fuos nutus

quando latrant antequam feram invenerint
JlcAntipathia quemlibetaulicorum vocaret. Coram Jufti-
AntipA'
"
^*e/'?«"? quandoirritantur. Qjl niano
hia.
nianoLnperatore fpe£tante populo alius , , rent ; nifi neceflitas urgeat. Populi Senegse
annulos fpectatorum ab hero confxifos ita eisvefcuntur, fiCadamufto credimus: in-
cognovit,ut unicuique fuum redderet. Quis cola^ Guinese, fi aliis. Galenus nonnulJasGalen.1.3.
pauper vel dives , meretrix aut vidua qua: fcripfit. In Medicma^lim^
gentes caftratis vefci
eflet rogatus , vefte cujusque ore apprehen- maximieftufus. Cah'a in pulverem redacfa, vfmmMe»
fa , demonftrabat. De Fidehtate erga heros teftium tumores refolvit. Cerebrum fracla ^" w '! "
JIJ11..H.N. ita Plinius: Pugnaffe adverfus latrones ca- ofla reftituit, fiinftar emplaftri
fuperpona-
" c ' 4°"
'
nem pro Domino accepimus, confeclrum- tur. Dente maximo fi gingivse fcarificentur,
queplagisa corpore nonrecefliflevolucres dolor dentium tollitur. Longiflimus nigri
&feras abigentem. Ab alio in Epiro agni- canis quartana laborantibus appenditur.
,
tum in conventu percuflbrem Domini lania- Caninus canis rabidi exemtus & m aluta ap-
tu &
latratu coaclum fateri fcelus. Gara- penfus rabiem compefcit. Coagukm
, m
mantum Regem canes ducenti ab exilio re- vino diflblutum colicos dolores fedat ; ,
duxere pradiati contra refiftentes, propter in aceto hydropicis propinatur. Per vo-
,
bella Colophonii itemque Caftabalenfes, , mitum hydropicorum , ventribus fuperim-

cohortes canum habuere ex primx dimica- : pofitum , hydropicorum aquas Sextus edu-
bant ih acie nunquam detredrantes. Hxc cit. Hepar rabidi aflatum , fingulare eft in
erant fidiffima auxilia , nec ftipendiorum rabie remedium. Fel cum melle ad ulcera
indiga. Canes defendere Cimbris cxfis do- interna adhibetur. Lienem recenter exem-
mus eorum plauflris impofitas. Canis Jafo- tum , Marcellus regiqni lienis applicat.
neLycio interfecto, cibum capere noluit, Sanguis partibus a rabido cane percuftis
inediaque confumptus eft. Is vero , cui no- magno eft adjumento. Pinguedo ad mentem
men Hircani reddidit Duris, accenfo Regis Êfculapii , podagra laborantes fublevat.
Lyfimachi rogo , injecit fe fiamma? fimili- : Adipe catulivariiin cicatricibus &.maculis
terqueHieronisregis. Memorat Pyrrhum facieiauferendis , Plinius utitur. Lac in mi-
Gelonis tyranni canem Philiftus. Memora- tigando oculorum dolore adhibetur. Eo-
tur & Nicomedis Bithynia? Regis, uxore dem Sextus gingivas infantmm aflidue \i-
ejus Confingi lacerata propter lafciviorem nit. Potum , fcetus mortuos expellit. Lo-
cum marito jocum. Apud vos Volcatium tium , pilos fk verrucas aufert : cum nitro
nobilem qui Cefelinumjus civile docuit,
, miftum lepram abftergit. Stercorum pul-
afturconeefuburbano redeuntem cumad- , vis in angina , dyfenteria , & ulceribus in-
vefperaviffet, canis agraflatore defendit. veteratis commendatur fioflapertriduum
,
Iteni Ccelium fenatorem azgrum , Placentise comedat. Marcellus ex eodem ad folem

ab armatis oppreffum nec prius ille vulne- : exficcato & cribrato cum cera rubra per
,
,
ratus eft, quam cane interempto. Sed fuper partes , & modico olei medicamentum,
omnia in noftro xvo a£tis populi Romani pro ifchiade concinnat. Plinius , oflibus
teftatum. Appiojunio & P. Silio Coss. in ftercore canino inventis &: alhgatis fy- ,
cum animadverteretur ex caufa Neronis riafmpuerorumtolliputat. Fellis addeftil-

Germanici filii in T. Sabinum , & fervitia lationes , fi digitis inducatur ad angi- -, &
ejus unius ex his canem nec a carcere abigi
, nam fi corrigiis ter collum circumdetur,
,
potuiffe, nec a corpore recefliffe abjecto in , adhibetur. Tili morfui canis rabidi impo-
gradibus gemoniis mceftos edentem ulula- fiti venenum ad fe attrahunt. In fuppri-
,
tus magnapopuli Romanicorona circum-

, mendo fanguine adhibentur. Mizaldusde- Ccntur.6.
ftante ex qua cum quidam ei cibum obje-
: nique in expugnando febre quartana lo- ,
ciffet , ad os defun£ti tulifle. Innatavit idem tium aegri quantumin uno paroxyfmo, uni-
cadavere in Tiberim abje£to fuftentare co- ca vice reddidit , cum farina fubadum > in
natuseffufamultitudine ad fpeclrandum a- placentam conficit , quam famelico cani
scaiig. Ex- nimalis fldem. Hucillepertino^quiDomi- exhibet , & fic quartanam transfert. Re-
?rc. aoz. ni fui occiforem &
prodidit &
jugulavit ut : liquavide in Gefnero. Weckerus ex duo-
& Corfus ille , qui non citius eneclii frigore bus catellis recens natis , quatuor libris
heri corpus auferre familiariflimis etiam olei violacei , &: libra una vermium terre- C cker. w
permifit quam perimeretur. Nihil interim
, ftrium praeparatorum , unguentum ad vul- in Amidot.
de il) is dicam qui cum heris cremari vel fe-
, nera machinis bellicis inflicla, componit. .
peliri voluerunt : Py r-
qualis Poli Tragcedi, Ex catulis quoque Andreas Furnerius a-
rn ^ » & Theodori erat. Eupolidis Poetx
3 quam deftillat , qnam in cohibendo pi-
Athcn.H.
A.I.7.C.33. Comici canem poft ejus mortem, vitam ine- lorum augmento mirifice commendat.
dia finiviffe ; Jafonis Lycii capere cibum Difcrentt£ Canum funt multae. Dicuntur Difermi*
noluiffe ; Darium , ultimum Perfarum Mo- olim &
in Heliefponto reperti cornuti. Si
narcham folum comitem ad mortem ha- vocem fpe£tes, in novi orbis infula Hifpanio-
buifTe , Xantippi , navigantem herum eo lanonlatramvutOviedusprodidit. In Gui-
ufque fecutum , donec natando permTet nea fi Clufio credimus , latrare conantur,
,
rfmm ci-
Hiftorici prodidere. A carnium camnarum fed nonpclTunt. Si munera , funt alii faga-
hk. ufu, omnes fere moratiores gentes abhor- ces , alii curfores , cubicularii , portae vena-
,
tici,
D E QJJ A D R U P E D. I2f
tici, villatici. Silocum, funtEpirotae, Sco-
tici, Anglici, Cyrenaici, Arcades, Indici&c.
Arcades , Aufonii^ Cares , Thracefqp
que &
iberi.
Nos hi cagemus ordine de Rabido, Melitenfi,
Pannonici A.rgivi yLacedamonii, Teaeata^
,
IVenatico^ Leporarto 3 Sagace , Villatico , Bcltico-
Sauromata , Cretes Celta, Magnetes,
Ambrofin. fo, & Inutili. Rabidi ab efu putridorum cibo- Amorqi.
,
eSti^ rum & carnibns vermibus fcatentium tales

>
c.2. evadunt , Canicularibus inprimis. Cibum Sicolores , funtleucophad mellei 3 albi, ni- ,
tum abominantur & potum abaqua abhor- , gri. ^/^parumperaquamformidant. Iidem

rent , huc & illuc vagantur , latratum edunt nigris maculis infigniti , pedes craflbs&te-
raucum fpumam ab ore & naribus copio-
, n ellcs habent. Leucophad fortes & audaces
fam fundunt torvum intuentur demuTam , , furtt, fed curfu non ita valent. Nigri validi
feruntcaudam &nullo edito latratu homi- , funt, fedcumcrurahabeanthumiha, cele-
. nes mordent. rVlulti multa remedia adhi- ritatem alborum non aflequuntur. Eligen-
bent. Êtius helleborum albumad vomitum dus vero eft canis , atroci vultu capite ma- ,
cum polentaexhibet. Mizaldusftercoragal- gno, labro fiiperiore ad infra pendente , ocu-

linarum cibis permifcet. Blondus poft ter- lis rubicundis , naribus apertis , dentibus
tium diem venas turgentes in cruribus tun- acutis,collo tumente,pec~tore amplout Leo-
dit, vel canem in lacunam projicit, in qua nis fmiilitudinem pras fe ferre videatur.
multae hirudines innatant , ut fanguinem ex- Canis leporarius optimus eft , qui longo & •Ambrofin,
C
fugant. Hinctotum corpusunguentopopu- plano eft capite , aunbus acutis retrorfum
3
leo illinit & pharmacum choiagogum pro-

, direclis & parvis , labiis fuperioribus fupra
pinat tandem canem deco£to fumarise la-
: , inferiora non pendentibus , collo longo &
pathi acuti radicum enulse abluit. Ad
, & aliquantulumturgido,pectore acuto, coftis
praefervationem, exhibet Plimus catulolac longis & validis , ilibus ftrictis , cruribusal-
mulieris quse marem peperit. Columel- tismacrisque potius quarn obefis, cauda non
las caudas catulorum poft diem quadragefi- crafsa , nec admodum longa, qui raroaut
mum ab ortu caftrat. Prehenditur cauda^ nunquam latret. Alii ad venationem ducun-
extremum , in quod ultima fpinas articulatio tur aliifponte exeunt,& comprehenfislepo-
:
defmit, &tandiudigitis torquetur , donec îbusdomumrevertuntur, Vertagi di&i. Sa-

Ambrofin.
eX cidat. Melitenfes ab infula Melita , quas gacium tot fere funt quot Venaticorum ge- Ambrofia,
"
3
' c 3
'
1 3> c 6 '
Pachyno Sicilise promontorio imminet , no- nera. In Scotia tres funt canum fpecies.
'
"
men habent. Sunt vel brevioris vel proli- Quidamfuntaudaciflimi , in curfu celeber-
xioris pili & jubati. Blondus partim al- rimi. Alii odorifequi 3 qui & pifces inter faxa
bospartimnigros commendat ho die rufi
: latentes inveftigant. N onnulli ut plurimum
& candidi in precio habentur. Magni- aut rufi nigris maculis afperfi , aut nigri ruffis
tudine funt muftelae fylveftris. Ut parvi imbuti,qui fures &

furto ablata tanta cum in-
flant & maneant , caniftris includuntur , ibi- duftna perfequuntur , ut flumina tranent. &
demque nutriuntur. Delicatiflimis vefcun- Scotis &
Anglis tales alere fuetum: fl quis, &
turcibis. Si plures fcetus concipiunt, fubito eum,qui fua, cane fagaci duce inquirit,in fe-
moriuntur. Ut villofiores nafcantur, curato- cretiora nonadmittit, pro furehabetur. Si
reslocain quibus cubant velleribus pecu-

, ,
Blondum fequimur debet effebrevis, fimo ,
dum infternunt , ut ea prse oculis femper ha- potius quamadunco roftro, capiteconcin-
beaot. Lugduni in Gallia finguli decem no , cruribns eadem pofterioribus fere altitu-
aureis vaeneunt. Bononia: quadringentis li- dine , quam funt anteriora, pedTrore non ven-
brisvenduntur. Mulieribus funt indeliciis. tremajore, dorfoplano & adcaudampor-
auribus pendulis oculis agilibus.
Venatici canes ubique fere locorum habentur. recTro , ,
Pr3eftant,quos Hircania ex canibus & Tigri- Palmam reliquis prseripiunt Gnofii , Thufci,
Moloflbrumregio,& Britanni, Hifpani Canis villaucm & pecua-
dibus natos , Epirus
.
Ambrofin. ,
1,c ' 4 '

Chaoniaproferunt. Apud Perfas fuere au- rius eft qui villam & pecuscuftodit. Albus
daciflimi & velociffimi tefte Megafthene :
ln probatur, utalupis diftingui poflit. Tales
regione Thebeth inveniuntur maximi :
in apud Turcas Bellonio prodente , herumôn-o^
,
"
provincia Gingui tamaudaces utLeonem ,

peculiarem non habent, ldeo nec axks in-c.40.'
adoriri non dubitent. Quomodo nutnendi grediuntur. Tegetibus in area ftratis incu-
fint, illi qui de re ruftica fcripfere

docent. E- bant. Olim apud Romanos quingenti ad
apud Alphonfum Neapolita- ftabulorum tutelam alebantur. De Be/Iicofis
rant in precio
Regem Magnum Tartarorum Cha- &InuttItbusmhMerh occurrit. Anghaillos
num ,
Diftin- producit fed & hoc anno inter hcmines

mum, quiideo quinquies mille aluit. :
Nam ferarum dirferentias fanguinarios canes alere ccepit, diris devota

guuntur varie. fi
, aliihumiles
qui caplta qui ne Regioquidem fanguinead-
refpicias , funt alii leporarii ,
huc ufque fatiari pôtuerunt. Talibnscani-

taxostantummodo infe&antur aliiadaves, ;
qui illas pedetentim in retia pellunt > alii bus &

Hifpani contra Indosin prxliisute-
bantur, quos etiamfaginahnmanicorpons
ad aquas alii ad magnas feras. Si locum
\
Vafquez
natalem funt ad capiendos hommes alliciebant.
,
Q 1
Nunnez
Nunnez loco carnificum ufus eft. Obliti fe- Xety k&i dvdtfv ilw i^.v x. mv&v , quod cati-
Nieremb. dam fubinde moveat eademque adblandia-
reeramus IndicOrum>dequibus itaNierem» ,
H.E.l.9.
c3 <5. bergius. Genuscaninum variatin noyoor- tur. Apud Suidam eft cdyixxp®», albi «#$$£
be, prxter illos quos vetuftas novit. atura N Spatalem etiam quidam cattum vertunt. Iri
& moribus pame omnia noftris vicina funt, Defiripione notiilimianimaris noneftquod
necfpecie valde diverfa. Iliud quod xoloit- immoremur : obfervata circa Anatomiam
zeuintli vocant Barbari, excedit molecor- ad finem capitis habebis. Ubique fere inve-
poris tres plerunque fuperat cubitos , nullo
, niuntur. Non fuiife aliquando manfuetos ucus.
pilo protegitur , molli tantiim& depilicu- verfimiie eft. In Iberia apud Tarteflios naf-
te , fulvis & cyaneis maculis afperfum. Al- ci maximas , omnes authores confentiunt.
terum appellant Itz,ceum teporzotli & a pa-
tria, unde datur, Michua.ca.nein. Simileeft
Ve/cuntur carnibus
bus , lacertis.
, pifcibus , muribus avi-
Bufones interimunt. In Cy-
,
n ^
Meliteniibus. variegatur candido , atro & proviperas, &chamadeonesvenantur. Ju-
fulvo colore, & quadam deformitate, ac- nioribus etiam leponbus infidias ftruunt
commodum deliciis &gratifiimum,necin-
, nec proprias fpeciei parcunt. Novimus hic
ers blanditiis gibbo quodam fcedum a capi-
, Bononiar, inquit Ambrofinus , felesadultas
te velut ab humeris emineitfijCollo enim pa> cum parvulis primum colludere, deinde iliis
ne caret. Tertiiun Tctichi dicitur, cetera no- laniatis vefci. Vivuntfexannos, aliquando
flratibus fimile , nifi quod trifte afpecTu , In- decem , caftrati plures. Qi antum ad Gene- Pii n .. h.n,
dis edule , quemadmodum olim
Thracibus, rationem: in Europa menfibus Januario & '- I0 - c6 ?-
quod fprtaiTe in ufu Grascisfuit , fi fexto Februario plarrumque exardefcunt in In- :
Empyrico credimus. Certe Diocles Medi- dia omni fere anni tempore luxuriantur.Fce-
cus , ex eorum fchola qui Afclepiadarum minas in congrefili clamant , feu quod a fer-
tempore fuerant,quibusdam atgrotis catulo- vido nimis femine adurantur > feu quod a
rum carnes daripraxepit.Sed Indis Cozumel- mare unguibus lardantur. Mas ftat, fcemina
U canes non tantum funt alimentum, fed gu- fubjacet. Fceminse plus libidine agitantur
la. Ntrtriebant ccmedendos quemadmo- quam mares. Gerunt fcetum ducs menfes Arift. h.
dum Hifpani cuniculos quos ad efum de- lunares feu dies fex fupra quinquaginta.
AA 5 '
' c,z "
3 ,
Itinant , caftrant ita pinguefcunt oppidcx

,, Martio editus prsefertur Augufto,propter :
.
Procreandse foboli fervant fceminarum co- pulices minus. Utplurimum quinque vel
piam ex maribus exiguum numerum,quem-
, fex catulos enituntur. Fcemina fobolis eft
admodum apud nos pecuarii. Iidem ino- amantiflima Masinventam firpe interimit,
:
pia puerorum canibus litant. Alco ctiam vo- ut fcemina novorum catulorum defiderio
cabant Barbari quoddam genus canum par- mota morem iterum gerat. Bxercent /'»/- sympathi&
,
vulorum quorum focietate mire dele cta n-

, micitias cumquibusdam ûtmuribus^bufo-^^f" .
tur, & quos mire diligunt. E fuo cibo detra- mbus ferpentibus , vulpanfere , aquila, ,
hunt, ut illos alant. C.um iter agunt com- , ruta felie proprio
, , fuavi odore , & humidi-
portant fecum aut humero, aut gremio.Cum tate.Ruta certe a columbariis pelluntur.
asgrotant, confortio infeparabili &:familia- Unguentorum odore afiquando in rabiem
ritate catelli recreantur. Sunt quoqueww* aguntur. Si aqua mergantUr , nec ftatim
mtfti zpud & vulpino
Indos, quinon latrant exficcentur,pereunt. E contra, Valerianas fe
vultu. Cozumella infula hos alit. Quin & libenterarTricant: mentha cattaria deleclran-
percuffi nec gemitum nec clamorem edunt. , tur. Fcemina gravida, fimasinterimoccida-
O
Hos inHifpaniola viedus ftatuitpro Cala- tur, abortit. Circa Naturam occurrunt quae- Mizald.
mita rana. His natura eft nec opus funt : dam fingularia. Oculi enim felium ad Lu- ^t^.
membrana ex fecundis caninis , nec fimus le- nas vices modo majores modo minores eva-
poris , nec pilus. Superftitiofe ifta Plinius dunt imo folis vices fentiunt , & pupillas
:
obmutefcendis canibus quasrit. Anonymus oculorum fyderis curfu mutant. Diluculo

rnanufcripti mei aucTor, in Hifpaniola me- enimprotenduntur, meridie inorbemcon-
morat fuilTe canes parvulos fine latratu , fo- , trahuntur Sole occidente hebefcunt. Car-
,
Jum cum grunnitu & folum palato aptos.

, danus malepupillas pro arbitrio contrahe-
In Quiyita maximi canes onerantur farcinis re &diftendere protulit quia nullos ha- ,
bent mufculos. Noctumedium illuminant.

C A P UT II.
In faccis procul delati redeunt. Mutante
,
Dc Felcj. hofpite a?des , easdem non deferunt. Ma-

nu hominis demulceri ambiunt. De aftu
Ambrofin. TPElis nomen a <$#\©- impoftor, fallax, ita Plinius.Feles quidem quo filentio, Plin. H. N.
3
* c 10,
'
A quod aftutiilimum
animal vel ab fit : quam levibus veftigiis obrepunt avibus ?
• IO c 7 3-
' -
'
«mAW , adulator , quod cum Êolico digam- quam occulto fpeculatu in mufculos exi-
mate Fcutig pronunciabatur , ut maximo liunt Excrementa fua erTblTa obruuntterra,
?
5almaf.in Salmafio.placet. Dicitur Latinis etiam Cat- intelligentes odorem illum indicem fui ef-
Solin*
tus, vel Catus feu a capiendo > feu quod fit
, fe. Adhibetur a quibusdam menfis in ,
Nmat.
cai]tuSf QxxciS VOCatlir cuhxp k i
âp ts m- Hifpania inprimis , Flollandia ; & Bra-
bantia,
'7~ib. zxxji
^Felis Jolvejhis
*T?dis fydttujlioL ^Willt TCatz
Zahtm TCatz
^Pelis ZifcttL Zihet ^tCatz

^ ,,
D E QJJ A D R U P E D. n7
bantia, fapore que leporinam referre diei- ipfe ait , aliae mufculum concernunt. In
tur. PeftirWumhahtumemittere, &tabem fele fe&o hx funt in figniores. Lienis oblon-
adferre > Brujennus haudfine caufa, pro- giveluti reminoftratis pars, quaead aquas
^dbaria ,
1. 13.C. 36. didit. Cerebruminfaniaminducit, cujusali- fpe&at. Co-wA-veficaefelhs veluti varicofa

quod exemplum in Uratislavienfi puella, in non femel vel bis: Ad fundum ejus reftae
Weinrichio, ni fallor, (liber nunc ad manum defcendunt ven ae extrinfecus procurrentes.
non eft) invenies.
Medicina \o- Babet&/^ Bini nervi alateribus afpera arteri*, utrin-
cum Pulvis capitis in olla cremati, in ocu-
. & que unus defcendunt ad orificium ventri-
;
*m*ty>fo$ infiufflati, caliginemabftergit, fiPortae culi fuperius qui interim ad di&a latera
,
'
5
T.tt credendum. Carnem, corpori inflxa tela ex-
'
afperae arteriae ad pulmones mittunt ra- &
tranere J Galen "sprodidit:
hcemorrhoidum mufculos. Necfunturdi&inervi communi
HmlTn'*
qiioque & dorfi doloribus medetur. lecur nervulo oblique defcendenti^ a finiftro in-
uftum&tritum , calculofosfummopereju- feruntur in ventriculum pluribus fibris. Ubi
vat. i^/faetummortuumextrabit. Pmgue- primum finditur afpera arteria, apparent
do , podagrae lllinitwr. Urma deftillata ad nommWx glanduU majores , & parva: albae
furditatem valet. Feces ahi cum refina & ro- ;
rubrae , cineritix , miftae. In afpera artcria

faceo permixtum & fuppofitum , muliebre femicirculi, ut inhomine divifi, fedparte
profiuvium fupprimit. Evonymus prodit, pofterioreduplicitunica comprehenfi Al- :
quosdam anferem pinguem, medicamentis tera quidem externa &: carnofa 5 altera vero
& carnibus felium minutatim concifis farcire interna &
nervofa , quae interna nafcitur ,
cum fale, & lento igne in veru affare deftil- , ab extremis circulorum marginibus. In cor-
lanteque liquore arthriticos feliciter inunge- de auriculae differentium colorum dextra ,
re. sideps in ferro a rubigine praefervando &

quidem albo atro diftincta magis , quam
Diffenn- a ]ii s non cedit.Quantum ad DijfererJias, Cati finiftra : & rotnn-
Praeterea dextra craflior
alii funt Domejhi alii Syhefres, alii Exottci.
, . dior, finiftra tenuior & oblongior; canina:
Lx Domefi /w.Hifpanici rapaciores funt,agi- fimilis. Amba? intus cavae & filamentofiE
liores , & niolKflima cute teguntur. Exottco- veluti finus corciis. In iinu dextro plexus re-
rum precipua; funt Syriaci, qui varii, ore tor- ticularis magis quamin cane confpicuus &
vi, pectore torofi, pedibus amplis, pauco ci- prolixus ; fed contra in hoc non valvulae fic-
bo contenti. Sjflvejires, domefticis funt ma- ut in cane. Arteria magna fere in medio cor-
jores, denfiore &
longiore pilo, colore fufco, dis; magis tamen ad finiftram declinat. In-
cauda craftiore. Vefcuntur aviculis , & aliis terna tunica ventricuU fatis rugofa , rugis fe-
Scalig. Ex- animalibus. Suffiturutaeab arboribus depel- cundum ventriculi duclrum procedentibus^
& in rotundum replicatis
'
9
luntur De illis qui inMakbarita JW/go\In , veluti in ventre
Malabar provincia feles agreftes fupra ar- bovis. TunicaeventriculitenacifTima:, ad-
bores verfantur, quarumceleritatenihilun- haerentesab orirlcio fuperiori ventriculi, tu-
quam memonbihus proditum eft. Saltu va- nicainternarugistranfverfis diftincfa. Co-
lerepotius. Peculiaris vero volatus. Idque, lor hepatis veluti caniculae pifcis. In offe au-
quod mirum magis eft,fine alis. Membranam ris cochlea; labyrinthi j feneftella , annulus,
abanterioribusad pofteriores ufque produ- mufculus rotundus tria oflicula fed ftapes j ,
£him tencji. Quam , dum quiefcunt , ad al- non perforata ut Cafferius defcribit. In ce-
,
vum contrahunt. Ubi volare inftituunt, pe- rebro finustresfedduo circulares cum ple-
,
dum crurumqueagitationeprotenta, colle- xu choroide. In oculo uvea parte anteriore

claque membrana dum fuftinent tum fe- , , non cohsrens corneae; hinc dilatatio huic
Nieremb, runtur. Eft &
in India genus quoddam , pi- generimajoriminor. Eaparteeft uvea co-
9 lore pallidi folii. Opticus fere ad medium
'
""^; *
lis veftitum nigris
& promifcue candentibus. membrana
Roftrum ei eft longum , auriculae parvae, quamvis declinet ad inferiora ,
crura brevia , cauda fafciis nigris candidis- externa crafTa oculum aliqua parte velans,
que intercifa. Pulvis febrientibus conferre ut in gallinaceo genere. At in Fele mafculo
dicitur. Huc pertinent & monftrofi quo- hx obfervationes occurrere. Extra abdo-
,
rum unus , pedes habet horrendos , alter men, infernefupra pubisos, prodeunt per
*"
ex# "^* lrni ê erc animal in regione Singui, duo foramina , vafafpermatica ad tefticulos
venttw?
i.c.62.
'
pik) cervino , pedibus multifidis , dentibus defcendentia, qui tefticuli per mediam
m utraquemandibulabinis, duorum digi- membranam cuti alligantur alateribuspe-
torum Veficam habet car-
niagnitudinis. nis,qui^^ mediodigito longus, inferne
neam prope umbilicum , fanguine ple-
,
fulciturmufculooblongodefinente ad me-
nam , qui mofchum redolet. Iconem adpo- dium penis vel amplius ; fulcitur etiam muf-
fuimus cujusdam animalisfelisfimilis quod ,
culooblongodefcendentead medium fpa-
caput in fuprema parte valde acutum ha- cium mufculi fphinfteris cujus officium ,
m. Am-el. bet. Appellamus felem o£wce<p*Aov. Obfer- eft anum claudere. Linea alba lata digiti
,
vatibnes Anatomicae, quas apud M- Aure- tertia parte per redtum abdominis defccii-
zootom.
Democrit. lium Severinum invenimus quafque fu- dens; fubjacet mufculis peritcnaei, membra-
,
P-4
c.jo?-
aliaefelem fectum, ut na in hoc animali tenuifllma; Pentomnm fub
p er ] us prcmifimus ,
eniifor-
ii8 H I S T O R I A NATURAL I.S.
cnfiforme fatis pingue. Omentum praipingue ramificatam ac propagatam , a dicta vena

alligatum fibrae uhi dextrx hepatis fpleni , & cava juxta cor reflexam defcendentem, &
& ventriculo, & inteftino duodeno , ad figu- per fpinam a parte dextra quas ramcs mit- ,
rammarfupii, f. facculi cujusdam conftitu- tit, coftis dextris ad finiftras, ad ipfas nu-
tum. Alligata vefica peritonaro fuperne ad triendas. Hepar fex fibris diftinc~tum. Me- ,
fundum vero alligata inteftino inferne re&o. dio duaruma parte dextra egreditur foras
Tefticuli quatuor tunicis funtre&ij quasdi- fel , ita ut fundus inter duas , ad modum pro-
citurfcrotum, ideft, burfaexterna tefticu- minentis oculi appareat. Dicta veficulafcl- ,
lorum ; fecunda dicitur dartos , etiam exter- Zwhabetduosramos, alterum , qui deriva-
na Tertia dicitur erythroides, id eft, rubra, tur ab hepate in duodenum inteftinum ad
:
qu2E propinquior eft pradi&is quarta vero expellendasfsedes alterum quirecurritad

;
; ,
eft immediata. Defcendunt ad tefticulos veficam , ut ibi contineatur. In inteftmo 'duo-

vaft praparantia femen^ & funt vena? & ar- deno digitis quatuor infra poros cholido-
terix Vensequidem qux defcendunt -a ve-
:
chos , inventus lumbricus quidam parvulus
nacava; & arterise, qux defcendunt abar- magnitudine ureterum. A lateribus vense
teria magna & ifta vafa poftquam attinge-
: ,
cavae afcendentis defcendit nervus quidam ,
rint proxime tefticulos , conftituunt corpus ad circulum carnofum diaphragmatis alter ,
quoddam quod ,
dicitur epididymis ; cor- vero a finiflra defcendit fultus membranis
pus, fivefubftantiafubtefticulispofita. Vi- afpera* arterisedeportantes fenfum dia- ,
dimus vafajaculatoria ilve deferentia di£ta phragmati. Vidimus neryos recurfivos\ qui
propterea , quoddeferant femen in teftibus afexta nervorum conjugatione propagati ad
prasparatum ad glandulas paraftatas , qua? caput afperae arterice inferuntur, alter qui-
deferentia primo oriuntur ab infima parte dem a finiftra revolutus furfum circa arte-
per medium tefticulorum vafibus prapa- & riam magnam &
alter circa arterise ramos,
,
rantibus annexa ufque ad medium ipforum qni tendunt ad jugulum cor cumduplici :
recurvantur ac refiectamtur , donec perve- auricula , dextra & finiftra j dextra major &
nerint ad paraftatas vio imus ureteres d e- : & fubnigra eft ; finiftra vero concolor cordi
fcendentes a parte fima feu concava renum Habet cor ventriculum dextrum , in quo.ge-
ad collum veficae , prarcipue ubi definit & neratur fpiritus vitalis; fmiftrum, adquem
ipfum collum. Vidimus & venas cmulgentes duciturfanguisvenalis Habet quatuor : &
adrenumtendentes partemgibbam, ambas vafa, magna y primum eft yena caya afcen-
-
nafcentes e trunco cavse , fed altior finiftra dens , quse inferitur in auriculam dextram j
quam dextraaltitudinemodiigrani hordei, arteria magna ,- quse inferiturinauriculam
& eadem fmiftra longior fere duplo eft finiftram. Tertium yena arterialis , vena
quam dextra. Inteftinum recium colligatum quidem diclra quoniam continet fangui- ,
caudse principio per medium ligamentum. nem arterialisverodenominata,quoniam

;
Habet inteftinum rectum , venas glandu- & conftat duplici tunica , quam habet veluti ar-
las quasdam miliares afperas , qua: in cane teria : Inferitur ha?c inpulmonem, ut illum
nobis alias funt obfervatse. Vidimus men- nutriat : quartum eft arteria yenalis quae inle-
fenterium & venas meferaicas etiam pan- ritur ad finiftrum ventriculum cordis , cujus
creas , id eft , corpus glandulofum. Vidi- officiumeft , fanguinemindiclroventriculo
mus &c inteftinum ccecum latitudine pollicis pra:paratum ducerefurfum ad cerebrum,ad
longum. rraeter inteftinum rectum & cce- generationem fpiritus animalis. In ventricu-
cum , totum quod reliquum eft inteftini,
, lo dextro funt vah* qusedam fi ve fepta,qux
uniforme eft ,fed tortuofum, adeo, ut fi vio- impediunt exitum fanguinis fic etiamfunt ,
lentius extendas , fere difrumpatur. Renes infiniftro. Habet/^/^

Vifi pinnasfex.
perampli, magnitudinenucismajoris, intra funt mufculi interni circum laryngem id eft ,
quos paucae cavitates funt finus (non ut in & circa caput afperae arteria^ quibus inflam- ,
cane) inquibus percolatururina. Vidimus matis fit vera angina. Apparuerunt in radice
& venam portam facientem duos ramos, penis glanduU proflata quibus inflammatis ,
unurn quidem mefentericum id ift , ad me- , fit Gonorrhcea Syphiliara , quae funt paulo
fenterium propagatum quiquc defcendit , majores : Eftpenisglans, id eft , caput velut ,
ufque ad extremum inteftini re&i. Alterum linguaipfmsfelis. Obfervavimus meatum,

vero fplenicum, id eft tranfmiflum ad fple- , qui ducit ad* veficam. Felis cranium lineis
nem per totam ejus internam partem redla , quibusdam rubris diftin&um venarum fimi-
viadiftributum permultos ramos hincinde. libus. Auricula interior cumprimis exfcul-
A difto ramo fplenico derivatur alter cce- pta Hocenimorgano nonvulgariteropus
:
liacus, ficdiclus , quia ventriculum circum- erat eidem ad noctu prxdandum ficut & ,
ple£titur -, hic ducit humorem melanchoh- vifu. In hoc obfervata communio arteriie
cum ad ventriculum, ut poflit appetere. Vi- magnar & vennz magna: ubi fcilicet primum :
dimus yenam afcendentem perforare dia- ufque fcinditur in iliacos. Credo commune
phragma& cor petere, incujus partemde- animantibus omnibus quod obfervavi in ,
Xtram fe inftrk. Vidimus & venamfmepari medulla fpinrg felis domeftici. Membranis
eqim
,
D E QU A D R U P E D. lZ9
enim propiis ciim integatur fecundum ex: ferruminata , num error in formatione , lu-
trema , qua* refpondet durse meny ngi inter , xuriante materia. Homini in fima parte of-
rior quse tenui veftiunt
, &
hcec prodeuntes fisfrontis qux interjacet, seque duo fuperci-.
nafcentefque ex fe ipiis nervos Verum cum
: lia incubant reta nafi radici In hac fI effo- :
inpiures veluti funiculos prodeantfingulse deris velterebra os pertuderis , inveniesfof-

harumconjugationes , licetadnotare, diclos fulas duas obksngas, oblique incedentes^ fub
funiculos poftquam aliquantifper proceffe-
,
parte fuperiori ccecas inferne , can-
cranio , :
rint , moxin unum quafi nodum coire, non cellisdonatas Nullus dubitari poiTe vide-
:
diflimilem a geniculis culmorum in pjantis tur eife has cameras olfaftus , ubi concludi-
,
frumentaceis & id genus.

Porro cum fingu- turimplantatusfpiritus ut&inaure. Ne- ,
Ji funiculiiisdem membranis tegantur , fi re- fcio fiquidem , quid de eo fenferint Anato-

trahas ad te harum fubftantiam , fpoliantur micij credo incompertas huc ufque. Porro
funiculi ,quoad nodum illum pertingant. confirmat fententiam noftram , quodin cane
Obfervatus in cofia unalegitima felis dome- fenfu hoc eximie pollente funt hx crypta?,
ftici , nodus quidam teres fimilis tuberibus &
latiores &
magis conipicuoe quam in ho-
qui innafcuntur arboribus, cujus dirupti me- mine ; infimia autemcaudatanonlicuitin-
ditullium porofum crebrifque foiTulisper- venire -, fortaife , quod eo fenforio praeftare
tufum cum guttulis fanguinis. Dubitatum minus debuifTet.
inter fodales fectionis , num fra&ura oftis
R HISTO-
IjO
HlSTORIl NA T U R A L I S
D E
QUADRUPEDIBUS
L 1 B E R IV.
De QuadrupedibusDigitatis
Oviparis.
TITULUS PRIMUS fa & minime fanguinea. InteJHna nodulis l 9<w

intercepta funt. Tefies & reliqwa membra
De Digitatis oviparis cute teBis. animalium terreftrium membris fimilia- In
CAPUT I. Anglia virides non confpiciuntur. In Ger-
mania , Italia Bononienfi inprimis territo-
,
De Rana. rio , plurimse funt. In irriguis iEgypti locis
A R T I C U L U S I. tam frequentes,utnifia ciconiis vorarentur,

omnia fcedarent. In Cyrenaica & Seripho
De Ranis aquaticis. infula mutas efle dicunt, forte propter aqua-
Ambrofin.
A&enus de Quadrupedibiis rum frigiditatem. Etfi vero & in fluentis
Digic O- \ viviparis egimus fequuntur , appareant libentius tamen in illis aquis ver-
:
vipar.l. i.
Ovipara quse vel cute te- -,
fantur in quibus junci & arundinesvire-
,
C.I,
guntur velcrufia. Cuteau-,
fcunt , & ulva crefcit. In illis qua nunquam
tem teguntur Ran£ , , Lacer-r gelu concrefcunt , omni tempore reperiun-
ta , Salamandra,Ste/Iio>Scin- tur- Ne dicamdebituminofis,inquibuseas ^f^
cus j Cordylus, chamceleon, & Crocodilus. Ra- naphta obruit. Deglutiunt AnimaU.
vifcolitate fua
Nomen. na alia eft Aquatica , alia Terrefiris. Illa a fua innatantia animalculavorant apes tal-,
gjjjj^ & ,
garrulitate Ifidoro dicitur, quod seftivis die- pafque mortuos Herbis quoque vefci veri-
.
busfuumraraperi repat aliisa p Ebrxo, 4

:
limile. Permifcentur mare fuperveniente,
quod eft vehementer exclamare. Grxcis di- quod apud Ariftot. legimus, pioribus pedi- Arift. h. A.
5 3 " c ' '
*&£& ™j3olw ^&xeicui \xm

citur /3«w? ccx^ 3
busalasfccminseapprehendit, pofterionbus "
clunes deinde ova pariunt. Plin. carnes j*"- H J*-

quod afperam vocem edat. Vocatur Varino :
c
cauda 9
" -
&
'
nigras partu edi fcripfit, quas oculis

w^)U^W?j -wci^ ,
(ZxiKcvp®* t Cypriis. iniignes gyrinos vocavit : formamraninam
@qx%il'®" > Ionibus /Sa^»©*
Phocenfibus ,
adipifci , dum caudain duos pofteriores pe-
$(>j.ctyxm- Ponticis QcLGcm®* , modernis
*
des finditur. Mirumque , addit , femejiri
Gracis (Zo$a,K(& fed yv£/v@- 3 pro cadem, & yitarefolvuntur inlimum nullo cemente , et
fimpliciter apud Ethymologum fumitur. rurfus vernis aquis renafcuntur , qu<efuere na-
Dtfcriptio. Varino etiam /3g> o; &
^^(pvoihg , ranas funt, ta, perinde occultaratione cumomnibus annis
,
quod buccasinter clamanduminflare fole- Sed iddetemporariispotiusfu-

id eveniat.
ant. Animal eft amphibium,cu us pars prior j

mendum eft. Nam de quibus agimus, etiam
carnofa latitudine caret natura portionem : ,
hyeme in aquis calidioribus durant , & vere
carnofam pofteriori parti in qua crura pofte- veteres natantes confpiciuntur. Oya circa
rioracraifa & longa , anteriorabreviafunt, ripas ftagnorum & paludum eftunduntur,

habet quinos,longos men-
addente; £>/V//0.r continuo veluti filo fibi cohcerentia quse ni- nft H A ,
-
-
«
5
^ 7 CI * '
brana intertextos , ut commodius natare grarum '& concifarum carnium fpeciemre-

Anft. h. a. pofllt. Fcemina m are major. f erunt. Chymici fperma ranarum appellant. Ant$h#tia
otid." Mc- Terga caput tangunt , co 11a intercepta yi- Odw profequuntur ciconias, cygnos , Buteo-
tam. Iib.d». dentur, nem Salamandram putorium lucium pi-
, , ,
Spina yiter , ve?tter pars maxima corpo- fcem , anguillam &ignem. A Cicomis devo^
.risalbet. rantur. Cygnus , Michaele Glyca authore,
Internas partes
fi attendas linguam illis in- , ab affeftione quadam efu earum fibi mede-
infantium primam adhasrere in-
ftar lingua? , tur.Cum Salamandrti) fepiffime pra:liantur.
timamvero a guttureabfolutamPlin.fcri- De Lucio &c anguilla, res notillima eft. N o£tu Mizald.
N.bk. Lienem effe parvum. Hepar fecundum accenfis circalittoraluminibus non coaxant:
plin.H.
^"pwk
1. 1 1. c. 3 t Bellon. in tres dividitur lobos , fub quo una imo loco non moventur , &facilejnanibus
utrinque pulmonis pars confpicitur, fpumo- capi poffunt. Vox ipfarum eft figtKvci^ *?£% Vox.
T2z/. xxxv
Lauh fpofzlt
Xaui frofch Xaub 'Frofli
tl Citculatorivus Jtetus
;
D E QJJ A D R U P E D. i
5 t
j©a|. Ariftoteli aittem IxoXvym vox dicitur, Aetio & aliis commendatur. Cinis combu- AI3^ c h
,
til,s
* ''
quam rana: mares efFundunt j pumfceminas fta: adeo fanguinem fiftere Galeatius de S.
piin.H. n. ad congreflum vocant. Quandolaeduntur, Sophia prodidit ut cum quidam eum coilo
,
l.u.c.j-i.
Alberto prodente vocem mftar formidan-
, galiina: alligaflet amputato poft ejusdem
,
Arift.n.A. tis muris exilem reddunt. In Cyrenaico capite,nihil ex vulnere fanguinis profluxerit.
1.8.c.z8.
agro nonerant olimvocales. Illatiseconti- Habdarrhamanus Afiutenfis in nares infuf- Habdar-
p]in.H.N. nente vocalibus duratearum genus. In Se- flari in hannorrhagia jubet. Idem in plum-
p^riet?
Jlian.'H.
ripho quoque ; & quodam ThefiTaliae lacu beo vafculocumoleolilior. interemtam,cum An ™*l-
c ' 4I '
A.1.3.C.37. mutas apud MXvm. legimus.

, Caro ipfis iinguento rofaceo contorfionem vultus fana-
Natura.
natura jaKaj a lbida humida, , & putredini re fcribit.Oleura quomodo paretur, vide
obnoxia. Ideo quibus frequenter in ufu, apud Ambrofinum. In dolonbus articulo-
colorem amittunt , & in febres incidunt. rum a materia calida vehementer laudatur.
Menfe Augufto , ita compreifa habent labia, Partes fi attendas , Oculi in findone contra Plin. h. n.
l' ll c ro ' '
ut difficulter apenantur, fi Alberto credi- lippitudines in collo fufpenduntur. Cor fe- \

Mizaid. nius. Ubidiutius pe£toriincumbunt,late- brium algoresminuit. Alii in febribus arden-
S.h. A. re fubtusaquam,Mizalduscolhgit. Nifi ali-
tibusad cor alligant. Contra fiftulas cuidam
1. 8. c. 2. quandiu reipirent, fuffocantur. Quia aquas profuifle , apud Villanovanum habemus.
tepidiores amant , ideo arftivis duntaxat Pulmo per tergus extra&us, folio braflicoe in-
menfibuscoaxarefolent ,& adventante hye- volutus, &inolla concrematus, epileptico
me occultantur.Busbequius dumStrigomum exhibitus opitulatur. Alii id de jecore fu-
,
properaret , menfe decembri coaxantes au- munt. Hoc certe remedio EleftorPalatinus Hartm. in
c y
~
divit, quodaquainquibusdegebant, mine- reftitutus dicitur. Pulvis^^w in acceifio- J™
«lian.H. rx fulfureae vicinia , incalefcerent. Cum ne quartanarum utiliter fumitur. Plinius, Plm. h.n.
9 flunt, feu quod objiciformicisoporterefcribit: eampartem %1> z '^
piL h. n! pluvia imminet , clamofiores
1.18. c.3j-. frigidioremfentiant j feu quod dulcionbus quam appetant contra omniavenenaefle
;
impenfe dele&entur. Diu fub aqua urinan- pro antidcto. Fel clyfentericis remedio eft,
Plin. h. N.tur, quod exiguum pulmonem habeant.Bru- & vermes in ulceribus nafcentes interimit.
1 ll ' c l1 '
'
mali tempore interire vere iterum renaf- , & Adeps auribus inftillatus, dolores tollit. Sper-
ci , a quibusdam creditum latere &terra :
ma ranarum in eryfipelate, & aliis inflamma-
condi vel inde certiflimum , quod verno tionibus vehementer eft utile , hcemorrhagi-
tempore, non folumranarumfartus, fed& amcomprimit: fcabiem & impetiginem pel- y
iEiian. h. Y3LUX compareant. JN ochi & quidem in fc* lit. Quercetanus aquam in rubore faciei
9' c commendat. Modum ejus parandi vide ibi-
' *
3*
' '
co congrediuntur, non tam ob verecundiam,
'
quam timorem. In iEgypto dum natricem ,

dem. Baculus quo rana a ferpente excufla
fibi occurrere videntiruftum arundinis obli- fuerit, parturientes adjuvare dicitur. De//»-
quum apprehendunt, ne deglutiantur. Ab gua fabulofa Phniui. Democritus , inqmt> Pb'n f 1. c.
plin.H.N. iis civitatem in Gallia pulfam, Plinius prodi-

tradit,fi quis extrahat ranx viventilinguam,
1.8. c.
^ nulla alia corporis parte adhaereiite, ipfaque
-
29.
t Marem a feemina fi difcernere volueris,
dorfum acu tange. Ex mare rubeus fanguis dimifsain aquam, imponat fupra cordis pal-
exfcemina, flava aquaeffluet. pitationem mulieri dormienti , quaxunque
vfus m ci- Quo in Gibu habendae eifent loco , Gale- interrogaverit verarefponfuram.
,
ks Quantum ad Diflerentias, varixilla^ funt. Diffewit*;

Facile digeri , 8c bonum
'
nus non indicavit.

praebere fuccam , & humi-
frigidum tamen Excluduntur quxdamexovis, quxdamex
dum, Nulloolim
vulgata eft fententia. apud limo quod in iEgypto accidere , Diodorus
,
Romanos in ufu. Kodie totum corpus, Siculusprodidit.iimt viridis ,fublividas ci- ,
capite abjeclo aifum velelix tim appomtur,

,
nerex. In Stochornii Bernenfium montis duo
a menfe inprimis Majo ad O&obrem. Coxx funt lacus, inquibus ranaemagno capite&:
inprimis laudantur. Mundella in frigidis cauda longa confpiciuntur. Prazcipuam dif-
innocentiores putat , & cum a Venere abfti- ferentiam in initio Articulidedimus.
nent. quia vene-
Amatus Lufitantis omnes ,
natas, a menfis arcet. Praeparationem vide

ARTICULUS II.
apud Ambrqfinum. De Kanis Terreftribus.

rfus k Me- Et tota & par tes variis afle&ibus pellen •
diana.
disinferviunt. Sugillationibus impofitae Ji- PUNCUM I.
Galen.1.9. vorem auferunt. Maxillis alligatae dolorem

mp ° f *
dentium ; in aceto decote, mobilitatem.
De Bufone.
êdic
Succus cum eodem , anginam tollit , & ton-
loca.
fillis prodeft. Eodem remedio certo ftruma: Ana? Terreftres funt Bufr Ranuncutm Ambwf. ,
viridisfc Rana temporaria.Quem nos hic *£^

delentur, fiPortanon fabulatur. Pulpaea-
rum phthiliciscarne caponis , pineis
, cum Bufone, forte quod in appropinquantes ma-
& faccaro exhibetur. In oleo elixa nervo- ximo impetu fpiritum efflat, vocamus,is etia •
Rubeta, quod inter rubos frequenter verfe-

rum dolores emollit. In omni virulento Anftoteles
ter,dicitur. Graxi tycvov vocant,
animalis morfu vehementer a Diofcoride,
R 2 <Pj>vvrt v
132 HISTORIA N ATURALIS
<J>/>ia/k/,Ethymologiis cpfnw&ov , fortea$/>^ vivere j imo a folari fplendore abhorrere
mens quod venenum caputpetat , & verti- tardo gradu incedere , aliquando falire f£-
W
:
>
ginem jnducat.Nifi S* «^tî^feu frutice pius verberatum , inflato corpore , virus Agtioph.
riin.H. n. derivarevolueris. Chryfippus quidem apud primo ex clunibus emittere mox guttas f^Tent' ,
1. jo. c. 1 1
pj in ph r yg a nion febrib. quartanis alligatum
. quafdam male olentes erTundere. Solether- latentibus.
remedio efle autumat , fed animal non de- bas faliva inficere , quas non minus eft le-
fcribit. Luciano eft (pvouX©* quod leviter thalis quam napellus. Solentfonum gru
conta&us mirum in modum turgefcat. Qui gru gru edere. Pluviam , dum vefperie ca-
f*vo!>ov, appellant,falluntur. vernis egrediuntur prafagiunt. ,
Defcriftio. In ejus defcriptione , non eft quod mul-

1
Paucum venenum & mitehabere fcri- Vmmtm ,
tumimmoremur quiavulgare eftanimal. ,

pfit Albertus > quod forte de iis qui in fri-
Cutim habet denfiffimam , & adeo craflam, gidioribus regionibus degunt fumendum ,
ut fsepe nec acutiffimo quidem palo perfo- eft. Illarum qui in calidioribus , primi
rari poffit , lurido colore perfufam maculis , generis eft. Sal ipfe , quobufoextin&us
veluti quibusdam puftulis afperam ventre , eft, fi in aqua diflblvatur , itaeaminficit,
tursido &
inflato ; unde ventrofus vocatur. ut linteum vel indufium ea madefacTuni
Locus. CapitcQxz$o>dorfoh.to. Pilis czrtt. Ampht- incurabili fcabie hominem inficiat. Si de-
biumciXc animalfcripfit Flinius: fedforte trahere volueris , vel pellem pupge , vel
de paluftri accepit. Opacis nemorofis cavis - virgaexagita , vel fuperficie punftam in ,
que ac putridis locis gaudere tamcertum, aquam Virus infecla evadit. In-
conjice.
ac incertum, in Hyberniam illatum,fola pul- fe&us, tumore, pallore, fmgultu , fpiran-

veris afperlione interirc. Non haberi ibi- di difficultate, & gonorrhseaafficitur. A-
dem, a quibusdam proditum. liquando dyfenteria gutturis inflam- , ,
Cibus- Terreo humore, herbis, lumbricis,-& api-matio , vertigines accedunt. Fuit qui &
bus vefci notum. Tantum vero fmgulis die- canna qua bufo infixus fuit ita proprias ,
bus terras abfumere quantum anteriore pe- manus infecit , ut tra£tatum iis cibum fu- ,
de comprehendere poffit a vulgo quidem binde evomeret nec citius vomitus ceflfa-
, ,
creditur fed nullo experimento fultum. runt quam ex aliorum manibus fumfiflet.
, ,
Ob vi&um woQny®» a Gra^cisdicitur. Sub Qui evadunt , edentuli plserumque fiunt.

falvia ftspe ftabulari, una altera hiftoria &
Medelam multa fuppeditant ; inter hxc
comprobavit. Periere fubito quidegufta- prsecipue. Cancri fluviatiles triti
, poti, Mizaid.
Memor
&
MizaU. verant, utaMizaldo&Pareoproditur. An cinis rubetae , cornu cervi dextrum lac Cent.
3.
,
Cent. 1.
memorab. vero ea vefcatur, ignotum. muliebre faliva hominis iejuni radice: , ,
Pareus
20. c. 24.
1
Nafcitur ex ovis , materia putrida. Ex &
arundinis , poterion herba qua? &: phry- ,
Gmcratis. cremati pulvere fepulto emergere prodi- nion in vino exhibita , terra Melitenfis, ,
tum. In Dariene , fiPetroMartyricredi- Smaragdus , Thcriaca , tSc: extra oleum ,
mus ex guttis dextra mancipiorum manu de fcorpiombus. Sunt qui ipfius bufonis
,
cadentibus dum pavimenta irrigantur gi- lapidem extollunt. Mithridatium ,

, quin- , &
gnuntur. Exanate fepulta idem fieri, Reuf- tam eflentiam theriacalem his adde.
portaMa- nerus canit ex menftruo fanguine Porta, : Noxiaetfi beftia bufo , venenata, mul- vfmin Me- &
§ N U ~ cummulieres aliquando rubetas enixasfu- tum tamen contra venena, &,alia prodeft. dicim -
ifi f
sympathia ifTe , legamus.
• Marcellus eum cum adipe urfino , in olla ru-
©» Antipa- di pro arthriticis coquit.
thia,
Inimicitia ipfis intercedit, cumfale,gravi Oleo in qtio de-
odore , ejr odore florentis yinex ex inanimatis ; coclrus eft , ftrumis feliciffime inungitur.
cum f&le , talpa araneo ex animalibus. Sale DifTe&us ,
, , renum regioni applicitus, &
confperfus , ad olTa ufque confumitur fi lotium provocat. Servatos hoc remedio ,
Alberto credimus , Rutse nafturtii, hifce quosdam hydropicos ferunt. Cocfus

, & &
fimilium fi urantur odore pelluntur. De emplaftri inftar cynanchicis impofitus cer- ,
florentisvinese odoreidem affirmatur. Cum Idem filum quo fufpen-

to liberare dicitur. Mizaid.
fele dimicat
tur , ut &: hsec ab
& interimitur. A taba devora-
illo. Aranei i£cu interit.
fus erat facereapud Mizaldum legimus.
Pinguedo exenterati 6c radice kureolx ,
^ ^
Affixerat fe cujusdam fupine dormientis ori ftercore gallinse , &: unguento dial- , fale
arcle, oppreiTifletque hominem , niiitertio thcx infarcTi aflandum cadens , fi-
, inter
aranei idu interire coacTus fuiflet. De Sym- ftube «bene in unguntur pulvere vero ita :
fathia nihil fmgulare occurrit , pra^ter id ad combuftionem aflari , afperfo , optime

quod de falvia diximus. Muftelam in os ru- curantur,fi Arnoldo fideseft. Exficcaturin Amoid.i.
Ere ^
beta^ illabi a viris fide dignis Porta fe acce-
, umbra & in manulinteoloinvolutusdeten- 3
pifle fcribit. * Plantagine conta morfus aratus , hxmorrhafflam fiftit. Cinere nimius
neorum fibimederi, apud Plinium alicubi liGemorrhoidum fluxus , certiflime curatur.
extat. rN icolaus emplaftrum ex eo format. Alii are-
Nntma, De Natura & moribus habe , hyeme & in- faftum tanquam amuletum contra peftem, .
iElian. H,
terdiu latitare , no£tu vero per loca ab homi- collo appendunt. Crollius pulverem con-
nibus tritavagari nodupotius : quam dedie tra quoscunque venenatos morfus afperît.
Qui
D E QJJ A D.R U P E D. *33
Quidam in ulcere cancrofo bnfonem craf-
fum fumit in bilance ponderat additque
, ,
PUNCTUM II.
ejusdem ponderis cancros vivos deinde in

olla rudi , diligenter luto munita reli&o
,
,
De Ranunculo vindi, (f Rana
tamen exiguo foramine lento igne urit , , & temporaria.
Helmond. pulvere feliciflime utitur. Helmonckis a
pcffisiMtf.
Butlero Hyberno edo&us , ex bufonis cada- ~D> Anunculusviridis, vocatur Plinio rana
An r °£>
i
vere , &
terra ac animalculis qua: ad focum ^-^minima ejr viridijfima ; aliis cdamites pkcj. ,
fufpenfus intra triduum in patinam ceream quocl inter arundines calamos verfetur * &
evomerefolet, trochifcos cum tragacantho, liidoro Agredula; quibusdam Ranafyhe- ,
& cerea ilJapatina format, qui ad mammam ftris 3 quodfylvisdeleclieturj veladdifre-

ftniftram geftati contagium arcent, & loco rentiam ranas viridis qua? editur. Gra:tis
alligati, virus extrahunt. Recentes funt eft kMs 3 quia fua yoce imbres prodagit.
minus validi: validiores, qui ante in ufii fue- Aliis fyvcarslis , JjavoQd^s qucdper arbores
re. Bufo , menfe Junio poft raeridiem ca- , incedat. Quibusdam hoTtifaquod quafi de
piebatur. Idem Julio menfe , decrefcente ccelo delabi videatur. Hermolaus tyvoQirrfvj
luna bufones ccepit quorum pculi Qver-
, vocat; fyvccpvjov forte dicere voluit ; id eft,
haejmfunt) fcatebant albis vermibus: ni- quafiin arbore natam.VocantUr #§e|«*7s£, &
grifque capitibus prominentes , adeo ut u- ob vocem quam edunt.
terque oculus totus in vermes transformatus ItaeamAmbrofmusdefcribit. Ranahax Defmptio.
efletsfortaflis 5 o numero. in fingulo oculor.

. ubiqueviridicoloreperfufaeft , praterpe-
foramine erant dense compaclri , quorum des&c. vide Ambrofin. p. 61 2, ufque csete-
capita foris eminebant quoties aliquis : & rasfugat.
Cgredi vel prominere conaretur,ftatim bufo, ConducitadimiltosafFe&us. A tufli li- vfm,
appofita manu egreifum vetabat. Animal-
, berari qui in ejus os exfpuerit , Plinius* au-
culaquaêvomuit, erant mufca? nitentibus thor eft. Extinguit febrile incendium, fi
alis , fubviridi colore quafi decoratis. Mox manu detineatur , Sylvius. Guaineriuspro
a vomitu obiit. Pedes viventis , Luna vacua he&icis gallinas puke ex farina hordei &
&
ad fynodum properante abfcifli , ftrumas carne ejus elixa nutrit, gallinas a:gro prarbet.
curant, fi eis coilum circumdetur. De bufo- Timotheus per medium difTedtus renibus
nis lapide agemus alibi; hydropicorum applicat, aquas educit. &
rfusm a- In infula no vi orbis Peragua , Hifpanus, iecur iri pellicula gruis ligatum venerem ,
^^"'•co&osbufones, fameprementeediiTe, Pe- concitat, Plinio credimus. Adeps, fi denti

fi
p3j. trusMartyrauthoreft. Lerius , Brafilianos dolenti illinatur , frangit eum. Cruor vefti-
1. 10.
rninime exenteratis , &
toftis vefci prodidit. giispilorum a genis evulforum inftillatus,
Uftusfalconi incibo datur,ne pennxati- Marcellus acu cuprea
renafci eos prohibet.
neis exedantur prohibet. Sunt qui novo
,
ranunculum pungit & fanguine inde ma- ,
iicliliinclufumin medio fegetum obruunt, nanteloca, pilisrevulfis, inungit.

& iic noxias tempeftates arcent. Ojfculum De Rana jemforaria Ambrofini verbis Ambrof:
°*
-dextrilateris ad venerem concitandam alli- agemus. vero illedeea. Ex djfeemU •Jf*8
Ita
,
'"
f '
gabatur. huic ranse addita , unufquisque conjkere c .£
Difewti*. Dffirentia a loco figura,& mole corpo-

,
poteft, hoc animal &c. p. 62 3 ttfque, ducen- .
ris fumuntur. Locum fi attendas, reperiuntur tes diu vivere nequeunt.
quidam in facrorum commifluris. Snebergse

& Mansfeldii eductus primo turget , mox CAPUT II.
perit. Tholofa? in faxo arenario rubro albis De Lacertis.

maculis diftincto reperitur. Latomus qui-
dam Antverpianus in marmore invenit. , ARTICULUS I.
Agricola in illis ex quibus lapides molares

iiuntreperiri fcribit, antequam formen-& De Lacerto <vulgari.
turbene confiderari anlateant, debere. I-
demeundem 7WP/(pfwJov vocat. Dcfigura LAcertus feu Lacerta nomen a lacer- Ambiofin. ,
& mole corporis ita Ambrofinus fcribit. O-

viedus in fummario Indias Scc. p. 60S. uf-
torum humanorum fimilitudinc&quod
pedes veluti homo quadrupes incedens, c
^^
. 5.
.
AW/ *
manusfleaat,fortituseft. Grscisveteribus
que> auianonclametnifilxdatur. Gefne-
vrus Gibbofibufonismeminit, cujusiconem ou5p@* , ^%c , Hefychio & Varino rpvfaa,;
modernis «9 A;^^t , aliis <*«*'&> n'Maw , vul-
damus.
garis inprimis dicitur. Pluresquidemeo-
,
rumfuntDifferentiae: nam Plinius lacerto- mfitntt*

rum, quorum color ad ferrugineum accedit,
meminit Scaliger in minufculos & raatorcs
:
^^
diftinguit nos tamen in vulgires
Chakidicos ,
:
&
,ytrtdes, ,
irafihenfes feu Indicos difpe-

fce- ;o 4
^
Hiftor.
.
g<
nigam. fcemus Vulgaris digitos habet quinos valde
. cifcitur.fed &^y«-(pw£(pc4AoifeubicipitesAm. (L?.cen*'
exiles , cum unguiculis tam in prioribus phisbamariconem inquauniuscauda con-

,
S S" P
Dtfcriptio. quaminpofterionbus.pedibus. Inhis,qui fpicitur,hic quoque adjicimus.Quantiim ad vjis & Me-

dicmL
indicislocum obtinet, longiffimus eft > pol- ufuminMedicina, divulfa lacerta iclib. fcor-
lici, inferior locus datur. Albertus ei pilo- pionum applicatur : in cibis ad Saiamandrx
Plin. H. N. fam linguam attribuit, ex Plinio Ariftot. bifi- virustaPhn. prxbetur. Oleumex iifdemin
AriftofdV
dam, feeundum quem^ficcum/^/^c^^//^- oleo fuffocatis &
perco&is , diflblvendis
part. anim. Tzmzperexiguum, &rotundum, tejlesbgon- ftrumis, cum fimopecudum inungitur: & ad
,2 ' c ' r 7'
dyliis adhscrentes, fcemina: vuham ut in avi- delendas faciei lentigines commendatur.
bus, cujus cervix inferne fitmagis carnofa, Crematar. Ciniscum melle Cretico adocu- PHn.H.N 5
.
l *9 c lh"
ova proxima fepto contineantur, habet. Re- lor.cahginemadhibetur. Efficaciuseft,fiex
c f
pertuntur in Italia copioii; in infula Capraria viridibuscomponatur. Cw^înfufFufio- &n.
Locus. niagni in India, prodente Linfchotano tam
: nibus valet. Caput contuium & appofirum, i>iofcor.
, ut in le£ticas quandoque
frequentes irre- feu folum,feu cum ariftolochia longa,radice ^ 58 .
piin.H.N. pantArabia? funt cubitales: in Indix vero arundinis,& narciffi bulbo, fagittas fpinas &
1 8 c ^-
monte Nyfa xxi v.pedum in longitudine,
'
, tenaciteradhxrentes extrahit. Cer combu-

Arift.'H.A. colorefulvi,autpunicei,autca:rulei. Inco- ftum & cum amurca mixtum > torporem
1. s. c. 4.
] untpke rum que fepulchra, cavernas, fpine- membro inducit , ut Chirurgi ferrum non
ta, &rudera. Genuas, in arce Principis Do- fentiat. Sanguis varices fuccrefcereprohibet,
Cibas. rix, plurimos confpeximus apricantes. Ve- pufionum crura eo diligenter illinantur in
fi :
fcuntur , carnibus herbis , apibus, formicis.

, herniis quoque infantum commendatur.
Generatio. Congredtuntur circafinem Martii, &quan- Stercm medicamentocontra equorum ftran.
doque, ita coinplicantur, ut duo capita & u- gunammifcetur. Inurinavirili necata,ejus
num corpus repra:fentare videantur. Poft, qui fecit, venerem cohibet.
Arift. h. a. Qva ; more ferpentum pariunt, & tefte Arift.
> c • 3 5-
terras committunt ex quibus fine incubatu
, ARTICULUS II.
ftatutis temporibus catuli erumpunt. Ore
parere, vel fcetus, uno inerte excepto devo-
De Lacerto Viridi & Chalcidico.
'Antipmhia rare, fabulofum. Abhorrent acicomz. , quse
lacertispullosnutrit, bufonibus fcorpioni- T Acertm viridis^ colore ita dicitur Gra> Ambmfin, ,
bus,araneis, &ferpentibus. Aranei parvos -^cis anv& ÂftT^&nuperis x^^ê^- ^plnU."

lacertos in foraminibus, parietum , aggrefli Alii Majorem ob magnitudinem vocant. Syl- c.6.
filamentis obducunt , & iclibus obruunt. vaticus Ophiomachum ,a fuperandis &impu-
Cum ferpentibuspradiantunideo ophiome- gnandis ferpetib.Amantifti locacalida:ideo
$jm%athitt %uv accepere nomen. Dekciantur carnibus in Italiafrequentes apparent, ubinonnulli,
cochlearum,dicl:amno herba, ad quam a fer- 1
(verba funt Ambrofini) coa obfervant multos

pentibus vulnerati confugiunt , & homine, limul obviam egredientes quandoquidem ,
quemetiamaferpente defendunt. Ori adtum morbos prarfagire afnrmant. JEQjyo

motL.pituitam humanam avidiilime lingunt. tempore in arboribus morantur , &c more ra-
Hiftorias vide ap. Scaliger. citato loco , & nunculorumviridiumvociferantur. Sunt &
Erafmum in tra&atu de fympathia& anti- bicaudati. De Ttefcriptione non adeo fumus
Natma & pathia. Temporis tractu vifum amittere folliciti. Icon namque fubvenire poterit.
Mores.
eundemque iterum feu folis beneficio in , Vfus e/l in Medicina fmgularis. In ftrumis a
quo tam diu donec convalefcant morari di- , Plinio alligatur , &poftdiestrigintarenova- piin.l.c,
cuntur, feubenencionatime, recuperare, Ramices infantium , morfu ejusdem

tur.
cujus apud JElianum exemplumj menfibus dormientibus applicati, emendantur. Dein -
hybernisfubterracondi, &fic quafifeme- de animal arundine transfixum in fumofu-

Arift.H.A. ftremvitaagere, undegÂt^ oC;oi dicuntur; fpenditur. Vivum cum vino decoftum
i.5.c.3f.&
hybernum &autumnalefpolium deponerej phthificis jejunis Marcellus exhibet. Oleo
fcemineum fexum majorem effe compares decocto faciei lentigines depelluntur , de
:
incedere, & uno capto alterum in capientem quo vide Gefnerum. Eodem cum piceliqui-
rlin.H.N. efFerarij ovorumqua^pepereoblivifci, uta- da , & adipe fuillo veteri Hierocles ungu-
uc^ ^ nn habetur, per medium divifos, pro- lam equorum inungit , ut firmiorreddatur.
ieikt fl P -
a.i 9.C.J8. pterglutinofumhumorem,nonperirej imd Fumanellus. in capillis denigrandis utitur.

naturali quodam vinculo coalefcere j quod Pro iisdem regenerandis , conpofuit Vecke-
ex cicatrice colligitur , ad Naturam & mores rus aliud. Unguentum proEpilepticisapud„
pertinet. Dicuntur & cauda: fxpius amputa- Ambrofinum vide. Cinere ftrumrie exulce-
ta? renafci. Theocriti interpres exficcatum ratx curantur.Ora/Mfvivoerutus, quartana-
uonpa. inviperamtranfmutarifalsofcripfit. Repe- riisalligatur,pelli caprinse involutus. Sangun
riuntur & monftrofi vifus quidam tefte , attritos hominum & jumentorum pedes fa-
Schenckio. in ceti magnitudinem Lutetix nat, &clavoseruit. Ofja fpilepticisprofunt,

excrefcere.Danturduab. &tribus caudisin- poftquam vivus fale optime in fi6rili af-
ftru&i,quod ab ovis dilecythis forte profl- perfus , cadefn carne amifsa depofuerit.
La~
^Tah. lxxvi
Laccrta ChalciJiaL -fltxnofiv

Laccrta,
Laccrta^ 'Bitevs
L\aCCt'tUS ItiCCgS
Laccrt^ Viridis Liaura 'dScncttittt/tius
Laxcrtq Viridis Cauda vifurca.
Lactrtus~Uiridis cxiccatus Caudd tifrdos
Lacertus Cigrius Scinccidcs

:, ,,
DE QÛADRUPED.
LftcertA Lacerta chalcidica nomen a Chako feu sere j
vium numerum habebant, & os linguam
Stf"~ quod dorfum xrcx percurrant
ejus lineas , craflam Pone caput in utroque laterealbi-
:
AmbroC
" I,c
datum eftS Dicitur Hefychio <J>A<? Bd- cantemmaculam mftar branchiarum in pi-
'
7 '
lonio Samiamithon fed male ut Salmafius
, fcibus fub mento inglu viem ad pedus ufque
docuit. Aliis Seps aputredine, quodcaro
, propendentem , maximam partem nigri-
ad ejus morfum contraclro livore putrefcat cantis colons j quam contrahere poteft & ,
quibusdam & Tarantula fed perperam. Si- ,. cum irafcitur vel terrore afficitur propen-
milis eft parvis lacertis , & Illius ferpentis dere fmit. Ab ore ad ingluviemf. in collo
colore quem Cseciliam dicimus. Columna, inferiori etiam habebat fpinas in dorfo.
totam colore a^reo refertam obfervavit. Ni- Quattuor Crunbus erat prarditum , & toti-
candri fcholiaftes in Syria, Lybia, & Cypro dem pedibus, quorum qmfque quinque di^
nafci&interfaxa degere fcripfit. Morevi- gitos continebat; crnraque pedes fqua- &
perse fuos fcetus enititur , nifi quod more mis te&i ut reliquum corpus. Bina ante-
aliorum oviparorum in ventre ova gerat. riora crura breviora pofteriorihus & non ita
Fabius Columnain Gailicano caftro inven- crafla longitudo quattuor digitorum aut
,
tum hujusmodianimalmterfecit, &in difle- paulo minus 5 digiti quinque , in iis medii &
fto illius ventre quindecem pjrtus invenit, breviores , quam medii pofteriorum pe-
quorumalii membrana exuti aliipellicula , : &
dum intimus extimus digitus binis arti-
Galen. de diaphana circumdati, confpiciebantur. Ga- culationibus duoillisproximitribus medius
med. fimp. lenus diflecTrum morfuiapplicat, &cibum quatuor conftabant, omnium ungues nigri
facukJ.i i.
faifamentorum p ri2 fcribit. incurvati & breves inftar avium. Pofteriora
crura longiora & folidiora anterioribus, ni-
ARTICULUS III. mirum longitudo eorum ufque ad pedes
eadem quse craflities colli vel caudae prope
DeLacertu Indicis.
corpus,nimirum quinque digitorum pedum .,
P U N C T U M I.
pofteriorumlongitudouniuspedis aut am-
plius: digitorum prior extiniusanteriorum
De Senembijeulgvana. digitis extremis xqualismagnitudine & ar-
ticulatiohibus duabus fequens hunc tribus
Marcgr. T
Acertorum Indicorum plures funt fpe- tertius quatuor , quartus, qui longiflimus,
Hift. Bra-
uu.o.c.ii.
J_î
C] es
.
r _
mter qAnas ce le bres , Senembi , 27-
[
juguacu,iQuTemapara y Taragutra y Amert-

,
,
' . .
quinque, quintus feu ultimus verfus caudam
etiam quatuor , x qualis cum tertio longitu-
cima^Carapobeba, Ameiva, Taraguyco y Aku- dinis ungues ut in anterioribus Cotykdo-
:
raba, ScTejunhana. Defcribemus eas verbis num feries nulla ut Chiftus aliasobfervavit.
ipfius Marcgravii. Itavero de prima ifte. Saltem poftica crura (tam fuperius quam in-
Senembi, Brafilienfibus , nobis Iguana^ Ca- ferius) inftar humanas furx fe habebant >
mehaon Lufitanis falso, &falfiflime Belgis priora autem non item: Craftmes cauda pro-.
Legvan. Erat longitudo totius animahs, xima corpori erat quinque digitorum,
, &
quod hic defcr ibo (reperiuntur tamen longe attenuabaturfemper, donec in extremitate
majores, ) ab ore ad extremitatem caudas plane exilis eflet acuta inftar fubulse.&
trium pedum & o£fo> digitorum : corporis Quum maclrafsem movebatur adhuc pelle ,
ambitus vel craflities, decem digitor. ubi detrada, &corexemptum fubfiliebat. Ha-
maxima. Tota cutis eleganter viridis, fed bebat in utroque latere ova ultra decem
maculis nigricantibus &
albis , in modum qua:dam cerafi magnitudine , qusedam &
panni undulati , hinc inde variegata. Cutis minora pinguedinem infignem inftar galli-
:
conftat e fquamulis , in dorfo cruribus , & narum: in ventriculo infignem copiamfru-

. caudadnitio paulo majoribus , quam in reli- £tuum, maximelimonum dulcium quibus :
quis partibus. Squama caudx omnes aequa- pro cibo erat uftts Comedunt etiam fari- :
les , non ut Car. Clufius obfervat. cervice A nam Mandiocas aqua madefaclram. Diu
ad extremam caudam feriem habet plana- inediam tolerare poffunt ; habui inquic ,
rum , fed mucronatarum inftar ferras , fpi- Marcgr.ad duos aut tresmenfes fine omni ci-
narum fecundum dorfi longitudinem, etiam bo & potu & denique aufiigerunt, itaut ju-
,
virefcentis coloris funtque fpinas iftar ad

:
dicem fine dubio famen diutius ferre poffe.
cervicem majores , femperque minores Caraboni eft f aporis cc£ta & diu frixa bu- ,"
fiunt, minimas in extremocauda?. Caputlon-

tyro & aeque bene fapitae caro pullorum &
,
cuniculorum. 2.8. Maij. i64.oma6tavi&fe-

gitudinem habebat duorum digitor. fere
autpaulominuSjfmgularibus fquamis, ma- ciii unum pinguedinem habentem multam
,
inftar gallinae. ""Partesinternas , cor,pulmo-

joribus quam in aliispartibus teftum: colli
fefquidigiti, craflities quinque. nes,jecur, veficulamfellis, renes., veficam,
longitudo
gemtalia vafa habetut alia animalia am-
Magnosclaroshabebat oculos nigricantes& , : ,
ventriculum, unnm
binos nares patentes inprona & fere extre- plumjecurj duplicem
anteriorem, in quem cibum prius recipit,
ma capitisparte, fmgulx mandifcuhE, exi-
minimi digiti craflitie,
guorum dentwm , & nigricantium & bre- ,
hinc inteftinum habet
ac
i 5 e H I S T O R I A NATURALIS
acdecem circiter digitos longum , cui anne- patiens eft , lubenter vefcitur ovis , quse
cutur alter ventriculus, ubi cibus plane con- cruda forbet. Inediae patientiflimum ani-
coquitur hinc csetera inteftina ufque ad re-
, mal detinebam alligatum fed cum fe vin-
: ,
cturn. In anteriori ventriculo magnam co- culis abfolvisfet liberum permifi (verba
,
piam farina: Mandioca: & Milii Angolenfis funt Marcgravii) per cubiculum currere &C ,
crudi babebat Pofterior, major, totus femi-

: interdum dedi hauftum aqua: e vitro biben-
cotto cibo plenus erat cui multi vermiculi , dum, ita adhuc obambulat quando fitit, alias
vivi inftar eorum qui in cafeo generantur toto dieinanguio fuo*ordinario fedet. Li-
inha:rebant. Inteftinum ultimum f.re£tum benter incumbit cineribus cahdis Vigefimo :
ftercuscontinebat. Detrafra pelle totiani- Martii quispiam partem cauda: calcando

mali , & cauda amputata , hax adhuc move - detriveratj poftea tamen denovoad duos
batiir . Vivax animah nec ii quinque aut fex digitos crevitiprimo Julii moriebatur inedia
i£tus in capite acceperit, moritur, nifi cervix plane tabidus factusfeptem enim menfium
,
cultro infti£to vulneretur , tunc n. cum fan- fpacionihil comederat , tantum aiiquando
guine vitam effundit. Cauda: caro, meris hauftum aqua: fumpferat lambendo. Caro
fibris & nervis conftat. Menfe Decembri ejus comeditur. Taraqyira Brafilienfibus : MarcgKw.
1641. vidieximi lapidem e ventriculo Se- Lacertus in'& prope domcs , in horts & ic '
nembi, ovigallina:niediocris magnitudine ubique frequens : Longitudo ejus circiter

&figura fed compreliiorem paulo exte-
:)
: "pedalis:(quanquam reperiantur & minores)
riusglabrum, albicantem, interius compofi- Corpus habetteres,totum fquamuhs triangu-
tum e tunicis inftar Cepa: ita ut una ab alte- , laribus cinereis feu leucophseis te£tum. Ca-
ra feparari poilet lapide contufo. Coloris ret ingiu yie fiib mento dorfum asquale nu > :
erat interius albicantis f. gryfei , dura: fub- tant velociflime capite quando aliquid vi-
ftantia: ut Bezoar. Capiuntur fune , nam dent & ceierrime currunt motando corpus.
arbbribus infidere folent quod Brafiliani , Si videant hominem dormientem cui fer-
fcientes, fuftilongo adaptabant funem hoc , pens venenatus aut aliud venenatuni animai
;
videns animal, miratur, nectamen femo- la:dendi caufa appropinquat, illum excitant
vet, fedtuncfeillaquearifinit, & ita capitur, ne laedatur. Coire volens mas leni morfu
alias currit velocifiime. Juniores toti funt apprehendit fcemella: cervicem , paulo poft
viridis coloris , grandiores astate variegati , ad latus fe inclinat & fcemina propriam ,
iiunt , & cinerei : fenes enim ut plurimum caudam furfum levando admittit marenij
funt fufcivel einerei coloris. Fr. Ximenes qui pedibus complectitur corpus ejus a
fcribit , in capite hujus animantis interdum tergo.Americima Brafilienfibus: Lacertulus
reperiri lapillos, qui pra:fentiflimo remedio tres digitos longus & pennam olorinam
lapides renum comminuunt & cfejiciunt crafllis, ubi crafliflimus: crura &
pedesfimi-
drachmae pondere e liquore idoneo baufti, lis figura: & tot digitis , ut Senembi. Ocellos
aut etiam corpori alligati. An autem qui in habet nigros corpus autem fere quadratum
:
ventriculo reperiuntur aliquando eis , dum videtur. Totum dorjutn fquamuiis veftitur
viribus polleant, mihinon conftat,pericu- leucophseis', lateraautem fufcisi^/^ntidem
lum poflet capi fme uilo , meo judicio , dis- & crura , cauda vero cseruleis omnes autem :
crimine. fplendent, & ad tacuim apprime funt la:ves.

digiti in pedibus fetarum porcinarum.
FUNCTUM II.
inftar
Venenofum eft animalutLufitani affirmant,
De Tejugvacu , Taraguira , & &: cupidum exfugendi fanguinem ex gravi-
dis mulieribus.Referunt fceminam femel
Americtma. taclam ab hoc lacerto vel foluni ejus in- ,
dumentum 3 nunquam poftea concipere.

*~V* £jugvacu lc Temapara Tupinambisj
Mavcsrav.
HiftSrafii.
1.6-c. 11.
J-
Lacertus egregius corporis figura, : PUNCTUM III.
ca pf t f S3 oculorum, oris, pedum, cauda:,
convenit cum Senembij in hoc autem dif-
De Caroftopeba , Ameiva , *Ta-
fert. Primo totius corporis color eft niger raguycu i Aycuraba , &
elegantiilimis maculis albis infperiis varie-
Tejunhana.
gatuSi& verfus extremam caudam,fed»quafi
acuieos habet albos.' Secundo cauda craiiior
in exortu. Tertio caret illis dentatis acuieis CÂrapopeba Brafilienfibus Lacertulus Marcgrav. j
'* '
per dorfi longitudinem. Quarto in pedi- •^tres quatuor vel quinque digitos lon- j^ ™
,
bus pofterioribus exterior digitus paulo gus ,.venenatus. Figura corporis eftut reli-
remotior eft a rehquis brevior, Quin- , & quorum. Quatuor cruribus &pedibns:in an-
B
to , linguam habet bifidam longam ru- , terionbus quinque,in pofterioribus quatuor
bram glabram
, quam velociflime in- ,
habetdigitos. Corpus totum hepatici eft cO-
ftar ferpentis ad digiti iongitudinem
, loris, cum albis notulis , in cauda autem al-
protrudit & retrahit. N ullam edit vocem : bis lineolis , hinc inde etiam aliquantum fiavi
mix-
Tatr, LXXVlI
'Teiunhana. 3raftlien/t/yus
îmericinuv JBra/tliett/tlq
-tus Larantula Jtiilu/danv
'eittûacu et TemâraTTtwinamlis
t
Senemii Bra/tlien/ibus
Lacertus aquaticus Toa/Ser Ci/dexr

Lacertus ^Viridis Grunc cfi/dex:
Sattnandra, Mch Ml J^* SaananJra, a£naticaJJa/?er .TtulcJ,
SafmanaraTerre/iris ^Verania Jdaculis Luteis di/lincta

Sahnandra alia^ aquaiilis J&tterjrrune
Sahnandrai dqttatica, SalmanJra^ Jhjuatica grana*

,
*DE (ÛADRUPED.
mixmm , & quafi
Oculos habet fplendentes , tam vencnan.im. Dua? ipflus funt fpecies.
vitreos. Jmeiva & 1 ubi-Brafiiienfibus' Aha enim eft Terrefiris Aquatica alia. Illa }
riambisj alia fpecies Lacertorum & fuperius Pejcriptiih

lacertoviridieftfimilis, caput& ventrem,
defcriptaz Taraguirae per omnia fimilis ex- quascrafliora, excipias.
, fi breviorem ha-
cepto quod caudam furcatam habeat , id bet caudam, colorem nigrum maculis lu-
eft, deiinenteminduocormiare&a. Tara- teis inquinatum, fed quadam Isevitate pel-
guico Aycuraba Brafilienfibus , Taraguirae lucidum. Gefnerus unam in Alprbus inve-
aliafpecies, fuperiori item iimilis, excepto nit , totam fufcam , abfque fplendore , cau-
quod cauda ab initio ubique habet triangu- da brevi, fuccus la&eus a percufsa dima-
latas fquamas parvulas : Cmdp extremitas nabat. Matthiolus m quibufdam Germa-
planis fquamulisteclaeft, praeterea qua- & niasfvlvis, dorfo nigerrimas , ventreruben-
tuor maculis fufcis dorfum prrecipue, & tes obfervavit.Vitriacus ei caudam iongam
poft caput undatum maculis variis fufcis. &tortuofam, unguesaduncos & hamatos
Tejunhana Brafilicnfibm 5 Lacertulus eft mi- adfcribit. Nicander hlîm quod fplen-
nimum digitum crafTus ; capte acuminato dida , renitente , & quafi pingui delibuta
utSenembi^ oculis nigris, circello aureo: cute fit, vocavit. Loca frigida, humida,
LoctiS4
crura habet quatuor ut Senembi , Longitu- &opacaincolunt. In Germania multac fi-
do ejusad pofteriora crura & trium digito- mul quandoque conglobatx inveniuntur.
rumj cauda longitudo fex digitorum &fe- In agro Tridentino & potiflimum in valle
mis : eftque cauda teres & inftar aviculce Ananienfi confpiciuntur frequenter. Sunt ntius.
in extremitate acuminata. Capitulwm tegi- qui ore aerem haurire credunt. Alii favos
tur fquamofa cute ; dorfum , latera & crura apes, &lacappetere ideo alvearia vac- : &
fuperiore latere cute veftiuntur ad ta£tum cas infeftare fcribunt. Nihil gignere , reli- Generatis.
molli inftar holoferici ; cauda autem fqua- quitPlinuis necgenus mafculinum fcemi-
5
Plin. H.N.
l.io.c.68.
mulis quadratis conftat minufculis gut- : ninum ve habere. At Bellonius vidit multos Bcllon.obf.
tur& infimus venteritidemfquamulisqua- faztus llne involucro enixam Procreat fci- .
dratis teguntur , majufculis , capitis tefta licet intus ova , in quibus foetus ad perfe-
fufcefcit : Dorfum & latera fuperiusfufca, clam maturitatem nutriuntur. Quantum
vel potiustribuslineis dilutaz umbrae coloris, ad -Naturam , aninigne vivat, vel eundera Natara. .
& aliquot undis ejufcemodi variegatur: extinguat, in Exercitationibus , D o vo- e

latera inferius viridia > fuperiora autem in lente,disquiretur. Lafteumfuccum percuf-
fufco linea notat viridis fecundum longitu- famfundere, fuperius diximus. Cceloplu-
dinem , a capite ad crura nfque pofterio- vio apparet , ideo visa , tempeftatem ruftici
ra : itemque alia linea viridis eft , ubi fu- prasfagiunt. Nec x ftate, nec hyeme confpi-
fcum & viride feparantur Inter duas au- : citur.Tarde incedit.InCumana, galiinarum
tem lineas ordo eftpundlrorum viridium in inftar gracillare , Cardanusprodidit. Siviva Cardan.de-
fufco ; &
fub inferiori linea viridi feries eft gladioincluaspartes fecetur, pars anterior
rer. variet.
1. 7.C.33.
punclrulorum nigrorum in viridi. Crura progreditur , pofterior retrocedit. Inftinftu
etiam in lateribus fuperioribus obfcure flavi quodam naturali ranas & teftudincs odio
feu cerei obfoleti funt coloris variegata , profequitur, cumque illis acerrime dimicat.
maculis parvis fufcis. In inferioribus lateri- Venenatam effe compertum. Integrasfami-
bus funt alba. Cauda quoque fuperius co- lias periifte tradunt , qux aquas in quas Sala-
loris ,
*
cerei obfoleti , inferius cerei cum mandra ceciderat , biberant. Sed & frucius
albo mixti. Caj/ut inferius guttur , & infl- faliva oris ejus afperfi , lethales creduntur.
mus venter, candidi funt coloris fangui- , Plinius dente Salamandrac percuffum , obire Plin. H.N.
neis notis vafiegati. Bifldamhabet linguam. fcribit. Nicander
Ejufdem Aetius , &
, ,
I.19.C.4.
Abenfina meminere. Ubi femel partio den-

C A P U T III. tem inflexit nunquam extrahere j ii a vella-
>
tur, lethale effe, quidam Gefnero narravere.

De Salamandra.
Atipfe, duasquasdomibabuit, nunquam
Atnbrofin. C Alamandra, unde nomen fortita fit, in- os admordendum, diduxiffe , ejfi irritatas,
de Digit. Q certum eft. Nam dici vel quafi valin- fcribit. Nec audiviffe quempiam a Salaman-
drain Germania morfum. In Galliistamen
Ovip.i. i.
c. 3. cendram, quod contra incendium vakat,
Nomen. utlfidorus vult vel quafi fola amans fit £
:
morfuslethaliseft : &Rethi, abeademlx-
7ivpog, id eft ignis > vel quod ovjjXapdvfyciv fum , totMedicisindigere, quotmaculas
id eft quieta latibulum teneat 5 aut quod <*- beftiahabet,proverbio jadlant. Saltvd Medi- J$n<
Kapdvfya dicatur , ideftinter fpaciainania ciinter pfilothrautuntur.Kiranides corpelii
caularum &
fpeluncarum ftabulans y aut -
nigrse involutum contra quartanam de bra-
,
denique quod asXa pcu/a) ozfji , id eft , chio fufpendit.Quae de Zona ex pelle,& aliis
fplendores laxet & .pellat , ridiculum ni- contra incendia fparguntur , quia abfurda
hypothefi ignem nempe extinguere, nitun-
mis eft. A Saanbras vel Samabras Arabjco ,
Salamandra,
tur,falfa quoquefunt. Aquattca
•
4q iati
dici , verifimile eft etfi incertum. Plinius An-AmO.i.
/Etius Lacer- akisLacertus aquaticw , Bellonio Cordukx,
ammal ficllatum nominavit :
Mo- Cvirar.c.9.
•S
tfi HISTORIA NATURALIS
Monacliis quiinMefuen commentati funt & Afcalabotendicunt, lentiginofus eft, &
Scincus aqua cum lata cauda dicitur. J$ua-
,
ftridoris acerbi , omnibusque promifcue ve-
druplex ipfarum genus eft. JJnum cum cau- fcitur. Steliio Italorum Chamadeonum na-
da, figura rhombi, quam Ambrofini ad , turam quodammodo imitatur , rore &: ara-
diftin£tionem dicimus. Lmguam habet bre- neis vefcitur, & venenatus effe fertur, utille
viilimam &
latiufculam: dentes exiles, ut innocuus. Ad Stelliones«referri poffunt,
vifum efFugiant. Caudam in medio cralliuf- beftioU alb<& , pufillis lacertis fimiles , lucido
culaui, quse prona & fupina adinftar figurse & fragili corpore, ut Gefnero oculatus teftis
rhombi contrahitur : Pedes anteriores in retulit, qua?inagro Romano, Hermolao
quatuor , poftenores in quinque digitos prodente, reperiuntur, &: TarantuU nomine
fmos Cor fpongiofum quod dextro lateri
: , veniunt. Sed & lacertus parvus coloris lu-
incumbit cujus auricula finiftra majorem
: cidi & argentei, quem Graeci Maxsvi vocant.
pericardii partem occupat Uenem fubru- : Belloniusin Gazara ftellionem fe obfervaffe Beilon.ob
brum : renes fpongiofos : hepar nigerrimum. fcnbit, colore nigro, magnitudine muftels, ferv n -79- -
Oya magnitudine pifi in bicorni utero ordine & tumida alvo. An vero Stel-
crafTo capite,
quodam digefta gerit,ex quibus poftmodum liones magnitudine & figura accedant ad ,
vivi fxtus erumpunt. Bellonius ei tergus illoslacertos virides majores, quos vulgus
tuberculishorridum adfcribit % Agricola apud Italos ramatos vel Ligures vocat , alibi
colorem cinereum vel in cinereo fufcum. , dicetur. YLicStellwnes Matthioh, ScLacer-
Illa , quam Gefnerus fecuit , longitudine tumfacetanum qui Tarantula quibusdam,
,
erat feptem digitorum , colore nigracum in iconibus exhibemus. InGermania, Gal-

puncris albisinventre:reliquum corpusni- lia, & Anglia non dantur. In Thracia Sici- ,
Locus-
grumpunctis concoloribus afperum ; Alte- lia, & Syria, vagantur. Ibi lethales funt ma-
rum genus eft quoque duplex unum majus , gis quam in Italia : hic , in caminis commo-
femicirculis in dorfo albicantibus diftin- rantur. Plinius in angulis oftiorum & fene- pii n . h. n.
ftum: alterum minus. Quartum eft Mat- ftrarum libenter ftabularifcripfit qui etiam ,
1-s, c. 31.
thioli Utinenfibus frequentiflimum, capite

, prodidit,genus illud quod fcorpionibus ad-
terreftribus rotundiore & breviore , cauda verfatur , in Italia non nafci ibidem vene-
:
anguillarum modo,dorfo nigro luteis macu- natoseffe, reliquit Ariftoteles. De Natura Ari ftot H . .
lismfignitO. Lacunis opacis & pingui folo notandum , menfibus hybernis latere, nec A.l.s.cio.
fitisdeleclantur, aquis inprimis,in quibus li- quicquam edere, & latere in angulis oftio- pEln.
musalbuseft. Ibifubpetris hxrent, &raro rum, feneftrarum , & fpeluncarnm anguis l g :
* c - 3 «>
ad fuperficiem veniunt. In vas aqua plenum modo feneclrutem exuere, eamqueproti-

conje£taa Gefnero qusdam os proferebat. nusdevorare; pr2eripientes,comitialimor-
Agricola Lentogradu interra progrediuntur, &ora bo remedia dolose apibus infidiari: araneos
:
animal.
<ie
fubterra-
tenaciter claudunt,nec aperiunt ,nifi vio- & fcorpiones perfequi raro mordere , cum :
lenter exprefferis. In fal conjetocaudam dentes obliquos habeat quos in vulnere re- ,
movent &
moriuntur. Verberatse diu vi-
, linquunt morfu denique hominem ftupi-
,
vunt. Pellis adeo dura , ut gladio refiftat. dumreddere, &rarointerimere. Invenere

Ex vulneribus la£tea fanies prod it. Irritatoe, in Medicma ufum. Caro furculos corpori F us
j ,
intumefcuntj &
in pedes erete fudorem vi~ humano infixos extrahit. Ipfe morfuipro-
rulentum effundunt JacefTentemcjue in tuen- prio medetur &: in oleo putrefactais , fcor-
,
tur.Sues fi aliquam comederint, moriuntur. pionum idus fanat. In quartanis, Magi cap-
fiilis inclufum, capiti patientis fubjiciunt, &:
C A P UT IV. in fine paroxyfmi dimittunt. De Cmere pro-
dit Plinius , finiftra manu de^tentum , Vene-
De Stellione. rem excitare 3 in dextram tranflatnm , inhi-
Ambrofin. OTellio inter genera lacertorum quoque bere. Vartes fomnum inducere, & ftuporem
poniturmomenque ex eo habet, vel quod membris conciliare creduntur. Hepar tri-
,
ovbfi!
e. 10. maculis , vel quod eminentiis inftar ftel- tumodontalgiam,fi fuperfpergatur, tollit.
Nomen.
]arum diftirictais fit. Ideo quidam Lacertam Stercus tritum verrucas delet. Senetla m
fiellarem dicunt vel quod venenum cibo :
epilepfiamaxime prodeft. In vino fuffoca-
ftillet. Grxcis dicitur, doxcL\cL&(& , feU tus,maculas in facie generat, fi vinum biba-
citTxaXct&OTqg 3 forte "3^)06 73 daxctXag (â/.v&tv ,
tur. ^/inaquaduTolutum, muftelas con-
a molli & tacito greflii : vel quafi KaXoGdtyg, gregaredicitur.
quod artubus fuis innixus , per parietes re-
pat. Unde & Xylobates a Kiranide vocatur C A P U T V.
more muftelse, quae y^M
tiim yz ted>7ig, quod
clanculum per quodcunque afcendat tum
De Scinco.
:
jtaXuTtig. Modernis Grsecis eft Xiawv %- , Vem Latini Scincum vocant , hic Gra:- ^rofin.
Difermti* ^""W^
5 &
ipcipapvfy. Non aufim tamen CJS arSyy(& & crxiyx(6h , feu a Tinfaovip.l. t.
piin.H.N. quicquam certidicere. Genera ftellionum Arabum, quo nomine Scincum Abenfina -!^
piin h n
ûntvai"i a StellioGrMorum quem Coloten
' vocat, feu aliunde. Diofcorides Crocodilum
1.II.C.56- ter-
, ,,
D E QJJ A DRUPEa i 59
terreflrem vocat , Bellonius Crocodilum mi- cetitino, fcincosabaliisdiverfoshaberi, fed
norem, vel quod Crocodilo fit fimilisj vel qui ad Salamandras potius referri debent.
Dcfcriptio. quod crocum timeat. Defcriptio?wnii fpe- Ad easdem pertinet & Scincus Rhafis, cauda
cles, quadrupes eilmagnitudinelacertivi- non rotunda , fed circum latera compreffa.
Bcllon.de
ridis, aut Salamandrae, utBellonius fcribit ;
Acjuatil.
1. i. pollicis craflitiem & loogitudinem qua- C A P U T VI.
drantem non excedens, cauda rotunda&
Renodeus
Pharma-
fquamosa. Renodeus aniraal quadrupes De Cordylo quadrupede , & aliis
cop-1.3.
effe oonit, fquamis exiguis , frequentibus,
quibusdam lacertu. &
c. 31. fubluteis , longo vix eolli crailitiem
capite ,
fuperante, i^//^quadantenusalatO, cauda- \~\ E Cordylohxc Ambfofinushabet.Hazc Ambrofin.

rotunda lacertarum ritu, fed breviore, & X^* lacertas fpecies Cordyli nomine for- e
G vf 'f^
x *
ad finem incurva. A capitead caudam dif- taflls infignitur quoniam Cordyli pifcis c/iT. ,
currit linca. Gefnerus vidit digitis quims figuram aliqua ex parte reprarfentet. Alio-
cumunguiculis inftru&um, latitudine fes- quin a nonnullis recentioribus crocodtlus ter-
quipollicis longitudine duorum palmo- refiris appellatur ; cum tamen Scincus ve-
,
rum. Vidit&aliusfexpalmares. Conftan- rus Crocodilus terreftris Antiquorum fue- ^

,
Ltcus. tinopoli. In Arabia tantum nafci prodidit rit. Nuperi quidam hoc animal caudtver-
Abenfina circa Mecham vagari , Bellu- beram nominant, quoniam continua caudx
:
nenfis. Verfantur circa Nilum & inde ad agitatione diverberet. Graeci ad imitatio-
,
nos per Alexandriam & Venetias deferun- nem latini vocabuli Uromaftigen dicerent.
tur. Inveniuntur & in locis mari rubro vi- Bellonius prxdiftam lacertsefpcciem de-
Vitlus. cinis. VicJitant odoratis fioribns: ideonon pingit crocodilum terreftrem nuncupat, , &
eft mirum talem fimum excernere. In ficco quoniam primo afpeclu crccodilo Niloti-
pariunt, &
ova terrx gremio committunt. co aflimilatur. Verum poftea ab ipfo dis-
Vfus. C*w fcincorum magnis antidotis mifceturj crepare affeverat quia hoc animal caudam :
unde quasdam contra venena , Diafctncon in modum clavse tuberculis eminentiori-

appellatur. Rhafis, animalipfum, fupra bus afperam gerat. Quapropter corpora
puiionem metu fomniorum laborantem, quibus appropinquat atrociflime diver- ,
cum fru6tu fufpendit. Pulverizatus, ad berare dicitur. Hinc caudiverbera:nomen

excitandam Venerem drachmae unius pon- fibi vindicavit. An vero habeat branchias
dere exhibetur. Eadem caro elephanticis in quemadmodiim fcribit Bellonius , & con-
India exhibetur , & corpora pinguefacit. firmat Rondeletius , non facile poteft expo-
Plin.H.N Cor in lana ovis nigrse , primo partu genitaz ni. Siquidem in exuviis hujus beftia:, quae in
1.28.C.8.
portatum, quartahasabigere creditur. Fel publico Mufaeo adhuc fervany.ir duo tan- ,
cummeliemixtum , in fufFufionibus decan- tum foramina fecus nc~tum obfervantur.

tatum eft. Renes fperma augent. Sanguis QuarummeminitBourTuetushiscarminibus:
Ccrdylus effigie hic talis depingitur tpsa
cum borrace illitus. faciei maculas delet.
Pinguedo dolorcm renum expellit. Pellisw- Jhtalis, ejr in terris^ ejrfere degit aquis.
ftae cinis fuper partes fecandas fpargitur Inter quadrpipedes rimam unamfineforamen
nedoloremfentiant. /Egineta unguentum PoFt oris riffum (refpice) folus habet.
Entatkon componit, quod cauda: Scinco- An vero ifta? rimx, vel foramina fintilla, qux
rumingrediuntur. Exmtefiinis fuffitus pa- fubbranchiis efie folent,aliisconfiderandum
ratur, qui hyftericis vehementer conducit. relinquimus, &adclariorem hujus animalis
Exfiercore medicamentum antepilepticum defcriptionem accedemus. Thomas enim
a Serapione componitnr. Idem in exter- Eraftus Helyetius Medicus& Philofophus
gendisoculorum maculis Plinius vehemen- infignis defcribit hoc animal crocodilo 1 imi-
terlaudat. Opt.imum autem eft , candidif- le , minustamen, &

inferius labrum movens,
fimum, friabile, &quod inaquaampliin- figura capuis , &

oris teftudini refpondens
Dijfermtia • ftarcito liquefcit. Ex eodem, ad faciem cum brevi collo,& in parte inferioritumido.
erugandam , unguentum meretrices para- Pedes habet quatuor quinisdigitismorela-
Dum teritur veteris fermenti acidi- certarum diftinclras. Reliquum corpusnon

bant.
tatemfpirat. Olim ftercore fternorum qui fquamigerum fed pelle duriufcula inftar
, ,
oryzaalebantur, adulterabatur. DcDiffe- coriiferptntisveftitum, cauda illiin eft ro-

& tunda in circulos quosdam fquamatim di-
rentiis hxc habe. Maximos Indicum Ara- ,
In Indta vifa modo ferce inexplicabili. S-q»am*foa&

bicum fecundum Plinium effe.
,
beftiam nafci fcinco fpecie fimilem ,

canis duriifimse , videnturque offea? , & quafi
quadrangulx cavxparum caudam funt, ut
Melitenfis magnitudine cujus pellis afperis
,
,
rotundam efticiant. Alioquin tanquam

fquamispatet, quamlndi Phatagenem di-
cunt, eandemforte cum Caudiverbera. In teûlse ,
qux domorum culmina coope-
riunt, fimul junguntur extermitas cujus- t
Cypro lacertae fpeciem magnam nafci, fcin-
,
libst fquamas in fpinam acutifnmam de-

cum omnibus notis referentem , cujusima-
Amplius tales fquams pellucidx,
ginem hic exhibemus. In Ucu denique Vi- finit.
flave-
S z
14.0 HISTORIA NATURALIS
fiavefcentes feu pallehtes inftar cornu vi- granum hordeaceum amuilans,
culus fellis
dentur. rra^r hujusanimantis magis quam Denique mte-
finiftro jecoris labo adha:ret.
in crocodilo tumefcit. Tergm denique la- ftma omnia interaneis lacerta? finulia efle
tum, & quodammodo planum eft , ut in ico- proditAriftoteles. Crura poftea illi infunt
ne licet confpicari. Qiiid fi hoc animal/> W- refta & longiora quam ,
lacerta: , quamvis
tages Indicus ftt i£liani?hic enim author pro- inflexus fit fimilis. Demum pedes anteriores
didit in Regionibus Indicis nafci beftiam, a pofterionbus valde difcrepantes Natura
crocpdili terreftris fpeciem gerentem, cujus huic animali concefllt. Etenim tefte Belio-
pellem afperam ad cliflecandumadhibent. nio, priorespedes ternos digitos intra, binos
extra pofteriores vero teraos extra & binos
C A P U T
,
VI. I. extra poffident. Ita que ex Gefnero lon gitu-

De Chamdeonte. do hujus animalis a fummo roftro ad imtium
caudse feptem, vel o£to digitorum eft. Aki-
Ambrofin. P\E Chamadeontis ethymo , quae vox tudo digitorum quin que medius lo cusMn- ,
de Digit.
quadruped,
*^ parvum leonem fignificat , nihil occur- terimumventrem, & fummum dorfusfie-
l.i.c.14. rit, prazter hoc , ridiculumnimiseflelfido- xus coftarum continet circiter , fexdecim.
.
Nomeiu
rum, qui acamelo& leonededucit : & re- l:t demum maculis diftin£tusutpardus con-
centioresBarbaros , Gamaleonem , Zamaleo- fpicitur. At paulo aliter de quibusdam Gafi Gaflend. m

nem^ Hamaleonem , & Maleonem eundem vo- Jendus. Sunt enim fecundum hunc Chama> Jî^T
Defi:ript:o. care. In Vefcriptione variant authores , tam leoni^/êleganterdifpofiti. Unicum/»- 325--
Plin. H. N antiqui quam recentiores. Plinium fi fequi- tefiinum non circumvolutionibus fed cur-
I.8.C.33.
mur, figura &
magnitudine eflet lacertae, vaturis folum produclum. Excrementum
nidcrura eflent cre&a excelfiora. Latera & fatis liquidum nifi qua parte ad anum acce-
,
ventri junguntur ut pifcibus , fpina fi-

, & dit. Hepar bifidum,& ex gibbaparte quidem
mili modo. Eminet rc/trum utinporco, , fanguinem in cor auriculatum mfundens at ,
haud abfimile fuillo cauda pradonga in te- -, non fuperftite afcendente defcendenteve
nuitatem definens implicans fe viperinis
, & caudice venx quippe aliunde non porta
:
orbibus; unguesadunci; for/âfperamceu niodo nuncupata^ ininteftinum fed venae ;
crocodilo ; ocuH in receflu cavo , tenui di- quoque aliae ad caeteras partes direclre pro-
,
fcrimine prargrandes , corpori concolo- & cedunt. P«/woinfiatus,abiit,inquit,in mem-

res. Caro capite m
maxilhs & ad commif- & branam tenuiflimam, toti animaliambitu x-
furam caudse admodum exigna, nec alibi qualem. In/wo^f»^nullumperitpnaeum,
toto corpore. Sanguis in corde & circa ocu- fed membrana folum partes dextras a fmi-
lostantum. Vifcera fine fplene. Idemfere ftris dirimens . Non item //^%non vefica, ncn
apud Ariftot^lem invenies. Theophraftus renes, fed carunculas folum obfervatae funt,
Ariftot.H. addit parum abeffe quin pulmo totum cor-
, c\ux genitalia forte fuerunt. Lingua eftipe-
A.l.i.c.ii.
pus impleat. Ariftoteks vero , lacertam dalispropelongitudinis. HabenturinAiia, locus.
Theophr.
de mutan- pkne reprsfentare, & roftrum fimia? por- Africa India, &MadagafcarinfuIa. Cairi
,
colo-
tib.
hoc animal de-
caria? habere. Arnbrofinus ita hortorum fepibus ad Nili ripas infldent. Per
rem.
fcripfit. Primitus, inquit, ficaputmedite- folumraro vagantur, quod fibi a ceraftis &
mur , a medio capite retrorfum oflea pars viperis metuant. Bellonius in fruticibus Eellon.ob-
triquetra eminet , reliqua pars antrorfum Rhamni plurimcs confpexit. Acre vidtitare fervl3- c -
4
colligiturcava, & quafi canaliculata , emi- credidere veteres: mufcas , locuftas , f rucas, cii?^.
nentibus utrinque ofleis marginibus afperis, fcarabaeos vorare , obfervatum a recentiori- plin - H N
- -
c 3
& ' '
leviter ferratis. Oculi in cavo recefiu pra> bus; aPeirefcio, vermiculis qui ex farina- ' "
grandes , &
colori concolores jconduntur , ceis madris colliguntur vehementer dele- ,
cujuspupillanonmovetur, fed animal to- £tari.Lingua ut promufcide utuntur , quam

tius oculi motu circumfpicit , ore femper jaculi inftar evibrant , & tanta quidem cele-
hiante linguam habet longam
, terreftri & ritate, ut pene vifus aciem efTugiat. Id pras-
lumbrico fimilem , in cujus extremitate ftatur, additGaffendus , bencficioofliculi>
fpongiofus quidam & glutinofus hodus exi- quod bifurcatione quadam implantatur u-
ftit.Ideo Johahnes Laudius (referenteSca- trinque adextremas fauces , &: cattera teres
Imguam palmi
ligero) huic animali aflignat fecundum orislongitudinem, defervit im-
longitudine , &
quid tanquam acetabulum plicanda? explicandxque linguae; cavas fcili-
in fumma ipiius parte cum muco quo prar- , cet., inteftini inftar , nifi quod in fummo ca-
dam cito tollit. [Dentium^ gingharum loco, runculaeft, nonnihil vifcida , utpraedam
os quoddam continuum & ferratumhabet , corripiat. Infceminaunaex illis ot\oq\ms G ,,
neraUo .
nec non fuperius labium brevius. Gula-atqae Peirefcius aluit , ut formationem eruptio-
artena ex mcnte Ariftotelis in eodem fitu ut nemque obfervaret fuere ova intra mem- ,
Pulmo in comparatione ad mo-

in lacerta eft. branulam fupra centum, quorum nonnul-
lemccrporisilli, ineft maximus. Corhabet maenitudine nuclei olivx in
la extitere ,
magnitudine cordis muris domeftici$ hepatis quibus vifum luteum foliini nihil vero ,
lobos duos , quoram ftnifter eft major \folli- albuminls cum tamen parva viderentur
;
quan-
"Tkh. XXXF7U i
Stcr/L <£jrdcxr-
^Fretntfd £ij/lex Scincus
Lactrtus Xnckcus Cordylo Similis
Ccrdijlns Jtut^Vroma/ivc
H~ab. JLXXIX
Chamazfcen Ciacrcrts 'Vcrtis

, : .
DE QÛIDRUPED. 1+1
;
••
quandam la&is fpeciem referre. Inimmtias diffolvere; intefima & excrementa cumfi-
gerunt cum accipitre corvo elephante^
, , & vi- miarum urina mifta odium hominibus con- ,
peris. Accipiter deguftata chamsrleontis car- cmare,fi januisftlinantur; armum clextrum

rie interire creditur. Idem coryo accidit , nifi ad hoftes fuperandos Valere ; Democriti
felauri foliis muniat. Ab Elephavtefwndi- apud Plinium funt ineptise, Integrum enim plin H N>
bus concolorem deglutiri fabulatur Solinus,. de eo fcnpfit librum. Palamque eft , addit 1. *8.& 8.
& cum difpendiovita? , niii ftatim oleaftro Plimw, virumalias fagacem.&vitxutilifli-

fibi medeatur. Metu viperarum&ferpen- mum nimio juvandi mortales ftudio pro-
,
tuni, in fruticibus & arboribus degit Saliva lapfum. Quantum ad Bifferentias Bello- , Diffennna.
ejus aborein caputferpentisdemifia, ob vi- nius varias ejus fpecies obfervavit. Pallen-
fcofitatem fili inftar, eundem interimit. Cir- tes in iEgypto,Arabia prazdiclris multo in
piin. h.n. ca caprificos ferum, innoxium alioquiPli- minores ,
Albkantes
colorisque diverfi.
matSa. mus %G& NatmAm & qu^dam alia fi atten- erant , fubfulvi rubendbus maculis di-
, &
plin. 1. c. & das, nunquamos aperit inquit Plinius fed , ,
ftinclri. Nos hic pallidi , nigri vani icones &
l.i8. c. 8.
tot j^g oculi vorfionc circumfpicit. Ipfe cel- damus.
fus hianti femper ore. Defunclo palior eft.
C A P U T VIII.
,
Irly bernismenfibus latet ut lacerts. Coloris

natura mirabilior. Mutat namque eum fub- De Crod
inde oculis& cauda ,, &
toto corpore, &
redditque femper quemcunque proxime at- E Crocodilo hic agimus , quia ad Jacer- Jxomen.
tingit ,
praeter rubrum candidumque. De torum genus refertur, & Palladius hanc
paliore, idem-Ambrofinus affirmat qui- , & beftiam, generis vocabulo lacertum appel-
dem experientia? innixus. De coloris muta- lat. Gra^cis dicitur xÂai^ & quando-
tione addit , & candidum recipere addu&o , que »^K9'^«A@- a quibus & Latini fumfere
viri nobilis teftimonio, qui fudario feu muc- fine dubio, •a^W tb rdg k^gkug cPoQhS^^ quod
cinioinclufum, ideo periiile putabat, quod littora timeat. êthk Grsecis timidus. He-
paflcnd.
ejusdem albedinem mentiretur. At Peire° fychius voxlw , & h^plri/jj vocat. JEgyp-
fcii Ghamadeontes , rerum obje&arum colo- tii^g^^f, vel ^jaîf/rti' , a. quo Turcarum
res non mduebant. Seu virides feu cinerei , Kimfac , quod eidem indidere. Lexicon
fint mqmt Gajfendus , atrorem folem quen-
, iEgyptiacum Kircherihabet thxôvki. Sta- Kircher. p,
dam fubeunt , qua parte ad folem aut ignem tio eft fera Pharia, Alberto Tenchea In Ar- g£kgygr .
'
&
obvertunrur. Idrarum
moveri oculos Chamadeonis conjugatos;
admirabile ; non finoitica prasfeclura
tur Suchus : Indis
, tefte Strabone, diceba-
Cayman. Lacertse figu-
De ^
reffitnta
no
fed uno aliquorfum fpeclante reliquum , ram reprarfentat. Croceo eft colore, ven- Mift.H. a.
uk
vel ftare immotum vei in aliam partem de-
, trem fi excipias , qui fubalbidus. Ccrium fub la - c- -
flecti. Deftectuntur quoquo verfum pro- , ventre molle ut facile fauciari poflit , in re-
,
pter quatuor trochleoias nulla oftentata , liquis partibus tam durum , ut ne bombardce
diftin&ione iridis; fed folapupilla> ad quam manuaria: globo cedat. Vifijs ad viginti
cornea undique (cumfit ut corpus reliquum quinque , imo .vigmti fex cubitos excreviffe.
variegata, granulata) terminatur.
radiata , Ille artate Pfammetichi , tefte Plutarcho;
fisinCi- Incolis Cochinchinas incibisefle authorre- hic, Amafidis prodente^liano. Circaur- MknM.
,
hs '
lationis illius prodidit. ulti fimul colliga- M bemPanamam ultracentnmpedes inion- A 7- ,

ll c 6 - - -
tivenduntur; empti, inignemconjkiuntur, gitudinem crefcunt. C aptu habet latum ro- ,
eiclemque ira vinculo adufto relu£tantur

, finim fuillum, riclum orisufque adlocum
utincedereconentur tandem fuperatitor- i aurium produclrum , Qculos prazduros & fuil-
rentur. Pelle abrasa, caro candidifllmare- lisfimiles,,ut Albertusprodidit. Palpebram piin.H.N.
manet , quae in liquore butyro noftro fimili inferiorem fine ulla niclratione. Dcntium fe- !&i c z )- -
qU it ur. Habet &in Meduinaufum. Ad

rfusin Me- CO riespeclinatimftipatur, &quiclem magUo-
dictna.
epilepfiam profiigandam Trallianus eum ki rum , albicantium , robuftillimorum. Sexa-
fi&ili novo cum oleo decoquit, donec tabe- ginta poft Êlianum Gefnerus numeravit. ^lian.H.
ALl0 c 21
Plures fuperiorem maxillam munientesde-
- -
lcat. Adpodagram verodepellendam, un-

guentum mirabile componit quod apud orfum prominent , ita ut ore etiam claufo
ipfumvide. Arnoldus Villanovanus Imgud confpiciantur. Lingua quia indifcreta , non
fuper obliviofum fufpensa , memoriam red- 'mirum Plinium poft Diodorum Siculum Arift.H. a.
^ l c JO
fcripfifTe XJnum hoc animal terrefire Imoua
- - -
dit. Alii ad evitanda puerperii pericula, ean- ,
dem alligant. Marcellus hypochymata felle tifu caret. Unuin fuperiore" mobili maxilla.
tollit. Cor Plinius contra quartanam inlana Lien eft parvus. Tefies internis lumbis adba> AHft.H. a.
1 c l
nigra primse tonfura^ involvit. Decoclum rent. Spina fexaginta vertebris quas toticlem 3-
- -
Cbamceleontis viridi colore in balneo afper- nervi colligant, conftat. Crura cum pedibus
fos inficere :caput & guttur, lignis quernis acutiftimis unguibus armatis in latera parum
adufta, imbres&tonitnuciere; linguacum iieduntur. Cauda longitudine reliquum
radice herbae chamaeledntis & cynogloftce corpus sequat. Gefnerus in ea pinnam per
homines obniutefcerecogi;./^r amatoria feptem digitos ad poftremam ufque partem
1
S z cbfer-
iî HISTORIA NATURALIS
Plin.H.N. obfervavit. Primus quinque Grocodilos bilis hxc contra fugaces belluaeft, fugax
U.c.16.
Scalig. Ex-
Roma?» Scaurus
Êdilitatis fuas ludis, M. contra infequentes :Ved adverfum ire ô- ,
crcit. 195. temporario Euripo oftendit. Inveniuntur \i hiaudent. Quin etiam flumini innatant:
$
Loctis.
in Africa Afia , , &
America. In Nilo inpri- dorfoque equitantium modo impofiti
mis &
vicinis ipfi ftagnis , Nigro fluvio i hiantibus refupino capite ad morfum , ad-
Gange circa Bengalam in Bamboto flu- , dita in os clava dextra ac Ixvs. tenentes ex-
,
mine juxta Atlantem , quod Solinus pro- trema ejus utrinque ut framis in terram a- ',
didit; non longe a Chalcedone, fed par- gunt captivos ac voce etiam fola terri-
:
Acofta Hi- vi, quod Strabo. Acofta aquis in Ame- tos cogunt evomere recentia corpora ad
,
ftor.lnd.
rica calidis dele&ari fcripfit, fed in Pe- fepulturam. Itaque uni ei infula* Crocodili
Occid. 1. 3.
C.Ij". ruana ufque ad Pacram non inveniri, in- non adnatant: olfa&uque ejus generis ho-
Cibits.
de frequentiilimos effe. Quidam lnto vi- minum, utPfyllorum ferpentes, fugantur.
vere dixerunt fed revera pifcibus fatu-
: Romam a^tate M. Scauri delatos,Tentyritse
rantur, &..humanse carnis funt avidiilimi. cuftodes fequebantur, illofque a pifcinis ad
Manyr.1.2.
In terris etiam animalibus iniidiantur. Pe- fpectacula , a fpe&aculis ad pifcinas duce-
trusMartyr in legatione fua Babylonica bant. Ex plantis fabam fpinofam , annotante
comprehenfum qui tres puiiones devora- Crefcentienfi, vitant. Potamogeton tan-
rat 3 fcribit. In Arfmoitica prsefedtura o- quam quoddam contra Crccodilos amu-
lim facer, pane, carne 6c vino, a Sacer- letum, urinatores fecum deferre folent. E sympetbia,
dotibus nutriebatur. Fuere, prodente Stra- contra cum porco , trochilo amicitiam &
bone , qui placentas carnes affas , & mul- , colit. Porci circa Nili ripas impume ob-
Gentratio. fuiri iifdem offerebant. Qiiantum ad Ge- errant. De Trochilo ita Plmim. Dies inpij n h.n. .
nerationem > mafculus fcemmam refupi- terra agit, noctesin aqua , temporis utrin- L8 c 2 s- - "
nat cum aliter ob crurum brevitatem

, que ratione. Hiric faturum cibo pifcium
/Elian.
A.l. 10.
H. congredi nequeant. Parit fcemina ova fex- & femper efculento ore , in littore fomno
c. 21.
aginta, quanta ahferes: eaque, praedivi- datum , parva ayis , qua: trochilos ibi vo-
Plin.H.N. natione quadam , extra eum loeum fem- catur, rex avium in Italia invitat adhian- ,
l.$.C.Zf.
per incubat > ad quem fummo auftu eo andum pabuli fui gratia, os primum ejus af-
no acceffurus eft Nilus. Totidem diebus fultim repurgans , mox dentes intus , &
eaparit, & totidem fovet & tandempar- , quoque ad hanc fcabendi dulcedi-
fauces
tus decurfu fexaginta dierum peragitur. nem quam maxime hiantes. Leo Africa-Leoi.9.
Gyllius arena obrui , & abfque ullo mcu- nus, vermes ex continuo pifcium efu, in- A{HaE *
batu catulos egredi obfervavit. uoitKia ver- ter dentes exortos devorare fcribit. Cro-
num tempus indicat: nec aliud a minori codilum Lit abfumptos percepit aviculas ,
origine in majorem
magnitudinem. crefcit devorare niti; fed acuta quam fupra ca-
'Aniipathia. Gerit ex quadrupedibus cum iehneumone put gerunt fpina pundtum os diducere , , &
bubalo, tigrej ex avibus cum accipitre lta dimitti. Quantum ad Naturam &: In- -&atttm
&
ex pifcibus cum hydro , porco pifce , del- gemum e Nilo in terram, per ea- i»gî>m. egrefli ,
phino; ex aliis animalibus, cum fcorpio- dem veftigia regrediuntur, fi Petro Mar- ^"£by!"
ne, homine, Tentyritis & plantis quibus- , tyri credimus ; ob crurum brevitatem dif- wn,l.2.
Plin. H. N. dam inimicitiam. Ichneumon ovaejuscon- ficillime in latus fe vertunt dum gra- :
1.8. c.
.ffilian.
25.
H. terit, & in aprico dormientis os illapfus, diuntur gratum relinquunt odorem , ad-
,
A.1.8.c.2$.
l.io. c.47.
eundem evifcerare conatur. A bubalo pro- eo Lit fceminam Arabicos odores sequa-
Acofta Hi- fternitur.
Refupini ventrem , tigris faspe in re, Nili accoJas prodant. Quatuormen-
ftor.Ind. America dilaniaffe vifus eft. Propter acci- fibus fecundum Ariftotelem quadragin- , Arift.H. A.
I.3.C.25.
iElian.H.
pitrum odium Coptitse Crocodilorum
, ta diebus fecundum Suidam , fexagin- 1- 8- - 1 ^-
A.l.io. veneratores , eos faepe in crucem agunt. ta fecundum Êlianum, latitant, & fi- 1.1 10.
c.24.
Hydro ita eft hoftis , ut propter fel a vene vidu morantur. Artemidorum Gram- c ai - -
iifdem nocere non

natoribus geftatum
, maticum adeo vifo perterritum , ut 3
,
pofllt. A
porcopifce quod fpina circa ca* la?fa mente , literarum memoriam per-
put armetur abftinet, ut Strabo prodidit. diderit, 8c finiftrum crus fibi a fera ab-
Delphini Nilum ingrefli, aquis fe immer- latum crediderit, Ccelius Aurelianus au- cceliusde
gunt , & fubeuntium Crocodilorum ven- thor eft. Elumanum depafti cadaver ,
furore -
SenecaNa- trem dilaniant. Speclraculi teftis fuit Ba- offa capitis lachrymis frangere, ut me-
tural.
qusft. 1. 4.
billus, quondam ./Egypti prsefectus. E- dulla inexiftente vefcantur , dicuntnr
Philein rumpentem cX ovo crocodilum , fcorpius Nocentiores funt Nilum afcendenti- PetmsMar-
Iambis.
fauciare folet. Ad humanum ftrepitum per- bus quod , illa fluminis , pars a pifca- f
yr J - c-
horrefcunt , & perfequentem fugiunt. De toribus exhauriatur. Fercciores inde fa-

Plin.H.N. Tentyritis ita Vlmius. Quin & gens homi- cli , quod , homi-
pifcibus deftituantur
1.8.C.2J.
num eft huic belluse adverfa , in ipfo Ni- nes &
jumenta adoriuntur. Nec minus
lo, Tentyritx, ab infula, inqua habitat, eoclem ad proprium alveum poft in-
appellata. Menfura eorum parva fed pra> , undationem redeunte famunt , propter
fentia animi hoc tantum ufu mira. Terri- pifcium inopiam , quam aqua in Nili
fau-
Tab XXXX
STatu
'Tefludo SckUt TCrotte
^TeJludo dguatiuv
'Tcfhido %Ma.viiuv
,
D E QJJ A D R U P E D. H3
faucibusminusprofundafacit. Tum,cceno ad fuperos eyolare cre- ipfis animam , redle
indutus, aquatum venientibus infidiatur: dentes. Firmus Êgypti Tyrannus pingue-
&navigium flumen afcendens fecuti, cum dine Crocodilorum mun£tus, impunisin- |
nautacontoad expungendam navem inha> ter eos natabat. Circa Dijferenuam pauca t>ijfemtia:
ret, celericaudseidu, nautam cum conto occurrunt. Plinius in Magnos & Paryos ,
Plin.H.N. dejiciunt. Neminem iisdem diebus Apis qui Scinci dividit. Albertus Tenchese me-
1. 11.04.
natales celebrabantur , lsefifie., fabulaforte minit , cui omnia qux prodidimus appli- ,
Scalig Ex- eft. Rediifle , poftquam Achmed Ben cari pofllint. ./Elianus duplices in fluvio
erc. 196.
Tolon figrram Crocodili plumbeum , in Gange ponit , Noxios cum cornu in roftro,&
templorum fundamentis inventum diflblvi Innoxios. In provincia Xanagarrse a vivis
jufliflet , apud Scaligerum legimus. De crocodilis vagantibus odor mofchi fpirat.
divinatione, fupradumdeovis agercmus,
/Elian.H.
A.1.8.C 4,
diximus. Ejusdem apud iElianum exem- II. TITULUS
plum legitur. Ptolomseum regem nefcio
quem cum ex Crocodilis antiquiflimum
,
De Digitatis Oviparis crufta ,
tnquit , & praftantiflimum appellaret , ex- teclk.

auditumnonfuiflej quum cibaria ohjecis-
-(Elian.H.
fet, rejecifle. Inde facerdotes morti vici-
num collegifie. Ingentum iridicant , quod
CAPUT I.
A.l. 9.C.3
prolis indolem ex prseda? raptu colligunt: De Tefludine mgenere.
cicurati vocem humanam intelligunt j &
manu tra&ati , diduclro rifru , mantili , den- }
I Êftudo ategmineteftaceonomenobti- Ambrofin,
% c
tes fibi abftergi patiuntur. Non eft ergo mi- *- nuit, ut Ifidoroplacet. Grazcis #eA*ff ,
'
Uo mm\
rum in paludibus Ombitarum arte paratis XpX&s, xi?uwti 9 -%sXci>vfi , azzw , capaxfum,
nutritos domefticos efle ut Êlianus pro-
, , dicitur : ut & xtef&fAvs , <r(p&?4$ , cptpoi-
didit iifdemque hoftiarum capita objici.
j k<& , &c. quanquam hoc inter epitheta
In oppido Anteo aniculam quandam in le- cenferi debet. Animal eft ingratum vifu.D^m>w«
£to cum crocodili deprehenfam Gyllius , Tegitur tefta figura: ovalis, inftar fcuti &
prodidit. Humanam setatem sequant , fi concava fub qua caput , pedes & caudam
; ,
Diodor.Bi-
blioth. 1. 9.
Ariftoteli, Plinio, & Diodoro Siculo cre- recondit. Pacuvius ideo capite brevi cer- ,
c 1. dimus. Êhanus fexaginta vitse annos afll- vice anguina afpe&u truci fcripfit. Te-
, &
Vfusin Ci- gnat. t7//^^riisquidaminc/fe Apoilo- fta illa Palladio dicitur Corium Marcello ,
bis.
nopoHtcE vi legis carnem eam comedere te- tegumen , Plinio ojjerimentum putamen , , &
nebantur feu quodPfammeniti Regis filia
, fuperficies , aliis operculum tefiaceum , Grar-
a Crocodilo devorata fuerit ; feu odio Ty- cis '%i*.dviov , & generali nomina ospai&v.
phonis , quem in Crocodilum verfum fabu- Loco dentium unicum os continuum habeti Plin - HN- -
lantur, ut apud Herodotum extat. Inpar- inde ftovc^yg dicipoflet : intus prasgrandem idemH.N.
tibus Indicis aflari Ferdinandus Lopez , pdmonem eumque exanguem , jecur vitia- i-n-c 37-
vidit inFlorida,alii imoexficcantunbi-

: : tum , lumbis adharrentes lienem per-
teftes ,
dem , .& hyeme menfis apponuntur. Ova exiguum. Renes •v<f/fc*»?omnibustribuit &
comefta , in authoribus novi orbis inveniens. Ariftoteles , lutariam fi excipias. Unico ta- Ariftot. de
3^""
In Êgypto iifdem quofdam vefci apud men excremeKtorumexkuxcfeixa.hmt.lded
,
^f"
Leo Afric. Leonem Afticanum habetur. De Ufu in illa femper liquida aquea. Vedes fimiles &
n
Vfus in Me-
Meduina hoc habe. Deco&um demorfis ab quinque digitis unguibus mu^
funt lacertis ,
dicim. araneis opitulari : Caninis dentibus thure In cauda Cardanus quando-

nitis inftru£ti. cardan. de
"' rer *
repletistypos febrium arceri quoscunque
, : que unguem gallorum calcaribus fimilem ^
1
avivo animali extra&os, ipfoque dimino, confpicatus eft , quiforteacallo. Nam in

parti dextrae viri , & finiftrse mulieris ada- his animalibus veluti & in lacertis , cauda
ptatos , Venerem ftimiflare nifi fabulatur , amputata durior renafcitur. De Loco hoc Loa{s '
Kiranides. Sanguis vifui claritatem conci- duntaxat ponimus , reperiri in terra mari ,
liat , & partibus a ferpentibus fauciis , au- &lacubus , vel locis cxnofis. In mari ru-
xiliatur. Pinguedine , febricitantes contra bro reperiuntur copiofse , ut Arrianus pro- Arrian. ia
horrorem inunguntur. Eadem antiquis vul- didit, qux ad emporium venales deferun- Pen P Jo
& carcinomati prodeft. Conum cre-
neribus tur. In infula quoque Diofcorjdis , quse ^l
matum & cum olei amurca miftum , partem nunc Socotora, inveniuntur ut& in infu- :
mutilandamadeoftupidamreddit ut fer- , la Mauritii , qnam Cernen veterum quid am Herbcrt. in

rum feca^s non fentiat. Apud quofdamln- credunt. Co^;;/moreviviparorum, & mas G™'J.'a l? 9 '
dos olim ad fupplicia aletantur , objirie- fupervenit fceminam. Hae quianu11amvo-0A r ift O t.H
banturque eis vin£H manibus & pedibus luptatem m conpreflu fentiunt , difficnlter A -,V^ C;3*
fontes. Infofiisurbis Pegu babentur, pro- admittunt , nec citius, quamvenementerA.L13.c40
Baldus in denteBalbo, nequis per aquam ad urbem exagitatse fuerint. Pariunt ova ovis eallma- f lin - H N
- -
Itiner.c.35 • accedere audeat. Incola? , quia eos vene- rum fimilia , fed minora & oblongiora , pu-
rantur , aquam foflarum bibuilt : occift ab tamine , albumine& vitello prardita, uHn
i icone
144 HISTORIA N ATURALIS
icone videre eft. De Natura St morihm habe, Neronis inve?2tum,
tentofis ingcniis principatu
teftam, quamtamduram habent, ut neca ut figmentis perderet fe plurisque yaniret , ,
plauftri currentis rotis conteri poflit , non irmtata lignum. Teftudinum vero putamina pi In . h. n.
mutare , quod cruftacea faciunt menfibus : fecare in laminas ,'le£rosque &: repofitoria Lp.cn.
hy bernis fine cibo in cavernis latere exeun- : his veftire , CarbiliusPollio'inftituit,pro-
tes , lento gradu incedere feu quod onere , digi & fagacisad luxurioe inftrumenta in-
premantur; feu quod natura tardae fiht: genii. Ideo Seneca. Video elaboratamfcru- Senecade
c " ef 1 7
iElbn.H.
a.i. 4 .c.zz.
cumperdicibus pcrpetuo rixari: Aquilas, pulosa dtftincltone teftudinem , & ftdifft- ^
' '
quse j n fublime fublatas ad petras allidunt, morum pigerrtmorumque animalium tefias ,

Ariftot. h. un de & iEfchylo Tragico Poetae cui ca- , ingentihu» preciis emptas , m quibus illa tpfa
put calvum,& petrse inftar, mors,abhorrere: qu& placet varietas , fublitis medtca?neniis ,
Ariftot. h. diu fecundum Hippocratem.vivere: perexi- tn firnilitudinem veri coloratur. Hodie A-

6
riin H.
9
N g uum fbiluni coiubrorufn paulo altiorem mazones corticibus fe tuentur quibus Dfflermu
: &
"' N
1.8. c i<5. ' voce edere : denique cum ferpentibus & aiicubi pro cunabulis infantum utuntur. jjfvjj" *
viperis pradiaturas , fatureja.cunicula, vel Qiiantum ad Differentias. Plinio teftudi-

origano fe munire. Nihil quidem de earum num genera funt , terreftres , marina , lu-
vfmmci- itpcibis ufu apud Galenum vel Apicium. tarU ; & qua^ in dulci aqua vi vunt : quarum
Erujer. de Brujerinus tamen carnes prius elixat dein- , has emyclas vocant. De his omnibus in fe- />mbrof.ex:
°h
rccibaria
Z2
dein frufta fetlras in vafe frixorio affat.
, quentibus agemus. Vifa in iniula a Zam- f & t ^, #
c 7
Quo loco habendse fint
* "
*
, disquiritur inter bolo reperta , quatdam animalia parva , cor- c i.
quosdam. Alii inter pifcium carnes repo- porerotundoteftudinum inftar, duabusli-
nunt ut Caftor Durantes. Unde tempore
,
neis invicem per mediumtranfverfis,in qua-
jejunii pifcium loco conceduntur alii non : rum fingula extremitate, auris & oculus
item. Habent fcilicet teftudines offa & confpicitur , ita ut quatuor oculis intueri
Jpirant ne de ovis quicquam dicam. Ut ut
: & totidem aunbus audire videantur. Uni-
fit, apud quosdam Barbaros in Americain coconftant ventre, fed pedibus pluribus ,
deliciis effe certum eft nec dubium delica- : quibus innixa in utramque partem gradiun-
tis ventriculis obeffe , & difnculter conco- tur. Sanguinifingularealiquidineft. Nam
qui, v alide tamen, fi concoquantur, nutrire. omne corpus faucium eo dum fpirat illi- ,
Ffus m
Me- In Medicma haud contemnendse funt. Hy- tum cohceret. Gefnerus Tefiudmem polypo-
,
dkina.
<3 ro picis &
phthificis caro prodeft. Codbe. demvocxt. VideturexDiodoro Siculo hi-
faftidiumexmellenatum, prodente Plinio ftoria defumpta efle ni fallor , nam author , Hebert. m
erfiac
ex Pelope, ftatim tollunt. Tegminis cre- nuncadmanusnoneft. In infula Mauritii, p""*g
mati cinere, in fiftulis , capillorum defluxu, qua: Zonae torridse fubjacet,tam validxin-
Portaj ulceribus pedum cum oleo vino & veniuntur ut homines ferre & transferre
,
Marcellus in fufFumigio contra .hsemor-

: poflint. Lufltanide quindecemaffirmant.
Gakn. Eu-rhoidasGalenusutitur. Ipfe cremata? cum
ponft.1.3.
amumme î fiffuras mammarum apud C A P U T II.
Rhafen tollunt : & in herniis feliciter, fi
De Teftudmibus inffecie.
Crollio, credimusob quandam fignaturam
,
Sanguis ex capite refupinatap

adhibentur.
amputato colle&us , & infolatus donec ex-
ARTICULUS I.
ficcetur, facrumignemextinguit, verrucas De Teftudwe terrejlri.

abolet, porriginempellit, & in capitis ul-
ceribus adhibetur. Oya ad tuflim infantium QUatuor teftudinum genera ex Plinio^rofm.^
commendantur. A dhibentur & fupra pofuimus. Sed hxc ad duo , Ter- a c 2.
*
Ccnt. 7.
Mi- adalta. i. . .
zaldo ficredendum, ex ovis formicarum, refires nempe &

Aquattcas , optime reduci Nomen -
hyofcyamo, cicutack" teftudinis fanguine, poffunt. Terreftris alii montana , fylvefiris ,
egregium paratur pftlothrum tegmen ollx : campefiris , agrefiis , 6c memoralis dicitur.
operculi loco fuperpofitum ebullitionem Gra:cis xâ-cv.a» , Nicander ôeiu/j , Op-

impedit. Myrepfo vinum cum fanguinis pianus xpe<ri<poi)ov vocat.. Luteis &: nigris Difcripio.
modico propinato , abftemios homines red- maculis inftar Salamandrae in tergore di~
dit. Albertus carne equos obefat porcos :
ftinguitur : marinam val-
cortice fuperiore
pinguesea evadere , experientia comproba- de a'mulatur. Fcemina mare in eo dirfert, a,
vit. Vegetius ex teftudine viva fupra far- quod inferiorem teftam planam habet , quas
menta combufta , alumine crudo , medulla mariconcavaj &; femper ponderofior ob-
cervina & vino medicamentum componit,
,
fervatur. Interiora fic M. Aurelius Severi- severin.
opro pilis jumentorum citiusaugendis. Scobs nus defcribit. Principio, inquit ablato cor- ,
^St.
tegminis fceminse in aliquo liquore pota ticeinferioreftatim apparuere duo mufculi P ar. 4 P..
u
Venerem inhibere creditur. Majora, ad anterioresmoventes ut apparent brachia ^ , ,
menlas vafa &: ledos olim ufurpabant.

,
utrinqueunum; quanquam uterque diftin-
Plin. h. n. Flacuk , inquit Piinius, materiam in mari & £tus videtur in duos quorum major eft ex- ,
I.16.C.43.
mr ^ Tefiudo m hoc fetfa. Nupcrque por- terior minor vero interior. Oblique de-
,
y
fcen-
j: , '
DE QÛADRUPED. i^
cendurit quafi ab axillis brachiorum, nafcentes utrafque difterminat preter ciijuslibet
tes a membrana adharrefcente cortici &: de- , calvae conformationem.

fmentes in tendinem acutum. Figuraipfo- Vagantur plurimae in Africa? defcr- Ucur.
rum oblonga rotunda , quafi plantas manus

,
tis : ut & in Lybiae parte quadam , Mau- f ! '"'
c
H,]S
infra hos mufculos tum parte dextra, tum ritania forte , ut Mrabo fcribit : prove-
fex alii vifuntur oblongi,flexores for-
finiftra niunt & in fylvis Arcadum , tefte Paufa- Paufan.in
Aicadlcis -
taflebrachiorum; duo totidem apparent mu- nia , ex quibus lyras olim fabricabantur. Sed
feuli dedu&iad femora , nafcentes ab exter- maximar in infula Diofcoridis in mari ru-
nadi&a membrana corticis , quitertio funt bro habentur. De infula Mauritii fuperius
minores brachialibus , neque in tendinem diximus.
deflnunt , ut illi , fed carnofiores funt, quod In defertis quiainveniuntur rofcidodun- ;
Rei
Brujer.
inferantur femonbus. Spna compacla eft taxathumorepafciquidamjudicavere» Alii, ub.Uz.c.7
& valideinnexa cortici,perlongitudinisme- olera germinare inchoantia , melbpepones

dium. Infra raputmedio lato digito defcen- inprimis &
fefamum,prascidere dicunt. Ni-
dunt duomufculva latenbuspofiti, ipfum cander Kvha-lwopx quod Cytifo , vel cy- ,
intra trahentes , cum duobusaliis pauloin- tinis dele&entur vocaît. Edunt & lum-,
ferionbus, quatuor ifti oblongi maxime om- bricos , & cochleas. Domifurfure & farina
nes. iecur parte dextra & finiftra aequ ali m a- nutriuntur.
gnitudine bipartitum. Gibbum externe, ca- Quantum ad Generationem , fabulce fiirit beMratiti
vum interne fed dextra interne inarqualis

, ex Gerano muliere in gruemmutata Ni- &
velutiprarruptarupis, comple&ens miro ar- codamante natam imo potius Boei apud :
tificio ventnculi orificium inferius &: por- Athenxum jocus eft. Cocunt ut fupenus di- Athen. Di-
pnof 5
tionem duodeni j finiftra compleclrens maximus. Ova durioristefta^ intufque bicolo- '
jorem ventriculi cavitatem excavato quo* , ra enituntur , quse terra contecl:a , repetitis
dam fuperciho fimilis. Cyftis fellis dextra vicibus incubant , fsetnmque fequenti anno
in fibra hepatis profunde condita ventricu- >, ad paftum educunt. Flantibus ventis conci-
Im ad humanum vel fuillum maxime accepere, quodapud Nicandrumhabetur, fal-
dens : fed poftquam in inteftina perducitur, fnm Certius , cum fcemina ad Venerem
:
amplashabet
°tres , cavitates in quibustoti- tarda fit herba quadam a mare concitare,
,
demperfici co&iones & transmutationesaf- quod apud Êlianum invenitur. îian.H.
fumptorum videntur. In prima , herbacea A Grsecis non comedi Bellonius au- yf*$&- ,
mareria , in fecunda item fed elaboratior, & , thor eft. Hungari quidam cum Clufium ^
hinc externe zdhxvebat Izen rotundior a- & carnem unius deguftalTe vidiflentj moritu-
ter in tertia materia qusedam fubliquida &:
; rum putabant. In India frequentiflime men-
albiflima , fimilis manfae caftanese , fed dilu- fis inferuntur. Augufto &: Septembri quod ,
tae. Aperta eft conjectura, fervire hanc in tempore fegetum pinguiores fint quidam ,
locum veficse , quas ejaculatur quandoque laudant. Scappius a menfe Februario ad Scapp. It,
e cl
humorem album , veluti gallina? folent. Am- Majum fceminas optimas , quod tiim ovo- f6 ^ '
pla eft haec &

caftaneas figuram semulatur rum plenx fint, fcribit: a Junioadautum-
tenuiflimaeft&amplocanali, quantum eft num , mares. Sunt qui ex alliato eas rnirum
inteftinorum extremum fimilis , cui corre- in modum commendant. Hodie yerbafunt ,
fpondet parte inferiore. Hsec valide adhse- Ambrofini Bononise , teftudo terreftris 6c
,
refcit peritonaeo atque immediate illi in* prsefertim fcemina , decollatur toto erTu- , &
cumbit. Inteftinum reffum in fine habet pro- io fanguinc elixatur, donec tegmina a car-
ceflus illos laterales qui funt gallinaceis , ne eximi poflint. Poftmodum inteftina non
omnibus , fed di vifos tamen 6c in latera lon- abjiciuntur, fed ab excrementis abfterfaab-
ge produ&os , usque ad renum viciniam. luuntur , deinde una cum carne teftndinis,
Cum his pone funt ovorum utraque parte croco , pulveribus aromaticis , pineis paflti- ,
produ&iones , Mefenterium amplis fatis velis in vino malvatico diligenter coquuntur,
,
nis intextum. Cor rotundas figura? fed non , & menfis inferuntur. Plura apud Scappium
exaclar ut lenticulam referat
, -, colore fubal- & Ambrofnum vide.
biduni,intus uno finu cavum fitum fupra je-
; DeUfu in Medicina itaP/i^/W. Terre- vfusm m*-
cur ftatim. AJpera arteria (quae digniflima ftrium f^fufritionibusproprise, Magicis-p^^^

omnino eft obfervatio) paulo poft initium queartibus refutandis , contra venenafa- & 1. 31.^4-
bifida quorum rami contorti. Vulmones

,
lutares produntur. In Africa amputato capi-
parte fuperiore adhxrefcentes fpins , fub- te pedibuSQue , pro antidoto daridicuntur:
ftantiac admodum rarae , non carnofaz , fed & ex jure in cibo fumptar, ftrumas difcutere,
verius membranofas , intexta? arterise afpe- aclienes tollere item comitialesmorbos. : ,
xx ramis velut rete quoddam implexum,

,
Sanguis earum c cr itatem vifus faeit , fuffii-
•
colore fubatro. Obfervanda difpofitio of- fionesque oculorum tollit: & contra fer-
fis hyoidis &
cartilaginis fcutiformis. Cal- pentina omnium , &
araneorum , ac fi-
varU feptum eft quod
teftudinis marinae , milium , & ranarum venena auxiliatur,
fuperna? teftudini extenfum cerebri par- feryato fanguine in farina pillulis fadis
T & cum
1^.6 HISTORIA NTAURALIS
& cum opus fit in vinodatis. Feffetcftudi- borum adfcribunt. Vagantur &: in Gange
num cum Attica melle glaucomata inungi acNilofluviisut^lianusfcripfit. Refpira- ^™.h.
prodeft, & fcorpionum plagae inllillari. Te- reetiamtum, apud Ariftotelemhabes.Tem- Arifto* h'
gumenti cinis vino & oleo fubactus pedum
, , porefaeturae aquas deferere, & in locis fic- A.L5.C.33.
rimas ulceraque fanat. Squama a fumma cis, fcrobeeffofsaovaponere, poftmodum
parte derafae 3 & in potu datse , Venerem co- diem trigefimo detegere, & fastuni ad aquam
hibent. Eo magishocmirum,quoniam to- continuo ducere, exeodemhabeo.
tius tegumenti farina , accendere traditur in Dehujus ufuinMediana fequentia nobis vf«s.
libidinem. Urinam earum aliter quam in Flimustdiquit. quarto genere teftudi- f ,'"'"'***
Ex 1
vefica diffectaruni inveniri poffe non arbi- num, quas funt in amnibuSjdi vuKkrurn pmgui
tror. Et interea hoc quoque eife quae porcum aeizoo herba tufo admifto unguento
tentofaMagi demonftrent,adverfus afpidnm &feminelilii, ante acceftiones fi perungan-
i&us fingulare , efhcaciore tamen , ut ajunt, tur a?gri,praeter caput ,mox convoluti cali-
cimicibus admiftis. Ova durata illinuntur dam aquam bibant, quartanis liberari dicun-
ftrumis , & hulceribus frigore aut aduftione tur. Hanc teftudinem qtwntadCcima Luna
fa&is. Sorbentur ir^ftomachi doloribus. capi oportere , ut plus pinguium reperiatur.
Haclenus Flinim. Apud alios invenies, Verum acgrum fextadecima Luna perungi
Syrupum ex teftudinibus apud Bononienfes tradunt. Ex eodemgenere teftudinum fan-
haberi , qui phthificis , emaciatis , feliciter guis inftillatus crebros capitis dolores fedat
propinatur apud Amatum Lufitanum ex
: item ftrumas. Sunt qui teftudinum fangui-
eadem deco&um in deftillationibus tuili, nem cultroaereo fupinarumcapitibus pneci-
&c.defcribi: apudVeckerum, elecluarium fis,excipinovo ficlrilijubeant ignem facrum :
quoddam ad feminis acris repreflionem ex cujuscunque generis fanguineillini item ca- :

11
Eu^rift
te ft uc^ ne componi. Iecur Galenus tritum, in pitis hulcera manantia verrucas. lidem
, &
peffo adverfus uteri ftrangulatum propinat. promittunt omnium fimo panos difcuti. Et
m~ I n Indi* gignuntur maximarum glebarum
tu. licet incredibilediclrufit aliquitradunttar-
,
Êiian.H.
a. .1 6x.i 5
magnitudine. Teftas exuunt, quemad- & dius ire navigia teftudinis pedem dextrum
mo jum vermes ex verminofis plantis , ligo- vehentia.
nibusextrahuntur. Pingues&fuavescarnes Circa Differentias Aquaticarum nihil fere klhn. H.
Hiii.BiSii. habent. Iaboti Brafilienfibus, Teftudinis ter~j occurrit, hoc unicum fi exceperis Indicae All6ci 4 ,
l.6c i/. reftris fpecies eft , Lufitanis Ccegado do terra. fiuviatilis nonminoremeffeteftam
, quam ,
7^nigraefttec~ta, cui multa: figurx hexa- juftae magnitudinis fcapham. Decem enim
gonae funt infculptae. Roflrum habetut reli- leguminum medimnos capit.
quae. Caput &
crura funt fufca verum ma- , De Lutaria etiam qu3edam occurrunt. Vi- Lutari*.
culisex umbra variegata. Iecur hujusfapo- dentuream GraxiêA&jj/^ 7n?A«p^vocaffe,
riseft optimi, ckantecellit omniumanima- & per aphaerefin amyda . Latitudo ei in dor- pij n .H . N.
lium jecora fuo fapore. fo peclori fimilis , nec convexo incurva cali- 1 3 a -c.4-
ce , ingrata vifu. Stabulatur quidem in locis

ARTICULUS II. caenofis ; fed verno tempore,ad fluentes quo-
De Teftudme Aquatica. que aquas proficifcitur. Vefica & rembus

carere fuperius diximus , forte propter tegu-
PUNCTUM I. menti mollitiem,humor enim facile diffluere
De Tejiudine aqu& dulcis , & poteft. Circa Ferrariam, in Gallia, Polonia,

Hungaria , & alibi multas confpicies. De
Lutaria. Ufu intercaetera haechabetapud Ambrofi-
num Miz,aldm. Sunt, inquit , qui inftantem Mizald.
Ambfofm. Hp Eftudines aquaticas,in illas qua? in aqua grandinem obfervantes manu dextra teftu- Cent 4
,
' '
OvJlI". dulcidegunt, ad quas Lutariae bene re- dinem paluftrem fupinam circa hortum vel
c - 3- ferri pofiunt, & illas quae in mari, dividimus. agrum ferant, & reverfi unde exierunt illam ,
ûZkaT -Actuaticam Plinius murem aquaticum & humideponant, eadem figura, utanimal nu-
Emyda voca vit, quod vocabulum aliiab^, bem grandinepraegnantem mtueatur, hac-
aliiab a> inchoant, & defcendere a Graeco que ratione eam amoliri conantur. Flmtm 2\ m.lc
pvg videtur. Niphus Mydam , quandam te- de ea ita. Ex hac quoque tamen aliqua con-
ftudinem colore luteo dixit. Graeci mt&iMct tingunt, auxilia. Tres namquein fuccenfa
XtXavicL vocant. farmenta conje6tae , dividentibus fe tegu-
Locus. Degunt in aquis dulcibus , lacubus, & flu- mentis rapiuntur tum evulfoe carnes earum,
:
qufdmpcd!
viis Gefnerus inagro Tigurino, inexiguo
- coquuntur in aqua: congio , fale modice ad-
lacu, prope Adelfinguminveniri fcribit. In dito Ita decoclrarum ad tertias partes fuc-
:
balneo aquae calidae , Conftantinae vicino, cus, paraly fin tk articularios morbos fentien-
qux fluens inter rupes longe lateque diffun- tibus bibitur. Detrahit item fel pituitas, fan-
,'Lco Afric. ditur, ingentem copiam haberi Leo Africa-
, guinemque vitiatum. Siftitur ab eo remedio
nus prodidit. Daemones a mulieribus illius alvus aquac frigida: potu.
civitatisappellantur, iisdemque caufas mor-
PUNC-
,:,
Habitant in faliis aquis, & Paufanias circa Locns -
PUNCTUM II. Moluridem verfari fcribit. Vtchtant pifci-

culis, chochleis, & ad terram delatse, K
grami- Paufan. in
De Tejiudme Marina. na depafcuntur. Tempore fartm terram £™'ati0m

petunt , &ova circiter centum , fecundum
Ariftotelem , in fcrobe deponunt, avium co- Ariftot.H.
Aj o-- c -33-
Ambrofin. y
|
^
Eftudo marina, Plinio efl Mus marinus } hortaliumfimilia: eaquenonnifinocruincu-
de Digit.
Ovip. I. %'.
-*-
Grsecis %zAvJ)o(&- quafi %iKvs hv<fyi& } bant. Poftqudm inhumavere , loco pedem
c,4, %\aa?cvop(^ y & z&uv dicitur,Germanias imprimu nt? % ut redu ces agnofcant. Hoc Pli- p!in • H N
Nomm, 9< c * ^
I0
&c Flandria?pifcatores,&^///^ vocant, mm itaprotulit. In terram egreffa:,in herbis
quod fcutum & galeam geftet & Barcho- ; pariunt ova , avium ovis iimilia , &: ad cente-
ram, prodente Alberto , nomine forte ab O- na numero. Eaque defoffa extra aquas , &
ftracodermo corrupto. Idem adjicit Zytyron cooperta terra,ac pavida pe£tore compla- &
maris quoddam animal a Prifcis Militem di- nata , incubant noftiljus. E ducare fcetus an- PhitarcfiJ.
P
claim 3 acapit|#ute rugofa&dura galeato, nuo fpacio addit: fed id de terreftri intelli- dem.
& quod de coTlo quafi fcutum fufpenfum gendum. Marinse quadraginta diebus ex-
geftaret. coquuntur & rumpuntur. In Americx par-
Difcrtytie. Terreftribus eas affimilat Paufanias , pe- te quadam ter centena & ultra humo obruta,
des &magnitudinemfi exceperis. Loco den- qusea foleexcocla, abfqueparentumadju-
tium habetosunum tamdurum, ut craflbs mentopullulant, ut quaii exercitus teftudi- Petms
Oppian.
baculos unico iclru prxcidat. Hinc apparet,
Oppianum qui ei crebros tribuit de roftri ,
num fundi videatur , quod apud Petrum
Martvrem legimus. Ad Naruram pertinet,
f^ 1 '
9 '
Halient.
1.1.
marginibus potius intelligendum effe. Oculi quod extra aquam diu vivere non poilint
fulgoremprocul emittunt ^fupillu candidif- quamvis vitulorum marinorum inftar,in ter-
JElian.H. fimis &:fplendidifHmis, fi ÊJiano fides , in- rafomnum quandoque capiant quod,poft- :
A.I.4.C.28
ftru£be. Pedes , ala^ potius videntur , quibus quam paftum nodu egreflx avideque fatu- ,
tanquam remis ad natandum utitur. Reli- rarae, laftantur, dum in fuperfic.ie maris refu- Plin. h.n.
quain obfervationibus fuis accurate profe- pinatse dormiunt , fonum quendamedunt '\ 9{ii'^ m
Severin. cutus eft Severinus , dum inquit : Inferiori quod denique quotiescunque folis radiis A.l.s.c.z5,
,
Zootom.
Democrit.
primum corticefupinas huic cultro transver- mari innatantes ficcantur ita ut in gurgitem ,
par. 4.p. fim feparato atque ablato , vifa membra- deferri nequeant , intereunt. Esedem dum
311. caput exerunt vitulorum Oppian.
mperitonaa totam anteriore parte veftiens,
, aerem captant
A
, ,
Halicut.
mannorum mntatione & tantce iunt au- u
. . • r-
ajugulo ad pubem continua , cortici inhse- :

1.
rens , fibris quibusdam carneis , prafertim dacise , ut tres homines adoriantur. Capi-
parte thoracis , omentum nullum , nullum cate amputato non moriuntur confeftim , fed
cum-7 Cedintefiina fupernedeorfumgracile- orulos
^^ movent * & manus fi admoveris mor- f\nti H
,
A.i.^.C.lb-
-
- .
fcentia , contra quam in cseteris quadrupe- dent.

dis. Qmnafummocefophago, quiduplicati Armeniis olim a Patriarcha Alexandrino vfis m a-
pollicis magnitudinem smulatur , dol^c ad prohibitse in cibis, fub excommunicationis ^j Ion ob _
re&i initia pertingit,perpetim minuitur cum pcena. Scappius fcriptor Italicus in convi- fcrv.1.2,.
8
tota membri craftitudine , tum tunicarum, viorum apparatu eas commendat , fi intra s'c f pjlls
qux tunicas duplices, externa nervofior, car- tempus quod a vere ad autumnum decurrit, de re cibar.
L
Sed hxc quoque villofa & capiantur. Conficit ex iisdem &' artocreata, ^-
c l8 °* -
nofzor interna.
lentore quodam pingui madida , haud valde quse apud Ambrofinum vide. In Brafilia
difTimilis a recto vaccadnteftino bene fagi- capta aliquando tam magna , utfola o6tua-
natse. Parte priore &
primo du£tu Oefopha- ginta hominibusfufnceret. Carnes lardo di-
gi aculeicrebri transverfimpoiiti, majores, ftmclas Sc toftas comedebant fapor , vituli- :
quam inbovina lingua , quod certe mirabile nxerat.

& aRondeletio non obfervatum : Fabricati De Vfu in Medicina itzFlinius. Marina- vftts j» m&
n
fortaflehiad comminuenda alimenta, quse rum carnes admifta^ ranarum carnibus con- ,
f{-
%N
duriora ab hoc genere ingeri perhibent. Vc- traSalamandras prseclare auxiliantur. Ne- 1.32.^4.'
fica cervix re£to inteftino intro refpondens, que eft teftudine aliud Salamandrse ad-
ut utriufque recrementuijL uno du&u exi- verlius. Sanguine alopeciarum inanitas &
tumhabeat. Lie n rotundus inftarovi, inte- porrigo , omniaque capitis hulcera curan-
ftino fuperiori alligatus. Renes plani & ob- tur. Inarefcereautemeumoportet lenta- ,
longi quaii ex parvis pluribus compofiti.

, que ablui. Inftillatur & dolori aurium cum
Cor uvidum cumvafis valde implexis in pri- laclre mulierum. Adverfus comitiales mor-
moexortu. JurtcuU magnx&c pendulxte- bos manditur cum polline frumenti. m Mi-
nui membrana iprxdkx ac nkrefcentes. Ptd- fceturautem fanguis êminis tribus aceti
mones ampli ,- multo mferius quam cor de- hemina vini addita his & cum hordea- ,
fcendentes. C<?m>inflexa cum crebris mu- cea farina aceto qiioque admifto , ut fit
:
fculis , Ced duo longiflimi intro iii corticem quod devoretur fabae magnitudine# Hac
capiy; trahunt. fmgula &
matutina yefpertina dantur &
T 2
s
ddn
1*8 HISTORIA. NATURALIS
dein poft aliquot dies vefpera. Comitiali- jun&is conftat &cauda, inquit Ambrofi-
,
bns inftillatur ore didutlro his qui modi- , nus, fimilis eftilliparti citharae cui Collo- ,
ce corripiantur. Spafmo cum caftoreo cly- pesintrudifolent,ad tendendum &laxan-

ftere infunditur. Quod fi dentes per annos dum nervos Marcgravius duas defcnbit , M
.
rc r-
s d-
| c' 413 '
colluantur teftudinum fanguine immnnes quarum una Iurucua Brafilianis , altera iu- '
'
dolore fiunt. Et anhelitus difcntit , quaf- rur*. Iurucua locopcdum, inquitt//e, habet
que orthopnceas vocant: adhas inpolenta quafi alas Anteriorum quidem quamlibet
;
datur. Fel Teftudinum claritatem oculorum fefquipedem circiter longam , pofteriores

facit cicatrices extenuat tonfillas
: angi- : & vero breviores ; caudam acutam conicam :
nas , &
omnia oris vitia. Privatim nomas magnos , os edentulum & inftar
oeulos nigros
ibi: item ardentium teftium. Naribusilli- roftrivolucrum. Habui quarum tefbe tres
tum , comitiales erigit attollitque. Idem
, pedes erant longce, duas latse fupra. Coftis &
cum vernatione anguium aceto admifto, ipfiusioferuntur teftaz ad quodlibet latus
,
unicepurulentisauribi^ prodeft. Quidam ofto: anteriores breviores r mccXv& longio-

bubulum fel admifceht decoftarurnque ., res pofteriores iterum brevfljres. Ova lila-
,
carnium teftudinis fuccum , addita seque rum comeduntur uti & caro. Ponunt autem
vernatione anguium. Sed diu in vino teitu- ova ad littus maris , fo veam in aren a facien-
dinum excoquunt. Oculorum quoque vites , & dein arena tumulantes. Sarpius inveni
tia omnia fel inuncbum cum melle emen-
earum ex mari egredientium & veftigia , ,
dat: fufFufiones etiam marinsefel cum flu-R eperitintur autem varias terra abeuntium.
& viatilis fanguine la&e mulieram. Capil-
magnitudinis. Habui quarum longitudo
lus mulierum inficitur felle. Salamandras erat quattuor pedum, latitudo trium tanta^ :
fiEor- &fuccumbibiflefatiseft. Apudalios inve- molisutaquatuor robuftis viris vix pofient

bjsmulier. nies , cerebrum cum croco & fale Êgyptio moveri." Variis figuris Geometricis tefta: ,
beneadaperiendum uterum fupponi. Pu- quafi infculptas vifuntur. Quxdam teftam

pllas auro inclufas caliginemoculorum pel- nigramhabentfplendentem, flavis lineis&
lere. Sanguinem aridum cum •cymino iyl~ figurisegregie interftinclram
, aliae aliter :
d'
veftri demorfisa vipera exhiberi. Hepar in conformatam. Iuruta Cadago 'agoaLufita-
la£t e muliebri tritum , & cum unguento iri- nis , minor eft reliquis teftudinibus : Tefta fu-
no&vinofubatlrum; in purgamentis puer- perior decem digitorum habet longitudi-
perii educendis commendari. Quidam ova nem , latitudinem autem novem convexi- ,
in morbo epileptico exhibent. tate confiderata. Inferiorteftanovem digi-

Eft earum & in a/iis ufus.Nam olim poftes tos longa quatuor , femis lata &
plana. &
tc g umin ibusexornabantur Taprobanadn- Ellypticam autem figuram habet fuperior.
ifSSi. :
Diodor.
Sicul.1.4.
fulaeincolx iifdem culmina domorum te-
, Infra teftam fe abfcondere poteft , collum &
gebant: Chelonophagi vero pro navigiis», , rurfus ad trium digitorum longitudinem
vafisaquaticis, &
tentoriis utebantur. Tn- -
foras extendere. Caput tres digitos craflum,
fantes recenter nati in eis lavabantnr: Bar- & paulo oblongiusj nafus elevatus & acu-
baris ad fluvium Gambrae fcutorum locoin- minatus. 0/amplum: pu-
oculi nigricantes,
Turcse denique ex teftis pelluci-
ferviunt. pillanigra. In pedibus quattuor«»g»Mob-
dis gladiorum manubria fabricant. longi nigri cauda brevis acuminatai cutis
, :
sMTit DffinntU a magnitudine flgura fu- & rugofa &

quafi fquamis conftaret. Teftafw
x 9 6. muntur. In Taprobana una centum tria perior fufca., inferior flavefcens. Ova ponit
C n bf
? c. 6
8° pondopependit :earumqusein marirubro,
'
fubrotunda, dimidii galHnacei magnitudi-
tefta amplam alicujus asdificii januam ad- dine , tefta alba ut ova gallinarum boni fa- ,
îian.H. aequat. Apud Êlianum in India decem porlsfifrixentur. Comedialiquoties. Tan-

3
c'37!
'
leguminum modios capit. Figuram fi atten- tum Marcgravius.
das , alias funt oblongiores, quse pelagia?:
* lin .-
-
ahaz
H N -glodyt2e
rotundiores , quaz littorales. Tro-
, verbafemt Plinii , cornigeras ha-
APPENDII
bent 3 ut in lyra , annexis cornibus latis , De quibmdam Exoticis qnadrupe^
fedmobilibus quorum innatando remi-
, , ,
gio, fe adjuvant. Coftium idgenusvoca-

dibm iisque Dubiis.
tur, eximixmagnitudinis, fedrarum. Nam-
que fcopuli prseacuti Chelonophagos ter- CAPUT I.
Troglodytse autem ad quos adnatant,

rent.
tam quam facras adorant. Hermolaus Bar- De Tlacaxolotlo Cabim , & ani-
barus C^/^vocarijubet, ideft, Equites mali maripeto.
quod cornibus non aliter utantur , ac i&i cal-
cardan.de caribus. Cardanus cujufdamgenerismemi- A Bfolutaita, per Peigratiam,omnium
\%ii!sfr'
nit '
llod corio veluri
l P^parato tegitur ^* quotquot nunc nota , quadrupedum
denipPifque cum capite pedibus chefi affi- hiftoria :vifum eft hanc de quibusdam Exo-
milatur. Dorfum fex veluti tabellis fimul ticis, & quidem dubiis Appendicem«annc-
,
ftere.
,, ,
DE QJJ A D R U P E D. 149
&ere. Dubiisinquam. Nam ad qtiod genus o.mniapifcismembra efficipotuerunt: pars
referriproprie adhuc , mecum deiibero. In- enim adhuc habebat formam quadrupedis
ter ha?c occurrit primo Tlacaxolotl, f. animal altera jam fquamis & pennis formata vide-
abrotundae^«« beftiam tauro vaftiorem,i batur. Adiicit, fabulofum hoc non effe , fed
capite magno , prolixo rofiro, h.tisauricutis> compertiflimumjam fuifle, veritatiquehuic
atrocibus dentibus^ humanapamefacie, un- adftipulare indigenarum omnium confen-
de fumpfit nomen : craffo collo , manibus pe- fum. •
dibusque & his taurinis unguibus, fed majo-
ribus, magnis latisque clumbus, cauda crafia
CAPUT II.
&prolixa,acpellecrafTa, fulvo &hifpido

plo. Rarumanimal, faxorumque&folitu-
De Dante & Cappd.
dinum incola. Atzaceani Tepotzonzotia, , C UI generis animal danta eft (aliquijndi Nferemfc
& Haquelagani non procul a regione ,
^-* capamvocznt, alii tapirouffu, alii douea- ^: ^
quam a fitu profundiore vocant De hondu- nare , ut Lserius fcribit) fed mtilis flmilis.
ras. Vefcitur montano cacaotli, quapachtli, Mulares habet aures , vitulina labra : ro-
& virenti haoli , vaftatis pallim arvis fatis- ftrum fuperius propendet per palmum ftipet
que: cuni horumnonadfueritcopia, foliis ricttimattollit ciim irafcitur pame reli-
: , :
arborum & fruticum. Caro edulis eft. Hu- quamembra diverfas beftia? fimilia , fed ple-
manum confpe&um non reformidat, neque rtimque vitulo conformiora. Cornu caret.
fagittarum icribus occumbit tergus n. eft ,
Vngula juvat dolorem cordis , pellis loricas
impenetrabile. Quamobrem defofla terra, tifum fupplet , impenetrabilis eft i&ibus.
ac defuper ramisfrondibusque contecta , & Dtios ventriculos habet , unus alimenta exci-
fubaggerata capitur, haud aliter ac apud In- pit, alter ignoto adhuc facramento invenitur
dos Orientis elephantes. putrefaclris lignis & virgulis plentis. Una
Animal Cabim Maphaô animal Sionium, aucloritas parfimonice natura? excufet hic
hift.
1.
Ex.
9. c. 3.
'
Antonio a S. Romano Thabal dicitur. Na- ftiperfluitatem. Nefcitur ufus & finishujus
fcitur in Java. Hujus animalis unam virtu- ventriculi.Venator oportet vulneret illam
tem fcio, fed mirificam. Si ejus ofcilli extre- ante ingreflum aquas ibi enim morfu fe de-
:
mitatem aliquis geftet , quantumvis mille fendit, & occidit canes. Didiciflephleboto-
transverberatus vulneribus ne guttam fan- miam fertur ex hac beftia , homines dcclos,
guinis dabit. Experimentis pluribus proba- namque ctim craflefcit , interna crura vul-
tum eft fed illud celebre & notiilimum
:
nerat arundine refeclra , eadeni induftria at-
quod c.um Naodabeguea Malaceniisinfen- qtie Hippopotamus.
fus Lufitanis , & adverfus illos egregie dimi- Lerius de hac belltia fic narrat : Hanc
cans , tandem opprefTus , multisque confof- tapirouffu appellant , pilo fubrubefcenti at- ,
fusi&ibus corrueretj ex patulis vulneribtis quepromiflb, vaccam magnitudine acfor-

nihil omnino cruoris manaret. Mox inter mavaldereferentem. Attamen ctim corni-
fpoliandum, ut primum detra&a ejus bra- btis careat ; fitque contraclriore collo , auri-
chioeftaureaarmilla, (mirum di£tu) tan- ctilis & pendulis, ficcioribusque
longioribus
quam vafe confracro , ita fefe cum anima tibiisacgracilioribus, ungulacontinua, &
univerfus repente fanguis efrudit . Cujus rei afini ungulae perfimili, merito quis eam vac-
ftupore deiixi Lufitani, cumdealiiscapti- carafinique naturx participemefle diceret.
vis caufam qucefiflent cognovere inclufum , Diftert nihilominus ab utroque plurimum
efleinaranlla os ejusanimalis, ctijus in fi- quod & breviflimam gerat catidam (Obi-
ftendo fanguine tam efficax eflet vis. terquehicmonendus eft leftor^ permulta
Quantum ad animal Maripetum fcribit , in America gigni animantia quae omnino ,
Nieremb .
Aloyfius Almeida cum periculo omnis fidei, fine cauda fint) & dentes habeat multo a-
l^.G.4^' & multi confirmant 3 apud Japones

in regno cutiores 5 nec hominibus propterea quid-
Goto extare fylvam, in qua tanttim gignitur qtiam periculi ab ea poteft creari, cum in fu-
animal canis magnitudine , cruribus brevio- gapotius, quamin viribus falutem ponere
ribus, adeftim humanum percommodum, confueverit. Eam barbarifagittis eonfixam,
aureocolore, pramiolli etiam villo. Ciim tit &
alias plerafque interficitmt , aut foflfa
fenuerithocanimal, dimiflaterra, fponte excavata , mufcipulis feu aliusmodi inge-

mare ingredi ibique paulatim transformari
,
niose fabrefadis venari folent. Cseterum '
in pifcem , ac per fmgulares corporis partes, ferailla magnoeft inpretio apud barbaros,
certo quodam temporis intervallo,vere mu- pellisgratia, qtiam fimul atque illi dextra-
tata quadrupedisforma, ac tattira tranfire xerint , dorfi coritim in orbem circumciden-
inpifcem. Idque adeo verum effeobtefta- tes , ad folem exficcant , in parmasque findi
tur Auclor , tit affirmet aliquando conti- mediocris cadi magnitudine conformant,
pifcem hujufmodicaptum,inventum
gifie, quibusinbello hoftium excepta repellunt.
nondum omnibus corpons quadrupedis Tantamvero duritiem pellis ad folem fic-
partibus prorfus transformatis , nondum cata contrahit, ut nulliusictu teli,quantum-

videlicet opportuno elapfo tempore, quo vismagnoimpetuvibrati, tranfigi poflefa-
T 1 cile
IfO HISTORIA NATURALIS
cile credam. In Galliam duas hujufmodi celata ramufculis. Incluia , pras rabie aue
parmas ftudiose afferebam redeuntibus
: generofitate catulos obtruncat hor- , &
vero famesita molefta fuit ut omni com-, ribili clamore venatores atterret , donec
meatu abfnmpto , ne cercopithecis pfitta- & lagittis cxfo excorietur. Legi (licet autor
cis, ejusdemque generis animantibus excep- non fit oculatse fidei) pras charitate ad prata
tis, quasex regione illanobifcum advehe- portare filios , ubifertis floridis& odorife-
bamus parmas ille duae carbonibus impofi-
, ris,comit& coronat illos, tum filios reci-
ta*,fuerint etiam ad depellendam famem co- comare fimili in parentes vetulos pietate,
medendce: quibus rehquae pelles quae,jut , eofque portare alere. &
fuo dicamloco in navi erant, additsefunt.
, Feva catelli eft magnitudine. Hoc ubi Nieremb.
Porro Tapirouflfu caro ad bubula: guflum tygridem confpexit, illius infiftit veftigia, l^5T
fere accedit. Appendo quse Francijcus Her- & alJatrataflidue, ut latratu audito, tum
nandus de danfis fcribit. jMediocrium mula* fera?, tum homines latebras petant,ac fibi
rum sequantmagnitudinem, fulvo teguntur ab inftanti fera caveant. Hinc fsepe fieri vi-
piloj & firma impenetrabili veftiuntur pelle. demusjiitpradnedia, prsedaeque defe&n,
Capiuntur in canibus, fed diligenter caven- in agris expirent.
dum ne prius confugiant ad flumina, in
,
quibus fefe adverfusillos vehementiustuen- CAPUT IV.

tur. Carnes eorum , ac pracipue pedum , fi
probe coquantur , guftu fuaves funt ac bo- ,
De animali fcetido 3 Grajfa
nunf alimentum praeftant, offendunturau- &* Caoch.
tem hsec animaUa non una in parte conti-
• nentis. A Pud Chiribicenfes animaleftgeflu mi- Nieremb.
îeremb. cappa dicitur animal afino grandius,ni- -^rabile, ait Petrus Martyr, ftrigofum, 1. 9. c. 80.
l f^™*'
grum , villofnm , ferox , canibus quoque in* cubitales loco ftercoris emittit colubros. U-
feftum. Obvium quemqueraptat, nonfe- num domi fuae fe nutrifle aperto expe-
, &
cus ac lupus pecudem. Forma pedum in- rimento rem ita efle deprehendifle , Fratres
folens. UnguU {imilis eftcalceoGallico, a Dominicani aflerunt. Quo folutae tendant
frontelata, rotundanon fcifia: acalcaria- colubri , interrogati. Ad vicinas , dixerunt ,
1
cuta. Afpecliumhumanumformidat. For- fylvas , ubi vitam agunt brevem. Putet ani-
talfe hoc eft anonymum animal Francifci mal plus , quam qualecunque cadaver fceti-
Hernandi,&ex dantarum genere, de quibus duminfterquiliniaprojedum: Inde puto-
jam dixi. ris animal Domi-
ejus impatientes interfici
CAPUT III.
nicanijuflerunt.
imitatur.
Vulpem roftro^plo lupum
Cumin infantum ventribus ver-
De Ejulatore , Su&* Peva. mes paflim creari , neque fenes ab ea pefte
efieimmunes , atque una cum excrementis
Nieremb/, 1T\ E- Ejulatore ita idem Nierembergius. emitti vivos didicerim quos mutato nomi-
,
pft. Exot. i-^N OC entioraftus alterius animalis, in- nevulgus lumbricos appellat, cur & illud
fantilem fimulantis lu&um , edito fono fub accidere poffenon crediderim, inquit Nie-
oppida & villas in prima noclre. Statim mi- rembergtus talibus praxipue viris , id afHr-
,
ferenti accurrentes , afteclru qua^fituros plo- mantibus.

rantem perimit. Sed jam caute repetito pe- Grajfa in infula Zanzibar , potiflimum in- Idem I. &
c.82.
riculo oppidani, prodeunt e domibus incen- venitur. Animal eft exigui capitis , «& lon-
titionibus ftrucli. Forma
fis moles hujus & giflimicolli: anteriora crura oppido exce-
ferazcanem leporariumimitatur. dunt pofteriora , colore vario albet rubet ,
idem.l.g. Su , id eft aqua , quodjuxta fluvios ple-

, rofeifque diftinguitur maculis. Mitis be-
c. 74 runque degat, apud Patagones invenitur. ftiaeft.
Aliifuccarath vocant. Torva eft: prima oris Coach animal eft tres dodrantes longum Ideml.cL
acie quodammodo leonem amuilatur , aut pilo veftitum nigro , promifcue cum can-
hominem nam abaure barbata , haudpro-
, denti, fed ventre fulvo. Clamans no£tu,
miflis valdepilis, peclrorepropendente :cir- humanas imitatur voces. Snis inftar edit
calumbosnimisconftringitur , caudazmph mayzium cum viret , nec dum fpicas conco-
& longa fciuri inftar. Gigantes ejus regionis, xit Sol.
quoniam ccelo non admodum calido fruun- Et tantum de Quadrupedibus fufriciant.
tur, protegunt fe hujus fera: pellibus. Cum Siquidinterimobvenerit, quod noshaclre-

urgetur pellis gratia , catulos in dorfum nuslatuit, i§ Paralipomenis , fi Deus ita
admiflbs cauda contegit , &
fuga elabitur. voluerit , poterit adjici.
Capitur una cum catulis fcrobe efFofla &;
Gratia Tibi, Domine I E S V.

P E-
,, ,
*i|i
PETRI CA5TELLI, ROMANI,

E X E T A S I S
D E
HY^NA ODORIFERA,
Zibethum Gignente quas Civetta ,
vulgo appellatur.
CAPUT I.
;
tam, ficut Galia &
Algalia,cum dicat hic Se-
rapio Zebeth effe Algaliam. unde extant
N rebus arduis indagandis compofitiones non paucse Gallia? nomine,
exacla &
fedula opus efle
, utGallia mofchata,Gallia Alephangina, Gal-
cogitatione, longaque me- liaSebellina,&c. erit ergo Gallia, &Algalia
ditatione , & quo quifque odoramentum: unde Zebeth/ioftrumfum-
judicio , & ratione magis me odoratum Avorum noftrorum a^tate tale
pollet, eofacilius obftru&a fumpfiflenomen cenfendum. Ita Simonja-
referare, recondita promere , & inaccefla nuenfis Zebethefle Avicennx Galiam feu ,
afcendere cuique patens eft. Unde

, fatis Algaliam & Animalis Arabici fudorem
,
cuminquifitur, an Antiquorum Hyxna nobis (de quo videtur fuifle loquutus Avicenna Avicennar
Quxfitum. innotefeanty &
vice verfa, an Zibeth ferax lib. 2. c. 3 z 6.) fumpfit fed Avic. Zebeth, : & zebeth.
Animal prifeis innotuerit> multis valde ar- Algalia diverfa res erit , a Zebeth Galia , &
duum omnino v.ideatur Neceflum erit : , di- Serapionis ,quse herbasfuccus eft, &a Ze-
ligenti per veftigatione nos uti , & magis ju- beth videtur primo Animali ipfi nomen Zi-
dicio ac ratione ,
, quam fenftbus inniti ho- , vett<c feu Zebetta fuifle impofitum a quo ,
rumut compotes evadamus, quare a

voti corrupto Sivett£ , &
Civetta nomenclatura
nominis (quod multiplex eft) explanatione ortum duxit. Quod fi Pandeclario Hdes
Nominum initium ducentes Civettam Ruellio Sivet- , aliqua eft praeftanda , quum Zebet albahar
enumera' tam, (Animal nuncita di£tum) ex quaZi* fpumam Maris interpretetur; Zebetforte
tio.
bethum colligitur, quamque Catum Zibethi- Jpumam & non inepte noftro
figniflcabit
,
cum> Matthiolus, Scaliger , Renodeus , & Zibetho aptabitur metaphora fiquidem ,
aliivocarunt, Mufielam vero Hiftorix in- quum colligitur irato Animali, quafi fpu-
fulae Virginianae Auclror cenfuit, Zapetion mans apparet.
a Graxis recentioribus dici fcripfit Reno- Qui Catum , vel Muftelam dixere hoc ,
deus , &c a quibufdam Cadopleptum appella- Animal inter Feles Silveftres repofuifle
tur, Hy^namOdoriferam nos reor. Verum etiamfi capitis fit aliqua fimi-
nuncupabimus. litudo , tamen plurimum difcre-
in cxteris
Zebet
Porro hujufcemodi nomenclaturarum pant. Nos Hydnam odoratam nuncupare ma-
quid. quaerendiEtymon zibeth Arabicum effe no- luimus idque in fequentibus porbabile o*
,
men refponderelicebit, apud Arabes enim ftendemus.

hujufmodi nomen diverfo quamvis fignifi-
catu, legitur. Nempe apud Serapionem C A P UT II.
cap. i z i de Sederuam his verbis Zebet
. : , &
est Algalia habcns odorem bonum ingredu , & AnCivettafit Pardalis Anti-
turinMcdicinis ad abfcindendumfluxumfan-
cjuorum ?
guinis, cr adcafumcapillorum. Et addit Sa-
dervam efle di£him in lingua Perfica , ett & QUserit Ariftot. fe£t. 13. probl.4. Cur curani-
res nigra cum quatmguntur lina in Haaman^ Animantiumnullumbeneoleat, prater ™ ™^
1
eH herba^ velfuccm niger mgrediens in medi- Pardalim feu Pantheram harc namque
, :
cink odoriferis. Citat autem Abenmefuai propter fuavem quem fpirat odorem ad fe ,
Bedigoram &Rafim , non autem Grsecos,

,
feras illicit: quod plunbus expofuit The-
& ipfe Rafis de eadem te agitlib. 3. ad Al- ophraftus ipfius difcipulus libro 6. de cau.
mans. fub nomine Scedram vel Scedeguram. , plant. cap. f hifce verbis Omnino interbru-
. :
Et Judarus apud Januenfem in Synonymis ta , yel nullum , yelcerte rarum admodum esK
Severam vocavit ex quibus conftat Sera-
: quod odoremperfequiturgratiafuavitatis, nifi
pionis Zebeth aliud quid a noftro Zibetho per accidens , cum alimentum esi tale. Jguippe
efTe , nec quid fit , id quocl propofuit Sera- a:ppetitus adipfim pabidum , ejusque caufa ejh
pio, imaginariqueo j in mentem tantum ve- Si quidtamen etiam iftiusmodi efi , haudqua-
Aigalia. m t Arabibus Zebeth fignificare rem odora- quam hominibus confiat. lîatu^ Q> Pardalrm
• 'c$tt*
*?*> H I S T O R I A NATURALIS
quidam affir-
c&tcris animalibus faaviter olcrc lore 3 & noftroram puerorum delicia? (nun -
& venari
,
mant, infenectanimirum befiias cupati Sorcimofcaroli) ftercus odore mofchi

alliciendo gratiafui odoris. Ât nobis nullam praiditumeft, taleetiam Serpentium quo-
odoris affertfuayitatem. Niji vcrum etiam il- rundam fentitur.Et Renodeus
de mat. med.
lud dixeris 3 ut certe eH yerum, olfaBum homi- lib. 3. C If
Efi quoddamgenm MufieU mz- .
nes habere omnium ferme deterrimum. Itaque Joris3 qu£quodmartiafit ejrpugnax

3 (Gallinas
multi odorcs ,fuavitatefque eorum 3 velgrayu enim etiam grandiores enecat)
quibmdam
Paitherae
cdoratx.
tates^ latere hominempoffunt. &
cap. 2 6. Ani- Martes 3 aliis Martorella, vulgo Foyina dia-
mainuUum, mquit,penitm odoratum es~i 3 nifi tur ,
cujm excrementa Mofchumredolent ut
3
quis Pardalim dtxerit belluis bene olere , retll- fiepe obfervayi. Addit Scaliger Exerc. 211
lit id etiam PJinius lib. 8. cap. 16. fcrunt part 1. Cercopithecum nihilo infuavius
fcribens odore earum mirefoltcttariquadrupe- quamquodvis Mofchum fragrare medio- ,
des cunffasfedcapitis torvitate terreri. £>ua- cntertamen, & fme faftidio. Mofchume-
mobrem occultato eo, reliquas dulcedineinvita- tiamGazellae excrementum efte notiflimuiii
tas corripiunt. Dixerat enim Ariftot.lib.j). Addam
eft. egomeobfervafle parvaqua:- ^^
111
de Hift. An. cap. 7. Pantberamfefc abficon* dam Infeda vaginipennia a me pida libro doraca *
dentem venaridicunt^propterea quodfuo odore delnfeais, qux

contredata fuaviflimum
3 propim enim ita fpirabant odorem
belluas delectari mtefligat qualis in floribus Djpca-
,
accedunt, qua/ corrtpiat 3 hujufcemodi autem di3 feuMufchi Grarcidiai percipitur. Igi-
fuayem odorem non bellua tantum fenttunt
, tur prxter Pantheram , multaetiam anima-
fedfuiodoris ytm ipfa quoque Pardalis fentit. lium funt genera valde odorata homini- , &
Scriptum etiam reliquit Êlianus lib. 5. de bus grata, inter quse eft Zibeth quare mit- :
Venatus Hift. Anim. cap.4,0. Admirabtlemquandam, to tanquam inutilem quseftionem illam inter
Panthcrar.
Cardanum , & Scaligerum de odore anima-
ejr nobis occultam odoris faavitatem olet Yar-
dalis quam bene olcndt pmfiantiam dtyino

, lium, & de natura^ conatu in ejusgenera-
munere donatam 3 cumfibi propriam plane te- tione.
net , tum yero catera animalia hanc ejus vim Quidam arbitrati funt Animal Zibetti chaum
praclarefentiunt. H#c autem hoc modo yena- (utrefertDalecampius) efle Phnii chaum,
ttonem capit. J$uum horum qu£ ad ytBum , de quo talia protulit. lib. 8 cap.
. 1 9 Yompefi
.
opmfunt , eget fefe vel in locafruclibm denRs

, Magmprimum ludi ofienderunt chaum, quem
confita^yelfoliis yefiitaîtaoccultat, utinyentu GalliRaphmmyocabant 3 efftgieLupi 3 Pardo-
difficiliS) tantum refiiret. Tum hinnuli3 dorca- rum maculis. Namque hae notae adfunt ia
des 3 caprafilvefires , atque aliaejmmodiani- Civetta. Verum nulla odorisfit mentio;
malia quadamfuayis odoris tllecebra attrahun- nomenautem, quod habet Gallicum , for-
tur, ejr proximc accedmit illarum, quammox tafle a Gallia patria defumpfit. Nec
,
caput
de latebra exiltens adpradamfe rumpit atque , Lupi eft in Ci vetta , quamvis adfint magni-
eam comprehendit. hft igitur Pardalis odo- tudo, pilorumque afperitas , & color : ma-
rata. Addit Plinius Vanthera , ejr Tigris : culae pellis ipfum prseterca diftinguunt. An- Thocs.
macularum varietateprope fioU beftiarumfbe- notavit vero Dalecampius fortaife , Thoem
Ciantur, cateris unm, acfum cujmque aeneris proChaoeflereponendum: vulgo Lupum
Vantheris in candido breyes macularum oculi. Cervarium: & quiGenettam noftram efle
Hsec autem duo3 odor nimirum, & maculse, putant verifimiliora loqui videntur. Sed dc
Error.P. Petrum Gillium , & ahos (ut refert Gefne- Thoe extant Philes verfus Grceci ,
qui ita la-
Gillii.
rus) induxeruntj ut crederent noftram , tinefonant:
Civettam effe Pardalim antiquorum Qu x . At quxpudoris eruditm dogmata y
opiniofacile refellitur. Antiquorum enim Hominem veretur Thoe 3 hominem fi yi-
Panthera vera omnib vs hoc xvo eft nota , & derit ?
Animalium multum differt a Civetta, immo Septalius in ûajurafcederationis mutua
excre-
mcnta
problematibus J oan Faber &: alii negant . , Colens opemfert impiger nobisfaam ,
odorata. Pantheris fua vem in efle odorem fed bruta~ : Hofiilis in nos irruatfibellua ?
alimenti ipecie odorem iftum infequi , ho- Herodotus lib. 4.Thoe's ex Hyama,& Lupo
minibus autem neutiquam gratum apparere. genitos efle, teftatum reliquit.
Sed, ut verum dicam, multorum animalium
excrementahominibus fuaviter odorata vi- C A P U T III.
dentur qux Ariftoteli, atque Theophrafto
,
Anfit Antiquorum Hyxna?
ignota fuerunt. Siquidem Plin libro 2 8 de . .
animali Cordylo Crocodilo fimili verbafa- f~^ Ivettam veteribus probe fuilTe cogni-
ciens , Alter, inquityiîfimilis;, multum infra ^* tam & Hyamam ab ipfis fuifle nuncu-
3
magnitudi-aem, in terra tatttum, odoratijfmis- patam eorundem aucforitate demonftrare

}
quefioribm viyit: ob idintefiina ejm dtltgen- conatur Petrus Bellon. fuar. obferv. h. 2.
ter exquirunturjucundo ?iidorefarc~ta Crocodi- c.20. quamvis odoratum reddere excre-
leam i/oc^^^:Nimirum ipfius excrementum. mentum non obfervaverint. Ratio autem
Murium autem fylveftrium , qui flavoco- eft , quia Civetta ferum eft Animal quale ,
etiam
DE HliENA ODORIF. M3
etsamHyama defcribitur nec tradita figura : quce qui negligentius confiderat (refert
,
differt; fiquidem Hyama ex Arift. colore Arift.) in diclam aberrat opinionem.
Lupi prope eftj fed hirfutior, & juba per Nobis diligentiilime confidcrantibus Ci- Not * ab
totum dorfum prcedita eft. Civetta etiam vetta^genitalia membraapparuit inipfis ad fignaS/"
magnitiidinem , &
colorem Lupihabet, ii- amuflim quodcumque Hyamx tribuit Ari-
milique modo hirfuta eft , verum corpus ftot. iiquidem ha:c primo afpedu, &: negli-
maculis eft aiperfum nigris , ita ut fub oculis genterconirderanti duplex videtur habere
binat fint nigra macula:,pedes nigro pilo ob- eenitale ,at dilig;enter fpeculanti nullo mo- Hya;na*
fiti,cruramaculata, caudaoblonga, fupe- do duplex apparebit j ied umcum tantum^, no ft rx .
rius nigra, iniimavero parte albismaculis & maris tantummodo in mare ( quale fuit ,
afperfa. Praterea Civctta in cervice,& per in Cadavere a nobis fecto) virileautem per-
dorfifpinam pilos habet nigros, quos iiir- indeutLupi, &

Canes habet, nimirum of-
rigit, cum indignatur,non minusquam fus, feum, inhoctamendifferta Canibus, Lu-
Hysna pi-
indefa&um utGlanispifcis etiam Hyama
,
pis, &
vulpibus,quîhoruni genitale totum
&
mmcupatus fit , talis forte erit juba illi ab in medio fit offeum glans vero carnofa folum
,
quodomnesantiqui
Arift.tributa: accedit, iine ofte: contra Civetta' oiliculum eft m fo- Genftate
maxime ferum Animal dixerintHyamam laglandeadmodumbreve , reliquapars ge- o{reum *
adeo ut Pantheras mirumin modumeasti- nitalisnervoia offe carens. Vidimus etiam

meant etenim fcriptum fuit a Plinio lib. 2 8
: Cuniculum Indicum di£tum Roma? porcel-
cap. 8 Pr&cipue Pantheris terrori ejfie tradun-
.
lctto d india in Genitali continere ofliculum
tur, ut ne conentur quidemrcfifiere, &aliquid infummotenue,inbali quadratum., fed de-
de corio earumhabentem nonappeti. Mirum- preffum.
que ditlu 3 fipelles utriufque contrarU fiuften- Quod verofcemineum effe videtur> in-
dantur, dccidcre plos Panthera. Hyamam fra caudam ,& genitale pofitum eft, immo .
Pardaliinimicam efle iElianus etiam lib.6\ inter virile,&teftes figurafimile vulva. fce-
" ^
:
,
c.22.. retulit. At CivettamCardanusX.de mina^, & in mare labiis eft craffioribus,quam Lin
n " lum a
fubt.feram adeo judicavit , ut qua; nulla in fcemella : verum iine ullo meatu eft ; fed
temporis longitudine mitefcat. dnxtantummodocavitatesinfpiciuntur in ,
Gcnitale Potiilima autem ratio defumitur ex eo, quibus colligitur excrementum dictum Zi-
Hysn*.
q ^ antiquiHyaenam genitale fnnul ma-
U0 & bethjvocavit autemArift.hanc particulam in
ris & fcemina? habere fcripferunt,undeO vid. libro de Gener. Anim. citato, Imeamfimilem
*— & qua fitficemina tergo genitalifi(i'mini?to: Grarce oôiom y^^yJjjj t£
fafifia marem ,, nunc effe marem mtretur ^}>;Ag@v a/.hiy nam negligenter afpicienti
Hy<enam* fcemineaapertura, qualilinea videturj fed
Et Plinius lib. 8 cit. Hyxnis utramque effi na-
.
meatus non habet penctrantes. In fcemina opin?o
turam fait) &

alternis annu mares altemzs ,
porro Civetta ea^dem partes eodemfunt dif- Bciionii.
ficeminas fieri 3 parere fine mare vulgus credit j pofita? modo,& ubi in mare eft virile , in fce-
'quodquamvis revera falfumfit,negetque mina vulva eft folum modo vafcula zibetti
:
conftanter Ariftoteles, tamen negligenter a- infceminaminorafunt,&teftes interius la-

ipicienti vas quoddam ori vulva? fimile,fce- tent.Cumigiturtanta appareat Hya^nse, &
mininus videtur fexus , qua: apparentia for- Civetta; genitalium partium fimilitudo af- ,
fan impofuit antiquis , ut crederent utroque rendum omnino videtur cum Bellonio, fe
fexu donatam fuiffe Hyamam. Ariftot. 3 de idem effe Animal quamvis Zibeth excre-
.
,
Gener.Anim. cap.6". voluit ftulte;magnoque mentum non coniideraverint antiqui.

errorenarrariamultis Hyamamduplex ge- Ex altera parte Scaliger de fubt. exer. 117
nitale habere,maris,& fceminae,& 6. de Hift part.7 .irridet Hyarnam exiftimantes Catum
Ariftot. de Anim. cap. 32. commentitiumidiffeafferit. Zibeticumj quam quoque opinionem refel-
Se ^ Hy<ena yirile fimiliter , atque in Lupis ey lunt etiam Ge fnerus Augerius Busbequius
,
,
Hyinsc.
Canibushaberi; quodvero fcemineum ejfievi- Ep. l.de legatione fua Turcica ; Clufius in Hya^nam
detur (\ssavxdra>J fiubcaudapofitumefi, figura addit. adBelloniumj &Io.FaberBamber-
genfis in Romano Lyceo meus olim Colle-
n n
:a
betkum.
u ^ ij
Jimile genitalifcemin#,fiedfine ullomeatu ^fiub ,
hoc meatus excrementorum efi. JOuin etiam ga ; Plura namque iimt ab Ariftotele, Pli-
fxmina Hyana pr&terfuumillud, etiamfimtle, nio,Solino3 atque Êliano de Hyarna relata,
ut mas habet fiub caudafine ulio meatu a quo
, , qua:Civetta:noftra2 aptariminime queunt.
excretnentorum meatus cfi, atquefub eogenita- Primo quidem callum , & jubam ccnti- a colii in-
flexione "
leytrumcontinetur. Vulvam etiam Hyanajie- nuitate fpina: porrigi,tlecl:ique nifi circum-
minaut cêtera hujufcemodi ficemina animan- a£tu totms corporis non poffe, de Hya^na
tes habent, & lib. de gen. citato fcripfitjHya> retulerunt , quod in Civetta noftra falfnm
nas tam mares quam fceminas habere fub
,
vidimusj & ex oiliium forma in noftro Sche-
Linea pro cauda lineam quandam fimilemgenitalifce- kto quilibet confiderare valet,collum facile
Gcnitah.
m [ n { nQ
qll2e qU idem nota^quam vis commti-
^
vertipoffe.
nis fit, tamen inmaribus potius cernitup, quia

capiuntur,
Pra:terea quoque Solinus afferuit in cre Ab
gingivamnullam fcddentem unumhabere, 4 e mc
,
^
mares, quamfcemina: frequentius ,
V . sitque
iy* HISTORIA NATURALIS
atque perpetuum, qui ut nunquam retun- At dices, fi hoc eft cur Arift. Hyamse jti-
,
datur,naturaliter capfularum modoclaudi- bam non aftlmi lavitpotius Aprinx Itiboe

tur : autem Scheleto dentes plures.
in noftro quamequinse, qux in foloeft collo? Re-
Afcrmonc Demum mandarunt Hyamam
fcriptis fpond. Arift. fortafle defcripfifle formam
fermonem hommum affimilare paftorum , Hyamse ex aliquolndo au&ore quiequum ,
nomina addifcere uteosdolo capiat.Item , jubatum in collo vidit , non autem Aprum
vomitionem hominis imitari ad ibllicitan- vel fuem , haud enirn conftat an in India
doscanes, quos invadat. Nec ullumexhis nafcantur fues noftrisfimiles:unde Arift.non
adhuc obfervatum eft in Civetta etiam commutavit inditam jtiba? fimilitudinem.
maxime cicurata. Sed hax facile refelleret Genitalitim prazterea fitum diverfum efle a Genka-
Bellonins. Namque fictit Lupo & Leoni , Hysenae,& Civettse, ex Arift. verbis colli- hma £lu >
falso tribiiit Ariftoteles hujufcemodi rigo- guntScaligerinlibro 15. Metamorph. Ovi-
remcollij itafalso potuit eundem tribuifle dii,6cIo.Faberhocloco. Namque Arifto-
Hyasnse. Deinde Solin^ non loquitur de teles videtur collocare, tamin mareHyaz-
Crocuta Hyamaj fed de Crocuta, qtia: genita fuit na, quaminfceminaimperviam vulvam fta-
gmddt.
ex Hyama,&: Leaena. Qusedemum arTerun- tim fub cauda, fub hac excrementorum exi-
tur funt potius adiniranda, quam credenda, ttim 3 fub quo genitale ex quibus colligit :
tum quia, qui ea retulit Plinius pro re mira- Scaliger , tum a fitu , tum qtiia impervius eft
bilipropofuit.ÊIianus verolib.7.c.2 i.Cro- meatus , non efle uterum abfurdum enim :
cutazifta tribuit, dubitatque an fit fabtilo- eflet cenfereMatricem fupra reftum inte-
fum, quodconfirmarividetur, quia Arift. ftinum fubdorfo efle. Namex Arift. mea-
tanquam falfa eareticuit, nec Busbequius tus excrementorum inter illam rimam, & scaiigcri
meminitinfuaHyama. veretrum eft. Faber autem invenit etiam £radi *
g£
cimta Addit Scaliger contra Cardanum Exer. Scaligerum fibimet ipfi contradicentem
manfucta. 2 11 . part. 2 tanttim abeffe
. , ut Civettae fint Exerc 2 17. contra Card. ^zx.j .Arfiotelem>
implacabiles , ut eorum unam humeris fuis inquiens, eamrimam.qu&fubexcrementorum
geftaret Nicolinus ab Ancifa Marchionis exitu efii imperviam introrfum effe dixiffe, &
Maritua? fpurius : immo Bellonius fatetur, dicere debuiffet,a.itF2.ber,qu<efupraexcremen- .
quendam Atexandrix , qui tunc Florenti- torum exitum eft , fiArifiotelis mentem decla-
norum Confulem agebat, Civettam habttif- rare, necfibiipficontradicerevoluijfet. Atve-
fe adeo cictirem , ut cum hominibus collu- ritasipfacoegitScaligerum reclre loquij eo
dens illis nafum , aures & labra fine noxa , enim modo intelle£ta Ariftotelis verba rem
morfu prsehenderet. At levia quidem hsec impoflibilemfingerevidentur; omniaenim
'
funt naturaenim ferum eft animal, &: fce-

, animalia caudata meatum excrementorum
minam quidem cicuratam fcimus , non au- immediate fub cauda habent ;unde, vel de- Explicatfo
rem marem. cepttis fuit Ariftoteles falfa relatione : vel
Aiuba. Majorem vim facit Iuba , qtiam ex Arift. error eft in textu, & intelligendus, quod di-
8. de Hift.Animal.c.f. Hyama habet, qtiem- catjfubcaudaquidemefle pfeudovulvam',
admodum equus,fed feta duriore longiore- fed non immediate , atit fub cauda meatum
que & per totum dorfum porre&a his verbis: excrementorum , ex altera vero Genitale ve-
rtim , ipfum vero in medio & harc funt con- ,
'
BcbpvTfyiS7usT£/%ees 9 ^ o\ shvfg TVjg pdxwg •

fona rationi &pofitui, qtiem a natura ob-
,
&libro 6 c. 3 1 Jubaper totum dorfumprtdtta

. fervatum in Civetta videmus, illam autem
efi , fcriptum reliquerat , & quamvis Civet- fituationem in nullo animali. , nec etiam
ta irata in dorfo pilos erigat Apri modo, non monftruofo , adhuc vidimus. Sed fubtilius
tamen longior eft equina juba. hidifputaflent,fi dixiflent, Hyarnam habere
Sed refpondere probabiliter admodum lineam tantum fine ullo penittis meatu fed :
Bellon.pofiet; Nequaquam efleintelligen- Civettam habere meattis duos , cavitates, &

dumHyamam habere jubam longiorem e- in quibus colligitur Zibethum verum non ,
quina juba ; fed carteris fui corporis pilisj ita ftriclre accipienda funt Ariftotelis verba;
quia equimtiltijubamhabentultratres pal- fed ut rationi, &
experimentis congruunt,
ê^cmia
mas longam , cjuod fi talem longiorem, ac ; & PorroBusbeqtiius qui legitimam antiquo-
,
duriorem nec nonpertotumdorfumpor-

, rum Hy senam fe vidifle refert , linea: di£be
re£bam haberet Hyama , quum fit Animal fitum , & formam fi dilucidaflet, ftias egillet
omnium confenfulupi magnitudine,&: pro- partes interim dicemus Hyaenam
: non pofle
inde duob. palmis non altius, proculdubio habere futim pfeudoutertim , nifi ea pofitio-
hujufmodi luba longa per terram trahere- ne,quiaipeclaturin Civetta, qtias magni-
tur qtiare rationi confentaneum eft dicere
, tudinefuafermenattiralitalis eft in refupi-
Arift. volnilTe, Iubam Hysenas per totum natoAnimali.
dorfum cfle porre£fcam,non in collo tanttim, Sed omnium maxime hanc refellit Bel- ^ggjfc,
atque conftare ex feta duriore , •& lo ngiore, lonii opinionem ipfeBusbequius,dtim namt Hyxnx a
Busbeci u10 -
quam fint reliqui pili , ift videmus in fuibus, feHyarnas duas Conftantinopoli vidifle,cui
& in noftra Civetta. fidem^pracftamusj defcribit autem Lupo ali-
qtianto
^Tai. isXXllI
7%ya:nsL Ojarata, •dfricana.
Catus Zdct&icus %,4merica.na
TLaauatzt
%Alus %Aqua±icus
^••^
DE HIlNA ODORIF. 175
qnanto humiliorem ; fed nihilo breviorem Statim rigorem huic i??jicit, cumfcnmiis ,
•
effe. Pellem habere Lupi fimilem; nifi quod £h{£ terreant dirajacentem imagine.
pilo fit horridiore , & grandiore ; maculis Âftutia canes hyana irretiens
quoque nigris diftinguatur. Atqiie Caput Mox pafcit hortim carîibmjtjiwia.
(quod maximum eft) dorfi fpinx con tiguum ndmque 'Cynthiafub vefitraw
Futge?rte
fine ullis vertebris effe , ut cum refpicere ve- Umbrafui illos corporisfent, retro
lit totam fe vertere neceffe habeat: plurimas Ltmien tenens vcfiigiorum ca/lide.
effe in Galatia Hyamas , & frequentiflime Mutosque reddens percttos formidme ,
fepulcra fuffodere , & offa congregare ad Inftar venefic^ increpa?itis carmme

fuasfpeluncas, tam humanorom , quamfe- Occidit incautos doli crudelitcr.
rinorum cadaverum ob id Hyarnas facile IdemrefertiElian. lib. 6. c. 14.

, &c
nimirumex offium cumulo, ante
inveniri, Multa quidemde Hyarna relata videntur
harum fpeluncas confpe&o. Fraeterea J oan. potius fabulofa. Sicetilm Êlianus hb. if.
ioan. Lco. Leoin nova Africse defcriptione, effe ait, de Anim. cap. 14. referrevidetur Hya:nam ,
formaLupi, haberepedeshumanis fimiles, effe cornib. pra:ditam,cum ait: De??i.queHyd-

humanis maxime cadaveribus dele£tari,qua? n<& j quodanimat Capreis minm ejfe ajunt , fed
ex fepukuris auferat. Animal effe minime Cervis animofius multo, ejr cornibusfe?'ociens
aftutum, Sccumcantu, acTympanifono dequoÊlianiloco dubkavit etiam P. Cil-
maxime recreetur , fieri ut in terea venatores liusjdum in fuatranflatione cmiiit 5 & Gefne-
adeo ad muficam attento, fune pedes ambos rusadnotavit,effeabfurdum, cum Lupicog-
innodent, atqueitae fpeluncis fuis extra- nata quadrupes ik,nihil cuCapreis, aut Cer-
Dubitatio. hant,occidantque.Sedadhuc dubitarelicet, vis commune habens.Sed quicquid fit de h2C
numneharc fit vera Hyaena , quumnecju- Bellua,certumfatemur , multas Hya:na:no-

bx necgenitaliumpartium nec morum ab
, ,
tasadeffe in Civetta non paucas deilderari.
,
antiquis tiyxnx tributorum fiat mentio:

fed diverforum: imo cumveteres maxime
C A P U T IV.
malignam , &
callidam defcripferint Hyse-
Sub quo Animalwmgenerefit
&
nam , Leo dictus minime aftutam prsdi- repone?ida Chcita.
cet dubitatio augetur * quia nec conftat de

:
QUum clare ex di&is pateat , noftram cn^ruum.
noftra Hya?na, quodrefert Plin. li.8. c. 30. Civettam nequeantiquorumPanthe-
,
Hyanxplurima gignuntur in Aftica , qu& ejr ram neque Plinii Chaum , neque veram
,
Afinorum fyheftrium multitudinem fundit. Hyrenam effe, jure adhuc qua:ritur ad quod 3
Mares in eogenereftnqtdifce?ni?iarumgregibus animaliumgenusfit referenda: Multisqui- ^n fnbge-

imperitant. Timent libidinis amulos ejr ideo , dem de genere Felium vifa eft; uncle Catum nere re ~
gravidas cuftodjunt morfuque natcs mares ca-
: appellaruntificAlexanderBeneditlusjRuel-
jirant. Contragravida latebra* petunt, ejr pa- lius Matthiolus, Scaliger
, alii non pauci , &
rerefurto cupiunt gaudentque copia tibidinis
, Feli filveftri fimilem faciunt. Et quidem fa-
Tamen cum dicatur Hyarna libidinofa , & cies videtur Felifimilis ,
pilosenim in barba,
mas & fcemina , non difFeret a noftra , quse
, ut Felis , ecdemque modo tres alios
habet ,
ob Zibethum, non folumad coitumprona oblongos in genis: Sed prster hxc nihil aliud
eft S ed alios homines utriufque fexus , ob
: commune cumCatohabct: non pellem, qua:
id ipfum inundum incitat. in Fele levis, in Civetta afpera , & oblongis,
Hucetiamreferendi eruntPhiles Grarci craffifque pilis; neque ungues, quae Feli funt
verfus de Animalium proprietate quibus , adunca2,Civettaôbtufa::cliffimiliaetiamge-
quardam Anim. proprietates adnotantur, nitalia, immo Fab. Columna Io. Fabro fcri-
non convenientes Cato Zibethico, utcap. bens: Effig/es,ait3 adCanmn^quam Icliumâut Gefner. in-
43. deHyazna, &terreftri, &marina: qui potius Vutpiumfiguram accedtt ; quodroftrum terLupos.
italatine funt redditi non harum ritu obtufum ; feditlorumforma ob-
Hyana qua maspridie yidenda erat longum habeat. Renodeus: Animal ferum eft,
Nuncfcemina eft,i?utqueiniturque invicem, dentibus ferox, Feli non tam fimile, ut multi
Matemus utquefiat avm hauddixeris. fcribunt. Majusenimeft, farpe Vulpemex-
Ahoferens fferensqucfcetum mutuo cedens, caput, colium pedes atque alias , ,
Siforte quenquam dormientem offcnderiti partes habens illi valde diffiniiks. Os ei ob-
Pcdeftrepitum non excitantefubyolat longum eft, ut Meli, feu Taxo animaTi, cor-
Suamqueporrigens dotose dexteram puslongum, maxills inferius albx, ut etiam
admovet eam naribm
Somnojace?itis, barbitium, pedes nigri, laterales ventris par-
Soporis auclorem, quodajunt, maximc. tes albicantes, dorfum ex cbfcuro cinereum,
Hmc eruto, quodfubtm est caput, folo , maculis nigrisconfperfum. Prxtcreadenti-
Deponithoc, nudo, esrfupino gutture bus cani potiusquam Cato aftimilatur.
,
Inque iltudincumbens feris complexibus f quidem ad Hya?nas refero & hasad Gcnui , g&>
na,llt -
Somnos trahentemftra?igutat miferrime. genusgeneraleillud quod continet Lupcs,

,
Hysena £)uodfi mari??-£ quifiiam hydmapimiula Canes, & Vulpes & fimilia. animalia carnir
,
Marina.
Dextrafopore tangat oppreffum, grayem vora Genus autem Hy a:narum m ultip] ex
.
V z cuni
ifd HfSf ORIA KF A T RA L I S
cum etiam dicat Herodotus lik 4. ex Hya> Scheleaim fum dimenfu^capitislbngitttdo
na, &
Lupo gigni Thoes. unde fi conjun- duplaerat^^m^^^. Inbarba, & genis
guntur Ltipis, aliquainteripfos eftaffinitas pilos habebat dutos , albos & longos Felittm
naturae. titu :
roftrum pilis denttdattim , nares nigri-
Hyasnarum Dico autem Hyama , vel eft odorata, vel
, cantes , & fub octilis maculse nigra*
oculi :
dmfio.
inodora. Atque Hyaena odorata vel eft O- -, fplendentes, &fubrubentesBellonio: Co-
rientalis, &Arabica; vel Occidentalis ,
& ltimna autem apud Fabrum nigriores vidit ,
Americana. Hyama inodora erat antiquo- ex colore caftaneo, flavefcente mixto, &
rum Hyama , quae fortaffe duplex eft nam, : nechilares; fed potitts triftes, depreffos &
utmox Hyatna Btisbequeii deiiderat
dixi 3 magis,quam eminentes. Verumexambobtis Gemm:E
non pattcas antiqua: notas, & ad Lupum fil- octtlis noftri
Animalis mortui erui gemmas h
v
°^
veftrem arabicum referri poffet. piiTiecati forma &: magnittidine orbicula- ,
Hyama autem odorata , & Zibethum fe- res , &angulofas , eriftallo x mttlas , qtias e-
rens duplex eft, Arabica, & Americana, am- tiam nunc fer vo , quod facit, ut connrmem
bq con veniunt in generatione Zibethi fed : illi Hyxtix nomen. Nam fcripftt Plinitts
forma aliquantulum difFerunt, ni piaor nos lib. 37. cap. & fimihter Afbertusde lapi-
1 o.
Americana. Namque Zibetbi-
fefellerit in dibtts ex hnace, & Aarone Gemma HymiU :
cuni Animal Americannm , quod piclrum ex oculis Hyana , & ob idtn 7>afe inêniri di-
oftenditNardus Antonius Reechitts, hanc cunt &ficredtmm i lingua hominis fubdits ,
habetformam: futura prtdtcere. Sed haitd dico veras effe

Figuraii. Defcribefts ipfum Faber Captit, inquit, gemmas nam etiamfi erutar hx gcmffix per
:
,
noncraffum, fed tentic, &actituni habere, duos,veltresdies manferint criftallinar , dtt-

ut roftrum Caninum potius quatti Felinum raenimirum, &Diaphan2e ; procefTutamen
effejudicares, qttod cum labris fuisfubru- tempons opacx fiunt , & fcindtinttir in tres
qu minus truces
bet. Orbita: circa octtlos , i aut quattior fqtiammas lapidibns li-
veltiti
funt, necmagniadmodumalbicant. Csete- macumiimiles. certe Alexander i.prdbU.
rum fttbcineritii coloris eft caput , pili in & propofuit Curfeles^Hy^n^ &: vefpertilio-
: Autcs.
barba vix ulli. Collum quoque longius nesacutenoa-ttconfpiciunt? PraJterea Ci-
quaftt in Tigre , aut Catopardo qucd ptil- , vtnx aures funt parvas , orbicularesad Me-
croquodamordinealternis nigriufculis , & lis, feu Taxi formsm , in lpfis
fimilis piltts,
albicantibus fafciohs, Veluttotidem torqui- nec mollis , nec afper. Corptts habet albi-
Hysm a- bus arte adpiclis exornatur. A capite ad dor- cans, &cinereumLupicolore, macttlis af-
merkana. fluri)
p er collilongitudinem ftipernam fimi- perfum nigris crura, & pedes potius parva,
:
lium colorum Knese excurrttnt. Dorfi me* qtiam magtta ; brevia 5 quam afta, pilo ni- k
diumacollo ad caudam littea nigricanspi- gro obfita. Pedum digiti, quattior fimul , &:
lofa valde diftinguit. Maculis in corpore mfuper parvus pollexinterne fitus, nec lon-
cinereo miiius obfcuronigricantibus, rotun- ge diftinatis , ut in Fele. Uttgttes flmt cani- sims vefi-
dis, & ovalibus ordinatim fecundum lineam nx mgrae, breves craflk , & obtttfae , mtni-
, ,
c?** ^-
reclram, verfus caudam producTris, infignitet mtim aduttcaz. Circa genitalia dicemus ,
decoratur. Ita tit fuperiores dorfoqttippe

, fub cauda immediate effe excrementorttm
viciniores , fmt majores , mediocres patilo meatttm , proxime collocari teftes in mari-
inferiores,&:qua*inimo funtventrefenfim bus, ttimvasZibethicum, &fubhccfextim
evanefcant. Caudamgerit alternis fimiliter, mafculinum, vel fcemininum. At in refupi-
utincollo dicTrum, fafciolis nigrefcentibus, nato anirttali pinximus prirrio virile mem-
ac cineritiis diftinclam, ac fatis longam > ftib brum, forisexerttiinj Kcetin Animalivivo
caudatriaforamina eminenter viftii fe prx- fit ifitus recoridittim , quod itt media glancte-
bentj anusfcilicet, locultisille, in qtio Zi- oftictiluni habet 5 fttb
hoc fitttata eft pfettdo-
bethum colligitur , & eXtrahitur , ac vulva vttlva, fub hac teftcs
infra quos excreinen- ,
medium tamen caeteris duobus majus ap- torum exitus eft immediate ad caudam ; ttt
paret. fuprapag. 21.
Figura. 111. Hyama autem odorata Africana, qnx no- Pinximttsautem ea omnia fuafermena-
ftra Civetta eft Lupum potius atmttlattir,
, tttrali magnitttdine ad unguem dimenfa.
quam Felem capite enim eft oblottgo &
: , Vas atitem Zibethipofitum eft ittter genita-
roftrum acuminatum , non obttifum, tit Fe- le, &
teftes, quos fatis magnos ac evidentes ,
Hy*na A- les, habetjitem dentium formam,ut Canttm habet iftos fectti , & inodoros reperi
, ab , &
ucana.
duorum palmorttm altitudine erat a me fe- his vafa feminaria admodttm crafla fereban-
clrumanimal, tantundeni eratcorptts a fca- tttr, adgenitalis radicem ad latera pfeudott-
pulis ad cattdam cattdae vero lottgitttdb
: teri fttbquo \efica parva erat. Natttra au-
quatttatotittscorporis: collttm etiam lon- tem httjtis particttlai patilo poft cottfidera-
gitudine fuperabat femi palmaitt , (corpus Genitale tbtum occultatttr in corpore
bittir.
dupla Jongitudinealtitudinem fti-

flne collo Felium modo.dttni vivum Animal qttiefcit, Explicatio
perare vifum eft Columna: fed vidit animal : apparetque fola glatts at in cadavere ob :
timide,&; deprefse gradiens, ego vero etiam relaxationem, uti piatim eft , totttm mem-
brum
DE.HIiENA ODORFL *57
brum foris extabat , ut a nobis tra&um re- In Regno Peruano animal hoc magna *«««
manferat nec intus iterum reductum , copia reperitur. In Paraguay, Tucamam,

,
quiefcebat. Totius praeterea corporis pili "Chiraguanas SancTa Cruce de la Sierra, ,
funt longi , rudes afperi apn modo ,

, & Yungas, Andes, Chiachiapoias, Quizos, &
incervice, ac per dorfi fpinam pili adfunt Timana , ovo Regno & in omnibus pro- N ,
nigri, prdongi, ac dunores, quos erigit vinciis magno flumini Maragnone confini-
iratum animaf, uti fus. Cauda eft oblonga bus qux circa hoc ferme iine numero ad ,
& bene pilofa , ufque ad terram pertingens, duo Leucarum millia funtextenfe. Multo
variis diftincla maculis. Icones hujus ani- adhuc pluraejufmodi animalia nafcuntur in
malis pofitoc aMatthiolo,Bellonio,ClufiOj& Braiilia , ubi mercatura Zibethi exercitatur,
Columna inter fe difTerunt : magis placet, Magna horum abundantia quoqueeftin-Guinca.-
qiue eft in Matthiolo a Valgrifis impreflb. Guinea in provinciis nimirum de Loango,
,
Hyxn^ His pofitis concludemus jure hax tria ,

Congo, Manicongo, circa flnmina Angolse,
nomen u- ufque ad Cafres, & jfinem bona: fpei , maxi-
an j ma | ia a no bis reducla efte ad Hyama: no-
men } nimirum ob propnetatem lniignem, me aiitem in grandiffimis, ' & extenfiflimis-
quam hax tria animalia habent nullis aliis montibus, qui lbi proftant quos Fragofas ,
animalibus communem nimirum falfa: : Cufpides appellare fblent. Et ex parte qu i-

Hyajnamm vulvac formam , ob quamutrumque habere dem Cafres montium de Torea aut de Lu- ,
propnetas.
fexumab aiiqU ibus credita funt: quae pro- i
na, ubimaxima Algalias quantitas cxtat.
prietas, ut ab aliis animalibus haec diftmgu it, C A P U T VI
eadem inter Mc unit generica umtate.
ita
Communicant igitur fimul Hyama noftra,
De Vafculo Zibethico*'
*~7 Ibeth,
quod abhoc animaligeneratur,
& antiquorum Hyama , pfeudovulva, geni-
tali olTeo , & oculorum gemmis. Verum ^-^nonextotocorporej fed ex -determina-
quiageneris nomenhax
animaliacon- tria ta particula colligitur , quo , qualis, quanta,
rinentisnoslatet, ab antiquiori fpecie no- & ubi fit,nunc eft a nobis inveftiganda. Tur-
menclaturam mutuari libuit. Fortafie fub piter autem erravit Jo. Riolanus, iwx Pa-
eodem innominato Genere continetiir Fi- thologia: cap. 1 1 . fcnbens: Damarumfiercus
ber nam Caftoreum veficse funt in ingui-
, ,
bene alet, & Gazella cacat Zibethum.
nibushumoremaperturaftillantesmelleum: At Ruellius primo de Nat. ftirp. capite Parsferen»
non autem teftes ut dicemus.

z-j.erme genitalibus locis fcripfit & fubjun- Zlbcchum '
xk, ecujm natura fordes manant , ejr'c. cui

CAfUT V. aifentirividentnr Matthiolus, & Francifc.
Alexandri. Excrementitiumgenitaliumhu-
Ubi Hyam najcantur ?
morem vocavit DeiTenius. At Renodeus
Ex Syria. I—I"Yamas, fcripferunt Herodotuslib. 4. circum tefies ejr fudenda concrefcere fcrip-
JLJL Plinius,atque Solinus
•
plurimas gigni ftt. Itaque hi videntur cenfuifle teftes eife
,
in Africa. At noftra Hyama , odorata dicla, vafculum Zibethi fed ridiculum eft , quod ,
a Francifco Alexandri Catus Syriacus voci- Everhardusa Mepfchen narravit Deffenio

tatafuit, &
Matthiolus Venetiis viditex de Civetta Alexandri Cardinal. Farnefii
Syria delatas. Cardanus vero fcripfit , Hif- execiis tejlibm aferto yulnere fudorcm defati-
paniam ipfas mittere quapropter notatur a , gat£> ejrirritata fer<e cof/igi, Nam orirlcia,
Scalig. Clariusautemloquutuseft Amatus quae cernimus naturalia , ipfe cenfuit arte
AninLi- fcribens , Lufitanos eas deferre ab Indiis: facla exe£tis teftibus. Columna autem E- Colwnna.
tuania. fed memoria non excidit mihi aliquot ab , ad Fabrum, vocat tefticulos five,
pift. 1. ,
hinc annis a Lituano quodam pharmaco- utriculos quimediiinteranum, &puden-

,
pceo Romam ad Henricum Convinum dum prominent , tam in mare quam m fce- ,
transmilTum fuifle vafculum Zibethi, Un- & mina. In tnare tamen duflo grandiores ap-
gulam Alcis , qui etiam fcripfit ifta efle , parent. Hi utriculi interna fui partc ubiptli ,
frucTrus {ux regionis unde fufpicor etiam in

: curti h^rent^capacemfatis cayitatem obtwent,
illis frigidis regionibus oriri Civettas. inquam ingreffus patet exigum , cartilagi- &
Inindiis. De Zibethico autem animali Americano new.&cmdc fubdit:/^ ditfis utnculis , folli-
fcribensjo. Faber ex F.Gregorio de Boli- culis^five tefiiculis (nam alij tefiiculi haudap-
var; Hoc animal, inquit, nafciturinrnul- parent) maris genitalefitum esi. Qraeverba
tislndiasorientalis, atque occidentalis par- feceruntjUt Faber dubitaret, quid fibi vellet
tibus, cujufmodi in orientali funt provin- Columna, exfolliculis illis ,utriculis,iive te-
ciseBengala, Ceilam , Sumatra, Java major, fticulis Zibethum colligi. an feeminp^quo?
Stminor, Malipur, & pluresalrae. que extraprominentesDidymoshabent ?

Nova Hi- In nova Hifpania vero funt provincia? de Clarius profedo loquutus fuit Alexan-
Ipania.
&
Quatemala, Campege, Nicaragua, devera derBenecldusdecur. morbiS Fceminxin-
Cruce, Florida , &.magnaillalnfula S. Do- tra genitale-, &alvum: Mariintragcnitale
ininici , aut Hifpaniola , Cuba , Matalino, mtiTibrum , &teftes colligi Zibethum , &c'
Guadalupa, & ajias. Columna altera Epifxola ad Fabri dubi-
V 3 tatio-
if8 H I S T O RI A NATURALJS
tionem refpondens , denuo revifis , & exa- thijUxc vafculaft digitis magis prefTa de-
clitis confideratis diclis animalibus : Teftes, ducantnr apertis omnino foramimbus totas
ait , <?# lateribm folliculorum cum manibus e- cavitates demonftraiit , loculique perfeclre struftura.
•yerft, ta?nmagni eos attrecfanti manifeftan- patent , quorum cavitas tanta eft , quanta
tHY} quam ab tisdemfolhculis continerifoffunt ad continendum Amygdalce mi--
fufficeret
& fubdit folliculis his ad latus foraminum
: cleum in his loculis nullus porus , millus
,
(qua inftrumento humorem exemfturo ingrefi- meatus apparet Sed feclione facla cor- : ,
fius datur) in externafarte teftes adharent. In pus duriufculum ovi magnitudine ,*quod
fotmina ieftes illiperquiftti , noninveniuntur, cartilaginofum ta£tu videbatur, agnovidi-
molliores enimfuntflli utriculi^feufolltculij nec ftingui in duos utnculos olivaz Hifpanicse
ut in maregrumofitas illa , ejf ciurities oblonga magnitudine, &
nequaquam cartilaginofos,
Verlor. teftium fcrcipitur. Praeterea Frater Grego- fed carnofos, & minutis, albis, duris glandu-
fentcntia.
rius de Bolivar apud eundem Fabrum Ma- , lis , feu granulis infertosj duriore autem mul-
resfolos, ait, foraseduflos, & confpicuosteftes y tum, quam teftes, erant fubftantia omnino :
intus conclufos fceminas geftare. Decipi au- tamen inter fe diftinguebantur hi folliculi,
tem omnes affirmabat , qui prominentias il- membranis tamen unin , & interior quidem
las in fcemina ambas intra vulvam , & anum communis erat ambobus utriculis ; fervo ad-
fitas 9 tefticulos efte iibi perfuaderent. Hos huc apud me hofce utriculos exiccatos qui ,
enimtumores, foloseflfeillosfolliculos , & mire redolent Zibethum , cum teftes veri

utriculos a natura eo loci fabricatos , in qtii- exiccaticumfcrotonihil oleant: (td quod
busZibethum paulatim colligitur, & inde mirum Animal Hydrope exanimatum pu-
evacuatur. Et cum duo fint imponere fa- , trefaclis omnibusvifceribus, &maximefce-
cile poffent , etiam valde gnaris & Natimc , tidis, vehemensut naufea fecanti excitare-
ftudiorum non inexpertis , ut tefticulos effe tur : & alioqui fcetidum totum : tamen mire
ad credendum adducerentur. Et quoniam olebat , & nunc etiam optimum fpirat odo-
iidem utriculi in eadem regione , ubi maris rem, vas Zibethi.
tefticuli harrent, pofiti videntur, illofque ve-
luti inveftiunt, & cooperiunt, hinc fleri pof- CAPUT VII
fet 3 utcrederent aliquiteftesefTe: haec,
apud eruditos quidem , & oculatosauclores
fi
De Cajioreo.
leguntur, quid fperanduni ab iis, qui Animal |Ûm autemaddilucidandumgeiius, &

non viderunt ? Columna afferere videmr ^-^ proprietatem Hyamse odorataz pluri-
teftes in folliculis contineri, & adhasrerein mum eonferatFibriHiftoria ideo dicemus :
externa parte folliculis ad latus foraminum, quod Fiber Animal fit , cujus & mas, & fce-
quod jure negat Bolivar. mina reperitur ambo in inguinibus conce-
,
Noftra in- Sed nos caeterisomiilis dicemus in refupi- ptacula qucedam habent , e quibus per fua ,
fpeftio.
nato animali mortuo fub ipfis utriculis teftes ofcula,melleus quidamliquor emanat quem ,
effe , non tactti folum ; fed oculis quoque Fiber ipfe delingere folet> Mares autem ha-
manifeftillimos, utpiclruraoftendit, ereclro bent prasterea fuos teftes fub cute inttis ita
animali non ita prominent j cum interius coclufos, ut tangi nequeant,veluti fues, tefte
comprimantur, ita etiam in vivo, & bene va- Diofcoride. Rondeletius fimiles tumores in
lente Animali femper teftes funt retraclri , ut Leporibus effe dixit tinde fadum fit , ut ,
inhomine juvene & valido accidere dixit , vulgus eos,mares,& fceminas cenfuerit. Pa-
Galenus libro i« defem. capite i $. fecusin riter Mofcho Animali fimiles effe cenfuit,
fene,nifimorbosefiierintconvulii, ideo F. veficulaz enim Mofchi id indicant, fed Ron- Rondele-
Dilucida-
_
tio.
Columna in animali inquietiflimo , ferocif- deletiiverba digna funt, quaz huc transfe- ti«s.
fimo ere£to , , &
valido non potuit iftos bene ranttir, hiclib.deAmphibiis cap: 8. Fibri>
tangere , &
confiderare ; adeo ut ipfi vifum inqtiit, in inguinibm gcminos tumores habeni,
fuerit teftes in folliculis ipfi contineri. Sunt utrinque ujîcum membrana fua conclufum t
autem teftes a Zibethi omnino di-vafculis ovi anferinimagnitudine, inter hos esi mentu-
ftin&i , & fua habent vafa ferentia femen ad la inma,ribu:, nfwminispudendum.Hitumores
meatum genitalis.valde craffa,ut nos Anato- teftes nonfunt\ fedfolliculi membrana contexti
me docuit , & fer vanius adhuc apud nos hu- inquorummedioftngulifunt meatus , qmbm e"
jus Animalis fcrotum exiccatu, in quo teftes. exudat liquor finguis, &cerofos,q%emipfe Ca~
Vas Zibe-
tfai.
Membrum Zibethicum primo afpe£tu ftorficpe admoto ore lambit, exugit, poftca hoc &
fogminea vulva videtur lineam enim oblon- : -veluti ofco, quaspoteft corporis partes continge-
gamhabet, &Iabiacraffa, quod fi manibus re 3 oblinit. Hos tumores teftes non efje hinc ma-
, tangatur , tadu fentitur ovi parvi magnitu- xime colligas, quod ab his nullaftt ad mentulam
^ dine,ve!uticartilaginofum corpus,&duriuf- via,neque dudJus , quo humvr in mentuU mea-
culum , in quo cum parum digitis deduci-
, tum deriyetur &foras emittatur. Praterea
,
tur, & dilataturâpparent duo oblongafora- quodteftesintus reperiuntur. Liquor ille , de

mina, iis, quas funt in naribus , fimilia , fub quo loquimur , quum recens es~i , oleum re-
quibus cavitates quoedam funt fedes Zibe- , \ fert , qtmm vetuftior mcllis hauidi colore
esr.
DE HUNA ODORFl 159
eft , $ cra/siiudine. idem Leporum exem- tum,pauculas recrementi dicti portioni com-
pls declarare non inutile fuerit. lis in utro- mixrum pro puro Mofcho ab inftitoribus ,
que wqui?2e tumor efi , gland,uU promme??- feu adulteratoribus vendi, &c. Nosfihaec
modo intm meatus eft vancofm capreoli
izs , , attente confideraverimus eandem efie natu-
modc intortm^ e quo Itquor effluit. Hos tumores ram Mofchiferi Animalis,ac Zibethici aper-
cum w
omnibus leporibus obfervajfet vulgus, te cognofcemus nonne ambobus fubumbi- ,
lico vas excrementi collocatur ? nonne ambo

leporesom?iesfmulmares ,
& frmmas effe cre-
didit. Eosdem tumores Alofcho animali ejfe pu- ad Venerem irritantur copia fui excrementi?
to, a quibus odoratum illudpus e?na?iat. Neque nonne ambo ut tale excrementum expur- ,
funt aud.tendAy quiputant tuberculi, vel umbilici gent, fe confricant lapidibus , & ftirpibus?
t?iftammati fanie?neffe. Tumorem efle glan- nonne utrumque excrementum eligiturpo-
dulas , vel tefticulo fimilem membrana cir- tius ab Animali expurgatum, quam ab homi-
cundatuuinorunt,quiadulterant. nam in te- •ne extra&um ? Quare utriufque iimilis eil
fticuli formam effmgunt , ac tefticulum Mo- naturaj & ideofi ex Arift. a nodoribus nobis
fchi appellant. Hac , qu£ de tumoribus ingui- adminusnota procedendum exnotanatu- :
num Caftoris , dr itquoreinde manante a?wbis ra Zibethi, vememus in cogmtionem Mofchi

prodtta funtjum ita fe habere doceat ipfa infpe- minus nobis noti & dicemus iicut Zibeth eft ,
clio , & paulo ante dixerat Rondeletius. Te- non ex apoftemate,ita neque Mofchus qua- :
ftes parvi }fubftricJtque , ejr adhxrentes fpma, reMofchiferum Animal habebit etiam par-
qui adimiftne vita animalis non poffunt. id ticulam determinatam naturaliter ad colli-
prius fcripferat Diofcorides , licet cenfuerit, gendum excrementum dicl:um Mcfchus.
quod defertur, bivafculum efle teHcs. pari-
ter Plin. lib. 3 2 cap. . 3 . ex Scxtio Medico di- CA.PUT VIIL
ligentiflimo. ex quo videtur colligi pofle li- Qmd fit Zibeth.
quoris follicuios non efie teftes quidem , &
facile quia teftes
,
non funt liquoris forma in "C* X hoc Animali colligitur odoramentum Nomina.
^— di£tum Zibeth a Scaligero,Zibettum, &
{
folliculis. Dicendum ergo adeffe Animalia

multa, utHyamas,Zibethica, Caftores,Mo~ Zapetion ab Hermolao & Ruellio anon- , :
fchifera , Lepores alia quaeinguinibus , & ,

nullis Algalia , ab aliis Civetta. Hujus in
vafcula ferant , in quibus liquores quosdam Animali ipfo quae fit materia , non certo ,
odoratos proprios deferant, utinter pifces apud omnes conftat.

fepia,loligo, purpura, excrementa odorata Siquidem animalis femen vocavitCarda- An fitfe-r
continent in V eficulis. nus unde a Scaligero reprehenditur , &jumen
:
'
Quodautem deMofcho ferrnit, nonvi- re verum enim femen non efle patet mani-
: ,
deturverum. Concedimus quidem Animal fefte qui adha^rent fubfuntque te-

, quia , ,
eife exoticum , & Indicum in regno Pegu , ac ftes, non eo fuos feminales duclus evacuant
potiflimum in agro Tumbafcorum admo- fed per penem , ut in Canibus, quod feciione
dum frequens, caprse non multumdiffimile, earum partium clarifllme vidimus. Nec
ac corpore praegandi , Dorchadem Mofchi, poifumus dicere,quatuor habere teftes,duos
Gazellam Indicam , Capreolum Mofcht no- & proli generandx deftinatos iilteros vero ,
minatum, excujusinferiore maxilla, a^que apertos ad fuperflui feminis excretionem>

dentes utrinque iinguli porcorum inftar exe- quiahi utriculiexiccati, quos fervo,odo-
runtur. rem Zibethi fpirant , nuiium autem teftes,
At quum narrant,huic cum Veneris ceftro quo patet aliam materiam contineriin tdki-
percellitur, furoris vehementia umbilicire- bus, aliaminiftisfolliculis, &verumfemen
gionem intumefcere , ibique congefto fan- neutiquam efle odorem Zibethi.
guine multo 3 '& craflb fieri apoftema atque :
Plurimi cenfuerunt efle Animalis fudo- Anfitfu-
or ?
tum ferum illud animal potum , cibumque rem ut Scaliger, Matthiolus, Januenfis, Re-
,
averfari omnem , & humi fefe provolvere, nodeus Jo. Leo in defc Africa? , F. Grego-
,
atque lapidibus , & arborum truncis turgen- rius de Bolivar , quibus fubfcripfit Faber , id
tem partem quadam voluptate confricando, affirmant , quia defatigato , irntato , &: fu-
difrumpere, ac vomicam aperire ,ex qua fa- dante animali plurimum colligitur imo et- ,
niem quandam excerni quse verus ,

eft Mo- iam fub coxis brachiis, collo, cauda ex F.
, &
fchus, illamautem faniem (etiamreferunt) Gregorio. Quibus ego affentirinequeo nam :
fuper arborum truncis, aut faxis relictam^cacum fudor per totum corpus emittatur , non
lore folis , ac Cceli bonitate coqui , elabo- & in hominibus tantum, verum etiani in beiluis
virofum ipfms odorem fi quis eft,
rari , fic ,
(vidimus enim in equis fudantia dorfum,co-
diilipari, &
hanceife optimum Mofchum. xas, collum, & caput) etiam fi copiofior a di-
Alioqui capta fera venatores partem cum cf is partibus fudoremergat: & ideo totum
corio fimulabfcindere , cruorem effluentem corpus eodem deberet efle pra:ditum odore.
exprimere, colligere, exiccare , & fervare Cum vero foli utricuii, & humor folus in ip-
cum utriculis , aut pellibus eorumdem ani- fis colleclrus percipiantur odorata,non autem
malium , quorum fepe fanguinem exicca- pellem , carnem , axillas , & totum cdrpus,
odora-
l6o HISTORIA NATURALIS
odorata fentiamus,neutiquani dicendus erit imaginari , vel ut irritentur animalia ipfa
fudor nifi forte a modo quo colligitur in
: , ad coitum ; vel ut ad idem remedium fit
ipfis utriculis, hoc.nomen fumere volueri- homini , ejus enim gratia animalia fuerunt
mus vicletur enim a corpore glandulofo,
-, creata, adhoc Caftoris mellaginem defti-
&fpongiofo perinvifibilesporosiii cavita- namus , vel denique, ut ifte odor inferviat
tes folliculorum refudare 5 unde dicetur animali ad venandum , & ad fe allicienda
nonfimpliciter fudor/3 fed membri Zibethi- alia animalia , ut de Pantherae odoredixi-
cifudor. mus. fi quis meliora attulerit , laudabimus
An fit ex- Alii generalius loquentes excrementum ingenium.
n"
tiimTi
îxere > ita Ruellius vocavit fordem odora-
tifiimam genitalium locorum. Deffenius , C A P U T IX.
excrementitium genitalium humorem dixit,
Scaligero &
Renodeo placuit etiam appel- De colle£tione> Qf elefitiom
lare itrigmentum circa teftes pudenda , & Zibeth.
concretum. Sedhinon defcendunt ad par-
ticularem hujus excrementi naturam quare :
QUum repleti fuerint utriculi fubftantia colleciio»
affumpto omnium aucrorum confenfu,
, Zibethi , ammal ipfum inquietum eft,
quod fit Animalis excrementum , coniide- &femetexoherare fatagit unde videturdi- :
randum a nobis erit , quaie fit excremen- cendum ab ipfiusacriqualitateturgere, ve-

,
tum. xari , & pungi atque ad excretionem prori- ,
Diftinaio PofTumus diftinguere excrementa ut , tari: delecrarique videnturcicurata anima-

excremen-
tovum.
aliud fit utile excrementum , ut femen , lac > lia,dum folliculi ii aurifcalpio exinaniuntur,
aliud inutile , ut pusfudor , fordes &c. , , fcnbit Faber ex F Gregono citato.
. In hifie
Diximus, nonefle femen, neque fudorem, montibm , quos animalia hacpercrrant omni
,
neque erit pus ; quianec ulcus adeft , nec adhibita diligentia Nigrita five Mauri illi ,
materia corrupta vel fimilis ex qua pus gi- , , pcrquirunt veteres arborum, artdosqueirun-
gnatur. Ego cenfeo efle excrementumpro- cos , ejr ubi aliquas maculas magnas , easque
prium fubftantia: giandulofas di&orum fol- oleofas obfervaverinty eofe conferunt ejrglobo-
,
Jiculorum , qua? tale gignat infita propria & fam quandam materiam truncis tisd,em adhare-
vi, ac facultate, ut ventriculuschylumge- fcentem, nucuias, aut caftaneas maanitudine <e-
ncrat, Heparfanguinem, Mammadac, te- quantem inde auferunt, in aqua ebullire per-
ftes femen , aures fuas fordes, fepia atramen- mittunt, id quodfupernatat pingue,& oleofkm
tum , Viperaindentibus Venenurri & flmi- , rcmovent, mundioribm vafis infundunt, ufui-
lia , & fimile omnino Melleo excre-
immo , querefervant. Atqueh&c eft omnium optma>
mento Caftorei>& Mofchi & fimilium Ani- , ac purifJimaAlgatia. repletisenim folliculis,
malium. Sedvereordeterminare, anfitex- obachmoniam , utreor,vellicantur, &co-
Dubitatio. crementum utile ipfi parti, vel Ammaligi- guntur animalia fe depurare ideo in : filvis
gnenti, utlac,& femen velomninoinutile, : arborum truncis fe confricant ut talis ma- ,
ut fordes aurium. Nam quum genitum ex- teria arbonbus adhsereat.

crementum grave videatur ipfi animalij ab Ea autem Animalia, qua? incaveis ma-
ej iis enim acnmonia vellicatur , & cogitur fe gnisdomiaflervantur, velcicurata funt,ii
ipfurn eoexonerare. fceminaautem, qux ci- abundaverit in eorum utriculis fuccus ifte
cur fa&a eft, videtur dele&ari, dumauri- quafi eo moleftata, velociter per caveam am-
fcalpio Zibethum extrahitur ex quofulpi- , bulant, nec loco ftare queunt, fi non extra- &
cari , inutile , & nocuum ipfi animanti effe hatur a nobis excrementum, Animal ipfum 3
excrementum , poftumus. Contra odoris caveae lateribus> & domus parietibus fe con-
fuavitas non indicat conco&ionis carentiam, fricando fe abftergit, quod ita
, Zibeth a
nec putredinem utiaccidit in excrementis , perit. F.Columna apud Fabrum defcrip-
proeter naturam fed perfeclam coneoctio- -,
fit modum , quo famuli D. Barnardini de
nem, &
naturas dominium unde fuperante : Corduba odonferum hunc liquorem ex ma-
natura, materia concocla a vi fpecifica mem- fculo detrahere parabant. Ex famulis unus Moduscoi-
'^ en
bri,dicenda erit naturalis , quamvis copiofe lorum feu catenulam qua ligabatur trahe-
, , ,
'"
excrefcens, partem propriam veluti adfce- , bat. Pojieriores alim pedes tenebat : Tertim
tum edendum , ad fui excretionem irritet. utriculos revohebat , qui medtt inter anum ,
idem enim accidit abundante in fuis vafis ac pudendum , prominent , tam in mare quam ,
tom d£
e n- emme
**
'
& a ê
excrementum
^ '
^rit er S° in famma , in horum cavitate fcaturiginem
utile , alioquin fruftra natura tantam vim de- fuam liquor ille Zibethicm confifientia pror-
,
diflet illis utricufis , qua gignerent materiam fus meliea fumit. Hic extrahitur immijfo
,
adeo odoratam & fuavem , .ut multas alias , aurifcalpu majoris fimili infirnmento quod ,
Finis. fuperetodoratas res. Sed ad quem finem? fe- per cavitatem quaqua verfumfiepiufcule reyol-
men infervit ad generationem animalium yttur. Hoc ubt in uno, atque alterofolliculopra-
lac ad eorundem nutiitionem. ad quid pro- fitt(ffct>go(/)pio utriusquepilos, quicurtifmUy
derit hoc excrementum ? equidem poifem abfiergebat. Ac ubi fexies firfan cochleari
illo
DE HliMA ODORIF. i6i
iiloparvo utrumque utriculumemundajjet^tan- femetipfum manifeftat. Solet etiam opti^
tumferme quantum avettarM
Zibethicoitegit, mum Zibethum acquirere colorem , veluti
nucis cortici implendojatis efjet. Addebat idcm telam quandam fuligineamj fed in profundo
D. de Corduba^flate liqmdtorem quamhyeffie , albefcit ; quodveroadulteratumfuit , ejus-
fuccum coiiigi^ta utin catoribus illis'Stngulis bi± dem eft eoloris in profundo ac in fuperfi-,
nis diebusfemuncia corraderetur : hyberno yero cie. fervaturin vitro, nonalibi.

ttmpore, vtx fcmelmfepimana fuccum tttum,
nec tantam ejus quantitatem acquirt. Ex fce- CAPUT X.
minapoftea mijius Ztbetht educebat
faffa nuliatenus repugnabat*
, qud ctcur Deufu, &facultatibw
Zibethi.
subflantia.
Zibethi fubftantia videtur effe pinguis , &
unctuofainam in.aqua ebulliens fuperiora T\ Uplicis eftufus Zibethum, velodoriscautio.
petit^c ab heterogeneis feparatur: confifTen- *-^ odoremtantum
gratia 3 velfacultatum.
tia Mellis,feu Euttyri eft:liquidius aef* ate ab- refpiciunt Myropola?, Medici facultates.
ftradum, vel recenter, temporis proeeffu in- Cautedicunt Myropolse adhibendum effe
craffatur.ego extraxi a folliculis animalis dein compofitionibus aromaticis Zibethum t -
mortui ultra drachmas duas colore albido,&

; nam fuo valido odore alios fuperat ; unde
mellis liquidioris confiftentia. Scaliger (& odorata unguenta ex multis conflata Zibe-
Qualitates.
G um hoc Renodeus) dfaitdfe odoramentum thum. tantum redolent.i^/"V& Zibethifimflex puiviszi*
pingue y crafJum,mgrifaponisfacie ;fed vidit in apud Alexiumfit ex f accharo candi &: Zibe- becllL ,
fuperficie,&antiquatum.Amatusvero,^77z tho fimul in pulverem redactis , qui fervatur

recefts efi^mquitjtetri y & horrtbilis eftodoris, vafe vitreo optime claufo. Rofellm fumit O-
pofieavero fucceffutemporis gratumfiirat odo- vorum cortices lotos , & ficcatos, in tenuifli-
rem. Quadramius Zibetho contrarium acci- mum pulverem redigit, 6c cuilibet uncix ad-
dere, Ambrae , & Mofchi, hax enim quo redit Karadlos iij. Zibethi. Karadus autem
centiora, eo prasftantioraZibethum autem
, pendet grana iiij. vel recipit cortices praepa-
vetuftius , melius F. Donatus ab Eremita lib. ratos ovorum duarum unciarum pondere,in-
i. Antidotariicap.io.optimum, ait,effeleo- funditinaqua rofacea Mofchata 10. vel 12.
riino, acfubpallido colore, pingue ,mode- diebus, eos exiccat, terit, & cribrat in tenuif-
rate liquidum , tempore eralfefcens , papy ro fimum pulverem , addit pulveris facchari
impofttum£&: confricatum folubile fine cor- fini unciamunam, tuncMortarium seneum
pore , quo diftinguitur ab adulterato. Idem prunis ardentibus intropofitis calefacit r
Frater Euangelifta Quadramiuslib.de The- quantum tactuferre manus poflint , inde ab-
riaca c.i i.fcripfit: Mafculi Zibethum albido fterfo mortario imponit pulverem corticum,
eftcolore, faemella^veroleonino, poftheb- levigat piftillo,& addit Zibethi Karadtos iiij
domadam ab Animali extraclium , tempore paulatim mifcendoinunclrapiftilli fummita-
procedente obfcurum apparet , cum tameii te, fic levigat fpatio unius hora^, poftea in vi-
& ipfum initioalbum fpecletur,fed citiilime treo vafe bene claufo fervat-quo pulvere
fulvefcat,praeftans fic evadat. fceminei Zibe- afpergemus dealbatalinteamina , flibuculas,
thi uncia valet quantum M
afculi unciat qua- &aliasveftes.
tuor, ita admifta uncia una fcemiiiim,fex ma- Sapo odoratus fit ab iifdem au£toribuSjac- sap©.
fculini unciis ambo perficiuntur,cum mafcu - cipiendofaponem communem optimum.fe-

linum folum abfque fceminino parum valeat, cantfubtiliter, 8c exiccant ad folem velin ,
Adulteria. Adulteratur variis modis , admifto Buty- umbraper 10. dies , tundunt, & cribrantin
ro, vel pulpa paffularum majorum, feu Zibi- \
pulverem tenuem tunc addunt Zibethi
,
bi , Sc aliis rebus. Frater Evangelifta Qua- pulverem, &

aqua rofaceauniuntin folidam
dramiusl. de Theriaca cap. n. Zibethum formam.
adulteratur Adipe rancido , velButyro vel , Fiunt etiam ex Zibetho olea, unguenta, & odora-
hujusmodi parum impofitum

mcm "
cafeo. fed fi fufFumigia quae defcribere fuperfedebo.

,
fuerit cochleari argenteo fuperprunas,adul- Quoad vires medicasj F. Gregorius de viresPel"

teratum reddet fuaz miftionis odorem , vel Bolivar apud Fabrum, Peltis , inquit , ventris
cafei,vel adipis,vel butyri rancidi,legitimum ipfius eft Jalubernma in omnibus frtgidis ajfe-
Les itimum verofuaviffimumodorem. Sed legitimum- clibus. Fentricutumpracipue roboratjfifruftu-
ne , an adtilteratum fit , ex F. Gregorio fcri- lum ex hac eidem imponatur rjr quotidie gefle- ,
bitFaber, cognofci, quiainfufum invas in tur. Tîgri ilti Guined , BrafiUenfes barbari &
quoaqua bullit,ftatim,quod heterogeneum, hujus quoque ammalis camibus yefcuntur , ut-
& Algaliaâdmixtumfuitjfundum petit, £i- cumquefit pejfimi odoris, digefiionis durijfi- &
betlium autem fincerum aquse fuperflcieiin- md , quam ad venerem tdmenpraftare maximu
natat. Nos dicemus admixtum cum Butyro, ftwmhim afftrmant,.SedHy ena? pellis ad mor-
vel alia re pingui, non poff : feparari didto fum canis facit ex Scribonio Largo cap. 1 7
modo fed percepimus etiam aliquando in Pervenit ad me opinio ,inquit,<?JJe in mfulaCre*
:
ipfoodorem Butyrirancidi; butyrumenim ta barbarum quendam naufragio appulfum, ma~

veterafcens corrumpitur, & odorerancido jorem natupublice merccdem accipicntem.Jguin
162 HISTORIA NATUR.ALIS
etiam quum liquorem ti?nent 3 dr latratus edunt qnalitatem 5 at Mofchus ex A vicenna eft ca-
Jpafmoque vexantur.remedium brachiojinijlro & ficcusin fecundo gradu. Quod fi
lidus 3
alligato efficere , ut ejrpotionem accipiant , ejr Animalisfudoreft, quumfit Animaljscali-
liberenturyitio. Hoc ego cum.qudreremab bo- diifimi, §c tempore calidullmo abundans>
Jpitemeo legato inde miffo, nomine Zopyro, Gor- immo in animali ira & motu calefa&o, ; di-
dienfe medico,quodeJJetpro magno munere, ac- cendum videtur Zibethum eile fubftantiam zibeth ca-
cepi. dixit autem Hy<en£ corii particulam ejfe biliofam 3 calidam 3 & ficcam ,facultate dige- lidum » 1Ic
"
pamto inligatam: quodeo ad,hucnonfum exper- rente prspditam. fed quia fapor a nemine,
tus , quamyis protmus magna cura Hyxnam quod fciam 3 eft deguftatus ideo ex hoc ni- ,
invenerim , ejrpelle?nparata?n habeam : quia hil colligere poiTumus certi. Galen. 10. de
. nonincidJtexô quisquam, opto quidem ne & . fimp. med. fac. agens de fudore illi mifceri ,
incidat :fed quia idnon ejiin nofirapotefiate 3Ji interdum dixit nonnihilbilis , ita ut aliquan-
tafitmciderit remedium habere oportet ad
, do falfus, aliquando dmarus appareat fiidor,
tanta reiexperimentum, &Marceilus Empi- unde quum Civetta fudans , 6c bilefcens co-
ricus cap. 3 6. Vituli marini, aut quod melius piofiorem reddat Zibethum , huic fudori
ejlyHydnapellefacla calcea??ientajiquis inquo- nonnihil mifceri bilis opinabimur quare :
tidiano uju habuerit , efftcaciterpodagra morbo fuccus eritfacultate cahdus, ficcus,& for- &
carebitSicetimiJElms ferm.2 .cap.i 62.Hy*- tafTeamarus, &acris. Et quum fudantium
na pellcm quidam domirepofita?n adfervant, fordes facultatem habereexpertus fueritGa-
ejr uju expete?ite ipfam a rabiofo cane commor- lenus digerentem , ita ut in phlegmone ube-
fis circumdant. Nam proprietate quadam pro- rum fuerint erficax remedium prarterea ad j
hibet3 necommorfus w aqu£ timorem delabatur Bubonem iisdem ufus, celeriter di sparuiffe
fedetiamillapfis auxiliatur. fupra fidem au- tumorem , confpexerit. Hinc Avicenna Zi-
tem eft, quod refert Nonius cap. 259. de bethum, feu Algaliam duraapoftemataleni-
fulminib. fcribensâ fulminibus di£tas pelles Sedpartium genitalium videturCafrorDu-
refcripfit.
homines tueri , &
prafervare his verbis , proprium, iisdemque dicatum pharmacum, rantes *
Phoc&pellis , ejrHy*n<$ Jûorum animantium

:
de quo Caftor Durantes ita cecmit
felles etiam imperatorum Nayes ctrcumfe- Zibethi Veneris crefcuntjolatia odore,
Avicenna.
runt.
Zibethi autem liquprem equidem afllr-
Adjuvat hoc uterum ne prafocetur , &
marem Avicenna: fuuTe cognitum & de eo ,
Efi adeo yulvagratum utprockyes ad iilud
,
egiffelib. 2.C.3 2 6.nomine Galiae. & Algaliae. £>uarnvis admotum irrepat.

quo loco non poteft intelligere Galliam Ruellius vcro3ficavernuU inquit umbi- , ,
Mofchatam s quialoquitur de niedicamen- lici admoveatur 3 tradunt converfum alteru- m

tis fimpiicibus , non autem de compofitis. tram partem uterum in fuam refiiire fedem
Alia vero res eft Algalia , & Sedervam Se- autjifurfum yerfus impulfm opprimat fubdU ,
rapionis , quac fuccus herbce frigidus , & to eo devocari , tam amans hujus odoramenti
aftringens eftutAcacia, quod etiam ani-
3 vulva, ut adid.undecunque admotum irrepat.
madvertit Lufitanus in Diofcoridem. Porto idem tradit Matthiolus , Renodeus , Ama-
Simon Zebeth efie Avicennx Ga
lanueniis tus,qui etiam peflbs adaptat. Hoc etiam u-
liamcenfuit, &animahsArabici fudonm.
Adde quod vires ab Avicenna Algalia? tri-
tuntur ad uteri ftrangulationemL.Marcatus, ^ "J a"
M.Pafcalius, G.Bruelius, Schenckius, Hol- tus!^"
butae nulli alteri rei , quam noft ro^Zibetho lerius, Altimarus, &
Capivaccitis. Ad uteri
conveniunt- fcribit namque Avicenna: Galta pravocationem malignam commendat Jo.
lenitapofiemata dura. Diffolvitur in OleoBen, Colle. eodem eriam utuntur Rafis , & Vale-
aut Keiri, ejr defiillatur in aurem dolorofam,& fcus Algaliam vccantes. Rod. a Caftro lib.
cjus odorame?itum confert epileptico 9 ejr yhi- 2. de Morb. Mul. cap. 1. ad ilrangulatus
fcateos , ejr fedat fodam fngidam, ejr quando uteri , inungit os vulvse oleo aliquo odora-
datur de eo in vino,inebriat.Odor GalU confor- to admifto uno
, vel altero grano Zibe-
,
tat cor. Algalia confert doloribus matricis fri- thi; utituretiamejusdemfunituad uterum.
gidisfuppofita, ejr apofie?natibus ejus duris , ejr Sc lib. 3. cap, 1. ad fterilitatem , ex Zibe-
phleg?naticis, & prorocat menfirua , ej- facit tho fuffitus facit utero. item cap, 2. facit
matricem defcendcre pr^focatam ejr inclina- , lininientum , & cap. 4. os uteri Zibetho in-
tam 3 ejr muudificat eam e§- praparat ipfam , •
ungit. Harc autem vis experientia confir-
ad impragnationem. quse omnia Zibethum mata, fignatura videtureiTeindicatai quum
peroptime pra:ftat ; non' differt Galia, enimgignaturin animalibus particula qucs ,
ab Algalia, quia al eftarticulus apud Ara- uteri feu vulvae quandam formam habet,
3
bes. videtur per id natura nobis indicare voluiile,

Temper^-
mentum.
Matthiolus calidas , & humidce facultatis hujufcemodi fuccum ibi genitum habere
contra Cardanus animalium
cffe cenfuit. maximam proprietatem cum animalium
odorata excrementa valde ficca pronuncia- vulvis.
vit.Renodeus, & Amatus Lufitanus odo- Etquia Zibethum abundans infolliculis Adcoirjm.
remZibethi Mofcho affinem dicunt , CicSc Animalis , irritat ipfum ad fui excretionem,
vide-
D E HUN A O D O R I F. 1*3
videtur per id natura nobis fignificaffe ipfius trahuntur, Sc provocantur.ctmmM.cvcur. de
vimadcoitumincitandum proinde inquit , , morb.mul. lib. 4. cap. 10. Farseus de hom.
Matthiolus nec mirum efi fieo vtri pent ctr-
, , gen. cap.48. Vidiusde cur. membr.lib. 11.
cumlito magnum mulieribm in coitu afferunt fo- c. 2 1 . Capivacc. Hyftericis inungitpuden-
latium. Sic Amatus Venerem incitarifcripfit da Zibetho, velMaritipenem.
pudendis illitis. At Caefalpinus lib. 8. de mor. De Catti Zhcthici felle,pinguedine,^c oleo
cap.9- ad conceptum Ut autem avtdim (m- : ex ipfo inco£to nihilapud recentiores legi-
,
quit) uterus, femen fufctpiat, ajunt Zibethum musj fedapud antiquos nonnulla extant de
glandi ilhtum in coitu voluptatcm mulieri ad- Hyama ipforum, ut ex Gal.2 de comp.med. .
auqere,undealacritufcmen admittit. Gattina- loc. cap.7. Afclepiadesin Collyrio quodam

ad praefocationem Matricis va-
ria fcripfk , liquido Bafilis habet fellis Hyana. in alio An-
Zebeth , quod applicaturin-
lere Zibeth, vel tonii Mufae, & alio Philoxeni. Sed Êlianus
un&o digitoobftetrici , & in vulvam immif- de Hift. Anim. lib. 6. c. 4*6. Ibis felle, inquit,
M appeti- fo & fubdit
3
De quofimel ufius fui tn muliere
: Hyarnseinterimitur Sc 1. de comp.med. loc.
e" e"
ri™ Quadam pafiente prafocationem , cut caufavit cap. Galenus ad Alopeciam Hyana adtpem
1.
ta?itum appetitum coeundi , quod quaficontinue laudat, quia tenuiumpartium fubftantiam

volebat ?narito fuo copulari ; dctnde rogavit me habet, quar prompte in cutis profundum pe^
Jtbi vcllem talem appetitum removere , dixi netrare queat atque ad radices ufque capil-
,
quod exfe remoyebttur pofi aliquot dies. Et no- lorum pertingat.denique Êtius ferm. 2 .cap.
ta 3 quodfivir, quando vult uti cummultere,po- 1 64. idemfiacit , & Hy<ena tota oleo yelut yul-
nat tn fummkate vtrga de dic~ioZtbeth ejfifiu- ,
pes Olei vulpini multas dotes enume-
cocJa.
btto utatur,caufabit in ea maximam dcleciatio- rat, quae Hyazna: oleo etiam convenient. de-
nem. utuntur etiam eo ad delectationem mu- mumcap. 13)4. Hyxna vtva inquit, inoleo
lieriprxftandamCapivacceus Fumanellus , cocta, velutde Vulpedidumeft oleum di- ,
de comp. med. cap. f 4. & alii. fcuflorium efflcit, arthricicis utiliffimum.

Ad varios
împotentiam coeundi, Rod. a Fonfe-
CA P UT XI.
ca confult. 1 o Zibetho oleo de Ben diffolu-
.
to inungit penem., & teftes. Fallopius, & De ofiibus Civetta.

Bellocatus apud Trincau.lib. 4.conf.7 8. Ca-
pivacc. ad Epilepfiarn cujusdam fceniina:. Eftat ultimoloco proponendum de A*
Salomon Albertus apud Jo. Philipp.Brende- nimalis ejusdem Scheleto a me parato,
lium conf. 1 ^.cerotaria exTacamahaca,cum quodapprime naturam inve-
utile erit iftius
Zibetho in eorundem meditullio fubligare ffigantibus inhocenimcognofceturoflium
-,
fecit oififacro. unum in confiniohujus, & difpofitio undelicebit conferre cum Sche-
:
lumborum, &unum e regione fub umbilico. leto Canis Vulpis Lupi Felis & aliorum
, , 3 ,
eadem Cerata etiam applicat Hyftericse, animalium, ut percipiatur fimilitudo, dif- &
conf. «j^.fedconf. 98. infuffocationeuteri, fimilitudo cum dictis animalibus.
Oleum liliorum alborumcum Zibetho, & Quum in omnibus animalibus non idem
Mofcho fubdit mulieri in goffypio. Prseter- fitvertebrarum fpince numerus in noftra :
ea Felix Platerus apud eundem conf. 102. Hyama odorata^s^. numerantur. atSui, &
ad juvandam conceptionem jubet inungi pe- Erinaceo4.tantumfunt,Equo S.Camelo 15.
£Hnis regionem noctu cubitum iturae ex quo- collum enim conftat fex vertebris j ut in Ca-
dam linimento , cui Zibethi fcrupulum fe- nibus. hinc thorax affumit fibi duodecim,
mis mifcet,& fubdit hujus magna eft uti- : more folito adfunt in dorfo feptem alia? ut
, ,
litas affeftibus uterinis , ut fmt , qui cre- Canij&c.atErinaceo S.Cuniculo lo.demum

dant. , hoc folum fterilitatem uteri corri- Cauda conftat viginti quatuor officulis. In
gere poiTe. &: Daniel Mylius lib. 1. Antid. Cane numeravi 1 5 .tantum. In Maxillis, den-
Medicochym. in fin. Zibcth , inquit , Co- tes inciforii funt fex urtinque , admodum
Itcafiercora expellit. Sed Hollerius ad coli- parvi , ut in Catopardo, Canibus j hispro- &
cam ab humore frigido. ^l Ctyett* gr. iiij. xime accedunt canini dentes magnitudine, &
aut vj. dtffolve oleo rutacco, inungatur yenter : forma,ut in canibus. molares autem utrinque
Greg. Horftiuslib.^.obferv. 12. colicolini- funt fex quorum primus prope caninos cse-
,
mentum ex Theriaca cum pauxillo Zibethi teris minor fpedatur , ut penultimus ex his3 ,
ad inunclrionem umbilici Solenander fed. : major omnibus eft.

3 conf. 2 8 in colica pituitofa, Zibethum , in-
. . Effigies potius Cani,& hujusgeneris fimi-
quk,utiltter umbilico tnfricatur,& inungitur libus, quamalteri generi aflimilarivideba-
vis entm ipfirn penetrans calorifica promptefe tur } & hsec breviter di£ta fufficiant de Ana-
inintemainfinuat , & quicquid nebulofum efi, tome. Excufet autem nos ledor , fi nihil ob-
difcutit, ac dtjfolvit, quodhumtdum eft ficcat, fervavimus interiora fecando 5 quia talis erat
Cr mediocriter ita ufurpatum calefacit. quod vifcerum putridorum fcetor, ut naufea exci-
repetitexifto Camerar. deMirabil. cent. 4. tata in meis difcipulis prazfentibus nempe in
num. 46. Erot. de pafl mul. c. 4. adfuffoca- Do6tore Dominico PanaroIo,fecante, 8r aliis
tionem,fuper omniaefimuncliofdcla exZibe- adftantibus, celerrimam fectionem vix per-
tho intus , & extra vulvam, quia menfirua at- mitteret.
I N
INDEX GAPITVM
HISTORII
T> E
HI^NA ODORIFERA.
CAP. VI.
De Vafculo Zibethico.
rtellatur.
CAP. VII
CAP. II. De Cafioreo.
An Chettafit Paradalis Antiquorum ? CAP. VIII.

CAP. III. ggidfit Zibeth ?
Anfit Antiquorum Hyana ? CAP. IX.
CAP. IV. De colleciione ejr eleBione Zibeth
Sub quo ammalium genere fit reponenda Ci<- CAP. X.
vetta ? &
De ufu facultatibw Zibethi.
CAP. V. CAP.XL &uk.
UbiHytn&nafcantur f iDeeftbmCiyett*.*
AMSTELOD AM I,
Ajmd Ioanne m: Iacobi Fil. S CHIPPER. MDC LTII.
ILLUSTRISSIMIS ET CELSISSIMIS
PRINCIPIBUS ET DOMINIS,
DOMINO
GEORGI D O MINO
LUDOVICO DOMINO
9
(
f
Fra-s
TRI
BUS
CHRISTIANO,
D. G. DUCIBUS SILESIA
Lignicenfibus ,Bregenfibus, Goldber-
genfibus , &c. &c. &c.
T>OMINIS ET PHINCIPIBUS SUIS

GratiofJJimk
HaticHISTORIiE NATURALIS de INSECTIS

partem, fideliflimi obfequii monumenturn> offert, utquc
fibi & fuis fubditis clementiffime favere digncntur , demifse
orat,lUuftriffCelfitud,
Fideliffimus Cliem
JOAN. JONSTONUS
Med. D„
*z
F
Ad Libros
E INSECTIS.
I
i
|
jNomen.
"?
NSECTORUM nomine anirnalia illa
exanguia intelligimus j qux incifuras parte fui vel fupina, vel et-
iam prona, vel etiam utraque habenc , & corpore intus forifque
duro coriftant. Ariftoteles Hmyua, vocat , ab incifuris , quae nunc Pli»> ** v.
x x c l
" * '
cervicum loco , nunc peftorum x atque alvi procinttu ieparant '
membr&tenui fiftift a cohaerentia* Albertus annuloja dixit, qu&d

corporajquibusdam quafi annulis diftincT:a gerantL*. Imperfe&a,
ad fanguineaffi comparaveris dici poflunt nee enim tanto par-
:
tiumapparatuftipantur: fiin feconfiderentur, quianulla re ad

Parces. naturam fuam pertinente deftituuntur, perfecriflimajure dixeris. Partes fi attendamus, Ar h.a. ifi.
Antennas quaedam m captte gerunt, quse in Lucanocornuapotiusvelforcipespropter''*^

pim.n.N. duritiem vocantur: nullas alia habent. Oculi in omnibiis patent, ilnque duri, utquafi
tx.c. 27.37.
permembranamvitrimodotranslucidamccrnant j mobilesiictem , ut> cum obduritiejn
hebetius videant, clarius , fplendpre recepte» videant. Necgena ip il 4 nec falpebrg.
•
& &
Lmgua quibufdam mollis infirma , dura valida omnibus , quibus non in alvo aculeus
Anfiot. de eft. \Dentibus carent , qux cibo utuntur humido de quibus ut
•, & aliis cibo accommo-
fart. ub. 4. &2&\s ita Ariftoteles: Partes qv£ cibum admimftrant , nonpari ratione data omnibus',
fedplurimtmi differunt. ûibusdam in ore eft , quod aculeus afpeUatur , quafi compofitums
&
ac una lingu£ laUorum obtinens poteftatem. Quibus autem aculeus nonparte pnore ha-
Arfiot. de
betur, its mtra dentes tale fenforium contineiur. Ventrem, nonnulla habere advertit i-j^^-^-f*
4 c 7
' " " '
giner.
ner.i. 4. dem, a quo reliquum inteftinum vel fimplex vel replicatum proficifcitur. Vifcus nullurn
eft, nullumetiampingue: necoffa, necfpina: naturamintercarnem&nervummediaoi
obtinent. Cuteomrtiacircumdantur, fed admodum tenui. Breviftime hsec Plinius. fn-
T H
1 i"'c
'
^'fiâ ut intelhgipoteft , non videntur nervos habere , nec offa , necjpinas } nec cartilaginem^
nec pinguia, nec carnes ,nec crnftam quidem fragilem, ut qutfdammarma, & qute jurs
dicatur cutvs :Jed media cujufdam inter omniahac natura, corpus arenh(fimite , nervo
moUius, in quibujdampartibusficcius verius quam durius. Pennas quaedam habere, qua>
dam non, in textu dicemus , de varietate in differentiis. E%veov dicitur crufta quae pen-
nis fupervenit) eafque vagin$ inftar condit. Caudam folus fcorpio, fi .Ariftotelem le-
quimur, habet. Seneffam exuere fuetum illis quorum pennae vagina contmentur. ^Pedes
quibus funt in obliquum moventur quorundam extremi longiof es foris curvantur. Qux
:
vero faliunt, vel crura pofteriora habent longiora, vel gubernaculis quibufdam faltui ac-
Ariftot. de
commodatis fulciuntur retro curvatis. Caufamapud Ariftoteleminvenies. Pedes,in- Ar,a u A.
.
"
quit, prwes longiores nonnulla ex illis habent , ut quoniam propter oculorum duritiem non 1 8 cj.
'
exquifite cernunt, cruribus illis longioribus incidentem moieftiam abftergant& arcemt.i™l*'JJ'

De numero fciendum , plures habere quae pro corporis fui longitudine plurimumfrigenty
pauciores , quse volucres. Pennarum adjumento pedum>inopia compenfatur. Partim Generatio.
fponte partim per eoitum generantur. Culices & vermiculos nec coire, nec ex animali-
^/,f '
busnafci, Ariftoteles habet. Ut masin coitu fceminas inferat, vifum paucis, nec adedr. 16.
exploratum habetur :mirumque genitaleoblongumfcemiriisjquogenitalemauramama-
fculo hauriant. De illis quse vermem generant ita Ariftoteles Generant
: & vermem mfe-
£fa, qu£vimobtinentgenerandi 9 &qu£nonper coitum^ fedjponte natura oriuntur, ex
tah Ongine confiftunt. Nam & Erucasgenus efie vermis cenfendum eft> &fcetum araneo-
rum, quanquam profiter figma orbiculatamfpeciem , ftmilia ovo, tum eorum nonmlla a- &
lia comfluraprimordia effe videantur. Verum nonfigura, nec
moUitie aut duritie ovum de-
finiendum ejl. Sunt enim conceptus nonnuUorum duh, auamvis ovo diverfi,fed quod totum
mutetur, nec exfarte animal gignatur, id vermis eft. Omne autem hoc vermiculigenusûbi
jii<e magnitudinufinem receperit, quafiovum efficjtur.
hdurefcit enim putamen eorum, &
tantifper immota redduntur. Quod in vermkulis apum &
vejftarum atque etiam in erucis
apertum eft. Cujus rei caufa esJ, quod Natura pro fui imperfeBione quafimaturans ante-
quam tempeftivumfit ovum pariat , tanquam hic vermis ad incrementum ovi wollis adhu&
pergat. Hoc eodem modo in c£teris evenit omnibus qu£ non coitu generantur, vel in lanis ,
velaliis hujufmodi, atque etiam in aquU. Omnia enim foft vermvs naturam motu ceffant ,
&putamine obarefcunt. CMox rupto putamine exit veluti ex ovo animal, tertia perfecfum
reneratione, idquepennatum quodpure multi mirentur. Eruca enim quamprimum capiant
f
cibum i moxnoncapiwit,fedmotttceJ?ant ) qu<eperidtemfusAi\rdix d nonnullis vocantur.

Vefparum
Vejparum etiam DermkuUs*
Hi &
P A
Afum, idem accidit. Poft deinde, qu<e Nyffiphat appeUan*
T I Q
tur , froveniunt , qua nihil hujusmodi habeant. Ovorum enim natura, adeptajuumfinem 9
non mfuper accrejat,jed anfe augetur &
alitur, donec dijtinguatur, &fiat ovumperjetfum,
Vermium autem aliihoc intraje habent unde excrementum ifjis nutriendis accedatût
,
vermes apum &

vefparum ahi deforis capiunt, ut Eruca & caterorum nonnulli vermium^
:
Diu coitus durat, tardo digrefFufejunguntur brevique maxima fui partepariunt. Emit- :
Arijt. fl.Atantne femen incertum eft. Quot diebus generatio abfolvatur, apud Ariftotelem ha-
/,
s -
c.bemus. Maximx partis ternis feptenariis aut quaternis ut in oviparis defcribitur. Septem
10.
&
ab initu concretionem confummationem o vi fibi vendicant reliquis tribus feptenis : m
&
cubant excludunt, ea fcilicet qua: fuo procreant fcetu, qualis eft araneits. Quoad motum MotuSs
nota, repere, ambulare, volare, &c, Omnia pluribus motuum quam fanguinea genenbus
moveri, utpote quse in frufta divifa, mutilatis corponbus fatis diu vivere poillint. Spirent spimtio,
necne non convenit inter authores. Negat Anftofeles, &perfrigerariduntaxatvoluit. ,a
Jr ot , ^
jenn. h.n. AtPlinius. Nonvideo cur non
magis poj/mtnontrahere Mimam taiia vivere quamfpp-jem. er^ &
rarefine vifcenbm : quodetiam in marmis, (" addit) docuimus, quamvis arcente Jpintum
denjitate &
altitudine humorvs. Pulmone carere, nec refrigerio cum iint frigida mdigere,
certum. Quorfum itaque refpiratio ? Murmur quod Apes Mufcae edunt, interioris fpi- &
ritusagitatu accidit. Qujecanere videntur, membranafeptotransverfofubdita,adquara
fpiritusinclufusatteritur, obftrepunt. Exanimantur fubaquis multa in cinenbus revi^ ,
vifcunt, non quod infpirare non poterant , fed quod interior iUe fpiritus ab humore fufFo-
catus fuerit, quo per calorem difcuffo, fibi reftituitur. Odoratus quifquis in illis, nativo odoi?atu«<
fpiritu ipforum corporis perficitur. Nec enim fenforio carere , fi fenfus adeft, dicendum
Sonus. eft. Vocem ederequisdixerit? fonum ex interiorispelliculaâttritu. Locuftsefuisfeat-
terentes gubernaculisfonant. Diverfus tamen is. Murmuredunt apes cum attritu ftri- :
dorem Cicadx. Et quia hoc genus intus fonum habere vifitur, hinc Enceladum infecti ge»
nus appellari Grammatici adftruunt. Univerfim Bombyciaa. bombo diceres» Tenacio-
V«» rem prae fanguineis fortita vitam non eft quod dubites, ea inprimis quibus longum corpus
eftj &
pedes multi, utin Centipeda videre eft. Singulare iilud quod in agro Liguriae Au-
jKgitfl.i. de guftinus obfervavit. Secl-i per medium vermis partes a vulnere tanta celeritate in con-
fuant. ani.
trar i a difceflere, ac fi duo diverfa animalia fuiffent. Caufam ad mul tiplicem principii eo- Arift. n. a%
*'
lliftet. de
rum P artem referre videtur Ariftoteles. Subito intereunt , vel folius olei afperfu ene- 1 4> 7 & '* '
part.M.4. cantur, quod vifcofitate hujus anguftiftimis pernaturam meatibus occlufis, ipiritus in-
c - f-
tercipiatur.
DifFerentix funt innumerse prarcipua: a loco in quo nafcuntur : degunt , quantitale^ &
qualitate^partibus^ vic~?u,generatione, coitu ^cgrejfu, fumnntur. Locis variis gaudent. In
Arift. h. a. Igne oberrat py raufta ut Plinius vocat nive vermes hirti m
rubidi: in aquis marinis fco-
: &
h $.C JO. &
lopendra, pulex alia in dulcihus hirudines, fcarabseorum quoddam genus corpore lato^
:
compreftbque, quod & in fundo reptat. In terra oriuntur vermes, lumbrici, iuli, &c. Sx~
peetiamintrafoililiainvenias. Tlanttf inprimis diverfi generis mfecla ferunt. Inarbo*
rum caudicibus reperies Coifos & Teredines in ficu Ceraften 5 j in olea plantata ubi effof-
faquercus,RanamvelRaucamvermemj in fbrbo, vermiculos rufFos, pilofos , invitibus
Buty ros, ut Tullius vocat -, & Ipes,qui verno tempore, Auftro fpirante orti, oculos vitium
erodunt 5 & In volvulum ,
qui in pampini foliis intortis fe implicat : nihil cte Volucella di-
cam, quse in vino nafcitur. Cupreffum& efculuminfeftantGalbse,aquibus Sulpitiorum
genticognomen Evonymum quoddam erucarum genus, quod fpondibus abfumtis erno-
:
ritur veficulam ulmi pfenit coccum, beftiola Conopi fimilis qua! fru£tu maturefcente
: :
,
erumpit "gramen, Crotones dipfaci fru&um, vermis, qui portatus quartanam folvere di~
: :
citur folani folia vermis viridi

: &
croceo colore diftinftus , cornu in fronte gerens , digiti
longitudine porrum Praftbcurides braillcam Crambides Afphodelum vermes in vo-
: : :
lucres beftiolas flofculorum fpecie degenerantes malvam cimices agreftes rutam perni- : :
ciofi vermiculi. In frugibus quoque peculiaria oriuntur infecla. In tritico namque oc-
curruntCurculiones: lnfarrevermiculusteredinifimilis, quo cavo dentium cera inclu-
fo,vitiaticadere dicuntur in faba, Mida: inlente: aliis alii. Nec exfortiainfedborum &
&
animaha. Lendes pecudiculi caput humanum infeftant: in manibus fub cute pediceUus
vulgo diclrus oritur. Dracunculi îgy pti Indix incolas, cruribus &
brachiorum muf~ m &
culis infeftant. In ovibus funtRicini: in bubus canibus Cynomise: fub lingua littse. Mui- &
lumpifcem affligit fcolichia : Cyprinum, primonativitatisannovermiculusquidamni»
gercircabranchias. In percis fluviatilibus duodecem ceu uniones ervi magnitudine ge-
nerantur, carnofijCandidi, quibus fingulis vermis gracilis, oblongus, teres ineft. Gobius &
pifcis vermibus quos in ventre geftat vitiatur. Leucifcus lumbricis candidis, latis , qui fe
inteftinis & vifceribus circumvolvunt. Nonnullis aliis minuta quardamanimalculaqua^
partum expellunt innafcuntur. Carnes fale inveterafae blattas gignunt. Taceo ipfa infe-
cTra> ex quibus generantur alia. In Apura fane alveis Clerus, qui aliis Py rany as, in v enitur.
Obnoxia denique huic malo & artificialfa. Teredines inprimis veftibus nafci Plinius af-
A 3 firmat-
F K M F A T I O.
firmat. Tineae in lanificio producuntur in libris blattse ubi & beftiolam fcorpioni fimi-
: :
Jem, chclas brachiave forcipibus bifulcis dentata habentem , invenies. Inter gualitates
fliaxime Coior occurrit. Alia cnim fimplici duntaxat tinguntur alia vario , utin papilio-
:
&
num Erucarum inprimis generi|>us. Quantitatem figuram fi attendas, funt parva,
&
magna, rotunda, ovata, angulofa, hirta, glabra, &c. A Partibus plurima? fumuntur, alis
inprimis, pedibus, lingua, dentibus , & aculeis. Alata funt quxdam, «Vti^ nonnulla ali- :
qua mutata forma alata fiunt, ut Erucarum gcnus , quod poftea in alatos Papiliones tran-
iit. Ex illis funt alia Celeoptera, quac alas velut in vagina recondunt,
vaginifennia PliniuS
dixit,utScarabad, Cantharides, &c. aliafempereonfpicuas&apertasgerunt ut Mufcse,
A pcs. Philofopho crufta illa dicitur , qux pennis fupervenit. Snnt & aliabipen-
e'Xvt£ ov
f Ti. f.2.$!'
nia > a * ia qyadripcnnia. De quibus ita eleganter Plinius: Infetforum quadam binasgerunt
pennas, ut Mufca : quadam quaternas, ut Apes. Membranis &
Cicada volant, quaternas
habent, qu<e aculeis in alvo armantur. Nullum cui telum in ore pluribus quam binis advo-
lat pennis. lUis enim ultionis caufa datum
eft , his aviditatis. NuUis eorumpenna revivi-
fcunt avulfie NuUum cui aculeus in alvo bifenne eft. §tuibufdam pennarum tuteU crufta
Jupervenit, ut Scarabeis, quorum tenuior fragiliorque penna. His negatus aculeus etiam*
Inveniasinterea&oAoVrc^ totipenniafeutotala, qua* alas habent non fciflasut Apes &
Vefpae. Papiliones farinaceas habent. Tedum ratione ApodesfuntLumbrici Multipe-
;
desCentipedae&Millepedae. Haud pauciores fex plurima habent. Lingua aliismollis
&
infirmaque aliis dura valida, ut Tabanis, Afylis, &c. Omnibufq^ data quibus aculeus
:
in alvo non eft. ^Dentes haud pauca habent: Non habent illa quae humido cibo vefcun-
tur. Aculeus quibufdamin ore eft, linguse ac labiorum poteftatem obtinens : quibufdam
in alvo eft . N os Omnia in Terreftria & Aquatica diftinximus, utraque in Pedata & Apo-
da , prout qux de Infeclis in gencre dicere volui. U-
in Hiftoria videre eft. Et haec funt
fum fub fingulis fpeciebus profequemur. Hiftoriam Animalium , plantarum cxcipiet hi-
floria , cum figuris aeneis, cujus guftum ante quinqûenniumdedcram. Tu Benevole Le-
fior, fave, &: felicem fuccefliim, cum profpera valetudine nobis apprecare, ut hoc opuf-&
culum, bono literarias j uventutis cceptum , abfolvere poftimus. Dabam Lefznse ex Mu-
fxo lojunii, Anno M DC LII.
AD MO NI T IO ad^Bibliopegum , quo quasvis

Tabula loco fuo fit inferenda.
Tabula I. pagina z
II. 14
III. 26
IV. a°
V. 37
VI. 38
VII. 3*
VIII. 49
IX. 5*
X. 58
XI. 6}
XII. 6?
XIII> 67
XIV. 71
XV. 74
XVI. 8?
xvir. 89
XVIII. 98
XIX. iq6
XX. J09
XXI. lio
XXII. 114
XXIIL 117
XXIV. i|o
XXV. *30
XXVI. 144
XXVII. 144
TT
XXVlflc ia6
%eferenda ad paglnatn 6*4. jtri. tit
Iripfima tabiila orftnium maximaeft., ridi , nec n on toto capite condnuato tf*
qua: prima depingitur alis claufis&rur- ticulo, qui in dorfum deorfum excur-
fusapcrtis,acapiteadextremum alvi uf» rens triangalari cufpide,fquamaceis mar-
que commenfurata longitudine fex di* ginibus cuculli cujufpiam fpeciem pra>
gitos explet, extentis vero pedibus di- bet , medio acclivi , in acumen furgen- &
gitos decem. Reperitur in noftris col- te fiipercilio i fronte ad alarum princi-
libus rtonnunquam inter herbas in locis pium quodipfumintegit, difleptus,in
,
fere incultis. Capta acriter mordet, do- cujus lateribus utrinque lacuna? qusedam,
lorem inferens haud exiguum. Ova mi- feu fcrobiculi inlongum excavati hine
hi peperit inrtumera , qu£ omnia ani- ab ipfo medio gibberaz , illinc exiguo tu*
mari non puto ; nam fi ita eflet, inex- berciilo conftitutae uti inter montes val-
tinguibilis feriiper earum effet nume- les medise jacere folent, colore nigro
rus, omnemque quotannis fegetemab- diftinclra? fpetlrantur. Ocelli, utcancri*
fumerent.Volatmagis, quam falit, quam- immobiles , nigri , miniirie fphaerici, fed
obrem pedes natura dedit anteriores longiores , quam latiores. Inter hos me^
nefcio ad quem ufum nifi ad hserendum,
, dios dusenon ita longce , nempe digi^
cuiirtvolat , firmius tenaciufque, craflio- tum tantitmmodo, antennse extant ; re-
res , cum iri ca*teris pofteriores cfaflttie liquum corpus nempe peclus latum ac
,
prascellefe foleartt , ut iis infiftentes fa- compreffum , ac aeqiiabile ,alvus novenis

cilius fahtura* a terra eleventttr. Toto coagmentata iricifuris > quse veluti lori*
corpore pedibufque coloreveftiturgra- carum lamellx exterius imbricatirri Cefe
mineo viridi , alvus tamen nonnihilper excipiunt. Petilliitemquaterni, nempe
intervalla rubet , potiflimuni in fuperio- aritici* &medii
coloris cinerei; poftici
ri parte. DirTcrt ab aliis non fola magni- vero longiflimi, quibustanquamremi-
tudine & ventris crafiitie ( craffus eft gibus nixa fcCe vibrans proculfalit, ver-
autem poliicem ) fed &partium qu&run- iicolores funt > Femen enim nigris ma-
dam fitu & figura. Capite Perlam vulgo culis notarur, femur vero viridi& fub-
nominatam potius quam locuftas, quar e- albido variat. Tibia ac pediculi inftar
quinum quodammodo caput habertt,ex- ferrae dentati , dilutc punicea funt. Ala£
Dorfum gibbofum eft e priorum
primit. , media fui parte ultra extremam alvum
pedum regione longius quamaliis pe- , : in longu m protenduntur quatern£. Ha-
des anteriores , quos diximus pofteriori- rum binse fuperiores fufco & balio ma-
bus eflfe crafliores , e principio fere pe- culofx. Inferiores ex fufco argenti fplen-
ftoris ortum fuum habent , in extremo dore micant, acavolatus ofrlcio ceflan-
chelis aftacorum more infijmes fitbfla vis, te infefto,minime ut ill* fimplx funt *
neutiquam ferratis , fed ipfiinter primum fed decuplo rugarum ordine irt fecom-
&: fecundum articulum infigniter ferrati plicatar , quomodo mantilia ext ergendis
funt , ut mirtus horum exemplo Plinium manibus dicata & puerorum illse ex charta
miremur , qui ex Indicis Serras fieri tra* latern^ vi^ duces multiplici plicarumferie
didit. Mediifub alis oriuntur , anterio- fibi mutuo incumbentium componi fb-
ribus breviores , quibus fere contigui lent,quas , cumad volatum explicat, in
poftremi, omnium longiflimi. A\x in- trium digitorum latitudinem difterifus
tus argento refplendent , albo cinereo- eft intueri.
que variantes ,in extremo virides , vi- Secunda tabula duodecimhabetLo-
ndi includuntur tegmine five vagina. cuftarum diverfas fpecies. Prima e ma^
Antennas e fronte exerit exiles , breviuf- jorum genere dorfum habet colore
culas, fubflavas. ochrae nigris minutis pun£tis five guttu-
Ex minimis eft tertio loco pi&a locufta, lis confperfo, Alarum tegmen viridefcit*
dorfoacvagina rubicundis, alvo nigra, & ejufdem coloris magnitudinis no- &
luteisZonis diftincl:a,capiteplane equum tatur. Caput, peclrus&alvus, itempe-
refert. Antennas habet brevifllmas,brevi- des viridi ochroque variant. Alvus in
fiimofquepedesanteriores&medios po- aduncum aculeum ochras coloredefinit, 4
ftremoscontra longiffimos lutefcentes. capit,e Perlis fimiliseft. Anterinas habet

Mediocribus adfcribenda eft quarta, miras longitudinis & tenuitatis, rubieun-
toto corpore flavefcens , tamiis quibuf- das fubrutilas,
damfufcis tranfverfalibus , pedes ac po- Num. 2 . & anterlnis Co*
locufta capite
tifllmum poftremi albonigroquediftin- chleam five Domiportam aemulatur ; ca-
guuntur. Alvus coloris caftaneidiluti, pite , nifioculi id proderent,carere vide-
refperfa multis maculis, exiguis, fufcis. & crafla quo-
retur. Antennac craflae furit ,
Alae vaginse inclufe; ex cseruleo diluto que admodum femora pofteriorum pe-
perpulchre admodum virefcunt. dum. Alashabet corpore protenfiores,
Quinto &f fexto loco pofita ex maximis undique concolor fibi , colof eft cinereo
eft.mediumdigitum corporis craflltiese- flavefcens.
quansj palaxum fere longa, capite vi- Num. ^locufta eft e genefe vulgariumj
anieo*
<inicolor , viridis , praeter antennas , quas & viridi lutefcentibus,alvo miniacea, Zo-
lutefcunt. nis diftin&a atris.
Quarta tricolor Locufta vocari, po- Num. 3 Bruchus viridi & atro varius,
.
teft, vulgo Frate , hoc eft, Monachus al vi extremum habet bifureatum.

nominatur , non ob colorum diverfita- numero datur Bruchus five,
Qijarto
tem, fedquod cucullata eft. Caput, & *Ky$w affiiQv omnium minimu totum, ,
collum eucullatum eft , peftus & femora viridc exceptispediculis, quiflavefcunt.

pofteriorum pedum funt viridia. Tibix Num. f,
Papilionis icon eft , quam fli-
vero eorundum pedum fanguinei plane prsi dedimus inter Papiliones.
coloris , csetera omnia cinerea , antennaj Num. 6. Bruchus eft corpore tenui
exiles furfum ereclras.
, totus viridis.
Quinta ex aculeatarum five caudata- Septimo numero ex vulgatis Locuftis
rum genere , ubique unicolor , viridis j maximis eft aculeo admodum longo,
Num. 6. ex atro cinerea, undique fibi tota viridis,perdprfum vero & alvi Zo-
concolor eft. nas purpurafcit.
Septimaa7T|g^, Bruchus dicipoteft Num.8. ex eodem genere, fedminor
fastum illius maximas , quse primo loco & alis caret , Bruchus adhuc , fupino ven-
in prima tabula fpe&atur, effe putOjNam treflavefcit, pe&ore candicat , csetera
ctiamgibbofaeft, &
priores pedese pe- viridis.
ctoris initio e gibbi feu tuberculi regione Num. <?. Bruchus eft inufitatse planc
producit , &
viridis cft tota. formse alvo ferme rotunda , five fphae-
Num. 8. ea videtur , cujus defcriptio- rica , affuladm compa&a tota ex cinerep
nem fupra dedimus ex Autore de natura fufcefcens.
rerum: namaculeum habet pro cauda, Num. io. Attacus vel Attelabus haud
ut ille loqujtur, &
tota viridis eft, ca- dubio omnium inaximse Locufbe capite,
put equino capiti fimile. Tales Hollan- pediûs & dorfo fubflavis , alarum te-
di, utaudio, Corenmefen vocant, Ta- gminead ferrugineum vergente.
les ego pcoprie legitimas Locuftas efTe Uudecima tota ferruginei coloris ex
putem, hanc cum Cyprio oftenderem, majoribuseft r
Bruchum vocabat, quocf non probo. Num. 12. Bruchus alius tofus viridis.
Num.5?. ex Atteluborum genere dici Num-ij. Bruchusviridi, albo&atro
potcft propter alarum brevitatem. Hx varius.
enim alvo, quae admodum crafla. eft, Num. 14. Bruchus viridi j luteo&ni-
comparatx inutiles eflfe videntur , impo- gro diftinc"tus r
tentcs fcilicet eam de terra attollere. Cu- Num. 1.

inquarta tabula eft omnium
cullum quoque habet, eumque viridem, minimus, totus ex flavo acl ferriigmeum
reliquo toto corporeex viridi , albo , fla- vergit.
vo & nigro varia. Num. 2. & 3. infolentisadmodumfor-
Decima infigni ac notabili aculeo fur- mx Bruchum F. Gregorius Capuccmus
fum reflexo viridi infignis ex vulgarium Regienus rarioribus ftirpibus inveftigan-
3
eenere eft, fed differens plurimum co- dis mtentus, inpratiscollkimnoftrorum

lore. Totaalvo &dorfocoloriseftame- inventumad me detulit, uteumftudio-
theftini fiveviolacei , roftroviridi,fron- fis curiofifque LecTroribus communem
te , cucullo & antennis, quaeprpcerjp funt j
facerem- Cum quiefcit , itafedet , quem-
a.c exiles, colqris ochrae , pedibus po- admodum prioricon exprimit, incedit
jftenoribus viridibus , alis caret , Bru- vero , progrediturve , ut altera often- m
chus adhuc ac iniperfecta Locufta. ditur. Capite cervum vel equum crifta-
Undecimo &
poftremo numero Lor tum refert, ltem cauda,qux multifida eft,
cufta feu Attacus cinereus linea in verti- fed furrec]:a. Sub articulis pofteriorum
ce &
dorfo ferruginea alis exterioribus pedpm tubercula habet fpha^rica. , corpo-
nigro &
cinereo variis cruribus poftre- , re toto fufeo , luteo & albo variat. Rarif-
mis in femore interno mfimis tibiis & fimum Infedlum ,
eft mihi alias nun- &
phamiceo fuave rubentibus, &maculis quam vifum vel obfervatum.
atris in rubeo colore poplitibus di- & Num.4. depidum Infeclum locufta-
ftin&is. ceum Bruchus quifpiamimperfedus to-
Tertia tabula tredecim habet Locu- tusfufcuseft, &exjguo admodum cor-
ftas. Prima etiamnum Bruchus eft, ejus poro.
generis locuftarum , quod ceu maximum Tres ifta: feparatim piclar , cum prarce-
primo pofuimus ; nam & chelas habet in dentes tabulse eas non caperentj ex mini^
anterioribus pedibus, figura corporis, mis funt. Prior alis , corpore toto &ante-
qualemfigura oftendit, ubiquefibicon- rioribus pedibus coloris cinerei, dorfp
color ? tota exinereo lutefcens. viridis,pedibuspoftremarubitundisj Al-
Num. 2. Locufta ex minimorum ge- teraper ftiperna viridis , caetera cinerea,
nere five Attacus five Attelabus ca-
, , Poftrema tota purpurea,
pite, dorfo, pecTrorealifque&pedibus
HISTO-
/
-Td. X
~4j?es 'Bietie.n,
r
~Fuci ^Botnlv
ly Ztfumeln
'~Uefp<z "h/efrcr et Crairottes 'TXhrtiazi/e.tt.

OL. 1
HISTORI^ NATURALl
D E
I N S E C .
f I S
L I B E R I.
De Infe&is terreftribus , pedatis & alatk

tlTULUS I. hatiffime , &: Celf elegantiffime : lit de Me-
no inter Samnites nato taceam. Ariitode-
f)e Aneljtris , fiu Defcffipennibus. mum , cujus Auguftinus meminit , eundem
cum Ariftomacho Plinii eife puto.
C A P U T I.
Latinis Âpis &
Jpes, h#c infecla di- Hor ,, .
t)e Aneljtris quadripennibus a cuntur , feu quod fine pedibus nafei videan-
tur: feu quod examina pedibus mutuo fibi
hsereant, ac firmiter icic quafi in botro te-
Articulus I.
rieant Gnecis e(t f*eA«w« pA^ct vel a îx^ &
t)e Atieljtris quadripenmbus mem^ id eft, meile^ cujusopifex eft-, ve) a Me-
branaccis. lifla puella , quiS cum favos melle plenos m

Peloponefo reperiffet , alias Nymphas ad
PUNCTUM I. deguftandum invitavit vel a y^xi^ id eft, :
,
meditatione & exercitio , quod femper fit

De Apibusi inopere. Hefiodd pihU ©^^««j aJ- , &
Vm legiturj fed hanc Suidas, Ariftoteks &
IgesSimtjs in jpraefatio- alii, crabronem potiiis faciunt. ApudRu-
ne Infecta jam fecundum R
:
laridum, £%&, %«<^v,dicitur apud Hefyehi- fy)LZt* :
prsemiflam feriemde iifdem um <puyt(&>. Stepharius mp&tibu quoque

agemus, de Anelytris qua- vocarifcripfit. UndewÂo^ apesalvea-
dripennibus membranaceis ribus condo. Epitheta occurrunt plunma.
primb dicruri quorum alia
; Dicunturenima fingendoâîVj a florum
quidem faviftcant , ut Apis } depopulatione ewjj&vns ; a colore %&jzej a
&
-,
Fucus 3 Fur, Pejpa Crabro : alia nonfa- natalifolo /S^&Tp j ab obtufioribus aculeis
vificant, utCicada^ Orfodacna> ^Perla , &
<n/w) -,ab alarum in aere vibrantium fono /So^-
Cimex fylveftris. £uAo/, & pofj&vhoi j a. loco communi **$$&&&
Orc^, A
Ab p i b u s incipimus , quibus inter abaliis 0{tom, \^$°O & wâJ&s quod
l » :
Hv.H.N. omniainfeccaprincipatus, &
jure prarcipua cum fole &furgant & quiefcant, Solifequ*.
i
y^ admiratio,folisexeogenereho.minumcau- Theocritus Actpiis^ dixit, a corporis hirfutie>
fa genitis.Mella contrahunt , fuceumque Aufon. St alii Cecropias , quod in Attica re-
duiciifimum ac faluberririium. Favds fin- gione priirium confpeclrx credantur Virgi- :
gunt&rceras. Ilteadufusvit&tolerant, o- liusj& Martialis abHybla monte SicilixHy-

pera conficiunt , rempublicamhabent , cori-
blfeas. Callimachus,qu6domniaflorumfa-
priyatim ,
filia &
duces gregatim at quod :
ftigia pervolitent , ?mmK&ks j Varro , quod
fliaxime mirum eft, mores habent. Pra>
mel conficiant, mellis matres.
terea cum fint neque manfueti generis, ne-
,Unicoibrcs magis effe quairi crabroiies bercrfptis:
queferi: tamen tantaeft natura rerum, ut
dutVefpas Ariftotelesprodidit : generaliter
prope ex umbra minimianimalisincompa- nigras,Cardanus opinatur. Tenuem earum Cmdm. cU
rabile erfeceritquiddam. Quos efficacix m- fubftantiam, quia leves 3 facile excoqui^ ex- Rer - ™riw -
duftrixque tantse comparemus nervosrquas codum & humidtim veltit /-

7" '" z2 '
nigrurn evadere.
vires ? quos rationi medius fidius viros ? hoc
^Pennas haBent quatuor 3 ficcas 5 tit cuncTa vo- MaKfitt.-r.
certe prcftantionbus ,
quo nihil noVere^ ni- i,lf(L%l
latilia infeaa, peilucidas, fcapulis annexas,
?*i<•&#$• ficommune. Virgilius eis partem divinse ]'f
*'
qttarum poftremx miriores ne remigio ob-'
mentis& hauftus tribuit. Scripfere deillis eflcnt linguam praelongam quam foris ge-
j
Ariftomachum Solenfem, qui duo-
praster
runt :
aculeUm ventri coniertufti dentes^ & Ar&- TJ < A,
:
^ e êxa g mta annis nihil aiiud egit; &Phi- oculos fubcbrheos inttis conditos 1 4 " c 7* '
?ii.?J? \ ftoma-
lefcum Thafium , qui quod in defertis apes chumex omnium membranafum tenuiffima
coleret Agrius cognominatits eft j Hygi-
contextum,quo colledam riieiiaginem,non
nus, & quidem diligentiffime > Virgilius or- folum contincnt , £ed ctiarii concoquurit &
A dcpur
,
HISTORIÊ NATUR A L I S.
depurant. Plinius Utrkulum dixit , Jmisfte- &

Podolia Litluiania, flccarum terranmi fo -
ttunculis duo quafi digiti emergunt quibus veas melle rcpleri, fcnbjt Olaus, in quas irii- iats *ltf
,
f
Alp-.B. A, prccellolis temporibus lapillum advibran- manes urii prolapfi , ftirTocati fint. ln Mo»
/:.i. c 40.
dimicorpufculumfcrunt, neper ventorum fcovia pinus vacuas eodem abundare, apud
impetus abnpiantur. Excrementum rubrum fcriptores habemus. Hiftoriam in Hiftoria
cfr kdptca Grxci vocant. De Ducis ieu Ke-
: XJrfi habebis. Pafcuorum forte tfbertasco-
gisaculeonon convemt. Quarat nuric ali- piam facit, odons fuavitas, florum abundan-
VUn. TJ.N. quis inquit quafi indignabundus Plinius
, tia,faporquejucundus. Hoe quoqueexpe-
t ii.c. 16. unm ne
Herculesfuerit , cjuod Liberi pa- & rimentocompertumeft, inlocis montanis
trkfepuhhrum, &
reliqua vetuftatisfitu ob- mari vicinis, propter folitos maris halitus , 8t
ruta ? Ecce in reparva, viUisque nojiris an- flofculorumcopiam, adeo propagari,ut va-
nexa, cujiis affulua copia eHynon confiat iriter ga illarum examina> corticibus mfidentia,
authores : rex nullum ne Joius habeat acule- cbjc£Hs alvearibus, facile capiantur, modo
riffi,majeftate tantum armatus : andederit ipf a al vearia fale muriav e illita fuermt. Tan-
quidem eum natura^fiedufum ejus illi tantum tus illis propagandi appetitus meft , quem vi
A-ifl. F. A. ?iegaverit ? Ariftoteleshabcre, fednonuti falismultouberiusexpleri pratfentiunt. Dc
"
t.pcz*. fcripfit /Elianus dubitavit. At Columella, fedibus eligcndis QelumeUam confule.

mn.A.
:
J* ft /.
/ i.c. 60.
qui pleraque ab expcrientia fcripfit,fine fpi- Creatas in principio cum Da^nato & Dli- Gen«a«p»
CAwnR.R. culo ciTc prodidit, nifiqtrisfiorte, inquit, ple>- bravio dicerem ex altcrius.corporis corriir
:
9. c. 10.
ptione orin, nullum dubium. Ex tauro, bo-
/:
niorem quafi capiUum > quem in ventre ge-
ruhi, a-culeumputet. U t ut fit, ad Urtu iclum, ve, vacca, vituloqtie putrefaclris produci cer-
hocinfixo, quidameas qux utimtur, ftatim tum modum Geoponicor. author oftendit.
:
B», H. N. emoriputant. Aliqiunonnifiin tantumad- Hincin defcriptione Philoniii mel v<x,pa(&

/ j.r.17. adto, ut intefcini quippiam fequatur fed fti- : Jvpcnpuv Ttcopuv Itquor filiarum taurorum} di-
A.
citur. Ex cerebro Rcges & Duces, ex car-
Arifi. 11.
I. 12.
cos poilea efle,nec mclla facere velut caftra-
3. C.
tis viribus, pariterque &

nocere &: prodefTe nibus vulgus gigni fcnbunt. Nafcuntur &
definere. Nullas in nov£ Hrfpania? infulis ex fpinali medulla fed quos cerebrum.
illi ;
Locus.
reperiri fcribunt quidam nullas in Scotia: dedit, pu]chritudine,magnitudine, robore,
Solinus,inHiberniaalii, fed falso. Dehac & prudentia antecellunt. Primx transfor-
Tolycl. Virgi, Polydori Virgilii teft imonium habemus. In mationis indicium,fi parva& albaipecieim-
/13.
Anglicx.
H///.
illa vidimus ipfi, & in horto hofpitis noftri mobilia, & imperfeclra cadaveri circumfun-
Andreapoli, fumma cuni jucunditate tracla- duntur. Augefcunt mox pauiatim, alifque
vimusintcrdum. In Africapaucasinvenias, fenfim exerefcentibus , proprium colorem
leoNvlan, propternimmmune dubiofolis aeftum, qui confecutas, Hegem circumvallant brevi- -,
frobl. 180.
& flores depafcit, & fontes abfurrtit. In My- bufque 8>c trcmulis, propter mcmbranorum
,£/«1. H.A cono non gigni , importatas mori ,yElianus debilitatcm &
volandi infuetudinemiUtun-
/. ^. c. author eft. Frequentiores funt in Italia cir-
42. tur. Fcetus quonarn rrtado progcnerarcnt,
ca Paduam, in agro Nblano,, inArcadia, magna inter eruditos & fubtilis qua:ftio fuit.
Thracia, Corfica, Sicilid, Attica^Jucatana^ Apum coitus viius eft nunquam. AUi eas Tlin H- M -
ll 6 l6 * ' ' '
3»/i* H.N. ScGoa. Hoftilia vicus

alluitur Pado. Hujus coire &parere negartt. Alii femcn in fiori-
/. 21. c 11. inqnilini pabulo circa deficicnte , imponunt busfoliifque reli£tum, afportaread alve6s,
navibus alveos, noctibufque quina miflia ibique blanda incubatione perfici. Plinius
paffuUm, contrario amnenaves fubvehunt. exfloreCerinthicolligiopinatur, Ariftote- Anft. u. au
Egreffeluce Apes, paftaeqUe, ad navcs quo- les ex calandro, Athenasus cx arundinisjqui* l >• c aI * - -
tidie remeant,mutantes locum^ donec pon- damex oleas, immittique ofculis in favos.
dcre ipfo preflis navibus, plenialvei intclli- Prodire ideo, feracibus horum florum annis
gantiir reveclifquceximantur mella.In No-
5
plura examina rarioribus rariorcs
: ipfas &
lano freqnentes efle, lociipfius temperies & videri.Nonnullis ex melle,feu potiore ipfms Cardaa. de
benignitas oftendit. Maximaibi vis Bacchi. partc proveniunt. Taxitcs coire exiftimati
^^fjhe^
Olea? nufquani generofior liquor: pomorum & apes mares, Reges fceminas facit hos mri ii,fe& :
ut omnia genera, ita nullis fecunda xftate : tempore conftituto, vermiculos per exami- klc 3-. '
aura perpetua, hyemeapricitasmaxima.In na, ut mufca: ^ excludere , fucosvero more

Arcadia Aiifta:us Arcas primus mellis ufiim ferpentumincubarc, & incubando, ad tcm-
oftendit in Teloponefo Meliffa virgo. Cor-
• pus vermiculos fovcre. Hinc vcrmes ^«^y-
{\cx lncqlas longa^vos idco Athenaûs tra- vi$ dictos melle puriflimo vefci, donec in
dit, quodmelleaffidue vefcantur. Ovidius nymphas abeant aureliarum tunc inftar in-
:
ob taxi copiam venenatum facit. In Sicilia, volutos, in cellis manere, nec vefci , nec ex-<
Hyblen montem inprimis incolurtt, thymi crementa reddere. Tandem certo die, rup-
&: falicum opulsntiflimuuu.. Abundantia tis corticibus fleri apes & ad fuum quamquc
OvU. vtfr. comparationem Ovid. expreffit. In Attica munus vix duinalis perfeclis k(e accingere.j
$. Eleg. 7
I. i\\ Hymctto monte qui& Cecropius, ob pa-
• Ariftoteles, nec ex allato femine, nec perl Xnjtot . Jij
fcua qux folis Halizoniis cedunt, favificant. coitum sio;ni opinatur nec apes efle fcemi*/"
:
Miirt.Ipig. Hinc Hymettia&Hyblxamella. Atmaxi-

nas, nec rucos mares. Duces &c ieiplos gene-
16, mus in Septentrione carum proventus. In rare, &: aliud genus quod Apum eft ab api- :
bus
: , '
DE ItfSECTISi LIB.I,
quiddam in cellis po- Scah- E^*
busprodirefucos, hos nihil producere_j>. tur. Scaliser eenitale
Hinc & proportio quaxiam fervatur, &di£- nere exiihmat , e quo Apiculae progi-
crimen. Ducesmagnitudine fucos,aculeo gnantur. Creari e roribus in foliis vermicU-
apes amwlantur, & vice verfa. Nec mirum losj pluereranis: quanto commodius le-
a paucis Ducibus , tam numerofas prodire. "ctnm rorem illum,atque calore parentis ge-
Nam & Leones cum primum quinque genitali fotum, tanquam ab architecTro, in
nuerint, mox pauciores generare, poftremo fchadonem animari pofle. Deprehenlam

linum, tandem nullum. Multitudinem pri- a fe cicindulam ciim mare in coitu , meri-
mo apum a Ducibus gigni, mox fefe paucos die folutum obivifte. Edita fub vefperani
mh h N ^^ amm foetum minorem, audiorem fuum,

a fcemella ova, quaîntravigintihorasvi-
liZ\-.i6. &c. Pliniusitadeea. Tiurimi exifttmavere vificata abicre. Vifam &
e grandioribus
oportere confici floribus compofitis atque uti- Mufcis unam, quxin vola manu aliquan-
liter (lege ex Ariftotele,confici ex apporta- diu retenta , plufculos vermiculos candi-
tisfloribus Cerinthi, falicisalii, alii olese.) dos , mobilitate propria infignes edidit.
Aliqai coitu unius Rex in quoque appeUatur Cur non Apes pauculis horis coire poilent:
examine. Hunc ejfle fiolum marempr^cipua deinde illico parere? Voilius deniqueex .
magnitndine^ nefatiflcat. Idebflcetumfine eo Belgicorum apiariorum fententia ita de /Ju^. ' /

nonedit : apefque reliquas tanquam.marem propagatione Apum fcnbit. Rex apum o6.p. i$-n.
foenas comitari, non tanquam Ducem : quam fiingults in ceUis Jemen emittit. Id eft y J'oUi-
probabilem aiids flententiatn fucorum pro- cuiusalbicans) tmde frodit vermkuius ejufi-
ventus coarguit. Qu£ enim ratio^ ut idem dem colorisyjem. fapav. ajjimilis. IftiJoUi*
coitus, alios perflettos , imperflecJos generet culocircumdatur ab apibusvijcidusex rore
nlios? Dum fcetificant , Qiiluuaqyu^ dicun- humoritidem aibicans. Nemfe album hoc,
tur fcetus vIqi\(& hqc&icl
: )
Nympha voca-
, & albumini ovi , regium fiemen viteiio reflpon-
IL- H A tur. De incubatione
ex Ariftotele Plini-
3 it2.
det. FoUiculoflc vijcidorore circumdato y a-
us. Qupd certum eH^gallinarum modo incu- picula incubat gallin£ inftary acfluoidfle-
'
C. c'.2 v.
bant. Idquodexclufum esJ> primb vermicu- vet calore. Itafoliiculus turgeflcit magis &
lus videturcandiduSijacens tranflverflus:ad- magis$ donec talisfiat vermiculus > quaiem
htfrenfique ita utpaficere videatur. (iege, de- pinguioribus incafeisnafcividemw. Porrb
indc ita pafcitur , ut adhserefcere videatur ) flepe quidem tardius, interdum tamen die
Rexftatimmellei colorisyUt eiecJofloreex o- nempeflereno , intra diem 10. vel 1 2. vermi-
mni copiafacJusyieque vermiculus^fledftatim culi ejuspeUicula perrupta , exit apis,eaque
penniger. Cateraturba, cumfiormamcapere perfecJasflenis quippepedibusjaiis quatemiss

c<epit,nymph<evocantur> utfkc^firenes, aut paiiidior tamen, crpauib poft aduitioribusfi-
cephenes. Si quis alterutris capite demat^ miiis. Ha&enusVoflius.
priuflquam pennas habeant^ pro gratiffimo DeFidJu, de quo ex lege methodi no- v&usi
fiunt pabulo matribus. Tempore procedente ftrae antegcncrationem agere debebamus
inftiUant cibos,at%incubant , maxime mur- fi quxras , nihil venantur , fed ventune
murantes, caioris, utputdnt>faciendi gr. ne- hyemis memores aftate iaborefn Exferiun-
ceflfarij excludendispullis^ donec ruptis mem- tur, &in mediumquafita reponunt. Melle &>
Ar/ « H
branis qua fingulos cingunt, ovorum modo, ergo, &fihocnimiumfUbtrahatiir, ceragi- i.g.f^.h
univerfhm agmen emergat. SpecJatum hoc ne> cerintho, erythace ^fiandaraca diclra ve£ 4* *9« ff
Roma confularis cujufldamfluburbano, alveis cuntur. Deterior hêc & ficum dulcedine x-
cornu laterna tranjlucidofacJis. Foetus intra mtilattir. His deficientibus Apiariificus,
XLV diemperagitur. Fit infavis quibufl- faccarata,Uvaspaflas ficcatas, fucostufos,
dam, quivocatur clerus, vel potius oxty&s fchadonum capita, lanas paflb defrutovc
(vemuculus eft in alvcaris pavimerito na- madidas , & aquam mulfam pro foribus po-
fcens) amara duritia cer<e, cumfoetum inde nunt. Crudas &recentescarnesapponiju-
Tion eduxere^morboâut ignaviaâut infoecun- betPlinus. Floribiis odoratis &: caliculatis
ditate naturali.Hi c esJ abortus apum. Alveus deledlrantur, exarboribus pomorum cy tifi,
totus arena obducitur ,
favus putrefcit.& amygd. tamarifci , cafiae,ziziphi,pyri,per-
Addit A riftoteles , Duces fubter ad favum licx , therebinthi, lentifci, cedri, tili^ ilicis
A pendentesoriri, feparatim fex aut feptem:
'
minoris. Rhamni: ex^^,thymialbi&:
%i'clt.
fucos quoque feorfim fiDux fupereftj fi ob- rubri , fertula^ campanse, my rti, viticis , ge-
iit, in Apum loculamentis provenire csete- : niftse, phlei, fabx , myrrhi-
ferpilli, violse,
ras in concavis imifque favorum. Apum ver- dis, rorifmarini, coniza^ cerinthex, me-
mcsdumrecentesfunt, &aluntur, &fter- liloti, narcifci, afphodeli , citraginis, he-
cus emittunt j donec lineamenta , fub qui- derse, confiliginis, origani, fatureise, viola;
i * „ m
Artft.R.A.
bus Nvmphse
J r dicuntur receperit.
r Quief-
-^ agreftis, amaraci, hyacinthi, iridis, croci^
^c.i 9i cunttum contracti, ncc ullopacto ie pa- rofa^, lilii attradlilis , finap. fpondilii , ba-
tiuntur moven
, deftinatam
ufque dum trachii,&c.De quibus ommb. diftincte Co- xZtium. z? r
fpeciemrcferant. Minus fcetificant , verc lumella agit,quem vide.Bibere eafdem eer- / <> 4 c. .
tum,&limpida,feu fluviatili feu fontana de- 7 f ;^ A

A,
ierotino, aut fi fqualor velrubigoincide-
*
jit. %ct,$un$ optimasfiunt, cummellifica- ledari , in qua ligna& lapides injieiendi 5 ut h^Ln,
A z cqu>.
HISTORI^ NATURALIS.
commode & infidere &fefe abluerepof- , niuntultro , adrepentefque foribus per eas
fint. Hac deftituta? aliunde humore hau- , fufflant: ad hoc provolant, confeftimque
fto fitem leniunt , de eoque mtus ad Reges abnpiuntur. (aliilegunt, mflantur, pro &
& operatrices aliquiddeferunt. voiantes eas conjejttm abnpmnt) Nec fen-
Vitaad 6 7. & ad fummum 10. annos tireicliusapumransetradLmtur. Inimicse &
Mm Afifi. producitur:feuut Plinius.^/'/^ evs iongifjtma, oves, difhcile fe a lanis earum explicantibus.
l A Cancrorum etiam odore, fiquisjuxtaco-
-'
'illnl\
ntprojpere inimica acfortuitacadant^fep-
Ki 1 i.c.20. tenis annis univerfa. Atoeos , ?tunquam m- Timent quoque ab ara-
quat, exammantur.
tra decem armos durajfeproditur. Sunt qui neis, lacertis, crocodilis, upupa, merope, g/g^5/ i'
mortuas Ji intra teclum hyeme firventur > no£tua , & alus alvearium depopulatonbLis: c $ 1.
deindejole verno torreantur , acficulneo ci- fed&abEcho, ftilgtire, tomtru, &fragore

nere toto die fcveantur putent reviv/fce- ,
omni.
>re. Intotumvero amifjas, reparart ven- Huc & morbi pertinent, repletionempe, M ©rbL
tribus bubuiurecentibus cumfimo obrutis. inanitio, ficcitas, humiditas, frigus, calor-
Virgii.juvencorum corpore exanimato , Ji- quen-' -n naturalis. Repletionem nimia fatie -

cut equor. vefpas ac crabrones , ficut ajino- tas infert, quando alvearia non caftrantur,
rum fearabaos mutante natura ex aliis
,
fcabietum iordibufque difRuunt, ftrumo-
quadam in aiia. Card. robuftior. ad 1 2 an. ixque redduntur. Inanitto e cibi inopia ori-
c ir.Un tte
.
vmst. Rer. pervenire pofle,fcripfit. tur: Ljufdeminopia, malaciam, diarrhxam,
Attollunt kk
atque contrahunt cum vo- flAciînvia* &tabemaffert. Inmalaciaadeo
lant. Re&anonvolant, quiacaudadeftitu- morofe fiint, utfacile aufugiant, nifi tin-
Volatus.
ta2 funt ideo etiam parum involatuperfe-
:
nitu, vel rerum gratiftimarum fuffitu reti-
verant, autinaere demorantur. Pra-ftantta- neantur. 'Dirrhaam ex tithymalli, helle-
men vaginipennes. Quiaexiguas pennas ha- bori , ebuli & fambuci fioribus contrahunt.
bent, -necrecte procedere, nec diuvolare Tabe correptsepeliucefcunt. Deremediis
poffunt. &qua: huc fpeclant, vide Authores. De
Vocemnon edLint fed fonuim/V^ id,
his ita lin. Smt
i &
operts morbi cum fa- L ["[ fi^"
:
Grsecis Latinis bombilare , bombuTare. & vos nmi explent, cleron vocant. Item blapfi*
Sonu&.
Sonus ipfe <nyyog & j3s/*£(^ illis murmur & goniam ,Jifcetum nonperagant. Inimica efl
fufurrus his dicitur . Quidam modulari,fed C" echo reJuita?itiJonv , quipavidas altemo
inepte,dixit. Alii, nodteea, quanatuseft piujlit rtlu: inimica nebula.& Âranei

Jefus, magis bombos edere, garriunt Odo-
quoque vei maxtme hojiiies , cumprava- >
r*/«plurimum valerein de colligas quod ,

imre ui iniexant , enecant alveos. papiiio
Odotatas.
ArjjtjLA, mel a longinquo fentiant. Vife ex agris etiam hic ignavm & inhonoratus y iumini-
1 4. c. 8. &
pharmacopolia quimel venderent invifif- bm accenjis advolitans, pefiifer, necuno
fe,revolalfeque onuftas. Retulit&Ciutius, m&do, Nam & ipfie ceras depafcitur^ &
relmauit excrementa , quibus teredines gi-
ir,tfm de P er longum camini tubum , cum mel domi
UohUtr. 1. coqueret, fuperne mgreflas-, nec aliter quam gmmtur : filiis ettamaraneofa, quacunque
circa candelam cicindelas & lampy ndes fo- tncejfit-, aiarum maxime lanugine obtextt.
lent, circa ahenum volitafie plerafque in il- •,

Naficuntur &m
ipjo i/gno teredines , qu£
Arijt. ie
lud decidentes fubmerfas. De inftrumento ceras pr«e cipue appeiunt. Infeftat avi- &
piin.auim.l noneft quodfollicitifimus \szrofyfiot, illud ditaspaftm nimia florumfatietate^ verno
2.c. 16.
eft
, fpiritus innatus, quo & moventur-
& maxime tempore alvo c:ta. Oieoquidemnon
A^/f«deftiuiiAquinativifum.Sonove- apestantum, fidomnia infietla exaniman-
Auditus.
tur, pnecipuejicapitefienjereeximi, mella
piTh''n hementi,obingentemaerismocum, qui&
i.n.c.2 o. animal interimere , lignum fcindere valet, & avidevorantes. Cateropraparca, &qua
terreri fugere At plaufu &
xris gaudent,& aitoqmn prodigas atque edaces , nonfiecus ac
murmure excitantur ad opus, fonituque
.
pigr as atq ue ignavas proturbent. Nocent &

mH
Jti/p.
a
"
quietifedant,utpofteadicetur.A/<?«?w*wva-
lere,apudRhodiginumextat. Fifisquod
Jka meiia ifjis illitaque ab adverjd parte
moriuntur. Tot hoflibm , tot cafibus &
oculi duri, hebetior. Ideo facile amerope quota portione eorum commemorata ? tam
A
&hirundinecapiuntur.
' muntflcum ammal expojitum eft.
tfc^ Singulare ingenium regiminis operis ^z^xm, &
Antipathia Odere fcedos odores.proculque fugiunt,
H ted- quibus prudentiam,
ni'c i^' i n fe& os &
Itaque unguenta redolen-
-
ratio oftendit, in fi-
Theeph.c. tes infeftant , ipfse plurimor. animalium in-

dem, obedientiam, fortitudinem , ex- &
p. 1.6. c 4
ur^ s obnoxix- Impugnant eas naturx ejuf-
. ate quafi waAiT«^ exemplum, obfervare
j
Ratio, in-
dem degeneres vefpx atque crabrones, & e eft. Klegantur de iis Plinius.
™"*
cuHcumgenere qui vocantur muliones (ip- quit operu h£c, interdiuftatio ad portas \ Qfi
mhg Arift.qui onuftos in via mulos aftate ve- more caftrorum , noBe quies in matutinum ,
xant^) populantur hirundines & quxdam donec una excitet gemmo aut triplicibombo ,
riJ A '
aves.Infidiantur aquantibusranae , qux ut bucctno aiiquo. Tunc univerfix provo-
alias
f l'!t
^Pradivi"
maximaeft earum operatio, tum, cum iant, fi dies mitis futurus eft.
fobolem faciunt. N ec hx tantum quas fta- nantenim ventos imbrefique, &tuncfie con-
2narivofqueobfident,verum&r^^ve- tinenttefiis. Itaquetemperie cwli (&hoc
mter
D E INSECTIS, LIB.I
interpraficitahabent') cum agmenadopera Miraplebi circa Regem ("de hoc in Dif- 2ti». h. jt.
procejfit , aliaflores aggenmtpedibus, alia ferentjus) obedientia, Cum procedituna /,XI c,x6 ' '
aquam ore , guttajque tanugine tottus cor- efttotum examen, circaqueeumconglo-

poris. £>uibm efi earum adolefcentia ado- batur, cingit, protegit , cernx non patitur ?
peraexeunt y&Jupra dicJa convehuni : fe- Reliquo tempore cum populus in labore
niores intm operantur. Quafiores compor- eft, lpfe opera intus circuit, fimilis exhor-
tantj prioribm pedibm fiemina onerant^ tanti, folus immunis. Circa eum fatelli-
propter id naturaficabra , pedespriores ro- tesquidam., lidorefque, aflidui cuftodes
ftro: totaque onufta remeant fiarcina pan- authoritatis. Procedit foras nonnifi mi-
data. Excipiunt eas terna , aut quatema graturo eximine Id multo intelligitur ante,
atque exonerant. Sunt enim intm quoque of- aliquot diebus murmure intus itrepente,
Jiciadivifia. Aliatftruunty nliapoliuntâha apparatus indice , diem tempeftivum c\i-
fuggerunt, alia cibum comparant ex eo quod gentium Si quisalameidetruncet, non
atiatum eH. Neque enim jeparatim vefcun- fugiet examen. Cum proceilere , fequx-
tur 3 ne inaquatitas operu cibifiat & & que proximam illi cupit eife, & officio con-
temporis. Struunt orja eajconcameratione fpici gaudet. (Id Homerus fioievSo v 7iim^
alvei^ texumquevetufique adfiumma tecla dixit-, ) FefUun humeris fublevant: vali-
deducunt , limitibm binis circafiinguios dius fatigatum ex toto portant* Si qualaf-
arcm, ut ahis intrent , ahts exeani. Favi fatadeficit, autforteaberravit, odoreper-
fiuperiore parte afjixi , & paututum etiam fequitur. Ubicunque ille confedit, ibi
lateribmfiimul'harent 'pendent una. Al- & cunctarumcaftrafunt. Duceprehenfo to-
veum non contingunt , mmc obiiqui , nunc tum teneturagmen: amiftb, dilabiturmi-
rotundij quahter popojcit alvem: aiiquan- gratque ad aliog. EfTe utique fme Rege
do &
duorum generum : cum duo examina non poiTunt. Invitaeautem intenmunt eos,
concordibm populis dijjimites habuere ricum plures fuere , potiufque nafcentium
tus. Ruentes ceras Julciunt , pilarum in- domos diruunt , fi proventus drfponatur:
tergerints a fioiofiornicatis , ne dejit aditus tunc 6cfucos abigunt.Rige pefte confum-
adfiarciendum.Primifiere tresverfim inanes to, mceret plebs ignavo dolore, non cibos
ftruuntur , nepromptumjit quod invitetfu- cpnvehit, non procedit , trifti tantum mur-
rantem.Noviffime maximeimplentur melle: mure glomeratur circacorpus ejus. Subtra-
ideoque averfio alveofiavi eximuntur , Ge- hitur itaque deduto mulatudini:alias fpe-
rula fecundos fiatm- capiant. Si coe- ftantes exanimem , luclrum non minuunt.
riatur procella , apprehenfi ponduficulo Tunc quoqj ni fubveniatur, famemoriun-
lapiUiJe librant. ûtdam inhumerosetm tur.Huc latitatioimundicieSytkzUz. fpeclant.
imponi tradunt. Juxta vero terram vo- Quiejcunt ab occafu Vergiliarumufque "' A
fyf
lant in adverfio flatu vepribus hebetaio* ad ver , &
hyeme coaduntur. Alii ultra ex- viin. 1 1> 1
tMira obfervatio operis. Cejfantiumin- ortum latere dicunt, prout ratio climatis'- 6 , -
ertiam notant , caftigant mox » puniunt & & tempeftatis tulit. Ante fabas florentes
morte. Mira munditia. Amoliuntur omnia nonexeunt adopera&labores.
e medio^nuilaque inter opera fpurcitiajacent. StupendumquodexClutioVofliusnar- clm dg Am
Quin & excrementa operantium intm y ne rat , mundiciei & amoris fimul exemplum. ph. i c.3.
longius recedant unum
congefta in locum^ Repererat u mhortisfaisapicuiam, v<fITJe Ug -
inolla
4 °'
7 %'
turbidisdiebm^&operis otioegerunt. Cumad- mellis Jubmerfiam : alteram item ab imbreftc "
vefperaficitjn aiveojirepunt minus ac minm^ afifiiElam , ut & ipja quaftexanimisjaceretin

- • donec una circumvolet eodem, quo excitavit, herba. Utramque igitur manui imfojuit :
hombo^ceu quietem capereimperans:&hoc ca~ cujm caiorejic fota planefiunt refocillata.

ftroru more.Tunc repente omnes conticeficunt. Ut verofe mutuo agnovereûtraque alteram
Prima fundamzntaCommofin vocant pe- ofculari &
amplectt amicum in modum. kAc
"Phn. H.N. riti, feu gummitionem, ( Kuvria-w vel xa- itla quidem nmndior, quam imber Jic fira-
Lii-cf Ael v iuQv3lii\csxint ) cumalveare tectorio illi-
-
verat, membratim purgare cospit aiteram
* *
nunt Cecundapiffbceron,
: tertia propolin, meUe Jordidatam^> : inque opera hat
inter coria cerafqua: magni ad medicamina propemodum horam infumfit. Tumquabe-
ufus. Commajis crufta eft prima , faporis neficiumid acceperat , os admovit alteri$
amari. PiJJoceros fuper pican- eam venit , eique grati animi ergo , defeclorefiuo eduxit
tium modo ceu dilutior cerxinitium, ple-: meUis ahquid: quod ea haufit, Jatiataque,
rumque e mitiore gummi. Propolis crafllo- in aiveare revolavit. AddodedvOoAo^Sc Pliff H #
Tiin.n.NJ.
ris
J
am materise, (e gutta quam in foliis po- prxfagiis qusedam. Fructibus nullis noce- /. n .'.
e.
24.cS. puli ferunt hanc faciunt additisfloribus tur, inquit Plinim. Mortuis ne floribus lia H A
)
f
-
nondum tamen cera fed favor, ftabilimen- quidem , non modo corporibus infidunt.
S c' 49'
tum qua omnes frigoris aut injurise aditus

, Operantur intra fexaginta pafllis. Etfub-
pbftruuntur,odore &
ipfa etiamnumgravi, inde confumtis in proximo floribus, fpe-
ut qua plerique pro galbano utantur Dio- . culatores ad pabulaulterioramittunt. No-
M HA u
fcorides ad ftyracem accedere putat. Dc ctudejprehenfannexpeditione, excubant
5--c.i1.i13- Regimine ficidem. fupine , ut alas a rore protegant. Trafiagia
A 3 ab
H I S TOR I A NATURALIS.
ab examinibus ttbi cohfedere fiimunrur. diximus. DuoeorUm fecundum Ariftote-
Tunc oitenta tdem , faciunt pri-
j inquit lem & Pliniumgenera. Melior ruffus quam, ,
vataac pubiica, uvadepcndente mdomi- hirfutus niger variufque. Omnibus for-

bus five templis , fepe expiata magnis e- ma. femper egregia,, &duploquamc£etens
p//>j.h.n. ventibus, Sedereinoreinfantis, Platonis major, pennae breviores > cfufaretra, in-
tum etiam , fuavitatem illam pradulcis , in fronte macula quodam
greffus celfior
eloquii portendefites. Sedere in caftris diademate candicans. Multumetiamani-
Drufi Imperatoris , cum profperrime putore vulgo differunt. Varro riullam rufti
gnatumapudAxbalonemeffet, haud qua- mentionem facit. Defuco in fequentibus
quam perpetuaarufpicumconje£tura, qui agetur. ^reft nigrum quid, ventrequeam- AriJL a # .
bio Hijt.w dirum id oftentum exiftimant femper. A- pliore. OferatriciUm dirTerentiae, a corp- Cj. apjr
otfeq.i.de
Jiter apuci Djonem Obfequentem legitur. risfigura, £tate 3 moribus^ operatione, co-
Jlle examme apum deterritum , ne ultra lore &
aculeo fumuntur. Corpons figura.
Vifurgim protederet: hicinfeliciterdimi^ Suntalix i^/^fedglomerofai, eazdemque
cafle fcribit. nigrx &
hirfuta: aliae minores quidem fed
:
XJfas. Inferviunt ufibus pluribus apes. In Cibo, aeque rotUndas', &

mfufci coloris , horri-
Medkinay be/lts, frtefagipSyfupfliciis, etiam dique pili: alix magis exigUse , nectamro-
adhibentur. Vefcebantur eis Cumanae tunde , fed obefse tamen latse , coloris &
regionis incoL-e. Cantufie cum vino din- & melmfculi: alice minimae gracilesque, &
retico exhibitx , hydropem potenter cu- acuti alvei, ex aureolo, variasatqu^leves.
rant &
calculos comminuunt. In melle Sic diftinguit ex Ariftotele Colurnella c^8j|i. &
mortua: vomicas fanant: Ulceralabiorum Virgilius Optima? parvulse , oblongas , le-
:
emolliunt: dyfenteriae medentur. Favis ves, nitidce, aurO ardentes , &paribusli-

immortux & cum melle tritx pilospartibus ta corpora guttis,monbus denique placidis.
ftudatis reftituunt. Saepe ab obfeftis in hoftes <Ls%tate.Sunt quxdairi ndvelUjvetuU qux-
emittuntUr harumque opef a LupUs Barri-
:
dam. Illarum examen quotannis avolare JEH^'M
u
ga LufitanUs ab obfidione opidi Xiamati- folitumeft , nec pef mde pungunt fi an^ : & ;'
'
*
*'•
cenfis in Mauritania , Anno millefimo num non exceiTere, nitelcunt, oleique fi-
quingentefimo duodecimo depulfiis eft. militudinem &
fpeciem gerunt. Hadiorri-
Apudveteres ftellionatus reum , melleilli- duLx evadunt, &rugisobferuntur: melli-
tum, &ad folis radios expofitum, apibus ficandi peritiffimse. Frigora denique plu^ &
objiciebant. De pr^fagiis fuperius dixi. vias prarfentiunt ideo his ingruentibus non
:
Adde Pompejo
, aciem contra Cadarem longeab alveanbus recedtint. Operatione.
£
inftrucliuro, & Dyrrhachium egredienti, Sunt inutiles, ut bombylius t^û, ^xd- { *X^ :
m ,
tanta apum examina occurrere , ut figna ob- <F<JW,ab artifici figmento forte. Sunt & imr~
fcurarent. Vi£tus eft. Sevefo imperante, tes, qax quidem nec favos corumpunt , nec
apes in fignis militaribus , rri ftativis Nigri melli infidianuir idtamen non conficiunt.
:
maxime, favos finxerunt. Ancipiteshinc NonnullasRege cingunt qusedam mortuas :
inter Severianos &

Nigrianos congrefllis : ex alveo efferunt.-alias noctu excubias agunt.
ied illi obtinuere. In Confulat. L. Pauli& Qux melliflcant,vel in alveis, arboribus ex-
C. Metelli hoftem imminentem praefigni- cavatis> petris , tabuktis > vel fub terra id fa-
ficarunt. Leopoldo Auftrico Sempachum ciunt. Circa ThermodOOntem fluvium (in p/ a h. Ni 7
-
,
cum exercitu tendente , apum examen in Themifcyra) diio gehera kliarum qux ini" c v-:
oppidiunirruit, ut Helvetiorum Hiftorici arboribus mellificant aliarum quse fub ter- flifi
:
c '
'^
produnt. Palatino Regiam Pragenfem n> ra, triplicicerarumordine, uberrirhipro-
grediente, tegulis iniedere. Mali rem ventus , inquit Plinius. At A riftoteles il-
ominis Anhaltinus dixit. Reliqitapraetereo. larum duntaxat meminit, has alibi ponit.
Differentia: Differentiae Apumfuntvariae. Ariftote- Favusipfe, addit> levis, atquesequabilis
ri A lesmurbanas &/^wdifpefcit, &ibidem,
' eft, quem non femper , ied hy bernis dunta-
f f'^'
alias gTegales , ut Apes , Reges , fucos, xat menfibus conftruunt. Copia in eo tra6hi
vefpasannuas, crabrones teredines alias : hedera;,uude mel conficitur. Coloreln Pon-
JolitariaSy ut Sirenem minorem , majorem, to enim funt qusedam albae,qu32 bis in menfe-
& bombycem. Hunc fecutus Albertus, me\hfa.ciunt.Moribus. InÊthiopk,fi Alva-
novdm quoque generafacit, quaeapud Al- rezio credendum,aded cicures,utintraho-
m,.RN. drovandum vide. PlinioApcs funt & ru- minum cubilia examina conficiant. Apud
Lm. cz6.
jfo C£ jyivejirefq Ue y horridas afpe&u multo Halizonescum hominibuspapulatum exi-
iracundiores , fed opere ac labore praeftan- re , & opus tam concretum facere , ut mel k
tes , Vrbanarum , addit , duo gnef a , opti- cerafejunginequeat, Paufamas author eft. 5l&**'
mx breves variseque & in rotunditatem , Deftituuntur &
aculeo quaedam.
compadlriles : detenores longx , &quibus DeNovi orbis apibus ita Nierembergius. TSumA.m
xot - Ll"&
fimilitudo vefparum : etiamnum deterrimx Multiplexapiarumgenusinnovoorbefem- ^
Ariji, n.A. ^x iis pilofax Optime in non oferatrices & per admirabile , licet in melfificio diver-
ii.f-40. oferatrices diftinguuntur. Interillasfunt fiim. û/edam in arborum cavitatibus , fed
liu^' Rex , Fucus & corticem cereum prius effingunt
Fur. Dei^<?fatisfuperius fine favo ,
©vi
D E I N S E C T I S, LIB. I 7
tivi inftar, quemimbuuntpenitus liqnido Tertium genus Hifpanicas magnitudine ex-
6c fiiavi ne&are. Hxc ova copitlata iirnul, cedit, fed aculeis caret, impetu tamen m eos
&racemata, ufque ad viginti veltrigin- fertur , qui favos eximere volurtt, mireque
ta inveniuntur. Indi truncum credunt, & fefe Capitis& barbaz piUs imphcat. Harum
deferunt adufusfuos plcnum melleis glo- interdum alvearia duodenas aut plures iU
bulis, cera quoque utiliflima. ^/z>glandes bras mellis, multo quamreliquarumpre-
minores conficmnt ali<£ non excedentes
: ftantioris, continent,
hucem avcllanam. Hoc genus apum exi- K^/imericana inquit Lerius , apes noftris
guum eft &manfuetiilimUm.yf//> fub humo diilimiles , &
exiguas illas mufcas qua? a>
laborant, quaedam 3. aut 2. ulnas, quce- ftate, pr2efertim maturis uvis,
nobis in-
dam non amplius quam dodrantem pro- fefta?funt, potius referentes, futtmMelj
funda? , prout oportunum illis. Harum & ceramconficmnt , perfylvas in arborum
quaedam mellificant in cereis quafi fiftulis cavis, unde incolse utrumque probeexi-
obIongis,qua:dam orbicularibus roturtdio- rnere norunt. Favurii , e qito mel nondum
ribus. Ex his quaedam mifes & irtnoxia:, exemptum yrayetic appellant: yra enim
a\ix majufcula efferae,&fuos labores acritet illis mel eft, yetic cera. More noftromeile
tuentur. Alia quoque fimtfera diverfi opi- vefcuntur : ceram vero . quce inftar picis
ficii, rotundum conficiunt fiwuminftarmali fere nigra eft, irt maffas convolvitnt bra-
fufpenduntque ex
eitrei circulando fiftulas Sed nequefunaliane-
chiali craflitudine.
arborumfronde,imponentesfavos alium fu- quecandelas ex eaparant, ("no£bu enini
per alium:aliquando fufti.net frons racemnm nullo aliolumine utuntur, quam certiji-
ejufmodi triurrt dodrantiu lon gum Exigui- gni fragmentis accenfis qux lucidam flam- ,
ores apes fufpendunt minor^s racemos & , mam parant ) at ingentmm cannarum li-
tenuioribus ramis\grandiores ex firmioribits gnearum tubos (inquibusfuasplumas, ne
(vocanthaslndi Mateeeasj quarummor- a certo papilionum genere , ipfis travers
fus a*quat dolore icrus ferpentum, & vidi£bo, corrumpantur confervant/) iffca prx-
ginti quatuor horis perfeverat. Âlia mitis fertim obturant.
apum natio eftinterris Haimenfium, quas Anton. Herrera in Provincia Vetrxpa-
induftria Europ3eorum in alvearia conclu- cis fcnbit reperiri apes.fine acuieo clarum
fit, ubi nec pungunt , nec irritantur, nec mel conficientes y quarumalia^ fmtarmatx
inquietes fiunt, reclufo alveare. Mirum & noxi32, quemadmodumnoftra*, aliaz par-
dicl:u , nec ceflant a labore , tam funt offi- V32 tit mufcae ) optime tamen mellificantes,
cio intentse. Hic ctiriofitas non indigeret alise noxii neclraris quod dementet gu-
:
vitreis, neetranfparentibusvafculis, utex- ftantes. Nullxfavum conficiunt,fedcon-

iemplum fedulitatis difceret. Regina & dunt liqubrem fiibhumo> aut in cavis ar-
Magiftra plurimum a plebe diftat. Eft qtio- boribus mel Iiquidiilimuriii&acefcitnon-
&
que apum nigrum exile genus , quod in nihil.Ulricus Faber fcribit,^ terra Marjch^
Cera fubterra-
fylvis fine cera mellificat. kafwrum , fi quis fylvas ingrefTus in ar-
hearum apum percommoda ceratis ad do- bore quacunque foramen faciat , pofle
lores ex quavis caufa frigida accidentes ex arbore quinqiie vel fex menfuras mellis
tumOfes refolvit ad alia medicamenta e-
: accipere, quod inftar muliiab exigms api-
tiamidonea. Albae apes funtin Quatemaia, bus nemmem csedentibus conficitur.* Hoc
mel quoque album & ceram fabricantes, mel ad comedendum optimum eft, & vi-
nec nimis noxise. num inde fuaviflimumprasparatur.
Nunc ex aliquibus attthorib.dabo aliqiia Adjiciani hifce ab Aldravando obfer- AUrov, w
In Ceyba vaftse arboris & aliar. interdum •vatas eafque propriis ipfius verbis deicri- fi®- l u c 4 *
,
-
eavis nidulantur apes atque fuum mel ela-

, bam. Qu« inquitpnori loco exhibetur,
borant , non minus b onum quam m Hifpa- Apum regulus eftape duplo ferme proce-
tiia tefte Ciseca: quarum tria funtgenera. rior^ fed fuco macilentior magis etiam :
Unum paulo majus culicibus. Ad favi quem lucefcit^ &alvum habetinextremoacutio-

probe communiunt, orificium, tubulum rem. A! x funt longx &
coloris albi , fla-
,
dimidii digiti lorigitudine aptant ex materia vis punttis confperfi. Caputejufdemcum

cer&fimifi, pcrquemapes, eo quode alis ventre coloris eft. Antenrtx funt breves,
floribus decerpferunt onuftis ad fuas o- fed parum bene a piclore expreifje Apis .
jperas ingrediuntur. Acidiufciilum eft mel eft vulgaris,quaz fecundoloco fomtur', co-
iftuet, cujuspaulo ampiius libra pracberit lor eimagis ad cinereum vergit hirta fere
fingula alvearia. Aliud genus paulo majus
' tota , alvo eft obtUiiori, breviillma ; exerir
higrum fuperiiis tamen candidum eft. Ori- aculeum. Alce funtcandidae intercurrenti-
ficium , quo in arborum cavum ingrediun- bus lmealis flavis, breves, breviores , in-
tur, confe£tum habent ex cera alteri ma- quam, ipfo corpore: Caputmagnumj an-
teriae commixta, lapide durius. Harum tenrta:, utin ipfo regulo. Fucus, qui tertid
mel fuperius bonitate longe fuperat , illi- loco exprimitur media eft magnitudinein-
fiveveterumcongius
tifque tres menfurse , ter Regem , &
Apem ; magis tamen ad
nonnunquam ex unico alveari eximitur. regem ac ceditj Apeduplo major, Rege
cor^
8 HISTORIiE NATURALIS.
corpulefitior, fed brevior, colore etiam ges ineo vnicerites, qui vel eo carent , vel ii
nragis fnfco. Ala: ferme , ut in Rege , pe- habent,non utuntur.
des breviores , caput majus, Alvi extre- Nigranim duarum hic iconem etiam de^
•mum velut in duas appendices defmit. di, j;r^rmajoreft, &brevioribus tamen
Inter apesjyhtftns^ quarum multafunt alis, utraque corpulenta eft admodum,
genera-, <ki<£ prions , una cum fuis favis Prior undique nigra eft , prxterquam m
expreifae , domefticis quodammodo ac- cervice &
fuperiori alvi parte , ubi macula
Cenferi.pofTint. Melenim quod parant,non luteaeft, & in extrema fere , ubi canciicaf.
omnino fpernendum videtiir , propter iÂltera eafdem habetmaculas, fed multo
mm dulcorem , & ex favis non contem-
fi majores, colorqueeftintenfior. Prioripe-
nenda cera parari pofllt. Ipfarum vero deshirfutiores, &crafliores. *Utriq\ieatri.
apum fpecies domefticis noftris multo eft Antennae in fecunda breviores , exilio- &
pulchnor venuftiorque. Difterunt aures. Quse deinceps pBa
eft, ex earum ge-
tem & magnitudine inter fe & colore. Qax nere eft, quse prope latrinas , fcedas &
major efl, '&prioriloco pingitur , favos cloacas bombos iiios edere folerir. Afpedu
& cellas etiam conficit majores. Has fi- felegans eft , alvo crafTa, ex nigro , luteo &
mul cum fuisapibus inventasF. Gregorius vana , in extremo acuta , capite dorfb &
Regienils Cappucihorum ordinis , diligen- cmereis, oculis magnis, extuberantibus^
tifnmus Pharmacopola , & herbariim etiam nigris, pedibus brevibus etiam cinereis,
apprime peritusi cum admontem Padei^ alis proceris anguftis ejufdem cum dorfe
nura vulgo dictumin noftro agro herba^ coloris.
ruminfpiciendarunigratia iviftet, ad me Eft pfxterea.alia A\mfera > qiiam abkai
attulit, cum
ut gratummihifaceret, tum ticam vocavijjfeu potius amphibiam , qfiod,
vero etiam, ut tam pulchrum naturxar- "^tin terra j & aqua degati Sed rariu^ vi-
canumpofteris aliquando communicarem. detur. Hanc aliquando j ut me exetce-
cellarum alia: erant vacuse , alia? plence 5 ple- rem , Api vulgari valde fimile
frc defcripfi.
narum alia: continebant mel, alias fobo- infectum amphibium , extra aquam volans,
lem albam , qualemalatere favorum piclor in aquis natans , quadripenne, fepes. Duos'
exhibuit. A n vacuis apes quiefcere puta- pedes oblongos habet, nimirum anticos,
verim. Omhium figura non fexangulis quibus utrinque diftentis tanquam temone
terminatur, tit in communibus , federarit iimul &remigibusadnatatumutitur. Cx-
rudes, &rotundae, neque omnes ejufdem teribreviculi, fub ventrem contra&i.. Ca-
magmtudinis. Apis ipfa afpe&u venufta put comprefliim, oculis nigris, grandiu-
admodum, totabirfutacapite, aritennis, fculis ac fplerididis inftrudum. Corpus
&pedibusaterrimis, aterrima item , ac ro~ alistedum, prorfus.atrum. Alxfuperio-
tunda macula ih tergore ihfignis alse : res fimul $ &
inferiores duriufcute , ac
ferrugineae , ctetera modo rubicundo, cruftacea^ nonnihil majori.fuiparte ea-
modo atro colore variat. Altera qu£ plii- que fuperiore e luteci colorc habent, &
res & minores favos eonftrtiit, minor eft ut nigro maculofas funt^ fed extrema parte
dixi , .& colore diverfo. Gaput enim in hac autproxima fubtiliflimae, ac pellucentes
pedes &tcta alvusnigricant, dorfum to- inftar inferiorum alarum, quas ope^rmnt
tum nubicundumeft, alseproeene, angu- ipfte , appendices dua? funt rarae obferva-
fix nigricantes. Utraque favos fuos ope- tu > imo in nullo alio Infecto , a me vifa?,
rit quiiquilijs, palea & mufco nefacileflt quarum ima alteramincumbenstegit, qua:
invenire. Quid ii harum melle D. )oan- faciunt , ut laciniofas interna parte, ac
nem Baptiftam in dsfer to vixiife dicamus. triangulo fmuztx appareanti Sed&extrc-
Qux dua deinceps pingimttir, hoftris mo fui erecliam feu fifluramlevemhabent.
rufticis <uAvom vocantiir , invicem fere R o ftrum aculeatiim eft , ut Culicibtts. Pe-
coniimiles. *Prior capite ahtennis, & des antea quibus natat , tribus articulis
,.
•
pedibus nigris -, toto corpore magis > quam difleclri funt. Ruftici Bonon Gvardalofi vo-
prflccedentcs hirfuto , & lutefcerite , minus cant , forfan quod lucente fole aquae fum-
m dorfo, magis inalvo. Sed colorem iftum ma petat , velut apricari cupiens , nebu- &
luteum corporis hirfuties facit , non ipiius lofo ccelo non Aliquando
confpiciatur.
corpus. Alterazzdzm. omnino videretur, ccelum tuetur , furfum ex aqua exerto
niiicandidioreifet, & paulo niinor. Repe- ore, alias deorfum, & vel leviflimo ftre-
riunturin hoc genere etiam virides, &ni- pitu aut umbra percepta, fagacitate mira
grse, &
aliorum colorum. Hollandi, ut ftatimquovis telo velocius in fundumlan*
audio, omnes, nefcio cur êpfer^/ hoc cinans fubducit , aded ut captu difticilli-
eft, Imperatoresvocant, nifidicamuspro- mum ftt.
pter aculeum , quo acerrime pungunt , Re-
Ad
t> £ I N S K C T I S, L I B. 1 £
dunt , &
decuflum de arboribus excipiunt.
Êlianus deniquemel inMedia,exarbo- jEUm.n.
Ad Ctiput de Apibus
eodemque in Praf A-^s^
ribus ftillare prodidit,
fiorum regione in India pluere. In herba-
Appendix I.
rum &paluftrium arundinum comas deci-
dens , ovillo & bubulo pecori tam fuave
'
VeMelle. epulum.ut fuaviflimumlacedant. Seneca Senm-$>.
dubitat inveniantne ipfum in floribus,^- 8 *
&xmien. MEllis apud Latirios nomen , aGra>
-
an fiiccum tantum quendam quem fpiri- ,
co jLtsAi deductum videtur , hot au- tusfuiproprietate , ut loquitur , adhibito &

tem vel a f*eA« ,qudd cum cura
cura: eft , quodam vcluti fermento, in melleam fub-
colligatur". vel a pjAea, pomo, quod ex ftantiamdenfent &coagulent. Etharcqui-
ejus fru&ibus, defcendifle videtur. A- dem veterum fententia. Ex recentionbus
pud Athenaeum Alcman. ottoo^v kvi&vIw, Senecce Erafmus in fuo Ciceroniano fub-
ptof /,i4-
cereum fruetum, Epicharmus, ^v^v opQe/ov, fcribit: Fingunt} inquk>ore vifceribufquefuis
matutinum mare , quod diluculo ex aere liquorem 3 ac in ipfas transformattimfurfus
fiuat, appellat. Favus, quod vocabulum exfe gignmtt Moufetus, Chylumapum in
.
a Qctyuv Ifidorus derivat , Perottus , a ventriculisearum conflimmatum vocat,

fovendo^ quod in favis fcetus fuos a- idque vomitione ejici,vix hoc nobis proba-
pes foveant Martinius ab v(p(& textum ;
; tur. Excrementum efle quo alimur non po-
Gnccis ctvQ^viov kh&s, ky\^/.ov, fiiXiêtov fttAi-
, , teft:obfervatumque a curiofionbus,ore qui-
We/s i v&w> audit. Cellula eft apum fexan- dem melleuni ex floribus fuccum colligepe,
gula, loculamentum , & fundamentuni fed nonimplereventrem. Onerari dunta-
operisi xat crura &: coxas , in quibus pilorum in-
Quidflt, egregie ex antiqiiis expofiiit ftareminentia quxdam repagula , ne mel
JDefaiptio.
P//«. H. H, Plinius. VenithoC, inquit, ex aere&ma- decidat , reduces ad alvearia , diftenta cru-
&II
Jirijl.
C. I 2.
H. A,
xtme Syderum exortu, (pÂi^ cv w\grd!^^v rum& onuftasmelle coXashabcre, aquo,
i. <5. c. z f.
'
3Jn™\ats Ariftoteles diyiit) prêcifueque ipjb a deftinatis huic oflicio apiculis , exoneren-
"^Jiercur. Sirio fplendefcentefit , (bene hinc Mercu- tur. Deciduum ex vaporibus humorem
Var. Left.
l.Z.C. USf.
in Ariftotele pro 'i&$->Q*@>
rialis legi de-
v\ &
i feu rorem efle , dubito. Non colligunt
Colttmef/a bereputat) necomninoprius Vergiliarum fummo mane dum , flores rofcidi , apicu-
R. R. L9
c,i4,
.
exortu j (oriuntur , di&avo Calend. Aprilis, Ise, fervens dies placetnec verfus cce- :
in o&ava parte Arietis ut aptid Columel- , lum hiantibiis iniident, fed verfus ter-
lam habetur ) fublucanis temporibus.. Ita- ram pendulis. Induere fe & ad medium pe-
quetumprimdaurordfo/ia arbor. mel/e ro- netrare videbis, quorosquifummadunta-
fcida inveniuntiir : acfiqui matutinofub dio pervemre nonpotuit.
taxatfolia ftringit,
fuere-, unBas /iquore veftes > capillumque Hserere intus melleam dulcedinem teftan-
concretum fintiunt. Sive iUe esJ cce/ifu- tur^ quamfileviterfuxeris, guftabis. Et
dor y ftve qunedam fyderumfaliva , five cur, fimel deciduum: feftucis qiioque &
purgans fe aeris fuccus. Utinamque effet & ftipulisrtonadhxret? Cur excertis dunta-
purusac liquidus , &fua naturx , qua/is de- xat floribuscolhgitur? Bene ergo Cabeus
3
_ ..
fluitprimo nunc vero e tanta cadens a/titu-
: eertor. florumfuCcum,illumque internum Mete A$.
dine y multumque dum venjt , fordefcens, & &medulhrem, ab apibus, naturse genio "««tol
&bvia terra halitu infeffiusxpraterea efron- cum aerea humiditate expreflum , qui q
3
& ' *
deacpabu/ispotus &
inutercu/as congeftm vegetabile quid potius ac terrenum, di-
apum(ore enim vomunt)\adh<ec fuccoflorum xit. Inde fane fit, quod pro diverfarum
corruptus 3 &nlveis maceratus totiefque mu- regionum genio* diverfaz funt & mellis
$atus3 magnam tamen natur£ cceleftvs volup- fortes. Diverfum hx , floribus fal fub-
tatemaffert.Nec abire in diverfa alios vide* miniftrant; Inde quod aquam gravitate
bis.Nam Ariftoteles,rorem qui cecidit efle, fuperat, &adeam fe ut 10. ad i, habet:
cx eo demonftrat , quod uno & altero die inde j quod arteChymicadiflblutum, ma-
cellas melle repletas inveniant Apiarii,nec, ximam partem in terram faceflit inde
. : ,•
autumno , poftquani detradum eft,repare- quod fuavem quidem fed vehementem fa-
Gakft. de tur,quamvis tum floresprseftent.Galenus in porem , qui falinuni & terreftre quid fapit
-Alim.fa- plantarum foliis oriri , &
ejufdem cum rore pra^fe fert.
generis ellej recordarique, a^ftate co- De Elefiidne in DirTerentiisagetur.Op- Ei e a i0 ;
pioflim in iifdem repettum , ppftquam timum eftGaleno, purum, ab omnibus

per aeftatem , temperiem aeris calidam & fbrdibus liberum ,
pellucidum, flavtim^
ficcam , bene frigida riox excepiflet, boni odoris, guftu paultim acre ,.fed fuavif-
fcripfit. Scilicet, fublatie terra & aquis, fimum,& cohserens,ita,ut fi attollatur, con-
folis calore, halitus,exaclrequetenuatiac tinuum defluat. Plinius, pienilunio ube- pii». h.H
co£ti, a frigore fubfecutse no6tis concre- rius capi fcribit , fererto die pinguius. In l- Xl - '• r
P
ti coaluere. In monte Libano id perfa^pe omni Mel/eâddittfuodperfefluitjUt myftiim
^[uotannisaecidereait. Itaque coriaexten- okumque 3 ape//atur acteton, maxime lauda-
B bile
m H I S TORIil N AT U R A L I S.
bile e[i. Apijjimum exiflimatur , e thymo y Paratur ex eodem muijum , medo , melome*
coioris aurei , Japoris gratijjimi , quodfit pa- iites &
virmm. Muiji frequens apud anti-
lam doliolis ( ut mel Tvpti <$e$ efle mcnftra- quos mentio : nomenamulcendo, quod
reitf, Thymi folia mifcebant) fingue , vini aufteritas ejus dulcedine molliatur.
marino e rore /JiJJum. Quod concrefcit Plinms Ariftseum Thracium primum inve- êopon.A
autem hoc mimme laudatur , Thjmojum niffe tradit : quidam cum oinomeJite idem z 4- f-
non coit , 6" taftu prate?iuia fila mittit: cenfcnt. Sed Ulpianus dufiriflimo vino f^f^'
quod frimum gravitatis argumentum e(i. idem tnbuit. Ex vino mejle paraba-& .
Ac;rton quid iit, inter authores non con- tur ,ex vetere utiliflimum , quod fa- &
venit. Ajii dwnv k&ti&v dicunt, fua fpon-
, cile cum melle concorporatur , ex au-
te fluens. Quidam ctmmv legunt, quod ftero , Maflico inprimis , quod mons Gau- Martiai.u^
ftatim fluxifTet , nec diu invina ceis, fraci- ranus, in Puteolor. Bajajarumque pro-
bus , favo,jacuiflet. Defcecatum & fedimen- fpe£lu fundit, nobiJe. Craflum & turbi-
5/^pf-
11
^ tiexpersdixens. Nonnulli, ut Dalecham-

l
dum olimfuiffe, exHoratiocoJligitMer- *'
N.I. ll.C.ly.
'
pius, ax.Y,fogM i curiofo ftudioibque nuilo curialis. Duae partes uni melJis aifundun- riari.i*.
Jabore confectum. tur. Aliqui, quo celerius prceberi pofllt, c l 7- -
Uius in ci- Vetenbus loco faccari in opere dulcia- una coquunt, & transfundunt Aln, utili- m^T.c.iS. :
bls.
rio erat hoc, faporis
: , illis qua: acriora,gra- tatis gratia, ad fex mufti ferventis fexta-
tia conciliabatur. Erant qui vehementer rios, unummellis adjiciunt, &poftquam
deleclabantur, & vitamcredebanturpro- deferbuere recondunt. Adjiciebantur &
Laert. in traxifle. Zenomodice eocumpaneuteba- aromatica, folia malabathri, myniia, ca-
Zetione. tu*. Pythagoram folo five favo, & pafia, coftus , nardus, de quibus authorem
ne eodem contentum , quidamautumant. Geoponicor. confuJe. Medo Septe^tno-
Atho;. Di- Democrkus inannum centefimum & no- naiium potus eft, aJiquando tam nobilis,
fn«f.l.i. num fati diem diftuliffe , quod eo oble- ut non nifi Jautionbus menfis apponatur.
claretur, creduur. Idem melJis odore Laudatiflimus Covenfis. Mons aro- &
vitam per Thefmophoria produxifle puta- matibus condire. Per totam fere Euro-
tur : fed Ficinus , vino iiquefaclum albo pamdevehitur.Idem cum medone i
u.£Ai'Wor,
calentibus panibus infudifle opmatus eflv (male apud EthymoJogum pihiyiov , in

Tlin.H.N.
De PolJione ita Plinius. Corfora auget* vulgatis quibusdam ê/jypv legi-
Jexicis
Ul.c.z*.
Muitijenetiam iongam mulfi tantum mitri- tur^dicerem, (\ubd cncv-Smv 'mâlm <nv vSbtti
tutokravere> neque alio ullo cibo , celebri lô/uôv Hefychius explicet, nifi &herba ihficbm
<Poi/ionis Romuii exempio. Centefimuman- accederet. Cum
1JI0 convenit , quodêAj »»£**»«*.
num excedentem , cum T)ivm Augujius ho- kvKws Athenaeus vocat , quodque exvino,
fpes interrogavit , quanam maxirne ratione melle , &
herbis variis confkiebatur. Cam-
vigorem iltum animi corporijque cujtodijjet. bris nunc Metheglm Hibernis Vsbebache
;
Atillerejjondit^ intus muifo,foris oieo. A- dicitur. Vina ex melle redolere, Ulyriis

pud Lacasdemonios initium ccena: fuit; quos Taulantinos vocabant, olim fuetum. Arifiot. m
Varro £.£. fed &
infecundis menfis apponebatur. PJa- Favus aqua fuperfufa exprimebatur ac fi- , Tjjjjj;
m "
i.i.c\6.
cent2e ûx ex eo parabantur , mellita , py- mulaheno admediam ufque parteminco-
cbiifu i *. ramwntes Sc itria dicebantur. Illa in ccenis c>a; ficlilibus primum infundebatur, jam
/.478- '.
quas Nero familiaribus indicebat, qua- tum dein vafis Jigneisin multa
dulciflima :
dragies ferftertium conftabant. Tyramun- tempora referVabatur. In Gra?cia parum

tes ex tritico &
melle conftabant : Itria , ex differebat a vino , quod nafcitur. Plinius pim. H. K
eodem & fanna confkiebantur. Mellita itadeeo: Quinquennio ad hocfervari coe- t-^.c.xj.
Adui. Ui-fcitamenta Apulejus vocavit. Quantum kftemjubet. Aiiqui prudentiores ftatimad

lej; i.io.
a lf ment i corpoiibus largiatur , non con ve- tertias partes decoquunt , & tertiam <ue-
mppecr. i. de nit inter authores. Hippocrates , per fe teris mellis adjiciunt , deinde quadraginta.
Afcm. attenuare magis & per urinam plus jufto diebus. Canisortuinjolehabent. Alii dif-
purgare; cum aliis fumptum, nutrire & fufa ita , decima die obturant. Hoc vocato
bonum colorem conciliare dixit. CeJfus Hydromeli, &
vetujiatejaporemvini ajje^
inter valentiffima reponit. Dulcedine il- quitur, nunquam laudatim quamin^Phry-
lectas partes plus ad fe nutrimenti ra- gia. Diofcorides ex du.i bus menfuris aqua;
,
pere, retinere, &

infimile fibi converte- cote, Sc fubCaniculaefydusinfolatx, ac
re, verfimile. Senibus commendatur. An- melomelitis ex cotoneis facli una compo-
.
nofi, Antiochus , Telephus
Medicus & nit. Plutarclius ante vinum inventum , vimmh
Grammaticus iidem Attico
fenes melle
:
propinatum fuifTe fcribit. Meiomeli quod Sympofj.^
flrpius coclro pane vel alica excepto vefce- & Cydonites quomodo flat apud Geo- 'ôlii. 8. ,
Jjantur. Acrimoniamamittit, fi aqua di- ponicorum authorem qui id Hydrome- 2 6. c.
Juatur, ac coquatur donec fpumare defi- lum vocat , liabemus , quomodo ex melle
nat, fpuma afliduo deterfa. Urinam fic vinum, apud Portam. Eft& Melititesvi-
paratum toJlit, fputa crafla &
fncidit. E- nunti quod adjecto ad quinque congios au-
dulii illud genus quod Cocetum Feftus fteri mufti mellis congio , & falis cyatho
vocat > ex melle & papavere conftabat. paratur. Seculis jam fieri non arbitrorhoc
genus
D E I N s fe e T I S, L IB. I. it
?im.nj$.genus inflatidnibus obnoxium, inquitTii- corii bubulicinere, phagoedanas &panos
l Z
Aufon. e-
nim Dodram quoque genus potion h apud
-
curat: fpumaciim oleo juglandium
, ad-
&&.'$$ Aiifonium, a dodrante novein unciarum uftionem cutis ernendat. Hollerius inter
menfuraita dictam, ingrediebatur mel, Diaphoretica retulit. Cum lenticula co-
cum jure 3 aqua, vino, pane, pipere, herba, cta , &
contrita , vel my rti foliis viridibus
oleo, & fale. Eodem, puritas vini probatur, velgalla, redu-via , manuuminprimispro-
fi cum la£te infuderis. deft. Idapud Oribafiumy hoc apud Pri- Orihaf. sj-
Ad
lapideam cbritiem deco£tum, & fcianum legitur. A Nicandro contraOpium *^ 7 l8v
pulverizatum ex albo rubellumreddit,
£
fi laudatur ab Ovidio, cum ovis 6c pineis pfijiCf.
:
jp^#.p/m-tranfuafando mifceatur. MeUina Plautiin nucibus ad ciendam venerem. Celfus co- c-54-
Wnft^ pfeudoloHydromelieft. Defcriptiones&
cium inter alvum ftringentia numerat,
compofitiones Galeni, Êginetse, Plinii ,
, quod coquendo , acrimonia alvum ciens
Diofcoridis,Angelorum quihordeumtor- 5 detrahatur. Minui & alimenti virtutem
Mmfet. de rera£tum adjiciunt , Mofcovitarum apud & adderepoteris.
lnject. Moufetum vide > Mauritanorum apud Al-
i. i.
Aqu£ muifk diio funtgenera , fubit&\ac
Ufusin
drovandum. recentis , alterum mvcterata o-x.4jaqz&cîkm-
M«decma. Auxit &
Medicorum contra morbos îm , conditiva! , quod proprie Hydro-
remedia. Nec hoc tantum Muljum Hy- melidkitur, Repcnrina, mquit, Pliniusy P H N. ^
dromeli, feu meiiiratum, o|uyAu*Wj dpo- de/pumato meik praclaram utihtatem har Lz " c z*' '
meli-,cUo7iomeii,Thalaffomeli,Omphacomeit, bet , in cibo tegrotantium levi , hoc

eft , aii-
&Oxymeli heiieboratumin ufiim deduxi- C£elut£ y viribm recreandis , ore ftoma*
mus fpiritum, oleum & quintam ejfentiam
: , choque muicendo , ardore refrigerando. Fri-
, Tn». H. N. his adde. Meliis quidem ipfius naturu taiu gidam enim uiilius dari ventri moUiendo
y
i.ii .f.24. esl, utputrefcere corpora nonfinat, fucun- invemo apud aufiores. Hunc potum biben-
R.R.i.
v.46.
11. aojapore atque non afpero, aha quamjalis
natura. Ideo Democritus melle condiri
dum item animi humiiis
aifiofis : pr<e- &
parci, quoi illi dixere micropfychos. (îj,
f^/^juffif- ficque Alexandri & Agefipolidis 24&pooxîv%s ^ fttxâ-cpvdvas qui immodi- >
Xemph.de nec non Agefilai corpora confervata, a co fudore 'difHuunt , & languidum hlbent,
r
7.?.tZ-
StatioPapinio, Xenophonte, &Diodofo
'
intdligit ) Efl &- rdtiofubtiiitatis immen-
,
imi:SS . Siculoproditum. Hybisedmquit ille, fer-
,
fie d Plutone defcendens : corpufcuiis rerum
fufus neciare durat. Hippocentaurum in ievibm, fcabris, anguiofts, rotundis , ma-
ThefTalia riatum" eodemque die dena- gis, autminm, ad aiiorumnatura?nacce-
tum, principatu Claudii Caefafis in melle dentibus Ideb ?ion eadem omnibm amara :
Pffs.HN ex -^gypto' adlatum , Plinius vidit. Fau- aut duicia effe.

-
. Sic in laffitudine pro- &

1.7. ci. cibus, tonfillis, anginx, omnibufque oris niores efje ad iracundiam
, infiti. Er- &
defideriis utiliffimum efti, arefcentique in go hzc ammi afperitas, fieu potim ani- &
febribus linguaz. Jani vero peripneumo- mte , duiciorefucco mitigatur. Lenit tran-
nicis, pleunticis decodtum, ftem vulne- fitiim fpiritus , moiiiores facit meatm, &
Izi.c.U.
ribus a ferpente percuffis.
' Et contraVe- ne fcindant euntem redetiritemque. Experi-
nenafungorum. Auribus fonantibus in- menta infe cuique : nuiiius non ira iuBufque •
ftillatur cumrofaceo , lendes foedacapi- triftitia &

omnis ani?ni impetm cibo moiii- &
TUn. h.n. tis animantia necat. Dyfentericis ca?-' &
tur. Ideoque obfervandafunt, qutenonfo-
l.io.c.uit.
liacis medetur , in quofintimmortuaeapes ium corporura ?nedicinam , fied morum &
Tale & oculis utiliffimum.
deco£tum. habent. Aqua mulfia & titjfimtibm utilis
^fus de/pumati femper aptior ftoma- traditur caiefaBa invitat vomitiones.
Tiitt 11 N
\ ,
izfcuit. 'chumtamcninflat, bilemauget, fartidium Contra venenumpfimmythij fiaiutaris addi-

creat , alioqui oculorum angulos melle to oieo: Itemcontra hyoficyamum, cumia-
Viofcor.i.
«..iq^
tangifuadent. Eadem apud Diofcoridem ffe maxime afinino ? contra haiicaca- &
.
invenies. Hippocrates in fecunda pleuri- bum , ut diximus. Infunditur auribm &
tidis fpecie favum in aqua macera£um , in & genitaiiwm fiftulis. Vuivis imponitur
cafu ex alto, cremorem ejus deco£tum, cumpane moiii, fiubitis timoribm, luxa-
prsefcribit in convolvulo lingere jubet.
: tis, leniendifque omnibus.
Inveterat^ u-
fnn. h. N. Ex apibus quse in tumulo ejus mellifica- fium damnavere pofleri, minminnocentem
A30.C.4.
bant, colledtum, ulcufcuiis oris puerorum aqtia, minufque vinofirmum. Longd ta-
medebatur. Cum fru£tu etiam dentj- m men vetuftate tranfit in vinum , ut conjiat
tione cuin* butyro gingivis inundtunij rn vi- intir omnes ftomacho inutiliffimum , ner-
fus hebetudirie,. & albugine cum primo vifique Semper muifium ex ve-
contrarium.
infantis ftercore fubaftum j in faucium tere vino utiiijfimum ,facihmeque ctim meiie
dolore , cum agrefli papaverepermixtum -, concorpofatur , quod in duici nunquam eve-
inlienis, demortuis apibusappofitum; in nit. Ex duftero faBum non implet ftoma-
dyfenteria &
coeliaca cum apibus vel cafeo chum 3 neque ex decoBo meiie , minufique
recenti co^tum ; teflibusfrigidis, cumre- inflat, quodfere evenit. Appetendi quoque
Hna temperatum ; adhibetu r. Cum nitro revocat aviditatem cibi. Âivum moilii
&la£te bubulo ulcera faziei fanat: cum firigido potu , piuribm caiido fiftit. Eadem
B 2 apud
12 HISfORIJE NATtTRALlS.
apud Diofcoridemhabentur. Idem & e£y- qui Vitruvio oftium, cum vaginula fola^
yAu*e<; prasftat. intellige talentum de pondere potius
:
T'ifh U. N.
Mulfium ex auftero vino faclum,. non quam precio fumendum eft j Durationis
2 . C.24, impletftomachum , nequeex deco&o mel- caufa, mel, inquo maflae punicearum im-
le,minufque inflat,quod fere evenit. Appe- mergebantur. Theriac£ & aliis antidotis
tendi quoque revocat aviditatem cibi. Al- haud fruftra admifcetur. Confervat ea, &
vummollit frigido potu, calido fiftit. Cor- excipit. Lentori , confiftentia debetur, & cardw.
pora augct. Varro regium cognomina- ne ambiensaer exhauriat. Servariinmelle 5 ^r,us *
tum morbum arquatum tradit , quoniam furcu/os, nec quicquam propagationi de-
mulfo curctur, CApomeli , quod ex melle cedere, apud Cardanum habemus Sca- Sc(llj Ix :
ex favis niveo.candore fplendentibuscum liger eo multa fervari , multa vitia- 179.

aqua fontis, prout ab Êtio traditur , de- n reponiL^. Ille mellis humido quod
coquebatur, deterget & digerit, urinas tenue, duke, temperatum, nonpingue,
Con-
ciet, calidionbus naturis inimicum. nec putredmi obnoxium adfcribit» Hic
fert &
adjeducendum fpiritum. Chiono- juglandis naturam in eo incorrruptanij
meticum nive & cum melle commiftafie- prcpter oleofitatem fervari; ficus, perfi-
bat, & in febribus propinabatur. De Om- ca, pyra, tabo fluida fieri , aflent Tadum
phacome/i,quod(ucco uvq immaturse&mel- a.pane corrumpitur , & in formicas fimi-
ie iit, nihil fmgulare occurrit. Thalajjome/i haque animalcula abit. Fugitivo denique
eX xquis partibus maris , pluvia? , & mellis & cxanimi vino vitam reddit , fuetum oeno-
defcecatis , & in picato vafe per cahis^ftnin polismangonium.
infolatis paratur. &
Sapore odore gratum Differentia meliis funt Variae. Subftan-
Diirên'ti^
eft, clementerque purgat. Oxymelitis va- tiam fi fpecles, habetur A'ereum-> Ter~
riaeapudauthores funt defcriptiones 5 quas reum^ K_Anthinum y Galbanarium , Thy-
apud Aldrovandum vide. Sumptum humo- mofinum 3 Cerofium } adulttratum. Ae-
J-escraBbs attenuat; ifchiade &arthritide reum. Menfe enimMajo, Junio&Julio
laborantibus prodeft: in angina utiliter gar- ambrofia qua:dam cceleftis , liquida pura, ,
garizatur. De ScyUitico oxymelite con- iuaviflima, plantarum foliis illabitur, ut

fule Medicos. Helleboratum Gefnero de- vulgo creditur hanc colleclam & imbibi-
:
bemus, cujus encomiainepiftolaadOcco- tam apes in alvearia deferunt. Initio di-

^l^'
nem perfequitur. lutum eft, ut aqua&primisdiebusfervet,
Spirztus, qui perretortamexit, & vel ut muftum , feque purgat: vicefimo die
(aquam quoque vocant)
albus vel flavus eft craflefcit, mox obducitur tenui membra-
effufiones& albugmes oculorum fanat, & na, quse fervoris ipfius fpuma concrefcit.
ad capillos producendos adhibetur Okum Terreum roreabeunteexterrae ipfiusfudo-
quod inftar aquae vkx ardet , li cum fpi- re , &
plantarum dulci parte exugitur
rituvini circuletur, gratiilimifaporiseva- denfioris fubftantise , totque diiferen-
dit, &non tantum fclopetariisvulneribus tias , quod plantce fuiit ,ex quibus detra-
& phagedamices ulceribus coiivenit: fed hitur , fortitur. De Anthino inferius di-
AUx Aa
& dolores podagricos vehementer miti- cemus. Galbanario nomen Aphrodifienfi» z.$r V bi. 74a
gat: maculafque facieicumoleoCampho- impofuit, apaftuapum, quem galbana

rse difcutit» Componitur &' cum vitri- vitiant. Prodeft ad oculortim claritatem.
olo calcinato* Acetum ex cocto cum a- Thymofinum non coit, & ta£tu prcetenuia
qua fluviali& femineerucs, quod dunta- flla mittit: quod primum gravitatis argu-
xat in petrafuipenditur, deftillatur. Sol- mentum eft. Si plane thymum redolet,
Jiarttnau.i»
vit filices , reliquofque lapides nec eft
: confummatum ne dicas: quanquam ven-
Crol.
quod calcinationem pracmittas. ûin- ditores ab inje£to laudem conciliare fole»-
AgricJn
Toppium T. ia efientia>qii# fale exfxcibuspropriisin- ant. Cerofium crafliuseft, & inquo craf- p//w . H ?4
2.p. 973. cineratis acuitur, in colica, calculo re- qucedam innatant. Adde hifce Bi-
fitudines "• «>«*
num&c. remedium crediturparatiflimum. thymum, quod ex utroque thymo , albo&

Schroil. De E/ixire, quod Docliflimus Schrode- nigro,paratur,oculis & ulceribus aptifllmi*.
c
Tbamiacop, rus deicribit, taceo. Loci ratione eft , Sylveftre, JDomefti-
S.p.316.
Non permittereut corpora putrefcant, cum, AtticuM) Cjcladicumy Sicuhm y
fuperius ex Plinio dictum : Cappadocium , Scy-thicum , Samogitum ,
Babyloniofque
'Herodot.m
Cephalonkum , Creticum. , Cnidmm^ ,
in melle cadavera fervafle dici debuit.Nunc
'Thalia.
de purpuris , antidotis, Scarborumjurcu- Myfium., Hali&onum;, Thracium, Lj-

/is aliqua adjicere placet. Purpurx Her- dium , (lyEgyptium;, Medicum , Hyrca-
mionica*, compofita: quidem ante centum num^ ut alias regiones taceam. De Syl-
Pltttarcb. in nonaginta annos , fed >zzfja($ctTov 70 &!$(& veftri in fequentibus agetur , Atticum ,
Menandrd.
i!n (c na&v
, recentem adhuc fiorem& no- quod & Hymettium , idinprimis, quod
y
wimfervantisy quicque millia talentum, in argentifodmis fit , primas inter opti-

captis ab Alexandn> Sufis inventa fuifle ma obtinuit^j. Optima quippe ibi apum
Plutarchus author eft. De purpuris hoc indoles , & terra thymo & aUis flonbus
cum fuccoin maflam reda&is , vel flore, luxuriat. Vidit Bauhinus: Veronxin phar-
ma-
D E I N S E C T I S, L I B. I. 13
luacopolio , illudque in vefica elephanti pia, utinCreta^ Cypro , Africa: alicubi
valde craffa pondere librariim XXI.
, magnitudine , ut inSeptentrionalibm , vi- .
longitudineduorum cubitorum, latitudi- fojam m Gefmania otio pedum ifavo > in

, nis fefqui cubitiinvenit. Ex Africa alla- cava parte ni(/jo.
tum fuifle verifimile eft. Cycladico fecun- Sumptas a Tempore colligendi differen-
das Diofcorides tribuit. Urbanum &ju- tias recenfet eleganter Plinius. In quocun-
cundum Siculo feuHyblaco tertiac de-
eft. que, inquit, tratlu terna Junt mellisgene- l- c -
mltan.TL bentur. In Cappadocia fine favis confi- ra. Vernum ex fioribus confiruclo favo,
S C AZ
'
&
' '
'
.citiir 3 perinde ut oleum crafTum eft. quod ideo vocatur anthinum. Hoc qutdam
In Scythia quoque Samogitia lauda- & attingi vetant , ut largo alimento valida-
tiflimum habetur: feu quod flores fint exeat fioboles. ÂIij ex milio minus api-
meliores, perflato a feptentnonali ven- bus relinquunt , quoniam magna fequatur
to aere feu qudd ibi robuftioresvivant,
: ubertas > w agnorumjy derum y ( Sirii, Cani-
mel diligentius elaborent. Ex Cepha-
&: cular, Ardtuti) exortu. Tr^tereajoljhtio
lonia fumma: bonitatis & faccaro fuavitis cum thymum & uvaflorert incipumt , pra-
varîier jf^
evem Cardanus authbr eftj utAphro-
> i
cipua celiarummateria. Âlterum genus
t. %s . difienfls in infulis & litoralibus optimum
'
ejimettts aftivi , quodideovocatur horêum,
p
effe putat. De Cretico ita Plinius. \ylliud d tempejtivitate prtecipua , ipfo Sirio ex-
2/.C.14.
'
in Creta miraculum mettis: Mons eft Ca- fplendefcente , pofi Jolfiitium dtebus XXX.
rtna IX. milltiim pajfuum ambitu : inlra ferh. Immenfa circa hoc fubtilil as'naiune
quod jpacium mufc£ non reperiuntur : na- mcrialibus pdtefacla efi; nfifiraus homi-
tumque ibi mel nufiquam attingunt. Hoc num ciinBa femicie corrumperet. Naw-
experimento fingulare medicamentis eiigi- que ab exortujyderis cujufcunque .fednobi-
'
tur. E Cnido adveclruri , Thafio & Hy- iium maxime , aut cteieftis arcus , ( de hoc
mettio proximum eft. Ubiconfenuit, vi- loco confule MarfiHum Cagnatum ) ftnon
ni conditiones afTumit. De Myfto hseca- fiequantur inbbres , Jed ros tefefcat , folis ra-
Gaieff.
*
1. de pud Galenum occurrunt. Noftra inquit, , dm medicamenta nmmelia nmuntur\ ocu-
•
CA
'
'
in A/ia cottvs quidam inter Tergamum
, lis ukeribus mternifque vificeribus dotia
3
& Eleam urbem maritimam porrigitur, ctrlefiia. Quodfi fervetur hoc , Sirio ex~
thymo ficatens , in quo Apes optimum mel oriente , cajuque congruat in eundem diem ,
reponunt , quod ibidem
totiim abftmitur. utfiiepe , Veneris, autjovis , Mercurijque VUn B
§ t
In Myfia quoque , qua partenoflr<eprovin- exortus, non aliafuavitas vijque, morta- n.c.iy.
cia finitima eft, tratlus occarrit, quem lium malis d morte vocandis , qudm divini
Britum appettant^ in quomel Atticofimile neBaris fiat. Rutilum omne tdle , ut diebus
fenitus , magnd cum admiraiione tonfpe^ conjeffum ficcioribus tfiEftivd mettatione
.
xz, quanquam deteriora quoque mella ibi decmam partem Thafio Dionjfio apibus re-
poveniant. Extabat ibi quoque monticu- linqui placeti Ji pleni fuerint ahei fin :
lus quidam nonmagnus , faxo]ustotus,thy- minus', proratd portione autfiinanes, om- :
mo atque origano plenus , ad cujus radi- nino non attingu Huic vindem*i<e Attici
ces agri cythifo plurimo abundabant. Ex fiignum dedere initium , Caprificiakm diem
eo, collis dominus mel ujque adeo dulce Vulcanofticrum. ( Incidebatis mNorias Julii^
coUigebabj utinhac partefyltticumetiam quse &
Caprotinse &
vulgi fuga vocaban-
fuperaret acre tamen ut Atticum non erat:
: tur.) Tertium genus mettis minime proha- vuri k%
faujan.iA idircoftatimnaujeam guftantibus excitabat tum> fylveftre qUodeticxiim-vocant. Con-
,
T1 - tv6 -
AmcPi.
^pud Halizones ita concretum eft,ut
a. cera vehitur poft primos autumni imbres , cum
fejungere nequeas. Thracicum , areno- ericefolafloret infylvis , ob id arenofofimile.
fum erat. In Lydia ex arboribus colligi- tÂthenienfes tetralicem appettant, Eubga
tur. Incolit paftillos abfque ceratantadu- fifiaram , quam putant apibus efie gratijfi-
vehementiore at-
ritie conficiunt , ut nifi mam , fortajfis quia nuttiitstunc aliusfit co-
Afhrodif.
74
tritu nihil inde demipoftit.
'
<iy£gyptium pia.Htec mettatiofine vindemia & Virgiliar.
dilutum eft quod flores illius tra&us , ni- occafu j Idib. Novembris fiere includitur-.
mia Nili irrigatione humefcant. In Hyr- Relinqui ex ea duas partes apibus ratio per-
cania multo folia tinguntur. Extinguituri Juadet, &
fiemper eas fartesjavorum , qu£
nifi ortum folis colligentis prarverterint habent erithacen.
Meia^.de fi Curtio credimus. In Medea ex arbo- Daiitur & a ûaliiatibus difterentiar.
s
pi u ^
.
#
fita orfa. xibxis ftillat, Ad Amifum denique prodcri- LaUdatiJftmiim exiftimature thymo, colo- u.c.tf,
te Ariftotele convehitur a fuperioribus
, risaurei, faporis gratiftimi, quod fitpa-
locis candidum craflumque , qttod apes
, lani doliolisjplngue, marino e rore fpif-
in arboribus fine favo, quod in Ponto & fum. Tale nafcitur, ubi thymus, cuni-
jfieri notu m
, faciunt. Breviflime ifta com- cula, origanum, violse, &c. pullulare fo-
Tih. b.n pfeus eft Plinius. Summa quidem boni- lent, ut in Achajse montibus , Hybla,
n.c. 14. tatis natione conftat) pluribusmodis. Ali- Himetto,&:aliis, fierifolet. Tale odo-
cubi enim favi cera /peffabiles gignuntur ratum, ex dulci acre, glutinofum, per-
ui in Telignis , Sicilia : alicubi mettis co- lucidum, quod minimum fpuma: vomit,
B 3 Tak
H HISTORIi: NATURALIS.
Tale Cretenfibus Acramaumorion , Cy-
priis Chytrium, Cois Calaminium. Tale,fi
Appendix II.
Mouf.l.x. Moufettum feqmmur, pingue, lentum De Cera.

,'elnfm.c.i
». 28.
glutinofum, grave ( unde in funclo opti- 1
•/
mum) ewitxxrm , clariflimi therebinthini Erê nomen a Gascis fiimptum eify Noffilfc
Jiquoris xmulum , fui ubique fimile , & xqgjs his dicitur, feu a xeîmv , quod
vel nullis vel faltem pauciffimis fcecibus curare eft, ut Ifidoroplacet; feu a xoi^p* 1-
impuratum , blandiflimo calore liquefa- ^ms quodfavis ignis calore liquatis fiat^ ieu
clum, & leviflimo frigore quafiinlapillcs a*b Arabico Tp quod ceram Abrabibus , ut
Strctb. Ge- concretum. Tale denique quod Strabo m murumfeu panetem Ebrads fignificat. Et
vrg, /.9.
Attica ad argentarias gigni , & ^Wôv certe favorum cerse funt ut panetes , intra
vocarifcribit. Maiumeft, quod
veljutto quos [A.iMây&is , liquidum mel ftipatur.
craflms, veljuftotenuius, vel div erfarum Dicitur &
papfyi Galeno tefte , quod vo-
partium eflqnod thymum plane redoletj
-,
cabulum quidam emollita? tantum attri-
multam fpumam egerit. Tale quod quia ex buunt. Potefl: tamen&durceimponi.
cuftodiacomputiuit,maleolet:quia e cicuta Exlachryma arborum ab Apibus confi-
contagium contraxit, graviter; quiaacre, ci, Ariftot. prodidit. Exomniumarbor. ^##-i»
nares odore ferit: quia flib vappa vapu- iatorun.que floribus confingi Plin. rumi- Dtfcîo
lat, mhil olct. Vemmatum Fonto ex m ce & echinopode, feu equinopode , (qui-
argolethro Dioicoridf, ex Rhododendri dam tribulum, aliiechion, nonnulli fpi-
floribus Plimo , ex Accnito Aetio , teftibus, nasquoddamgenus intelligunt ) excepta.
colligitur. In Carina, Perfide, Mauri- Addit. Falfo excipitur &JJarmm , ( ge- viin. h. U.
tania &Getulia, vclobterrae halitus, vel nifta, lifdem locis quibus &
juncusfterilis^ 11 -^ 8 -
virulentos fuccos tale evadit: livore de- nafceris) quippe cum in HiJJania multa in
prehenditur. Apud Macronas infaniofum fp-artariis meUaherbameamfapiunt. Fal-VHn.K.K
Xcxopb. Ae
Cy; ;'
cxpecl.
prodente Xenophonte , habetur. Nec fo & oleas excipi arbitror, ( alibi verum lt%1 ' c lZ"
/.4. quidem poterant qui eo vefceban-

ftare ,
id efle aifirmat ) quippe o/ivteproventup/u-
tur. InHeptacometarum urbe contagio- rima examina gigni certum esJ. D e L a m-
'
Strab.l. 12.
ium, & quod ftupidos redderet Strabo , piana apud Columellam habemus, Mo-
reliquit. InCorfica ex cicuta, Ovidius: dus elaborandi apud Anftotelem extat^; Arifi. h. a,
in Trapezunto Pontica ex buxi flonbus Perreptant flores primum primis pedib. l -9 ^4°-
gravis odoris , fed quod infaniam curaret, bns ,quos leviterafringimt > tumin medios
/Elianus. Cognofcitur, fi non omnino fefe abftergunt; &af]ricant: tandemve-
denfatur , rutilum eft, alieno odore , & ro tincluram florum aqua velfalivafuala-
ad nigredinem vergit. Duos tali melle boratam , &
compacTram , in crufcula po-
guftato in foro Romano obiiife , apud Ga- fteriorumpedum dextre &ce!eriterdepo-
lenum habemus. In Troglodyticas parte nunt, &magnitudine formaque lentis col-
Scctl. Exer- quas Balgada dicitur , adeo Candidum eft, lecfam , onuftae ad proprios lares redeunt,
M. l$l\
iitne nivibus quidem cedatj durumquafi ut Moufetus exponit: Quomodo expri-
lapis, folidum etiamita, ut fportis couti- matur Colummella expofuit. Exprejfa , Coiu. R. K;
neatur. Memmit talis & Ariftoteles , id- inquit ,favorum reliquise , pojleaquamdi- '9 c 16 - -
que ex puro thymo confe&uni negat. In ligtnter aqua dulci perlutte funt ^ *invas <e*
Tigremahon & Tagcdaft , Moufetus po- neum conjichmtur : adjeBa deinde aqua li-
nit. Rutilum eft ericarum. Nigrum,fuf- quantnr ignibm ± quodubifabtumcera per.
cum , fjadiceum , & Uvidum fufpeclum efle Jlramenta juncos defufa colatur, atque. &
Gal. de
tidot. i.c.z.
An- folet. Vinofkm apud Galenum habetur. iterwnfimiliter de integro coquitur , in. &
Amarum juxta Phafin , &inPonto. Eva- quas qmfqile voluit formas , aquafrius ad-
Strab. dit &vetuftate tale. DulciJJimum mMy- jecta defunditur. Breviusita Plinius. Ce-viw. h. N;
Gcorg. 11.
fia fuperius diximus. Fmtidum cuftodia ra fit exprefjis favis , fed ante purificatis. 1 * 1 - ***-.
evadit. Farina milii adulteratur, FaBi- aqua , & triduo in tenebris ficattis , 4.
tium,ex nuce Indica, & vulgaribus filiquis, die Uquatis igni innovoficJiii, aquafa-
quas Gfsecixe^W vocant, paratur, qui vostegente, tuncfforta colatis. Rurfm in
Troglodyticam Arabiam incolunt , radi- eadem olla coquitur cera cum eadem aqua ,
ces zingiberis recentes ln eo confervant. excipiturque aliafrigtda 3 vafis melle cir-
Mirum veroquodEudoxus Cnidiusapud cumiitis.
Apollonium refert , Gyzanteres Africa: fu- De Loco non eft quod multa dica- *<<*«& .
pra Sirtin & Carthaginem gentem, apum mus. Habetur ubi & apes. Cofiis o-
more flores colligere, & mellificium exer- limtam copiofa, ut Romanis tributi loco
cere, felicitate pari. Diodorus Siculus centum millia, (ducenta pofuit Livius)
mellis conficiendi rationem Curetes pri- pondo perfolverint. Ex Ruflia & Mofco-
mos invenifle authoreft. via in urtiverfam fere Europam defertur.
Ad Mombazzas urbem ingens ejufdem vis.
Livones olimpurgamenti inftar rejecifle, Cramt..
a Crantzio F
proditum. Ejufdem
J
ufum & !
c-
w9-
«
l
4
flu-
TakjnL rjfpiaz-iwn..
^Biznett/iock _
CRiatieiv (% JCorjr Cera, S&iz. -f&uus ~Zf£eniaJiock.

D E I N S E C TIS, LIB. t j#
tiuvii Sehegie accolx ignorant^. poft info/ationem etiam incotla. Scilicct
Ad. Naturam quod caioreSo-
fpeclat, Tollitur ita a cera mel, eaeque partes ex~
Jis candefiat, cum caro nigrefcat, quod
eoa&a opaca fit , liquida pellucefcat:
quod facile calore emolliatur > & denique,
quod cumoleo facillime cum vino &aqua , Tarentina Adulteratur therebinthi-
fuit.
difficulter confundatur. Caufas m Aldro- na. Inalbefcit &
tra&ando. U nde t^wg-
vandovide. t@* x?i£cc Kdjmrdm Aetio dicitur t^kQJ -, &
Ufumnobis eximium inMedi-
prasftat , £&tv Phavonno Sed&xawg/'-
malbefeere.
cina , Jcribendo , pmgendo ,ftgz//ando, ima- h* tracla dicuntur, quodmanibus tracbata
ginibiM) cong/utmando, lucemprabendo , & albefcant. Medicis utiliftimaeft, &com-
aliis.In medio quodammodo eftcalefa- mendatur a Paulo ad pforam. Ufurpa-
cientium , rcfrigerantium , humectan- tur & ad excipiendos pulveres in maftica-
tium &ficcantium. Habetaliquid empla- toriis, & quidem faditia, qualis Tyrrhe-
ftici &
cralfarum partium , ut Galenus icn- nica fmt. Convenit renibus mrlammatis.
Galttt. de
bit. Ideo reliquorum medicamentorum Paulus a<£jk£ •moT^JKTa meminit. F/ava
materia efficitur, &ad emplaftrorum, & ob aeream ex melle naturam magis emollit,
ceratorum compofitionem adhibetur. Prse- relaxat, &dolorem folvit. trequentius
betur dyfentericis cum pomo affato. Ner- naturam contrahit. I-
liquefaclra terreftrem
vis & tendonibus denudatis apphca- deo recens & nova adhibenda, Virginent
tur. Linteo in cera intinclro , cali- & vocat Hollerius, a juvene Apum populo
diffime appofito, ex frigore
jundairar. eiaborata. Adtuanus propoiia eile ciicit.
dolorestoiluntur. InI£tero cumovivitel- Commendatur ab eodem ln ceratis. Vt-
lo ad duritiem coclo , aliquot granis croci, ridis m
Êgyptiacis numerat inter medica-
& iyr-upo abfynthii , pillula; exeadem lau- mentapurgantia Hollerms s velmollitao- Hy//^. ^
datiflimaz. Valde iitim excitant. Dat & leo imponitur. Nigrefcit cera , additojfo. ctir.
oleum, in diurcfi, &tumorum emollifio- chartarumcinereficut anchuiaadmifta,r«-p^/-J

'
ne eximium , cujus prgeparationem apud bet-. Colhgitur tamen & in Moluccis in- / tLcf*.
Ch y m icos vide. De Adulteratione & Co- fulis America naturaliter nigra. Mi-ffi- H
& - A -
c
fic & de aliis ufibtis.
' ' '
7
/oratione alibi dicetur , rumquodfcribit Ariftoteles tepefa£ta ju- '
Differentias
Genera cerse dantur aliquot. Eft Nativa, : nior. boum cornua in cera fiecTi nec :
eft & Fatfitia. Habuit Aldrovandus In- fentire dolorum pedum, fi eainungantur.
dtcam^ colorefkvo, viridi^ rtibro, &ni- Addere aliquid de Trofoli & Lrphace Propoiis;
gro, lapidese prorfus duntiei, quam ex placet. Ilia dicitur quaiijufrur&ana, quod
lacca confici ab Acofta djfcimus. Lauda- pra^ foribus alvei abapibus sdificetur.Grx-
jjjj '
tijjima eft recens , fubpinguis , pura , odo-
. & ai^@-i Scribonius
cis alias c-pywv, oilp,v?us
rata, halitum melleum referens, Pontica pro cera virginea aecepit pro fxcc aivea- :
aut Cretica. Pontica , Galenum fequi-

fi num Sylvaticus. Beilunenf is forditiem
Tim. h n.
mur ° ^ fl° res abfy nthii
» amara eft. Pl mio parietum vocat , tk pro Bdellio adhiberi.
i.fii.c.14, ' optima qu£ Punica dkitur, (candidiffi- Nonnulliab arbonbusftillare contendunt^
mam omnium Dalechampius facit} pro- alii primum effe favum Dicerem , crai-
:
xima quam maximefulva odorifque me//ei, , fiorem quandam effe materiam , inter com-
(hinc Cicero , unguenta gratiora efte qua* mofin, qux AriftoteliAf/^J', marUy^v &
ceram quam qux crocum redolent fcrip- , cerani fnediam fiavefcentem , odora-
,
fit. Sic omnino legendum non terram ) tam , ftyracem referentem , in ma- &
pura, nationePontica) quam confiare , ad- ftiches modum du£filem. Cordus apud
dit, equidem miror inter venenata meUa. Moufetum , Jachrymam efie , arborum Umfit.
1)einde Crecica, f/urimum enim ex pro- gemmantium ©culis innafcentem fcri- rhe ur >
-
%
po/i habet. Pofthas Corftca, quoniamex bit. Coleaam, cirea veftibulum alveo-^' xM -
buxoftty habere quandam vim medicami- rum ab apibus fufpendi, contra injurias
PtinJ.c nis putatur. Alba, feticandida, quam frigoris muriimentum. Quatuor ejus facit
cpiaamvirgineamvoca.nt, quomodo fiat fpecies. Primac
nigra tantum populo
Diofcorides & Plinius prodidere. Venti- colligitur. Êgyrinam voeant. Tracta-
1
latur, inquithic,/^ dio ftefe cerafu/va. tu eft mollis, vifci inftar, colore fiavo,
Deinde fervet in aqua marina ex a/tope- odore jucitndo , fomnifero, &ftyracis x-
tita 3 addito nitro. Inde /tgulis hauriunt mulo fapore populneis gemmis refpon-
:
ftorem 3 id eft , candidifftma quaque , trans- dente. Secunda, ex betula , eandem re-
funduntque in vas quod exiguumfrigido ha- dolet, colore interflavum, cinereum &
beat. Et rurfus marina decoquunt fepa- fub viridem medio , du 6tilis Tertia ex A ]- .
ratim: dein vas ipfum rejrigerant. Et pinx populi lachrymis colligitur, eaque ,
cum hac ter fecere , juncea crate , fub dw rara. ûarta, ex his omnibus eaque mrx-
ftccant Sole Lunaque : hac enim canddrem Defitumjamefteauti. Apiariiexem-
ta.
facit. Siccantes, ne /iquefaciant , prote- confundunt :&cera, qua: Avic

ptis favis
gunt temi linteo* Candidijfimaveroftt poft Mum nigrumy nihi aliud eft quamquod-
dam
Itf HISTORll NATURALIS.
dam poft deco&am ceram fundum petens tarchus & Servius. Sunt qui aliunde , ek
fedimentum. Refblvitur oleo veluti cera, cerinthi, olece, velarundinisfloribuspor-
fed prasponderat,&: fundo lllabitur.Syncera tari credunt. ex apibus degeneratio-
Alii
& odoratiflima optima. Fufione in aquam ne quadam pofteaquam
fieri exiftimant,
facile a cera fejungitur. Cretica&Fafll- aculeos perdidere. Nonnulli has ex fucis
dica, quod major lllius pars a fty racis & la- originem ducerenugantur. Quidemdeni-
dani pmguedine colligatur. Ufum fi fpe- que inmares &fceminas diftinguunt, (fa-
ctes vitiofam materiam ex alto elicit. Celfo ne Varinus ^^1x4 rx$ cthpiv<&; t£$ drtfj.x.ms
inter anaftomica recenfetur. Aetiocalefa- r piXiosodv cxplicat) & coitu propagari c©n-
Varro r. R. c it, difcutit , maturat , extergit Varro tendunt. Ariftoteles ex apibus longiori- Arijt. de
5,cl6 gtner. li^
'
prcpter multiplicem ufum, multo carius bus porreftionbus prodire tam fucos
&:
3.CX0;
in facra via, quam mel ipfum venditam quam fures affirmat, Sc quidem annis pro-
fcnbit.IndeforteC^r^/^»^ apud Largum fperis , quibus largior mellis copia fpera-
nomen. Veteri tuifi fufntu prodeft. Gut- tur 5 abundante humore , quod ex Plinio &
tam rofaceam ex aqua tollit impetigenes : fuperius adduximus. Addit, feorfimgi-
illita extirpat , &ad plurimaprodefti gni fi Duxvivat: fiobiit, in Apum locu-
Eritliaca.
Arift. dc
Erithacam Sandaracham &
Ariftoteles lamentis, &
hos fieri animofiores. Mino-
flanu l. z. Smerion, Cerinthum vocant. Do£tio-
alii res vero ipfis cellas confingunt ; nec eas
ribus eft Vernilago , quibufdam a tempe- fparfim pef alveum , fed extimis velut &
ftate Vernix. Rufticis Lombardis , apud ejeclritiis caftris. Sic intra ternarium nu-
Niphum, Carbma. Diximus de eo ex Pli- merum, ratione generationis, totum A-
nio fupra. Varro glutert efle vult, quo pum genus redegifle videtur. Duces &
favos extremos apes inter fe compingunt. feipfos &
aliud genus gignunt: Apes fucos
Miraeivis eliciendi examina. Ubivolunt fucigignendi facultate deftituuntur. Fcetus,
examen confidere , ramum erithace, addito autem prout A pnm, candidus eft ex eo ver- :
apiaftro 5 oblinunt; Virgillius^/^mvocat. miculi apum vermiculis minores exfurgunt.

Grsecis quibufdam dwv-n ?ys; ci-nAys, dXa •
TXpytjT^ , dttvfiGoh®' ,
fjtrjSiv «V r K9«J"jv cn/fx(pe-
C A P U T I I. pw , fucus eft : ide» Virgilius immunem ad

aliena pabula federe dixit. A t quibufdam Vtrg. Gtore*
vifum magnoefleufui. Vivunt quidem , fi
mellificium attendas perpetuo ociofas: imo
Nomen. FUclis a fuco > feu qu 6d fit fucata apis ;
totum diem in mellariis cellulis latentj
Mdr. fomno apibus opera inva-
hift. feuquod fucumfaciat, &pra2textu al- noclre 3 fopitis
lnf.l.l.lf.
vearia calefaciendi , mellifica abfumati dunt & vaftant ftlveos , ut Êliano prodi-^ Mlia.tLA,
dictus videtur. A
4^y£^«/ qui deducunt y tumj fed fi nos Bartholomams Anglicus /. i.c.10.
audaces nimis funt ut &

illi qui a furando,
:
non fallit, regias manfiones , illafquema-
quamvis verum fitfurari. Graeciseft^(p>i\ gnificas , in apice & meditullio favi fpecio-
& $-puvci£. A?(& epitheton eft , «3^ to io cooperculo infignes , exftruunt. Tzet- Tbett.
xdsJivriMJTiZvx&v, quodaculeum, ut alise zes v$£3<popxs facit : Colummella femini- Cbil.%, •
Hift.zif.
apes non exerat. btis, quibusapes figurantur, infidere fcri-
H.K Pli».
rtefcnptio Golumella eos genus amplioris incre- bit. fovendam & educandam novem /.11. c. u„
Ad
Cohtm.R R prolemadhiben, exclufis proturbari quas Coktm.R,R
I.9.Clf.
menti appellat, fimillimum apum; at- /•Q.c.ii,
:
TSn. H.N. que inter gregalia animalcula collocat; omnia egregrie Plinius. *Domes , inquit,
1. 1 1. c. 1 1.
Plinio funt fine aculeo, yelutimperfedx primum flebeis ex adificant $ deinderegi-
apes noviflimseque , a feifis ae jam emeri- bus. Si fperatur largior proventus adji-
tis inchoata^ ferotinus fcetus , 8c quafifer- ciuntur contubernia fucis. &
His cella-
AriJt.Yi.A. vitia verarum. Ariftoteles quartum genus rumminimte , fediffimajores apbus. Sunt
I f.ciz.
apum, fedperperam, nec enim mella fa- autemfucifine aculeo , velut imperjeBa
ciunt , facit. Vulgari ape fere duplo ma- apes , novijfimaque , a fejfis jam eme- &
joreft: imo Regem crafliore & compa- ritis inchoata , /erotinus fcetus , quafi &
cliore ftatura aequat. Duces efTent, fi a- fervitia verarum apum. Quamobrem im-
culeo inftruerentur. Magnitudo exvitse perant iis , primqfque in opere expellunt 9
inftituto obtigit. Nihil fuperfluitatum la- tardantes Jine clementia puniurit. Neque
boribus abfumitur ; &interdiu nofru fe- & in opere tantum^ fed infcetu quoque adju-
fe liquore melleo ingurgitant. Colore vant ea* , multum ad calorem conferente
fplendente nigricant magis quam apes. Qui turba. Certequo major fuerit multitudo y
AriJl.B.A. Fur y Ariftoteli <$^ , Hefychio <$a>£/®- eo major fiet examinum froventus. Cum
i. 0. 640.
dicitur , minor eft. Plin inter apes grandif-
.
mella ctcperunt maturefcere , abigunt eos
1'lin. H. N.
l.ii.c.i-]. flmos nominat, nigros, lataque alvo , ita multcequefingulos aggrejfatrucidant . Nec
appellatos , quod furtim mella devorent. idgenus, nifi vere confpcitur. Fucus ad-
'
De Generatione, varice funt opiniones. emptis alveum rejeflus , ipficate-

alis in
Cencratio
Ex mulis putrefcentibus nafci prodidit Ifi- risadimit: Velpotius, fi Ariftotelem fe-
dorus, ex afinis Cardanus, exequis Plu- quimur, casteror. fucor. intu,s relictorum
alas
DE INSECTIS, L I B. I. *7
Ariji.n. A.
^
alas ipfa* apes
pro auTuj
comedent ut :
legerit, &rAowr5i>ad apes

retulerit.Sunt qui ex Ariftotcle favos in eo-
niale Plinius, borumtruncismiontibus &querctibus
quando fub terra ,
& fpeluncis. Aldrovandus & in leguminibus

in maceriis ,
:
cavernis
ali-
/.9. r.+o. dem alveo fingere tradunt. Manentenim &in humilionbus arbufculis confpexit.Tria
maximatemporis parte intus, cumqueex- nobis idem ovaie fub nii-
dedit. Unum
eunt, efferunt fefe fufim, in fubhme, arbore , terra ad pedis altitu-
cis juglandis
gyroque volitant , & quafi exercitium fa- dinem eftbffa alterum , fubterraneum
:
ciunt , quo peraclo, domum redeunt , & itidem, fed orbiculatum: tertium phia-
epulis perfruuntur. De Antipathia qua: liforme. Prioris haec erat eonffitutio.
occurrunt ex jam di&is petantur. De fu-
, Antrum , inquit Aldrovand* feu foramen
ribm hoc adjicere placet, adeo fcic ali- anguftum : nempe ea amplitudine , qua
quando replere , ut vix exire aut refiftere fingulis pateret aditus in terrae fuperficie
poilint : fispe in apum celfulis parere : ne- conlpicuum erat, a quo iter erat ejufdem [
que mel Colligere, nec a?des crigere: in- amplitudinis tendens ad Vefpetum , non
greffos,verberan & pro foribus f ernianimes quidem recta, feu perpendiculari linca
relinqui , faepemorti affici. deorfum tendens, fed ad latera per cu-
niculos cuofdam duorum plus minus pal- ,
morum intervallo, aprimo (quodinfum-

C A P U T III. mam humum defimt ) foraminis veftibu-
lo, Hic majori &
ampliori finii terraex-
Ve Vefyi*. cavata eft rotunda prope modum , ac ip-
f us Vefpeti ovali figurae proportione re-
AUrev. de
VE sp m
a Latinis nomeninditum efte fpondens, ita tamen ut inter Vefpa- ,
Inf.l. i.e.6.
Ijlomen.
puto , non tam quod vefperi mufcas rum domicilium , &
telluris cava latera >
capiatj vel vi petat &

adonaturj quam quod tantum fit fpacii , quantum ingreffuris fua
vefca, id eft, gracili fit pede. Grecis penetralia vefpis furhcit, ad tranfeundum
& fyfabv, aut a Qpiyyu ftrmgo gra- & arcTrum iliud oftiolum totius alvearis uni-
£<p>fg
cilem facio , aut W
Ttjs Q&Qb*w* quod mecum, ad
aperta
latera collocatum. Hac
vefparum a:dificium
fcrobe
dio ita fit difle&a 5 ut quafi hiare appareat j , effofiaque,
dicitur. Nicandri Scholiatbe funt AdO?^- domiciliumque apparuit, figura fereova-
«W^jSiiidae tiftjhs & titofe, Helychio «*- lij altum feredodrantem, duas palmas
TSitui & 7iKas-ctM^g Gazse fed &&fl%ft9ttBfis tranfverias medio latum, undique ceu o-
,
txMwvq. Ux enim potius Crabrones dici Vum tefta, ita hoc membranaCorticeaob-
debent. duclumj eaque fubalbicta arenofa^ fimili
iDefcriptio. Animaleft gregale, annulofum , oblon- lichenimarino , ejufdem cum faVis fub-
gum , quatuor alis membraneis , ( quarum ftantix, non ut Apum cerea, fedligno-
primse majores) prazditum, exangue, in- fum quid h abente filiquifque te nuio n bus
,
tusaculeatum , fexpedibusmftruclmm , co- ieguminum , feu lunarix majoris bulbona-

lore kiteodeaurato, fupermaculas mgras ca di&x pencarpio , aut fcabiofse fimillima
triangulatim pofitas, corpore toto traniver- fubftantia. Hujusfuperna pars 5 te£tivi-
ftm variegatum,unde forte Pollioni tff&ffip* Cem gerebat, &velutituguriaae mappalia
tr& dicebaturi Corpus medio pe£ton tenu- culmine medio in Conum faftigiato ab im-
iffimo veluti filo alligatur , ut veluti eltim- bre undiquaque (_ cum forte incidit _) de-
bes &
hietulac appareant. Aculetini omnes fendebat, inque parietum lateribus om-
muf.Tbe- gerere,Moufet. exiftimat.

Varro eo ab A pe nem hoftilemincurium aditurrique prarclu-
mi inua. diftingui putat, quod pis fit bre vior,com - A debat. Infima bafis fundamenti vicefun-
Varrok. e Pa &ior * pe&ore ac dorfo pilofi s , capite ob- gebatur , denique undiqttaque a fordibus
i.^c.16. longiore, acutiore roftro , mmus colorata putredine tvitas reddebat. Hoc veluti
alvo, anhulor.lineiscoloreruffls, &nigris putamine detraclo feni favorum fcfc pro-
iit plurimurri diftin&a , antennas , fub ocu- dunt clafles feu orbes qui fibi mutud ceu ta-,
lorumregione locatas habet: vefpa vero bulata folaria, aut contignatione fuperpo-
longior, veluti quadam fiftula medio eohse- iluntur acimminent, juftoquediflitasin-
,
rentibus al vo &
pedore , glabra tota , ro l tervallo. Sed netabulatafuperiora ininfe-
tundiore &
breviore capite coloratior : & riora collabantur , fcetufque premant , aut
antennas fupraoctilcs gerit. fuffocent fingula columnis quibufdam fii-
,
Locus, Gaudent locis afperis , in iifque magis ftinentiir qux non fufque deque formatx
,
mnltiplicantur.Quscdam tamen genera qui- funt, & conftituta*, fed a lata ba fi incipiimt,
bufdaminlocis, utpoftdicemus, nonre- &adconcavam, feuprcnamfuperiorista-
periuntur. In infulaNicefin, Oftelio refe- tabulati faciem lato , acprotenfo epiftilio
rente,mortem i&ti inferunt.In extremo po- protenduntilr , inftar clavi utrinque capita-
OlausM.
f.22. lari climate frequentiflimas Olaus ponit. ti pollicis lati longitudine , ita ut fornices
Condunt vefpeta,celltilis & foraminibus

& &hypog3sa videantur, infimi ac fupremi
plena in quibus nidificant ftabulantur. & orbes exigui, &angufti, medii ampliftl-
Reperies eain fublimi aliquando, tectisar- mi , reliqui orbes lftediae amplitudinis.
G Singuli
HISTORII HATURALIS
Singuli plurimis cellulis abundant fexan- alias. Adeo ut adfnem Autumni phrima-
gulis , m quarum quibufdam Vefpae a- & maxima vejpariafint.ln quibus dux quem
dultJE , in aliis fcetus juniores , attamen matricem nominavimus , non amplius gi-
perfe&i, Stalati, aliis Vermiculi conde- gnit vejpasfed mdtrices. Oriuntur h#
bantur, qui omnespofterioripartefurfum grandiorum vermiumfpecie in quatuor aut
fitierant, capitedeoffum. non multo plurium inter fe continuatarum
De altero nihil iingulare occurrit. ^Phia- fuperior: ceUarJabrtsfummis.Ylm.addit. p//>.H.tf.
liforme, crat collo angufto , contra ventre Fcetum ipfum intqualem barbarum a- Lll c lu & - -
capaciflimo, cui latus pediculus appen- lium evolare, alium in nympha effe, alium
debat. Materia conftabat fubtili-, mem- in vermiculo. Et autumno non vere om-
branofa, quaundique circumduclum erat. niaea. Maximonumero matrices oriun-
Forfice per longitudinem diflecTrum, tres tur , fi annoproximovefparum&imbrium
membranas , lliafque inani fpacio diftin- copia praecefTerat. Vermiculi antequam
£tas, per quas circumcirca perciirrere in Nympham tranfeuntoblongifunt,ver-
poterant, exhibebat. Prima membrana miqylis in carne ( \v\«4 vocat Hippocra^
exteriore minor , fecunda amplior, tertia tes ) &
in avellanis nafcentibus non difll-
omnium minima confpiciebatur. In inti- miles, albicantes, incifuris notabiles, ex-
mx medio , feptem cellx exque fexago- tremocorpore crafTiore, linea nigricante
1
nx erant. per dorfum pedibns non

difcurrente, fine
Viftus, A ppollonio cSfu&o&h Ariftoteli ^XoGo&i, repentes , fed huc , illuc fe volutantes&
qUod cmdis carnibus malifve maturis vef- & moventes. Depofito fcetu , tenui qua-
cantur. Sed nec pyris , prunis , uvis, dam pellicula cellas obveftiunt qua, ubi ,
floribus frudibnfque variis parcuntj nec ad perfe&ionem diicuntur perfradlra , egre-

ulmorum fucco , facharo , aut melli. Muf- diunair in lucem , & a biduo volucres cir-
-»,- „ xt cas etiam grandiores vfenantur ampilta- & cumvolant. Oriri k ex putri certum. Ex
i.iuczx. to us capite, reliquum corpus aurerunt equi cerebro nafci prodidit Pachymeriusi
Artfi. h.a. ne apibus quidem parcentes. Serpentibus ex carnibus , Plinius , Plutarchus , & %£&
C
pI». 'ti.'N. ay ide vcfci apudPlin. legimus, eoqueali- Antigonus* Nafci ex afini corio, apud Antigmfw
ira
i.ri.jcpi* mento mortiferos i£tus facere. Ifidortim ex Crocodili fanguine vel ca-
f. ^ N
:
A davefe apudHorum; ex putredine arbo-

t$.fi
'
Sexum agnofcit Afiftoteles. MajoreS i^clt^
Sc robuftiores mares , inftruunturque acu- rttm St fruclruum apud Albertum legimus.
leo: minofes imbecilliorefque foemina?, Ex fenis cervi, capitis fub oculo tere-
&carenteo. MatricesvocaripofTent, nifi brato offe concrevifle, Vincentius Bellua-
eas Anft. latiores , ponderofiores , craflio- cenfisj ex vettiftiflimo quodam authore
res , &vefpis majores poneret. Dari fe- tradidit.
xus, apud quofdam indicium, quod, fi Vitam quod fpedlrat , matrices bima- /&&&,
vefpam ex pedibus ceperis, & bombilare fitum non fuperant Operarise una cum au-
:
, qux aculeo
veris deftituuntur advolent. tumno finiunt setatem Imo , inquit Mou- .
Coire vifas fuiffe , idem ipfe fcribit alii am- : fetus utrum matrices five duces anni fupe-
,
bigunt. Vincentio , agreftes cum domefti- rioris, novellis jam procreatis ducibusin-
cis rem habent.De Generatione ita Ariftotel. tereant, una cum vefpis , novellis, id-
duobuslocis. Primo, Crabronesvefpaque que fimili modo femper eveniat, an am-
favos exadifcant puUis Jutf , fiducem ha- plius etiamtemporispoftint vivere, multi
beant nullum , eumque palantes quarant* Ac dubium relinquUnt. Agreftes vivaciores
crabrones quidem injublimi loco : vejpa in habenttir. Vitse brevitatem , tenacitas com-
foramine : qu£ ducem habentfub terra.Ho- penfat. Nam fi alvos a capite , hoc a pec~bo-
rum itemjavi fexanguli^ quemadmodum re fejungas , ferient tamen , &c quidem nec
ut apum, compofitinone cera, fed ex cor- levius quamantehac. Circularitervolant,
ticea materia & araneofa. Ad ceUa latus quia catida dcftituuntuf . Cedunt tinun- ufii^
deponunt fottusfuos guttte magnitudine, qua culis , hirundinibus , nodtuis , taxo , &
parieti hterent. Non omnibus in ceUis ta- vulpi in cibumu Vulpes caudam in vefpe-
men fimul foetus eft: fedinquibujdam adtum mferit: onuftam, adarboresallidit:
eo grandes, ut etiamvolarepojfmt inaliis : & mortuis vefpis vefcitur.Pfeudofphecem,
itympha: inaliisvermiculiadhuc. gtuibus quam folitariam vocant finiftraapprelien- ,
fblis fubeft ftercus ficuti etiam in apumge- fam atqtte annexam ( quae prima eo anno ,
nere. Âcquandiu nymphajunt nequemo- , capitur , maxime co nducit } contra quaf-

ventur, &
obducuntur JoUiculo. Altero. tanam laudat Plinius. Mizaldus aqux ex j
'.JO.f.lI.
liff'
Jrtfi.K.A. 1)uces ubi cepere locum confpicuum, ineun- vefpis ftillatitiae meminit , qua: tumofes
îcai
6
!' * e afiate fingunt favos &
conftituunt , qua
: abfque dolore excitet. Inflativum efle
veffetavocanturpufiUa. Tuta, quaternis necefle eft. Curatur idlrus fi contufas vul-
oftiolis, aut prope modum inquibusvefp<e : neri impofueris , vel emplaftrum ex terra
oriuntur„ non autem matrices. Quibus ad- fiirnorum , aceto , & mufcarum capiti-
tdtis, de integro ,prtcterfuperiores telas, a- bus. Alii extra fuccum citrulli, foliate-
liaf majores confiruunt : atque his adultis neriora filiquae Plinii, falviam cum aoe>-
ro s
D E -INSECTIS, L I B. I ii
cujus anterior pars media , ftxfco colore, ob caufam quam ut ab omni aefis inju-
& cingnlo croceo notatur: pofterior, tota ria,& quxdefuper inea arbore incidere
crocea videtur, o&o fufcispunctulisno- poterant, pluvia, alnfque utpote adre-
tata unacumtriangulo parvo , incifuris
, pentibus tutiores eflent. nam fi celluLT ea
prarterea quibufdam iri utraque parte exi^ parte, qua patentj ccelum fpe&aflent,
ftentibus, qiiibus fe extendere contra- & magnis certe incommodis obnoxiifuiflentj,
here pro lubitu poflit. Juxta ventrem fingula autem tabulata ejufdem erant ma-
maculas utrinque quatuor nigras habet, iehx , cujus eortex exterior verftcolori-
& in cauda aculeo longo , robufto
, ma- & bus lineis albis dico & ferf ugineis , tan-
idme venenato armatur. Hoc inter cra- quamfegmentis interftincrse. Reperiuntuf
brones &
vefpas intercurrit difcrinnnis nonnnlli quoque alvei Crabronum majo-
quod vefpis fint majores , alvum minusgra- res multo , quam pradifti &feptemta- ,
cilem habeant, ejufque pars, qua: tenui bulatis exornati ejufmodi rure meo intuto
ligamento thoraci annectitur , multo fitla- appenfum, altitudine dubrum
reperi trabi
tior j thoraxque compa&ior. dodrantum crrcumferentia quinque iif- ,
jLocus. Favos ( auQtfiha, Suida?) fub terra ,

quam dem lineis aut cum
fuperion eniinentibus
tSz^' fo^micartim inftar egerunt, faciunt: duce albis &
ferrugineis tabuktisrotundistan-
^,
Fiw.i.N. abalveis aberrante, fublimia&arborespe- quam orbibus cellulis plenis , digitum

Kit.-* 2i.
t
tullt> j^ eo piinius in cavernis arborum tranfverfum altis, quxdigitorumduorum
degere fcripfit. Nidos ad amuiTim omnes latitudine a fe invicem diftabant, adfaci-
fere fexangnlares sediflcant. Exterior falem fingulis ingreffumi hxc columms op-
cies candidis ferrugineifque fegmentis di- time erant fulta, in fuperiore hiijus nidi
ftinguitur materia membranacea eft ,
: & parte foramina erant majora, in quibus
betulacei corticis per adtum inlaminulas parentes degebant , i n infenori minora, in
fatifcentis petfemula. Lenta quadam fa- quibus filii.
liva, & gummofis foliis , pluribus ob pro- Quia Cibum in favis per hyemem non viflifs.
lem tabulatis adaucli eleganter poliuntiir. recondunt, ideo jejunitiim latent, &plu-
Mrov de
£) uos Aldrovaridus obfervavit, dequibus rimimoriuntur. Vefctintur mufcismajo-
C
r$.zz^
'
ita fcribit Inveniuntuf quinis aut fenis,
. ribus. Captis Caput abfcindunt. Uvas
&ut plurimiim fex ofdinibus , feutabula- corrodere vel inde conftat , quod autum-
tis conftriclri , cujufmodi is ef at , quam agri- ni tempore frequentes vites circumvoli-
cola meus , cum quercum p ef medium fer- tent. Carne quia magrta ex parte , Ari- Arift. m A,
ra dividerct, offendit: CujUs cacumen in ftotele tefte vivunt: ideo in ftercoribus l - 5>- c - 42.
fuperna trunci caviparte fitum , te&i loco fxpiflime verfantur. Aves ubi caeperint, xr c ,
fungebatur, fubftantia membranea betu- accipitrum ntu , capiit pnmo vumerant,

Ix mediano cortici. flmili , quam ex po- deinde abfcindunt. Pennius in Petropoli,
puli nigrse &
falicisligno putrilaginofo, in publico urbis vico ,
pafferi accidifle vi-
ac pulverulento ab exedente carie , humo- dit. In India oleum, butyrum Screliquos
re glutinofo iis peculiari , compingere di- cibos infeftant j ut nihil inta£tum fere re-
ciintur nec ea contigua ,
: folida eft, uni- & linquant.
ca velutimembranaconftans-, fedpluribus: Ex equorum cadaveribus oriri , plxri- Gencratfoi-
itaut lancellx plures fibi mutuo adhseren- qiie cum Ovidio, fentiunt: ex afini cere- ^m.'i^'
tes videantur, in eo, quodintef ipfas in- bro Landus j ex duriore carnium equi paf- i*»rf«* V*
tercedebat interftitio, rotundos qiiofdam te, ut vefpas ex teneriore Moufetus. De
5Sit^»
duftus canalium modofeu fiftularum con- Coituitz ex Anftotele &Plinio Aldrovan- Gemlj.t
tinuo adfundum,feu ultimum orbem yia, dus. Quod ( verba funt Ariftotelis ) ad c °- ;
- 1
effinxerant , per quos fupernse deorfum generationem, cognatorum iis (Apibus)'

ferripoflcnt, infundoautem cortex, quo animalium pertinet, ut Crabfonurii, Ve-
totus alveus circumveftitur, patulo aditn fparumque, fimilis quodammodo ratio eft
dehifcebat, utpote per qiiem alveipene- fed defuit his locuplesnaturse dotatiome-
tralia fiibeutttes, adfmgula tabulata afceu- rito. Nihil enini apum genus habentdi-
&
dunt, inerant enim , fingulis tabulatis fua vinitatis. Generant quippe matrices voca-
foramina fatis ampla, per qtias fingulas m tas, primofque favos confingunt. Ge-
cellas fingulse fe recipere poterant* Ob- neratione vero coeundo inter fe finguntur.
fervavimus qiioque alveum tam pruden- Vifus eft enim fsepe eorum coitus. Fx-
ter ab his fuifle conditum * quam ab aliis turam atttem Apum modo inftillant ad la-
quibufvis, aut apibUs aut vefpis, namfu- tus cellularum favi , &parietibus admo-
perna arboris czvx parte uno latere , in vent. Sed quemadmodum Vefparum fce-
quod nonnihil parte fuperiore reclinabat tus, ita qttoqiie Crabronum haud eft x-
fufpenfus etat, eo fitu, ut cellularum of- qualis , nam aliis cellis grandiufculus ineft
cula deorfum propendentia fundiim antri ut queat volare , aliis Nympha , aiiis adhuc
arborei fpe&areut , Sc crabrones ac eorum vermiculus. Excrementorum vermieulis
Nymphas, &
vermiculi capite deorfum tantum ut &
in Apum genere eft. Nam
tanquamruitura: conderentur^ nec id aliam ut ait Ariftdteles , Apum 8c Crabronum &
G 3 Vefpa-
ri I S tOR I Ê NATURALIS.
Vefpatum vermes , quamdiu recentes funt: rit. Quse hic de Tenthredme , Ten-
tantifper & ftercus emittere videntur: at threne , & Pemphredine Moufetus ha-
cum formx lineamenta receperint, fiib bet , in capite de Vefpis allata funt.
qua facie Nymphse appellantur , Jam ne-
que cibtim prasterea coquunt, neque ul-
lum reddunt alvi excrementum, ied co- C A P U T V
crciti, &; contra&i quiefcunt, nec ullo
paclro movere fe patiuntur , ufque dum De Cicada.
ipecies deftinata perficiatur , quo paclo
evolat proles rupto quo continebatur folli- HAclenus de Anelytris quadripenni- Aidrov.de-
culo. Cseterum quod fcetus inccqualis iit, bus membranaceis , favificis di&um Witc\$. :
Plinio quoque traditur. Fcetus (inquit jamde illis quse non favificant agemus , &
tam de Crabronibus quam de Vefpis) primum de Cicada. N omen apud Latinos Nomen.
ipfe inatqualis eft &Barbarus (aliilegunt feu quod cito quaficadat&evaneicatj feu
ut Barbaris) alius evolat, alius in Nym-
pha eft , alius in vermiculo. Et autum no,
quafiinvenit kU(&> #
regionum,fexus,xtatis,
WApud
&
Grxcos pro
magnitudinis
non Vere omnia ea. Pleniluniomaxime ratione , vana obtinuit. Generaliter vo-
crefcunt. Mellis quoque paululum quan- catur 75t^| Eleis @cIQ*k& , Sidetis o-etpcp,
,
tumgutta, in cellis Crabronum e regione Ponticis $dro^%(&> , Cretenfibus avjxcpvy-

parari fcribit Ariftoteles, Schadonefque j4v, Suidx popularibus gpOTj, quod rorem
hujus generis non vere , fed autumno fieri, exugendo vivat, Fceminanon vocalisiE-
crefcereque plurimum plenilunio» liano eft k^kcJwtj & KaAapctia : Athenseus Alhen- D*
Antipathia
Vefpis amici funt. Ideo percuflia Scor- tamen fimiie cicadas animal credit. N ovel- Sj.t»
iVut.-i. pionibus, nec a Veipis, nec a Crabroni- la, kIkk@- & M>k(G)* parva KaXaâia,
, Ka- Lexic '
bus feriuntur. Mufcis mimicosefle de victu XctfjLiScLQ & Ki(nwYiTus alii dicunt. tit! \yvvia,
dictum. Inter Canicula? A rdturi ortum & etiam Cicadaftras fignificant , ut apud
apibusprodeuntibus ante alveanapla:rum- Cadium Epitheta apud autho-
legimus.
que obfidiantur. Juvencis quoque fimt res plurimainvenies. Dicuntur7reAaA/JVa
inieftiflimi. Melis plenio illorum antra volando TiT&îXvz/fog > quod quatuor
:
ingreditur , totamque familiam deftruit. pennis in aere remigent «pjT<ys , quod :
Natara. De Natura &

Moribus pauca occur- nimio cantu fe oblectent cpiAopG&i quod :
,
runt. Ducem unum habent , magnitudi- tempeftate pluviaplurimsenafcanturj Âso-

ne corporis majorem , eumque lmpense tiaveis , qudd infano {olis amore capiantur
amant. In fingulis hic eorumalvearhsori- oJâA^g? , fGrQgiTs cufyaXl \}zsv §Va<», quoda
tur ,contra hoftes foris pugnaciflimusj fole comburantur -.KvaMi^h quod alas cy-
Ar,fi.n.A. facillimus domi erga fubditos. Nulla aneas habeant. Virgilius querulas drgu* VwgM &
1.9. m-*. fit examinis , ut inter apes emiflloj no-
vella profapia finu parcntum favetttr, &
tas dixit.Nemefianus aHivas: quidam^r^-
ciles dixere. Pontanus Choralifiriam vo- Echg.
in ^J
ad illius coniervationem plures contigna- cavit , quod alternatim chori inftar &
tiones fuperftruuntur. Amplificant, m- canat.
quit Moufetus , majorem in modum favos, Vulgaresita Moufetus defcripfit. Vul-V&wô*
& jam exvalentiorequodamgrege, qua- garium caput fronnm> magnum videtur;
los tres aut quatuor favoaim plenos & fentagomim imitatur , lateribus ina-
excepimus. In cellis parummellisquan- qualibus finitum. Colore eff viridi nigri-
tum gutta e regione prolis paratur. Ma- cante j ( Aldrovandus fuperiorem corporis
jorem quam Vefpse volandum fo-
inter partem nigram ponit , inferiorem ad ni-
num edunt. Cicurationem non admittunt grumvergentem unde&Martial. nigram eJ^.iX
:
&tantcefunt malignitatis , ut Syrio pra> fecit.3 utrinque tumulos duos obtinens,

fertim orto , ter novenis i£tibus , hominem, ejufidem coloris , fiedovalufigurte, &mar-
imo & Equum interficiant. Haud temere gine quadam fufica circumfieptos $ fiufica
fine febre efle, dixit Plinius. Remedia item linea tumulos fiecat medios , medium-
in Vefparum hiftoria pofuimus. Majore que caput jota litera nigerrima dividit.
Avien. in
duntaxat quantitate, hicexhiberi debent. Oculos habet exfiufico non multum viri-
Carmh/. Si luce crepera, fiepius nidos intraverint, dantes, prominentes quidem magnos &
quafi fe occultaturi ; pluviam ventos & pro corporis ratione ; (immobiles adde &
expeclra: ferenitatemproximsediei, five- lucidos, ut mirer Nigidium, quicicadis
fperi numeroiioresobvolitavere. Jejunos oculis negavit, eos non vidifle j Supnum
pcr hyemem latere , fuperius dixi» caputfive facies , diluto ex albo viridiuf
Ufu5. De Ufiu nihil habeo quod dieam , nifi culum apparet. Inter infieBa omninb in
quod Mizaldus prodit , aqua deftillationis hoc animaliumgenere una, orc caret: ha-
eorum cutim atta£tam , in tumorem attol-
, bet tamenprolixumquidy compaffumy in-
li. Mentiri fic imprsegnationem coram a- divifiumque , intus plarumque conditum , Arift.H. a.
mafiis meretriculas. quod veluti promufcis , tum oris , tum pj^'"^' N
DiiFcietijc. Nec de DifFerentiis quicquam occur- /ingua ufiumfitpfiet , d^nisftrmtransverfisi.ii.s.^.
affd-
DE I N S E G T I S, LIBL l t 9
to, cretam in pulvcrem redadfam , melif- nunt, &ex incubandofliumgenuspro-
iis
ibphyllon cum oleo, afparagum tritum creant. Vocantur ita, quod <^m/, exi-
cum melle , fimtfm denique bubulum lau- les nempe &
graciles videantur. Tfiu-
dant: intus> fuccum fampfuchicum bolo dojphec* caput,fufcum , duo brevia
Armeno & agrefta folia tenuiora lauri cilia in fronte cornicula
gra- &
oculima^ni, ni~
-,
cum vmo -, Althxa: decoftum ex pofcaj gri,prominenteSi osoblongum, bifurcum

rutae vel meliflbphylli fuccum, foliaejuf- peclus crafliim ac prominens, quibus tres
dem commanducata , etiam commendant, utrinquepedesarlixij fcapula^ denf a: , o-ib-
Si a venenatis i&us eft quod ftupor , deli- ,
bofafj corpus procerum, gracile , articula-
rium etiam oftendunt,locus primo fcalpello tum ; alae tufcae, duae pedes hirfuti > & co-
j
aperiatur; dilatatus fugatur, infequenti loremalarum affecttti.

cataplafmate ex terrae in qua vefpx ni- Tarnopes uva* tarh maturasquam im-
dificant rafura, cum aceto fubacta: In- maturas exfugunt. Unde ita dicantur,
malva & altruca palmam
ter prafervativa ., nefciremefateor. Noclruarum ftridiilarum- ^cwd. ,/*
capiantur vidc apud
tenent. Qupmodo que prseda funt. ^^'<5W, Nicand. Scho- Tb "'iaCi
Moufetum. Inferviunt & ad pra/agia. liafti, eft animalculum a-tpwah^ minus ape,
Lorjgam portendunt hyemem , ii ante fi- majus formica, aligerum, albo nigroque
Slti*efs
nem O&obris apparuerint pluviofam ac : colore vantim^ Montes faltufque mcolitj
frigidam multis in locis, ante Vergi-
, fi & e fruticum floribus melleosfuccos car-
Jiarttm exortum , fubterraneos fpecusglo- pit, &
in cavis quercubus ftabulatur. I^
meratim ingrediantur ingentes imbres, : dem ehe cum -nv&pm > aut -nvS-^wi, non fa-
Tbeephra- ft multa? autumno generantur. Scilicct, cile dixerim. Bg>Q|apud Nicandrum ex
tmpor
^giâ cum fint ammakula, fubterraneos vefparum quoque genereinfeclrum, yA\a#
Aratm m cmx calent fpecus fubeunt & quia nonnifi : >$T%£3iecv } Ktvlqa ûfSpov , cbforts nigri : a-
T*««T»
terra humida & vaporofa procreantur , ni- culeoutens: Vocatur, nifallor, &
fisufofr
Comment. miam humoris copiam, copiofe prove- fi Nicander fylveftre&montanumfacit! De
niant indicabunt. Capuae , ingens ea- farvis nihil fmgulare occurrit. Magna*
rum multitudo quse in xdc Martis confede- rilm, quxdam capita mgra , 6t aculeos
rat , hoftium adventum , urbis incendium & plurimos habent. >Flava Ardoyno citri- ^dsyn.i g4
quafi prxfagiebat. na , in duas divifse partes , in medio tenu-
dt Ve,un '
DiiTerentiae vefparum funt plurimse. Ari- iflimi liganientibeneficio harrent.

Inda funt
'ay^Tka
kg c.î. ftotel. /ylveftriunhdomefticarum,matricumy
"
& domefticse, qti32innoxixj &fylveftres,
T(m. h. n.
f cu <J) ucum &
Qperariarum meminit. Apud quae virulentse. QuasOviedus defcripfit,
Phnium funt Ichneumones , & Tfiudojphe- funt corpore magno , colore luteo, ad
c<e. Apud aliosoccurrunt, imgvoifcs, mp,- album tendente , alis macttlatis nigrisj
(pfibvts fitpGiKes, parva>, magna ,ftaV* 3 ln-
, extremitate ahquantulum albicante. Spu-
d# , fpiiria , venenata folitaria , Laerta , , ri-a apum autmufcarumfiguramobtinent.
Acultata y non aculeata. Aldrovandus duo- De Venenatis m fylveftribus &. Indicis Mo»fiu$>
decim/pecies qiias obfervavit defcripfit,quadi&um. Leartahucfpe&mt, quiamor-
rum icones damus. Moufetus duas exHun- tiferam plagam , ut hertss vipera: formi-
gariaaccepit/quae etiamhic exhibenttir. cx inferunt.
Solitarig in muris agge^ &
Ferum illud & Sylveftre genus rarum efh ribus congeftis nidificant. Ante oftmm
In montibus & fylvisnafcitur: & non fub foraminis lutofa poniturporticus. Lon-
terra, fed in quercu nidificat Gra ndius eft, . gitudo ejus duos quafi tranfverfos digitos
porrectms, nigrius, varium, longius,for- arquat: intus Isevigato Ittto emplaftratun
tius , aculeatum , i&uque acerbius. Au- In aculeatas &
nonaculeatas diftinxit Ari-
thores fitnt, ter novenis pun£Hs interfici ho- ftoteles.
minem. Vivit toto annoj &hyeme, cx- De ftiis ita Aldrovandus. Qwz a me AUrov.de .
fa arbore, evolat. Hyemem in latebra obfcrvatae funt vefpx. H- 1 C ^ A
. ,
Moufet.
de itf&.
. *, exigit.
» .
cum vitae penculo

Moufetus femel in f ;.
.
ylva
obfervavit.
EfTexienfi
A toto ex-
Trior vefparum omnium , qUotquotob-
fervavimaxima eft toto corpore atro; pra>
iS^
P-tf' amine obrutus fuiflet , nifialiquotgeniftx terquam in fuperna alvo 3 ubi quatuor funt
Varro R.R ramuu s Ccih defendiflet. Varropilofas ma- maculazlutea:, illae fcilieet quas albasicon
i s , c.i6. gis facit. T>omeftica , quas & Cicures, &pla- exprimit Caput minus, quam in plenf-
cidx , feu mitiores, minores funt. Dividun- que aliisa cervice diftinguitur, inquoo-
& Operarias quarum il-
tur in Matrices -, ctili nonnihil lutefcunt. Antennsefuntma-
\x biennio durant , & majores funt. Pli- gnas, & latiores , quaminaliis, nigr£,ni-
nius clementes facit. Latior earum, ad- gri quoque pedes, &hirfuti. Alceargen-
dit,fpecies: dubiumque an habeantacu- teo, &
aureo obfcuro ad caftaneum incK-
leos , quia non egrediuntur. Operaria in nante refplendent.
opere verfantur, & matres pafcunt. Ichneu- Secundumgenus eft vefpar. minimarum
monesy minores funt quam aliae, & unum ge- aUsproportionelatiufculis, &oblongiuf-
nus ex araneis perimunt phalangium appel- culis fubflavi coloris. Corpore toto ex
latum y &innidosfuos ferunt, deindeilli- nigro ad caftaneum vergente, fed zonis
ex
20 HISTORIA NA T.U R A L I S.
ex alvoftavisadcroceum inclinantibus dique luteo , & nigro colore variat_>.

flincto. Caput eratexiguum valde pun- , T>ecima ejufdem omnino cum novifli-
clis duobus croceis fere, fuperne infigni- me defcripta coloris eft , fed breviori pe-
tum.Oculinigricabant, awtennat nigerrimae ftore. Vefpeta talia quali infidet,fere sedifi-
in extremo obtufae. Pedes exigui, colo- cat, vel ad feneftras , vel ad arborum ra-
re croceo. mos , vel alicubi alio in loco.
Tertia magnitudine Vefpde vulgari com- Vndecima elegans genus fylveftriuni
par, vel paulo minor, fed tota atra, an- vefparumeft, alvo miniacei coloris , fed
anntilis nigris* & nigra podicis extremi-
tennis , pedibufque longiffimis , capite o-
tate. Alas habet quatuor , oblongas , fed
Vali , alvo breviori, lineis exiguis tranf-
anguftas coloris ferme cinerei. Pectus,
verfalibus, fubflavisdiftinclra, tenui liga- .
mento pectori annexa. Alae veroargentese, & dorftim nigricant , & ad ferrugineum
fplendidai , fubrubris velut venulis percur- vergunt. Caput ejufdem eft coloris , ro-
rentibus proedita?. tundum, exiguum antennae vero longiuf-
:
culx , nigra* in extremo acutae.

Ex minimarum gertere funt qtiarta & T)uodecima tota eft coloris fufci, ad
quinta: quarum J?r/77^totaatraeft, capi-
atf um vergentis, pedibus longiufculis,Jon-
te nimirum , peccore &
alvo , qua: partes
gis item antennis eapite, & alis nonnihil
:
fere asque magnxfunt ^ quodin aliis non

ad ferrugineum accedit.
obfervabis: Pedes quoque nigri funt, & Decimotertio , ac poftremo loco depi*
leves , antennae item nigraz exiles Alas & :
ctum Vefpis congener jtidicavij quanquam
fufcefcunt. Altera capite item eft nigro,
revera nondum didicerim an favificet.
rotundo. Huic antennse brevioresfunt,
Corpore exprocero, nigro, flavo co- &
fednefcio quid velut tricufpidem exeritj
loribus vario, Alas piclor duas
tenui.
pectore eft angufto , qua capiti hasret latio-
expreflit, fednunquid velduas, velqua-
re, ac lutefcente, qua alvo anguftiore 8t
tuorhabeat, iit quod res eft dicam igno- ,
nigro, alvo fere rotunda, primo lutea,

ro. CapiteinterimVefpaspotius, quamr
dein modo lutea,modo nigro varia.Alse ad Mufcas refert. Antennas irt extremo ob-
aureum colorem accedunt. tufx funt. Pedes fublutei. MotifetiHun-
Allatam adme eam, quxfextdloco cte- garica^ , quas Vienna accepit > dorfis erant
pingitur, propter miram capitis formam. luteo atroque varie pi&is ; Corniculis
Simiae quodammodo afpeclrum semulan- huicpilofis, llli glabrisj tertia pene parte
tem Vefpam finuformam nominavi.
, vefpis vulgaribus majores.
Tergore eftcraflb, rubicundo: rubicun-
do item vertice, oculis nigris , majufculis,
infra linea femilunaris *
Alvus item
ceu os conftituit.
craffa eft, fed tenui pellicula
C A P U T IV.
tergori .adhseret; Artterius nigricat, in
extremo candicat , punctis tranfverfalibus De Crabronibus,
nigris. Alxfufcx, fedperperamduostan-
tum picTror.expreflik DIversum a Vefpis Crabrones ge^
Septima inter magnas &c parvas ambi- nus pono , quod in corpore tantum
git , tota atra, fed maculis undique aureis, difcriminis appareat. Nec placet ab Ari-.
aut flavis interftin&a, iis autem , quse in ftotele & aliis abire, qui diverfis capitibus
expreflb icone albse apparent. Pedes non de iifdem egere. Nomen ipfi apud Lati- ôm^,
utinaliis Vefpis, tenues, fedcrafli refpe- nos vel a Crabra in agro Tufculano, ubi
ctu corporis, quod compactius eft , colore perfrequentes funt s vel a cabo , feu ca-
fubcroceo,antennse aterrimse, exiles & bre- ballo ex quocreantur , ut Ifidoro vifum, J/f</
,
1
ves, A\x cinereo luteo. .. Obvenit. Scaliger a craceo deducit, a
OBava icon 3 Vefpaeeftimperfectioris, quo Craber & Crabro aliiax^ caro : &
quam ut poflet volare , feminympha ad- /So^ cibus,quodcarnibusvefcantur. Gtx*
huc , ut ex nympha recens orta. Corpus ex cis eft dvQgyivtj, forte quod iSta carbunculum
albo ad luteum vergere incipit , nondum excitet.
maculis diftinctum. Eft ejus generis, quod Duplo Vefpis funt majoresformaproxi-Defcriptio.
decimo fubinde loco depingetur, nimirtim me ad eafdem accedunt. Alis inftruun- ¥fff $
favis infidens. ttir quatuor * quarum externx internis c/£ '*' * '
Nona pe&ore eft longiflimO alvome- : duplo minores, & humeris obfcurefufcis
diocris longitudinis , ita invicem haerent, &caftaneocolore tinclris, affiguntur. Pe-
ac fi duse diverfx eflent Vefpx. Tota des habent fex, ejufdem cum pectore 8c
flavo &
nigro colore alternarim conftat humeris coloris. Caput oblongum cro- ,
pedes& antennae funt longi, fed valde ceum. Oculi funt propenduli w?A>jvo«te,
tenues, coloris ferruginei. Ferruginese inter quos antenna: duar oriuntur, falcis
quoque alae funt quatuor , quanquam a^mulse, ejufdem cum pedibus coloris.
trinse tantum fint depidte Caput quo- Venter tenuiquafi filo humeris annectitur:
cujus
D E I N S E G T I S^ LIB. I ti
affabre cana/icu/atum. ( Plinius /inguam .abforpfere , fuperfluam ejus partem, ufc
forte appellarit: figune eft triangularis co* -, ruftici notar,unt removendo ejiciartt.
,
loiris caftanei.^ Corpus capiti breviffimo Ariftoteles timen alimentum Cicadarum, AnftJe
collo, vel potius nullo anne&itur: Sca- in ipfacorpoîs humiditate fitum effe, o-tm. a»M.
j>uU , ex vindi nigro macu/ata ? pe* & pinarivideturV fofamenque fe confpexiffe llh 4 '
'
s '
cl:us viride magis albicat, (durumhoc, dicit , per quem aquofum 5 qui in veiitre
Man.ipig. fcieo Martialis vetulas, pectus Cicadaeha- continetur, humorem, ejiciunt.
2-'P-93-
fefQ dixit. ) equo tres utrinque pedes ti- Ex Cuculorum fputo nafci fabulattirl- Gen^rat!d
biatque erumpunt prajfini co/oris. ( Aldro- fidorus. Proveriire&exputri, verifimile ^f&"
vandus fubtiliftimos , in fine afperos & eft. Vidit Baldus Angelus fub quercubus ""*
ut arbores confcendere poflent, addidit) farioribus, imperfeclbas , forma folita^

Venter in majortbus duos digitos tranfi
, albas, & fine alis effoiTas, non cum terra
verfos <equat, /atitudine unum: interna culta , &: ad Orientem obverfa fodere-
ventrts pars ,
pe/tam refert in aficem de~ tur. Novimus & Anguillas ex limo naf-
fmentem , & limbo duodecem tredecemve ci, quae poftea more cxterorum anima-
articu/is conftanie cingitur : intus incifu^ litim generant : & circa Êojptias The- Ba/a.h
ra afparent concolores ventri,
aliquot bas poft vehementes in seftibus pluvias, vu*m.
caudamque extremam mares, ideft, mi- univerfa arva foricibus impleri, Bafilius
nores ^ JiJJam habent; fceminse contra in- prodidit. Sdd&lutum,finon debitotem-
tegram. Dorfum nigricat , feptem ve/ pore profcindatur , Cicadas proferre , te-
0B0 lineis & incifuris virentibus , tranf ftatur Paracelfus, &
aiite eum Hefyehius. p//«. h. ±
verfim dufiis ornatum. A\xpu/cherrim<e, Ordinari^ per coitum generarit, Coitiis l
ll - - c- 2d -
argento iUita , navifquefufcis maculis & fupinis mafque inferit in fceminam , quas
:
€um ornatu piUta^ exter?i£ internis dup/o genitali recifo, recipit quodamare injici-
longioresfunt , magifiquevarisgata. Mem- tur. Afperitatequa?indorfd, excavant
Tlm. H.N.
b mnes q ma funt •'.,..JdgQ y»g£q$:Va,
^~s VO- ^ locum in terra. Quapropter ma-
fceturGe
Ml.r.16.18 i, ., '
cantur Jrennarum tllts natura qua apwrn, gna Cicadarum, inagro Cyrenenfi copia
fedpro cnrporeamp/ior 3 dixit Plinius. eft. Pariunt &
in fquillce cauhbus &in :
Locus. Nonvifunttir in feptentrionalibusregio^ amndiriibus qtiibus viteseriguntur, nidos

Arifi. u.A.
n ]J3 US quod frimis averfentur. Nec a-
.
fceturse cavant. Ova alva deponunt. Fit
pud Cyrenam m campo ulla? , cum circa primd vermiculus: dein ex eo, qua? vo-
cppidum multa: proveniant. In nemori- catur, Tettigorrietra, ( thecaeft, aurelix piifl
.u.
bus umbrofis fmftra quaeras. Ideooleas, papilionum fimilis) cujus cortice rupto, *">.*#
quia minus opaca? ambiunt. Nullas in Ge- circa folftitia evolant, no£tufemper: pri-
cala agri Nolani monte, nullas Neapoli mum nigrx atque dura^. Tettigometra
proditum feti Maronis magia id fafrum
: in eo a Chryfalide diftert, quod in hac
ut Nipho placet * feu incolarurn indtiftria nulla fit partim diftinclio in illa, caput :
qui arcere iiorunt , feu terrce ipfiiis genio. oculi, pedes, cêterseque partes exceptis
Scio quid fignis &fcripturis, quse^%«<*, alis, apertifllme confpiciaritur. 'Color ei
adfcribatur. Copiofas Italia, Narboneri- fubalbidus, fed qiii multis lineis fubferrti^
p/,-«. h.n. fis Gallia, & Êgyptus fertint* Miriim gineis refpergitur. Quomodo exeat, AU
i. 21. c ii.
vero ? { n Milefia regione paucis efTe locis. drovandi verbis vifum expfimere. Cum
In Cephalenia amnem quendam penti- e Tettigomeira egredi cupt , inquit ille
jLUnv. de riam earum copiam dirimere. In Du- & dfcendit primum arborem, ,& i/lico alictii
in£z.c.
13-lichio maris Jonii infulaidemobfervaturii. ramo adharet , ( quamvisfcribat Ariftote-
%i 1 1
Vefuvium , qui agrum Nolanuma meri- ies, ubiGicad* erupefmt , o/eis&afundfc
"
die claudit eas nelcire j Abeliam , quo nibus infidere ) deinde exit partefuperiorei
monte idem ab Arclro fepitur, plurimas m qua rima primum apparet 3 rupto au-
producere. De mutis & voca/ibus in DifTe- tem opercu/o, Ut reclefcripfitThikfophns,
rentiis ngemus. partim in eo te/inquunt hiimoris $ namhoc
V;aus. Rore vefci, pr£ter Ariftotelem,Thed- opercu/um cummanibus contreBarem , hu~
Arm.H a. critus & Virgilius prodidere. Excitata^, more a/iquo aquofo digitos i/ievit. lam
'VirtlEeip
Gum ÛDVO J ant J inquit Plinius , humorem tumfimu/ atque Cicada emerfit , totoferh
reddunt, quod folum argumentum eft^ cdrpore viriais eft^ dein fupericrep arte
rore eafdem ali. Quia vero ore carent i a/iquantum ad caftaneum vergit, qu<e fpa*
quiddam aeuleattim linguis fimile pro eo cio unius dieifubnigro fit colore , infidettam
habent, &hocin pedore cft, quo rorem diu huic exwvio , donec volare incipiat. Im^
Mtmu 1.
^lambunt, Antonius ab Altoniari ex fraxi- beciUes enim primiim funt a/a fedefquei
Manna. rii & Orni praccipue ramis corticibufqtie ut difficu/ter incedere queat. Exuvium
lach ry mam fugere dixit. Ex herbis vel de hoc T^WdiciHefychiuS rejiquit: aliis eft
herbis more papilionum id facere, pro- teGvg)s & yyjpx Lucretius
• modo tunicam, UiCnt - l-
^ aD ^ e e ^> tumquodjejunaefemper&ina- modo foUiculos nominat. 4 ^s '
'Arfi.n.A ^ftate depo- °
/.4 <-.
7.
'
nes reperiantur, quod nihil excernere con- ni addit.
fpiciantur $ nifi forte ubi plufculum roris Hyeme, imdin autumno perire, apud jg^
Ari*
** ISfDRI^ NATURALIS.
Ariftotelem &PIinium nabetur: in mon- audiverint, maximo laterum
cantu , w»Ao-
tium antris aut terra fe condere , ex Ari- $<*>m *w Êftatcm
•|o«p«w< adftridcant.
ftophane quidam evincerecoirantur.Tem- certo prarfagiunt, necunquam poft Cica-
pcramentum in caufa, quod quam aliis in- dx adventumfrigusrediifle vifum eft.Quod
fecHs frigidius. ficitius folitoaliquadiececinerint, asftum
Cantus, Cuculo infeftas efle , eumque audita majorem expe&a. Tempeftuofum tem-
voce invadere,f reditum quibufdam. Ideo pus , fi ab auftro venerint morbidum &
:
fiib exortum caniculx cuculare defmunt. peftilentem annum fi frequcntes appa-

,
Quja fonoram vocem eduntinter infe- reant, Rarx tamen Anno. MDLXXV. j^jjj*
£ta eyx«A«&tnumerantur, wili£m id Gras- graflente in Italiapefte vifie , quod rore de-
cis, fritinnire Latims. Theocntoafono ftituerentur.
•niliyss XeiXatytarm dictmtur.

.
Ambrofius Vefcebantur Athenienfes afiis, quales ufus.
Ambrof dulcem m
exiguoguttttire Cicadac cantiknam & in Cotiis convivio appofitas Athenaeus %£%*%_**
dixife PJatoniscloquentiam SimonSi-ilo- author eft. Ante coitum Parthi mares thtn. d»-
graphus, Cicadarum cantilenis compa- prarferunti a coitu fceminas, ovis earum^f^^2 -
'
ravit : eundemque fonum & citharae & correpti , qux candida , fuaviflima eadem /. IT.c. 2 6.
antequam cortexcadit, fi Ariftotelicredir Arijt.H.A.

harum veteres %<ngeno-jjLaT©- nomine vo-
cahant. mus. Carabi Americx juxta finum Da-
Incipitint autem aeftate- cancre; mino«- rienem populi , ficcas vel falitas appo-
res citius , quod citius e Tettigometra ex- nunt-». Pro aliis mercibus commutari,
eunt. Achetas fub Syrio aftro canere, Oviedus prodidit. Cedunt & canibus
cum & vinum optima funt , apud
caprae in eicam : idque canis Aldrovandi ex*
Hefiodum habemus. Pliniuscantus acerri- emplo.
mi £iat, quo tempore Scolymus ftoret: Habent &
mMedicina locum. Trallia-
floret autcm fef o ,diu, 8c sftate. Ali- nus exficcatas, &
contritas alis ac pedi-
bi fol ftitium , xfti vum fcilicet , ponit . Ali- bus abjectis , in balneo cum mulfo, con-
quotpoft auroram horis, cum lol validius tra calculum exhibere jubet. Galenus a
'
fent, canere, velexPoetis colligi poteft. quibufdam, tres, quinqueautfeptemcum

Virs. Ecl. ;
Hinc Virgilius. paribus piperis granis , in Colica laudari
fcnbit. Apud iEginetam compofitio ,
Solefub ardenii refonani arbufta Cicad^. diatettigon occurrit quam & apud My-
:
Quam diu canantfcirinonpoteft: autum- repfum invenies Quidam ad urmamci-

no filere cognitum. endam cantharidibus fu bilituunt. ÊtiuSj
De modononconvenit. ^gyptiipera* tres ex vinoexhibet Utiliflimumesedem
culeumemodulari, &motu fuoftridorem apud Aretaviim contra veficse laxamen-
ciere, veluti pleclruni quo citharae pul- tum remedium. Aridx & tritse eum aqua
fantur, opinati funt. Bafilio, aeris re- & radicis nar di pauxillo elixantur. In
Saf.Hexa.
£*£Ti#t mDUS
7. c 28.
/.
r
> ^
fpirationeidfierivifum. Atquia&rpulmo-
&
capite, cui illa fiftulain-
hseret oxhx , canunt , nihil horum eft. Mul-
iifdem xger, loco balnei, ad veficaz laxa-
mentum, defidere jubetur. Lanfrancusad
frangendum calculumCicadarumfpodium,
ex aqua raphani vel cicer. decofto magni
to. niinus verum , vel dentes inter fe atte-
rendo , quos in commiflura Scapularum facit. Mer um an aqua dilitum vinum fit ,
haberent> idfacere, vel alarum attritu, Cicada cognofcitur. Natat fi illud fi hoc :
Diadochi fententia ) quod lo-

( haec Procli mergitur , fi Gaudentio Meriilas fides.
cuftis fuetum. Membranulae fub flabel- Cicadarum plura funt generaj quorum rjlfferentla;
Iis (" fic vocant operimenta illa duo , poft qiiaedam, quod folo nomine ab antiquis
poftrema cruraventriadhxrentia) fever* prodita fint , dirficuker cognofcuntur.
Af ^- H A>
berationi id adfcribendum. Sonant quip- yElianus j Membracu , Lacketarum, er-
IO,f* 44
C -
jnft.RA.pe, ut breviflime Ariftoteles, allifo ad copis 5 Acheto , &

Acanthix meminit.
"
*' •
/.fc.9.
membranam fepto tranfverfo fubditam Quid fibi per priores velit, non intelligo;
fpiritu. Nam dum illa eo paelo diftendi- Cercopse Dalechampio, fceminse, mutse,
tur ac remittitur , furfurnque ac deorfum pufillas , oblongar. Kyicanthias- epithe-
impeilitur, fonus erumpit ftriduliis , non ton potius eft quam generis nomen , feu
fecus quam in puerorum arundmeis fiftu- abacantho feufpinain qua habitare folent;
Iispellicula tenui conftantibusj qua de- vel ab Acantho Athamantum urbe in y£-
prefia, ultenta, vel vibrata, fonitumfie- tolia, ut Stephanus prodidit-, qua? quo-
Arif. 11.A. r* necefieeft.y£iianus jgYifcv XetXt&iTits efik niam fere confilefcunt , inde receptum , ut
/. I. C.70. dixit. Pierius Valerianus , collifo , attrito, qui non loquuntur, eo infigniantur nomi-
Fier.Hje-
nglj.2,6.
agitatoque cavo utero Quia vero hx par-.
tes fub alis , haud improprie veteres Poeta:

ne. ^to^majoreftCicada. ApudAri- rf n
f
ftotelem, quoque&Plinium, Jchetarum, :?^'J7 /
^
Cicadas fub atis canere dixerunt Tettigoniarum , Mmorum , Majorum, Sur-
Hominum ita gaudent confortio, uta- culariarum, Frumentariarum , Ave- &
Mottfet.de
grbs meflbribus vacuos fi viderint, fubmif- nariarum mentio. Aehette funt , ut dixi
IfijeihLl.
C.17. fius &rarius canant fi concinentes ho s
: majores, quorum. corpus, fubfeptotranf-
verfo
D E INSEGTIS, L I B. t *!
verfo pracin&umdiftinguitur, magifque
funt canorae &
fcrius prodeunt primae , &
intereunt. Ex hisHefychii xa&*|> quam A P U T VL
-nTfrpêxponitj eflevidetur. Tet-
ttt)d\lw.
ttgonia minores ,
deo Ariftoteles dtpJm
&
qiiia minus vocales , i-
Primse pro- dixit.
Ve Qrjodactia > & Gimicibus.
fyhejlribm,
fiin. h.n. deunt, &
noviflimae pereunt. Gaza Cica-
/.ii. c. »6.
dadaftras vocavit. Surcularia grandiores
fltnt , & vmdes.Frumentariis rtomen,quod OR s b d a c n A , Gaza* Mordolla eft , {&*. k
quafiadmordendum concitetur.Con- t:i3 ^ 1' 1,
fimul cum frumentis arefcentibus appare- ftat 4 pennis, orelargo, &penedenticii-

ant. tÂvenariacnmiftiszxdQm. Fitapud lato puftulafqtie puerorum appetit. Nafci-
authores, &
Marium, Foeminarum, Lo- tur iecundum Aiiftotelem ex vermiculis
crenfium, Rheginenfium , Seripharum , Gui- immutatisjquiin bfaftica: cattle generantur.
Arijt. h.a. neenfium, &
Virnnenfium mentio. Mares Exalatis funt &
Cimices fyivefiresy iif- ^f-ft*i
iiia 'h'a vocales flint , nifi natura foliimpediat; fce- qiie quadripehaibus &membranaceis. Le^ piZ.hk
<i.cio.
'
mina: mutas, quod s^â/jLa illud cujus fi- ftulariis funt majores iextuploque eos fu- l ~7-*~4- -
gura fruclui Thlafpi parvi hieracifolii a perant , a^qtte ac illifcetidi; Irt raalvis fe-
Lobeliodepi£ti, refpondet, nonhabeant. pius, in aliis plantis arboribufque coni-
Tamin majore , quam iri minore fpecie re- feris, irt ulmo&falice quandoque, repe-
periuntur. Rh eginenfe s filent* Locrostranf- riuntttr. In Darienequoqueprovinciare- Moufet.
latse garriunL Uterque ager fluvio Alexe
peririjCardanUsfcripfit.Coeuntmenfema- Teatr ^f -
qui per profuridam vallem decurrit , Pau- & jo averfis caudis^ & l
finem Veneri per diem 'cJdll' ds
fania? Gz/V/>z^,Ptolom£o Locanusjcnodzr- irttegrumvix faciunt. Mas minor^ fce- Rer r van H ,
nis Alejfo dicitur. Idem de Seripho infula a- mina major &

latior. Volant fole ex- /,7fl&
fc/i«.H.N. pud Plinium bccurrit. Mutx ibi, fi alio seftuartte fatis celeriter, fed rtecditii nec
LiiczT. .transferantur , ftrident. Idem dixit iil
e.
Pm/anuis
^j^cri no a p- ro {\\q VC omnes; ultra flumen (j-erteni iixni varia. Molifetiis tres fu-
m Locrenli canere quod Pauiamse pla-
: & pinos &pronos, quos irttervaginipennes
cuit. Umbrofa ibi opacaque regio in caufa, ponit, repraefentat. ^Pr/m^:inquit,dor-
unde membfanulas inhumidatse mininKC fum collum, antennulas > atque ely-
,
panduntur. ^refcunt esedem in Locrenfi tra porrum referunt ala: ely tris longiores
,
aprico, &
veluti corneae evadunt , unde ex viridi flavefcunt, utietiamoculi&pe-
Mo><pt .
ftrklof emittitur. PliniUs & iElianus i« des. Setimdus undique infufcatur. Tertio
ItlJf gn°rari rationem fcfibunti Ex Guinea cofpus nigf o rtibroque varium , anterina?
delata fufiatH, eamque PenniusaLudbv; pedefque anthracini. Omnesaureo fulgore
Atmaro acceptt. Quêx Virginia^ cine- hicilliric rriicant. Quickelbergius ex agro
reiomhirio coloris erat ahs argenteiS $
:
Vierinenfi duas alias fpecies ad Pennium
non maculatis. Aldrovandus, prattervuk rinferat j aureo nigroqueUndulatas.Defuis
ganim fex alia genera obferyavit , de quU ita Aldrovandus Ii , quos ego diverfis
m
:
&&&.%
bus ipfe ita. 2 . ?. Cicada lineis alvb ruffe-
fcentibus cilm ejufdeni tettigometra.
temponbus obfervavi , differunt irivicem H J -s^z*-
,
colore magnitudirieque &latitudine,'fed
Huic in pedibus anterioribus natura dua^ pi£tor deceptus nominis vicinitate exi-2>
bus providit chelis dirittfculis quibus ter- :
guum quendam filicem , iri quo hmnana fa-
ram excavat paulatim veris tempore cum cies expreila eft, pro Cimice frtmo &cje-
e terra prodire ccepit j pofteriores pedes cundo ioco''deipinxit. Numer.y, Canthari-
quatuorin extremitates afperi funt, qui- dis potius quam Cimicis fpeaes. Pedibus
bus & afcendit &
fe fuftinet* ne ineun- ertim eft lorigioribus , quain Cimices ha-
dem locufn recidat: funt hialiquantii- & bere folent. Undiquaque colore eft mi-
lum hinutijchelasptiorum pedumdum tet- niaceo * fed maculis nonnullisatris refper-
tigometramdeponit, relinquit, &infine gitur. Num.\. Cimexledularius, rtulli nbn
pratenues ut caetera infe&a pedes adipifci- riotus. "Num. 5. Cimexfylveftris nonfce-
tur, habet & mediocres antennas Tettigb- tens ; rindique fubflavus,lineis fufcis.ATw^.
:
metra , coloreque tum plurimum temporis d. Colore flavc». Aliter verfuscaudam ak

ratione variat, Namcitmprimumevermi- befcens, Num.y.&.s). etiam flavefcurit, fed
culo exit, colore magis albicat , &: quan- velutihumariamfere faciemperalas expref-
to vicinior eft ei tempori , quo tettigome- famgertint. Num.10. Colore fefme eft ca-
tram eXuit, eo apparet nigrior. Tettigo- ftaneo , & alf erius ferme generis, vel Can-
'metram, &; alba materiadeprehertdimus. thafides vel Scarabceorum.A/J!/»2. 1 1 .Cimex
Cicada minor Tettigonion, aureis lineis fylveftris niirior undique cinereus. 1 z.Num.
pronarii partem corporis perreptahtibus. Ex Starabxis videtur , aut Ricino con-
Cicada non diu ex involiicro egrefTa lineis gener , fi alati vultus 3 quod nondum obfer-
viridibus pronam partemdepingentibus. vavi , ex cinereb ad eaftaneum vcrgit.AT^.
Cicadamajor Acheta prona, &fupina. ijf. Totus eftcoloris Caftanei , lineis
nigris iri longum feclris. Nmmi^. Cimex
26 H I $ T O R 1 M N.ATURAIIS.
atfo-cceruleus prope caudam tribiis notis fceminse infidet , ejufdemque furfum inir
albis refpcrfus. Num. ttf.Coloreeftcafta- mittentis membrum recipit.Tenaciflime
jn
neo 3 macula in extrcmi s alis cinerea. Num. eongrefTu corucrent-, &
harrentes per a-
1 6. Luteus nigro & albo confperfus. Num. gros volare vifse. ^ftate -autumno cer- &
ij. Cinereus maculaargentea. Num.i8. nuntur, hyeme latent. Volantvelociflimci
Cimex oleraceus atrorubeus, maculacir- fepe folae , pla^rumque gregatim , raro alte.
ca anum cinerea, Mordella vulgo. Num. Meridie ftipiti alicuiinfidentes quiefcunt.
15?. Mordella five Orfodacne alia oblon- Unde proverbium prandendi tempus indi-
ga. Num. 20. Cimici Ramptrerio fimi- & cans^ Ifrperkvaajlicchi.
le infe£tum. Num. 21. Cimex Cinnabri-
DirFefunfc varie. Antennas quxdam ha- Diffctentiai
nus cruciger Num, 2 2 Gimex viridis.Num.

.
bent, qusedam non. Caudam bifurcatam

23. Cimex nonfceteris, atroviridis,guttis
qu2edam,obtufam & bifurcatione carentem
albis plurimis ornatus. N 24. Cimicifimile alia^. Propeaquasquaeoccurrunt,cceruleo
infectrim cincreum fere anelytrum. Num. fere funt corpore; Aldrovand. viginti 6c
27. Cimicifimile anelytrunialiudpedibus ultradefcripfit.
longis locu{ta3.A%?/.i5>i,Cimex ruber lineis
nigris inlonguminfignitus. |
Prima ex mediocribus eft, capite & toto
De Ufu fi quarf as
Matrhiol tts iis omnes
,
corpore rufis , alis candidis , extremoma-
culanigranotatis, pedibus nigris.
Vires demit. Plinius,hortenfesincinerem
reda£tos,&: cum oleo rofaceoinfufos contra 3
Secunda Capite perlarri, fi ve unionem ne-
dolores aurium varie commendat. Palla- ejuaquam refert , non enim rotundum eft ,'
dius, cumamurca,
felle bubulo , foliishe- fedacutiim. Oculos habet eriormis magni-
derx, & oleo,
ad fanguifugarum yiru- tudinis , fubccerulebs. Pectits admodura
tyi&tnov. lentarum vulnerainungit. Arnoldus Villa- crafliim : alvum proceram , tenuem , tota
Breviarii
novanus , contra difuriam, caputvirga*in lutefcit, nigroque utpiftura expreflit, ma-
^..c.firxii-
gnr. oleum camomillce calidumj inquoCimi- culatuf, alatfuntfubccerule2e.
cesebullierint , mitti, & moxcum alliopi- Tertia alas habet breves , ad fubcceru-
ftato inungijubet. leum inclinantes , alvumlongiflimam , tam
fiibtilem ut mirumfit, quomodo eam re-
gere pofllt. Ociili quoque utinproximo,
C A P U T VIL fnaximi, fed caput orbiculatum,infra candi^
cat, pef dorfum fuperne adlatera lutefcit,
De Perlis <VMlgo diBii, in medio ferrugineo coloreeft. Antennas
habet admodum breves fubflavas.
AUr. wft. Ty F.rlarum apud Italos nomen , hiiic quod ^Marta ex mediocrium genere eft cor-
f^f'
*'
X defcripturi. iumus infedTro ,»vel a rotun- pofe toto purpureo , aureis zonis undique
ditate capitis, qiucperlam feuunionem a> interftinfto , alis plane argenteis , nigro
mulatur, vel afplendore inditum eft. Qua- maculatis.
tuor pmnes alas habent longas , fobuftas, Muinta alas quoque habet argenteas a
cartilagineas. Âhum admodum proce- fednontamrefplendentcs Maculam in ex>«
Monfet. de rarr] }
q US j n volatu non incurvatur. Moufe- tremo fingulse habent nigricantem Corpus
C
*"ip.6f.
'
tusj quiL/^//^vocat,itadefcribit. Cor- totum aurei fere coloris eft , nigricanti-
poris forma aut nihil difcreparit, fedtan^ bus zonis iriterftindum. Pedes funt atri.
tum coloribus. Corpora enimhabentduas Ex maximis eft ,'
quac Sexta iri hoc ordi-
nonnulla? uncias oblonga & teretia , qux in ne depingiturfpeciofaac elegansPerla, ca-
tres prarcipue partes dividuntur , caput pite , peclbof , aC doffo viridis , alvo tota
pe6tuS, &reliquum corpus, quodcaudse ccerulea , per quam lineafertur adorfo ad
vicemfupplet. Caput cum oculis magnis extremum ufque aterrima. Alse cinerex
ejufdem cum reliquocorpore co-
emiffitiis, funt, pedesnigri.
loris, collo eft affixum brevifTimo , cuipri- Septirna oculos habet vifidcs, tota lu>
ores duo pedesadhserent, reliquis pettori tea, nigro maculofa.
annexis Pedes item pofteriof es longiflimi
-.
Minimarum generis eftO^^âlasha-
funt, utfefemeliuserigant, atque fuften- bens argenteas , Corpus viridefcens.
tent. Omnibusbifurcse caudx , quibusad- Nona ex maximiseft, capite dorfoque
verfis coeiint, ac in coitu diutillime hasrent. viridis, alvo dilute flava primum craffai
Maxima ex majoris junci
f uftieorum pars deintinui, alisfine maculis.
aquatici putrefceritibus vermibus oriri autu- 'Decima toto corpore eft flavo,.nigro in>
mant: quod ut vefum eflfe concederem,coi- terftinclro, pedibus ctiam flavis,alis cinereisj
tum tamen nontollit , & vermium ex feipfis fplendidis.
depofitionem; ut hocniodo mediose- & Undecima. alaschabet fubftavas , & cor-
ternum erefcentes , fobolem propagarent. poretoto flavo eft, exceptis zonis, qua?
Tarde admodum volant minores,> majo- funtferruginea?.
res celirrime , seftate concalefcente foliim Dmdecima tota viridis eft,maculis qua.*»
confpicua;. Coeunt more mufcarum. Mas tuor ca^nclidis, in alarum extremitatibus.
-
Veth
Sclmcukr Grafioatzc ex ~4bufl
iA/aA
D E INSECT L I B. -I 27
Decimdteriia Alas habct breves, &la- quafi divifs.in fex partes: juxtaalarurri ar~
tas primum virides , deincle cceruleas cu-
, , gentearum exortummacula lata nigra con-
jus coloris quoque totum eft corpus a capite ipicittir medio lineis luteis diitincta in
-, :
ad anum ufque prcter octilos & pedes , qui catida: extremitate quatuor vel quinque ipi-
atri funt. Oculos autem habet enormiter nufce apparent.
rnagnos, acprominentes. Alvusin exilem înta, corpore&capiteca,'iio,oreni-
acutiem velut acum definiti gro, alisargenteisuna macula notatis*: in
Decimaquarta^thm aquas pro ieqtiitur^ catida ulnma tres fpinuke tridentem refe-
toto corpore viridi j nigris , exiguis zonis rentes confpiciuntur.
diftinclo. Oculiprotuberant. Alarqtiacor- tetaateadnafcunturargentese, medio
pori hasrent argenteo colore , fplendore & ipfarum nigra infignitie tottim corptis :
micant , dein ccerulex funt , argenteis ve~ nigrtim, fed raniis, item in dorfo atque
nisrefertas. ventfe lutefceris Peelus fcapulseque ex
:
Decimaquinta minimartim gneris pe<- nigroflavoque a?que mixtie. Subtercau-

des habes longiffimos.. Aranearum pedi- dam. duas Ipinulas recurvas trahit in fi- :
bus non diiiimiles, fed admodum exiles. ne ejtis qmnque apparcnt, fedadmodum
Corpore, alifque ex luteo ftibalbidis eft,
cauda fimplici. Septma
caput eollum fcapulx fufco &
Decimafexta ex minimis eft, tota fere funt colorej reliquum corpus rubet: in
viridis, fed a lateribus tergoris lutea. Oculi Mufaeo Pennii prccreata fuit, ex vermictilo
candicant,pedes nigrifunt. piane illimihique ignotb.
Decimafeptima cum decima quarta ad- QEiava adhuc breviof, bctilis rnargaritis
modtim fimilis, pariter aquas petit, alvo fimilibusjtoto corporeluteo,nifi ubilmeis
cêrulea , pectore viridi , alis primum ar- tranfverfim duclris notatur. Catida illi
genteis, deinde cceruleis. quafi abfcifta , m rine latiufcula & obtufa : ar-
Decimaoctava, exmaximis, capite& gentearumalarum fummkas nigra maculd
peclrore vindibus , dorfi lateribus, u bi alse e- infufcatur. inter fegetes plerumque repe-
nafctinturmigris, al vo longa,ccerulea,quam riunttir.
nigra linea lata coloris aterrimi mediam dif- Mibe.Ua media maximam natura: ele-
fecat. Pedes atri funt. gantiam commendant , omni arte ma-
Decima nona mediocriuni generis toto joremi.
corpore viridi, aurum reiplendente.In dor- Trima colore eftelegantifllrtio, corpo-
fonigrieat: aise cinerese funt , 6c argenteo re cceruleo, alis violaceo colorefaturato:
niicant. Interfcapulare fpatium gemmis ^juatuor
Vigefima al vum habet obtufam , ac mini- atireis, ceu m nigricante pala fixus Or-
me bifurcatam, toto corpore ferrugineo, natur.
alis candidis, a latere ferrugineis. Sectmda corpore capite c^fiospparet;
Vigefima frima , ac peftrema alvo eft ala: albefcentes,,cadiis item lineis in lon-
CrafTa, &
brevi, lutea, nigris circumdata gum duclris crnantur , medio purpttraf-
zonis, capite, pedibus , dorfo , Stalarum centes.
principiis ferrugin eis. Alarum csetera can- Tertiacorpus atqtie caputfubviridei a-
dicant. laruni linea: ianguinisveluti ftriisnotatse ,
Moufet. de Moufetus in Maximas Medioxumas , verftis extremitates obfcuram purpuram

tnfe&is ScMinimas dividit. Dequibus idemita. imitantes.
p.6f.
Libellas maximas , Angli quidam Brifes Quarta ejufdem ubique colof is videturi
appellant. Cujus generis oclo tantumvi- ftifci nimirum fatifcente viriditate com-
dimus. mixti.
'Primam virefcentem -, maculse item in Quinta oculicceruleiincapitevirefcen-
collo flimmifque lateribus ex ftifco virides ti corptts totttm viridi cceruleo mixttim-,
:
ornabahti ala? argentece/veloces &motu demptisalisargento nigrefaclo acctiratiill-

impetum permagnum facientes. Sep- melaboratis, &c medioobfcuratapurpura
tem illi nigras lineaj tranfverfim in dorfb bbfufcatis. ,
erant protra&ae 5 mttfcis exilioribus in- , Sexta viridi eft omnino corpore imo fk :
ter volandum vefcitur , hirundintim alaîllivirefcunt, fedleviter.

more_3. , Libellas minimas , quatuor vidimtis.
Secunda huic eft fimilis , fed obfcuro Prima corporetoto Cyaneo.
magis colore. ^rî^rubro, alse utrique pares , colo-
Tertia oculos margaritis ftmiles obti- re argenteo.
tiet , alas item argentas qtiarum ex- Tertia corptistotum croceum coloreffi
,
tremamfimbriam maculafufea inficit % cor- semulatur. Sed catida magis protuberat,

pusluteo, nigroque colorevarium, cau- & fanguinea macula ilarumextremitatesV
da bifurca nigra, duabtis qtiafl plumis uti &
omnes flbrae , rubefcunt.
ornata. Quarta quce omnitim minima , caudam
, luteo eftcolore, latera habens longam habet exilem , caput magnum y
D 2 ocu-
ftft HISTORiiE NATURAL13
oculos ccefuleos prominentes duabus an- Vermiculos deponere falso Ariftoteles cre-
tennulis prasmunitos corpus oblongum
: didit. Ovaedunt,tamfupraquamfubtus, k
Ari y A
tenue, iubtus virens, fupra nigricans ; in illaque magna , parva, nigricantia, alba, j.îj.
* •
dorfo duaslineas virentes i capite ad ala- vindia, ccerulea, flava: quardamfemini-

rum exortum protra£tas habet caudam : bus milii minoi;a, quaedam duplo majora,
quinque juncluris colligatam , in cujus nonnulla aequalia. Reponuntur faspe in
extremitate anntilus fubccerukus. Exha- corticum arborum eavitatibus, faepiflime
rum numero una eft , qucequafdam ex in foliis, Aldrovandus Chamse fici obfer-
majoribus citiflime iriterficir. Corpore v avit : feminibus papilionum gra- AUrov.
rufticia
gracili & grifeo , alis item politis nam •, vida cum ferrum vomere fcihderent, fe ty*®***
1 "
nc veftigium quidem foraminis ullius ap- inveniife dixere. In braftica nafci, apud^'
jpzret, perquodintrarepoilit, Pomoipfo Ariftotelem leges, ita eam plicant, ut
ac feminibus vefcitur. Hanc mufcam_» quafitecloincludantur, neipiisaliquodab a^.H.A
c ** "
Guilielmus Bruerus , vir d@clifflmus & imbribus damnum. Qux Aldrovandus*' 9

rerum naturalium indagator acerrimuspd obfervavit, tenui lanugineinvolttta erant.
Pennium mifit. Ex ovis locotepido, repofitis, velfolari-
bus radiis vegetatis, aliquando poft qua-
triduum, aliquando decimo quarto die$
Articulus II.
erucas excluduntur. Ideomale Albertus,
aliosex iis papiliones, longis & flexuoiis
De Anelytris quadripmnihttf
prcmufcidibus mftruclrosy hyeme prodire
farinaceis. fcripfiti Ex erucis Chry falides feu atire-
,
lix fiunt, qux in papiliones abeunt. Ob-

Punctum I. ier vatum , Erucam primo parere ova lutâ s
tenui lanugine involuta, iifque editis, m
Chryfalidem abivifte,colorislutei,
De Papilionibm njulgaribm
& nigrii Ex ovis erupere tam exigua
viridis
,
in gentre_j m qiudripennia volucria , ut vifum fore
fubterfugerent qualia in lilmorum veficis
*Antum de Anelytris quadripennibits reperiuntur. Errat ergo in quibufdam Pli- Piin. mm
T,membranaceis , fequuntur farinacta
feu Tapiliones , qui vel vulgares
nius cum fcribit. Malta infetfa l c
&
aliter u 3 *•
vel nafcuntUTi atqueimfrimis exrore-. Infidet
.,
Bombycum. Nomen videntur & pappo, hic raphanifolio frimo vere /piffatusfi- &
feu fug^ , quod ceras &
olera exfugat &
le in magnitudinem milii cogitur. Indepor-
ômen.
come 3atj fortiti: niilforte, quafipapy- rigitur vermiculus parvus^ &tridubem-
riones dici malis, quod fimilitudinempa^ ca$ qu£ adjeEtis diebus accrefcity immo-
pyrihabeaqt. Grseci generaliter 4«Wj &u bilu duro cortice^ ad taBum tantum mo-
oxyton&«, feu paroxytonas vocant,
'njs^jvxfc fine dubio, feu vento.
W
vetur tÂranei. H#c Eruca, quam Chry*
Dicun- falidem appellant , rupto deinde corticew-
&
tur CTJ73 Skahs, 7rip(pih$, noptyaXo^siQicwis, lat ^Fapiho. Infeftant fepe brafticam ft
^cLxv/iq. Invenies & -m<p(& dici. InGlof •mul erucse & &
vermes nec }d(pw(&> ra^- :
fario BenedicK Abbatis Floriacenfis£<rW>7> phanum apud Ariftotelem,fed braflicam fi-

cxponitur Papilio. gnificat. Non negaverim tamenquafdam
Habent pedes fex , ociilos prominentes &
ex vermibus nafci. Frumentum certe
tiefcriptio. duos , ante quos totidem cornicula igna- humidius vermesproducitjhi Chryfalidesv
va, utPlinius vocat , enafctmtur, ro- ex qtiibus 1'apiliones prodeunt. Exire
ITrum bifurcum -, roftellum longum intra vidi Tap/toftes, inquitAldrovandus, *x
furcas abfconditum , quo rorem , ali# di- arborumi maximefaUcumcavis , fuojpolia
urnum alia^ nofturnum fugunt. Golo- denudatos. 'Papiliones, addit 9 ejufmodi
,
rem erucarum, cx quibus ortse funt, fer- cum cavitaiibus crajjititi , in qtiibusfant
vanr_^. ova fuijfe nemo dixerit. Ex finguiis enim
Amamis & apertis locis gaudent, qui cavis , finguli exeunt Papillimes, cum
locus. leviilimo volatuferuntur: quigraviuscor- quifemenin quodam /ocoedunt, id nonnifi
pusgerunt, arborum truncis, parietibus admodum numerosefariant. Sunt id ge~
&feneftris adharcnt. Ex malvse floribus nus Tapliones corpore admddum craffo,
fuccum fugunt. Ideo florentibus illisma- alvs plurima lanugine obfitis , colore ple-
viftus. xime abundant. Sed fi de fylveftribus rumque fufco ad caHaneum vergente. Sed AUr°v> t-4
o/«m^ malisid accipiendumeft,deno<Surnisquo- &vifa eruca, aqua, cumexpecTrareturPa-
que papilionifjus fumendum hoc erit quod pilio, ovaquadraginta, grani triticima-
:
&Ifidorusinnuit. gnitudine , luteo colore, tenui obducla k-

Jfidor.ors- MenfibusMajoyJunio, &JuliocBeunt, nugine, in quorum fingulo vermiculus pro- >
^'«.ij-t.ic.averfis caudis, reftexis quandoque,-&in diere. Licet quoque fentire ex putredine
eneratj0
*
coitudiu harent. Author de Naturare- nafci. Bis terve erucis Bononioe pluit, quee p/,„.H.N",
rum 3 poft Auguftum congrecU fcripfit in Chryfalides Papiliones abivere. Un- *7- c **4* &
de
t) E INSECtlS, LIB. I.
de hoe malumin Miletotemporehumido Hirfuto funtcorpore, & alisveluticmere

âtura.
& lento nafci, Plinius reliquit. quodam confperfx.
Poftcoitumfenfim tabeicentes vivunt, Raro autnunqttam , nifi ereclis iridor- M™f -f
adhyemem
folftitium.
ufque, quidam ad hybernttm
Sarpe in domibus per hye-
fum alis provolant. Interdiu fubterfo-
lia vel obfeuro quodam in loco latitant.
f^ \ "
mem quafi torpentes confpiciurttur:pIa*- Antennas maxima ex parte Vel hirtas &
PUn. H. n. rumque intenfo gelu pereunt. Sttnt qui latiores , admodum &c breves
vel exiguas
is.c.rr.
certijfimum. veris indicium arbitrentur habent. Ex erucarum thecis terra obrutis
ob infirmitatem animalis , Tapilwnis pro- proveniunt.
vemum. Jn iffb anno, cum commentare- Et quia pul v erulenta? furtt 5 diurno tehi-
murhxcy (verbafuntPlinii) notatumeft> pore ante advenientem vefperam , ne pul-
proventum eorum ier repetito frigore ex-
, vis folis calore arefa£tus excutiatur , ap-
tmBum , advenafque volucres y ad VI. parent. ^Diurna;^ quaejj^g^moântennis
,
Calend. Februarii Jpefn verisattuliffe^ mox longioribus 8c in extremo tuberofis gau-

fkvifjlmd hyemt confliffas. In Anglia no- dent.
vumeorundem bis Antumno exortum, me- Semper juxta latera expanfis alis pro-
morat Pennius. Obfervatum & Peftis volant. Ex pendulis vel arbo-
attreliis ,
prxfagia tradidifle , quod apud Gemmam rum ramis aflixts proveiiiunt. Planae funt,
habemus. Volabant Anno M.D.LXII. hcves, plabrx, duriufcula^. No£tu vo-
circa if. Attgufti ad aquas tanta copid, lare neqtteunt, neros no&urauS medullas
tit fluminis curfum obfcurarent fub no- : madefaciat. Difrerentias earum fpeciales
clem, Velttt inftruclris copijs , per vicos inferiiis vide.
vagabantur. Anno MC.IV. ttirbavere Nierembergius meminitexlndicislfe- $ ierifJtk
aciem, intercepto etiam folis lumine. A. zitzil 'Papatotl , feu papilionis fimilis hje. 13. h
M. D. XLIII. omnem melleum fuccum ab- Hoitzitziilin, unde nomen meruit. Ob- 29#
fumfere gramen ipfum , arido ftercore

-, lortgo, inquit, eft corpore definente in
ubique torrefacTrtim , exuftum eft. A.M.D. tenuitateni , & tranfverfis quibufdam \i~
L1 L cruentis in Germania guttis , her- neis, aureicoloris diilinclo, fed maculis
bas, te£ta, veftes, &: homines afperge- nigris interfertis alaruni fuperiora eodeni
bant, Sdngens tum eOrimdem copia. coTore diftiridta funt, fed iuferiora rubef-
ijtas'
Urirtas movere creduntur, mino- & cuntj lineis haud abfimiliter per tranl-
re cum periciilo. Tinunclilis & aliis aviculis verfttm difcurrentibus. Csetera papilio-
in cibUm cedunt fed
: &
morfulorum com- num reliqtio geiieri confona. SMi a- &
pofitionetti , quibus pifces allici creduntur, lise innumeriE apudnoVam Hifpaniam dif-
ingreditintur. ferentia* admirandis variata^ eolonbus
pifFerctix Differentias fpeciales frequehtibus pun- pulcherrimse, Illud hic obiter monebo
el:is apponemus. Nunc eas iri TDiUrnas m quibufdam papilionibus magnis hujus
&c NoUurnas diftinguere placet. Nofiur- novi mundi pro lingua c{Tq fllum fangui-
n<e dicuntur êtâiyaf phalamse ks^ w «V neum oblongum excedens reliquum cor-
<p£s dbtofy* quod ad lucernas advolent- pus , qttod co.nvolvit ut irt bucca recipia-
JLycophroni 8e Nicolao x^Vwer£s^funt, tur, quamhabet, titilludcommodius ex-
quod candelas alarum mottt faspe extin- trahere poffit , feclam a fuperiore parte
guant ifyupaf aliis , quod fcabritie & furfure
: Capitis ufque ad inferiorem, ut pxne to-
quodam difHuant. tum caputfeiiium.ftt.
amore iri i-
Qtria vero aliquando Iucis
gnem fe preCipitantjpyrauftarum apud non-
hullos Zenodetum nempe & iEfchylum
PUNCTUM II.
obtinuere nomen.
AriftotelesâAo^ dixit : quidem^^^'- T)e Fapilionibm in fyecie t gfprfa
fjM&v : diftinguique debent a Papiliombus mo de Tapilionibw Aldrovan-
qui apibus in alveis obfttnt. Harumova
diprima tabuU.
Aldrovandus, in tecto alvearis, in unam
veluti maiTam conglomerata , tenui qua-
dam lanugine veftita j obruta invenit. Sub- PApiliohes in fpecie, partimab Aldro-
nigra, fplendidai dtira, &numerofafue^ vando, partim a Moufeto defcriptas
ftj!j!*'
de
te. Erucas etiamr additidem^ aibican- riabemus:Coincidere hujus &illitts aliquas,
nj ui.cz.
^ exiguas » qu<e mihi in fequinti noc~ie coricedi poteft facile : maluimus tamen iri
foUiculos fecerunt i quales inaiveo quoque tarita varietate omnes ponere

ne quic- ,
obfervaveram , magnitudine pifiachii in- quatti defideretun A.ldrovandus fuos irf

vicem numerose admodum coharentes , & decem tabiilas difpefcuit, tuiarum prima
infingulis fuas Chryjalides , qute denique quirt(Jue habet qui a nobis ipfius Aldro- AUn
, ,
mihi diffecitf) Tapiliones pepererunt , qua- vandxverbis defcribentnr. tyeftklc.u

les quoque in alveis videram , Tapilioni- ^Primus , inquit i\le.y non inCongrue
hus qui in trico oriuntur non difjmiles. \7mM%*\ dicitur, Eft enim Papilionum
max^»
s,o HISTORIi: N A TUR A L I S
maximus. Vcfpere potiffimum cerniturj re jam jam in Papilionem abituramconje-
"intcf diu latet. Latus eft palmum , Sc am- ci, cujus fcilicet colores per fenectam,
plius A\x fingulas rotundam habent ac
. quam mutando relinquunt exeuntes,trans-
notabilem maculam , oculum diceres ni- fplenderent. Quod cum viperinis fceti-
grum fed primo miniaceo , dein candi-
,
'
bus commune hifce Papilionibus fuerit.,

do circulo obductum , caetero ilibnigra? , eos enirn fuperne in ovo confpici teftatur
autfuicce,molles, lariuginofa: , faririaceae, Arfftoteles. Cum itaqiie erupiflet Papi-
in extremo candicant} corpus pronum ad lio, alisfefecitconfpicuumiis, quos dixi-
caftaneum vergit , fupinum non-nihil al- mus , coloribus prone & fupine. Color ni-
bicat , cornicula: five antennae pluniarum ger lutcusquem primisalisintenfioreft,in
inflar molles , fatis procerac > femora iupinis reniiffior. Ataeintemae, quaeahas
quoque mollia, fedtibix durae, bculi ni- minores effe folent , in hoc animali proce-
,
gricant. riores funt,mfraque ferrataferris eifdem co-
Qiiarius in hocordine limilis fere pro- loribus diftinclis , ex qiiibusfere media ceu
ximo, fed corniculis lationbus, & fllicis cauda qu;edam depended Corpus totum
ramulum figura quodammodo amiulanti- pronum atrumeft, ad latera & fupiiie lu-
bus, luteis: corpbre etiam magis lutefcen- teum, eftque pro alarum longitudine ad-
te, dcnique oculis longe piilchrioribus': modum exile. Oculi maghi nigerrimi,
miniaceus enim circulus longe in hoc ma- higerrima: item antennae , quce m extremo
preft, niinorqueniger, qui velut pupil- obtufaefunt, totsc fubtiliflimae. Inalarum
Iam conflituit. internarum externis lateribus macula ru-'
Secundus totus erat viridis , annulis can- bra five rofea confpicitur, rotundainter-
didis. A\x etiam lineas babebant rofeas ne, femi-circularisexterne. Infumma, e-
deorium defcendentes, item maculas tranf- legans eft Fapilio 3 confpicitur paffim per a-
verfales albas roftrum erat longum 5 tri-
•
gros&hortos.
gonum, oculimagni, nigri: corpuspro-
cerum admodum,crafIumque,in extremo a-
cutum. A\x pro cujus portione fnnt exi~
PutfCTUM III.
gua:. Ex hoc genere alium mibi defcri-

bendum ac depingendum tradiditF.Gre- De Tapilionihm Aldrovandineis
gorius Regienfis Capuccinus, illius info- tabuU Jemnd&i
lenti forma ac colore captus , fed in quo
aanuli effent lutei , alarque maculis fub-
flavis, caftaneis, fiibcceruleis & nigrican- |N fecunda tabella fex Papiliones po-
tibus deftinguerentur. Longitudo huic pa- Ifuit Aldrovandus> eofdemque ita de- Mr.r,a
pilioni palmaris eft. Quid fi fexu diftin- fcripfit.
jguamiisj prioremfcemiriam efle ex editis ¥rimo & ficundo kco fupine himirum
mihioviscomperi. k prorie ciepic1:usPapilio,expanfis aliSjColo-
Tertium ex Eruca nafci obfervavi fiib ribus quatuor potiffimumvariat , miniacco^
finem Augufti anno fuperiori, eaquecau- nigro, albo & ad cceriileum non-
ciiiereo
data &imhienfas magnitudinis fuo poftmo- nihil vergerite. Stintque colotes inextimis
dum loco depingenda. Folliculum non alis intenliores,ut remifllores in intimis. Ca-
texit , fed in Aufeliam mutata Papilionem :

pite, doffo, alvoque eft cihereis, fedalbis
liunc generavit decem fere dierum inter- ftriis fubtiliflimis deorfum feclatendenti-
vallo, corpore craffo ejufdem curri alis bus color ille cinereus infignis eft. Corpus
coloris , nimirum ex luteo & fufco varian- obtinet craffum, latumque, pafte fupina
tis. In tergore notabilis macula eft can- candicans arinulli colons furit, caftanei,
,
dicans , humanum quodammodo caput an- oculi ejufdem coloris, magni &: promi-
terius exprimens. Caput totum nigri- nentes. A\x parker amplae funt quarum
cat ,
pedefque & antennse; quse latiufcu- externse maxima fui parte cinerea^ viden-
laffimt. Alaînterncetotaefere iutefcunt. tur, fedexplicataequatuor, quosdixi,co-
Poftremum in hocordinedepicTrumpro- loribusitaevariant, utdefcriptu admodum
na & fupina parte anno i f 92. menfe ve- fint difficiles j feptem velut Vena: rubicun-
rb J ulio , hujusque die vigefima fexta gigni dx eas percurrunt, inter quasin extremo
adverti ex parva quadam Eruca, hirfuta, totidem funt, velut columnar nigras albis
colore ex rubro, alvo nigro variante. & circulis riotatce acfupra hafcefeptemetiam
Hanc enim cum cepiffem in tamarifco fi- maculx nigrse V. literam exaclriffime expri-
vemyrica fub meridiem, fubfequenti no- muntj fed indextratantum> finiftraenim
£le verfa erat in A Ureliam viridem,qua: filo neque columnas eas, neque literas habet,
fefe capfuke, cuiinclufa erat, ex alvi ex- in qua re mirus naturse lufus confpicitur,
tremitate edito appenderat, atqueita quin- colorefque omnes in hac funtdilutiores,
decim diebus continuis adherens in eodem pallidiorefque; Dextra etiam punais exi-
colore perfeveraverat, deindemutatoeo guiffimis nigris erat notata ,
qux in fini-
quoque riorifunt, nifi quacorporine-

liitea partim, partimnigrafa&aerat} qua- ftra
dituta
Tab. IT^
Tapilioties dldrrrvandL
<m. t
i ._.
t) E INSECT I S> L I B. I*
P
£Htiir , riam deinceps in ftrias oblongiufcu-
lasmutantur. Poftremo dextra in extre-
mo candicat , ftriifqueinfigniseft nigris
PUNCTUM IV.
defcendentibus , cum finiftra nigrefciteo
loco , neque ftriarum aliquod habet rudi- t)e Vapilionihm Aldrovandinis
mentumi Internse verd alse totse funtco-
tabuh fertU.
loris miniacei, prsererquam ubi duanllae
,
fafciae apparent, nam hxnigerrimaefunt.

A\x externa? inverfas modo albicantis, mo- 1N "tabuk tertia novemhabentur.
do nigricantis coloris areas obtinent in- ,
Trimm, inquit Aidrovandus > ex
tcrnx loco albedinis habent colorem mi- mediocrium genere natus mihi ex Eruca^
niaceum fed dilutiorem , , quam externx. quam olim Bononix pluit capiteeft, ter- ;
Antennx erant nigricantes, procere, le- gore alvoque coloris aurei , ad latera nigri^
AI32 internx ferrata^ funt , tot^ ex aureo
ves in extremo obtufae.
,
Tertium in hoc ordine Leucomelamim miniacese , &

nigris punftis confperfx, &
in extremo nigraz. Alas externas vens
nomiiiavi , quod praeter colorem alarum.
album, ad fubflavum nonnihil vergentem, percurrunt deorlitm defcendentes j ni-
totum corpus per tergus nigrum ac exile grx m
area aurea, feu potius miniacea, i-
habeat. Alse internse irt extremo funt tem maculae magnas tranfverfales ejufdem
coloris, lpfaeque alae in extremitate undi-
ferratse habentque longas appertdices , ut
,
icon ipfa declarat. Supra ferras, quse fe- quaque maculas habent
nigras funt, &: ibi
micirculum conftituurtt , macule quoque candidas. Pedes & antennce lutefcunt , &
fiint femicirculares , candida? , atque in
inftarpedumpolypicirris prêditi funt, ut
ad; ea, quibus mfiliunt , fortius adhx-
his maculse rotundse , fere cceruleaz qiix fi-
reant.
mul omnes egregiam fpeciem ac venufta-
temPapilioniprabent.Cetera,utdixi,Leu- ,
SecunduSj qui nuniero fecundo & ter-
comelanuseft exceptoventre, qui candi- tio prone &
fupine depiclus eft , ex eo-
cat, antenne in extremitate, quamin plerif- dem eft genere. Corpus enim habet mc-
que obtuliores. diocfe , nigricans , alvum fere aUream >
Talis eft in quarta ferie pofitus , cmi totis nigris annulis diftincliam. Oculi candi-
alis nigricat, & quatuor habetin hifce o- Cant, al# externx in extrenio nigrse funt , &:
culorum fpecie maculas rotiindas higerri- albismaculis Infignes, csetera aurece , ve-
mas, cceruleavelutpupilladecorataSi A- nifque nigris^ gctribus aliisnigris maculis
\x internae longiores funt externis &fer- incertas flguras fpeciofx. Intefnae in ejuf-
,
rata? , fed aliter ac in prsecedentibus , hujus dem aurei coloris area duplicem habent
cnim ferrse obtufx funtSc rotundse. ordinem majorum macularum nigrarum,
guintus ex maximorum eft gertere , fed velut oculorum, ficutinicone exprimun-
corum , qui interdiu per hortos obvolitant tur. Colores omnes flipinapartevariant;
corpore eft procero, mediocris craftitu- In internis etiam alis (ita voco, qua^ corpo^
dims, color,is fumati , annulis per alvum ri funt viciniores ) cmi extra erataureus
lutefcentibus , alis ejufdem coloris in me- nunc fere eftametheftiniis ad cinefeum ver-
dio, infra candidis , &nonnihii ferratis, gens $ adeo ut mtefcere videatur , eft-
,
demde nigris, & in ipfa nigredinc maculas que unus tahtumoculorumordonigrorum^

habentibuscandidas ad latera infravero ad 3
mojorumque , hos circulus ambit candi-
cceruleum vergentes. Antenna? longifTimce, dus. Corpus etiam fupinum totum lutef-
obtufse funt&mgra*. cit, pedes cinefeifunt, alse externse pro-
Sextus a»macularum multarum ferie, pe caput cinerere , nigrlfque guttulis ob-

quadn alis internis tam foris, quam intus longis notata? , dein majoriparte coloris
cerniintur., ^Xt;o<p0aA^(^ nominatur. O- funt miniac^y ilt-nigris maximas macu-
culi nigrifunt, pupilla candida, circulus las habent , derxk|ue in extremo funt rurfus
ambiensluteus,funtque, utdixi, ininter- cinereai.
nis alis tantum^ riam qusein externis ap- Tertius-, quiquarto loco dcpidus eft,
pirent maculse fotundje , totar candidai toto corpore prone aterrimus , aterrimê
iimt; Habent tameri etiam hseunicum o- item alce elternse, fed fafciaferefranfver-
culum eifdem, quibus internse , colofibus fali coloris miiiiacei decoratae, nec non
ad cxterna lateraj c^teroake totaeexlu- alterius fafcise Candida: rudimento , & pun-
Iuteo ad caftaneuni vergunt. Per fuperio^
:
6bulis aliquot rbtundis, cartdidis. Internce
ra corporis ater eft , alvo fupina ex cinereo totse fereextraminiacesefuntpundtulifque
ad fufcum Vergit ; alaeinternse, item nigris admodumexilibusinfignes.
pectuslongaquadam lanugine guartus y irt icone quintus , cum hoc
viridi , plendentevefti* idem eft, fed fupino corpore pi6his, abe
untur, externse hic plus habent ex mirtiaceo &
albo colore, quam irrprona parte , aterque;
I
color remiflloreft. Interne m extremita-
tibus
$f
HISTOKIM K ATUR ALI
tibusad miniaceuni vergunt , cxteracine- pernecinereis, inferne miniaceis, lineis
reae , fufcis maculis refperfae , alba ad & transverfim nigris difledTris.
latera externa maeula confpicuse., toto ûartm corpore eftexiguo,nigro luteis ?
corporead cinereum vergit. circulis diftinclo, oculismagnisluteis&e^

ûinto , ifi icone fexto color totus nii-
: jufdem coloris antennis , alas habet tam m-
niaceus, notis diverfis, lineifque nigris, ternas, quam externas etiam luteas , m
alisanguloiis, & leviter ferratis. Promuf- extremo nigras , verfus corpus ad cafta-
cidem habet iongiflimam ac , dum vult , neum verguht , verfus nigram vero ambi-
fectirvam ejufdemcum pedibus coloris entem falciamplaneeftcolor ochros. Ex-
«empe excinereoad luteum vergentis ternae propeexterioralatera maculam ha-
Ex hocgenere Sextus, in jcone fepti- bent rotundam , nigram.
<mus , cffe videtur , lortga item armatus ûintus totus efl ferrugineus five cafta-
proboicide , alisque praeditus amgulofis. neus , corpore intenfius , alis remiftius , a-
Supracaput* praeterantennasi etiambina Ix externx unico tantum oculo , pluribus
alia habet cernua , quie m
aliis plerifque interiix exornantur nigris , intus albis,
noa videas,corpore, alifque colore ferrU- utrxque falcias habent nigras transverfk-
gioeo, albo, coeruleo, viridique varius lesinciirvas, duseanguftsefunt, rectafque,
eft. In fupremis prseterea alis punclra quae- qux latx funt & extremse.
dam habet viridiain albaarea,in dorfo item Sexto caputeft luteum, oculi lutei, lu-
viridefcit. teique pedes &c antenrtae corpus nigri-
,
Sej>tmus,iri &gara. bffaviis , totus lu- cat, alx ucraeque fere aureae in extremo,
teuseft , verfus caput tamen alse ad fer- ut icOn ontendit , aterrimae, externx adla-
rugineum Vetgunt , nimirum ubi maculas tera externa 'maeulam babent rotundam
«on habent funcque hse numerofae admo-
, mgram,exiguam.
dum , ac incerci ©rdinis , omnes ater^ Seftimm ex luteo totus adviridemco-
rimae. lorem vergit 3 minus in exterioribus', ma-
Oc~fcrvw y intabula»07Z/«-, idem eft fii- gis vero ininterioribus,hoceft, interio-
pine fculptus , quod colorem mutet , inter- res exterioribus magis viridefcunt. Ex-
ne enim afcepartim viridefcunt , partim ternse maculamhabencnigram, rotundam,
candicant * & rftaculee
illse atrae vix hic con- internce albam , caput quoque nigra rtiacu-
ipicuae^ exrernoe fere palearis funt colo* la infignitum efti
T\s y i nque his rnaculseevidenciores, corpus Qftavus antennas habet proc^ras , in fi-
etiam flavefcit , pedes habet luteo, anne obtufas, caput exiguum, oculos ma-
tcnnascaftaneocolore, ate utrasquelevi- gnos. Corpore eft luteo ScnigrO diftin-
ter angulofa^ iko y alae quoquê lutea^ funt , fed magis ad
Pofirimus in hac ferie corpore nigrd- caftaneum verguntj externae nigris pun-
quecapite &
hirfuto, probofcide proce- £tis maculanturs quibus internae carent»
raadmoduni, alis intus candidis, ame- utraeque dentatef nt.
theftinis ftriis ornatus , extra nigricanti- Nonus ex eorum genereeft, quiproce-
bus, funtque anguftse , laciniatae & longiu- ras habent probofcides,alis eft primum ver-
fcula^ caput luteis , nigris modo pun6tis , mo-
fiis
do maculis y hisque &

rotundis longis &
H»CTUM V .
maculatisj dein cceruleis, inextremoni*
gricantibus Scdentatis.,
Tapilionib m Aldrovandinis
^Decimus propter infolentem vultum,
De quo Satyrurri quam exacte smulatur , s««7w-
tabuL Wlfi quMs dici poteft. Corpore tpto eft flavo,
i
rubro diftinfto , alvo birurcata, alisnigri-
TAbula quarta Papiliones mediocres cantibus , &velutftelliscandidis, elegantif?
fiintj iique duoavcimicOiiibuSexhi- fime exornatur.
bentur* Undecimas corpore eft nigro, alvo anmv»
Primus complicatis alis literam A qu°- lis albicantibus , alae ejus exalbo ad luteum
dammodo exprimit, corpore eftprono, vergunt,fed maculKferruginese &

nigrie al-
fufco, pedibus hrrfutis, antennis admo- ternatim huc ftlucqiie confperfe luteum
dumexilibus,alae externxexcartdido &a- illum colorem fere extinguunt fua copia.
terrimo fplertdentibus coloribusvariant > Po/lremum corpore eciam atro ettyfed te-
interna? totaz fimt miniaceo* nuiori, hab^tque alas internas dentatas 5c ;
Idem fupinus exhibetur tertia ferie , in exterioribus proceriores utraeque a-

quo color ille miniaceus dilticior eft, ex* tcrrimo &lutefcente coloribus
ternseque alae totae candicant,venis decora- variae , habent tamen in fi-
m miniaceis &
maculisnigris, magnis, &' [ne aliquid cartdi-
corpus totum ex albo lutefcit , alvus nigris cantis.
punetis fiveguttis exiguisconiparfaeft.
'
#+*
Seamdus efthirfutus Sc craflus, alisfu-
•
b £ INSfeCTIS LIB. t.
33
Sextus ac poftremns alas exterrias ac
internas exteriiis liibicundas ,
ad cafta^
IPu N '
ncum vergentes habet nigris giittis con-

fperfas. Sitpina parteake interna: candi-
T)e Papilionibm Aldrovandinis cant, exteriores coforem euhdem ferme^
tabuU quinta. quem prona earum pars confervant. Cor-
,
pus pronum atrum eft, fupinum cinere-

um, cinereiquoquepedes, antennse nigra*
'MJvi>. l t.
HAbet & quintatabulamediocres,qu<> oculilutei prominentes.
rum fexicones Autor ponit.
Primus corpore eft nigricante , alvo
extrema &
dorfo cinereis. Alse externae
Punctum VI L *
internis funt anguftiores, ex albo ad viri-

dem nonihil inclmant, magis tamen viridef- De Papilionibus Aldrovandinu
cuntinterna^ utraequein extremo circum-
tabuU fexta.
circa rofei coloris velut circulo ambiun-
tur, externa? prope finem nigrefcurit, ha-
bentque in medio fere maculam nigram. PApilionem , qui in tabula fexta primo
Antenna? purpurese funt , in extremo obtu- depingitur ordine,Âuo(p3Âôv nun-

fx &albae. cupavi, quodininternis alis lritus acextra
Idem fecundo loco datur fupinus , in quo, multis notaretur oculisi quitamen, licet
quod in exterhis alis propeiinemerat,ni- duo tantum , in externis exterius inte- &
gricat, hic viridefcit fed macula tamen
,,, rius elegantiores funt. In his enim iris eft
nigra colorem retinuit nigrum, interna? nigerrima pupilla alba.
, Alae fupine ex
prope corpus prorsus virides, in rlne ad Juteo &
caftaneo variant , internse irx-
luteumvergunt, cingunturque eodemcir- tus prope corpus primum ccerulea? , dein
culo rofeo. Eftque hoc obfervatu dignum fere ametheftma^, in quo colore cernere
in internis , quod maculam habeant aibam erat lineas duas tranfverfales, flexuo-
cum cireulo ferrugineb , qux extrinfecus fas, caftanei coloris, fub quarum poftre-
noneft; ma color flibfequitur luteus, deinde rur-

tgmfequitur prone &
fupirie picTrus, a fjs ameHiiftinus , quem linese percur-
potioribus coloribus \<Lw%Uw®* dici po- rttnt caftaneo colore, atque intra has fiti «
ieft, fedhunc, quiaadmodummaculofits funt , quos dixi cculi , quos fubcceru-

-eft, hdjwxhQOv variegatitm riuncupavi. leus cingit circulus. Corpus animantis ni-
Frono corpore leucophaso eft capite nigri-
, gricat , pedes & antennx lutei , oculi
cante, oculisinftar faphiri viridibus, an- nigri.
tennis nigris cum appendicibus in fum- JLltir abs habet dentatas , rubicundas,
mitate albicantibus , pectore hiriutOi a- ad ferrugineum accedentes , & maculis
lis candidis , fupra prope caput ad Ccef u- refperfas nigris, in medio rotundis, ad
leum vergentibus , maculis magis nigri- latera oblongis ac magnis. Aise fupine
cantibus, inferiusrefperfisj dicoinferius, nigricant, &
albam fafciam habent, que
iiam, ubi ccerulea^ funt, nullam cernere vel currentes semulatitr fluminis undas".
eftmaculam, fupino corpore magiscandi- Corpus fupinum cinereum eft, pronitm
cat. A\x externae funt candidse &
nigro va- nigricat.
rix i in ternse ex albo &: viridi eleganter ad- Separatim in Bononienfi editione depi-
modum decoratse. £his ex iiseft, qui inarborum truncis naf-
Quintum Papilionem crucigefum nomi- cuntur , capite admodum
exigito , albo
navi, quodexternis alis complicatis, albis antennis ferrugineis , latis quodammodo &
tamiis, quibusornatus cernitur, crucem, ferratis, dorfo ferrugineo &
albo 3 alis al-
velpotiusliteram X.exprimat, quanquam voqueluteis 3 zonis caftaneis.
id iri icone pictor non exprefferit. Sunt '
itaqiie alat illse nigrse, fafciis feu tamiis albis PunctuM VlIL
infignes , Sc vehis rubicundis deorfum de^
fcendentibus. Interiores funt totse mi-
t)e Papilionibm Aldrovandinti
hiacese , maculis nigris rotundis illuftres.
Sextus idem eft parte fupina exfculptus, tabuk feptim*.
in cujus internis alis maculaS illas riigras
nbn videas, & fafcia? qttsein externis alis SEd&rilli, qiii ihtabItlafeptimadantur,
,
prona parte alba* erant , hic auf eas funf ex mediocribus funt,quorum tredecem
Corpore eft ifte Papilio prone lufeo to- figttras dantur.
to , fupino ventre albo , nigris guttis Primus corpore totoî^reft, annu-
triplicis ordinis confperfo , oculi nigri los vefd habet litteos , alse omnes can^
funt & exigui, exiguas exilesque an- dicant , Sc venfs diftinguuntur nigrican-
tibus.
3+ HlSTORIiE NATURAL IS
Tertius & Secundus Bombylij funt, ex Tiecimustertius , qui in hac tabulapo-
erucisbombycivomis orti, vulgo noti, ftremuseft, totus eft ferrugineus , alaeex 7
undique candidiflimi, exccptis antennis ternse in medio oculum habent,cujus pupill
quae nigra funt &
hirfutae , invicemcoe- la alba eft,nigrum,interng denticulatae funt,
unt, mas eft tenuiori corpore , fecundo utrseque m extremo nigricant.
fcilicet loco pidtus. Inter utrumque ova
appinximusexigUa, coloris fere crocei a-
las habent breves, &
ad volandurh velut
PuNCTUM IX.
ineptas.
ûartusm hac ferie totus quoquecah- T)e T?afilionibm *
Aldrovandinis
dicat per alas , per quas venis habet fub- tabuU o&afutt.
deorfum defcendentes , & pun-
'cceruleas,
cTrorum rubicundorum triplicem ordinem,
Inimi funt ; qui in tabula oclravade-
qux tranfverfalia funt. Externas duobus
_ pinguntur, mter quos quitertio lo-
velut oculis nigricantibus decorantur, in
co datur non invenuftus eft 3 triplici ni-
extremo adluteum vergunt oculi& deor-
fiimlutefcunt.
mirum colore , albo rufTo luteo va-
, &
Quintus corpore ex craffo , caftaneo, lu-
riansperalas. Nam lineae, quae inhis cer-
teis zonis,antennas habet ferrugineas,latas
nuntur , & tranfverfales & defcendentes
ruffsefunt, cseteravel candida vel lutea,
& hirfutas vel plurnofas, in capite & cer vice pun&is etiahi notata , corpore angu-
ruflis
candicat. Alae etiam albae funt, ferrugineas
habentes venas,& ubi corpori haerent, ftria-
fto , exili & nigricante
alvo bifurcata, pe-
,
dibus exilibus &proeeris.

rum nigrarum rudimenta.
Sextus totuscft candidus, corporefci-* Huic confimilis eft qtiodammodo fe-
licet ac alis, qux venas habent nigrasj ni- cundus , corpore item nigricante , fed crafc
&
gros item pedes antennas. iiori, crafliori item capite. Ala: externse
Septimus ôAuÂ^p^ dici poteft pfo- luteaefunt, fuperne magis , minusveroin-
pter colorumdiveffitatem, corpore toto ferne, utrumque traniverfalis linea nigra
nigricat, nonnihil tamenad ferrugineum diftingnit, totse maculis , feu puncTrisexi-
vergit, iicut item pedes , probofcides & guis nigris funt diftinclrse , internse nigri-
antenna?,. quse admodum tenues funt & cant , & in extremo fafcias anguftas habent
obtufas. Aloc internse totae funt minia- luteas.
cei coloris, fed nigris lineis flexuofis di- Primus toto corpore niger eft, alvo in
ftin&se, externse , quse corpori anne£tun- extremoacuta, alisrotundis, candidis.
tur, atrx, dein miniaceas, dein rurfus Quartus corporequoquenigricat, ocu-
atre, moxalbas, poftremo iterum nigras los habens luteos, alas ex luteo ferrugineas,
niajorem tamen aream albus. color occu- ubique nigef rimis decoratas notis.
- pat, eumque percurrunt venx ferrugi- §uintus lutefcit y pun£tis , inftgnis ci-
neas, rubefcentes, notandumqueeft, al- nereis> qua^ totas ferealasoccupant. In
bum illum colorem infra verfus corpus in externisalis maCula confpicitur nigra,ne-
luteum commutari,& guttismodorotundis que aliud in hoC notatu dignum , ut m
ac exiguis , modo oblongis diftingui. prsecedenti, maculas habent cinereas in
QBavus fuperioribus omnibus minor area lutea.
eft corpore prono nigricante , alis ex luteo
, Septimus cofpore & alis totisfubalbidis
ferrugineis maculis nigris refertis. eft , pedibus & antennis nigris, in medio ex-
AZ^/^fidemeft, at fupine pi&us cor- ternarum macula eft nigra.
pore , quod candidum eft. Alae externae co- Ofiaruus alvoeftrubra, nigris punclris
loremretinent, internse plane mutant,ut- notata, peclore & extemis alis nigris qui-
pote quas maculofse funt argenteo fplendi- dem, fed nefcio quid cceruleietiam de-
diftimo, &ferfugineo. monftrantibus. Alse internae lutese funt,
"Decimo alaz externae ac internae nigerri- ftriis plen^ nigris,deorfum defcendentibus.
mx , maculofas habent alas , uti pictura in- Nonus corpore admodum brevi
eft &
dicat, corpus etiamnigrumeft. exili candicante , item candidis , ad la-
alis
Undecimus corpore ex luteoadferriigi- tera fubluteis, undique nigris guttulisre-

heumvergitj &nigro diftinguitur> Alse fertis. In medio duae txnix funt coloris
exteriores ex albo &nigrovariant* inter- aiirei, tortuofae, infingulisgyrispunclrum
nse luteae funt , & quatuor nigris maculis habentes nigrum.

infigniuntur. Externse fupino corpore 1)ecimus toto corpore candidus eft , &
picbe, ut duodecima icon qft dit , etiam m nigrispunclrisvariat, alasvero habet pul-
ex albo &
nigro variant quidem , fed ad cherrimas,majori arese parte ferruginei co-
latera funt ferruginese , interna? colorem loris , in quo»mirum eft , quam luferit na-
retinuerunt , fed nigrae iUae maculae mino- tura. Primumenimineo fecit fafciam ex
res funt, inextremo tam hic, quamillic maculisrotundis, literam O. expnmenti-
nigrae funt. busj dein parva addidit ejufdem coloris
pun-
DE IRSECTIS, LIB, £
tetihdi 3
poftmodttm alias duas taeniastor- ne fere caftaneae colorem imitanttif', pro*
tuofas , tum denique albam cum punclris pe extremitatem eft macula ferruginea^
intus nigris. alvus argenteo micat, pectus fuperna ni-
Undecimus niger eft , alas vero haoet gricat, in eapite.duo funt puncla eoloris
cx ferrugineO ad luteum vergentes, to- argentei
tas nigris , ut icon oftendit , maculis di- £uintus ex iis eft , qui ad ignem caridela-
flinctas. • rum advolant corpore fubcinereo , alis to-i
,
fDuodecimus craflam admodum habet tis candidis , lineis five venis ad ferrugine-
alvum, coloris prope ccerulei, lutea faf- um inclinantibus-

cia five circulo infignem. Tergus nigri- toto.alashabetinfra nigras, caetera co~
cat , itt caput , &
oculi , pedes &
anten- lons rutili. Corpus & cum antennis & pedi-
lix, quae admodumfunt procerae. A\x* busnigrumeft.
verfus corpus cceruleae, deinde nigricant, Septimus quoque niger eft, fed circulis
fupra duabus maculis rotundis luteis , infra five annulis duobus per alvum luteis di-
tribus albis confpicuae. ftincTrus , oculi quoque lutei funt , alae fuper-
Decimotertio corpus eftnigrum, prae- nemagis, inferne minus nigricant , &ma-
terquam in dorfo , ubi cinereum eft. Alae culis ubiqueinfigniuntur candidis.
luteae, auro refplendentes,oculisinnume- OBavm ex advolantibus etiamad lucer-

risnigris, quos circulus ambit candidus, naseft, alvocolorisflavi, nigris, utinico-»
cohoneftatae. ne apparet , punctis recla deorfum vergen-
tibus infignis, reliquo corpore candidiffi»
'Decimus quartus hirfutus eft , ac alis to-
mis , fed quae exiguis admodum ferrugineis
tis coeruleis parte externa , interna cine-
reis, maculis albicantibus (jin quibus me-
fere punctulis infigniunttir,
*
& infine ni-
gricant.
diis punctumeft atrum) ordine pictis,.in
iVfl^f feptimo fimilis , fedcorpore ma-t
extremo margine notis rubicundis oblon-
gis , oculis caudae pavonum fimilibus
jor eftminoribiifque contraalis ,
, in qui-; &
bus majores maculaj alb^ funt, &velut
albo ac nigro utrinque claufis difpofitis,
argento refplendent.
lineaque nigra in latitudinem alae difcur-
Totum corpus niger-
'Decimus alas pro corporis portione
rente terminatis.
breves habet anguftafque^ alvum admo-*
rimum, itempedes, ocuii, & antennae.
dum proceram , nigricantem , annulis
Alae in fine albae funt, caetera , ut dixi,
candicantibus diftindam , alae le viter palH-
exterius cceruleae.
dequelutefcunt.
Undecimo caput magnum ac nigrum*
PUNCTUM X. corpus &
internae alse miniacei cblons, li-
neis tranfverfalibus nigris in extremo infx->
. J)e Papilionibw Aldroyandinis gnitae, externsetotaefuntcoloriscaftanea-
rum, pedes breviffimi.
tabuU non$, ,
^Duodecimus corpore eft flavefcente,

proceroque , dorfo craffiufcitlo , in quo
[Ona tabula vigintiquatuor habet Pa- color ille flavus paulo eft intenfior, capi*
i piliones exiguos , quorum equidem teexiguo acrdtundo, pedibus breviori-'
infinitus eft numerus, infinitaque diver- bus, alis candicantibus , vel pallide lutef-
litas» centibus.
Primus in hac ferie corpore prono ni- 'Decimus tertius vulgatiffimus ille eft, qui
gricat ,pedes & antennse funt cinerei. Alae candelarum lumini infeftus eftj Corpore
prius nonnihil adferrtigineum vergunt,mox eft admodum exiguo nigricante, alis^
candicant, puncTris & lineis ubique atris antennis flavis.
c
confpicuse. Decimusquartus internas alas totas ha>
Secundus corporis mole vix culicem bet rubras, fupernafque ejufdem coloris,
vincit, quin^, ni alas Papilionis haberet, fed ad internos margines cinereas. Cor-
culex omnino foret. Alvus ei cinereus pus totum atrum, praeterquam in cervi*
pe£tus nonnihil ex cceruleo poffidet alae , ce i ubi circulus aureus eft , pedes funt
albse funt , ita tamen, ut nonnihil etiam rubicundi 5 antennae nigrae in extremo
fufcefcant, habentque punclra minutiffima obtufas.
nigra cum circulis ambientibus ea candi- T> ecimus quinius idem eftfupino piclrus
diffimis. corpore , ut alvi crallities magis appare-
Tertius m\vxte>£& minimus dici pote- ret. Nam alioqui nihil , vel parum dif-
ritpropter alas albo , nigro, rubro &fub- fert. Fceminaerat, &: ova -mihi peperit
cceruleo maculpfas Externae in notabi-
-, rubicunda.
lem acutiem definunt , corpus ei totum 'Decimofexto corpus eft oblongum, 6c
fubatrum eft 3 probofcis &: antennse lu- fiifcefcit inferne , fuperne argenteo micat.
tefcunt. Alae ejufdem funt coloris f»f ci , argente» &
guartus alas habet aureas, itt margi* auroquemicantis»
E % <Deci*
w HlSTOKl M NATURALIS
Decimus feptimus toto corporenigricat, admodum craffo eft , dorfo & vertice fum-
alas habet ferrugineas, fed elegantiifime mo cinereis , alvo luf eo , annulis diftin&a
aureo colore refplendentcs. atris. Inter quintum & fextum annulum ab
Idem decimo oc~tavo loco exhibefur fupi- utr&que alvi margine maculaeftcandidif-
nus, quia vanat admodum. Nam corpo- fima, inter fextum vero &feptimum"ater-
re totocandicat, alaeque minus funt ferru- rima. Alx exterius ex cinereo fufcef-
ginese, mimifque refplendent auro, fed gunt, intus fitnt rnbicundx corpore fu-
confra innumeris pun£tis atris maculan- pino , ficuti etiam , qui Jecundo loco depi-
tur, quas circuli fuiambiuntcandidi. Ha- £tus eft, candicat. Antennae latae funt,
bent vero eandem fafciam auream , prope & ex cinereo fufcoe. Alvus fupina nigra,
extr emum marginem eft, inmedio candida.Admediocresper-

^Decimusnonm alvo admodum eftproce- tineret hifi ta
, m craffus eflet
ra, tota lutea, cervice nigra , pedibus, Teriius ex minoribus eft, alvum habet
antennis & fiimmo capite candidiflimis, luteam higris zonis diftindtam. Alse quo-
"ala^ quoque candidiffimse funt> fedftriisfi- que fiavefcunt* tergus ferrugineum eft
ve lineis nigns interftinguuntur , funtque ejufdemque cojofis antennse, quoe lata^
adeobreves, ut ad volandum videantur funt & hirfutx, fupirio ventre albicat.
effe inutiles. Nam hoc in eo obfervavi, Qu/irtm al vo quoque lutea eft , fed ma-
quod continuo foliis, velut zoophyton gis ad croceum accedit,&puncT:isnotatur
quoddam , adhxreat. in medo deorftim defcendentibus ater-
• Vigefimm , nifi alashaberet latiofes , ex rimis, Ala: internse ejufdem cum al vo funt
mufcarum potius , quam Papilionum ge- coloiis, & fimilibus quoque punclris ma-
nere videretur. Corpore enimeftadmo- culantur , exteriores leviterpallidequelu-
dum compa&o , nigricante, alis ex cine- tefcunt , tergus &: antenna: colore fimt
reo ad caftaneum inclinantibus, &aurum ferrugineo , pedes croceo. Habes eundeni
refplententibuSi alis complicatis, prout ex fua chryfalide
:=Vigefimus•primus ab alis tam intefnis, erumpif.
quam externis prorfus argenteo fplendo- Sextm valde eft exiguus , corpore fliper-
re emicantibus , argenteus dici poteft. Cor- ho ferme ferrugineo , inferno plane aureo
pore pra?terea toto condido eft, praster alas habetluteas ad croceum vergentes y ad-
oculos , qui nigri funt , & antennas , qua: modum parvas.

funtlutea:. Septimus corpore nigricat, alashabens
Vigefimm fiecundm toto corriore aterfi- luteas ad ferrugineum nonnihil vergentes^
ino , alas habet nigras colore ruberrimo & ferrugineis venis diftmctas. In exterion-
diftinclras', pedes & antennas longiufculos, bus macula eft nigra , rotunda 5 punfto in-
nigros. tus albo;
Vigefimm tertim antenhas habet latif- Idem eft, qui oBavo loco depingitmQ-
fimas, hirfutasacvelutplumofas, coloris reciis alis , qux eundem plane colorem re-
flavefcentis , caput &
alas candidiffimas tinent ,praeterquam ubicorpori junguntur,
has tamen fufcae tranfeunt linese fubtiliffi- qua parte ad cceruleum vergunt , habent-
nise. AlvustotacrafTaeft&gravis colore que lineam albam , quse medias percurrit,
luteo, nihil, vel parum volat , foliisfem- Ex minimorum genere eft , quinono lo-
peradharrens. co e,xhibetur, corpore cinefeo , nigrefi.
,
Tojtremm omniiim minimus, brevio- cente , alis cinereis admodum obfcuris, in-
ribus tarhen , quam par eft 5 ac latioribus ternis luteis. In externis macula eftcan-
alis pi£tus. Sunt ennn anguftiores ac ob- dida, literani V. exacteexprimens, item
longiores , totse albicant. Triticiarius dici altera figura femicirculi.
poteft. Nam tritico infeftus eft , ufpote ex Decimm alas habetlongas &anguftas,
triticoprognatus. colore flavefcente , fafciis five tameis or-
natas tribus atris. Pedes & antennse flavef-
cunt, oculiadmodumexigui funt&nigri.
PUNCTUM XI Poftremm omnium minimus Papilio efl
triticiarius re£tius , quam in prsecedenti
T>e Papiliombm Aldrovandinis tabula exaratus , fimul cum fua chryfali-
tabuL dicima»
de, & vermiculo fiti ortus. Alas habet,
utcseteri, quaternas, albidus totus
cinereufve, corpore levi in acu-
I
E iftis efiam ita Aldrovan dits : fapilio tum alvo definente , argen-
\primo ordine in hac decima tabula de- teo fplendore. Vermi-
pictus figura corporis eft admodum infolen- culus ifte Circulio
ti. Habet enim in alvo feriem quandam vocatur.
velut plumarum fubtiliflimarum , penicillos
pi&orum exacTie exprimentium , coloris
partim albi , partim nigri. , C orpore toto fuNf^
<&t. VK TajJikonLf aly
E INSECTIS L I B. I 17
Sepfimus minimorum generis alis eft den-
f wkctUM XII. ticulatis lutefcentibus, nigrislineis &pun-
ctis rubris infignibus 5 alvtis albida eft bi-
furcata , nigris lineis ornata ambientibus,
t)e Papiltonibm Aldrovandinis
pedesiiigricant.
tabuL undecima. Offavus alvum item habet bifurcatam j
fed craffiorem , ejufdemprorfus cum prx-
RAriores funt &
formse infolentioris, cedentecoloris, lictit& lpfaealae, fedquic
qui inundecima tabella depinguntur. loco pun£torumin extremitatibiis infernis
Ex qttibus frimus alvo eft craffiffima , fu- rubekebant. ,
jperne candida, inferne nigrefcente , feu po- m

Nonus craflinTma habet alvum rubram^
tius ad ccerttleum inclinantc , annulis & fuperne luteo diftinclam, alas anguftas ,.
punctis diftincta nigricantibus. Tcrgus ferrugineas , nigris lineis refertas , dorfuni
ac caput candicant , admodum hirfuta. candicat.
Antennx htiffinwe ac villofse, colorisfe- Tqftremm alvo eft craffiufcula, alis &
jreamethyftini. A\x ex amethyfto cy- & toto corpore cinereis, pedibus nigris,
aneo mediae, venashabentrutilas primuni,
poft nigras: In extremo eandicant, ubi
PuisrcTUM XIII.
punctis maculantur exiguis , aterrimis.
Pedes robufti , ejufdem cum antennis co-
loris. In alvo notatu dignum eft , quod in
De Papilionihm Moufeti 3 &pri<*
extremo longe craffior fit, quamtibi cor- mo quidem de ThaLnis
pori jungitur. magnu.
Suundus ex eodem velconfimiligene-
re , licet minor , corpore eft fufco , capi-
te actito, oculis protuberantibus, perter- N~"ON cedit Aldrovando Moufetus. Mmfit.de
&
gus fummo vertice cinereis * alis brevibus Plurimas enim tam nocturnarumjquas irfwn*.
paritercinereisinterne propealvum rubi- Phalsenas vocari diximus , qiiam diurna- ^dyt
Ctindis. Antennas nonre&a, utcaeteri, rum fpecies, eafque in magnas , medias &
erigit, fedadlatera extendit.
minimas diftindtas dedit, quas hic etiam
Tertius ex eodem quoqtte eft genere exhibere placdit. Et magnatum quideni
& ipfe acuto capite , i&cad latera emittens ddtodecem ipecies habet.
antennaS ftias. Corpuleiitiis eft, craffio- . Maxima Vha\xnx venterarenoiiadmo-i j
ri tamen thoracc , qtiam al vo \ quce nigris dum coloris eft, ttti &internaalarttmpars>
extenditur annulis. Toto corrJore fuper- oculi ccerulei videntur, caput vero lividum >
no leucophaeus eft, inferne candicat. Alae inter octtlosantenng dtie emergunt fubfufcej
totx ftifca: funt, internce, qua. ventrem fpe- aquilinum referentes fttcum , nigris tranf- &
£bant, nonnihil poilldentrubicundi. Verfim lineis funem contortum imitantes;
Quartus totus ex cinereo fufcus eftia- Scapulis veltiti panntis quidam adhaeret
las habens longiufeulas & anguftas. Alvo arenofus^ ftjrdus, aquomacula nigra de-
eft craffa & bifurcata. H ex annulis , alae ye- cuflati ttacta fcapulas finit. Ca?terumeor-
nis infigniuntur ferrugineis. Caput ad- pus , fi dorfum fpecles , cy aneum , fi ven-
modum breve eft , antennx minutiilime;,ac trem, arenofi coloris eft. A\x dux exte-
vix apparentes. riores permagna^, aquilirtas colore aemulan-
Quintus ilifolentis formae captit obti- tur , mactilis albifque orbibus varie diftin-
net , a ctûs lateribus diio funt ttibercula, tej internsei multd fttnt minores, atquc
rotunda, nigra multis capillamentisnigris intus furvis ftriis &maCulis qUibtifdamin-
hirta , & in extremo alia dtio , fed quse ejuf- fignes: Crura habet lacertofa & valida^
dem cum capitefunt coloris , nimirtim ru~ furvi fingula coloris, &in extremo duobus
berrimi, qui quoque color communis eft nigris digitis fordpata. Volat magno curri
tergo, a cuj us quoque lateribus dtio alia funt ftrepitti , & nocl:e exoculata , quemcun-
tuburculanigra, ut priora. Alseex infi- Crue fplendorem ex lignoputrido, fquamis
ma tergoris parte exoriuntur, colore fere pifcitini , aliifve rebus ortum avide confe-
nigricante, luteis aureifque lineis&giit- quatur: Sicut niagni Tyranni minorum

tis refertae. Alvus eft bifurcata , tota lu- gentiuni nobiles devorant hauriunt, &
tea , rubris zonis irtterftin£tju Pedes & an- ita hae lio&urnae diurnas Papiliones fub
tennae nigricant. foliis latitantes alis diverberant atque oc-
Sextus tota alvo rubra efti aureisprope Cidunt. ,
finemlincis notata, in quibus pun£ta funt Secunda primse magnitudinis phalsena*

rubra. Alse primum luteae funt , deinto- ut mole corporis nonnihil fuperatur : ita
ix nigrse, albisconfperfae pundtis, &lineis primam colorum harmagoge, tono & ele-
diftindlrae aureis. Caputvillofumeft&ni- gantia longe vincit: acu natura inhac or-
grum, tribus antennis inftru&um, utpi- nanda pigmentariam fuam omnem offici-
Ifcorpinxit. mm exhaufiflet ,atque illam primam Re-
,B $ gem.
3» HIS-TORIiE NATURA L I S.
gem Papilionum, ideft, fortem, ftrenu- duli , hyacinthini videntur , vel potiu s cy~
um, nigellum, lentiginofum , hahcvero anei. Internse alsenonnihil incarnatseocu-
Reginam, mollem, teneilam, comptam, lummedia fua parte repraefentant, pupil-
unionibus , gemmifque confitam, opere
t
la corvina, circulo hiacynthinolucentem*
plumato & Phrygio fuperbientem feciflet. Corpus carnem arefcentem, &leviterin-
Corpus lana quafi anferina, nonnihil \x- fumatam refert, fex quidemorbiculisex
vigattfm &
hirtum. Martis , vel Sabellio- nigro atratisnotatum.
ms potius pellem mentitur, capite"eft par- Septima alas habetexterioresalbas, fufc
vo , oculis magnis prominentibus , anten- cis quibufdam maculis undulatim variegatis
nisplumiformibus duabus, buxeum colo- infignes collum miniata quafi pellis cir-
-,
rem referentibus. Alas habet quatuor cumcingit , ad totas deinde fcapulas capu-
magil2S fmgulas multicolore oculo donatas cii inftar decurrens caputrubrum, ocu-
:
quorum pupilla nigra , iris •mAvxo^ j cir- li margaritei, antenna: flammese videntur,
culis & femicirculis mellinis , flammeis, A\x internas rutike, tribus nigris maculis
albis &nigns pulcherrime diftin&a. Ex- lentiginofce., pedes rubri, venterque to-
ternaz ata abexortuadorasalbicant, nigris tus concolor, incifurisfeptempleniusmi-
quibufdam venulis pun£tulifque infignes. niatis&transverfimduclrisconfpicuus. ,
Oram ipfam peniculamentum cum limbo Octava tota fere Baetici coloris eft, rii-
ornat , exortu furde fufcum,frve fubflavum. fi quod omnium alarum extremitates bu-
Internse alae fufcas videntur, uno quoque xeac videantur, uti etiam media anten-
oculo fuperioribusconformi praeditae , tri- narumpars.
bufque inftitisornatas harum prima plana
: Nona illifere eft fimilis , fed extima ala-
eft,mediaopere dentato excurrens (ignei rum pars arenam nigriorem refert. Cor-
utraq^ coloris) extimavero fubalbida,& ve- nicula vero lata habet &repanda, exfuf-
lutiapellionibus alluta,cruribus incedit va- coalbicantia mediam externarum alarura
,
lidis, hirfutis, lacertofis, ejyfdem cumre- partem candida rotunda macula adornat.
c
liquo corpore coloris. Hanc Carolus Clu- Decima parilem prge fe fert magnitudi-
fius Vienna mifit tam eleganti forma no - nem, ex albo tota furvefcens , nifi quocf
tabilem , ut fufpicere potius admirarique media alarum extremarum pars puncto ad-
eam quam verbis aptis defcribere faci- modum albo , oculus vero pupilla valde ni-
lius fit. gra confpiciatur.
Tertia eft corporemagno, hirfuto, ni- Undevim£ caput tuberofum , cornicui-
gricante^ fingulse alaumo oculo notantur, la exilia , corpus atque extima alarum
cujus pupilla nigra, circulus fufcus, femi- pars lutum fubadum semulantur , alias vero
circulus albus. Varii quafi panni in alis con- alastotseobfcurse argentese fuiffent.
fpiciuntur dflutoamethyftini, fimbriaeve- Tiuodecima videmr fubcinerea, alisni-
ro alarum extrema^ primum cinerei , de- grisquibufdam maculis infeftis, oculosi-
inde aquilini col.oris videntur. Caput tem h abet nigerrimos , pupilla candida lui
valde breve &
exiguum, unum utrinque centes.
oculumcoracinum-emittit, pupilla albifli- T>ecima tertia antennulas vix oftendit exi-
ma infignem, Inter hos dux antennas valde guas, toto corporeflavefcit, praeter ocu-
breves & exilesfuicicoloriserumpunt. Ex los ( qui exigui& nigri ) atque alas
, quas
pilofa eruca oritur , non glabra. albidas videntur. i
G}uarta caput habet magnum fufci co- ^Decimaquarta varii coloris

videtur,
1
loris, e quoduasantennse redtas & fubni- cornicula tuberofanigra habet , îti ocel- &
gra* furgunt. Collum miniata macula or- los &
pedes. Scapulas albis quiftque veluti
natum, pe£his hirfutum quadratum, fuf™ plumis ornantur, quamm utramque me-
cum. Scapularum pars anthracina, ven- diam tres nigrse macul x occupant. Alse ni-
ter ametheftinus quinque vel fex orbibus vex nigris, luteis& coeruieis hicillic ma-
nigris dividitur. Pedes picei videntur, culis pinûntur. Corpus illi nigro- coeru-
alas leviter fufcae , fubnigris inlongum ve- leum , articulatum, & juxta latera albicans j
nulisfatis confperfas. caudam pro arbitrio exerit vel recondit»
Quinta caputalbefcit, oculinigrefcunt, mucronatam, fubluteam, articulatam:to-
cornicula aliquantum flavefcunt, alx ex- tum corpus pulvere quafi confperfum j a-
teriores longse ex fufco atque albo fur- lias enim corniculorum tuberantium graria.
defcunt , interiores leviter &
quafi obiter in papilionum claflem veniflet. Ova riu-
piftse rubefcunt. Scapulae nigerrimse con- merofa ponit , fublutea , ac inter excluden-
reliquum vero corpus flibro-
ipiciuntur , dum caUdam exilem exerit , ac deinde pn>
ieum, feptem nigris circulis linea albef- libitu recondit.
centeper medium totumventremcurrente ^Decimaquinta cornicula duo habetni-
alligatis ornatum. gra, exilia, caputatque fcapulashirfutse,
-Sexta caput fcapulasque 9 atque exte- ftifci coloris , cUllum miniato torque de-
riores z\x , fanguineis venulis lineatae ex coratur, femora rubefcunt. Alas extre-
fufco albefcunt: Capitis oculi propen- maeex fufco & albo fcutulatas vel uudan-.
'PapilwTies Jea Thahzncz zx Movfetv nocturncz , Tab.vi>
Z.tMaxtrrue .
-^Phal. ST.grmta.
Thalzna.
JhgittA
b fe iNsEctis, l i b. 1
tes potius. Intimaevero exa£te rubent, Tertia alas habet quatuor albas , extc-
maculis piceis infeclx. Corpus leviter riores autem ccerulese qusedam venulse af-
miniatum inftitse fex nigras orbiculatim cir- fluentius fparfae infufcant , duaeque in me-
cumeunt. dio rotundx , nigricantes maculas ador-
T>ecimafixtaimrz2dmodum videtur, fi nant linea circumalas ducla mellina vide*
-,
**
fupinam videris ubique , Xerampelinam tur, qualis antennarum color, corpusca-
dixeris, fipronam, ex viridi lutefcentem. putque nigricant , oculoshabet albiilimos,
Scapulas autem pronas quinque ruberri- fcapularumque latera quatuor utrinque li-
mx linese dedu&ae ornant , ficuti & fep- nece albiflimaz obliqua* deeorant.
tem medio dorfo puncta affixa reliquum .

Quarta cornua gerit repanda gruini co-
corpus. A\x item Xerampelinis tranf- loris, corporis nigrilateracanefcunt. ALc
verfim maculis vel umbris potius vifun- fubluteae nigris multis maculis ferpenta-
tur, quarum exortus a capite ad pe£tus riam aemularttibus inficiuntur , fuperius
latis, înferius orbiculanbus fimbriaala-
ufque infimum albefcente linea termi- :
natur. rum Vefpertilionum more dentata velu- &

compreilis eam alis ti fpinofa nigerrima eft tota , quam intus
T)ecimafipima , fi
incedentemvideris , fufcavidetUr, fi vero fex utrinque margaritx pofitas commen-

expanfis volitantem, alas interiores explU dant.
cat coloris incarnati, fed nigricanti )im- Gjuinta tota eft aiithracina ," nifi quod
bo juxta oras diftin£tas. Corniculis do- maculas ex alborubefcentesalarumfacierri
natur oblongis, &
involuta quafipromuf- adornant.
cide, canefcentes fcapulas macula areno- Sexta corpore &
antpnrtis nigerrima o-
fa rotunda mficit , latera item corpons & culos albos obtinuit. Alaeilli fubtus co-
omnes articuli ceu canisconfiti&fimbria- racinse , extra aureis villis atque maculis
ti videntur. confpicuaz, quibus viciflim laticlavi nigri

êcimaoBava. Clufius mifit perpul- coloris &
argenteo quafi filo transfixi adhae-
chram: Antenna? illi albo-mgras , caput refcunt extimas quOcjue alas ma?ander
:
piceum , nafus aduncus , oculi circulus can- quidam ornat nigerrimus , auro fubtusfu-
dicans? collumcoccineum, fcapulse hir- fo & qUafi ftriatim acu pidto.
futae , nigro quafi pallio veftitse. Alseexte- Septima laticornis , corpils nigrum ca-
riores nigris albifque inftitis interpolatse hefcens , nefcio an dedecori fit magis,quani
interiores rubrse, nigris hic illic maculis decori. Alarumprimordia rubent reliqua ,
ornatse. Corpus habet piceumj ficut & flavefcit pars y utramque vero partem ni-
-
pedes , fed latera corporis feptem utrin- grse tefler^ laminatim pofitae inficiunt>'
que maculae ornant fanguiheas. , .

quarum extremitas linea una aurea fplen-
Huic affinis i\\z, qux eft antenms om- defcit.
nino coracinis , mediifque fcapulis inftita Otfava quatuor cornicula habet race- %
candidiifima , ceu margaritarum linea or- mofa, cinerea, duo autem praslonga , &
extremitate latiora: corpus aliqiiale fepti-
«lata-
mejalas fubcinereas obtinet , nigro tefie-
PUNCTUM XIV. rulatas, & circa extimam oramguttis ejuf^
derncoloris asqUaliterpiclras.
AZi?^caput, oculi, antennae, corpus,
De FhaUnis mediocribm
interna^que alas arenam illam auriferam
Moufeti. repr^fentant ; fcapulse externaeque z\x ni-
grefcunt, nifi quod inftitaquaclamniger-
MEdise molis Phalaenarum feptemde- rima lineis utrinque cinereis decorata or-
cem exhibentur fpecies. nantur.
Prima fere albefcit tota y nifi quod alx ^Decima corpus habet luteum , nigris
exteriores nigris nonnullis maculis &c len- quibufdam guttis a collo ad caudam ufque
tiginibus; interiores vero quafi variolis lateribus & dorfo infignitum; oculi, an-
&c morbillis ruberrimis medio albefcenti- tenna; , pedes nigerrimi ; alse exteriores
bus faedantur: oculos item nigerrimos, candidê, fedlimbis flavis, clavis angu-
pedes , antennas fubluteas habet, Nafi ftig nigris , maculis qiioque nigris diftincte;.
loco capillus provenit hirfutus, veluti irt Undecima alas fi videris , niveam dixe-
fpiram faepius involutus. ris vel lacleam , nifi illam minimas hic illic
Secunda corpus totum habet hirfutum nigerrimseque maculse inficerentvelorna-
atque fpadiceum, cujufmodi alae exterio- rent potius fcapulse item pappofae albi-
•,
res, (abfque maculis fimbriifque albican- cant : dorfum.corpufqueluteum, &arti-

tibus &ocelloluteofuifTet} Antennasfla- culatum odto nigrapunclrulacommendant:
vas nigra punctula adornantj internsealae oculi prominent magni , inter quos antert-
calendularem colorem referunt , fed o- nae emergunt nigrse atque hirfutae. No£tu
cellis quibufdam &fimbriis uti exteriores in pratis & pafcuis volant.
nitent* 'Duodecima alas habet adeo produdtas
40 HISTORl^ NATURALIS
m volare tommode non pollitj breveffi- maculis notatus caput perpufillurh habet,
:
mas antennas gerit, oculos parvos nigerri- pedes &antennas cinen iimiles. Quin
mos , totuni alioquin corpus albefcit , lu- etiam in sedibus parva: aliquot Phalamai
tefcentibus quibufdam venulis atque vil* argenteis maculis notatas ad lucernas ad-
confperfum.
lulis rarius volant , qua: laneas &
linteas veftes depa-
Decima tertia corpus totum (oculis fcunt &ova deponunt , e quibus tincx ±
demptis nigerrimis) gruinum colorem fub- & ex tineis viciifim hasPhalama: oriuntur:
nigricantem asmulatur antennas habet
: feruntur autem primum ex rofarum foliis,
producTiores , corpus birfutum , alas cor- aliifque herbis putrefcentibus originem
pori concolores , fed juxta oras tono quo- cepiffe.
dam virefcente & vitreo corufcantes. .
Tres alias minores in pafcuis pratis &
'Decima quarta pulchra quidem eft> obfervavi, quarum Trima alas externas
quamvis tota propemodum arenofii cor- : nigras obtinet, fngulas quinque maculis
nua geftat prq molecorporisvalida^nigra quafx fmguine perfufis notatas: alx inte-
&: taurorum more curvata; oculi nign & riores tota; rubent , corpus fufcum vide-
•magni caput breve , collum crafiiim. A-
,. tur, caput, antennx breviufcula:, &pe-
]as externas nigri quidam clavilli gratio- des nigricant.
res reddunt.Spinam velutifupremam quin- Secunda iimilis Videtur , nifi quod qua-
que nigra ceu carv ophyllorum capitatrifur- tuor tantum fanguineas maculas in alis
catainilgniunt. exterioribus habet, corporeque conftat
Decima quint& alae fere funt fubcirre- graciliore.
rex ex omnibus defti-
totse, antenn;s fola Tertiafere parilis eft formse , abfque an-
tuta eft, oculos habet fubnigros, dorfum tennis effet multo longioribus fangui- &
fubluteum 6c quinque fufcis punclulis di- neis maculis alio modo afperiis ; nam cir-
Ititiclum. ca extremitatem alarum guttx fanguinea:
Decimajexta ejufdem pene coloris vi- I duse tantum apparent , ab exortu vero
detur, nifi quod illius exteriores ake ma~ I
macuice duarlongius trafta^confpiciuntur,
cula puila transverfim duclia ornabantur^
hsec vero ubique unius coloris ( oculos
nigellos dempferis ) confpicitur corpus :
lP U N C T U M XVI
habet longum , articulatum alas quatuor -,
longas atque anguftas, pedes fex, quo- De Fafilionibm JHoufeti Mur*

rum poftremi prionbus duplo longiores
ni$ magnis.
,
funt s. cornicula item habet exilia , fed lon^
ge excrefcentia.
T)ecima feptima ex eruca bombycina Dlurnse Papiliones quoque in magtias> tfoufet. tf.
'
originem ducit , tota albefcens praeter ocu- mediocres-, & parvas diftiguunturj
^^ ai
los nigricantes , & venulas quafdam fub- Magnarum fedecimfuntfpecies.

luteas recba per alas & transverfim per cor- Trima , omnium maxima maximam ,
poris articulos currentes. A nobis Phalama partem flavefcit iis locis partibufque exce-
JBombyeina nominatur. ceptis,quat hic atramento denigrahtur. Quin
etiam extremi illi internarum alarum globuli
PUNCTUM XV. cceli colorem'fpirant, ut genuinis
ris
faphy-
confitum putares. Oculi chryfohthum
referunt, magnimdinem formamque adeo
T>e VhdUnis minimis Aioufeti^ exfculptam hic exhibemus, ut pluradeiis
attexere non fitneceiTum.
Mouftt.ix. T^l^ iifdem ita Moufetus. Minimarum Secunda pr<^ter magnitudinem parum
.h 97- jLJ m clalTem unam primam faciemus mi- difFert aprima , oculos habet nihilominus
rabilem, quatuor tantum pedibus piceis nigerrimos atque porrecTiores antennas:
incedentem 3 externas quoque alas cceru- ubi album colorem vides , ibi melinum
leas , habet , internas luteas & externis fufficito, exceptis illis quafi oculis majo-
morem ) minores
( prceter
corpus item: bus juxta finem alatum interiorumpofitis,
luteum adeo magnum eft , ut ab alis regi quorum pupillam flammeam , femicircu-
vix poflit: corniculapunclisplena, atque lum vero Xerampelinum reddere oportet.
oculi ( dempta pupillaalbida ) nigrefcunt Tertia non multum colore abludit, nifi
caput atquepromufcis (longa, exilis,in- quod internarum alarum exphyfes , totaque
voluta) flevafcunt. ipfarum extima lacinia glaftiva fit, uti tres &
KAltera excceruleoviridisvidetur:cor- illifpintheres, quos iiib concava illarum
pus exiguum habet , pddes & antennas ni- parte vides depidlos.
gricantes. Quarta omnium Regina dici poteft j
Tertid fcapulas atque alas habet porra- Nam extremis alis , veluti Adamarites qua-
Ceas , corpus ex fubluteo fufcum apparct tuor in pala Hyacinthina radiantes , mi-
alas extimas Hmbus ornat albis fufcifque ras opulentiasoftendunt,imd fereadajnan-
ti8^
D E I N S E C T I S, L I B, L 4t
ti & Hyacihtho oculum enSadiunt. Lu- fquaniea? teguntj oculus coracintis eft
s
cent enim pulchernme (ut flellic) fcin- cujufmodi &
tuberofbe typhamque aanu-
tillafque iricolores circumfundunt^ his lantes antenna:.
notis lta dignofcitur, ut reliquum corpus 'Decima corpus piceum, fcapulse flava
defcribere (licetvariispictum coloribus) quadamlanuginc, (uti & totum caput)
fupervacaneum eiTet. vettkx , antennce item flavefcunt caput
Quintacaput, pedes, corniculaXeram-
. tenus, quod macula ex fanguineo atrata
pelini Coloris obtinet, oculos vero hya- triftius occurrit , externam omnium ala-
cinthinos , dorfum atrocceruleum videtur rum fimbriam circinatam plurimoe ovales
venterfubflavus5 alaejuxta bafin luteo hi- margaritse sequis diftin£be intervallis gra-
lari, deinde triftiori nitent extimas ve- : tiorem reddunt , intus vero maculis' ni*
ro partes rubiginofas &c inamcena fufcedi- gerrimis , lentis efngiem imitan tibus fcedan-
ne nigrefcentes tres luteolas maculce ad- tur. Verum
ficut foris minus fpeciofa,
ornant, internis rubigine confperfis diice, ita interiorinternarum alanimpars, aibo
primx lutese, deinde tres ex luteo pal- virore nitens , guttulis vero argenteis fli-
lentes macuhe adhserent. Si autem fit- perinckictis refplendet , & qux extra o-
pinamfaciem confideres, a\x fuperiores vales margaritae videbantur, mtus argen*
'
ex luteo in viridem languefcunt fenis , tumpurumputum non mentiumur.

octonifve maculis infignes: internoe au- Undecima {peciohm radiantium in-cce-
tem leviter herbidse & virentes duabus rulo margaritarum infritam oftentat , ala*
quafi lenticulis albis inficiuntur. Ven- fuperiores ex flammeo flavefcentes ignem
ter vultufque totus fubflavus , ex aure- referunt, fex nigerrimis pannis infedte
lia prodit ajbicante , fufcis fpinulis no- internarum radix anthracina , deinde fla-
tata. vo in igneum corufcant corpus fufcis ca- :
Sextd ala? fuperiores extra nigrefcunt pillamentis hirfutum , quem colorem corni-
per mediam partem limbo quodam obfo- cula cumpedibus imitantur.
letius rubido currente, extremitates ip-
'Duodecima eximia: eft pulchritudinis,
farum panno, guttifve niveis micant,
alse leviter cruentse & maculis nigris tin-
obfcuris per ambitum crenulis afperatte;
t\x , radiolis micant auratis filatim ad la-
intus autem limbus puriorem atque
ille
cinise ufque ambitum difperfis. Hxc ve-
faturiorem exprimit colorem , & juxta
ro Xerampelina ferratim definens intus
radicem ccerulese videntur. Inferiores
alse alteram intus , alteram foris faciem o-
aureis lineis lunatim ductis ornatur. C or-
pus ex nigro purpurafcit, oculiaureividen-
flendunt , foris fufcas funt totte , excepta
tur , pedes & cornicula nigricant.
Ipinofa inftitafubrubente limbo perpufil-
lis nigris quatubr punctulis 6c opalis duo-
^Decima tertite corpus & alse nigredi-
bus polychrois fimul pofitis notata, intus nem referunt, alis autem nigris & ambitu
#
autem nihil tale monftrant, fed ex nigro pinnatis primum capilli, deinde panni,
purpureo vermiculato in Xerampelinum ultimo clavi aurei medio atri inducuntur;
triftius languentes definunt ; corpus illi
oculi item exigui piceo in capite auro
nigrum , oculi , antennx , pedes concolo- illiti; antjennae vero punctulis nigro can-
res, fufci. didis excrefcunt, &

intuberculum niger-
Septima corpore tota picea in fingu- ,
rimumfiniunt.
c
lis dorfi tamen incifuris punctulos duos Decima quarta culturas leUociniis mir^
gerit albifHmos j alas ex flavo rubefcentes arridet, corpms habethirtum, exalboni-
maculas candidxque albas ador-
liigrae , gricans , oculus niger pupilla albicante
nant. Verum
munifica rerum parens na- circa oculum glabrum circulum videas
tura extremam alarum oram potifllmum fere niveum, antennae cum priore com-
decoravit, quae nonnullis denticellis fer- muiles; extera majorisalxfacies exflam-'
ratim sequo intervallo diftantibus dona- meo aureis lineis produ£tis dignofcitur,
tur, in quarum fimbriaviginticlavicceru- quas nigri quatuor limbi dentatim du6ti
lei filo nigro transfixi mirificum edunt inficiunt , circa finem vero tres numuli
fplendorem. argentei fere tringulariter pofiti com-
OcJavamveRe undulata mixta pepe- & mendant- Interna autem facies pulcher-
ritnatura, fed vegetis coloribus deftitu- rima videtur , variis auratis fquamulis &
tam: conflant enim aise exmgro, mimo, clavis loricatim & imbricatim pofitis in-
flavo, &
fufco fatifcente, magifque vel- fignis. Extremam alarum partem aurea
Jere mollicula, quam ornatufplendidavi- quoque linea adornat. Favonem non-
detur. nihil alis refert , ejufque ritu corpusglo-
Nona maximam fere partem cinerea riofum & elegans, pedem autem &tibias
confpicitur ; fi vero internani interiorum aliquantum nigricantes (ne forma fuper-
alarum faciem intuearis, vix aliquid In- biam aleret ) obtinuit. Promufcis he-
dici galli alas fignantius exprimit: nam licam refert lineam 3 veluti in labyrinthos
pennas remiges dlxx quaft veftitrices &: convoluta.
4* HI S TOR IiE NATUR.ALIS
^Decinui qkinta quoque probofcidem totus vultus albicant, antennae nigircan-
habet capillarem, viminei inftar viticelli tes inflavumdivergunt.
fcfe torquentem. Eft cinerea intus , forif- Quinta intus forifque fui fimilis videtur:
que dilute cxfia videtur: alashabet fpini- caput alxque palloremmonftrant, corpus
formes, vefpertilionum more crenatas , has livefcit, veluti etiam antennasj oculi ex
extra fufca: aliquot linese interfecant, in- flammeo rutilant , fcapulae pallenti quadam
tus fexclavinigricantes multumcommcn- lanugine hifpida?.
danr_^. Sexta dum adverfas alas expandit,areno-
T)ecimafexta alis fuperioribus exterius fum semulatur fplendentem 3 nigncanti-
bus maculis modoDracontiivarium: cor^
obfcurius virefcit , quas macula:pannique
albefcentesflaventefque aliquot adornant: pusitem, fi dorfum videas, aquilinsni-
gredinis videtur; venter nonnihilfufcidior,

interiores exa&e rubidas maculis decem
fcatent nigerrimis. Venter o&o flavis fqua^
oculus niger, albida, vel potiuscandida-
mis fplendefcit dorfum ex rubro in flavum
:
ta pupilla clarus , antennx coracinse ; alx a-
vergens caudae hordeolum oftendit quafi- verfae ingrati baeticicoloris , &obfoletio-
venetum. Hirtas fcapulas citrina lunula ris muftellini.
deorfum duclracommendat ; oculosruben- Septimi generis crenulatae alse pyritem

imitantur, aereis micantes venulis , &: fim-
tes pupilla acutiores reddit argentea.
bria maculifque nigris confperfae corpus :
PUNCTUM XVII. totum nigro colore fplendefcentemifi quod

antennas punctuli albi interfecant, in &
picea fronte aureoli quodam modo oculi
Ve Papiliombm diurnis Moufeti
fcintillant.
mediis. Otfava ejufmodi corpus obtinuit, fed

ex luteo rubefcuntaritennae; alaepolymi-
tseconfpiciuntur, variis plicis, liris, fim-
Moufet. u. \ M Ediarum diurnarum tredecim fpecies briis, limbifque multicoloribus infignes
p ioi.ad
.
J^(£occurrunt. furdi illi autem omnes colores atque hc-
M: m- <prima oculi fubflavi videntur , cornua betes videntur, vacui fplendore omni &
obfolete pulla,ah£ reliquumque totum cor- tono, folaque mixtione , pofitione& nu-
pus ex pailido flavefcunt , interiores alse mero amceni ; alicubi flammam [fuligi-
extra una tantum macula faturiore lutea
\
nofam, alibiingratumfufcum, languen-
notantur -, intus autem caducae herbidae fu- tem rubidum pras fefe ferunt, rubinique
fca quadam variola inficiuntur , dorfum ultima fimbria albis femicirculis inclufi iii?
exccerulo nigricat, venter fubflavit. Ex hii vividi fpirant.
ehryfalide oritur auro illita. Nona alse exteriores fordidis luteolis
Secunda minus grati coloris videtur a- :
maculis aflfe&a* atque infete, ulfimafe- %
Ix interiores trifti in gruinum fatifcunt cce- re parte clypeolo nigro ( quem medium
rulo , & quafi in plumbeum definuntj punclus ornat eburneus) ornantur. In-
externas nigriores habet , fufcis hic illic ternae vero quatuor ejufmodi geftant cly-
maculis notatas , tale itemcorpus videtur. peolos , fed circulo infuper flavefcente
Serratis alis fummaque ora crenatis, & au£tos, quorum duo medii juftse magni-
veluti aculeatis horndiufcula volitat , & tudinis, laterales pufilli admodum vides-
quafifuse gentis praefica nunquami nili fu- tur. Corpushuicexfufcocandicat, oculi
neralihabitu triftius ineedir,. prominentes nigricant. Si vero inter-
Tertiam depinximus rigidulam , ere- nam interioris alse partem infpicias 5
£tis alis fefe veluti tollentem^ eft etiam fpi- fuliginofae videntur, & efex pulcherrimis
nofis crenis , fed exterior ala ex pallidio- bra&eolis afYabre collocatis elegantiam ha-
re flavo tribuspannisnigrismaculatur; in- bent.
ternse vero proxima a radice pars furvef- ^Decima caput intaminatofloretcando-
cit, media pallefcit ultima reciis , tranf- re; La£fceolas vero alas maculas quaedam
verfisque fibris cancellata fubalbefcit. Cor- fufca? & nigricantcsornant, dorfum late-
pus fufcum videtur, oculus picem refert raque ex flavo fubrubentia novem de-
typha:nigricant. cemve nigrae labes fub mcifuris pofitae de-
g^^r^duplicimododiftingukur. Nam corant.
quando pailis alis fe librat, corpus ni- Undecima proportionc & ferme colo-
grum oftentat , atque fufcas quatuor alas re formaque corporis nifum refert avicu-
nigricante peniculo velutiliratas, &inru- larum praedatricum. Alas habet ac reliqua^.
biginofum fulgcntem definentes eidem affi- •
PapilioneSarclriores, caudamlatam &qua-
xas.Quum autemfloribus infidens alas atol- fi plumofam ; internas alx non ut reli-
tollit , prima ala luteola eleganti clypeo quum corpus aquilina? , fed ex luteo ru-
ornata confpicitur , cujus centrum pal- bentes &
fere flammese , nafus illi aqui-
lidum, umbo piceus , circulus exterior larum more aduncus, venter veluti ma-
citrimis. Venter atquethorax, nec non nis. antenna? validae, .raagnaj, ejufdem
cuta
D £ T
I xN S E G T 1 S, L 1 i I
ciun alis fuperioribus coloris, oculi fafis neritia: , inferiores exortti atfo vifehte
exerri nigri, pupilla nivefcente. funt , intus auterti ma-
reliquum albidce :
Duodecima forma eadem e ft, differt tan- culis in amceno virore pidis frequentius
tum colorej corftus cinerem refert, cau- confperfae: oculi nigricant, veluti&ca-
da nigrefcit
, atque dorfum nonnihil ar^ pitaantennarum.
êntttm mentitur produclriores ala: fufcae
: JVvte.globofis fcapulis atque gibbofe
fabeculis nigris polluuntur inferiores, •>
planis cernitur, qttaz cinerem atramento
fublutea2,furda:videntur. Mira: velocita- mixtum imitantur,- corpus incifuris ple-
tis funt has ambae papilionum fpecies & num, fubcinereum alas item anguftasj
:
pernicitate nilbm provocant; & gruini coloris extimas ftillicidiis quibuf-

\Decima tertia omninm- velociflimafca* dam languineis intense rutilantes habef:
pulis flavomufcidis apparet al£ quidem , pedes, capitulum, antennae corpori con-
lactae, in extremitatibus fufcis quinque colores funt.
iexve penms notatx , medium dorfum Septimam ex tlliquaftro natamiliiaffi-<.
fubflavefcens macula ornat nigerrima, ex nem dixeris; & praeter molem corporis
lateribus tubercula utfinque duopappofa minorem &majorem nigredinem, prima-
prominent uropygium nigra quadam
:
rumque alarum deargenturam vix difcre-
lanugine circumfcribitur , de volatu hi- pat_*
rundinum non metuit , atque omues revera
Ofiava alaeomnes languidadutese, vel
alites fuperat.
potitis pallefcente flavonitetttes , pun&ulis
quibufdam fufcis 3 & aliis annofam arrugi-
P.UNCTU,M XV III. nem refefentibus inficiuntur , ocelli huic
nigerfimi , alias flavefcit tota.
De Papiliombus Moufeti, diur- Nona alae omnes conchis marinis exalbo
fufcis pite videntur^: extremitatibus cir-
nis , mimmis. cinatae , & in medio albis quibufdam lineis
c fenttlatim curf entibus ornatse.
M4f./.f.U Arunl decem exhibet. "Prima alas Decima item cottchatis & clavatis aiis
p-t°5-'^ JLlinternse, vegeto, nitidoque coccine dottata , ex albo &
obfcuro rubente varie
l0(i -
faturatse, fuave rubenti exteriores vero mifcetur,nobifque inenarrabilemmagis Dei
luculentam purpuram ex rubro nigroque potentiam , quam narrabiles fuo nomine
mixtam, &niveis quibufdam nervulisob- colores oftendit
ducT-am repraefentant ; reliquum corpus ni-
grefcit, etiamracemofaeantennas. PutfCTtJM XIX.
Secunda juxta alarum bafin deargenta-
ta conipicitur , quas deinceps ex caeruleo
purpurafcentes finiunt, fuperiores interius
De Tap/ione Bomhycum 9
claviduo aibonigriadornant; corpus fufcis
Arifi:H.Ak
plenum punctulis , purpureolos pedes e- BOmbycum Papilio, Bombylius quo- I.l.c.19.
mittitutrinquetres, roftrum habet adun- que vocatur , ex eruca ftaminis fcrici Aklr. Hift.
cum, e capite quatttor antennula*, praeter textiici provenit. Meminit ejtts Ari- & lvfl.2.C.$,
duas Jongas , erumpunt. ftoteles, fi AMrovando

accedifnus, cttjtis
Tertiam fi volantem videf is , alas purpu- verbis hiftoriam ideo defcfibefe pla-
ejtis
rei exoleti coloris in cazruleum vivaceum cet, quod brevioribus clare defcribinoii
abeuntes efie dixeris , variis plicis donatas poflit. Ait ergo. Hujus generis papilio-
intusautem anulis oculeis praeditae, caefise num generationenl paulo aliter, quam
magis videntur atque seruginofa?. Caput apud nos nttnc fit , defcribit Ariftote-
cx viridi caerulettmfplendet 5 corpus fufcis les his vefbis. Ex quodam magno Vef-
albifque inftitis ornatur, oculi nigerrimi, me^ qui cornua babet, &ab dliif differtt
pupillae albifllmae videntur frimum quidem cum vsmutatus eft, nafci-
J^r^tetioreafpeclruprodit, alisocu- tur Eruca, deinde Bombylius atque ex eo
latis, cyanum cceleftem atque incompa- Necydalus. Sexporro menfibus in bas o~
rabilem fpirantibus. Fecit illam Daedala mnes formas mutatur. Sic ille paulo ali-
rerum artifex naturatotam oculeam,adeo ter, ut dixi de Bombylii ortu tradens,quant
xti.TMvldlu* illum in Mythologo Arttoris fi- nunc fieri videmus. Non enim nofta E-
lium, non pavonis caudae infertum , fed rucae five Bomby ces ex vermibus fiunt , fed
in hujus alis habitantem haud inepte fin- ex ovis Bombyliorum. Notandttmqtte
geres quas quidem non minori fuperbia
:
prasterea ibi textum Philofophi aquopiam
adverfo fole expandit , atque illa avis Ju- eflecorrttptum , acinverfum, Scdeberele-
nonia, quam (prae ccelefti , quo excel- gi 9 nafcitur Eruca, deinNecydaltts, at-
lit, colore) fere in ruborem dat. que ex hoc Bombylitis, quanquam mendo-
,
Quinta corpus gruinum, alae fuperio- fam illam lectionem fecutus fit Plinitis:
res in caule albo vif entes , inedio luteas ci- & apud hunc qtioque corrupte .om-
nifi
F % flia
44 H I S T O H I M- N A T U A L I S
nia lcgi dicamus , qnod certifiime af- fdientes. Sic ille. Jn quibus hcx prate*
iirmare aufim. Textus corruptus habet fic. rea notandi;m y quodBombycimnvellus
Eft & aliaBombycum(deBombycibusVef- & veftisbombycina, non dicuntur a bom-
j
par. aut fyfveftnum Apum generis eratlo- bylio, fed a Bombyce. Bombyx enmi
cutus ) origo e grandiorc vermiculo , ige- eftEruca, quae texit, noiriBombylius, ut
mina praztendens fui generis cornua. Hi patet ex Plimo, cujus caput 33. lib. 11.
Eruca: funt. Fit deindequod vocatur Bom- de Boiiibyce Coa mfcribitur, & in fine
bylins, ex eo Necydalus , ex hoc in d. capitis de bombycinis veftibus loquens,
menfibus Bombyx. Ego vero legofic. Eft Aflyria inquit Bombyce adhuc Forminis
& aliabombycum origo e grandiore vermi- cedimus. Sed cum in hujus capitismen-
culo gemina praetendens fui generis cor- tionem inciderimus, in eo quoquenodus
nua hinc eruca fit , quse Bombyx appel-
: & explkartdus eft, locus inquam alius e-
latur, ex eo Necydalus , ex hoc bomby- mendandus, non tamen eomodo quo're>
lius. Omnia
menfibus. Lociis Ariftotehs
6. ftituit eundem Dalechamp. Plinii verba
colligitur facileex lpfiufmet priccedenti- funt. Bomby cas & in Co infula nafci tra-
bus in co capite verbis , qux nos ante cidunt , cupreili., tercbinthi 5 fraxini , quer-
tavimus ubi nimirum diiertiilimis verbis
, cus flerem imbribus decufTum terrshali-
fcribit ex Eruca rleri Chryfalidem & ex
, , tu animante. Fieri autem primo papilio-
hac Papihonem. JdemexPhnio diximusi nes parvos , nudofque mox frigorum im-
idem Theophraftus tradit , binis in locis patientia villis, inhonefcefe, &adverfum
nimirum in quinto de cauiis Plantar .& hy emem tunicas iibi inftaurare denfas , pe-
in fecundo de hiftoria earundem , in quo dum afperitate radentes foliorum lanugi-
poftremo loco mutari {cnbit generationes nem in vellera. Legit Dalechamp. Fieri
quafdam pcr piara animalia , ut cum ex autem primoVermesparvos, deinaeEru-
Eruca fit Chryfalis, exCryfalidePapilio: cas nudas, mox frigore, &c. Ego lego
fed Theodorus perperam ibihabet, ctim fic. Fieri primo Erucas nudas mox fri-
ex tinea Eruca^ tum ex caPapilio gigni- frigore. Erucce enim priiis vermes non
tur. Nam Theophraftus Tinea: non me- funt. Ut modo adBombyliorum noftro-
minit, fed Chryfalidem ait nafciexEru- rum generationem revertamitr ea plane ,
ca. Jam vero vwvMlMv idemeffe, quod quo dixi modo

fehabet, nimirtim ex E-
XpvactM , ipfum nomen indicat , cum velut ruca jam folliculo inclufo fit Chryfalisi
inortuum, vel potius fopitumfonet, tin- ex qtia Papilio , qui folliculum terebrat.
cle Gaza recte invalidarri tranftulit, talem Summaeequidemimbecillitatis, &bre-
efleChryfalidempraterquam, quodvul- viilinis vi tx Papiliones ifti funt, ut qui
go notum eft , lpfemet lbidem Philofo- ex folliculo erumpentes, haud ita multo
phus atteftatur , cujus diciionis vim cum poft Venerem ineuntes diebus tribus coe-
non affequeretur Jac. Dalechamp. in fx- imtj quo perafe mafculus moritnr , fce-
tidiflimum errorem impegit, & fiio feip- mina vero, brdine iterato ova«paritinnur
fum gladio jugulat. Nam cum prius lo- mera rotunda, minuta, femini hyofcyami
cum Ariftotelis eodem plane, quo ego non diftimilia, autherba: peti five Nico-
reftituifTet fenfu , imo iifdem perie verbis, cianae fubftrato fibi panniculo, vel albo,
in fubfequenti Pliniicapite, mutata pror- vel rubro , deinde emoritur tunc panni- :
iiis fententia , quamditi inquit filum ducit culus cum ovisfufcipitur,&ubi nonpoftit
Eruca , & latebras iilas iibi asdificat. Bom- hyemis pertingere frigus, feponitur.
bylius Erucse nomine nuncupa-
reli£to , quoddam Papilo-
Scribit Ariftoteles efle
tur non a fono , quem bombyzationem Fe- numgenM) quod durum quiddam fimile
ftUs vocat, fed.a bombycio id eft vellere^ eartamo , id eft , cnici femini prodticit , fed
quod bombycina veftisiio-
orditur, tinde intus fluidum. Do&i confiderent , nun-
men liabet. Poft quadragefimum diem quid exa£te hoc noftris bombyliiscompe-
quam Ertica fe abdidit, &fti bombylium petat. Ego id neque riegare , rieque cer-
niutata eft* fubnafcens Fapilio, nimirum to afflrmare aufim, Modus Cnim illege-
cornuttis vermis, & 4. alis pennatus,tum nerandi aliis Papilionibus etiam eft com-
fuccum exhaurit , qui mollitiem velleri munis , &
Ariftoteles in eodem poft ca-
praebet* tum exefo folliculo, ut exitum pitede Bombylio agit. Rurfus cumBom-
, velleris extrinfecus incumbert-
fibi qurerat by lii Erucam inquiatex magrto, &cornu-
tisfilum profcindit acdiflecat, utejustra- to verme oriri, cumque noiW Eruccena-
cl:um, qui tota carrninare nititur, fequi fcantur ex ovis, aliqiiando credidi An-
nonpoflit, fed difcerpatttf , ac divellattir. ftotelem utrumque generationis modum
Papiliones hkvÂhs , Ariftot. voCatnt e- fcripto mandaffe,prout a diverfis audi-
quidem eenfeo dûTg/uîds ? ve*v&>v, veluti Verat. Videtur enim ex mera aliorum re-
redivivos , morte liberatos, hac vita re- lationeiftha^c feripfifte. Quamobrem fi ex
ftitutos, commutataforma, vebgâ&W utraque relatione unam, eamqj veram con-
id eft , ncaruTas x&j 'zz&QQa.TutgLTXS i£a?&opi- ficias, reje£to fcilicet cornuto illoverme,
m ultimos, recentiflimos, novifllme pro- & inejus loco i
fuppofito, duo illo fimiii
car-
DE INSECTIS, L I B. L 4f
cartamo bombyliis applicari poterit. No- pafluum ambitu non reperiuntur. Fodi-
lim enim cum Dalechampio cornu cum : nas, propter noxios halitus fugiunt. Ro-
illum vermiculum inter cornutos noftros mx m Herculis in foro boario asdemnon
Papiliones : nam iic femeftri fpatio varia ingrediebantur : nec hi Papho per forcs
formarum fucceffio , noncomplebitur, ut Veneris aliqua, fiApolloniofides. Pra-
voluit A ritofteles,repetitPlinius,quanquam tum Bremenfibus ab Emma donatum , nul-
2. menfibus omnia las fcrre , Cranzius prodidit j nullas & c
confirmat experientia
t ff^
abfolvi. Semini autem Cnici femenPa- qttandam Venetiisdomum.ingredi, quoddop.
pilionum horum fimulare potuit non Cardano debemus. Caufam fruftra vel s xeY l
f
'
,
z4 6 f4 *
quia reque magna fmt, fed quia inttis u- in fublimitatem conjicias ctim tota urbs ,
trumque eft humidum: Haclienus Aldro- in lacunis fedeatj vel in parietum marmo-
vandus. ra , cum &
in politifllmis armis , fplen- &
dentibus templis, mufcerdse mvenianturj
vel in amuleta, quse nimis dubiafunt. Vi-
dit ad afcendas mufcas conflatam lamel-
a p u t. IL lam Scaliger, ad quam in feneftra vixde-
pofitam mufca advolans, alvum exone-
De Anelytris btênnihm. ravit.
Viaus;
Omnibus fere eduliis infidiantur: fed
inprimis, la£ti, cadaveribus, inelli, (mel
RTICULUS. I.
Atticum ob thymum, & Carins montis
excipio) &fphondylio. Plinius ideo bal-
De xAuJcis in genere^ fami melle adulterati certiflimum flgnum
ponit , fi a mufcis infeftetur Varro earu m .
Nelytraquadripennia,bipennia,quae proprium ligiirire dixit. Lycophron ideo

Ai binis , Itt Plinms fcnbit , pinnis advo-
\
&i'$ot4 vocavit.
lant, excipiunt Mujca-, Tabanus, Cu-
-, Tnplex videtur efleMufcarum genera^ Gcncrari«;
lex &
Efhemerum. Mufae primum da- tio. Una e Coitu qui in xftivum tempus
,
inus locum, quod in ejus laudibus difYun- hyemem clementiorem, vento meridio-
dendis , ex veteribus Homerus Lucia- & nali fefe vibrante, accedit. Coeunt qua?-
niiSiex neotericis, Leo Baptifta Alber- dam diii, alise non poftqiiam
iterri. Mas
tus, Henricus Cunradmus, AndreasDa- infcendit , membrum fceminx , intra fuos
&ius & Ffancifcus Scnbabanus > defu- meatus receptum , materia vi prolifica &
darint. adimplet. Vifx in agro Heydelbergenfi
Nomen; JSfomen j a mufculo accepit. de- Nam mixtas cujiifdam natura;, a Pennio, Vicif-
traclrus alis, caput nervofum , corpusmor- fim enim confcendebant fcd talium Lu-
, &
le, caudatendinofaapparet. Hincikf^- cianus meminit. Poftcoitumexcluduntur
Jculd? apnd Boetium nomen. Grcecis fxvaz vermiculi, quiinmufcas abeunt. Albihi,
fjLva> dicitur. De Caninarum nominibusin-
l
oculos adlateraprominentes habentes,quo-
ferius dicemus. rum fimilkudine ftaphylomatis fpecies
pefcriptio.
Bipenne effe infe&um & in anteriofi quxdam f*vioKt<pcth(& votatur. <_Alieraex.
Arift.H. A. .-
f r r - •
, ,
/.4.C.7. parte pfomifcidem ieu aculeum gere^ putrefaftione. Namplurimaêx fimo ori-
Tim.H.x,
a, f"4 •
re j apud Ariftotelem etiam habemus. Se- untur , in quo inchoatx latent, ex quo &
no$ p e(j eS habere fcripfit Plinius , ex iif- perfe6la?exeunt: necnonaliis fordibusx-
que primas lorigiores ut oculos quos duros ftivo imprimis tempore. Meminit utfiuf-
ic hebetes habet , dctergere valeat. Va* que &Ariftot. Mufcarum^ inquit, ortw jr m,n. A \
fiisdepingi cancellatim quafi coloribusj fit injimos quem agricolte feorfum a flrd» i-*-«*9J >
Ouare ii quiin hoc 0- ^'

e
pavonis inftar , per microfcopium apud mentufeâravere.
celebrem illum mechanicum DrebelHum pere funt $ contendunt fecernere reliquum
Londini obfervavimus. Reliquaj quac hiie flercoris , quodfyncerum non eft : ikiquea-
fpetlrant, in Mujca domeftic£ clefcnptione, junt fimum confici. Vermiculorum autem
ex Luciano adjicemus. frincipiaexigua :primumemm^ inhisquo-
Humidis&a^ftuofislocisgaudent.Tam que rubor Jiibit : atque ex immobiMmpro-
iootisi
humerofse in Apulia, ut provcrbio locum ficiunt ad motum tanqudm enajcendo hte-
dederirit. Tot in Hifpama olim , tit& rentes. ^Deinde vermiculm cvddit im-
YeaJiZia,. carum venatores conducerentur. Apud mobilis: Tum demum motus, rurjus mo-
pyrainides in iEgypto tam frequentes , ut vere Jeje cejjat atque ex ea mujca perfi-
:
aervolantiummurmure concutiatur. Cau- citur : moveturque fiatus Jblisve juper-

fam in fepulchrorum copiam , facile conventu. Videtur tamen exaliorum obfer-
jicias. Aftracanae denique ad mare Caf- vatione loqui. Nulli qni per coitum ge-
pium, examina illarum obefrare, utvix nerantur vermiculi nec qui ex putredine
:
Hn. h.n. tolerari poftint , navigatioriibus Anglorum tot metamorphofes fubeunt. Crefcunt
1.1.1. e. 14. debemus. Levibus & politis non diu iu- primo ad juftammagnitudinem , moxqua-
i&f.X fident. In Cretse monteCafinanovemM. fi in Nympham mutati, immobiles jacent^
F |
fripta
*5 HISTORIÊ NAT U R A L I S
rupta tandemftato dienympha, egredi- meatque etiam non volantibus inclufus,

untur. non tam ex putveiatTio-
Scalig. intus fpiritus. Major in volatu fonus,
ne, quam principiis quibufdam immuta- quod major aeris attra&i copia adfeptum
tisj exgummi nempe quodam liquido o- tranfverfum validius alliditur. Vix audi-
A*
riri fcnbit •, vcl forte ex alia aliquamate- untur quietx , quod tum fe nec contrahunt, iffif'
ria a Natura m hunc finemconcocla. Ter- nec atollunt. Non trahitur ficintus fpi-
tium generationis modum Knivetus An- ritus , cujus agitationi fonus ipfe adicriben-
glus detexit , CorrufUm eruc<e corjms ,
. dus eft.
( verba funt Mouf. ) vel farum contufum Ingenium detegunt, audacia,impuden- ingenium.
in aureliam imperfefiam convertitur , tunc tia, & indocilitas. Nulli rei non infi-
ex ea, non fafilio , fed tria oblonga ova dent: nihil non confpurcant; redeunt e-
nigrtcantia ejuiuntitr , ex quibu-s mufca tiam millies abate. Indociles effe, fed •?*» n. n.
lx9 c 6
minus hirundinibus quod capitoe horreant,
' - -
vulgares , fimiks oriuntur.

vel alia iis
Quandoque aurelia ipfa corrupta , nec ha? fua natura hominem oderint , apud
papilio , nec ova , fed vermiculi albi per , Plutar- cui fuffragatur experientia, habe-
foramen (jquandoqueunus, nonnunquam mus. Araneos infidiantes obfervant illo-
plures) egrediuntur , ex quibus poftea rumque caffus evitare eonantur. Elephan-
mufcse valde exiles. Ex guttis fudoris de temadortx, inpertufarimispelle, ficon-
laborantiumdigitis decidentibus in Darie- ftringatur, mtereunt. Plura inLeone Ba-
na regione prognatas, vidit Petrus Mar- ptifta, Alberto &
Luciano vide. Dolorifi-
Uartyr.
tyr.Rivello vero rebus Britannicis prsefe- cos inferunt morfus, corporique diu affi-
Dec, 3. /. p,
clo, ex fanguineo imbre procreatx funt. xa: hserent. Unde Homerus fagittarum
Sympathia Videntur cum rhododaphne amicitiam i£tibus comparavit. Acriores illi , fiali-^^^
& Antipa- colere, quod ad eam etiam mfcrobe de- quid de ferpentibus vel venenatis gufta-'.?. < v-
thia.
foffam undiquaque convolent. Bellum vere. Candidis illapfae veftibus ita eas
cum araneis gerere notum. Decrabroni- confpurcant, ut difficulter eluas. Carnes,
busfuperius diximus. Forte cibi gratiaab emiffeabalvo vermiumilluvie, fcedarefo-
&tzs. iis capiuntur. ^yEtas plserifque brevifli- lent. Imminente tempeftate validius
ma. Magnis & militaribus paulo longior. mordent feu quod frigidiore reddito ae-
:•
Pereimt oleo , quod hoc anguftiflimos, re, calor naturalis appetitum excitet: feu
qualesipfis, fpirandimeatus, lentorefuo quod exhauftas in circumfluumaerem, u-
Gakn. de
intercipiat. Potes id temperamento & nacum vapore.humidifubftantifici, quod
Ided.Jimpl. quodfrigidum, adfcribere. Excalefa&se, paucum habent , portiunculas , qua patet
I.i.c. 20.
haud facile contrariam mutationem per- via refarcire moliantur. Tum etiam ex
ferunt. Frigidse, celeriterrefrigerantur, fupremo aere ad infimumdefcendunt: &
& moriuntur facile. Mortuse vel fuffo- in aromatibus maxime apparent. Multa Fugamuf-
fcarum#
catse, vel fohs calore, vel cinere fliper- contra infultus earum traduntur. Quidam
fufo revivifcunt ideo quidam immorta-
, ccepae fruftulo carnibus affixo arcent. A- TUnmHtifm
lemanimam habere putarunt. Tu calori lii lupi caputintra domum fufpendunt : ex i.u. cs.
id adfcribe. Strangulatur vitalis in iis ca- falicaria|leu lyfimachia fumum excitant: ^ **•*•*•
lor , cum exiles corpufculi meatus , copio- foliorum minoris fambuci, vel cucur-
ficr humor infarcit: fublato per calorem bitse decofto , vel helleboro albo cum
externum ifto , fux libertati reftituitur. lafte trito, loca confpergunt. Suntqui
JE.Ua.H. U. Obtruncatas capite, currere, falire, & fuccum origani cumlaclre &fuillo felle &:
Ll.C.ZQ. plurimum reliqua corpons partevivere, malogranatorum contufo , aqua diluunt,
Plin.H-N.
/.ii.c 36. notum. & folo fuperfundunt vifi, qui myrti aut
:
Volatus. De WîtaLucian. Efi illi volatus , hujufmodi plantarum fafciculos fufpende-

non continuo fennarum remigio, utve/per- bant, inquciisnoducongregatas, in fac-
tilionibus : neque Jaltu ut locuftis : neque cum conjiciebant. Jumenta ab earumin- Bmtm vttm
cum firidore , ut vejpis , crabronibus & juriis prasfervare creduntur , laurus cumMa.
verum flexilis , ad quamcunque aeris par- nigro veratro in la£i:e trita •, nepetse odor
tem fe moveat. Adde, quod non volet & folior. ejusdeco&um: Unguentum ex
quiete &
cumfilentio ,fed cum cantu me- & baccis lauri cum oleo paratum : frutices
lodia: nonitem immite &fave, quemad- rhododaphnes , fit ufi infcrobem conjici-
modum & Mufcella neque cum
Culices : ciantur , convolare in eos undiquaque vo-
gravifremitu Apum & Ve/parum horribi- , luminacreduntur.
lem oftentans fonum & minacem fed tanto Illinuntura Ufus.
5
Habeilt inMedicina vfixim.
volat his fuaviusmufca, quanto funt tuba quibufdam cum radice lapathorumvitili-
& cymbalis tibia dulciores. ginibus. Impari ntimero , ab
Cafita
aliis , furun-
Et dum volant, & libera , & captse, culis , medio digito , applicantur.
prxcifis etiam alis fonant fed hae,alio : quam folio ficulneo afperata alopecix conferunt
illas: modo
aliquando, exeuntein orefpi-
:
cui , fecundumalios, cinis cumnucum ci-
ritu, ut Albertus loquitur , non fonant. nere contritus , prodeft. Suntquimelle*

Percutitur cadens inter alas earum aer funt 6c qui lade fubigi volunt. Ad pxlorum
DE INSECTIS L I B. I
raritaterri, vide ex iifdem & aliis remedium. tre quxdam crallb, exili, brcvi proce-
In Epilepfia rufas & in potu exhibitas ro. Sunt pilofk, glabra?, antennas in fronte
commendat Plinius M. Servil. Nonian. In Cyrene ha-
„,.
Pltn.
/.
„
53.C. 16.
XT
ti. Jy< , ,. .
, .
aadit laem, prmceps ctvttatis, nonpri-

... gerentes, pJurimaz non.
bentur latifrontes veluti mufteloe , aliac vi-
dem in metu lipptudinis , pfiusquam ipfe perisfimiles. Locoiimt^DomefticO! , Sylve- MBn. h.
eam nominaret , alimve ei pradiceret ,dua- quarum oieuminmagno precio fu- ^• /-^"- f ' i
ftres,
bus literps Gracis P. &Cs4. charta?n in- iffe memorat Cardan. Macedocinxinflu-
fcriptam , circumligatam lino , fuhnetle- vioAftrato, Hippuri difto , quaefimulac
bat Mutianus ter Con/u/, eadem
collo. hominis manucontinguntur, alis evane-
obfervctione , viventem mufcatn , in Un- fcentibus colorem perdunt. Moluccanat,
teolo albo. bts remedivs carere ipfos lippitu- Sumatrenfes, Americanoe. Co/ore. Nam
GzUn. de dine fradicantes. Galenus ad chymofm, virides &
pictas , Vefpam majores , qux-
M cum ov * ûteo tritas comme ndat. A d pilos que fubterraneos fibimdos forment. Hi~
Sm fe-
palpebras pungentes, DionyfiusMileiius. ipaniola infula alit. Albos, aculeis acutif-
cunlbca
7. 4. c.z$. plmius ad eafdem gignendas mafcarum fi- fimis, Cafparus Balbii initinere fuo vidit.
illa , cjua? To- Rh
& "
mique murini cinerem , sequis portionibus Infigni albedine notabilis 1
permiicet additis quibufdam aliis. Aqua leti, in macello publico, fola per inte- ,'?! I\u
f^ f
earundem per balneum deftillata , cculos grum annum comparere folet. Sunt ci-* &
a maculis & pterygiis liberari, 11 vefperi nerea?, cserulese, luteae. Huc pertment
laventur, capillos, fi eadem faepius ma- Cdnina quas canes ^ Boaride , qux bo-
defiant , in immenfum crefcere s duabus ves, Equin£ qux equos infeftartt, Na-
guttis, furditatem tolli, Judxus quidam pelli &
Vinaceorum. lllis a napello , qui
apud Gefnerumretulit. Vas autumnofe- in Alpibus Rheticis, menfejunio Ju- &
pelienduni , & materia fub
de- hyemem lio floret , nomen impofitum eft. Con-
ftillandaeft. Audivi quendam, inquitGef- colores ferme eidem funt communibus
11
,
Mouf.de
xisx.folitum dare , tresvel quatuor mufcas majoreSj alis capitibufque ex lucido viri-
InJ.i.l.c.iz. \
" • >
s>
mtra corpus , atque alvum mde optimejo- dique vel caefio virente,quafiCicindel£e,vel
htam. Rac. florum genifia g. ?'. ponantur Cantharides , ut Pena & Lobelius defcri-
in vafe terreo , cum butyro aiternatimftra- bimt. Guainerius Antidotum ex eis con-
to y quibiu vas impleatur , ac optime clau- ;
fecitadmulta utilem, quemapud Aldro-
fum infimo equino ,folemverfm per annum vandum vide» De Mufca vinaceor. ita Al- aUv. ufi.
fepeliatur: poftannum, mufcas invenies, drovandus Êlian. Ephemera inquit, ani- JgfUj^-fc
ad unguenti formam reda&as, qua om- malia unum diem vivunt exfoece vini ace-
:
nem dolorem, in quacunaue corpris parte fcente originemtrahunt, aperto dolio, ut

fedant. Cedunt quibufdam animalibu & lucefufceptafunt, vita excedunt, Arifto-
in cibum. Araneas iis infidiantur , hirun- teles vero Culices ( x&vqttis) fcribit nafci
ufusift dines vefcuntur. A Chamxleonibus mu- , ex vermiculis , qui fece aceti gignuntuf
dbo. tacillisanate mufcaria , zygsenis capiuntur
, Quo loco Gaza pro x,uwms reddidit Culi^
& vorantur. Arrident pifcibus truttis & ces vinarii, fed quambene^diceturin Cu-
inprimis. adhibentur mter fupplicia. A- & lice. Nafcitur quidem in ipfis vinaceis Mii-
pud Perfas, qui legibus obtrectaflet , die- fcar. quoddam exiguum genus, Mofci-
bus viginti in Archivo vinctus , perfeve- nos vulgusvocatj Sedhimeojudicio, ne-
rabat, &melle ac la£te delibutus, nudus, que culices ilh Ariftotelis fuerint. non e-
*u
*un
^
mu s exponebatur. ExercuhTe & Deum nim ex aceti fa?ce gignuntur , argumento
per eas fua judiciaj Hiftoriaetradunt.Me- quod vindemia? tempore tantum appare-
garenfes e fedibus pepulere. Juliani A- ant cumnova vina fiunt: neque Epheme-
poftata: exercitum afflixere : in Caroli ra (iyEliani etiam efife puto nam pluri-
, :
Galorum Reg. Anno. MCCLXV.ma- mos quotidie prope dolia extinclos repe-
gnum damnum morfu intulere. In O- rire eSbt, quod alioqui non fit. Mofcini
^min.sk. riente tanta ex mortuis &
putrefcentibus autem noftri animalcula funt admodum exi-
fr*5L exorta Anna MCCCXLVIII.
peftis, gua, corpore crafliufculo , colorisex ci-
gibm. ut vix decimus homiaum fupereflet. Circa nereofufci, brevi: capite rotundo , brc-
medium Auguftum in Brombienfis tem- villimis antennis, brevibus etiampedibus
pli faftigio ingens examen quotannis con- que; fere omnia incontrario in culicibus mo-
fidere folere Brigthmannusauthoreft.
, do habentur. Hx namque antennas habent
Genera Mufcarum plurima occurrunt longas, corpus procerum, pedeslongos.
quae figillatim m
fequentibus ponemus. Mofcini vini valde funt appetentes,aded ut
DifFacmix. f)iSerunt,magnitudine,partibusi colore,loco, in eo fefc fubmergant , unde bibaculor. ad*
&c.Magnitudine,funt magn<e,quas ?ymuU- agium cupientium Mofcinorum more mo-
$u$ militaresyhuchnus dicit,alii Canes,{o- ri, h. e.in vino, utinextinguibilemfuam
nitu afperrimse , volatu velociflimse , vi- fitimfedent. Vinulas eos vocat
tx longiffima? tota enim hyeme perdu-
, Scaliger.
rant Sunt media , funt minim£ jPartibus.
. .
Alix capite fiint magno , par vo alix : ven- Arti»

43 HISTORIiE NATURALIS
verfim fecant. Pronaparscinereaeft; Pe*
Articulus II. dlus pronum cxruleum.
Sexta pe&ore eft ameo , valdeque fplen-
denti, ventre rotundo , colore viridi,
De Mufcis in fyecie^
fed 3. lineis tranfverfalibus nigricantibus
\
diftmclo. Pronatotavirefcit.
PUNCTUM I. Septima majori mufcae compareft, ca-
pite inmedio coloris argentei, antennis
De Mufcis Aldrouandi pri- brevibus peftoreleucophaeo, alvo fupina
fubrubra, quae tamen fi Soli obverfetur,
tahuU. colorem etiam quendam lucidum cinere-
um prefe ferre videtur. Prona tota fimi-
Mdrov. de
Ufcarum varias differentias Aldro- liter fubrubra eft , & toto fere corpore
vandus &:Moufetus nobis propofuere, hirta.
hic in claffes certasdigeftas, intribustabei- O&ava noviffime defcriptae valde co*
lis ille. Prima 2 5-. fpecies continet. gnata eft &
fimilis. Capite fimiliteralbi-
Prima Megalocephale haud inepte vocat, corniculaque eadem in fronte gent,
cari poterit Cap ite enim eft pro corpo-
. 6c toto corpore pilofa eft. Colore tamem
ris portione fatis magno cum interim , quodammodo differt. Peclrus enim & al-
vulgaribus vix major fit. In fronte can- vus ex cinereo ad cceruleum vergunt, &c
dicat, oculi rubent,- alvus prope pedTus fi Soli obvertatur , fubrubri quid in ejus
fublutea eft cceterafufca,alaêxluteo&ni- alvo confpicitur. Eft prasterea aliquanto
grovariegatse. minor.
Secuwdam ad Boariarum gemis reducen- Nona a vulgarium mufcarumgeneribus
dam judieo longa eft duos fere digitos
: ob alvi gracilitatem degeherare videtur , &c
lata tranfverfum pollicem , coloreperto- ad Culices accedere. Caputeirotundum,
tum corpus luteo , capite triangulari 3 in peclus nigricans , dein color cernitur lu-
medio luteo & hirfuto , oculis colofe ca- teus, quilineisduabus nigris invicem inftar
ftaneis & figurae Peclore lato,
ovalis. crucis interfecantibus infignitur , caetero
eminente , gibbofo, utrinque ad latera nigra eft.
depreflb, Ventre longo, angufto, an- T>ecima tota lutea eft. Alas, cumqui-.'.
nulofo, deorfum inflexo, in extremitate efcit fupra alvum conjungit 8c explicat.
,
acuto , colore lutefcente ac lucido , in fine Pecloreeft latitifculo,ventre angufto gra* &
nigricante. Ake fublutese totum corpus cili. Alas habet valde fubtiles , & pun&ulis-
longitudinc aequant, quas, dumquiefcit innumerisvariegatas. Caputfubtus albicat
fimul conjungit , &
fupra fupernas partes fupra lutefcit , &
e medio duo brevia exilia
ita extendit , ut fere totas cbtegant. Pe- cornicula erumpunt.
des flavefcunt, in extremo ferrati, vel Undecima contra&ior&brevioreft, pe-
denticulati &bifidij pronaparteex luteo ctore cinereo obfcure ventre nigro , fed ad
ad fufcum colorem accedere videtur. cceruleum quodammodo tendente> tota
Tertia mufcis vulgaribusmajoribuspau- hirfuta,
16 major , utpote ex Boariar. genere cor- ,. T)uodecima valde pufilla* capiterufe-
pore eft crafTo & rotundo, coloris nigri fcente , pedtore fubalbo , multis tamen
faturati, lucidi & fplendentis. In capite nigrispunciis eleganter variegato j alvofi-
maeulse fttntauresedua?, oblonga? &obli- militerfubalba, autcinereadilute, quam
quse C. literas confimiles. Alae quapeeto- lineae multa: nigricantes tranfverfim fe-
ri haerenteleganter admodum lutefcunt.
, cant, altera tantum per longitudinemcx-
Pedes aterrimi , fed minime fplendidi. currento.
Quarta propter cinereumfeuleucophceurn T)ecima tertia in arborum truncis , py-
colorem Caninis poterit accenferi. Vul- ri vero &pomipotifiimum infideredepre-
garibus aliquanto minor eft , figura cor- henditur. Color toto corporeaeneus, aut
poris eleganti &
vivida, colore cinereo, viridis, fed admodum obfcurus. Vcnter
fed alae ad luteum vergunt. Caput rotun- autem fupinus foli oppofittis cinereo , lu-
tundum venter oblongus & hirfutus pe-
, , cido nigroque variegatur, pronus obfcu-
des ruffefcunt. re virefcit. Peclus fupinum lineis quibuf.
§luinta forma item corporis eft admo- dam recTris exornatur.
dum venufta , caput rotundum habens & Decima quarta ad majores mufcasferc
rubefcens, lineolis duabus candidis infi- accedit,pedus obfcure lutefcitj alvus ad-
ei
gnitum. PecTrus, quod leucophreum eft modumexilis &

inextremoî-
eft,angufta,
duabus maculis nigricantibus perornatur. cuta, ex luteo &
nigro eleganter variegata,
Ahr cjnerese nigris maculis eleganter va- Linea^namqj quaternenigrae eam cingunt,
Venter oblongus, & rottin-
riegantur. quarum duas priores lineaaliaqusedamin-
dus in extremo , ceu in aciculam definens. termedia conjungit,& fere unit: ted reliquis
Partem fupinam lineas due_ albicantes tranf- punclulaqjusedam nigra fubfternuntur. A-
ûfcarwtL ~4Llrov- 'uil i
dUirovandi ftjutraz numtris natatiejunt
4 s;a S 9
~Vzdt Jtufas ^Hufcas . ^Moufrtr 'lahte f.

. jc. Cutices +#uckctv l t y I
\^^ e
r
Tab. v Tapikoms Jcw Thalatnaz aliat
•Mouf: i duir
,
D E INSECTIS, L I B. I.
49
la* corporis longitudinem aequant^. flavefcit , praterquam in extremo , ubi ni-
^Decima quinta vulgaris magnitudine eft, gricat.
alvo graciliori , colore luteo obfcuro, ea- Vigefima quinta viilgaribus mufcis ma-
piterotundo, in medio eleganterrubro, gnitudirie cequalis pe£tus habct nigrum , li-
oculis nigris , pe£tore lato, prominente, neis aliquot fubalbis variegatum , alvum
& utrinqueadlatera depreffo: ventreexi- colore a-ris politiflimi &: fplendidi.
li & gracili, & deorfum reflexo. Alse &
pedes dilutius, qtiam reliquumcorpus lute- ,
PUNCTUM II.
fcunr__>.
^Decimafexta vulgares aliquanto ex- De Mufcis Aldrovandinis ta^
cedit pe£tore fupino nigro , fed pilis qm-
:
bufdamlutefcentibus inilgnito. Alvusde-

buU fecunda.
prefla eft , &
verfus pe&us duas habet ma-
culasluteas ,castero penitus nigricant, pra> TOtidem fpecies Sc 2. tabella habet.'
terquam extremo, quod obfcure albicat. Primo &fecundo locoquse poflta?,
Inalis, quapeftoriconneftuntur» macu- invicemfere fimiles funt, quaiiquam prior
lalutefcensutrinque confpicitur. caudam furfum, altera deorfum fle£tat.
Decimafiptima ex Caninar. majorum
< Utraque anteriori parte mufcas communes
numero cinerea eft , fed jurt&is quibufdam ad amuflim repraefentant , capitis fcilicet
nigris depingitun
& pectoris fignra. Dorfo funt eminenti , e- #
otfava tota Viridis, ac maxi- latoque ac gibofo pilofoque. A\x longac ,

'Decima
pedibus ac capite anguftse , ad catidam propemodum extre-
mefplendidi coloris,
nigricat.
mam exporreclas. Alvus nigra , anguftaque
in 8. difterminata annulos, tandem ita a-
<Decimanonai\\is viaetur accenfenda,
asftivis temporibus defcedant.
cuitur & refle£titur , ut Scorpionis caudam
quae carnes
efFormarevideatur Pedes oblongi fcabri,
Figura enim omnino eft eadem , colore ta-
in extremo veluti in minutulos digitulos
men magis fufco , lticido , &
ad eceruleum
divifi.
obfcurum tendente toto praterea cor-
:
pore hirfuto, alifque circiexortumflave-

Tertia exigua admodum alas habet ar-
genteas,lineolis nigris ternis tranverfim fe-
icentibus.
£tas \ alvo breviores , quse initio craflior eft,
Vigefima vulgarium magnitudine eft,
fed poftea magismagifqueattenuatapau-
corpore tamen obefiori. Peftus admo-
latim in mucronem deiinit. Quidquid alvi
dum obfcurclutefcit. Alae maculisduabus
Easdem in ultra alas protenditur , id totum nigerri^
velut tribusfufcis pinguntur.
exortu flavefcunt. Alvus tota ex cceruleo mum eft Petioli colore funt ferrugineo di-
.
luto ad luteum vergente. In vehtre aut ejus

tiigricat , admodum& plana eft.
apice nulla obfervarehcetfegmenta, quas
Vigejima prima corpore eft rubro, ocu-
Hs colore caftaneo, pe£torepilofo,alvo
annulosvocat Albertus. Caput dorfum &
nonnihil rufefcuntfuperne. Indorfo extre-
nigra , fed tribus lineisfubluteis tranfverfis
infignita;
mo , ubi alvo jungitur appendicem parvam
Vigefimafecmda ex Caninar. majorum

quandam habetalbicantem.
ûarta oblonga eft 6c gracilis , capite
Jiumero fed aliquanto minor , pe&us ha-
,
pro corporis portione magno fufeo , fuf-

bet atrum , & in eo lineas fubalbas per lon-
co item thorace , qtii gibbofus eft. Alvus
gitudinem du&as , alvum cineream , ac ad-
exilis in medio rubra , caetero nigricat. Pe-
modum lucidam, maculis multis partini
nigris, partim rubefcentibus refperiam. des atri, quorum pofteriores longifllmi
fund^.
Pediculi funtaterrimi.
In Gûjnta , qux tota cinerea eft nihil
Vigefima tertia alis eft colore argenteo
,
adaurumtendentibus. Inore aculeumge- pra?terea notatu dignum.
rit. Caput majufculum Sc peftus obfcure

Sexta culiciformis eft , eaput & dorfum
luteafunt. Alvum planeluteamlinealon-
fufca funt. Caput culicis exiguum , fed nul-
la fiftula. Mx longaf & angufta; , ad extre-
gain duas partes fupine diflecat. Fucum
ferme exprimit maginitudine. Sicut in- mam alvum exporreftse , aut etiam ulte-
fuper rius ex fufco fplendidx. Alvus annulofa
,
angufta,oblonga j dorfumfupinumjluteum,
Vigefima quarta ,qux ob varietatem co-
nigris maculis varium.
lorumvalde fpeciofa eft, caputhabet al-
bum, oculosamplos fpadiceos thoracem ,
Septima in media fronte inter ocellos
nigrum, fed lineis 2. fubalbis re&isexor- nigros punciruium aliquanto prominet ju-
natum. Alvus oblongiufcula eft nigra, jubx. Probofcidearmaturinfigni. Corpus

aliifque coloribus confpicua. Qua enim totum, pedes 6c alx colore funt ferrugi-
pe£tori jungitur , maculas 4. luteas habet, neo. Membrorum conftitutionemiconex-
2. utrinque intercurrentes lineae nigraedi-
a£te oftendit.
Oclava ex minimarum genere eft tota
ftinguunt. Ca^teraalbo, nigro , luteoque
nigricans. Alae in ipfo exortii, nigr.^ ,
elegantiflime variat. Prona pars penitus .
G cxtera
5° HlSTOR'1'i NAT.BRALiS
cartera- argenteo fptendenr_»l Vigefima eadem magnitudine eft,tota fe-
Nona
pariter ex minimiseft, colorevi- reatra. Ala: maculis fufcis coloranrur.
ridi pereleganti cbnfpicua , qui , ii Soli Neque ab liis difcrepat magnitudine ,
obverfetur , velut aureus apparet. Alvus Vigefimafrima hirfuta, pe£tore nigro

anguftabrevis, &
in extremo nonnihil a- alvorufa, fed fupine nigris notis ad podi-
cuminata. A \x ultra anum protenfae. Ejuf- cem ufque nigrum item continuatis variega-
dem generis imo minor eft
, tur. A\x fufco maculantur.
Decima , & ipfi pariter viridis alvo Vtgefima Jecmda majoribus congener,
exiliore , magifque acuminata. tota penitus ccerulea eft.
Alvum quoque acuminatam , fed non a- Vigefima tertia vulgaris domeftica eft,
deo, habet nullinonnota.
Undecima^ colore nigroeft, fedmacu- Vigefimaquarta coloris eft fpadicei auri
lis albis incapite , dorfo &niediaalvo va- adinftar riitilantis.
riatis. Abe argentea: purpureumquid, fi Vigefimam quintam^^ ultima eft in hac
Solidbverfantur, oftentant. ferie,totam penitus auream alse argentea-
Duodecima a minimis illis viridibusni- cohoneftant.
hildiffert, nifi quod ano eft rotuaidiore,
craffioreque. PONCTUM III.
t
T>ecima tertia ad majores accedit, to-
ta atra, piteterquaminalvo (qusecompa-
De M.ufcis . Aldroi)anditertu
cta & crafla eft ubi tribus , quatuorve
lfneolis feu circulis cinereis tranfverfim tabuU.
fecatur. Alxampla:, & duplo fermetoto
corporelongiores, in extremoalbicant, ca> N tertia tabella viginti duas exhiben-
tera aterrima:. ' tur.
Prioriloco qua^depingitur, corpore eft:
re: îli , capite , alvo antennis proceris , pe-
,
defcunt. ATx&pedes flavefcunt. 6torenigro, alvo rubente.

Decima quinta Fucum & Vefpam re- Hac aliquanto majores funt dua fub-
fert, illum corporis craflitie , hanccolore fequentes pnlchrx admodum valde fi- &
potiflimum alvi. Ha?c enim lutea eft, lineis miles, Prior capite &thorace, pedibuf-
quatuor transverfis n%ris infignita} per que eft cceruleis , corniculis oblongis,
quarlim medium linea alias ejitfdem coloris alis luteis , alvoque inter rubrum & luteum
re&a percurrit. PecTtis pariter fubluteiim, ambigente.
& maculis itemduabusnigris utrinque de^ Qua? poft has in eadem lerie quartum &
coratur. Caput in medio lutefcenslinea quintum locum obtinent, vefpx quodam-
quxdam nigra tranfit. Oculi funt fufci, modo fpeciem prse fe ferunt, quanquam
aritennasadmodumexiguat, pedes lutei in minores fint antennispariterinftruc"t3e, ca-
,
extremitatibus quodammodo nigri. pite &pettore fufcis, alvo&alis lutefcen-

Decimafixta ex caninis majoribus eftj tibus, his intenfms, illis obfcurius.
Oculos rubros, magnos, prominentes H- Sexta corniculis adeo brevibus , ut ca-
nea alba interftinguit. Pectus cinereum Corpus totum annulis au-
rere eis videatur.
eft, fed tribus lineis reclris, albis diftin- reis, &nigrisalternisvariegatur. Alaeauro
ttum. Alvus quadrangiilis fufcis, albif- & argento miftis refplendent.
que invicem alternatim fubeiintibusvaria, Sej?timaex iis, quasTavanellos vulgus
Jatnmculorum lufum repra?fentat. Tpfa vocat, longaprobofcide, breviflimis cor-
tota in prona parte ex cinereo ad fufcum nicul is prxdita , thorace obfcurius , alvo di-
tendit. lucidius lutefcente , alis argenteis.
Decima feptima exigua eft & nigra O^êxmajorumnumeroeft tota pe-
mufca vulgaris forte nondum adulta. nitus viridi colore obfoleto veftitur,
fed
Decima oBava apem quodammodo re- caputrubetj alêalbent.
fert. Alvum luteam & pilofamlineaqua> Nona eademvideretur, niflmultd gra-
damnigra fuperne ape&oreadextremita* cilior & minor eflet.
tem protradta recTrapercurrit. PecTore eft Decimam quoque ex mufcarum genere
nigro , capite albo , oculis fufcis extuberan- judicavi. In dre promufcidemhabetval-
tibus. E media fronte cornicula brevia, delongam & bifidam.Capite eft rufo & hir-
nigra &
apicibus rotundis infignitaemittit. futo, antennis exiguis , corporetotopla-
Alas fubluteas &
fplendidas habet. Anus no &: depreffo, colore aterrimo &fplen-
&
niger eft. hirfutus , cartera lutefcuntprx- dido inftar holoferici: alis longiufculis,
ter pedes, qui nigricant, prxterquam in qax inparteexterna nigrefcunt, ininter-
extremo, ubialbicant. na argentum referunt. Totum corpus fupi-
Decima ?iona toto corporis habitu vul- num admodum hirfutum & pilofum eft , in.
gares refert , fed magnitudine inter majo- medio nigricans, ad latera albicans, pe-
res dc minores ambigin dibus eft flavefcentibus hirfutis. A\x
tametfi
. ,
D E I N S E C IS L I B. t fi
tahietfi flavefcarit , fi foli obverferitur , arque , eoloribus nigro & flavo variegairo , o-
gento fplendent. culis nigris, amplis, &: obtufo ri£tu ra~
Mufciforme infe£him, quod undecimo nam, bufonemve (ut dixi) exprimente.
hco exhibetur, libuit appellare, quod Antennis caret. Pedes funt breviilimi. A-
probofcide , capitis & pecloris conforma- \x longitudine alvumexcedunt&latitudi-
tione omnino mufcam referao. Caput ne ; color iis aterrimus.
nigrum eft, thorax itemniger: viridisin
dorfo macula longa: alvus valde longa, PtJNCTUM IV"»
deorfuminflexa &
acuminata, ferruginea
& macuhs atris fupine per longitudinem
'
V>e JMuJcis 2\doufeti aqiia*

du ciis. Crura item funt ferruginea.
Duodecimo ordine depictum Infe&um ticis,
mufciforme quoque dici poteft , capite
craflb ferrugineo , peclore & al vo oblongis,
anguftis, coloreviridis alisalbis, nigrisfi- Oufetoduplicesfuntmufc£C,^/M- uouf. -ihet
bris intercurrentibus, pedibus fubflavis. tic£ nempe & Terreftres , quarum atri lT'^-
9
1 '
Tertium & decimum Infe&um alvo pa- .

illx Phryganides , Macedoniae^ Tiguri-** '
riter eft admodum procera , colore modo nae> zyfcfchnte , Lute£>Fufc£&Tipd£.

nigro, modo croceolutefcente diftincta, sAiot Graxis feu lacuftres nomen tale , qiiod
rebus aquis innatantibus vefcantur &* fu-
tenui &in extremo obtufa. Ahe latiufcu- ,
Ix funt argentea: , breves. Per tergUs lu- per aquas potiffimum degant , fcrtitse
teum fufca lineadeorfum tendit. Caput funti^.
nigrum, cervixlutea, antennseperbreves, Thryganides , inquit Moufetus ex Phr^-

( quem
perbreves item pedes , qui cinerei funt. ganio vermiculo Angli Cados
Jam vero decima quarta hoc ordine m Worme appellant ) in aquis degente , &;
elegans mufca eft , alas habens plane argen- menfe Aug. ad fuperficiejrn aquarum afcea-
teas, caput nigrum , nigras item fubtilif- & dente exit, qiiaterilis alis, colore fufco,
fimasantennas, oculosftavos, ca*teraviri- ;
corpore oblongo , 2. antennas breves ha-
dia, prseterquam infupremaalvo, ubiele- bens, caudam vero bifurcatam, vel duas
gantiillmominiaceo colore iniignis eft. fetas e cauda exeuntes. Varia hujuS muf-
Decima quinta exigua eft , at longis pro- cx eft forma , quia Phryganiorum ipforum
portione alis , iifque fufcis. Tota ipfa tarita varietas.
candicat. Caput rotundum eft , exiguum, Apild Maced. circa fluvium Aftrseum,
alvushirta. qui inter Befocam & Theflaliam medius*
Decimafexta mufcula eftomnium mi- fluit, volitat mufcarum genus , quse non
nima, tota aterrima, alis albis longiffimis ubique reperiuntur , nec ad aliarum mufca-
pro corporis exilitate. rum fimilitudinem quicquam accedunt,
Decimafepima alis pariter longis & to- nec Apum Vefparumve, autcrabrouum fa-
tam cooperientibus corpore
prsedita eft , ciem gerunt 1 harum tamen cujufque ali-
fufco &; nigro , fuperius vario , pedes habet quid referunt nam magnitudine crabro-
:
pofteriores valde longos , longas item an- nes , colore vefpas , bombitatione apes,
tennas eafque nodofas
, flexiles & audacia rehquas mufcas reprasfentantîW^-
Decirna offava tota eft coloris fufci, ^g indigenx vocant. Equifeles Latini j per
corporeexili, breviifimis antennis. fummasaquas volitantes pifcibusin efcam
Decima nona afis alvo coloris aurei & cedunt.
fplendidiffimi, longiufcula , pe&ore fufca. Mufca aquatilis aftiva major frequens
In capite pun&a habet duo lutea , antennas circa Tigurum confpicitur menfe majo
nigrasin extremo obtufas. ( vulgo tes glafft vocant ) quam a generofo
1
Vigefima capite eftnigro, antennisbre- nominatam accepimus aTigurinis de^ &
viifimis nigris , alis argenteis , csetera ex fcribi optamus.
cceruleo viridis. c_y£fchn;e mufca^funt aquatica*, co-
Qxxzpenultimo /^^pi£taeft, fimilis eft lore cinereo , alis quatuor , fex pedibus
ei , qux in fecunda tabula depi&a eft fexto juxta caudam multos quafi exiguos piloa
,
ordine, fedcraffior&elegantior, nigra& lanuginofos habentes.

luteis annulis alis item proceris ex luteo ad
: Mufca aquatilis lutea ex fufco lutefcit
caftaneum vergentibus , capite nigro ro- alas, habetlongas, in fcapulis femper in-
tundo, unionem nigrum semulante , anten- ter volandum erectas, Oculi illi magni pro-
nis brevibus , qua capiti inferuntur , ad- minentes, caudalonga articulata, cujus
modum tenuibus , in extremo craffis & ob- inextremitate duo pililongi exeunt j juxta
. tufis: pedibuslongis, fubflavis. flumina &: palu des femper verfatiir , rarius
Poftrema ex Tavanellorum vulgo di- alibi ,
prasfertim a pluviis.
ctorum genere eft, fedinfolentiafpectu, Fufca alia eft quatuof alis longis , lon-
quo ranam, bufonemve quodammodo x- gifque cruribus corpore articulato j duas
mulatur. Corpore eft procero > cratfo* iorigas anênnas in fronte geriti parvum
$z HISTORIl NATUIALIS
caput, oculos prominentes nigricantes. & KtuiopvU, Mufca canum-5 Anglusadog-
Ake fufex, fed dilutae magis, qtiam re-' geFlye, Germ. Ûttt#f'ege/ J&rotttfttU*:
liquum corpus. In fylvis juxtapaludes& cfett I Polonicas Pfia mucha , ex Ifid. Eu-
flagnantes aquas ferefemperreperitur. thym. & Philon. fententia Muica eft fyl-
"Denique inter rariores mufcas illam veftris, catulorumauribus.infefta, quam
Cardani referam, afemetipfo defcriptain etfifrequenter excutiant , importune ta-
his verbis : Animal, inquit , habeo fca- men revolat, ac diutius ubi inhseferit, e-
rabaro fimile quod non fcetet, molle,
, rofione carnis ulcus excitat. De hac Ho-
celerrimum omnium, qux noverim, an- merus Iliad.
tjwT xiwopvla %$s
(p. w
nuloforum; colore eft fulvo obfcuro,non i&$\ £uvik<wvHQ
Athen. item eleganti cui-
,
nigro j 6. pedibus, duabus alis perbrevibus • dam fcorto ob fingularem -impudentiam,

atque tenuibus, quse caudam minime te- mordacitatem atque moleftiam, xiwopviut
gunt, caudam habet ejufdem cum capite nomen additum libro quarto memorat.
figurx & formce ut bicipitem efle puta-
: Eft enim xuuofzvia, ( utor. Philonis ver-
res. Nam ut fupina capitis parte os ha- bis tmiwbia» hx-nyjv avcu&s
) cRnQxkav. ^
bet: duoque ibi cornicula fub mentobre- Videtur mihiin facris literis (nempe Exod.
via: Sic duo item alia in prona: toto ani- 8. Pf 77. &
104.) infeftorum nocentium
mali longiora , totidem quoque habet in generale hoc effe nomert, utexChaldai-
cauda , fed his duobus, quse in capite ca paraphrafi apparet. Qugd fpeciatim
longiflima funt, breviora, ex his tamen aliquid fignificet, nulli generi mufcarum
fuperiora mferioribus longiora funt craf- & magis conveniet, quam nigris illis gran-
iiora. Quam fane. beftiolam non vulga- dioribus latioribus
compreflioribus vul-
rem utinamcum Cardano vidiffem,utde- ganbus, qux impudenter involant jumen-
fcriptioni huic iconemadjeciffem. tis, & non tantum ichorem, utreliquse,
Et tantum de Mufcis Aquatic. Mou- fed ex alto fanguinem maximo cum dolo-
fet. EgoquadripennesadZygamam potius re eliciunt atque exfugunt. Carent pro-
vel Papiliones referrem. bofcide, verum illius loco geminos den-

tes y ut vefpae habent , quosalte infigunt
cuti , potiflimum vero pendulas canuni
PUNCTUM V. aures infeftant apud Germanos (afleren-
;
te Camerario) atquefsepeexcoriant. Has
De Mufcis Moufeti terrejlri-* nobilisquidam Anglus in Italia fe vidiffe
dixit, alis exceptis Ricino per omniafi-
miles quem ita compreflis alis repraefen-
:
tant, ut utrumque do&iffimus ille Bar-

Moufet.f. '
Erreftes mufcx , ad quas &minutif- barus confundat.Niphus illiut fummam ve-

58-5P-
limre illse , qua: celerrime currunt , & locitatem 3 ita rotunditatem corporis af-
in novellis fceniculi foliis fubinde reperi- fignat.
untur, funt velc^MAcxpa^j, vel va^^dyti. Ovifuga ad Kwouvfcw proxime aecedit,
Z^magndbfiint /*<*»£? »wjp*, & mufcispo- dum volat, horrendum quid ftudet &A-
tiffimum vefcuntur. H# autfunt£ao(p«;^, filo gravius & tardius volat. Duse funt
eseque Carnivora , canina, Equijugê, ejus fpecies , folum magnitudine diftant,
$tLfUt?w(pilyoi bucularum ofores , ovijuga, majorfylvicola, minorvero fepicola.
etpioGc&i ferpentivor<e , trxetmQelynmerdi- 'iTrzroGooxoi , German. 3io(;mu^Ctt / funt
vorte , bombylivora , vel
(Zop&vtoQtLyoi , mnfcse magnitudine vulgarium, corpo-
dfytxpdyoi. Carnivora mufcaeft fereom- re compreflo , duro , plano ac tenaci a-
nium, fi corpus refpicias, maxima, ca- deo fubftantia 3 ut inter digitos vix rum-
pite rubente , corpore pun&ulis ex fufco pi poftint , nigricant magis quam vulga-
albicantibus variegato: ventrecraflb,cce- res, nunquamrectlprovolant, fedlate-
ruleo pellucido, alis duabus nigris, hir-
, ratim, utidicam, &quafi perfaltus, nec
ta pilis^ carnes avide appetit. Solitaria diu continuare volatum pofliint, neque
plerumque volat , rarius multse fimul con- longe. Equos prxcipue apud Anglos
fpiciuntur , nifi forte in carnario atque vexant, eos circa aures, nares, teftes &
macello ubi lanii laniftas agunt, mufca-
: emundtoria perpetim lancinantes , quorum
rio mufcas continuo csedentes aut abigen- fudore juxta cutem ad fadices pilorum
tes , ne illarum vermibus ( Hipp. djke% diffluente vivunt. Angli iis a fide flyn
vocat) obfonia fcatentia pervilefcant. vel a horfe flye nomina impofiierunt, ut
Proditum memorise eft Q Caelio Rhodig. & Grxci 'zsKdj^7rdiiras vocant. Quidame
narrante ) apud Toletum in publico ma- Grsecis kvvo^c^s appellant, acetiaminca-
cello unam mufcam albedine nivea nota- lidioribus regionibus eafdem canibus quo-
bilem per integrum annum comparuifTo. que moleftiam afFerre maximam affirmant.
Quam hujus generis fuiffe non dubitoaffir- Crotonis fpeciem alatam ac volatilem di-
mare , quum in macello tamdiu fuerit con- cunt , fed hanc plane aliam fpeciem efle
fpefta. arbitror, ac folisequisinfenfam,
De
^TAXX .Mifca? refcrsndat ad ^Talf . i dldro
+4d. ^latf 2 dttro
Jl TU. 3 Mro
17 16 **
C ulites <Mut&tiL
*J/7/us Jtufae Jtotfieti Jtn/cus X.ugts

Ji 'Huclarta.
Jt. dquatiav j£. Carnivora*
Jf3i£ Jt. *Bi£olis Jtoaf z J£ Scorpiuros

3 *4ftltq dgiar<i
Jt. 'TaiataJcs
liJutt
DE I N S E C T I S, L 1 B. I:
T>e Buculanis feu ^ctK^pdîs itx oeft.ro gentes, caputnigrum, quadratum exi* &
agemus. guunij in ftercore potiflimum equino fre- .
His proxime accedit alia mufca, bo- quens aflidet.

bus & jumentis interdiu fole fervido m- jDcmqMem fterquiliniis (unde eas gi-
fefta , quam Pennius a/rî caudam feu gniprobabileeft) mufca?qua^dam croceaj
o7tAog/»e?v jure apellat. Semper enim cru- apparent, corpore reliqms magis cjbiongo
ribus aut ventnjuraentiinfideiis, caudani acgibbofo.
verfus ipfam recurvam tenet & fpiculum Mnjiam item raram 5 nec ubique ob-
exertum, quo ad percutiendtim eauda fit viam, murum ex aggefto finio & materia
paratior. Hanc Angli a Whame ancV a putrefcente fa£tum depafcentem vidi, om-
Burrell flye proprie vocant > nde mfi in nino nigram , fi abfque alis quatuor argen-
Anglia facile invenittir. Mufca ha:e api teis fruflct- In fcapulisetiamquatuorpun-
fere fimilis forma & colore , fed corpore cla alba, in reliquo corpore o6to, ideft,
eft cralfiore. Non adhajfet,. necfangm- utrinque qt;atuor. Oculi albi , frons
nem fugit , fed folummodo , ftimulo m candido veluti afterifco notata , ex qua duae
cauda pungit, atque ut equos afBigat, per antenna: nigra?& longacemergantj habet
longiflima ltinera ipfos volando perfeqtu- item in fup-emo quoque femore 4bum
tur. Equi natura hanc muicam timent, pun&ulum afperfum. Hanc mufeametiam-
& ad ejus folum conta£bum quafi horrent, num in pyxide mortuam & cpnditam varie*
cauda pedibufque &
labiis tam crtientum tatis caufa cuftodio.
hoftem abigere ftcpe conantes. Snnt,qui Bombylophagus mufcaeftmontana^ ma^
putant, hanc mufcamnon aculeo punge-' gna , nigerrima , corpore hirfuto , oculis
re , fed ftercora pilis equi aftigere cauda, oblongis , magnis , capite fpadiceo , prardat
unde poftea moleftifllmi, lendes gignun- caufa acrem cttm Bombylio pugnam init,
tur; Sed hoc experientia dixerit > nam ra- &, volattt fuperans dorfum agilis .confcen*
tio in re tamminime probanda filet & oh-: dit, eique tenaciter inhasrenstam acriter
mutefcit. mordet, ut hoftem praecipitem in terram
'oQioGop©* in Dryini prxfertim ferpen- mittat, & melle qualicunque abforpto
tis fquamis latibula habere dicitur JEtio, vicTrrix abeat. In fummis Cartmeli mon-
qtias tandem ipfosferpentesexanimesred- tibns fehanc pugnam, donec aciesftaret,
dit , h&Q pennis xreis donata %#A*>) upia vo- confpexifle memorat in fchedis Pennius,
cata ab Hefych. crnpÂjcf^ ryjxoî ctim fed fortuna mufcis favente Bombylios vita
cantharis vefcitur, &
morfucoloremfer- ftiifle eje£tosnarrat.
pentibus ingentem parit, deinde fitimin-
explebilem &
mortem. Hortim poftaeca*
claveribus fl poftea hominem momorde- PuNCTUM VI.
nnt , lethale infligunt vulnus & infana-
bilo. Ve Mufcis Moufetiterrejin^
Merdivora mvXcx plurimae funt , alia
eft Creophago fimilis ,fed major, oculis ob-
fcure rubentibus , fcaptilis atratis , in quibus
circulus oblongus pauxillum albicans, dor- A^w§dyo\ rebus ab animalium natura *?*»/»*«'
fum nigrum ex transverfim ductis
lineis vidtim quxritant , funtqtie^^
diverfis
ornatum. Alae argentea:, corpore longio- Httmifugtf & Herbivora3 cp&$ itidem Mou-
res , circa ftercus humanum plurimum ver- feti verbis defcribere placet
fantur , alias perraro. Humifuga corpore eft fufco incapite ,
Eft & mufca viridis toto corpore , fplen- juxta os albicante niacula refplendens.
dore niniio quafi lanterna Punica pellucens, Venter &pedesuigri: fecusalarumexor-
capite ftifco, argenteis, in fylvis fre-
alis ttim mactila utrinque album gerit, dor-
quens, circa ftercora fere verfatur vulga- fum grifeum. Jn fcapulis fecundumlongi-
ribusmufcis magnitudineazqualis. Anfit tudinem quatuor lineas obfcurius albican*
Giacucul Sylvaticiignoro. tes obtinet , alas argenteas , & .( fi in a-
tÂliam w®€$$a>ybv deprehendimus , mu- quam pofitae fuerint) noftilticas. In fe-
fca viridi minorem, corpore ftifco, capi- mitis & talparum tumulisrecensegeftisin-
terubro faturato, linea medium quafi ca- venitur , amat etiam humum pedibus com-;
put fecante. planatam &
lazvigatam , unde ab Anglis vo-'
Aliam item vidimus corpore hirfuto, catur Thegraypath flye: rloribus raro in-
fubflavo, oculisrtigris prominentibus fca- fidet, ea prccfertim tempefiate, qtiando
puhs &dorfo nigro pulcherrime maculatis, talpa: terram evertunt cujus fehumore/u-
cauda fuBlutea, ftentant.

Alia item eft, cui fcapube dilutum ru- Herhivorartm varix funt fpecies , qtia-
bent, ad croceum colorem parum acce- rum tres apibusferefimiles, Luciano^-
dentes. Duas habet antennas caeteris lon- iio%hs dite, id eft, militares. Sunt enim
giores, alas argenteas, totum corpus te- aliis mufcis grandiores, animofiores,ma-
G 3 gif.
,
'
H HISTOR-I.fi NATURALIS
gifqtie athletica? , afpecTrupulcherrima?, a- Erinopteros tota alba eft mufca , vel po-
Jis argenteis duabus perinfignes. tius argentea, exigua & ubique f»ltunoia,
Harum maxima & primaria caput ni- adeo, ut, dum foliis infidet, niiipenitus
gricans habet , dorfum medium inter duas intuearis,plumam diceres alas illi quafi diC-
:
lineas tranverfas veluti decuflatum, exfe£ta: , feparatis pennis avium fere modo
trema cauda nigra. Alias corpore eft disjunctse. Ab Edmundo Kniveto depi-
luteo. c~tam accepit Pennius , deinde in fepibus &
Secunda non multum diffimilis, capi- liguftrinis topariisfaspius vidit.
te nigricante , fcapulas quatttor lineae fla- Mufca , %gA^v di£ta, volatupoftfe om-
va: , & tres nigrx fecundum longitudinem nes relinquit, lateribus , cauda, capite fu-
ducta: ornant , reliquum corpus eodem fca &
pilofa, oculosnigros habetpropen-
fere modo & iifdem coloribus eft diftin- dulos , roftrum vel potius nafum mucro-
&um_>. natum, ecujusapiceantennae dux erum-
Tertice atqtte minimse harum fcapula? puntj fcapulae fummse , ut& dorfum, ni-
flavent hirfutae , caput rubet , reliquum grse : dux argentese , quarttm partes
alse
corptts quatuor lineis nigris toiidemque anteriores pedum nigredini refpondent.
flavis,per tranfverfum a£tis diftinguitur, Quandoque in uno loco refidet, veluti
Omnium corpora fplendent , ac quall immobilis , verum ubi prope accefieris
inania tranflucent. In hortis verfantur , & incredibili celeritate oculos fallit , & ne
floribus ailidentesfuccum eliciunt. hirundini quidem celeritatis palmam
Lucianus militares mufcas ita defcri- ( unde didla Hirundo ) unquam conce-
bit: Nafcuntur, inquit , & maxima? qua> dit_>.
dam mufca: , quas militares multi appel- Quam a Clufio Pennitts accepit , ni-
lant, nonnulli vero canes , fonitu afper- gra erat, alis dttabus argenteis inftru&a,
rim^ & volattt velociflima?. Hse &lon- oculis albis confpicua. In dorfo feptem
giflimai vitx funt, & tota hyeme inciba- maculse lutex cum nigro in medio pun-
tx perdtirant : contrate praefertim. & £to erant.
connexae tettis & culminibus.
In quibus
& illudeft admiratione digniflimum , quod Pu n c t u m VII.
utrumque & fceminarum & marium fa-
ciunt, ut Mercttrii & Veneris filius, qui
mifta natura fttit & duplici forma. His De Mujcis Moufeti Jeti~
forte ovyytvvis eft alia mufca apiaria di£ta > eaudi$m
cum fplendorenigra, bipennis, cerilega,
collettos florum fuccos pofterioribus pe-
PKxter has Mufearum fpecies obfer- uoufet*
dibus affigens apum more. Autumno ap-
paret , rarifllme aliis temporibus. An vavit adhttc Moufetus , feticaudas t atii
J
'*' h
h '-
harc Ariftotelis Sirenis? Sane alatumtan-

feu pilicaudas <teixw& &
Raras. Jllarum
rum numero diflentit quoniam illam 75-

alix unam , ahxduas, z\ix tres quatuorve
,
fetas habent.
rywlt&v fecit , hxc vero duas tantumalas
Henothrix five Unijeta(funt verbaMou-
a natura confecttta eft.
l feti^ eftmufcacaudata, toto corpore ni-
Harum alise funt qnjltojle&ii alise \{j.v A&\,
gra (medio dorfo ventreqttertibefcente ex-
SlUx %thi£ovm.
cepto} alis duabys argenteis prsedita, fca-
Strutiopterdn tres fpecies vidimus. *Pri-
pttlis craflls, antennulisduabusnigellisfa-
ma teneraeft &molhs, fepes, binisalis,
6ta, pillttm ttnicttm longum e cauda emit-
alvo oblonga , a capite paulo fupra oculos
duasvelutiftruthiortimpennaspramiittens,
tens. Hanc depi£tam ad Pennium idem
eeu corntia lanuginosa mollitie ne ipfis Joachimus transmifitj affirmans eam non
quidem plttmis cedentia: fcapulis utitur nifi Ameo prseftantiori infidere , reliquas
herbas non attingere.
gibbofis, reliquo corpore albo , nigrisfuis
AiTJoîxis flint mufcse duas in cauda fe-
alis longiore.
tas pilofve habentes , quarum alise funt
Secunda eft ejufdem generis colore al-
corpore faftigiato , afia* tuberofo. Prioris
bicante , capite fufco, alias partim differt.
generisduas vidimusalis qttatttorargenteis
Tertia eft omnino fimilis, fed antennas
adeo molles & plumofas non habet, cau-
fine maculis , capitibus &
fcapulis nigri-
cantibtts, reliqtto corpore fufco, nigrisli-
da albicat, corpore oblongo, quatuoral-
neis transverfis variato. Utrique longse
bis lineis tranfverfis infignitur , pedes,
longiufculi , albo nigroque colore diftin-
& exiles antenna^ , fimilesque in cauda
pili duo, fed paulo longiores , corporq
£ti : dum gradus confert , caud am paulatim
tttberofo.
elevat, atque alasbinas tranflucidas veltiti
jactabunda diverberat. Ha? tres fpecies Bipiles quinque habemtts. Trima He-
verno tempore cumprimis apparent in nothrici per omniafere fimilis , nifiquod
hortis fepibus atque umbrofis locis ,
poft huic plus quam media corporis pars fla-
atque ante pluvias frequentes, vefcjj , duos m cauda pilps prdongos,
,,
,
D E I N S£ C f I S, L I B. L
quorum unus extenfus canis leperariicur- cauda tres vifuntur fetae corpus longitudirte
rentis caudam refert, alter intus convo- acquantes, quas volando in veri trianguli
lutus lineam fpiralem. modum expandit. Majo &Junio. men-
Secunda mufcarumlongarnm (peciescft, fibus antc&poftpluvias potiflimum appa-
quatuor habens alas argenteas, pedes lon- retj circa fluvios paucis comitibtis ftipata
gos mediocnter flavefcentes, totum cor- eonvolat,
quibufcum iri itinere iaepe col-
pus nigrum , fcapulas craflas, antennas Ariterioribus pedibus utitur quan-
ludit.
duas lorigas & tenues, ventrem verfus doque ad palpandum , ecqiiid iri via im-
caudam protuberantem equa duaebreves , pedimenti f efe obj ecerit , ex tendit enim il-
fetulae furfiim verfae erumpunti Iri fcpi- los cowiiculorum. more. Talem anno 73.
bus degit. obfervavit Fennius.
Tertiam Carolus Clufius Vienna mi fit: Sequitur quaria niirabilis ftr udturae , a-
corpore ex fiifco mgricante, alis duabus '
las habet duas argenteas , totum corpus
largis ex argento caeruleis donatam , cor- nigricat, os forcipatum &aquilinum, in
pore praeditam acuminato , ex quo duae fronte duo cornicula
brevia erumpunt:
ferae (ûtPenrimsnotavit) velplumaepo- quatuor tantum font pedes, fub pe-
illi
tius excrefcunt perdicei coloris, maculis ftore duo graciles & brevesi paulo infe-
nigris fufcisque mixtim ornatae. rius reliqui robuftiorcS. Ex oblonga cau-
Quarta globofo eft corpore quod un- , da~ primum duo breviiHmi pili exeunt , at-
ciam longitudine aequat, caput, fcapulae que fub his tettius multo longior, in ex-
ac pectus higerrima , antennae breves y pe- -
tremo tuberofus ontur. Seinel tantum fe
£fcori craflb fexpedesaffixihigerrimi,quo- hanc mufcam circa Hinigtam', olnn Co-
rum priores omnium breviflimi , poftcrio- mitis Oxonienlis caftrum , vidifle memo-
res longifiimi. Inter volandum pedes ft- rat Penniiis.
mul conjunclros pendulos dimittit, alae U/tima toto corpore & cauda nigra eft,
quatuor obfcurae, argentei coloris, oculi Corpus habet oblongum , alasduas corpo-
nigri fplendentes, caudae extremitas nire nonnihil breviores , pedes ex croceo
gra , unde duae fetulae pauxillae longitu- flavefcentes , caudam longitudine reli-
I
dinis fe monftrant a fcapulis ad mediarrt

: quum corpus aequantenifemel in , nifi
ufque caudam Colore eft fere fnbcroceo Cantio circa Greenhive vifa perhibetur a
cauda tenui quafi filo longo fcapulis con- Pennio.
jungitiir. Velociter currit quafi per faltus Qmdripilu mufca corpore Tripilem
interranidificat, mufcis erucis parvis fa- & primam reprxfentat , fed magis verfus
mem extmguit. caudam.protubefat;" pedes item nigri, ut
Quinta longe hac minor eft figura ea- , antenna^ , alx item procerx , quarum exter-
dem, fed alas vere argenteas monftrat, nx internis triplo majores circa medium
totumque corpus ad caudam ufque fufcam nigra macula diftinctse. Quatuor e cauda
rubefcit. pilos emittit. .
Tripilium mufcafum quinque duntaxat Deraris mufcarum fpeciebus, quarum

bbfervavimus. quafdam ad Papilionum cenfum fpeclant,
Prima oblohgo eft corpore nigro & itaidem.
cujus medium valde ex nigro rubet an- : Trinia eft tnufca papilioni minori.aemu-
tennas habet duas, e$iam nigras, alas arla, alis quatuor argenteis, nigricantibus'
genteas, quarumfupremam oram macula maculis corpus argenteje linece transverfim
riigriufcula adornat. Crurarubent, cau- ornantv cauda rubens ex fufco , caputni-
da tres cnnes longos emittit, velociter grum , fcapulae ejufdem cum cauda coloris,
"
volat. . , antennas tenues, nigrae , breves , pedes exi-
Altera ilmilis , fedminor^ toto corpo- gui, higri in fepibuS verfatur praecipue
-,
re nigra , priore multo longior , tenuior tempore matutino.,

atque exilior y alaeitemargenteae, anten- Secunda paruma prima diverfaeft, nifi
naepriori iimiles, ac cauda treslongos pi- quod una cum corpore antennis , pedibuf-
los protrudens \ volatus celeritudine a pri- que & cruribusfufcafit.
malonge fuperatur. Tertia eft item titpJ.^^. Sunt autem
Eft & mufca triptis toto corpore albi- lortgiores illi alas, maculis nigris diftinclae
cans , nifi quod alae quatuor maculis nigris caput majufculum, nigru.m , pundtulis'
diftindtae videantur, quarum exteriores luteis pauculis notatum, anterinae tenues,
majores, interiores vero breviores , has, duae , nigrae , pedes fex fubalhicantes,
dum quiefcit , femper erectas tenet. Sex peclrori crafliufculo aflixi: fcapulae lutef-
habetpedes, quatuor minores corpori affi- certtjûs ex albo maculis variegatae j dor-
xos, duos anteriores majores, nigros, e fiim quinque lineae tranfverfim ornant lu-
collofere oriundosj interduosoculos ni- teae , ac.pundtulus unicus inter duas lineas
gros prominentes globofos duae antennae confpicitur colore ftibluteo j in cauda quin-
nigrae atque brsves exeunt. Corpus graci- que vertebrae rubent, cujusextremitasbi-
le> teres,longumtransverfura digitum :-iri furcata eft.
mr-
5S HISTORl-iE N ATUR ALIS
Quarta eft non valde diflimilis , fed alas nequeunt , jumenta per fudoris odorem
habet argenteas , finemaculis antennasni- confequuntur. Gerunt cum teterrimifccto-
gras longiores. Corpus feptem lineis tranf- risferpente , circa Hellefpontum bellum. mand.in
verfis albicantibus infignitur. Camelosetiam infeftare , pinguedine pit J£*J
y t
Vidimus & duas mufcasftorpiuros, cium abigi , prodidit Plinius. 3

1.&*.'
c
Prima limiles habetprxcedentialasar- Diveria Tabahorum in India Gcciden- Diffcrenti3 -
genteas? fed paulo minores, inextre- & tali genera efle, Oviedus obfervavit, fed
mitate ipfarum tribus tranfverfis lineisni- non defcripfit. ^Duo apud Aldrovanduni AUr 0V .de
habemus. c7»z/#?eftcorpore.minore, capi- Inf*^-{ 4
-
gris fignatasj eaput nigrum, peclus (ut
-
& fcaputa pedeique ) albicat: rehquum teriigfo, anfcennis breviflimis, utvixap-

corpus nigrum cauda quihque quafi jun~
, pareant , peftore '& pedibus nigris, ali§
&uras habet , quarum tres dilute rubent fubluteis , circulisque coricoloribus qui al-
duse nigricantS extrema cauda bifurca, vum ambiunt. Alttrum minus adhuc , ca-
furca: alitem nigff? , & fcorpionum mo- pitenigro, duobus albis pundulis in ver-
do fuffum curvatae. tice infignito , pectore ex nigredine ad
Secmda fere fimilis , fed extremitas iiibcinericeum colofem teridente. Alvo&r
caudat crauior, furca: obtufa?, caput lu- alis fubcinefeis.
teum, oblongumos, aks fingukefexma- Proxime Tabaho illa riiufca acccdit,quae m° uM'
culis nigris ornata:'. Qt9Mitp<& & Curvicauda Pennio. Api fe-
Eft & alia mufca quadrifennis eorpore reeftfimilis, corpus duntaxatcrafnus. Sti-
virefcente > quatuor corpore longio-
al is mulo cauda pungit , quam jumento in-
in
ribus , e liquido quafi argento facTiis , qua- Nori
fidens , verfus ipfam recurVain ieiiet.
rum nervi vireftuntj antennaehuictenues facile nifi in Anglia invenitur. Sunt qui
& nigrae, oculi aurei ( uride jure Ghry- ftercofa equi pxlis afhgere , fic pungere
fbpis dicitur ") volatus languidus, odor credunt j quod moleftiflimae poftea inde
teterf irhus ,
quefn, ut blattse, cum vita lehdes nafcantuf
amittit. Hortorum hofpes vivit fambuco Huc referri potefr. hc illa a^pud Moufe- Mwftt. in~
infidens, An ex EruCa oriatur
papilionum ,
tum Tabamdes mufca , qus cap.ite&cor-^^' ,il '
more, ari verd ex vermibus arborum, e- pore virefcit. ^^«/êxvirorefplendent:

quidem ignoro Do&iffimus ille atque hu-
. alas habet duas extremis mediifque par-
manitate clariiTimus Joachimus Camef arius tibiis albicantes, rejiquae ex fufco nigri-
primusillam Pennio oftendit; cant. Pennius femel HanwOrthi talem

obfervav it.
Ar * ic ul ils III.
Articulus IV.
De TkbanOi
t>e Ajihfcu Otjlrd.
Nomcn; TT^ Tfi Iudorus Junius Tabanum cuni &
%Z Oeftro feu Afilo j eundem faciant ip- : ASilus a Calepino & aliis cum Taba- Noaicft
fa f amen defcriptio , diverfitatemintereos no confunditur Perperam fuperius
' . ,
oftendit, Graeci fxvuTm, a ftjmulando for- dictum. Ari a Silaro amne ad quem.fre-
te , nam fjt,va$ , calcar, quo equiftimulan- qiiens, ndmen fumpferit , dubium ai>af- :
tur figniflcat, dixere. Apud Latinos ta- ftliendo 3 vel quod%fellos infeftet, verifi-
be, quodcorporetabeat,ideftgracilisfit, milius mihi eft. Grxcis eft o.js^ ( Lati-
nomen obtinuit. riis &Oeftrum) ^» golspw, infa-
Oeftrus
Defcriptio. Totum corpus oblongufn eft , iri tres nire ,quod armerita in fiirorem agat. 'mgMv
praecipuas |wte§ divifllm, caput nempe Euftathius ex Homero vocat, vel quod
fcapulas &
ventrem , quinque Vel fex inci- formafit \lssrixate\&-, velquod turbinisin
•phn .» n.
furiS diftindtum. Nigricat ex diluto albo modum movcatur. A feroci natura Op-
In ore probofcislonga,torofa. Sex
totus. piariusay^ y &&•
rion o£k> ut Ardoinus prodit, nigris pe- Eft %A«^ê<prtA)jV, &totocorpore Gaw- ^"P^
dibus inftruitur reliquif» maximam Kwopv-:
%«Ax©*, five fubasratus, fuperat Taba-
iem refert. Caiida ei ftirriuligera nulla. num probofcidis magnitudine; abeodem
pim.ji.N: Frequentes funt circa fylvas vias re- & vero bombi ftridore vincitur. Geftatan-
"*M3- gias , fepibus arboribufque munitas. Ex terius, durum, fobuftum, & bene com-
ligno , Plinio tefte , proveniunt. Ex eo- pa£tum aculeum , qtio bovCs tergore fa- SilidaS '
dem nafci fcripfit Ariftoteles. Julio& Au- cile pertundit. Euftathius mufca: per om-
gufto menfibus propter nimium a:ftumfe- nia fimilemj fed majorem facit. Alii lo-
rociunt: homines tum, equos &ferpen- fimilem (perperam) colorevariumj,
cuftse
tes afHigunt. Equum in fylva ad afbo- mobilem, 0^'%#Ax9vponunt.

rem alligatum fex horarum fpacio a Ta-
, Circa ftagna& fluvios verfantur, ad Si- Nawra;
fcanis occifum, Moufetus ab amico fide lerum Luctoia: amnem maxime. Elatio-
«iignihlmo accepit, Quia longs* videre ribus quibufdam beftiolis, quse fluviosfu-
v per:
,: , :
D £ INSECTIS, L I S. I 57
jriji. h. a. pernatent oriri , ex Ariftotele habemus ; branas vocat. Frequentifllmae ad Hippa- Arift.H.A.
s- c. 19. quas forte alio in loco culices aquaticas rto- nim fluvium invettiuntur, prodente Ari- Z '} 9)?
minat. Nicandri fcholiaftes hirudines , irt- ftotelo. An vero follictili ifti Chryfali- AmZai.*'
terpretatur quafi fanguivora foboles ex
: des fint, a qvibusdam ErucisprodeUntes, c%6 -
fattguifugis matribus prodiret-*. Nafci & dicero. Succo animulam fu-

difticile eft
%M**>
Homer. in ex putri , nemo forte negaverit. Tantum-
mo do boves laceifunt, quos interdum fii-
ribundos reddunt azftu inprimis tirento.
•,
ftentant> ttec aeri ttec terrx quicquam de-
bentes. Miechovius eorundem ad Bory- M
fthenem meminit. Sunt, inquit, vermes, fopj.1:'
'
* 1
Ne attinganti pifcmm forte adeps, ut a- & volucria alata quaiernis mterdumfe-

, ,
pun. H.fi. pnd Plinium legimns , faeiet_j>. Celerrime nis alis\ manefufra dquam ctirrendo, cir-
3 1. c. 1. volant , & prxcipites. ra meridiem juxta rifas volando fefe exer-
DifFcrcntije Moufetus Ocularii Âparii Indici> & , , cent j fole verb occiaente , quotquot eo die
c
CMofcovitict meminit. Prioru jam memi- natte funt , eodern obeunt^-. Huc perti-
>//». #. .v.
nirnus. •Âpiarim^ in extrcmis partibus fa- nent, Pennii ^ti/ii^^ Êliani Efheme- .
Uoufet.
n. V. i<5. vorum nafcitur. Caput eft fpadicei coloris ros, & Scaligeri voiucella. ip/YifJa^ cor- P*"?*' ln '
linea alba a fronte ad occiput intercurrit: pore eft oblongo & papilionari Cafite : '
'
fcapulaz & dorfum fufcefcunt. Non flo- parvo fubluteo : oculis grandibus , pro-
rum duntaxat fucco , & nielle, fed & fan- minentibus nigris •, promufcide involuta ,
guine vefcitur. Indicum Virginia proferr \ verbafoi lutei coloris , quo rorem a flori-
mufcse maxima: capite fubrubente magni- btis fngit. Cornicala duo nigra, longiuf.
tuditte, capite nigro. Linea argentea a fca- cula , patilo fupra oculos affixa habet_>
pulis ad os pertrahitur ipfa: ex fufco nigrc-
: venirem & dorfum fublividtim, extremam
fcunt , &
geminas alas argenteas emittunt. taudarn fere luteam. t^sllas quot pedes j
Caudam fex vel feptem ftibalbidi coforis quartim exteriores livida^ 5 extremis fim-
ineifiirae ftringunt , reliqutimcorptis fubni- briis ex fufco fubluteis , interiores ex ftir
gricat. Venter ex cinereo ltitefcehte difco flavefcentes. Alaz externa? , cum ad
lute virefcit. Celerrime volat.
CMofiovi-
corpus tegendum conjunguntur , adeo funt
ticum Elmerus Chirurgus Moufeto mifit.
contiguas , ut contacfum earum vix ani-
Alx huic argentex, toto corpore longio-
madvertas. Tardivola eft, nec diii in vo-
rcs j oculi magni , oblongi, &
maximam ca- latu durat. Inter malvas urticas , qvi- & &
pitis partemfeplentes, roftrum nigrum, du- dem tridtio duntaxat , vivit. Quam Sca-
riufcultim, tripartitum, quo citiffime cali- liger Volucellam vocat illa Cardano Mu- ,
gas e triplici panno conftttas penetrabat, &

fciho eft i Moufeto Bibio , Êliarto forte
cutem ipfam admordebat. k<pyiMp®>, Grapaldo CfrlufciUa , mufcula y
&c Mufcio. TElianus fuam e f ece vini ace- j&%
jf; A
Articulus V. fcentis onri fcribit Grapaldus fuam per au- z. c. 4. :
tumnum in vinaCeis. Nulltim etfi roftel-

De
Ephemero , £g* aliis qm-> lum habere videatur ajtint tameri, dolia :
unciali robore confecla ab iis pertundi ut ,,
bufdam. vinum totum effluat. Frequentiflima eft iri

cellis , nec quicquam praeter vinum ap-
EPhemeron mufcam vocat Ariftoteles, petit^: •'';;,' .
.
quae ÊIiano iQripi^ Hefychio piu- Coronidis loco duas adhuc Mufcarum upufep. c
,
1: .
[*&£(&•> aliis npitti&i® Latinis Diaria vo- fpecies adjiciemus, Unâ in florum
calici- h n-
1
-*
catur. Meminit ejus &

Cicero. Quatuor bus , herbx illius qua3 Ben album a pluri-
alis, totidemque pedibus*movetur, itt a-
mis vocatuf , latet, quidem florivOra & :
scaiig. ix- pud Ariftotelem legimus. Scaliger addit,

ut a Bruno Pennius accepit.
nc i^-f-f.
caput quale mtifcse, oculos grandiflimos 'Altera in occidentalis Ahglise urbis cti-
promufcidem in fe convolutamj caudam jtisdam agro Tanton vocant) in frucltt
(
longiffimam,fecl:iunctilis coaggeftatam at- maJiarboris, quem ^//'«appellant, sefta-
qtie coaptatam, in extremo bifidam &tri- te ad umbilicum mortua , viridis ac fplen-
fidam 5 colore flib aureo in majoribus, iti dens reperitur.
minoribus fubfufco iliuftrem , ventriofa Malo diflecfo mufca evolat, ex vermi» &
eft. Taurini Cfrloniettam vocant quaft Mo*
Culoquodam ibidemdrtogigni videtur.
iiachellam : A driatici ad Maranum & Ter^
gefbe CuzdtuUum alii Sitivolam , quafi
Sagitellarru. Una
j
ctim fole oritur , ado- Articulus VI.

lefcit, vigefcit, languefcit, moritur. Sca-
ligcr nullam mane ad Sarcam & Benacum De Culicihw.
confpexit 5 circa vefperam omnes , ca-
ptam per noctem fervavit_j. Sub folftitio CUleX vel ab aculeo > quod eo fan- Nomca.
seftivo ex folliculis quibusdam uvarum pu- gtiinem fugat &
carnem tcrebret_j»
trefcentiumeriimpit, PHnius tenuesmem- quod Ifldoro vifum, Latinis didtis eft ; ¥ l{or - Cri£-
H ve!
ii.c. $.
c :,
5« HISTORI^ NATURALIS
vel quafi Cutilex quod cutem laciat. Ufur- certum, fiquidem fanguinem humanum , Tzetx.,
mufit.de patur in virili &c muliebri genere. Mou- qui dulcis eft , eliciunt. Haurunt & vi- Cbil. zc
U Cibus.
^fSi fetusCffftmzzvocaremallet. Grrcci,gene- num confumptoque moriuntur faliclo, ut Ariil. H A.
,
raliquo omnes cnlices comprehendant, Martialis habet. 4. c.7.

Plin. H. N.
nomine carent. jc&fw^ ampliffimum eft, Quia non coeuht, ldeo necefTeeft, nt 10. c. 70.
quod iropofy Paufaniae. Hinc Oetseis Her- ex putri* vel aliunde nafcantur. Alber- Generatio-
cules Conopius , qui culices abegit B#o- : tusexaquofis vaporibus oriri fcribit- Ex
tiis Parnopius Apollov Rulando> \p-ms, coflis provenire primus Pierius, & falso
prodidit. Utverbo dicam. Alii ex putn-
& xvivj/ , Synonima funt. Nihil quidem dis cadaveribus, ex putrida paludofis m
înftofb. in certius ipmShi culicem apud Ariftotc- aquis materia alii exherbis, arboribus,
:
AviL ] cm Gazae eiTe : fed Ariftophanis fcho- ut polio, lentifco , ficu , therebintho pal-
,
liafteS , £«W V$ti.Gl ytVO/J^JOV , OfAOM T'2 KOOVOO- ma , ulmo , quid am p rod eu n t. E vcrmi-
f
7tt, peityv Si tJ) 7rte/o%t] , x£ Si (g pwv X&jku culis* inquit Moufetus , inna-po, liguftro
y Monfet.
v&ttyo-fjLsmfieu animal prope aquas ge-
, lentijcoy therebintho^ficu, caprifico ,aliif- Tbeatri In~
nitum Conopifimile , mafusverb in circum- que arboribm veluti Jeminum jpay^fis , feft.[.).cap.
&
ferentia, & circa medium^ lined alba cin- per non putreficentem fed animantem natu-
13.^-84.
in KMt ftum s interpretatur» Alibi tamcn Kuw7m ram nemo non no-
natis, culices prodire
dici ponit. ifnmm1& Hefychio fuijt kvu- vit. Brujerus verd ihfecrum longis ad-
hk.KcLfy&a, , animalia reptilia , Nicandro moditm pedibus , quod culicem majorem
a> mfy xivx/Avci , wtty peculiaris generis
ru dixnTet, in lacunavalde fordida, exthe-
nomen elle videtur quod forte Plmio , ca coriacea molli fefc proripere, vidit:
fub Culicum mulionum nomine venit. He- putabatque ex verme aliquoerUcas fimili
fychius volucre culici fimile exponit.sa^v- ibidem inclufo ortum duxifle quod ca- :
eidem funt Kmmtn. 2e'^©- denique ani-

77i, fula talisintusfuifTet, in qualem fefe eru-
malculum formica? aut veri fimile Varino. cx transformare folent. Plura in Diffe-
Videtur & wg<p& dici. Conftantinus ani- rentiis.
malculum Culici flmile exponit. OlfacTru plurimum valent. In volando* Nattua.
Defctiptio Miratur hoc infectorum genus plinius. aerem , ob alarum mollitiem & al vi tenui-
Tirn. r. n.
jjy^ m qU i t ? totfenfus collocavit m culice ? tatem , non commovent. Lumine adeo
Ubi vifum in eoprxtendit ? ubi guftatum deleclrantur, ut fxpiffime in lucernasin-
applicavit? ubi odoratum inferuit? ubi cidant. Strepitum alarum continua re- &
verb truculentam illam portione maxi^ & plicata concuflionc edere, credibile eft.
mam vocem , ingeneravit? qudjubtili- Chazrephon apud Ariftoplianem, an per
tate pennas adnexuit ? pralongavit pedum podicem ^ an per os canant, facete ex
crura? difpojuitjejunam caveam, utial- Socrate quaerit. Quiamorfuvalent, ideo
vum} avitamfanguinis potijfimumhu- & nonmirum, Myuntem urbem , epalude
mani fitim accendit ? Telum verb perfo- quadam, quam Mxander fluvius obftru-
diendo tergori , quo (piculavit ingenio ? At- £to limo oftio , effecerat , olim vaftaffe
que ut in capaci , cum ceminon fo/fitexi- Acarnenfium urbis qua^juxta AfiscPerga- Taufan. in
litas , ita reciprocd geminavit arte, ut mum frequens habitabatur, pulfos incolas, Achaicii.
fodiendo acuminatum pariter , fiorbendoque quod apnd Paufaniam habetur.

fiftulofum Corpus eis oblongum,
ejjet. Idem leonibus in Mefopotamia, &a-
probofcis quam omnes in ore gerunt,
, pud Rizophagos qui Aftaboran & Aftapan
quiaex bipennibus, mufcarum probofci- fluvios circa Meroe'11 incolunt, Oriente
de triplo longior. dua?, magnse, exAU Syrio olim accidere fuetum , Diodorus
gibbofis fcapulis oriuntur. Crura fex vac- Siculus Sc Strabo authores funt. Licet ex
cia, pradonga, valga, e pectore promi- iifdem & prafagium fumere. Divergente
nente & quadrato nafcuntur, cumut me- fole, fi in aprico colluferint, caloris. fi
lius ambulent > tum ut facilius fefe humo in umbra , tepidas & mites pluvias , U pra>
attollant. tereuntes pupugennt frigus &
, nimbos
Locus. Paludofls & aquofis locis plserumque prscfagiunt.Congrefli aliquando inter She-
gaudent, Mefopotamia infignes &leoni- nx & Sionis monafteria in Anglia, (pu-*
bus infcftos alit. In Êgypto magna eo- gna per quatuorhoras duravit ) Monacho-
Mion. ebf. rum copia. Bellonium cum comitibus ita rum exilium quibufdam innuiffe crede-
i.c.3j.
c j rca Cairum vexaverc , ut exanthema- bantur Bella in partcOccidentali nonnul-
:
tibus correpti viderentur. Eorundcm lis cum anno M. D. L X X X. per quatuor

cantu famofa Adpx littora facit Mar- continuos dies, ex Italia, in Occidentem e-
Mertia*
£j>ig. 3 P3.
. tiaHs. In India Occidentali invenias qui volarent. E pomo quercino , fi circaMi-
veftespertundant. Antiochiam Byzan- & chaelis feftum culex eruperit , bellum
kToc**- tmm n poênt ingredi 3 Apollonium Thy- hoftile Mizaldo praefagire videtur. A-
m 4. anasum fecifle , Tzetzes author eft. quam fubeffe Paxanus eo locopollicetur*
f"*i*'J* Acidisdeleaari Ariftoteles poft eum & quo fe fole exoriente , trabis inftar con-
d* 7 . Plinius, reliquit. Nec dulcia refpuere torquent.
Multa
Locujhc Jizwfchrzcltzrv
Tab. x
. *4£oufztL.
, ,
DE INSECTIS, LIB. I, 55,
Remcdia. Multa 'eorum exitio , vel ut fngarentur, que Jubito exercitum inlatera difperthmts
vel vitari poffent, humana induftria inve- qii£Jhe ?nufcariofivepulvere,Jive aqudaf
nit. Conopxo olim Alexandrini uteban- fusd , fivefpiritu violento fregerps , coeunt
tur hodie in fummis sedibus fub dio habi-
:
tamen confejlim, ante digiti creptum* &
tant. Indi arena obruti, faeiem frondi- in fyramidalem fefe Jormam omnes recolli-
bus inter ramos contegunt. Culices, eo- gunt. Ex uligme putrcfcente oriricredo,
rum qiiidam, ut (ibi pareant , adorant. vaporequeaqueoali. Inteftimim fiquidem
Septentrionales tentoriolo ex panno li- iistenuiffimum, album, fere invifibile,
neovelcortice focto fe includunc. Merula fpumeo albo tehuiffimo , & nuliius fere
, ,
cannabis humidae ramufculos in lefto ap- tenacitatis humore plenum. Lorgiusquan-
ponendos fuadet. AnîdmmFencanapy pa- doqua ab aqlie volitant : & locaa flatibus
luftre conopxum , feu ftercus bovinum , pa- libera amant. Pierius Valerianus, cujuf- ?i°.r. iii»~
l6
tulum , planum , femiaridum vel dun- , dam generis inter minimos mentionem l° 2 , '
g yp/j ' '
ufculum filo ad lmum ledrum fufpen- facit ^quod tam eft

, exiguum , ut viium in-
dunt. Huic odore ille&i, tocam nc&em tervolandum fallat, nifi intenderis fcd ;
infident. Âbigtmtur coniza, cuprefiT ,

tam actiti icl-us ut cutem pertefebret.
,
pillularum eum afboris coma, abfynthii, Amodo generandi&SeTcntvis apud Gra^-

melanthii, lupinorum, iuniperi, rutx,vicos habemus. "Efiftts, 4>*/V, btifys, pra^cipua:
trioli, &c.fumcu, de qirtbus apud Diofco- funt. E^Vquidfitfuperiusdidtum., Albo

U
Plinium, Galenum, &alios legi-
ridem >
cingulo a natura ornatur. Unde Arifto-
l "i*ii'-
<?£iil§ mus. Rhafes pilum. equijmmper mediam phanis fcholiaftes, Ml§M'&dw!ffl^^m^t$
6.m.z 1 .c^
dpmumextentum commendat.: Pedemon- tmôv^^vIôw^, dixit. Mulionesqui-
tanus , pulverem cumini fubtiliflime tri- dam vocavere fed perperam. Hi enim
:
ti, cum vinoque mifti , quo pampini vi- uno tantum die vivere dicuntur, tan- &
Cis, aut alicujus arboris frondes irrorari, quam Metiiones , quod folo melle vefcan-
cubiculorumque oftia, Sc feneftra* afper- tur vocan. Roftrum habent pici arboret
gi debent. Adhibetur aceti cum origa- & inftarj longum, acutum. Crapula dif- .
no deco&um. Ne jumentis noceant ; fer- riip ti ftatim exfpirant. Erupidas ex Afca-

pentarice "fumtum facere , Olaus M. au- ridibus ( male trpulas vertit Theodorus)
thor eft : ne hortis amurcam f ecentem &
, fieri icrrbit Ariftoteles. Afcarides aMtem
ff-*^
ex caminis fuliginem hortis infperfam, in limo puteorum , quo aqu£ , fubfidente sc a ii . e dit\
g
Palladius ;
fiimum
malicorii aut galbani concretione terrendconfiuunt. Trmapzo li-
VYiniu.s.EnecanturJi rutam decoclo cony- mus itie putrejcens i cohrem capit candi-
zse madidam , in aedium angulis depofuens. dum , demde nigrum poftrembfanguineum. :
Ufus. Vilis Ucet/.abje&a&molefta beftiola, Tum ex eaqu^dam perexigua rubra oriun-

ufum tamenaliisanimantibusprxftat. So- turs alga-pufitta Ipecie: Ea dliquandiuha-
lo quippe culiceThymaluspifcis, Ticini rentia moventur : fofteadbruftaferuntur ab
fluvii incola capitur. Crocodilus iifdem aqua , &

vocantur ajcarides. T)iebus haud
vicTiraC. Aves m^ho^s dici diximus, w- & multis foft, totiuntfije refykas ab aqua.j neque
fo<pctpis. PlurainDirferentiis dicemns.
moventury&junt durise tandem abruftopu- \
Diffcrenti?
Magnitudine inpnmis, generandi mo- & tamineculexfuperinfidet, donecfole velfla-
do prsEcipue differUnt. Sunt quidam magrn, tumoveatur, ut inde avolet. ^vis ficarii
quidam j^m, quidam minimi. Magni iXiiw funtculices. Generantur eX capriiicis eo-
dicuntur, quod paluftf ibus locis oriantur & rumque putrefcentibus granis. Ideo cum
vivant. Corpore fiint oblongo , duabus evolavere non inveniuntur intus grana
alis praidito, qiias elimataS & policas ,^
fu- quse in eos verfa apparent. Ufus in matu-
pra humeros extendunt. Ocreas fepe & randis ficubus. Nam
fraudati alimento m
triplices caligas perforant & morfu
ve- 3
matre iputri ejus tabe ad cognatamvolant,
nenato, modo diira & livida tuberculaj morfuque ficuum crebro , hoc eft, avidiore
modo punclula pruritu faftu , intus folemfeCum primb
inducunt
modo veficas , ,
plena inferunt. In Hifpaniola cali- & cerealefque aures immittunt Joribm aper-
tis. Mox lacleum humorem five infantiam
dioribus regionibus funt crudeliffimi. An
tbeophr.
svyn Theophrafti ? Strabo piyktes tttawms pomi abfumunt qnod fit §onte :.ideoque
: &
deC.P.z.
ficetis caprificm framittitur adrationem
vocat. Tarvi morfu mitiores. funt , xfta-
,
f.4.
Sal- venti ut flatus culkes evolantes in fic^s
te umbrofa, hy eme nivofa incolentes. ,
pnn. n.jr.
fum duntaxat fudoris pabulum morfu e- ferat; quiubiingrejfifuerinty turgent fici,
'& celerrime maturefcentes aitum tum^ 1
};^'^
liciunt. U nde tub erculum j ucundi pruri-
tus pleniim exoritur. Juxta fepes & arbufta fcunt. Ad hos pertinent qiios Mims z.c.$z.
mutuis quafi curfibus colludunc. Minimi xzvte/Ktls Grxci, Latini Cutices Herculeos
in Anglia aquilonari ,
pyramidali femper vocant. Inertes viviint, nonnifi "ex oc- &
figura provolanc : figurae fuae aciei fines cifis fuigenerisculicibiis cunifucco & fan-
nemo cranfic. Surfum deorfum ( verba func guine plenos confpexere , viclitant. Kvlms ,
kmftt. i. c. Moufeti ) feruntur , niBu oculi , ditto ci- & vel tnmms-) WfKwfifln , quod- mordendo .
tius i in latera aciem deducunt> totumque vellicent 6c pruricum excicenc dicun-

H i ^
tfo HISTORIi: NATURALIS
tur Tehophraftus vocavit etiam tyfa,
:
ibcophr.
H.P.z.cap, Videntur, fecundumPlinium, ex humo-
re dulci lubdito corticibus in quercubus
v.lt.
TheopJn.
nafci, quodex Theophrafto fumptum eft.
T I T U L U S II.
M.P.4.C.17.
Velarandus Infulanus Pharmacopceus , ex
quercus pillula, gallae foraminulentoe & TnfeElu Coleopteris feu V&-
rneditlillio frequentes prorumpere obfer- ginipennibm.
vavit. Provemunt & in ulmoj, napo ra~ ,
pis, polio, leiitifco, terebmtho*, & aliis, C A P. I.

cum velfmeputrefactione. Humoremul-
mi veficis prima germinatione inclufum fi
aruerit;, in xv<W? mutari, Symphorianus
De Locufiis.
author eft. Hortos prxcipite riguos infe-
ftant &
incolunt. Pyramidis inftarin aere Articulus I.
fublimes videntur , vefperi praecipue , %:

juxta fcpes. Obliti fere eramus Vinaceo- *De LocuBis in erenert^.
h. a.
Arijt. rum quos forte Arift. kuvutius vocat. Tra-
,
o
^cap.19.
^ nnt cx V ermiGulis , qui in fasce aceti gi-
gnuntur, originem, 6k jxo^kcov , 'ciyivonuf
TAntum deAnelytris tam quadripeft-
nibus quam
bipennibus fufficiat fe- :
6k 7ijs vz&i w c"!©- iAJ@o. Generantur ter fe- qtiuntur Gleoptera feu Vdgmifennia , Lo-
jA h a P tem diebus. Wottonus in igne quoque cufttfnempt , Gryllus, Scarabteus \ adquem
j*2 zo. '
'
nafci fcribit : quod difficulter credetur. 'Profcarabteus fpe£tat Canthari*
, ,• Jps,
In Americacirca metamincognitam H I
Bupreftis, Coccojus, Cicmdela , & Bkvtn.

ad Nicolaiportummirat funt magnitudi- Nullo aculeo infeftare, difficulter volare^
nis. Incol#7^/>2vocant. Lerius inter pu-
pennas fragiles & cortici inclufas habere,
lices numerat apudNieremberg nifi fphalma
iedentia potius quam alata videri,commu-
Mang. h. non eft. In Brafilia eft genus quoddam pau~ ne omrtibus. De Locuftis tanquam maxime
y<?r*fl .7. jQ m
j nlls vulgaribus tmnulis , elegantiffi-
notis primd ageriuis.
mi coloris. Crura habet exiliafex brunni Videntur apud Latirios fortidxnomtn 3
coloris , raris pilis hirfuta : Caputrotundum Vel quod fmt longis pedibus inftar.haftaTi
induaspartes velutifiifum fuperiufque ex
viridi elegantiffimtts color refplertdet ad
vel quafi loca ufta, qitod mefles alia &
quod attingunt urant. Graeci in genere
latera purpurafcens. Pofterius corptis de-
a,K£/§}ls > <wtyi£ to ctKîS t i&%vm Hffi T <^J-
ftnit in aculeum fatis longum, fuperius ex •vm ve^s^,quod fummitates fegetum &
viridi elegantis aurci coloris & pilis raris plantarum depafcantur, vocant^. m«-
hirfutum habetquequinqtic juncturas fub-
:
jyaô^, p.oka^/s
?«ai| , .migvoty }
1
y dTJe&dG®*
nigricantes alas duas tenues fatis longas
:
@p8z®>} dhetfv©*, fJUUfHs, X9pva>\$>i v$cl>jr<sL\is , .
iridis colores repradentarttes , imo fupe-

?ig*xpaxii , qtiod apiid Diofcoridem legitur, tmft#& i,
rantes in capite cornicula duo , &c. Sed fpecierum
:
quarundam nomina efle vidert- c v- -
Nieremb.H. hrec per fmicrofcopium exploranda^ In tur. Cretenfes \xnO v vocant quibuf- :
c. 10.
£. i 3 .
Hifyaniola invifibiles quidam funt , fed dam forte îjjetm, 8c (poQa^,
quasiiidem
adurentis i£his. Littoraamant , riec in inte- «x£# dicitur.
De nominibtis Ebrxis con-
rionbus inveniuntur.In ramis arborum circa fule Aldrovandum.
DiofcoridijtcÂiW
eos prafidium. His domos cingunt. Huo A(^ vocatur
, quod pofteriora duo crura
forte Mujca Culiciformis Moufeti fpecta- longiora habeat.
re , niii coire fcriberet , quod Culicibus Egregie & breviterClaudiartusdepinxit. Defcrip%,
negavimns. Horret apex capitis, madoferalumma
Aldrovandus , ne & circa iftos nobis
furgunt ,
deeflet, duasicontim variorum tabulas pro- Vertice cognatus dorfo durefcit ami-
ponit, iifdemduas aliasfpeciesadjicit. Qui ffus$
exa&e cum mufcis JVIoufeti comparave- Kjirmavit natura cutim , dumiqueru-
Aldrd.l.ife rit , haud paucas inter eas inveniri fate- bentes
Infctt.c.l.
bitur. Prima tabtila enim 1. Culex Ctijpidihus parvis, mu/tis acuereru-
communis dicitur. Vide bores.
, p. 386'. Bonon. edi^ Albertus, caput haberc figura equifcrip-
tionis. fit:&ante os duo additamentadura,qu^
#T# labiorum& dentium vicem fuppleant. A-
culeus eft pro cauda , pedes fex , po-
fteriorum crura longiora & ad feif»fa
reflexa, (Plinius fons curvari dixit) ut
melius de terraattolli poffent, inteftinufn n,n H -^- -
IIti9
iinicum fanie &
fordibus ( fuccusis plan-
*
tarum eft) plenum. Nigidius oculos iis

negat : fed Plinius concedere videtur,
quod
,
D E lNSECTiS t I B. I tfi
Ariftotei. dequod & Claudianus facit. Infe£borum> initia carebant j mox binas, tandem quatuor uouftt. <te
m inquic, omnium, flc quibus teftacea Lucano agro Inf®'lf

p a rt.™j
4. cap- 6. U
*
-
.
1 ope-
r afllimebant. Anno 154,2. in
l.i.4.c.<5.rimcnta , oculi moventur, iicut quadru- tam rrequentes convenerant, ut glomerata? u9.
pnn. h.n. pedumaures. De alis perpetuum non eft. cubitialtitudinemexcederent. Sub exor-
r.c.37.
îj^, fimplicibus, pluribus alia? volantj tum Tartaricorum &
Cofacicorum apud
qu.Tdamial.iuim Neccolor, quodauthori nos ante bienniummotuum, vifx quoque
de rerum natura vifum. Sunt virides, ni- iisdem qttibus tumultuatum eft locis. Tan-
gra:, lividaV vanegatae. Exuvium fer- tum eorum agmen utpoftquam confedif-
,
pentum mftar deponere > quo tempore fent, equorum in viis ungulas obtegerent,
^rift n. ôpercuhim circumrumpitiir , Ariftoteles Mirum,nonulterius rabiem eam rufticam

8 -<- *7- progreffam , qttam iftse pervenerant.. Nurt-
teftis eft.
Locus. N ulla eas non fere terra alit ; in qiiibuf- dum Lublinum attigerant , cura verfis vehs,
dam tamen freqiientius graflatur hoc ma- Onentema quo ferebantur, repetiere.
lurri. Vife nuper inRuffia, cumiervi& Generantur ex putn Sc per coititm. Ex Gencratk».
mancipia ad iigria convolarent , & legiones phalangiis procreari, apud Ariftotelem , ni
faccrent. ln S/ria militari impeno olim
{
fallor, habetur. Ex putridorttm corporum >
necabantur. Italiam ex Africa-> inqmt, ficciore inprimis temporis conftitutione
pm.n. n. Plin. maxime cobrta infeftant , flcpe poptdo apud alios. Sub bello civili in Sicilia j in fe-
ix ' Ct z ?- pultis mortuorum cadaveribus ingens At-
ad Sibyllina coaBo remedia comfugere^ ino-
pi£ metu. In Cyrenaica regione lex etiam telaborum prodiit copia,fiPlutarchocredi- ^fef^
eft, teranno dcbeUandi eas-> primo ovaob- musi Veris autem tempore a Zephyro &
terendo , deindefoetum,poftremb aduitas de- : Lybicoventis,iiDiodoriSiculo,exdeferto Diodor.x- '
fertoris poena ineumquiceffaverit. Et in ad Jithiopas Acridophagos deferuntur. cul ^ c -$'

Lemno infula certa menfura prafiniia eft\ Auftro & urente vento deferri Sacra Scri-
ipiam finguli enecatarum ad magiftratm re- ptura fjabet. I bidem ut & in Ly bia, Strabo- snaU 6e~
Jferanti Civitatem in Africa ab eis o\i\~ neprodente, quod raro aut nunquam pluat, «*"• l 7-
fam M. Varro author eft. Apud Nigri- &: lacus ccenofi flarit, magna copia oritut.
tas fmgulis trienniis ad duodecerri millia- Fceminasexfeconcipere, Vincentiusinea nncent.in
rium fpacium terram inumbrant , il Cada- quamnutrivit, &pragnaiitem invenit do- $ecuh '
mufto fides. Circa Brundufium quotan- cuit.

nis agros abfumunt. Apud Cailinimon- Coitus idemqrii&irifeciorumomnium, ^rifl. m. a.
s'
tis incolas tot , xit Seleucidas aves a Jove qua? coeunt , marem qui minor, portan-
fibi precentur. Planis vero rimofifque lo- te fcemina. Mas in congreftit duos illos a-
cis maxime gaudent quaiiquam 8c -, nion- m culeosdorfoult. eminenteSi percaudaun- &*»• P-ih
ll -'c Z9 '
tanis , ubiCotinusprovenit , mvenias. flexionem in fcemellae Uterum immittit: -
Vkiu*. Herbis& fegetibus victitant. Ideo pd- fcemina fubagitata intente alvum movet,
tutca Nicander Qiru^d^v voczt. Amygda- & fe itria parte mari applicans , illum diu-
lorum floribusimpinguantur, fiauthorem tius contmeti modovulvse hiatu, modo
de natura rerum fequimur: folia quoque ejus contraclrione, vene^rem fibijucundio-
lauri depafbuntur & vites. Ided haudiine rem reddens. Vtfunttir enim meatm duo
piin.n.N. caiifa Pliriius Tabuia peterefciunt. 'Deo-
: in foemina pudendo , interftitio quodamdis-
1 1. e. 13. rum ira peftis ea mteUigitur. Namque & juncJij (VerbafuntMoufeti) &craffiuf
grandiores cermmtur , & tanto volantpen- cidb openmento tonteBi : quod externafui
narum ftridore, ut ali<s aiites credantur: parte nigHcat j durumque eft& cartilagi-
foiemqiie obiimbrant , JoUicite fufpeffanti- neum , intus autem leviter hirfutum , ru-
bm populis , ne fuas operiantierras. Suffi- gifque quibufdam quafi fcabrum videtttr.
-ciunt quippe vires : & tanquam parumfit Adhujus operimenti fundumuterus albi-
maria tranfiiffeftmmenfos traffm permeant, cans, inftar muliebris pudendi cernitur.
diraque meffes contegunt nube multa conta- , Quia ita ha^rent j ut nec faltu, nec motu^
Buadurentes 5 omnia verb morfu erodentes^ vix manibus avulfa^ difcludantur, tardo
&fores quoque teBorum. digrefllt coire Plinius fcripfit. Parere in
sigefortt+s. Plena de iis Hiftoriarurn monumenta $ terra fixocauliculoillo (>^7râkf r<zsz$$ry
iriter qu:? & memorabilia quazdam occur- k^kmcwAov) quicaudseadnafcitur: acuni-
rtmt. Anno ChriftiffH. tantam Italia* in- verfim, &
loco eodeiri, fsetum fimulnori
tulerepeftem, mortuseadlittora ab Africa fparfim deponerej ita ut quafi favus efle
delatse , ut D C C C M. hominum peniile* videatur,apud Ariftotelem habemus. Hinc *vpik c
J^°¥?»-JuliusObfequensfcribat. Qua; anno 874; vermiculos fpecie ovi oriri addit , qui ter- ,
10 &*.
Q
a ]jj am vaftabant , feriis pedibus, ac duo- rena quadam prsetenui tanqttam membra-
bus dentibus duriffimis inftruclrse erant. Du- nula ambiuntur.-.difleclra emergunt locu-
ces prxmiffi pridie caftra metabantur. Vo- ftse& evolant. At verd ova ineunte Au-
litabant diurno itinere, qiiatuor aitt quin- tumno condenfu parere , experientia ha-
que millia paiTuum. Britannico abforpta; betur : tanquam mollis fa^tttra hoec eft, ut
mari,moxadlittorarejete, ingentem pe- ad tactum leviflimum conteratur» Ea du-
itilentiam excitavere. Anno 1 54 2 . alis per rant hyeme fub terra, cujus vifceribus
H z com-
<?2 H I S tOR I JE INT A T U RALIS
committunfuf. Subfequenti anno exitu xit. Idem
tumultuantibus Cofaccis fe
Veris , ( coiicoctione quafi peraclra) emit- nuperin Polonia fadum & quod
rufticis :
tuntparvasnigrantes, &
finecraribus pen- mirens , eo ufque lymphaticam iliam nebu-
nifcjue reptantes. Mori matres cum pepe- lonum colluviem pervemfle , obfervatum
u. r.49.
rennt certum eft, vermiculo ftatim circa quousque locuftar, qure pra:cerl~erunt , de-
fauces enafcente, quieas ftrangulat. Eo- htx.
dem tempore &mares , 'diflipato per vali- Variis tantse r>efti remediis , conata eft f^Tjfl
&
dam Venerem calido, obeunt. Alii dupii- occurrere humana induftria. NonnulJi/^*
cem earum fcetum, geminumque exitum cucumeribus fylveftnbus & lupinis ama-
tradunt. Vergiliarum exortu parere :dein- ris in 'rmiria fervefa£tis eas confper-
Plin.l.c. dead canis ortunvobire, & alias rcnafci. Eft gunt. Quidam vefpertiliones ex.fublimi-
Tbeophr.de vero & aliiis eorirm obitus. G regatim fub -
bus arboribiis fiifpendunt. Nonnulli cap-
animalib. vento in niareaut ftagna decidunt.For-
^ latae
e ''
%
tasexurunt. Odore illius fumi vertigi-
'mmant. te hoc cafu evcnit non ( ut prifci exiftima-
, necorripiuntur. In Chucrch Scytharum
vere) madefa£ris noclurno humoreairs. Catamorum civitate , lacus cujusdam pra:-
Animales
Vifu funt hebetiores, quod duriilimis fentia eas arcet. Mecliolanenfis prasfe-
a&iones.
fint,propterpalpebrarum carentiam oxu- ftus Anno 1542. conftituto in collecfets
lis. Vox earum ab occipitiiproftcifci vide- prsemio , brevi tempore duodecem mille
tur eoloco, ubi commiilura fcapularum faccos implevit.
J F" A UtDalechampiuslegit: utin textueft. Eo
/f'
'
Manecoiligidebent, dum torpidx funt:
loco ffl commifjiira jeapularum quafi dentes colleclrê tsrraobrui, neexoccifarumovis
habereextftimaninrs eosque interje terendo novx prodeant. Vites non attingent,
ftridor.em edere } circa diio tequinoclia maxi- fi prope radicem tria finapeos grana con-
me ,ftcM cicad<e circafolftma» Ariftoteles feveris , Geoponicorum authori creden-
fi
v^Âtoif r^côy£icerefcnbit, per qux alas dum. Ariftoteles odprem cornu cervi, Anft.it. a.
& fcemina innuere videtur. Alis edit obfer- fulfuris , aut ftyracis fuffitum commen- ^ c,s -
vavit CaiTerius. Immpofitx fibi invicem dat. Arnoldus bovmi aut vaccini fterco-
alasmoventun quarum fuperior parte inti- ris aut cornu fihiftri fumum.
, Palladius TaiM. R.
ma corpus habet fubnigrum, durum , pcr x- hTtt 'M'
fluviatiles vel marinos cancros ficlrili vail
transverfum locatum inferior ejusdem
: cum aqua immiflbs , fi tecti fub dio fta-
fubftantias corpufculum in extremitate otx tuantur , ut decem diebus in Sole vaporen-
fuperioris parte externa , cui perbellum tur. Quicquideaaquaperfundetur, illse-
glin.l.c.
tympanum adj acet. Veteres nec volare eas fummanebit. Magorum remedia apud Pli- Tim.n.N.
nottibus propterfrigora tradiderunt^ ignari, nium vide jpluraapud Moufetum inThea- 3 7- <• ?•
etiam longinqua maria ab ipfis tranftri , con- trolnfedor.p. 125-, ,
tinuataplurium dierum^ (quodmaxime mi- In Cibis olim Êthiopibus Sillis , falfu- v fus -
XT
remurfjfame. Sed hic volatus divinse pra> gine durat^ erant. Nec non Arncanis, 6.c. i$.
ceptionisfignumpotiuseft, Alias non tam Syris, Perfis, Arabibus, Mandis,&qui

voSant quam faliunt , iterumque pennis Lybice loca incolunt. Hodie in Orientali
deficientibus cadunt interram. Dum fe in & Occidentali India comeduntur. Sed
aerem attollere conantur , cruribusprimum brevis eoriim qui vefcuntur vita. Qua-
fe impellentes fubvolant , poftmodum a- dragefimum xvi annum nullus fupergredi-
lis evaginatis evolant. Altius fefe efferunt, tur. Quin fuccefru temporisdracunculi in uercur.
a^ftu urente. Miiitari ordine uti quibuf- pedibus exoriuntur quos huic vicrui Mer-
:
Var -
m - z-
tlin.l.i dam
exemplis fjrmatum eft. Tamfrivola curialis adfcribit. Cibus & Johamri Bapti-
ratione morientes, ferpentem cum libuit , ftx fuere. In Medicina quoque adhiben- ?/,„. M . ^.
necant finguU , faucibus ejus apprehenfis tur; Suffitu ftrangurise maxime mulierUm l°- c -
x 4-
tittjol Col-
mordicus. Vidit id & Majoli olitor. Gra- juvantur. Stcrcuspanoconfert, &mor-
loq. 10.
Fhn.l.c. culiadverfu volatu earum exitio oecurrunt. phsea:: pedefque earum verrucas eradi-
Ideo a Lemni ihcolis colebantur. Idem canO.
Jriftot. in
auj'at!t.
Galeritse & Ibides faciunt.
In Argo cum
imrabihb. fcorpione congrediuntUr, inde Scorpio- Arti culus II.
machi dicti & aculeo exarmatum , interfL
,
ciunt, &devorant. T)e Dijferentiis LocPiflarum

Peftem famem & bella portendunt. II-
mortuis &putrefcentibus ae-
lani infecto a oJMoufeii.
re. Hanc, abfumptis fatis , &
quicquid fru-
cfuum arbor ferre potuit. Ifta , cum mi- TAntum de Locuftis iri genere Dif- .
litari quafi ordine procedunt. Cum Anno ferentias ex Aldrovando& Moufeto w«J*. ^
.
1 743 ftupendis
. agminibus per Illyricum in clare vifum eft. Hic in nonalatas &calatas:f/a.i. I. il
Italiam convolarent , Turca Rhegium oc- ille in vulgares &
rariores diftingunt:
cupavit , O
ftix fubfedit , N
icoeam cepit Alatarum vulgarium locuftarum fex funt
& multa Chnftanorum millia, cum fex Majores omnes virides , tam fceminx
centorum millium ducatorum prasda abdu- quam mares, quinque Minores multico-
lores.
.
Juocufht . j£cw/chrzckc7t AUr Tab.xr

5 ^^m^ ^tah. 3.
, :
DE INSEGTIS, LIB. I
lorcs. PnW Majorumcucullo veluti her- Preque Dieu dici fo-
ritu ) a noftratibus
baceo, caput collum , mediumque fere
, let:totumcorpUsmacilentumeft. Tam
corpus contegit:alx a collo fubtus oriuntur, divina cenfetur Beftiola, utpuero inter-
virentes , parvis paucifque nigris maculis roganti de via altero pede extento re£tam
infignitje, dorfo item virenti , ventcr fufcus monftret, atque raro velnunquam fallat,
fubjicitur , caulis extremo nigricaritc ; ma- Cauda 1II1 bifurca, fetaceis duobus acu-
gnum illi os , &
dentes validi latique , ad leis pra^dita : atque ut manuum elevatio-
frugcs abfumendas egregie nati. Secitnda ne vates refert , lta etiam &
motus finiili-
huic fimilis videtur , fed epomis collo anne- tudine, neque enim ludit ut alii , neque
ctitur ; nafus item &
os ipfum magis rube- faltat, neque geftit; fed lente obambu-
fcunt , pundtaque in alis habet majora Ter- lans modeftiam retinet , & maturam quan-
ti<e viridis omnino crura albicantj
villtus ; dam oftendit gravitatem. Hanc quam-
cauda nigricat, alas maculofiores obtinet y vis in agro MonfpefTulano fxpe fe vidifle
Sccirca extremitates ex albo rubefcentes. Pennius affirmet; tamen Iconem ejus ab
Hsc a.uttm f<emin£ funt a quibus tres , ornatiflimo Antonio Saraceno Genevenfi
itidemmareshocdifcrepant,quod vel ex- Medico miflam fuiffe > in fchedis memo-
trcma caudat vel fupra caudam, duos tresve rat. Alteram Mantis fpeciem dv%^y^t(p-
geftant aculeas, medioque item caputio B-eiarcw Vienna niifit Carolus Clufius e Grx-
magis rubent. Trima minorum fpeeies cia allatam,qu£ magriitudine & forma priori
S)oi$yti\}t Tigurinis di£ta, corporenigro fimilis , alium tamen colorem ex naturx
externis alis maculofis , internis minio illi- locive dono accepit , habet enim cornicu-
tis confpicitur ; crura abfoletius fufca, lila faturate lutea, hiacinthinum ocelium;
neifque nigerrimis ftisque deque produ- alas ex luteo fatifcentes ; corpus reliquum
c"tisaccuratepicl:a. Se c unda antenna? ocu- amethyftinum, nifi quodtibise priorespi-
li tibixque fuave rubent ; crura lirteis item lofiorefque fuffragiiles albefcerent, & rc-
nigris variegata* abe lentiginofie ; venter curvx digitorum chelsenigrefcercnt. Afri-
furde rubens exflavo , fcitam nobis beftio- canam e Barbaria noftris aliquot fumpti-
lam &
pulchram cxhibent. Tertia ex nibus accerfivimus, gracilem, quinqueun-
grocinerea videtur, antennas habens brc- cias longam j cucullatam , capite pyrami*
viffimas , atque alasprxtermorem corpore dali, (ut Macrocephalum putaresj ecu*
longiores. Quarta undique abfolute vi- jus pene vertice duo cormcula latiufcula,
ret , nifi quod caputium nigris duabus lincis unciam ferelongafeerigunt, galerumque
ornatur , tibixque poftrema* vivida qua- illumTurcicitmv biplumCm (qualifaniza^
damrubedine refplendent. Qmnta non- rij ntuntur) fuperbientem repra^fentant
.nihil minor ca?teris, fed colorum fitti , Sc Patilo infra fummitatem ejusoculus utrin-
varietate gratior. Corpus llli ncc non fa^ queemergitis proniinens 3 grandis, ob-
cies & pedes Xeraftipelini ; alis virentibtls fcure rttbens. Corptis illi oblongum , pttr-
geftit , caputioque aurea qUadam inftita pureo cruentum ; cauda hirUndinia, bifur-
per medium dttctafplendente* Omnibus ca ; alse quatuor fubcinCrese mactilis qui-
iftis minoribus alse longitudine corpori x- bufdam fufcis ornata^. Priores quatuor
quales, vel longiores ; nullum item caulem; pedes tibixquepergraciles ; pofteriores ro-
nullum in cauda fpiculum geftant* pratif- buftxlacertofa^, longa; , &ex maculistrans-
quc & in pafcuis ( raro inter fegetes ) luxu- verfim per femora du£tis fubnigra?.
riant ; utin Galliis noftraque patria Brittan- Atque haclrenus de vulgaribus locuftis
nia fiepe vidimus ,; aligeris, atque etiam rarioribus fatis di£tum
Rariores tres tantummodo fpeciCs vi- fit nifi fofte alias difFetentias adjiccre
:
dimus^ Ita/icam, Gr<ecam, & Africa- neceflarium mecuni Una exiftimaveritisj

nam. Ill£ mantes dicuntur , vel quia fuo Nam vulgarium facies torva, oblonga, ru-*
adventu , ( primse enim omnium apparent) gofa, velut fquamis murtita, qux os fere
ver prxfagiunt, ut Anacreon cecinit;vel contegtint dentes illis fuperna parte af-
:
famem praedicunt ("ut Cxlius&SchoIia- fixi, latinigricantes, duriffimi,quibusari-

ftes Theoc. annotarunt) Vel quia ante- ftas facile mandunt maximoque cum ftri-
,
riores pedes veluti manus fupplices fem- dore Gneca Vero Sc tÂ-
fortitCr conterttrit.
per tenent atque elatas , vatum more ^ qui fricana loculta breviori apparet vttltu,
co geftu orationes ad Dcos fundere fole- dentibufque adeo eft languidis, ut mol-
bant. Mantis Italicx ( cujus hic Icortem liflimi tantum gramina&fummitatesher-
reprefento) mentionem facitRondeletius bê depafcat. Vulgaribus antennse lon*
libro de Pifcibus fere in hasc verba Pe^ : gae admodum ; Manti Vero perbreves
£tus li2bct longum tenue , cucitllo te£tum, thorax illis durus , cartilaginofus , validus>
ca£>ut fimplex oculos fanguincos , fatis
: huic fere nullus , inanis, languidus. Illis
magnos, antennas breves, pedesfex,lo- item alvus mollis , longa acuminata: his
cuftarum more , fed anteriores multo craf- contra , durior , plena &: torofa. Utrifque
iiores longiorefque cseteris , quos quia quatuor alx membraneas quafi ex nervo-
jun£tos plerumque elevat, (precantium rum filis contextae ^ nam Hcet interna eom-
<?4 niSTORU NATURALIS
plicata duplexvidetur, ubitanien extenta eft. Salaam , Chaldaris eft Chargola.
ditur fimplex apparet. Id quod Jodoco LXX. Hieronymo Scarabeus
aflctK&i
Willichiofraudifuit , dum oculorum erro- Kimchi fpecies locuftse Rafchon di&a A- ,
re lapfus, fex locuftis alas lmprudentius benezrx Saiaam , qnod inftdeat faxis Qtia-
adfcriberet. Jucundum fane fuerit in non- tuorprioribus "pedibus "graditirrj duobus
nullis utriufque generis locuftis animad-
pofterioribus qui longiores lalit, Chargoi
vertere quorundam femora fcxangularia, LXX. o<pio'pctxov dixere. Pugnatenimcum
affabre in fuis areis levigata,
plexuque re- ferpente, quodNiphoincredrbile. Hagab
tiformi artificiofe picfoa. Vulgareslocu- velChagab, Hieronymus d$d)ujv vocat. Na-
ifoe oculos habent magnas & prominen-
frugum fcecunda ex ovis qux
icitur in terra
tes : unde ^gAa&cpÂ//* nomen Ebu.- parensdepofuit.Caulemetiam ipfum con-
y6eL u
lo cuidam inditum ab Athentso libro. 10. fringit. Habentur in fcripturis & alix 3 ^w 4 .
cap.ult. nempe Gazam a tondendo , Jeiak a lam-

Non dattslocuffoe funt Bruchus Atte- bendo , Chafila. perdcndo Teiatfai^. rtibi-
labiis atque Afellus. Brucho f fyvKuv,
rnordendo feu vorando nomen inditum.
W gine, fkChenamal, amanendo, quod fta-
,
tionemnon deferat, dic~foe. Qiia vero for-

Quatuor eorum fpecies: Maris prima, ma fueru>EA*gj? Suidx^vKcac^g Cxliu fxa-
tres reliquas foeminarum. Mas collare ge- \ctxg)$ Nicandri Qpi^ctva
, , d'xy?®* 5 tkI&Pus ,
ftat fubcruentnm , fub quo duplex pen- ^W^Â^^lHefychii^WôiÂriftopha-
det cucullus leviter ex flavovirens, dor- nis , fid&tg EuftathiiÂiy^ &: twclXu Pha-
,
fiim ad caudam ufque iex porraceae lami- vorini, Ludolochralh&on, ignoratur.

nx transverfim ad latera du&x adornarit.
Ventris (qui fatis magnus_) caudasque tres
illi parvi aculei ad reccns mtx
herbse co-
Ar TICULUS III.
lorem accedunt flavo vifidem, veluti e-

tiam &
femora, facies atque antennae; T>e Locuftis Aldrovandinis.
fed tibix rubidse videntur. Prima fcemi*
narum serugmofa eft > abfque linea eflet Ldrovandus quatuor diverfis tabulis 3 Mrov. &
Xerampelina a caputio ad Caulem per _^diverfas Locuftarum exhibuit ipe^ HÂ-f-^
dorfum ducia: caretitem aculeo in caule cies, inter quas Papiliones quofdam fupe-
nafcente > videtur etiam plicis vel po- rius exhibitos invenies. In prima tabula,
tius quaii orbibus 10. viridibus circtimcin- omnium maxima eft qiise prima depingitur
cta. Secunda fere omnino fpadicea at- &ci ufque latitudinem diftenfas eft m-
que fufcaj ventre tamen parum flavefcit, tueri.
aculeumque geminum geritprincipiocau- Secunda tabula duodecim habet locu-
lis infixum. caput por-
Tertiae vultus , ftarum diverfas fpecies &e. ufque popli- &
cinum vel vitulum marinum refert anten- : tibusdiftindis.
narum lbco barbellam quafi juxta nafum Tertia tabuia tredecem habet locuftas,
utrinque fitam obtinet ; duo in fiiprema Tîma &c< ufque nigro diftm.
fronte tubercula, urfi veluti aures repra?» In quafta tabula, primus eft brtichus &e,
fentant, duofque in caule habet aculeos, ufque Poftrema tota purpurea.
fufci, (ut totum corpus} coloris neque Eft & Locuffoe genusapud Indos quod M«r«*
1 " "
3
parum acutos. Tenamaznanapaloa nomen mertiit a lapillis c j 3< ,
r
Atteiabus toP^ (gd%ttv, quod tam mi- pedibus.appredendendis, quse eft ejus na-
nutis pennis confpiciantur , ut carere aiis tura. Corniia fert tenuialonga, a feipfo
credantur , dicitur. Hefychius parvam triplo prohxiora. Cruftatum animal , ternis
locuftam , Plinius e minimarum genere vo- utrinque pedibus, longifque, fedquifen-
cavit. Omnia quafi in pollinem atterit^». fim procedentes verfus caudam fiant bre-'
In arvis ceffantibus parit, &: poftquampe- viores. Innoxiumeft.
perit, moritur. Ova autumnalibus aquis
intereunt, cum nimisîncreverej ac ficco
autumno largior proventus.
-4/^//<7,quioi/(^Diofcoridi, tarditas no- C a p u t. II.
men impofuit. Sine alis eft , craffioribus,
fed praeter aliarum morenl brevibus cruri- t>e Grjllo 3
©" Gryllo tatya
bus ventre propendulo. 'a$#W forte Scri-
Moufeti,
ptura?^ {tdsu£& n'&Gop& Nicandro quam- :
vis AmbraciatarumdialecTro omnespdsuKis

dicantur, quod frumentum cum ftridore LOcufta^ Gryllurri , quod cum ea in NomeiT
mandant. multisconveniat, fubjungimus. Qlii-
Quas Judseis licitum comedere quadam a clamore arguto nomen accepifle
tuor erant , Arbeth , Salaam , Chargoi, & putant,quigryllifmus vocatur: alii^Jôy
Chogab. Arbeth Chaldsei Gebah , Graeci d- Grêcis vocari , feu nullo authore. Junio
%%$® vocant. Afcecunditate nomen forti- eft dxirq , fed perperam. FreigiOffyÂi^
ani-
D E I N S E C TIS, LIB. L 6f .
animalculiim impenne, quod Gryllus non incedere_5. attritu fbnum edere^

Alarum
eft. credidit Plinius perduoobftrepentia-cor-
:
Cifferentix. Sunt Campeflres &

^Domeflici. Hino- pora* quaz motu& agitationcalarumper-
fturno ftridore vocales aridam terramin- cuterentur , Caflbrius al vi parte cava* Sca- :
Scalj
ter focos &
furnos excavant. Sunt partim liger: dentium collifione Sabinus Garre- m. i 7\.
mares, partim jcemina. Fufcumillitotum tusPharmacopaeusalis avulfis, eundemfo-
ferecorpus, &oblongumj dorfumexfu- num imitando aflecutus eft. Albertus, fi ^«*-4-
fco varium magis nigricat : quod juxta me- medius dividatur , diu adhuc vivere fcri- umfltt
diorum pedum exortum, duae lineaetranf- pfir__7. Vefcuntur panico , mattiro fru-
verfa* , nivis inftar albicantes adornant. Ca- mento & pomis. Loca umbrofa negli-
put orbiculare. Oculi nigri, antennse in guntj prata fequuntur. Avidius ftrident
mae;is a nobis diiliti proximi filent. For- v in H; K
'
omnes partes mobiles. Cauda bifurcata. :

- -
Non videntur os habere, Alberto credi-

fi mica capulo circumligata & m antrum con-
mus: fed invenitur in capite ejtis, (verba je£ta, efflato primo ne fe recondat pul-
Aihm- 4- funt Alberti) longummembrumlingiKcfi- vere , capiuntur. Ramulo cavernse ali-
C
$oujetum. mile , &
nafcitur fuper exteriorem capi- quoties inferto & extra&o erumpunt_^,
tis ipfius & pars illa non eft fif-
partem , quafi quarfituri, quis foribus injuriam fa-
fa, iicut finduntur ova animalium. Jtilio ciatL->.
&Augtifto, undose volant, nuncalisex- Ad Gryllos Moufctus beftiolam quan-

panfis afcendendo , nunc defeendeildo con- dam alatam , Tryxalida & cicadam Ronde-
ftndis. /etiiaquatkami refert. De illa itafcribit.
Foemina major eft, alvo longiore, alis Reftat adhuc una beftiola alata , quam an
quatuorj quarum externse breviores, in- ad cicadas an ad loctiftarum claflem refe-
ternse ar&iores fimul SclcJngiores. Saltant ram plane ignoro. Qua enim catervatim
celeriter. Liquore & faniecarnium vefcun- volat ac fegetes erodit, locufta videtur;
tur, &.fpumam juris zythique avide ligu- forma tamen ad cicadam proxime acce-
riunt. Nulla tamen in ventribus eorum fu- dit. Mira fane hujus beftiolae, &quafi
perfluitas. Dele£tantur cantu hominesiideo infantis facies. Captit galero triaiigulari
Feflae in Africa caveis ferreis habentur & tegitur ; in cujus fuperiore parte , quatuor
magno venduntur. Ad fomnuminducen- funt maculsenigrae, duse oblongae, &c a-
scahg. in dum & Scaliger in py xide fervabat: quam fi lise duae fere orbiculatae , inter quas , duo
'Mifiot de
^j.^j.q cre brius pertufam reddidiffet, teitio etiam minutiflima pundta nigra obfervsi-
poft dienon mortuos,led diu fuperltites m- bis. Alas habet quatuor, quaruminter-
veniflet^. Moufetus, fubdito pabulo ma- nx duplicantur, quiefcit, itaut \yîî
rem & fceminam fervabat o£tavo poft die : videatur. Atque hi forte erant illae locu-
marem fceminaelatus erofifle comperit, qui ftse de quibus Cufpinianus e Sigeberto
,
etiambiduo poft exfpiravit. Vixfeclufiab fic fcripfit: Menfe Augufto, Anno8^4.
aere vivere poflunt , quia prseter vocem & immenfa locuftarum vis fenis alarum re-
aerem nihil continent. Aquam vitriolo migiis volitabat ab oriente, & cumfenis
tin&am fi in vitrum immiferis, fugabis. Dif- pedibus & caeteris a quibus tota fere Gal-
cum aqua plenum , cum farina avenacea liadevaftata eft. Dixeris primd afpeclru
cin&um, fiappofueris , infilient. Adau- caputium fcapulas ornare, fed prdpiusin-
xere&fylvam medicam. Purulentis auri- tuenti, partes funt fuperiordm alarum
bus cum terra fua eftoflus prodeft. Mani-
, veluti femicirculo inclufae. i
Totum cor-
bus contritus facro igni medetur. Curat al- pus valde craflum, nigro fufcoqiieeftco-
legatus parotides. In cinerem reda&us, lore: pofteriorum alarum partes infinitis
cum oleo, putrida ulcera. Aquadilutus, nigris macttlis notantur, Petrus QuiekeU
calculum &
dyfuriam. AlligatUs, faucium bergius Antverpianushanc ex Africapor-
dolores, fiMarcellofides. Incollofufpen-' tatam ad Pennium tranfmifit, quam nos
fus, quartanam-j. De ftridore in fequen- etiamnum examinem in thefauro aiilpm
tibusi fervamus, &
cicadaftram nominamus.
Moufet. de
Campeftrium alii quoque funt Mares, De Tryxalde habet ifta. Non minus
infeS. i. alii Foemina. Mari corpus oblongius quam in Tryxalide hceremus. A rodendo no-
c' 17 '
Cicadse , color nigricans , caputmagnum, men forte obtinuit verum ut vel tryxa- :
oculi exerti, frons antennata. Antennse lides Bruchos effe cenfeam , vel olerum
articulis carent. Sex pedum poftremi lon- locuftellas , vel cicadas , vel Gryllos , ne-
giflimi actfaltum vegetiorem. Ake infculpte queo quidem induci Non folum quia :
& incurvae totum corpus tegunt cauda; bi- Athenceus , Plinius , aliique eo ipfo
furca. Foemina minor , ventricofa , viridis, Philofophi fibi non eonftant^ verum e-
oculis herbaceis , antennis rubentibus, eau- tiam , vel quod forma, vel natura lon-
da tridentis aemula. Per seftatem in cam- ge djfcrepent^. Et quare obfecro û-
pis, terra excavata nidificant : hyeme le- gax&s^ ^l^y, id eft, ftridor, nonmale
niorelatitant: per graviorem pereunt. O- non direvetur? quodfi verum fit, fane
mnibus commune antrorfum & fetrorfiim Gryllis maxime conveniet , quas ttim .1-
I \rh
66 II I S T O R I JK NATURALIS
per ftridorem a Blattis Peucerus
alias tiim tatis partem vivit nofrutamen egreditur,
,
merito diftinguit: id quod Joachimus no- Tardigradum valde cft animal , volatufquc
fter Cameranus (magni illius filkis ,&: vir- ejtrs faltum refert unde in locuftarum nu-
:
tutum ex affe ha^resj) primus notavit. Pli- merum a nonnullis ponitur. Soleocciduo
nius ex his viginti torreri jubet ac bibi e primtim prodit, Gryllorummore, ftiaque
mtilfa contra orthopnoeas atque hxmoptoi- cantilena , fonora quidem fatis , & fupra
cam paillonem_j. Cinis ilhtus cum melle mille pafliis ftridente iibi applauditj quam
margines duros ulcerum complanat, & mti- ubi audiunt agricolae , oppido exhilaran-
lierum purgationes retentas prarclare ad- tur : ac fi ejus adventu terram humore gra-
juvat. vidam , & calore folis veluti maturatam
m«&t i c
Cicada Rondeietii aquatica caput pen- fcirent. Grana tritici, hordei avena: col- &
novJ.de pjf- tangulum imitatur. Oculi exerti atque glo- ligit,ac in cavernam afportat, inde forte
tik aqu.n.
boii^non magni & higrirantennae ore extimo hyeme vi£hirus. Quidam ftercoribus eum
erumpuntperbreves-, pedes utrinq^ ternos equinis vefci aftirmant.
habet, poftêmos longiilimos in dorfo vel \
alas, vel earum rudimenta gerit. Cauda il-

li bifurca, venter fa:pe velutiincifusj cor-
poris color fubfufcus vel potius ex albo ni- C A P U T. III.

gricans. In aquis limofis ftagnantibufque
reperi , fed naturam ejus nondum habeo
perceptam : hoc a terreftri diftert cicada
De 8carab&is>
tum quod capite fit magis exerto , •& cer~
vicis aliquid habere videatur ; tum quod a- Articulu.s I.
las habeat inutilesad volandum , licet ad
fuicorreetionem non ineptas. Hcec in fo-
liisnympharx, potamogeti, aliarumquea-
De Scarahais in <rencre
quaticarum herbarum infidens , jucundum

quid (more Cicadarum terreftrium)
dere dicitur fed a nobis hactenus non
ftri-
eft
UNde animaktilo
ditum nomen vix aufim
htiic Scarabsei fit in- Mouf**' *»-
£?'
Ltc
:
, dicere. ;
audita. A Cabo ku Caballo, quod ex ejus fimo Nomen.

De fuo Gryllo talpa haec habet Moufetus. prodeat, dici ineptum efle certo fcio. Grse-
Beftiolam quam exprefTimus, Cordi Sphon-
jS&Sf
ci xdvjxefv, Tyrrheni fivppov vocant.
dyUs, Dodonari vera Bupreflis eft: perpe- Ineorum Defcriptione nihil ferein ge- Deferiptio
ram uterq> nominant Scnullojure. Sphon- nere occurrit. Duas alas habent , teneras
dylis enim alas non habet , hoc infectum vi- illas &
valde fragiles ideo fuperveniente :
des alatum. Bupreftis Cantharidi fimilis a- crufta inclufas tutela: gratia gerunt , nea
pud omnes diciturj hoc vero animal nec fi- durioribus corporibus oftendantur. Qua-
gura, nec colorc, nec magnitudirie qtiic- tuor habere perperam Albertus dixit. A- FUn - ****•
x8 "
quam Co accedit uttaceam elytrorum hic
: culeo deftituuntur, & omnes fenectam de- /-
'
*' ''
abfentiam , quibus cantharides carere ne- ponunt.

mo fanus contendent. Gryllum dicimus Ubique fere degunt , in Afia, Africa Locus '
quiaeundem cum Gryllo ftridorem nodlre Etiropa & America. In monte Êtna feli-
appetente facit. Taifam quia terram con- ciillma eorum progenies. In Thraciajux-
tinuo fodk. Infeclum vifu horrendum ac ta Olynthum locus eft parvus , in quo , cx-
monftrofum , quadruplo maximam fupe- teris animalibus illajfis, foli exanimantur.
rans Cantharidem pra:cipue setate fi fuerit
: Ob hoc Cantharoletriis dicitur. Cornuti
proveftioro. Formam ob oculos habetis menfe Julio & Augufto frequentiffimi in a-
ego colores addam. Foemina levitis, Mas gro Neapolitano vifuntur.
faturate ftifcus. Illi pra:ter duas longas an- Diverfos cibos pro varietate fua appe-^ viduj;
tennas fibula:quatuor, quafi e naribus la- tunt: Suntquilignoaridoj funt& qui fru-
biifque propendent oculos item habet ma-
:
mento &
panibus vefcunttir. Vivunt ex
jores, &
alarum radix miniata macula or- jumentorum excremcntis. Ideo apud A-
natur. Af^rvero fibulis illisnudus, carum riftophanem fervus quidam Cantharo fa:-
loco fetas duas fibuhs duplo longiores obti- ces humanas apponit.
nuit concolor fibi undique videtur,
-, fine & Eriphiam quandam herbam prodidere
mactila. Utriufque ungues coracini funt. veteres, Scarabseum in avena habentem
, :
Anterioribus pedibus robuftis admodum furfum deorfumq^ decurrentem, cumfono

&: variis tumulos perfodit titerque ctmi- & ha:di, unde & nomen accepit.
culos agit: mediis infiftit j ultimis quando De Ortuvaria: funt inter authores fen- Generatia.
opus eft , faltat. Cauda illis bifurca ; alse tentia:. Ifidorus ex putridis equorum car-
corpore longiores membraneac; corpus in- nibus nafci putat. Plinius ex afini, quidam
eifurisvariisinfignitum. Juniores fere toti ex muli. Ariftoteles Cantharos in fimo
,
nigricant, adultiores implumativrdentur. quemvolunt per hyemem condi, vermes

Sub terra paluftri & humida maximam a> parere, ex iifque procreari. Nonnullis vi^
fum
Tah. xor,
Sca.ra.haii. Schrottr. ÂUrovanli . ±(lb l
%
, ,
D E I N S E G T I S LI6. I. 6j
MJrw, dt famfcemineofexudeftituineccoire:quod men comprefla pungunt digitum, quam
ff*4t**%> tamen m Carabis falfum efle , Aldrovan- fcemina jam defcripta.
dus obfervavit. Variare ortum pro fpecie- Tertius priori triplo vel quadruplo rrii-
rum diverfitate ego putarem , idque in nor, colore piceo, cornua admodum par-
DifTerentiis patebit. va & biiulcai juxtaquse duas antennaeplu-
Tanto ftndore volant ut per eOs Deo~
•
rimis articulis diftin&se oriuntur. Oculos
Namra.
rum citm hominibus fieri colloquia Laer- habet prominulos , & pro corporis ratio-
ckm. aUx. tius dixerit, Quia xWQams delecTrantnr : he magnos. Scapulse utrinque in angulUni
Pada^ z '
ideo rofam averfantur, &
odoratis illiniti acutum deilnunt. Vefcitur maximam par-
cxahimantur. Hemerocallis Diofcoridis tem fucco tenaci atque pingui e quercu ex-
quoque aquibufdam *v7iKelvJu.(>©« vocatur. udante , nec facile extra querceta confpi-
Tacu, immobiles redduntur & indure- citur.
fcunt. Solis & Lun& coitum pillulariio- Capite prxcifo diu reliquse corporis par-
ftendunt , ut poftca dicemus , ubi & de tesvivunt: caput.reliquo cprpore diutius.
vindi&a quam de Aquila fumere folcJXt, Lunse faeer efle creditur. Cornua, inpri-
agetur. ,
mis quae excedunt, infantum morbis ex col-
De Ufu in genere nihil occurrit. lo fufpenfa medentur. Strumis quoque &
vifus.
DifFcrendae DifferBntias ex Moufeto Aldrovan- & podagrae appofita confemnr. In oleo de-
do fumemus. coftis ri arteria in brachio inungatur, fe~
bres apud Mizaldum tollunt. Oriuniur
ARTICUIitJS II. ex vermibus putrido ligno innatis forte :
& ex ftercore.
*De Scarah&omm apud JMLoufetum AlybKipotSi dicituv Sc^slôkÂ i ke^^tCî
x£êÂ@- Grxcis y Caprkomus Latinis.
Differentw, (ff primo deMa- Magnitudine coloreque Platii , ceroten re-
joribus Cornutih fert. Tredecem eorttm generaoccurrunt.
Trimziscaput habet latiufculum , oculo^
.
TH
Gregie Scarabaeos in fua genCra difpe- bovinos & grandes , tres fere tranfverfos
$U('Jx. JCfcit Moufetus. SuntaliiMajores,qui digitos longos os illi forcipatum , hiails
:
vel cornuti} ut zaAoUaep?, curfittpM) 0m- aduncis duobus dentibug duriffimis hor-
poos 3 pivoxipcjs x,£/c}tipM $ vel non cornuti,
: , rendum,quibus dum ligna rodit, {êxper-
Cornutorum primus &
prsecipuus eft ti fcribimus) argutulum porcellontm grun-
•zxhatgxipas , qui cervina cornua imitatur. nitum diferte exprimit. Hoc fof te in cau-
TUn.n. n. Nigidio dicitur Lucanus apud JPlinium ; fa fuit, cur eas arbori alligatas, culicesfi-
k ii.c 18. alii s taurus : nonnullis Cervus volans. He- carios abigere tradidit Hefychitts. Scapu-
fychio dK<x*$&, quia cornubus fpinofis ob- Ix ejus curiofule a naturafculptê, manu^
viacomprehenditj Comico &Euftathioa brium ebeno facbim &
perpolittim oculis
magnitudine iWoxow^P^j Cardano o-xa- objiciunt. Pedes fex habeti tribus qttoque
&£&*$©» , Gazse w*p&©*. Quatuor i- geniculis diftinctos fed imbecilles admo^
:
pfius occurrunt gencra. 'Prinius fcemina , dttm, &languidos , tantoque oneri fufti-
Lonicerus Marem facit , fed mares inter hendo longe impares. Hisferuht auxiliurri
infc&a minores funt. Colore ex obfcuro cornua duo, fupra oculos nafcentia, toto
verba funt Moufeti , fpadiceo nigricat prse- corpore longiora , noverri decemve arti-
ciptte circa elytra Sc peclrus. Cornua illi culis flexibilia, non exacl:e teretia, fed afpe-
duointegra, (ine articulis , ramofa cervi ritatem capn imitantia cjuse licet in qtiam-
-,
inftar minimi digiti longitudinis in adultio- cunque partem movere poffiti tanien durri
ribus, in minoribus minora ac breviora, vel volat, diredte ea tantum protendit , atque
(ut Plinius loquitur) pradonga cornua& volatu feflus pro pedibus UtitUr. onfciits C
mobilia obtinet , bifulcis dentata forcipi- quippe horum imbetillitatis , cornubusar-
bus i ctim libuerit ad morfum vel compref- boris ramulum circttmplicat,atque ita pen»
iionem Coeuntia : ftringit enirri mirum in dulus quiefcit, ut in agro Heidelbergenfi
moduni ; atque cornubus utitur eum in ii- vidit nofter Bruerus ; avem paradid eo re-
nem , in queni chelis cancri atque aftaci o- : ferens, quaepedibus deftituta pendulis il-
culi duriprominentes, albiduli , juxta quos lis nervisramosillaqueatj atque ita laboris
utrinque antennashabet , unas in radice faturquieticonfulit. : ;
inter cornua &

oculos racembfos j quarum ReliqUos ita defcribit Moufetus. Ce~
reclum fere angulum facit 5 alte-
articulus rambyces prseter hunC memoratum varios"
media fronte erumpentes , rectas
ras vero vidimus , unum primo huic limilem , fcd
atquepknas , in tuberculum leve defmen- &
magnitudine colore varium nam pau- : &
tes. Pedibus incedit fex , prioribus reli- lo minor, &
colorefuit fere cinereo: Ven-
quis longioribus atque majoribus. ter } crura, &
cornua,dilute ccerulea fca- :
Alterwêft, illi omnino, magnitudi- pulae , cauda &

elytra , nigris quibufdam
nem fi excipias , tum corpore tum cornibus maculis variegata. Cornttum qiioque ar-
iimilis quse licet non ramantur, acrius ta-
: ticuli riigricabant ; poftrema crura reliquis
I 2 lon«
68 HISTO&I.E NATURALIS
longiora crefcebant. Hos a Quickelber- Epift. abanupleuritim pafia dejecfum
1. 3.
gio obtinuimus Antverpiatranfiniffos. Al- verba: Per alvum m-
fuifle teitatur in haec
terum habemus extra viridem fupine fu- , quit a potione ex Oxymelite noftro cum
fcum> caput, fcapulae, elytra obfcure vi- deco£to fcenugrceci exhibita prodiit vetu-
rentia, & auro itidem micantia: corpore \x pleuritide laboranti fcarabsei genus ni-
eft paulo porre&iore , priori fimilis vide- grum, longispedibus, longisitemcornu-
tur jfed paulo minor cornua purpurea : bus flexibilibus articulatifque, rudiplenum
obtinet , crura pedefque Hyacinthinos. pure, vivumj longitudine duorum arti-
Tertium huic concolorem ipfe primus Pen- culorum erant digiti. T>ecimus totus ex
nio dedi, nucem mofchatam &cynamum nigro purpurans, os forcipatum habet. Un-
vere fpirantem. Veriim fragrantia illa dul- decimus ubique atrefcio. cJDuodecimo cor-
cis (ftaclxncontra non caraj cum vita in nua minus articulata, caput fcapulseque cy-
auras ftatim effluit
, &
cadavere exulans, anea^reliquum corpus totumfpadiceum vi-
fe{e in pyxidem (quafuerit fervatus) to- detur. Horum omniumin lconibus utcum-
ta infin uat. Cardanus mentionem facit hu- que cornuaâhas dire&a , alias curvata cer-
jus Scarabad : fed qui ante me invenerit ne- nitis (explanationis gr.; tamen plerum-
minem novi. Eft quoque alter cum fplen- que nonnifi (caprorum more) ad hume-
dore nigricans , ventnofus , craffus, cor* ros reflexagerunt, vcluti primus Ceram- .
pore, cornuque breviori reliquis. Cor- byx.

nuum junclruraE non funt (utinaliis) glo* Ad Carambyces fpe&at ûiciBraJilien- tiarcgr.
bofte fed utrinque leviter ferrata:. Hunc
, fmm: InfecbumeftcorporeovaliinftarSca- *#'•*£#
*
7 ''
Carolo Clufio Pennius fe debere fatetur. rabad. Corporis longitudounius&ctrientis
Quintw capite , ore &
dentibus prirno o^ digiti , Crura habet 6. quodlibet tribus in-
rnnino fimilisoculisnigerrimis, coloreper ternodiisconftans, eftqueultima pars cru-
totum corpus fufco, ore patulo dentato, rum ferrata , &
quodlibet habet duos un-
capite, collo, &alis minutuiis punclris ni* guiculos. & ocelli parvi duo cor-
Caput :
gns denfe confperfus corpons magnitu* ; nuaprope oculosexorientia, longa,pofte-

dine fere fecundam a^quat Cetambicem i nusverfa m arcumporrecla, duos& fe-
&
ranus confpicitur ; in sedibus vivit , Jighis & mis digitos longa, longe excedentia cor-
aridis. Sexto cinerafcenti caput val de exi- poris longitudmem i &
fingula habentin-
guum , oculi albiduli , cornua longiufcula terUodia decem , undecimo inferuntur ih
articulata, candefcentibus maculis diftm£ta caput cra-flitie scquant filum craffius. Ca-
:
elytris, imo totoferecorporevariuseft; in put &anterior fedtio obfcuri &brunnico->

sedibus item verfatur, Ced an etiam in lignis loris cumfplendido nigrimixti, pofterior
habitet, ignoro. Septimum ex Ruffia ab E- ^c ql\xbrunni obfcure fplendentis. Per me-
doardo Elmero allatumvidi, toto corpo- dium autem alarum feu dorfum tranfverfim
re infufcatum, juncturas habuit in cornu- linea lata flava pallefcens tendit Crura lu-
bus globofas , feptem vel octo facile ex : tea & ad internodia obfcuro brunno macu-
,
forma cognofcitur. Ab hoc oBavus ma- lata. Cornua diverficoloria luteo & nigro
gnitudine , & forma parum abludit , nifi nimirum ad genicula nigra , csetera alterna-
quod capite , fcapulis 6c alis fubcceruleis tim lutea.
praditus videtur. Nonum mifit ad Pen- B^Kificcf feu Ttiv^Kipas cornubtts dtiobus
nium Joachimus Camerarius (de literaria taurorum moreexertis &direcT:iscernitur.
republ. optime cumprimis meritus) cui ala* Ex fpadiceo circumquaque nigricat, &fere
pedefque arenofi erant coloris j caput, cor- dM(pa,A& videtur. Capite eft exiguo , bre-
pua, venterque fubnigricabant cornubus : vibus craftisque fcapulis immerfo. Media
repandis videbatur, expluribusverticillis fronte , fpina peracuta exit Defenfioni a
nodulifq-, compofitis, quadnutramvispar- natura deftinata videtur.
tem nictu citius verfabat. In plantis (& po- Naficornium quatuor fpecies vidit Moih
tifllmum Cithyfo) repitat. Hujus generis fetus.Trima omnium maxima atque rarif-
effe puto Scarabscum quamjoh. de Choul fima apud Indos vivit, colore nigerrimo
(\ib. de var. querc. hiftor. c. 2 6.) ita defcri- nafumhabet adfaciem roftrinavalis cornu-
bit. Degit in quercu animal de Scarabseo- tum & extra curvum,circa cujus umbilicum
rum tribu (quantum conjectura ducimur) aliud cornu mtus reflexum e tuberculo na-
colore rubricante, proceriscriiribusgemi- fcitur, quale etiam e fcapulce tumulo. To-
nos capite gerens aculeos, modice inflexos tum corpus ab ultimis cornubus ad caudam-»
quibus acerrime ftringit adverfantia. Hanc longitudinem quatuor unciarum continet,
beftiolamfabri lignarii quercus dolantes, in latitudo fere duarum eft. Cantharorum le-
ipfis vifceribus vivam invenero. Ruftici ge fceminam non habet , fed ipfe fua? fibi
LugdunenfesThurro nominant.In laquea- faber eft formx fcetum folo fibi genitum
5
ribus felicius diutiufque vivit, feque hypo- producit. Secundam Naficorniumfpeciem

caufta colentibus levi cum ftrepitu prodi- ratam atque pulcherrimam Mercurio fa-
ens confpiciendum fubinde prxbet. Eun- cram Carolus Clufitis Viennx depiclram
dem vel illi fimilem quendam p. m. Gefner, mifit j in cujus agro frequens eft. Forma illi,
qua-
'
DE INSECTIS, LIB. t
qualcm vides, abfque ventrefaturate rubro vofquc parvae & fiftulofa: fpongiae medi-
videreturpiceus nariumcor-
fuiflet, totus : cato melle fingere. Nidos ex lutofa val-
nu ijlud recurvum adeo acutum eft , ut deque fragili materia a Greg. Capucino
(qtiod de pradiaturo barro fertur^ aciem il- eidem communicatos , in quorum uno
lirupis tenacis arTric~tione addi putares. mortuum Cantharum invenit, hic habet.
Tertius naficornis &
quartus pariformes Una pudeiidi eft figUra, unicocanalicon-
pene videntur, nili quod illi alae longiores ftans. Parti infernaz duo veluti teftes ap-
ely tns excrefcunt, huic vero breviores ap- penfierant: fingulis fuus du&us, ciim u-
parent. Splendente atramento perfufos nico illo canali continuus in hifce Scara- :
diceres ulque adeo tmdiquaque nigri-

cant^.
, baci. Aliquando plrires funt hiteftes, &
figuras oblongae. Rofas averfantur. He-
Ke/oMpw feu Âries^ corniibus eft rtodo- derae umbra gaudent. Hyemem vix acne
fishyacinthum amiulantibus capiteexauro vix fuftinent. Solis calore excaecatos mo-
viridante, fcapulisminiatis, pnrpureoven- ri,tradiderc quidam plcrumque a pedicti-
:
tre, elytris capiti concoloribus pedibus, lis fuffocantur , quibus undique fcatent. In- et i?
cruribufque fpadiceis incedit, ala: verova-
^fdf
fculpuntur Smaragdo contra veneficia.
gina mclufe albicantem arundinis membra- Oleo rofar, cum tefrae inteftmiscoc1:i,au-
nulam fcite exprimunt. rium dolonbus medentur. Ex iifdem ad
calculi dolorem pulverem Lanfrancuscon-
Articulus II. ficit. Ad haemorrhoidas Unguent. quod
unguentum populeum; cum oleo roiaceo
T)e Scarab&ts Aiajoribm non
in quo Scarabad coclrij afelli, Sc crocus
comutis & minonbus o- ingrediunttir Habet& Villanovanuscon-
nwibm. tra fpafmum fuum. Lethargicos excita-
bis , fi ditos vel tres fub mecliae juglandis
Ajores Canthari du^c^t iiveExeor- cortice conclufos , occipitio bene rafo, .
nes plurimi funt. Pillularius nernpe mufculis brachiorum anterioribus & plari-
CMelolonthes , 'PUrpureus, Atratus-, Ar~ tis pedum alligaveris. Bene cecidit M.
boreus^ &
Fulio* Pillulario nomen qUod Johan. deFlorentin hoc experimentum_9.
ingentes pilasaverfuspedibusvolntet. Di- Quartanariis medetur, fiflilvo linteo vi- m-®<%-
f3
citur &
Stercorarius bimariufque , tum vusinclufuscolloappendatuf. Expertum
' "'""'
quod ex fimo nafcatur , tum quod il* fe Trallianus fcribit. Chelortiti de gem-
&«%*.
lo gaudeat. Graecis eft j&neivfc} ykiak/dfa- maaureis guttisinfigni, cilmScarabaeo in l I2 c 8 - -
P@« & a forma cwA^j^^î^ , idc{\ y f&li- aquam ferventem mifla tempeftates ciere
/f7 S.
formis. Stercoribus vaccar. ita dele£ba- vdh i infani effe puto, Huic fimiliseft Me- -
rheophr. tur , ut ad ea frequens &

citus ad v-olet. De lanccyanms, , ciim illuftri qUodam fplen-
«&* bf*s>. ejus Generatione hoc habetur , piilulam e dore. Facie eft felma. Aiigufto a pediculis
ftercore ad cceli formam conficere, eamque intra crura hacrentibus vexatur,&tandem
ab ortu ad occafum tamdiu verfare , donec interficitur. U bique occurrit.
ad mundi figuram perduxerit. Mox ean- Melolonthen , Attici Melonthen^ qui-
demfubter ftercus, ubi nidirlcat , ad men- dam j£Vffdm$)± Vocant. Nonnulliseftû-
jEUn. n. a. fem lunarem reponit.
r
oc exa&o figilla- H <n/Az?Kov% &c ^gjo-Qitdvfa&s : quibufdam Can-
i ?o. <? ij. tim fingulas eje£tas aqua diflblvit. Sic pro- tharpsi Ariftophani ^'(piov ûôv Kcn/^ztp&i
dit fcarabaeus impenms , Ccd qui paucos m- opoiQ; Euftath; Vefpamajon Polluci, am-
tradiesabfolutus, in volucrem abire folet. malculum volucre: rufticis Lombardicis
Nulla ergo in genere eorum anima. Por- & Gazae Galenica-, aliis Scarabems arbo-
Tiutavch. phy riusjgenituram reus. Hefych. eum coloris aurei facit Ari-
in ccelum emittere,mox :
JZxan.m pillulas magnas pofterionbus pedibus fin- ftophan. fcholiaftes rlavi, recentiores Sma^
Geopon. gere aif .Apollini ldeo facros Êgyptii vo- ragdinum fed auro radiantem volunt. I- *Uri H ®* -
mere * ^mo exprelTe PliniuV Propter hunc dem & Plmius feiitit. Mas undique viret, &%'<*%,
piift. h. n.
&30. c. 11. ^yEgypti magnapars , Scarabôs inter nu- oculos fi excCpcris rtibicundos. Elytta
minacolity curiofa Apionvs interpretatione^ fceminae caftanei coloris , grato fplendore
qua colligat Solis operum fimilitudinem huic micantia. Peftus Utriqtie mucronattim_«.
animali efie> adexcufandosfuagentis ritus. Stridultim edunt ibnum. Generantur e
Per coitum quoque propagari obfervavit vermibus fimi bovini autjumentorum: li
Aldrovandus. Vidit enim menfe Majo ver- Ariftoteli credimus: fiSteph.exTheophr.
Mtufit. 1.4
miculos albos plufquam 42. horarUm fpa- ex floribus pomor. Sunt ejus du£ prate-
cio , figura Curculionis prodiro. Eru- xc-3ifpecies. Prioriquae Clufii, capiit,fca-
cas efle opinatur parvas Bombycum mo- pulae &
pedes nigricant, fed e cceruleo.
do progredientes , quaeque intra f. aut & Antenn32 funt cornear, elytra ftriata, fcd
horas fili tenuiilimi folliculos , illofque can- in circumferentia nonnihil rubertt. Alter
didos , Melopeportis feminis magnitudinis eft Thilefii , totus praeter oculos qui nigri-
fine cortice texere cceperunt. Addit, fo- cant viridis. Ventcr ex auro parum ru-
dere terram rutilos & pragrandes , fa- befcio. Medium dorfum luna elytris
I ? con-
7® HIStORIiE NATURALIS
concolor adornat. Ided Equus Lunae vo-
catur. Articulus Ilt.
'Ftirfereus Conftantinopol. delatus fuit:
Totus talis & violaceus erat, nifi oculi, De Scarabm Aldrovandi.
venter &c pedes , picem retuliflent.
Âtratus totus nigrefcit. Os ipfi forci- ALdrovandus eofdem in Cornutos\ & j ldfi Hijf f
patum -, fcapulae fere quadratse : tibia: & an- non Cornutos diftinxit. Exillisaliiu- infj^.c,^.
tennre breviufculie In lignis aridis habitat.
: num alii duo quidam tria cornua ha-
;, ,
Frequentius graditur quam volat , &inter bent, & raro viderit. Ai^^-d, aut funt
.greflum , obmurniurat. Lucani five Tauri , quorum cornua funt
Arborem obvius eft, Julio inprihiis & dentata, ac forficum modo apermntur &
Auguftomenfibus. Vagime alarum puni- , clauduntur: aut Carabi , quorum cornua
cea: funt , & tenuiflimo polline confperfae, nodofa funt,& ad pretendendum iter ficla.
leviterque fplendent. Oculorum circulus, Triginta &
quinque utriufque gtneris funt
antennulaeque parvaeflavefcunt, jun&urae fpecies, quas fex diyerfis tabulis exhibet.
ventris albefcunt. In Normandia tertio Exhibeo& ego omnes , ut fi quidinterjam
qucque anno funt frequentiores. Anno. enumeratos omiflum eft, adjiciatur, &:
15 74. vigefimo quarto Febr, tot in An- comparatio inter utrumque melius inftitui
geliain Sabrinam delapfiiunt, ut molen- poflit.
dinorum rotas fifterent. Affinis huic eft to- Trima tabelk feptem continet § ex qui-
tus ex fafco albicans, glauco ventre & quo- bus primits e Gafaborum videtur efle ge-
dammodo canenfcente. Lifervit anatum nere, qiioad flguram corporis quam ha-
venationi. Gruesquoqueeo capiuntur, ttt bet communem cumaliis Carabis, quam-
Gefnerus prodidit. vis locum , quo nafcatur neutiquam ob- ,
Scarabosus , quem Plinius Fullonem di- fervavenm. Toto corpore niger , anten-
xit, Gaza jwftvS»^ Ariftotehs eiTeopina- nis longiufcuhs parvis nodulis conftanti-
tus eftj Scarabseum rubeum Plinius, animal- bus , longis in poftica capitr parte fitis cor-
culunt cauda forcipata Junius, eft Arbo- nibus , feu potius appendicibus binis pro-
reo major, cervo volante fcemina minor. pe os nodofis , item craffioribus , quam funt
Caput gerit corneum , antennulis duabus anrenna?, fedplus quammediaparte bre-
ornatum. Oculos, &pecTrushirfutum, ex vionbus j pedibus in extrem o bifurcatis, a-
albo flavefcentiajpedesanthracinos. Ven- fperis caudam conftituunt duae appendices
:
ftrcaudaqueplumas referuntgruinos. Sca- vaginarum, cumconjunguhtur.

pulse &
elytra, albis nigrifque maculis va- Secundm eft Scarabaeus aquaticus pro-
riegantur, tam pulchre, ut veftem Da- nus & Aquaticum nuncupavi,
fupinus.
mafcenam, Phry gia acu intertextam jUra- quod ptxter reliquorum morem in aquis
TUn. u. n. res. Non ubique eft obvius. Magi con- degat, inter majoresfane connumerahdus
/.
3
o. c. 11.
tra qUartanama lligatum,commendant. toto item corpore niger prone & fupine ex-
fe de
Tantum de majoribus cornutis & non ceptis capillamentis , quann pedumextre-
xnfle'11. cornutis fufficiat. Mmores vel maculati mitate cernuntur, itemque antenhis, nam
funt corpore , vel immaculati: illos dl&o- hx rubefcunt.
XOxs hos vero fxovoxo^ Graeci appellant.
,
ârtus e minitnorum genere , pollicem
MacuU aliorum ex nigro albicant : alii enim latum longus, tottis quoque niger,
fiavefcimt ^Mirubefctmt. t^flbicantium e capiteparvo, trigono, minutis antennis,
riigro feptem j flavefcentium tredecim, quarum extremitas obtufa, & veluti ro-
Rubeicentium ditodecim > quos hic fua tunda quadampilula infignitur, pedibus
quemque clafle donavimus. Immaculato- bifidis inextremitate, pauld verfus cor-
rum color corporis idem deprehenditur pus habebat quafdam afperitates , feu ap*
atque inter eos fex nigricantes , duos fpa- peridices, quibusingreifujuvabatur, tan-
diceos, globofum unum ex ccerulo ni- quam cirris poPypus. In ea parte, qua va-
grum alterum ex luteo vidimus. Qui-
, ginx fefe invicem in aliis contingere folents
3am quoque nuperrime a nobis , inquit evidens apparebatrimula, qua dilatata &
Moufetus, deprehenfuscftfuco puniceo, aperta prodibant alse fnbviridcs , fed non-
altermuricis fuceo inebriatuscomparuit^. nihil ad caftaneum vergentes cum eas ad
:
Aurefcentes quinque habemus , parvulos volandum expandit ,toto corpore maxime

illos quidem , fed clare micanteque auto fplendet, alvoque robuftiffima.
undique fuffufos, quosetiam ne invidifle §uintusen\ Scarabanis pilularius, feu
nepotibus videamur, fculpi appin- Cantharus compaclo latoque corpore Sz
gique curavimus. nigro , fed cceruleum fplendefcente. Ca-
pite planoinferius, &
fuperius nonnihil
arcuato &
lato cucurbitce inftar , ac mul-
tis eminentiis fuperius confpicuis , e quo
ab utraque parte duae prominent antennjc

breviufculje, fedinfine divife i& plurima
I
\ tenuia
JCIV.
^P/vJc Towrt jupuu 'Tryczrabazl */tfei/iuurrtv <Mci'kcfcr

'Fi-ofc JCnivctti TP&nLiML- Trofc.Mjts.
,,: ,
D E I N S E C TISj L I B. t
p
tenuia fllamenta pedes funt anterius fer-
, volant, quo fit, ut ultro fere in manum
rati in rlne , lta a natura fa£ti , ut illis , ciim ejus, quiprehenderevoluerit, involent.
continuo in ftercore vitam tranftgat, ab- Quinto loco eft Lucanus Papilioni fimi-
ftergere anteriores capitis partes facilius lis, eftenimverficolortoto corpore duos
poffet.Craflo magnoque pectore , cujus digitos per tranfverfttm longo , cornibuS
medio ab utroque latere pedes pnores an- inftar cervi cjentatis nigris , quibus ab u-
nectuntur. traque parte pofterius ante oculos promi-
Sexto loco datur Scarabams viridis Me- nent antennce tenues , longa?, utadlate-
loloatha Ariftotelicorum quorundam fen- ra viam tendant facta? , nam ad latera u-
tentia, quem inter volandum putant fo- tneque protruduntur, capite albis infigni*
nitum edere corporis parte fupina & alvi
: to maculis , per quas rubor quidam ob-
maxirae colore eft obfcure vindi, unde fcurus perfunditur , pe&ore anguftiori
nomen fortitus, capite parvo nigro fere, quam capite eft , tribus albis maculisin ffie-
&: ab utroque oris latere duobus cornibus dionotato, alvoprolixa, longa,
crafla,
nodofis infignito, itemquedentibus, qui- ut Papilionibusquibufdamcontingit, an-
bus apprehendit valide , antennis longis nulis rubris, alis non univerfam alvum con-
squalibus , in extr,emo paulatim in acu- tegentibus, fed multd brevioribns, &•,
tum defmentibus, peclore autem rotun- utûto, farinaceis. Nam, utverumfatear,
do, tenuiorique ligamento alvo lata? an- id nuncmefugit, cumejufmodiInfec~tum
nexo. inventu rarum exiftat, necejufdemdefcri-
Ultimus ejufdem tabula: nigro corporc ptionem exaclam quam olim feci , repe-
,
eft , in quo maculae virides, fed aliquid fla- rirepoftea unquam potuerim; variiscolo-
vcdinis m fe habentes , proceris cornibus ribus hujus alas exornantur, namfuprema
eifdem maculisconfperfis, quse verfus po- parte, quafuperiorialvi particontingunt,
fteriora flectuntur, eifdem quoquemacu- vicinasque funt pectori, rubicundam ma-
lis & ipfi pedes, prsefertim eorum femo- culam mgentem praebent cordis, quod
ra j alvo procera , quam non univerfam va- vulgopiclores depingere folentjcompreflo
ginas contegunt. mucroni feu cono fimilem ; reliquum de-
Infecunda tabula eft Lucanus Nigidii inceps alatum corpus nigriim eft, macu-
Cervus volans Leoniceri, Scarabelaphus lis aliquot primum argenteis , deinde li-
Cardani, Taurus Scahgeri-, aliquiScara- neis latioribus obfcure rubentibus, quae

bxum bicornem appellant apud Theffa- •,
uteque aliquoties pet vices iterantur , ita,
los Ki^pQvKcL dici &
%v\Q$cLyw @$v> quafi ut in hujus animalculi alis natura illufifle
bovem ligni edacem autor eft Antonius piclrores artemque eorum videatUr.
Liberalis Gallis dicuntur Cerfs volantes Tertia tabula tota Caraborum plures
Turo Lugdunenfibus rufticisforte a Tau- continet fpecies , excepto primo , qui ad
ro derivato nomine , Italifque cervo vo- Lucanorumgenera potiuspertinet, parvo
lante , Bucarone del corno , Gufano con corpore , nigerriinoque cornibus incurvis
cuernos Hifpanis.Ferrantes Imperatuscer- parvis fine dentibus ad eundem ufum , ad
vi volanti vocat.BelgisCetl WteênDe fyttt quem Lucanorum aliorum , his item an-
Germanis em (5cl)WCt dicitur. Nigroeft tennx poftponuhtur fingulis a. latere, pe*
toto corpore &
maximo, huic duo cor- clrore modice craflb &
crafliori , quam ca-
nua prsetenduntur ramofafeudentata , qui- puteft, alvo duplolongiori,ejufdemcraf-
bus cum conftringuntur , valide apprehen- fitiei 6c latitudinis. Cervettino Vulgo di^
dit : oculi utrinque a latere horum pofiti, citur.
intra vero cornua duo parvacorniculave- Secundo loco datur Carabus inter minima
lutiantennsej capite latiori quam peclo- genera referendus; ejus caput, quodpar-
re, fed minus longo; hujus Sc caput & vum eft, itemque pedbus , antennae &
corpus reliquum a fe invicem divifa diu- pedes nigra funt funt autem antennx lon-
:
tius vivunt. gx, nodofx, vaginis rubris ab utraque

Qui vero hunc ordinem confequitur, ca> qux in medio macUlamnigramgran-
parte,
, utmagnitudinetantum
tera priori fimilis dem habent.Portaterra vulgo Italis dicitun
differre videatur, qua dimidia parte mi- Huic ex ordine fecundo loco {x\qq&c\\x.
iioreft. Carabus , qtiem Anftotelis verum efle ar-
Sequuntur duo alii [xovaxi&i , hoceft, u- bitror,cum aliquoties iii lignois fit repertus
riieocornu in fummo capitis , quos ab JE- arido, e quo poftea evolavit.
gyptiis Mercurio dedicatos fupramemi- Tertius Carabus e ligno arido quoque
nimus, corpore nigro , cui nonnihil ru- nafcitur, utvidimus, nodofis procerifque
bri admiftum fit , craflb magnoque capi- cornibus , quae nodis conftant novem aut
te. Horum pofterior hirfutus atque pilo- decem grandioribus pfimum propecaput,
fus eftprona parte , horum fpecies Rhi- deinde minofibus, in quos fingulos extre-
nocerotasappellat Ferranteslmperatus ob mitates tenuiores fuperiorumnodorumin-
fimilitudinem cornUum , quam habent cum ferunturita, ut articulationes nodofE ap-
Rhinocerote, ahimali quadrupede,tardc pellari poflent. Ultima autem articula-
tio
,
7* H I S T O RI M NATURALIS
tio ex parteconftatnodofa&abfque nodis videnturnodulis aliquot conftantes, qu"a*>
lta, utca> quarnodis deftituitur, tenuis cum pedibus pe£his duobus deftituatur , fe-
in fine in nodofam partem inferatur, ve- cus ac in muitis aliis pedum vicem fupplere
luti in ultimis digitorum articulationibus putantur $ pedum utique confticutio dirfc-
facile eft videre. Porro hasc cornua quse ,
rentia eft notabili , nam fecundus eorum
antennae merito ab Ariftoteje nominan- articulus , atque tertius iifdem vilhs eft, feu
tur (Tupplent enim earum ufum) quan- afperitatibus , &
capillamentis , quibus
doque corpore multo brcviora, quando- funt antennae &
defcript# appendices pe-
que longiora funt, vidi quandoqueduplo clorisi univerfi autem corporis eaeftpar-
longiora ipfo corpore cseterum colore
', vitate qua in icone cernitur.
:
nigerrimo, ut totumcorpus. Capitepau- Quarta tahula duos tantummodo con-

lominor, quam peclore , quodinsequale quorumprimus ad Caraborum quo-
tinet^
eft ? venter omnium longimnius latiflimuf- quegenera refercndus, ac prxcedenti ta-
que , prona parte annulis quatuor aut quin- bula quarto locodefcriptacongener , dor-
que latis conftans, in ventrisfine, ubial- fo multis pun£tis protuberantibus refperfo,
vus eft, hirfutus, pedum extrema ferra- alvoque caudata.
ta funt & afpera ,multis hirfutis particulis Secundm totus niger dentato capite
conftantia , quarum ultima bifulca, Icu abfquc cornibus nodofis$ quorum loco
bifida, & adimca in modum hami, qua duas antennas nigras xquales mediocriter
validiffime cuique obvias rei, velut lapi- longas habet.
di, ligno, linteifque adhaeret, utvixin- §luint<e tabuU primus uvas corrodit,
de tuto avelli fubito poffit. Unde Por- toto corporeniger,exceptis pedibus, va-
tapefo ab Infubribus di£feus putatur. Nam girtis & antennis , qua? funt colore-caxtaneo,
etiamfi parvum fit animal, tamen quan- antertna? in extremitate multifidae funt ve-
doque fuftinet , retinetque pondera fcx- luti fcopse, vagina2 ad finem alvi non per-
tuplo , aut amplius ipfo animalculo lon- tingunt.
giora cum fuis cornibus fufpenditur, & Alter fere ejufdem generis caudatus,
m altumevehitur- huncaliquandoin per- peclrore &capite nigris viride refplenden-
tufapyxide confervavi vivum per aliquot tibus, vaginis non totam alvum circum-
hybcrnos menfes , apponens lignum ari- darttibus colore caftancis $ pedibus in ex-
dum & cariofumj Sed hybernis illis tem- tremitate magis rubentibus , item anten-
poribus obfervare. non potui, num eo vef- nis eodem colore prasditis , qux cum in
catur , quod quidem verifimile eft , cum fine craflie apparentur , ut fru£his tenues
duobus dentibus aduncis frt inftru£tum, &oblongi, aequalefque, parvoadmodum
ut reliqua Scarabscorum genera his enim fe -, pediculo capitiadne£tuntur.
conjungentibus feftrum alimentum ori in- InfeBa /mqusefubfequuntur, adCan-
geritur :univerfum autem corpus cxceptis tharidum genera referuntur , quorum^r/-
cornibus longum duos digitos , latum mi- mum toto corpore nigrum exceptis va-
nus uno. ginis, quse miniacesefere totae funt.Nam li^
Quj defcriftum fequitur ejufdem gene- nea nigra in principio latiufcula a medio va-
ris , differt autem corporis univerfi colore, ginarumambarum, quaparte fibi inviccm
qui fufcus eft ad caftaneum vergens,cor- contingu nt , oritur & verfus anum proten-
nua funt tenuiora, longioribus conftantia ditur,finitquej antenn^ funt in eolongx.Se-
internodiis , fed tenuioribus , pectoremul- cundum capite , pe&ore , antennis , & duo-
td minus caput, in quo oculi funt fatis" bus prioribus pedibus ferrugineo colore,
confpicui , fitiin pofteriore magis partemec reliquis membris colore nigris cceruleum
ita diftantes, & ad latera , ut inprsece- fere fplendentibus , feuplumbeis. Tertium
denti , pe£tore' quoquc minore ventreque tkukimum pedibusantennifquenigris, re»
longiori& nigra cauda infignito. liqiiismembris miniaceis.
Succedunt duo alii fub eodem Carabo- Sexto loco ponitur Scarabaeus vermis fa-
rum genere referendi, minores, corpore cie,toto corpore niger, (duabus inanoap-
nigerrimo: capite majori, quam pecTrore pendicibus craffis, antennis proceris.
quod linea quadam rufca a pe&ore fepa- Septimus caudatus eft , toto copore ex
ratur,alvofeuventrcfigura fere ovalij qui cinereo ad caftaneum vergente, pe&ore
totus vaginis binis cooperitur , fecus quam & vaginis aurum jfplendentibus , antennis
in praedifris , pedum extremitas non uf- tenuiffimis , oculis confpicuis a laterecapi-
que adeo afpera, ut cuique obvias reiad- tis collocatis.

hserere poflit. In Sexta tabula ordine primus ponitur
Ultimus cft Carabus dubius: nam eae Scarabseus fxtidus di£tus , quod tetrum
antenna:, quxeinaliis nodofie erant, inhis haberet odorem , in campis repertus , Sca-
veluti Papilionum funt quorundam plu- rabseo pilulari magis , quam alteri alicui
matse , toto corpore nigro , capitis ac pe- infeclorum fimilis, antenniseft nigrisge-
ctoris magnitudo fere eadem^ fed in pe- niculatis , in quarum extremitate duo funt
clore ab utraque parte dux appendices globuli feu pilae , maculamque prope has
ha-
,
D E I N S E C TIS, L X B. I
73
habet ferruginei coloris , cseterse partes trelato, vaginis ventre majoribus, inme-
omnes nigerrimae , exceptis vaginis, m dio ventre interpedum exortum appendi-
quarum fuprema parte quatuor apparent cem quandam habet, qua pedes a fe invicem
maculx ferruginea: > pedes erant ln fine feparari videantur.
maximeferrati&afperi, oauda annulofa, ^Duo poftremi minimi , dorfo utcrque
quamextendere & retrahere poterat. Dum variegato. Prior jpectore fcutiformi , ac ca-
tangitur , ftridet , curritque velociter. N o- piterotundiufculo, duabus antennis exili-
tandum in hoc eodem animalculo in par- bus infignito, dorfo autemmultis pun6fis
te inferna circa os vermkulum, aut exi- feu granulis refperfo , coloreque nigro. Po-
guum animalculum extitriTe,quodutrum ei fterior corpore magisrotundo tk compaclro,
naturaliter infit, an vero per accidens, capiteq-, exiguo,antennis longioribus, dor-
adhuc me profe&d latet nam tanidiu, : fototo vanegato &coloremagisnigro.
,
quam apud me continui femper apparuiife , To/irema tabula primus e minimoruni

deprehendi. genere eft , toto corpore nigerrimus , com-
Secundus ck ille fcetidus , totus nigcr paclrus, antennilque exiguis, vaginis Univer-
minor, antennis ferratis Scabfque piluixs, fam alvum tegentibus.
pedum extremitate afpera. §ui hunc ordmejlquitur , major & cor-
Tertiusfcrpentarivis a nobis nominatus, pore item nigro, magis oblongo, anten-
non quod ferpentis figuram referar^ fed n is longioribus , pedum extremitatibus mi-
quod in occili ferpentis corpore , cujiis nime aiperis, ihd levibus&aequalibus, ut
carne vefcebatur, deprehenfusfit, pilu- ad fcandendurri non ufque adeoaptus vi-
lariominor , anguftiorque corpore , capi- dcatur, mfi ejus parvitashasafperitudine^
te nigro depreflb i antennis nigr is , parvis, cernerenonfinat.
quarum apices flavefcunt, roftro bicor- Ttrtim inter Scarabaeos quoque a nobis
ni, oculisemiffitiis, pe£tore nigro fcuti- relatus , quod cum eorum natura corporif-
formii vaginis quadrangularibus brevibus que conftitutione magis quam cum aliorurri
(non enim totam alvum cooperiunt ) ni- conveniat , capite parvo , cujus articuli
gris > quarum utraque duas in medio ha- cum dorfo aurei fant , ca^tera^ partes ni-
bet fafcias luteas paululum ferratas^ alvo gerrima?.
valde annulofa &
circa extremitatem val- Giuartm corpore univerfo niger , capite
depilofa: pedibus omnibus ferratis:, quo- rotundo parvo , antennis mediocribus, pe-
rum tamen anteriores inextremo articulo cTroretripiomajori, vaginifque univerfum
reliquis erant latiores , ur manum quo- ventreni contegentibus.
dammodo imitarentur , fubtusvero fkve- §u:nm e minimorum genere niger fe-
fcentes. Inter medios & pofticos pedes re totusj prxterquam in vaginis, m qui-
colore eft aureo , obverfufque ea parte So- bus aureus color , fed obfcure videtur ; ca-
li fplendorem emittebant: fed hunc co- pite rotundo, &
exiguis valde antennismec
lorem aureum pili quidam ruftefcentes facile conipicuis.
efficere videbantur ; In pedtoris parte Sexm totus niger , capite ferrkto & ma-
fupina cruce erat notata , inter antennas gno, pedibusferratis&afperis, infinebi-
inacula obicure lutefcente triangula- & fidis, vaginisbrevibus, nec alvumtotam
ri :pars ejus inferna multis pediculis fca- contegentibus.
tebat^. ,
Sepimo loco pofitus eft Gryllus potius \
Quartus e Pilulariorum forte eftgene- oblongo corporei colore flavd, fed cir-
re nam circa excrementa eum verfantem
: cum latera praefertim vaginarum nigrisqui-
deprehendij brevi coipore & obefb, rii- bufdam maculis VariegatO , antenms re^
gerrimo colore & reiucenti capite rotuii- dtis, longis Stnigro atquefiavo coloredi-
do , & inftar fcuti militaris eftormato , e ftin&is.
cujus medio cornicula duo exerit brevio- .
Otfavus fupine depi£tus,capite rotundo
ra Ciirri apicibus , &
alias duas appendices &:exiguo riigro , antennis parvis & tenuibus
his multo eXiliores: Pectore iterri fcuti- riigriscum pectore, quodmajuscapiteefti
formi , quod tamen in artteriori parte ap- pedibus ltem nigris^ inferna venttis parte
pcndicem quandam protenfam & acumina- feu prona rubra.
tarrij habetj uttertium cornu referre vi- Nonus totus niger &oblongus: capite
deatiir , Vaginis ftriatis , pedibus in fine ler- minutifiimo, antennis mediocribus acumi*
ratis & afpefis :',
anteriores horum rriinus natis, peetoregrandi, quodaventredivi-
afperis , pofteriores magis •, ad latera pifum longo intetftitio & exiguo ligamento
lis quibufdam ruflefcenribus veftitus, ani connexum: pedurii ultimis articulis ferra-
figura medii fcuti figuram exprimit. tis &: afperis.
Quintus niger j parvo capite, antenriis Ttecimus quoque niger excepto ddf-
longioribus, nec pedibus afperis. Sextus fo, quod quodam argenteo fplendore
aquaticus minor di&us , quodin aquis de- nitet , mixto fcilicet cum nigrO , ca-
gat , corpore eft nigro , lucido , ad viridem pite exiguo
eft , exiguifque antennis,
quodammodo accedente, peclroreac ven- ventre paulatim veriiis inferiora gracile-
K fcen-
iHlSTORIi: NATURALIS
fcento j pedum extremis particulis bi- ccrevifia calida exhibentur. Maximahinc
fidis. primo ventris perturbatio maximus & ,
Ultimus &:isexiguis antennis, totuf- circa urina: du£tus dolor, utcum morte
queniger, minusgraciliextremaparte al- conflictari videantur: hinc vomitus, car-
vi, inter minimoshic computandus. dialgia , ardor urinx Serum
, &fimilia.
tandem copiofum proliciunt,- &aliquan*
do reftituuntur. Paracelf. in hydrope a-
B A P Xt f tVk qiiam exdr. x. Meloum & fem. raph. unc. .
j.abunc.ij. adunc.iij. propinat. Deftillati

De Projcarabm , & Scarab&is tumores oculorum tollunt~>. Pinguedo
aquaticis. fifluras manuum fanat. Kegler. i.n o-
leo dulcifiimo fuffocatos ,ad bubones &
Moufet. iU QlTem
Latini Profcarabarrim dixere, Carbunculos commendat. Quid de Scara-
thfi.i.uis. VîUumParacelfus Me/oen Agricokj>in-
9
bao Culione Marcellus fcribat , vidc apud
gutculum, Grrcci aUriKeLrfcL&v 3 &\Xcuokm~ MoufetUm.
%&v> vocant* Germani Majalem Scarabas- Scarahaum Aqttaticum Moufetus ita de- Uoiifit- *
x J l^ H
fcribit. Searabaeos aquaticos Grxci o$^q ^
''
'
umappellant. Corpus eimoile, edseruleo
obfoleto , cum fplendof e nigricans. Sca- KeufyLfes appellant. Horum omnium
ven-
pulisalae duae, velpotiusalarurnriidimen- tres ipadice infecti ,dorfaque carbone no- s.
ta innafcuntur , celeit.fis in greifu ad- tata , prifeter Anglicanum In cujus ico* -,
jumencum. Circuli, dorfi ventrifque faf- ne fi limbum fcapulis totpque corpore o-

cisEjviriduliinjunioribus, in adultionbus, vali circumcurrentem leviter infufcaveris,
ccerulei apparent. Agricolafalso quadru- atque Oculos argenteos feceris , non eft
&htt. JeE- pedemfacitxonftatenimfexpedibus Wien quod arhplius expetas ad illius defcriptio-
pbem nem. Sex quilibet pedes obtinuit, po-
p. 74.
Prtijcara-
apu d ciut. fic defcribit. Hic vermis ,7 in ca-
f. . ... .
& colli circuitu colore

.
iaus wteri pitis purpurde iatu- fterioreslongjtudinelatitudinequeca^teros

rat0 aut V1 °l ace0 annotatlu' » paulum fcin- vincentes, quibus pro remis inter natan-
^'romu^ j
Mouf.pH^. tillans , ate delitefcente viriditate tin6foe dum utunair.Sed ely tris nigerrimis 5 mem-
funt; Sub alis atque indorfi ambitucircu- branex latent alasargentotinda^, quibus
\i Vifuntur diverio colore imbuti, fubin- tto£tu aquis egreffi , celeriter convolant
de viriditate micantes* fubinde flavedi- peraerem, quem interdiu peraro (for-
ne obfeura diftin£tas j venter atque pedes te niinquamj diverberant. Omniumvero
colore Caput& collum repraefentant j in u- minimi furit illi, qui irrequietomotuhuc
troquelatereventris tres pedes continen- illuc inaqux fuperficie multi nullo ordin^
tnr. Roftro autemincurvato aliis congene- tranfcurrunt,& q.colludunt,&: aqua turbata

ribus & roftratis non abfimiles. Ubi aztas Vel fe fundo immergunt,velin riparum fora^
tenerior eft promifcue" caeruleo coloretirt- minibus abfcondunt Deinde vero mutis
: &
&iores cenfentur; excrefcunt in duoriimar- tranquillis fludlribus iterum geftiunt. Chri-
ticulorum digitilongitudinem & unius craf- ftoph. Leufttter. feScarabasumin locoquo-
fitiem. Contritus fragrantiam fundit. Fo- dam invenifle fcripfit ad Gefrierum, va-
liis violar. &
graminis tenelli prascipue ve- ginaria (utfolerttj cruftula , cui quafi
fcitur. Raro extraMajum confpicitur. Re- formica? caput fubluteum , atque atemtil-
liquis anni temporibusvetlatetvelfemine tx erant affixaj > ventre inferiore pinnx
pillulis inclufo , obit. Inericetis colligitur fpargebantur , caudis aftacorum fimiles:
folet &
ex fofia herbacea rorida erui. Coe- qmbus (ceu inaquisremiges) divagaban-
untaverfis caudis, fcemina, qiK£ttiajor& ttir.Cauda prominebat pro fua muni-
orisforcipati, quasque leviflimo attadftt o- tione exigua, fed in longiilimas fetas di-
leumfundit, trahente marem, quiminor, vifa. Ex aqua.paluftririn fontanam con 1-
& quafi exfiiccus , ut retro reptare cogatur. je£bus paucis interjecîs diebus vita exceflit.
Wieri fupinus , (vermem Majalem vocat
ad faciem humanam maxime accedit. A las
longtoresreliquis gerit, & cingulispluribus C A P U T« V.
corpus ambientibus diftinguitur. Quem
Edmundus Knivetus vidit, parvus &ex- De Tauro volante Brafilienfi,
fuccuserat. Habent in Medicinaufum. In
Ditmarfia filo circa collum appenduntur,
& ei congenere.
ciuMst.c,
Ibidem ia Epidemico capitis dolore tres cx-
ficcati &in pulverem redadti, in Cerevi-
TAuri volantis,
rotis qttatuor funtapud
feu Scarabxi platyce-
Brafilienfes &fi- Br«f'
w ^
l,1 ' c '*'
^ a p r0 pi nantur adfudandum per novem
.
fpecies, &^încolaevocant. '
dies. Sed folemnis in arthritide vaga ufus. Totius corpore />2/>rôlongitudoplus

Manibus eostangerecum colliguntur, re- duorum digitorum Rhynlandicorum, craf-
ligio eft. Numerus femper impar^ prima fities autem fere quatuor. Totum cor-
vice unicus poft ternos aifumitur: quin- pus fplendide nigrum , fed pilis flave-
que ad fummum in pulverem redadti : m fcentibus opertum , ita ut flavefcens vi-
dea-
lab. xv-
Cattjener *lCutri Uolantis 3ras
Grune 3Cefer
SganifileCliejeii,
%ik
Jtas- tata. Cant. Major OlUna^
^. f \ ^ .-"
f ^
Cauthartit
ff Jty.
: :
DE INSECTIS LI i.
n
viJeacur. Sexhabet pedes feu crura duos corriutus ut parens. Caputfemilunarisfe-
anterius verfus, duos ad laterafereexten- re figurx &
comprefliim,. cui cornu im-
fos directe, &duospoftfe extenfos, ni- pofitum , fatis craffum & plus digito lon-
gros omnes iplendidofque &fuperiusraris gum, ereclum, fedin fummitatepaulum
pil is preditos * in quolibet autem pede tres verfus pofteriora inclinatum. Pone cornu
tingues cum
parvulo digito, qui quali
, hujus exortum, m
quolibet latere oculus
tertius unguis : funtque crura variis den- grani niilii magnitudine rotundus, niger,
ticulis armata. Uniusfere digiti inter- iplendens. Totum autem corpus , crura&
vallo a capitis initio (quodminimum) fe- ala* funt infignis fplendentis colons , ex
ctio eft corporis. Capitale cornu habetma- nigro, viridi, &
aureo mixti, eftque to^
gnum, &in extremo fectum, nigrum & tum fubfiliillmis pilis veftitum. Vahdiili-
iplendidum, unumpene digitumlongum museft, nam inclufus
fcatulae craflas a me
oculos mgros emmentes & propeillos duos ac latere cocto crailbimpofito, nihilomi-
cirrhos extentos, fingulos tribus apicibus nus fe femper exferebat , utfuniculis fuerit
qui in extremitatibus funt fufci. Prima coercend. Hirci pene odorem de fe fundit.
fe£tio corporis tricornis in fummitate ante- Giuartus. Crura habet fex i quatuor in
rionhabenscorau protenfum & paululum pofteriore, &
duoanteriore fectionecor-
deorfum flexum longitudine dcntis huma-
, poris pedes definunt in duo lunata comicu-
:
ni: &utrinque adiateraunuimejuidem mala iingulaque habent tenuius tenaculum.

:
gnitudinis. Alre ejuid. colonscumtotacor- Antcriorfectio digitumlongain cormiade-

pore pilofae ac dura:. Pofterior fectio cor-
, iinit duos & femis digitos longum , teres &
poris inferius multas habet divifuras. Prior paulumdeorfum incurvatum, duos ha- &
fe£tio fuperne magis rufeicit pilis,poftenor bens veluti dentesverfuspofteriora Infe-
autem magis flaveicit. rius in antica parte corporis , fub exortu
Alter paulum diverfus a priori eft; In hujus cornu jungittir caput , parvum qui-
,
toto corpore fuperiori obfcure caftaneifeu &

dem f-d cornu habens furfum incurva-
nigricantis fplendentis coloris, in infimo tum, duos feredigitoslongum, cum pro-
per totum caftanei coloris fplendidi. To- ceffu tripartito in ipfo acurnme. Oculos ha-
tius corporis longitudo,duorum&femis di* betrotundos, nigros, fplendentes femin.
gitorum crailities circiter quatuor» Corpo- canabini magnitudine, poneoculosautem
ris anterior fectio, tinum digitum longa. duos proceifus coniformes, contortos,
Caput parvum: oculi nigri fplendentes,non pofterior fectioduosdigitos eft longa, at- «
tamen prominuli , ut in priori prope ocu- : que alis crailis tecta,cum anterior fectio gla-
los duos habet cirrhos ut prior proxime : bra & folida tefta tegatur , quas in cornu
caput cornu erectum &
pauium verius po- extenditur.
fteriora reflexum femidigitum longum ,& Tota autem anterior feclrio cum corni-
ad latera in feetione antenbri fupenus ver- bus capite & cruribus atque mferiore ven-
,
fus utrumque cornu craifum erectum pau • ,

tre , nigri & fplendentis eft coloris & fupc- ,
16 breviiis & obttifius.quam prius illud.' rius feu longum cornu , verfus inferiora,
Alas habetut alter & corpus ita conforma- villoiis pilis , obfcure flavis five luteis vefti-
tum Crura fex tribus jun&uris , & tribus
: tur, itaut adtaftum holofericum referat:
digitis, &uno minimo pro quarto me- : Junctura ad caput quoque villofa* crura au-
dia crurum pars inter fecundam & tertiam tem & iniimus venter brevioribus veftitur
juncturam aculeis pyramidalibus munita^ pilis obfcure flavis. A\x exteriores conftant
integra autem crura iunthirfuta piliscafta- tefta colore fu£tus olivarum cui obfcure
nei coloris, uti & circa os acin fectione flavum admixtum, & varieganturfparfim
corporis. punctulis fufcis. Cornua illa duo magna
TertiWy rariilimx eft conformationis. conjungere poteft & illis aliquid tenere.
Magnitudo illi eademcum prionbus j craf- Congener Tauri volantis Brafilienfis,cor-
fo & rotundo ventre : crura habet feX , fm- pus habet bilfectum, cuj us an terior pars ter- wjt. iTaf
gula duabus junfturis conftantia anterio- : tiam partemdigiti longa, pofterior paulo /,7,f 10, -
ra autem quinque proceiliis acUtos quaii plus duobus digitis. Caput habet quafi qua-
digitos habent , quibus terram fodiendo ci- dratum & duos forcipes exiertos pro denti*
tiftime fub eam fe ingerunt Alas habet bus,oculos magnos prommulos ellypticos
&
duas ftriatas , inprima fui corporis fecTrio- duos cirrhos ante joculos , in exortu lati-
ne eminentiam felbe formem , &anteil- ufculos , hinc anguftiores plus duobus
lam foveam f. cavitatem fubrotundam a- . digitis longos, novem jun£turis conftan-
vellanas majoris capacem, in quamagnus tes : crura feX , duo in anteriori fectione,
numerus fcetuum vivorum vifttur coloris , quatuor in pofteriori quodlibet duosdigi-
bruni & filamentis quibufdam in foveaan- tos longum, tribus junciuris conftantes,
nexorum, qui magnitudinem referebant pedes latiufculos & in eXtremitate duos
,
femina papaveris, fed Megafcopio quili- ungues aduncos. Anterior fedio ad la-
bet inditus magnitudinem oftendebat pi- tcra deiinit in quatuor aculeos , tefta ni-
ii, eratque omnibus numeris abfolutus & mirum qua tegitur pofterior quatuor :
2 K
habet
76 HISTORI^ NATURAL I S
habet alas tenues , duabus teftaceis te&as. nacantha. Ex erucis illarum arborum gi-
Totum corpus fuperms obfeureeft flave- gni, Ariftoteles prodidit; Plinius eX- &
fcens, feu lignei colorisi caput, oculi, eprefse. Canthandes nafeuntur ex vermi- Gencratio.
cirrhi , forcipes , crura, inferius corpus culoin fpongia, maxime cynorhodi, qux
fplendide nigra , venter praeterea cana la-& fit in caule, fed fcecundiflime in fraxino:
nugine obdu&us. ca!terar in alba rofa. Coeunt tamen qui- neopbr.de &
« *srlf. îfce Colophonem imponat Tambeiva, dem tardo motu; generantque vermicu- cW>/<*»-
**
ir'c.1/ infe£tum teftudinem terreftrem nonma- lum. Pent ficus , fi in ea prodierint. Qifd-
le refercns, mediocris avellanar magnitu- c~iu picem liquidam referunt ,
guftu Ce-
dine^ ala?, nimirum exteriores dux tefta- drum, utNicanderprodidit. Calidiffimos
cea:, figura ut clypeus teftudinis ante- : fnnt & ficciffimx. Ideo corpus adurunt, e-
rior fe£rio corpons tefta coloris fplendidi rodunt, &exulcerant.
quafi aurum viridi colore tinctum tranf- Inter venena reponuntur , periifleque Nocumcn-
fplenderet: in ambitu autemteftaecoloris m
illis affumptis , Cajum Carbonem, Pyr-^ ;^_
eft fplendentis inftar rubro tin£ri. Duo cor- rhum, rertium ab eo qui cum Romanis tumi. 9 .
nicula ad quodlibet latus oblique extenfa. bellum geffit, CoffinumkemamicitiaNe- Ep

pfn H N '
Crura habet fex aurum quod

nitentia ut ronis notum, proditur. Adde & Abba-/.p.<. 4 .
. elegantiffimorubrotranfplendet. Corpus tem illu m cui fcortillum ut in amore de-

, ,
inferius ejufdem fpiendoris. Tarde ince- tineret, condimentum pulvere canthari-

dit nec facile avolat. dunl afperfumappofuerat ut apud Parar- ,
Nhremk Facit denique quorundam Scarabaô- um habetur. Catonidemque Uticenfiob- n

Exot. Li'}. rumlndicorum mentionemNierembergiuS; je£tse funt , ceuvenenum vendidiflet inau- ijj.4.' /.
*- 2 °- quorum cornua derafa , & in aqua fumpta, clrione regia, quod eas feftertiis LX ad- Gaiev.r. <u
veneremmirifice excitate ajunt. dixerat. Largius }er d Pi"
fi bibantur , vel diutius
f 'f
extra hsereant , dolorem in vifcenbus qui/.g.r.'. ™t
ab ore ad penem extenditur excitant j ve- CanL m AU~
r*
C A P U T. VI.
ficam ulcerant, penem & vicinaseipartes~***"
inflammant : fanguinis & carnis mictum -,
fa:pe diarrhxam, dyfenteriam,fyncopeni

De Cantharide.
mcntis alienationem etiam concitant. In
ore faporpicisfentitur. In capite quidam
ômcn. X "I
Oên quod infe£ram iftud apudGra»- & pedibus venenum ha?rere judicant ne- :
L\ cos habet, apudLatinos quoque ob- gant alii Variismalum impugnaturreme-

tinuit. Variegata xerwv»<*; dicitur , quod
d is Lac humanumab ubere fumptum >
in modum teftudinis compun&a , & variis caprinum, buoulum, fiugulis horis exhi-
maculis confperfa fit. Plinius omnesparvos
bitum, clyfteres ex jure pingui cumoleis
fcarahzos vocat.
cmolhentibus quos nitrum ex hydrome-
Dcfcripti». T)efcriptiones in Differentiis adferemus.
lite non male excipiet. Oleum liliorum,
Qui Tn&xvXoog eas defcribunt , alii vefpas fi-
amygdaiinum recens ex ovo forbili, Sa^
milem, fed corpore longiorem faciunt: mium , cenanthinum , & quam Lycus Nea - *•*»»• ll-x>
alii vermem terreftrem , coloris viridis
politan .spro antidoto pofuit portulaca,
/- zo ' c' 13 *
,
auri colore fuperlucentem : nonnulli infe-
vehementer larfdantur Oleum vero cy- :
&um oblongum parvum aurei coloris. Qm- doniorum certiffima hujus morbi Theria- prm.n.n.
damdeniqueanimalculumparvumjvarium, -^
caeft. Nec frudari fua laude debent, a- /• *3-f. z
luteis lineis, quas in pennis tjranfverfas 4 * /,i8 ' f ' 10 "
cetum fcilliticum, terrafamia, lutum Ar-
habet , promiflb corpore , blattarurn modo menium, quod vi emplaftica erofionem
prsepinguem.
prohibet. His quidam theriacam Mi- &
Locus. Occurrunt in Italia 8r aliis regiomb- s3 thridatium , quce tamen refrigerantibus
in qiubus frumentis, rofis, fraxinis, & &eroiionirefiftentibus doloremqiie levan-
oleaftrisinfident. Nec tamen omnia u bT- tibus caftigari debent , adjiciunt. Nec
Aiir. Hift. que genera occurrunt. Nam in Bclgio .&• vomitionum oblivifcendum eft. Ideo a
inf.i.^.c.4.
u i tra ej us ac} Septentrionalemplagampro- Diofcoride imperantur.
vincias, ea quar infrumentoinveniuntur, Circumfpecle in Medicina adhibeantur ufus -
reperiri, Aldrovandus negat. necefle eft. Vefic3senimita funtinfefta^

viftu».
Arborum foliis& fruticum quorundam ut quidam, manu duntaxat detentas, fan-
floribusut & frumento, victitant. Unde guineam urinam prolicere credant. Mon-
xwfyie/S©* (nTJftpdyx, Nicander meminit. tagnana certecum alteri genuum applica-
Noctu inunum diem congregant, &mutas fuiffent, quinque fanguinis per urinam
tuis auxiliis, formicarum inftar , confer- libras eduxifle fcribit. Caute agetur, 11
vantur. Die per totum locum volare Vin- menfuraV medicamenti habita , & regri
centius prodidit. Ex putrefcente humido fuerit ratio. Tria vel quatuorpraebentur

a A
t? if9
'
& ficco, oriuntur, feu humorc fphis in- intusgranaj exterius, majore copia opus
fidente , in fummis fraxini ramis , fi- eft. Calidiores argerrime feruntj deftituti
cubus , pyris > pinis , populis , & Cy- viribus aut vifcerum fcirrho affe£ri plane
non.
D E INSECTIS, L I B. I 77
non. Ipfaecantharides, abjectis alis, ca- colore eft, quam arruginofo; alids pra?ter
GalmJ jg
v,ii. rat. m pite & cauda a quibufdam exhibentur,quod magnitudinem ( quippe omnium mnnma
mims.
& Hippocrati m ufu. Audax
qui haspar- eftjnondiflert.
tes abjeclo corpore adhibuit Medicus, Aldrovandus quinque tabulis eafdem re-
mortis in uno altero hydropico caufa e- & prafentat.
rat Nonnulli tamen totisutuntur, quod Prima tahula primo loco depinîtur
Ma.imp^ &
Galenus fecit. ALe reliquorum reme- Canthans e maximarum genere , colore vi-
fUiuh. n. dium. Unde Plinms. Alse medcntur , qui- ridi , atque aurum lucenre m rofa aperta.
hi.asf. bus demptis lethale eft ; nifi forte mutila- Secundo prolixiori corpore , lineis lu~
tus iit locus. De caztero , ad urinam cien- teis, incapite, pe&ore ac dorfo , anten-
dam , lichenes tollendos
verrucas , fa- , nis longiufculis ac nodofis, luteis, ute-
ciei puftuias.fcabiem , podagram , men-
, tiam pedibus in rofa eX eruca nata, iu
fium fupprefiionem , fceminarum flerilita- qua & tertiam reperirotundo corpore ni-
tem, ureri ftrangulatus ,' quartanam,&c. gro &
pilofo , violarum fpeciem exiftimo.
adhibentur. Scapulis vel bracbio appo- §uarto ac qninto ioco eft Cantharis rotun-
fttx potenter urinam provocant. Exco- da leu Viola nigraprona&fupina, obfcu-
riatonum lichienum Pamphili, quo Ro- risin vaginis punclis albicantibtis &rariori-
ma: ufus eft, dum mentagra morbusgraf- bus, in alvi vero parte prona quatuor li-
faretur, Cantharidas recipit. In quartana neis parvis & albis ejufdem generis, & ea eft,
telae aranearum involutarde collo ;cgn fuf- qua hancj'equitm\ njfiquodpuncTrula illa
penduntur. Reliquain Aldrovandovide. alba , qua? in priori rariora erant , magis fint
Venerem excitare notorium efc. In gra- frequentia &
confpicua.
viflima fyniptomata, & penis diftentio- Septimo /êftaraneus, quem exaclius
nem perpetuam incidunt , qui lncautius ftio loco defcribemus.
propinatashaufere. Formulas patlimapud Proxima huic cantharis oblonga capi-
Medicos invenies.Viperas li domi in vitreo te ac pe&ore nigVa , duabus antennis fa-
vafe alere volueris, cantharidibus ciba. tisconfpicius, in extremitatepilulamha-
Suffitu ftercoris bubuli cum galbano, afru- bentibus , pedibus item nigris, vaginis
gibus depelluntur. rubro &nigro colore tranfveriim macutatis.
DifFeremie. Moufetus iii majores &
exiguas diftin- Eadem fequenti pidura expanlis alis o-
Mouf. rhe- guit. MajorumaMx funt, utverbis ejus u- ftenditur ut alvus , qux totafubra eft , ex-
,
u'.!io.' tar °blongo corpore craffe, ex tritico

' a£te videri poflit.
c
collecTra?, acBlattarummorepingues, va- Decimoloco eft Cantharis alia fufcoco-
rix aureislineis, quas in pennis tranfverfas lore, feu potius fubcinereo ad obfcurum
obtinent (atquehas inmedicina potiftimx tendente antennislongis.
habentur ) alia: minutiores, riiacilentx , la- Vndecimocolore nigriore mtilto, anten-
tse, pilofae, interiores ditej &admedi- nonnihil nodofis & infineobtuiis,
nis
cosufusinutiliores. Majorumquocjuenon T>uodecimum locum negligenter Culex
omnes ex viridi radiantes videris ,fed alias '
occupavit , longis alis &antennis , rubicun-

item ex Xelampelino j inexphcabilis om- I dis pedibus.
nes fplendoris, &
colore oculisgratiflimo
c
Pofiremo eft Cantharis tota viridis , &
c
donata?. Parvmn genus Cantharidum in vaginis colore mixto aureo , pedibus
Thomas Decatarusprimusmihi communi* mgns.
caviti forma nonnihil &moledifparesvi- Secunda tabula prima eft viridis , ari-
dentur-, fed yirtute Canîaridea ortu & tennis longiufculis, emediocriumgenere,
confentiunt. Harum (Tcibcet minorum ) oblongo corpore. Secunda inter mini-
j>rima corpore , &capite oblongoeft, & masnumeranda, totaccerulea. Tert/a in-
forcipato , oculis nigerrimis prourinerttibiis, ter fabas reperta, prazdicTa paulo major,
antennis longis atqne nigris , aliscircame- tenuibus antennis, lineis in vaginis tranf-
dios Iifmbosextuberantibus, quaeduobus verfalibus nigris , reliquo corpore nigro.
purtdtis argenteis , maculis paucis albis & Quarto &
quinto numero notatur Sca-
notantur : in Cicutaria herba per arftatem rabieus '®' y five colore viridiin
xfacJw
plerumquerepentur, pedes habet & cru- fupina parte, quifoliexpofitusaureumful-
ra , gracilia admodum atque longa,purpu- goremedit, ut in aliis quibufdam Can-
rafcente minio ornata. Secunda ejufdem tharidibus
, tamen inter Scarabxorum ge-
cum prima coloris eft, nfti quod antenna? nera referendus j forte erit Scarabazus vi-
oculique vviides videntur. Caput huic exi- ridis Plinii , quem
fuo jticundo afpe-
ait
guum, fcapub* globofas, atque gibbofs. &U contuentium vifum exacuere. Prona
Terti£ caput & fcapulce confunduntur, parte nigef totus antennis exiguis.
eoloris seruginofi, fed ocelluli picem re- Sexta eft Cantharis parVa peclrore ni-
feruntnigerrimam: alas habet capiti con- gro, antennifque exiguis, vaginis fubau-
colores , ed ftriis quibufdam aureis mican-
i reis, reclreque ob parvitatem defcribi ne-
tes pedes item piceos
: breves. Quarta & quit. Poftrema e Violarum, feu rotunda-
tertiam a:mulatur , fed herbaceo potius rum Cantharidum fpecie, capite nigro&:
K 3 pe -
78 HISTORI^: NATURALIS
pedtore , antennis longiufculis , vaginis ru- mum fufcum corpore, alterumviride , &
•brisj pedibus in finenonnihil diviiis &ru- ufqueadedexiguum , ut ad aliquod genus
bris. Melancephalonappellavi. recliereferrinonpoilit, nos inter Cantha-

In tertia tabula frimo loco oftenditur rides retulimus.
Cantharis omnium minima ccerulea. Se- Sexto loco datur Viola colore rubra , ma-
cundo Longicolla di£tapaulo minor Vefpa, culis nigris infignita.
toto corpore nigro , roftro feu collo pro- Septimo cr ocJavo eadem , fed nigra u-
tenfo , cuiutrinquecfta:infunt antenna:. traque , quarum prior linea rubra cingitur.
Tertio minima colore aureo viridi. & AWzeftex pra:di£torumgenere, rubro
Quarto numero notata, eft capite , an- nigroque colore varia.
tennis ac pedibus nigris , vaginis luteis , Alia dejcimonnmero notatur rubra duo-
quibusfex nigra, rotundaque infunt pun- bus pun£tis afpcrfa nigris.
clrula, bina fupenori parte , quacaputpro- Undecimo &
duodecimo pe£tore funt ni~
ximecontingunt, reliqua in parte extrema gro albis punctis maculato , vaginis luteis,
verfus alvum per tranfverfum ex ordine po- maculis nigris afperfis.
fita. Hanc aiia fequitur latiori corpore a- Quinta &
ultima tabula quatuor conti-
tro , capite &pedibus lutefcentibus vaginis netviolas, quarum prima eft minimapun-
obfcure, longiufculisantennis. £tis albis ornata. Secunda magna , nigro &
Sexto loco ponitur Mufca viridjs , anten- aureo varia , triangulo in lineas diiTeclro ni-
nis longis , inter Mufcarum genera refe- gras , dorfo pulchra. Tertia nigra quinque
renda. aureis notis ornata. Ultima exigua cinna-
Septimo & oBavo duae exigua? , priorcce- baricoloretin£ta.
rulea tota , altera einerea. Eft & in India genus Teocuilin cantha-
OEiava oblonga corpore , capite, pe£to- ridum parvarum , rubri capitis , peclroris
re, antennisacpedibusnigrisj vaginis ru- fmaragdini, &
reliqui corporis fulgidi. A-
NieYem ^
bris. junt , lepranllitas , atque confricatas , me- ub. 13.C. 17.
Nonusnumerus fignificat convolvulum deri. Vivunt apud Hocitalpenfes. Eftau-
'iim Graxis Tagliadizzo vulgo apud Italos tem Teocuilin vermis igneus, & ab igne aut
agricolas , corpore cceruleo , pedibus ob- urente natura impofitum eft infeclro huic
fcure lutefcentibus in vite repertum , ac fo- nomeaj.
lia ejus depopulantem nafcitur hic ex ovis
-,
Bombicum, ovis iimilibus magnitudine ,

colore rubicundis , hic ctim parere vult C A P U T. VII.
niultacumulat, convolvitque foliafunde
forte a Latinis id nominis datum ) atque in
hisfuaovareponit.
T>e Buprefte > & Ipe.
Sequens numerus aliam ejus fpeciem cce-

ruleam continet. tJem Ardoinus Bupreftem vocat, is Nomen.
T)uodecimus Cantharidem nigram dua- ^ Vegetio , Vulpftris & Bulpeftris, Syl- Veget veuu .
bus maculis fufcis , nigris in vaginis diftin- vatico , Buftajaris •>

Bubliftes & Bubeftis ?• $•<• ij-
clram. Minima & e viridi aurea decima ter- vocatur. Grxcis $k<7t€.Yfa$ Nicandro fiM-
tia eft. Hanc fequitur nigra femicirculis xy\i &jS^«w y dicitur : quanquam forte
minaceis incruftisinfignita. Toftrema mi- hsec pro araneola illa ruberrima boves mor-
naceis vaginis , fed nigro maculatis , pedi- dente fumi poffit , quas devorata eadem
bus antennis , ac capite nigris. cum BupreftiSvmptomatainferat. Bnpre-
Qua:in^^f^^W^proponuntur , o- fti verd , nonrcn (&?& ro ^Qctf ~ius fixg ,
mnes fere funt cantharides rotundse , violsc quod boves rumpat * ieu f&fy ro -mpTvea&^
dictasanobisnomine &
idiomate Italico , quodincendat, impofitum eft. Primd e-
e quarumnumero prima eftlato corpore ac nimperfummam acrimoniam inteftinain-
pedibus nigris , quos extendit in utraque flammantur 5 mox tumor, febns, & tym-
latera cancri marini aut Paguri modo ca- : panites ingruunt tandem membranis ru-
:
pite nigro ; antennis ejusdem coloris lon- ptis , crepunt pecudes medise.
gisinfine obtufis, vaginis rubris, quatuor DifHculter defcribi poteft. Nam&apud Defcriptio.
maculis nigris rotundis seque a fe invicem veteres altum de ea iilentium. Scarabreo

diftantibus , quadratae figura? modo. longipedi fimilem, in Italia raram fcri-&
, inLybiafrequentem
Secundo Culex idem quem primain
loco ,
pfitduntaxatPlinius
tabula numero duodecimo exhibuimus Lucianus. Ided nondumfeveramBupre-
hunc eximere fumus veriti , ne notas nume- ftem reperiiTe reliquit Aldrovandus. At Mdroy.wji:
rorum atque ordinem depi£torum inturba- Pennius veram fe in agro Heidelbergenfi infeti.^.^
remus, quemadmodum & eum , qui hunc ex inveniiTe gloriatur. Ex Cantharidum ge-" uoufet.
ordine fuccedit numero undecimo pri-
, nere eiTe dicit, quod& apud Galenum l^nm- ,
mx tabula: delineatum & ibidem defcri- Aetmm, Aegmetam, r havonnum & Avi- J
ptunv. cennam habemus , fed oblongiore corpo-
Seguuntur Cpleoptera duo , quorum pri- re. Elytrum exterius aurum imitatiir. Caput
eft
, ,,
BE INSECTlSi L I B. t n
eft parvum , Os patulum robu- , durum , gunt. Alteram aJacoboQuickelbergioex
ftum , forcipatum , dentatum Oculi glo- i agro Viennenfi accepit. Lonicerus, Cor»
bofi &prominentes. £x fronte duo oblon- narius , &
Cordus propter fcetoris magni-
ga &articulata cornua. ^«frrinlongum tudinem Cimicem iy lveftrem pro Buprefte
produ£tus. Bellonio in defcriptione mon- fumferunt- ûdrovandus tres proponit.
tis Athos, eft beftiola aligera* Cantharidi Prima inarvis deprehenfa, ri£bu fatis ma~
fimilis, fed'major, colorte flavo feu ltiteo. gno > coloris candidi , in interna parte fer-
c+vli'.
l
' &
Vi& altera Bupreftis vera , corpore paulo rato j fupra cujus duo cornicula , quibus
breviore, &circa ventrem latiore ; cauda conftat, aliud corpushabetur candidum fi-
magis acuta ; capite parvo , oculis promi- militer , in ipfo ndu appendices illi qua-
nentibus , ore hiatiilo 3 &
forcipitio 3 ely tta. tuorbreves, &
pilofi, quibus videtur pri-
fecundum longitudinem ilriata, colore famum guftare cibum anteqiiam in os fiimat-
turata gramineo , ex atiro fplendente, ut Capite eft obfcure viridi, item dorfo , &
Moufetus habet. Additidem, crura pro vaginis 3 qmrum utraque maculam habet
corporis mole longiufcula tantum fex ha- rotundam, albamque. Antennis longis.Li-
crrv^ A bere , ( male Grevmus & Mathiolus o- rieam quain utrseque vaginse , ciim in alvi
wneniiyl.z,
(. ii.
£to ponunt ) eaque nigncantia^ cornua medio conjunguntur , conftituunt , xnei
prions cornibus duplo minora & fubtilio- coloris, fub alis vindis , ut eleganriorem
ra, &c. colorem vix intueri quifpiarn poflet , pedi-
Locus. Raro in Italia rcperiri fcfipfit Pliriius : buslongiufculis pilofis , colore Uon fempef
frequentiortamen nunc. uno, fedprout foli obvertuntur, ita nunc
Viftus. Vefciturmufcis,erucis,lacertisilumbricis, colorem viridem \ nuUc seneum referenti-
& aliis infcctis. Araneum etiaminterficit. bus, plustamenseneiparticipantibus. Co-
Morticinia non tangit , ubi fe.interfeclris & Jorqui fiipina eft parte nullum coloremde
Vcncnum- implevit,reliquumadcavernastrahit. Ni- fe fundit in parte prona omniaeleganter
:
trofi eft faporis fcetoris vix tolerandi. Tam

, micare confpicitintur. Secunda fuperiori fi-
exquifiti ieneni , utinfe&as contagioher- miliSj colore tamendiffert, qui in toto ( ex-
bas, pecudes ^li , depafcantur , intereant. ceptis pedibus , qui flavi funt ) niger eft
Intus fumptum , corporis tumof , flatuum & harc quoque in arvis reperta. Tertia eft
intercutem&carnemcopia $ labiorum li- JacobiGfevini, quam quatuor pedibus ab
vor, fapor in ore virofiis infequuntur ne de : utroqtie latere depinxit , colore viridi. Si-*
urina^ fuppreflione , ventriculi &inteftino- milem depinxit Matthiolusinfuis ad Dio-

mmdolore, quicquam dicam. Hiricbene fcoridem Commentariis, Sed ciimibidem
capitis ejus propinatores tenentur. eamnon defcribati dubito numeam velit
Remedio funt, aphronitrum cuni aqiia >
efTe Cantharidem ; quibus in Medicina u-
muliebre e mammisafFatim extracTrum
lac -,
tenduriieft , an Bupreftern_s.
urina muliebris epota vomitu reddita $ & Ips Plautoe.ft invoivutusi Italis rufticis
pyrorum fylveftrium omnia genera j qux Tagliadizzo. Propriumejusin vitibus ver-
tamen corpore tumido exhiberi noh de- fari, easque ut &
cornua arrodere. Hinc
bent Cantharidum ala; & pedes, fi qtii-
:
abi^', id eftjSAa^ noceo , nomenacce-
bufdamcredimus. Reliquaapud^Diofcori- pit. Qui Serpentis genus efle putant , ab,
'jEUm. n.
>.<s.c.u- demvide. Bos vel eqtius fi comederint Hermolao redarguuntur.
.emc um.
j n £| antur fl ercora minutim
,
frequenter &
reddunt, &cibumaverfantur. Acurfu&
venann palato fectione remedium. Qm- a p u T. VIII.
dam oleiim naribus infundunt. Plura apud
Aldrovandum habes. ^De Cucujo.
Ufumnihilominus iriMedicina invene-
re 3 fi Cantharidum ihftar preparentur. Dio- INfeclum Indis familiare Cueujtis , feti
fcorides eas fuper cribrum ferventi cinere Coccojus,&ex Scarabarortim genereefle
torret, Gaieriiisacetoniacerat, Hippocra- videtur. Septuplo cicindela noftrate vo-
tes capita , alas , & pedes abjicit. Cuni fevo lante fnajor eft , digiti minimi craflitudine
hircino , feptica vi \ lichenas tollurit , ut Pli- dtrarumunciarumlongitudine. Haudpau- ^fes^
nius prodidit* In defpefatis menfibus j cicervinosfcarabseosxquant. VefpertiHo-
cum duplo ficus piilpa?, ab Hipprocatefup- nibus paulo minores ex Petro Martyre
ponitur; ne de uterifcirrho fuftbcatio- & Nierembergius dixit. Corpus duodecim in- &immb. n.
^f«v c. 1.
ne '" aut mo ^ ejeclrione quicquam addam; cifiiris ornatur, ex cinereoparum nigricans.
\Hf
et
c'
J'
Differentise. Quantum ad ^Differentias Moufetus duas Capit eft longum , cujus anteriori parti ni- rtw. in~
Scaraboides defcribit alteramex gra fuperitis quafi in medio , triangularis^' 1 '^ if. 1 '
, atiro vi^
refcentem , alteranl ex flavo nigricantem. macula infidet ; breves aritennse COculi
////sfpriorimajor , ala: externa* auro fatUra^ grandes, jiixta cornicula prominuli &nigri,
tolineatim ducTroilltej patixillo viridi & propeos locantur j reliquum caputcoloris
(verbaejusfunt)adumbrata: Interlineas : eft fpadicei fere , exceptis duobus clavis
umbones concavi , eleganter fcnlpti , afltir- prope collum aureis , e quibus^^' fplen-
dentes f
8o SlStORIiE NATURALIS
dentes,in volatu prafertim, atque alis,exque fit, venator venatore cucujo appfe-
panfis, infigni ftilgore exeunt. Pedes'{ex henfo , domum revertitur. Oftiolo do-
nigri a corpOfe exeunt. Ely tra quibus ala: mus claufo, prsedam folvit. Totam cif-
teguntur, colore fere caf^tneo videntur. cuit pratcipite volatu domum quseritando
Icones ex Moufeto appofui. Hic, aCan- cucujus culices , fub leclis penfihbus , &
dido, pi£tore peritiflimo , qui eas in Hi- circtim facics dormientiuni , quasimplere
fpaniola &
Virginia , obfervavit, acce- culices aflfueverunt. Cuftodum onicio,
pir_*. itt quiefcere queant, inclufi * fungi vi^
IUJC.
Lucere noclu nemo dubitat : qua parte dentur.
non convcnit. Oculis duntaxat radiare Sunt &
alise ibidem beftiolce, volantes &*£&$
quidam prodidere. Unde Moufeto >«<£>&- quae hoclu lucent, fed noftris multo ma-
Koxd'fA,7ng , dicitur. Quatuof lueidiffima fpe- jores, &
lucem etiam majorem emitten-
cula habere, Nierembef gitis oculoreni
•, tes. Lucent enim adeo clare , ut qui ltinera
fede duo, imlibusfubvagina lstentia duo: conftituunti capitibus& pedibtts, hasci-
quse tiinc oftendit , quandc more fcarabaei cindelas arte quadam pendulas vivas figant;
evaginatis tentubusalis, aeremcaptat.Na- Sic enim de longinquo oculis facile perci-
vigatores oculis &
clunibus eandcm ad- piuntur, &
ideo rei veritatemignorantes
fcribunt. Alii vifceribus & cuti ventris attonitos reddunt. Mulieres non alia ltice
diaphanx. Nullum aliud ohm Indis five ad negotia fua peragenda in ardibus nodhi
domi lumen. No£hi gradiun-
five foris utuntur.
tur duobus ad pollicem pedis alligatis:
geftant & manu unum , dum Utias , feu
cuniculorum genus mttrcm magnitudine C A P U T. IX.
fuperans , venantur. Tantumid, utquivis
in cubiculo legere , fcribere , neeeflaria & De Cicindela,
peragere pollit. Imminuitur , dum fati-
fcunt j poft mortem , ev* nefcit. Quare vix PLura hoc infectum tam apud Gra^cos Nom«^
credi poteft , formari ex eo paftam , qure quam apud Latinos accepit nomiria.
&
ad faciem pectus attrita , lucere ea faciat. Grsecis enim dicittir A^Tzpg/s , XctfA.7ns{)s , Aldr_. Ili\
CandifioSc Dttdlejo, cumadlndisehttora 7wyoAa{i7ns } & KiQoXct^7ng, Ariftoteli /3o$jsd-

de Infettii
t
appuliflfcnt, impofuiflfeMoufetus exitine^ X&"> Suidx 7w£jAct(*7n£j Hefychio jw^-

rariis Anglorum author eft. Kci^Tnc'. velpotius 7w^XcLi*.7ns , igniclunis
Capturx Quomodo capiantur, &: ctilices, qtto- &: luciclunis. Aliis A^T^^y & C "" 7^ meta-
7
runl grati^ captura inftituitur, captent, phorice , ^vjoj&f Ariftophanis quidam Ci-
ex Martyre prodidit. Primo cindelas exponunt. Male (pdhcuva dicitur,
imj^c-i Nierembergms
'
noctis crepufculo exit domo cucujorum Kclfye/s, verd vocabulum majori competit^
indigus , titionem mantt geftat ignitum Apud Latinos invenies appellati Cicinde-
tumulum undequeat a cucujis proipici,a- lam canderem cieat,
&: Cincinieiam> quocl
fcendit vicinum, elatis vocibus cucujtim JSfocfi/ucam, NoBuvigilam^

Nitidulantj
appellando , circumrotat titionem , cucu- Lucionem, Luculam^ Luciolam3 Flammidem 9
je, cucujeinclamitandoj aereni obtundit. Venerem, (Levinus vetuftiflimus aiithor, fic
Ad vocantis reboatum fimphces putant vocavit, ) Lucernutam, Incendulam,ut ex
nonnulli, cucujos, eo dele&atos ftrcpitu Cicerone, Plinio, Scopa, Agricola, Var-
convolafe: veniunt namque properantiac
; rone , Fefto , Plauto , Sealigero , Tufnebo,
pracipiti acceflu. Ego vero accitrre- &aliis videreeft,
re arbitror ad titionis fulgorem cucujos , ^bijcfipionem inDirferentiisvide.Nul- LociiS,
quod adlucem quamcunqueagmina culi- libi m

hyeme apparent. Menfibus Apri-
cum advolent, quibtis cuctiji vefcuntur lis, Maji, Junii, &autumno, quorarovo-
inaereipfo, uticipfelh&hirlindines. En lant , in pratis vefperi cernuntur. Plinitis
cucujorum numerum optattim, titionem ideo , ante matufa pabula attt poft difcef-
venatormanu projicit. Titionem aliquan- fum confpicuas dixit.
do fequitur cucujiis aliquis, &folo ie di- De Generatione diflentiunt authores^Ba- Generatio
Porta Phy^
mittit, captufacilis tunceft: utifcarabaj- ptifta Porta e rore nafci putat aptid Hefy- :
togn. 6. c. }.
ura ambulantem vagina claiisa, licet via- chium aliquid de ftupa cppJyxM legitur.Cre-
toribus fiquis eo indigeret, carperc- Ne- diderim locum generationis innui. Arift. Jrift. H. A.
5. f. ip.
gant alii hoc pacto fofere capi ctictijos,i- nOn volantes , ex erticis non magnis
mo ajunt paratos habere venatores froii- deniis , nigris , hirfutis procreari fcnpfit
dofos maxime ramos aut latam lineam, ex liis pennatas , oriri. An fio$pvx<§* di- Moufet.
Theatri
qtiibus alto circumvolantem percutiunt cantur , &: titrum hx ex pcnnatis oriantur, Infett. 1.
cucttjum, interramqueimpellunt, ubija- non faciledixerim. EphefiusfaneGrxctis, C 15.
cens torpefcit, &eapife patitur; vel,ut t^? @Qspvxx<; a cicindelis prodire , & rufticis
aliidicunt, fecuti volucris lapfum fron- Ciccas ac Platas vocari Q Ricinos Niphus
dofo eodem ramo, vel hnteo projeclro fu- vertit) reliquit. Cardanus ex genere Cra- Scaliger.
Ex.191.
pereum, pradamafTequuntur. Utcum- bronum oriri voluit. Primus Scaliger, fce-
mi-
: ,
D E INSECTIS 1 1 m t 8e
iniriam cum fuo mare in coitu deprehen- tiufculo quiriqtie incifuris przedito* lit
dit. Mas , ne contaclus quidem deftitit pro lubitu extendi &contrahipoilit. Cor-
poftero die in meridie folutus obiit. Ab pus extenfuhii alis longius videttir r|; Coiib
ea hora fub vefperamufque miilta ovaedi- tra&um brevius : Caput latum, fufcum
dit fcemella quse intra viginti horas vivifi-
:
compreffum ad cuculli formam fabrica^
cata abiere JdemGuil.Bruerus Anglus ob- ttim. Cornicula duo e media fronte tan-
fervavit. , ut apud Moufetum habetur, In quam ex uno centro exeunc, juxta qux ]
-
eoaScalig. erratum, quod ova bene non anterius caput parum extuberat. Non
Ucrula obf
obfervaverit. Ariftotelis opinioni Mertila procul ab antennaaim exortu mintitiOimus
3.C.6I.
favet. Obfervavit vermes nodtu fplen-
is utrinque globulus niger apparet, Gagatis
dentes pilofos , tam in foro Lebetiorum fplendore nitidus , qui oculorum vicem
in foilis herbidis & aquis carentibus ; ftipplet.
quamirilacunis circa Viglevanum, quod Caput collo corporique breviffimo con-
veteres Vergeminum appellabant. Diu 1 n jun6tum eft, colore ex fufco rtigricartte:
JriJiJ.de- coituha:rere, folutas parere cito , Arifto- pedes fex peelrori juxta caput affixi, quo-
gener. c.ttlt.
teles, tradit. rum pofteriores.& crura, juxta fublutco
Ad Naturam ipfarum pertinet, nottu funt calore , reliqux pedum partes nigri*
lucere> quod tamen nonomnibuscompe- cant. Tardius & greffu quaii compolito
Sc/dig. Ex. tit. Mares enim in Vafconia, teiteScalig. proreptat ; peclus parum extuberat cor- •
r^.Houfit.
I.5. nonlucent, fed fcemina? quas vermes. Inl- pus juxta incifuras albicat, juxta caudam
talia & agro Heydelbergenfi fcemince om- duas habet maculas j utrinqueunam, ad
ries funt dkd^Tnm mares lucigeri. Exit u- kinx crefcentis formam ex quibus no-
:
trinque a lateribtis&clunibus fulgor,fi hient c~tu fplendor emicat pellucidus, fulphti-

& efferanturCompreffis tota iux obfcura-
: ris accenfi a^mulus, tit fcintillas lucidilli»
ttir. Fulgorem ignifimilem alarumcomprejfu masperaerem volare crederes : hic nun-
tegi yfecumque lucem &
notlem habere^dixit quam iti Anglia apparet vel , faltem fi
Plin. Non ante crepufculum vefperti- hic degat, non tamen Cicinde- lucet.
Pfin. H. N. num confpici, hinc Plinio , fiellantes vola Europxa fcemina, tardigradum efta-
18.C.28.
latus , & terrefires ftellas , apuct Politianum nimalculum, alis carens duos plerumque
habemus, Innoxias funt: nec morfu nec digitos tranfverfos longa , ( licet in Va-
punclrione impetunt-». Ad candelas fre- fconialongo majorcs longiorefque,luaar-
quenter & avide advolare , prodidere non- tas.ibidem di£tas vidit Jofephus Scaliger)
nulli. erucae magnitudinis mediocris , cui fere
Ufus. Liquorem ex
Cicindelis fieri poffe , eftfimilis. Caput llli parvum, compref-
per fe fumptis, feu cum lignofa-
feu ipfis fum, durum, nigrtim, oblongum, os &
îJdrsv. H licis putrido , felle canis & albumine ovi verfusacuminatum: e cujus extremitate
I»/*ff.4.f.8.
commiftis, qui nottu refplcndeat, docuit duasexeuntantennx, breves nigrs. Sex
Cardanus
Vitalis, Quomodo deftillari
: habetpedes, parvos, nigros, tribusarti-
debeat Weckertis & Mizaldus. Ridet
, culis diftinaos, juxta caput, erucarum
ha^c Scaliger, Sc lucem liofce de ccelo de- fere modo. Corpus oblongum crafliufcti-
du£tam, inmateria,tanquamin triremem lum , ta^nia? inftar compreffum , duode-
captivum remigem imponere , atqtie in cim incifuns profundioribus prseditum 3
caeteris habere velle videri , tam vere pra?tercollum quod pro arbitrionuncexe-
qtiamfacete, ait. Sane, beftiola mortua, rit, nunc laceflita retrahit abfcondit: par- &
aliquotpofthons, parsillaalbida ,acinte- tes intermedias nigricantium laminaruni
nebris fplendens , lucemomnem ammittit. fefe ingreflti elevantium faciem obts-
Vitro lucido cumgramineiuclufas impen- nent. Per dorfum linea admodum exilis &
nes , Iticem per duodecem dies de fe lar- parum candicans k capite ad caudam ufqiie
giri, fi recens femper injiciatur gramen, decurrit. Latera ventris ex xelampelino
ipfae librofruantur aere , concedere Mou- ftiave rubent. Cauda atque venter juxta
fetus videtur. Sed illam fatifcentibus im- caudamalbicant. Uropygjtimtamen ipfum
minui, mortuis plane evanefcere addit__>. nigrum eft. Ctijus beneficio niliifefeat- &
Quid Ardenus Anglusfecerit, apudeun- tollens aretiatim repit , &furculis mde ena-
dem vide. tiskfc pendtilamafrigit, fub lioc Uropy-
Differentix, .'
Duplicesfunt, pennata n-empe, &im- gio excrementum ab alvo reddit fubvifci-
pennes quarum iftce, adeo clarttm no-
:
dum &
filofum, mellis amnihiai * qtiod
ctti fpiendorem emittunt, ut adillum majti- catidx furculis ad os reductum, denuo
fculse literse legi poflint.Utrafque mMafcu- abforbet, ftaminaque exinde retrocedens
Moitfet-
Ilmnri In-
los & Fosmellas Moufetus diftinguit, Ma- fingere videtur ientoris prodiga
, qua: fe-
fetl. i-.ft 1$.
fculus verba ejus ftint) animalculum eft
("
cunde devorat , eorumque revomitio-
pufillum, volucre, quatuoralis, qtiarum. ne & reforbitione fefe fuftentatL*. Par-
exteriores coriaceae , interiores membra- fes alba: in tenebns mirabili fplendore
nea?, coloreargenteo, tranflucida:. Cor- fulgent,& ftellas quafdam terreftres reprse*-
pore eft oblongo parum compreffo & la- fentant : adeo ut cnm lucernis lunaque
I* de
82 H I S T O RI iE NATURALIS
de lumine certare videantur. Hoc obfer-
vatione dignum; clariflimum iftum fplen-
doremuna cum fpiritu vitali prorfus eva- C A P U T X.
nefcere, ubi ergo perpetua illa lux , de
qua nonnulli putidi Paraphyfici 'tam in- De Blattis.
cpte imprudenterqne garriunt ? In arvis
pennatas
fa^piiis quandoque vero intra
, Lat tarum nomine , non tantum vermes Nomen.
opidorum marnia per plateas volitantes vi- qu33 in auribus &c alvearibus nafcun-
ff^."'
dimus. tur , Phalamx dife veniunt : fed & p.
Aihovani Aldrovandus quoque aliquot fpecies grani in ilice humili nafcentes vermes j nec
no ^ ls exhibuit , de quibus ita loquitur. In- non farinarij. His illi intelliguntur , quos
4 f,gf^'
fe&umhoc, qwodprima tabula Erucasfere ct'a($^ , & tiKQus Grxci , Itali Tlatellas
fimile, in fepium favea repertum Lampy- aut Buccaroni vocavere. Nec audiendus
ridem eHfit&v eflejudico, cum , & ipfum eft Hermolaus , qui xa&Gxs Trta^Knû^, &
proprio fuo lumine rn fovea latens noctu blattas vertit.
proditumfueht, tinerceft inftar compref- Infe£bum eft lucifugum , fcarabeo fimi- DefaJpio
a-
fum, pollicemferelongum, fexpedibus le, fedelytrocarens. Plura in DifFeren-
anteriore parte mftru£fcum, nullis pofterio- tiis occurrunt. De Ortu non conftat. A-
re. Capitulum nigrum quatuor cirris tan- liiex vermibus & erucis provenire credunt:
quam corniculis Limacis inftar munitum quidam, ut Cardanus ex ligno. Omnes cardanw,
coftoalbo, quod ad libitum modoexere- fene£butem exuere , Ariftoteles & Plinius * T^"
r
bat , modo contrahebat , prarfertim lacelli- teftantur. Mares majores, & omnesalatis.c. 17.'
tum fub pnmx incifura: lamellam tanquam efle creduntur : fcemina^ ventricofie , & a- *{n * N
l -
-
galeamcaput contegentem. Compa&um \is deftitui.

enim eft fegmentis duodecim , fibi mutuo Faciunt contra furditatem & aurium do- ufus.
imbricatim fuccedentibus , ac fe fubeunti- lorem, fi duodecemalis abjeftis, in vini

buslaminarum inftardorfo a*qualibus, ac veteris & mellis anauncia una femis, cum
compreflls nigris quas tamen fingula ad
, malicorio uno , pomi fucci fefquiacyatho,
latera punclro utriquenotataputpureo.Pe- coquanturj poft terantur, tritis un- &
dibus 3 inquam , fenis oblongiufculis & guentum Syriacum, pix liquida,&fuccus
: &
trium aiticulorum ftans, caudam trahens e quatuor cepis expreffus , adjiciantur.
dracunculi quodammodo fpeciem prsebet. Fugantur herba blattaria dida 3 vervecis Gakn.med.
C u-m ve ro his pedibus anticis pr ogreditur recenter maclati ventriculo, ex confi-^
f,/eCiJ!,/
3 ' '
caudam fub ventrem infle&ens antror- & lio Diophanis , fi is in loco in quo ver-
fum complicans poftica parte arcuatim re- fantur, deponatur; oleo denique fpicse,
pit. Nam & eatida pedum eorum vicem fu- ficoinungantur: &: hoc laudatiffimum eft.
bit , qui in pofteriori parte in verisErucis
Hanc enim candidam , &
TresBlattarum funtfpecies,ikf^, mth ^Tt.
exiftunt. tricu- lendinaria* Scfcetida, cui 'Peruanam zd-feiu.eas.
fpidem promit , qua pofticam corporis par- dere pofiumus. CMol/ium, mares omnes
tem inter ferpendum fuftinet , & cuilibet alati, &minores: fceminx, magisventri-
rei ut aciculae affixas adhaerefcit pendula. cofa?, & alis deftitutae. Caput habent par-
Prima& anticafegmina longiorafunt,bre- vum unde duo cornicula,
, praslonga, &in
viora vero verfus caudam vergentia , me- & quamcunque partem mobilia exeunt. Pe-
dio latiffimum corpus paulatim in caudse clrus una ctimfcapulis prbiculare cum fep- ,
penicillatum mucronem attenuatur. Alvo tem incifuris. Alse corpori concolores:

extrema egerit excrementum quoddam Cauda bifurca & forpiculata pedes fex, :
Ientum , ac cerse in modum fulvum , quod Vifa Petropoli in templo , vulgari fextu-
ipfum nonnunquam caudaad os adducla in plo major, fanguinemvenantibuseliciens.
circulum ceu vertitur, contra&umoriad- Vifie &
in Philippo navi a Draco capta
niovet, quo tamen etiam fimilem liquorem molliores noftris , coloreque magis fufco.
vomere videtur, aevelutifilo faclro, re- Curfu omnes vatent: &ftruthiocameliin- AY
^ m%A
trocedit, illuddiducit, acprotrahitlento- ftar , currunt magis quam volant. Latrina- 8. c.
17.'
re fequax deinde denuo abforbet. Parte

, rum Sc balneorum incolae. In oleo deco-
prona modice nigrefcens diluta purpura 6tas , verrucis efficaciter illiniri , experien-«
qualis Perficiflorum eft, admixta variat. tia teftatur. ?,m$cLyM dixere quidam,
Qui purpureus huic eftmacularumcolor, quod farina vefcantur. Diofcorides wdpn-
in quibufdam magis lutefcit. Julius Sealiger w7r&miv&<r/.opevci$dixit.Molendmaria3 Grx-
in Vafconia finealis Cicindelas eflefcribit, ClS i^vXoiv^s fiuMzog y,vXaQg/ ?, {ivXctg/ s, &ap-
,
Erucre majoris quantitate, craffiores, ven- 79X97ruuv ita a Moufeto defcnbitur. Fce- m». n. n.
,
tricofasLucrambam ibi vocari. Exharum

, minam , ni fallor , vidi, quia alis ca-^vj 8 /f '
grege ea forte erit quam fecunda tabella ruit vulgari illa molli longiorem, craf-f.131.
:
pronam,& fupinam oftendo,una cum Lam- fiorem, & cum majore fplendore ni-
pyride alata. griorem,osforcipatumilli , paryum,qua-
fi fub ventre pofitum-?, antcnnas habet
primac
,
'JformzccZ jiimvftrv Jildrov

TaV XVUL
^FarbiacxS, ~dldrcrv.
3
SpJi&ruklz Jicnxf. Hiyjzrk .

,. ,
tin IHSE £ t i S; t IB. t

pf&ax fimtles, bCulos iteni exiguos coii- fofma multum differat. An haec Graeeo-
eavos, vel potius oculorum figna atque rum ojw»<&wtwj ? Sane&ortusratio, &mor*
veftigia. Pectori pene quadrangulari fus confpirant > nam & hoec generatur in
quatuor primi pedes affiguntur , pofterio- caulibus herbarum fiftulofis ( utpote Pafti-
res ventri fupra fcapulas alarum quafi ru-
: nacae fylveftris, Angelicae, Ferulae )&iri
dimenta conipiciuntur , alas tamen dici non Braffica frequensconipicitur. Boreales An-
debent, corpus reliquum craffiufculum, gli obfcceno nomine TuuichbaUok nomi-
varie orbiculis incifum , quos, fi a latere nant quafi Scortimordium vocaveris , vel
,
intuearis ferram referunt. Caudae apex & oqgMwlw-, nam ubicunque rugofam ph>
furca utrinqueuna innafcens , ad tridentis catamque cutem invenerit , vel ore mor-
formam accedunt •, ftabulantur iftse Blattae dendo , vel cauda bifurca ftringendo, maxi-
in locis tepidioribus, piftrinis vapora- & mum doloremexcitat , quod femel nobis
riis. Vix magna in fame lucem ferunt vel : pueriS accidit inquit Pennius.
fi victus quaerendi gratia in apricum pro- In duas auricularise fpecies incidimusj
cedere coguntur, celeri eurfii ad tenebras utraquevolucriserati contra multorumo-
recurrunt, vel pulvere fefe tegentes , ve- pinionem. Nam fi eas ih loco alioquo ta-
Watores fallunt. bulave inclufas , fcyrpo huc &illuc repule-
MuA«fce>Pollucieftinfe&um , magnitu- ris, quodllluftriffimus Knivertus Pennium
dine Cicadse, colore exalbido, quod fa- docuit , expanfis continuo alis , qux fub
rina in moletrinis refcitur. s iKtynv appella- ely tris conduntur , avolat. Sed diligenter
tum, Stephanus addit. cavendum, ne fcftuca aut fcyrpo durius
Faetida , Graecis Qih<pn &i* & GMxQ* di- prematur , aut vulneretur j tunc enim fi
citur. Plinius,acutaclunefacit: recentio- velitmaxime , avolare minime poffit. Vul-
nbus fcarabxos pillulares, abfcifla cauda, gatior eorpore fpadiceo cernitur. Anten-
graphicerepraefentat. Nigerrimaeft, a^s- nx,pedes, caudaque forficularia, flave-
.£©*, etfi alatam &
elytro te£tam crederes fcunt. Altera ( quas in
Anglii rarior&.fe-
ore bifurco, cruribus longiufculis &graci- mel atque iterum ditntaxat a nobis vifa)
libus. No£te lentiffimo gradu proreptat vulgatioremajoreft, corpore nigricantio-
profundis in cellis habitat: lucem fugit re, collum, argenteus quidam torques a-
& fcetore univerfam viciniam inficit^* dornat extrema elytra fubpuniceumrefe-
:
Vix fane marem in hoc genere alatumin- runt colorem j os forcipatum habet fla- &
veneris. A quibufdam cum Cimice con- vum. In dorfo utrinque juxta latcra quin-
funditur. Datur & alia epsjftecies in Hun- que tnacula^ fuflavx oriunttir , caudse furca
garia, Gryllo fimilis. In aggeribus&apri- brcvisell & nigra , qua verfus caput fublata
cis invenitur. Dirum quid dum volat ftre- per aerem irata provolat.
pit. Hyeme lucis focia ,
quam fugit -x- Reperiuntur fepe hi Brafficis & ferula-
Itate. Tempore peftis , ceu arcanum ge- ceis arboribus lilmique foliorum tuber-
,
ftatur , imo a quibufdam deglutitur. culis.Ex vermibus in Caulibus ortis geheran-

Freqentiores , ubi vinagenerofa nafcuntur: pellem quotannis veterem exuunt^
tur, inveniaS. Pinguitudinem, ficaputa- qua fpoliatae niveas videntur; Sed cum x«
vellatur , cum rofaceo tritam , auribus mi^ tate renafcitair priftinoque cdlore imbuituri
rifice.prodefTe, fcribit Galenus: fed la- AngHeae mulieres maximo eas odio habent .
nam poft extrahendam; cumpLle-

paiil.6 obgaryophiliatiflores depaftos, atqueex-
lax> ulcera fanare traditur. Poruane, Ara- efos, mfidiafque ftruunt hoc modo exti- :
nets dictae, gryllorum funt magnitudine, mis areis bacillo in terram defixo ungulas
& gregatim no£tu volitant, omnem fere bovinas , fuillas , vel veteramenta cava fitp-
mollem fupelle6tilem ambedentes. Me- ponunt pannis vel ftramine leviter infar-
lius forteintergryllos recenfueris. Aldro- tl:a: quae dumpernoctem (pluvise vitandx
vandus unam, pronam & fupinam, colo- animo , & tegumenti caufa ) Forficulae in-
re fiifco, pedibustamen&antennispauld traverint ,mane veteramentis fubito ab-
plusrubentibus,quam corpus reliquum. latisatque excuffis , magnus earum nu-
meru^ excidit, atque ita pedibus contritae j&ffifti.-fe
diem obeunt. Arnoldus eas in oleo com- '*? **'
C a p u t. XI. mUni vel flammulse coqui confulit eoque :
convulforum arterias , tam temporibus

'DeForficula. quam carpo inungi , ut febris convulfio-
nis medelainducatur. Iofephus Michaetii
Ha/us Medicus non incelebris, magnum
uoufititt \ Rnoldi Forficu/a, Latinis rccentiori-
Tie*tri x\bus Auricu/aria, Prifcis Mordel/adi- earum numerum colligere folebat, ac iri
tn/.i.c.t 7 . y-e fficulamxpve\ht&Ve\\i' vitro arcTriffime claufo per balneum in
cimn jîp nus
cando. Gallis AureiUiez vel TerceaureiUe, pulverem tenuiffimum redigere. Tunc
Germanis £>§retWMi(m Belgis Oreftvuete/. nrinae leporis tantum admifCebant , ut ^
Anglis Earewig.' Hadrianus Junius FuUo- in aurem infundi mane vefperique pof»
nem efleexiftimat, quum tamenaScarabad fio. Arcanum hoc effe in furditat&,

h 2 pejlen*
84..' H I S t N A T. D E 2 N §j t I B. L
pellendafaepius proteftabattir Pentio. Alii corpore 5 internas duplo minores habere,
pulvereni cum oleo garyophili mifcent, Qux de Indicis vulpibus non minoribus
utque adhibent ut fupra. Gallinago mi- auri indefeflis cuftodibus , & quarum pel-
nor ( Snite ab Anglis dicitur ) & gallina^,
< les quafi pantherinas fe vidiffe Oneftcri-
vefcuntunmaximumque hanim
auriculariis tus fcribit , & cornua Erythrisin sede. Her-
omnintn numerum in ventriculis earum culis miraculo fuiffe, Plinio produnttir,
reperiffe, niefat memini. mendacia funt. Plura capite de formicis
vidc_j.
~~ -- — - _ . !
:
D
C
e P-ediculis alatis ifta habet Moufetus. uoufetm
Agatharchides author eft , a maris rubri in- r/jeatrl L

C A P U T XII.
colis non multum diftare Acridophagos,
28,
De Scorpio , Formica , & Pe*- five locuftarum efores, qux quidem gens
ftaturs&aliis brevioris, afpeclu macilens 3
diculis alatis. ac fupra modum nigra. fub a?quino<£tium
vernum , quando apud Italos Africi &
Uoufet. SCorpiones alatos dari, negavit Arifto- Zephyri fpirant , ex loco quodam inco-
Theatri Inf. Apollodorus tefte Piinio, Pau-
teles
l.r.zS.Pau-
,
gnito , ineffabilis magnarum locuftarum
fan. in Babt.
fanias, Nicander, Êlianus & Strabo a£ multitudo una cum illis ventis ad ipfos
JEl.H.A.16. feruere. Sane homo Phryxalatum injo- provehittir, qux ab avibus volandi facul-
r.42. £5-
45 .
Strabo /.15. niam attulit. Pfylli eofdemin Italiamim- tate parum , at corpore longe difFerunt.
Nicander in portare conati funt. Latinis Nepa/esqua- Ab hoc animalium genere toto tempore nu-
Theriaca.
fi nepse alatx dici poflent. Colore fiirit triuntur iis falitis atque alio modo paratis
,
melleo , unde ^sAq^w^; dicuntur. Flam- vefcentes. Venantur autem ipfas fumo
meos ./Elisnus facit.
caudae niger Siimms ex aere in terram dejicientes atquehi agi-
noduseir, duplici prjeditus aculeo. Sep- litate quidem &
velocitate pedumpollere
tinodem Strab o facit. A\x locufta: Ma- dicuntur. Sed quum valde ficcum nutri-
laci fimiles. Magnitudo vulgaris. Re- mentum capiant ultra quadragefimum an-
periuntur in India apud Prafios, in JE- num vitam minime r3roducunt , ?mo vita
Plm.X.N.
li.c.lf.
gy p r o , Palimbrotas , &c. Intra Sieuli cceli fane miferiorem mortem obeunt Siqui-
rcgionem non vivunt, in Italia funt inno- dem appropinquante fenedture, eorum
cui. In joniam alatosfupradiximus.Com- corporibus alata qusedam pediculorum ge-
munis his cum impennibus generatio ve- :
nera innafcuntur, figura quidem caninis
fElian. M.A. nenum calidum eft. Lacertas, araneos,& mufcis fimilium fed alioquin minorum_>.
,
8.C.13.
omne genus ferpentum enecant. Suo vul- Incipiunt a peftore ac ventre, breviquc
neri applicati medentur: & fiexuftinidor univerfam faciei cutem depafcuntur. At-
ad alios fcorpios pervenerit, aedibus exi- que horum alii fcabioforuminftarafficiun-
tur^ deinde femetipfos graviter dilace-
Arijlot. de
partib. ani-
De
(
Formicis ahtis^ quxAriftoteli, ut fant, tandemque morbo confiftente , nec
mal.l.i. MoufetUS Vult OTOjttJ^pjKtf Sci7CT-£t?, \\2tC rion cum beftiolarum exortu tenuibus ef-
paucaadjicimus. nempe vvp(pas ovpQxs qui- & ftifis humoribus, intolerabiles cruciatusfii-
bufdam appellari : vulgaribus corpore & biremiferi coguntur: ficquevel obfuccos 3
lacertis efiemajores, inter nigruni fxir- & Yel ob alimentum, vel ob aeris pra-
vurnque medias : quatuor alas argento per- vitatem intereunt.
litas > externas majores 6c longiores toto •
. -o
•
\\ I
1 HISTO-
- -
,, ,
, '
HISTORLE NATURALIS
D E
I N S E C T I
L I B E R II.
De Infe&is terreftribus, pedatis non alatis.
TlTUI/US I. Hyberno quoque tempore coire, & fere- Gcneratio,
nis auftrinifque diebus nafci, Ariftoteles Ari

fi. H A ,
J)e Paucipedibm. prodidit vermiculum ovis fimilem , vere fa&

:
gignere, Plinius. Oblongailla, &colum- *$*$**

G A P U T I. nata^ figura^, in locis calidis mufcidis, &
extra corpus , incrementum accipiunt,
De Infettis fex fedum. fi Alberto credimus vermes ipfialbi, &t :
panniculis involuti erumpnnt. In Ame-

Articupus I. rica ex mortui parentis corpore prodire
dicuntnr miroque modo vivunt , donec
:
T>e Formica. ex fubterraneisfpecubusalati evolent,

De Ingenio, ita eleganter Plinius:7%^> *&Of.ifc
Antum de Insectis comparet onera corpribus earum,
fatea^^zl&t
terreftribus alatis fuffitur nullis portione vires ejje majores. Ge- ingenium
ciant : fequuntttr non ala- runteamorfiu. Majoraaverfia poftremis pe-
ta ; eaque vel Paucipeda\ dibus moliuntur, humeris obnixa. Et iis An$' "'^
'*'
vel Muitipeda. Illa funtpe- Reip.ratiO) memoria, cura. Semina ar- 9 1 '
,Jdumfex, oclo , duode- rofiacondunty ne rurfius infiruges exeant

cem. Sepedafant, Formica, Cimex , Te- e terra. Majora ad introitum dividunt.
diculus> Ricinus? Pulex^ Lens^ Forbici- MadefiaUtaimbre , projerunt atqueficcant:
na> Talpa^Sphondyk) Staphylmm > Afiel^ Operantur & noBu , pJena Luna.
'-
Enedem
hisarvenfis oi Anthrenus. interlunio cejfiant. Jam m opere qui la^
Nomen. Incipio a Formica ftupendx naturas in- bor? Et quoniam ex diverfi convehunty
fe& o ., &
ad quod hominum genus obftupe- aitera alterim ignara^ certi dies> adfeco-
fcat '& confundatur. A ferendis farris mi- gnitionem rmtuam^ nundinis dantur. ûê
cis Latinis di&as , Ifidorus opinatur. Grse- ttmc earitm concurfiatio? quam diligens
cj&uufu<& eft , ww& & Donbus f*J^|
3
cum obviis qusedamcollocutioatquepercon-
quibus etiam uv'eiii$vctG f [WMiiKote vocari,He- tatio ? Silices itinere eorum atiritas vide-
fychmsfcnbit. mus^ & in oftre fiemitamfatfam i nequis
Notiffimum animalculirm defcribere debitet) qualiketinre 3 quidpojjit, quan-

Defcriptio
fuperfluum eft. Fromuicidem ore conten- tuhcunque ajfiduitas. Sepiiuntur inter .
tarri gerunt. Pimius ipfis lingiiam tribuit j fie viventiumJoU , pr^terhommem, defunr-
THn.H.N.
nx.t.$7> Wottanus dentesy addit, parte pofterio- c~iafque in granorum follieulis ejferunt.
Hie- #%» ™
Wottqn. de
ronymus, vltaUakhU
Hifferent. re dculeum gerere. NuHiincapitepropter herbarum qucedam feniina
alias
înimnl. psrvitatem oculi: fuper quaedam addita- forcipe oris traxifle alias humum de fo-:
e. -iio.
menta qu± ceiv di\x pili de capite egredi- veis egeffiMe^ &aquarum meatus aggeri-
uhtur, habentur. Alas fenes , nec diu fuperbus exclutifTe', vidit. Quxdarn venturaj
vi&urx emittuht. hyemis memores, ne madefac~fca humus
In quibus degant locis, nemo eft, qui in herbam horrea verteret, illata femina
Locus.
ignoret. In: acervis , quos cohgeilere con^ pr^cidebarit quodque magis niirum eft
.*
di, notum omnibus; m tanto agmine , non obftabat egrediens

Frugum granis vefcuntiir, unde fi-u- intranti: quin potmsfiquam vidiflentfub
yiflus.
& agmna granifera diciiritur Gu-
gilegte-) fafce, &
onere concidifle, fuppofitis hu-
preffi &
papaveris femina, expetere , a- meris adjuvabant. yElianns, ad pabulan- "
JElian. M.A.
Tlin.H.N. pud Pimium &
Plautum habemus. Fru- um prorectas, natu grandiores agmen^
2 L ^c
17. c. 10. frus exfugunt, nec amortuis anguibus ab- ducere , fegetes afcendere , fpicas abfcrffas ^.tcl^
Tltutus in
irinunu
ftinent.Cadaveribus , humanis forte par^ dejicere dicit. Natu minores fub ftipu-
cere, ÊHanus prodidit. Alii-frugibus, fl la ftant, fpicas diftrahunt, & grana vagi-
menftnio fanguinepolluantur. nis inclufa explicant. Interlunium fentire
L ^ apud
U HISTORIl NATTJRALIS
Ptin. u. x.
^p U d Plinium habemtis. Alvi oniis , c[uod titudirieque dlgitali-.quam rurfuhi pcr tf aii£
minx fimile , in sedibus non ponere > ubi verfum sequalibus irrter fe fpaciistrej aliise
per camum facto itinere , maculofcE rede- via: eadem digitali profunditate , & latitu-
unt, in ipfo aedium veftibulo , ad afperum dine directifTime interfecabant , ut ita tria
fe corticem elimare ; recentiora ova in ul- compita, foraque fpe&arentur.
nis geftare , ubi ad amplitudinem eam de- In extremisviarumangulis, velut angi- MajdmDierr
venere, ut laborem remorari poffent, al- .portibus fpectabafnus colle&a in acervos^'*^'*
to flnu deponere , ab aliis obfervatum eft. fervari ova , unde Formicarum proles gi-
Exclufis , fcetum ad laborem lnftruimt de- : gnitun Altera urbis parte antra vidimus*
•negatur tardioribus cibus.- Hincfuetum, frumento ita oppleta , ut in vias ipfas re-
ut robuftiores , unguiculis , ore $ roftel- dundaret. Mira fuit omnium viarum mun-
lis, terram egerant, egeftam accumulent, dities , nihil in illis lapHforum , nihil pul-
cumulatam ftipulis infpergant fapientio- : verisj nihil feftucarum, nihil humoris, ut
res sedificent j minores in cuniculis verfen- deprehendas urbem illam al fiiis civibus ita
tur peritiores, maeandros, labyrinthos,
•,
curatam, ut prolis eximium ftudium* an-
concamerataque cubilia erforment. Lan- nonsj &: ftru&urarum ornatiis ubiquefpe-
guens otio, a?dibus ejicitur-, pro foribus- clraretur qni omnes illi cives communi ftu-
:
ûe ductum, fa£ta omnium ordinum co- dio ad Reipubl. beneficia incumbentes
rona , capite mul&ant. Intus* Veneri ope- dum alii domi derebus confulunt, alii fo-
ram dare , modeftia; debetur. Additum risres agutit, fumma pace, concordiaque
&: praefagas eflfe. Scilicet , expofito ad fic- curandam Rempubl. nos docebant 5 ftu-
candum a formicis frumento , nunquam duifte quoque iidem civesyifi funt omni*
. imbcr cecidiffe vifuseft. Democritus,cum um incolarum ineolumitati. Erat enim in,
ccelofereno id facere obfervaflet, ut mef- urbis longitudinis medio unica porta Ze-
fem fub tecta referret , fratrem monuit } phyro obje£ta, quod ab Aquilone, Euro,
fubfecutumque diluvium. Theophraftus atque Auftro, immunemurbemfua Philo-
pluvias.portendere putat, vel, cum den- fophia oportere effe didiciffent.
iioribus &
infeinvicem per viarum angu- Simile domicilium in putrida quercu in-
ftias concurrentibus agminibus , pradam ventum rufticus ad Aldrovandum attulit
,
convehunt: vel cum ova ex depreflione & quod fecundolocoinicone expreflum eft.
cavo loco , in eminentiorem deportant. Admirandum quoque in quod Cleanthes
Qux de Nerone apud Suetonium , & Ci- incidit fpecl:aculum, Venifle formicas de 2fot.it {#
lett - anink
mone apud Plutarchum dicuntur , fubli- fuo cavoadaliudformicarumexamen 3 for-
miora "ftint. Piaculum eflet , domicilio- micam portantes mortuam, verba funt in-
rum , in quibus exftruendis fingulare arti- terpretis Plutarchi, afcendijfe aliasformi-
ficium adhibent , oblivifci. Tortuofifli- cas tanquam ad coUoquium , rurjumque
,
ma illa , ut vel invia fint , vel aditu faltem Id bu terve faBum. Tan~
defcendijfc^j. .
difficilia. Terra pro foraminibus aggeritur, dem has , furfum extuliffe yermem , tan-
tanquam muri & propugnacula, ne defcen- quam redempionis precium fro mortua-j.
dentepluvia, alluvione intereant. Tri-
' Hoc illas acce^to &
reddito formka cada-
jEiia ».H. a. P^
ex ii^dem regio. Mares 8c foeminas in vere difcefpjfe^.
<*• c-
43- androne habitant Panmyrmecium vere di- : Elephantos atque urfos \xfx ab illis 1«-" Ant %&$
xeris in Gynaeceo foeniinse pariunt ter-
: : dunt. Serpentes &
Dracbiies in rabiem a-
tium granorum acervis deftinatur. Plutar- gunt , feu quod laborantibus viam obftru-
chus , in una , vitam degere comedere 5 & ant , feu quod cavernis venenatum halitum
in altera , alimenta 'tanquam in granario re- afflent. Cicadas glirefque fiimmo profe-
con dere in ter tia , mor tuos fepelire, fcri-
5
quuntur odio illas quia cantando hycmem
:
pfit. Radices &

extremas monticuli ora* conterunt; hos,quia dormiendo eandem
Ccemiterio aflignantur. Domicilium fibi perdunt. Pugnam & inter fe inire , Êneas &*'- l **
40
vifiim Majolus defcripfit, Aldrovandus u- Sylvius , poft Pon tifex obfervavit. In agro M^fie!' ^
nius & tcrius , quxin putrida quercu ,
•
1 & Bononienfi , inquit ille , pyrum aridam, rbeat.inf.i^
c ufm ***' *
femtputrido trunco obf ervata funt, iconem paftus gratiiexminoribus formicis fameli-
AUrovmL appofuit. Apparuit, inquit ille, in argil- cis complures afceridunt , iiip^rvenere ma-
^°& humo urbs qusedam quadrangularis, joresnon parvo numero, qua^ illas erepto
f. iff %t.
edit.semn. longa pedes fere quatuor , lata ultra pe- faucibus bolo partim occiclerant , partim
dem § in qua per vias velutad negocia uU dejecerant. Dejeda? ad fuam revertentes
tro citroque curfitare, velutcives, ipfe Myrmeciam fiye acropolim , in itinere cum
forrnics vifebantur. Admiranda erat an- obviis quafi habito colloquio injurias me-
guiorum, laterumque direcba delineatio, morant , omnemque fociorum vim & nu-
quam artincum amufli, circinoque fabre- merum caftris educunt. Poftduasfereho-
factam putafles quod asqualis femper &i*
, ras tot Minorum Centuriat, tantx acies ex r
rncnfio longitudinis , latitudinifque ferva- ontse funt ut totus ager nigro agmine atra-
;
retur. Urbis longitudinem media fcryabat tus videretur, acceffere ftipatae omnes, &
via quasdam cUrc&iflima , profunditate, la- arboris utrjjiqj ftipitem c]rcujttdantes,pau-
Utim
,
DE I N SECtlS, L I B. II 8;
ktim afcendere cceperunt. Majores* ttbi Ifchiadicam tollere idem author ett: Im*
hoftes adefle animadverterent , congloba- petigini cum modico fale appofitas, prse-
X32 fuperne pugnam expe£taverunt, poft- fenti remedio Marcel(us> pruritui
efle, &
quamfiimucommiflb pradio acies conve- fcabiei e papulis Serenus: flatus potenter
,
nerant , Majores e minoribus permultas diftipare , Albertus clavos : tumores au-&

morfu rabido interemerunt , omnefque pri- ferre Nonnus. Urfis in naufea ex plenitu-
mo impetu afcendentes miferrima ftrage dine, & poftquam mandragor& pomade-
confe&as disjecerunt, ut mortuarum cu- guftavcre mederi, ex Plutarcho > fuperci- piut.defi~
mulus ad pyri radices non parvus in terra lia cum mufcis tritas denigrare tritas , ad-
Um amm '
fuccreverit. Reliqua minorum pars me- , pforas , lepras,

jedlrofale &
lentigines cn-
diaque acies , non animos propterea pone- rare, quinque contra phalangiorum mor-
re, aut loco cedere voluerunt ; fed con- fus auxiliari
, ex Plinio habemus. Idem , pim. n. N
centuriatis fpiritibus tentant, pertinacius- terram a formicis egeftam, aliquos ftrumis 3 ° '•
3
'
que inftantes, atque aciem acie prementes illinere fcribit.

majori quam antea numero arborem con- De Ufu dixi : meminere & damnorum Damna sc
fcenderunt, hoftesque a tergo, a latere, authores. Venenum morfu fuo fpargere, Rcmedia.
&: a fronte nndique pungentes, manus her- & puftulas excitare, Albertus prodidit_^.
bamque dare vi coegerunt. Magnse majo- ApudCumanenfes, capita, inter venena
hbus viresad victonam valuiffent, nifimi- quibusfagittasinficiunt, fumuntur. Ova
norum praevaluiflet numerus , unamque vi- pota, flatulentiam& ventris tormina cxcu
ginti (jmul eflent, adortx. Hxc aclra fub tant. Agris, hortis, horreis, areis, arbo-*
Eugenio IV. Pontificis cathedram occu- ribus, vitibus, frugibus, frucribus, cibis
pante fpeclante Nicolao Piftorienfe ju-
, infidiari , notius eft quim itt demonftrari
risconfultiilimo viro, omnemque pugnam debeao. Remedia paflim apud authores
bona &fincera fide narrante. Tale quid occurrunt. Rubrica &
pice liquida ab ar-
Olaus Magnus recenfet Upfalise Holmise & boribus abiguntur , fi caudices perunxeris.
contigifle ,antequam Barbarus , & imma- Sunt qui caudicem fucco Cyrenaico , ex
nis illeTyrannus Chriftiernus Secundus a acetofolutointingunt, vel hederaamiciunt,
Suecise incolis e Gothorum Suecorumque Nonexedentvitem, fi bituminecum oleo
regionibus Riit expulfus. Quo in pradio il- codo, imas vites tetigeris. Ex latibulis pel-
lud non omittendum_?. Minores poft ade- lentur, fi vel tithymali ex aqua decoclo , vel
ptam vi&oriam fuorum cadavera inhumaf- cochlearum teftis cumftyraceuftis,velori-
fe, relidis hoftibus, &
ad corvos, porof- gani fulfurisque pulvifculo,ea confperferis.
Ari ^ TL j,
que expofitis. Martis item in aream Cam- SabinusTyro, apud PUnium^ heliotropio 4-cX
p//w H Nm
panile elegerant altiflimum,acfi Tyranno- necari putat. - -
rum prodigium ejufque Satellites,ad fui fati Durerentia? formicarum , a conftitutione Diffa-entiae-
&rax«*AtnJw pcenaeqj imminentis contempla- corporis,loco 3 quantitate* colore & effeBis

tionem,clara voce vocarent atq^ traherent. fumuntur. Illam fi fpedtes , funt qusedam
Ufos. In Indiis in cibis fumi , quidem pipe-& alattC) qiuedam fetniformica. Atat£ , de
re conditas , inferius dicemus. In cjfe- quibus fupra,apud nos fenes funt & inutilcs
dicammtis maximo funt ufui. Aqua ex iis & ejusdem generis, nymphs dictse. In In-
deftillata vomitum excitat, & febres fol- dia Orientali laccam conficiunt , in Sra- &
vit apud Gefnerum. Omnem intermitten- filia, ut poft dicemus, rubri funt coloris.
tem febrem curabis ii seger omnium un-

, Habentur & in aquilone alatê. Semiformi->
guium prsefegmina pro formicarum foribus ^jqua^&femivermes, in Occidentaliln-
projicicuret, & ptimam ea trahentemap- diainvenies, Comixenindigenisdiclas. Al-
prehenderit , colloque fubnexam gefta- bavelutcaudaprorepunt, &ligna eroden- ovieLmM
verit , fi prodentibus fides eft. O va trita & do penetrant. Arbores vel parietes fcan- 0ccid c Jz ' - '
auribus impofita,quemvis obtufiimauditum furse , opercula terrea , digitum craifa fe-

fanant , fi Marcello credimus. Eadem cum ferunt, in iisque ad quatuor & ultra
inter pfilotbra numerat Arnoldus , & ad palmos produftis , nidulantur Ex Loco :
phagsedsenas commendat. Quidam con- funt lndicte , Brafi/ienfes, T/n/ippin^, &

terunt, &
aquofam fubftantiam expreflam i_Aquilonares. De Indicis ita Plinius. A- Plin.H.ti,
inftillant.Balneo myrmecino calculus pel- dicaformica cornuafErythris in <edeller- ii.c. 31.
iitur. Oleo , 8c aqua deftillata virilitas pro- cu/is/ixa, miracu/o fuere. ^ylurum ex ca-
movetur. Gefnerus , ollam melle intus ob- vernis egerunt terra , in regione fepten-
4
ductam, &admedias formicis plenam ac- trionalium Indorum , qui Darda vocan*
cipit, pyrethro, nuce mofchata , cardamo- tur. Ipfis co/orfe/ium , magnitudo <Êgy-
mo, piperelongo, & butyro additis. In pti /uprum : Erutum hoc ab iis tempore
fimo macerata deftillantur Aquse aliquid
. hyberno , Indi furantur aftivo- fervore ,
jejuno exhibetur. Bmnfelfius quatuor in jonditis propter vaporem in cunicu/os for-
potu fumptas , omnem coeundi potentiam micis : qua tamen odore fo/licitata provo?
auferre fcnpfit. Cum fale communi, ovis /ant, crebroque /acerant , quamvis prave*
& axungia , panno interpofito applicatas locibm came/isfvgientes» Tanta pemicitas
:
fcri-
HISTORIJl NATURALIS
SjVaboGeO-
feritafque eft cum amore auri. Nearchus conftituitur. Apud Brachmanas palmatls ^/. s&i
earum pellem, pardi pelli fimilem fibivi- funt longitudinis nova Hifpania , fca-
: in ?«• r-
fam fcribic. Solinus, pedesillisleoninos rabacos requant. Majores Ariftoteles ;W«-

Mhin.H-A. tribuit. /Elianus Campylin fluvium nun- pvpptiKue nominat > Gaza formicas equites
quannranfire author eil domunculas, fi- : vcnit-yFlimusHercuIanas. llle in Siciliain-
A6. c.iy.
nuofis foraminibusobliqua, m excelfislo- venin, Abenftna in Lycia negat. Ad ;/;/-
cis conftruere , 11 1 fluviorem alluviones nores & i\\x fpe£tant, uinovo orbe, qua*
erlugiant, addit.Aggeres aggefti confir- domosluteas, fpharricas, capitis magniru-
mantur magis. Primum enim ex matutino dine, parant, quas per pradongumacccf-
rore piHvenadmixto, tunicatenui fedva- fum, quafi exiguam fiftulam , ingrediun-
lidaveftiuncur: inferioreparte, defluviali tur, ibidemque horrea conficiiint. Aco- ^j.g Exm . ,
cceno, cortex mufcofusadnafcens, agge- lore funt alb£ , vel ruhrte. Illas in regno iî- ?««-
rem ftringic. Fides fit penes^ authores. Stra - Nigritarum, Senega:, Pephnoparvainfu-^*.''"
bo taliaprodentes, ridet; ArrianusrejiciC; la, velpotius PheneoLaconicazinvenies.
moderni navigatores tacent, nonomiflu- Humiles in Senega cafasexftruuntj&abf-
ri 3 fi veritati refponderet relatio. Taceo que calceferruminant j clibancs vel rufcu-
ergo & Rhafis formicam , publiceinregno la in ordine diceres. Aliquandoenimcen-
Perfidis nutritam , quse iii dies fingulos li- tum & centum quinquagintafefubfequun-
bram carnis comederet taceo &illas, quse : tur. Dealbiscthm ita Nierembergius: Cir- vmeu&. n.
Cardan. de £ I3,C,I3 °
apud hydrophagos , catuli magnitudine ca montem Learnse , album genus formi- '
reperiri dicuritur. Laccam in Orientali In- carumeft, idolis inclufarum. Vocantido-

dia conficere cerriffimum. In regno Pegu la quxdam Chimas, quae pyramidis ar-
cum terra pluvia , vel aqua jufto plus irri- tificiofce formam referunt , in quibus for-
gatur 5 ligna tenuia ab incolis difpofita con- micaealbae, quae foras non prodeant, fcd
fcendunc. Ex illis certagummifpeciesde- internis cellulis diftincl:ac , ut quo vivanc
fluic, quod illse exfugunt & circa ramos, cibo incertum fit reptantes curfitantefque
ut Apes mel ac ceram diftiindunt. Stercus apparent. Has Chinas formidant barbari.
"Ddlecbatnp. favagirtemve ipfiirum efle, Delechamgio Quocitres mancipium coemunt , ante py-
H.P.l.lS.c.i
vifum. Acoftaarborem nominat, Lufita- ramidi huic vinum aliaque offerunt , man-
nis, Mancanos de la India di&am, qusea- cipium fiftuntj eique quodammodo devo-
latis perpetudonuftaaeftaCe videtur, Bra- vent, orantes ut lpfunl , fi fugam ineat,
lienfis > velut forfices in ore habent, qui- ferpentes , lacertae , tigridefque dilace-
bus fata &
fruges abfcindunt. Morfu ea- rent. Quas fervi minas adeo exhorrefcunt,
rum arefcunt omnia. Infinu Salvatoris in- ut etfi ab heris acerrime vapulent , inire fu-
veniuntur.De rubrisinfequenribus agetur. gam minime aufint.
Apud eofdem^, fi nonalibi, aliae agros de- Rubra in provincia Mangi, quibus cum
populantur , alix dpfdem, vaftatores pellen- pipere vefcuntur , & Brafilia yifuntur.
do confervant. De Thilipnis ita Nierem- Magnaehae, &dum conteruntur", cedri
Niercmb.
"Exotl- 13- f-
bergius.Reperiuntur in Philippicis, duo odorem fpirant. ^De iis ita Aldrovandus: AUrto. h.
13.^.28. formicarum genera, fulum diclra, quarum Verno tempore, hoc eft,menfeSeptem- Jnf4- C -?- - 1
aliasfunt fex digitos longae , ac craflk digi- bri magnum fenfim fcetuum agmen edu-
tumlatum, coloris nigri nitidique, rictu cunt idque eo potiffimum die , qui pluviam
dimidii digiti praeduramaxilla, &eodem fubfequitur , atcjuetonitrua, cumvidelicet
quo corpus colore, cui tres haerent den- Solis aeftusviget maxime. Parentes praece-
testenues &firnii, vivuntqueinmontium dunt jducefque funt liberis , ore aperco huc,
arboribus Aliae flint alatis formkis Jimi-
. illucque curfitantes , viafque undique com-
7es 3&aliquando majores. Vivuntincam- plentes, morfus multo quam aliis tempo-
peftribus, atque adverfus hyemis injurias ribus acerbioresinducunt, adfimguinisef-
congerunt arense acervos incredibilis ma- fufionem ufque. Sequuntur fubinde liberi
gnitudinisjintraquos favos conftruunt , u- magnitudine praevalentes , volatuque no-
bi &
tutx &municiffini3edegunc. vas fibi habitationes quoerunt, tantofaepe
Aquilonarium una fpecies eft , quas ex agmine, ut velut denfiffimam in aerenu-
frondibus pini &abietis inedito aliquo in bem efficiant. Ubi quiefcunt terram eo in
campis loco, nidos aedificac. Urfosinfidi- loco effodiunt , ac quseque fibi habitacu-
antes adeo folerter invadit, ut ejiciat. Si la conftruit. Vita earum brevis eft, ut ex fin-
vel unica pilis immeria irrlarebras delata gularum ventre ingens fxtuum numerus
fuerit, ita fcefificat, ut & inde urfi pel- erumpit. Cum latibula fua egrediuncur,
lantur. acurrunt Indi, accurrunt& volucres cceli.
Ovied. in hl
A quantitate , aliarfunt magna, quales Indi autem magno cum defiderio tempus
iior noyi Indicae, aliae, minima quzles in novo or- hoc expedtant , Formicas iftas,ceu novos
crbjs. be reperiuntur. Domum modii magnitudi- fru6tus in cibi ufum colligentes. Accedunt
nc fi bi exftriiunt , lutum adeo durefcit , ut? autem ad cavernarum ingrefllis, eas aquas
glutinis inftar appareat, nec gladio pene- duftibuscircumfepiunt, adverfus morda-
trari poffit. Ad ingreflum pftium latens ces, & graviter morfu vulnerantespaten-
tcs
Tah Xttf,
lilaJttlut/zfTL liWntxcft
,
D E INSECTIS,' L I B. II.
fy
tes formicas fefe defendentes. Novas rent, ridicule credidit. Tolofati le£hili,
recentefque eas formicas, in multos dies inquit Scaliger, carnes non efitant, & &tog*k.u
fervant , ac igne torrentes devorant. Quam nihilominus ea pefte funt infames. Vulgo
modofliavem, delicatumque cibumpra:- ja&atum eft e contritis alios oriri. Pe-
beant, teftantur Jefuitse , qui & ipfi illis ftem multiplicatos prtefagire , apud Ale-
JEI h.a. vefcuntur. Ab EffeBu Vmemta quse- xandrum Benedictum habetur.
io.c.42.
dam Tales Telephus Cretenfis
dicuntur. Arcenturabingreffu, cucumeris angni- Fl 'ga.
Laertas nuncupat. In Brafilia nidum, ni aqua alicubi repoiita , felle bubulo a*

hirundinum morein arbonbus faciunt. In ceto permixto le£to inun£to &
crinibus : *s**»*. &.
ifthmo del Sur & Nort , tam duras cafas equi in oftiocubiculi fupenfis nigellae : & /; *•**
erigunt,vixfecuribus rumpi poffintJndi iis cicutae fumo. Fugant eos , Canabis in le£to
fagittas inficiunt. I&is^neceflario morien- pofita: ftercus tauri fi eo fiao:
fuffitus
dumeft. Geniftse communis filiqua: femine pra>
gnantes, fi fub pulvinari ponantur: o-
Articulus II. dor rubrarum pellium, quas, 3Ceufcij(efcct
Germani vocant pix liquida , & cucume- :
De Cimice. ris fyiveftns fuccus cubilibus infperfus.

Cornu cervinum vel leporis pedes circa
*m c no men ^ at n ^ *%*/ cubo,quod le&um pendentes ,
'îUrov h C^ * * ^
v^>in cubilibus nafcatur, impofuiffe vi-

^ faeces butyri cocTras o- :
infê.t bolus le£to fubftratus , &c. Necantur , tin-

Nomen. dentur nifi forte a cama , lefto brevi, &
:
dtura fulphuris foliis hederse cum decem
:
circaterram deducere volueris Gra^ci d&v hirudinibus tritis j lupini mad entis imb r e :
pn„. n. u.
vocant, aCoriherba^ quam LatiniCimi- foliis utriufque filicis fumo Chalcanthi & *T* C -*
cariam dicunt. Appellatur d'(pis , &are- & a^ruginis : calce cum lixivio fervente mix-
Defcriptio
CentionbllS Wtfa- ta ftaphidiagria -, hydrargiro, fulfure 3 &
Moufit.H.
'
Faftidiendum naturaanimaleft, utPli- oleo laurino , additisj illis denique, quas
inf i. e. %$. nms loquitur, & fimile fere ricino Corpore apud Aldrovandum occurrunt.
eftrhomboide,colore nigro,parum rubente: Conferunt , in ferpentum morfibus , 11 ufus.
pedibus tribus , & juxta collum brevibus: cum teftudinisfanguinefumantur: contra
dorfo &
ventre incifurisnotato: Cutiap- epilepfiam ab utero , fi fuffiantur segra in &t£Sr
primetenera, utvelleviflimo conta£tume- Tertianis fi cum allio & mero tribus diz* carmirk
dia crepet , fcetoremque abominandum bus vel ovo fumantur. Gefnerus fidem
expiret. facit : in quartanis , fi cavis fabarum in-
scdw°Ex.
Reperiuntur in le£tis , abiegnis inpnmis, clufi ante febrium fignificationes fepte-
,
146. 5. . & quorum linteamina & ftramina raro reno- ni devorentur in urinse fupprefllone , Ci
:
£"" Dl*~ van ur > parietibus le&is proximis,

t alaba- & fiftulse urinarise indantur. Plinius in afpi- piin.i.c. ii
ftro obductis ; coturnicum caveis ; libris dum morfu commendat : Vegetiusinftran- c -4-
chartaceis. guria equorum fi unus in aurem, alter in

i
In infula S. Thomse non inveniri, prodi- meatum penis imponatur; Galenus in 11- Ga ien iu^ .
Ccnetatfo. dere quidam. De die in parietum rimis fta- rinx incontinentia in Calculo Valeran- pr. 5.
:
bulantur. Ex cujufdam mulieris aperta cal- dus : in eodem cineres perclyfterem inje-
varia , magna Cimicum multitudo proru- 6tos, recentiores & quidemmire: incoli-
pit. Hominum fanguine, quemfugunt vi- ca Gefnerus quatuor ex vino mane bibi- uwfet.ie»
ctitant poftmorfum veftigiapurpurafcen^-
:
tos , per totdies donec duodecem devorati
tia cum dolore pruriginofo tumida relin- fuerint. Sic Fundium urbis Tigurinse nepo-
quuntur. Vi&itare &
aliis vel exinde colli- tem liberatum, & ca*t.
gas, quodin iis etiam le£tis inveniantur, Aliifunt ^Domefticiy dequibushic: alii Differeftti*.
Arift.H. a. quos nemo fequentat. Exhumoreperfum- fylveftres, de quibus inter alata egimus.
ma corporum animalmm exfudante , gene- Ad eos pertinent Hocitexca , vermis &
rari apud Ariftotelem habemus. Oriri & ex cornutm. Hocitexca denarium a^quat ma- msremi
t
humoribus aliis circa le£tos putrefcentibus gnitudine , teterrimo odore , hauftu fan- c i S & .
& e lignis paulatim exfudantibus nullum guinis infenfa morfli excitat rubeas eru-
:
dubium. Vidit Aldrovandus peregrinan- ptiones. Vermis cornutus apud Mechoa

tium vel rus euntium le£tos fubinde a Ci- canenfes y tzuaqua fipantipe diftus. Duo-
N &
micibus infeftatos, cum nullipricfentibus bus corniculis rubris iter prastentat , nigroc.i<j. '
**'
apparuerint.Scaliger etiam inter chartaceos fufcoque variegatus.

libros, oririinnuit. In coturnicumcaveis,
maxime brevi tempore multiplicantur. Articulus III.
Propagari &
per coitum Pennius in agro
Aurelianenfi animadvertit. In diffecta
vaginaadultos&juniores, cum magnoo-
~De Pediculo ^ & Syronibptf*
vorum dilutius albicantium numero com- PEdiculo a pedibus nomen eflr.

perit. Cardanus Carthufianos cum iis
jPlf-
^jg^
nio dicitur ptdunculus , aliis prifcis if™l*l
non conflictan 3 quod carnibus abftiile- Tedes 5 6c pes P quidem in fceminino -
&
M ge-
90 HISTORI^S NATURALIS
genere* nonmiMis fexcup.es > vermis-, fer- Maccabazorum libris legimus : de Hero- Uacc.l^
pens, &:. A Grascis vocaturcomuniter, de Afcalonifa , apud Jofephum de Hero- «?\
h ^n
:
Cpklp, modernis i[;Jê Achasis.f/^©^ & ;

de Antipa in A&is Apoftolorum de Phe- tiqiiidx. :
vi(>[t,{&> 5 aliis kc(,(h(&> , iyKO,(>v@* , QaQ&tZ j «/>" retima Cyrenaeorum regina,poftquam Bar-
, @yivh$ct, , mQfyiKa , &C.
7n<W)' 9raAy7ra«Tgff 3 & Aj- cxos ob interfectum filium crudelifiime
w/#,ipeciesfunt. ulta eflet , apud Herodotum. Eodem mor- Heroitl ^
De 'Defcriptione & Zof<?, non eft quod bo periiffe traduntur, Pherecides Syrus
fimus folliciti. Pythagorse praxeptor j Caffander Anti-
Ex carne oriri, & futuris puftulas quaf-
Genemtio. \ Alexandri matrem
patriFil. qui & filios in-
^"^^^'dam emergere; ex pun£tis pediculos , terfecit * Sylla, quem Plinius, erodente pn»-H.x.
11
rbeophr. de fuiidi , Ariftoteles putavit > ex corrupto feipfo & fupplicia
gignente, periiffe^
fibi
c '
Ih
lZjsm!**'
ân g u i ne Theophraftus ex materia putri
: fcnbit Vidifle fe faevo ab agmine vinci
:
calida & humida ,

quse in cnte redundat Sammonicus. Idem de Euno fervo in Si-
Mercurialis. cilia , Galerio , Maximino , Speufippo
Sanguinem inprimis pituitofum hic lo- Eurymedontis filio Juliano Juliani apofta-
cum habere dicerem, cum biliofus&me* taeavunculo, qui Antiochiac facram men-
lancholicus, interimat eofdem , & felle famperminxerat, 6caIiisproditum eft.
illito intereant. Locum fi fpe£tes , inter cu- Remedia contra eos plurimaapudautho- Remedia
w* m
°^
tem &
carnem prodire vifus eft dixiffe res invenies. Diofcoridi allium cum origa-
Galenus ift toto gigni corpore ,
: cum nodeco£tum, vel coriandrum cumeodem
ubique porofa cutis fit , nemo negayerit. tritum probatur. Tlimo Staphidis agrias fe-
Dicendum tamen, in capite magis, & mina corticibus abjedis trita finapi, allium :
ad axillarum & inguinum emunclroria, e- cum aceto &

nitro, oleum raphaninum,
Mercurmi. rumpere. Copia ibi excrementorum colli- ^%tfnz:fene£ta anguium trita myricaefemen,
deuorb. gitur, &c pilis obtecta: fordes, diiHatione aqua ex raphanifoliis &x. intra laudantur. ,
m.x.c,;6.
ne gata promptius longe pUtrefcunt. Nec Oribafius, ad helxmesfuccumdiuinfrica-
collum, licet deteftum &glabrum eximen- tum confugit ad berberis folia Rhafis ad
: :
dum eft. Cum enim & illic enumcto- argentum vivum oleo rofaceo, nec male^
rium , cum ampliflimis qu± humorem ad Abenfina. Fallopius ceratum exoleo, ar-
caput deferunt vafis , frequentior co- & gento liquido & cera compbnit , eoque cor»
piofior illic fudor excitatur. De efficien- pus inungit. Nonnulli ftatim interimi pu-
te tot funt fententise quot de fpontaneo
, tant, fi cingulumex lafta eodem illitum,
viventium ortu occurrunt. Principium ibi nudo ventri circumligetur. Idemlinimen-
occultum efle necefle eft, animatumque ti quod ex pqmi cocli medulla cum argen-
,
illud, fed quod ab alio in actum deduci to vivo conponitur , author eft. Qujdam
piin h °P or t e t>it, ut alibidicemus. Occafionem apud MoufetumNofocomiiprarfectus , vir-
tr
i. zo.cz. ortus nonnulla prabere, experientia do- gis betuleis nova pelle asgros veftiebat , quas
Gakni.2.
cuit> DeOcimiciboidapudPlinium le- vibicibus pi£ta, pediculos poftea non ad-
&
gimus ; de caftaneis ficubus apud Gale- , mifit. Plura apud Aldrovandum & Mou-
num. Idem de raphano, xyloaloeTumta, fetum vide.
apiohortenfi, dactylis, &c. apud Diodor. Cumani , fi navigatoribus credendum , & ufi».
in Empiricis traduntur. Lanam ovis a lu- crudis & coctis vefcuntur ,

quod & Phtiro-
po admorfae , fi veftis ex ea fudore madeat phagis olim fvetum. I£tericis , fi duodecim
eos procreare, apud Ariftotelem Plu- & contufos ex vino vel cum butyro exhibebis
2SJ: tarchumhabetur.-imdpannosequinoadipe certocertius fubveniunt. Quidam in dy-
^
idem efficere , apud Moufetum. Ac-

Moufet.ne- iflitos furia vivos &
grandes coli immittunt. Si ex
Tc.iff' CQ & lt complexio, regio & cultus. In In-
1
'
diuturno morbo decumbentibus , incapite
dia Occidentali Chriftianis ne in capite nafcantur , folutionem morbi indicant.
oviec.iz. qnidem innafci, prodidit Oviedus^ inco- Di/ferentia: a lubjeftis fumuntur. Sunt JMfferenti».
r A "
lisubique. Ininfula S.Thomaj, nigripe- enira alii Hominum,Brutorum, gui- f/l';^[

alii
diculis fcatent, albi ab iifdem non attin- bus & qui in plantis Moufetus adjungit-?.
guntur , fi Vefpucio credimus. Iter maris Homines qui infeftant, vel funt Manfue-
Indiqunngredifolent, pediculos, ubiA- ^,velferi, vel Syrones & minimi. Man-
zorcs mfulas a tergo reliquere, confeftim fueti inter digitos leviterfricatiquadran-
tabefcere ajunt : fubitd oriri ubi eas revife- gulividentur, &pulicibuspaulo duriores.
rint.Oviedusdetrajectu aequino&ialis li- m capite nati, majores funt, nigriores,quod
neasidfumit. In totaHiberniaob immun- fuccus ibi pinguior, longiores & velo-
ditiem diffluere dicuntur, nihil de ergaftu- cioresj in reliquo corpore magis obefuli,
lis dicam. ventriofi, tardi, obfcure albidi, & nign-
Morbus Pedicularis hinc aliquando morbus, cantibus lirisinfigniti. Aldrovandus oblon -
pedicular.
q^ h aU( paucos mortuos , Hiftoricis
j, giores caeteris , in poftica partecraffiores,
proditum lllos inprimis 5 qui vel famtie
: verfus caput in acutum definentes dixic.
famam quxrere, vel divinitatem aucu- &
Gignuntur in veftibus laneis, leucophaeis
pari volebant. De Antiocho Epiphane i'n inprimis, Pueris magis , viris minus in
capite
,:
ri E I N S E C T I S, L'IB, II-
p
capite oriuntur: nec maletumilludvalet. fumma crefcens ^ redaûm &
in ciner&s
FerosaXiipediculos inguinafes, Ciccos^rici- afperfum oberit. Oviedus Nigua beftiolos
nos humanos , &
vulturinos pediculos yo- apud Indos Occio?cntales meminit dequa :
cant. Italis TiatoU&Piatones > aliis^Vtf- iiib pulice. Nec eft quod Tiermeftis iri ;
tfula &P£atuU dicuntur. Palpebras, pu- fe£ti oblivefcamur, quamvis ad homineni

bem , inguina & axillas occupant.Comprefc nori pertineat. felles id confumit, &pro
liore funt corpore , acutiore roftro,quo tam earum ratione colorem mutat. Pulicis eft
cutem penebraftt ,
alte iit vix cum capitis rriagnitudine, pedum fex,&forcipatfroftri.
ja&ura avelli pdflint. Rard vagantur, Bruta quod coricernit, Leo aded ape-
fed loco quem fibri excavavere afnguntuh diciilis in palpebris infeftatur , atit aliquan-
Durlores rrianfuetis Ariftoteles dixit. Quia do in rabiem conjiciatur. Equi rubentes
minus ttirgiduli, aridiorem quafifemi- & capitibusreliquo corporealbicantes habent.
aiiatam materiam fortiti videntur. In Sy- Boum &
vtiulorum , nigri funt. Porcorumy
nonimiis \ CMotes &
Immotes dicuritur; qtri Vrii ab urendo, adedgrandes&durij
Palpebras faepe itainfeftant , ut oculis exiil- tit vix digitis interimantur. Canum funt
ceratis , vifus aciem obtundant. E velli pri- parvi, lentigmofi, capite albicante, reli-
mo diligenter debent: mox faponenigro quo corpore excceruleo Jivente vel nigri-
acerrimo locus optime inungi , &iIcorpus cante. OviUm minuti valde, quibtis ca-
fiierit calidius, argentovivo, pomidulcis pita rubent, eorpora candicant. Cervo-
pulpa excepto. Lixivium fena! , vini fecem, rum , capiti concolores. Capror. ab ovillis
fucetim genifta? , magnifaciunt Medici parum differunt. Avium. exigui funt. I n
Varignana , deco&um ex ftaphidis agriae capite potifTimum atque alis oriri, ColumeP
fetarum porcinar.
linc.ij. viniphialisiiij. Ia teitatur. De Phafianis perdicibus, cotur- c^,£.R i
,
unc. Hydrarg. purgati unc.j. paratJ,
ij» nicibus Gallinis , &c. taceo. Afino parcunt, h ** cl r '
b
ina°.t'Z
fyrones antiquitatiigndtos, Thomaea Vei- quocl tardo gradti incedens, nuilofudo-
gaopinio; rt»^Âriftol:eliseite,Mou- re'perrluat. iSW^^jmaciientioresfub bra-
feti. Videnhir^ra £evg$kr t07reiv dici, quia chiispediculis fcatere vidit Plinius. In A-
traftimiubcuTterepunt. Latini Tedicellos^ Brotano, Ablynthio,Nymphar2e rloribus, &
Taurini Seirosi Vafeories Brigatitts ,'t potiflxmumAquilegieroliis,menfeJunio,ob
,
lang.Ep. i. Cirones vocant. Larigius iriter pedicu- iingularem ejusdulcedincm haberi, MoU-
tali
E%r%**7 'losrefert, Moufetus non

.
item: Nullaillis fetus author eft.
expreiTa formaprseterquamglobi: vixocu*

liscapitur magnitudotampufilla; utunum AkriCvlis IV,
ex Epicuri atoniis dieeres. Colofe funt dl-
bicante capite excepto
, propius intuenti :
T>e Ricino 9 £f Redtivid.
nigricant , vel parum ex nigro mbent. Ita
fuL mariuum,crumm& pedum cute habi- Rlcinus, nomcn a Ricini plantsc fenii- .aUx. w®
tant, utadtis j qLiamvispedibus deftituan- nibus , qux. asmul atur , apud Latinos H- -s- c -^ l
tur , cuniculis, & excitatis aquai plenisi obtinuit. Vulgo Grarcor. dicitur x^ruv He- '
penes quas habitarii puftulisJ pruritum fychio d<ncom(&,Suidx xoor@-, aliis Kiwd^cut,
maximum. ingenerent. Acii extratri, mo- pis , Ferlinis , ut ex Didymo Zeloriote apud
vent fe, fi calore Solis adjuvenmr. Un- Hermolaum frarbarum accepimus , fcuqni.
gue prefTi, haud fine fono erepant, aqLie- Gaza Reduviumôcat, Albertus Tacam;
umque virus reddunt?Intra oculps , & toto Gmlleririus de conqhis fiugulam , Sypon- r
corpore generari, Ceftttm. Illud, 5 le Jeune tirtus xiujQfttcL», ied falsd, ScaligerC/V^^
WoHfti.u Chirurgusprodidit, apudPvloufetum: hoc vel Ceccam^ Infeaum eilparvum, cdm-^ Moiifet.TkT
in nobili quadam Artgla fexagenaria ac ci* preffo valde & plano corpore ~
, cute admo- /^- I.2.'
z6'
d\i Interdiu &: no&u, labiis, gmgivis, dumtenaci,figuracorporisrhomboide,co- c'
plantispedLim,capite, nafo, aliifque par- lore nigrocumquodamfplendore, aut ex

tibus lanciriata, taridern carne depafta occu- fufco obicure nigricante. Sex habet pe- .
buit. Majot fUGcedebatfoboles, quodi- des collo affixos , roitellum actitum fed
ligentius acubus ad ftantium erTodiebantur. breve, exitum excrenienti nullum, Êfta-
Maximum &
pr£fentiilimum eorUm ye- te ineunte inpafcuis inter gramiria, iu &
nenum, acetum falfum , vini fublimati & fylvis inter fblia exputri qiipdam humore
portio. Abenzoar Corpus pulpa melonum nafcitur. Gignitur alicîarido in carnibus^
fficat , vel fiicco fofiorum Perfici. Plu- Obfervavi, jinquit.Aidrovandus, fiepe

^
m
Yincai. tfa in Moufetd vide. Huc T^^pertinerit canibiîûod cum domo egrederentur jpror*
qual Ctrxci r^/zoCpc^ras , Tg/xa-cqaxlus, &n- fm Ricinis carerentfedeuntesveroex agris,
w> ?$ixo£opxs 3 vocant. Nafcuntur iaepe ubifrequentiorîffior , & altior herba erat>
in capite, pilorum radices exedunt.
Sc iis infecli Inrixo iemper fanguini
'
ejjent. ,
Succo limonumcUmaqtia vitae &faleufto c^piteyivit, atque ita intLimefcens , qiiia

miftis , &inun6tis depellunfur. Alii,pa-
, ei, utdixi, nullus cibi cxitus, dehiicit
nis filiginei calidi micas fxpius alligatas riimia fatietate , alimeiitoque ipfo nlori-
commendant. Forte nec femen in abiete tur. JE(]uc eft mira fanguinis
t Hi- m
2 M rfeB.
J* MISTORI^S NATURALIS
rudinum generi inpaluftri aqua fitis. Per- inprimis fi capraz aut hominis urina pra*«
fert tamen & famen per feptiduum. San- madefiat. & inter pilos canis, exhu-
Sed
guis ignifacro auxiliatur: mulierislumbis more fuccido putrefc ente. In Perienna re-
ii inungatur , veneris txdium parit. Ex gione , e mancipiorum fudoris guttis , qux
aure finiftra canis avulfus, omnes dolores ftatim in pulices delapfx convertuntur.
1
W». h. n. adalligatus liftit , ut Plinius ex Nigidio Coeunt mare fceminam confcendente *

in coitu hazrent. A coitu gravida
/.22..C.18.
prodiait. Prxfervanturabeocanes, fiau- diuque
res oleo nucum avellanarum & amygdala- fcemina obefior videtur, ovorum plenaj
rum amararUmillinantur, vel ex vino, a- quaeinventreoblonga, minutiflima, nu^
aceto , cumino &
aqua falfa abluantur. merofa &
candida videntur exclufa, re- •,
Uoufet.u.
Adeo Reduvius, ut fsepe
fimilis ricino pente nigricant &
in pulicellos minutifli-
inter fe confundantur, Roftellum ipfi lon- mos abeunt. Ova non lendes pare-
gius , pedes obfcure rubent , dorfum ci- rei apud Philoponum habemus.: quod &
neritio eft colore , tribus minutiflimis ni- Niphus tradidit. De Natura hax habe: Natura*'
gricantibus punctis diftin&um, & adcor- carni putri vel mortua? non infidere , nec
dis figuram effigiatum. Corpus a maxima morbo regio laborantes, & quidem ob fucci
fepletione nunquam ita diftentum , qitin amaritudinem, necmorituros , ob ejufdem
femper comprefliim , nunquam globofum Fcetorem, attingere. Nofre inprimis in-
videatur. Caput rarius cuti infigitur. San- feftare. A paftu in lodices villofas velpul-
guinemper vices exugit, & excrementa in- verem A morfu locum ru<s
fe abfcondere.
de genita per alvum exprimit qua: lanam : bicunda macula notatum dimittere. Im-
viridi colore ita tingunt, ut vix calido li- minentibus pluviis maxime mordere: fri-
iivio ablui poflit. In vellere detonfo an- gore deficere & mori.
num integrum vivit, &boves, oVes, ca- Pelluntur variis , inprimis vero, equas Fuga.
pras, barbam etiam hominis&inguinain- urina&fcecibusj aquamarijia; decoctio-

feftat. nis arfenici aut fubJimati; calceviva cum
Tolluntur mandragora radice , cedria, hellebori albi fucco permixta, &c. Ei-
pice liquida & fevo ovillo , amurca opti- dem negocio inferviunt caules, ebuli fo-
me depurata, &
vini fortioribus fcecibus, lia, filix, anchufa? radix, pulegii flores
>
cum deco&olupinorum, fi iis oves deton- ruta, colocynthis, rubus , oleander men- ,
fae illinantur. Reduviorum pulveris dra- tha, lupulus, rapifemen, cuminum, fta-
chma una & femis, inpotu exhibita I6te- , phis agria, perficaria, finapi , &alia , quse
riciam certiflime & cito fanat quibufdam , fi apud authores vide. Alcairi redigiturin
Anglis credendum. pulverem perficaria pulveris circa le&os
:
odore ita foporantur, ut non mor-

fparfi
\ Articulus V. deant. Numidix mancipia quia calceis de-
ftituta, injuriis hujus animalculi nimis funt
De Tulice. &
obnoxia , ferro , igne eadem arcere folent.
Multi exeodigitispedum, velpedibus in-
AUY»*.de TQUlex, quod ex pulvere generetur di- tegris mutilati fuperfuere.
tioufrV' JL citur. Grascis eft J/Jak*, if>J#u*$, Mo- Sunt alii Communes, rariores alii. Illi Diffcremi*.
inf.iz.c.zs. libus carvtoM.Caput illi exiguum, os toro- pediculorum magnitudine , fed molliore
De cnptio.
^m ^ co num bre viufculum , probofcis , cu- corpore, dorfo gibbofo, &
fere porcino.
jus mucro rigidior, fine dubio cava, ut Pedlius venterque ex nigro flavent. Inca-
fanguinem exugat , & intus tranfvehaO. tellis candidis funt dilutiores ,. in ruffis ful-
Dua: minutiflimse e fronte antennae qui- , vidiores, innigris nigriores. InHifpanio-
bustumviamexplorat, tumde objectorum la nonfuntmagni: fedmordentdiriflime.
natura judicat. Oculos habere vel inde col- . Ex Rariorihus funtilli quosjuxta Niguam
Arifi.de ligas, quod luce fe fubducant. Pofteriora fluvium parit India. Pulicelluseft, inquit Sc*!,sm.
f m
ubXT<s .
crufcula ventrem verfus retro flectuntur Scaliger , roflro acutijjimo :pedesptijjimum 44> /-8 -
anteriora ad peclus , Extremse ttbia , bi- invadit, (rarb partes alias') non ingre^ft^f
fidas, uncata?, acutar, &
corneas quafi, dientium tantum ,Jed& Cubantiumquoque. 1 7 c ?• '
-
tum ut certius fublimia fcandat, tum ut Ideb infublimi cubant Indi. Frequentijftme
glabras cuti firmius adhoereat. Inteftinum fartem illam qu£ fubeft ungntbus", lancl-
unum minutiflimum&implicatum, quod nant , quarta die crefcere tumor incifit,
fiaus. p ro cibi quantitate , vel relaxatur , vel tum ad eam turget magnitudinem, ut pfum
Locus.
contrahitur. Non tantum m animalibus, fuperet. Tumor foetus eft lendibus candi-
canibus, vulpibus, homine reperiuntur ,fed dts : quibus extratlis , calidos imônunt
Ortus. & in terra fubfiliunt. Hea civitas pro- cineres. Quse de Numidix manci-
pter caprarum abundantiam , eorum eft piis fuperius diximus } ad
feraciflima. In territorioSigelucenfi, nec eundem fpedant.
ii quidem qui importantur vivunt. Loca
cahda &
fole illuftrata amant. Sanguinis #
funt appetentiflimi. Oritmtur expulvere,
Ar-
,
DE I N S E C T 15, L.I B; II.

n
Oor-Wormen , id eft vermes auriculares, Mirov.de
I?'f' l' s c ' z '
feu potius aures petents , fiquidem Bel-
fcTlCtfLUS VI.
gce exiftimant in aures irrepere , ut cere-
De Lendibw, Forbicinis >
&* brum offendan t. Habitant multum inter
uvas, in cavis arborum , foraminibus pa-
Talpa Ferrantu Imperatk rietum , fub lapidibus, fub teita. Color
eis fermecaftaneus, pedesfex,corpusob-
%towf.rbe-
Moitfeti & Al- longum. Qux prima pingitur, omniuni
'atrilnfeft. TRia hxc animalcula
defcribemus. Len- eft vulgatiflima , fed nec dum magnitudi-
drovandi verbis
des , inquit ille , Graci $>px,a4 & kovi&ls , I- nem fuam adepta. Secunda rara & lnfbiens,
tali Lendine. Hifpani Liende. Germani capite etiambifurcato, corporecraflb,to-
ifttiffe. Angli Nits.lllyriei guida , apellitant.

ta fubfufca , &
flavefcens. Tertia ej ufdem
Sunt autem minuta quaedam animalctila cum proxima fpeciei, minima, candida.
albicantia, Syronibus (fipedeshaberent)

,
Prima vero in fecunda tabula , nefcio an
quam fimillima, fed duplo fere minora: e forbicinarum genere (alataenimeftjleu-
corpore item oblongiufculo , ex quibus comelana, fivenigra&alba, alis expanfis.

nihil aliud gigni poffe Ariftoteles teftatur. Numer. 2. eadem clauiis alis atro-caftanei
Inter ungues compreffi cum fonitu mori- coloriscaudamhabet, &bifurcatam&fer-

iintur non folumhominum capillis &
in ratam.Numer. 4,. omnium eft vulgatiflima.
;
ciliis, fed etiam boum&equorum maci- Quinta omnium minima caudam habet tri-
lentiorum crinitus fcatentj pedum exfor- furcatam : ficut etiam fexta corpore ad-
tes tam pertinaciter nihilominus adhaerent modumcraffo, magnis & craffispedibus
ut eadem opera totum pilum qua illos au- irota nigra. Poftremo lc^co picium infecirum^
feras. Has Trotula i%i%oGparcte noninepte e Gryllorum forte potiiis, quam Forbi-
dixit , nam ut cochleae herbarum , fic iffoe cinarum genere, colorisleucophaî, cauda
trifida.
capillorum fiicco victitant, eofque depa-
fcunt. Ferrantes Imperatus Neapolitanus dili -
gentiffimus ac eruditiffimus aromatarius,
Philofoplius ex pediculorum coitupro- irt naturali fua hiftoria Infectum
, quale
venire cos affirmat , quorurii proinde o- hic depingimus , Talfam nominavit, quod
va dicuntur. Sunt autemlafmini florum Talpse more pedibus anterioribus ceuma-
apud nos crefcentis fimilia. Nam ficut nibus terram effodiat: funt enimpedes u-
illefloresprofertfemmis expertes, ficpe- triufque animantis fimillimi. RufticisNea-
diculi ova pariunt efFceta. Moriuntur aut politanis , inquit , Guffulo dicitur , fed
alimenti inopia, autpe&inis denfioris u- cur, non explicat. Noftri ruftici vocant
fu, aut medicamentorum vi: qualia vete^ Zuccaram , quos ego fecutus vermem cu-
res neotericique medici multa prsefcribunt. curbitarium nominavi. Siquidem cucur-
Plinius alumen cum aceto , vel acetum bitas quas Zuccas vocartt , fummopere in-
cum felle vitulino mifcebat , & la£te ltem feftarit. Imperatus lioc infeftum hortu-
caprino eas tolli affirmabat. Laudatitem lanisapprime odiofum effeaitpropterplu-
iiitrum cum Samia terraillitum, & fero- rima, qux ftripibus damria infert, earum
bem cornu cervini cum vini epotam. A^ radices devorando. Infedum eft quatuor
binzoar cum centaurea minore, & Alki- digitos longum, unum vero Jatum, habi-
trum capillos inungere pradfcribit. Sul- tu , corpulentia fere locufta:. In tria fe-~
phur in aceto tollit lendes , uti quoque o- gmenta prsecipue divitur. Caput enim pri-
leum cumlixivioillitum. Marcellusfter- ma fedione ab ea parte , quam peclrus li-
cus fuillum cum vino &
fucco rofarum mix- bet appellare ventri fuperftitem , fepara-
tum , mellis item cum fale armemaco inun- tui. Hoc Locuftce ora, &
faciem ferean-
dionem , fed prsefer tim oleum raphani cum terius reprsefentatfed oculorunl medio
,
fortiffimo lixivio varie prsedicat. Hilde- quidpiam eminens nonnihil confpicitur,

gardis ex da£tylorum offibus lixivium pa- quod nafi vices, &
loctim tenet. Ocelli
rat ,quo cum oleo radiculse mixto lerides Utrinque aterrimi fplendentes gagatis irt
enecat. Ardenus fiiblimati hydrargyri modum fuV his duo velut cornicula ob-
:
parum cum vino ardente mifcet atque et- :

longa tenuia , forfan ad praetentanduni
iam dicit ; Si caput primum ovo gallina- iter extant. Extremo ri£ru , feu framo alia
ceo, deinde cyclaminis fucco , vel aqua velut emiffitiacornicula, feu appendicesj
marina irrigetur, nunquam renafcituras in articulos feu internodia quaterna , aut
efle lendes. Gilbertus Anglicus fel cujuf- quinaad commodiorem flexum, minora
cunque animalis , uti etiam amara, mun- tame fuperioribus,irttraver6 rictitmipfumy
dificativa, &aromatica, cum fucco calen- ac oris lateribus aliae bina? iitrinque appen-
duke mire effert. dices, denique fub mento utrinque una
Ejufmodi infeclra vulgo Forbicin* di- protenduntur , quibus ut opinor , tanquam
cuntur, quodcaudam habeant bifurcatam digitis quibufdam,alimentum in ore retinet
ad inftar forfieis : apud Belgas (utaudio) ae complectitur , &

forfan comminuit
M 3 ira
9+ HISTORIjfc NATURALIS
ita ut partirii dentium manus obeant. Ter- ex luteo rubefcens , dorfum cocco infe-
ni utroque latere pedes. Primi anticilati, ftum , fex pedes anteriores miniatuli,veri-
tribus articulationibus compacti, quarum ter reliquumque corpus omnino flavum *
extremavelutin digitulos fe&a eft plures a- nifi laten utrique juxta ventrem, octorii-
ciitGsfernc dentes refcrentes, criftam gal- befcentia pun&ula, ornatus nomine addita
lidiceres, autequitis calcar. Media&po- fuiflent. Medium digitum longitudine se-
ftiea crilra fimiliter tribus conftant articu- quat , & vergente aeftate in mufcam tranf-
lis 5 fed ha?c majora &
iri femore craffiora mutata abit. Vidimus quoque lucidam^
in altum fupra tergum elevato medio , feu corpore crafliore , fatis a medip dorfo ad
poplite , anticis longiora * fed minus lata caudafn coerulefcentem a collo autem :
ma ora mediis ,hirfutic molli infernei Ven-

j
ca^fii magis coloris videbatur, taput illi
ter lanofus o&o compa&us eft arinulis. flavefcens uti & pedes os forcipaturri at-
:
Dorfuni veftiuntquaternae al#, fuperiores que rubeculum-j. Dum juvenis eft, tota
breves, &latar, aliis artguftis lorigioribus, candicat corpore Livor setatem fequi-
:
& ad caudam fere extenfis incumbentes. tUr , incipitque a catida; Mirum quo modo
E cauda geminUrii exit fpicttlum longiuf- corpus in latum longumqtie undofo quo-
culum, acfubtile: curii Gryllo Locufhe dam motu fine loci permutatione agit,ac
Jtpecie affinitatem quandam habere vide- intcr movendum colores {xpius mutat->.
tur, eftque colore fere per totum fubca- Nam dum in terraquiefeit, albicattota$
ftarieo. dum vero agitatur, quafi per iracuridiam,
livefcit. Omnino Coflis majoribus fimilli*
ARTICtJLUS VII. mum Infe^tum, quod ad corpons formam
attinet •, fed illi fefe in verticillum agere
De Sphondyle^ & torquere neqtieunt. Ex ifto vermima-
gntim mnfex genus naturti eonfpeximus
DE tur,
Sphondylefeu
quod
verticillo (itadici-
circa radicesitaconvolva-
quatuor alis donatum. Aliam denique
habemus juxta ca$£ radices inventam,e-
tur, ut verticilli fpeciem gerat) diverfa* jufdem fere cum livida magnitedinisi, ca-
occurrunt fententia?. Plinius ferpentem pite viridi, albo, Xelampelino, coloribus
Jrjl. H.A
facit. Ariftoteles& Abfyrtusj domeftiese mixtis notato nos Capariam vOcairius j
:
Plin. H. N meminere , quse felphio fimilis Hefychio quarum hic omnium iconesrepr£fentamus.
Izj.c.tfr
& Camerti ex Ariftopharie, Sverfa coit > Nunc infuper Joach. Camerarii <ie fphon-
fi tetigeris fugit, &prae metu malepedit: dylis fententiMi adderd placet, cujusmi-
Tbeoph.H.P. exiguo eadem corpore & fubnigro. Sylve- hi judiciUnt femper integrum. Splioridy-
Jirts apud Theophraftum mentio. Na-
fit li ( ifiquit ) forte funt ifti vermes qui in
tura ejus nullam radicem etiam acrem interra invefiitintur , iniitio Veris plane can-
Jgric. de ta&am relinquere. Agricolaeumlongitu- didi, aut potius nonnihil lividi > qui au-
etnimaiibtn
iubtsrran. dine &
craflitie minimo digito ascfuat. Ca- tumno fiurit obfcure virides ; pelldceri- &
pite rubro , reliquocorpore albo , nifi quod tee ctite, pulloquodam fucco coloran-
fuperne fit aliquanto, ubi eibo fumpto tur : Caput iis fpadiceum, riigricans &
turget, nigrum,fepederri, addit. Rodit fatis durum, utfacileradicesarroderepof-
radices cucumeris afmi,chama:leontis nigri, fit. Erucx ftatim cdnglobantur, & mori-
ccntaurii, peucedani, ariftolochix,- vitis untur, aliafque reiumunt formas, mufca-
fylveftris , &c. Tertio fuae gencrationis rumauterucarom.
anno formicarum inftar prorumpere*& Mo* CVaflitie funt digiti unius & longitudi^
MaUtoLl. guntinenfem dioecefin infeftafle, Malleo- ne habent <?îrime-
fefquiuricialij pectes
dr exoraf.
lus author eft anno fuum ortum fequente
: dio corporisf, qiiod caput fpecl:at noftri :
in fcarabatos majales verti, Cordus. Germa- vocant Erdtwormo. Guilandinus dicit

nis ^nêr / forte quafi eyy&t dicuntur, A ri- Sphondylos efle vermes , fic diclios, quod
glis Aprili &
Majo mcnfibus plurimum mftar verticilli radicibusherbarum circurn-
noeent. volvuntur. Alii etiamverrnes, nigrifub-
Mouf, The-
De ^Diffetentiisixz exfuaObfervantione rubentes teftaceoque corticd, multis pe-
atr.lnf.z. & Camerario Moufetus. Habeo penes me dibus inftar Scolopendrk priediti C cui e-
fphondylam cruciformem , colore ex ci- tiam cognati, videfftur, nifi quod rotun-
nereo albicante , capite nigricante 5 tacta diores, nec ita lati} reperiuntur in terra
veluti {efe infphxram colligit , Verti- & eruta prima aeftate, eoquo diximodo (d
cillum fceminarum fufo nentium- ftite ex- qtiis eos tetigerit) convoluti. Engerlin
primit Unde ndmett. Extra terram tor-
: quoqtie vocant Germani vermes fubter-
pet, aeris impatiens. Vulnerata liquorem raneos, flavos, nigro capite^ juxta quod
emittit dilutius atrUtn, quo tanquam encau- pedes tenues: in reliqua parte coporis nul-
fto literas fcribere quis poffit. Habeo & li. Hi cum eruti fuerint , in globum fe
rubram duo-
fphondylam-) intra terram ad formant, atque Soli expofiti ftatim tabe-
rum pedum profunditatem viventem cui : fcunt-74 Vivunt etiam tantum intra ter*
eaput nigerrimum, osforcipatum:Gollurn rattt 1
, &plantarum radices arrodufft. Om>
nes*
.
Sccrpwncs ^Ctrrtfirts Mcmf Tab. xvm.

.
,
t) E I N S E C TIS, L I B. II $f
nes hi Ccfc conglobantes vermes , quis non illam cornutam
( qualem in Belgio vidi-
inter Sphondylas cenferet? mtis) plene exprimit-, Oculcs habet pi~
ceos, pectus hirfutumvalde fulvidum; &
^ticUlus VIII. pedes ortti flavi, deinde rtifci: octo inci-
furis ex rubro flavefcentibus conftat reli-
De Staphy/ino. quum corpus , quas maculae in dorfo Co-
racinas valde ornant. A
fummoroftro an~
jbfyrt.in ^Taphylintis Sphondylo domeftico, a- tennae five corntia emergunt fiava, hirfu-
utufZrhe, VP ud Abfyrtum, fimilisenSquicumno-
bis ignotusfit, noneftmirum, nec tantarn
ta,\ flexibilia, tamentaclu nonnihil dura.
atr.Lz.cj. Morftim ore infert aegre curabilem , non
Staphylini notitiam efle. Moufetus duo in- ita tamenlethalem, utPhalangiumvidea-
fecta cum fuis iconibus proponit. tur, nec ita lenem quin Crabronis fupe-
'Prima totacum fplendore nigricatBlat-
tis non multum diflimilis , fed corpore ma- Afellm arvenfis ob fimilitudinem,quam
gis graciliaclongiore. Totumcorpusduos cumafellohabet, jjicitur. Reperitur in-
digitos tranfverfos vel minus longtim, ter arvos , fegetes, pedtim duntaxat nu~
caudabifurcaj quam dumaufugit (ftigit mero ( quippe fex tantumparvos &nigri-
autem atque currit valde velociter ) quafi canteshabet) a reliquis difcrepans Col- ;
in fui defenfionem elevat , ac duos veluti lum illi brevifiimum > corpus latitifctilum,
aculeos candidiflimos , breves, extrudit: comprefliim ; catida aliquantum mucro-
Verum nec pungere eum vidimus, nec fe- nata. juliomenfeagro Colceftrienfi eum
rire^ minorefque & molliores aculeifunt, Pennius vidit, alias nunquam reperit_^.
quam ut penetrare pofiint. Hos dumper Quem in Medicina ufum obtinuit, nobis
iram exerit, effundit cum iis albam & adhtic inexploratum eft.
craflam quandam fubftantiam , fed humi-
#
do unguento molliorem. Vivit maxima ex
parte fupter terram j fxpius tamen inter C A P U T II.
fegetes fupra terram confpicitur.
Altera quam a Knivetodepi&amacce- T>e Infettis apteris ocJopedum*
pit, quxque frequens in Norfolcia, caput
habet parvtim, e puniceo fufcum , fere Ar T I C U L U S
globofum , os forcipatum atque exiguum.
Proxime a capite tres utrinque pedes quo- ; De Scorpione.
rtimduo priores brevesfunt, (Erucarum
more ) quatuor reliqui colore fere fan- Nfefta aptera odro pedum funt Scorpio Nomefti
guineo , quadruplo longiores. In medio _ & Araneus. Scorpim nomen aoud Gra> Ûr Hl-P-
-
corporefub ventre o£to habet pedes obtu- cos*o-g^ 7D oxopmQetv tvv iov quod venenum uoufet.n^
«^ © ^^
,
Cauda tuberofa
fos, veltiti etiam Ertica. jactiletur j vel tit alii «
m , f rtInIOf ^ e
& duabtis fetis bifurca. Venenatam utri- qtiod flexuofe ferpat, nomen invenit. Pli- °
ufque naturam ex eo didicimus , quod e- nio Scorfio etiam, Ciceroni & Hepa,
aliis
qui duo, dum cum fceno eas devorarent, Pandedario Satocolios dicitur.
toto corpore inflati interiertint. Animalculumeftf<?/^fubatro& velu- nefaiptie
Meminit Staphylinorum & Cordus , qui ti fuligineo, corpore oviformi, Capite>quod
Gallis Courtilles. Inveniuntur in hortis in pecioris ftimmitate gerit, latente, O-
parvi digiti quandoque longitudine , tu- culis tam exiguis tit pene nulliconfpician-
mulofque elevant more talparum, in qui- ttir. Tedes habet ocro chelis :
forcipi« &
bus dormiunt. Thymtim potiflimum & btis folidis furcata bina brachia,
ca^teris
fambucum infeftant fed non ita , quin aliis
-, grandiora , fluvialibus aftacis cancris &
quibufcunqtie herbis plantifque vim infe- haud abfimilia. Ariftoteles quinque biful- JriJi H A '
ranf_j>. cis dentata forcipibus habere fcribit. Ex l- 4- e* "
corporisimo, cauda producinir, globu-

Articulus IX. bulis multis feptem pkrumque, aliquan-
dofex, &novem, qtiorumultimus, ca>
De Anthreno & A/eUo Ar~* terislongior , foltis prarfixo fimplici vei
duplicato aculeo , &
nonnihil reflexo ad
^venfi. ipfius extremitatem , armatur. Dentem pim.H.N.
Plinius dixit. De lingua nefcio quid apud '•"•<• 3 7.
Eferre htic placet Anthrenum & Afel- Gordonium habebis. Lambere ea cu- nZtf"
lum arvenfem Moufeti. Illum Grceci tem dicuntur. An PHn.k&.
.
tenui quod
dvfyvt&v dhflz&v , alii Crabron em reptilem
qiudam fpeciem Phalangii,Plinius pennis
tantum a Crabronibtis dirrerentem. Ro-
-„
nio, ^hano,&Nicandro, vifum
tuftis fitfaculeus,
fiftula
quavenenumejaculetur, ^M-
,
Pli-
per- ^ 7
H;A
'
authores vidermt. Galenus certe negat. f a deu f

ftrumilli, inquitMotifetus,aduncum &
s Admitti forte poteft , cum & viperse fe- <-h
} '
forcipatum, vukufqueereclrus. Noctuam dione, fub dentibus veficula lateat , e

qua
96 HISTORIil NATURALIS
qua venenum,cum mordet, effunderefolet. omnibus medio die , fiimma item seftate
Locus.
Loca frigidiora nullos alunt innoxii qui : exafperatur , cum incanduere folis ardori-
^rj'i?.~i7. in Germania & Helvetiahabentur. In Ita- bus itemque cumfitiunt inexplebili potu.
:
vim.H. n. n^ Romas imprimis, America, Perfia, inter Maxime exitiales funt , fi fuum genus
5
8. r 6.
%.' Su & s inprimis & Mediam , Canariis infulis, adeant,antequamnoceant. Incurabile ve- Mn.H.N
'
Numidia , Scy thia , Pefcara , Barbaria , JE- nenum, fii£tuseo die ocimum comederit. i™f ct l~",
thiopia,India"Orientaliprope flumen Efta- Non fentiunt pun£ti dolorem , fi manu cni-

jEila. h. a. menum, tanta multitudo ,ut incolas folum cumtenuerint. Symptomata variaafHigunt.
zp!°!i^l vertereneceffe habuerint. Plura in diffe- Locus afFeclrus inflammatione compitur,
16. 1. 17. c.
rentiis occurrunt. Sub lapidibus 6c in parie- indurefcit, intenfius rubet, viciffimque do-
4 °' tibus pteumque latitare folent. lore premitur modo xftuat , modo frigore
:
viftus & Terra vivunt ,-

&: aliquibus in locis , her- corripitur. VulneratumafBigit fudor & tre-
Generatio bas, lacertas , afpidas , verticillos , & blattas mor. Extremafngefcunt, inguina attollun-
fl. ?'»! comedunt. Non coire, fed nimio Solis catur,flatusper fedem prorumpunt , capilli
Fim.H.N. lore procreari, apud^zElianum habemus. eriguntur,faciesdiftorquetur,&;c. Dodo-
l nad famulus tam frigido fudore perfufus
&l zo e!iz. P er putrefadtionem ex paguris , Crocodili
jntig.Hift. cadavere , fify mbrio, ocymo , & li Alberto erat , ut algentiffima nive fe opprimi quere-
fides > %nis putridis, nafci, dubitarinon de- retur, &c. Infinitacontraidumapud au-
#Mjp'rlt
/. i.c.i. bet:percoitum,&quidemvere&autum- thores proftant remedia. Ex herbis funt
Moufetus author eft. Abfy nthium , Abrotanum ex vino pota 5
ffo fX' no > ^P ms undenos ,
phn. h. n. Vermiculos, inquit, quod vidimus albos^ vi- Amomum, Ammi, Aniium, Allium, Arifto-
1. ao. az.
V0Si bvorumfpeciepariunt incubant : mox & lochia, Afphodelus , Affa fxtida", Attra£ti-
utprolemperfecerunt ,pelluntur ab ipfa , in- Atriplex, Blitum ,Caltha, Calamintha,
lis,
Tiin. h. n. terimunturque magno quidem numero. An- Ccepa, Centaurea, Chamaepitys,Colocyn-

/. 11. c. zf .
tigonus fcetum ab ipfis devorari arbitratur, thisi,Cyperus , Galbanum , Hordeum, %
unum modo folertiffimum relinqui , qui Iris,Vc. Exfruticibus Balfamum, Myrtus*
ipfe matris clunibus imponendo tutus & ,
Palmrns, Rofa, Rubus, Laurus, Morus,
a cauda & a morfu fiat reliquorum hunc :
Thus, Vitis. Ex animalibus Sputum hu-
ultorem, & fuperne parentes conficere. manum Sc urina, Mumia , Ranse fluviatiles,
Natura& Nonnifl pilofas partes attingunt. Cum Coracinipifces in Nilo, Scorpio denique
mui:». incedimt,transverfosfefeinferunt.
Pro- ipfe tritus 3 &: cum fale , lini femine & althsea
z 9 .c'.f. pter longitudinem enim pedum pofteno-
/.
impofitus. Taceo compofita , quse apud
ponere neceffe ha- Diofc. Plinium, Rhafen, Albucafin, Oriba-
SJ'ff* rum, quos in vacuum
bent, lngreflionis corrumpitur quadratura. f um , Serapionem, Sylvaticum , &alios cx-
Nunquammanfuefcunt,quod Galenus pro- tant, & a Moufeto ac Aldrovando collete
didit Unumpervigintiduos dies in oleo funt. Villanovanus herbam trinitatis, cum
vixiife , & in imo vafis ambulaffe , Albertus fuccoradicisebuli, & vino, tanquam uni-
author. Quidinfcetumcommittant, & ab cum remedium commendat. Ioh. Arden.
eodem viciffim patiantur ,

paulo ante di- Chirurgus Anglus prafentiffimum ait , fi
dum. Umbram folisdeclinantes, umbram tres quatuorve fanguinis guttse juxta vul-
petunt nec nifi calcati,prodeunt aculeos

: & nus extrahantur , eodemque vulnus ftatim
exerunt. Capite abblandiuntur prius , ut illinatur. Fugantur fuffumigio ex fulfure,
cauda commodius feriant. Neclfidisfacer- galbano , & ungula afmi. Non egrediuntur, nn. h. n.
20 f -^ '
-
dotes circa urbem Copton lsedere , nec firaphanumincifum cavernae impofueris.

jEha.H. a. Pfyllos, apud iElianum invenies. Porci Rhafis radicem enular geftatam laudat, &c.
1 8 '
""
~~'
nigri percuffi , omnino moriuntur non ni- :
Torfefcunt , fi delphinium herbam fubftra-
gros ab i£tu liberos dicunt. In JEthioph, veris. A^^^r^firaphanumcommanfum,
, in aqua nafcens , aco-
bafilictim latifolium
quieorum excrementa calcavere , itapedi-
bus exulcerantur,ut vix convalefcant.Nul-
nitum,helleborumnigrum,ocymumriibro phv.h.n.
floreimpofueris, & Galats infulaz terram. ^J-
l9 '
li animalium nocere , cui non fit fanguis , re-

De Ântifathia habe. Scorpionem&Cro-
liquit quidem Plinius , fed Wolphius cum
thia.
*
vipera, conclufum , mutuisperiiffe vulneri- codilum,fimul atquealter alterum confpe- *£" £-
bus vidit., Cum omni virulentorum infedlo- xerit, inmutuafunera fponte rapi , id ab ^riji.H.A.
JEgyptiis proditum. Stellionem, vifu quo-
l
rum g-enere , efcoe caufa confligere , iElia- p ff-^

JEll.c. 1
nusauthoreft.
n. quef>avorem ipfi inferre, & torporem frigi- L 2J
'.
f.i .
Peftis miportuna veneni , nifi quod gra- difudoris. Cum folin Cancroeft, ferpen-
venenum
&Medela. viorefupplicio lenta, per triduum morte tes idibus torquere. A vipera devorari. A
conficiunt, virginibuslethalifemper i£tu, vefpis, apibus & crabronibus non attingi,
& fceminis fere in totum, viris autem matu- qui a fcorpionibus percuffi funt. Revivi-
tino exeuntes cavernis, priufquam aliquo
,
fcere mortuum ajunt, fi quis helleboro can-
fortuito i£tu egerant venenum.Corfftat eos, dida linat. De odio inter eos aconi- &
tum , ita Plinius : Hoc quoque tamenin ufus rm. n. n.
1% y.°/.''
quibns feptr ni aut- novem caudae internodia '•
2? c - ''
hutnana falutis vertere jcorponum itti- -
h.n. 11. c.
f^vioreseffe : pluribusenim fena funt: fe- ,
experiendo datum , in vino

**'
riunt obliquo i£tu & inflexo. Venenum bus adverfari
calido %
D E 1 N S E C T I S L I B. II.
97
calido. Ba eft natura , ut hominem occidat, micarum more congregatos inveniunt ubi ,
J
nifi invenerit quod in homine perimat. Cum per hyemem delitefcunt.
eofolocollu6tatur,velut pari intus inven- A§uantitate, t.CMimmifuntAmerk^
to. Sola h<ec pugna eft , cumvenenumin ni. 2. Maximi Africani , Scilli qui in India
vifcenbusreperit: mirumque exitialia am- Orientali.
bocumftnty duovenena in homine commo- A Colore feptem funt apud Nicand. ge- *n#. n. a<,
riuntur, uthomofuperftt. Imovero etiam
ferarum antiqui remedia prodiderunt > de-
nera. Pr^âlbicat,&:minimeeftlethaie, L ^ t6 -
A/terum ore eft rufefcente ad id'iim, vehe- :
monftrando , quomodo etiam venenata ipfa mens ardor 3 febricitatio , & fitis intolerabi-
fanarentur. Torpefcunt fcorpiones aconiti lis fequitur. Tertium luridum & nigricans,
taclu, ftupentque pallentes & vinci fe con- cujus i£tus inconftantem membrorum
fttentur. Auxiliatur m helieborum al- iclum fack , cachinnumque Sardonicum.
bum , tacJu refolvente : ceditque aconi* Quartum colove ad viride inclinante. Ad
UCus in
tum duobus malisfuo omnium, &c. & idumfrigus& riorror invadunt. Septena
Medi&na. Magni eft in calculo atterendo & pel- aut novena habet internodia. §uintum 3 li-
Gakn.i.de lendoufus. Comburitur a quibufdam, & vidumpallidumqueeft, amplo &diftento
Ptfon.cp. cmiscumpane exhibetun Aln
felicillime ventre. Vefcitur herba: &: dente quoque
Olea eonficiunt , inter quse laudatiflimum mordet. Virus ejus Nicander $xQ%o!mv Vo-
& mirabile , quod Matthiolo debernus. cat , quod ab ipfo vulnerato 3 homini bubo
Habetur Scapudjanum Damafcenum conr intumefcit. Sextum 3 fkfeptimum, ad difTe-
fectio. rentiam ex forma pertinet. Iliud cancro
Differemte.
T>ifferenti* Scorpionum, aforma, fe- marinolittorali fimile eft, corpore gran>
xu , loco , quantitate, colore viribus fu- & diori, orbiculari. Matthiolusnigros,fer-
muntur. Formamh refpicias eft i. Gibbo- rugineos, virides, in Arcinonenfi comitatn
fus, caudapro corporis pufilli ratione ma- vidit. Hoc ad Paguror- formam accedit, ex
gna , quam poft fe convolutam trahit. Pal- quibus in ficco cavernam aliquamingreifis,
Jidus videtur fed aculeus admodum pro-
:
& poftquam mortui funt putrefcentibus
du£tus albefcit. Omnium celerrime , & '
oritur.iElianus flammetm vocat quod :
calidum folum , venenum infundere , pro~ pagurum co£fcione rubentem semuletur.

diderunt Arabes. Ad i&um , calor cor- A viribus funt 1. Noxii , de quibus in
poris in fingulas fere horas variat , & ex prajteritis. Innoxii, qualesfuntinNo-
2.
viridiflavo , albo , rubidoqtie alteratur: ricor. fuhalpinor. regione, Pharo, Ava-
acuta febris affligit , linguatumet, urina nienfiterritorio Helvetiae agris
, , §c Ger-
fanguine tingitur.Remedia vide apud manias regionibus.
Mouf. 2. Caudati & non caudati , & vel
unum habent aculeum vel duos. Qui pa-
guros imitantur fplendefcente funt co-
,
Articulus II.
lore , &
eadem quaealii inferunt acciden-^
tia. 3. Alati , quos Mauritania alit , Ly- De Araneo*
biamdicitLucianus. Alisfunttenuibus ut
Cicadae. ^. Nonalati, quos ibidem inve-
niriStraboaflerit. f. Taguror.&cancror.
PunctumL
inftar,<\ui fplendefcente colore funt , & ea-
dem quas alii accidentia inducunt , vide De Araneis in genere6
infra in DifFerentiis de colore. 6. Septem
vel o^fonodis , qiufteviores. Sex qui be- ARaneum, feu Araneam , Ifid. quafi ên.
nigniores 7. Caudati qui vel unico mu- ab aere nutritam natam effe vult, &
niuntur aculeo, vel duplici. Excaudes.
tfjfl^
perperam. Sollicite mufcas capere fcimus: uouf. rhtll
J^h.n. ASexu funt 1. Mares graciliores, lon- fcimus &
coire, &
ova ac vermiculos ex- *[
^ [ff^
giores, ventre, chelis & fpiculo macula- cludere. Meliuscum Becman.abEbraicos "
qui venenum habent infeftius.

tiores, Jl^ texunt deducas. Grazcis d&xn &
i.Foemina, qusemajores^pinguiores, ven-
tricoliores, placabiliores. m rov di^c aipetv -iti
'{-xy^ dicitur. Alii ûoxcuj"
A Loco funt Tefcarenf.m A fr.a quibus
1 . ?yv mufcatricem, Kiranides fy&iQw, He-
i&icontinuo moriuntur. Ideo cives relifta fych. $jQqv vocat. o'a»oV quoque nonnul-
temporis asftate urbe , ruri ad No vemb. uf- lis araneus (pdxayl & dWyêy pro ara-
,
quemenfemcommorantur, fiLeoni Afri- neo quovis fumuntur, Lydiam & aridam

cano fides. 2 . z_y£gypiaci , qui maximi , &: Juvenalis vocavit. Illam propter Arach-
ftatim interficiunt. 3 Lybici , qui vel terre- . ncn puellacn , quce in hoc infeaum a
ftresy multis corporis vertebrisinfignes, vel Pallade immutata dicitur. Hanc , quod
volaticiy dequibusantehac. \.Americani, telamaridam texat. Audax eft Claudia»
omniumminimi fed maxime virulenti, , no, quod cum Pallade congredi aufa,
fiAfricanosdemferis j.Cafte/ldni, quos fuerit.
agricolx , dum terrani aratro fcindunt , for- C^ômnibusmii)imum 3 exceptouno, Defcnptio
quod N
S>B HISTORIi NATUkALlS
PliK. fJ. K.
quod grandifilmo capitePlinius effe dixit. prehendit , ftridens fubinde , ac ver-
11 1
Aii.r.47. Omnibus terna in cruribus internodia qui- , tigine rotata ne filum quidem defuper
,
^14. bufdani bini pedes pr-xlongi accedunt. pendentis rumpere , adeo non fugere
Namohinesejufdern longitudinis habere, queat nec finis ante mortem eft. De pun n. n.
: .
diverfkas operarum innuit. Quibufdam Trafagiis hoc habe ruinis imminenti- * 8 c 1 4-

: :
-
,IJ
qux neverunt,
fila attenuant , & in lon- buscum telis primos cadere: incremento
'
gum protrahunt : aiiis eadem in telam omnium futuro , telas altius tollere , &
deducunt, acinvicem conjungunt: aliis quia fereno ccelo non texunt , nubilo te-
denique per eadem prorepunt , & cum xunt , multas araneas imbrium figna efle.
volunt , ex iis ceu immobiles fe fufpen- Sub Leuftricae pugnaz tempus, albas cir-
dunt. catemplivalvastexueretelas adorienti- _
:
Locus. Nulla fere non regio Araneosalit. Gau- bus fines Macedonibus nigro opere omnia * 2£/
dentius tamen Merula in vetufta prope complevere.
Gratianopolim in Gallia turri non inveniri, Ingenium folum texturx artificium te- togenium.
"
immiiTos emori, author eft, De Phaiangiis ftatur , quod in tertio genere poft Ari- Tj.c. P
f .
in Different iis agetur. ftotelem Plinms elegantiffime defcri- pfe -#-^-

II,C,M *
Vidqp, ViBitant mufcis , ve-

afilis , tabanis , bit. Orditur , inquit , telas tantique ,
fpis , faspe &

parvis Lacertis. Nihil con- operis materia uterus ipfis fufficit ,/ive ita
ficerevelrecondere, author eft Ariftote- corrupta alvi natura ftato tempore , ut De-
les, Quicquid ceperint , foras fugendo mocrito piacet five eft qu/edam intus la-
-,
evaporare. Filo fufpendere , alii exifti- nigerafertilitaS) tam moaerato ungtte , tam
niant. &
teretifiio , tamaquaii ducitfiamina , ipfo
G.cfltratjo. Ex feminibus aeriis fitu & corruptione fe pondere ufus. Texere a medio incipit^
putrefacris generari inde colligere licet, circinato orbe fubtegmina ( x^kos 3 anne-
quodnoviffimiesedes, primofere quo de- fiens : macuiafque parihus Jemfer tnter^
albantur die , eorum corporibus telifque vaiiis , fedfu binde crefcenti bus , ex augufto
'
fcatent. Propagatio plasrumque coitu fit, diiatans , indijjhlubili modo impiicat. §)uan-
cujus accio &
defiderium fere totum ver taarte cetat pedicas fcutuiato rete grajfan-
durat. Tum retis mutua & repetita attra- tes , quam non ad hoc videtur pertifyere
criuncula, veneremquafiaccendunt: con- cribrat£pexitas teia> &
quadam f/>iitura
tinuo inter trahendum propius acce- arte , ipfafetenaxratiotrama? (villofa 8c
dunt , tum denique averfis clunibus quia lanuginofa filorum natura ) quam laxus
ille coeundi modus , ( ob globofam adflatus non ad reffuenda qu# vemuntfi-
corporis formam ) maxime erat conve- nus : derehBa lajfo pratenti ftitjma parte>
Ariji. JJ. A. niens. De Tartu ita Ariftoteles Tarit : ut arbitrari iicet Uia qua dijficile cermn-
I.f.c.zz. vermiculos pufillos pritnum. Totius n. mu- tur: atque ut in, fiagis linea offenfa praci-
ed. Scalig.
tationefiunt-i nonex parte. Subrotundi per pitant infinum ? Specus ipfe qua concame-
initiafunt: cum pepent , incubat , acfigurat ratur architeffura , &
contra frigora quan-
tribus diebus. Jntela fua pant omnes fed : ^vilofior ? quamremotus a medio, aliud-
partim intenui &
brevi , partim in crajfiore que agendifimiiis ? inclufus vero fic 9 ut fit
& uiia infinuata : nonnuiia etiam atiqua nec ne , intus aliquis cerni non poffit ? Âge
ex parte circumdanUir a tela. Non omnes firmitas quanta irrumpentibus venis ? qua
aranei fimul generantur & : fiatim nati pulverum mole degravanie. Latitudo tela
faliunt& filum emittunt. Humor idem in fiepe inter duas arbores , cum txercet artem
vermicidis attritis & in juvenculis ara- &
, difcittexere : longitudo fili d cuimine ac
neolis $ quipfe craffus, candidus. Circiter rurjws d terra per iiiud ipjum reciprocatio^
Plin. H. 3t quater Jeptenis diebus abfoluti fiunt. Vifa Jkbitque pariter acfiia deducit. Cum vero
l. 11.tf.48.
ova multa, modica, livida, exiguis ma- captura tncidit quam vigilans paratus &
culis afperfa , mollia , vifcida. Vifi & ad curfum? licet extremum hareat plagii^
ex unico ovo multi prodeuntes fcetus, femper in medium currit : quiafic maxime
tam exigui , ut vix oculis percipi queant. totum concutiendo impiicat, Scifja proti-
Vifus denique fub captae aranex alvo , manus reficitadpoiituramfarciens.Namque &
gnus ovorum , adeo exiguorum ut atomis catuloslacertar. venantur: hosprimum te-
~4Urov. I. c,
comparare licuiffet , candidorum , & qux la in volvtntes , &
tunc demum iabra utra-
digito compreffa, crepitum excitabant, quemorfu apprehendentes , amphitheatraii
cumulus. fpe&aculo cum contigit. Fceminam putant

Antipa- Cumftellione, lacertis, &ferpentibus efiequatexaty marem , qui venatur , itapa-
tliia, diffident. Lacertor. catulos venantur , hos riafierimeritaconjugio. At Ariftot. farmi-
P!m. H. N.
/. J I. f. 24.
primumtela involventes, & tunc demum nam & venari & texere fcripfit. FJandris
labrautraquemorfu apprehendentes, am- ideo fimiles Scaliger facete dicit, qui otio- Scah^ a<i
phitheatrali fpe&aculo cum contigit. Li- fe agitant: mulieresnegociaexercent. No- ^rift. u. a<
2
brat idem , verba funt Plinii, fe filoin cavam vero telam mane &
vefperi texit: il- y^'/
J
"
put ferpentis porrecrae fub umbra arboris ludquetamfirmum , ut ex alto fe filo de-
fux , rantaque yi morfus cerebrum ap- mittensjparietivel arboriadeo affigat, ut
neab
D E INSECTIS, L I B. 11
Jriji.lt,
ne ab imbre vel ventis detrudatur.Ma^-
««cAE^^deimolocofefufpendit, ut inde PUNCTUM II.
beftiolas irretiantur 5 minor fiiperiore lo co
excubat , in exiguo fe telse foramine occul- T>e Araheomm Dijferentm^
Senfus effe exquifitiffimi vel exinde
tans.
colligas,quod in medio fua? telse refidentes, & primp de Innoxiis*
Muicam in remotiffimam e tiam partem im-
Nocumen-
pegiffe fentiant.
DeNocumentis&cRemediis in Differen-
DEHicenim Araneis di&uris occurrit Moufetus.
Araneos eleganter , in JSfo*
ra&Re-
media. tiis exa£te agetur. Oleis & vitibus funt xios feu Phalangia , & Innoxios qui vel T>o-
inimici , domofque confpurcant, Demorfo meftici) vc\Subdiales> diftinguit. Utrof-
penis erigitur.Si quis cafii devoravit,vinum quedeniquein Retiarios, Telarios & va-
meliflse fuperbibat neceffe eft. Prodeft & rios difpefcit. Omnes cum setate majo-
refina abietis fumpta. Morfui allium cum remacquirereperitiamj lanisinclufos, ti*
ruta permiftum &
ex oleo tritum feliciter nearum generationem augere , fenectu- &
fuperimponitur. Huc emplaftr. de mu- temquotannisfaepius exuere addit. Apud
^rljtmHm ^
fcis, adeps humanus, fanguis teftudinum, Ariftotelem tria habentur genera. Trimum 9- &. i- *.*<?
7lin. H. N.
cinis ungulas arietinse, ftercus caprse diflblu- mordax: afteritm luporum tertium eru* <"'% :
tum , cerebrum capicumpip. in vino dulci dita operatione confpicuum , de cujus tela
Ufus.
fumtum, &c. faciunt.
InCzfcap.quofdam fuifte admiratione
fuperius diximus. Ariftoteles <ro(pd>TK7r>v
yhetQ\j(>umw fapientiffimum
, elegan- &
^
non caret. Fit cujufdam meretricis tempo- tiffimum dixit. Aldrovandus a fe obfer-
re Alex. M. quseajuventute araneis nutrie- vatos duabus tabellis expreffit. Nos , ne
batur, mentio. Meminit &
Albertus Colo* quicquam omittatur , utrumque conjun-
Tfaa-
nienf. cujufdam puellaj. Sed &
Heroina gemus.
y.ottf.
quatdam ap. Anglos , tefte Mouf. eis non Exinnoxiisergb, dcT)omefticispm in .
triltifett. Differentl
/.y.f.if. abftinebat. Notat & Cardan. triennem. genere ex parte a&um eft , qui omnium exMJST*
Cardan. de
In Medicina haud contemnendi funt ufus maximijubdia/es a rapacitate venatorum,&
variet. rer.
iib 8.^.40. tamaranei-, quamtelas. ^rê/faciuntad Lupor.Ayjc&w nomen accepere. Horum mi-
nimi non texunt qui vero major eft , aipe-
quartana averfionem , fi alutaa vel nucis pu- :
ram parvamque telamapudterram aut fe-

Sf t ,^; ^
tamini inclufi , lacerto aut collo appenfi
fuerint quod per experientiam verum fuif-
:
pes orditur. Cavernarum exigua veftibula
fe fcripfit Pennius. Ad auris dolores , fi pnetendens, &primordiistelar. intuspo-
oleumcuiinco&itres auri immittatur , vel fitis, obfervat dum aliquid inte la ofFendens
fiiecus eorum exprimatur. Plinius aceto commoverit ; mox accurritut capiat.

macerari, conteri, &cum croco immitti Ex Retiariis unum maximum vidit Mou-
deberefcribit. Aduterifuffbcationem^H ce- fet.Corptts illi fpumeum o vali fere figura.
ratumexiisconfecTrum umbilico fuperpo- Caput fub ventre exiguum & forcipatum.
natur. Adfuppreffam alvum> fi cum filo de- T>orfum variismaculiscandicantibus orna-
fcendens,finiftra manu apprehenfus &
con- tum. Brevi tempore a pifi magnitudine ad u*»fa. i\ **
tritus, umbiiico appofitus fuerit. Adflringi eam craflitiem afcendit. Inter rofarum ra- e I4 " '
ajunt, fi afcendentem ita adhibueris; Ad mulosautumnorete expandit, •& mufcas^

Condylomata , fi dempto capite pedibuf- cuHces&c. mira dexteritate fune attraclo
queinfricetur, &c. Tela adftringit, refri- illaqueat.
gerat , ficcat , glutinat , &

nihil putre- Telariivtlfubtilem telam texunt, vel
fcens diu fubeffe permittit. Ideo haemor- mediocrem^ velvilem, crajfam ; rudem
rhagias , dy fenteriam , &
alios fluxus fiftet. &deformem, Priores fiintDometliti, ex
Scbrol
Vbarm. /. z
Emplaftri febrifugi compofitionem apud quibus unius, fufci coloris, cujufdam &
Strobelbergerum ingreditur. Cum oleo fi inter oculos folemque ponatur, pellucidi-
impofita , articulorum vulnera confolidat. tatis. Ex illis qui Mediocrem texunt eft
Ingreditur unguentum contra ferpigines. Agreftis feu Sylveftris , qui in fepibus cum
Condylomata , alligata abfumit. Verru- fago linteamen expandit. Corpus ipfHu-
cam fi rudior in pibe formam convoluta, fcum , leniter hirfutum. Pedes polymiti,
& verrucas impofita , accendatur , in & nigris & albis maculis feriatim varii, Os for-
cineres ibidem redigatur. Paratur apud cipatum, acetabulismunitum. Pundtain
iEgyptios ex multis araneis &
telis medi- capite fupra os duo , albicantia , forte ocu-
camentum , cum oleo rofaceo linimenti lorumvice. Telane pluviasquidemtrans-
Profp. Alp. inftar: velaraneas in ipfo oleoinco- mittit. Fi/umducit &
quafi in fafciculum
I. 4. de Me- quunt, quo calido carpum am- colligit hic Campeftris. Pennius eum in
dic.Mgypu
barum manuum inungunt, Colceftrenfi agro inter Origanum mufcis
infidiantem obfervavit. Corpis eft globi
semulum. ^Dorfum quindecem maculis no-
tatunio Anus quadrangularis & nigra. Pe*
des proximo defcripto fimiles,
N ^ Huc
100 HISTORI^ NATURALTS
Huc fpe£tant tres Subdialium fpecies. fimile , fed parvum valde. Intra
illi araneis
In murorum rimis degunt, Sordidam & terram habitat , rudiftimam telam operans,
parvam telam texunt ? & extra fpeluncam & indigeftam quandoque foris oberrat ,
-,
&
fpe ptxdx longe vagantur , eandemque in. pra^da captanda magnam agilitatem
correptam m antrum trahunc. Maximus y monftrat.
inquit Mouf. fufco eft colore , caput illi Aldrovandus ftios duabus, ut dixi tabel- Dlfcmi*'
qtiafiovale corpusglobofa* fere rotundi-
, lisexprefTit.In/r/^viginti&unumdeli- Zu^T
tatis , utrumque latus dua» parva: ac breves
lineas: albse exornant , circa medium dor-
neat. Prior e parvorum gen ere eft , corpo -
re crafliufculo ac obJongiufculo, pedibus
**•*• «• H
fum colore eftmagis albicante pedes habet: o£to inftru6busj totus cinereus , parvam te-
ex nigris fufcifque maculis pulchre varios.. xit telam , araneum lautun* yocant. Secm -
Medius minor eft tin£tura grifea. Spinam dum pidtus minimorum generis, totus eft
albxtres quafi margaritse illuftrant,quarum viridis Araneus pratenfis nuncupatus.
, Nu-
cma? colloproxima ,major &longior. Ter- mero 8. Araneus eft pedibus brevibus,totus
tiusnigrior videtur, dorfo crucem gerens fubcaftaneus , aflitltim ingreditur, arbitrcr-
transverfam , retTrangularem altiflimam, qtie eum efTe , quem Pulicem Ariftoteles
ideoque a quibufdam Santtus vocatur. Elu- nuncupavit Ejufdem generis eft , ejus-
porumhosefTegenere conjicio , quia cur- demque coloris , qui quarto numero datur
rtmt cum faltu quodam, &
voracitatemmi- Ex minimis eftfextus, campeftris , rotunda
ram produnt, nihilenim in craftinumrepo- al vo , alboqtte pe&ore vero caftaneo, tribus
nunt,fedomnesunodie prsedas abfumunt. albisnotato pun&isicum totidem nigris no-
Cinereum hujus generis vidit Gefnerus. tettir alvus : pedibustenerrimis , longiufcti-
Uoufet. i c. Ex variis funt Longipedes NigriÂlbi ex lis, telam texit oblongam, in medio, quo re-
atroruffefcentes , & Ruhri , de quibtis idem
?- 2 34-
lidet,rotundam. Septimus totus viridis , &
Moufetusita: Sunt praeterea Aranei Lon- ipfe pratenfis, protenfo corpore, acuta &
gipedes inordinatae rudiflimseque tela? artifi- alvo , lineis candidiflimis quinque infigni»
ces. Campeftremcorporefere globofo & ta. Otfavusex minoribus eft, breviffimo
fufco, graminicolam , ovifequum, Ahgli corpore , alvo admodum orbiculata, craf-
Shepherd five opilionem nominant , vel fifTimaproportionecorporis , pedibus me-
quia ovium confortio gaudet $ vel quod diocris longitudinis , totus nigricat. Nonm
agros illis refertos , paftores noxa vene-& corpore maximo , at brevi & compatto,
&
no carere ( eft enim ipfe tam intus quam adeo ut vix pedtus ejus fitconfpicuum,figij-
extra fumptus, animal innoxium) exiftima- ra marfupium xmulatur , totus ruberrimi
runt. Sunt adhuc plures Araneorum fpe- coloris.x)^n«?^wlautumquoque dicunt,
cies. Eft enim araneus quidam niger bre- alyum habet bifidam , qualem in aliis no«
viufculis pedibus , ovum ftib ventre niveum invenias , pedes vero qui hirfuti funt, illius
fecum portans &celeriter currens ; rupto quampicTror expreflit proceritatis ac craf.
ovoaraneolimulti egrediuntur, qui cum fitiei.Coloreicinereus, maxime in pedi-
matre ad paftum omnes una procedunt; bus , corpus enim nonnihil ad caftaneum
vefperi verd parentis dorfo confcenfo re- inclinat,& pun£tulis candidifiimis undique
quiefcunt. Hunc verrucis afperum credidit magulofum eft. TJndecimus quafi triangu-
Pennius,donec ftipulas contatTruaraneolo- lari alvo, totus flavefcit, quemadmodum
rum defcenfum plane viderat In putridis duodecimm huic poftremo congener , totus
quoque & cavis arboribus Aranei nigerri- candicat. ^Decimus tertius albo, cine- &
mi, magno corpore, pedibus breviilimis, reo fufco varius telam texit,parvam, rotun-
ctim Afellis & Julis habitantes. Vidimus dam & fubtilem ex mediocrium genere.
c
item (F inquit Gefnerus) totos albos , com- Decimusquartus admodum-exiguus, ro-
preflb & latiufculo corpore , m
rlore Oreo- tundus, coloris flavi, longiflimos habet &
felini , in rofis atque in gramine, pedes illis fubtiliflimos pedes: agros colit. ^Decimus
tenuiflimis longirTimi, os macula, latus vero quintus corpus habet rotundum, videtur-
trtrumque rubicunda linea notatur. Vene- quepecTrore carere , colore eft fubluteo &
natumcredit, quiacertopithectimejus efu fubviridi, maculis tortuofis, ferpentium
&
pene exanimem vidit, vix oleo infufo li- gyrossemulantibus varius. ^Decimusrfextus
beratum. Novimus quoque oblongo cor- idem forte eft, licet paulo minor. Decimus
porearaneos &
acttta cauda ex-atro ruffe- fepimus pratenfis eft , corpore procero,
fcentes , veluti etiam virides. Sunt rubri & peclrore candido , al vo flava , pedibus craf-
duumgenerum. Unummajus interrse cafis, quorumpenultimi ca^teris pauld funt
vernistantum habitans, pectore miniato, breviores, nulla in omnibus apparent inter-
pedibiisexxubroflavefcentibus, cauda at- nodia ; antennis caret. 'Decimus ofiavus
queventreexfufcocolore ad flavum non- fex tantummodo pedibus inftru&us folli-
nihiltendentibus. Aliud gentis valde mi- culum texit candidum, ficuti in expreflb
nutum, reduviooviliminus, (intenfeve- hic mori folio viderelicet, unde aranei ge-
lutiexCocco) rubens. Sex tantum pedes neris efle vix credo , corpore Araneis fimile
habet, utmonftriimaranei referat: caput animalculum eft , cinerei coloris. Numero
20. ex-
Td JCJX
1J.emt&- &rlwre<z Xjfbfhtfiori «4Uro j£u£iZ
Ctitfjalis
.
t> E INSECtlS LIB. II. ioi

&6. exprefliis ex minimorumgenere, colore terior fedtio ut & pofterior ad medieta-
ex eaftaneo, lineis duabus flavis per alvum tem argentei colons fplendidi, ultimapo-
notatus. Poftremus in hac ferie , capite, fteriorismedietas flavi & maculis duabus
pedibus , & pe£tore aterrimis, alvo ex albo argenteis notata , m quolibet latere una >
cinerea ad majorum genus redigitur.E pha- caeterum m

flavo illo fubtilibus jineis fu-
langiorum genere videtur. fcis variegato , varia fibi imaginari quis
* ln fecunda tabeUa novem funt aranei. potefr*. Crura o£to variegata ex pallide fla-
Primus, terreftris quoque dici poteft ,quia vo &
fufco omnia in anterion fectione \
terram habitat e Pulicum genere,falit enim. tenacula adhaec duo propeos ejufdem co
Corpus habetbreve & breves etiam pedes, loris. Telam facit more caeterisconimuni
ex cinereo fufcus totus. Secundus hujus De Araneo faba magnitudiue hxc ha-
ordinis corpore eft atro , albo variante, bet. Araneus alius fabae magnitudine,
grandi capite candicante , brevibus an-
, frequentiffimus in aedibus : Prior corporis
tennis, pedibus cinereis. Tertius exiguus, fectio fubrotunda sequat pifum, alteralon-
fiibalbidusadluteum vergens, maculis va- gior & fabseformis. Crurahabet o£to, m
riegatus nigris. Qu^rtus araneus fcemina qUolibet latere quatuor, fesquidigitum
prolem tergoreferens, fedea orbata cor- : longa, tribusinternodiis conftantia & quar-
pore procero, pedibus craffis, craffiffimo tumeftinfertioincorpui Anterius etiam
item pe£tore. Qmnto loco exprimitur ejus duos propedes habet , vix quartam partem
fcetus. Sextus idem forte qui quintus , prole crurumlongos, quibusapprehendit: duos
tam numerofa onuftus , ut quadam hirfutie denticulos nigros, ut maximus. Totus
villofus efle videatur. Proliger dici poteft, eft coloris ex flavo , a^ bo & faturato ru-
color exleucophaso ad atrumvergit Sefti- : bro initar holoferici fufcidetriti: pilofum
MoScoffavoloco-pidcus Araneus prono & corpus, uti & crura. In fuperiore corpo-
fupino corpore, vxop*-^ dicipoteft , atro re magnas habet maculas nigras crura :
&
enim luteo variat. Nonus eft ex minimo- quoque per intervalla pun£tulis nigris no-
r um genere totus flavus alvo triangulari. tata. Hi qnoque Aranei cutem exuunt,
! Addamus hic Indicos. InCumanaadeo ut major ille. Fcetus in orbiculari folle
firmas telas texunt, ut difficulter difrum- flib ventre progenerant. No£tu texunt.
pantur. Alibi adeo virides ut ferico ejufdem Reperiuntur & hujus fpeciei dimidia: ma-
coloris aequari poffint. In Hifpaniola ipfi gnitudihis.
aranei pilas luforias corporis magnitud. Araneus paulo major mufcis vulgaribus^
aequant, fi Oviedo credimus. In Brafilia cinerei coloris, hirfutus inftar holoferici.
fex fpecies obfervavit Marcgrav. Nham- In lateribus nigro ferico veftitur. Crura ha-
^/nempe, ElegantiJJimums Elegantijfi- betfex, brachia clwoîhm apprehendit>
mo fimilem, Fab£ magnitudine , Mufcar. cinerei in totum colons, pun£tulis nigris. yarcir .
i c
.
magnitudine & Pifi quantitate , quosetiam Araneuspifi quantitate , clypeata

tefta
ita defcribit. fexangulaârgentei coloiis , cum maculis
Nhamdui Brafilienfibus, araneus ma- nigris elegantiffimis tegitur. Capitulum &
gnitudine Cicindelae , clypeum in dorfo crurafuntnigra.
gerit triangularem , fplendidiffimum , in Placet &
Hernandi Araneos proferre, mer. h. &
laterum circumferentia fex conis acutis quorum undecim habentur genera. Prj.i- is-cis.
praeditum albi colons , cui brunnae maculas mum genus Teacoltocatl feu ftercoris ara-
immixtae. Ad os habet denticulos duos neusvocatur, mediocricorporis magnitu-
. &; fplendidi coloris, incurvatos. dine &
colore , inter nigrum fufcum con- &
Elegantijfimus Cicindelam fuperat ma- ftans. Seciindum quod majus, tocamaxa-
gnitudine , corpus vix femidigitum lon- cualli dicitur eodem colore. Tertium to-
gumj anterior ejus fe£tio minor continet catl zintlatlauhqueh minus praedi£tis, ac ni-
crura o£to , duobus internodiis conftan- gri coloris, valde venenatum, quod con- &
tia, fere digitum longa, ex flavo&brun- tufumadmotumque dicatur lateris fedare
|
no variegata. Pofterior fe£bio maj or prior : dolorem. guartumtzintlatlauqui nuncu-
tota argentea , fplendens pofterior ad
: patur, quodetfi toto fere corpore nigrefcit,
medietatem etiam toto argentea, &in hac macula tamen rubea infignitur. ûintum
ponendo pofteriorem partem deorfum, v
dicitur tocamaxacual corpore magno, ful-
quafi facies humana egregie apparet , qua- vo atque hirfuto , diffi cile fanabilia infligit
fi fculpta &argentoeffetobdu£ta: reliqua vulnera, quaeque (ficicatriceobducicon-
medietas quafi ex argenteo & brunno gla- tingat) aliis atque aliis locis renoventur,.
ciata. Similis quoque mixtus color infe- eademque non morfu aut i£tu excitata , {ed
riori corpore. Inveniuntur &
duplo ma- inceiTu, confricatione & redditisalvi ex*
jores crementis. Scxtum omniu m maximum tlal-
. Elegantijfimofimilis , major efteo. An- ^^^/colorisnigripallefcentisatquecine-
terior fe£tio corporis parva , magnitudine rei eft.Seftimum ocolotocatl, ita nomina-
feminis cannabin. fed paulo longior-, potum, quodtigrispellemcolorum quadam
fterior avellanam majorem sequat: & an- varietate tenus imitetur. 'Otfavum eft
N l Hoitzte-
102 HISTORIiE NATURALIS
Hoitztocatl feu araneus fpinofus , morfu levis eft inter Authores differentia. Pli-
dementat , fupriore & media corporis por- niusj fimilis Formica* Lupi, Rhagionis%
tione ater csetera luteus , forma aculeata Afterionis , Tethragnatii mentionem fa-
tm I3<£
& fimilis tribulo, inde impetravit nomen cit. Aetius fex genera enumerat, Rha- fx
idemt. c.
j-joitzli fpina eft. Nonum atocatl feu ara- gium, Lupimi Formicarium, Cranacola-
Cx *' z6
'
neus verfans in aquis, rubro, aureo & ften , Sclerocephalum, &
Scolecium. Ni-
nigro variatum colore telam ducens ma- canderillisquxPlinius attulit, additRho-
gna ex parte, vitartique agensjuxtaplan- g£, Cyaneiy Agroftis, ^Dyjderi^ fme Sphe-
tam vocatam ab incolis metl, leviffimiat- cium &
Formicarium. Bafilius decem rha-
que innocentillimi i&us, mirum qua dex- langiorum genera dicit , fed non defcri-
teritate opus peragat , filis hinc atque il- bit. Avicenna, in^/Egypiacum, Nigrum,
linc diftin&is , &

in orbem velut circino Rutilum, Rachen , Album , Citrinum^ U-
quodam compofitis ftaminibus , deinde veum, Formicarium, Cantharadeum >Ve-
# vero intexto atque ftipante fubtegminc^». fparium &
Orabaten diftinguit. Nos fede-
tdemt. z7. ^Decimum excellit columbinum ovum aho- cem eorum genera, nempe Formicarium,
achtocatl Alii quitlalhochocatl dictint. VenatoremiRhagium^SteUatumiCceruleumy
In tanta mole nullius veneni eft. Alia* a- Sphecium , Tetragnathium , Cantharideum>
pud Caribes aranese exsequant dimidium Erveftre , Cranocalapten > Sclerocepha-
malumcitreum, fed cruribus exiguis. Den- lum^ Scolecium, Lanuginojum^ Appulum
tes longi&r acuti. Elaborant telamfa-
illis feu Lentiginojiim, Cretenje, &Brafilianum
tis conftantem ( polTet fceminis procalan- ponemus y iifdemque llla , quse Moufetus
-
ticis) &
cumora feu fimbria texunt. Ab- minora phalangia vocavit, cum fimilibus
lui poteft &
alba redditur. Inaliqua- adjiciemus.
rum telis fi paffer incidat aut aliavolucris, 1. Formicarium, kuMyrmecion^rx- vnn.u.tf.
ideme.15. irretietur. Undecimum Lavalava Aranei grande, eftformicse fimile fed multo ma- l ^-
parvulifunt, aureique, punftis rubris & jus j ruffo capite reliqua corporis parte ni-
Nieremb.ic. diftin&i. Vulnus eft noxium iftufque
, gra, albis intercurfantibus refperfum gut-
«*• a 4-
agi t m infaniam , membrifque fubinde ftu- tis.Aetius , cervicem cineream facit , dor-
poreminducit, non fine anxietate do- & fum veluti aftris infigne. Ad ejus mor-
lore. Prsefidiom eft rubse prioris tambala- fum adeo fomno obruuntur segri , ut in
guifae &
pilipoc fingulorum tres obolos fempiternum 7ruvwe/w tandem incidant.
tundere atque ex vino palmarum refo-
, 2. Venatorem, Nicander«y^W, A'6-
Mrov - u
lutos deglutire aut oleum cujus mixtio-
-, tius AuW » quod Aldrovandus qui cum Pu-
nem narravit Francifcus Hernandusinter lice Ariftotelis eundem credit, non pro-
plantas novae Hifpaniae , illinere vulneri. bat , vocat. Mufcas , vefpas , culices , apes,
Cavendum tamen primis tribus diebus a tabanos, vefpas venatur: &indenomen
potu aut fi bibendum fit , vinum palma-
-,
foftitus eft. Corpore eft lato, volubili,
rum aut noftratum, quod prseftantius eft, rotundo. Circa *os tres eminentias ena-
fumendum^ praeterea ab aere &fole. Vi- fcuntur. Partes circa collum incifuram
vunt in pratis herbiferis Philippicarura in- habent. Doloris expertem plagam in-
fularumj. fert^».
3. Rhagium ut Aetius vocat, p«£ Ni-
PUNCTUM III. candro, paJyEliano, abacinouvsenigrs

fimilitudine dicitur. FiguraeR. rotunda co~
lore nigro, fplendente corpore & globofo
De Thalangiis ©" Ta^ pedibus breviflimis ( apud JElhn.îKîS m-
rantula. ^lege)&quafiimperfecl:is, orefubalvo
dentato. Accumulatispedibus movetur, 8t
velociflime incedit.Non multumabArifto-
TAntum de innoxiis Araneis, Noxii
telisMordacef abludit. Ab ejus morfu exi-
Phalangia vocantur. Nomen accepit,
quod internodia terna in cru ribus habeant. guum quidem vulnus,fed gene^ oculorum &
<pd\*yg enim digitoruminternodiumpro- inferiores partes rubefcunt totum corpus
:
fignificat. Italise ignotum inquit Pli- inhorrefcit : urina emittitur , & femen
piin.n.N. P rie
*5>.M- nius : at nunc tota meridionalis ora illis profunditur. JEliano Lybicum duntaxat^-^-
abundat. Singula in reti pariunt , ma- & animal eft.
gno numero incubant cumque ipfa pro-
: 4. Stellatum^ idem cum Rhagio efTet,
les increverit , matrem amplexa interficit nifi ftellatis quibufdam Sc virgulis niveis,
&ejicit. Nec parcit patrifi ceperit. Fce- pinguibus illis &

Iucidis diftingueretur.
minam enim incubatu adjuvat. Pariunt Solus ejus Plinius poft Nicandrummemi-
autem &: trecentos. iEftate duntaxat venit. IcTri enervantur & elumbes fiunt.
jkxani «b nenati morfus effe Alexander ab Alexan- f.

Cceruleum, Cyaneum, Plinius lanu-
AkxanLGe- d YO r odidiffe ait Moufetus: quodtamen gine nigra hirfutum fed perperam vocat
p
Mf^ dier. z.
de Taranmla duntaxat fumendum eft. Nicander mtio&v 9 quodfublimibusutrin-
Circa fpecierum enumerationem haud que 6c longiflimis pedibus incedat. I£fcus
DifFerent^.
ejus
,
D £ 1 N S E C t I S L 1 fi. II. ,03

ejttsvomitum araneofum* lypothimiam, ad faltandiim incitante venerio. Atdrovan-
coraa & mortem concitat. dus idem cum Solipuga facit. Mukiplex 4*lmL
6. Sphecmm, Vefpiforme, Nicandro eft fpecie. Aliud eft cinericiurn , aibis ui- s net -i wte *
&j<?h*/) a crabrone rubicundo pennaton- 8cz

grifque maculis aliu d doxfo cinereo, ru-
"
tum difTert , & vehementer rtiffefcit. Solo bris aut viridibus quoddam mole rhajus, :
taclru venenum ingerit: & fpeculum cryftal- fibris nigrisexcinerea rubroque emican-
,
linum levi tranfcurfu , Scaligero tefte , con- tibus, autetiam virgulis fubinde undatim.
fregit. Lento vcneno tabem inducit. per corpus porreftis. Moufetus fufci &
7. Tetragnathium , corpore eft latiore, meminit,. cujus iconem Pcnnio ab Italo
man. h.a. fiibalbulo, pedibus fcabris. In capite duo mercatore datam , damus-, fkCrocei chri-
prominent tubercula, unum rec"tum,al- que , quale iEgyptum dare fcnbit. Effigicsi
terumhtum, ut videantur ora duo&max- Kirchero exhibitx,Francifci CorviniPhar- •
illasquatuor habere. Magnuseorumcir- macopa:iRomani Mufieo debentur. Vifum
ca Arrhatam in Indianumerus, exitioin- & illas quse ab Imperato habentur adjun-
cohs fuit, ut JElianus prodidit. Ununi eft gere. Mira venenum icTrti mfuCumSjmpto-
cinereum , poftsriore parte candicans, mata excitat. Aln perpetuo currunt; alii
quod telas mufcis in parietibus latiflime rident, plorant alii , alii clamitant, dor-
pandit. Aliud, cui caput medium linea miunt vigilant vomunt, faltant , fudant,
, ,
una alba , & tranfverfa altera diftinguit. tremebundi fiunt, Nonnulli coloribus ita
Locus ab eis percuftlis inalbicat, mem- dele£tantur,-tttiis confpectis , m lypothi-
brum ad articulos gracilefcit. Cinereum miam, nifi podantur, incidant. Exem-
Nicander morfuvenenum infundere negat. plum Kircherus habet. vtrbafimi Alii ,
8. Cantharideum parvum eft , fpecie Kircheri accuraterfta exponentis , Mufica

Cantharidi fimile, coioreflammeqraber- prorumpunt gladio eva-
incitati,in faltus
rimo. Invenitur meflis tempore in legu- ginato vel altera armatura fulgida
, co- &
• minibus. Puftulas excitat, mens perturba- rufca (quofulgore vehementerafliciun-
tur, linguabalbutit, &c. tur ) geftientes 5 variaque corporis agita-
9. Erveftre , quod in ervo provenit. Ea- tione , &
ridicula prorfus gefticulatione,
dem quse praeteritum edit : &: equos devo- nunceam dextera, nunc finiftra, nuncore
rantes, juventaque, fitiexardefcere, me- excipiunt ; nunc in altum gladiatorum mo-
diaque crepere cenfetur. re projecTram dextere recipiunt, nunc in ter
10. Cranocalaftes Diofcqridi xeêsAox- ram projicientes , pugilum more veluti
4&pj9 9 quia prartereuntium ca(nta ferit, feu duellum inituri adeo perite traftant ut ,
per filum defcendat , feufe pracipitem in paLeftris publicis inftrucli, omnesartis

dct. Phalaenae papilionis fpecie eft, capite regulas obfervare videantur
modoverbis ';
nutabundo, ventregravi, corpore oblon- quibufdam obmurmurantes eam veluti ,
go, colore viridante. Aculeum in fummo incantare, nuncprono, nunc fupinocor-

geftat. a/ -ms (f)v?&oi$ rfc 7KpQetct$ *rf e(pe&J , ^ pore fuper eam Me diftendere folent &
g%« ofxotct 'Qas a> \&i$ jcv&c-is vôxcots. Un-
Ttt -nligyt, extenfi aliquantifper,
velutinovoEn-
fic
de Scholiaftes nobis infinuare videtur, a- thufianifmoexcitati, adnovos confli&us,
latum effe. QîdamTarantulam effeopi- faltufque hinc inde lymphaticorum more
nantur. Plinius lethiferum nimis ipfius vul- debaechante?? accingere folent. Alii^qnce
nus ponit Nicander : &
iEtius nullo ne- res maxima admiratione digna eff nun-
gotio fanari. qtiam quiefcerefolent, nifi vitreum vas ple-
11. Sclerocephalum , caput habet faxi num aqua manu circumferant, cum quo
duritie : totius corpons lineamenta illis eofdemgeftus, quos glandiatores fecifle
animalculis fimilia quse lucernas circum- diximus, peragumt. Qîidam ardenter vi-
volitant. dere defiderantin mediolocofaltuidepu-
12. Scolechtm longiufculum eft , &ma- tato,conchas aqtia plenas, citcundatas vi-
culis quibufdam,pra:fertim circa caput ,va- ridibus herbis, potiflimum arundinumfo-
riegatum. Earundem cum Cranocalapte & liis, quibus uti & aqua maxime deleclan-
Sclerocephalo virium. tur, intraquam brachiis & manibus quin
13. Lanuginofum, grandiflimo eft capi- & capite toto non fectis acmergi, &ana-
te :quo difTecto inveniri dicuntur duo tes , concuflione alarum aquam veluti ven-
vermiculi, qui mulienbus , corvina pelle tilantes , fefe identidem fubmergere folent.
ante fobolis ortum adalligati, prseftant ne Nonnullos quoque non fine nfu videas mi-
concipiant eftque hsec vis eorum annua
: in duello conftietantes , qttofdamte-
lites
ut Caecifitis inCommentariis reliquit. An fit imulentorum vario jaclantiumperfonasin-
virulentum , nemo determinavit. * duere ; alios Hifpanicis verbis ad pompam
14. Lenliginofum Moufetus appellat, &gravitatem afTeclatis nefcio quem du-
quod Apilum & Tarantulam a Tarentino cem &gubernatoremagere; vififuntqui-
agro, velfluvioTharaalii. Reperiturqui- '
dam , qui ex arboribus cruribus penduli
&
dem in Calabria Sicilia , Romanifque
, hsferearit ^ eaque pendiculatione multunl
campis, xftivis menfibus: fedfineullo afficiantffi*'^ hoe affe^ctt Iaôrant potifli-
so 4 HISTORIiE NATURALIS
mum ii * qui a Tarantulis filaex arboribus retur. Obfervatum in civitate Andria , pa-
'
ducentibus feriuntur. Multi denique poft- latioDucali, &hoc, beftiolamad propor-

quam aliquandiu faltarunt , fedentes tionatum humori fonum faltafle.Quod fi ci-
manibtts tam fortiter collidunt genua, ut tharcediin plures incidere, nunc hx nunc il-
aliquam gravem palKonem calamitatem- l3etripudiare,proratione modulorum com-
que fufpiriis&voce miferabili egerere velle periuntunCaufas tantorum Paradoxor apud ?
videantur. Alii etiamper terram exten- Kircherumvide.

fi , tali impetu &
vehementia manibus , pe- i f. fic defcribit Bellonius. In~
Cretenfe *«&«.
^ 1 '*
°t>~
11 '
dibufque terram concutiunt, ut epile- . fe£ta funt, parva, admodum perniciofa,
pticis ac lunaticis non multiim fint abfi- Araneo paulo majora, odto pedibus orx-
miles. dita, utrinque quatuor: fingulipedesfeu
Venenum principio parum fentitur: an- crura quatuor articulis conftant t binof-
no elapfo, adfaltusviolentoscogit bime- : que ungues habent incurvos: bina utrin-
ftrifpacio , appetitus fruftratio , febres arque crura anteriora illis data funt ad pro-
dentes, artuum dolores, >tet%g|i««, iclreri- grediendum, bina pafteriora ad retroce-
cus dolor , &c. infeftano. Unicum in dendum , obliqua in terra foramina inha-
Mufica remedium quae pro diverfi-
: bitant binos pedes alta , quse retroceden-
tate veneni variat, Aliqui afficiuntur, in- tes ingredi folent , atque cibum ita attra-
quit Kircherm , tympano quodam vul- hunt aditum foraminum quae inhabitant
:
go, (furdaftro) plectris ligneis utraque ftramine muniunt , ne obturentur, feda-

parte ptilfari folito , cui confonare faciunt, perta maneant. Corpore funt fuperiore
tit plurimum fiftulam paftoritiam, vulgo parte cinereo, binis rubentibus maculis
(la Zampogna ruftica de paftorij fonus anteriore dorfi parte infignito inverfa au-
:
autemmultum aTurcico illofuperius di&o tem , nigris maculis notata confpiciuntur

participat & ob vocum gravium acuta- ea parte qua finguli pedes corpore inhas-
rumque jucundam commiftionem multum rent venter flavet. Si quis autem fcire cu
:
auribus gratus eft. Alii ut plurimum can- piat qua. parte nocere queant , eorum os
turecreantur, cui Auletarum, fivetibici- intueatur , &
binos parvos nigros aculeos
num ftrepitofa mufica conjungitur deli- : deprehendet , iis fimiles quos Scolopen-
Catioribus fonantur teftudines, lyras, cy- dra obtinet, quibus mordent atquecibum
thara: , clavicymbala fimul concordata j mi- retinent: relas Araneorum more texunt 3
rum tamen eft , quod non omni tono mufi- &
mufcifque papilionibus vefcuntur. Cir-
cx, fed certis tonis afficiantur, fi enim tonus citer fexaginta ova ponunt, Scpe&oriad-
harmonia: humori veneni pungitivo, vel- hserentia fovere folent, pullolque exclu-
licantique non fuerit proportionatus , pa- fos ventri inhserentesgeftantdonecadole-
tiens tantum ab eft , ut aliquid inde leva- fcant.Pilofofuntcorpore:quoniam autem
minis acquirat , potius miferabiliter eum magnitudine difFerunt foramina pro cor-
,
hoc improportionato ad humorem fono porummagnitudine excavant variare au-:
torqueri contingat quod fatis infolitis

: tem inter fe pro infularum diverfitate ob-
fuis geftibus ut oris oculorumque diften- fervavimus. Immortale eft diffidium in-
fione , brachiorum , manuum , pedumque ter exiguum hoc animal^c Vefpse cu-
complofione, totiufque corporis inhanc, jufdam genus a Latinis Icnneumon voci-
nunc in illam partem contorfione, fimili- tatuiru.
bufque geftibus quantum fibi iftiufmodi 16. Brafilianum Marcgravius depinxit,
^ffi']*
nuifica contraria fit , demonftrat> qui ta- inco\xNhamdu Guacu appellant. Araneus c.
5
.
men mox ubiad amicam harmoniam con- maximus five Phalangium. Totum-cor-
verti ipfum contigerk, veluti ex tenebris pus tres & femis digitos longum & bife-
in lucem emergens , agillimo motu in fal- dtum. Anterior pars major eft & pene duos
tus priftinos, amico modulamini auribus digitos longa, fufquidigitum lata, fubro-
oculifque admotis veluti applaudendo e- tunda ac comprefla pofterior magis orbi-
:
rumpit j durabitque fpecTraculumeo ufque cularis, nucisMufcatxmajoris magnitudi-

dum veneni vis frequenti faltu, pro ifto ne &figura. Sefquidigitum longa. Indor-
anno excitata, aliqua ex parte fudore e- fb medio verfus pofteriora foramen habet
vaporavit atque ita tandem unius an-
: umbilicale. Capite caret fpeciali , fed fupra
ni fpatio cum morbo conftituuntur in- osinanteriori parte corporis ocellos habet
diicix. minimos fplendentes, inftar pundlulorum,*
Harmoniajs apud eundem vide. Con- & ad utrumque oris latus prominentiam
trariariunamratione Muficse alteri Hifpa-^ unguiformem , femilunarem , femidigi-
xius quidamTarenti , nimis incredulus, fuo tum longarn &, ita binos dentes, quibus pro
exitio expertus eft. Morfibus enimaco- dentifcalpiis utimur auro inclufis. Crura
lore & qualitate diverfis, ultro acceptis, habetdecem, utrimque quinque, priora
cum remedium a Mufica quxreret , ab u- duo prope dentes duos digitos longa, &
no quidem modulo fe ad faltandum folli- praeter duplicem articulationem qua cor-
citari fcnfit, fed qui a contrario cohibe- pori conjunguntur, quatuor habentia in- „
ternodia^
,
D E INSECTIS, LIB, II. lo$

ternodia , & in extremitate unguiculum Crepitant unguibus uti ut lendcs. Fami-
curvum , nigrtim fplendidum retrorfum
, liariffimummalum > fed quod magis pe£
verfum. Secundi paris crurum, quod- negligentiam incrementum fumit quam
libet pene quatuor digitos longum & pra> per fe.
ter duplicem articulationem prope corpus,
alias quatuor habet articulatidnes. Ter-
tium par tres &femis digitoslongum, to- C a P u t III.
tidem articulationibus. Quartum per tres
digitos &pauloampliuslongUm ? oeterum Dz InficJis apteris duodecem 0"
ut prsecedentia omnia autem criira , in ex-
i
quaUwrdecem pedum.
tremitate duo habent exilia cornicula ni-
gra, &bife£ta ut cahcri. Propeanumha-
bet duos proceffus femidigitum longos jux-
Articulus I.
ta fe pofitos, craffioris craffitie, qui-

bus nere
fili
Totus araneus veftiturcu-

folet.
De Erucis in genercj,
te pilofa brevibus pilis , nigris ad vifum aptera &
duodecem quatubrde- Jldrov. H%
INfe&a
ad tactum inftar holoferici. Per totam au- cem pedum funt £m<r^dequibusinge- inf c.0(. t.
temfuperficiem crurum partis pofterioris, nere & fpecie dicendum eft. Nomen vel ab Nome»t
lateruni&procefTuum,qui dentes continent, erodendo obtinuere , quafi eroda? , qudd
ftmtinfparfi, exalbo& gryfeo
pili copiofi
frondes, oleruminprimis abrodttnt: velab
rubidi coloris. Tota pofterior fecrio cor- hserendo, ut Apulejo placet, quod perti-
poris in adultioribus pleramque nuda eft naciter adhaerefcant. Plinio , (i Turneburri Turneb. A.&->.
pilis , &
cutis ex albo incarnata. Vefcun- fequimur , dicuntur Uruca, qtiod prata yerfar, h 18.
tur mufcis &
aliis infecris. Diu vivunt: & arbores urant. Columella hirfutas , O-
c.16.
nam sd bie/mium in fcatula me aluifle me- vidius agreftes tineas vocavit. Gra^cis di-
mini, qui certotempore cutem exuerunt ,
cuntur xdfjLTny , ab undofo &
arcuato gref-
integram , dentibus etiam adhserentibus , fu quo fe rependo curvant & attolLunti
,
nova fubtus generata^ & 4$u%et,xs.iSts ab erodendo. Forte & -êut-
Ad Minora & Phalahgiis fimiles beftio- xx&hs apudHefychium 3 ânjtg^/Si inqtiit

las, refero, Pulices^ PhalangiaparvaBel- ifte, eft Z&w %Xa£Jv Kei&v ia b» rols anwiis hd-
loniiy & Tungam Brajilienjium. Pulices^ X*va : eft animal viride rodens in hortis
Mian.n.A.M^* apud iElian. fiintprocaces, cacu- olera-
6.c.z6. rninati,falaces,&:aiTultimincedentes.Pithe- Magni omnes arbarum & herbarum hel- Nutrimea^
tum,
ci fimiive nuncupantur. Oribates nonnulis, luones. Hinc Philippus parafitus, erucam
qtiodin arboribus, prasfertimmontanisre- fe thymo &
olere mfcentem dixit Alix fron- .
periantur: Hypdromi etiam , quodfubfo- dem depafcuntur, alixflorem.Cum rodunt Scalig. Jupj,
Tbeopb.l.f,
liis degant. Animalia funt pilofa ventre : eduntve, fonum quendam quiTfsV^^di- de c.plam,
leniter incifo ut fecTrio notata fllo videri cittir edunt, utScaligernotavit c. 19.
Generatio.
poffit. Phalangia parva , vel potius ahi- Circa ortum difTentiunt authores. Ari-
Jrift. H. ^4,
seBon. ob- malia phalangio fimilia , Bellonius in itine- ftoteles eas e vireritibus foliis brafficoe ni-
fery.z.c.62. re ^ ru bro mar i Cairumverfus obfervavit. mirum autraphani oriritradit, feminefci- Monfet.Tbe-
atrilnf. *;.{•,
Oclonis erant prasdita pedibus, id eft,utrin- licet milioformi, fub autumno ibidem re- 14.
que quaternis, &

dumequorum cruracon- licto^ unde vermiculi nafctintur. Ex his
fcendebant , mirtim inmodumeasdivexa- vermiculis triuni dierum fpacio efucae fiuntj
bant. 7#0£<iBra{ilienfium 3 FloridanisiV/- morituro vere j quae aucta^ fatifque alitce
gua> aliis Ton> Hifpanis Bicho vocatur. Ea- motu ceflanti at ineunte autumno cunt
dem cum pulicello Oviedi &Scaligerifu- Chryfalide formam vitamquemtttant. Pli-
peritis adducro, Infe&um eft parvulum,w- nius rorem calore folis denfatum in follis re-
•Marcg. ic quit Marcgravmsfigura. pulicis, nigrican- linqui tradit > unde Erticarum genus fpe-
De Laep.
tis coloris, duos cirrhulosin capite pro bar- ciemque omnem deducit 5 cui fufFragatur
IndiaOccid.
I.1.C.4.& ba habens in pulvere morepulicum gene-
, Arrtoldus. Alii earum originem papilioni-
lfj.6. ratur , &
pedibus fe infmuat, potiffimum busferuntacceptamj qux fimul ac aureliis
plantas , digitis &
fub unguibus imo ma- & exiverint, fupf a vel fubtus vicina folia ova- :
hibus aliquando vidi. Statimautem quah- qusedam (" ftercora vocant Bafbari) exclu-
do intravit pruritum excitat , qui certum dunt, pro ratione fui corporis majora vel
indicium eft, itaque Tunga ftatimacicula minora: horum aliquot terbe coerulese, alio-
eruenda, namfifinatur, tfiduiaut quatri- rum fizvx , albcc , nigricantes , virides , ru-
dui fpacio fobolem progenerat innumeram, bentes) quatuordecim ferediesfotafolis
lenditim modo ? qtix folliculo pellucido f o- calore, rupto cortice Eruculasexcludunt,
tundo magnitudine pifi includitur, huic parvulis lumbricisfimtles, fedcoloratasj
infidet Tunga^ hic folliculus actt eruen- quce primo ortu famelicse , foliis floribtifqife
dus & manet in. carne foramen rottin- devorandis totaîncumbunt, pra^cipueilla'
dum ejufdera' magnitudinis, quod fpoh- rtini afbofum atque plantarum, qtiittiso-
te fanatur , vel infpergituf' puivis pyrjiifc limiriotofiferant.
io6 HlSTORIl, NATURALlS
Ego fingulis his modis oriri pofle non
dubiro maxime vero humidis temporibus
: Articulus II.
cum humor refedit , inprimis 11 acrior fol
Namra
poft uflerit.
TJbi devorandi tempus pra2teriit,vagu-
Gmcis infyecie 5 & primo
ipnfet.u.
y x jluc illuc&jejunae migrant, fenfimque
Gmcis Moufeti.
marcefcentes fame, alise intra, quaedam
fupraterram, locum idoneum quaerunt, PtlNCTUM I;
ubi kfe vel filo appenfseinaureliammem-
brana re£fcam , vel in nudam thecam tranf- T>e Erucis glabris.
forment. Hoc media aeftate fi contige-
rit , poft viginti quatuor dies rupto cortice Rucarum differentiaeinfinitae fer.e fiint,
evolat ftatim papiho fin adultiore autum- : feu quantitatem , qualitatem , & par-
110, per totam hyemem durat aurelia 3 tes corporis $ feu etiam aclriones , & alia
nihilque ante calorem vernalem exclu- obferves. Sunt glabrae , .hirfutae , magnse,
dit. Nec tamen omnes in aurelias abe- parvae, mediocres; virides, nigrae, va-
unt , fed aliae , vohaces nempe putre- riae, rigidae, molles, cornutae, excornes.
fcunt , e quibus nonnunquam ova quafi PJurimae in aurelias, haein papiliones ab-
tria excidunt , Cantharidum vel mufcarum eunt quaedam non, fed cumomnia depa-
:
matrices. Quando fero papiliones coivere, ftaefunt, ipfae quoque confumuntur& in-
ova ad ver ufque proximum depromunt tereunt. Quae aureliae fiunt aliaeimmedia-
,
vitalia ut in Bombycibus ufu venit , quo-

: te in easabeunt , & hae non texunt , aliae
rum ova per uncias librafque vendi apud prius ova pariunt. Quarundem aureliae
Hifpanos notum. leves &
aequabilesj aliarumhifpidae, ru-
wfcs,
Habent in Medicina locum. Oleraceas gofae acuminatae, afperae: qu^rundam,
,
cum oleo inunclras, tutos a. venenoforum ut duriorum , nudae aliarum mufco vel ca-
:
morfibus reddere., ^gineta fcribit. Te- pillis fericis obdu&ae. Plurimae ex ovis pa-
la & involiicrum epotum , muliebrem fluo- pilionum nafcuntur: qusedam in arborum
rem fiftit. Liguftrum depafcentes nonfo- foliis ex femine proprio lbidem in tela per
lum Cyprium pifcem mire hamo obdu- autumnum dereliclo , vel rore aereve ilJi
clraj alliciunt , fed &
earum fimus nari- inclufo &putrefcente. Quaedam foliis , a-
bus inditus , Epilepticis ab utero mulie- \ix floribus, nonnullae fruclribus vefcun-
ribus ftatim fuccurrit , fi expertiffimae ob- tur. Undofo & celeri motu plurimaegau-
'ftetrici, a qua Moufetus habet, creden- dent, aliae placide &
lente incedunt. A-
dum Ufta & naribus indita haemorrha-
: liae leberidem quotannis mutant , aliae non.
Damnura.
m cohibet.?. Veficas omnes excitant
gi a Qusedam texunt quaedam non. lllx vel
,
&cutemdeglubent. Equus fi devoraverit, more aranearum telasfaciuntj velfollicu-

tumores furgunt , arefcit induraturque los faepe adeo compa&os, & duros, utne
cutis , oculi excaventur. Omnes hortis acutiflimo quidem telo rumpantur, &c.
pomariis , herbis & floribus fiint infeftif- Placet & hic tam Moufeti, quam Al- Uoufet
-
Rcmc w.
iimx. drovandidifferentias ponere & defcribere. }&*"%'
R e media apud GeopOnicos & qui de , Illi vel funt en&yems five affines a papilio- & s-
re ruftica fcripfere , occurrunt multa. Pel- nibus & aureliis fatae : vel tw-nyims & con-
luntur, felletauri , fi eo arbores illinan- fanguineae , ex fua tribu profeciae. Utrae-
tur $ fulfure pauco , fi cum ftramine fub que vel {xmtglabra vel hirfuta. Glabra
arb ore accendatur j terra fub efculi arboris in Bombyces , de quibus poftagetur, i;/-
radice efFofla , fi in horto fpargatur fcilla, •, rides , flavas , vinulas Jujcas , & varias di-
fi in hortis feratur, aut fufpendatur. Alii ftinguuntur.
mentham, ervum , abfynthium , inhorto- . Virides funt quintuplices. Prima quod
rum ambitu ferunt. Fumum e vefpertilio- liguftro infideat , liguftrina dicitur , cui
num ftercoribus , vel fiingis fub nuce ar- vultum , ambiens circulus pedefque om-
bore nafcentibus , excitant. Multiinficnl- nes , Sc recurvum in cauda cornu , ex rubro
neolixivio femina praemacerant. Necma- nigrefcunt 5 maculce lateribus tranfverfim
le poft pluvias matutinis horis arbo- induclrae dimidio purpurafcentes albicant
rum rami & frutices olerum fuc- rubefcunt pun&ula: cacterum vero cor-
cutiuntur. Deciduntenim pus undique virens videtur. Altera Sant~
nocturno adhuc fri- bucina, , quse non multum ab ea differt,
goretorpidae* nifi quod undique viret, tranfverfis illis
maculis albiflimis, &
pundtulis quibuf-
dam ladeis exceptis. Sambuco rofea in-
primisvefcitur- Tertia LaBucaria ubique
viridis in tliecam fefe fufcam appetente
autumno vertit; olera comedit molliora,
la£tucas praefertim. Quarta Meftilariami-
nor
)
, ,
:
D £ INSECTIS, LIB, II 107

u ndaime virefcens in thecam cine-
Jior eft , xum, cyaneum: fub qua miniata maaila
ream maculis nigerrimis confperfam £e{c ad ornatum facit. Media incifurarum pars
recipiens. Qmnta Quercina , omniummi^ cinerem aemulatur; aurelia demum incUi-
nima , in arboribtis (
quercu praefertim diturXerampelina , hanc in via publica
ducit, £er qux defcendit
fila itineran- m irtvenimus: gaudet rammculo pratenfi.
tium capita veftefque galeros illaqueat* & T)ecima glauconigra quod enim hic al- :
notiflimum aeftate animalculum

Scubi- , bLimeft, id glauco fuperinduclo beftiam
que obvium rudi tela fefe implicat autu- exprimet. In thecam fpiralem tranfmuta-
&
mno ingruente , rubro-viridi theca inclu- tur dilute caeraleam , fpiris fubrubentibus,
fa, moritur hyeme, decem duntaxat pe- quoe ad buccirti conchse formam proxime
dibus donatur , ut fuperae omnes. Fla- accedit. InSolanofylveftri ( quam Itali
vefientes dicimus , quae maximam par- Belladonnam vocant,} glabraerucapro-
tem flavent. Tales hae figurae reprsefen- venit, crocei viridifque coloris, cornuin
tant ; quibus fervatur quicquid a nigro libe- fronte gerit digiti longitudine ; quam fe fae-
rum id i\ pallidiori flavo infeceris , Icones
:
pius vidifle memorat Cardanus.
habes depiclras. Vivunt mollioribus foliis,
prsefertim tiliae. Vinula elegans mehercu- Pu N C T U M. II.
lesEruca, &fuprafidemfpeciofa: mfali-
ce eam invenimus avide pafcentem labra :
De Erucis hirfutis denfim pifofis
atque os illi fubflava, oculi anthracini, frons
purpurea , pedes extremumque corpus JVLoufeti.
herbacei, cauda bifurcata ex vinaceoni-
gricans. Corpus univerfum veluti craf- lloja omnium maximae malefieae , vel
iiore rubicundoque vino intin&um quod -,
denfiore funt plo , vel rariore. Ex illis
a collo per fcapulas decuflatim tranfiens funt , Pityocampe , KÂmbulones , Coriaria,

ad caudam ufque linea albiflima , mirifi- Polymida >Neuflria> Tuberculoja > cMeJo*
ce adornat. Fufica Porcellus Eruca di- leaca , Urtkaria , Brajficaria , Separia.
£tus , ex fufco nigricat, maj onptxCer tim-, Pityocampes , id eft pinese piceseve , E-
in minore quos videsorbiculos, albicant: rucse, digitumminimumcraflitie aequant,
trifolii paluftris foliis frequenter infidcnt, tres digitos tranfverfos longae. Undecim
eaque mira celeritate devorant. & caudam conftant , fe-
incifuns inter caput
Varia decem funt , quae confpiciun- decimque ( more reliquarum) pedes ha-
t\it. Prima ccerulea , oculi nigerrimi j cor- bent nempe juxta caput litrinque tres, me-
:
poris cuticula csfia , nigris flav ifque pun- dio corpore utrinque quatuor , ad cau- &
cTrulis multum confperfa aurellam con-: m dam extremam utrinque unum. Priores
vertitur fpadiceam, albamembranulave- &
vero funt adunci exiles, quibus viam ten-
ftitam, amat , & genus univer-
brafllcas tant; reliqui latiores, multis crenulis &
fum naporurn. Secunda caput, pedes , cau- ferrati, ut foliis firmiter infiftanr. Caput
damque nigerrima obtinuit , cancelli qua- formicatj reliqunm corptis Erucisvulgari-*
drati, flavifunt: intusquae pingunturtef- bus fimile. Hirtae funt pilis, Villifque re-
fellae , ftriis nigris glaucifque alternatim clis undique obfepta^ pili in lateribus nati
:
mlongumdu&is deftinguuntur. Fcenicu- albicant";in dorfofulgent,CLijuspars me-

lum amat , amfumque atque cuminum. dia maculis veluti oculeis ornatur. Villis
Tertja ex albo vindis gibbofa in inceflu abrafis , cutis fubeft rtigricans> pili valde
gradituf * eft enim utrinque fepes dunta- exiles pungunt tamen quam utrica acrius
:
xat , ficuti omnes vmpaj. In aureliam maximumque dolorem , ardorem, febrem,

echinatammutatur, colore furvam oleas : pruritum, inquietudinem adducunt vene- :
abfumit. Qmrta
dracontium depafcens no fcilicet fubito fme fenfu VLilneris infufo,
viperam maculofam refert incedit fem- : & adpartes vifceribus proximas delato.Te-
per capite ere&o, & pe£tore potiflimurii quales aranei texunt , prioribus
las fubtiles
fe fiftit amat juncos , U fluviis innafcen-

:
pedibus fila ducentes , ac difponentes
tes plantaspappiferas. gujnta defcenden- has , veluti tentorium , nocte ingruente
tes coftasfiobfoleto minio infeceris, pau- fubeLint 5 tum , frigoris tum ut procellarLim
ca m Icone habes quse defideres. In Sexta vitent incommoda tentorii hujus tamte-
:
quod album vides , ochra impleas gau- : nax & materia eft, ut nec ventos
fubtilis
det utraque populo nigra, eaque fefein- curet furentes , nec imbribus i nundet. Am-
gurgitat. Strise in Septima dudise ex fla- plitudo item tanta ut vel millia plura eruca-
vo albefcere debent : reliquumtotumcor- rum facile ferat. In ramulis Pini Pi~ &
pus fufci coloris in aureliarn fpadiceam fe cese fuprimis nidificartt , ubi non folita-
vertit. OtJava cinerea videtur, exnigri- riae, (titaliae) fedgregales vivunt. Qua-
cante undulata: thecamfacit nigro-piini- cunque iterfecerintnentes fila ducuntte^-
ceam , e qua p\alverulenta Phalama. Nona laria primaque luce (faveat modo fere-
:
varia quidem , & merito cenferi debet in- : nitas)catervatim mirtores maj otes comitan^
cifurarum orbes virent j cornu caudae refle- tur, acvidiiatis fronde arboribus, (omnes
O 2 enim
ti t S T O Rlifi NATtfRALlS
enim abfumunt) textrinamftrenuecolunt. ibi nafcentes pilos flavos feêris, non eft
Sola*pini picea^que peftes, ad alias conife- quod plura expe&as. Theca ejus fufca vi-
ras arbores non accedunt. In Atho mon- detur j ova pallida , papilionem inde na-
te > nemonbus Tridentinis , atquetrans- fcentemfuperiorilibro expreffimus. 7>r-
alpinis convallibus, ( ubi frondis nutritiae tius , toto corpore pilifque e fufco flavus,
eopia) admodum abundant, ut Matthio- nifi quod macula* lateratim in unaquaque
lusteftatur. Virulentiflimaeprofe&o be- incifura obliquatse latefctint, caput puni-

ftia: j five extra premantur manibus , five ceum furca quadam nivea ornatur §uartoy .
intus exhibeantur : tam certiffimi vene- venter atque inferiores pili infufcantur^
ni olim habebantur, ut Ulpianus legem dorfumatque fuperiores ex fufco flavent»
Corneliam interpretans de Sicariis, ineo- Lineainfacie bifurca feri colorem vel lac
'rum numerum & pcenam , Pityocampa? dilutum refert* Quwto , vul tus fpadiceus,
propinatorem vocaret: Alium ff. ad legem ventris latera canefeentia $ corpus pufillis
Corn. de fic. Hauftis Pityocampis dolor varium guttulis fubluteis , atque haec fupra,
os & palatum graviter affligit; lingua, al- piceis pili quafi radioliexeuntflavi , arguti
:
vus, ventriculus ab erodente veneno val- quidem & medioacuminatius crefcen-

illi ,
tes multum vicinas herbas & fegetem \x-

i
de inflammantur Etiam ingens dolorex-

:
:
cruciat , licet initio pruritum quendam ju- dit. t5V#^coloreeftleucopha?o, nifiin*'
cundum videntur infequitur aeftus

paili :
cifurxnigrisla&eifquehic illic maculis e£
cibifaftidium, &
perpetua, fedirritavo- fent infete. Setse infra fupraque natx , &
mendi dejiciendique cupiditas. Tandem tanquam ferratim pofitse , hifpidx valde
nifi occurratur, adurunt corpus, & ven- funt &
rigidse, fed a. colore corporis non
triculo cruftas inducunt , Arfenici fere mo- recedunr Septimum cute nigra, pilisautem
do. Diofc. JEt. Plin. Celfus. Galen. item nonnihil lutefcentibus donatum , Tenicu-
ii. fimpl, cap. f. &
Avic.fos.cap. 2 f. Hac lum vocare foleo , quiautrinqueex fronte
&
decaufa JStius JEgineta menfas fub pi- atque etiam irrwop,y gio peniculus erumpit
xxo fternerc, vel commorari, noxium di- mollis, colorecoracino. Quas vero eunei-
xerunt , ne forte cibi nidore jufculorum va- formes in dorfo eminentias confpicis, radi-
pore , vel clamore hominum Pityocampx ce la£tea^c£eterum,nigell3e videntur. OBa-
fuis fedibus motae , in efcas decidant vel •,
vns murinum colorem exprimit, cujus in
femina faltem seque lethifera demittant^. dorfb cuneifeptimiillius refpondent. No-
Qui ab his lsefi fuerint, ad Cantharidum nus coloris peregrin i &
rari j fingulas enim
antipharmaca refpiciant liberabuntur e- :

incifur32 variis ab invicem coloribus ,• fed
mim lifdem remediis proprie tamen meli-

;
mixtis invicem omnibus pingunturi quas
num oleum (quod e Cotones&oleotem- clavns , quamque argenteus pulcre ador-
peratur) advomitum ufquebis tervehau- nat. ^Decimus mter naturse luxuriantis lu-
riendum eft , ex Diofc. iEtiiprafcripto. & fus , non mihus elegans quam rarus ; nigris,
Gencrantur vel potius regenerantur (con- cceruleis, viridibus, atqueluteisliris, & ner-
volvulorum more) e femine Autumnali in visfcabris ftriatus: quos guttula: qusedam
tela certis veficulis reHclro, vel ex ipfis Vol- aurea^ mire efFerunt. Pilos admodum mol-
vocibus putrefa&is utScaligerofentire vi- liculosgerit,mirx gratiffimoeque viridita-

fumeft. \ tis, thecam habet purpuream , membra-
Ambulones dicimus, quihus incertado- nula munitam. Undecimi incifuras al bican-
mus &: efca: unde fuperftitiofule peregri- tes , prafmas imaginare -, vellufque & pilos
nantium modo vagantur, & (utmures) medio virentes facito.
femper comedunt alienum cibum. Quare Corylariaxmdiquc cum virore pallet,tri-
Angli eos Palmerwormes appellant , ab er- bus inter cuneolos maculisnigris exceptis,
ratica nimirum vita , ( nufquam enim con- & cornu illo in ultimo dorfo , quafi uro- &
fiftuntj quamvis ratione hirfutiei Beare- pygio crefeente, quod rofaceum ruborem
vormes dicu ntur. Certis foliis aut floribus lsete fufcipit. Coryli prxcipue foliis infi-
nonaftringifefinunt, fed audaclrer peratf- det, unde Corylariam dicimus, duas il-
runt delibantqueomnesplantasac arbores, larum fpecies vidimus alteram faturatej al-
-,
& pro arbitriq vefcuntur. Undecem po- teram pallidius viridem.

nunrur. Primo, quas vides in latere macu-
In^^/V^multiplexnaturre venuftas
lasalbas , talesrevera effe debent corpus :
refplendet: quibus licet faciem iEthiopis
univerfiim nigrefcit , piliinferioresomnes Maurivetribuit, veftem tamen conceffit
fubcrocefeere oportet fuperiores vero •,
Polymitam 5 vario opere , vero artificio
omnes in dorfo pofitos canefcerej tribus iis fulgentem. Inirontepili, veluti in cirros
ordinibusexccptis, quiincollo juxta caput nexi nodofos, antennas referunt ; quales
nafcuntur : ii enim eundem cum ventris pi- item in ultimo dorfo^ cutis iridis semula,
lis tenent coloremEx cujus aurelia exit, orbiculisfplendetmurice inebriatis, quos
quem hic vides papilio cujus iconem colo- -,
veluti latos clavos coftisafllxit natura. Vel-
refque & naturam fuperiori libro defcripfi- lereenatipilifulgorem folis reprxfentant,

mus. Si Secundi collum, ventremque atque oculofque oculato die perftringunt.
Neti*
atf. xx
Mrucaz Haugen, tAfcztfi..
J£r. To/ymifiz
TZr. Jti/euJiristJJinor
:
D E INSECTIS, L I B. IL iop
Neuftrias e Normania duas accepimus; Antinnulata corpus vamtni a capite ad :
Majori vultus cceruleus , albis , rubris , cx- tertiam incifuram creta illitam diceresj
fusque furculis corpus liratum j pili aureo quinque aliis fequentibus nigrocineream j
fplendorecoloreque grati. Minor conyo- tribus iterum poftremis ceruflatam An- :
lutus echinum expnmit Caput illi ni-

, : tennuteexpilis veluti colligatis conftantj
gerrimum , corpus glaftinis quibufdam gut- quales item ultimo dorfo, crifta? inftar, fe
tulis vane perfufum pili croceumfulgorem
: engunt. Quatuorillierecri in dorfo cirri,
imitantur. Tuberculofa pyri germina cor - e pilisquoque fiunc dentatim ordine cre-
riimpit, capite atrato , corpore nigris ru- fcentibus.
bentibus, &latl:eisquiburdamliris ornatoj Iacobaa five Scnecionem majorem de-
mediisquaiihumeris,&adfinemferedorfi, pafcenseruca, capite pedibufque obfole-
tumuli five tubercula affurgunt livida , albis tius purpurantibus,ventrepallidiufcule vi~
punctnlis confperfa. Ova e quibus nafci- rente j corpus habet inamamo viridi fati-
tur, fpadiceafuntj qui eft etiam aurelia?, fcens , & nigris flavis flammeifqite maculis
&pilorum color. Aliamvidimus congene- ornatum. Pilorum color ventri confonans.
rem, fed duntaxattumulo gibbofam. Echinorum duas animadverti fpeciesj
Mefoleucam a capite ad dimidiatum dor- unam e cceruleo virentem , alteram Me-
fum, obfoleteluteam, dein liliaceam pe- foleucen. Primus Echinorum teflellato
perit natura. Venter luteo cinereus , clavis prodit corpore , ex nigro flavoque varius
medio teflerato fixis ornatur. fpinadutea? videnturj meunteautumno iil
Urticaritepedesfi fatifcente luteo levi- aureliam cineritiam vertitur. Secundus re-
tertetigeris,parumanaturali icon differet: vera Echinum prae fe fert j dorfi dimjdia
rigidulos &
ere&os pilos habet fpinatim pars, priornempe, ex flavo nigricat po- j
crefcentes. Levi tactu vulnerant j primum- fterior cum flavedine albefcit jfpinas gerit
que blandum,fed venenatum pruritum,de- argutas valde & craflas , colore cxfio.
inde vix ferendum dolorem fiiperinducunt. Rubicolam nigrocineream liris utrinque
Haud defunt tjui eam Pityocampes mali- tribus pallide flavefcentibus pinxit natura:
tiam malignitatemque vincere afleverant. pilos rariores gerit, plane nigros.
BraJJicaria , eruca capite eft cyaneo, Eft &
Cerafies cujus varia loca e luteo vi-
corpore flavis furculis duobus utrinque li- rent , pili medio dorfo nati canefcuntj cor~
neato interquos fubcsefia quafi area nigris
: nu vero crenatum rubefcit.
quibufdam feminibus confita videtur pili : Varias item in verbafco, lupulo, Scro-.
aurelix (" <\ux cinerafcit) colorem obtinent. pluilaria,Glycypicra , Solano , Alno, uU
Sepiaria binx ofteruntur. Majori cro- mo ocymo&Tithymailonafcuntur imo
, :
cefceretvultus, nifi quem nafi loco trian- quasvis pame herba peculiarem habet eru-
gulum videtis liliafceret. Corpus albis fla- cam vaftatricem quas, : neinfinitus videar,
vis rubrifque & nigris , (quas exprefllmus) quafi notas pertranfeo.
maculis , nullo ordine locatis , variatur: Gefncrif&tida: Erucae cornuta? fimilli-
pilisfubluteishorret. Sepes populatur , & ma eft , fed cornis , &
colore aliquan~ &
nudat frondibus : ubi tamen ferici rudioris tum dxfcrepans In muro repentem cepi ex-
reliclro glomo , in thecam fpadiceam , quafi eiinte AugLifto Anno i f f o. Gravem fpirat
in Sarcophagum fe recipit. Minori fa- odorem,utplane venenatamcrederes. Ira-
cies fubccerulea , uti & totum corpus , abf cunda perrexit capite cum anterioribus
que maculis quibufdam nigris albicanti- duobus pedibus femper ereclro ; ccecam pu-
bufque eflfet pilos cum prima concolores
: to digitumlonga &crafla, paucis fparfim
:
fortita eft. pilisperdorfum &

latera horrefcens, dor-
fum nigricat. Ventris laterumqLte color ex
PUNCTUM III. flavofubrufus: internodiis quatuordecim
totum corpLis diftinguitur. Singula interno-
De Erucis rarions pili JMoufeti. dia fulcum iniiiper quendam ceu rugam per.
dorfum habent: caputillinigrum,duriLifcu-
RArioris pili furit Geranivorajacobaa-, osforcipatum,denticulatumque vel
liraij
Antennula , Echinus , Rubicula & ferratum his forcipibiis , quicquid com-

:
r^»#Jtaillabeftiola, quam Germani ^pfc prehendit,mordet: pedibLis i6.graditur, ut

tteworiuappellant. maximam partem omnis Erucarum natio
Geranivora magnitudinem formamque proculdubio venenofaeft. VergerusPityo*.
rite hic dedimus , & affabreexpficatam. Campen putavit , alii fcolopendram fed :
Albasmaculas, cingulos nigros ornantes, pedLtm numerus non patitur fcolopendram

ferrugineas facere oportet j ventremque dici. Vix ferebam odorem, dum vivam de-
pedefque& album inter cingulos fpatium fcriberem duo hypocaufta nimio
:
&
porraceo , viridi ornare. Camerarius ad abominabilifcetore adeo infecit,ut
Penhium hanc mifit, cum hac Hypogra- manendo ferendoqtte non ef-
phe: Eruca grandis , hortis tantum agre- fem. Hxc Gefnerus,
ftibus vi&itans , & potiffimum Geranio pa-
luftri /3«t£«%o#&( iufefta* O 4rtt-
II© HISTOHII N AT UR AI/IS
6t roftrum nigricant. Ofiava admodti m eft
AlLXICULtfS III. exigua, caudata tamen, maxima fui parte
nigricans. In tergore lineashabet binasad-
modum eXiles , luteas , inter quas altefa eft
Ve Erucis <*Aldrovandi.
lata , viridis. Caput habet rotundum s pe-
des quatuordecim , in extremaalvo appen-
PUNCTtJM I dicem , quamper terram trahit cauda pro -,
corporis portione majufcula cft.Poftremam

T>e Erucis prima TabuL, paulo rudius , quam par erat , pictor expref-
fit:nampun£taillacandida, quibus modo
ALdfovandus fexdiverfistabulis nobis majoribus , modo minoribus toto corpore
diverfaErucarum genera exhibet. In confpergitur, obfcure admodumapparent
primanovemexhibet. Trima prim^ tabu- Totacolorefcre eft ferrugineo, extremo
teexmaximiseft, 8c caudata, cauda ni- alvi, cauda , pedibus, & capite rubris,
mirum inftru£ta furfum revoluta: tota eft rubra item linea lata a capite , ad arium uf-
lutea , annulis vefo cceruleis , iifque tnan- que per dorfum extenfa fertur. Anterius
gularibus, inter quorum fingulas fmgula corpus exilius eft, quam extremum , ex~
ab utroque latere nigra funt puntta. Os tremumque exilius medio , fanguifugam
item nigricat." Cum eam aliquo tempore dixeris.
domialuifTem, telamnontexait, aut fol-

liculum, fed in ChryfalidemimmutataPa- PUNCTUM II.
pilionemprogeneravitluteum, eum quem
m prima Papilionum tabula tertium exhi- Ve Erucis fecunda iabuU.
buimus. Secunda qux ejufdem eft magni-
tudinis , identidemque caudata , leviter QUadn fecund^ tabuli dantur Eruca?*
lutefcit, fubfufca tota, nigerrimis punftis, omnes fere bicaudae funt v in quibus
ac annulis inttrutta.^rta ex mediocrium liocnotandemeft, quod cauda: fint in ex-
genere , etiam caudata eft , ad latera fublu- trema alvo , cum in iisquas pinximus in pri-
tea , per tergus flexibns arcuatis coloris ma tabula , in extremo dorfo furfum ena-
elegantiffimi miniacei decorata , annulis fcantur. Prima tota purpurafcit , prseter-
vero nigris , fed qui candidis notentuf quaminterprimum, & feeundum flexum,
punctis. Tertia caudam habet in extremo ubi viridis eft. Binae item lineae , eo quo
acutifiimam tota viridis , annulis nigris , pe- pictor expreffit modo a capite ad extre-
dibufque,quifuntquattiordecimBrafficas, mum ufquealviextenduntur, candicantes.
& olera infeftat , ex hoc potiffimum genere Cauda utraque nigficat. Pedes habet qua-«
Papiliones illiexigtio corpore progeneran- tuordecim. Secunda caudis duabus inftru-
tur , fubvirides & albicantes. Papiliones £ta minimis tota atra eft fed luteis inferftin-
enimerucarumfuarum colorem fere refer- £ta zonis. Tertia corpore eft craflb, com- &
vant, ut Ariftoteles quoque teftatum reli- pacto , ex luteo virefcente zonis annulifve
quit. g^êxmaximiseft, coloreflavo, admodum viridibus, capite veroq,uod exi-
&viridi, &lineisperdorfumlatis triangu- guumeft, &primoflexucolorisaurei. Pe-
laribus, viridibus, &punais maculatapur- des quatuordecim habet , nigricantesj cau-
pureis. Caudamgeritfemper ere£tam, & das exiles, proeeras. §uarta breviffimis eft
caputetiameredrum , quare cirm iticedit,- caveisj oblonga,fedexili, ac tenui corpore?
inceffum carnis quodammodo aemulatuf. fotaferrugineicoloris, exceptis annulis fe-
Caudahirfutisquibufdam villis prsemuni- micircularibus,quiab imaparte flavi funt,ab
tur ,paf teque inferne notabilem habet ma- alteranigri. (întammoriximofa. quodam-
culam nigram. Liguftri foliorum efu gau- modo fjgurse,quod partim-ex Eruca,partim
dct. Sedeshabetquatuordecim. Sexta cor- ex Araneoconftare videatur, K^xvoKd^lw,
poremajoreft, roftro, &
pedibus exiliori- fiveErucaraneum nuncupavi. Sex primum
bus, coloretotaeodem, feddilutiori, li- a. capite ex primis corporis flexibus pedes
neis vero tranfverfalibus flexuofis magis ad Araneorum pedibus fimillimos emittit,

cceruleum quamad viridem inclinantibus: deininterpofitis aliquotflexuum interval-
Inter fmgulos annulos , fingulis infra nota- lis,alioso£tomoreErucarum, quasalio-
tur punftis nigrieantibus, nam caetera pun- quitotocorpore refert. Tota excinereoad
£ta, qux per fupernum corpus confpiciun- luteumvergit,fedannuli colorisfunt plane;
tur, ad purpureum vergunt. Superneper caftanearum, ficut etiam pedes , &alx. In-
tergus color magis eft luteus , inferne ad folentis profe£to etiam formxeft , quxfex-
pedes magis vifidis. Degit plerumque m ta in hac ferie ponitur ; capite fcilicet , cum
viti fylreftri. Candafuperiori fimilis. Se- id contrahit, compreffo, facieMuris, auc
pima toto eft flava , inferne ad croceum felis,fed nigra. Supra enim rotundamillam
vergente colore , lineis diftinclra fuperne nigredinemlinea eft alba, fubqua punc^ta
triangularibusut in quinta, fed cceruleis, dtio, nempe ab utraque ejus parte unum,
& qucepunaisconfperguntur atris. Pedes nigra , velut aures efibrmanoin medio verd
4
Tai. XXI JZruc/z Rau£cn. dldrou,.
Td i
o
D E INSECTIS L I B. II. iii

riigrediriispun£taaliaduo oblonga nafum, quemadmodum etiam , qti£ fubfequitur^
qui illis animalibus admodum
compa- eft qusein orbem convoluta depingitur > fimil-
clrus tria denique alia fub his minima , ali-
, limaextotocumilla/iiifiquod.inhacinter
quo rudi modo asmttlanttir., Tota eft viri- pun£tacandida non funt,
fingulainterftitia
dis , corpore pallidiiis , intenfius annulis. A quaz illic fummam conciliant venttftatem,
eapitead caudas ttfqtie porrecta Iinea alba contra in hac pun£ta iifdem locis nigra funt*
per medium corpus transfertur. Cauda? & femicircularibus maculis ex albo lute-
eriguntuf , &
pun£tis atris confperguntur. fcentibus ambiunttin Tertia tota aterrima
Pedes numero quatuordecim , quorum qui eft, fed caftaneistantum interftm£ta zonis
pofteriores funt, admodum funt crafli Se* : &pun£tis. Supinaparte, quse qtiarto loco
ftima eadem eft naturali fitu procedens. depingitur , minus nigrefcebat. Quinta
JRurfus Qftavatf. primo loco depitta differt tota longiflimis veftitur villis denftflimis,
f anttim in eo , quod primo poft caput flexu fufcis , fed &
ipfa eru ca tota ad latera fufca
fit luteo,duobufque pun£tis nigro diftmclo: eft, fupina lutefcit, pluribus praedita annu-
item, quod lmese illa?, qtiae per fuperiora felis nigricantibus, a capite ad extremam al-
runtur, inter quintum, &
fextum flexum 5 vumltneaitemnigricansdefertur, mediam
invicem conjungtintur denique,quiain hac
: alvumdiftinguens.
fubinferiorilinea, interfingulosflextis, al- Loco Sexto , qtia* datur ,. ex minimarum
bum fit pun£ttilum. Nona eadem eft cum genereeft, quinetiam pattlo minor quam
fecunda, bisper errorem depi£ta infeftum : pi£tor expreflit. Nifimoveri, autincedere
eft hoc gentis braflicx. Habes decimo loco videas , alvum a capite vix interflingues.
Scolopendramterreftremparvam, fed de Pedes habet lnnumeros. Tot(j corpore co*

hac fuo poftmodum loco. Undecimo loco loribus miniaceo, nigro , luteo , & albo
depi£ta exhibentur Erucarum ova lutea ; varia eft. Caput totum eft nigrum, nigri
fimul conglomerata , exigua. Poftrema itempedes, nigra capillamenta , doffum-
Erucularum minima , in frumento inventa que & venter tergus miniaceo colore con-
eft. Infe£tulum hoc tam tenui , ac exili eft fpicuum eft annuli nigerrimi,inter quas fii-
:
corpufculo, ut potius fili cujufpiamparti- prapun£tumeftalbum, infraluteum. Se-

cella, quam animalculum videatur: lon- pima patilo major iifdem fere coloribus
gum eft digitum transverfum. Maximum variat , fed pedes tantum habet quatuorde-
tantillo in corpufculoroburadverti,veloci- cim. Totumcorpusquadranguferibuspun-
/
ter movetur,& nunquam fere a motu ceflat. £tis conftat, primo (a tergoreadinfernade-
Pedes multarumErucarum morehabetqua- fcendendo ) nigris , dein flavis 5 tertio rni-
tuordecim. Capitenigricat, csetera cine- niaceis, quas latiores funt: quarto iterum
reus. Sexintegrisdiebusnihil edebat. nigris, quirtto flavis, fexto nigris , fla vis
rurfus feptimo ultimd ac o£tavo nigris.
,
P U N C T U M III. Caput totum , ut in pracedente nigrum eft^

pedes item nigri. Sed capillamenta fere
De Erucis tertU tahuU. ferruginea. QEtava murem montanum,
qui vulgo Marmota nofîs dicitur , facie
TErtia nobis novendecim exhibet. amuilatur. Tota colorjs eft caftaneartim,
videtur Hip-
Prima Echinata ipfius admodum hirfuta, longa palmtim. Color
pocratis , zonis luteis , punelis nigris, & prope annulos dilutior eft/ Cuminvertit &
& candidis variegatur quam , vel faltem
: colorinterannulosapparetnigerholoferici
fimillimamfuperiori ad me allatam seftate inftarmicans, &cumingredittir, capilla-
fic defcripfi.Vermis eft digitum, & me* menta quse funt a lateribus, ad cinereum
dium longus , pofteriore parte cauda? vici- vergere videntur. Caput tottim eft niger-
na latior , quam anteriore , duodecim con- rimum.
jftat annulis , five fegmentis , fiveflexibus, Nona ex m edio criu m gertere eft , corptl-
quifupininigro coloratifunt, linea medium lentiortamen, totaviridis, exceptisttibef-
dorfumfecantecaftanea. lnterftitia annu- ctilis , qua^per fingtila annulortim intef val-
lorum pallent. Caputduabus appendici- la , tria habet * &

quartum in dorfo ex quo ,
bus velut corniculis armatur. Sex pedibus, capillamenta, enafctinturftmilitudine pe-

tribusutroquelatereante inftru£tus gradi- nicillorum, qtisecoloris ftint plane aufei.
tur j poftica parte Erucse inftar arcuatur, Os nigricat. Pedes artteriores lutefcunt,
qtialatioreft. Quattior in eo villorum in pofteriores vifides funt 5 otnnes nunlero
penicilli formam adunatorum ordines in quatuordecim. Undeeima fimiliter per dor->
fingulis annulis confpiciuntur , bini fingul fum habet tubercula rotunda ctim fuispeni^
latere unusfuperior ad marginem dorfi,
: cillis nec non inter fingulos corporis fle-
,
alter inferior ventri propior, ille o£tortos xus , fed ccerulea , foftrum item cce ru-
annulosultimosemineritibus penicillis or- letim, &pedesprseter tres anteriores$ qni
nat, hic novenos. In ultimo,quem caudam minoresfunt, &
coloris ex caftaneo rtibi-
dicas,extant duo,colore omnes ferrtlgirteo, cundi , qtto colore corptis totum cortftato
Convolviturin glomuni ad inftaf vgrtibuli: DtifUtti mihi peperit folliciilum. Peddm
tmxm*
HlSTORIiE NATURALIS
mimeriiscbrpori, flexibusrefpondct. cDe- rioreflava, pedes habetmonftrcfre magni-
cima tota etiam eft vindis, tuberculis, & tudinis. Supina parte ad cinereum vergiti
flocciscceruleis, roftro& anterioribus pe- Altera, quas^rêftinhac ferie, tribus
dibits ferrugineis ; reliquis nigris. In alvo conftat coloribus, viridi, aureo, nigro. &
maculam habet ferrugineam. Habes duode- Corpore nimirum undique toto viridi^
cimo loco hujufce decimas Erucae expref- fed annulis nigris aitreis punctis diftinctis.
fum folliculum coloris fere ferruginei ad- , Inter annulos fmgulos lmea eft annularis
modumdenfum, & durum. ^Decimo tertio item fublutea. Pedes habet quatuorde-
loco picla tota hifpida eft Linea candida a
: cim virides. Fruclumne arboris an potius
capite exorta ad cauda: finem per tergus folliculum cujiifpiam InfecH dicas, quod
fertur. In dorfo duodecim habet velut pun~ quarto loco depingitur id Frat. Grego-
j,
c~ta, autpotius tubercula rotunda, fex ad rius Capuccinus Regienfis menfe. Julio
fingula latera colore mali punici item qua- •
anni 1 5-97. in ab*ieteoffendit. Follieuliim
tuoraliaafingulislateribusex nigro ad ca- eflearbitror: eratenim intus plenum tehs
ftaneum vergentia j ex quorum omnium Araneo fimilibus. Inerant & ova. Quarc
medio capillamenta qusedam exeunt nu- cimi Erucas aliquot ova edere obfervave-
mero quatuordecim , quorum o£to magna rim^ Erticse cujufpiam effe judicavi, eam
funtj parvafex. Cseteraperdorfumcceru- hoc fibi fabricare operculum , ut ova ab
lea, fupinapars, &pedesflavefcunt. De- omni externa injuria protegat. Figiira,
cima quarta colore eft ferrugineo, fuperne & colore maturas aemulatur olivas, Ejus
admodumdiluto, &
ad luteum vergente, exterior fubftantia erat cartilaginea , &
inferne admgdum intenfo. Annulos habet variis exiguis tuberculis ceu pun&is extu-
nigros , & puncTds adlatera maculatur exi- berabat.
c
guis candidiflimis. Deama quintaintermi- Sed nunquidhanc ^rucaipfa texat,quod
nimasmajufculaeft, coloretota flavo, in- verifimilius eft, veV aliunde Crabronum
ferne ad aureum , fuperneadcaftaneum in- more allata materia conficiat , n ecdum di-
clinante. Caput & alvi extremum nigra dici. Fructum interim non efle abietis
funt. In dorfo nigra etiam habet pun<Sa, exemplo difcimus quseconiferaefti nifi
,
fed intus candida capillamenta penieillo-

: quis dicat abortivum efle , quales multos
rum inftar diftinguuntur invicem. Pedes obfervamus in quercu. Cum reperiretur,
habet exiguos ferrugineos. Decimafexta non erat unicus , fed quatuorfimul erant
eademeft, ideopi£ta 3 quodta&afe velut conjunfti quatuor ni fallor Erucarum
:
invertibulum contorquens ftellas %uram opusaclabor. Qui in conjectura. fi fallar,

exprimat coronata?, Decimafeptima rubra le£tor boni confulat.
eft, annulisnigris& albis, ubique maculis
variegata , capillamentis exilibus ,rubicun- Punctum V,
c
dis. DecimaoEla fua capiteeftcoloris aurei,
corpore vero toto cceruleo. Linea aurea De Erucis quint& tabuh.
nigrisconfperfaguttulis, rotundisa. capitd
adanum, ufque per fuperna fertur. Ab tabulafuntnoyem. Quxfirimumlo-
?.
utroque illius linese lateribus , rurfus aliae
IN
cum habet magnitudine eft duorum di~
,
macute funt feu potius punclra minima

, gitorumtranfverfalium, colorefufco, qua-
nigra ipfa pofita , ut etiamlineas duas,hinc ternis macularum nigrarum feriebus diftin-
inde unam efricere videantur. Alvi extre- fta: capiteflavefcente, toto corpore gla-
mitasacutaeft, &nigra, nigri quoque pe- bro -, utrimque ad latera prope ventrem li-
des, numeroquatuordecim, licetquatuor neaquadam flavefcente infignito: fubtus

abutroque latere in anteriori parte pictor toto colore albicante. In braflica nafci
pinxerit. Capillamenta habet fubtiliftima ruftici dicebant. Secunda defcriptac ali-
pleneaurea. Ovamihi peperit candican- quo modo eft fimilis , quoad formam &
tia , qux appinximus poftremo loco. glabritiem, fed minor tamen, coloreque
caftaneomagisdiluto> capite duabus ma-
PUNCTUM IV. culis nigricantibus infignitur. Ab eo ad
extremum uropygium duobus macularum
T)e Srucis quarta tabuU. ordinibus, partimatris, partimluteisde-
corata eft; &
utrimque ad latera linea
N quarta tabula quatuor duntaxat dan- quaedam rubefcens per longitudinem fer-
_ tur.
Qaxprimo &fecundo loco, ex maxi- tur , cuiin fmgulis annulis punclula qua?-
marum genere eft Alvum habet bifidam,
j dam in medio candida , in circumfe- &
& ex dorfi extremo,caudam exeriterectam. rentia nigra fuperfident. Parte fupina to-
Toto corpore fere unicolor ex luteo fufca. ta dilute iutefcit. Tertia bina e latenbus
A cervice ad quartam ufque vertebram lata frontis emittit cornicula exilia, & brevia:
eftlinea aterrima, exiguis aliis una recla, caput etiam hahet parvum nigrum. &
cacteris tranfverfis candidis infignita. Su- Toto corpore hirta eft , colore fer- &
premo etiana vertiee atro eft, facj§ ante- nigineo? annulis vero mgricantibus. Ca-
pillamenta
D E I N S E C TIS, L I B. II. lt$
pillamenta penicillos aemulantur ubique, mare : haec enim fimul complicata Eruca
praterquam in cervice , dorfi initio,& filis obtexerat •, ficut item folium , quod
ubi vix ipfa videntur capillamenta , quia fcrotum efformabat. Intus ut in proxmie
rariflima funt , &exiliaadmodum. Cau- defcripto, &pva & fcetus delitefcebant.
daetiampenicillis horret, quod nec dum Erant ambo ifthax nidulamenta ita undi-
in aliis vicli. Quarta ejufdem cum fecun- que claufa , ut ne hilum quidem aeris , ne
da magnitudinis , colore eft terrx illiusj dum pluvia? admitterent* At cum lta un*
quam umbram picTrores dicunt Inter fin- : diqueclaufa fint, quifpiam qua'rat> quo-
gulos annulos tria habet tubercula , ex qui- modo ea ibipofuerit Eruca , cum hasc in-
buspilioriunturpenicillorum figura colo- tus non reperiatur. Kefponderem ego
ris caftanei. Albicans vero linea per dor- texere quidem pnmo folliculum Erucam
ium rectaa capite ad caudam ducitur. Pe- non totum, & in ea, quam texuit parte
des anteriores magis , quam pofteriores ovaedere, deinoccludere, &abire, ihd
nigrifunt. Inter fingulos quoque flexus nunquidpoftmodummoriatiir, autin Au-
a latenbus pun&ula funt albicantia alter- reliamconvertatur, nec dum didici. To*
natimpofita. Quod quintum datur in hac 7?ra»0locodepi&a Eruca tota erat viridis
tabula, iddifpari fruclu nafcitur. Cele- pun£tis confperfa nigris, capite rubro.
bre eft apud Plinium aliofque probatos
fcriptores ad quartanam. Alibi de hoc in- Pun c t u m VI*
fecto , hoc etiam prodidit loquens de re-
mediis adverfus dolores dentium. Is quo-
T)e Emcis Jexta tabuU, ;
qUevermiculus, qui in herba labrum Ve-

neris appellato invenitur , cavis dentium JNultima quindecim depingunttir. Trh
inditus mire prodeft. Nam Erucx braf- ma eft tota viridis , lmeis tranfverfali-
ficx , ejus conta£tu cadunt. Idem mihi bus, fedfingulis tribus aiireis pun&isde-
proprijsante multos annos manibus often- coratis , quales m
pluribus aliis obfervavi,
dit Cardinalis Paleottus neque id amplius
: annulis luteis, fub quorum fingulis pun-
videre potui , licet multos fru£tus j diver- £tumeftatrum: roftro etiam atro eft , atris
fisaperuerim temporibus; donec tandem anterioribuspedibus , pofterioribusviridi-
an.i^yiSub finem Seprembris cum forte bus. Secunda quoque eft viridis, fed in hac
, nunquid potius in maturis
fpeculaturus lineaenigra ilhe corpus ambientes latiores
quam immatuns nafcerentur , inveni i^- funt , &
binis tantum maculis aureis infi-
lis qui maturi eranL^. Longitudo di-
, gniuntur ; pratereaannulos habet nigros,
giti auricularis tranfverlim dimenfi fed : &luteas, latafquevelut e capite antennas
cumnuncexa£tiusdefcripturusidintuerer ;
emittit. Tertiohco habet figuram Coffi*
offendi ex erucarum genere efle , nam de quo fuo poft loco feparatim agemus, hic
quatuordecimprogreditur pediculis. Ca- ideopofitam, quod fi pofteriores haberet
putatrore fplendet , ut femen amaranthi pedes, omnmoeflet Eruca. Quartum de-
aemulari quodammodo videatur: csetera pidtaEruca glabra , ex minorum genere,
albicat__>. Diofcorides etiam meminit, fed toto corpore ex viridi lutefcit, fed annu-
nemo veterum Erucam effe fcivit. Sexta loshabetnigros, & inter fingulos punclra
a latenbus leviter lutefcit , infra , ac fupra oblongatria, itidemnigra, Caputrube-
colore eft caftaneo annuli quoque cafta-
, fcit, retro; quodduobusminutiflimorum
neicaput nigrum, pedes exigui, fublutei. pun&ulorum nigrorum ordinibus confper-
«y^p^^piclruraeftindurarnenti cujufpiam gitur. Pedes quatnordecim nigricantes»
Erucseaffabrefadli ex folio quodam arbo- H&besfexto loco Erucar fuse involuta: folli-
ris, aliaque matena bombicina. Folium culo rubicundo Chryfalidem , five Aure-
id extrinfecus multis velut laminis fericis liam. Adta6tumtantummobilis, &tota
albicantis coloris erat obvolutum; intus- viridis eft, & nigrum habet inter fingulos
que quidem eodem modo , fed pluribus annulos pun£tum > quod fupra candicat.
laminis intricatum erat. In centro , feu Habes deinceps aliquotGeometrarum ico-
medio laminarum plurima ova , nigra, nes , ideo hic adjecias , ut quomodo ab Eru-
parvafeminibus vel hyofcyami, vel nico- cis differrent , unico intuitu confpicias.
tianx comparibus , una cum fce tibus etiam (Geometras eas voco , quod liominis Geo-
numerofis latebant_j. Ex quo docemur metrx fere inftar incedendo agros dime-
etiam Erucas effe, quse & ova , eodem & tiantur ) Pedes enim in hifce animantibus
etiam anno fcetus edant. Aliud nidulamen- contrariofefehabent modo, ac in EruCis,
tum five folliculus exhibetur loco oBavo^ quibus nimirum anterius pauciores funt,
figura. pudendi humani. Inferna enim pofteriitsplures ( loquorautemde ijs qux
partereferebatquodammodo fcrotum, fu- habent quaûordecim } cum Geometrai
periorevirgam, aceomagis cum duabus, fex habeani anterius , pofterius etiam
ut haec inftruclrum efTe fiftulis aut duclri- totidem , in medio ventre niillos , quo
bus. Eo aperto vidimus rami fruftulum, fit , ut eo 5 quo pidura pnma oftendit,
& folij peaiculum figuram virgaj eftor- modoincedant. Ariftoteles huic Eracararn
ii4 HIS T.ORIl 1
NATURALtS
generi nomen non dedit , fed appellat x«jtA- tium annulum incipiunt poftrema^ dtide :
-n^, ctl KvfjLclfjiScn *5? Tnfei^hoc eft,Erucas, qux omnium funt maximoe, fupra quas cauda
undatim incedunt. Parteenim, inquit, eft acuta &
furrecta. Inter fingulos an-
innitentes priore contrahunt fefe , ad- nulosmaculaconfpicuaeftnigra. Indorfo
ducentes pofteriorem , arcuatimque ininter eofdem annulos, quatuor funt Semi-*
cedunt , &
ex his fcribit nafci ntjvU , & cicla literam G
majufailam formantia,quo-
«w^6 , quse Gaza vertens Acias , fu- & rum priora evidentiora funt poftremis,quas
peras dixit. Prima tota lutefcit fiiperne, nempe tam funt exigua , ut vifum fere
mferne ad ferrugineum accedit A lateri- : effugiant. A
capite ad caudam ufque li-
bus inter fingulos flexus pun&ulis nigris nea per dorfum medium fufca fertur. Ri-
maculatur. Quje fubfequitur eadem eft 6tus omnibus idem , porcorum ferme fimi-
lis , oculi magni , &: nigri , uropygium cau-
extenfo corpore depi&a. Caput candicat,
pedes nigricant. Nona in hac ferie Geo- daepifcium ferme fpecie.
metra eft omnium minima , tota viridis, De generatione aliis , hsec nos olim &
vel potius coloris herbacei , excepto ca- in Naturae admirandis diximus. Vermis
pite, quodrubicundum eft. 'Decima pi- primo eft , Folliculo inclufus emoritur
duraejufdemeftinfpiram revolutse: nam informis. E folliculo denuo prodit alatus
fitangas, eomodofe
contrahunt, &: capapilio. Itaque infe&um reptile in vola-
put celant, contra pericula, ac injurias. tilepermediumZoophytum motus atque
Undecima ex minorum genere eft , corpo- fenfus expers , admirabili metamorpho-
re coloris fere femiginei , a lateribus lute i. fi commutatur. Exclufus enim primo ver~
Pedes, caput, &extremumcaudse habet miculus , alimenta quaerit copiofa , qui-
nigra. T>uodecima , rurfus exvulgatifli- bus avide depaftis , capitis crebra arrefrio-
marumErucarum, qua^braflicasinfeftant, ne cum veterno veluti luclrans , tandem ob-
tota herbacei coloris , exceptis annulis, dormifcit triduum vel biduum, pelleque
qui lutefcunt. Decima tertia ej ufdem co- interea exutus ad confueta redit alimen-
loris herbacei fed annulos habet aterri-
, ta. Cum quater paftus , quater obdor- v
mos i fplendentes > praeterea

ferici inftar miens , quater renovarit , fpreto deinde
interfmgulos annulos rotundos habet ve- pabulo fublime petit , virgultis con- &
lut oculos luteos , &
in medio horum ni- fcenfis , alvo rite purgata , lanificii ru-
gerrimapun&a. Caput luteum eft , pun- dimenta inconditis primum mseandris per
clrifque nigris minimis maculatum. Quod ramos exercet , mox folliculo inclufus
decimo tertio loco depingitur infecl:um,cor- pellucido j fruftum e cen-
indefefli laboris
'pore quodammodo Erucas aemulatur gla- tro ad circumferentiam protrudit pilum

bras , fed pedes habet ab utroque latere album , viride , flavum , ovali figura,
ternos , quanquam bini tantum a pi£rore cum sequalibus veluti certans , no vem die-
exprefli fmt toto corpore eft nigerrimum.
:
rum fpatio abfolutoque operi immori-
:
Epidauro id allatum mihi donavit Anto- tur. E folliculo loco fubterraneo depofi-
nius Maria Alberghinus Philofophia* & to , papilio poft decimum diem prodit cor-
Medicinse D. eximius , inquiens illius pul- nutus , fed alarum alimentique immemor,
verem ad ftrumas curandas remedio efie brevis aevi ja&uram fcetificatione repara-
peculiari , ac praftantiflimo. i Ex mini- turus, molli impofitus velleri, concubi-

marum genere eft poflrema Erucula, to- tu perpetuo per triduum , rarius quatri-
t-a fere cinerei coloris , annulis vero fub- duumfceminse connexus, emoritur, nec
luteis. multo poft vidua , reli&o poft fe inftar gra~
norummiliifemine, centenariofere, ma-
ritifatafequitur. Sed de his & aliis qua?
Articulus III.
circa bombyces occurrunt , accuratiflime
egit, Ândreas Libavius , infua obferva-
~De Bombyce. tione y quam hic in gratiam Naturae indaga-
torumappono.
Nomen. tj Ombycis hiftoriam feparatim nos da- Cum difficile fit
fingulorum au&orum
H & experimenta ad
amuflim ex-
irfi Si 13 turos fap ra diximus. Stamus ergo hic
4.
fententias
promiflis , addituri infuper & de Chryfa- plicare , quseque illi diverfis temporibus
lide feu Âurelia , aliquid. Eruca ifta autlocisobfervavere, ad unam hiftoriam
j8oj»CoJ eft Ariftoteli , Hefychio Jao^V^ revocare, proque hujus fide damnare vel
feu JajjQmj^ , utquibufdamplacet-, Am- aftruere, quod quifque verum ufu no- &
brofio &
Bafilio vermis Indus } Alberto, tatione rerum deprehenderit ubiforfan :
vermis lanificius y Baptiftse Piera? , Eruca eveniet , ut nec Plinius , nec Paufanias,
bombkevora j Scaligero Ser > Aufonio , Ser nec cseteri , qui videntur fecus ac a no-
veftifluus :Paufaniae Seres. bis cognitum eft , commentati efle , re-
tfcfcriptio. Omnes feptem habent annulos Pedes : pudiandi exiftimentur adjiciam fpe- :
quatuordecem , anteriores fex , quimino- cialem hiftoriam bombycum domeftico-

pofteriores o&o qui poft ter- rum quam anno falutis reparatx 1 ?<><?.
res funt , , ,
Roten-
.
Tab.xxn.
3£rucartinL *dldrov
b E iNStCtiS L i B; II.
Roteriburgi acl Tubarim ipfe ex diligent! fiirrigaturexcirculoultimo dOrfi: minora

IftorumcUra&attentione ad naturam, & ex fubjedta ftatim lorica .caudae. Umuri
opeta confignavi , vel utique in diarinm vidi majus hinc mde binis ftipattim minon-
conjeci. Si quid diverfi in India , Grre- bus , in quorum loco alias duntaxat firnt
cia, Italia, &alibi aliis temporibus, mi- protubcrantiapuncta.
flifterio , educatione , confuetudine , & *Progreflioerucarum eft tit bombycum,
cxteris, perfpectum eft quanqitamnatu- : Nam eaudx fulcra pavimento infigunt,
ra dicatur femper agere eodem modo , nee &pofteatra£tim per circulos ic{c promo-
nifi accidentibus variare ld quoque con-
: vent, fublatis primo partibus s inter cau-
ferent, qui notaverint, ut fic ex multo- dam & pedes pofteriores poftea his fixis :
rum experientia naturse hiftoria accipiat interftitio inter pectus & pedes , donec
incrementum abfolvatur. & ad pe£tus ipfum & pedes anteriores fit per~
Circavigefimum quintum Aprilis ova ventum J quibus haerentibus cauda vicif
bombycum in charta fimplici fuperiore an- fim tollitur & fulcitur grcfTus. Nam mo-
noprocreata, &perhyemem in tepidario tusanimalium fit aliquo quiefcente & fta-
cubiculi fervata exponebam Solis radiis bilimentum prsebente. Natis ftatim pra>
per feneftrales orbes incidentibus. Qnx bui tenera mori folia j in quae tranftuli
plumbea feu nigra erant non quidem omnia eas cultello levi, vel etiam fivi per fe ir-
uno die in eruculam abibant , fed tamen repere in folia , cum quibus eas ciftellae j i-
ante finem ejus menfis cun£ta , fub auro- gnear demandavi , invadunt autem folia
ram potiftimum vermibus erumpentibus, abextremitatibus&planitie fuperius inie-.
prout quifque perfectionem fuam erat con -
rius. Nonenim impediunt roftri appen-
fecutus , relicta vacua tefta {cu putamine dices. Ita pafcebantur ab Ultimo Apri-.
colorisalbi, inlatereorbiculoerofo, qua lis, &circiter, ufque ad Octavum Maji 5
in parte extremitates nonnihil nigrefce- quo animadvern primam fenectain poft-
bant , propter terminum rodcndo ac- tam , quae erat ofcillum nigerrimum fplen-
ceptum. Funicea , &
citrea , iive puta, dens cumexilinigra pelle. Solent autem
five nigro puncto difcreta, nihil edebant, aliquando ante quafi cunetari , &' dormire
quod vel intacta fuerant mafculo femi- fomhum renovatorium , fiquidem fomnus
ne, velprincipiumineis fufTocatum. Hx eftappellandus. Abje£tafene£ta, ftatim
eruculae intra ovum nancifcuntur fuam apparentgrandiores, leviores, nigredine &
fpeciem, & in circulum convolutce ja- Namcorneumcapitis tegumen-
"dilutiore.
cent , unde exefa tefta primum nigrum tum , quod fubnafcitur veteri fecundum ,
fplendenfquc caput exerunt , poftea tra- proportionem majus eft. Detra£ta pel-
ctim prorepurit ofculo, & pedicellis nifu le , etiam intumefcit reliquum corpus,
fuo, & in pavimentum impactione , ad- quafi prius incrementum prohibuerit an-
miniculum praebentibus. Statim tunc no- guftia corii. Idem tegumentum feu cra-
tavi filamenta ab ofcuhs dependere ea- nium cum' recens eft , albicat,
capitis ,
que tenuiflima ut vix confpicias nifi ob- poftea cumfirmaturitidem evadit nigrum,
vertas luci. His fefe librant , pendent- donec plures procedant mutationes 5 Sic-
que a foliis , aut etiam ficubi delapfas ex ut autem ante pofitionem leberidis abfti-
altiore loco eum
repetunt, vel experien- nent efca , ita &
poft aliquantulum quafi
di gratia fufpenduntur , mukiplici flexu pigrefcere videntur nam tenerius eft in-
:
involvunt, atqueita furfum contendunt, ftrumentum quam ut carpere folia poffic,

more vulgarium erucarum arborum folia Dum percurfitant folia , non raro altera
& rlores depafcentium. Vermiculus ni- alteram tranfit , idque patitur ea piacidc
ger eft &
pilofus cum albo circulo , in nifi nimis offendatur. Tunc enim fubla-
confinio pectoris & cranii , & alio in ea to pedtufculo capita concutiunt hinc inde
regione , qua venter contingit peciu* motitantes , idque etiam bombyces fa-
fculum eique cohseret , qui tamen ob
., ciunt. Semel atque iterum tunc prsebe-
pilofitatem non eft admodum confpicuiis tur pabulum , &
angufto in locO degit
in prima In fine dorfi , ubi eft
astate. multitudo. Cum fatis comederunt , ad^
alvi exitus , pinna qua^dam parva pro- dormiendum inducuntur. Tunc videas
minet Et plane caetera forma eadem eft
: eas inftar ftatuarunl , aut eorum qui ca-
cum bombycum fpecie , nifi quod hitfu- toche laboranti pectufculis fublatis cum*
tics & nigredo per aliquod pellis mutatiO- ofculo infoliis quaft obriguiffe. Sed fi
nes in glabritiem fplendentem , albedi- pabulum novum injeceris ftatim ex- ,
nemque tranfmigrent , ex parvula be-& eitantur & comedunt rurfum_9. Olfa-

fliola fiat vermis , medium digitum viri £tu videntur folia deprehendere nova.
mediocris tribus articulis junctis longus^ Nam etiam nondtun tangentia erectio-
crafliis fere auricularem , quanquam non ne corporis aflectano. Fieri umcn
omnium eadem fit magnitudo. idem -etiam alteratione qtmdam qilali-
Invenias aliquas eruculas cum caudre tatis tactihs putes. Excrementum alvi
ple£trotriplici, autduplici> kautmajus tune exile eft ., & nigrum mftar pulveris
3
I % pyrijs
TLI<S HISTORll NATURALIS
Dccinao fexto Maji aliquoe fectm-
pyrij. beriseftj pedes&crufculaconvellit, mo*
do mutarunt pellem , ahquae quieve^ docontrahens modo remittens, donec ex
runt & fequeutibusdiebus exueruntmem-
,
ocreis vetuftis eos extraxerit. Interim &
branas. Rumpuntur ese in capitis confi- ctitis laterum corrugatur corpore per ,
nio haerentefque foliis manent , eruculis fquamas divifo in fe contra&o iterumque

per circulos ordine motos kfe expedienti- extenfo. Sic toto corpore laxantur exu-
bus , ofcillum etiam non ftatim cadit , fed viae. Moxin anterius kfc promovet ver~
pendet aliquanto fpacio ab ore novo. mis , &

lateralia vincula paulatim ducit,
Tunc color mger in gry feum mutatur, & promotis ordine fquamis iterumque recon-
erucae grandefcunt magis. Pe&us tamen ditis ut fere initio dubites ôa-u an cmcoo
album confpicitur plenumque fucci adeo,
,
exiturusfit vermis. Sed tamen ifto modo
ut pellucere credas. Qupniam autem non vincula abrumpuntur. Primum juxta pe-
uno die omnes mutant corium , fi placet, ctoris confinia obfervatur promotio. Ibi
potes pares ab imparibus fegregare. Sed enim puncta fecedunt, "& duo in verme,
ego una tantumque recentibus
reliqui , duo in leberide apparent. porro Dum
fuppeditavi novatn efcam, caeteris in. ve- fquamae trahuntur , quafi linea violacea
teramentis adhuc conviventibus , & me- exiftitin latere utroque fene£be, tum ob
tamorphoiin exfpeclantibus. Non enim puncta, tum vincula intus applicata la-
tunc potes ftabulum expurgare , fed dif- teribus. Interim cauda rugatur , pedes ex-
ferendumnegotiumeft, donec evigilarint, inaniuntur, prorepitque o&avahoras par-
&poflintinfolia pellici nova. Tertia mu- tevermis novus, vetus ofcillum ori praefi-
tatio Maji , quo dormierunt
mcepit 22. xum habens , ut mulus capiftrum. Videas
multae, aliquaeetiam pellem devolverunf. in extremitate caudae etiam chordam albam
Eanon amplius tam nigra erat, {ed albe- trahi , qua pellis dorfo cohaefit. Facilius
dinem prae fe ferebat cum ofcillo , ipfique. enituntureffixi, folutisvero miris modis
vermes exibant candidiores, reli&a fene- fefe conwlvunt in dorfum , latera , ven-
&a, corrj-igatamagisquidemea, quaenpn trem , donec tandem expediantur. Et

adhaerebat fbliis per filamenta, minus au- horum leberis in globum fere coacla eft,
temea quae affixa erat. Nam haec in lon- illorum vero extenta. Siduo extrema un-
gum porngebatur trianguli fpecie ; ratio- guibus prehendas , &
diducas , juftam
ne altitudinis. Etenim deorfum acutum longitudinem recuperes , cum veftigiis
furgit e medio , quod quidem ego fieri" pedum omnium & fquamarum. Nihil emm
puto per caudae apicem ea traducTrum & deeft praeter ofeillum.Longe autemcandi-
elevantem corium. Extremitas pofterior dior quartae mutationis cutis eft quam ter-
tiae , ut & cranium. Vermes ipfi jam bom-
hujus leberidis eft inftar caudae pifcium bi-
fidcc. Pafcebantur erucae libcratse rurfum bycesfunt, modo recle &
fedulo fint cu-
ufque ad zj. quo fcmfium renovantem rati & enutriti , pingues candidique , quan-
&
aliquas etiam eodem die quam alii aliis minus , adeo ut videantur
animadverti ,
novas fed 26. dormiebant plures
:
ali- ,' nonnulli uibflavi efle , alii ad plumbeum
quxetiam2 7.paucse & 29. itautjam
28. nonnihil accedere. Pedes &orainitiofunt
majus eflet difcrimen. Quar tamen dor- mollia. &
Itaque tadu foliorum come- &
miebant 27. eaz fequente mutabantur, & ftu aliquantulum abftinent , haerent eis per-
adpabulumpoft cunctationem aliquamre- tinaciter , &

caudae quidem adminiculo
dibant. pofliint retrahi & explicari, pedesautem

Hac quarta mutatione ex erucis fa£fi pofteriores obtufiores , crafliorefque tri^
fnntbombyces glabri & albi, cum macu- bus quafi articulis conftantes in medio ni-
lis tamen plumbeis , & ofcillo albi cornu
grum pun&um habent , quem ego puto
inftar. Hiceftmenfisprimus vitae, & pri- efle prehenfionisinftmmentumjquod queat
ma aetas. Sed cum in tertia & quarta reno- pro arbitrio , ut ungues felium, promi &
vatione cuticulse omnia fint notatu faci- recondi. Anteriores non tantum gradien-
Bora , pateantque liquidius uti obferva- , do inferviunt, fed &
prenfando folia,
vi, accuratius paulo defcribam. Erucas ter- trajiciendo corpus , diftribuendo fila &
aliis ufibus. partes fecundum longitudinem
fciae &
quartae mutationi vicinae , pellem ha-
bent fubfquallidam afpe&u , & rigidio- a capite ad caudam in dorfo funt caput*
*remquam vermisincrementum ferat. Ita- gibbus feu tuber pe&oris rugofum , octo
queiubtus nafcente cuticulamolli abfcedit femicirculares fquamae tripartita cau- &
paulatim , & quia eohaerent nerveis qui- da. Tuber peciroris in capitis confinio
aliquibus albet aliquibus diftinaum eft
bufdam vineulis in utroque latere , qua funt ,
maculis duabus quas dividit \i-

lividis
lûnaorum veftigia , haecque non facile di- ,
ftrahuntur, majornifuseft in exeundo, & nea flava , quseque diverfis diverfimode

quies fere biduana. {ek habent. Nam
color aliis remifliis,
Cum itaque foras conrendunt , vetus dilutufque & fere evanidus eft , aliis in-
Quavero (cfe attollit ille gibbus,
ofcillumcorneumfeparatura fubnato no- tenfior.
quatuor nodiconfpiciuntur quibus afli-
vo 3 vermisipfe , fiquidem afiixa folio le- ,
ftens
D E I N S E C T 1 S h 1B. ll. 117
Sequuntur fe-
ftens cutis riigofa efficitur: lent m pedes pofterioreSj& tanqitam ftatua:
micirculi; Hijunguntur membranatenuif- fic manere. Cum vefci volunt } foliorum
iima tanquam linea viridartte ex ccertileo. margines,& venas protuberantes invadunt,
IpfsE vero fquamas albent , quamquam in contra ac eruca:. Puto obftareappendices
nonnullis aliquid plumbei fubluceat: & cum oris, prceftat tamen aliquidadjumentipe-
jam maturi funt bombyces ferificio , ipicei dum antenorum in tenendo "cibum offi-
evadunt. Singiilx etiam utroque latere
iri cium. Exedunt autem folia circulariter,
infigniuntur pun£to , quem ambit circulus feu in orbem, ut laciina maneat rotundi
parvus. Dixi ibi vincula effe , id quod e- ambitus Pafti fecedunt,&conjun£timu]ti
:
tiam apparet in chryfalide. Deinde fqua- quaficumulo quiefcent , dele£tari puto

mao£tava, aut duobus pun&is lividis di- mutua calefa£tionc &tepore: utdormien-
ftinclra eft, aut femicirculis lunatis , qua- tes a mutaturis pellem difcernas , obfer-
fiduas lunulas fe mutuo refpicientes cor- vanda erit nervorum in dorfo fyftole &
nibus infcripfuTe. Veruntamen non funt diaftole. Nam in dormientibus par eft vi-
jpares in omnibus. Nam alicubi magisfunt gilantibus motio , at in exuvias pofituris
confpicui , alicubi evanidi, fubtiliores , te- tardior obfcunorquc , ut intelligas tune
nuiores, magis plumbei, magis albentesj potius a:grotare. Deinde dormlentcs os
&c. Hinc bini circuli leves poft quos qui habent fimplex , fed fene£tam abjeclrurce
fequitur duos nodos habet, ufque adeum preferunt oflillum. Verum hoc non in bom-
qui podici imminet, &
apicem feu cufpi- bycibus fed erucis adhuc locum habet , qui-
dem furrigit. In majoribus obfervantur dam jam quater renovati circa caput pok
protuberantia? in fquamis fingulis, fedta- luuntur fufcedine, &
tamen pergunt ve-
men ha: funt eminentiores in tertiis. Cra- fcendo. Qmdam non proficiuntadmodum
nium ipflimcorneum quidem eft, feddi- incremento, fed parvi manent*
vifum quafi in trespartes dexteram fcilicet
, Dictum fuperius efta Majiif. quartam
& finrftram , quas putas oculorum notas mutationeminpelleufque ad2<). ejufdem
efle, & deinde oris compagem, quse ite- in diverfis fa£tam effe. Ab hoc ltaque tem-
rum in appendices & maxillas fuas , in qui- pore ufque ad Septimum Junii, & dein-
busferratae dentium figurae diftmguuntur. ceps per o£tavum , nonum , decimumi
Per totam dorfi longitudinem gula pro- undecimum, ftudiose afte£tarunt pafttim/
tenditur , ufque ad fulcra caudx , fuper qui^ itaque pingues & grandes e vaferunt,fuitque
bus inter ultimam fquamam eft exitus alvi. terdie,& ultimisdiebusquater, vel fsepius
Confpiciuntur etiam in dorfo ufque ad ple- praebendus cibus. Nam cumferificio &ma-
£trum cauda^ quidam nervi continua dia-
•, turitatifunt vicini, vorant contentius,in-
ftole & fyftole mobiles, quo pa£to mo- vadentes folia cupidiffmie atque & nervos
veri cor & arteriae folent, Et hi nervi ex abfumentes. Notabis autemcircitertrede-
albedine flavent , cumque diftrahuntur, cim dierum fpacium intercefliffe inter re-
viridem gulam, feuinteftinum detegunt^. novationem quartam, &
a cibo abftinen-
Cohaerent ple£tro , tanquam ibi effet re- tiam feu ferificii meditationem. Refpon-
quidam exitus , quanquam non
fpirationis dentenimfibitempora a2f. Maji ad
7-Ju-
refpirent. Sed vitae fedem lbi effe non eft nii, a 26. ad 8. a 2 7. ad 9. a 2 8. ad 1
o. a 29.
dubium,. licet deprehenderim in nymphis ad 11. quo tiltimam inclufi excepto Uno
partem quandam rubeam, tttinfradocebo, parvo mafculo qui diutius perfeveravit in
palpitantem per fe folam inftar cordis.Cum pafcendo. Jam circa ultimos dies plerique
refecatur iftud plectrum , exit humor li- incipiunt , fpiceum colorem adiptfci qui
,
quidus fubflavus, &vermesipfi non qui- a pofterioreparte mcipit evidentius appa-
dem moriuntur, fed tamen moventurve- rere, hincque adgibbum pedloris amplia-
hementius, fefeque convolvunt, refle- & ri &progredi, quamquam aitquimagis &
£tunt, ut judices dolorem exoriri acerbum, fere toti flavent , aliqui albi mifto extu-
nerveo principio lsefo. Stercora cibum re~ leo manent. Cum fata inftant fecedunt
ferunt funtque ficca, fexangula, oblon-
5/
ad latera capfukc, necadonunturfoliao-
ga, quafi ftellata, unde inteftini vel alvi te, quamquam perreptent. Nonnulli ad
difpofitionem quis colligere poflit. Virent angulos fila figtint , quafi jam exorfun ve-
quidem ex efca , fed tamen quia ftipantur ftibulum: aliircpuntpercxtremitates, &
denfe , &
exucca funt , nigra apparent , fi- hinc inde fpecuhntur, inquiruntque ap-
cut plus yiridefcunt humidiora. Fcemi- tttm iatitandi locum. Inclufi plerofque
nas a maribus diftinguere hic jam queas fi cucullis chartaceis 3 quos alicubi commode
attentus fis. Evenit enim&inhis, quod difpofui &aflixi, inquibtis rodendo,vel-
de aliis fceminis fcripfit Philofophus, ut licandoque parietes aliquantum ftrepunt,
fcilicetfintmajores, &pinguiores, humi- fed poftea alvi ficco &
humido excremen-
diores , molliores , condidiorefque ma- to (namtttnc duplcxemittunt) proje£to
ribus, qui aufteriores , maculis lividioresj ex pofterioribus parietibus chartsafrigunt
tenuiorefque. Sidigitis attre£tes, omnes ea tenacitate , ut glutine firmatam putes,
frigere animadvertasj Ssepefe erigere fo- Poftea triduo continuo , occupati follicu-
P 3 lum
it\ HIStORii: NAT tf.R ALIS
lum perteXimt quo abfbluto quintam po-
, , fpiciuntur fpecie lumbricorum coricretio*
nunt pellem cum capite & cauda , tranf- nes quaedam lentx & glutinofae,ali2e fla.var,
formahturque in nympham Aliquos non
•, alias albae , &duse quidem magna? cxterx
inclufi chartis , fedin capfula lignea difpo- parvas tam fimiles lumbricis ut nihil defit,
,
iltis ramufculis fibi fivi locum nidi eligere, nifi pellis & vita. Utrinque definunt in
ubi obferves potiflimum fequi angulos, & acumen acutum_». Situm atitem in ventre
latebras, & plerumque multieodem inlo- talem habent, ut uterque apex verfus fitad
co bombycia faciunt, fifieriidpoffit, alii caudam , corpus vero redu&um & gemi-
ftatuentes ea in refbum, aliim obliquum, natum. Dicas penfum efle complicatum.
|
aliiin latum. Si locusefl anguftior, com- I

Si exordium filatioms eftab apicibus, ne-
1
pnmitur a latere folliculus , nec plane o- ceffe eft , ut ad os a cauda revocentur. Exi-
valem tumorem retinetj eft alius aliolon- ftimo parvas&albentes portiones imbecil-
gior, amplior, denfior, pro magnitudine lius fericum ftupamque praebere , magnas
& firmitate bombycis. Difcrepant etiam vero firmius. Exemi hos lumbricos, vi- -
colore. Sunt enim aurei , argentei , citri- dique in charta ftatim exficcari , & fra<rf.
nique, &hiduplices. Qwdamemm
viro- lem duritiem induere , perinde ut bubu-
rem referunt, quidamplusadcitrinumde- lumgluten folet, uttendinesanimafium&
clinant, quamquam hi omnes ab aliisfole- inteftina , Homogeneum totum eft &pel= ,
ant virides appellari. Ommum
prodro- lucidum corpushujusmaterias, quamnul-
mus, quantum egoobfervavi, albet,pra- lus hominum queat in tam tenuia fubtilia-
rer paucos , qui ftupam fubcitrinam pras- que fila diducere, fed bombycibus hic la-
mittunt. Aurei aliqui etiam internam tu- bor eft, ut araneis fua tela, relinquendus '
nicam habentalbam, neceftftabiliscolor & folis dicandus.Corium exterius forjs qui~

citrinus. Nam cum explicantur ex aqua dem albedinem plumbeo colore miftam
folliculi candidum fit filum , inlixivio fla- habebat, fedintus fubduciturcuticulapar-
vefcit , &c. Sed operse pretium eft , con- tim livida, partim aurea fplendente, ut
templari ferici materiam , &
quid fit id, in halece. Circa ventrem , ubi difponeba-
quod tanta longitudine continuum prarbet tur materiaferici, fatcrafla fubftantia erat
filum. nerveis conftansdudtibus, &texturacon-
• Cumitaque grandem vermem vagabun- tinente pinguedinem albam nerveis tuni-
dum confpicerem , funiculum collo inje- cis implicatam talis poftea etiam confpi-
:
ci, & ad fefbionem protraxi. Vixitperti- citur in nymphis & necydalis, eftquein
naciter etiamcoarclatagula, exquifite fen- his vulva & genitale membrum. Sub illa
fit. Nam ad fingulas incifiones dorfi , e- fubftantia plumbex funt
propagines iti
tiam vix applicato cultello , violenter fe pedes dimiffe , tanquam tendines,aut chor-
covolvit, quafi ore & anterioribus pedi- dx. Pellis haec manentematrice& geni-
bus fibi opem laturus. Divifa cute confpe- tali membro, intra bombycium exuitur
xi longuminteftinum, quale eftlupipifcis, cumomnibusprominentibus membris: ita
anteriore parte tumidum &
capax , pofte- utnympha & papilioinde natus nihilafiu-
riore arcrius. Ei inteftino nervi feu arteria? mant ex bombyce prseter alvum cum in-
pulfatiles cum continua fyftole & dyaftole ftino , & in his exiftentibus nervofis parti-
incumbebant, &definebant inpleclro cau- bus. Humor autem in inteftino &genita-
dx. Hoc recifo, nontantum humor flavus libus fubfiftit fat multus. Unde poftea&
perfpicuus erumpebat, fed&capitanervo- feminis materia , & excrementitia prolu-
rum, in motuinde fefeexerebant, &agi- Veruntamen quiin inteftino eft
yies alvi.
tatio fiebat languidior. Habetauteminte- humor, crudus adhuc eft, &partim viret3
ftinumduplicem tunicam,unam externam partim flavet, crafliis quadantenus, qua-
craffam , aheram internam tenuiffimam. dantenus aquofus. Si quis pinguedi-
Crafla fentit accurate , eftque juxta gulam nem a nerveis tunicis genitalium feparet,
vifciditate multa obdu&um > quse poftea &charta3 illinat, cum reficcataeft, feba-
fit materia alarum, & pilofitatis in necy- ceam friabilemque inveniet. Putesconfe-
dalo , ficut humiditas excrementitia exter- rendam efle cum laftibus pifcium. Patet
na in putamencogitur. Crafiatunica
aurelias ergb in bombyce foris quidem ha?c mem-
pertufa, exitinteftinum,adhucinvolutum braefle, pedes triplices , fquamofam ven-
tenui, &multum cibihefterni e foliisviri- triscoarticulationem, pecbus, caput,os,
dibus continet. Videre verd etiameft ex anumpellem , caudam , plecTrum intus
, :
pellefecta, &crafla tunicainteftiniefrun- autem inteftinum , vitales arterias, vel

di liquorum fac copiofum & tranfparen- fimavis, nervos, carnemalbam peclroris,
tem, quemego putoprofanguine efle, & genitalk, inter qux & inteftinum contine-
murari co£tionein ferici materiam, mem- tur , ferici materia, & praterea panniculos
braque beftiotae. Capite praefecTroextume- membranafque nerveas , quibus continen-
fcit mitium gulas, &
plane exhibet obtu- turmembra.
fum nymphse caput Exempto inteftino Cor habeant, nec ne, alius inveftiget.
cum contentis fecibus in abdomine con- Necefle tamen eft aliquod tale prineipium
.
i>E INSEC t i s l i 6. II ll9

bfle , idqtie non in capite 5 nec alibi praeter- einatusfum, citrinam foeiniriam tale edi-
quam in confinio pe&oris , unde vis vitalis turam filumi quale tamen etiam tra&um
per totum diftribuitur. Et maxime tamen eft abillo bombyce, cujus venter albo
elucet motu nervorum , vel arteriarum (uti plumbeus erat, mactila frontis flava.
Vi-
libet appellare ) in dorfo ventris , non pedi &
fcemeliam totam albam , album fe-
,£toris , ufque ad ple&rum catidar. De ny m- ricum fingere. Inparvis anguftifque char-
phis & necydalis pofterius dicam. Nunc tis , juxta proportionem tamen
vermis^
de praxi ferici ducendi qua: obfervaverim mmores fiuntfolliculi, fedfpifiiores&mi-
addam. nus ftupa*. Notavi tamen in amplioribus
Cumabftinentpabttloj Scutdietumeft, etiam parvos folliculos. Qui non inclufi li-
locum folliculiconftruendi explorant>cir- bere fibi locum eligunt, in ftupatemera-
caalvi exitum plerumque maculam viren- ria multum abfumunt filorum. Unde ja-
tem aut lividam habent, caetero corpore ctura eft in fefico. Nam bombycia ple-
albo, cum virore, vellivore, vei fpiceo. rumquefuntminora, & minus denfefti-
Vidi tunc etiam crebro confiftere inter pata. Sivelisattendere, rationem teXttira;
vagandum , &
ore veluti hifcere, ficut accurate cognofcere in his potes. Etenim
ruminantes vaccae, cum ex ingluvie revo- poftquam aliquamdiu vagati funt , &modo
cant cibos ad mafticandum. Confenta- hic,modo ibiexordiumoperisfacere tenta-
neum eftbombyces tunc cornan materiam vertint (idcmodfedulocorporis nifu
pra>
ferici ad os convertere &protrahere. Siin- ftant, dum hcerentes pedibus
pofteriori-
cludas cucullo chartaceo , rofionis fonus bus, caput & totumpe£tusfurfum,deor-
fubindeperintegrum diem auditur, &tunc fum ante retro, & adlatera, varie mo-
in conum cuculi demittitur excrementum vent , ficubi kfe orferat Commodus bom-
primo ficcum , pilulse nigrse viridis, aut byciiaffigendilocus, necvifu, fed taftu
luteae forma. Penultima pilula plertimque hoc peragunt: funt enim hebetes oculis
)
viret, ultimaluteaeft& flaviofa. Nume- tandem ftamina producunt , &
firmamen-
rus pilularum pro excrementi copia eft. ta domus , eaque fimplicia aut
multipli-
Nam deprehendi in unachartamododuas cia , prout ftabihmentum requiritur
firmtim.
pilulas, modoplures, ufque ad duodecim Si juxta pavimentum id fit
, pofteriore
diverficoloris , utpote nigras , virides, parte inha^rent htiic , fininalto;
pendent
flavas, eafquenonftellatas, fed rotundas-, eadem, feti a ramis, feu aliunde.
^
Nam
Cum ultima pilula lutea exit aquofitas item peaus&caputhberevertunt, fiqueopus
&
j
diverficolor confiftentia difparL Ali- eft, etiam pofteriorum fitum mtitant.

Ita
cubienimcraflioreft, alicubi dilutior,ha- conficiturveftibulumfeu prodromus.
bens aliqmd punicei & rlavendinis , viro- autem
J am
ficca excrementa ab alvo ftint red-
rifque, dita, veftibulo abfoluto , ita ut jam ver-
Saniem tamen quandam dicas fubcrti- misfecurus fit , tutufqueabmfidiis exter-
entam vel fufcam , qualis apparet in char- nis : ultimum excernit cum liquo-
ftercus
ta pura , ubi tamen interdum notes etiam re,dequoante.
viriditatem pollutam flavedine , interdum Et hoc fa^pepolluittir ftupa, per
quam
quid cretaceum. In vitro lixivii faciem tamendefluit, adfundtim. Exonerataal-
exhibet. Ne vero dubites , ore an alvo vo, parumperqtiiefcittextor,&nudatpo-
reddatur, fcito, ore tantum expediri fe- dicem quafi laboraret tenafmo. Ttinc
re-
ricum, alvo excrementa, quamquam e- vocat veri fericimateriam, eamqueconti-
tiam ex ore emittant humorem tum mor- nuat ufque ad extremum halitum &
bom- ,
bidi , tum ftrangulati aut comprefli. De- bycii abfolutionem. Paulatim tunc
ftipat
prehendi autem bombycem liberum e po- filaexamplo, inanguftum, itautfiatfor-
flerioribus utrumque excrementum red- ma ovahs , m
cujus capacitate fefe
poflit
dentenu Ab aliquibus multus liquor ex- vertere. Os, peftus, &anteriores pedes
cernitur , a nonnullis paucus. Qui mul- in contmtiofuntmottl. Pofteriora
hxrenti
tum vacuantur, videntur debiliores eife , & transferuntur tamen ad aliam piagam
, ctim
minus fericicollegifle. Nam pleriquepar- ad bafin vel apicem formandum fcCe a^.
va bombycia texunt , non tamen omnes. commodant Qui in imo juxtapavimen-
Quali fericum fit futurum colore, ambi- ttim folliculos texunt^ videntur infidere
guum eft Nam contemplatione capitis, pavimento nudo, fed paulatim fibi fub-
tergi5 ventris , pedum fa&a , plerumque texuntfila, Scuniverfum fblliculum
pari-
fumdeceptus divinando. Nam nonejuf- ter tibivis ftipant, prseterqtiam in
acumi-
dem coloris fericumab omnibus duciturj ne, ad quodinangttftiis non pofTunt
per-
faepeque ftupa & poftrema tunica albet, me- tingere. Itaquehujus fabricamagis
abini-
dittm fericum aurettm
eft. Putabam fpi- tio hngitur, fed bafis magis in fine
ceosbombyces flavum, albosalbumreddi- quariquam nec haic negligatur in
exor-
turos, fed falfo. dio.
Nam
albunl ab utrifque promebatuf. Itaquecum fila explicantur retexendo,
Semel atque iteruffi fcopum attigi , & vati- apexnudattirprimum, & relinquitur irt-
120 HISTOfcliE N ATUU.ALIS
te fieri quis exiftimare poffit. Itainftan^
tcrna tunica forma digitalis tegumenti.
Texunt ita ad diein tertiam Et adhtic : te labore ventertumentiorapparetiaven-
potes laborantes videre fecundo, fifollicu- tre incipit maturitas flavitiedefignata. Ea
lum foli vel luci obvertas. In cucullis char- exitprimum, ubi prius maturuit. Erucae
taceis bafis furfum verfaeft, apex deor- &bombyces infuperlanuginequadam filo-
ftim: Et rarior illa apparet binis diebus. pedes junguntur pavtmento. Non-
fa, circa
Tertio demum denfatur & tunc vermis :

nulli texendum confpiciuntur a
inter
exuit fene&am, fitquenympha, id quod dorfo initi, ut e ventre fericum extraha-
facilepoteftdeprehendij Namcumadhuc tur , &
digeratur ore , pedibttfque facilius.
texunt , adhaerent , nec percipitur lapfus H&c poterantafferri, propnmafententia.
brutus. Cum vero nympha evafit, qtiafi Sed hanc falfitatis redarguuntaliafirmiora.
lapillus inclufus efiet , moto folliculo, Nam ipfe oculorum obtutus conteftatur,
nympha cadit: Et hicbrutus cafusdurat, quiefcente ventre filamenta ore dedtici,

ufque dum in necydalummutatafuerit. eaque vifcofitate fua adhaerentia retrado
> Tunc enim expletur capacitas iterum, collo, paulatim protrahi. Itaqtie non tan-
& necydalus haeret folliculo exitum qua> tum in dorfum reclinati bombyces fic fi-
rens. Unus autem vermis , fub mea cura lum trahunt, fed &
proftrati in ventrem,
unumfolliculum texuit, cujus prodromus ubi tamen vermis totus libere fefe vertit.
in inclufis chartae , folidatunica eft, in Deinde nec ano , nec rima fub catida exire
liberis variis modis ultro citroque difpofi- poteft. Nam ex fericiloco adinteftinum
ntilla eft via. Etrimacaudae, quae defignat
tis &
diduclis conftat filis. Alii vero ani-
genitalia ftituri necydali, obduclia eftpel-
madverterunt inuno folliculo etiam duos
quin & tres inclufos fttiffe. Verum tamen le. Infuper , antequam fericum exeat, cre-
cum anguftior futurus effet locus, fecTrus bro ganniunt bombyces, quafi vomituri-
illi folliculus communis tribus eft , & in eo endo pellicerentadfaucesmateriam. Nec
inventi bombyces coarclrati , adeo ut fpe- inttimefcunt circa caudam, fed in medio
ciem triumdigitoruoi conjuncTrorumretlt- ventris. In capfula etiam chartacea, cum
lerint. Liberau poftea finguli aliquid penfi,

nulltim in pedibus appareret filtim , folo
parttm tamen denuo edidere.

&
ore vidi promoveri affigi $ quin fecundo
Notandum eft,animadverfum efie, quof- Junii, ctim attente fpeclrarem fibi machi-
dam bombyces; in chartanullumfericum nantem bombycium , principium fili pre-
feciffe, fed ftatim in nymphas abiiffe henfum exvermisore, madens extraxi in
quod evenirecrediderim, quikcluca
illis
jttftam prolixitatem , pedibus ventre &
pafcuntur, licet non omnibus , autquibus plane a ferico nudis. Ita eruculae ab ore
pabulum minus jufto datum eft , atit qui flifpenduntur , inde emiflb filamento. Nec
morbo Correpti non potuerunt colligere aliter aranei & campe arborum fua fa-
ferici materiam , quam ficut adeps , ex ciunt vellera. Et haecquidemdehacquae-

fieri exi- ftione.
fanguine abttndante fepofitus ,
ftimo.
"
Cum folliculus eft abfolutus, mutato
Eveniunt & alia monftra, de quibus bombyce in nympham , rapiunttir vellera
fuo loco. felectis prius ad inftaurationem generis,

Omnium folliculorum oblonga quidem manbtts & Sexus
fcemellis ad arbitrium.
& ovalis eft forma. Vidi tamen unumal- difcrimen aliqtii ex colore bombyciorum
bum, fere exadx rotunditatis , ita ut u- dignofcere jtibent , aliqui ex magnitudi-
trinque bafin haberet fphsericam abfque a- ne Etfanealiquid eftin hac reargumen-
:
ti. Namquiafceminaeplerumqtie majores,

cumine. Erat parvus cum fuo prodromo,
fed tamen fpiffitudinis juftae. Verum etiam majus ftruunt domicilium: Verun-
bombyx in eo non abiit in nympham, tamen aliqttando fallimur , quia feri poteft
tit mas firmus, majoremarchiteclaturfol-
nec neeydalum abfoluttun, ut mox expo-
nanij. licultim , quam fcemina debilis. Et vidi
lllud videtur dubium efle , num feri- pares quantitate, vidi etiam fceminarum .
alibi entitritarum bombycia longe minora

c«m ex alvi exitupromant , an ex ore,
quanquam femper ore & anterioribus pe- meis mafctilis. Itaque concurrere fignaip-
dibus diftribuant. Non leve argumen- fisbombycibtts notataoportet, dequibus
quod juxta caudae fulcra in imo ftipra. Caeteri folliculi in aquam ferven-
tum eft,
teminjicitintur, nyraphae intereant, vel
ventre eonfpiciatur quoddam rimae vefti-
fuffocentur calore clybani , poft exemptum
gitim, &
extremitas utraque materiae fericiae
panem, adhibita catitela ne comburantur,
in ventre refpiciat illttm locum. Adftipula-
tur &egeftioexcrementorum in ipfoope- Tunc ftupa detracta, famul^, vel focii
laboris praefto funt, qui exordia filortim
risinitio.
Sicut enim cum infantem inclufura eft expediant, qtiibtis inventis injiciuntur
pltires in pelvim aqttae frigidae, aut tepi-
puerpcra, quidquid fordium eft invefica
'& inftmo , id compreffum expellitur, dar , aflidenfque mimftra inftrumentotra-
reclro
cloriocontinuodevolvitfila? trigintavel
ka m bombyce > aferico foras centenden-
qua~
, "
D E I N § E G T I S L I B. II 12 1
quadraginta at.it etiam plura fimul juncta. cula adnecydalum pertingunt. Inverrice
Si qua rumpitur ftamem , focii eft , re- eft macula alba quafi ibi os necydali tra-
&
quirerepnncipium reddereexplicantijid luceret cum punctis tnbus pa rvis nigris. I n-
continuatur , donec ufque ad interiorem de a parte antenore ty p.i pedum & cornuum
tunicam perventum fuerit , quae cum diffi- funt , a pofteriore verfus Jatera veftigia a-
cillime retexatur , exiccata difcerpitur in larum. Si interiora quoque contcmplari
ftupam & carminatur. libet , quarto dieab occultatione, ante-
Dum ita replicantur fila , pulverem quamtrankatinnecydalum,aperirepotes t
multum in aerem emittunt & cernere etiam

D
Videbis nihil aliud, quam capacitatemu-
*n fundo vafis eft quafdam fordes eftami- namcommunem, inquehac tres diitineios
nibus prolapfas. Sedulo attentabam num humores u nu m aquofa; d llu taequ e con []
, -»
una opera poflem abfque ruptura totum ftentia*, colorisflavi. Hic per totum fpa-
expedire folliculum abftrattaftupa, qux cium arqualiter diftunditur. Alius' rubet3 fan-
ob variam implicationem , infirmitatem & guinolentum dicas.Hxret hic in parte fupe-
diverfa principia non poteft continuo du- nori , quafuturum caput , & pectus eft.Cor-^
<Stu retexi. Aflecutus fum votum tantum disrudimentumeiTejudices quiapofteain ,
inmedioferico-, namprodomo quodpro- necydalo vidi talem quandam mafiam pcr

ximum eft etiam rumpi facile. Sed me-
,
fe mobilem more cordis , fimodo cor huic
dium tenacius eft. Ultimatunica ponde- beftiae eft attnbuendum. Tertius humor
readdito (namtunc nympha prolabitur) eftalbo-luteus, refertque ovum gallina-
explicata a me eft cautiiTune ufque
adpel- ceuminaquamferventeminjeclrumdifcuf-
liculam parcam, qux vixunguempollicis fumque vel iac cafcatum, fi quid lutei
adxquabat. Quifolliculi baii ad diame- addas. Ubi foris alarum pedumque cer-
trum refpondent apici , felicius evolvun- nuntur veftigia, latitat phlegmatica vifci-
tur: Difficiliusincurvati&gibbofi, &quo- ditas aptaconftituendis membranis.
ruiti apex ftricluram habet. Namhicfilum Nulla videas membra diftin&a* vitam
ha?ret &implicatur , ut vix citra rupturae beneficio nerveae tunica? proxime externo
metum cedat. Apex primum nudatur & cortici fubjeto ineffe puto. Nam&bom^
devolvitur totus ufque admedium folliculi. t)yx ea partc exquifitum exhibebat feii^
Uniusbpmbyciifilum continuum linese fum , motumque artenalem & cordis ; pla-
praefcriptae longitudinem fepties millies , in ne utriculum humoribus confertum ap~
alioo&ies implevit & amplius. Nonta- pelles qui tamen collatus ad chry^
:
men par eft omnium denfitas , & magni- falidem, poftquam erepfit necydalus,
tudo , id quod etiam ex diftra&ione in cu- longe eft crailior, ut corticem dicas
ticulas videre eft. Qujedam enim vellera tunicis intus &
vifciditate tenace vefti-
diduxi in duodecim quazdam in o£to plus tum. Inde poftea eft lanugo necydali,
minus exiles tunicas. Sylveftris bombyx alx, pedes, cutis , csetera interna. Ita&
prodomum habet fimplicem tunicam & in gulam ventremque
abiit boiirbyx, cu-
paulo craulorem folliculum. Itaque etiam jus unius cura antea fuerat detentus
tenuiores facile cedunt prementibus digi- nihil tamen hic viroris apparet
, qui
tis j denfiores refiftunt. multus erat in bombycjs jam textun mr
Cum fatifcit apex fere ufque ad me- teftino.
dium , unde fat amplum e ft foramen ela-
#
Pars itaque excretaeft ante folliculiex-
pfurae nymphse , procidit cum fenecla ul- ordium, pars mutatainalium fuccum. hi
tima , in qua caput & pedes omnes. Ple- apice caudx etiam erat quiddam vifcidi
rumque hujus fenectae caput apici folliculi mftar crudi albuminis. Rudimentum par-
obverfum eft , ut intelligamus eam exu- tiitm genitalium judicabam. eore- Nam
tam eflfe, dum vermis confummato folli- jecia eft matrix , &
vafa fpermatica quo- ,
culo per anguftias fefe ftringit ^ vertitque rum principium confpicitur , etiam in
furfum. bombycis ventre. Humores in charta pu-*
Nymphasvertexrefpicitbafin, cauda a- ra excepti &
arefadi nigredine infe'cl:i e-
picem f eumque bombyx plus quam duplo rant , quafi atramentum futorium mif-
longior r\ierit, nympha ad parvam ftatu- cuifTes. Sebacea tanien fubftantia albefcc-
ram contrahitur , ut vix impleat longitudi- bat adhuc, & alicubi enitebat macula
nem internodii fecundi in digito niedio fubrubens, & croce ftens,
#
cumalbopun-
viri. Vivit illa vitseque indicia evidentia clro.cretaceae confiftentia!.
Itaque collige-
cxhibet , motu reftexuque apicis feu cau- re erat nigrorem illum duntaxataquofirla-
dx cum taUgitur. Si formam externam yique humoris fuifte , qui etiam iblus in
refpicias , fquamofum vermem dicas , ut charta ubi deniior concreverat, fplen-
,
qui caput velamento occultaverit. Squa- debat, ut nitens atramentum.Ga:teras nym-

mx funtfufcse, tanquam fumo inquinatae, phas partim fpoliatas omnium ferico nu-
o£to numero ufque ad confinia verticis. dafque , partim fimplici tunica adhuc
In fingularum lateribus, bina funtpuncta inclufas, partim in toto bombycio falva^'
umbilicalia, exquibustendines, feuvin- nulla alia tracbavi cura, niii quodmca-
£t pful»
iii MlSTORtl NATURALIS
pfula pofitas in fenelte limine dimitte- bus alligatur aitreliat necydalus. Earum
rem. Deftinxeram tamen loculamentis unam tunc cultello , unguibufque aperui
diverfis , quas fceniinasquos mares
, & ipfe ut viderem congruentiam extremo-
putaveram, nec me judicium,
fefellit rum lineamentorm cum fuppofitis mem-
excepto uno tantum. Ita a prima inclu- bris. Id fiebat quarto Julii, cumjam circiter
fione , ufquead exclufionem procefferunt diesvigintiaferificioprxteriiflent. Kemo^
dies viginti fex aut feptem , in mufseo tafquamaprima, juxta principium pe£tu-
meo expofito Soli promerdiano , tem- fculi in tergo prodibat > in confpectum
pore xftuofo Junii , quale erat anno no- circulus fuperior ventris tener, cutaneus,
nagefimo nono. Nam undecimo Junii fe- humente tectus , brevi tamen
hirfurie &
pulta fcemina, exiit necydalus oclavoju- complanata ut vix pateret oculis lanugo.
lii. Qui mas nono Junii texere inceperat, Sub difpofitione alarumlateralium, quam
quinto Juliievafit papilio. in aurelia compares omoplatis , verx z\x.
Eodem dux (xminx exibant in folliculis necydali latitabant bins junctse , . & altera
albis majufculis > & unus mas ex citrino mi- alteriimpofita.
nore. Sexto Julii fub auroram f nam om- Omnes erant breves tenuefque utpo-, ,
nesmaneprodeant) masfufcus hirtufque te nondum perfedtse quantitate. Inter alas

ex mediocri alboque bombycio enifus eft,- thoracis pofterior nodus eminebat , pro-
fcemina vero alba teneraque ventricofa^ lixiore pilofitate utrinque ftipatus, icd non-
Gum magnis alis ex folliculo citrino fub- dum plane tectus.
:
'
viridi. Ita &
ante , fecundo Julii ex aureo Alis& rubore hoc expedito, pervenie-
folliculo mas prorepebat , & fcemina ex bam ad deorfum flexas lineas fuperiores,
âlbo. Hi decimo Iunii inchoaverantbom- fub his erant cornua fub fequentibus vero :
'
bycium. Cum ex integris folliculis eruptu- in pectore pedes recumbebant, oblique ver-
rifunt necydali,non amplius movendo fenfus alvum compofiti & directi. Sub alba ma-
• titur brutum pondus & tunc frangitur,
•,
cula in nymphse vertice , necydalihirfutus
circa dorfumthoracisaurelia, pofteamul- vertex &
pregmaeft , cui proxime adjacet
tus humor limpidus , albufque , ore effun- aculeorum t^pus forma duorum puncto-
ditur , & permadefcit locus , qua funt fora- rum atrorum. Hinc fequitur nota oris fatis
men facTruri. Per hunc foras annifu quodam extans initio propter humiditatem , & fpe-
& labore contendunt. Vidi octavo J ulii fce- ciem habetfpongioforum punctorumalbo-
minam exeuntem. Ea tantum liquoris pra> rum duorum , quae tanquam in Leonino
mittebat , ut in capfulam decideret nota- labiofiflliradividuntur: Alvustota eftin-
bilis gutta. Tunc capite emicabat intus ftarfucialbi.
nixa pedibus. Poft caput paulatim hos exe- Piliin ea opprimuntur humiditate,&la>
rebat , ftatimque comprehenfo pavimento vigati apparent. Conftant circulis, ut &
fefe fulciens, circulosalvi conandofenfim bombyx& nympha. Non autem expedie-
protrahebat', ut primo extracto , cum vel- bam totum necydalum fed ipfe feipfum ,
let fecundum proripere, fefe contraheret fuonifu protrahebat ex reliqua aurelia. Vi-
tota parte anteriore, quafi ficprehenfum debam quo conatu fefe abfolveretavincu-
circulum fequentem una evocaret. Verun- lis alvi, emse inftar albarum chordarum e
tamen confentaneum eft ifta contractione punftis circulorum dependent, &inaure-

dilatatum efle magis foramen ut poftea lia vacua relinquuntur. Harret
: podex &
alvus minore cum labore prodiret. arctius. Itaque apex aureliae contrahitur
Huc facit etiamvariaad lateraconver- verfus pectus introrfitm. Erat autem mas
fio. Interim crafTiores necydali , & plu> cum alis & villis imperfectis Eum reliqm in .
humorisin ventre habentes, exprimuntali- capfula. Quievit ufque ad diem fequentem.

quid inter elu&andum, &folliculum pertu- Tunc paulatim inalbuit , hirfuties con- &
fum, tum intus , tum circa foramen fcedant fpe cta eft exadtius Ake quoque creverun r,
.
alvi fpurcitie marmorofa. Qui minus labo- &tunc alacrior paulatimfactus, admifliif-
rant& tenuiores funt , purum relinquunt, que tertio die concubitus peregit ftrenue.
Videas tunc caniciem totamnonnihilma- Necydalorum qux fpecies fit , turrl ex di-
dentem a liquore ex ore effufo ad pertu- dtispatet, tumfuperiusfatiseft exfofitum:
fionem facilem. Illud addendumeft, quodalvusinaurelia
Solent etiam alicubi quiefcere , fsepius & contractior fit , & foris diftentione inflatio-
ventrem inflare , diducere , atque iterum neque crebra tertia parte fiat longior, &
contrahere , quafi luxata membra repone- major. In aurelia eft ruptura trifida a verti-
rent , &
ad legkimum fitum revocarentL*, ce per dorfum thoracis. Et ibi prodit ne-
Adeo autem diducuntque laxantque cir- cydalus. Cartersepartesfuntintegra^.
culos , ut junctura? emineant impletae ci- Omnibus jam necydalis natis reliquis
treoliquore, quafi inflatas effent. Nym- ante decimum quartum Julii, duo folliculi
phas nudatas, cum intusabfolutuspapilio integri remanferunt , quafi nihilreddituri

eft , triduo , vel biduo ante , fcCe videas licet denfi admodum efTenO. Unus
crebro movere, quafi rupturas vincula,qui- mafculus fptutricus parvus , alter fcerni-
- • neus
,,
D E I N SECTIS t I B, It 123
fteusdnplo lorigior&fatis amplus, paulu- cens incurvus & exanimis. Sic fe habe^
lum ciixa- dorfum vermis in gibbum ela- bat fenecra. Ex
hac promincbat aure- &
tus , uterque albae ftupa? , fed ferici fubvi- lia
4
quod partem
attinetfuperiorctn_^
ridisin citrioj quanquam dilutiorefleteo- Ex aurelia viciftim necydalns fere totus
lorinillo. Cum fpha*ricum cultri acie di- eluctatus erat , fradro putamine in dor-
viderem , cadavcr in confpe£tum prodibat fo , folutaque regione h fed capita co-
femibombyx, & feminympha foris. Nam hasrebant mdivulfa , ficut alvi ex-
' &
anterior pars plane bombyx erat, pofte- trema.
riornympha , iiquidem non totam exuerat In ventre exorto magna copia ovoruffi^
pellem , fed tantum ejus pofteriorem por- conipiciebatur colore flavo. fcemirfa Nam
tionem , qu x j uxta aderat folliculo. m ftatim etiam intra aureliam ovorum for-
Diipoiitio cadaveris-, erat incurva , ita mam in. fua matrice abfolvit , fed quce iind
«t priores pedesin pectoreferetangerent maris afpergine fint infceciuida. Itaque
poftenorum par primum. Hic enim in- etiam vidi ova parturientem eam , qua*
ter primam pofteriorum fyzygiam fe- & nullum marem fuerat paifa. Confpicuum
cundam ruptum eratcorium, ita utnym- hinc fuit , quomodo natura exuat primunt
pha effet galeata priftinis exuviis, m qui- veterem bombycis pellem citni forma-,
bus caput pectufque cum fex pedibus, & poftea tranfeat in nympham, cujus au-
portio ventris cum primoribus duobus. relia viciftlm exuta prodeat necydalus^
Remota pelle , & aurelia , intus abfolutus Triforme hoc monftrum erat dignumque
ilabulabatur neeydalus mas , ifque vixerat, contemplatu. In eo notaftes etiam au-
argumento , quod dum conaretur exire reliam ea parte, quaTalse erant defignata^
biduo antequam fecarem, folliculum li- nigram fufcamque , quail afftata furrio fer-
quore perfudiflet imo &t jam 15). Julii
; vente furflet deinde quantopere conata
:
cum liberarem penitus motus indicia in , fuerit fcemina necydalus exire , perfpi-
ventre & pedibus luculentaprxbuit Cau- : cuum erat ex ovis eminentibus ex interfti-
fa cur non potuerit , fefe exuere & prodire, tio circulorum fquamoforum:.
deprehenfa eftin craniiborubycispertina- Cohserent aliis ventris circitli iriterve-
ce cohsefione , ut <k in pedum anteriorum niente cuticula tenui , contigue. Sed iri
lorica firmiter coimata. hoc adeo erant circuli disjunoi, ut Zona
Itaque licetin dorfo thoracis rimam tam junclura^ latior effet circulo. Apex alvi
j
in aurelia quam fenecTa feciifet , tamen fene£tae, &
aurelix, ad Jucem tranfpare-
extrahere caput &
pedes non potuit Sic bant, ita ut cernere exaclrepofles confinia,
ergo paulatim elanguit. Animadverti hic Ad dimidiam vero aurelix capacitatem
natunx ingenium_9. cum in ex- Nam pertingebat extremitas necydali circa
eunda fene£ta exarmentur priores pedes dorfum hirfuti, licet imperfeclre , quem-
& pafteriores etiam plane fecedant-, ta- admodum & alsenondum aiTecutse legiti-
men ibi relinquit veftigia , fub quibus po- mumincrementum. £t hadlrenusde mon-
ftea renafcuntur In veterum autem
alii. ftris*
bombycis loculamenta , alarum binna: Necydalo vegeto tenax vita eft, prse-
infertse erant, totumque necydali caput fertim in peaufculo. capite Nam &
3.U &
cum cornibus cranii galea includebatur. voabfciflis, alasmotitatftrenue, &pedi-
Talis mas erat. Fcemma omni vita cafla bus difcurrit, idque ufque in alterum diem
adhuc monftrofior apparebat. Perfecto aut amplius. Seda fcemina in alvo matri-
opere fericii (quod erat bombycium ma* cem exhibetovis plenam adeoutpoftqua- ,
jus, & duorum articulorum articularis dringenta jam edita , nihilominus fuper-
digitilongitudinem adjequans , fed longe fuerint plura. Infiftere &
in voluta efle fub^
tenuius mafculo ; intus album & leve tiliifimxtunicx videbatur.
fplendenfque , foris fubcitreum villo- Apparebant & nervofi quidam du&us j
fum ) exuere pellem bombyx conatus e- inffer meatuum inteftinaliumj. In me-
rat, indeque protraxerat totum dorfum, dio ventris veficula extabat , continens
quod valde protuberabat , anterioribus in terreum fuccum coloris ravi feu fulvL
circulum contra&is fed ab ofcillo fe
•, Hxc vefica per fe continua fyftole dia- &
liberare ob pertinacem fymphyfm noit ftole agitabatur. Vitx principum ibitan-
potuerat. Itaque ibi feneclise caput , nym- quam in corde efle judicabam. Circa col-
phsevertex, Sc necydali conjunclra con- lum matricis nodus geminatus albus *
-,
fpiciebantur ; quse conjuncrio retinebat nerveus, qualis vefica animalium efle fo-
fenecTram in ventre, ne potuerit penitus let, durus fplendenfque cernebatur , id-
avelli , &
deftrin&i. Ideo cohasre- & que intra ventrem. Nam de mammofis
bat , cum alvi acumine , non aliter ac proceflibus externis poftea. Nodulus u-
fi quis facco fuiifet inclufus> &circacaput nus major etat , alter minor. Collum vuiva^
aftrictus s facto vero in tergo forami- eft inftar tujbi , ctii fucculento foris aftanc
ne doriiim extraxiftet quidem , fed utrinqiie flavi noduli mammaram inftan
adhuc hxreret capite, & podke 3 itaja- Glrea eolliim ambitus eum retinaculis
€0F
i*4 HIS T O Rl.ifc NATURALIS
corneis latis , inque fummo obtufioribus,
, ventre fimiliter habebat humorum luto*
quibus genitale maris viciffim prehendit. fum, fpadiceum, cum quadam ftibftantia
Pe£tus carneum eft. Caput membrano- inteftinali, fublutea, membranofa.
{iim&corneum. Cornua triquetra emi- Mas natus quartojulii ob irabecillitatem
nente dorfo albo , pennis vero utrinque quinto mortuus, feclrufquenihilaliudcon-
demiilis , ut fieret triangulus. Si vivis Alioquin vita necy dali feptem
tinuit alvo.
praefeces fuccus quidam tranlucidus ex dor- aut o&opluriumvedierum Ut
eft. eninl
fo, feu culmo pennati cornu exit , in- dixi eft pertinax > adeo ut cum confringe-
tufquc mcatus apparetv Ita fe habebat rem quatuor iclribus principia alarum &
fcemina quam vivam aperiebam. Mortua pe&us poft etiam alvum aliquoties,
-,
nihil in Ventre exhibuit praeter cavitatem tamen vita manferit quafi inviolata, licet
notabilem alvi juxta pedtus , deinde hu- fpiritu tandem diffipato , altero die ut plu-
morum ilum vitalem. In vefica, quanquam rimum ita tractati moriantur. Coitum
nunc non amplius vividum 5 tandem ma- mas ferventer appetit , parva mora poft
tricis evacuata: reliquias nerveas mem- & exitum ex aurelia ; idquefsepius exone^
branofas. Maris fuperiora congruuntcum rato vcntre , nonnunquam tamen etiimi
fcemineis. Ventrem fi feces, rubeum humo- nullo humore emiffo, & hoc evenitetiam
morem multumintusinveneris, & praste- in fcemina. Quivegetus eft, poft primi
rea liquamen quoddam nervis plenum, diei congreffum , interveniente no&is
cui connectitur meatus genitalis. quietealterodie repetit eandemfceminam.
Genitale autem habet peculiare , carens aut in quamcunque mciderit, adeout ter
& casteris qiKefceminGe funt proprise. Ejus quater peragat coeundi vices. Fcemina
hiftoria hxc eft. Sub cauda lanugine pro- quoquetoties maremadmittit: quanquam
lixiore ftipata , foramen eft notabile , cum non femper ova pro mat. Non enim gignit,
ambitu membrancfo duriciei corneae nifi ova m fe habeat, licet rore
mafculino
in duos quafi dentes divifo. In hujus am- concepto.
bitus medio collum genitalis eft trifidum, Poft folutionem a congreffu ftatim de-
cum extremitatibus corneis. Circa hoc ponuntur ova ordine alterum poft alterum,
difpofiti funt aculei punicei (cornei procef- ubi videasquafi cvmcpnatu &contra£tio-
fus omnes punicei funt ad nigrum acce- ne alvi protrudi,excludique ex matricis col-
dentes ) duo fuperiores hamati , feu in lo exerto , adeo ut pavimentum tangat.
uncos recurvati, utfit forma videntiaun- Numeravi quadringentis plura exuna fce-
ci, ut cornua caprearum deorfumreflexi: mina, exaliis ferequadringenta, quatta-
inferior unus rectus. Hi aculei proximi men diffefe adhuc multa in fua matricc
<funt collo membri. Paulo citra in ambi- habebant. Quod ergo Vidas de centenis
tus medio alii tres ftimuli funt parvi. Tot fcnbit, id de macris parvifque necydalis
retinaculis comprehenfam fceminse vul- poteftintelligi jqualesego vidi evafiffe ex
vam attrahit, fibique jungit adeo firmi- negledliore nutritione,aliistriplo ferema-
ter, ut fi diftrahere congreflbs velis, citius j oribus. Quidam mares emittunt alvi pro-
videatur ruptura ventris circulorum & luviem ante coitumfemel> & iterumpoft
compages , quam remiffura coitio , id quod fecundum congreffum. Interdum mares
fsepius attentavi. Sed &hincpertinaciam foluti, nec dum fatiati, incipientem ova
conjunctionis seftimare licet, quod vide- ferere fseminam interpellant,& coeuntde-
rim totos dies seftivos una manere , no- & nuo, quanquam fcemina per vim cohsereat,
ctu, nefcioqua hora, confentaneum,ver- cupiatque contracta alvo &pedum pofte-
fiis auroram, disjuncTros perceperim, ma- riorum deterfione folvi. Ita una ante concu-
ne inventis ovalibus vermiculis pluribus, bitum 17. emittebat , poftprimum foluta
autem feorfim quiefcentibus. Frigi-
ipfis centum nonaginta quatuor &tunciterum
dxaqiix inje&inihilcminuscohserent, fa~ coiens poft quatuor horas revulfa, edebat
-,
le infperfo & muria caudaru m jundtura? du- 24f. inde appetente mare humorem tan-
rarunt: aqua chalchantina fimiliter addita quam ex fiphone ejaculabat , iterumque
non funt divulfi. Immerfi marem aquse, congreffa , & liberata ad huc ova plura vice-
fcemina in margine ficco reliclra ctiam in- -, nis. Qiise ova quarto Juliieranteditacolo-
jeclroatramento & fale in aquam^ fedvi- recitrino, feptimo evadebant punicea , &
xit, &
coitum retinuit. Tandem Ita re- indeplumbea. Detinebantur in capfulapoft
liqui per no£tem in aqua, mane aliquot feneftram pomeridiano foli expofita. Steri-
centuriae ovorum invafisfundo erant, ipfi lia tamen colorem non mutabant, fed fub-
necydali natabantvivi. Alteri mari in con- fidebant duntaxat. In necydalisfolutisob-
grefliiprsecidebam caputmon avulfus eft. . ferves aliquoties motum tremulum , qualis
Divifi pectus a ventre* hicha^fitdonec eft a rigore & hortore febricitantium. Ne-
per vim abftraherem. Caput &pe£tus, ut que tamen febri laborare dixerim. Sed
divifae-mufcas diu vixerunt, diutiustamen eam concuflionem effe puto , ex altera-
pe&us. Hic mas in coitu ita diflc&us in tione & promotione feminalis materia?,
ex*
:
D £ INSECTIS LiB. ii. i»

ekhalante inde vapore &
nerveas partes verfas ftgtiras Chryfalidum , prout nimi*
convellente. Ulrimus necydalus pumi- rum , magis vel minus perfedx Funt. Septi™
lio vigefimo quarto Iunii inter duo folia mo , oBavo , & nono Bombycum diverfa
moritcxens folliculum parvum prodiit de- exu via , decimo folliculos duos invicem co-
in quo prarterquam quod
cimo tertio Iulii , hcerentes , undecimo folliculum planum , Sk
minimum feciflet bombylium , etiam hoc compreifum; duodecimo alium folliculuni
pecuiiare erat , quod non exiret in bafi fol- oblongum,ex quo Papilio jam jam erumpe-
liculifedjuxtaapicemfaero foramine ,con- re tentat , decimo tertio Chryfalidem ex qua
traac alii omnes, masautem erat , qui non exiturus Papilio media ftu parte propen-
timebarconjungicumfazmellajam ter ma- det, decimo quarto folliculum, qui cera-
rem pafTa & vix fpiritum trahente. Bis au- fum magnitudine vix excedit , poftremo
temcoittt impleto pofteaprojectus eft. A\x femichryfalidem , qux ex folliculo pyri
etiam videbantur piCtx aliter ac cxterorum» figura erumpit.
Nam cumreliquorumfint lineis in iongum Ufum in cibis invenere. Vit docrusi
& latum diftinte , tanquam limbis , hic Germanosmilitesfrixas comediile fcribit„
quidem quatuor ejufmodi lineas plumbeas Cohortales aves appofitis impinguantur
in latum acceperat , fed inter fecundam & apponi polTunt , fi de aegre habentium fa^
tertiam, verfusfinusalarttm extimos, in- lutedefperaveris. DeEducatione Aldro-
rerjectus erat parv.us quidam circulus , non vandumconfule. Sericum, de quo alibi,
exacrus, lividus, cuinpuncroalboin me- combuftum , putrida vulnera mundatj cunl
dio. Verum enim vero tam ingeniofa natu- fale mixtum , dentium rubiginem abftergir:
ra eft in hoc infeclo , ut cum plura obferva- cor corroborat ideo confecrionem Al-
:
veris, fcripferifque, femperramenreftent kermes ingreditur. Funiculo ex eo facroj

notandaplura. fi viperse fuffocentur, in angina Medici feli-
©if&retitiaf. Qumt\ima.d^Differentias fumuntur illae citerutuntur.

2lIoco & co/ore. Suntlndse, Hifpana , Ca- Chryfalidos fevL\Atir'eli£ nomen, ovo jr?ft.i.de
labne, Illae pollicis hurnani magnitudinem Ariftoteles tribuir. Omnes enim Erucar,^^-^"
ma r"
quse foiliculos texunt, cum fe iis inclufe-
'
excedunt, domusearum capitis. Htfyana

Italicis minores , majores & praeftanriores ,
rint, figuramprorftismutant. Namcum
folliculos texunt. Calabra majores pius & prius molles eflent pedibus inftru£ts
3 &
ferici largiuntur* Ahbi quoe vifuntur^ ma- moverentur,ederentque: rum indurefcunrj
gnitudine omnibus iftis cedunt. Coloris pedes nonapparent amplius , non moven-
ratione , funt albae , cinereae > fubflavx. Al- tur, nift adta£>um, & veluti ovi fpeciem
drovandus tribus tabulis eos depingit. Irt accipiunt. Mirum autem eft fevQutihs a
prima priori loco depidra fcemina eft , &
to- Philofopho vocari cum plurima etiam fint
: .
ra candicar, exceptis poftcrioribus pedibus, viridia, necpauca pallida. mMetKa dici^

quiflavefcunt. Secunda tota eft albocseru- ahbi monuimtts. Cum vero in Aureiiam
lea, mas. Z^rêxalbolaeviterflavefcit, Erttcatranfiit, infantis fafciis involuti for-
& pedes habet omnes candidos» Hic al- mam imitatur, facie humana prope, cum
bum texuit folliculum. Tofirema ita picla mitra&cornibus.
eft, ficut nonnunquam fefe contrahunt, Aldi ovandus quatttor Icones unica rabti- Affiw. ri.
vel metu vel frigore. Trior folliculus totus la declit. Prima infolen tis & forfan mon- lnI *"
,
c - %
^
erat candidus , Stacandido bombyce tex- ftruofse eft figtto cum ob e normem magni-
tus. Secundm pariter candidus eft , & bom- tttdinem , tum maxime , quod iri capite an-
bycis fceminae opus. Tertius totus fer^ nexam habet velut promufcidem. Tota
viridefcebat, maris opus ,
poftremus fce- aureocolorerefplendet^ fed annuloshabet
minae, ejufdem coloris. Qui in fecunda nigros. E jufdem colori s funt Chryfalides,
tabula ponitur quartus , gemellus eft , a fiveNecydaliBombycum , ex quibus quo-
mare & fcemina una laborantibus fa£his. que unam depinximus, eamalitem, quas
vulgus hoc folliculorum genus doppiones fecundo loco pofita eft. Tertia coloris eft Ville aP iid
Tertius quodammodo lacertx vel
m&fmm
Vocat. viridis, rtonnihil ad cceruleum vergenris, .
alterius animantis caput aemulabatur ob- punclis toto corpore maculata aterrimis.
longtim , deinde paulatim extenuatum in Hujus generis Erucae folliculos non texunt,
acutum dechnabat. Primi aureg funt co- fedin Chryfalidesimmutatilrae ,eo qtto hic
lore, uterqueetiammonftrofus, quoniam pingitur, modofuperaliquodlignum, fo-
ovales non fint. Qaorttm unus amygda- liunive aut etiam lapidem extendunt , Sc
lani effbrmare videbatur , cortict ftto etiam- folis ardore dein mutantur in papiliones 5
numinvolutam-âlter malum Armeniacum. eosatitem^ quiexalboviridefcunt. Quar-
Talesvttlgo nobis Ventttrini dicuntur. In ta etiarri viridis eft , fed atfri i nftar refplen-
tertia tabula fri.mo loco habes Bombycis det, depictaeftprone, &fupine^ item s
jam ferico gravidi integri iconem ,fecundo latefe.
fupinaparte feciam , fericum Velutqitaidam Habet&novtfsorois semulitm bdmbycis fatimk
inteftina demortftrantem , teriio fericum aiium verniem j temiBli diclum qui fe, ub ^• t%x4:
'
€xemptum , quarto $ quinto j fexto $ di* poftquarain juftam magriitudinem adole-

126 HrSTORIiE NATURALIS
vit , in membranam feralem abipfo filis in- Infeclrum eft parvum , inquit Moufetus, Befaiptio,
textam condit ; & deinde ac li parum eileti digitum tranfverftim vix longum, femidi- Mmfi tm
fuapte fponte detrufum carcerem exha- m gitum fere latum , colore livido nigricante. iJfTc.
&
laife animam , fe libitinamque fuam a fur- Quatuordecem illifedes, utrinque feptemi
culoaliquoftifpendit, ut procedente tem- ftngulis pedibusunicajunftura, vixperce-
pore , in volatilem papilionemvertatur 3 ac ptibilis : duxbvevesantenna 3 quibus viam
infperatas fubeat transformationes. tentat: lateracircapedesferrsc modo den-
tata. Ta&us fe in globum colligit.
ARTICUI/US IV. Subtegulis , &hydriis, plane afininum
1
Generaticv
colorem refert 3 quat-uordecim illi pedes
De Curculione_j, utrinquefeptem 3 fingulis pedibus unica eft
pun&uraj vix pcrceptibilis-, duas habet bre-
Urculio , quia in Papilionem abit,
i
vesantennas, utyîamtentet, tacttis fein
Erucis fubjungitur.
i Nomen per M- globum colligit 3 vel ( ut Galenus loqui-
&X°v accepit , tefte Varrone, quod nibil tur ) ad fabse fimilitudinem , unde kv*[i&
pene aliudineoquamgulavideatur. Gra:- momen indidit : latera circa pedes ferrce
cis eft xis & fitShi , forte & <r#»|. Multa eo« mododentata: fubtegulis, vafis aquarus,
rum vere prodeunt examina , ubi frumen- in medullaarbortim exefa, inter corticem l
demeffa , eaque madida, ante-

ta recens & caudicem putrefcentem nafcitur'3 uti
quamoccalluerunt, reponuntur, vel ubi etiam fub petns , ex humido putrefcente
granarii feneftrse Auftrinis flatibus , funt nati. Deindecoeunt, a coitti ova de- &
oppofitse. ponunt (undevermis) candida, fplen-
Coi^meiu Inveniuntur tam in faba, quam in tritico. aentia^ margaritulis fimilia multa , &eo-
°'-XJmaimortus remcdium, frumenta bene dem loco coacervata , utanno 1583. obfer-
&commGde recondere &fabam , cum in : vavimus: tepido humore vivunt,in rimis pa-
areaexaruerit, confeftim priufquam luna rietum atit sedium latebris hyemem tranfi-
incrementum capiat , excufTam , inferre. gunt. Ex ovisprimumvermes duriufculi
Sj!j?*3.
^ ato
areasamurca fubigi prsecipit: Co-
' excluduntur , qui aliquantifper fere immo-
lumella eadem, parietes fiiba£to luto, ob- biles haerent & albicantesj tandem paren-
liniri ubet , &c. Perimun tur falfiigine in
j tummore, liquorematque rorem fugunt.
quaalliumdecocrum eft, fi ea pavimenta In calidis regionibus & ficcis etiam repe-
&
parietes irrigentur. Refugiunt fabinam riunturs fedibinofturno rore vaporeque
he deram , lupuli fali&arii flores , jugl andis refarciunt , quicquid per diem humoris
folia, abfynthium, abrotanum, nigellam, fuerat exhauftum. Galenus hoc Afellum
&c. Naporum femen miramin profternen- pa£to defcnbit. ov'lo-k®* x*t»«ci^@w P6Sa?
dis vim habere , noftra & avorum memo- 151 7n>AV7rav C9 tsis vo{yy\ois ayyetois , n&f cv izig
ria obfervatum eft. Quia dulce oleo- & Y9 7T(>)ctiS yeVOjLdjJQV J K^Si TUS T.^CiKTVACOV \m^.<fis
fum, appetitur: eodiftenti, intereunt_>. cQcupjufyov. Ariftoteli fuiffe etim cognitum
Pluradeiis vide in vermi.bus frumentariis. id probat , quod pediculum marinnm huic
fimilimumdixerit, dempticauda.
Ufus eorum eft in Medicina , multiplex.
TlTdLU II.
Aperiunt, attenuant, difcutiunt. Urina
difficultati auxiliantur , fi ex vino triti po-
De Infeffik terreflribm non
tentur. Calculum pellunt , ii duo triti, Bhpr, m.
alatis tpultipedihus. cumftercorismurium&columbarum femi- M - z - c -i7-
drachma, hauriantur. \nregio morbo ex p/,„ H . j^#

C A P u x I. mulfo Galenus propinat. Inafthmate ab 10 .*. 8.
Afclepiade , fi combufti, cum melle fu-

De oAfello. mantur, commendantur. FidemHolle-
rius & Agricola firmant. Oculorum fere
TNfefta multipeda non alata funt , Afellus, omnesmorbos , ab adnatis vel innatis ortos
Nomen. \Scolopendraterreftris y &Julus. Âftlli tollunt, catarrhadaexcepta, fi recentes
vocabulum infecto huic Latini impofuere, bene contriti, ex convenienti liquore fu-
non quod afino fit fimilis , fed quod ad co- mantur ,# vel extra adhibeantur. Nihil de
lorem ejus accedat. Quidani, Cutionem aurium dolore , parotidibus & ftrumis di-
& Torcellionem vocant. Plinius Centifedem cam. Vwifaronychitc applicati medentur.
dixit. A riftoteli eft o"v&
3 Medicis Grascis
Panos cum refinse terebinthinae tertia parte
<eviox©*} Theophrafto ovivv®* , Diofcoridi tollunt. Unguentumad hxmorrhoidas
G.tUn. 3.
'
xxGetyts, Abfyrto om@* , Afiaticis , Galeno dolentesutiliflimum, exunguenti populei
loc. affit}.
lib. n.de tefte , Koatjb®» feu aforma fabse, cui fimi-

,
unc. j. olei rofacei , in quo decocri funt
Jwip.fd-
lis dum fe in globum contrahit
feu quod e : afelli unc- j . f. croci gr. 4. paratur. Alii cum
cn'u
&
-
fabarumfolliculis&culmis prodire foleat. adipe &

buty ro coquunt , ovi luteum ad-
PliniusTsJAoy acutiscallo& duritie vocat:
f
dunt. Olei violacei unc. iij in quo quatuor .
alii i* Aov fed perperam. afeUi ebulliere , ad tertia? partis confura-

ptionem»
-i&b. Dcxnr .
Bomhi/ces îdrav Seulenk/iirm,

l.ik i
3
:
DE INSEC T I S LIB, IX I2/

ptionem , falfum humoreni extra inun&az diarefpuerecredunt Extra , locuis fcari-
reprimunt. mox profunde incidi debet. Ve-
ficari,
Uartman. De Calciilo quod dixi , certum Laurem- nenum per cucurbitas extrahitur. Tum
%£». °fag.
bergius pronunciat cui Hartmannus
: & fuccum centaurii minoris cum tertia parte
i<So. adftipulatur. Sequitur poft aflumptum ad mellis confiftentiam coclum
vini dulcis,
medicamentum totius corporis calor ii- : imponito, & corium fuperligato per oclro
,
tisque molefta , &circapubemdolorafrli- aut quatuordecim dies; locum tandem
git. Praparationemapud Laurembergium cum fpongia vino cahdo intin&a foveto,
peculiari tra£tatu vide. Comeduntur a & Scolopendrse morfum certo curabis. Re-
lacertisaquaticis, ranaterreftri, &ferpen- liqua apud Plmium & Diofcoridem vide.
tibus. Ad i|fellos pertinent Tollin & c o- Habent tamen & in Medicina aliquos &&«
Hieremb.
J W^/.Minficamvimexcludendifpicula Oleo decodi
/
' ufus.
***<• s capillos cum levi pru-
*>
™'poMn habet. Infe&um eftparvulum 3 cen- rku auferunt. Cimices fumti interfi- Mtiml 7-
tipes: tritum& impofitum, aculeos &faciunt, &c.
idem t. gittas ocyiis extrahit. Pra^durus vermis Aldrovahdus OphioBontn diverfam a DiffeKmi»;
eft coyayahoal, aliis tzinchoillin^ aliisichca- volgan efTe credit. De cxtero , aliqiiot
ton di&us , fuperne ful vus , pede numero- lpfe fpecies obfervavit. 6
Prima eft colore
fo purpurafcens. Arefa&us , tufus , & amethyftino, albis
ruberrimisque pun£bu-
aquadilutus, maxillifquequotidiebis illi- hs maculofa. Altera lutea , maculis ob- '
tus , dolores dentium placat. fcuris infignita. Tertia mirior , colore

rubicundo, per tergus atro. QuartavuU
garis , aurei coloris ad caftaneum nonnihil
C A P U T II. vergentis. Ultima viginti inftruda pedi-
bus , proceriufculis &
longiflimis antennis,
*De Scolopendra terrejiri. colore fubferrugineo,
Nomen. SCo/opendrsenomenex eo datum, quod

Moufetus tres fpecies exhibet. Trima Mou ^ h f
eft maxima , terreftns Scolopendra , ea

<n®to7m aculeum habeatcveJ^,- volunt
nonnulli. Quidam, Hepam,Centipedam,
&
quam vkles craftitie longitudine eft , co-
lor totius corporis ex fufco *
Aldrov. H. nigrieante
lnf.i.c.11 Millepdam^ Torcum lutofum , & Multi- fplendens. Singulis incifuris pedunculus
pedam dixere. Ariftoteli eft <rx9AoV%*, appendetluteus , id eft in fingulis lateribus
Uouf.z.c.%,
Theophrafto o&temct, , Diofcondi a fer- fexaginta prorfum &
retrorfum sequa facili^
Diofcorid. pentuminterituo<îo«7ii/^. 'Varino &Hefy- tatepromovet. Nam &
caput verfus
/.6.C.43. in-
chio dpQiSiQtyclicivN j aliis otjiJ/, nonnullis greditur&incaudam; ideoque 4 Nican-
/wug/oW^ & TtoAvTys
; vulgo Graecorum (n®- dro & Rhodigino biceps dicitur.
Partem
AoTeTfadicitur. Nicandro ideo dptpiKctfa, mter caput & alvum non fimplicem fed
mul-
biceps, quod pari facilitate prorfiim ca- tiplicem habet quo fit ut praecifum hoe
:
pite , retrorfiimcjue ducente cauda incedat. genus vivere poffit. Irritatus hic
Defcriptio. Scolo-
Plurimospedeshabere, &pennis care- pendratamacriter mordet, ut Ludovicus
*4gricola de
Animalib. re, Agricola fcripfit , quod Julo potius de- A tmarus ( qui nobis eum e Libya dono de-
fubterraneis, bet coloremque eis acneum , corpus tenue, dit ) quamvis Chirotecis dupliciqne
linteo
&latitm , tres digitos aut ad fummum qua- munitus , vix eum manu petentem ferre
Alirov. l.c.
tuor 1 ongum addit.
po^
Afplenii folio fimilem tuerit: alteenimin linteum
osforcipatum
Aldrovandus facit. Moufetus tantum a adegerat diuque pendulus vix tandem
,
ex-
Julo difFerre vult , quantum locufta marina cutipermifit. Horumaliuniexnova HU
ab Aftaco. Robertus Conftantinus in cau- fpaniola allatum linea quxdam flammea
da cornigeramcomminifcitur. medium per dorfum ornat , atque xntm
Nattira. In truncis arborum , aut lignis , vel palis laterpilorumque color commendat
habet
terrseinfixis, &gignitur & vivit.
:
Amo- enim capillares pedes , atque armatim

fe
tisegreditur; aliaspla*rumquelatere folet. toliens celernme curnt.
Tbeoph. H.
Hoc fumma
ad-
Circaradicesgladioli repeririapud Theo- miratione dignum eft, quum natura
P. 7. c. 1 1. huic
67. 8. c. p phraftum habemus. Olim Rhytienfes & animalculocapttt minimum dcderit
3 me-
Obterietesfedibusfuispepulerurit, il M- moriamtamen, vimque rationis a^mulam,
JElian.
if.c. 16.
HjA, liano & Plinio fides eft. Ex frequenti exi- iieque congio, nec urceo fed
ampliflima
tu 5 ferertitatem aeris ruftici prafagiunt. quadammenfuratribuiffe: cum enim in-
Morfus,
Ad morjum ejus , locus undique livefcit, numeri adfint pedes, quafi remiges,
putrefcit , intumefcit , & vini rubri faxibus &&
capite veluti elavo ahi permultum diftant-
fimilisvidetUf. Contra eum commendat, novittamenquifqueofficiumfuum,& "
intra, falem ex aceto ; ^gineta trifoliuni pro imperantis capitis mandato,
afphaltites cum vino A&uarius nepetam
:
in hanc vel illam partem fe
cum eodem ; Diofcorides , rutam fylve- conferunt.
ftrem, radicem dracunculi tritam ; ferpilli
&
ramos folia ; Aetiiis abfy nthium irtert* & *i*
thamcumvino, Quidara morbnm reme*
«8 H I S T O Rl NATURAL IS
denfo obdufta. Omnes luli tadht fe in gy-
rum colligunt & convol vunt.
Caput III Aniintvenenati equidem ignoro fed fi :
fuerint , fane perbeatum Pennium , qui

varie ipfis nuda manti irritatis ac ladis , in-
De Iulo<
morfus fanufque evafit. Georgius Agri-
cola arnei coloris Iulum , ( fed is Scolopen-
Houfemi
i Ulos Graxi , mea quidem fententia , in-
dramvocat) his verbis recenfet: Scolo-
mT^sl iquitMoufetus,nonalanugine, fedanu-
pendra admodum exigua , in truncis arbo-
Nomen. cum juglandium atque avellanarum veluti rum, autin palis terraînfixis, (undeno-
caudis, quarumvillicallocompaclili iftfi-
xi , Julos lios reprxfentant unde ipfi : & men invenit ) gignitur & vivit
; quibus
amotis vel commotis egreditur, ahas omni-
'ixaiqv nomen fortiti. Ego Latine Julum
no latitura. Pennis caret , fed plurimos
dicinonnefcio, fed triremem quoquedi-
habet pedes. Si quando repit, corporis par-
cere auderem. Quandoquidem Lyco-
temmediam,veltitiarcum intendit:fi bacil-
phron Paridistriremes numerofis utrinque
lo alia vere tangatur, fe conttahit color illi
:
fcalmis celeres ixtomfys vocat. Eandem '
aeneus ; corpus tenue, nec latum , tres trani-

fimilitudinem Nicander Scolopendris ap-
verfos digitos longlim , ad fummum qua-
plicat,undepariformeseffeJulumacSco-
tuor.Aliaitcrtifpecie, iifdem fere locis re-
lopendram facile apparet. Hos Hifpani
peritur,corpore exili&terete,filifere craffi-
Centopeas , Itali Cento gambi Angli ( ex :
• tie, fpadicei coloris dilute-.pedibus adeo mi-
me forfan ) Gally worme di&uri. Nume-
merofis atque exiguis , ut eos numero com-
nius Lumbricos terreftres nigros Julos itera
pledti ok r divteiruv fit,quatuor digitos tranf-
vocavit Athena:o teftelibro 7.
verfos longaeft: fubollisdegit&afleribus
-inXot
putridis.Avicenna?Scolopendra,(quietiam
Iulus) foltimmodo 44. pedes habet , pal-
Nihilominus nifi fuerintetiam multipedae, mam longus, tamexilisactenuis, aures ut
in Julorum numerum nomenque non ve- intrare poflit libro quartoFen. 6. tra&at. fi
nient. Suntautemjulibreves, (utdixf) capite 15?. Hujus ( inquit ) autnullumaut
Scolopendra pedum ntimero non afellum languidum venenum eft, necmagnum do-
tantum atque Erucarum gentem, fed omnia lorem excitat qui floribus Afphodeli , vel
:
aliainfe&avineentes. Julorum alii glabri^ fale cum aceto naixto ftatim fedatur. Iiilx
cernuntur , alii hirfuti. Glabrum unum noftrates, (inquitGefnerus) fiinsedibus,
vidi in la£hila capitata,parvi juncifluviatilis fuerint, adSaccharumThomse, ideftpu-
craflitie, atque ea quam vicletis magnitu- riflimum ( ceu ad optimum cafeum mw-
dine: caput llli nigerrimum, dorfum au~ res ; ) congregantur. Bruerus nofter
( pe-
reatin&um flavedine. Venterexcadioar- ritusacinduftrius naturae explorator) Sco-
gentatus; incifuraepedefque capillares to- lopendras fe in Anglia vidifle , habere & •
tidem , ut oculos &

memoriam facile fu- referet nodilucas , irt cricetismufcofis to-
gerent. JVaW^Jtotusnigrefcebat, alba tocorporefulgentes. Cuilicet, mentien-
linea excepta , quae a capite ad caudam uf- dinefcio, ultrocredam: eo tamen magis,
que re£ta per dorfum ducitur. Tertim ob- quod Oviedusidemin novaHifpaniolaper
foletius flavefcit ; caput illi rubefcit , uti agros ; & Cordus in Germaniain celhs hu-
& pedes ; antennae autem & nafcentes j ux- midis obfervafle fe fcribunt. Mirum eft
ta caudam fetse livefcunt. Quartum fi cor- quod Plutarchus refert , beftiolam afpe-
pore nigrius punicantem feceritis , pedibus ram multis pedibus celeriter ambulantem,
autem & antennis levius , facile rem expe- multocumfemineab Ephebo Athenis eje-
dietis. Horum alios e mufco arborum cor- clam, libro 8. Sympof probl.9. Iulns cel-
dcibus innafcente prodenntes , alios fub lariusin pulverem crematus, mirifice uri-
ollis truncifque putridis latitantes cepi- namprovocat. Merula. Iulorumhumor
mus. In hirfutos non plures incidi quam cumcruoreexafellis expreflb, adalbugi-
duos. Trimus hac figura forma albi- & nemoculorum tollendam divinum effi- &
cans, inmurorepfit; pilibreviffimi inna- cax remedium. Arnold. Brev. 1 capite 18. .
fcentes nigri fuerunt. Secundm ventre Atque ha&enus de Iulis, de quorum natura
fublivido dorfoque inamcena flavedine ma- Hefychii,Ariftotelis,Nicandri,Lyco-
culato efti illi os punicatum , ocellus niger, phronis &
Ardoyni varias opimo-
pili canefcentes In arboribus efFcetis , at-
. nes prartereo, quia varise
que annofis inter corticem& lignum latitat, nonvera^»
atque etiam inter faxa mufco villofo ac
HISTO-
12,9
•
HISTORIA NATURALIS
2) E
I N S E C T I s
L I B E R III
De Infedis Terreftribus apodibus.
C A P U T I. eadem alii. Anno M. C. C LXXXV»
Scorpionuminftarcaudatiin Pruflla vaga-
De Vermibus in genere. bantur. Intradiemtertium puncti extin-
guebantur. Author libri de Natura, aurei
^raquofdamefleait, qui ftatim ac nati
T HÊC DE INSE- funta parentibus alantur, deinde abs<|ue
c t i s terreftribus peda-
cibo vitam tranfigunt, ut quafi immobiles
tisvoluimus. Apodahmt jaceant. Conftituto tempore revivifcere
I
Vermes , Teredo , Lum-
addit. Veftiunturnonnullipihs, quidam
\hricus terreftru , Tinea,
non item.
Limax.
ApudMechoacanenfes, Itzuaquavev- mrem b.H:
Vermi nomen inditum , quod fe in mul-
mis, quiSc Sipantipe dickuv duobus cor- f*«. 13- c,
quod ver-
tas partes vertat ac torqueat : vel
niculis rubris iterprastentati nigro fufcoque l ^ il -^ zz '
rat feuad partes oppofitas fe trahat , ut

,
variegatus. Tlaxquipillin Mexicanis feu
Ifidoro placet nifi forte ab t^co deducere
:
marfupium temcvermis quidam niger di~
malis, quod,repere fignificat. Gra^ciseft citur, cujus pulvis infperfus medetur le-
gtccoMI,-* aliquando ,h$pito.
Mater omnium non tam putredo eft , ex
prx. Coyayahoal^ aliis Tzinchoillin , &
lchaton , pra^durus vermis eft , fuperne ful-
Iiumidi nimia abundantia , cum calido j un- vus, pede numerofo purpurafcens.
quam femen vel feminale prin- Are-
cta exorta
cipium ,
:
quod idoneam materiam naftum,

factus , tufus , & aqua dilutus > maxillif-
que quotidie bis illitus
dolores dentium
,
&acaloreambientis excitatum, fefe exe-
placat. Anno M. C. IV. ignei. vermiculi,
rit , & vitales operationes exercere inci-
incerta fpecie , in Italia per aerem vecri,
pit. Undeaccidit, ut& in illis qua? pu- ceu denfx hubis obje<£hi , folis etiam lu-
trefcere nequeunt reperiantur molito- :
menhumanisoculisauferebant, &c. Nos
resque dum fuorum lapidum la:viorem fty-
lo caftigant, vermesibinatosreperiant.
fecundtim fubjecta , quibus nafcuntur m
difpefcemus.
Nulligenerioculpsefle Plinius afleruit:
leviflimum quibufdam veftigium Galenus.
Sentire, guftare datum. Percepto fonitu
latefcunt. Amara refugiunt , dulcia re- C A P. II.
quirunt & fugunt. Repunt ,
in arclum
corpufculi fui partes colligentes , pofte- & De Vermihus in fbecitJ.
quod vMaroL&sq proprie
riora attrahentes ,
Gra^cis. Motuundarummoveri Galenus Articulus I.
dixit. Nullum iifdem ingenium vel me-

moria. XJnde quidam ohliviofbs dixere. De Vermibm qui in plantis
Medio corpore difle£ti, utraque parte vi- nafcnntnr.
verevidentur> iifdemquealuntur, ex qui-
busconftant. PUN C T U M I.
• Cedunt aviculis & aliis animalculis-in ci-
'bum fed & ab Indis omnigeni comedi di-
, De Vermibm arborariis.
cuntur. Crudos vorare Lopezius teiMs ,
eft. Quje de.Schamir verrne y cujus in -
flndendis lapidibus ad templi Salomonici

VErmes alii plantis, animalibus , alii
alii
hommnnnafcuntur. Nihildelapidi-
ftructuram ufits , ludxi fcribunt, nugx fun t. bus dicam. Plantarii vel funt Arborarii
Multae eorum ^Dfferenti^ , five mao-ni- vel Fmticarii, vel Leguminarii
tudinem, locum, colorem, fivealiaat- vel , Fru-
mentarii, vel herbarii.
tendimus Sunt farvi , mediocres , lonpi,
.
^^50i?^// quidamlignum,qui-
& quidem ita ut ad cubitos fe extendant. dam.comccm,
5
Sunt nigri , rubri , igneo colore micantes.

nonnullifolia , flores, &
exedunt.
frudlrus
Quidam rubicundo circulo prope caput in - Ligni-perdes dupliciter diftinguuntur,
Mouf«m
figniuntur.- Habent alri caudam ,•
carent velabipfisarbonbus, velligms.; mfeftant n bi ~
?r
lx-
non-
*3° HISTORIiE NATURALIS
nonnulii ficum , alii forbum , alburnum, vautraqueepidermide. Poft aceti lum-
efculum, Cinnamomum, Platanum, Quer- bricos: (inquit Joachimus Carnerarius)
cum, &c. Eorum qui mficis exiftunt , alii nullum vermiculum vidi adeo comprefTum.
ex lpfis nafcuntiir arboribus alius item pa-
: Cuniculi , quos agit , fubtiliffimas aliqnan-
ritur, quivQcanturGrtf/?w. Quumenim dolineas& fibrasreferunt; folia cerafi &
vermium magna pars fpecie formave iri- mali maculata plurimum lsedunt,atque pojj
ter fe differunt , difcrimen tamen praeci- fatietatem excidunt , videntur ex multis&
puum in his eft , quod in alia arbore fru- feminibus peponum fecundum latum con-
clruvenati, tranflatiin aliud genus fervari glutinatis formati , nifi quod longe fint mi-
nequeunt. Ceraften autem in olea na- & nores. Ab his emortuis aliud prodit infe-
fci , & in fico parere afleverant. Habet dhilum, veluti&hiabalio.
itaqne & ficus fuos vermes , & illos quo- Syronibus perfimiles dkam quos Angli
que emittit, quos alienos receperit. Omnes taminlignis, cortice, folio, rloreque"&
tamen in Ceraften figurantur, fonumque frucribus arborum, quam cafeo & cera ge-
edunt parvuli ftridoris. Sypontinus duo nitos', mitesideft minutulos fiye atomos
illi cornua in capite affignat. Cum eroden- appellantj aSyronibuseodifTerunt, quod

do tantum loci excavaverit , ut femet- ex multis Acaris conftare videntur. Aca-
ipfum circumagere poflit wazrzgol /uJ<rAo<?b<, rusautem ipfe globoflim, album, fepeF,
aliud animalculum progignit , unam & & pedicillo fimile eft animalculum tam -,
fpecieminaliam (erucarummore) tranf- nullius fere fubftantix , ut inter diîtos pol-

mutat. licemque fortiffime compreffiis , ob exili-
Et Sorbus arbor infeftatur vermiculis ru- tatem lsedi fentirive nequeat. A ntigonus
fls , pilofis atque ita emoritur. Mefplus eum & Ariftoteles Ai(&> mfjuov vocarunt id ,
item in fene&a vermes tales procreat , fed eft Jovis promum eam forte ob caufam
-,
grandiores quam inaliis arboribus,utTheo- quodcraffiffima vini dolia roftro perforat.

phraftus refert. Albumus vermem
pro- EtfanenifiJoviseialiquidinefTet aut 'divi-
fertThripiformem, cxquoCulices dein- nx virtutis , quomodo tantse vires in tam
ceps vel Phalaenarum fpecies nafcuntur, pufillo & pame nullo corpufculo cerneren-
dxe?£*vcq Z&CL md £ufo(p*vc Hefy chio , quia tur ? Infagi quoquejW/^f tubercula parva
Pyros fylveftresacriter infeftant. reperiuntur, in quibus vermiculiexiles.
Vermiculus in Efculo arbore ( Galbus FrucJus etiam arborum ( ut Theophra-
a Suetonio di£his ) mira? eft exilitatis , unde ftusloquitur ) eft oTcu^ns^t^ etiam cum :
quiprimusSulpitiorum Galbse cognomen adhuccruduseft, utinSorbis, Mefpylis,

tulit, a fummi gracilitate ita vocatus eft. pyris, mahfque cernimus. Olivatam in.
Carabum Tlatanus producit , ( teftibus eute quam hucleo vermes kcIû^ vocatos
Hefydiio& Ariftotele ) vermem cancris patitur : unde haud contemnenda peftis
marinis fimilem tantum pedibus
, fed fex Theophraftodicitur, qusenonfolum fuc-
donatum. K«<no^(^<wJA^|Hefychiihbc cum &oleum abforbet , fed etiam nuclei
modo nafcitur: ( Theophrafto autore 5 ) tamduriofTaexedit. In Gallis perforatis
ligniCinamomiramulos binum digitorum vermiculi etiam deprehenduntur, ipfa in-
longitudine abfcindunt j recentefque bo- tima medulla geniti e quibus poftea mu-
,-
vinis tergoribus infuunt ; tum exinde H- &

fcarum culicum quorundam genus oriri,
gnis putrefcentibus vermiculos nafci ajunt, Valerandus Doures Pharmacopseus Lug-
qui lignum corrodunt , corticem nulla- dunenfis authoreft. InQuercus item glan-
tentistanguntobacrimoniam: lignum hoc de&pomisillis fungofis vermes aliquando
in sedibus Pennii vifum eft , a vermiculo nafcuntur; eoqueanno famem annonx &
erofum , qudd cinerei fuit coloris ; non caritatem Aftrologi praefagiun t. Nucibus
valdedurum, infipidum prorfus, &inodo- avellanis vermes inefle notius eft , quam
rum , contra quam Lufitani aliquot mer- ut de iis contendam prsefertim seftate hu-
:
catores , & medicaftri fimplicium ignari, mida, &vento ex Auftro flante. Mirum
affirmant. eft quod Ringelbergius libro experiment.
Rauca? vermes Qtffrc us radici innafcun- fcribit: Hos vermes lade ovillo ad fer-
tur, iifquenocent. Olea (inquitPlinius) pentis magnitudinem enutriri pofle. Qir-,
male' ponitur , ubi quercus eftofla fuerat danustamen idem confirmat, modumque
nam relicTriin quercus radicibus raucse ver- nutricationis , feptimodererum varietate
mes , ad olecE radices tranfeunt atque eos , oftendit. Vermiculi in ficubm arefactis
infeftant. fimiles qui in avellanis nafcuntur, ca-
iis
Corticarii vermes pauci a veteribus no- pite nigro, reliquo corpore ex luteo albi-
minantur. 'Decempedem illum Ciopt di- cante, fedminores. Conos cedrivermibus.
ctum fuperius defcripfimus. efle obnoxios comperi , (inquit Bellonius)
Foliaarborum&Jlores depafcunt Syro- quemadmodum & pineos. Cecindelam fcc-

nes di£ti, quorumcrallltiesquantillafit ex minam craffitie digitum trans-
referunt ,
eo cogitare poffumus , quod inter folii verfum longi , capite formica: fed magis ,
'
tcnuiffimi membranas fodiendo ferpit , fal- compreflb jincifuris duodenisj pedcsjuxta

caput
lap. ~xxiv
'Vernur drharcf Vfaltzit/iirtw J/auf.
Coftux.
~~lkrmes iFruxtuurrL Jleûmzfturrv Jipuf.
IJzrrms ~j£}rntnurtL iMettfcttcTL TiturttL dldr.
Sjfii/ksurnL
l
DE INSECT L I B. III,
W
caput utrinque tres , antennce circulares bi- fefirmaconvolvensmembrana,ac prodiens
na: , venter crafliis , cauda mucronata. Apnli, converfusinpapilionenh Sufpen*
In prseduris quoque & lignofis opalipcn- dunthunclndtinfantium cunis, atque ita
carpiis , femen ineft latiufculum & fiepe, fomnumillis conciliari credunt. Unde im^
vermiculis exefum : quorum velutiaurelias pofliere ei nomen. Idem in pulverem re~
lbidem reperies. Nulus denique fru&us dactus, acexvinoproprio, quod pulque
nominaripoflit, quem non tinea aut ver- vocant, totus potus , Venerem ftimulat.
mis inficic : imo ipfum aliquando Manna Mexicanis agris provenit , & ex his quas di-
(ut Poeta? fingunt, Deorum; ut Scriptura xiarbonbus viclrum fibiquasrit.
aflerit: Dei filiorum cibus) putredinem m
A lignis quibus prodeunt fumptas dif-
&vermemadmifit, quum, prseterjehovse fertntias, fiattendas, velinnafcuntur vi^
mandatum in craftinum reponeretur. rentibus truncis, qui Nm$ diciinrur: vel
Huc refer Nopal Ocuil/in , feu Tuna- inaridis&exfuecisqui ZyfyXa,, vel rn foJi-
rum vermes Âxocuilin, & Cuchifilutl dis & ficcis qui Thripes vei in lignis cali-
, ,
Indorum. De iWisita Nierembergius. Fa- dionbus qui Termit.es velinfolidis& fic-

:
miliare eft hucxutlajj provincia? Fanicen- cisquiG^: velin navium tabulis qui 7f-
fis, tunarumgenus, foliaferenslonga, & redmes,
anguftiora cseteris , intraquae folent ver- $719 S&Lxvetv noinen ftimpfi>
Atjnw forte
mes generari lineis candidis cyaneifque runt adeo ut fiepe ad earum radices magna
,
diftin&i , mirabilis facultatis in curanda pulvens vis , mordent enim& mandunt

infania , fi bini tuii , & refoluti ex aqua fe- vivas arbores , quafiferrationefa&a, con-
mel intra fumantur ; aut fi inveteratus fit fpiciatur caput huic deforme varium,
: j
morbus , bis aut ter inducitur enim e ve- : tegminecoopertum,quodexerere & con-
ftigiofomnus, penniflufque asger dormire, trahere pro lubitu poteft. Pedes habet in
paulo poft mente conftans expergifcitur, pofteriore parte caudam verfus , ficut Co£
atque refipifcit. Sunt autem hi vermes in- 'fi in pe&ore
reliquum corpu^tunica are-
-,
noxii , neque ullum inferre nocumentum nofa tegitur, quafi putamine 5 qua exuti
folent , ii intra corpus deglutiantur quo : moriuntur, utcochleseteftisnudatae. Tem-
fit , ut intrepide poflint propinari. Addunt, pore a natura conftituto , in thecam aure-
paralyticis atque epilepticis eadem menfu- fimilemobdurefcunt, fed qua* beftiola
lise
ra conferre. pennata inde provenit, nondum animad-

De Axacouilin ita idem.Plurimum uftim vertimus. Coflblongemajor ob nimiam
•
viliflimaeetiamnatursehicvidebimus. Na- edacitatem, & minus delicatus» Picimar-
fcuntur inquit Francifcus Hernandus , in tii,aliaeque lignipera: aves roftro virentes
arboribusguampatli, aut aliis, qids noftri arborespercutiunt,& fono concavitatesin-
obiimilitudinem prunos vocant ( cumta- veftigantes , eo loci perforant & pertun-
men ad myrobalanorum Arabicorum perdunt , donec ad mordellas iftas pervene-
tinere genus alicui fortaflis videri poffit) rint, ipfafque deglutiverint. Valde enim
vermes quidam hifpidi , axocuillin , feu deleflbantur hoc cibigenere, ejufque gra-
ferentes axin ;
pallentes, vix longi binos tiaintegrosaliquot dies in perfodienda ar-
latos digitos , acpennam crafli anferinan1_>. boreinfumunt.
Hos indigena? ab arboribus deturbatos per- "EyÂoyinligno furdo reperitur, & pu-
mittunt ad ignem ex aqua elixari ac difco- micofo , quod ne baculo quidem percuf^
qui, donec comminuantur , &adepsejuf- fumfonumedit: CeraftreTheophrafti, &
demcoloris, axinnomine, fupernatet at- pityocampa: Medicorum valde cognatus,
que emineat. Colligunt hunc ad ufus mul- nifiquodtrestantum utrinque pedes con-
& conformant in globos,
tiplices incola* , fecutus fit. Virofum illi & pertinacem
ebutyro vaccino parari folitis haud abfl- odorem , & vim valde fepticam tribuit
miles, olei odore & lenitate , &ad omnia, Gefnerus.
quibus oleum conferre folet, prseftantifli- e&ms a terendo di6ti viderttur, vulgaf-
mos , non tamen in nutrimenti ufum adhuc res fatis vermiculiac frequentes,parvi,cor-
venere. Dolores , quamcunque partem pulfculis albidis^capitibusnigricantibus vel
corporis obfederint, fedant nervos tenfos : exrubroinfufcatis, pedibusiex juxta col-
laxant, emolliuntque , difcutiunt tumores, lum tenuiflimis exilibus , & cum rubedine
,
aut , fi natura in id potius propen fa fit , ma- non magna nigricantibus vermiculo avel-j
turant eryfipelatis definentibus conferunt,

: lanx nucis ftrudura corporis perfimiles, {cd
ulceribus ferunt fuppetias , convulfifque, medio minor es atque breviores-, nigra ligna
necnon enterocelis, addita refina ac pi- non amant, fed albicantibus duntaxat (qua-
cieti, collectionefque cujufvis generis bre- liafunt Alburni, Coryli, Betula^ , Cinamo-
. vi admodum minuunt atque difcutiunt. mi, Platani) innafcuntur quce jam arida fo~
:
Cuchipilutl ita defcribit Nierember- lidaquaperterebrant, &

abforpta humidi-
lih. J j, c J 3- gius Vermis genus eft juxta moros aut fa-
: tate cariem inferunt.
.
licesverfans , bombycis magnitudine , & Termitem producunt ligna folis nimio
pxneforma , fefe illias inftar O&obri men- calore torrefacla j qui ( Servio authore) ex
% H ifKa
1$* HlSTORliB NATtJR.AL.IS
ipfamedulla genitus, matrem tantum al> liqutim corpus dilute livefcitciim fplenclo-
ilimit, ofleainque & corticeam fubftan- re i qtio majores fiunt , eo ex phamiceo
tiam non attingit. Ingratum fane animal- obfcurius fplendent ; quo vero minores,
culum , tantoque aliis vermibus deterius, eointentius albicant. ItaliByflam, Hi-
qtianto cordi arborum , &vitali ipfi fonti fpani ab edtilio Bromam vocant exedit :
perniciofius ; vivunt enim aliquando cute enim naves&perforat; unde Ariftophanes

& oflibus fpoliata^ atqui medulla abfor-
: in Equitibus triremem exefam , loquen-
pta , ftatim pereunt , nec mederi tanto va- tem, introducit his verbis Ozas n^Simv cktths
let vulneri nattira. Corporis effigie Coflbs ra> toutm igpigprtpttf- Sicetiam Ovidius i.
refenint: funt autem minores multo , & de Ponto. Eftur ut occulta vitiata teredi-
non parum molliores. ne navis. Teredines non naves tantum, (ed
Cqffi rugofi admodum funt corporis, un- & cedium trabes infeftare. ( Pace Pennii
de & Contules qukiam Romani Cofli vo- dixerim 3 ex Homeri Scholiafte (O-
cabantur. MajoresCoffifereminimum di- diff. a. } conftat, cujus hxc funt verba Me- :
gitumcraflividentur, &tres digitos trans- lampus , ctii Draco atires purgaverat , ut

verfos longitudine adsequant ; colore albi- Brutorum fermonem mtelligeret, ob bo-
cante, erucismajoribusferefimiles quare : ves Iphicli abaclros in carcerem conjedhis
a Plmio pregrandes Cofles dicuntur- pe- eft. Ubicum intellexerat ex Teredinum
des utrinque tres , non procul a capite pen- colloquio , parum fuperefle de trabe, effer-
duli, breves, exiles, nigricantes. Corpus rifejuflit, ne illa decidente vitam finiret.
anntilis duodenis conftat , verfus catidam Atqtie dum a viro &
muliere fublimis fa£tus
femper minoribus & pellucidis caput craf-
•, efferretur , domo corruente , uterqtie re-
fiufculum, colorenigro», duseinfronte la- verfusperiit. Patetid etiam ex Comico-
mina?; juxtaosfuntexigusequafi fetse acu- rum Latinorum facile principe, qtiam Phi-
leatae, finguliannuliinlateribus, fingulis lolachenadolefcentemhis loquentem ver-
pun£hs rubentibus modice cavis notantur. bis introducit
Tardigradum valdeeft animal,& motus vix
perceptibilis ; qua de caufa ventricofos & tÂtque illudfafefit : temfefias venit ,
defides coflbs appellat Feftus. Oculos ha- Teredo <edes mgreditur,& vertnis malfts.
betparvosvalde , dorfumteres , ventrem Vemt imber^ lavit parietes,perfluunt
nonnihil concavum , colore albicante diltt- Tig?ia,putrefatit aer oferamfabri^ &c.
&
tum ; .obefuli videntur valde molles , li-
gnis noviter fed intempeftive crefis inna- Magnis hi prsefertim nocent arboribt>j y
Jcuntur; fi vero diutius refecta fuerint , plu- nempeQuercui, pyris, malis, caftaneis,
•rimamque humiditatemamiferint, mino- larici, juglandibus, fagis, mefpilis , ulmis &
res oriunttir Cofli , magnitudine folum a latifoliis falicibus : in quibus immature cse-
majoribus diverfi. Veteres in Ponto & fis , &: plantatis , pingtiedo qusedam mol-
Phrygia , ( ut Plinius &
Hieronymus tra- lis & mala orittir (alburnen & albtirnum fal-
dunt^ iisqtiafi delicatioricibo vefci fole- tuariis di£tum ) omnium Teredintim fe-
bant , atqtle eum in tifum farina fagina- ges & fomentum. Quo ficciores , ama-
bant, ut vermiculi qttoque altiles fierent. riores, oleofiores, atquedtirioresfuntar-
Irt medicum etiam ufum veniunt Plinio te- bores , eo magis a Teredine liberse cre-
fte; fanantenimulcera, lac augent, ho- dtintur : tamen aliquando cupreflb jtiglan- ,
mas illiti percurant ; id quod Albertus quodi, Gtiajaco, &Tilia3, Ebenoetiamipfi,
•queconfirmat. vim facit. Modus autem generationis ipfo-
Teredines, capite ad paftionem grandif- riiminlignishujufmodieft. Plerique in-
fimo, rodtint dentibus, perforantque ro- nafcuntur , non foris fe inferunt ; depa-
bora, velfonotefte. Hx
tantttm in mari fcuntqueftia principia, tit ex qtiibus con-
fentiuntur ( Theophrafto tefte ) nec aliam ftant, ex iifdem conftare pergant. Mate-
putant teredinem proprie dici. Horum rialis caufa &
conjuntla, eft dulcis ali- &
alios tam longos m navibus Venetorum mentarius lignorum humor putredine in-
qiKE diu in Alexandria? portubus conftite- fe&us , quemadmodum ex pituita dulci
rant , repertos meminimus, tit cubitumlon- ltimbriciinteftinorum nafcuntur. Putrefcit
gitudine , pollicem craffittidine sequarent. atitem dulcis ille humor duplici de caufa.
Qualesetiaminclytusille Francifcus Dra- Dyfcrafia fcil. vel continui folutione per :
kus, alter quafi Maris Neptunus , in nave Dyfcrafiam qualitas corrumpitur ; per vul-
fua orbivaga ( cane jam pene fpongiofa) nera vero , non tanttim innatus elfluit, &
domtim reduxit. Vidimtis*alias Teredi- fe erTundit humor
fed alienus quoque
,
nes unciamlongas vermi farinario perfimi- perpluvias caliginefque illatus putredinem

les. His corpus teres , caput ex luteo efficit. In vetulis , raris , ficcatis per &
fplendente parum rubens , os forcipatum,
, xtatemarboribus, maximi funt vermictili;
acujusquafilabris parvae fpinuhe nafcun- tumquia humidum radicale magis minui-
tur pedes litrinque terni , incifiirse cor-
•
ttir, tumquodDyfcrafia colorqtie & mi-
poris undecim , aliquantumrubentes: re- mor peregrinus magis augentur quemad- :
modum
t> E I N S E C T I S L I B. ili. iii
modum & feries plerumque dira fcabies , &: quum primum tempeftivitas adeft, iri lintea
fyrones acarique crebrius infeftant. Sub praxipitati Soli exponuntur. Tum libato
luna expofita lignacitius vermiculantur, colore ftatim prorepunt, atque aufugere
ob nimiam aeris humiditatem > fub fole au~ nituntur , fed a cuftode , qui contintms afli-
tem calidiore, ob nimium ardorem. Qui det, conculTu linteiin mediumeoufque re~
veroinnafcuntur, hiomnitempore gene- jiciuntiir, donecemoriahtur. Tanta qui^
autem, & ex femine cu-
rantur: Illatitiis demdumhasc flunt, totoque mox triduo,
licum, mufcarumvenatis, verpotiffimum odorisfuavitateacgratia, utnon Cibeta?j
atqueaiftas amica funt: hyeme ehim con- non Mofcho , non Ambrae fed ne Citrio- ,
glaciati pereunt Ccelum quoque & forum quidemflonbus conceflent. Si qfSa:
lum magnam vim habent, hgna quip- verogranalegentis effugerint fedulitatem,
pe Hibernica rarius putrefcunt , ex Solis ea mox alatorum animalium numerofum
virtute quemadmodum & Arabica , ex
-, exercitum in auras effundunt. Obferva-
cceli, tuni eft uno anno ex eampo lapideo,iri Are-
* latenfiagro , hunc proventtim undecim au-
FUNCTUM II. reorum millibus seftimatum. Hsec Quin-
queranus.
^De Verrnibw jruticariis. SimilisCocci parandi ratio 5 etiamrturrt
meo tempore Q inquit Carolus Clufius ) in
Moufet.Lc. TTErmes fruticarii , Salicem , Ilicem, Gallia Narbonenfi,atque etiam in Hifpania
V Iuniperum , Gynosbatum , & reliqua obfervabatur. Areas enim fub dio habent
infeftant. In Salice humilion, ( prafer- ad id deftinatas eminente aliquantulum
tim quando gallse tuberculofe erumpunt) margine j quibus lihteo panno inftratis
nonnunquam quafi rofe inveniuntur, qua? Coccum effundunt, cilftodibuseumbacil-
vermibus fcatent , uti etiam in lentifei folis fummo fervore Solis perpetuo aillden-
liisaccidit. tibus , &

extrema lintei concutientibus:
Ilicis ( inquit Quinqueranus ) duo gene- ut vcrmiculos effugere properantes , in in-
ra : alterum arborefcens , alterum frutex terioremlintei partem repellant. Verunt
exiguus fefquipedali proceritate.
, hx- PetrUs Bellonius lib. r obfer. cap. 17. aliam
.
tiffime viret, foliis lsevore prsefulgidis , fpi- prasparandi Cocci rationem refert. Cocci
jiarumvalloambitisnumerofo, ftolone af- baphicse (inquit) proventusin Creti ma=
modum rofarii a noftris Fagi ap-
furgit in : gnuseft: Paftores &
pueri eam eolligunt
pellationem fortitus, quamvis nullam fa- Inveniunt menfe Junio in exiguo quodam
gi imaginem repraefentet. Provenit lo- fruticeex Ilicis genere , quse glandem fert,
cis planis quidem , fed in altitudinem eve- fine pediculo inhserens illius fruticis ftipi-
'£bis , exilibus & fitientibus collibus , fed ti, coloreexcinereoalbicante. Qiioniam
infcecundis. Veremedio rorati imbribus veroiftiusfruticisfolia fpinis horrent, uti
frutices, Coccum hoc modo ordiuntur. U bi Aquifolise j paftores ferulam fmiftra ge-*
imus fcirpus fe induo brachia fortitur , in ftant qua ramulos deprimunt & incli-
,
horum medio primum omnium increfcit nant. Dextra falcem putatoriam , qui
rotundum quiddam magnitudine & colo- ramulosdemetunt; aquibus veficulas ro-
\ repifi;hocMatremvocant,quodexeoca?- tundas , exigui pifi magnitudine aufe-
tera grana producuntur. Matres porro runt , qua parte ligno adhaeferant apertas
habet ut plurimum quinque qusdibet cefpi- &hiantes, plenasexiguisrubris animalcu-
tum familia, qux ineunte seftate ceftuque
,
lis leilde minoribus quiperhiatum iftum
minutiffimorum vermiculorum catervam efFugiunt, &

veficulam vacuam ^relin-
profundunt , fatifcuntque in fummitate. quunt. Pueri Coccum jam relictum ad
In animaJia prorepit nova foboles colore Qua^ftorem deferunt , qui ex dimenfo ab
candida pro fe quifque in fublime. At ubi- ilhs redimit.Is a veficulis animalcula cri-
cunque vermiculi vel germinantis furculi brofegregat, deinde ea fummis digitisle-
axellis occurrerint , decident , incre- & niter prehendendo in pilas efformat ovi
mentisau£tiMiliimagnitudinefiunt. Inde gallinaceimagnitudine :£tenim finimium
liberius adolefcentibus , albus color in ci- comprimeret,totainfuccumrefolverenturj
nericiumtranfit, jamquenonanimal, fed &: color periret. Itaque duo infe6tionis
Pifum rurfus apparent. Tuncque ea gra- genera^ unum pulpa^ , alterurii veficula-
namaturitatem adepta colliguntur,jam corum , &: quoniam pulpa inficiendo magis
loratis vermiculis fceta: dum afportantur utilis eft , ejiis pretium quadruplo majus
mercatoribus , ambiens pellicula prae tequam veficularum.
neritate rumpitur. Vermiculorum qui- In fummis Juniperi furculis , exiles e
dem quicirca vagmulam habenturpretium croceo rubentes , Gefnerus obfervavit. In
in libram quamlibet, aureus folatus: in Cynosbati , fi ve rofae fy 1 veftris fpongia ver-*
granorum vero quse adhuc eorum partem miculi nafcuntur albicantes, ex qiiibus Ari-
retinet, hujusquadrans. Torpentinterim Cantharidas provenire fcribit. Poft
ftoteles
vermiculi,acimmobilesjacent. Cseterum, duos menfes , ( inquit Gefnerus ) in bf*
| R
pocau«
*3+ HlSTORIiE NATURALIS
pocaufto fervata fpongia magnum nume- appellant) five crudi, ftrages curewlio i
rum vermiculorum viventiumreffudit. Spi- fic enim recriflime meus Comicas , etfl
naitem J &fentis,Rofa,Erica Genifta,Colti'-

;)
Virgilius atque Varro Gurgulionem, &:
tea,RubusIdaeus, Myrtillus, Capparis, u- Curculionem fcribant.
vacrifpa, Carpinus, Gxyacantha, ligu- Kts Grarcis dicitur, Animal triroftrum.
ftrum, vitex, glycyrriza, omnisdeniquc Triticum prxcipue fed etiam alia quaecun-
frutex , & fuffrutex a vermibus exeditur que vaftat frumentajpr^ ter caffam tenuemqj
nequeRicinusipfe (Jona?, divinoilliva- membranulam nihil reliquum faciens^- nam
ti, nimium exaeftuanti umbram prsebens) ut Georgicorum vates populatque ingen- 5
ab hac pefte legitur immunis. tem farris acervum , Gurgulio. Ad Scara-

bei minuti faciem formatus, roftrum ha~
P UN C T U M III. bet fibi peculiare •, & trifurcum. Corpus
aliis nigrum, aliis fubfufcum, aliis, £tma-
T>e vermibm leguminariis & joribus fubviride, cujus rrredium ifthmus
coarctat. Beffiota tanta eft ficcitas utpri-
jrumentariis. mo quoque ta£tu leviflimo ift pulverem
abeat. Veremaxime generatur paucorum
LEgumina funt oxa-toixs>&m'>Ced quomodo dierum fpacio , antequam examina faciunt
ideveniatincertum eft. Anquoties dif- apes. Nafcuntur ( mquit Theophraftus )
Theatr. 2.
funcj; nequit humor 6b asftum & fqualo- ex alia grani parte j quod vero reliquum
rem , utTheophraftus innuere videtur ? An eft , pro cibo utuntur ruftici noftri otjts-
:
dicendum aficco humorem appeti,

potitis (pdyw hoc animal in parietum rimis ac inter
humorem autem illum refugere tanquam tegulas ova ponere pro explorato habent
ad verfarium ? Sic pendentes arido parieti unde per procreationem nova foboles. Tria
videmus guttas. Ancalor nimius corrum- de his beftiolis mira memorant. Primum,
pit naturalem, cumcalorem, tumhumo- quod licet ab initio pauca* fuerint , brevi
rem intus contentum? Sane eo modo
pu- in infinitam fobolempropagantur. Secun-
tredinem induci , morbidiflima JEthio- do quodinter tegulasac in rimis parietum
pia teftis eft. Fabas depafcitur vermicu- triennium ac ampliusfere fine cibovivunt.
lus, Midas Theophrafto, HefychioWeA^ Tertio , fi una cum hordeo vel tritico per
vocatus. if«| y&f Kvcc/xat^co^ vermiculus le- triduum fubmergantur, tandem exemptse
guminaris dicitur , fed prsecipue ia Pifis revivifcunt. Syliardus nofter ( diligens na-
verfans , &
ab erofione nomen obtinens turx obfervator ) Curculionis propaga-
,
qualis etiam in Cicere, pofteaquam plu- '*tionem ita defcribit Quum formicx ariftx :
Viis ab eo elota fuerit falfugo ut prater•,

culmen exederint , afcendit curculio , per &
Hefiodi Scholiaften Phavorinus &
Theo- exiguum illud foramen^ ovumunum vel
phraftus ftatuunt j leguminibus dulciori- alterum, (rariffime tertium) deponit,ma-
bus faepe innafcuntur , tum ob alimenti a- gnitudine ferme grani miliij oblongum
ptitudinem , &
Elementi verminantem na- fulvum, liquidas materix & fulvae plenum
turam. Dulcia enim vermes cito generant, ex quo deinceps novus prodit Curculio.
generatofque nutriunt &
fignant. Datur in hoc infe&ulo uterque fexus j fi-
Frumentarii vermes , in genere ûjuk^ quidem co&unt antequam hanc injuriam
Fiumentaiii dicuntur qui tritici, filiginis, panici, a-
: inferunt. Petrus Comeftorexfabarumcor-
venae, orizae, milii, &fecalibusradicibus, ruptione provenire affirmat , cui prxter
ftipulis, calamis, fpinifque victitant. Eo- Guillerinumde conchis nemofubfcribit ,ne
rum aliiamylo vefcunturfrumento, utFa- curculionem cum Mida male confunde-
rinarii: alii integro& mola nondumcon- rent. Prxter vulgo notumhunc Curculio-
Farinarii. fhicto , ut CurcuUones. Farinarios Angii nem Joach. Camerarius e Germanorum
Meale-wormcs appellant, teredini fimi- horreisduos ad Penniumalios mifit, ven-
les , fepedes, capite parvo &
fpadiceo , cor- tre longe turgidiore j quorum unus fubci-
pore annulofo, & pro farinse diverfitate va- neritii, alterviridis coloris. Eft etiamin
rio colore: probaenim & albiflimafarina, tritico (inquitScaliger) Curctilio quidam
albos generatj vetuftior flavos j macra& eroftris , quem forte Plinius Scarabei fru-
furfuribus immixta etiam fufcos. Car- mentariinominefubintellexit. '
danus eos Blattas frumentarias vocitat, Circa Lentzburg oppidum Germania;

fed {ut fsepe fit , ) incogitanter. Furfure inagris reperitur Infe&um , quod aliive-
nutriti mirum eft inquantam excrefcant put, nonnulli Korne worme, quidam Kor-
niultitudinem , &
ex decem trecentos neveleappellant. Dicitur efle adeo vene-
brevi videas. Apud panni lanei textores &
nofum noxium , utagricola: aratroreli-
quovis fere tempore inveniuntur.hienim ex £toobvium illud perfequantur , interrl- &
furruribus, aceto &
axungrl mixturam faciant. Et rubro parvo nigricat inter fege-
ciunt, unde copiofiflime nafcuntur. In- tes habitans, &
grana comedens. Vermes
tegri frumenti, five tofti, utin jgJwj Aetii in vitibus nati Cocci illos vermiculos xmxx-
( quam Mault Angli 3 cerevifica: matrem, lantur, quales in Pimpinellx radicibus
colligt
:
D E I N S E C T I S L I B. Ilf» jj f
coiiigi putat, imo pertiftacius inftat Braf- neUa radice miniati. Apio fcemin&vermes
favolus. lanuginofos, in Fungis, &cBrafiica, graci*
les, nigricantefque in Acori radice albidos
PuNCtUM IV. fcpe vidimus. In radice EnuUHve Hele-
nii virentis & crefceritis , vermis albus de-
De vermibus Herbariis. cemvel undecim articulis confpicuis ori-
tur, ad pennse anferinse craffitiem-, capite
HErbarii nafcuntur, inViolis, Cyrta^ parvo & nigro , pedibus fex breviftimis , &
ra, Ocymo, Saccharo, Lupulo, A- coloreanthracoco* Indorumreges (y£lia-
fphodele, Pimpinella, Dypfaco , Carlina, no tefte ) in planta quadam vermem re-
&c. Violarum vcrmes mmutiilimiconfpi- pertum igne toftum , fecundis menfis ad-
ciuntur , &
nigri, celeri repentes curfu j hibent , &
pro cibo fuaviffimo blandiflimo
'
ut Jacobus GaretiiSjPharmacopola diligen- laudant.
tillimus , &
fimplicium cognitione inter In T>ypfaci capite vel caule vermiculum
paucos celebris,obfervavit. EradiceGVw- vidimus exiguum , capite parvo pedibus fex
r# prodit vermis Hexapus, eruciformis, nigricantibus , incifuris decem vel unde-
albicans, capite exnigro rubefcente. Cina- cim. Primumcaulis medullam illamfpon-
rx radices qua rodit nigras reddit; ac giofam depafcitur , eaque deficiente , per
tandem interire facit: tales item Rapha- inopiam pabuli commoritur. Menfis 0£to«*
nusproducit. bris initio facile invenitur, quamvis Mar-
Referunt, (inquitCardanus) vermem celius in Diofcoridem , infigni fane auda-
inrut£ foliis inventum, lacte-ovillo, eo- cia , id denegat. Hiceftille , nifallor, quem
dem modo quo Avellaneus , ad magnitu- Tatinum appellant veteres. Galedracon
nem non parvam enutriri. Vermiculus fi- vocat Xenocrates plantam leucanthemo fi-
lius roris , Ocymique hofpcs , corpore fere milem, (inquitPlinius) Caule ferulaceo,
ere£t6,'pofterioribuspedibus hxret, dum alto, pinofoquecapite, &oviformi: inhoc
prioribuslocum, captet. Ex arundine foc~ una cum setate vermiculos nafci tradunt in ,
charina, faccharumparatur, omniumqui- dolore dentium perutiles. In radicibus

demfalium dulciflimus , & (utvulgus me- Carlinae , ( quse planta in excelfis Sabaudise
dicorum exiftimat ) putredinis omninoex- montibus luxuriat ) vermiculus reperitur,
pers. Tamen fretus Scaligeri clypeo,in in quibufdam nafcens, inaliisadolefcens,
faccharo pufiUum vermem, longum, pu- in plurimis alatus , &
avolare paratus. Al-
licis colore, &
(firoftrum adimas)Cur- buseft, inaliquot divifus articulos, ocu-
cullioni periimilem nafci aiTeveramus ; & lis nigris confpicuus. Animalculi in poten-
faccharinum propterea merito dicimus. xx herba geniti ufus in re Medica forfan
Hujus item Bellonius mentionem facit. eximius eft cujus curiofis fecretorumna-
:
Videtur etiam rara admodum generatio tura^ indagatoribus difquifitio cbmmit-

Infediquod Germani (utorCamera-
ejus tatur.
rii Mayen-wormlein appellant.
verbis )
Quippe menfe Majo faspe cadunt rores A RTICULU II.
• mfalubriores, qui fi in lupuli foliaincide-
rint, vertunturin animalia, Hoppendi&a. De Vermibus qui in animalibm
Eorum aliquotintermilliaunum interdum
viderisaliislongemajorem (quamvis ipfe
nafcuntur.
pediculum obefiorem vixfuperat ) cuilu-
tei circaventremcirculi, dorfum ftriatum, VErmes in animalibus qui exoriuntur,
cauda fatis protenfa, color maximam par- fuperius quoque cumde pediculis a-
tem corporis fubniger. Huic cumros de- geremus attigimus: nunc omiiTa addantur
ficit alimentarius, reliquosfuigregis figil- de quibufdam duntaxat qui in pifcibus &
latimdevorat iemper aproximo incipiens. quadrupedibus reperiuntur , agere placet,
Bombycuminftarcutem mutat demum u- <Pifc.es quod concernit, MuUus ideo fteri- Athe», Dt-
lis eft, quodmejus utero vermiculi, mf- 6 c i6

bi totus fere perlucet, depofita ultimatu-
' ' '
xyoi\-^
nica, capite & pedibus per gluten quoddam

quam ter peperit inveniuntur , qui fe-
,
tenue folio afHgitur atque ita emoritur:

menabfumunt, fiAthenxocredimus. Cy<>
prini parvi nigrum fub branchiis aliquando
Hunc vermem lupularium vocare quid im-
gerunt, quieosintabemdeducit. Duode-
pediat ?
In Jfphodeli caule vermis gignitur aU cem veluti uniones , inquit Bellonius 3 er-
ex vi magnitudine, carnofos tamen , candi-
3-pLuoMs cum herba florere incipit 5
hujus Scapulis ake fenfim excrefcunt, at-

dos , &calli duritiem habentes, inquibuf-
que tum volucris fa&us, lares deferit, In dam Cemuis , (^fic vocat, tefte Gefnero,
Siliquofoe Sc Cardui fylveftris percas flu viatiles ) confpexi quorum unuf-
PerficarU :
geniculis extuberantibus , vermiculi na-

quisque vermem inclufum, gracilem,oblon-
fcuntur albicantes , ut in floribus Pfeudoca- gum ac teretem contineret : qui ex*venis •
mefaraicis deperxdcrent inter colon &ile-

calia purpurafcentibus fublutei > in Pipfe-
on,
1*6 H I S T. O R I M NATURALIS
on ,ad eos anfra£bus, inquibuslacTresefTe venti& in phakngib duo. Qui in mortuis
folent. Circa Bafileam omnibus dulcium corporibus reperinntur , vel ulceribus
aquarumpifcium generi innafcuntur,Leu- Chirurgorumaliquando incuriaÂ^ Hip-
cifcisimprimis , quos Schwalen ibidem vo« pocrati & Plutarcho, f^vavermina Lu-
cant. Albifunt, longi, convoluti. cretio, xcixci %{).<* Smda?, dicuntur. Sunt
./Eftate afficiunt &

ex ventris duritie
:
vel caudata? , vel cauclarum expertes. Gal-
magnitudme, &
albore deprehenduntur. linx utrifque vefcuntur. Democritus eo-
Quatuor lumbricos , in fecunda Leucifci rum ex Oraculi confilio ufu , & Theo-
Rondeletii fpecie Gefnerus invenit; vivos, gnofti Democratii duclu , a comitiaii mor-
candidos, latos, exigua craffitie. Major, bo liberatus eft. De Fttga^ quomodo &
digitos fere decem longus erat, latus di- occidantur , veterinarios vide.
midium- Idem fub finem Maij , inCypri-
no lato, aliquot ofjfendit, ad digiti lon- Articulus III.
gitudinem ,unum albicantem. Sed Gobio &
vermiculos in ventre geftat. De Vermibm qui in homine.
Ex ûadrupedibus laborantiifdem, E-
qui, Oves , Lupi, Caprx, Boves, Cervi, E
vivo homine res eft. Nam ex ca-
Canes, &c. Equism quavis fere corpo- davere exurgere certum: natumque
ris parte exoriri poffunt. Pafchalius ven- aliquando cx medulla fpinaii ferpentem,
tris facit craffos & albos gutturis : , breves, Camerarius author eft. In varhs vero illi Bofer.li.
caj> l.Vegnin
rotundos, & craffos, qui etiam aliquan- membris reperiuntur. In Cerebro nafcit, te- (.
f. delocis
do in inteftinum redlrum defcendant inter : ftantur , Hollerius , Thomasa Vcga,Cor- affellis Ga-
coftam natos, longos, & capillorum in- nelius Gemma &alii. Itni
Frequens id olim in Gsnvnaift
ftar tenuis. Ruinus quatuor htmbricorum Hungaria & Germania quique labora-
: appe?idice o-
genera in eorum inteftinis exponit. CraJJbs bant in phrefin & maniam incidere folebant- perij Cafino-
cnt.
& breves , in modum piftachiorum fangui- Unicum inallio, quodcymvino iiiblima- Boniven.
neos. Longos rotundos & albos , qui tere- to exhibebatur remedium. Vir apud Be- Exemp- c.
100.
tibus in humano corpore refpondent. Par- nivenium robuftus e dextra nare palma
vos ac tenues , Tarme Italis , qui quan- longiorem ejecit. Prodiere ex auribm ia
doque cum fsecibus egrediuntur. Afcari- pefte , iique craili fed non ita longi. Hinc
-Ruin. de d es forte. Nam fe foramini redti inteftini ooiu oTtooKviKiSvQ, Diofcoridi.
^Zll+c. i.
copiose ingerunt. Breves denique &craf- Vidit &
Valefcus de Taranta duos vel
fos inftar fabaz*, pilofos , qui fe interiori tres, granorumpini magnitudine, craflio-
recti inteftini parti applicant. Braffavolus in res tamen. Sub lingua nafci, Montuus
pullorum ventriculo , ingentem copiam ru- author eft. In ^Dentibus Smones a quibuf- Mi)nt. toim
brorum & feminigrorum Ferrariae reperit, dam vocantur. Battso Syriaj Monacho
feminis cucurbitse forma. Ruinus prope exnimia inedia, enatos fuifle, Sozome-
ftomachum, in equis mortuis, plufqnam nus tradit. Per oeuli iteriorem par tem pu - Ecci. l.c.-^j^.
centum , piftachii fere magnitudine , fan- ellse trimse vermem femipalmarem , album,
guineos, qui prima ftomachi membranae- edudlum , Amatus Lufitanus fcribit: Sta- Euf.tan. cet.
VU.cur.6^
rofa, ad fecundampervenerant. In ovium bulari aliquando inafpera arteria, Aven- •
hepate reperiri, Rullum dubium. Adhx- zoarj in pulmone, Aloyfius Mundella, in MjindeUit
rent &bifulcis eorumungulis. In cavave- vefica& renibus, Dodonaûs, Rondeletius, Dialogo 4.

X>odon. ad
ria diebus canicularibus , Coiterus inve- Fernelius &
focatius j in utero , Prifcianus Beniv.c.jS.
nit. Lupis in vulneribus & ulceribus fa- &GarziasLopius,teftes funt.Eje£tus expe- Bendeleu ds
dignofmorb.
cillime oriuntur. Ideo forte lapides, ne ctore per tuffim > egreffus per penis meatum Ci
.
7
Tr,^«./.3. lsedantur,pertimefcunt. Caprarumgregi-
'
& quidem fponte unus minxit quidam Pe-

:
tr.i. c. 3
.
xizmm caput , multis vermibus j uxta cere- rufmus parvos &latos:Italus quidam elych-
bri bafin naturaliter affici, fcripfitTrallia- nii craffitudine , vivos & rubentes •, vide&
nus. Bovesfub lingua, nec non inter cu- apud Moufetum exempla. Exiit per ute- Mo/(fet:is
tem & carnem faspiffime affligunt. In cere- ri collum magna multitudo. Prodiit &ex Iheatri Inf.
2. 30.
bro Cervino femina eucurbitulae asmulan- polypofis naribus poftquam foliorum tabaci C.
tur, in aquamortui videntur , in vinore- fucco cruciaretur. De eorundem mi6tu

vivifcunt. Prope vertebram nati , iis qui Tulpium confule. In brachiis, cruribus, Txlp. obfer. 2 ;
C4-9-JO.
carnes fcedant , fimiles funt. Canes fub lin- furis,&cutereperiri, Dracontia puero-
gua vexantur. riosa, vel AiXU Gxcis. A- rum , Nigua^ feu Toni 'Americanorumj
fii, nervofam quandam congeriem dicunt, & Indorum Orientalium , oftendunr_^
qua can icularibus inflammata, rabiem con~ Quid plura ? Nec cor forte liberum
ci pere opinantur. eriti^.
Huc pertinent paictf , quiin carnibusna- •

Dari enim & in fanguine lumbricifor-
fcuntur Tarnia qui in lardo. Me/dera , qui
: mia animalcula., corpus exefuraapudPli- Pfin. HK
c,,p
nium habetur. Cum femine ej e-flos apud.
16.
in cafeo. Ckri , qui ifr favis apum. Ha- ,
~
benc&:Lociifta^,poftquampepererunt,cir- Plutarchum. Et quinon nafcanturibiver-
^XT'
'
ca fauces fuas, qui eas ftrangulanr, In- nies , ubi angues bifidi fbgeilati , ut in Ap-
pendi"
,,,
Be inSectIs lib, iii. iii
A^pendice ad ferpentes dixirrius , inven-

ti iiinr.
In inteftinis qtiihaerere folent,fttntZ^- a p u T. iii
ti y Teredes & Afcarides. Priores omnes x-
tates infeftant, Graecis lfyuv% otA*t««/ , & De TereJme & Lumbrko
mi&cl , Latinis proprie Tenise. Per tota enim
aliquando extcnduntur inteftina, corollse terreiirii,
h.n.
fiin. in ie ipfam dttctae inftar. Tncenum pe-
"•'•33.
dum effe notat Plinius, Platerus quadra- DETeredine pedata, fuperiuscumcfe
ginta vidit. Partes eorum non ita exa£te fe-
vermibus plantariis ageremus, egimtts.
'Depedis meminit Agricola , quem ab aeneo
men cucurbitae referunt , fed ubi abrum-
Agric
&
puntur , moram aliquando jam femimor- colore ûpffmMtrmvocat. Scrpit, inqttit, -fl ,,
tui trahunt , pars quse ad latera tenuior qttia & pennis caret pedibus. Craflitudo mmrit,
putrefcit vero in medio veluti nodus,

: qttae
par vse anferinae pennae , longitu-
ipfi qtiafi
figuram feminis cttcurbita: vel cucumeris re- dofcolopendrae. Tereseft, fub Iignis pu~
apttd Fabricium tridis natus, &plerumquejuxta fc oloperi-
fert. Quatuor hiftorise
Hildanum Vide. Ad hos illi,qui mKvetdiis feu dram mventtts.
mi. Obf.
ctM.x. 7 i.
cucUrbitini vocantur pertinent. Ideo qui- Aldrovandtts qttatuor teredinunl gene-
77"® e
'
bufdamaltertimTeniaegenus. Expartibus ra conftitttit. Plinii & Thcophra- Plin H n
Unum -
,
- -
multis , quarum fingulae femen cucurbitae fti, qttod denteshabet& duntaxat in ma- Ll6 *'**' '
Ex his illttm fuifle pu- ri in lignis reperitur. i_Alterum Vermicu-

referunt, conftant.
ltts dictttm y Tertium Thris Quartum Gof-
jmat itifit. to quem Lufitantis defcribit, quatuor cu- ,
bitorurn , latitudine femiunguis exigui fum qttem vermem mttltipedem in lignis

2c«r ?4.''
albus, capite verrucofo 5 ex quototttm quidam faciunt. Ipfe obfervavit vermem
corpus procedebat, quem mulier Illyrica pili longitudine m ligno nafcentum
, cp-
tuflictila vivum. ejecit. Teretes $poy- lore albttm , Erucae fylveftrisfi-

figtira fere
yjKu , feu rotundi Graecis', fi magnidi- milem; Linea in dorfo a capite adeaudam
nem fpe£tes , funt aliquando , longitu- ufqtte confpictta more Erucarum repen- ldrovli
,
°
f '*' "*'
dine fefquipedali , quinque pedum faepe tem, fere, undecem in fingttlis lateribus,
nonnunquam palmam non excedunt fi co- :
pttn£ttilis qttibufdam caftaneis, ore nigro
lorem, ftint, rubri, flavi, nigri, exparte ex dttobus velttti introrfttm fe curvantibtts
albivelfulvi, &virides: ficonftittttionem, dentibtts confe£to „- qui admpdum con-

vifus eft rubro capite,* pifi magnitudine, ftringebantur , plufctilis prope os pedibus.
lantiginofus, caudalunata: vifusdorfola- Ex orefticcttsquidamvifcidttsj lentufque
nuginofo, pilisrubrisconfito, &c. Plate- emanebat. Httnc vermem Coffum album
rus" o&odecem ulnarum exiiccatum ha- exiftimat.
buitquem Moufetus vidit. Trecentorum Multae tamen ftmt arbores quae teredi- vtm.u
,
pedum longitudine eje£tum, Plinius au- nem non fentiunt , ttt tilia , quamvis cor-
thor eft.
ticis & foliorum fucctis dttlcis fit, obodo- Tbeyi. h.
Afcarides W
$Jm£v , quod mordica- rem; bttxtts, obduritem> abies circa ger- p -
l
-S' c -?'
&
tionem pruritum excitent vel ab <£m*- ;
minationes decorticata ; Mori materiem
e/f»moVeo , dicuntur. V ctctcsjumentarios aeternam Theophraftus reliquit. Alexandri

dicebant, quod fsepius in equis, &boum vero Magni comites prodiderttnt, inTy^
gettere apparerent. Sunt lumbricis terre- lo rubri maris infula , arbores efle, ex
Sribus fimiles, fed unciam raro fuperant. quibus CC. annis dttrantes inventas, &{i
In extremo languore reperiuntur. mergerentur incorruptas. In eadem efTe
mr. m. praeter hos

Dantur &
Monftrofi. Benive- fruticem bacttlis tantttm idoneae crailitttdi-
lnj.icx. ' nitistinum pedibus quatuor, cattda novae ltt- nis, varium, tigrium macttlis, pondero-
nae inftar falcata , digitorum duorum lon- fum: &cuminfpiffioradecidat, vitrimo-
gitttdine obfervavit: Gabttcintts, nigrum do fragilem &c,
& pilofum : Capriana , binis cornibtts flexi- Lumbrici terreHres Grsecis w evnp#M7- L ^ lbrIci
& centttm utrinque pedibus fub^

bilibus, Aoy, *Aa*TOf, oiculis^fcâ^, quod terram AUr. mft.
vkidem & qui mire progrediebatttr. R!on-
,
comedant j Latinis Inteftina terr£ , Mo- IuJ-
1 6 c.® - -
delet. Scolopendrae ftmilem, ftne oculis. mrdiOnicu/i&c Nifcuti dicuntur.

Schenckii filitts variantem, roftello acuto Duo ipforttm genera L^mbricis intefti-
iangtuneo excrevit. Rufticus apud Wie- nalibtts qttidam funt fimiles 5 ajii Afcarides.
rum oclropedem , ri£tuoris capiteque anati Illi colore funtinterdum fubalbido , interl
fimillimum Anguillae ftmilem, &c. dum fubfanguineo: &

pluviis cadentibtts
• Plura apud Aldrovandum & fubito e terra prodeunt. Hos qui parvi,
Moufetum invemes, non unius ejufdemque coloris dicit Agri-
cola. Sttht candidi , lutei , faepiufque ara-
tre excitantur. Vaftant fata radicibus
fttlafeais. Ad eos pertinent ZuccaroU
S Italis
ijS HiSTORiiE NATUR.ALIS
Italisdi£ti, craffi; longipaulominusdigi- dorfum, iifque longis varia. Albertus in
tum. Sub aeris asftum , e terta prodeunt. eorum extremo fitoshabere oculosafTerit.
Terra pingui aluntur , & dulci radicum fuc- Plinius cochleas hafce nudas fiveLimaces
co. Exeodemnafci, Gaudentius Merula non tamen omnes in capite lapidem gere-
fcripfit. E terra egreffos coi viffe obferva vit re memorise prodidit , idque verum efle do-
Aldrovandus. Tanguntfetdndummodo, in- cuit quotidiana experientia : nonnunquam
quit, flufquam dimidiafere corporispartey officulum y utpoft patebit, idem Plimus no-
atque itaarBe fibi invicem adhterent , ut minat. Cardanus Limacium lapidem vo-
nonnifi pedum duriufculo calcatu &fri5lione
' cathisverbis: Limaciuslapisin capite Li~
abfifiant.Videtur autem uterque cum coeunt, macis , quse cortice non integitur , folet ge-
unus lumbncusin medio corporis paulo craf- nerari. Hunc ut oftendere poffum can-
fior cateris. Pluviam prafagiunt, fi per- dido colore , & afpera fuperficie effe o-
tufa qiiafi terebello humo , arfatim foras e- portet, quodexaquxfubftantiacoa&us fit,
rumpant. Terranamqueab Auftro & aere & ob id etiam parvus , quod in parvo ani-
vaporofomadefacta, perfacilem iis tranfi- maliinventus. Lapillus quem ego propriis
tum largitur. Inferviunt in efca pifcibus, a- manibus exemi e capite nudx cochlea:,
vibus , turdis inprimis &
cornicibus. Sed & poftquam in multis fruftra quaufivifiem , al-
gallinse iifdem vidtitant. Haud fpernendi bidus erat fabae fere magnitudine, multo
& in Medecina ufus. Profunt adi&eritiam tamen humilior , compreffufque magis,
tollendam fi pulverizati in vino vel com- modice tranfpariens , inasqualis , admo-
modo vehiculo exhibeantur : contra arthri- dum glaber, parte altera planior , altera
tidem fcorbuticam vagam, fi cum fabina, velutin oculum protuberans durus , fed
ariftolochia, &c. exhibeantur: in nervo- dentibus friabilis , ita ut in arenulasattera-
, rum vulneribus fitriti imponantur in cal- : tur. Venduntur , & alii lapilli multo majo-
culo fi ex vino paflb bibantur. Mercuria- res, magisprotuberantes, minus candidi,
lisin la£tis defeclru nutricibus cumnucleis obfcuriintus foveam habentes, fed ejufmo-
pini, amygdalis , femina petrofelini , fe- di enudiscochleiseximinonputo. Noclu
niculi , rapis , &c. exhibet. Ex iifdem o- potius, quam interdiu animalia iftharcad
Jeum lumbricorum componitur. Lixivio,& pafcua exeunt , degunt autem non modo in
v amaris aquis occiduntur. Aqua vero , in campis & hortis , fed in cellis' vinariis , la-
quafemina cannabis deco&afunt, ad fu- rinis, cloacis&aliisfubterraneis, uligino-
perficiem proliciuntur. fifque sedium locis.
De Ufu hoc habe. In Africa quaf- u r"«-
dam edi, fiBrafavolsecredendum. Exiif-
C A P U T IV. demin Medicina, fale gemmeoafperfis, &
cum aqua Limonum infufa infolatis, donec
De LimacLy. quafi in unguentum abeant, Cofmeticum
ad faciem lamgandam fieri. Illinitur, &
Mdr. mft. T Iniacis nomen teftudini terreftri perpe- mox aqua florum fabarum abluitur. Pro-
H i. 6. io.
L ram Albertus impofuit.
CochleisPlinius
Diftinguit
& quotiescochleas vocat,
&a funt in ulceribmfedumi fi vivx comburan-
tur, cinis cum thure &albumine ovorum
nudasadjicit. Nominis rationemlocusfijg- fuperlinatur in hernia, ruftk inprimis , fi
:
gerit.In Iimo enim nafcuntur. Nec apud emplaftris illinantur in verrucis fkganglis
:
Grarcos peculiare nomen habent. tollendis, fi ex behefalitisliquor colliga-

De Forma, Genere & 'Differentiis, ita tus, iifdem affricetur. Producunt in ju-
fcribit. Aldrovandus. Limacum, feunu- mentis pilos ruffx ex exenteratis & fale
, fi
darumCochlearum, alisemagnse funt, alias afperfis unguentum fiat. Iniifdem, exfero
parva* Magna* Germanis a colore ruffas di-

:
acidotepidepropinatse, fanguinisper ve-
cuntur ( quanquam in hoc genere etiam ni- ficam &
anum excretionem cohibent.
grse funt ) de quibus fentire fcriptores qui- LafiUus qui in capite , quartanam fol ve- p/,«. h. N.
damdodti putant, cum ad medendum co- refolet. Ojficulum quod in dorfo reperi-^-3 - c -
»f.
6'
tur , ad dentitionem alligari jubent. Inter 29
'" ' "'
chleas nudas poftulant : Parvae gregatim

folia fectantur, & hortos infeftant cine- ,
duas orbitas inventce , per aurem cum ebore
rei, aut fufci coloris & hx quidem fem-
,
trajectum , velpellicula canina adalliga-
per nudsefunt,«quod fciam. Plin. Limaci tum, doloribuscapitismedetur. Mizal-
magnoe fimilem effe fcribit echinum. Sunt dus ftranguriofis prodeffe fcribit
vero partium diftindtiones , ut Scaliger an- nec nonparturientibus, lo-
notavit , in hifce animalculis admodum ca ipfa laxando.
obfcurde, quse hic exprimuntur primo lo- •
co j ex cinereo nigricant , per tergus albis
maculis , cornicula exerunt , quatuor e ca-
pite, quibusiterprêtendunt. Tertiatota
nigra: poftrema cinerea albis maculis per HISTO-
.
jC^.xxv:
.cpuzhccs
ScjuuLe AcjiuzUcce -j4.ldr
JSToto-rtectiv 2£cm/-. Sccrgtcnss

c h 2
H,a.csr-tcc -AûattccA -PcrficuLc I JLcjiuzt.M.

.
m
HISTORIA NATURALIS
© E
I N S E C T I S
LIBER IV,
De Infe&is aquatibus.
effigies graphice hic repraf<sntatur fi ip.
j
TITULU S. I fam leviori fpadiceo moliiut attigeris,
Talis primi &
fecundi non globo fi colof
DelnfeBis aquaticispedatis t Tertia autem^fpecies dorfo nigricat ven- .
tre fufco : omnibus os forcipatum Sc

at
C A P u T. I appofiti pertinax. §uartus prioribus tri-

bus pedibus fe movet j caeteris appen-
diculis pro remis utitur. ColJum illi
Ttelnfeffiis aquaticis paudpedi &an-
tennse forcipefque rainio dilutius illitse -
corpus fufcum , vel magis cinereum_»!
A-RTICULUS. 1.
Qtdnto czput longe fligerrimum corpiis
5
plane malicorio Cimile.Sextus «xg4>*A©« vi-
DeSquil/a, Locu/la, Scorpione,
Notoneffa > Cicada , An-
detur, eaquamvidesforma colore cine- &
reo, His omnibus oculi duri , picei , mem-
threno , Forficula , Lacer- brana vitri modo perlilcida obducli

, qui
non minus continuo moventur, quam
ta y
Corcuto.
quadrupedum aures. AfTultant illi proti-
nus , ut Squillae pifces , in coitu, ubi iicen- &
Ms e ct a aquatica , in tiaaudacia crevit , implent farniellam. Hog
Pedata &c \Apoda diftin- tempus fpeculatuS index morfu levi figni-
guuntur. Illa vel paucos vel ficat illa ore compreffo quicquid
:
inclufic
multos pedes liabent. Pau- exanimat , partemque focio tribuit Coeunt :
cipeda iunt, Squil/a, Locu- enim ore, cancrorum more & locuftarum.
fta, Scorpio, Jôtoneffa, Ci- Quem vero in Medicinaufumfortiuntur
*
j
cada , Anthrenus, Forficula-, Lacerta, Cor- nequeo ex fcriptoribus vel Empyricis ullis
culus, Mufcaaquatica, Cantharis, Scara- quibus vel ignoti Squilte vel defpeclri
v£
baus<> Tifula CAttelabus drachnoides ,
, & dentur , recenfere. Id tamen conftat,
men-
Ligniperda feu Bellonii Phryganium. fe Aprili & Majo nihil ad pifc.es inefcandos
,
Rondel. de SquilU primus , quod fciam, meminit utilius haberi poffe.

fiuviatil, Rondeletius , ied cruftatae duntaxat. Pe- Locufta pifcem imitatur. Colorem habet
c -27>
des ternos utrinque habet Cauda in duo pallerttem cum virore. Siorpionum palu- Mmfit.i *,
longa &tenuia veluti fila definit, caput ftrium tria vidit, atque habuit genera
Mou- 34
*" '
rotundum & compreflurnquatuor cornicu- fetus. Primusnigricabatnonnihil,

rehqui
Mottf.Tbe- lis inftruitur. At Moufetus plura genera arenam candicantem referebant.
"""'^'^'obfervavit, &
icones expremt. Sqmllain- NotoneBa non ventre ut alia, fcd fpina
fe£tum , inquit ifte , a Squilla pifce parum innatant. Hotum aliis oculi , fcapula? cor-
differt, nifi, quod
brevioresmultoan-& pufquenigricant, aliisvirefcunt, alns
tennas, colorem magis fpadiceum velter- py«
ropum , alns picem referunt. Raro duo§
reftrem potius obtinuit Horum alii te- ejufdemvideris coloris.
fta fragili obducunrur, alii plani funt&nu- Cicad£ftiiviatiles, &ventris latitudine
di. Teftacei in rivulis praefertim. degunt, &pedibus natant utrinque ternos habent,
,
arundinum vel gladioli radicibus adhaeren- poftremi longiffimi funt- Hoc k terre- W,/#
tes> colore funt fubflavo, nonnunquam itnbus difterunt, quod capite funt
maeis ^*'"^^
autem albicante atque cinereo, Sex taii- exerto , &
cervicis aliquid habere
vi-
tum pedibus incedunt , reliqui hic appen- deantur.
dices pinnarum munere funguntur. Nudi, Anthreno fufcumubiquecorpus,
oculis
vel molles funtvelcruftacei Molles figu- :
piceis exceptis.
ra harc conftat fatis, modo caput fpadi-
J%r/aîdemferecolor, fed ffla <tisfi-
ceum -, reliquum vero corpus obfoleto turus-,carere oculis videtur , fed
intus con-
cinere tin£him lmaginemur. Cruftaceo- ditiscernit atquedijudicatobjeaa.
rum genera omnia articulata funt , fed Lacerta varii coloris eft
aliis globofi articuli , aliis alii globofi
, pifcato- &
:
rura gaudct lntuitu. Circa rupes Bntaii-
,:
140 HISTORil NATURALIS

nicas non infrequens , ubi pifcibus infi- aquatici genus , Scarabseo ftercofarid
diatur. minori per omnia fimile , nigerrimum s
#
Corculus cordis effigiem , pedibus ca- coleopteron, grefiu , corftvve , celerrinium,
piteque demptis , fcite exprimit. Ocellos faliens etiam dorfo impofitum , maximo
habet perexiguos &

nigros s tibiasfex con- nifu in aera fe vibrans , fubfultim in ven-
colores, duobus digitisinftru£bos. trem fe convertit pedes habet inseqiialis
:
magnitudinis priores breviculi ad gra-

:
Articulus II. diendum tantumapti funt, duo poftremi,-

eum ad- natandum fervire debeant remi-
gum loco, multo funtlongiores: aliis ve~
De Mufia aquatica ,. Canthari-
roilliscommunibus, aequalispcdumom-
de , Scarab&o , Tipula , <±At- nium eft magnitudo. Hujus icon poftea
telaboÂrachnoide , £tf Ligni* dabitur una cum Tipulis. Inveni aliud &
in horti publici vafis aqueis, in quibiis plan-
perda tx aquaticaeconfervantur. Infedum e Sca-
* .
*
rabceorum genere , fuperiori in eo pluri-
Keniei. de F\ E Mufca aquatka ita Rondeletius. mum differens, quodantenorespedes ha-
fri-oiatu.
J^Jf Mufcas volantes , in aquae cxtremita- beret duplicis ufus , nimirum ad natandum
te fiepe vidimus seftate. Oculis ihnt magnis & gradiendum. Sagaciflimaenim natura la-
procorporismagnitudine, dorfo rotundo, tiflimoseosfecit in medio, haudaliter, ac
ventre plano,fenos habentpedes, pofte- avium aquaticarum pedesfunt, &ne lati-
riores majores ad corpus in aquaimpellen- tudo (rotunda, ac cava) ad ingrefllim
dum. Inter natandum geminas alas exten- non eflet inutilis , eofdem in extremo rur-
dunt. Quare &
inaere volare, &inaqua fus fecitexiles, robuftostamen&hamatos,
natare poflunt. Natant ventre in ccelum uteis una aimduobus fu.bfeqentibus , qui
converfo, contrario fitu volant. Utrum- contigui funt, ac seque longi, ea caren-
que per vices faciunt. Venter lineis nigris progredie.ndum utipoffet.
tes latitudine,ad
& viridibus diftinguiturj, hispifcesinfidi- Poftremi pedes duplo funt longiores, in
antur. extremo velut in pinnam molliufculam de-
Vide vero quse deiisinMufcisdiximus. finunt, in medio yentris fiti, longe a pri-
ahyov. h. Cantharides , in paludibus circa lacum mis 5 qui funt in pedlore. Hortim quo-
infi-jx. i.
p p e Bononiam , reperiuntur , quae per
r0 que duplex eft ufus , ad natandum , feu
fiiperficiem (placethax& fequentiaver- potius ad natatum rcgendum, tanquam
bis Aldrovandi defcnbere) aquse modo pinna aliqua aut cauda , &cum cubat in
,
irrequieto huc illuc circa eundem fere fem- dorfum, (apricatur enimlibenter, a- &
per locum mira celeritatefetrajiciunt nec :
pricantemagocepi) ad infiliendum. Salit
in fummo tantum, fed etiam profundius enim cum in dorfum cubat , iis fefe ad fal-
feruntur. Magnitudine, & forma Cimi- tum a terra elevans. Cum cubat in ven-
ces referunt. Crufcula fena habent fub- trem, velomnibuspedibusinfiftit, hofce
ruffa. Vaginsee nigro virides, prsefertim pofteriores tanquam ad incefliim inutiles
ad fblem, '& fplendentes alas tegunt fed per terram trahit. Coleopteron efthocin-
non penitus : ad caudam enim alarum exfe£tum vagina te&um duriflima , ventre
tremitas prominet , quse cum in aqua ce- quoque duriflimo , ac prope ofTeo , color
leriter feruntur irt folent, mirabilicando- ejus ex atro ad caftaneum nonnihil vergit.
re , fplendoreque confpicuo argentum Antennas alateribuscapitis erigitadeo exi-
vivum quodammodo refert: Unde, & les , utvifumpenefugiant, caftanei colo-
Pygolampides , fi quis appellat, nomen ris. Infummaelegansanimaleft.
ipforum naturse conveniens pofuerit. In Tifularum , qua: etiam Macropedii , Pe-
aerem fi prorepferint, volare etiam pofllmt. dones, & Griume a pedum longitudine,
Icon earumhxceft. Cum deScarabads a- Moufetusquatuor , Aldrovandusduas ob- Mguf f^
geremns, diximus etiam aquaticos dari. fervavit differentias. ^Prima Moufeti fpe- *fri i*fi8*
Eos audio efle majufculos corpore lato, cies eft tibiis longiflimis araneo fylveftn
1' 1 - 1 ' 11 '
compreflbque, &a Germanis^8after#U#ett fimilis, corporefere ovali, cinereo albi-

appellari , & in quarumvis aquarum fun- cante , alis argenteis , oculis nigerrimis
dis reptare. Sed videre eos mihi necdum prominentibus , antennulis duabus bre-
licuit. Ofervavi vero Infe&ulum quod- viflimis , cauda mucronata volat fubin- :
piam vel ex Scarabreornm , vel ex Can-

y de (utftruthiocamelus) quafi gradiendo
tharidum genere: Ruftici violam aquaticam aliquando tamen in aere volat , fed nec
dicunt Cantharide minor ei\ , forma ob- longenecdiu. Lucisadeoeft appetens,ut
Jongiori , anguftiorique utrinque in acutum lucernas amore fxpe conflagret: autum-
definens , atterrimo fplendens colore, no in pafcuis & pratis frequens cernitur.
duas juxta ri&um appendices breves ha- Sedhxc de mare. Fosmina confor?m$vide-
bens, feu cornicula, fenos pedes colore tur , fed paulo nigrior, & caudas mucro-
ferrugmeo. Obfervavi aliud Scarabaei & nem qtiafi demorfum obtinet. Has Angli
Schep-
bt INSECTIS L I B. IIT. i4t
Scnepherds vocant ideft opiliones, quia

: bus difcrepans. Sepeseftnecalatiim, ni-
o ves vefcuntur ibi farpius apparent Se-
iibi . grumtotocorpore, finecauda, fedanten-
cunda Tipula caput magis habet, oculos nas exiguas , veluti filamenta fubtiliffima
prominentiores antennas quatuor exiles,
, ante gerens , quibus etiam ingreditur non~
corpus luteo nigroque colore varium , alas nunqiiam. Eft ,. &saliud genus inter hanc,
obfcuriores. Tertia teretimiMsy fed cor- &majoremrnedium Vere, ut Aprili aquis
pustotum luteum 6. vel 7. matulae nigrfe fupernatans , ac repens , corporis figura
magis adornant j habet item tam mas quam majon plane fimili , fcd & multo
minus,
fcemina caudam trifurcatam. §uarta fpe- oblongacaudse appendiee carens, ma- &
cies rara & perelegans videtur , capite & culis in ventre, quarum loco in mediis alis
maxime ore furcato , fcapulis turgidis, bre- nigris albidamterete'gerit.
vioribus pedibus , corpore duplo caeteris Vlttelabum arachnoidem nominat ASdro- Alir - l- c<
crafllore, dorfo nigricante , ventre & la- vandus infe&um quoddam , Aranei fpe-
teribus croceis , cauda mucronata & nigra. ciem ferens , fed fex tan tum pedibus dota-
In fepibus verfatur seftate , rarius in campis tum, colorecinereo, acvulva?, feufundi
reperitur. Coeunt didtse tipulse averfis lutofi (inquofefeocculit, aut furnma fu-
caudis, atqueita volantj recurvantur ta- perficie ejus fedet, aliquando reptans,non-
men quandoque velut in complexus. Al- nunquam natans ) adeo fimili, ut nifi lin-
drovandus bina Tipularum genera obfer- ceis oculis data opera diligen tiflime intuen-
vavit. Pnus in aqua ftagnante fcrobis , fo- ti eum deprehendere , aut obfervare non
veaeve , cannabim macerandam im-

cui liceat. Ki£tu fere eft Locuffce, ocellis
mergunt ruftici Bononienfes, quae ab eo utrinque alte fatis extantibus , caetero cor-
Mhov.u. ufu Maceratolo vocatur, inventum, lon- poiis habitu non male araneum referens,
***
"i-
•
gumeratintegrumpalmum, colore fufco. alvo totaannulispluribus fechi , partepro-
Attelabofivelocuftxaptera? non abfimile, na comprefia 3 fupitia nonnihil rotunda,
nifiquadrdpes fuiflet. Antennas binas-, fed itaut mediam quandam formam inter Ara-
articulatas, propemedium , extremo non- neum, &Attelabum, feu locuftam apte-
nihil deorfum reflexas, ac hamatas unico ram brevem habeat.
anicularum unguiculis fimili , quibus obvia Ligniperdam aquaticam non videtur
apprehendit , altera nempe articulo reli- AriftotelesagnovifTe. Etenim feftucas li» ,
qua* antennarum longitudme annexas. Ca- gnave colligere eam fcribit , quibus fefe in=
pitulum exiguum ante exigua appendice, duat, atquecumpoftiisfpoliatur, emori,
velutcorniculoacutoarmatum, figura fe- cumejufcemodi animal,quod Ligniperdam
re trigona, ocellis utrimque eminentibus aquaticam nominavit, fpoliatum fuis feftu-
atris 5 ac fplendidis immobilibus inftru- cis, qusevariisex partibus herbarum con-
&um. Alatum eft pennis quaternis longis, ftant, minimemoriatur, fed fubinde no-
&anguftis, fubtilifllmis. Caudas loco ap- vas feftucas recolligat , in quarum vertice
pendices binas longiffimas filamentorum exiguam ligni, at non ciijuflibet , fed quod
inftar ftatim ab ano difpartitas geftabat^.
, levitate fua aquis fupernatare cognofcit,
Pedes quaternos , fingulos tribus articula- portiunculam fupra cervkem fuam , ne
tionibusdiftin&os, nempe ob longitudi- mergatur, immifcere novit alioquiater- :
nem, fedimbecillimos, quales fere Ara- reftri nihii vel parum admodum differt-».
neis funt, anteriore corporis parte , pe£to- BelloniusPhryganfum vocare videtur, &
re locatos. U
nde cum in aquis degant, Bel- fic de eo fcribit > Phryganium fluviatile
gse &
Germani , ut audio fuo idiomate Wa- ceque, acmarinumdejedamentum, Galli
terfpinnen vocant, id eftaraneas aquaticas. Charree appellant , quod cinereum excre-
Collum a capite fubeft oblongiufculum, mentis fit perfimile. Pifciculus eft , aut
quodaventrepaulumlatioreexcipitur, & potiusvermiculus, quo pifcatores utuntur
ipfo tandem in acumen paulatim extenua- proefca: fic appellatus , quod phrygana,
to. Dorfumeieratplanum, quodalis te- ideft, fremia, five feftucas, five theca:,
gitur , ac ferruginei coloris. Venter fu- aut tegumenti lateribus , filo tanqLiam ara-.
pine utrimque in fulcum confpicitur ex- nexabejus ore dependente ( novit enim
fculptus , prominente medio tereti , feu nere ut aranea ) agglutinans circumponat,
cauhculo herbse cujufdam , ut polygoni ex quibus augefcens, cafam ampliorem fibi. •
fceminannternodiis , ac geniculis quinqne conftruit. In quo pinnotereni imitaretur:

quosannulos vocant, fe&o. Horumfin- nifipinnoteres fibi ipfi domum facere ne~
gulorum interftitiis macula, feu pun£tum fcirent. Senos utrinque pedes habef , qui-
nigrum confpicitur. Cum itaque quadru- bus in aqua: etiam rapidiffi mx rivulis ince-
pesfit hxc Tipula, ab ea quam fe pedem dit nare etiam nefcit.
: Eftque animal te-
Feftus effe dicebat , plurimum differt. Sed nue , oblongum par vx Erucse fimile , quem
&hancobfervavit. Mira corporis levita- avidiffime appetunt Truttse. Eft enim pro-
te , &
pedum agilitate aquis quoque-inam- fluentibusaquis, ac torrentibus- frequenss
bulat, oblongiufculum , &
anguftum , fed Eoetiampifciculi, fifuatheca, feu invo^
priore multo minus , & multis ab illa parti- lucronudetur, affatimcapiuntur. Chry-
S 3 fippu?
lAft HISTORI^ NATURALIS
fippus Philofophus , inquit Plinius , tra- dulcibus fxpe confpicitur. Venatoribtis
dit Phryganium alligatum remedio efle
j
item fpecTratoribufque rairum agilitatis prx-
quartanis quod autem eflet id animal nec
: , betexemplum.
ipfe defcripfit , nec nos invenimus , qui Hunc cum Pfyllio herba deco&um , & AUr—.-n,
noviflet. de collo fufpenfum rigorem tertianarum hf- l
-i- s -&
Quid de eo fentiat Gefnerus , videapud fugare ; cum aqua marina afperfos , pulices
eum & Aldrovandum. pellere ; tres in lapide pforite , qui porus, &
fculptos, fub calamo viridi manentes , cum
radice herba? pfyllii reclufos , contra mor-
C A P U T. II. bum comitialem amuletum efle fcribitKi-
,
ranides. Meminifle eorundem videtur

De Infeffis aquatick mul- m Plinius , ciun dicit Âdeo nihil non gi~
:
tipedibm. gnitur inmari y tit Cauponarum etiam dfii-

va animalia , femici molefiafaltu , aut qua
Nfe&a aquatica polypoda funt Tinea y capltismaxime calat , exifiant: &circum-
_
I!Putexmarinus , 'pediculm marinus , Afi~ globata efcafepe extrahuntur : qua caufa
'
tus aquaticus y Scotopendramarina y & ver- fomnum pifcium in mari noctibus infeftare
mes in tubitlis detitefcentes. exifiimatur.
AUr. Wfi. Tine£ vermes funt perparvi quia , & Pedicutus y quiAriftot. ^^^dos-i^ $*M-to.
Lx%
%•*•?« '•*• minores aliquando , co- duplex ex Rondeletii fententia eft. Unus ffi
ccnvolvi folent ,
lorealbo, /^^plurimispertotius cor- qui in mari , quod a Cyrene ad Êgy-
poris alveum contiguis , mollioribus. & ptum,circa Delphinum eft qui omnium :
Cauda oblonga in alveum definit. Oculi pinguiflimus pabuli copia evadit , qux a
funt perexigua puncta alba , cum centro Delphino fuppeditatur. ^far eft quem ,
longe minutiftlnio. Reperiuntur in fon- hicdepinximus, majoris fabas magnitudi-

tibus bonis & frigidis ; Martio praefertim ne&latitudine, fcaraba?o terreftri fimilis,
menfe. Interrapropterpedum feu mol- corpus ex aliquot tabellis , veluti locuffce
iitiem feu multitud inern ( nam & ab ore ve- vel fquillsecauda conftat: ante os duo cor-
lutipedesprominent) progredinequeunt: nuabreviahabet: utrinque pedes multos,
in aquis , corporeinlatus alterum inclinato incurvos, inacutum definentes. Pifcibus
curruntj & nifi fallor, retrorfum quoque ita ha^ret ut eripi non poflit. Sugit ut hi-
'
incedunt. Cum aqua epota? ventrem in- rudo, necpriusabfcedit, quamtabidum

flant, Sdargohauftuvinipelluntur. For- & exfuccum pifcem reddiderit. Reperi-
te&therebintince, oleo, butyro , lacTri Sc tur cervici mugilum, luporum, & faxati-
fero cedercnt. Gefnerus Gallis eafdem lium pifcium aflixus. Ariftotelis efle de-
cum Scrofulis>quas Agrovelles velEfcroel- monftratibidem. Bellonius perperam Afi-
les vocant efle putat. Multipedes fane fa- lum feu Oeftrum vocat. Octo utrinque
ciunt, corpufculo brevi , cauda reflcxa, pedes habere, octonis tabellis in tergofe lo-
invenirique in fluviis , puteis fontibus. & ricari 5 priorum pedum ungues ad caput,
Arifi. Hifi. Pulex marinus , qui Ariftoteli *J/J»w pofteriorum ad pedes converti ; ocutos par-
Anim.
f.io.
I, 4.
%Kclt)iov , Ro ndeletio eft tenvii crufta inte- vos , nigros , &
aliquanto eminentes ha-
£ta beftiola , quae facie homines ridkulos bere j Ery thrinis etiam dentalibus ac fargis
*w.APi.pi&bs, aliis partibus locuftas reprafentat: vefci; inorbemfe contrahere; pregnan-
ezj.
& tam parva ut particula corporis nifi ab
fciu.is. temdeniqueplxrumqueinveniri, addit_>.
oculato, difcerni non poffit. Gignuntur, Eft & aliud animalculum marinum, cujus
inquit , in profundo mari tanta fcecundita- hic iconem appono. 'eÂj/ quoque Nu-
te, utefcamexpifceconfeclram, fidiuin menii huc fpectat , littoralis vermis & fofli-
imomanferit, totam corrodant. Aldro- lis,longis pedibus conftans , repens &
vandus hunc inter cruftata refert. Niphus inefcandis pifcibus idoneus.
cum Scolopendra marina confundit. Ki- Afilus marinus , quem Oeftrum mari- Kmkub
ranides minimum animal , quo pifcatores num veteres a natura^ fimilitudine , quae ei â f 8>
utantur , efTe dicit falireque per littus.

: cum terreftri communis vocant Ligures , ,
Mp/:
*' c
A?
Moufetus Afellum marinum voeat, fic & Prufam pro ore tubulum feu fiftulam ha-
^'
'
defcribit: Putex five Afellus marinusfquil- bet, procorporisrationelongam. Utrin-

lam molliorem refert , nifi quod quatuor quefitaefitnt veluti manus dux qux ad os ,
tantum pedibus ( pace Gefneri dixerimj flecluntur , fequitur alvus cum incifuris,
donatur , & frequentibus longifque falti- cui affixi funt fex pedes duo , qui in extre-
bus fe liberat , a numero pedum. Afellus maalvofunt, crafliores funt & longiores,
dicitur a faltu, Ariftotelis pulex ; a dorfo qui fequuntur utrinque locati , paulo mi-
gibbofo , Scrofula nuncupatur color illi : nores, reliquiduo, qui magis in lateribus
lividuscumnigredine. Longitudo fluvia- funt , omnium minimi. Ore five fiftula,
tilium digitum tranfverfum latitudo, fe- : fcorpionis terreftris caudx , pedibus, ejuf-
midigitum non fuperat : marinorum major dembrachiis fimiliseft, alvo & magnitu-
dimenfio, qui littore refiuente y & in aquis dine, araneo. UtPolypiacetabuIis, ita
liic
•
DE INSECTIS LIB. III.

'43
hicoreadhaeretpartimolliufcuke pingui & ras feexerunt hauriendce aquse gratia. Hi
fub pinna ita tenaciter , ut avelli integer colore, fubftantia, fcolopendra rubrx fi-
non poifit. Sanguineni exugit hirudmum milesfunt, figura&magnitudine nonnihil
ritu, ufque dum prs: plenitudine decidat differuntlongiifimi enim digiti magnitu-
•
&moriatur. Curin fummo tantum aeftu, dinem non excedunt. Pars pofterior folii
& Canicubetempore pifces di£tos infeftet, myrteimodo in acutum definit. Priore par~
idincaufa effe puto, quod asftate tantum te utrinque pedeshabent , veluti fcoloperL
nafcatur autumno pereat. Cur fub pinna
, dra?, undefiftulaprominet inextremo ob-
haereat 3 incaufaeftpartismollitudo,pin-
tufa tubae modo , & perforata , qualem in
guitudo , & fanguinis copia. Reliquo cor- afilomarino depingemus , eaaquam trahit.
pore Thynni cute quidem Ixvi integuntur, Horum vermicnlorum tefta Pharmacopsei
fed illi fubfunt {quamac duriores. noftriutuntur , in compofitione unguenti
jtijt. H. A* Quantum ad Sco!ope?idras, Ariftoteles, citrmi pro dentali. Huic fimilem teftam
2 c- J 4- G^ty-vshrioias rc$ e*3s* %u$ xiigcucus, afpeffiu ter- etiam dentale vocant, quo in eodem un~
renisfimihs eife dicit-, in faxoiis locisgi- guento utuntur. Hujufmodi aliquot pictu-
gni, coloremagisrubroefle , pedum nu- rx fuperioriafperfimus.
mero terreftrcs fuperare , gracihtatem cru-
rum fi exciplas ferpentum more non in al-
5
tisgurgitibus nafci, adjicit. Titulus II.

Ro»m. t* Rondeletius duas fpecies proponit_j>.
,
irfLt.ci. <p r jorm i nOT e ft, colore plane rubro, do- T>e InfeSis aquaticis aftodibns.
drantali magmtuclme, m
faxofis k»cis de-
git. A capite ad caudam pedes habet plu- C A P U T I.
rimos: inflexus & volumina fefe contor-
quet: nunclongior, nuncbrevior, nunc T)e Himdinc_j.
gracilior , nunc crallior efficitur» Altera
eft fuperiore mul to longior , utpote qux ad
ABfolutse infe&orum aquaticorum pe«
cubiti longitudinem accedat , tenuior , co- datorum hiftoria , ad apoda progredi-
lore ad candidum vergente. A capite ad mur. Hxcverointra. Hirudines, SteUos^
caudam pedes utrinque habetplurimos,ve- Hipfocampum, Uvammarinam, Oripem, ufXt. u?
m
luti fuperior. Aldrovandus addit ex Gef- Lumbricum ?narinum , Setam , Vermem Mo «/«- z.
nero tertiam , colore miniaceo. Gefnerus Indicum, & aiios confiftunt. c ' 4I '
videtur quxdam ex his in dubium vocare, Hirudinemquidamabhzrendo, qudd notoh.

dum Ariftotelis defcriptionem attendit^. corporibus haereat , alii ab hauriendo Lati-
Minores terreftribus facere Ariftotelem:
Brafavolum vero ad fe miiiflfe duos pollices
nis diftam efle putant. Dicitur Latinis &
Sangui/uga.^ Grxci /3^W & , quidem
longam, apudfe vix duos digitos asquare: v^LTivy fapvaleu, dixere , fine dubio , a jS<^^«,
Rondeletiilonge majores efle, Marcellum @fo?&a, dpihyu, ctcmity, c^c^v^ca.
Hefychio
Virgilium terreftribus longiores facere_j. dicuntur^GA«f & /3Ag TO « & ^Kams, fe- ff ,
Quodformaattendatur, longe aliam cau- cundumEhenfes. Eidem^ro||8â eft.
dx capitisque in terreftribus vidifle. Utut Duorum eft generum. Marma nempe, DifFerenti*.
fit, inlacertorummarinorum, ut &acuum &Lacuftris. Illa, Rondeletio defcnben-
ventriculo faepe eas reperit Rondeletius: te, digitieftmagnitudine, cervice graci-
ita ut exinde , iifdem hos pifces vefci colligi liore, caudapaulocrailiore.
2?^ 7.
Os&caudx
poffit: &quiainaltomari vivant, in litto- extremum Polyporum acetabulis fimilia
nbus aut littorum faxis eafdem vivere fal- ,
funt, ut eorum adhsefione fefe trahantj».
fumfio. Appetcre nidorulentaj hamum Corpus infedorum modoexmuleis annu*
devoratum fimul cum interaneis dejicere, lis circulifve conftat, fed duriore cute quam
dejeclo, iftaiterumintro recipere> pifca- paluftres, quodincaufaeft, curnonitain
toribus quod fi hamum attigerint , nullus globum fe contrahere nec ita fe colligere
,
pifcisadhamumpoftaccedat infeftamefle- poflint, fedcaudamtantum&caput pro-

attaftam adurere 5 naturae ipfius eft. Mou- ferunt, &retrahunt. Internaomniacon-
M.ufeu z.
fetusin limofis ftagnis, &
ubi oftrea? fagi- tinuo du£tu producta & indiftin£ra.
ln lu-
nantur,Iatere fcripiit. Nonnus pfylothrum tovivit, virusolet, cibo idonea noneft:
ex thuris , atramenti futorii anaunc. ij. fco- pifcestamen lutofi & litorales ea vefcun-
lopendr. unc. iij. tritis , &
cum calds pul- tur. In oleo antiquiflimo decocTraauhum
vere commiftis commendat. dolorem fedat. In oleo amyg;dalino , vel
T)i Vermibus tn tubults nafcentibm, - Chamaemelino, dolorem haemorrhoidnm.
itaRondeletius Nafcuntur in faxis mari-
:
ln vino, vulnenbusnervorum &convuIfio-
nis &
fuper concharum vetuftarum teftas, nibus utilis eft. Uibe alopecias cumaceto
tflbuli vel Siphunculi teftacei , rotundi, curant.
afperi, candidi , intus laevifiimi , quorum Z^^jcirculisvelutinterfe colliga-
aliire&ifunt, aliicontorti&replicati. In conftant, quorum opera quandoque in
tis
his procreantur & vivunt vermes, qui fo- globum contrahuntur. Oflibus & pmnis
carent.
*44 HISTOR1.& NATURALIS
carent. Os illis trianguli inftar , id vul- rudinis fpecies , inter herbas montiurri &
nus inflitlum oftendit. Villanovanus fi- arbores vivens , femidigitum longa , im- &
i hilam in ore more culicis tribuit. Alii in pense tenuis. Adhaercnt iter agentibus,
majoribus acutius in minoribus rotundumj
, fubeuntque quofvis humani corporis mea-
in omnibus foramen in medio exile, obfer- tus, etiamanguftos&fcedos, nequeprius
vavere. Ab ore ad alvum continuus eft difcedunt , quam humano fatientur fangui-
meatus. In mortuis longitudo circiter dine tunc enim fponte cadunt , ac minus in-
:
giti.Lineis &
pundtis nigris notantur feftant Sole vigente. Remedium eft , arun-
omnes , reliquo colore variant. Varias dif- dinibus quibufdam prseacutis eas avellere,
ferentias fortiuntur. Sunt qua; caput ma- aut fefe tuerimtra aquas, confidendo faxis,
gnumhabent, colorisruffi, variisfilamen- fiquseforteadfant, autpyram conftruere,
tis diftin£tx lanuginofx ,
, venenatre. & atque interponere ignem.
Sunt & alix tenuiores , capite brevi , ventre
rubro ; qua: in aquis puris habitant. Alber-
tus Nigrarum & planarum nec non qua? in •, a p. II.
dorfo virgulas rubeas & aliquantulum ruga-
tashabent &c. meminit. Apud HeJvetios De Stellis.
Minores fiint nigrx 3 majores fubvirides,
ftriis perlpngitudinem fubflavis aut ruffis, Atum
Infecto huic StelU nomen, AUr0U ;K.
6 iS.
inquibus pun£ta aliquot nigricant. Vifx quod ftellas imitetur. Graxis eft d<pip W' - c-
Venetiisvirides , maculis hinc inde nigris

* * r 1 ^ i 5
Myrepf o api&ov, modernis Grsecis a*a5%©* y
Nomen.
• -
3
refperfx. Influentibusaquis ,albaf,verexi- ut Gillius notavit vel potius-, , ut Rondele-

guas, oreutrinque in circulum lato, fhd tio vifum ; suv&s 5 quod pali lignei infixi
altero duplo latiore , quales vel pifcibus modo, radios habeant. Sylvaticus,Sydus
nonnunquam adhxrent, invenies In Mau-
. marinum vocat : Cremonenfis , Magiara-
ritanixquodamflumine feptenum cubito- ftrummarinum.
rum , qua: per gulam perforatam refpi- Osipfis verfus caudam , in medioradio- &efl»yti*
rent, inveniri, Straboprodidit. Injeci- rum fitum , inque gyrum quinque digitos
noribus boum limilem hirudini lacuftri oftendere , author eft Bellonius Excre- :
Maufet. de vermem , alii. Moufetus in perforatas, mentorumnullumexitum, excerni & ore

cnfeti. z
J.41.
.
quas Europa non novit , Imperforatas & quasfupervacuafunt, Rondeletius. Dwio- RnALJe
diftinguit. recoriofivecallo omnes integuntur-, ideo htf^^-
Ad Naturam earutn pertinet , in palu. Ariftoteles cum aliis teftaceis recenfuit.
dofis & turbidis aquis ut plurimum ,in faxo- In marinis littoribus faepe confpeximus: Natura.
iis , arenofis & claris raro inveniri ex pu-
, : vaganturque in mari , ut polypi , brachia
trinafci, necfcitur ancoeant: autumno deducendo , nunc antegradiendo , nunc
condi, perhyememlatitare, circaCalen- inorbemconvolvendo, &fu6l:u acetabu-
dasMaij, aut paulo ante , &quidemnon- lorum , Echini modo , lapidibus adhse-
nifi tepido aere apparere. Exdem, fan- rent. Conchas aggrediuntur devorant. &
guine victitant. U
bi corpori adhsefere , non Quinque in difleclo ventre cochleas inve-
citms avelluntur , quam expletx decidant: nifle fcribit Rondeletius , tres integras,
imo quanto magis trahuntur , tanto fortius duas cum teftis fuis confe£tas. Adeo fervi- Arifi- H. A.
infident ; donec rumpantur. Caudse & da ejus natura eft , ut quicquid fumferit, T c lf ' ' '
oriinnitentes moventur. Cannadnclufse, idlicetillico abea extrahatur, bifco£tum,

retrorfiim exeunt : &
quia os valde acuere Cê(pfoi>)appareat.Pliniusdicit,tam igneum p/«.h.N".
& in tenuitatem fe extendere poffunt , per fervorem ei efle tradi,ut omnia in mari con- 9# f ' 6*
anguftiffima etiam elabuntur. tatla adurat, omnemcibum ftatimperagat.

Vfm H/V«-
Magni funt in evacuando fanguine in Extra aquam torpefcere , prodidit Bello-
Medicinaufus. Fugiendse rufx , magno- nius: in aquam immerfas, & fupinas in-
rum capitum , virides, nigra , qua? & m ftratas , promufcides in extrema plufquam
limofisnimisagunt. Laudantur, qux ex quinque millia exerere cernet,&inpronam
aquisfluentibus rufre rotunda?, coloreje- partem moveri.
cinoris , parvorum capitum. Prseftantif- Eflequafdam mcibis, ex Bellonio col- ufus *
fimxputantur, quibusventer rubet, dor- ligimus. In Medicina , Hippocrates ni- ,
fumviret, prsefertimfiexaquis fluentibus grascumbraffica& vino odorato adverfus

fuerint. In Germania praeferuntur majo- uteriftilmgulationem propinat. ApudMy-
res, exnigrofubvirides, ftriisperlongitu- repfum inter fuffimenta contra epilepfiam
dinem ruffis , in quibus maculx nigra: funt. recenfetur. Interpfilothra a Galeno nu-
Applicantur in vulneribus venenatis , capi- merai-i, certum &Gefnerus, caruncu-
:
tis , colli , jecoris , lienis , genitalium mem- Iam , in quibufdam edulem efte fcribit,
brorum: &c. morbis. reliquam fubftantiam pilos deperdere_3.
De prseparatione, & modo utendi, abun- Lxvem , ad peritonxi rupturam , cum ono- R".vdeU$.
l"^' '' H *
de apud Medicos invenies. nide felici
, cum fuccefTu applicari pofle
Werem. H.
£»13, c. 1$.
Huc fpe&at , Lumates moleftiffima hi- exiftimat.
.
:X*£.xsvx
Xnfecta. \arla> cul loca, (ua, refe-renaa,
d&axum. JPagtkones *&s Jylr.mjr*

"Ijtbfjacnt.
Scclopcndnz jtfarina: dldr
Mccijauga?eL dlJr
îteer wiit Lum&rkl dûatici Jeu Marini

,,
i)E' INSECTIS, L I 6. IV: 4f

c ttindum corpus difpofiti iiiexortu fuo an-
Differemise Differeniias Bc Genera G. attendamus ,
fbnt plura. Suntparvse , magna? funt, qure :

gulum acutum non conftittiunt, ied obtti-
flavefcunt, nigricant, cinerafcunt: funt ium. Aculei , quibus lacera muniunruf.
aculeatse longx , breves. Optime
, laeves , rari, recti, pedinatim difpofiti , undepe-
vero , in easqux quinque fadiorumfunt, £tinatam ftellamappellavit Rondeletius.
& qua: plunum diftinguuntuf Illa? Car- .
In totius corporis centro ftellula quas-
tilaginea , Teftacea , Leves, Pet~iinata, dam expreffa eft , a. cujus ambitu lineae
Echinatte , Arborejcentes, Solares. quinque per medium radiorum ad extfe*
mum ufque protenfie funt, radii initio fa-
Cartilaginea prone &fupine exhibetur,
Rara eft hsec fpecies , ore,
tis lati funt.
Supinsepartis marginibus puniceis, reliqua
dentibus, monbus, facitltatibus aliisfimi-
pars intima , &
qiuc hifce marginibus con-
lis eft. Secunda cujus figura exprimitur
tinetur, fanguineis maculis albis,velutiin & ( marginibus albis pectinatim
folio 748. )
quodam marmoris genere,confperfa.Pron^
non recte , fed oblique difpofitis interius
VerO partis margines admodum funt fan-
:
fanguineis undique confperfa fnaculis in

guirtese quinque in medio rimse , in fin-
:
centro ftellulam habet admodumrubrarn,
gulas partes abeuntes, maculis autemcce-
fed radiis conftantem , tota pedem
ruleis , ea pars , qux margines undique
longa eft. Tertia nitlla elegantior 5 ejufdeiri'
contingit, infignitur: hafce alice fequun-
cum prasdiclra magnitudme , colore , ac tu-
tur prope medium maculaz rubicundae.
berculis fpinofis admoditmvaria. Nam in
Teftacea dicitur , non quod vere tefta- medio eft os, inftar echini
qiiinqueden^ .,
cea fit ( nam exficcata , cum cortice teri ticulis vix confpicuisconftitutum Jioccoh-
manibus , quamvis segre , poteft ) fed quod tinet ftellula feptem radiorum, qiia* inte-
duritie corticis,magis quam aliaz ftellas quas ., riori parte nigra fere eft, exteriori vero
-
unquam obfervavi , ad teftacea accedat. caerulea , hanc circulus ambitalbus , feu a-
Hax cortica? candicat , fpithamam longa rea alba 5quam alia rufta , feu carnea , hunc
quoquoverfum dimenfa , nempe ab uno deinceps circulus circundatex undecim tii-
radio ad alterum, qui e regionceft. berculis conftans in fuprema pafte acutis,
Diftant autemextremitates cujufquera- Singuli autem radii tres habent tuherculo-
dii aproximismediamfpithamamautpau- rum ordines finguios vigintiquinque , aut
lo amplius. Poffet etiamnon immeritdtu- triginta tuberculis conftantes.
berofa , & verrucaria nuncupari , nam fu- Quarta eft haud difpari cum pra^cedenti
periori parte in fingulis radiis tubera, & longitudine , radiis albo cceruleis , margi^
verrucas habet. nibus pe6tinatis ferrugineis: in medioftel-
lula eft , ex fex puncliatis radiis conftituta.
Lavis eft duplex Rondeletii nempe,acu- :
Suinta qusequinque radiisinasqualibus

leis enim omni ex parte , atque afperitate
6t hirfutis conftat.
caret. Radii longi funt rotundi ? fiexibiles
Echinata eft cOrpore exquifite rotundo^
murium caudis perfimiles : eorum integu-
parvoque conftat , & radiis quinque, fed
mentum cortici ferpentum fimile eft : & ob brevioribus , unde flt, ut minor fit ca^teris.
nigrarum albarumque macularum varieta-
Illie parvo circulo, in quo crucis figura
tem , fpe£taculum jucundum. In medio cor-
delineata eft, veluti e centro, exoriuntur
poris trunco circulus cernitur,intra circum-
tenues frequentiftimis aculeis horrentes^
ferentiam quinque maculis rotundis in- : & qua de caufa echinatam Rondeletius no-
ter has ftellul^ pi£tura diftin£tus,acujus cir-
minavit, in lateribus dxfpofids. Radiorum
cumferentia quinque radii exoriuntur. O-
flexuofo motu , ferpentum ritu, repitharc
ris compofitione a. cazteris non differt , nec
ftella,&ficcopofitaeosmoverenequaquam
viftus ratione. Brachiorum longitudine,
definit, quoufquein partes disjecerit, qua?
& vario flexu celerrime natat. Et Aldro-
feparatae etiam moventur per flexus: ut
vandi qui duas ponit. Trima eft, prona
Vermium partes ,jk Lacertorum caudx ab-
parte &
fupina colore Lapidis lazuh in :
fciffa?. Oshabet ceratum.
medio pundulis nigris, & circulis aureis
novem radiorum,ac ma-
totius corporis ea
Reticulata eft duplex. Rondeletii Al- & Tk.md.tUi.
^f
el
[
it»
drovandi. Illa a retis five Cancellorum fi-

gnitudo eft, quacernitur. Pronaparsva-
gura reticulatam, five cancellatam nuncu-
nis coloribus delineata, cujus medium,
pamus &quiainter diftinctiones
& colorem, &: figuram pentaphylli a?mu- ,
vel cancellis fimiles extanttuberculaquae-

, retibus,
latur.
dam rotunda , tuberofa etiam vocari po-
Secunda multo prafcripta minor , undi- teft.Inter majores ftellas reponenda eft
5
que colore ferruginea, fed nigris afperfa brachia enim ad pedalum longitudinem
maculis mediam fpithamam, aut amplius perveniunt, craffiora funt aliarum ftella-
longa. rum radiis. Aculeis paarvis utrinque eadera
Teftinatarum quinque funt fpecies.^TVi- munita funt. Os habet caeterarem modo,
ma Rondeletii , primse ejufdem fimilis , iis Eleganti illa &
reticulata diftincltione fpe-^
demptis, quas fequuntur. Radii circa ro - dabihs eft5 & inter ariathemata colloca nda
146 r HISTORI^ NATURALIS
Hac tuberculis rotundis cxruleis gemmae cum dimidio. Singuli vero
unius radii ttts
Turcoiae cemulis , radiorum marginibus propemodum digitos funt longi, qui lon-
fupina
hirfutis &c pe&inatis: quilibet radius giflime a fe mutuo palmi unius intervallo
parte apparet conus pinus idese oblongior. difftti funt.
Prona autem parte fertis , tum luteis tum Dc illa quce decem brachia habet ita Co- AlJnv. 1. «
coeruleis. Singuli radii habent cauliculum lumna; Nova Scpereleganshujusftellsefor-
tenuem per medium tranfeuntem, ma , ab aliis omnibus difterens , nec adhuc
Arborefcens a frondium & ramorum mul- defcripta: noftro littori frequens , ita ut nec
titudine. Hujufmodi duas vidit Rondeli- ulla retrahantur retia quinipfis implicata,
tius. Unampermagnam apud Guilhelmum & fimul cum pifcibus in foro etiamnum in-
Pelicerum Monfpelienfem Epifcopum , ad vehatur. Hsec admodum fragilis eft, ut vi-
Lerinum ifelam captam , alteram ex Italia va ne ab rete excipiatur potiiis frangipatitur,
ad ipfum delatam. Ab aliis omnibus ftellis ita illi fe implexa cirris eontinet. Non vis
plurimum differt. Radios quinque, five ulla in extrahenda ftella eft adhibenda , cum
truncos habet , in medio os cum quinque radii fint geniculati , atque genicula con-
appendicibus , qua: multis parvis dentibus jungens cartilago fit admodiim tenuis, qua
horrent, pars ea deprefla eft, 8tfubmifla, de re facillime genicula diftblvuntur , nec
ambitus tumet , in quolibet radiorum inter- quamvisradii omnes fint difrupti, emori-
vallo foramen, feu rima confpicitur. Quilibet tur , nifi longo poft intervallo. Hujus co-
radius ftatim in binos finditur,hi rurlus in bi- lor fubrubens eftj forma vero ab aliis ftellis
nos ramos dividunt, atque ita deinceps quo- , diffidere videtur. Haec enim parvum admo-
ufque adtenuiflimos, &
capillorum tenuita- dum corpus habet: radios quinque fed fin-
tem refe rentes deventumfit. A quolibet oris guli in binosdividuntur, itaut decempri-
&
angulo linea al bicans prodit, per omnium ma facie, videantur: femipcdem longos,
ramorum medium productaeft, alioquito- necmajoreshuc ufquevidi: ftellse diameter
ta ftella nigricat , &
tenui, atque admo- pedem arquat. Radii vero omnes genicu-
dum dura, fed afpera cutetegitur, ramuli lis parvis conftant, atque fingula genicula
omnes intro fle&untur , quod argumento formam trianguli habent, linese quidem fe-
efthos tanquamcirros ad cibum captandum cantesnunc in dextram,nuncinfiniftrampar-
conditos efle, quibus undique difpofitisin tem conjunguntur, fpirarum modo, quas
orbem prseda elabi non poteft. Id fpecia- alternatim angulos oppofitos conficiunt.
culum aliquando Rondeletius in mari ftu- E fingulorum vero triangulorum bafi , cirri
diose contemplatus eft. Stellam parvo filo etiam, ut bafes quoque utrinque alterna-
alligatam in mare demittebat, in cjuo ex- tim producuntur , fimili modo geniculati,
panfis ramis natabat, fed pradam aliquani' minimi digiti longitudine , &- canabini fili
appropinquare fentiens , brachiis omnibus craflitie, qiubus maximeimplicatur, gradi-
contrattis amplexabatur urticas ritu. Rara tur, & apprehendit Horum fuperiores
:
eft hxc ftellse fpecies, &

propterea inter parum longitudine , ficuti & craflitie alios
anathemata fufpenditur. inferiores ad extremum ufque fuperant. E
Solaris Sol marinus Rondeletio, qui folis centro ipfius alii tenues cirri fili etiam craf-
refert pitturam. DirTert a ftellis quod in his fitie , & eodem modo geniculati, majores
e medio corporis trunco veluti e centrora- digiti longitudine exeunt , quorum fiipe-
dii enafcuntur, in hocveroex corporisro- rioresinferioribusminores funt, atquecon-
tundicircumferentia, breves, minimeafpe- trario modo, quoradii majores curvantur,
ri fuperiore in parte, fed veluti ex fquamis quibus efcam apprehendere,atquemosad-
compofiti, in lateribusvero parvis aculeis ducerecenfeo, in quorum umbilico vifitur
rigentes, albi ad extremum ufque gracile- inefie , ex ad verfkparte corpus confpicitur
fcentes. Corpus illud rotundum ia medio rotundum , lseve molle , cujus interiora
rofse pite figuram expreflam habet. Ore propter tenuitatem confiderare nequivi:
viclru, factiltate aftellisnondiftert. ipfa vero facillime disjungitur a ftella la> :
ALhov. de Stella qu£plurium funt radiorumjvelfunt vis eft tota, fed afpera tactu videtur propter
hifdi.ub. feptemradiorum ,
r
ueldecem evelduodecim, geniculorum , $c cirrorum multitudinem
7 .cap. 18.
Septemos quse habet, partegibba colore crufta integitur duriufcula , ita ut ofleis ge-
ferrugineo obfcuriore , fpinofis, &parvis niculis , fed non admodum duris , compa-
quibufdam tuberculis fcabra , ac inxqualis, £ta videatur. An fplendeat ut alia nodu,
-,
radiis in extremo \xvi diftortione inflexis, cum vivam domi habere non poftem , ex-
parte concava ochrafere dilutumcolorem periri non potui.
Hsec Fabius Columna.
exhibet ad ferrugineum minimum quid ten- Poftrema duodecim habetradiosquiqui-
dentem. Extremi laterum , quibus cum dem finguli fingulos habent caules cce-
medio corpore , tum brachiis juxta eorun- ruleos per medium tranfeuntes a quo- ,
dem longitudinem feftis committitur, mar- rumutroque latere funt ftrix, feu linese
gine crenis, feu denticulisquibufdamalbi- tranfverfse , fanguinese frequentes in me- :
cantibus funt afperi. Longitudototius, ac dio quoquc circulusejufdem coloris, undi-

latitudo in peripheriam asqualis eft , palmi quaque radiorum margines denticulati, co-
lore-
i^.xmn
Siellce f.Ajleriunv Marina,. MeerfkmAUr .
^ *
DE INSECTIS, LIB. 1 V>

H7
lorcquc albicante. Tam varix, mul- & magrtnm habet, hepar rubfiinl , ilmiliter
tiplices ftellarum formae confpicitintur,ut ova rubra, cor exiguum. Catidam quovit
quaerendi &
contemplandi nullus lit futu- modo infle£tas , & qualem vivo figuram
rus finis. tnbueris , talem mortuus & exficcatug
fervat*
Veneiiatum , fed folo ventre Êlianus M.'i& h 3
A p u T III. prodidit.Qui ex vino deco£fcum bibit pri- ,

f^ 1
I4 '
mofingultit, moxficcatuflianicitur. Ven- '
De Hippocampo & Uva matina, ter fuperior intumefcit

pifculenti odoris egeruntur:
; per nares aquofa
oculi fangUi*
ne fuffunduntur , &c. Qui evadunt, aquam,
AUrov H. Hlppocampo ab iW@* , n omen & xa^ mente capti, fummoftudibprofeqttuntur.
tnf6.c.\6. datumeft. Repandoenimeftcorpore,
& in arcum fe curvante 3 erucasque cau-
Remedium , acettim in quo fepia fuffoca-
cata eft, Aetius ponitj Vertefics eum iri
da maxime refert reliquo vero corpore,
:
amatoriis ufurpant.
equum imitatur. MarcellusvoceiW, ma-
gnitudinem deuotari putavic. Nonnulli
Ufus eorum fingularis in canis rabidi
gallum marinum , quidam Salamandram
morfu eft , ut apud Êlianum habemus. Pli- p#*. h. &.
marinam dixere.
*nius leporis venenum reftiriguere 3 *"* 6 7
marini " *
potos j alligatos Venerem concitare ait. Ga- <**/*«. i;

pfit.
Ita eum nobis
Rondeletius defcri-
Hippocampus toto corpore incifuras
lenus , uftos alopeciis prodefle fcribit. Ve- E ^
^ 1'
'
1. 1
habet dodrantalem magnitudinem nonfu- hementer vermeSjfi torreantur, &cumaqua>

,
abfynthii propinentur pellere Rondeletiug
perat, fa?pe minor reperitur , pollicis eft
ex Graco quodam habuit.
craflitudine, roftro oblongo, tubuli mo.
T>e Uva marina ita AldroVandus Pifca-
do cavofine fciflura, abinferiore ejus par- R dn de i,it:
tores noflri , inquit Rondeletjus, ova fe- W&.t. »*

te operculumforaminiopponitur, adclati-
dendum, piarum racematim compacta apediculou-
vel demittitur ad aperiendum:
no dependentia,earundem atramento afper-
yt^T' 7 C 7 ' '
*
'
oculos habet rotundos, fatisprominentes,

in capitis vertice pili erecti funt , qui adeo
fo Uvam mannam nominat. Eft etiamU-
va marina zoophyton , diverfum fane ab
tenues funt , ut non in mortuis exficca- & eo, quod nobisdepinxit Rondeletius, cti-
tis , fed in viventibus tantum Hippocam-
jus imaginem, ctim de zoophytis agimus,
pis, & natantibus appareant, quemad-
traditun fumus
modum &quiin reliquofunt corpore. To- de hoc loquitur Plinius
:
tocapite, collo graciliore, ventre protu-

ctim fcribit. Rerum quidem non folum a-
nimalium fimulachra (marij inefle,licet
berante, equo valde fimilis eft.
Poft oculos quo in loco in casteris pifci- uvam , gladium*
intelligere intuentibus
ferras. Nos vero & hocce egregium afpe-
bus branchiaêf&folent, pinnute duaârti-
ctu animal Infe&um potius , quam alterius
culis fimiles funt , maxime ob fitum , utrin-
que unica. Branchia^ veronulkefunt, ne- cujufpiam generis Uvarum racemum vere
referens in Oceano deprehenfum damus
que teclix neque detectse, fed fupra di&as
depiclrum, &' advivumdelineatum,eama-
pinnulasduo funt foramina furfumfpectan-
gnitudine, qua depi6tum videtur in hac ta-
tia. Stibventrerimtilasduas habet. Exuna bula: acinis fane undiquaque refertifli-
alvi excrementa, ex altera ova foras emit-
tuntur. Cauda reliquo corpore tenuior eft,
mum , quorum alii coerulei alii amethifti-
:
ni: aliirubentes, capite duobus eorniculis

quadrata, cum exochis aculeatis, toto et-
Limacis inftar pra^munito, movetur niotu
iameft corpore fimiliter aculeato , veluti
progreflivo.
ex cartilagineis circulis compa£to , ex qui-
bus aculei extant, membranulis interme- Ec tantum de Infeclis. Si quid interi m
diis
?
ut nulla caro appareat. Colore eft fcitu dignum obfervatum fuerit, addi po-
fufco pun£tisalbis notato, ventre albican- terit impofterum. Quia vero ita Hifto^
te. Ventriculum pro corporis ratione fatis riam Animalium abfolvimus,
SOLI BEO E STO GLO RIA,

infempiterna fecula , jimm*
T2 INDEX
. , . ,,
, .
I N D E
HISTORIAM NATURALEM
de I NSE CT I S. Prior numerus Hiftrioca? defcriptionis
paginam, pofteriorTabulam Iconifmi demonftrat.
Pdgs Differentia.p.jSj. 34. norx, p.if. 76.t.?. decima^

ANelytra Bipennia. 45".
alata.^.84.
?.4.
Deteftipennia. p.i. p. 36. t.f. vndecimxp.^j.t.f,

Quadripennia. p. i.
Fucus, tab. 1. Nomen,Defcriptio,Generatio,p. 1 6. Papiliones Moufeti.^37,t.6.
membranacea. p.i. GRyilus, Nomen, Dijferentia.ptfq. t. 10. diutni, magni iViouf.^.40. t.6*
farinacea. p. 28. Gryllotalpa Moufeti. Nomen, Differentia. medii.jp 42. t. 6-
Anthrenus. p of. .
p.6^. t.io. minimi.p.43. t.6.
aquaticus. p. 139. HErbivorse. y. 5*3. PapilioBombycum./>.43.*.22.
Apis, Nomen.p.i- t.i. Defcriptio, Locm,p.z.Ge- Hippocampus./;. 146 t.z%. Indicus.^zp. t.4.
neratio.p.z. Vitlm, AZtas,p.2.. 4. ^/df«4, So- Hirudo lacuttris.^. 143. t.zj. Pedeculialati./?. 84.
Antjpatbia hlorbi marina.p. 143.». 27. Pediculus Nomen, Generatioûs^p.So. Diffe.
nm, Odoratm, Auditus , ,
Ingenium,p-f. Vfm,p.6. Differentia,p.6. Qotttfptfy Tigur.^.63. rentia. p.oo.

/7.4.
Humifugai.^.j-^. marinus./>.i42.r.2y.
'Apis atnphibia. /?.8.
Aquamulfa./; 10. TNfefta aptera ofto pedum.^.9f. Petlae vulgb didae, Dift'erentiae./?.26.M7.4.
* duodecim & qiiatuordecim Phalangia. p.ioz. z6.
Araneus, *a&. iS.Nowwj, Defcriptto. Locm,Vttlm,
Generatio, p.oj. Antipathia lngenium, Nocu- ,
pedem.^. ioj". parvaBellonii.p. ioj".
menta S5 Remedia, Vfm,p- 99- Differen- aquatica.^.13^. rhalae as magnas Moufet!./7.37. t.6.
f 98. apoda. //.143. mediocres M. ».39. t.6.
tia p.09.
multipeda. ^.142. minimjeM.j7.40. t.6.
Afcarides, /?. 137.
Afellus , Nomen , Defcriptio , Generatio, p.\z6. paucipeda.^.139. Pinguiculus Agricolae./>.74.
87. M3
Afellus arvenfis.p.^?-
.
pedata.^. 139.
Infefta Coleoptera Vaginipennia.^.oo.
f.
Pollin./7. 127.
Fortapefo Infabt. p.jz.
Terreftria apoda.p.129. Propolis.jp. iy.
Afilus f.8 Nomen,D«fcriptio, Natura, Differen-
. .
pedata non alata. p-8f. Profcarabaeus./7.74. t.iz.

ti«.p.f6. ,
paucipeda./».8^. Ffehedofpheca./>. 19.^.2.
aquaticus p.64.. 144.
multipedanonalata, p.tz6. Pulex, Njiw» Defcriptio, Vitlm, Locus, Ortm,
Attelabus,p.i4°- ,
•Involvulus Flauti.jf.179. Ratura, Fuga, Differentia.p. 92.

arachrioides.^.141.
Ips.p.179. marinus./7.i42. t.z$.
Aurelias Aldrovandi. p.tzf. t.zi.
Julus./.i28 t.23. Fuplices.p. 105.
Avacouilin. f-13 1 -
BEftiolaalata Moufeti p.65. JJici,Brafil./7.6$.f.i3.

J\95pfferttMinn.fi37«
Blattae, N*ww> Defcrtptio, Vfm, Differentt*.
p.Sz. t. 15-. LAcerta aquatica. p. 1
3 9. *.
2f. TJ bduvius./7.9i.
Lendes.^793. ^Ricinus./>.9i.
Bombylius. p-43-44-
Bombyci? asmulus Temiftli dictuS. p.tzf. Libellae, Al.irovandi: Moufeti.^.26.
Ligniperda.p.140.
t.l-f. Ccarabaei ,
^
Nw
, Defcriptio, Locm, Vitlm, Ge-
neratio,Hatura.p.66.
Bombycum hiftoria. p.wA-
Limax./'. 138.^.24. Scarabaei Aldrovandi. p.jo. 1. 14.
Bombyx./>.ii4 f.22.S3-
Bruchus./?.64.Mi. Locufta aquatica. p. 1 39. t. 25V Moufetimajores Cornuti.//v67. t.i^
., . ; ._ _..._
Bupreftis , t.14. N«w», Defcripuo, Locm .Vtttos Locuft3e,?«&. 10. Nsmen,Defcriptis, Locm,V0m, minores non cornuti. y,6Q.t. 13.
p. 6o.Gen«ratio , Aftiones animales,Vfm.p.6z, Scarabaeus aquaticus.^.140. 74.
Venenum, Differentia.p<7% 79'
Aldrovandi. ^.64, Scolopendra terreftris, Nomen,D>Jcriptio N<*-
BumeftisDodonaei vera. />.6S. ,
CAntharides,N»w<?», Defcriptio, Locm,Vidm, Moufeti. p.6z. tura, Morfm, Vfm,Differentia. p. 1 27X 23.
76. Nocumenmn ,Diffe- Lumbrici terrelfres. i>. 137. marina. p. 143. t.zj
Gentratio.p. 14. t.
aquatici. t.27 Scorpio, tab.i$.N0men,Defcriptio,Natura, $5
rentia.p.Jj. '
MAjalis Scarabasus. p.J^.t. 13» mores,pgf.Ltcm,Vitim, c6Generati9 , Vene-

Cantharides aquaticas. p.14.0.
Cera, Nomen,p.t\.t. 2. Defcriptie.p.t^. Locus, Mantes Africana. p. 1 37. t. 10. n. num%5medelct,p.o6. Antipatbia , Vfminme-
Italica.jp. 137. didna , Diffefentiz. p.06. 97.
Hattira, Differentia.p. \f.
Chryfalis.^.44. Mel , Nomen, Defcriptio, p.a. Lietlio, p. 9. Vfm iu alatus.j7.84. t.if.
cibis,p. 10. inmedic'ma,p.ii. Differentia.p.i^. paluftris./;.!^^. t.zf*
Cicada,N.we», />. 22. t.t o. 1 1.1 z.Defcriptio,p.zz.
Moloes Paracelfi./>.74. Spb,ondylis./7.94.
Locm, ViBm, Generatio, p.zz. Attas, Cantm
'
Mulfum.^.12. Cordi. p.66.

p. Z4. 'Natura, Vfm, Differentia. p.z\.
aquatica, p. 139. (.10. Mufcae in genere tab. 8. 9. Nomen , Defcriptio,
,
Squilla./7.i39.
Rondeletii./>.65\ Locm, Vitlm.Getieratio, Sympatbja ^5 Antipa- Staphylinus./7.9^.

tbia, jEtas.Volatm, lngenium.p.<\.f. Vfm,Dif- Stellae, Nomen, Dtfcriptio, Natura, p. 144. Vfm,
Cicindela , Nomen,p.% o.t.tf. Locut, Geaeratio
firentia.p. 46.47. Differentia. f.144. 14/. f.27,28»
p.So. Vfts ,Differentia. p.%t.
Locm.Ge- Mufoe Aldrovandi Tabulae onmx,p,a&,t. o. Syro ries.j7.89.
Cimex, Nomen.p.So. t.iT-Defriptio,
neratio,p.2o. Fuga,Vfm. p.So. >
ficundae, p.î.t.j. terti»,^ 49- f -9. TÂbanides mufca. /7.5-6. t.o.
Mufcae Moufeti aquaticae p.f o. t.o. J- Tabanus,Now<?«, Defcriptio, p.f6.t.%.Diffe-
Cimices iylveftres.p.2j-. t.\6.
terrefttes.jf.f2. s^.i.o. rentia.p 56.
Generavaria./?^. 26.
militares Luciano r^vJvhs- p-f^. Tagliadizzo Ital. p.jo. tf 78.
Congener Tauri volantes Brafil/>75% t. if.
itrutiopterae.^.^4. TalpaFerrantis Imperati.^.^j*.
Corculus.^.139.
CofTip.tit. EiinopterEe. p. j"4 Tambeiva Brafil.f. 15-.
Chelidoniae. p.f4. Tarantula. /7.102. t. 26.

Coyayhoal. p 127.
feticaudae Moufeti. p.f4» Taurus volans Brafil.^74.
Crabrones, Nnnen.p. to.t.t.Defcriptio, Locm,p.
unifetae.f. /4. t. o. Tenamaznanapaloa./;.64.
zo.zt. Vitlm,Generatio Antipatbia,p zt.Vfus
bifetx.p.f4„t.Q. Teocuilin./7.78.
p.iz.
bipiles. p. ^. t.Q. Teredines.^.132.
Cucuio.^.79.
tripiles.js.j-y. 1 9. Teredo,/>. 137.
Cuchipilutl.^.131.
quadriples.p,^. t.n. Termites./7 131,
Culex, Nomen.p.tf. Uo, Dsfcriptio, Locm, Ci-
Mufcae rariorisfpeciei.p.y6. Thripes. />. 131.
bm, Generatio, 1$atura,p.f&.Remedia, Vfm,
fcorpiuras.^. 5-6. t.o. Tineae. p.oi.
Differentia.p.fO.
quadtipennes./). $6. t. 0. Tin?a./>. 142.
Curculio.p.126.
MufcaChryfopis difta.p. 5-6.^.9. Tipula,2Baffct;mticfcn./'. 140- 1. 3. *5. z$.
EPhemcron mufca,/>. 57.
Nomen,p. 105- t.to.zo.z i. Nittrimen- Tabanides. p.f6.t.o. TungaBrafiiienf p. 10 f.
Erucae.
tum,Geaeratio,Natura.p lOf.Vfm, Damnum, Mufâsterreftres Moufeti ôcpdpi. p.fi. Tryxalis Moufeti./7.6/.
J{emediit.p.to6. Kâocpxpt.p.fZ. VEtmes,Ne»Jf», Generatio, THatura , Jftie
glabraeMoufeti.jfj.io6. t. 19.20. Mufca aquatica./i 140. Differentia. p.izo.

atborarii. p.izo. f.24.
fiirfiitas denfiores pili Mouf.p. 107 .t. ro. "^[Hamdui p. ioi.
rarioris pili Mouf. 109. ^^ Notone£la. p. 139. t.zf.
fruticarii p-izz.
Etticae Aldrovandi Tabulas ptirax.p. 1 10. t 2 1

Leguminarii & frumentarii./>.i 34x24.
^--'Orfodacna./.^f. farinacei. p. 134.

fecunda:, p. 110. t. 2i.tertia:, p. na.t.zt.
Defcriptio Lo~ Herbarii.//. 135-.
quattxp.iiz.-t.zi. qaintae.f ii2.t.2i.fe- PApiliones ingenere.NtfW/,
Generatio, Natnr.i, p. 28. Vfm, in animalibusnati. p.135".
Fxtae^p.uz. t.zz. em, Vittm,
Orbicinje p.oyt.16. Differentia.p. zo.
Homine 5 />.236. r.24.
Aldrovandi Tabubeprima:,p.29.3o.f.4. tubulis nafcentes. /7.143. M6.

Forficula./.B^.Mf.
Formica, Nomen^p.^s^.^f. 1. 1 6. Defcriptio,Locm, fecundae,p.30.3i,r.4.tertie,/».3 1.32.^4« Vefpa , Nomen , Defcriptio , Locm ,p.tj. Vittuft
p.iS. AZtas.Vfus, Differentist.p.iS. 19.
Vtclm GeneratieJSatura $ Tngenium.p.S^.Sf. quarta^,jP.32.(.4.quintae,/>.33.t.+. lextae,
Antipatbia, />. 1 86. Vfm Dctmna & Remedia

,
^.33.f.4.feptimaeJp.33.34.r.4.0(aav3e/'. Uva inarina. /7.246. t.28.
H I S T O R I
NATURALI T> B
SERPENTIBU
L I B R I II
J O A N N E S JONSTONU
Medkin* Do&or Cwcinnayit*
LJMSTSLOt>JMJt)
Apud JOANNEM JACOBl FIL. SCHIPPER,
A n n o M D C L V I I
PERILLUSTRI ET RE VERENDISS IMO
DOMINO, DOMINO
ARNOLDO,
DIVINA PROVIDENTIA MONA-
STERII DUCALIS LIBUSIEN-
S I S A B B A T I,
Domino $c Patrono fuo gratiofo,
Hanc de SERPENTIBUS Hiftoriam Obfervantke

ergo offert
JOANNES JONSTONUS
Medicinx DoBor , Zibeniaci Dominus.
Ea g- £
HI ST ORI NATURAL IS
D E
L 1 <R E % I.
De Serpentibus Vulgaribus, feu Minoribus,

T I t u l u s I.
T)e Serperrtibus in genere.
Nome». I r^j^p^SI ^rpcntis vocabulum,vela fer- tanquam pelle teguntur. QLudam^ ut in feJ
Ambrof:
||§( wp| pendo , quod occultis accef- quentibus agemus, variam gerunt.
tibus^fb!"" ^^^S^M ^ us 3 non °ceultis paflibus, De Intemfs partibus & Anafomicis izaha.-
CI «
an * mai h° c progrediatur; vel betAmbrofinus Primitus caput ferpentis
^SsBiJSi :
Syiliyfeij a Graco '^mTcl , nifi Feftus ofle unico tegitur coni retufi figura , ficuti
fallit,defcendit. In genere fumptum, om- aftruit Cardanus. Imo in hoc ofle oculo- Card. i ±;
riia illa, qux vel citra ufum pedum repunt, rum foraminanatura non infculpfit , quod Jgtu ™ ™~
vel tam exiguos habent ut repere quam in- ideo faclrum eft, nefacile lsederentur, dum z^
cedere videantur compledfcitur» Dicitur humiferpunt. Denfes habent ferratos, &
,
etiam prifcis Serpula , fi Fefto credendumj acutos, qnemadmodum paulo anteinde-

aliis Coluber, feu quod in lubricos tractus fcriptione, hujus animalis fuitexaratum.
flexibus finuofis labatur feU quod umbras Sed utnotat EdoardusWottonus duo funt Eddai-dus
:
Virgil.Ge- colat > ut apud Virgilium legimus quan- in fuprema parte , dextra, levaque longifli- Y-wv^
:
012.1.3. quamalii pro ferpente domeftico accipi- mi, tenui fiftula, inftar aculei Scorpionum fo. Anim,
ant j aliipro ierpente a-quae,- ut Theophra- perforati, per quampoftea venenum, data
ftus, Gaza, &Ponzettus fumant. Dicitur occafione, ejacukntur. Lingud ferpentum
ScAngms, quodfemperquafi angulofUs& tenuis, longa, atroque colore referta eft •>
phcatus confpiciatur quanquam Servius, ideoque longius potrahitur In fummitate

: :
aquaticis duntaxathoc nomen tribuit alii vero efHrifida, & fecundum nonnullos pi-
,
etiam terreftribus. Thyrum Echydnam & lofa, feu potius exilis inftar pili,ut in capite
Vraconemvocari, pailim apudauthores inde kcertis fuit explicatum. Plinius lin-
vemes. Graecisveteribuseft ctptg , moder- guam ferpentum tnfukam vocavit , qua
nis o<p$, line dubio im^d t* orfa , feu quod tanta celeritate illam vibrant , ut tripli»
acutum cernat feu quod oculis apertis cem linguam exerere videantur. Sub
•,
dormiat: Hefychio cX^yag, Argivorum Dia- lingua in quibufdam cuticuk invenitur,

lecTro. Unde Faufanias Mercurium Argi- quse tanquam veficula dentes operit,in qua
fhontem dixit,quod fit ctyioKTcv&yid eft fer- venenum occultatur , quod poftmodum
penticida. mordendo per cavitatem dentis commu-
Defcrlpio. Lacertis valde funt fimiles* Caput qui- nicant, Cor exiguum longum & figuram ,
bufdam leve,graveaiiisiquibufdam latum, renum reprsefentans,poftrenia: adhceretar-

anguftum, album, nigrum , nonnullis fla- terisEj& natura valde calidum eft: 0b hanc
vum variegatum. Surit qui illud tam velo- caufam tradebat Galenus Serpentes inter Gakn -
^
citer inutramque partem vertunt, utin- cseteros animantes maxima audacia efle librodeA-
n atomia
tuehti bicipites vel amphicephali videan- refertos. Arteria eft admodum lone;a,'& ju- .
tur. Aures etfi habeant, non eminent ta- xta os f uam tralnt onginem, ita, ut lub lm-
menjreclecavernas ad audiendum,Plinins gua efle videatur.Imo linguas quodammo-
vocavit.Sed nec meatus narium,^m recte do videtur prsenlinere , qua ipfa contrahi-
appelles, quod noil ita expknati fi-nt. OmUs tur, neque eodem loco , utincsterisani-
funt duribfibus. Pdlpebrai fuperiores non malibus, permanet. Mxc poftea defertur
jfnovent, inferiore tantum connivent. Collo mfulmonem quo angUes ad difFerentiam pi-
carent. JOierrtesipz&inmm eoeurit. Cortke f«ium,utuntur: Qup circa notabatPlinius,
% HISTGRIA NATURALIS
ferpentum& pifcium omnia efle fimilia, in anguibus non obfervantur quia lac non ,
pulmonem $ quem natura ferpenti- habent cum in ovo la&eus ille cibus inge-
praeter ,
bus&non pifcibus largitaeft, cumpi£ces nitus contineatur. Vuha feuuterusexfen-

loco pulmonis branchias adhibeant. Hic tentia Ariftotelis in omnibus ferpentibus
pulmo fimplex eft fibrofus,fiftulis divifus bifidusvideturprolixior, abuno inferiori
pradongus,fungofus, &
cordi non multum meatu ad utrumque fpince latus dedu&us
proximus. Ztf^/^veroquam Grxcii7n- in quo ova generantur ; indeque continua
yx®i\i($aL vocant, arterias fuperpofitam an- quadam ferie exire felent.Circa ofla angui-
gues non habent, fedipfum meatum,ad lium docet Ariftoteles ha*c efle naturse fpi- Arift. h$i
e a * r
bitum, modo contrahunt,modolaxant,id- narum: quare fpina dorfi illis,ritu pifcium, A n pc £ .
que praftant , ne aliquid inpulmonem de^ ineft..Fertebr£ cartilaginofse^&rlexiles flint,
labatur.r^r/W^z habent f erpentes veluti ficutinatura horum animalium.expoftula-

amplum inteftinum canino fimilem, nem- bat j Nimirum ut quofcunque motus , &
pe anguftum,& figurse \ongx Jntefimum ve- corporis flexiones facilius excercere pofc
ro ipiris carens tenue > &longumadmea- fent. Tox. cofix infunt anguibus, quot dies PHn.H.N.
tum uique excrementorum protrahitur. menfem complerefblent UndePlinius in l lu
:
c; i7 ~
Naminteranea ferpentumpartibus inter- fingulisauguibus coftas tricenas enumera-

nis lacertorum fimilia funt, fed vifcera, bat. Cseterum in confirmationem eorum,
propterlongitudinem, &anguftiarti cor- qua? haclenus deanatome Serpentum ex-
poris ita longa & arcta flint, ut vix a fe invi- plicatafunt, addemus illa, quaedeinipe-
cem dignofci poffint. Iecur igitur longum £tione anatomica hujus animalis obferva-
eft, &fimplex, lien exiguus, &rotundus vit i.Gregorim ykfaftr,quifcribens ab Gefhe-
qualia vifcera^stiam in lacertis obfervavi- rum retulit, fe in ferpente interfe&o primo
mus. .ta/prater natricem,omnibus ferpen- inter cutem,& carnem, fubtilem quandam
tibus,inteftinis adhseret, & nigro quodanr, & pinguiufculam membranam invenifle,
liquidoque excremento refertum eft,ficuti quas tamen cum ipfa cute defcendebat. Se-
invipera fcemina nuper confpicati iumus. cundo dum fcindens animal ad meatum
Hoc excrementum , in comparatione ad excrementorum perveniflet,faeces graviffi-
corporaturam animalis, eft valde copio- mo odore excrementa humana fuperata-
fum. Quare merito tradebatPlinius , fer- tes invitus olfecit. Detecta cute , membra
pentes, nec non pifces copiofb fellis excre- interna partim avibus , partim pifcibus
mento redundare.r*?/^, &crewbus ferpentes communia efle vidit. Nam trachea arteria ••
carere notat AriftoteIes,veluti, & alia, qux longitudine quatuor digitorum, parvis, &
pennis,fquamis,& cortice integuntur, prse- gracilibus circulis infignita ad pulmonem
Vincent. terteftudinem.Hocautemindenafcitur,ut ufque defcendebat, cui cor, ciftis fel- &
Iib.z0.c3. autoreVincentio infpeculo naturali viflim, lis adhaerebat. Poftea lecur ad inftar hepatis
quia humiditas anguium , ficut & avium lucii pifcis in longitudinem extendebatur.
pauca eft y ideoque in fquamas , quoad fer- Deinde pinguedine candida inteftina e-
-
pentes, & in pennas quoad aves degenerat. rantreferta, quae a faucibus ufque adpo-
Amplius vim fsetificam natura his animali- dicerii more inteftinorum pifcium progre-
bus velut, & pifcibus impertita eft, cum diebantur.Infra hepar utrinque juxta inte-
pene,& teftibus careant.Scripfit enim Ari- ftinavera nervofa longo du£tu defcende-
Arift. 1. 1. eos^^carere , cum nonhabeant bat, cui ovapellicuculis albis re£ta inhxre-
ftoteles,
An
cap^T.
cmra > nam mc a cruribus originem habere bant , ut in gallinis videre licet, fed fitu di-
ftinct-a , quia longo ordine ducuntur. Nu-
dicitur. Tefies vero propter corporis lon-
gitudinem non funtfortiti. fedmeatum, merus in quolibet latere erat triginta , &
more pifcium obtinuerunt quandoqui- duorum ovorum,quamobrem ratione cor-
:
dem propter longum iter genitura facile dis,pulmonis,& afpera arteriae ferpens avi-
refrigeraretur,& infsecunda evaderet.Hoc bus valde affimilatur. Ratione hepatis in-
faspe iis contingere folet, quilongo pene a teftinorum & abdominis Serpens cum pifi-
natura funtdonati, quamobrem infsecun- cibus convenit. Verum poftearatione ciftis
di redduntur; cum femen ob mentulse lon- fellis , &
difpofitionis ovorum , Serpens ab
gitudinem refrigeratum infascunditatem utrifque nempe tam ab avibus quam a pi£
pariat. Verum loco praediclarum partium cibus diffidet. Haftenus Ambrofinus. •
genitalium, naturahis animantibus binos Nullos efle in Ebufo infula prodidit Pli- £•«".
-
confmunicavit meatm , qui a fepto orientes nius,in Creta Ariftoteles & Solinusjin Brr-^ ";^;
1
latus Hpinx ab utraque parte perreptant, &tannia Cardanus ; in Laponia , alii. In Hi- Cardan,
utrinque fuperne juxta fpinam junguntur berniam allatos interire,imo terra illius re-
atque ita ad os excrementi finiunt.Hi mea- gni confperfos, exanimari, Angli prodide-
tus , tempore congreflus , humoris- fsetifici re. Navibus in Bugum fluvium delati, edi-
pleni confpiciuntur,attrituque mutuo can- to fibiloalio confugiunt,fifcriptoribusPo-
didum femen efHuit, quemadmodum in lonicis fides. Bellonius tamen nonnullas in Beiloa:
hiftoriis pifcium fuit memomum.Mamm* Creta fpeeies obfervavit : rationes vero °

fc
Car-
,,
D E SERPENTIBUS
a Scaligero confu- anno die Decembris eas oras inhe
3
Scalig. Cardanide Britannia, 1640. 8.
funt.Frequentes funt in Ophiufa,Me- gotio quodam Geodxtico pervagarer, tam

tata?
lita?a, Thefialia, Apulia, Arabia, Numidia, mfignem veritatis indftgandx occafionem
Êthiopia. Septentrionalibus regionibus minime negligendam ratus fum condu- :
ttinH.N. Helvetia ,& Italia. Ophiufam feu Golubra- &o itaque non viarum duntaxat, fed & na-
riam ob ferpentum copiam inhabitabilem turse montis perito duce , fpeluncam per
factam Pliniusrefert. Melitam^n qua terra avia & devia non fine periculo adii, quas &
Gratia S. Pauli di&a nafcitur, eorundem de fitu montis , de fpiraculis five evapora-
faecundiilimam noz\xm.Theffalm in tantum rio, de caverna & ferpentibus inaudieram,
abundat , ut nifi a Ciconiis vorarentur, in- omnia vera efle cognovi , fpeluncam inj
colas fedibus pellerent. Oppidi S. vitiin grefTus , eam utcunque calidam inveni , ac
monte ApttlU Gargano cives alio migrare , ferpentes non vidi utpote eo tempore la-
,
coegerunt, ut apud Leandrum legimus. tamen Sc exuviis eorum ul-

titantes, fpoliis
Herodot. In Arabia circa thuriferas arbores verfan- mus paulo ante memorata ita onerabatur,
Hiftor.I.3.
tur.inde inÊgyptum avolant. In Numidia ut ftaphylodendrum,coluteam, feu velica-
moriibus eorum venenolls plurimi quo- riam folliculis refertam dixifles, quaefer*
Leo Afric, tannis moriuntur. In zABthiopia, fi Pierio pentium , quorum mons fcatet, geniminis
l.r.
credendum in gyruminvicem volvuntur, luculentum prabebant teftimonium, imo
ut montis fpeciem intuentibus reprafen- auribus ad meatuum orificia applicatis,
tent. In Afiica agricola* prxaltas induunt nefcio quod obtufum murmur,aut quis fi-
ocreas , ne a ferpentibus qui ibi copiofi, ap- bilofiis ftrepitus, fi non aeris cum halitibus
petantur. In/^'^funtmaximi. In Septen- inclufis lu£fce certe latentium anguium ma-
trionalibus regionibus per campos & fylvas nifeftum fignum percipiebatur , &c. ?mp-
vagantur.In Lombardia agroFerrarienfi & quoque vi-
Qayci, fimt Ariftoteli,& herbis
Scalig.
multas inveniri fpecies,Scaliger author eft, Pulverem comedere ex facris qui-
ctitant.
Exerc. Arift.H.A»
Celfus minusibi venenatos tradit. Maxi- dam concludunt nec negandum , dulci
:
I.8.04.
me vero caulas, cafas rufticas , cavernas, gleba deleetari.In Africa onifcis:in Orien-
prata, fylvas casduas , &
arbores amant. Mr te,tefte Vitriaco, pipere albo nutriuntur.
lianusfane circa paludem fitam juxta E- Exiguo interdum contentos cibo , & ine*
phefiam metropolin, cavernam ferpenti- diarn bene tolerare, vel circulatores no-
bus plenam inveniri narrat. Apud Septen- runt, qui angues in capfulis, modico furfu-
trionales ,in cavatis betula? radicibus refi- re paftos circumferuitt. Hyeme fub cervi-
.dent & ,• hyeme talem juxta radicescalo- ignem,ad ver ufque vitam pro-
cali, vel ad
rem efHant , ut arbor folia non deponat.In trahunt. Ambrofinus in vafculo per fex
AriftHA
terraetiamtophacealatibula parent. De menfes fine cibo eonfervavit. Ariftoteles, .
XJlmo inter Brachianum & Romam, in qua devorato aliquo animalculo , totamabeo
Kirchev. de ferpentes ftabulantur,ita Kircherus : Ab his nutritivam fubftantiam extrahere , reli-
Magner.
p.70 2.edit. montis fpiraculis deorfiim verfus quinde- quum per feceflum excutere fcripfit. Dum
Colon. cimfere pafiuum fpatio defcendentibus &
vorant ex longis breviflimi , ex tenuibus
occurretulmus, arbor fateminus fpe&abi- latiffimi fiunt,ut quod deglutivere, melius
. lis , fub qua fpecus feu caverna qua^dam
,
inventrem delabatur. Avibus devoratis,
vulgo laGrottade/liSerpi,duomm hominum plumas & ofta evomunt.In regioneSeneggs
Ariil.Hl
capax,fiftulofis quibufdam foraminibus in pullispfittacorum infidiantur. Vino,lacl:a,
2,c '**
cribri formam perforata cernitur,ex quibus aqua, & ovorum vitellis delecliantur. Ha?c
*
ingens quxdam principio Veris diverfieo- quidam ab iis deglutiri tradunt,fi faucibus
lorum ferpentum , nulla tamen, ut dicitur, capiantur,moxaDipfisinfemetconvo!utis
fingulari veneni qualitate imbutorum,pro- frangi,&corticesperinferiora dejici. Ju-
geniesquotannispullularefolet.Inhacfpe- niores orbe fpirxperfrringunt fracro 5 &
lunca Elephantiacos, leprofos,paraly ticos, putamihe,liquorem hauriunt. Viniincon-
arthriticos, podagricos, fimilibufque de- tinentes efie Ariftoteli proditum. Ideo
fperatis membrorum aiFeclionibus labo- quidam vino circa fepes appofito , viperas
rantes nudos exponere folent, qui moxha- venantur,Temperament£quibufdamfunt
lituum fubterraneorum caloreinfudorem frigidi, calidi quibufda^n. Illis Galenus in-
refoluti , ferpentum propullulantium to- pnmis, his Avicenna favet.
'
Gmir*ilt
tum corpusinfirmi impHcantiumfuctAique De Generatione ferpentum duo occur- >
lin£tuque,ita omni vitiofo vif ulentoq-, hu- runtiUnde orti fint,& quomodo generent.
more privari dicuntur ut repetito hoc per De Or/^variasfententtse.Quidam Poetseex
,
aliquod tempus medicameuto, tandem fanguine Titanum a Saturno &z Opi occi-
perfe£befanitati reflituantur. De hacfpe- forum prodiiflefabulantur. Aliiexguttis Ovid.Ms-
taru -*-
&
lunca cum varia a variis inaudiftem, jam capitis Medufe fanguineis Nonnulli ex :
- !
dudum ingens me rei tam prodigiofx veri- putredine terra^, ex qua magnus ilixfer-
tatem exa£be âtk t avtb-Ûv ex aminan^ pens Python prodiit. Nec abfonum hoc,
& Metam.,1: t;
di invafiflet defiderium , tandem cum hoc Nam &

Nervi Scythia^ populi ob natos
A 3 ex
6 H I S T O R I A NATURALIS
Herodot, ex terra ferpentes , paulo ante Darii expe- efle iis vim naturalem eam. Idem apud
ditionemfolum mutare coafti funt, He- Strabonem invenies. Inter animalia gc-
1.4.
rodoto tefte & Anfyclas, Italiae inter Ter- runt inimicitias cum avibus , quadrupedibm> Anft.H.A-
:
Plin.H.N. racinam & Cajetam civitatem, a ferpen- & exanguibm. Avibus. Nam aquiU lapidem
1.9.C£.
1.8. c.29.
tibus ex vicinis paludibus prognatis de- aetitemin nido deponunt , ne pulli afer-
,
letam, Pliniusailerereauftiseft. Incorpo- pentibus lardantur. Esedem in montibus

re humano nafci, in Hiftoria de Homine regni Morfili anguibus vefc untur.Notum,
dicemus. Ex fanguine quarundam avium quam gratitudinem Aquila a ferpente Spi- JElhn. H.
confufo , Democritusprodidit , referente ris arcliflime complicata, ruftico liberatori A.U.c.37;
Plinio ex falvia in fterquilinio putrefafta prseftiterit, apud ./Elianum. Pavonis clamo-
:
alii. In folido & vafto marmore inventum reterrentur, Ciconm inTheflalia maxime
Pareus.l. fuifle , Martini v. Pontificis tempore , ex immunes, quod ferpentes interimant. E- Oppian.
20. c.24.
Cardan.de Baptifta
Leone apud Pareum habemus jusdem in Italia puili tribus annis conti- Halieur.
variet. Cauiam Cardanus reddit. Ex cadaveribus nuis aliquando devorati fuere. Huc accipi-
rer.1.7*
cap. 29.
humanis nafci , & corrupta fpinse medulla, tresj ibides, quomm pennas timent vultu-
,
apud Camerarium invenies. A tali ex res, hkundines ga//i,!kga//m£ pertinent. Ex

plumbeo feretro profiliente , Avenionen- quadrupedibmfuntE/ephanti qui Spiritu cer-
fem opificem ladtim , apud Pareum legi- vorum ritu , ferpentes e cavernis evocant
Plin.H.N. mus. Modum generationis aperuit ex Ari- Leopardi, quorum odoremvitant, Cervi,
l.io. c. 61.
Arilt.H.A.
ftoteleP//;^.*Coeunt, wquit, complexu qui feu tanquam medicamento , quod Ifi-
l. ? .c.4. & adeo circumvolutifibi ipfi , ut unus exifti- dorustradit; feu tanquam pabulo,quod
I.6.C.34.
mari biceps poflit. Conte&a ova in terra Belluacenfis 3 feu levandifeniiergo,&ut
incubant, & faetum fequente excludunt pilos mutentcornuaque deportant , quod
anno. Continuata illa ferie contexta , ut alii,ferpentibtis vefcuntur. Sues
etiam an- Arift.H.A.
monilis inftar videantur. Quidam &ani- gtiesinventos edunt. Per eas ager Plombi- 1.9-C.I.
Êlian.
A.1.9.C.49.
H. malpariunt. Fsetorem in congreflli edere, nenfis a qtiodam ierpente purgatus eft. A
Vox.
apud ^lianum legimus. firicibm brtimali tempore infeftantur,quod
Luca.1.6. tum languore quodam laborent. Cum iif-
Vox ipfis eft fibilus.Obtufiim teftudines,
longum ferpentes reddunt , ftridere id Lu- dem, teftudo, ichneumon,lacerta,& Cha-
cano pYfaiy Apollonio in Argonauticis. madeon , utpropriis locis eft di&um, con-
:
Ereclosante lapiuminceffiile, imaginan- grediuntur. Catumquoque eisinfeftum, Arift.l.c.
Mttm. turnonnulli :ferpere , quisnon novit Fle- ! apud Ariftotelem habemus.Ex Exanguibm t
xuofisimpetibusincedunt, &caput, reli- Locuftse fpecies qusedam Ophiomachm dici-

quo corpore quiefcente,ob vertebras carti- tur , quod cum ferpentibus pradietur , eof-
Ariftot. de laginofas vertunt ficque corpusfuumlon-
: que gutture arrepto interimat. Albertus 0-
incelTu a-
nimal.
gum & anguftum in partes adverfas refpi- pimatum vocavit.C^wr/ferpentes ad Ephe- Êlian. H,
cientes,melius tueri poflimt. Squamis qua- fiam metropolim , forcipibus arripiunt A.l.id.
fi unguibus & coftis quafi cruribus inni- dum paludesjuxta Ephefiam tranareco- c.38.
,
ifclian. H.
tuntur. Grseci de hoc motu verbum «Aw- nantur. Jranei fub umbrofis arboribus a- A.J.i.c.38.
Plin.H.N.
or7roia-âjj ufurpant. pricantes , iclu infliclo vertiginofos red- 1.1 1. c. i4„
ytntlâ- Inpnicitiam cum hominibm p/antis & ani-
, dtint quod tamen melius de lacertis fum- & 1. 10.
:
tbia. c.37.
ma/ibm gerunt.Quantum i&homines ,omni-
.
Plin.H.N. feris. Dep/antishoc habe. Nec umbrasqui-

1.7«c. 2.& bus contra ferpentes ineft venenum fe- : dem fraxini arboris ferre: ideo haxprolixo
1,28.0.3.
runtque i£tos faliva, ut ferventis aqtia* con- nature; beneficio,antequam e latebris egre-
tactum eftiigere. Crates Pergamenus ih diantur floret}poftquam delituere, folia
Hellefponto circa Parium , genus homi- demum deponit. Smi/o, in Trachinio folo, M. H. A.
num fuifle tradit , quos Ophiogenes vocant, fiappropinquaverint,interire. Foliis qtier- l.
9 .c.z 7 .
ferpentum ictas contaclu levare folitos nisinje&is, fi Geoponicorum authoricre-
& manu impofita , venena extrahere cor- dimtis, perire. Oclrobrem florefcentis uvx Plin.H.N.
pori. Varronis tempore , pauci ibidem e- averfari, nec ttim temporisinvitibusinve- I.24.C. 13.
Plin.H.N.
r^nt, quorum falivas contra i&us ferpen- niri.Vetonicarcirculoinclufosflagellando, 1.21. C. 21.
tum medebantur. Similis & in Africa gens quiaexire non audent,fefeperimere.Odo- iElian. H.
Piyliorum fuit , ut Agatharchides fcribit A,1.9.C.2f.
re alii deterreri rttta: , vero Lybicasinpri-
:
^lian. H.
aPfyllo Regedi&a, cujus fepulchrum in mis,animo linqui.Taceo trifolii quandam A.I.9.c.2i.
parte Syrtium majorum eft.Hortim corpo- fpeciem,utPIiniusvoluit, abfyrtthitim, ar- Plin.H.N.
I.24.C. 17.
riingenitum fu.it, virus exitiale ferpenti- temifiam, abrotonum, libanotidem nepe- Cai-dan.de
bus, utcujusodorefopirenteas. Moxve- tham viticem , quam mulieres in Thefino- varier.
Rer.1,7.
ro liberos genitos , protinus objiciendi fa> phoriis pulvinaribus fubfternebant ; Hele- C2 9 .
viffimiseorum , eoque genere pudicitiam nium dertique feu Enulam Campanam

conjugum experiundi, non profugienti- cujus ideo Êlianus meminit.Therionarca
bus adulterino fanguine natos ferpentibus. in Cappadocia & Myfia nafcente , omnes
Simile & in Italia Marforum genus durat feras torpefcere,fabulafur Plinius. Ab igne
quos a Circcs filio ortos fervant, & idco in- abhorf ere apud Cardanum habexnus.
Ami-
:
DE S E R P E NT I B U S,
Sympathia Amicitiam colunt *#ter/2,quiain caver- mnes, asftate quamhyeme , funt pernickr
Plin. in
pioaemio. nis farpe conglobatim inveniuntur cum : fiores. Depofito fenio magis formidolofl
Arift.H.A'. anguillis.
!l*.C.T.
, ut Gefnerus exemplo cujufdam feruntur. An aliquando veneno careant,
Plin.H.N. pueri docet cum vulpibus , quia in cryptis
: difquiritur. Prse dolore ob amiiTum dis~
i, l6. c. 34-« communem vitam degunt cum Cattis> : rumpi, quse Vincentii mens eft, falfum.
quia aliquando fecum colludere vifi funt; Breviore an diuturniore temporis fpacio
Hederam ferpentum frigori gratiffimam, ut icti intereant, partim veneno , laefb
par-
mirum fit ullum honorem habitum €\.V&ni- tim, adfcribi debet. In Indiis Orientalibus
Plin.H.N. culo deguftato,fene&utemfacilius exuunt fues vel canes a quibufdam admorfi, fex
l.ao. 23.
c.
& fucco oculorum aciem , inlatibulis fere duntaxat horis fupervivunt: homines diem
amiflam, recipiunt. Circa fabinam femper naturalem remediisliberati, periculo va- AmbroC
^
:
obverfantur. cant fi poftea admorfi fuerint. Alibi , vel ent>
Natura & Naturam & Mores fequentia exprimunt. ipfe halitus pmereuntes interimit. Quen-
Mores.
Plin.H.N. Terra ferpentes homine percuflb non am- dam interiifle , cum fe in aqua lignis prope
1.2. e.6$. plius recipit, pamafque etiam inertium no- ferpentiscavernam excalefactis , lavaflet,
mine exigit ; venenum fec undum quof- Ponzettus author eft. Scaliger Paravici- Scaiigec
dam, in cauda habent,quod in veficam ori num quendam, non procul Dertona , fer- Exfelu
vicinam deducatur; qua?,priore etiam ejc- pente,in venatione hafta occifo,mortuum,
6to,intra diei naturalisfpacium alio im- prodit. Mathiolus in agto Tridentino vac- Mathioi.
Arift.H.A.
pleatur. Quatuor frigidiilimis menfibus carumcuftodeminpericulo, & morti pa- ^- *" .,
1.2.8. C.Ij.
Dlo£coud
Galen. 1.2. latent, nec quicquam comedunt,imbecilli ratum , nifi theriaca & aliis refocillatus fuif- <
de locis
'affeftis.
tum adeoveneno,utimpune tradtentur: fet. Habet & locus aliquid. Ferociores iis
Plin.H N. Urgente canicula adeo nun- quiin plano montani, qui inter Arabica Wottonde
seftuant , ut
I.
3 2.c. f quam fere quiefcant :Plinius,cumfbleftin balfameta minus nocere creduntur. Vul- Diff anim
. - -
Arift.H.A.
l.y.c.17.
cancro, torqueri dixit. Vere , dum e late- nere infli&o , ftupet primo aeger mox vuk :
Scl.8.C.l 7t bris prodeunt,exuvias deponuntjquas qui- nus dolore

afficitur, color mutatur, in-
dam Jyphar , aliifenium , yijêtg , nonnulli ad flammatur , rubet , livet , nigricat, & 32-
Plmiimentem, vemationem vocant. Inci- gertotusardet. DeRemediis multa haben-
piunt a capite ut quafi , a decidentibus ob- tur. Vulcani in Lemno antiftes, Umbro
Venenire.
caecentur diei naturalis fpacio devolvun- de gente Marubiorum apud Virgilium , media
:
-
tur ad caudam , totumque aufertur fpo- AtyrapudSiliumltalicum, virtutemSer-

lium , ut Ariftoteles prodidit, pro ut faetus pentum morfus fanandi poffidere crede- \
membranarum involucris liberantur. De- bantur. Mirade Pfyllis Lybicis iElianus. ^1u.h.a,
guftato famiculo in hominis confpectum Non valde fi doluiflentpunai , fola Saliva ,' l *- c ° £8 *
prodeunt. Genuina ne haec pellis, anex fanafle: ubi dolore premebantur , colluto
anuco &fordibus perhyememcontraclrurA aqua ore, bibendam tanquam falutarem
ipolium, ad Difquifitionem caufariim per- dediflc fi nec hoc juviflet , accubafle segro
:
tinet. Diuturnioris etiam funt vitx, feu & corporis fui conta&u infregifle vene-
quod exuvias deponant, feu quod parci num. Certiora remedia funt, quse aliunde
fint cibi , feu in comparatione ad alias be- fumuntur. Laudatur capra2nigradac,fiIo-
ftias. DieinocTrempervigilem conjungere, cum affeclrum eo foveris. Puella quêdam.
dum apertis oculis fomnum capiunt , alii cafeocaprae recenti ulceriimpofitofanata
prodiderunt. Prudentia in eo notatur a eft. MedullacerVi perhnitus , ab eodem o-
quibufdam, quodtotum corpuspericulo ptime defenditur. Vegetius in jumentis
exponant, utcaputillasfumfervent. Illud demorfis, ftercore fuillo recente utitur.
facile priftinaz fanitati vulneratum reddi- Diofcoridesfimum bubulum vehementer
tur ; hoc attafto , moriuntur facile. Arun- commendat. Quid fi jipfemet ferpens fuos
dine percufli , mortuorum inftar jacent ^fi iclrus fanet ? Herbarum huc facientium ca-
:
frequenti ictu petieris totis viribus morde- talogum , apud Ambrofinum vide. Ma-
re conantur. Stercus ferpentum bene ole- phaûm fi fequimur , funt in India arbores Ma
Ph«ac
re , facile concedi poteft , fi verum eft , in- Copaib* di&se, balfamum fundentes, quo HiitJndi^
ter Calecutum & Cranganon inveniri, qui Isefiaferpentibus fanantur. Idem arbores 1' 2,
ab Ore fuavifllmum & mofci inftar ex nucum genere , fi Plinio fldes , faciunt Piin. h.w.
fpirent :
odorem. nec non in Grscia frutex , Epipa6tis no- 1,2 7» c l h -
J^tntmm. Huc veneni confideratio fpe£tat.In cyfti minatus , alii Embolinen vocarunt. Ex
Plin.H.N.
I.u.c.37. felhs iftud , fecundum Plinium , refidet: in Comfafitu , Theriaca Andromachi intra,
vefica quadam fub lingua qua difrupta li- extra , Confedio Hermetis , Emplaftrum
,
quor quidam biliofus emanat & corpus in- Epigonum , Oleum fcorpionum & di- ,
ficit , fecundum Grevinum. Toteorum vene- vinum , de quibus Ambrofinus, laudan-

na quotgenera , tot pemicies quotjftecies , totda- tur.
laresquot colores-, Ifidorus dixit. Diverfata- Vefcebantur iis olim, Troglodytae rf»m , & c;~
men operatio. Mares faeminis , fenes ju- Êthiopes, fi Herodoto credimus ; Can-^-
nioribus , rnagni parvis , jejuni faturis, o- dxi j qui & Ophiophagi inde, fl Plinio ; A- hS° U*
rabes>
6 HISTORIA NATUHALIS
Ml H. A. rab eSj {; carnem quo- cum fimia, gallo gallinaceo ferpente m- Egna(, ven
Solino. In Brafilia, &
4
pim'k .N. rundam, quibrachii humani craffitudine, futos, in mare projiciebant. In India , te- Mot* 6. J.
1.6. c, 29. concidunt, &

inter apparatus reponunt. fte Linfchotano , a circulatoribus circum-
hl'iH'.^'. In Cuba, inter regios apparatus cenfen- feruntur , quieofdem ad inftrumenti mu-
tur. Ova comefta per muramam reddun- fici fonum tripudiare cogunt. Annibal,
turinnoxia. injefra magna vi ferpentum fictilibus in-
ufusinMe. J n Medicina magni funt ufus. Totum fi clufbrum in Romanorum claflem , efTecit i
dicmg '
fpe&es b capite & cauda trUncatis , intera- ut Antiochus vidoriam reportaret. Adipe
neis abjettis, deglubiti, carne benelota, & vcterinarii ad equorum ftranguriam utun-
cum vino cocta , jure aromatibus condito, tur aucupes carnibus ut aves citius pennas
:
in lepra commendantur. Suffitu inveterati mutent. Albertus multa ex partibus 5 fed

in menfibus provocandis Plinius utitur. nugatoria, conficit, qua^ apud Ambrofi-
Quidam cum floribus herbas paralyfis in num vide. Ovum quidam eques coram
oleo ad podagram decoquunt. Cinis com- Claudio litigaturus, fpe vincendi gefta-
bufti in fiftulis fanandis vehementercom- bat deprehenfus, tanquam veneficus , in-
:
mendatur. Baculus quo rana ab angue ex- terfeclrus fuit. Seneclam tanquam amule- Sueton. ra
cuflaeft,parturientes adjuvat. Quantum tum , in armillis quidain ligare folebant. Hiftor - 1 *<5-
adpartes, Oculum dextrum utiliter ad epi- Cardanus ad nefcio qux non , in certis
phoras alligari , dtfmmodo ferpens dimitr conftellationibus adhibet. Plinius cum
tatur, Plinius alicubi, author eft. Cot fi fale, &
ferpillo tritam bobus in fauces , uva
mordeatur aut alligetur , in odontalgia ef- maturefcente injicit, ut per totum anni
ficax perhibetur. Iecur qui deguftaverit, ii curriculum valeant. Wottonus in arma-
crederefaseft,anullo ferpente tangetur. riis &
ciftis reponit, utveftesatineisim-
M. pauius i^/toftiPaulo Veneto, demorfbs, a cane munesfervet. Alii ejus pulverem infper-
Y*™%£ '
tabido fanat; parturientes, deguftatum, gunt, ut apes ad alvearia revertantur.
feliciflimejuvat; &
hsemorrhoidibus illi- Dijferentia- ferpentum muta funt , Pri- ^ffe^*:
"**
tum opitulatur. Defanguine , ex hb. inno- marias ad fequens capnt reiicimus.^«»^-
Ambrofin. minati, prodit Ambrofinus , pallidapraela- rU, a quAntitatP, mlnre, loco , odore noxa , ajpe-
,
deferpent,
bi aruD i cuncJ a reddere,faciei iniinfl-nm ab Ftu, Scaliis accidentibus mmuntur. De quan-
omni macula fervare> dentibus illitum titatenota., Maremfsemina femper mino-
rem. In plaga feptentrionali, ineuntex-
gingivarum faetorem auferre. Pinguedinem
aliis ad luem veneream curandam Mat- ftate, parvos reperiri , qui regem criftatum
thiolus admifcet eadem, cum butyro ma- habeant, eodemque occifo diflipentur. In
:
*ortaPhy jalilento igne codta&percolata, ad para- Theflalia parvum & hirfutumjx

Belluacen- BelJuacen;
wgn. .5.G.
Yy{m & podagram confervatur. Peffisad fifides^quemlncolae^r^vocentjalium, S L
^fl[
fterilitatem tollendam , cum felle tauri fola vqce animalia interimere. In India M. k a;
Hippocrates mifcet. Carnes ad extergen- quoque magnitudine aliis longe inferio- -,1 7 ^^, 1
.
dam cutim humanam valere , Porta per- res, miKiAxg Ttjvxp*» yerpcolores & amnqxv 8. c. 14. , 1.
fuadere conatUr. Abenfina in lepra eaf (pappcixx KctTcc^ccCpi vmg, quafi figmentis di-
dem inhumat donec vermes enafcantur ftindlios. Alibi maximi funt. Megaftho-
mox cum his exficcat, &drachmampul- nes fcribit, verbafunt Plinii, inlndiafer-
verizatarum cum fyrupo de melle leprofis pentes in tantam magnitudinem adolefce-
Tagaut.l.i exhibet. Tagautius, ftrumis & elephantia- re , ut fblidos hauriant cervos taurofque.
^S ** fi iifdem medetur Porta vulneribus & ner-
1
: Metrodorus, circa Rhyndacum amnem,
Potta Phy- vis incifis quod diflecti brevi temporis fpa- inPonto, ut fupervolantes quamvis alte
togn. 1. j .c
c i C oalefcant. Spolium infignium virium pernicitcrque alites hauftu raptas abfor-
efie credidere antiqui. Ad cafiim pilorum beant. Nota eft in Punicis bellis, adflu* Vai. Max.
Gai. Eu- conducere, ait Galenus j ad claritatem menBagradam, (^nuncMegerada) aRe- 1, uc -^-
&°f 1
°culorum 5 ^ eodem fricentur, Plinius ad gulo Imperatorebaliftis, tormentifque ut
1
'
de
i
fimpi. odontalgiam in aceto deco6t.um,& dentes oppidum aIiquod,expugnata ferpens,cxx.

me-
<lic -
eradicandos iidem. Aurium dolori, feu in pedum longitudinis. PelHsejus maxilkqj
feiofcor. vino feu in oleo, co£tum, prodefle Diofco- ufque ad bellum Numantinum duravere
m. m. 2. rides & Theophraftus cum capitibuspa- Romasin templo. Huc Seneca refpexifle vi-
1.
-,
senecade
paveris Archigenes. Suftimentum partus detur, dum fcribit , Lenis & privata perni- ciemenr.
piin.H.N. difficultates folvit. Ex fententia Plinii, cies non folas urbesmovet.Quodlate fure- u c i$ " ' '
**" c u
j* lumbis parturientis alligari debet. Villa- re ca?pit, & omnes appetit, undique confi-
"
1. 30. c. 7. novanus fuffitu ex eodem , cum opopana- gitur.Serpentes parvul«efallunt,nec publi-
ee , myrrha galbano , Caftoreo , ftercore ce confequuntur 5 ubi aliqua foHtam men-

,
columbino vel accipitris fa&o , fxtum furam tranfit,& in monftrum excrevit,ubi

mortuum & vivum educit. fontes potu infecit,& fi afflavit, deurit,ob-
vfa in va-
^
1 m i^ em in puniendis parricidis u- teritque , quacunque incefiit, baliftispeti-
riw, tebantur. Êgyptiiinfoveamferpentibus tur. Circamare rubrum longitudine x l, î, h. a.
plenam cos conjiciebant Romani, culeo, cubitorum, craflitieeidemproportionata 17. c.i«
:
1-
olixa
,,,,
, : ,
D E S £ R P E N T .1 B U S
t
olim obfervati funt. In loco quodam Ma-
cra, vifus , quijugerilongitudinemarqua-
I T U L U S IL
ret,craflitie,fi credere faseft,tanti,utequi- De Serpentibm infyecie*
tes ex utraque parte adftantes , feipfos in-
Strab. Ge- tueri non poiTent. Pofidonius id retulit. C A P U T L
ogr. L 15.
Porus Indorum Rex ad Auguftum decem De Serpentibus terreftribus*
Cubitorium mifit. In Malaber oclonum
pedum inveniuntur , puerorum amatores. A RTICULUS L
dicuntur ; fur-
acentes anguilina efle facie De
J Fipera,
gentes , eam adeo dilatant , ut ad huma-
nam effigiem propius accedere videantur. PRimaria fere Serpentum DilTerentia

Novem pedum pellum apud Clufium ineft , in quantum in Terreftres &: Aqua-
venies. Tantam & Ambrofinus apud ma- ticos 6c Dubios diftinguuntur. Terreftres
gnum Hetruria? Ducem vidit. Ided non fiint , Vipera , Ammodites , Ceraftes , H&mOr*
inepte forte Gillius fcripfit , fuummagni- rhous , Seps t Aftis, Diffi® , Scjtale rjr Amphis-
tudinem Calecuti aequare: cum pradfertim bana, Cdcilia.Cenchrm.Acontia Dryinm, Elaps Ambrofin.
nu
edi£to regio , ne occidantur cautum fit. &Anguis^fculapii. His/W/âdde. /
Circa fluvium Senegae capras, alibicer- Viperam quidam ab eo quod Vi pamt> Nomtn.
i^
vos devorare dicuntur. Colorem ii fpe&es nomen fortitam putant:quafi a faetu cxeun-
in feptentrionalibus regionibus variegati te,alvus matris laceretur:alii,& quidem ve-
JE\.
1. j 7.
H. A.
e. z.
vagantur. In India,fi Êlianum fequimur, riffime, quafi viviparam, & per contra&io-
vittis a capitead caudam pertinentibus nem yiparam & viperam,quod ova intra al-
aliis asreis, aliis aureis & argenteis confpi- vum concipiat deinde faetum vivum eni-
,
cui funt. Thevetus quofdam rubefcentes, tatur. Grarcis eft aliquando per excellen-
cum fquamis verficoloribus,alios inftar fo- tizmotpig, ut in Oppiano animadvertere Ariftot.Li,
liorum lauri virides facit. Huj us coloris & eftjcommuniter l%ig mas, & e% Jm. faemina, AX"aL
M '
Arift.H.A.
1.2. C. 14
apud Valefianos inveniuntur. Hefychius itclôu to i%*tv \v \av\ri Tyv yoivqv cL%y, ^stvuTH , c.io.
Sauritas vocat. A
/ocofuntaquatici, terre- quod ad interitum ufque fastum contineat,
ftres , quorum alii montofis , alii planis cui fabulse apud veteres fides data^ vel vm^
alii quercetis , aliilatibulis circafagos, & to t%&v h avjn to ^ccov , quod animal intra al-
corylos dele£tantur , & a mphibii. Obfer- vum contineat,quod veriflimum. Hodier-
vavit Bellonius circa Abydenum portum ni Grseci Echendras, tefte Bellonio, nomi-
genus quoddam , rubore in leucophseo re- nant. Itali Maraflbs. An rede, alibi difqui-
fulgens,quod interdiu in mari vivebat, no- retur. Sueflanus Scorz>ionem vocat Nico- :
&u continentem, quietiscausa, tietebat. laus Florentinus Scorzonen 5 quod voca-

odoris ratione funt quidam ex iis mofcati, bulum , apud Italos , omnibus ferpentibus
Ambrofin ut ferpens Êfculapii, & Cuffo Cypriorum commune eft. ArabesT^r/ vocabulum ipfis
de ferpent.
pag.6. capite magno , & corpore exofte. Inte- imponunt.Unde Andromachus viperinos
tegrumagnum devorat hoc abfiimpto,ad paftillos,ferinos appellavit, a Graeco t^ feu
:
arborem fe tamdiu fricat , donec ofla. ex- trjc/w. Nepam non efle, certum.
cuflerit. Noxam fi attendas in Hifpanio- Serpens eft venenofus longitudine cu- De[cripu±
,
lainnocui verfantur circa regiam Perua-

: bitali,fkpe prolixiore, colore f ubflavo,plu-
nam Cufco,incantantionibusligati, nihil ribus maculis confperfo, Mari caput augu-
damni , poftquam fere integrum exerci- ftum & acutumcollum craffms , corpus
,
tumdeleviflent, inferunt. Inter hos Ni- tenuius. Cauda ritu aliorum ferpentum gra-
cander Moluros reponit. Afpeffu fimt vario. cilefcit, non tamen acervatim ut fxminse.
Alii habent oculosprsegrandes, utLybici Squamis circa extremitatem afperioribus
alii parvos & locuftis fimiles nonnulli fan- : tegitur , quasira percita erigit. Meatm
guineos & luteo colore fuffufos. Adî- excrementorum in cauda efl ventri pro-
dentiapemnct-, quod quidam funt ore acu- pinquior. Canini dentes duo , fx minis plu-
to , quidam vafto. Nonnulli cono tan- res. Galenm, fscminas fubflavi coloris, ad-
quam crifta in vertice fuperbiant nonnul- : modum agiles, collum maximeporrigen- Gaien. d«
li cornua habeant quidam denique alas.
: tes, oculis fubrubentibus, in verecundis, & Ther iaea
.
°"
Huc pertinent monftrofi , qualis unus bi- ferini intuitus facit. Aetius , multis notis Lm!
ceps, in Mufko Bononienfi videndus , al- inftarrotarum exornatas , magnitudine
ter latifftmi corporis, & comprefsa cauda Cubitali cauda acervatim in tenuitatem
quorum iconesdamus. definente , alvo finuofiore qua? caudse , &
innixa gradiatur. Cardanum fi fequamur ,
erit praftantiffimis viperis caput latum
eredum, & cavum,figura rhombi,oculi vi-
vaces,berve corpus,&ad motum alacre.^-
matus Lufitanus in Hifpania cubitalem efle
fcribit,capiteprefIb&acuto in quo verruca
B cor^-
s HISTORIA NATURALIS
confpicitur, dorfoveluti quadam catena , eos de caninis dentibus ver^
rinis infti&a
depiclo. ba facere opinamur 3 Cum c^teri dentes

Anatom. Anatomica ipfius A m brofini verbis ex- horum animalium illis ignoti fuerint.
mt?.s£- cqucmur. Sic
autem ille : In difleaione Quandoquidem veteres, harumferarum
pent.J.i.c. viperini capitis cerebrum fiibnigri coloris caninos tantummodo dentes,defcripferunt,
.pag. [I7 '
confpicitur, &
adeo pufillum, ut vix quan- quos vidimus perforatos, veficula & vene-
titatem quatuor granorum milii adsequet no plena munitos, quxnovo toxico quoti-
•propterea hoc animal a quibufdam cali- die repletur,dum primum in iftu confum-
&
dum 5 ficcum eiTe creditur quod im- ptum fuerit. Etenim quemadmodum in
:
modicus calor cordis a frigiditate cerebri fingulis animalibus aliqua femper gene-
temperari ncquezt. Juriculis viperae carent, rantur excrementa, quxper partem deter-
fed earum loco quafdam cavernas habent mmatam extra corpus truduntur:Ita etiam
Etenim Plinius tradidit animalibus fktum vipera* venenofum excrementum per den-
vivum parientibus aures inefle eminentes, tesevacuant, dum fe defendentes mor- ,
exceptiscartilagineis, vitulo marino, Del- dendocasteraanimalia venenant. Hoc et-

&
phino viperis qua* quibusdam foramini- jam prcftatfcorpio , qui in cauda aculeum
buspro auribus, utuntur. Quoad dentes, perforatuminftardentium anteriorum vi-
Gefnerus tradit quofdam viperinum caput & fub aculeo habet veficam
pera: poffidet,
fecantes,quatuor oblongos dentes in fupe- venenoplenam , quodpunclis animalibus
riori mandibula fpedtafle j cum alii dentes communicat.Neque mirandam eft viperas
tam fuperioris quam inferioris maxilke, ob caninisdentibus ad tutelam tantum fibi-
parvitatem , non appareant , fed maxillam met a natura comparafle: fiquidem accidit
acu fricando afperitatem,& ftridorem per- idem pifci piftrici roftrum hinc inde denta-
cepifle ; Hos pufillos dentes , tam in vivis tum poflidenti, quos denteshuicanimanti
quam in mortuis viperis, nifi auferatur <ve- nonnifi ad tutelem natura impertita eft.
Jicula,in quaconduntur, nemo unquam in- Quod autem noftri viperarum venatores
tueri poterit. Baldus Angelus Abbatius pronunciant , fe tam in mare , quam in fx-
quatuor dentes caninos tam mari , quam mina duos tantum dentes conrpicatos fuif
feminaeviperaattribuit, cum hoc tamen fe, inde natum ehe credimus: quoniam
diicrimine, ut mas duoshabeat deciduos casteri in gingivis latcntes non videantur
:
Ideoque non admirandum efle putat, fl in- deinde hoc genus hominum tanquam ru-
terdum maris dentes duos tantummodo de, & imperitum nunquam anatomen ha-
efle confpiciamus. Quamobrem Authores rum beftiarum exercuit. Pulmo in
viperis
Nicandrum fecutos proculdubio halluci- velutiveficula oblonga membranofa , va-
1
nari ftatuit, quando pronuneiat, demorfos riifque meatibusplena, i
aere turgens ob- &

a vipera mare , duo tantum ulcufcula , &
a fervatur. Item <wgrandiufculum
apparef,
faemina quatuor reportare cum duos den-
:
&
mobile in pericardio > hocque quancki
tcs maribus, &quatuor fa^minis femper in- animal alcxipharmaco necatur concitatius
efle crediderint. Et tamen vipera mas, an- movetur , quam fi ferro interimerctur , ob
tequam illi duo dentes cadant, quatuor et- repugnantiam alexipharmaci ad venenum.
jam vulneribus poflit patientes aflkere. Iecur cft oblongum vena admodum crafla
Hxc autem fententia fi fit vera nec ne,in- per medium percurrente , quse dimanans a
diget animadverfione j quandoquidem corde ad extremam ufqj caudam fcrpentis
noftri circulatores viperas quotidiepertra- progreditur.Ibi etiam vifuntur vem feu ar-
£tantes , duostantum dentes tam in mare, terU , quse a corde & hepate ad gingivas,
quam in fxmina fe obfervafle referunt. feu veficulas dentium afcendunt cum in :
Nos igitur decofto viperse capite, & carne -vejicafellea tanquam in propria lacuna con-
diligenteracraneofeparato, duplex den- tineatur haec materia venenofa , cn\x indc
tium genus confpicati & fumus unum ad dentes defertur.Pofliimus autem nece£
:
quo hsec beftia fe tuetur , & mordendo ve- fario atteftari hanc venenofam materiam
nenatjalterum quo ad mordendum utitur. in cyfti fellis refidere , quoniam neque he-
Hi autem funt dentes quatuor fupra trigin- par , neque cor , neque fanguis viperas ve-
ta ab Antiquisnon defcripti: cum in ginî- nenumparticipant. Ventriculusinb jecore
vis occultati non appareant. Horum au- latitat , cui cefiphagus adhceret cum afpera
tem talis eft ordo nam prseter quatuor ca-
-,
arteria ad pulmones ufque defcendente.
ninos nomhiatos , duodecim in fuperiori- Splen colo inteftino anne£fcitur. -Colon fle-
bus maxillis,nimirum fexin utroquelatere xuofum eft, & in latere finiftroterminatur.
confpiciuntur funtque adinftar ferra ver- Rectum autem inteftinum a fundo ventri-
-,
fusgulam, &aliquanto majoresdentibus culi dimanare videtur.

armantibus inferiores maxillas. Inferiores Et tantum de vipera? anatomia Ambro-
Scvermus
dentesfuntvigintiduo, nempe undecim finus. Severinus in vipera a fe fe£ta fequen- zlotomz
in quolibet latere , quocirca quando au- tia obfervavit Oblonga omnia vifcera,? zu -^& :
thores memorant vulnera a dentibus vipe- item & ova. Primum exerto fpolio ad cer- 3 19'
vicem 3
Tal.I.
~Vtjpera. 2£as
,: .
i)E SERPENTIfiUS,
vicem , afpera arteria per longum annexa re , quia fervorerh quendani pr# fe feruht
pulmoni eodem dnSm.Cordis fubftantia al- Excapite Cerberi natas, antiquitas olirri
batota,nifi quantum auriculx rubent,qua- fabulata Ex
cinere vel putri materia
eft.
rum iiniftra amplior. Aqua in pericardio oriri pofle velexinde colligitur , quod Ju-
Cor triangulare complanatum. Fellisvefi- lio Obfequente prodente, bello civiliin-
cula non hepati affixa , fed Ecphyii. Renes ter Auguftum & Antonium durante Pa- j
oblongi duo ex multis quafi renibus condo etfufb , ingens viperarum copia proru-
flati, inferiores hi vifceribusomnibus, & perit. ExcongreiTu maris & fceminse progi» M. H; A:
c
prope anum* Teftes oblongi , forma amiu- gni , tam certum , quam falfum , cum mu-
pjfno H ?N
lantes Pineae femen. Reperti in utero tres rama pifce congredi , vel maris caput a fc2 iojV 'p] I.
eatull viperini,qui a matre biduo jam mor- mina poft congrefTum morfu avelli , quod l tt# A *
f
tua fuperftites inventi funt , caudis mican- apud Plinium legimus, eui Herodotus, i ijJ-iS.
tes. Ad haec ova multa ad vafa fpermatica Nicander , Plutarchus , Solinus , & alii ad- Anft.H.A'j
5 c ' *
ftipulantur. Ovaprms unius coloris & moi~

*
utrinque hinc autem defcendentia re&e

:
permediosrenes. Intra caudam veficulae lia, inftar ovorum pifcium concipiunt , &
duse plense viru illo, Inteftina rubra, carnofa quidem fuperne verfus praxordia: tempo-
pradertim fuperne convoluta in quofdam re parturitionis , catuli fineullismembra-
veluti noduloS; In ventriculo & mteftinis nis quandoque quod eas fcindant,aliquan-
herbaceum alimentum. Ventriculi tunica do iifdem obvoluti prodeunt. Verepoft-
,
interne rugofa, rugceautem re£foe, quse po- quam concepere , fa^tum ad menfem Au-
ftea didu&a utraque tunica facile expli- gufti geftant. Viginti , una die , quidem &
cantur. DifFerentia fexus m hoc genere
apud Ariftotelem habe-Arift.H.A»
fingulos parere,
Mari cauda longior faeminae brevior & la- mus. Tres fupraviginti ab unain py xide I,5,c uk
3
' '
tior. Mari fub caudam vafa qucedam ob- fervataprodiifle,- quarum quaâ matrefe-
Jonga, interne fpinofa genitalia non dubi- paratae erant , inertes reddebantur , Johan-
>
Locns. to. In multis inveniuntur regionibus, Ita- nes de Saviis pharmacopaeus author efb
Solin. in
Polyhift. lia, Hifpania, India, Melita, Cypro, Chio, Cummultisoceultam inimicitiam excr- ><»»»>*-
Ariitor. in circa Amyclas, ubi infanabilis earum mor- cet vipera.
r Sputo
*
humano, ii hoc in ipfius
r
i/,;
f\ T .
Mirabil. r ,. . JE\. H. Ai
fus, &alibi. Ariftotelestamenin Cretana- ventrem penetret , mterncitur. Muliengm- \% z% c , 24*
fcinegat. Cordus in Germania nunquam v/W^fioccurrat, abortum inferre creditun

confpicatus eft. In infula Syagro Arabiae Sola voce facit ut mures mufculos fuos alio
promontoriovicina, magnaz reperiuntur, deportent. Cum
ofiifntga , &
teftudine dp
Marii populi qui impune viperas tra&a- micat. Illa iibi herbafoncho iimili provi-
bant, alibi generari negavere. Delectantur det ha^c origano vel ruta medetur.
: Cum
inprimis locis montanis: ideo circa Haliac- fcorpone congredi , & mutuo fe confkerej
mon Macedonise fluvium , & in Euganeis Cafpar Wolfius obfervavit. Allii , fcor^
Patavinis montibus inveniuntur aquis : dii , & odorem vitare, apud
alliarix
Martial.
Epigr.1.4..
populeis arboribus , &
locis , quarum car- Theophraftum habetur. Arum radix ma-
19-
nes Galenus pro antidoto reprobat , quod nibus aiFricata morfus viperarum arcet,
Arift.H.A. asgrotantibus fitim intolerabilem faciant. ii Avicennas credimus. Sinafi iifdem ad«
l.io. c. 62.
Viigil.Ge-
Hyeme latent , non tantum fub iaxis , im- verfari, idemafHrmat. Ramulo/^/ievi-
©rg.Lj. motis fimo pradepibus, ut Ariftoteles &
ter contacl:a2 obftupefcunt , ii Lacunae ii^
Marrial.l.
3.Epigr.r6
Virgiliusprodidere ; fed etiam ftatuislapi- des eft. Inter folia.fr axini prunas confti^ &
deis, terris. Ruftici fane Itali, dum ligo- tutae, ignife potius credunt. Solanimcco
&
nibus profundiora teme tentarent , fimul Galenus manus contraeafdem madefacie-
bat. Rhafes vipera? oculos Jmaragdum in*
'
glomeratasikpinlme invenere.
VlFlm. In montana Phamicix partc herbis ve- tuentes liquefieri , mox a capite eiflue-' &
Paufan. in
Basot. Ga-
fci, & quafdamradicesvorare, Paufanias re, reliquit.
Jen. in prodidit. Non tantum herbis , fed & eru- Ad Naturam fpe&at. , quod vere &autu- Natuf^
Theriaca
cis , bupreftibus , Cantharidibus , phalan- mno ipolium deponunt tempore : vernali Arift.H.A^
ad Pifo- ' c' 17 *
neni. giis , mure araneo , ftellionibus , fcarabeis, oculos fceniculo aifricant, ut vifus in ca- *
bufonibus, Galenus fcorpionibus Arifto- vernis contraclam hebetudinem tollant^

:
teles picx pullis , Albertus, Circulatores

: &
quod graviffimum odorem fpirant. Fse-
furfuribus in pyxidibus &
capfis alunt.Ve- minx , quse pinguior mare , acerbior mor-
natores quidam decimo quinto quoque fus eft.
Tempera-
mentum. die potum cum herba quadem pra^bent. Venenaaim animalefle, fiiperitis di~ Ftntnmi^
Arift. Gc- Vino dele&ari aliis vifiim : diu a potu ab- ximus : figna varia occurrunL Aulicus
ner. ani-
mal. c.
1. r.
quidam apud Rhodiginum in colo-
ftinere, Bellonio. Frigidas videtur Arifto-
9. 10. tejes facere, quod hyeme latitent cali- rem porraceum incidit. Purpurafcen-
:
Galen. de
das, Galenus , Diofcorides Sc alii. Hyeme tem vel amethiftinum aliquando contra*
fimplic.
medic. fa- minus tales efle , facile exinde colligas, hi aoud Grevinum habemus. Excitatur
cuir. 11.
1.
quia non mordent adtate , & praefertim aliquando fingultus , quod ventriculus
:
c.i
Gmerxtio, fub ortum Caniculae vehementer seftua- veneni acrimonia vellifcetur. Semperrer^
B 2 QQX^
IO HISTORIA NATURALIS
corpus intumefcit ,
puftulse ambuftis fimi- dunt. Fallopius obfervavit, ( verbn funt Fallop.i.
ks erumpunt,fitisinfeftat, gingivse cruore Ambrofmi) dum ruri verfaretur,filium agri- de mmori-

us
coke a vipera in pede demorfum. Unde
*
fuftunduntur , jecurinflammatione vexa-

tur, biliofi vomitus fuccedunt, vertigo, pater fenex ad clamorem filii accurrens,
fopor , tremor , & urinae difficultas , ut arctovinculo pedisdigitum vinxit: deinde
Diofcorides & ^gineta reliquit , obo- digito fcarificato cum non mediocri fan-
riuntur. Ubi vero virus totum occupavit guinis effufione , juflit fibi locum oftendi,
corpus, ungues ob caloris defe6tum live- ubia viperafilius percuffus fuit: quo co-,
fcunt & corpus grandinem congelantem gnito, ut lsefum pedem ibi natus figeret,
Remedia. fentit. Remedu varia habentur. Amatus
nnperavit; poftea ducendoferulam circa
Amattis Lufitanus partem iclam fcarificari jufllt pedem , illius figuram obfignavit , fum- &
Lufit. Cu-
emplaftrum exalliis cum theriaca eidem pto gladio , cretam intra veftigii lineam
rat.Cent.i
impofuit , &
drachmas tres theriacas in vi- radens , in vino diflblutam , filio propina-
no meraco propinavit. Ex animalibus lau- vit quopraefidio juvenis, vomitione & al- :
dantur Caro viperina qux interaneis abje- vi fluore correptus, tandem fanatus eft.
£tis co&a, virus ad cutem pellit ; cervi ma- Virus quoque a veficulis gingivarum ex-
ris genitale , muftela: venter falitus ; can- emtum & felejufdeminficere, Gefnerus
cri fluviatiles vel marini fanguis fulicce -, author eft, qui puellam quandam,quas car-
cum oleo potus teftudinis marinse cum
• nem cui viperina permixta erat , guftave-
aceto j patientis urina haufta ; ftercus ca- rat,in opiftotonum & alia gravia fympto-
prinum in aceto deco&um vel in vino tri- , mata incidifle fcribit. Fel confeftim animi
tum, butyrum denique vetus. Inter flm- deliquium generat. Semen citri faccaro &• H.A.'
Tlin.H.N. tas plurima quoque occurrunt. Anchufa conditum, fcordium, cornu cervi, lapis ,4,c 7 " '
1.12.C. 20.
Scn.
manducata & in fauces projecla eafdem bufonites, hyacinthus, fapphirus , fmarag-
perimit. Abenfinaradicem,folia,& corti- dus , inter praffervativa recenfentur. Et ^/«'nc"*
"'
Crollius cem Ariftolochias laudat Crolhus, aconi- ; olim & nunc in menfis habuere locum.Ê-
de lignatu-
tum cum vino tepido Alii biftortam^quse : gyptii, Troglodytse, & Arabes , paflim eas
contortis ftiis radicibus , convoluti ferpen- conquirebant. Cirni Indi ultra flumen,& plin H -N* -
c ***
figuram reprcefentat Matthiolus Bryo- quimontemAthonincolunt, ./Ethiopes, 7
• *
ti :
nia» radicem , Citri femen &

fuccum Rha- Macrobii, & Seres iifdem alebanturj ideo
Diofcorid. lis: Ferulam &
juniperi baccas Diofcori- ad centum quinquaginta annos vitam
M.M.l-3. des. Plinius Tragoriganum
Claudius prorogabant. Athenceus ritu pifcium con- Athenams
:
Plin.H.N.
1. 20. c. 17.
Imperator, taxum arborem femen viticis ditas apponit. Nunc in Italia a mulieribus Di P n °£ h
:
Êgineta acetum calefa&um

: potum. obpulchritudinem expetuntur. &
Dorotheus Helius. Ex Compojttw funtplu- In Medicina multus earum ufus , ex iif- £/»"»m«-
rima , inter qua? prsecipua , Theriaca An- que pulveres , fales, olea , extra&a, tincl:u- GaTen. de
dromachi, & AntiochiPhilometoris; An- ra3 , & vina , parantur. Caput collo appen- ^^p £ac' 1-
tidotus Apollodori , ruftici medici , Avi- fum contra gutturis affe&us , & anginas PorwPhy-
cennas & Galli, quam ex Arabia redux Cx- celebratur. Cerebrum in pellicula ligatum toS n l6 - -
fari obtulit. Pulvis viperinus quem nobis dentitionem promovet. Iecur co6tum a pjin.H.N.
Medici defcribunt , plurimum quoque venenato morfii prazfervat. Ojfain purpu- h *9- c 4.
prodeft.ÂT^ applicantur, humani dentes rea findone ligata , &portata, epilepfiam
inpulverem redacti urinahumana calida: & vertiginem amoliuntur. Spolium medi-
:
Caput viperce amputatum, & impofitum camentis ophtalmicis mifcetur ex fcn-

Galen. de : :
limpl. me- emplaftrum ex ranis fimus caprinus in tentiaHippocratis, in delendaimpetigine

:
dic. 1. 6, c.
aceto diffolutus & pellis recens ab eadem commendatur. Pellis ad facilitatem par-
,
10.
detra&a herba de Corfo nuper apud Hi- tus valet , fi dextro parturientis femori
:
fpanos inventa, quam Cantabricam qui- alligetur. Pinguedo^ fi diligenterprarpare-

dam autumant: radix ebuliin vino elixata: tur, ad oculorum fuffufiones, ambufta, Gaien.1.7.;
fraxini cinis cUm fucco foliorum permix- coercendum pilorum fub alis exortum P °
, M ec^°T
tus furfures cum aceto & ruta deco&i li- cutis eminentias in paralyfi , commen- loca.
: : ,
gnum colubrinum in Malabar nafcens. I- datur. Carnes quidarn ad vitam proro-

deo ab incolisper arva decurrentibus , cir- gandam facere fcribunt,quibus Renodxus
cumfertur. Laudantur etiam , meliflse fo- refragatur. Alii cum fteniculo decoclrse
lia eorumque fuccus origanum viride jufculo, vifum imbecillum firmant. Ejuf-
:
contufum,radixperfonatcein vino elixata: dem efu , fervus CratetisMedici, cui caro

pix liquida cum fale deco&um pulegii ab oflibus in morbo abfceflerat,fanatiis eft, PoIThyr.
:
ferpillum cum aceto, &

csetera, quse in fi Porphyrio fides. Plurimum ficcare ,
<."
&
Jf
Ambrofino vide. Pareus theriaca antiqua excrementa ad cutim detrudere , ideo ele- bzC 1>5
Pare U s ]. ^f ;
2.0. c. 16.
in aqua vitx diflbluta, ufuseft. Suntqui phantiacis , aliis qui cutaneis morbis la- c 6 a & .
.
cantus tibicinum pro remedio ponunt. A- borant, fumme proficuam, apudplurimos alenu s
matus Lufitanus cujufdam fontis mentio- Medicos invenies. Galenus aliquot e- ^ P
MTd Icin.
nem facit,in quo fi aegri demergantur,eva- xcmplaprodidit, qui cum vinumin quo »»w. '•
vi-
,, ,:
DE SERPENTIBUS.
liberati funt.
ii
vipera extincla bibiflent , nigris diftinc~be Jineis , interftin£bc maculis
Cardanus eadem phthiiicos curavit.Fuere albisj morfo abiis deciditperfruftacaro.
quiGallinas nutriebant, donecdepluma- Aliis tanta peftis fupereft, ut fi fufte con-
rentur, quas poftea a?gris exhibebant.Mat- tingantur,fubeat virus ufque ad brachium.
thaûm de Gradibus , &
Gattinarium id fe- Alias hujusfuntconditionis,ut fimordeant
cifle proditum. Alii ex tali paftu ova pro-mane,morfiis evomens fanguinem pereat ,
pagandae vitx idonea, fibipollicentur.Pul- fub vefperum , non funt lethales. Vifus ibi
veres & alia quomodo darentur, vide apud ferpens, in cujus utero mvcnti triginta &
Ambroiinum, quiexauthoribus collegit. unus fsetus.
Ambroiin. Pulverem iltim excitare ipfi experti fu- ,
dc Serpen-
tib.p. 162.
mus. Ad aquas hydro picorum exiiccan- Articulus II.
das adhiberi , apud Petramm invenies. Ci-
De Ammodyte.
nis inter cauftica a Fallopio cenfetur. A-
quamGaUefii pharmacopad ibidem vide.
Baldus Angelus indolium vini injedas,
Efertur hic tum
j"^
*" ratione frgurce tum Nornen
R"~ '" Ambrofia,
partus ad vrperarum genera. Vocatur i.i, c
3
"^ . .
-
corruptum priftino nitori reftituere, idque a Latinis Ammodytes vocabulo a Gxxcis de-
in cella Cardinalis Urfmi accidifte , fcri- fumptO,qili& d/xpoduTyv , -^cippo ^vt^v, dfA.-
pfit. Ad theriacam fingulari ratione pra> â^^Tjy^perypfilonj&^^fl^T^y per jota ap-
Galen. a*e parantur. Primus Andromachus adhibuit, t£ Svltetv quoniam
pellant:ibi l&n t% d/*p£ ^
Antid. l.i.
Antoninus Imperator revocavit. Galenus arenam fubeat: hic ab appag & ôpu^per-
deTbeiia-
ca ad Pifo- egregie defcripfit. Confule fi placetAm- fodio. Aetio eft Cenchrias vel potius Cer-
nem 3 & ali- brofmum, fed &nosante nonita multos , quod cauda i-
chnias ab afperitate miliari
bi.
annos, in fchediafmate ad Theriacam An- granorum milii dura fit. An «ft-
pfius inftar
dromachi expofuimus , cum ej us Lcfnx m
pofidrrig apud Lexicographos fit ab eo di-
Polonia difpenfationi praeefiemus. verfiis > vel aôcvng apud Suidam difBcile
Differen- Viperarum differentias , Color & magni- eft dicere. Nonnulli Ammoditem , Cen-
,
tite.
Wodabunt. Ratione C0/0W , Paufaniasin triam, aut Centritem , ob duritiem cau-
Êthiopia & Lybia nigras efle fcribit. dx dici debere innuunt. Cum tcivt^ & quas-
PortaPhy- Portapro ratione foli in quovivunt, viri- dam lignorum & lapidum vitia dicantur
tog.l. 4.C.
x8. des , rubras , rufas , albas , & nigras obfer- utapudTheophraftum videre eft & Pli- Theophc. :
vavit. Cardanus rubrx craflae & brevis. nius, in quibufdam arboribus veluti in ^•
p «5-«-> - J
Milott ab Italis dife meminit fed Ma- marmore centra qusedam , id eft
; , duri- ,
thiolus, innocentifllmum animal efle , do- ties clavis fimiles , feris inimicas efle^£ &
mibufque familiare , addit. Magnitudinis* feveravit. Ut ut fit , cornutum vocavi, quod
refpe&u, in Hifpania, nonnifi cubitales in- eminentiam quandam cornu semulantem
Amat. Lu- veniuntur fi Amato Lufitano credimus. fupra nafum gerat 5
, viperam Cornutam il- &
tica , longitudinem lyricdm. quod in illa regione frequens
fitan. in
Diofcorid.
In regione Troglody
JEl. H. A. decem & novem cubitorum exaequant fl fit , monoceron denique, proptercallum
I9.C.33.
Êliano. In aurea Caftella , viginti pedum qui fummam oris partem exornat , certum
funt,fiCardano. jEgyptiacarumpelles to- eft.
mento repletse duplo majores funt noftris Deejus forma &Defcriptionei/^z«£r0- Dtftrfytfa
Bell. ob- fi Bellonio. Alpinus in Illyrico unico in y£W*.01ausMagnus fcriptis mandavitquof.

ferv.l.i-c.
30.
fronte cornu infignes, marem albumge- dam efle ferpentes arenacei coloris , longi-
Alpin. de rere, fxminamduo tanquamacus infyn- tudine cubitali,maculis nigris diftin£tos
Medicina
iEgypt.l.4
cipite , capite latiore & comprefliore efle habentes fiipra dorfum linearum veftigia
cap, 8. &a ceraftis differre , fcripftt. Sumunt&a Deinde inter hsecce ferpentium genera
veneno quidam differentiam , & ferpen- Ammoditem commemorat. Quamobrem
tem illum qui Efecurzo Italis adferunt. Lucanus colorem arenaceum hujus ferpen-
,
Verumhic, quia eft colore cinereo nigritis contemplans c anebat hunc in modum
cante maculis diftinclio , longitudine fcf- Concolor exuftis atque indifcretus arenis
quipalmari, capite craflb &
quadrato , ore Ammodites.Eft igitur fera hazc vipere per-
anagno &hiante lingua nigra , &
mucro- quam fimilis, cxfite tamen ampliore,& ma^
nata,& tarde incedit,in viperarum cenfum xillis latioribus, in fuperiore partc roftri, &
referri non poterit. De Viperis chuppa ita emrnentiam quandam acutaa verrucse fimi-
Nieremb. Nierembergim Genus viperarum Chiappa lemgerens. Proptereavulgares,noninju-

:
•
H.Exot. nutrit magnum fimile putrido ligno , pe- ria, cornutum ferpentem vel cornutam vi-.
,
ftilentem fpiritum quatuor narium fene- peram nuncuparunt. y£tius quoque Am-
ia.c.3.
ftrisfundens. Quazdam morfu equum in- moditem cubitalis magnitudinis, & arena-
tra diem occidunt , fufo per omnes junclu- cei coloris efle ftatuit. lmmopellem macu-
rasfanguine. Suntaliaevariegatae, aliaeni- lis nigris praditam , & caudam praduram
grae& prolixse. Quemcumque momorde- ei aflignavit Has autem conditiones le- :
rint , perimunt crefcente luna mitefcunt, £tor in icone , quam exhibemus melius &
:
decrefcente irritantur. Alisefuntpallidas commodius meditari poterit.

B 3 In
tecttSf In Lybia tefte Solino, in multis Italice & gemina fcribit quorum motureliquo cor* :
, comitatu inprimis Goritien-

Illyrias locis poreoccultato follicitent ad feaves^To-,5 ^'/^
fi ftabulatur. Quadramius obfervavit in tidem & Solinushabet. Albertus o&o.Bel- lAoSk*
Circulatorum capfiilis, catulosritu vipera- lonius duo inftar granorum hordei fupra obi:2,£ '
rum enitL oculos, gemina minuta cornua imitantia, 54

*
Vmtrmm, De Veneni fignis & remediis , ita idem ponit. Addit, dentes viperinis fimiles , dor*
Ambrofinm : Olaus Magnits defcribens li- fum lineis quibufdam.puniceis variegatuni
gna veneni hujus ferpentis ea efle protulit, habere. Aetus cubitalis magnitudinis,lon-
quando particula demorfa non fblum in- giffimum , duorumcubitorum , corpore
genti dolore & tumore afficitur , verum et- arenacei coloris, juxta caudam defquama-
jam quando virus a vulnere effiuit , & pro- to , partibus ventris per ordinem fquania-
pterea fi patiens tertia die non perit, quan- tis, reliquit.
doque ad feptimam ufque diem vitam Invenitur inLybia, cujus mediterranea Loc *s >
protrahit. At Inter cseteros Authores,cla- & fabulo referta funt. Olim in ^gy-
arida
riorahujusveneni figna afiignat Matthio- ptum migrafle & magnam regionis par-
,
lus, dumpercuflbsabAmmodite, feftina tem inhabitabilem reddidifte , prodidere

morte opprimi fcribit, &a vulnere eorum, quidam,& ex his Lucanus. Bellonius dum
pSi.i, ?<
qui tam brevi tempore non obeunt,fangui- Cairo in montem Sinai iter faceret,copio- Bdion.obi!
nem primo dimanare , labiaque vulneris fos confpicatus eft. In viis per qux plauftra
intumefcere, deinde paulo poft fanium ef- aguntur, frequens ftabulatur, obviofque
^^f'
fluere,capitifquegravitatem,& animi deli- aggreditur perimit. &
quium generari. Imo a.ddit homines etiam Duo
congenita adfcribit Bello-
ipfis
robuftos ab hoc ferpente i£tos triduo in- nius, nempe, quod ritu Viperarum fcetus
terire , &
celerius qui a ftemina fauciantur. edantvivos, &quod interomnia ferpen-
Quamvis obfervaverit nonnuilos ab hoc tum genera diutiftimefitim tolerent.Gref-
ferpente percuflbs ad feptimam ufque fu flexuofo volutari , quoniam breves &
diem vitam protraxifle. craffifunt; mole corporea arenis obruta
B^mtdia. Prafidiahoc venenum caftigantia,inpri- exertis cornibus aviculas allicere
, ut fupe-
l HA
mis communia laudat Abenfma 3 deinde riusdixi Pfyllos populos nonattingere ,
f^ 6 '
c '* 8 *
*
tanquam Alexipharmaca , caftoreum, cin- adjici prateritis poteft.

namomum, & radicem centaurcae cum vi- Demorfus a Cerafte parte affefta intu-
no exhibet.Item radicemAriftolochiadon- mefcit.&duritiemquandaminftar capitis £X7!k
,
i0CO1,
ga^ & Gentiance probat, poftmodum pro clavi cum puftulis experitur. Moxfanies
mel exficcatum, & tri- modo nigricans , modo fubpallida effiuit
emplaftris parandis,
tum, radicesgracatorum,centaurese , fe- mens alienatur vifus hebefcit , inguina &
:
men lini, harmel, lactucae, & volubilisprae- poplites dolent. Tenfis genitalibus con-
fcribit. Verum Matthiolus admonet pri- vulfusobit. Inter remediaipomt Diofcori-
mo appofitis cucurbitulis ambitum vulne- desmembri prsecifionem. JEgineta Are- &
risfcarificandum efle, inje&is tamen vin- tarns fcarificari &ferroutinuraturjubenr.
culis ardiflimis partibus fuperioribus. Celfus rutam ex aceto co£tam, nepetam &
deinde tanquam praefidium peculiare cum fale& melle permixtamiaudat. Pli-
mentam ex aqua mulfa potam, caftoreum, nius pice cum polenta quandoque utitur
cafiam ,&fuccumartemifi£e , cumaqua interdum Caftoris teftibuscumpanace&
commendat. Prastereatheriacam inpotu rutainvino. QuomodoidPfyllifrangant,
exhibet, eademque vulnuslinit,& tandem apud Êlianumhabemus. Cornu adpra--^ 1- H a:
I9 c ' z *'
emplaftris attrahentibus utitur. Imo in fentiam viperse napelli , aut fellisPardi
,
'
'
hac affe&ione cataplamatanomis, & ulce- exudare , Grevinus & Petrus de Abano af-
ribus ferpentibus conferentia fummopere firmant.
celebrat. Datur apud Nicandrum genus Ceraftae Differe»°
mutilum velquod cornibus careat ; fedfic »'*'
Articulus III. Ceraftes appellari non poftet vel quod :
T>e Cerafte. non tam patenti habeat & quidem gran- :
dioribus quam alii maxillis inftrucfum

Ambrof. Ammodyten
1,
EXcipit hic ferpens ,
eft Maxillare vocatur, Forte illud quod
,
i. c
# .
quod in locis etiam arenofis libenter fuperius ex Matthioloin Illyrico inveni-

Nomeit,
ftabuletur. Nomen a duabus eminentiis ridkimusThair Êgyptiis di&um , &
,
^tts % Ki&*}&, quaeinfronte cochlearum quod , ut Profper
in theriaca Alpinus
inftar,fed folidiores habet,fortitus eft. Ari- fcripfit, adhibent. Herodotus
circa The-
Bellonius
ftoteli Thebanum colubrum,dici placitum eft bas /Egyptias
obf.U.c. cornutorum ferpentum >
Bellonii. Olao eft Cnftalis, Alberto M. Ce- parvi corporis meminit qui facri
24. dicun- ,
riftalis, Sirtalis &

Trifcalis. tur. Sed quia innoxii , ad Ceraftas re-
Dcfcriptio, In Defcnptione veriatur. Plinius corpore ferri non poftunt. Nos duas hic in Ico-
Plin.H H
1.8. C.13. Ceraftis eminere cornicula jfepe quadri- nibus fpecies exhibemus. Secunda ad
Sere-
-TaL.h
L ci\\xjles Greumi ^dUrati. G-ehorntche Schlanjh .
CertJtes ex JLabya, Âlarou, •
Hcemorrhcnus -trczret-
:
D E S E R P E NT I B V S. ij
Sereniifinio M.Hetruria: Ducem ex Lybia
imperabat,viverefuperiusdictum. ln Ina
allata eft, una forte ex illis , de quibus Fau- dia reperiri ex Diodoro Siculo colligi po* ,
conerius Anglm ad Gefnerum ita fcribit Alla- teft. Is enim in eo tra&u quo Alexander
:
ti fuerant ex Cairo tres ferpentes adnobi- Porum perfequebatur , in ventos fuifle fer*
lem quendam Venetum , qui diligentifli- pentes, parvos equidem , fed quorum alii '
meinvitro magno &arena propefocum a:reis virgis fpecie erant fimillimi, alii den-
fervabantur. Tres numero erant , quorum fam & hirfutam criftam arrigebant , ad eo^
unus ferme erat triplo reliquis major,ifque rumque morfum toto corpore fangui-
faminaj qux tum forte quatuor, aut quin- neum fodorem dimanafle/cribit. Particu- jEKatu H,
que ova in ipfa arena edidit magnitudine larem locum fi attendamus , faxorum ca- a.i. 9,c.43«
fere ovi columbini longitudo erat trium vernas incolere folent.
•,
pedum, De Natura hoc occurrit, fegnem admo-

craflitudo fere brachii caput duos : N*t*r*i
digitos latum , idque compreflum. Oculo- dum in inceflu & pigrum efle naturaliter, :
rum pupilla nigra , reliqua parte albo quo- non aliter ac navis dum mare fulcat , ince-
rum ciliis utrinque prominebant cornicu- derej more undx , quas afliirgit & deprimi-
la duo brevia non carnea ut in quibufdam tur: & faeminam a mari greffu ita diftingui»
aliis , fed vere cornea. Collo erat pro ma- quod hxc cum interne circa caudam fir-
gnitudinecorporis tenuiffimo, <k fatis lon- met , cum mas ventri tantummodo innita-
go. Totus parte fuperiore te&us cmtfqua- tur, & collum ferpendo extendat. Quse de
mjs cinereis. Suprema fquamarum parte obliqui incefTLis caufa, Canobo Menelai Mhte it &
nigricantibus , cauda , in extremo extenua- gubernatore veteres nugantur,apud Êlia- 1, x *•
^
ta, &
fubfufca. Aliis duobus eadem erat num Nicandrum vide. Nemo alias hu- Nicander &
forma , nifi quod cornua adhuc non exta- jus fabuke meminit. inTheda.
bant. Dixerunt efle filios illius majoris. Inejus morfu, (verbafunt Mathioli) co-Venemnu
lor loci percuffi fit cruentus , ex quo ab ini- Machio ^s
Articulus IV. tio nihilpmeraquofumquoddam,eifluit: uS^
De Hxmorrhoo. ventrfculus dolore afficitur deinde fan- :
guis non folum ex foraminibus morfis , fed

Ambrofin.
deferp.l.i.
Êmorrhous , Graxis &
fseminine etiam exnaribus fluit: fpirandi difficultas
cap. 5.
difnojijtoig , . & mafculine difzopj>o@" fubfequitur , fi qusE in corpore obdu&se &
Nomen. d-n-o 7Q cliûr^, &
quod ad ejus iclrum fuerint cicatrices , recrudefcunt. In morfa
(>ia y
fanguis ab omnibus corporis humani mea- famin* , anguli oculof um & radices ungui-
tibus effluat. Ifidoro eft Aftis h^morrhois^ um fanguinem fundunt immo fanguis ab :
Arnoldo Afrodim> Sylvatico Afudim, Avi- omnibus corporis meatibus manat , & tan-
ceims etiam Sabris-, & Alfordim. Olaus dem dentes, putrefactis gingivis excidunt.
Rhodig.
Antiq.left.
tria differentia genera efle putavit. Tho- EademNicander, Galenus, Lucanus , &
I.16.C.9.
nium Nicandro dici , quod loc.is illis Êgy- iElianus prodidere. Immedicabiles qui- Gaten.d^
pti, quibus Thonis imperavit , dele£tare- bufdemejusmorfus, aliipartem fcaf ifica- ^p-jj^
tur, Rhodiginus author eft. tam candenti ferro inurunt:quidam ftatim ncm.
Defcriptlo, Defcriptionem hujus ferpentis , apud praeciduntj deinde cataplafmatis valide at- p" ca"*
JEYun. H. *
A.l.15.
Êlianum , Nicandrum , &Paramm habe- trahentibus utuntur.Diofcoridesad fiften- 1
9
c.13. mus. C^/wreftpufillo. O^feigneo quo- dum fanguinem emplaftrum ex foliis vi- ^ lian ^ -
dam fulgore ardentibus Cute fplendidiili- tiumco6bis& cum melletritisprimo im- Nkander^
,
ma dorfo multis albis & nigris notis macu- ponit poft portulacam cum poienta ante- in TherijM
,
,
Nicand. in lato, cervice angufta Cauda prastenui cum quam fanguinea urina as *
, prodire incipiat.
,
Theriac.
corniculis fupraoculos. Avicennaei den- Mathiolus alliuni & vinum dilutum cum ,
tes sequales tradit. Nicander ita defcribit theriaca , exhibet : vulnus aqua frigida ab-
luit , & demum , regionem veficaz fpongii^
XJnum longapedem, totoque gr acillima traffu , calidis fovet. Plinius , flores & mora rubi
Jgnea quandoque eft, quandoq; eft candidaforma^ commendat.
Conftriclumque fatis collum^ & tenuiftimacaudg Circa Differentias nihil fere occurrit
Binafuper gelidos oculosfrons cornuaprofert , prater ea quce Nierembergius de Jndico h<e- £#»*«*•
U *'
Splendentum qu<zd,am radiorum albentialuce morrhoo &
Kokob fcribit , Pifb
, Marcgra- &
Syheftres ut apes , populatricefque locuftx* vius de Cucurucui de/^/^ôhabent.De
ille
Jnfuper horribile ac afftrum caput horret , ejr H&morrhoo ita Nierembergim : Habet novus
inftar orbis fuum hx morrhoum , Ahucyatli di- ^^mb.
H ' !
Jpftm obliquafuaparvula terga Ceraftx cl:um 5 fimilem teutla cotzuchqui,nilIquod cap.z.

(
Claudicat, ex medio videas appellere dorfo , fonalibus careat , majorem ha?morrhoo an-
Parvum mvigium texitimam lubricaterram. tiqui mundi, fed ejufdem veneni. Per o-*
iÂlvm & haud aliotdcite trahit ilia motu mnes corporis meatus & cicatricesprofun*
K_Acper arundineumfitranfeat illagrabatum. dunt fanguinem morfi. Eft alius qui etiam
per juncluras prodige cruorem facit. De
*>«»'> In iÊgypto & illis locis quibus Thonis Kokob fic idem OfFenditur in agris Jucata^ i
nenfi*
Nieranb. nenfibus, quidam ferpens ad hemorrhoi naribus & ocuhs profluit,& nifi ftatim fub-
H. B.l. 12. noftratis percinens genus , quatuorlongus ventumfuerit, moritur vulneratus. Sivi-
ca P- 457-
dodrantes , fufco colore , fed cyaneis ru- & rus nondum ad cor abierit, carne ipfius
befcentibus maculis confperfo. Hujus anguis cocta cum. radice Jufepeba , Jabo-
•iclrus adeo peftilens eft, ut intra horse unius randi , Malva Ifeo , Caapeba Capypuba ,
fpatium cogat iftum hominem fanguinem additis fummitatibus Nhambi , ex vino

reje£tare,& intra diem unum exomni cor- interne exhibitis vulnerati reftituuntur.
poris parte efFundere , atque ita demum Addatur externum remedium , ex capite
mori. Antidotum efle inquiunt filiquaftri &cum ÊrvadeCo-
ipfius fera contufo,
fiiccum liquori tabacipermixtum, ex quo bre , aliifque ejufmodi ante enarratis prx-
aliacontufa atque refblutafunt, epotum- paratum.
que. Saxorum colit cavernas , in his cu- &
bilibuseducatprolem. Egrefliis antrum,
cum ftrepitum audit, impetum facit in
Articulus V,
obvios. De Sepe.
Marcgr. h. Curucucu Marcgravius vocat , quem Pifo
" c 14 Cucurucu Brafilianisdicifcripfit./^novem
* '
SEps, quibufdam,non male Sepes,Grse- Ambr.

"
de
pedeslongum facit, fquamis flavefcenti- cis «nfcj/, & quidem fxminino genere ^ 6
pcnt 1 r '
bus , ac per dorfum maculis nigris grandi- dicitur. Sine dubio •m^d tI crymiv rxs «sbA^- M>««»,
busvariegatum. Nimirum, in toto flavo yivf&g , quod vulneratorum ab hoc ferpen-
macula eft grandis , in nigro dux flava? , in te caro,ftatim putredinem concipiat. Ideo
quibufdam nigris etiam unicaflava, & fic nonnulli ex Scaligero , non male Putriam
pifo de continue. Cl. Pifo amicus & condifcipulus
, vocare. Dicitur &
a-w^v 3 quamvis Ni-
Medic nofter,quiper aliquot annos illas oraslu- cander Sepis & Sepedonis diverfis locis
meminerit. Nec vel ifte diverfas Sepis &
"
p"^ "
3*
ftravit, ita defcribit Cucurucu eft anguis
:
craflus, cineritii coloris interius flavus, Sepedonis defcriptiones habet ; nec mor-
externis maculis nigris diftinftus, & iif fus Sepis fymptomata ab Aetio recitata,
demutC^^Wfquamis veftitus; novem ab accidentibus Sepedonis idlus, quas a-
&interdumduodecim pedeslongus. Ma- pud Nicandrum leguntur, diflerunt. Ideo
xime eft venenatus , & plurimum metuen- Gefnerus, & Grevinus pro fynonimis {um«*
dus , licet caro ejus prsparata a Barbaris fere. Avicenna Selfir vocavit.
comedatur.Praecipuum illi venenum in ca- In Defcripione variatur. Abenfina eum Defcripl».
pite , ideoque Brafiliani intercepto quan- capitelato , collo parvo , cauda brevi, ven-
tocius caput amputant & cooperiunt hu- tre rotundo , tergore lineis diverfi coloris
mo: Ab illo i£tus, corripitur vertigine, variegato fa.cit: uEtius duorum cubitorum
tremoribus , torminibus , animi deliquiis longitudine ore acuto, albis notis macu-
,
febribus ardentibus , quibus fudor frigidus latum. Êlianus eidem quatuor dentes , ^Han. H.
acipfadeniquemors, intra diemnatura- quos Volaterranus , recurvos facit , qui tu-
lem, aliquando &celerius fiiccedit. Prce- niculis qui bufdam occultantur , adfcribit,
1 *'
^
ter enarratas qualitates , peculiare eft huic Paufanios cinereum colorem , & macula-
ferpenti, quod morfu ejus virulento, venx rum , alvum majorem.
TroutthoTtjQ, Nican- Nicand. i n
erodi videantur., tantamque inflammatio- der,coloremhirfuti tapetis aflignat, quem Gielin?fd«
nem & ardorem efliciat,ut fanguis bufliens Schohaftes varium, Grevinus, palhdum Venen .u.
mox e naribus, auribufque imo manuum
, interpretantur.
c ' 13 *
& pedum unguibus promaneat. Huic Inveniturinregionibus Syriae & Arca- Locus -
.
'"
malo fi qua: Medicina detur,ipfius ferpen- dia. Legimus namque apud Paufaniam, £ HenT
tis, qui morfum intulit, caput emplaftri Êgyptam Elati F. Arcadias Regem,
'
forma , vulneri applicatum Tum & Folia incautum ab eo interemtum fuifle. Dum -& ; H
:
11
-
*•'
Tabaci recentia , leviter tantum ab ignis curritbrevior cauda videtur quem ta-
, :
flammatafba, mirabiliterprofunt, caute- men obliquo majorem tramite ducit. Co-

rii loco.Idem praftat contra hujus, alio- lorem in eorum qux attigit fimilitudinem
rumque Serpentium morfus radicis Caaa- mutat. Venenum , quod ad morfiim illico renenum.
pia deco&um. Deinde fuccedunt fudorife- tabe deftruit, ex dentibusejaculatur. Ofla
ra , vel ipfo ftatim initio convenienter ex- cumcorporediflblvere, Lucanus fcripfit.
hibita, utfuntradicesjufepeba?, Urueu, DiciturNicandro JiiJ/*e$,vel quod fit JôV,
Malvifco, Jaborandi, &c. vel quod faciat <hûv -n^ Sa,Kvaîvoig vel a
:
pj^ ?j
Wo bco .
^
e ibiracoa , ita idem. lbiracoa Brafilien- ob ficcitatem , vel quod percuflis fitim ad- 1
9.
citato
P. fibus ferpens eft variegati coloru , albis , ni- ferat. De fignis veneni ita Lucanus
43*
gris, rubrifque maculis infignis. Ejus mor-
•
fus eft admodum venenofus, &
peilima LMors eratante oculos miferi^ incrure Sabelli ,
fymptomata infert , haud fecus, quam Cu- Sepsfietit exiguus quemfiexo dente tenacem ,
curucu , uta Brafilienfibusaccepi quippe Avulfitque manupiloque affixit arenis,

:
fanguis quantocyus amorfu, exauribus, Parva modoferfens

fed qua non ulla cruent* ,
Tan-
Tai.TLT
Seps Jle-ttL ex l/CattJnola
JLsjns \ulaartB.
AjmJLs fvecuzs aolore -terruqtneo\ ~Sfc£enLvarua, ~Vulao cUcizL

, :
D E SERP ENTIBU & if_
Tantmn mortU habet • mm plag£ proxima cir* rumoculiaquijbufdam caf unculis compri*
cum mentibus impedirentur , ut Abeniina^ vel
Fugtt rupta cutispallentiaque offa retexit: quodeft, more ferpentis beftias
a ermi£etv ,
Tamque finu laxonudum efifinecorporcvulnus. fihilare, & fe gyrare , propter acutum nem^
Mernbra natant fanie xfur&fluxere ,fine ullo
-
,pe iibilum, vel ejus corporis longitudi-
Tegmmepoples erat ,femorum quoque mufculptt nem, ut aliis impoAum eft. Quidam Ser- -
}
omnis pentem Niliacam & iEgyptiam dixere,

Liquttur ejr nigra difiillant inquinatabe. quod yEgypto iit peculiaris: Propertius/z-
Dtftluitfiringens uterum membrana , fltmntque crum colubrum , quod in iimulachris Iiidis
1
Vtfcera , quantum toto de corpore debet

nec ,
adhiberetur, dixit, alii Hypndin a fomni
Effluitm terras,fdvumfedmembra venenum indu&ione. Quatramius Maraflumvoc.a-
Decoqutt in ?ninimum mors contrahit omnia <vivit , quod viperarum inftar , vivos catulos
;
rus. pariat.
Vincula neryorum & Uterum contexta,cayum^ Defcriptionem apud Nicandrum habemus, DefcrlpU,
Pecfptt, & abfirufumflbris vitalibus omne Nicand» in
emaia
£)uidquid homo eft aperit pefiis .naturaprofana Tamprocera, (inquit/) extenfa queunt quam
, .
CMortepatet; manant humeri , fortefque lacerti brachta duct

Colla caputquefluunt 9 calido -
non ocyus Aufiro Tantaque crafittes efi, quantum mifile tetum,
Nix refoluta cadtt , necfolem cerafequetur, ûodfaciens haflas docTafaber expolit arte
Parnjaloquor corpmfaniefltllaffeperuftum Pro tructum horrtfo?ia taurorunh&c&de leonum*
Huc cjrflammapoteflfied quis rogus abftulit offa?. Squallidm tnterdum color albet , fpeyirenti
Hdc quoque difcedunt ,putrefffecutamedullas, Cum maculisfspe efi cineres imitantefigura-
Nulla ma.nerefinunt rapidi vefttgiafati. Nonnunquam ardentiveluti fuccendttur tg?te
Cyniphtas interpefies ttbtpalma nocendt efi : . idque nigra oethiopumfub terra quale refufus ,
Eripiunt omnes antmam tufolacadayer. , Nilmfi&pe lutum yictnum in Nerea volvit.

Prdtereagemin* calliinfiar ,fi'onte caruncU
Diofcoricl Inter remedia , portulaca & acetum mul- Ha.rentfangutneisfcintiilantluminaflammis
Plin.H.N. fum a Diofcoride , ; a Plinio cortex & bac- Turgidafquallet item cervix,grayeflbilat ipfa
1.X9. C).
cx lauri oxymel pifcium falforum cibus,
, ,
dum certam vomit ira cancita mortem
Befiia, ,
dummodo vefperi vomitu rejiciatur -, ab £)uatuor hinc intra maxtlU concava dentes
Aetio, fpongia aceto calido imbuta, & Radicesflxerefuas quasjuncta qutbufdam
morfui applicata , laudantur. Pelliculis tunica abducit trtfie undevenenum ,
Differcn- Inter Sepem& Sepedona, utfupradi- Ejfundit ,ftforte fuo hxc approximet hofii.
tix.
ximus, vix aliquid eft diicriminis, etil
Scholiaftes Nicandri, Sepicolorem cocci- Belluacenfis ei cseruleum colorem, den~
neum,Sepedoni varium aflignet.Videntur tes extralabia, utin apro, exporreclos , ad-
tamen reperiri ferpentes qui ad eundem fcribit. Agricola longitudinem & crafli-
referri poterunt. Meminit Ariftoteles cu- tudinem mediocris anguilke, Wottonus
jufdampufilli, quem quidam Sacrumvo- fenumpedum, aflignant. Plinius , dups pi; n h.n, .
cant, quem & reliqui ferpentes, etiam ma- dentes in fupera parte dextera kevaque l.n.cj?.-
A *
gni vitant.Hujus morfii omnia putreicunt. longiflimos , tenui iiftula perforatos, ut ^ j
'
J£l H. A Legitur quoque apud Êlianum , virum fcorpionum aculei,venenum infundentes.

•
1.8. c.7.
quendam folo ferpentis attactu periifle , & ÊIianus tenuiflimisquibufdam tunicis in-
veftem segri paulo poft putruifle. Huc & duifcribit, quibus inverfis venenum ef-
Nieremb. KÂguafen pertinet, de quo ita Nierember- fundatur , eflfufo , illa: ad priftinum ftatum
H.E.l. iz
cap.n. gttts : Subita peftis Aguafen ierpens duas redeant.
fpithamas longus duntaxat, fufcocolore, In Gallia nullas divagari Bellonius au- ^ ^
lato capite atque compreflb adeo vero le- thor eft:plurimasin Hiipanice infulis Chri-
:
thali eft i£hi, ut intra dimidice horx ipa- ftophorus Andreas. Calidiore aere gaude-
cium interimat , decidente carne vulneri re certum , ideo Africam , & ripas Nili in-
vicina , ac mifere putrefcente. Veriatur primis incolunt. Olaus in ieptentrionali-
montoiis locis, editis, atque.arentibus. bus regionibus obfervavit , fcabrofa cute,
Alexiterium ejus Pa?tgaguafen Nafcitur in cinereo colore , oculis fcintillantibus ,
,
Philippicis. longitudine trium vel quatuor cubito-

rum. SympathU
Articui/Us VI. Umbrofislocisdele&antur. Ideo Sene-^^""*
ca, ad umbram exfurgere dixit. Abhorrent Nicand. in
De Jjfide. r C
ab Ichneumone, Argolisanguibus , rana- Ji! H. A:
Ambrofin SErpenti quem Aipidem vocamus norum fastibus , cimicibus , aro , & halicaca- 1.3. c. »2.
de Serp.
l.i. c.7.
men , velab aipergendo , quod venena bo. Ichneumon ova ejusconterit, & morfo 6,'**' &
fjomen. morfu aipergat , ut Iiidoro placet ; vel ab dente dente laceflit. Bellum , quod & a- Lucanus
*afperitate cutis, utArnoldoj velab aipi- pud ÊUanum inyenies , Lucanus ita egre- ? h "^l ; 4 J
ciendo , quod acutum intueretur , niii eo- gie def cnpfit l^.cj,
C Aftt*
i6 HISTORIA NATURALlS
ligine furTunduntur , facies pallet , frons re*
Afjides ut pharias caudafolerfior hofiis
Lud.it , & irafas mcertafrovocat umbra ,
fngeratur^ i&i affiduo hiant, tandem &
convelluntur. Aciuarius xgri colorem in
obliquafque cafut vanasferpentis in auras
Ejfufo ttito comprehendit guttura morfu ,
viridem &
herbaceum permutari aflerit.
Inter remedia, Ariftoteles & alii folam
Lethiferam citrafaniem ttqpcirritapeftis
mutilationemponunt. Vifum haud
partis
Exprimitur,faucefjuefuuntpereunteyeneno.
paucis ,
fi centaurium in vino tritum asger
Suidas. tÂrgdli ferpentes afpides interimunt, i^ evomuerit, periturum certo^ viclurum,

Agricola
de animal. deo juilii Alexandri M.
Alexandriam de- fin fecus. Mercurialis plagx exuftionem
fubter. portati fuere. Ranamm fsetus cauda infi- fuadetjPareus, quod fanguinem invenis
PortaPhy-
togn.lib.7.
gnes perfequuntur.Gallince ea die qua «/?//- &arteriis congelari putet, tenuiorum par-
c. 24. ces comedere , ab iis non tanguntur. Fumo tium , medicamenta fi pars nigricet an> ,
Plin.H.N.
^mtainebriantur , ut torpidaz evadant.De putandam cenfet. Tentari tarnen remedia
1.zi. c. 31.
Athenaeus Haiuacabo ita Plinius : Nec illud prseteribo t2.mfmplkta quam compofita poilunt. In
H. A. i.4. aipidum naturx Halicacabum in tantum illis funt, origanum
virens cum vino tri-
cj4.
adverfam, ut radice ejus propius admotum 3 allia cum Zytho ariftolochia cum ;
ta, fbporetur illo fopore enecans vis ea- rofisj apium cum mero. Deaceto itaP/i- PHn.H.N.
rum. Ergo trita ex oleo percufiis auxilia- nius : Nupercum ab afpide calcata percuf- 2J\ C, I. 1.
tur. De amore afpidis maris erga anfe- fus, utrem aceti ferens depofuiiTet , fentie-
rumcuftodem puerum, &t£xminx rivali- bat iclrum alias illaefo fimilis. Intelied-um
commotce ergaeundem odio, vide A- ibi remedium eft , potuque fuccurfum. De
tate
thenxum. Citris videri Êiianus poterit. Objedia- M. H.A.
AdNaturam pertinet,quod Ifidorus fcri- fpidibusrei, evafere quod idpomumco^
Ifidor. O-
bit, adincantatorisvocem alteram aurium mediflent. Huc urina impubium , quam
rig.l.12.
premere alteram cauda obruere: nunquam Plinius laudat fel muftelarum ftoma- Plin.H.N., ,
marem nifi comite fkmina e fpelunca egre- chus ciconias urina & fanguis teftudinum, 28. 6.
, i. c.
di alterutrum ab aliquo occifum, occifo- lapis Malacenfis & hiftricispertinent. Ex

3
rem etiam in turha quxrere quo aliqui Compofitis funt,Theriaca magna Androma-
,
affirmant} vifumimbeciilum obcaruncu- chi, Antidotus Antipatri, & alia. Quidam

lam, de qua fiiperius , feu tubercula fronti compofitionem ex foliis tapfi barbati , ca-
adha^rentia habere;& leviflimo ftrepitu au- ryophillatx , leucoii rubri , pari ponderc
dito , quafi ex fomno excitatas £t{e erigere, fiimptis , quae in aceto acerrimo urina &
Nicandr.
quod apud Nicandrum legimus.In iracun- hominis fani decocta, partiextra applican-
in Theria- dia praecipitibus tumet collum De ovorum tur: Aetiuspro fomentoaquammarinam
.
cis.
Anglic. 1.
natura prodit Bartholomasus Anglicus,par- adhibebat; quandoque poft fcarificatas
19.C.88. va, rotunda, livida,vifcofa, fastida, fumme cucurbitulas , centaurium cummyrrha&
venenofa,& filamentis quibufdam conglo- modico opio apponebat.
bata efle , quas fi a Rubeta vel alio veneno- Mariis/Tz Cibis infervire , capite abfciflb, rfus t
Galen. ad
fo animali foveatur, vermen procreari, qui & cauda ad digitos quatuor,interaneifque Glauc.
2. 1
vifu & halitu more Bafiiifci , primo foven- exemptis, cute detrada , &corpore aqua c. 10.
Galen. de
tem deinde aiios etiam animantes peri- abluto,Galenus prodidit. Medicinam fi fpe- Compofit.
,
JL\. H. A, mat. Manfaefieri, apud /Eiianum legi- ctes, Plinius ad vifum clarificandum ejus meciic. f.g.
1. 17.C.J.
mus. Cicurantur cibo ; cum infantibus vi- membranam cum adipe alterius animalis 6. c. 1 4. 1.
vunt , & crepitu digitorum vocatat ex ca- permifcet. Galenus emplaftri Androma^
I
vis prodeunt. Meniani etiam , inqua tem- chi meminit, ad difcutiendas ftrumas&
i
peratas vino & melle farinas ipfis apponun- podagras , quod ex aipidibus vocatur,
;
tur 3 circumftant , ac reliqua omm fpira in quod cinerem ipfarum recipiat.

terra reli&a , caput allevantes circumlam- Differentu Afpidum apud authoresfunt Dlfftrtn-
bunt, feniimque explentur. Egregie deil- varia^. Apud Galenum eft xiyot.ia, , terre- tlx.
|
Plin.H.N. lo Plinius : Unicus huic tam peftifero ani- Jtrisy quaeloca mediterranea incolit, %eA<-
i. .3. c. 23.
mali fenfus vel potius affeclius eft. Conju- $wy htrundinaria, quae hirundinem colore
|
gafermevagantur: necnificum compare aemulatur , & circa Nili ripas excubat

!
Galenus !.
vita eft , itaque alterUtra interemta , incre- quaefputo animalia inter-
Tclvcig fputatrix , de Theria-
dibilisalteriultioniscura. Perfequitur inficit. Priorislongitudinem quinque cubi- ca ad Pifo-
ncm.
terfe&orem , unumque eum in quantoli- torum aequant. Chelidonia: colorealbo&
betagmine popuii, notitia quadam infe- nigro refertae funt Ptyades cinereo ad au-
-,
ftat, perrumpit omnes difficultates , per- reum inclinante afperguntur. Illae quatuor
meat ipacia , nec nifl ab amnibus arce- horarum fpacio in animalium perniciem
tur, autprxcelerifuga. operantur. Iftae, inftindu quodam natura-
fenenttrm Iclus Afpidis tam fubtilis eft , ut vifum li cum flumen debetcrefcere per dics tri-
,
Nicandjn effugiat: ideomors Cleopatrse difficilis e- ginta altapetunt,& momento interimunt.
Theriata.
ratcognitu. Tumor circa vulnus nullumj Haecinereae & virides praeter morium fali-*
poftidumftatim fopormfurgit, oculica- vam habcnt venenofam , & adeo tenuem
•ut
. .
^TaS.ixr
Scytaie .
j$.iTwhishcsna. Ciêumi
Ccsctluv JÛncticJiletch
Ccs-Ciha. ^VuLactrts
Cenchrus "Vcterunv Jêtlonl-
M-cotttuis Tactiius . .A-fuêl/chlanq.

^
, : :
DE SERPENTIBU
NT1 B V &
tit anguftifiimos etiam cutis'poros pene- Nafcuntur in Africa & Arabia, tif JElia-^ Lotiii.
trare poflir. Galenus , exporre£ba cervice nus prodiditdn Lybia & Syria vagari apud Galenus !,
& certa intervalli longitudine venenum Lucianum & Abenfmam legimus. Ple- plk. medi- ii.deiim-
Porpbyri- exfpuere fcripfit : quod &

apud Porphy- rumque apud Garamantas Pfillis Anitimos cin. faculf
tis cte ab-
ftinentia,
rium invenitur. Ab his admorii motu
, pri- inveniri , Galenus autor eft.
vantur poftcontinuos faltus foporantur,& De Natura hoc occurrit, inter ova Strit- fiaiUrAi
Cum torfione colli , fpafmo , pulfu inordi- thionum in arenis condita ftabulari: fic Ga-
Bellonius nato , & abfque dolore vita privantur. Bel- ramantas , qui illis ficr. ilium & pileorum lo*
Obfervat.
lonius in Italia apud Brutios ferpentem co utuntur, adoriri. Acri quoque arde-*
1.3,0 jr.
calium in fronte tuberculi inftar geftan- re fiti & fere inextinguibili. Ideo os iic-
tem vidit , quem afpidem veterum efle pu- cum habere fertur: & veneno fuo totum in
tat.Diofcorides unam tantum afpidem de- corpore humorem abfumere* Aulus Tu- Lucaniis
fcribit.Strabo duasÊgyptiarum fpecies fa- fcus Catonis miles nullo aquse potu , nec PharC l.f
cit, quarum una, fpithamalis fit longitudi- etiamproprio fanguine fatiari potuit.
nisj&oju^^â*) chelidoniafortej alte- De Signis veneni, nimiainprimis &ii> Vtninum,

ra, unius orgyse , fub qua ptyas & terreftris extinguibili fiti non eft quod multa dica-
Diofcorid,
lib. 6t cajfe
finedubio continetur. ApudPonzettum mus , quiajam de ea egimus. Aquanecper yoi
tresfunt, Sicca nempe, &
longior quse o- lotium , nec per fudorem exkj fed intus de-
culos carbonis inftar micantes habet. Ca- tenta, abdomen ita tumidum reddit, ut
putelevans & ,
conftricris dentibusfputum hydropem mentiatur. Reliqua fymptoma-
ejaculans: Sc Hirundinaria quarum icones ta cum iis qusea morfu viperx conveniunt.
exhibemus. His addere placuit , parvam , Lucanus eleganter de iis
coloris ferruginei ; & alteram colore fub-
viridimaculofoinfignita, quasltalis afiido Eccefuhitfacies letho diverfafiuenti ,
tormentoquod morfu tormentumadferat. Nafidium Marficultorem torridm agri

,
In America quoque inveniuntur quae Percufit Prefler illi rubor igneus ora
' :
caudse aculeo feriunt. Prope Bononiam Succendit tenditque cutem ,pereuntefimrd

, ,-
ejufque villam Malalbergo di&am, haben- CHifcens cunffa tumor totojam corpore major j
tur varii coloris,quGe dentibus vulnerant,& Humanumêgrejfa modumfuper omnia membm^

oblongo caudse aculeo ferire nituntur.Ru- Effiatur fanies late torrente veneno.
ftici faucii partem tumefa&amligant, & Ipfe latetpenitus congefio corpore morfus 5
adhibitis praefidiis tridui fpacio liberantur. Nec lorica tmet difienti corporis auBum,
Sfumeus accenfo nonfic exundat aheno
Articulus VII. Undarum cumulus , nec tanto carbafa Coro
Curvaverefinus tumidosjam non capt artus
Ve Dipfade.
,
Informis globus &confufoponderetruncus

Ambrofin.
ASpidem quamSoli-
fequiturZ)z//kr, IntacJum volucrum rofirisêpulafque daturum
l,i.c.8.
nus inter fpecies afpidum numera- Haudimpuneferis non aufitmdere bufio ,
Nomen. vit. Nomen afitiquami&ufuoinfertpro- Nondumfiante modo crefcensfiugere cadaver.

Ifidor. O-
*ig. 1. 12.
'
meruit.Unde Ifidorus Situlam vocavit.Di-

jEI. h.-a. citur etiam êAew^ânigra caudajaô- Morflim immedicabilem efle , Diofco-^
1.6. o 51 /3«-'r^,, quodperarenamincedat; ttôt^ rides prodidit pofle tamen
: ad inuftionem
quod i£tus ejus veluti fiamma adurat ; k*v- partis afFe£ta2 & fcarificationem procedi.
o-@-, ob eandem rationem. Videtur tamen Galenus Theriacam Andromachi vehe-
interPrefterem &Dipfadem aliqua efleDif- menter laudat. Abeniina vomitum provo-
Agricola ferentia,ut Agricola prodidit. Prsefter per- cat, & diuretica commendat 5 exterius ve-
deAnimal cuflum immobilem veluti quadam fydera- ro , emplaftrum ex fale, calce, & oleo com-
fubterra-
tione menteque alienum reddit mox pi- ponit. Plinius deco6tum ex foliis lauri lau^
, : piin.H.K,
lis defluentibus , &urgentepruritu, alvi- dat nec non falfamentorum cibum mero
:
2 3- c 8
- -
que fluxu , patientem abfumit quod de fubinde haufto , ita ut circa vefperam , vo-
:
Dipfade fcriptum non invenias. Diofcori- mitu fubinde reddatur.

des folam nominum caufam Diflerentiam De Vifferentiis nihil fere occurrit. Soli- Differe^
ponere credit. nusafpidis fpeciem efle putat, Diofcori- '^^ ^
J}tfcrlftia Iftdorus tantxe exiguitatis efle credit, ut des toto genere diflerre exiftimat, Aetius venen^ca^
JEl H. A I4
videatur, dum calc atur. At Aetius lon- adillud viperarum genus redu cit, quod in
*
I,6.o 51
non
gitudinem cubitalem,quae paulatim ex craf maritimis locisftabulatur.Grevinus a vipe^
ia in tenuem defmiucorpus albicans , fed fira maculis parvis in cauda , & quod citius
mul maculisrufefcentibus partimnigris va- morteminferatdiftinguit. AtMarfipopu- GalenusL
li Aetio accedunt , & degentes in folo uli-
riegatum,ei aflignat. Softratus caudam dua-
bus lineisnigricantibus iniignitam: Aben- ginofo , viperas j in falfo , Dipfadas nomi*
^
cam.
me|£
{ina.joIlum magnum & , tergum ad extre- nant.

mitatem nigricans , & caudam valde te-
nuem.
i.K«
Exiguam dicit, quiaparvus &im becillus
Articulus VIII. ferpens eft. Hefychius cubitalem & decur-
tatam caudam habere feripfit. De duplici
De Scjtak.
vultu ingens eil controverfia, Êhanus, M. H. Aj
Nomtn. C^ Erpens Latinis Scy tale di&us , Graxis Plinius , Lucanus & Mantuanusaffirmant, PJin.H.N, 9. c. 23, 1.
Ambrofin.
^ quoqiie oxvjaArj , <rxu3»Aiff , aut rs axvjei- Matthiolusnegat , Hefychius dubitari ait. I.8.C.25*
Aiov feu aforma rr g (ncvraAtjg,qux vox bacu- Dari tamen bicipites ferpentes in Dirferen-
t
lum fignificat feu a longa & terete figura tiisdicemus. Color terreus illi eft, quem
,
quod a-Kvret^v lorum coriaceum aut bacu- Grasci (pou ov,Latini pullum appellant. Cx-
lumxquetj dicitur. Quidam Caciliam vocum addit , quia tam latas habet genas , ut
cant , quod ineunte vere ex antro egref oculos quodammodo premant. Noiis in
fus, fbeniculum fugiat , ne vifum recupe- tergore pictam , nemo clafficorum autho-.
ret. rum dixit & in Nicandri textu, pro vn^-
3
pefcripk.
Fornia eft tereti & ita sequali , ut ubi ca- •yeg , 5reg/sj^« legendum eft, quod idem eft
put velcauda iit, difcernivixpoffit. Ma- quod Trte/sifies) Circulatis enim tractibus
gnitudinem ligoni terreftri Nicander ferpit.
comparat, Quidam in tergo variamacu- Reperitur in Lemno , fed in Lybia ma- Lqcus.
larum snpuAoTJfft diftingui tradunt. Unde xime, f iLuciano credimus.Germanise igno-
piclumferpentem Mantuanus vocavit. De tam Agricolafecit.
Nicand. in ipfius & Amphisbaenae
i
difcrimine ita Ni- DeNatum hoc occurrit, mulieremgra- NaturAi,
Thenaca. j
cander vidam fi Amphisbamam tranfierit abor-
tire & ante cuculi cantum egredi, &; fibi-
:
Bifiontifimilem rcpcris fcytalem Amphisbdna,

loetiaminterficere. Quidam ore eniti fe-
Pinguior efi tameh>& cauda qu& nullafere exit,
bulati funt. iElianus, caudaslocoalterum
Crafior , ut quantum folita efi comprehendere
adhibere fcripfit.
lignum , (ncm,
Morfum ejus ea qux e punftura apum Venemm,
Curva manusfirictum , quoties tenet ipfa ligo-
proficifcuntur, infequi Aetiusj quse a vipe-
Tamprolixa vagans fluvio qUam
, ,
reptile ccelo,
rx ictu , Diofcorides.prodidit. Id forte in
JgUodfiecundagenusfuagignit vifcera teUus.
fieri folet j hoc , temporis fuccef
principio
In defcriptione ejus erratLucanus, & fu. Remedia excapite de vipera petipof-
Nttma. Solinus forte ex eo. De Natura hoc dunta- funt. A vite citiffime interimi , apudRho- Rhodig.
xathabemus, tergo fulgere, forte , ut quia diginum habemus. Ahi femen papaveris Antiquar.
left. 26.
tardeprogreditur , fpe&atores alliciat: pri- & Caftoreum laudant.
1.
e. 33.
mum nondum diffipato brumas rigore e- De Ufu egregie fcripfitNicander. rfirn

gredi , & fpolium deponere: ne vifum reci-
Hdc ubijam creyit eadentes ligna coloni
piat a fkniculo abflinere (Gillius tamen
, :
Settam deglabrant oleafiri ex arbore yirgam
oppolitum fcribit/) nec ictu mortem infer-
ûalepedumfiricîsprdbentipellibusanguis.
re. Infiammationem duntaxat infert , qua-
Infertamobvolvunt quas certis deinde diebm
lis ab apum & vefparum aculeis prodire fo-
,
Exarerefinunt , cantantes antecicadas

let.
Utilis hic baculus frigentibus artubus effe
De Differentiis nihil occurrit. OlausM.
Fertur, ubi exanimis digitos torpedofatigat.
cum Amphisbama confundit.
Tunc quia confiriUos ejr eorum vincula nervo?
Articulus IX.
Calfacit immijfofovet , extenditquecalore.
De Amphisbma. Quod de nervis fcribit, proditum eft^l. h.a,

etiam Plinio. JElianus vero habet, corium * 8 c 8 » J *
Nown. A Mphisbamxnomenaba w(p/&/3^ v«, fugandis ferpentibus /

venenatis infer- &
^fo?" A^ i
uod geminum ut caput ita incef- vire. Dantur quaedam in India Occiden-
fum habeat, venit. Dicitur alias Amphi- tali, quasincolas Ataqui&coatl. , &cTez,auh- Differm-'"
cxphalos.Hefychioct^/o-^^Êthymolo- vocant , quafi angues abufus , quod *'*'
coatl
goUfAQitffAcwa,, Alberto Amphifelene & Ar- raro confpiciantur, fefqui digitum longi,
?nena , Latinis quibufdam Utrimque gra- & minimi digiti craffitudinem sequantes.
da. Coloris funt argenti , nitidi , ac veluti Nieremb.
Vefcriph. Defcriptionem apud Nicandrum habe- translucidi. Gradiuntur in utramque par- H E *• l *»' » -
c IO * *
mus. tem. In Brafilia quoque efl ferpens /-
byara Brafilienfibus. Bodty Tapuyis, di-
Pofi hanc exiguam tibifubdimus Amphisbznam ctus. Vulgo fertur duo habere capita Marcgrav#
Duplice confiicuam (monfirum mirabile) vultu, fed falfo inde autem error promanavit Hift- BraC
: :
L 6t c lh
Cujmperpetua cacum caligine lumen quia tam cauda quam ore ferit & inficit
'
JVuodlatas utrinque genas ^porrecfaque menta fuo veneno nec facile cauda a capite :
Plm aliis altoferpentibus ageretendat difcerni poteft , quia ejufdem funt figu-
-
Terreus efi illi color , &

denfifimapellis , xx & magnitudinis Minimi digiti craf :
Plurima quam varie dtftmclamfignafigumnt. fitiem xquat , & longitudine unum pe-
dem
: ,
E S E D P E RI 6 §> NT U *$
«dem & duos digitos circiter. Color eft al- ftda. Oculos an abfblutos habeat , explos
bus fplendensinftar vitri, & annulis & ele- rareinmortua non potuit Gefherusj ob=
gantibus lineis notatur, coloris brunni aut fcrvavit tamen , totum oculum ab inferio-
serei. Ow/whabet minimos & vix confpi- re palpebra tegi , cujus foramen com- m
cuos, hasrent incute, inftar punclmliacu paratione ad reliquum corpus, erat per-
fac~fci. Nonproculab extremitate cattda a- exiguum. ./Elianus Caput muraenae flmile
num habet , inftar reliquorum ferpentum. habere fcripfit. Foemina, aliquando capta
Contra venenum illius nullum dari reme- ex Gefiieri defcriptione , erat dodranta-
diumaffirmant Lufitani. Sub terra vivit Jis, craftitudine fcytalis, cute admodum
&: illam fodiendo eruitur > vi£fcitat formi- nitida.Meatusin medio ventris apparebat^
CIS. quo compreflb , ova velut immatura exi-
Anibrofin Huc fpettant tria hsec quae apponimus banL Infraadcaudam meatus erat excre-
lib.cir.
lerpentum genera. Primum Brafilianum, menti Oculorum cavitates magis quam :
quod biceps eft, &cancri modo incedit. oculi confpiciebantur. Deinde fquamas
Alterum caput tam eft amplum ut toti cor- majufcube magis caput quam reliquum
pori ada^quetur ; alterum proportioni cor- corpus tegebant.
poris refpondet , utjofephus Acofta pro- Tam velociter repit ae lacerta Chalci- Nittttvi.
Arift.H.Aj
didit. Alterum Taprobanenfe apud Ra- dica. Fastus vivos more viperarum eniti- I.6.C.15.
mufium, quadrangulari forma,^. quatur. Percufla una a Gefneri uxore , fa?tus Columel-
tuor capitibus inftructum ut unum orien- vivi ejec~fci funt* Prse multitudine fammm, c.17, &
laR.R.l.
,
tem, alterumoccidentem, tertium meri- uterum ipfis aliquando dehifcere , Plinius

diem quartum feptentrionem fpectet. & Ariftoteles prodidere. Virus bu bus efle
,
Unicuiqueoculus ineft, & quo fe unum lethale apud Columellam legimus , Re-
gradiendo convertit eo & alia feruntur. medio caro ciconiarum , quse Carcilias vo-
,
Animal eft multipedum , fanguis vulnera rant.

citiftime confblidat, Tertium in Hungarla In Medicina adhibuit Ofualdus. The-*
Gefnerus
reperitur , bre ve , duorum palmorum lon- riacam namque ex Cseciliis & aqua the-
in Epiff.
gitudine , nulla cauda , & ssquali per to- riacali paratam , pro fudorifero ii\ pefti-
tumcorpus craflitie, utolim Vitus Hun- lentia exhibebat.
garius Gefhero narravit. De Amfhisbitna Bejlonius in Terrefirem & Aquaticam, fed Diffenn*
marinam mari Anglico capta, refertidem, nulio argumento nixus diftinguit. Poteft tifi.
bma capita , gemmis ornata oculis ha- mVulgarem & Crafiorem dividi, quarum
buiile, quorumunumab akero vix diftin- icones damus. Lufitani Cega nomen , fer-»
guipoterat. Quatuor, addit, linex colo- penti indiderunt,quem Brafilienfes ibyara,
ris amethiftini totum corpus exornabant Tapuyia^Bodty vocant,Craflitiem minimi
quae quidem linex , undiquaque flof- digitisequat,longitudine unum pedem &
culis quibufdam erant decoratse pul- duos digitos circiter.Color eft albus fplen- MarcgrsfV.
H. B. 69
cherrimis , inftar florum pfeudofycomo- dens inftar vitri , annulis elegantibus & & c.i^.
1.
ri. lineis notatur , coloris brunni aut sereL

Ocutos habet minimos &
vix confpicuos
ArTICULUS X. li3erent in cute , inftar puncluli acu facli.
De C<€cilia. Non procul ab extremitate caudas anum

habet, inftar reliquorum ferpentum. Non
Nomen, Omen C&cilU a csecitate inditum facile cauda a capite difcerni poteft , quod
Ambrofin.
3. i. c. i i.
eft. Albertus & Ifidorus Cseculam ejufdem fint & rlgura: & magnitudinis.
vocant. Niphus Cseriallam. Grsecis dicitur Tam cauda quam oreferit.Sub terra vivit^
TvQXufy &c rucÂô^Hefychio KoocpicLs, quafi & eam fodiendo eruitur. Victitat formicis.
furdafter $ quod hebetis fit auditus. Ni- Contra venenum illius nullum remedi-
cander vocavit , quod nullam
eLirqpebVTiv um dari , afhrmant Lufitani. Videtur mi-
noxam inferat.Germanis eft Blindtfchleic- hiinter Cseciliam & Amphifbsenam am^
lie , modernis Gracis Tephloti , Tephliti, bigere.
•& Tephlini , prout annotavit Bellonius.
jDefiriftie. Fufci & obfcure maculoll eft coloris, Articulus XI.
cum fubrufo exiguo vix notabili. Color T>e Cenchro.
hic adjatera magis varius eft , cum nigri-
cantibus maculis diluta purpura diftin&s, Enchri nomen Latini a Grascis de- m™ eti -
tanquam in marmore porphyrite obfcurio- flimpfere. Diciturenimhis^y^^j dJferpew*

Gefnerus re. Totus-v enter atro colore faturo nigri- wyxqihcls otpig, ut apud Diofcoridem le- l i.c.i^
de Serpeu cat.
tibus.
Sub collo &
parte proxima color gitur , Kiy%(twi<; , Kty%$ig , ut apUd Ni- &
eft glaueusj maculis quibufdam nigris candrum x.vy%$.vn apud Varinum : xiy~ :
variegatus. Dentes minimi , afperi , X^TVjg , & &

jayx^tctg , ut apud Lexicogra-
qui vix apparent , in inferiori mandibu- phos. Dicitur Veroita a milio, feu quod
la plures &
magis conlpicui. Lingua bi- quibufdam notis milii inftar exornetur 1
c 3 m
feuquod temporetantummilii appareat,
ut Ethymologus reliquit feu quod floren-:
ArTICULUS XII
te milio fit pernicioiior , ut Aetio placet De jfcontiafeu Iaculo.
feu quod calorem milii plantaz referat , ut
Avicennas & Olao Magno placuit. Ideo Erpenshic dnovltag Gra^cis *tc £akov-
ab aliquibus Miluris appellatur. Nobispri- Ir^quodiaculiinftarfe vibret. Hefy- »™*»-
Nkand. in ma derivatio placet. Nicandereum teovja chio eft «wcci/T^^Nicanaro o,kovtiM> V an- i^\ mlh
Thenaca.
vocat ? ve ] q UOC[ fquammae ejus inftar Leo- nodKovnôg. Latini Iaculumvoczvere-, Au-
nis Lybici fint variis notis diftin£be vel thorlibri de Natura ,ferpentem volantem ob
:
quod cauda erefta more leonino fe ad celerem motum Aetius Cenchritem Cen-
, -, ,
pugnam paret vel quod more leonis fan- chriam, & AJpidem acontiam ^quidzm cher-
:
gumem humanum exforbeat. Quidam Ja- fydrum Sylvaticus Acoran-, Abenfina O- :
culum dixere, fedperperam, utin fequen- fez>ati & Altararat. Lemni incolae Sagitta-
tibus apparebit. Avicennx eft Famufus rium.
Amcis , hzAfeisdiverfecolor. AlhertoÂrachis, Is quem Bellonius vidit, erat tres pal- -De/m^.
"
Centris MilUris, &cFalivifus i An SerpaSe-
,
mos longus, & digitum craffus. Colore ci- q$™^
r^wferpens Siculus, fubalbidus, longitu- nereo, fub ventre albo,juxta dorfum lib. %, ca P <
dine humanum corpus, brachium circa fquammatus, juxta ventrem laminis muni- l6 '
carpum crafTitiidine aequans, venenofus ut tus.A cervice nigra dua? alba? lineae per lon-
Maflarias ad Gefnerum fcripfit , referri ad gitudinem dorfi ad caudam ufque percur-
cumpoftlt, difficile eft didu , cum nullas rebant deinde
: , maculis nigris oculi figu-
notas appofuerit. ram amiulantibus diftinguebatur ut bene ,
Defcripth. Longitudine eft duorum cubitorum fi- lenticularis a quibufdam di&usfit. Deeo
gura crafla in tenuem abeunte,& colore vi- cujusiconinMufaeo Senatus Bononienfis
ndi, ad luteum tendente, qui maxime jux- habetur ita Ambrofinus Eft craflitudinis :
Lucanus ta alvumâpparet. Lucanus marmor fer- baculi, longitudinis trium circiterpedum.

Pharfai. L pentinum Thebis adve£tum pluribus ma- Caput habet magnum coloris cinerei, reli-
culis asmulari fcribit. Nicander quoad craf quocorporefufcopraeter ventrem, qui ad
fitiem & longitudinem nihil determinat colorem minus obfcurum vergit.
quod & grandior Sc minor reperiatur to- Non inveniuntur in Germania, ut Agri- £»««.
:
cola prodidit.IniEgypto & Lybia reperiri, d^*

,n
tum vero maculofum efle ait.
Locw. Inveniuntur in Lemno, & Samo, in qua Lucianus 8c Marcellinus prodidere. vifi & de Di Pfa-
dibu5
mons Mofychlus. Hinc Nicander in Norvegia ab Olao Magno, a Bellonio in
*
Nicand. in
Theriacis.
Lemno & Rhodo. An in Calabria & Sici-
Atqui cum rapidisfervefcens Solibus aftus liaoccurrant,quod Matthiolo relatum,du-
Ardet in horridafefyharum devia confert t bium. Qui indeacirculatoribus deferun-
Imbellefojue rapax yenatur prado bibentes tur , & Bose ac Serperigenae nominanturj
Vercelfinje Saijuga , frondofeve Mofychii ,
pinnas longas Scacutas a capite ad medium
Sub yiridis quando frigentibus abietis umbris, ufque corpus gerunt , quibus fefe in altum
Securi recubant, grege circum erunte magiferi. attollere pofliint.
renennm Morfum Cenchri fymptomata qux in Morfum majora quam viperinum i£tum rentnum.
&Htmtdia
morm viperse occurrunt, excipiunt: fedin- fymptomata mfequuntur % putredo inpri-
primis aquae in ventre inferiore , qualis in mis & carnium defluxus.Remedia ex capi-
hydrope generari folet collecrio, ur Nican- te de vipera peti pofliint.
der notavit ut Diofcorides & iEgineta
: De Natura hoc duntaxat conftat , tam in ^f *^*A * •
putridum primo ulcus, poft partium tu- locisviarum publicarumabditis, quamin 8^ C I3 I#

.'
mor, tandem lethargus. Erafiftratus jecur, arboribus, capite intra frondes occultato,
inteftinumcolon, &jejunum ingenti pu- degere: jaculi modo ferpendo ruere,&qui-
tredine corripi credidit. Remedia exillor. dem tam valide,ut fpacium viginti cubito-
Cenfu funt , qua? viperino morfui adver- rum tranfiliat «Sc humi jacentem , ante-
-,
piin.H.N. fantur. Commendantur praeterea, fatureja quam infiliat, primo fefe contorquere.
i. 2.0. c. ». fylveftris,radix menthae iaracenica?,gentia- Fel ejus habet in Medicina ufum. Aetius ufa
nse, & ariftolochiae maxime vero Ciconias ex eo cum lapide fcythico trito collyrium
:
caro, &reliquamembra. parat, contra diuturnas fuffufiones.

Natura. Maximo seftu per montes vagatur ru- Albertus duplicis generis efle fcribit. Diffenn-
:
bos & fpinas fugiens per re£tum tramitem Alios mortem fine fenfu inferre. Alios"*-
incedit & animalia cauda implicat , aper- diuturno dolore fatigare. Ut vero hoc
:
tifque jugularibus venis fanguinem for- incertum , nec cujufquam authoritate

bet. probatumj ficcertiimeft, nonunius ge-
neris efle. Texmineni enim,quem & Micoatl Nieremb#
vocant, ferpens eft apud Quanahuacen-H.E.i.iL
c - 2 ?-
fespradongus 8c tenuis, cujufmodi et-
,
jam caput cernitur, ventre hvido, dorfo

fufco.
Tah.. "V
, , : :
DE SERPENTIBUS. 21
fufco. Vibrat fe exarboribus in homines &
polpoch effe diximus,exprimunt, non Ilne
hominum oculos. Virulentus eft, nec ultra vehementi formidine atque fuga indige-
csenum afliirgit. Re<fraincedit, corpus mi- narum.
nime in fpirasconvolvens. Ille quoque qui
in agroTigurino ruftici brachium iralsfe- Articulus XIII
rat,ut carne nudaretur, baculicrailitudine,
DeVryino.
& trium vel quatuor pedum longitudine
exgenerejaculorum erat. Bononieniium Contiam excipitDryinus,tum quod Nomen.
etiam Acontias a jaculo Bellonii diftert, ejus icon cumjaculo Bellonii belle
f™.^ '
Ambrolinus alterum vocat. In Hungaria conveniat:tumquodScaligereundemaja-

quoque qui Decurtati vocantur , de quibus culo ob iimilitudinem non difcreverit.No-
fuperius quaedam , in homines eminus , ja- mina plura obtinuit, A Scallgero & Gre-
culi modo infiliunt. Apud Indos in campis vinodicitur £>uerculw-> alns lltcinus.A Grae-
& locis fubterraneisinveniuntur, qui velocis, vocatur fyw@« , & fyvjvw , a fyvs, feu -£!• h. a-
L c 4a *
ciilimis ialtibus ferpunt, & homines eo po- quod in quercubus lateat feu quod a cra- 9
'
'
:
tiiiimum tempore , quo prolem educant bronibus vexatus continuo in quercum

aggrediuntur.In Hifpaniola habentur per- confugiat feu quodfquamis cortices quer-
:
exigui , coloris viridis , qui Ibla cauck arcus asmulantibus tegatur aÂwfy©* 3 quod
:
borum ramis hxrent , reliquo corpore pro- afpera cute ad inftar teftudinis fit munitus,
Ailianus
pendentes , prsetercuntos kedunt. Apud xvAivfy& i Alidrat cuidam fcriptori feu che-
lib. cap. Sabseos verfantur coloris rubicundi, longi- r//?^/quiadditfumumaterra excitare, &
tudine palmi, qui in homines inliliunt,nec nonniii in interioribus Afncce reperiri,^-
tantum i£tu , fed & tactu nocent. Scholia- drias Olao Durijfos Abeniina?, Glandofa Al-
j
ftesdeniqjNicandrifubnominejaculorum berto,Dendrogali modernisGrsecis,ut Bel-

non tantum hos de quibus egimus venire lonius prodidit. Quidam & Brymum,tk Hy- Belionias
fcribit: fed & illos , qui celerrimi &innoxii drum feu cherfydrum di£tum eile volunt. ^."Tyi.
fimt. Huc pertinet ferpens Polpoch , de quo Bryinum, quod relidis interdum mufcoiis Nicand.ia
agris provineicejucata- locis Q&pw villofumillud in arborum trun-
Therlacls -
Kieremb. ita Nierembergimdn

h.e.1.11. nenlis offenditur monftrificum quoddam cis dicitur} prata petathumida, ubi molu-
ferpentium genus , tres dodrantes cum ridas locuftarum fpecies, & partus ranarum
c.48.
maxime longum , brachium cralliim , aut imperfeclios venatur. Bydrum quod per
fufco exfaturatoque tin&um colore,&d a ca- humecla convallium loca Ubenter divage-
pite ad quinque unciarum longitudinem tur.
nigro & candenti varium, lato & compref- In Vefcriptiom indivcrfa abeuntautho- ' •
fo capite, oculis magnis & iplendeiitibus , & res.Nicander Caput ei Natricis capiti sequa-
cauda qua^ reliquo corpori craffitudine non le aftignat, tergus album. Agricolalongitu- Agricoia
cedit, non dillimilis fcorpioni , nec ungui- dinem&craifitudinem mediocris anguil-^ Anim «
u ter '
um terrore adurorum magnituîni cedit. lx, terguscinereicoloris, in capite conve-

Nec vero uno tantum modo maleficum eft nit. Wottonus illi tribuit longitudinem wottonus
animal , fed cauda pungens , & ore mor- duorum cubitorum, Corpus obeium , fqua- lib 6 de .- -
dens.Vifuntur magnaexparte hi ferpentes mas afperas, inquibus parvse mufcce nidu- n iniai.'cap"
arbores amplexi cum vero i£tu virus jaculantur j colorem tergoris fubatrum, capui ao
:
-
lari volunt , fifolo conliftant, vifum homi- hydro sequale fed latiufculum, nec ita acu-
nem e longinquo infedrantur , caudafupra minatum. In tantam aliquando molem ex-
caput contorta atque convoluta fe rotan- crefcere Bellonius fcripfit utfaccoimpo—gî^j^ ,
tes in eum , atque ita brevi faltibus attin- iitum rufticus per duo milliariajquin inter- obfervat.
gentes ; Cum vero arboribus inhxrent, ita dum quiefceret, ferre non potuerit. Idcm 1 3
c 5 r '
* '
caudam capiti adjungunt , ut arcus repre- ipolium fceno replevit, quod humani cru-
fentent figuram , & jaculi fagittarve more ris craflitudinem adaequabat.
{cfc non iine ftrepitu qui fentiri poflit , ja- Veneni proprietatem accurate dcfcd-
culentur atque contorqueant. I&us eftexi- piit Nicander, his verbis
tialis intra tres dies i£be partis carne deci-
dua atqueputrefcente oflibus vero nuda- JjtuodficuiprehenfumTtryinustalumvepedemye
:
tis, &incoloremfulvumvergentibus, & Luferit, a totofejpargens corporefertur

adeo fstido odore exhalante , ut omne ra- Triftis odor, furguntque nigri, quaplaga tumores t
pacium avium genusinvitetur adcarnifici- Comprehenfam morjiquadam caliginementem

nam. Ajunt indigense i£tu ejus non inferri &
M&flac^ triflitia-, lacrymabilis opprimit angor
vehementem dolorem,fed univerii corpo- Etperiens nimiojlaccefcitforma dolore
fenfiim potius hebetari atque torpefce- UJque adeo pafiens abfumit membra venenum
ris y
re atque ita i£tum hominem velut temu- Jguin etiamobfufcans obducit lumina nubes
,
lentum mori.Sibila edit cothurnicum can- Et mtfere aJfeUumperditlethaliter agrum.

tui haud diflimilia, quas prseterquam quod Sunt etiam ejufdem qui morfldentibus anguis ,
longius audiuntur, nomen ferpentis, quod Inflar balantumfoleant clamare capmrum

She
Sive ovium , & gravibus eft. Contra eum. communia auxilia,illa in-
torti. cruciatibm angi. 3
Pallidus urina liquor it, torpenfque vetemus primis quas urinam cient, profunt. Nec
Ingruit, &
crebris quafiifmgultibm £gri (tum non falfamentorum cibus.
Nuncfimilem felli 'vomitum nunc fanguinolen- ,
Ejiciunt) iffumque malumfacit arida labra, #

A r t 1 c u l u s XV.
Poftremo^ gravemfunditper membratremorem. T>e Angue JEfculapu,
m br ?
1LH.A, Symptoma illud de balatu , ab Aetio ANgui Êfculapii nomen a tutelari
_J s
fi
'
°:
r*
]. 4-c. [7. Êgineta , & aliis confirmatur. yElianus nomine inditum eft. Di- c /l6^
Êfculapii
quafi per ex- N °™*".
PortaPhy-
togn. 1. 4,
omnesillos afFechis Dryini morfui adfcri- citur Anguis fimpliciter & &
c 2. bit, qui in Chelydro occurrunt. Videntur cellentiam quod forte folus inter ferpen- ^, Ct \ ,
:
t
g".
ei quercuum radicesrefiftere.Inflexseenim tes beneficus & innocuus fit. Êliano eft

has & circumvolutas , a fiimmo ad imum Pareas, Graeci vueeict, & Truo&a, fcribunt,
fenfim deficientes , corpus grsedientis feu Traaa, ro 7ffi<pvpj.Ci)(MVcLc. x, {JLiydXag TrcLOiiag
Dryiniimitantur, ejufquechara&erem fe- h&l 3 quod maxillas quodammodo tur-
runt. Diofcorides Ariftolochiam cumvi- gidas habeat feu a vmootov quas vox ali-
no laudat Grevinus origanum contufum quanto ttocIqv mitem Sc manfuetum fignifi-
:
& morfui impofitum , lixivium cum oleo, cat. Lucanus Phariam vocat: nonnulli Pa-
& theriacam probat. gerinam. Apud Hefychium & Varinum
quem
legitur Trvfaag a colore fic diclus
Articulus XIV. cum hoc eundem efle vehementer dubito.
,
Defcriptionem fi fpe£tes,oblongus eft fub- -De/ertfth;

De Elapefeu Elaphe.
luteiautpotiusporracei obfcurioris colo-
Atnbtofin. Lops feu Elaps inter innocuos fer- ris, fed magis circa tergus nigricantis , Pars
H.S.lib.i.
c. 15. _ pentes a Nicandro ponitur. Quidam inferior albefcit paulo in fe fubviridis. In
Nomen. 24& ro \>h.&i7r&iv r 07i<z , quod vifu deftituatur quibufdam nota quxdam forma crucisex
di£tum opinantur & fortafle cum Casci- : fquamarum ordine apparet fi aliquibus ,
lia confundunt. Alii ab eAacp(&> Cervo de- credimus. Êlianus lato bre efle dixit; Ovi- ^liant libt
ducunt j feu quod more Cervorum fint diusillumquiRomse peftilentise tempore Q* idius
meticulofl feu quod celeri curfu ferantur. criftisinfignitum, poetica forte licentia. Metamor-
Beiionius Bellonius cujufdam ferpentis in infula Maxillae dentibus utrinque multis valdef hof» » 1 ^ 1
Obfervat.
1. 2. c. 51.
Lemni meminit quam Laphiati vocant acutis armantur. In cervice duse parvx
,
Fallop. de eundemque cum eo qui veteribus Elaphis eminentix conlpiciuntur , inter quas locus
tumotibus
14. &2».
arbitratur. Facit & Fallopius cujufdam vacuus. Sceleton hic exhibemus. In eo
quem Cervonis anguem vocat rhentionem 5 fequentia M. Aurelio Severino obfervata.
ut& Cerverianguis :fedcum illum Capri- Larynx nulla , fed arterU ajpera caput teres, Zootom;
mulgum, hunc Anzam, quo nomineapud & tonfum ut ubi lingua^ radix in-
fiftula
m *
, ,
p ^l^
Patavinos anguis YEfculapii venit , vocet .,
de inchoan.s, in confinio fcilicet terminan-
diverfos ab ifto concludendum eft. tis maxillce inferioris. In tunica peritonsei-
Dtfcr>pio t De Defcriptioneita Ambrofinm Mona-: de, veficulx plurimae oviculorum inftar.
chi qui commentati funt in Mefuem pro- Hepar multo fuperius ventriculo.Huic qui-
mulgarunt ferpentes quofdam cervinos fidem finien ti non illi adhseret veficulafellis e
miles efle nigris illis, qui multis in regioni- vcna cava defcendens. Alterno laterefplen
bus , &
potiflimum in Apulia funt notif- pufillus , pifum referens , ruber. Ventrkuli
flmi, neque multum veneni participant: fundus corpus univerfum difterminat fe-
quapropterper hosforte Boas iritelligere re. Renes infimi utero proximi , his cava
voluerunt. Nos in Mufeo Illuftriflimi Se- quinque binos infignes ramos mittit. Inte-
natus Bononienfis, quodolim fuitdo&i- ftinum fere unum,quamvis Baldus Angelus
.flimi Ulyflis Aldrovandi, invenimus colo- Abbatius colon diftinguit. Uteri cornu ca-
ratam iconem ferpentis , longitudinis tri- vx applicitum. Glandula oviformis fuppofi-

umpedum circiter, cujusventer lutei eft , fundo ventriculi adhserens ; glan-
ta lieni
coloris , & tergus coloris Leucophad, cum duke autem cholidochus, perforans ipfam.
tribus lineis nigrisacapite ad caudam uf- ad inteftinum.
que percurrentibus:fub icone hxc nomina Inveniturplerifque in locis, Germaniae, Locusi
extant fcripta. Elope, vel Elape, forte Ni- Italx Hifpanise , Polonise, &c. in Afia et- AUat» ini.
;
candri, Elaphis quorumdam, Laphiati, in- jam Africa & America. In Italia tam fami- n ?b! Gr«-
P
colisLemniinfuloe apud Bellonium. Ele- liariter cum hominibus vivunt , ut & in le- corum,
phantias , forte & Cervone. Quamobrem dtis inveniantur. Idem fxpe&in Lemno
ut leftores hujus animalis figuram con- infulaaccidit, utapudLeonem Allatium
templari poflint , illam hoc in loco exhibe- habetur.
mus. De Natum dici poteft, benignum qui- N«»m.
P1 H
Piin.K.N.
,
Morfum ejus volvulofa tormina fedem efle, & mitem,fed qui irritatus feriret. ^* ^ f C
I.32. c. 5.
quuntur, fi AetiiElaps, cumnoftroidem Pliniuspermenfem lunainftigari fcribit,
Am-
Tal VI
.
cmtnura,
JB oicimmnaa a-U±er
XbiJpahaccL .
L/zraracar
*A* jztrwna,
,,,
DE SERPENTIBUS. n
Ambrofinus juveniscujufdam exemplum ponimus Boiciningam , qu# & Boicinininga &c
adfert,qui cum eum complicare in nodum Boiquim , Bralilienfibus, JyugTapuyis, Lu*
conaretur, ita admorfus eft, ut copiofiis fitanis Cafcayela, & Tangedor Belgis JâtC!*5 ,
fanguis proflueret. Excrementa ejus mo- flangfc / Mexicanis Teutlacocauhqui dicitur»

fchiodoremfpirant vixtamen omnium Tres ipfius defcriptiones dabo , quia Ico-
:
aut omni tempore. Roma? in domibus o- nes variant, Marcgravn Pifonis , & Nierem- ,
Jplin. I. c. lim pafcebatur. Nifi incendiis femina exure- bergii. Marcgravio eft ferpens quatuor pe-
rentur, non effet fcecunditatieorum refiftere in- des & tres digitos longus, Corpore in medio
quit Plinius. craftiori, verilis utramq-, extremitatem ve-
De Uju ita Plinius : Prodeft yivrn compre- ro attenuato 3 in medio autem ubi craftiffi-
Plin.I.c. henfus, ejr in aqua contufus ,fifoyeatur ita mor- mus brachium humanum prope cubitum
,
Mirctfrav
fus.Jguin ejr ineffe ei remedia multa creduntur , planus:Oz^ Hift. Brai;
craftitie asquat. Venter illius eft
ejr ideo ^Sfculapio dicatur. Vemocritus quidem compreftum , fefquidigitum longum & la- L 6 c I4i ' *
ex his monftra quadam conficit , utfofiint avium tum. Oculi parvi lingua teres & bifida.In- :
fermones intelligi. tcrcxtcxosdentes-> quatuor habet reliquis

Differen Duplicis funt gcneris. AXn pallidiores : a- longiores , falcatos , albos , acutos inftar
li*.
lii , damus. fpinx , quos retro condere & gingiva oc-
nigredine perfufi quorum icones
Wottonus totidem Syriacorum facit. Alii cultare poteft. In pelle fquamas habet , ve-^
xns referunt colorem nigricant alii. Mor- rum haud talis duritiei. Totum dorfum in-
:
- fum tumor duntaxat & levis infiammatio fignitur catenapallide flava , hamulis illius
excipit. In Africa , ejufque in Mauritania figuracubica conftantibus, fimbriatis ni-
monte Ziz qui vagantur , prandii tempore gro ipatium autem intermedium inter' :
micasde menfiscadenteslegunt. Tales& quemlibet hamulum fufcefcit. Latera cor-

apudPyrenasos Bigerones haberi , teftatur porisflavefcentia cubis nigris ordine pofi-
Scaiigeriu Scaliger. In Norvegia vaccino aut ovino tisvariegantur: nimirumduplex ordocu-
lacte aluntur , & plasrumque in infantum borum nigrorum in quolibetlatere, & cui-
Exerc '
cunis, fidiipforum cuftodes dormiunt ve- libet angulo hamuli catenx dorfalis , re-
:
rum fi quando incendio domus deleantur fpondet cubusunuslateralis unius feriei,

aut peftilentia incote pereant, in antris alter alterius feriei refpondet, interftitio
conditiitafepropagant, utincolis graves duorum hamulorum catense dorfi. Venter
iint. Hujusgenerisillefuit, quem Marfus fquamas habet grandiores reliquis, quail
quidam Venetiis circumferebat, a Gefne- parallelogrammas , pallide flavefcentes.
ro defcriptus. Capite erateleganti&fub- Cauda autem in extremitate adnatum eft
flavo, corpore nigricante maculis purpu- corpus parallelogrammum , paululum
reis diftinclro.In lateribus linea qua^dam ie~ compreffum , conftans quafi hamulis cate-
cundum longitudinem conipicua erat nariis fingulari modo invicem aptatis ut ,
qux paulo fupra caudam terminabat, & in- cymbali modo ferpens fonum eo edat,
Fra caput per ipacium palmi incipiebat. & e longinquo audiri poftit.
, Quot an-
Longus erat dodrantes quatuor cum dimi- norum ferpens, tot partes habet crepitacu-
dio,explaga orientali delatus. Venenatum lum hoc. Serpens decem annorum habet
nonfuifteinde patet , quod circulator , ca- crepitaculumhoclongumduosdigitosaut
put ejus ori indere foleret. In Angue fuper paulo plus, latum quoque plusquam femi-
omnes tenuifiimo quem propter innocen- digitum. Subftantia conftatkevi, glabra*
tiam Neapolitani dicunt Angioleta , Bono- pellucida,ficca, coloris exalbo & cinereo
Severin. nienfes Bifognola funt trsec fmgularia. Cor fubfuicefcentis. Serpens eft apprime ve-
Democrir. cum cxco quodam angulo ad bafin afliir- nenatus, nec Antidotum cognitum contra
pag.3ds. gens, qui cum toto corpore &alligatova- illudvirus.
fe figuramrefert czicci.Hepar bifidum,tum De eodemferpente ita Pifo ; Primo lerpens Pifo ds
Med Biaf
in longum,tum in latum. Uteri cornua fic- ille Bocinininga , quem Cafcavel & Tange- ' *
]'
ut & in caprimulgo angue talis etiam vul- dcr Hiipani nominant , propterea quod io-
-,
va&veficulaeduas fpermaticae hinc atque nituminftartintinnabulicaudaedatjintri-

hiric ad eamformam. viis juxta ac deviis locis cernitur , tamque
celeriter proreptans, ut volare videatur.
Articulus XVII. Huic tam perniciofo colubro, benigna na-
tura, cautionis quafi gratia, nolamaddi-
Deferpentibus terreftnbus Exoticis , In-
difte, utilliusibnitu, admonitus quilibet
dicis inprimis.
tempeftive fibi caveat a vicino hofte. Bra-
chii eft craftitie , longitudine interdum
P u n x u m I.
quinque pedumjingua bijulca, dentibus lon-
De Boici?iinga,feu Teutlacocauhaui.
<
gis & acutis, colore fufco, & ad flavum ver-
gente. Quotannisarticulus, quoinfeftare
Xoticiferpentes varii funt, quoshic folet , in cauda crefcit , cujus extremita-
E fub fex funciis trademus. Sub primo teinanum hornmis immifta, morcem in-
D fert
24 H I S T O R I A N A T U R A L I S
fert confeftim -
y
venenum autem quod o- Ob quod Mexicanorum quidam a venta
re vel dentibus infert, multolentiusviam nomenindidere, vocantes Hoa.com. Quot
tollit. Ex vulnere mox fanies cruenta ef- annosnatus eft, totaccedunt cauda^ per-
fluit, caro iivet, ulcufque paulatim fer- ftrepentia fonalia , pofteriore in parte cau-
pit. Adremedia extrahentia, vulnus dila- dx vertebraruminftar connexse. Oculi funt
tantia,fcarificationes, cucurbitulas , &fi nigri, mediocris magnitudinis. Dentes ha-
pars kcfa intercipi poflit , ad vincula fefti- betfuperna maxilla caninos,quibus jacula-
nandum idque junco Jacape cui remedio tur venenum utroque autem latere oris
, :
maxime fidunt Brafiliani> fin minus,caute- quinqueparvi dentes fupernse maxiilas m-

rio utendum eft. Interim dum veneni qua- funt, fedqui facile conipici a quolibet a-
ad cor penetrat, curandum ut interius perto ore queant. Et finuofegraditur, i^
litas
pramuniaturTipiocae hauftu , fudorefque &us , toto corpore hiantibus rimis fatiicit
evocantibus infiftendum. Pradfentiflimum &viginti quatuor horis transadis amorfu
prae cseterisremedium,quod Barbaris,con- animam dicitur agere. Apprehenfos cau-
trahujus aut qualifcunque ferpentis morda,Indi, qui cos venantur, tuto tenent
liisreftat, eft ipfiusnocentiscaput, quod appendentes tamen torquentes collum :
contundunt, contufum emplaftri forma perftrepentesfonalibus, corpus llluchuc-

vulneri calens applicant cui remedio fi- quejactantes, ac nihilnon molientes, ut
:
mul addunt , in omni fere morfu, falivam pxnzs devenatorefumant. Narrantmulti,

hominisjejuni , quaperpetuo partem afFe- quieum ferpentem domi alere folent at-
ctam demulcent. (Pliniusl. 7.C.2. Galen. que educare, annum integrum durare abf-
1. lo.fimplic. Scaliger in Hiftor. Animal. que cibo ullo potuque , abfcifliimque ca-
1. ii.c.18. hanc falivse vim quoque agno- putdecem autamplius dies ferunt apud
fcunt ) Adeoque his duobus Antidotis ni- Panucenfes in femoris craflitudinem , &
tuntur,utdeiperent,fiinillisvoticompotes longitudinem incredibiliter adolefcere.
non fiant. Ego hxc & fimilia remedia, quae Norunt cicurari pofle permulti , qui eos
longa iilis experientia dictavit, jubente domialentes habent in deliciis. Venenum
neceflitate,lubenter fum imitatus. Non in- jaculatur caninorum tubulisj cavi enim
termittendo tamen ea quse a veneranda funt. Nec defunt, qui aflirment, vivum
antiquitate & authoribus nobis funt reli- parereetfifalfo, quemadmodum exalio-
£ta. Ne nimium temere hifce novitiis , aut rum narratione conftat. Cum Ixfus irafci-
pertinacius veteribus viderer adhaerere. tur, fonalibus concuflis vehementerper-
Nieremb. Nierembergius Dominam Serpentum vo- ftrepit , erigitque collumnon fine adftan-
Hift.Exot. C at, &ha?c de ea habet: Non fine naturse u- tium timore, nec tamen
mordet, nifi com-
ia. c. u£
1.
u re p riii a funt: nec minus majeftatem prefliis aut incitatus.Caninis in ufus medi-
creatoris humilitate fua exaggerant, non cos
fervatis, pungunt Mexicani Medici
minus bonitatem pefte collumcervicemque, doloris capitis pla-
fiia. Scit peflimis
Deus juvare, fcit veneno mederi: libera- candi gratia , pinguedineque animalis o-
lem medicinaopem e noxiis iftis ufurpat. mniumfere nocentiflimi, lumbosperun-
Exordium occupet atrox ferpentum ge- gunt,fedando illorum dolori, aliafque cor-
nus, Teuthlacokauhgui feu dominam ferpen- porispartes doloreinfeftatas, ac difcutiunt
,
tum Barbari Vocant , vipemm Hiipani , five prater naturam tumores. Edunt Indi eo-
ob fimilitudinem capitisfivepeftis.Anguis rumcarnes, ac veriflimum efle ftatuunt>
liic quaternos pedes aut amplius longus, cortaliumcarnibus, efleprceftantiores, ac
&: humanum , ubi mediocriter crafliis eft guftu gratiores. Linteo convoluta quan-
latus dorfo eminenti; viperino capite, ven-
: tumvelis, tenui raroque, ita tepefcitilla
treex albo- pallefcente , Uteribus opertis feritas , ut vel a puero quolibet circa formi-
candentibusy^/Mw^, fafciis tamen pullis dinem , aut noxam ullam deferri poflit. A-
per intervalla intermixtis , dorfum fuicum junt caput hujusierpentisalligatumcollo,
eft , luteis tamen lineis fefe in ipfa ipina fe- inftar viperini , gutturi morbido ferre fup-
cantibus infigne. Multaefunt ejusferpen- petiaSiFebrientibufque medentur punftu-
tis dtjferentu^ non plurimum inter fe di- xx ferpentium omnium, quibus natura ap-
ftantes , &
i£tu mortem inferentes , nifi ce- pendetibnalia, humano ftercore duarum
lerrime prcefidiis occurratur. In ipiras , ir- unciarum pondere , ex qua congruenti
ritatus, aut contrecliatus ac inasqualiter ca- propinato , aut commanfo picietl
, , ad- &
put contorquet , fed undique ca- moto vulneri,item corniculis cujufdam ar-
ita fibi
vet , ut nulla non partefe vindicet ab inju- boris vulgaris novi orbi tufis , atque appli-
ria. Excogitatum eft i£ta humare membra catis. Eftetiam huic malo convenientifti-
terraqueobruere, & ita manere doneco- ma Chipato ac provenit in calidislocis

mnino cefletdolor, autmorbus fitcura- Novae Hiipanise ubique fere. Eft & alius
tus proipero magna ex parteeventu. Per ferpens teut Ucoutrauhqui quoque nuncupa-
:
•faxa iertur celeri curfu,at per terreftriapla- tus , quinque dodrantes interdum longi-
naque (^quod mirumvidetur) nonadeo tudine fuperans, & humerum [craflitu di-
ne,
,,
,
D E S E R P ENTIBUS. 25
ne, nec ejufdem nominis rumcentro albo macula itidem rotunda,
diffimilis alteri
tum forma , tu veneni atrocitate j pnxter- magnitudinem autem hx macuU habebant
eaetiam& fonalibus, in quse finitur cau- majoremimperiali: interhafce, attamen
da fed hujus color pullus eft , vergens in extra illarum ordinem, verfus ventrem ite-
:
luteum, pallidismaculis (quodalteri quo- rumutrinque duceferies minorum macu-

que contigit)oblique fck interfecantibus. larum nigrarum difcurrebant.Ejufdem co-
• Ajunt eam efie veneni hujus vim , ut non loris & fimilibus maculis accipiebam Se-
i&u tantum , verum contactu quoque offi- ptimo Augufti 1638. Sed majorem priori
ciat unde fortitum nomen.
: craffities enim corporis medii erattrede-
cim digitorum , longitudo autem o£to pe-
P u n c t u m II. dum &fupra. Ejufdem fpeciei unum acce-
pi vivum tertio Augufti 1638. fimilibus
De Ibibohoca & Boiguacu. maculisjlongum qumque pedes & quatuor
Marcgrav. T Bibobocam & Pifo & Marcgravius de- digitos 3 craffum vero, ubi craifillimus, fe-
B
ht'c lf. I fcribunt. Ille ita de ea: lbtboboca Brafilien- mipedem. Carnem habebat albam anguilke
Piio Med. fibus, anguis pulcher, Lufitanis Cobre de Co- fimilem. Ccrexemptum e corporeperqua-*
Brafai.1.4.
duos pedeslongus, polli- drantem horse fubfiliebat. In poftica parte
yais a
pp e u atur ,
cem autem colore niveo ,
crafliis
, ni- & corporis, feptem digitorumintervalloab
gris,rubrifque maculis variegatus. Morfus extremitate caudse duos breves ungues ha-
illius venenatiffimus, non extemplo vitam bebatquafiavium, circa anum nimirum.
'depafcitur, fed tarde fe promovet. Sana- Duplicem ordinem dentium acutiflinio-
tur emplaftro e capite ferpentis concinna- rum, inutraque maxilla. Caputlatum &
to, &
efficaciter appofito. Pulvis planta? fiipra oculos in duo tubera elatum.
Nhambi,tum&fuccusfoliorumCaapeba, Ejufdemjpeciei ingentcm accepifexto O-
&Cajatia,vulneri inftillatus,extrahit virus. cTrobrisi6$$.inqmt Marcgmvim , cujuslon-
Exaclrius paulo Marcgravius fuum de- gitudo erat oclo pedum &
femis craffities -,
pinxit. Ita enim de eo : ibiboboca Brafilienfi- ubimaxima, quindecim digitorum erat- :
bus ; CobmdeCordlLuGzzms ferpens duos : que valde nigro &

albo variegatus. Car-
pedes longus & pollicem humanum fere nem habebat albiffimam &pinguem. Car-
ubi craffiffimus ; nam verfuspofte-
crallus, nem fepelivi , & ofla poft quadrimeftre fpa-
riorem partemteres eft, &acutus, inftar tium exemi pro fceleto. Pettem tomento
fiibube.Totus venter eft albus & fplen- replevi. Spina autem dorfi offibus conftat,
dens dorfum & latera tin&a. CaVut habet

:
& coffce dura fpina.Duplicem ordinem ha-
fquamulas albas cubicas, ad orasnigras, bebat dentiumin utraque maxilla, quse iti-
hinc cinnabria fequitur macula,cujus fqua- dem duplex erat. Ventes funt acutiifimi
mx per oras nigrae , & ita femper rubra ma- paulum incurvi , acus pe£tinum referen-
cula cd, hinc fequitur nigra,hinc alba, ite- tes, fplendide albi coloris , inftar matris
&
rum nigra hinc rubra iic deinceps. Ru- perlarum politar. ferpens hic vocatura
bramaculaplusuno digitoeftlonga, dua? Brafilienfibus Boaguacu , id eft magnus 5
alba: & tres nigrx fnnul fumptae fefquidigi- nam vidi qui integram capream degluti*
tum longae , sequales inter fe : nigrae autem verat. Non funt Venenati &
caro illorum
maculse totaliter funt nigroe, albarumau- comeditur.
tem orse nigrae , venenatus eft ferpens. ^m^j^mV/mihiallatus decimo quin-
Boiguacu aliquot fpecies habet Marc- to Novembris 1639. cujus longitudo erat
Marcarav
h^S gravius, quas ejufdemverbis exhibemus. quatuor pedum &
unius digiti craffities
l. 6. c. 1 3.
£oig mm
Brafilianis Cobra de Veado Lufitanis. ubi maxima,quinque digitorurm Squamis
Eratpellisfeptem, &
femis pedes Rhyn- inventre argentei coloris fplendidiflimi
landicos longa, in medio corpore unde- reliquo corpore , nigro & albo variegati.
cim digitos lata, fenfim verfus caput & Cauda quafi e fex annulis compofita erat
caudam in anguftiorem latitudinem ver- argenteis. Sex acutos dentes habebat in
gens, itaut eolocoquo caput abfciflum, utraque maxilla.
t&ntum circiter quatuor digitorumlatitu- Habui etiam ferrei plahe coloris & in
dinem haberet, &in caiuke extremitate ventre albi , longitudine trium pedum
paulo minorem. Tota autem pellisfqua- aut circiter , craflitie ubi maxima , duorum
miserat te&a certa ferie difpofitis inven- digitorum. Habitant in aedibus ova gal* &
tre majoribus in dorfo minoribus ut in o- linarum exforbent. Sxpius inveni in sedi-
mnibus ferpentibus Elegantiffime autem bus & extra plane virides , duos aut tres
:
erat variegatamempe per medium dorfum pedes longos , craffitie digiti articularis.
fecundum longitudinem maculis nigris , Amplum his os &

funtque nigra lingua :
quam cathense cujufdam majoribus parti- admodumvenenofl, vocantur a Brafilia-

bus conftantis figuram quafi referebant,ad nis Bor obi.
iatera autem utrimque palmum inter fe di- Pifo eundem ferpentem paucis no-PJio Mcd
Braril,lt ^
ftantes maculx nigras rotunda* fere a in qua- bis itaexhibet Boiguacu five liboya. fer- :
U % per>
26 HISTORIA N;ATURALIS
pentium omnium facile maximus ,
pe&us
fereuthominiscrailus, Lulitanis Cohre de F U N C T U M III.
Veado di&us, quodDorcadesintegras devo- f
T>e Boitiapo ) & Irardca.
ret, idque fugendo potius, quam mafti-
eando. Ex horum genere quidam o£lode- Oitiapo Brafilienfibus; Lufltanis Cohm Marcg. H\
6°
eimvel quatuor &vigintipedesreperiun- feptem aut o&o pedes ®™9'
decifo ferpens
tur longi Crfteritio fpadiceo variegato
: ,. longus, brachiumhumanumcrailus: Te- *
funt colore. Non seque veneno , ut multi res ac in poftica parte inftar fubula? acumi-
alii turgent.Carne eorum non folum Indi- natus j coloru olivacei, mventre flavefcens.
gena? & Nigritar , fed & noftrates vefcun- Nzftitwxfquamulis elegantibus quaii trian-
tur. Famelicus hic anguis vel ex dumetis gulatis.V i£titat ranis Eft venenatus. /»«-.
j
prolilit , caudaeque iuae nitens, horrende fe m brevis eft hic ferpensraroque femicubiti
erigit&ftrenue cum feris & hominibus lu- longitudinem excedit,venis quibufdam in
dlatur , & fibilat irritatus , vel ex arbore incapite prominentibus inftar viperarum
iidiofe in viatorem defilit, eumque validif- & haud aliter quam ille ftridens : rubris &
fimis cingitamplexibus,itaut velfola com- nigris maculis iniignis , cseterum terreo co-
'
plexione Interimat nec minus validiat-
: lore Ejusmorfus venenatus non minora
:
que feroces exiftunt duo ingentes illi Ambo adfert fymptomata , quam vel reliquorum.
& Cucumciu^ hominibusseque ac capreis in- ferpentimi , exceptis iis qui lente & clam
fidiantur. Quippe omnes hujus generis fb- vitam depafcuntur.Ipfa fera poftquam v ul-
lidis vertebris & coftis prceditos ex Anato- nus inflixit,a cute,cauda,capite & intraneis*
me ammadvertL Icluseorum vixcenfetur repurgata , & in aqua radicis Jurepeba
venenatus 3 &
per fe aliquando , etiamft cum fale , oleo , porro , anetho & fimilibus
nullo vel leviori faltem adhibito remedio, co£fo , a vulneratis comeditur , magnoque
curatur. Itauthi inter non venenatos fer- illis folet efle proefidio. Convenit denique
pentes , de quibus paftim auctores multa prae cseteris , CaatU , quie rnerito Herva de
teftantur , debeant numerari quibus Ca- Cohras dicitur, quod foris & intus exhibita
:
ninana, Macina 5 &

Vocia annumerare li- hujus aliorumque ferpentum morfus facile
cet , quod nihil vel parum faltem homini^ reftituat. Idem feliciter praeftant acini
busnoceant. arboris Suibira , contufi & morilbus appli-
Nieremb. His flmiles fiint ferpentes in Regno Se- cati.
h.e.i.iz.
ne g Sj f] Aloyiio Cadamufto credendum
eft.Duorum enim pedum menfuram exce- PUNCTUM IV.
dunt alas nec pedes habent ut ferpentes,
: ,
alioquin immenfi 5 & tantse quidem va-

De Canmana , Serpente manfuefaUo 7 \A-<
ftitatis ut integras capras hauriant , nec

, pochjcoatl, J.htis. *
&
lancinent , folide devorent. Ferunt inco-
Ix, ferpentes hujufmodi congregari fta- CAninana Serxyznsfventre eft flavo, dorfi Pifo. Msd„
Braf.l.3.
tis anni diebus,& migrare in loca qusedam, autem viridi o&o circiter palmos -,
ubi formicarnm eft vis magna, quibus& longus, inter minus venenatos habetur
coloralbicans quce fuapte natura humiles ovis victitat volucribus Cafite Sccauda, & :
quafdam cafas inftar fpecus ferpentibus refe£tis,ab Afris & Americanis comeditur.
extruunt. Depeculiari illius Antidoto , nihil adhuc
Nam ore terram portant,& ferruminant certi aifirmare poilum. Vulgaribus alexi-
abfqiie calce. Diceres clibanos aliquos pharmacis five Europseis, ilveindigenis fu-
velrufculainordinedifpoiita. nam exhu- |>raenarratis., malumii quod infertfacile
jufmodi caiis videbiscentum & quinqua- expugnatur. Familiare autem illud deco-
ginta continenter fubordinatas, ut alte- clrum antidotale , ex radice Jurepeba , cum
ram fequatur altera , miro natura: ordine. pauxillo huic aliifque morfibus vel
falis
Sed& contumax viribus ferpens quidam pun&uris venenatis fxpe applicandum eft,
eftThema ' cmlcahuUia enim idem eft , at-nec non fruclrus Ananas viridis , ifque in
H Tu'i
cap.4/.
'
q u ^ cum quinque pugnans j in obvios e- cataplafmatis modum contufus. Denique

nim impetum facit eaque vi opprimit , ut ii neceflitas ulterius urgeat , pars kefa icari-
,
ficollofemet fe advolverit , ftrangulet in- ficetur, moxque vivus gallinaceus pullus

terimatque, aut falvo homine ipfe colu- imponatur.
1
ber difrumpaturfuo obnixu. Qui hujus na-

'
Ali vidimus ab Indis , ait Francifcus Niererub.

H.E.l.ir,'
turamnovere, eum deludunt , opponen- Hernandus delieiarum gratia , coluhros cap. 4.0»
tes arborem aut aliud cujus nexu difrum- qnofdam mrides qui allati ab agris , polli-
,
patur, putans comprimere hominem , ut cari tantum magnitudine,in femoris crafli-
ita tandem convulfusintereat. tudinem amplicentur& adolefcant. Ubi
pro antro eft illis dolium ftramento indul-
gentie gratia emollitum,ubi magna ex par-
te quiefcunt , vivuntque 3 nift cum edendi
'
E £> SERP ENtlBIJS. 27

Cfttempus. Tunc eniin egrefli cubile , aut le, caudaque juxta flnem fubito attenuataj
humeros heriamice confcendunt, bene- intervalloque binum tantum digitorum,
vole terrifici animalis amplexus tolerantis, quai definit in fonalia. Lethalem infert Nieremk
aut e piftillis\, ii\ medio contra£ti in fpi- morfum, urentemque undeevenitei no-
fft!'™
ras , rocamque magnam a^quantes , innb- men. Cumincedit, in latera utrimque fe
ceritiflimi vefcuntur oblatis , atque quief-
convol vit, aclentoproceditgreflu. Con-
cunt. tra ejus morfum ajuntconferre tufam radi-
Serpens quidam eft apud Pamerenfes cem herbae , quam vocant ancola. Idem
h eTiL v
c. 4j. quinos prolixus cubitos , & quattuor digi- auclor fcribit de thecoatl, feu ignitofer-
toslatus, Squamisnitidis, albonigroque pente Coluber eft fexdodrantum menfu- :
variantibus colore Apachycoativoc-A.tm ^ & ram adolefcens, triumque digitorum cra£

\
morfu minime exitiali. fitudinem Vivit montanis locis , & letha^ .
Nieiemb.
z
ÛH
ferpentes in Fiorida reperti alis lem infert morfum color eft fulvus,fed di- :
eatenus inftru£li,ut pofte tolli e terra & vo- lupior circa ventrem , ac vergens in cine-
'
' ' '
c s6
lare demifle viderentur. Americus Vefpu- reum iinuofe incedit , in utraque {cfe late-
tiusquoqueinvenitlndos pifcatores, qui ra contorqueris, vivit in montibus Teport-
ferpentem alatum craticulae lignea? impo- lanicis.
iirum aflabant. In tuguriis complures Sunt tamen aluferpentes, qui afpe£tu re- Nieremb:
ejufmodiferpentes vivos habebant, quo- ferantignem, o£topedibuslongi, colore^'4; Lls;
rumpedes vinculis alligati , faucefque fu- fanguinei, qui no£tu inflammati apparent4
nibus conftri£fce erant, ne quid hominibus ut ignis aliquis videatur quemadmodum ,
noxa? inferrent. Antonius Herrera^rodidit. Scribitquo-

que Francifcus Hernandus vocari cumcoatl
P u n c t u m V, colubrum qui nodturnis tenebris fplen-
t
deat, qui &letifer morfu , quatuorlongus

De !Bojobi }
Tetrauchcoail, Tleaafeu igtteOj cu bitos, &
brachium craflus.
fiangumeis & Trinhntili. Serpcns cil Panucinus , longusae latus, Nieremk
^
albis & nigris diftincirus maculis, trinhuiti- H. e. h 12;
?ifo. Med. Ojobi Braiiiieniibus , Luiltanis Cobre li vocatus , quod cauda, quse praacuta
c
°
4&
eft,
Braf.1.3.
Verde , ulfise eft longitudine & pollicis lethaliterpungat.
crailitie, colorisporracei & pukhre mican-
tis. ^dificiis gaudet, neque ulli nocet niii
Punctum VI.
irritanti moriiis tamen illius venenatus,
:
Be quihufdam Veterumferpentihm.
remedio quamvis eximio vix cedit*. Radix
autem iila iiodofa herbae Caapia contu- iRaeter hxc quas jam enumeravimusier-
fa & ex aqua pota^ fummopere prodeft,ca> pentum genera , funt & alia apud vete-
terifque herbis Antidotalibus , facile pal- res obvia , quse difBculter ad jam explicata
mamin hoc caiii praeripit.Miies quidam referri poflunt. Facit iElianus cujufdam
gregarius anguem hunc inter arbufta lati- Hy<m& di£ti mentionem , quem utriufque
tantem, dum pede forte conterit, ab eoin fexus participem efle narrat. Altero anno
femore demorfus, paucis poft diebus, toto marem, aitero fafminam obfervari. Adfti-
corpore tumefa&o & livefcente , deficien- pulatur eidemOrus.Nicander quafdamLi-
teradiceCaapia, caeterifque remediisfru- byas angues interinnoxios recenfuit. Sui- Nicand. m
ftra adhibitis , pradentibus commilitoni- das fcribit de Argolis ferpentibus , quos A- Theria& «
bus,quammiferrime exipiravit.Idem vide- lexander ArgoPelafgico Alexandriam de-

tur cum illis de quibusfupra exHernando. ferri,&in flumen pro extinguendis Aipi-
Nieremb. Tetrauhcoatl ferpens eft tres dodrantes dibus conjici curavit. Geiherus Mergolos
H.E.I.12.
longus , ac digitum crailiis , cujus i£tus pe- etiam nominat, ex Africa delatosj fed qui
ftilens eft dorfum nigrum, venter candef-
-,
& quales fmt , non addit. A Heiychio &
cens ex pallido , & rubefcens inferna cau- Varino ^^(^«Jô^g^nominatur.
da , venter autem & cauda pun£tis nigris Clitarchius etiam, reierente Êliano,^!. if.i;
coniperfa, caput nigrum, ac torque circum- ferpentesinlndiaiedecem cubitorum ge- 17 '" c. u
cin£tum luteo. Remedium moriiis eft, nerari fcribit alios etiam multo minores :
i£fcum locum ftigere , fed commanib prius pigmentis diftin£toSi Vittas enim a capite
picietl, ne venenum noceat prseiidium ad- ad caudem pertinentes habere, alias x reas,
ferentibus,quod etiam velut egregium an- alias argenteas, nonnullos rubras , aliasau-
tidotum admovere expedit vulneri :nec reas, eafdemque celerrime peftifero i£fcu
folum adverfansillatcenoxa?, fed iplis quo- interimere. Meminit & alterius, punicei
que ferpentibus infenfum & inimicum. coloris, quem forte Porphyrum JElianus
-
Tleoa feu igneus coluber anguis eft fefqui- vocat , Strabo , apud Indos clodrantali
dodrantem iongus,ac digitum craflus/p^- magnitudine, capite candido, dentibus
mis albis, nigris, fulvis, fufcifque diftin- nullis, quem venatores in rnontibus meri-
clus. Caput eil viperx noftratis capiti finii- diei obverfisj ex quibus Sardius eruitur^
D 5 in
28 • HISTORIANATURALIS
iadagant. Non mordet, fed vomitu / con- & Thermalibus. Ideo redemptores bat-
ef" er
fperfus locus fubitam contrahit putredi- nearum ad Limagum lacum ; iaminas fer- ?
*
j b
nem.Quapropter,cauda fufpenfus, duplex reas crebris foraminibusperviasemiflariis
veneni genus eru£fcatj alterum nigrum& obdunt, ne alveos fubeant. In aquis etiam
Ipeciem elecrrireferens , quod a vivo ejici- corruptis plerumque reperiuntur. Ad-
tur:alterum fimpliciter nigrum, de ore ani- ventante hyeme fubterraneas cavernas eli-
mantis prodit. Illud grano fefami exhibi- gunt, in iifque ad vernum tempus latent.
tum , cerebrum per nares excutit hoc ta- :
In aquis autem prazcipue verfantur ; exfic-
bem inducit. catis terram petunt , viftus conquirendi
gratia. Extra aquas etiam ova parere, Ari- Arift.H.A*
C A P U T II. ftoteles prodidit.
De Serpentibus Aquaticis. De FicJuhoc tradit Virgilius, pifcibus & vicim.

ranis vefci, gulofofque elle. Unde Nicanr
Articulus I. der jJzvxs vocavit. Virgilii verba funt c* virgii. Ge„
T>e Hydrofeu Natrice. Eftetiam ille malus Calabusinfaltibus anguis ,

Squamea convohens fublato peclore terga ,
r A
Antum de Terreftribus ferpentibus,
Ambrofin. | tZdttfenotis longam maculofus grandtbtts alvum.
i. r. c. 1 7.
fequuntur^^/V/',nempe Hydrus feu
dum amnes ulli rumfuntur fontibus ejr
jf)ui ,
Natrix , Natrix torquata Natrix rubetaria , ,

dum
Boa Hydrus marinus Scolopendm marina, &
, ,
Vere madent udo terr<z acpluvialibus Juflris
quidam Exotici.Hydrum û ry v$a,r©- ab a- Stagna
colit, ripifque habitans hicpifcibw atram
qua nempe dici clarum*eft.Cretenfibus eft
3
Imfrobm ingluviem,ranifque loquacibus exflet.
x&fa^vs -, aiiis ivvfy@*y quod nomen genera-
Poftquam exhaufiafalus terraque ardore dehi-
,
leeftdeillis quas in aquisvivunt; Nican-

fcunt
dri in-terpreti zfynfy©') quod in aquis & Exilit in ficcum, ejrflamm/mtU Imnina torquens
Athenaeus terra divagetur.Latini vocznt Hydrum,ma.-
saviv agris , ajperquefiti, atqu,e exterritm neflu.
H. A. l. s. fcuium , Hydram fxminam, cujus nomen
c*
** Êlianus Dryinio impofuifle videtur, dum
ait Hydras in Cercyra genitas, maljgno bum
Refte ergo Aratus , ranas hydrorum#- A
dixit. Fallitur tamen fkpe ab./£gy-
s m
Phaenom. ^
flatu hominem perfequentem reprimere ptiaca, quasCherfydrum eminusconfpica-
Natricem a nancfi peritia ; Colubrum aquati- ta fruftum arundinis tranfverfum arripit
,
cum, quem tamen Plinius, dum jecurcolu- &

geftat rie deglutiri pofTlt nec ille tam :
bri aquatici &

hydri tritum lithiafi fubve- aperto ore ut utrumque abfbrbeat.
nire fcribit,ab Hydro diftinguit > Lutricem, Ad Naturam duo fpe&ant , yenenum & Nwr«l ,
denique, quod apud Gazam legitur. Bel- lafis quemin capite geftat. De veneno ab-
luaceniis & author libri de naturarerum, eunt in diverfa authores. Cardano nihil
Naderae ferpentis Germanici meminit, vcnenati habent , fi per viperas undam in-
craflitudinebrachiijcolore ventris luteo, colentes , Cherfydros intellexit Cselius
& dorfo virenti, halitu adeo noxio , utin Rhodiginus in terra fseviorem , minus in Rhodigin:
cottice virga? recenter cxfx , & ori ad- aqua facit. At iElianus ex Apollodoro ^- H A «
-
c
motx, vefic32 fellcas excitentur y imoful- tam pcrnitiofum fcribit, ut & cadaveris
'
gens gladius lingua veneno inficiatur, ejuscontadus perimat. Plinius nulli hac
quod ad fummitatem ufque gladii dcfera- in parte ferpentum generi inferiorem di-
tur. Pede hominis vulnerato , venenum cit, ut fupra allatum. Columella denique,
ftatim in totum corpus penetrat. Ideo exficcata uligine , in qua Natrices mora-
"
^™ 1 1
ittus confeftim fufpenditur , ne afcendere bantur, csecos J&pe morbos contrahi, quo-
poffit. . rum caufas Medici perfcrutari minime
ptfcripth. Pulcherrimos ferpentum in orbe terra- poflint,addit. Ut ut fit,Da?dalus &Euridi-
pim.H.N. rUm pii n ius facit
3 fed nullis ferpentium ce Orphei uxor,i£tu Cherfydri periifle tra-
inferiores veneno. Nicander caput pla- duntur. Lafis a deglubito evomi creditur.
num & humile adfcribit, & dum terre- Quidam eum cauda fufpenfum foliislauri
ftrem fqualidumprodit & decolorem , vi- fuffiunt, per Deum ut lapidem ejiciat, &
detur aquatico pulchritudinem vindicare. orant , quod non. minus fuperftitiofum
Alioquin afpidem forma referunt > cervi- quam blafphemum eft. Hollerius vas aqua
cem fi excipias , qua? non ita lata confpici- plenum fufpenfo fubjicit^ lapis ejedus to-
tur. Cinereo quoque funt colore , & qui- tam abfumit. Sed de eo alibi.
bufdam maculis fpeclabiles , Linguam bift- D^w^^fignisitaNicander. r * ntti} fi'
dam habere, (falfo duas ponunt} com- dtU.

mune illi cum aliis ferpentibus. Tefima quas fecit plagas hacfignafequmtur.
xo«w. Stabulantur in Cercyra tefte Êliano Arida tota cutis circumfutret horribilemque
in lacu Mycleo,circaTerracinam in Italia: Eleyat ajpectum, magni ignitique dolores
in palude Agnani inter Puteolos, & Nea- Tandem hominem interimunt , moxplurimafft-
polim, quosipfi vidimus; in aquiscalidis ftulafurgit.
Ta&.^rnL
Cherfydrits Giêttmt Hydrtts fflatrtx
Serpens ^hLeti^tmcs
,,
D E S E R P E N T I B U S. gp
Ac alia ex alia bulUfeparte repe?idunt Ponte Uifx amnis vicenunl cubitQrum vi-*
Etmiferum diris turbant affeffibw <egmm» fum, Gefnerus ex ChronicisTigurinorum
M. SS.authoreft.In lacum Anianum men-
Adde his , vomitum cholera? fctida;, fejuniomultiinvicem permixtorum glo-
quemvel tertiahora, veltertio diemors bi, fepraxipitant. In Lybiasdefertis tam
excipit : vulneris dilatatio & nigredo , ex perniciofus eft hydrus,brevisille, cauda te-
qua nigra & fsetida fanies extillat quod a*- , nui,circacollum gracilis, utomninopar- A 8,ic( ?k
pudAetium & Abeniinam habetur.Aftr/^ tis Ixfx amputationem requirat. Agricola
fufomaii
Dioicorides origano trito cum aqua fub- & Boam, domefticam natricem appellavit.
aclo, vel Cortice Ariftolochix , radice-
vequerna, occurrit: yEgineta, nafturtio II. Articulus
fylveftri , aut aiphodeli frucru , velfemine
famiculi: Pliniusipforum hydrorum jecore
i)e Natrice torquata, ûbetaria. &
& eryngio Apulejus verbenaca Aetius
: Atrix torquata
:
A
nomen a _cisculis ^ff'
H. hbi
S.
theriaca,mithridatio, &
drachmanucum
., .,
quibus tanquam torquibus iupenor
.
dt.c. iS.
cupreili, cum #qua portione baccarum animalis pars circumdatur, invenit. Scho-
myrti , & melle aut vino Gelfus , panace 3 liaftes Nicandri Trohv&QUg vocat, feu mul-
:
mmni
praiio, &iatureja: Abeniina, emplaftro tis coronis infignes alii fivdyâg feu ^vc- : &
ex calce, calamintha montana , Cortice ra- 9^s quod muribus vefcantur, ogoQtcts, &
dicis quercus &
oleo parato.Pareus in quo- quod circa domorum te£ta verientur , vo-
dam admorfo qui cum manu ori admota, cant. Apud Ariftophanem , ctpus uxvqoi,
,
vulnus fuxiflet , in tumorem quoque lin- domuum cuftodes dicuhtur. Nerophis eft
&
gux, brachii , cum dolore ingenti & iyn- modernorum Grascorum vocabulum, Ser-
cope inciderat, theriacaad fudores, &vul- pens niger a Matthiolo impoiitum nomen
neris elotionem feliciter uilis eft. In Italia aliqui Carbonarium vocant. '
Vfus itt Magni eft in Medicina Ufus , ii veteri- Vefcriptionem ex Ambroiino dab :
-'*ius a nefriph*
Medkina, bus , & recentioribus credimus. Ex dente de qua iile ita. Aetius Myagrum Werum
dentifcalpium odontalgiam fedat, ii eo defcribere videtur, duminquir / huncan-
fcalpentur. Duo fuperiores fuperiorum, to- guem ex craifo in te«* uei11 âtidam abire
tidem inferiores inferiorum dolorum mi- lato capite efle prse^tum , & mures come-
.
tigant , alligati. Adipe Niliaci peruncii ii dere , neque m cn *& necare fed inflamma- ,
pib.H.N. Crocodilis non tanguntur./^r lithiafi me- tionein cantum inducere. Hujus natricis
*'* c 4.
-
detur. spolium fuffitum uteri prolapfui & iconem ad vivum expreflam iervamus in
fedis prodeft y quod ab Encelio proditum. Muiko Illuftriilimi fenatus Bononieniis
-
Cinis in olla luto probe circumlita, igne ubi tenuis conipicitur circa collum & cdput ,
farmentorum vitis cremati , cum oleo per- crafliorpenes circa ventrem-> quipofteain
mixtus ad ftrumas a Sylvio laudatur. Lapis caudam admodum exilem finit. Color tergi
hydropi vehement :rconducit,ii genuinus nigricat , circa alvum , color inter luteumj
eft. Talem effe icribitGefnerus, fi conchse &viridem eft medius lineis nigris virga-
xnex aqua plenae circumligatus , quotidie tus , hujus autem nota iniignis eftin collo -,
cotylas duas, feuuncias decem ejufdem nam macula^ candicantes e pallido , inftar
abfumferit. Venenatos vernies fugare,Ca- tdrquis , circulum tamen non abfolventis
Camiiius -millus Leonhardus Pifaureniis prodidit. apparent. Inter utrafque maculas in fum-
n
l
i
3°
deial Sumptum lapidem veficas perfringere famo cervicis anguftum eft interftitium dua-
. pidibus. bulanturquidam. rum forma fquamularum , ubi maculx u-
mfferen- Pauca de Dirferentiis occurrunt} Alii trinque quaii triangulari figura in acutum
«*. fimt Vulgares quales funt illi qui circa ther- deiinunt. Deinde macube nigras iplendi-
,
mas Porre&anas verfantur , & interdum dx utrinque etiam poft torquem fingulas
aborefontis cumaqua exeunt. Aut funt confpiciuntur.
plane innocui aut ii nocent levem dun-
: De Loco & Natura & aliis pauca ocur- tfmt*
taxattumoremaut inflammationem mor- runt. In pratis uliginoiis , aquis , & fter-
fu inferunt. Alii funt Venenati^ & magnitu- quiliniis ftabulari iblent. Muribus vi&i.-
m. H. a. dine pro ratione locorum diiferentes. In tant, Scideo circa Lucarnum atque Verba*
!.i6c.42.-fl um ine enim Argadead Perficam Sitta- num lacum non interimuntur, quod iifdem
cem iito, copioii funt, capite albo , reliquo vineaspurgent. Vaccarum ubera fiigere,
corporenigro, quatuor cubitorum longi- & poftea fanguinem iequi , Flandri prodi-
tudine inveniuntur qui interdum fub dere , quod veteres Bose tribuunt. In fi-
,.
aqualatent, noctu aquantibus exitioefle metis quandoque pariunt. Gefnerus quan-

folent. In lacu infano, qui ter iingulis die- dam menfe Majo quatuordecem peperif
busfaporemmutat , primo amarus,mox fe vidit conftitutione anni pluviofa, & iis -,
lalfiis , tandem dulcis evadit,vicenum cu- gignendiscommoda. Per ora dormienti- 5
bitorumconfpiciuntur. Anno M. CCC. um irrepere , vapore lactis fervidi llleclos^

XCIX. die vegifima quinta Maii , fub iterum egredi quorundam traditio eft? ,
30 -HISTORIA N ATURALIS
An verum fit,homines in quorum os intra- hepatis exceflerint, committuntur, & non
runt fuaviter canere, penes iectorem fit ju- ante diftinguuntur quam ad teftium con-
dicium. finia pervenerint ubi primum ipermatica :
Dlfferen- Huc Natrix Rubetaria fpectat, quce vo- vafa promuntur Fellis velica longe infra :
tix.
cem fonoram &
rubetarum amiulantem hepar, duplicem ductum habetj alter a
edit.Maculofa eft valde,& venuftate admi- porta infertus % wCpvcrei per mediam quan- 7,
randa, fibiloquearufticisagnofcitur.- Po- dam glandulam forma & figura tonfil- ,
loniPadaltcavoca.nt. Ictus remediumpa- \x humanx cujus &a fatere jftlen vifitur

:
pedem, in terrx humidae fcrobe per parviculus fatis & ex rubro candicans. Al-
tientis
diem naturalem fepelire. Iconem & fcele- tervero veficuke fellis ramus, ab eadem
ton exhibemus: glandulaadbafin di£be veficube procedit,
mediamembranacum corpore vefica? ad-
Articulus III. alligatus. Teftes fitu difpares > nam dexter
DeBoa. fuperior , ad quem mittit aorta fpermati-

cum & varicofum ramum, colore albidum
Ambrofin. EBoa ferpentepauciflima occurrunt. unum minores deinde alios huic oblique
>
H. S. 1. 1. Nomen accepit, non tam ab effe&u, mittit inferne. Idem in finiftro. Sed ra-
19.
quod bovem integrum deglutire poflit mus fpermaticus a vena cava fimplex eft
quam quod armentorum gregesfequatur, participatus ab utroque tefte. Renes infra
Agricola & rigua vaccarum ubera fugat : & ita la£te teftesconfiftunt, ex multis quafirenibus
de animal.
fuL -ran,
bubulo alatur. Salmafius a voce dvtjs , qua? conflati.
Êolibus Baôticis @v*i $ deducit. ivvjs vero Ab arteria magna rami confpicui de-
urinatoreft. fcendentes oblique ad teftes utrofque.
i In ingentem excrefcit molem, ita ut fub Uterus hac figura tibialium veftimentorum
i-nperatore Claudioex fententia Solini, inftar Cerebri forma eadem eft , quam ob-
:
occ.^fuerit, quae integrum infantem inal- fervavimus. In alio Caprimulgo angue , hax
vo gex^bat. In Calabria in eam magnitu- obfervata. Pulmo interne cavus , oblon-
dinemcre£erepofle, verifimile. Nam& gus , veluti faccus ubi primum inchoat
M. AntoniusO^ccinusEpifcopus Anglo- hepar , definens moxper veficulam ad re-
Thomaiin. nenfis ad Thomafum *> fcribit, quadragin- nes ufque defcendens. Fel fub ftomacho,
in praefat.
adlJl. vi-
ta & fex abhinc annis H in agro oppidi convolutus gyris : huic adhxr etjflen (ve-
ros Italiac. S. Archangeli, Anglonenf is Jioec^feos , a rius enim credo , quam glandula) ex albo
paftore fclopiicTru interfedtum, qui armen- rubefcens , parvus terefque , velut exile
ta & greges depafcebat , cujus mandibulae, pifum. Vefica oblonga, flatu plena, fub vif
duorum fere palmorum longitudinis , in ceribus naturalibus pifcium modo, con-
templo Deiparas de Urfeolo appenfe ex- tinuo du£fcu defcendens a pulmonibus ad
hibeantur. Morfu inflammationem dun- renes. Caufam afferebat F. Thomas Cam-
taxat inducere, communis eft opinio. panellanoftras, quod cum certis quibu£
Severin. Huc Anguem Caprimulgum,quem Cervo- dam motibus aflurgat hic ferpens , copia
Zoot.De-
mocrit.
ne vocant de quo duplex eft M. Aurelii fpiritus egebat , in longinquo alioquin
p,
3<5. Severini quantum ad Anatomica , illa fin- corpore, quatenus attollere&fuftinerefe

gularis, obfervatio, quam cum iconibus furfum poflet. Omentum a fine hepatis ad-
addo, referre libet. Prior fe ita habet. ufque anum. Inter nervofam & carneam
Larynx exerta atque confpicua quacunque ventriculi membranam glanduU miliares.
cordis diducrione : fiib larynge lingua per Uterus non inteftino,fedhuicinteftinum
meatum ultro citroque recurrens. Quod incumbit qua cervicis medium. Vense re-
fibilum ergo edit, ne quidem mirum. Hsec nis ramus in principium uteri , intra cujus
enim velut fiftula conje&a in infernam ge- membranas miro quodam artificio vefica
nam mediam recTro ductu videtur. Den- latitat parva. Mafculorum nota, cauda pro-
tium ordo fuperne quadruplex, inferne du- lixior , craftior , folidior > maribus penes
plex. 0«///velutivitrei. AJperaarteriaipa.r- duofpinofi,quemadmodumvipera. Ute-
te anterioricirculis cartilagineis,pofteriori rufque item fpinofus duplici cornu. Quo-
&
membrana tenui ampla fatis conftructa. rum utrorumque fines in acutum definen-
Oefophagus latillimus pro corporis ratione. tes cum cauda finiunt , & pari ejufdem gra-
Ventriculus item amplus , in quo repertae ciiitate. Afpritudinisfinisdele&atio. La-
aviculae tres nidaceas. Cor vifcerum om- rynx e faucibusexerta ; credo equidem, eo
nium primum & fupremum apparet: Nam natura confilio, ne per amplos deglutitus
funt & inferiores eo pulmones qui cavi & , prarfocaretur animal.
fiftulofi funt , duct.u eodem quo afpera ar-
teria. Magna arterU defcendentis reverfi-
vi duo rami, alter ad cefophagum , alter ad
pulmones. Vena cava in parte hepatis cava
poru vero in gibba. Ha: poftquam fines
A R-
^JCjtb VJL
Serpens Judicus ~J\( tirCTTL
SerpetisJzrwrinus amputaio Capite CluJ.

. .
Tai.TK.
Sety?etus Jb£artmt£ 3£art JSTcrrueaica -htmtkarts Âldt-
/S caloên-di^t- ^h£artrut
AUra.
ScalaênJm: MartwL xtttetJiyfltrtL Calorts AUr

,,,
D E S E R P E NT I B U S. 3*
Articulus IV. A R T I C 11 L U S V.
T>e Hjdro marino , & Scolopendra \

De ferpentibus Exoticis Jcoatl&
marina. Maripetis.
Ambrofin.
E Hydro feu ferpente marino inTo- Coatl dicitur ferpens aquatilis falii Nieremb.
H. S. 1 1. mo de Pifcibus ]ibro primo Titulo, quod lmitetur coiore
Miocaoati , Ct7,
20,
c,
primo,capitisfecundi articulo quintodi- fpicam Maizn^ qui etiamvivum parere
Hydrus
marinus. ftum efhhic pauca duntaxat ibi omifla. adfertur. Dentibm parvis eft & innocenti ,
jiciemus. Et de Loco quidem addi poteft morfu longus quinqiie dodrantes, pol-
:
nufquam in aquis dulcibus inveniri , & ab licem crafTus ta?niis nigris & cyaneis alter- -
:
illis quos Ariftoteles ibi reperiri ait diverfos nis diftinclms fuperne , inferne vero cya-
cfle:tum quod illos parum ab afpide diftin- neus eft, capitis fuperna nigra, inferna
gui dicatihi veri congruo corpore & colore lutea, lateracyanea. In paludibus regio-
ftntflmiles: tum quod illi veneno noceant, num temperatarum invenitur.
hiinnoxii fint tum denique, quod illipul-
: De Maripetis ita idem InOrientaliln- Nieremb. :
mones habeant, hi branchias. De Natura dia nonnulli angues , ut fallant inftans H E » * }
c. 44,
Plin.H.N. hoc duntaxat occurrit , captum , fi dimit- fenium aut fatum , poft certum tem-
U$. c. 27,
tatur , arenam roftro quamprimum ada- pus petunt mare ubi concufla in un-
cto terebrare, fubireque totum. Quan- das cauda, & velut flagellailte , {cindim-
tum ad Vijferentias , dantur qui & e mariin turin multos ramos velutpedes qua a- :
terram egrediuntur, qualem circa Aby- ftutia miro naturae miraculo evadunt in
dum in parvis quibufdam alveis feu canali- genus quoddam polypi, tam fimile illis
bus falfis Bellonius invenit. Ejus qui in quos Lufitanivocant^W , ut fallant i-
Balthico feu Suetico mari flavi coloris gnaros. Petrus Chriftophorus Borrus e-
tefte OlaoMagno verfatur, iconem hic ap- narravit mihi Qverbafunt Nierembergit) fe
ponimus. Cum radice lilii adhibitum Pli- vidifle quofdam Lufitanos, cepifle in In-
nius contra urinse incontinentiam com- dia aliquos , rati poluos efle , ut iis fe-
mendat. darentfamem : incolas tamen admonuif
Scolspen- Scolopendra marina propter fimilitudinem fe ne facerent , noxios efle , nec po-
dra. cum terreftri nomen obtinuit, quafil^Kow luos fuos effe , & diftingui pedum nu-
Ambrofin.
H. S. 1.
(rvsXomt h Tvi g%*, quod in extremo , quod mero , nam angues illi impares illos ha-
1.
c. 21. cauda? loco eft, corniculum quafi radius bent.

Arift.H,A.
1. 2. C. 14.
atque impa&us aculeusfuperemineat.Ma- Huc ponemus tum illos qui fefqui- Bembu*
rinuni anguem aemulatur , & terreftri fe- pedales , eximii coloris , in Cuba in-
Venet. Hi-
ftor. 6. 1.
cundum Ariftotelem minor eft, coloreque fula vivunt , & Boquatrara vocantur tum :
magis rubens nifi in loco mendum cubet, eum cujus iconem a Pellicerio obfer-
:
quod Vottonus fufpicatur, fic enim ne vati Rondeletius exhibet. Terreftris an-
minorem quidem hamum deglutire pof guis fpecie eft , colore rubro , cum li-
fet, quod tamen facit. Gillius digiti lon- neis obliquis & finuofis a dorfo ad ven-
gitudine fe vidifle aflerit. Alberto ani- trem duttis , eamque lineam a capite
mal quadraginta quatuor vocatur, cum ad caudam fecantibus. Sciffura oris non
totpedeshabere videatur. De Naturahoc admodum grandis , dentes acuti & fer-
Plki.H.N. duntaxat occurrit, quod apud Ariftote- rati , branchix opertas , fquamofl pifc
1.9.C43-
Arift-H.A.
lem & Plinium extat , hamo devorato o- cis inftar. In dorfo a capite ad cau-
I.9. c 37. mnia interanea evomere , donec hamum dam fere , quaedam veluti capillamen-
egerat, deinde reforbere. Addit Gillius ta tenuia, pariterque in alvo. Claudant
ob tetrum odorem pifcatoribus infeftiftl- agmenilliqui influmine Americano Ur-
mum efie ; quod hamum ab ea attactum quaja, quatuordecem paftuum longitu-
pifces vitent. Morfu urtica? inftar urit , *ut dine , duarum ulnarum latitudine , capi-
Al. H. A /Elianus prodidit qui etiam adjecit ipu- tibus fuper undas eminentibus natant,
: ,
1. 7. c, 30
to hominis interire, & rumpi. Duarum ckhomines natandivel bibendi caufa flu-
uEL H.A
l. 4, c, 22. hic
exhibemus icones , ad cubitum fere ac- men accedentes cauda involutos in eun-
!
cedentes , quarum altera eft mda inftar dem trahunt.

anguis , altera pedibus hirtis & coloris
amethyftini.
H I-
$2
HISTORIA NATURALIS
D E
SERPENTIBUS:
L I <B E %^ I I.
De Draconibus.
T I T U L U S I- l
T)e Draconibus in genere.
Ambrofin. 1 Raconis nomcn non tam <m- Fuifle & ad Cracoviam, in hiftoria Poloni-
A.H.S.l.z. >'
^d 7? fydv &xos, quod magnam calegimus.
e, r.
hominibus moleftiam creet Famen diutiffime ferre poflunt. Semel rwnsi
iis infenfiffimus -, quam itayeL cibum aggreifi, difficillime fatiantur, ita ut
to ^;c«i/,quod vifione valeat, rebusvenenatis, herbis, pomisinprimis,
Nomtn. Grxci Ûx.ovQ. vocant. Syrenas ali- quorum fucco alvum laxant , vefcantur
venit.
bi dictos apud Ifidorum cxtat, & in Arabia naufeaexillis vexati, laftuca fylveftrifibi Arift.H.A:
alatis tale nomen. medentur. Ova ferpentum fpe&anda arte L9.C.6.
Defcripio, InDefcriptione non bene convenit autho- forbent. Aut enim foJida hauriunt, fi jam Plin.H.N.
ribus. Abenfina & Aetius afperrimisy^- faucescapiunt , quas deindein femet con-
1. 10.C.7S.
mis obfitos, magmsoculis,ipe\[efuperciliorum voluti frangunt intus , atque ita putamina

loco eminenti , cum pelle barba inftar fub excutiunt aut fi tenerior eft , & catuli ad-
:
mento , amplo riclu lingux exerta, dentibm hucsetas, orbe apprehenfa? fpira?, itafen-
,
magnisinftructos faciunt. At Solinus adeo fimvehementefque prseftringunt , utam-

parvaorahaberefcripfit, utmordere non putata parte ceu ferro , reliquam quse am-
pofiint id eft,non dehifcentia ad morfum: plexu tenetur forbeant. Simili modo avi- M. H. A.
:
Dentium quoque numerus in controverfo busdevoratisfolidis (dicunturhos fpiritu I.2.C. 21.

Phile ir»
eft.Claudius Minos fedecem ponit.Nican- copiofo de ftabulis egrefli attrahere_) con- Jambis.
der triplici ordine difpofitos. Eidem Dra- tentione plumas & ofia revomunt. Arifto- Arift.H.A.
co eft colore nigro , ventre fubviridi cum teles fumptum ovum iterum atque iterum 8. c. 4» 1.
palearibus funt mento rufi coloris. Philo- fibi admovere, quoad fummam partem re-
ftratum fi fequimur,montanorum juvenes ctam ftatuant, & tum, parum contra&os fe
modicam gerent criftam , aztate provecti colligere, ut diftento corpore , hauftum
grandiorem , & crocei coloris barbam: pa- ovum deorfum labatur , dixit.
piin.H.N. luftres criftis carere. Plinius vero exprefle. De Generatione vix habeo quod fcribam GtnerAtit.
jd modo mirum , unde crijiatos Iuba crediderit. quia & apud authores nihil fere occurrit. Thalia.
8 c. 1 3
Herodot.
1. . .
in
Circa Atlantem media corporis parte crafi- Herodotus capite marisin fasminae os in-
fefcunt , cauda & collo gracilimi. ferto coire fabulatur mutuo complexu :
Leo Afii- In Africa inprimis & India reperiuntur. congrediverifimileeft. Afri exlupsecum
C 9 NamPlinius apud yEthiopes Azachaôs, aquilacongreflii, Draconem
£mms'
'
erumpere,ro-
piia.i.c. Strabo
apud Hefperios; Leo Africanus ftro & alis patri , cauda matri fimilem , co-
Soi. Poiy. in fpecubus Atlantis ; Solinus in monti- rio ferpentino, multifque maculis verfico-
hift. c.33.
bus i/Ethiopia: ardentibus meridiei ob- lore, nugantur. Quidam fastus vivosparere
111
vna Apo" verns ; Phiioftratuscirca Gangem flumen; docent; aliiova, quoddeTernatenfibus

lonii. A benfina in partibus Nubia? in provincia Balthafar Diaz fcripfit. Utrumque facile
-,
Caraja Paulus Venetusj prodidere. In concederem.

Calecut multos adolefcere , alii authores Inimicitias cum Aquila & Elephante ge- întifa-
Bellcnius
funt. Bellonius ex quadam Arabiae parte in rit 3 adeo ut Geoponicorum author prodi- thia.
Obfervat. Geopon.I,
1.2. 7,
iEgyptumalatos deferri fcribit. Nicander derit, non ftabulari ibi Draconem ubi fter- 9- g. 5.
c.
Nkand. in inPelethroniis adPelium inThefialia mon- cus aquilae Ariir.H.A*

inveniretur, auditoque alarum
tem, vallibus quendam olim ftabulatum. ejus ftrepitu, in antrum aufugere, iElia-
nus
, , , "
t> E SERPENTIBtJS. tt
ims fcripferit. Dimicationem cum ea ita cinam, commendat ad fugandas veiienatas Gaienî
Nicander defcribit. beftias adipem Ptinim eadem in ulcenbus
:
fi™'^
Hu?tcpetitinyifum,magni Ioyis armiger hoftem, illatis utitunCum melle commifto, incho-
Cumquegenisparat acrefuis ex athere bellum , antes caligines fanat. Caputfigeftetur t,

a-
Pafcejitem infylvis quam primumviderit ilium lippitudine prasfervare fcribit. Os ex fpina

£)wd totosferus is mdoscum mittbus ovis dentium dolores fedat. Reliqua nugatoria
JEtfimuiipfa terens , &vaftans pignora perdit. funt. De lapide alibi agemus.
*?*#«•«*-
Non timet hoc ferpens immo quodam impete
, VifferentidL Draconum a magnitudine, /oco,
durus ,
colore ,figura & venefica qualitate fumi pof-
ipftm^Jquilam, teporem£tenet/um funt ^Magnitudo pro ratione natalis fbli vari-

Profitiens,
Bxtrahit ex rapidis, yifraudequefortiorunus. at. Marcus Paulus Venetus decem cubito- M pau,us -
"
Cautxmalum declinat avis,fit ibi afterapugna-, rum in provincia Carazon ftabulari dixit; c 40 / .
XJt queat extortamvictor fibi toliereprddam TemporePhiladelphi duo quatuordecem

• Sed fruftra eiapfam , &
voiitantem hinc inde cubitorum exÊthiopia Alexandriam de-
volucrem lati fuere. Hieronymus unius XV. cubito-
Infequitur , tongosfnuum contrac/us in orbes , rummeminit. Êlianusin iEthiopiaXL^^n- H<

A ll7C L - -
obliquoque levansfurfum fua iumina vifu. O&avianus Auguftus L.cubitofumRoma:

riin.H.N.
Quomodo cum Elephantibus dimi- aluit , populo oftentavit. Tempore Ale- ^ lian **
& -
!
cent , in horum hiftoria fcripfimus. Qux xandri viflis in India LXX.longus. Apofy- c .'z u*
de Gryphibus apud Philoftratum haben- fares LXXX. cubitorum nutrivit. Stra- strabo-
gr °
tur, fabulofa funt. bo, centum reperiri, fcripftt jugeri in Ma- i^

:
v\T h n
# Venenum habere nonnulli negant: folo cra juxta Iordanem longitudine, tam al- &
tesJx,*
*
interficere morfu. Aliiaerem inficere hali* tum , ut duo equites hinc inde locati fe
tu,cujus exemplum apud Ariftotelem legi- confpicere non poflent. Taceo Pofidoni-
tur.Tempore Philippi Regis Macedonum um qui de quodam prope Damafcum,
inaccefla ideo montis cujufdam Armenias centum quadraginta pedum fcribit Gelli- :
via, extin&is demum Draconibus patuit. um, apud quem de illo , qui M. Attilii Re-
At Gefnerus & Stumpfius venenatos pro- guh exercitum infeftavit Egnatium qui :
,
bant. Prope Niderburgum oppidum, cum decujufdam inteftino centum vigintipe-

Dracones in quodam fonte abluiflent
fe des longo prodidit. Lcci ratione funt alii
quicunque poft ex eo bibere, alvo tumefa- montani qui grandiores , & acriores , criftis
cT:a moriebantur.Is quiHelvetiam aDraco- infigniuntur aliipatuftres qui tardi motus,

:
ne fupra pagum Wilver ftabulantem pur- caput vix attollunt , & criftis carent. Celo-
gavit, fanguine ejufdem confperfus, occu- rem fi fpectes , funt Aetio, nigri, rufl, cine-
buit.Morfum dolor partis & fsetor excipi- rei Nicandro ventre fubviridi Philoftra- Philofl
-, :
-
^
unt, vulnufquepaucum funditfanguinem. to tergore nigri ; Homero rubicundi: Pau- bnii.1.3!
N; Aetius remedia faniasfulvij Lucano aurati. c 2-
?i Laudat Plinius gramen ;
+ -
U4 9 01 *
'
quas in aliorum i&ibus adhibentur,pra^fcri- Figura funt varise. Sunt authori libri ih°a d.
bit. Ponzello caput. abfcifliim , pelle nuda- de natura rerum Draconcopades, faciehu- I2 ]- -
tum &impofitum placet. mana, vultu venufto, reiiquo corpore tor- ^S^.
Circa Mores ob êrva 3 vigilantes efle , & tuofb inter quos & ille qui primos paren^- 1-9-
PHn h. r :
1.8. c. vj.ideo non tantum auditus exquifiti , fed &

'
tes feduxit , cenfetur. Sunt fuibus fimiles,
JTc f^*
^ m
v us acutl ffi ^ Auri micis fi quas invene- corpore graciliore , roftro validiflimo
JkiSkH, rint, incubare, Philoftratus prodidit. Rem dentibus aprinis,ut apud Aetium legimus.
Accius.
A.I.6.C.4.
aliquam aggrefluri ingentem fibilum Sunt in Congo arietis magnitudine , alati,
edunt. Vernam naufeam la&ucsefylveftris fulvi, oblongi roftri, crudis carnibus vi--
fuccoadftringunt.In Êthiopia quaterni & ditantes. Sunt ad Gangem, fi Philoftra-
quiniinter fe cratium modo implexi ere- to credimus,quorum oculi, lapidis precio-
clis capitibus velifkantes l ad meiiora pa- fiinftar, corufcant. Sunt apud Plinium,
Plin.H.K
+u c 47' ' '
bulaArabiat, flu&ibus vehuntur. Indies pedibus anferinis apud Thebanos cornu :
majorem adipifcunturvigorem,&ad extre- munitiftimi , in regione Carajam quidam

mam fene&am perveniunt.Homines ador- qui tantum anteriores pedes habent alii :
furi mortiferas radices comedunt.Cicuarri qui pedum loco duabus unguhs arman-
denique folent. Heraclides Philofophus tur , ventre enormi, ridu amplo, Dari
exarmatum habuit, qui gradienti & quief- Alatos nullum dubium ; eofque mem-
centicanis inftar adfiftere folebat. brana ab anterioribus ad pofteriores in-
rfm h a- y£thiopes eis vefcuntur,quod vitrei fmt ftruffcos, quam in Volando expandunt,
lh.
eorum carnes coloris &
maxime refrige- dum quiefcunt ad alvum coiligunt. Sane
rent.Vefputius etiam, cumextrafortuna- tales Ariftoteles in iEthiopia, Lucianus Ludan. d*
populos quofdam fiin Lybia , Iovius in Georgiana , Belloni- pip/adib.
tas infulas navigaret ,
milibus draconianimalibus demptisalis in usqui& cadaver conditum habuit in M- a s. j
ciboutividit.yEgyptiiferpentibusvefcun- gypto, ponunt. Cardanus duos Lu te tix Beiionias

2 °
tur, ut Gaienus fcripfa.Quantum ad Medi- bipedes vidif. Solinus, circa Arabias palu- c <7 oV
E 2 des
34 HISTORLA NATURALIS
desverfariobfervavit. Vifus ScinFlorida to Alberto figura , galio , cauda excepta
:
ram exiguis alis , utvix featerra attollere futurum fcribit : ex ovo galli decrepiti,vul-
poffit. De iifdem quoque apud Pomponi- gata fententia 3 ex fylveftris Encelioprodi-

Meb. l. i.
um Melam, Ciceronem, &
Herodotum tum. Quid fentiendum fitalibi dicemus.
ctcevo de habetur qui ab Ibidibus in Êgypto peri- Quomodo formariagallointra ovumpof-
:
N. D. 1.
0t
2, m j a ddunt. De Venenorum differentiis ha- fit, cum utero deftituatur non video. Incu-
1.° bc. In monte Atlante folo conta&u inte- bafle a gallinis pofita, non difliteor. Inimi-
1.
^"f^"
Scaiiger rimere, capite cauda graciles, fed ventre citias gerit cum mufiela ga//o, infeclis & aliis
& ,
Exerc.183.
a(^ eo j mmaneS) tfj- yix fint adrependum Serpentibus.De Mu/fe/a ita Plinius: Huic tali PHnJ c * -
idonei.In monte regniNarfingae, qui in ar- monftrof fcepe enim eneclum concupivere
boribus verfantur , obtuitu perimunt. Reges videre} muftelarum virus exitio eft:
Unde quidam in arboreos & chamodracones adeo naturse nihil placuit efle fine pari.Inji-
diftinxere. ciunt eas cavernis facile cognitis foli tabe
necant illae fimul odore, moriunturquc •
T I T U L U S II. & natura? pugna conficitur. Muftelis tan- Soiin.c.27.
tum vinci dixit Solinus , quas illinc homi-

De Draconibus injpecie. nes inferciunt cavernis in quibus delitef-
cit. Vis tamen ne defunclo quidem deeft.
C A P U T I.
Êlianus galh prafentiam pertimefcere ] u;* :
f/:
c
De Draconibus non alatis. dixit ideo iterantibus per Africam comes.
:
Moriquoque ficanentem audivit, addit.

A R T I C 11 L U S I. De infectis Solinus. Bafilifci reliquias am-«
plo feftcrtio Pergameni comparaverunt.
De Draconibus non alatis apodibus.
Ut xdem Apellis manuinfignem , nec a-
Pun-ctum I. raneae intexerent , nec alites involarent
cadaverejusreticuloaurea fiifpenfum ibi-
DeBafilifco.
demlocarunt. De Gr^/#habetPlinius,nec
Notntn.
D kRaconeS Optime in non alatos Stala- flexu multiplici ut reliquos corpus impel-
tos: illos in apodes fkpedatos diftingue- lere , fed celfiim & ere£tum in medio in-
'
mus.Jpodesfxmt Bafi/ifcus , Dmco Pythius , cedere. Cum movetur,media corporis par-

quidam Exotici.Bafilifcus Latinis Regulus vel te ferpere, media arduum & excelfum efle,
&
quod terrori aliis Draconibus fit , vel quod fcripiit Solinus. Solin. I. c;
nen
diadema in capite gerat, ut Feftus habetNecat frutices,inquit P/^/W,non«onta- ^. T-
,
dicitur. Sibilo ejus reliquos terreri, verum & afflatos exurit her- i s> ^. %u
& prae- £tos modo , :
M. H. A. dam derelinquere , apud Êlianum legi- bas, rumpitfaxa. Talis vis malo eft. Credi-
l
JDe'fcrip'tio.
mus Defcriptiones
- ejus varia? habentur.Ga- tum quondam ex equo occifo hafta & per
Galen. Hb. lcnus facit flavum, triphci apice frontisde- eum fubeunte vi,non equitem modo fed e-
de Thena-
corum> Abenfina, ad flavedinem & nigre- o
quum quoque abfumptum. So/inus vero tra- Solin.e.27:
ca ad Piio- . . .
, .
dinem vergentem , capite valde acuto dit , non hominis tantum vel aliorum ani-
piin. H.N. oculis admodum rubentibus. PliniusXII. malium exitiis datum,fed terrasquoque ip-
non amplius digitorum magnitudine, can- fius,quam polluit & exurit,ubicunque fera-
didaincapite macula, ut quodam diade- lefbrtiturreceptaculum. Denique extin-
mate infignem.Grevinus exNicandro 1 1 1 guit herbas, necat arbores, ipfas etiam cor-
palmos longum, corpore flavo, tribus emi- rumpit auras,ita ut aera nulla afitum impu-
ncntiis fuperbum. Alas nonnulli tribuunt, ne tranfvolet infeclum fpiritu peftilenti.
fed exiguas & abfque ufu. Ille qui m
Mar- Intuitu interimere , vix crederem , quis
chia , in Abbatis Zinnenfis ditione prope enim primus vidiflet. Halitus peftilens in-
Lucken- Waldam interfe&us eft , erat acu- teritus caufa,qui per aerem difFufus,homi-
ti capitis, flavi coloris,tres palmos longus nifeinfinuat. Ideo Nicander:
& valde crafliis , cauda in latus turbinata Tam teter vacuas odor hinc exhalat in auras ,
alvo notis candidis diftincta , ore magno
AtcLpropinquantespenetrant non fegniter artus.
tergore ad cyaneum tendente , prout eum
Enceiius Encclius defcripfit. Addiditpaftor, circa Venenum etiam per tela currere, & ma-
talUiM. paludes divagari , ranis, ferpentibus a- num invadere apud Lucanum habetur. Lucan: &
Fharf L 9-
His animantibus vefci , vaccas fkpe interi- Morfus ex inflammatione , vulneris flave-
-
d. j4.
merc, & ladte dele&ari. Formantur dine, &' capillorum defiuvio colligitur. &
cx Raja, prout ex icone videre eft Servan- Id Diofcorides, ex Erafiftrato > hoc Aetius Diofcl. *«
.
tur in Mufxo Bononienfi. In Cyrcnaica prodidit. Rcmedio eft colubrinum li- c 55 * '
nafci prodidit Plinius Africa? proprium gnum,quodexinfulaZeilan adfertur. Ad-

:
jei. H. A. iElianus dixit. hiberiibi contra ferpentem coronatum,

1. 3. c 31.
DcGenerationevix quicquam compertum. qui Hifpanis Cobras de capolo dicitur,
Oenerano. „ -ri-j •
i- ~r> £
Lxovis Ibidum prodire pofle , Êgyptns & fine dubio Bafilifcus eft,Carolus Clufius ciuf.Exos
hl c* 44 '
exovogalli in lutamine fepul- prodidit. Animalculum etiam quod ibi
'
ercditum :
cum
TJ.
'.
XX.
"Draco ex 'Ratn cfftctus

^Jidrott.
Ila/itiscus in Jotittukm «rf/ricsz vmens

Mro.
r
Bafttiscus ctK *Haici effictus jirvne et fugine £ictus
jttJro.
X^.JXIE.
, .
D E S E R P E NT I B U S.
3j
cum eodem pngnat eo fefe munire obfer- , liqui longitudine 2 f. & in latitudine 5. fph
vatum. thamas excedunt, ventretam capaci, ut
niffcren- Quidam tria Bafilifcorum genera con- totum cervum , aut aliud ejus magnitudi»
ftituunt , Helyochryfion , qui qux vidit accen nisanimaluna vice devorent. Exaquise-
dit, &inflammat, aureicolorisj chryfioce- grediuntur & pafti eo redeunt unde & ab :
phalon,capitis aurei,qui quod videt perter- incolis magna natrices appellatur. Afcen-
refacit , & occidit & mmatiten, fanguirtei
: dunt qualvisaltifllmasarbores, in quibus
coloris , ad cujus ictum carne animal nuda- vagabunda animalia , quafi e ipecula con-
tur. Sed has ego fabulas efle puto.Encelius tuentur &ubi ea vi£tum quarentiaaceef
:
in Syheftres & Domefticos diftinguit. Dere- ferunt, fumma vi fe inea demittunt, at*
Cardano Ambrofmus Reci- que ita & morfii , & molc occifa, in fo-
Ambrofin. liquisita ex :
de Serpcnt. tat Cardanus quod circulator quidam Ser- litudinem aliquam vicinam tracla, tota
*' z' c' 2'
pentem,in maceriis domus diruta: Medio- cum pelle ofllbus & carnibus deglutiunu
lani inventumfervabat, emicaput ovima-
Etfspius etiam accidit, ut cibonimium
crnitudine , & pro ratione corporis pra> repleti , quafi ebrii reddantur , & in fo-
grande habebat , dentes in utraque mandi- mnummaximumincidant} itautpuer et^
bulaviperinos, corpore & forma ftellioni jam illos o ccidat 5 durat ha:c fatietas ac fi>
fimili.P^ illiinerant duo , cruraquebre- mnolentia per quinque aut fex dies conti-
via : unde conftabat non fatis proportiona- nuos,poft quos demum experre&i,ad cOn-
tum animal a natura fuifle fabricatum, fuetas fiias venationes redeunt. Pellem fta-
tis temporibus mutant. Aliquondoetiam
cum longitudinicorporesEquatuor pedes
neceffarii fuilTent. Tales pedes erantma- nimia dilatatione ex cibo nimiorugofam
gni Yxungulis veluti
:
folium munici , cauda ante tempus exuunt,quse inventa,homines
longitudinem totius animalis adxquabat, in admirationem, belluse magnitudinem
cujus extremitas capiti ftellionis a^quali indecognofcentes,rapit. Magniejus car-

erat pradita. Cardanus ex genere Bafili- nes toftasfaciunt Êthiopes, & gallinarum
fci hunc fuifle credidit : Siquidem dum habenturmultum delicatiores , fed vix eas
ftabat, gallo fimilis efle videbatur, nifi adipifci poflunt, nifi cum aliquando nimio
quod corio & non plumis tegebatur alif- calore incenduntur fylvse , & tum omnes
, ,
que carebat. Denique in volumine de o- qusea fuislacubus, aliquando fueruntre-

ftentisobfervatur iconcujufdam Balilifci mota, femitoftseinveniuntur, &in magnis
in folitudinibus Africae ftabulantis habentur deliciis. Vipera* pra^terea inve-
j quae
quoniam eft rlgura animadverfione digna, niuntur ibi adeo venenatae, ut morfi ab iis>
diciturque animal , fibilo , halitu casteras poft 24. horas fummo cum dolore morian-
animantes necare herbafque exficcare li- tur. Incolse itaque diligenter fe muniunt :
buit ante iegentium oculos talem iconem herba, quam ejusantidotum efle norunt.
repraefentare. Idemdeillis & Jaricus prodit. Quod
autem addit , efle quoddam genus, in cau^
PUNCTUM II. da rotundam lagenulam , qua? dumfe mo-
vet, ftrepitum edit habens, adillum quem
De Exoticis , nempe Vracone fythio , & Teuhtlacacahuqui vocari diximus, refe»
!
ferpentibus Bamb<c. rendum eft.
DE Dracone Pythio pauca occurrunt,

Putatur ita dictus, quod poft Deuca-
T*e %itin
PUZSTCTUM II L
&Jerpentibus Seneg*.
lionis diluvium ex putredine terrx natus 7
fuiflet. Suidas Delphinein etiam fuifledi-

aum teftatur,quod ex ApolloniiArgonau-
ticishabet. Ratio nominis a Delphiciora-
AD& Exoticos quoque fpedant Bitin
Serpentes Senega. Incola
Nieremb,
monta- H -^ 1,I2i
culi cuftodia fumpta eft.Dicitur habuifle os norum locorum Bitincft, afpe£tu ferpens
dentium ordine armatum , oculos
triplici terrifico, nigris punctis, ru beis ac cartdi-
magnos,& vifum acutum,magna fub men- dis ,j vitulino capite 6 ampla fronte adufque
to palearia,&corpus ex flavo rutilanc.Fue- oculos qui nigri funt lucidique , fed virenti ,
Apollon.
Argon.l.r re tamen virides & &
caerulei , ut apud Sta- circumdatiiride, ri£tuowmagno, muni-
Stat.Theb tium videre eft; Cyanei, quod Claudianus tomultis& acutis dentibus, caninisqua-
lib. cit.
reliquit. Eminentibus fulgidis & duris ternis digitum prolixis , fefe mutuo invi-
,
fquamis tegebatur.Iconem ex Grevino da- eem excipientibus , quatuorulnarum lon*

mus. Exterra poft Deucalionis diluvium gitudine & craflitudine hominis.Confcen»
genitum Poefccfabulati funt. Ideo Deuca- dit arbores,unde fe vibrat appenfus cauda:
lionseus diceb atur, T>cfierpentibus Bamb<& ita Rapitboves&apros, &alia hujusgeneris
Nieremb, Nierembergius Serpentes funt magnitu-: animalia, devorans ea quandoque inte-
A.E.l.ia conferantur cumno- gra, &hoc venatu vivens. Amatinfulam
dinis horrendse, fi
c, 3 8.
ftratibus , & ^mcvpxc-faluftres 3 quorum a- Cubu , vifufque eft in Infula Lutaji a mili*
E ^ titos
36
HISTORIA NATURALIS
tibusHifpanis, cum vellentnaves exone- Cutis adufta quafi , Corii flammse adrfloti
rare. De Serpentibus Senegz fuperius dixi- inftar , facile rumpitur. Êgerin ululatus
mus. &
vociferationes folvitur, quasftri&um in
fe videns enfem excitare confuevit. Re-
A R T I c u l u s II, medium a Colocafia , panace Afclepio,
Carne inprimis cydoniorum , &fanguine
De Vraconibus non alatis pedatis.
hircino quod apud Diofcoridem habe-
,
mus, petitur.
P u n c t u m. I,
DeHjdra. P U N C T U M II.
De Dracone 'Bononienjl bipede.

Nomen, Raconibus non alati pedati/untH)'-
Plautus in
Perfeo,
dra & Dracobipes Eononienfis.Hydrano- DRaco hic Anno Chriftii572. 111.
Eurip. in men Ihn % v$ar(&> accepit. Virgilius^fc^ Idus Martii primum in loco Mala-
, in quo a Hercule
Hercule Lernd , a lacu Lernaso voltafibilum edidit:poft diem Afcenfionis
furente.
Plautus Excetram, feu ut vero,juxta fepem apparuit,& a ruftico cur-
interfe£fca dicitur:
Ifidorus Excedram ,
&
quod uno capite derum boves,qui eo vifo ulterius progredi
truncato, duovel tria excrefcerent vocar non audebat, hafta ictus& interfe&us eft.
vit. Euripides x«W dixit. Defcriptionem ejus,verbis Ambrofiniap- „^„1
Deferipxlo* Plurium capitum efle, Poetse fabulan- ponam. Admirabilishic T>raco,inquit ille> a pe nt'.U
tur.EmciKtCpctAovAlcxuSiUivTijKovjaKiûXov,capitead extremitatem ufque caudseerat ca M*
Simonides. Unum habere duorum cubitorum ab ore ad initium uf-
Paufaniaspro- :
didit , quod verifimile magnitudine a reque latitudinis corporese dodrans inter cor-
:
liquis hydris difcerni. Quarum Icones poris latitudinem & caudaz principium ob-
appofuimus , arti ortum debent. Una vifa fervatur. Deinde ad extremitatem ufque
Venetiis in thefauro Principis, incredibi- caudse longitudo cubitalis , nempe duorum
lis ob raritatem pretii, ut Gefnerus ex ami- dodrantum , hujufmodi partem adasqua-
co accepit , fepticeps. Altera eft Equitis de bat. Prope collum erat latitudinis duo-
Corneto. Allatam A.C. 1530. menfe Ja- rum digitorum , & a capite ad primum uf
nuario , Venetias ex Turcia totidem capi- que & anteriorem pedem dodrantalis lon-
tum , Regique Gallorum oblatam , icon gitudinis & a primo pede ad eam ufque
teftis eft. Vifa ibidem non multis ab hinc partem , vipera aflimilabatur. Etcorpus
Ambrof. annis bipes , fex unguibusarmata , ut Am- in ea parte latitudinis fefquipalmaris, ni-
Hift. ferp,
U.C4. brofinus reliqiiit. Lata valde corpori , fe- mirum fex digitorum vifcbatur. Pofte-
Cardan. ptem artificio fingulari forinata capita, riorem colli partem torques albus exor-
defubt.l.?.
annexaerant. Cardaniilla, quam Meona nabat , ad inftar Natricis torquatae , vel
Pifanus fi&itiam fedtione comperit ; me- inftar Anatis fylveftris torquatas , quae
dium Caput longius & craflius gerebat Italis vulgo Cefone nuncupatur , vel tan-
viperarum omnia amiulabatur. Oculi poft dem inftar merulas alpeftris torquatas quse
aures, hiatus maximus, dentescanini;lin- vulgo Merla della collana cognominabatur.
gualata, Colla maculofa erant. Caudato- Cseterum in hoc dracone torques non erat
to corpore dimidio longior ; pedes ungui- mutilus , ut in multis aliis animantibus
bus parvis armati. Magnitudine cunicu- obfervatur, fed abfbluti circuli torquem
lum sequabat. Color fub ventre candidus, integrabant. Supra dorfiim fquam* lataz
circa dorfum flavus,feu viridi dilutus. apparebant amiulantes fquamas Cyprini
,
Zocus, Apud inferos ftabulari Poefce dixerunt, pifcis Ariftotelis,qui vulgo Raina appella-
Virgil. R-
Virgilius inprimis. Paufanias fub Platano tur. Majorparsharum fquamarum advi-
neid.1.6.
paufan.
'
quadam ad fontem Amymone altam fijri- riditatem tendebat imo aliquseerant fub- :
Corintb. bit. In lacu Lernaso Argivis & Mycenis rubras , fed inter has quaedam nigrefce-
u.
Ortm. contermino vixifle, vulgariseft opinio. bant hinc deprehenfum eft hoc ^nimal
:
Hefiodus Echidnx exTyphone filiam ad genus Draconum referendum efle:

fecit. Ex fordibus in Lernam conjeclris Propterea quod Dracones,ut plurimum,
ibidemque putrefcentibus , extitifle veri- virides efligiari foleant. Pars alvi Draco-
fimileeft. netnproprie reprsefentans fquamis viridi-
y~enenum> Vel ipfo afflatu exitium attulifle , multi bus eratexornata. Si pedes contemplemur.
tradiderunt fanguine infe&a Herculis
: Primum advertendum eft quod femur jun-
quieam fuperavit tela, exitialia fuifle, paf dtumtibiaeerat latitudinis pollicis &di- -,
fim apud Poetas occurrit. Toxicum ve- giti fuis articulationibus connectebantur
terum , quod quidam napellum , alii ta- ut in lacertprum digitis obfervatur. Digi-
xum , nonnulli venenum Scythicum efle ti tamen non erant quini ut in lacertis,fed ,
volunt, nonfacile dixerim. Linguam, fi in tantum quatuor brevibus unguibus arma-

illud incurras , inflammat , tuflim ficcam ti, qui adhuc eorum primordia prx fe fere-
phrenitidem & tremorem cordis excitat. bant unde Draconem juvenem eflecon-
, :
jecta-
Tab. x. ^Ba/ikfctts. fats rcjuius Crrzutrtt
Jldrp
Ouut/c jalli £utatuuc ^ldro
Ouurn jattv Jtatum. \Rejti annoibzB dldrc
d)raco dîcws Lrrcumi ^J^

, ,
DE SERFENTIBUS. 2/
jec*tavimus:quemadmodum etiam ex den- giflimis prjeditus fueritinventus. Idcirco
tibusdignofcipoterat.Pretereaaltitudoj^- ad monftrum in genere ferpentumredu-
dttm latitudinem corporis adarquabat. Im- cendum fuifte putavimus.
momagnaadmiratione tenebamur, quod
pedes ex oppofito junfti noneilent veluti
:
C A P U T
II.
incaeteris animalibus quadrupedibus, &
in aliis exanguibus multipedibus obferva* De Draconibus alatis.
mus fed pedum unus erat anterior altero,
:
diftantiafex digitorum „ neque in eodem Racones alatos dari negat Ammia-

latere , immo per Diametmm erant oppo- nus , comprobatexperientia. Dariin
fiti utfaciiius forte corpus moverepoflet:
: Êthiopia certum. Vifus & in agro Pifto-
propeerea quod media pars corporis motu nienfifquammofus, bipes, dentibusma-
progreffivo impellebatur, reliquse autem gnis auribus urfi inftar pilofis
, , cujus ala?
partes, nempe colli, & cauda? perlubricos cubitum longx &latse, multis intertexe-
ftuxusritu ferpentinomovebantur. Podex bantur nervis. Sirenes ./Ethiopibus dari
ab extremitate caudae duabus diftabatpal- Ifidorus author eft. Defcripfit & Scaliger
mis, pars cauda fuperior vipera* erat fimilis, longitudine pedum quatuor, craflitie bra-
inferior vero diflimilis fiquidem fquamce chii humani, cui ake cartilaginese de lateri-
:
partim nigrse, partim virides erant, hoc bus dependebant. Similem in agro San-
tamenordine, & figura, ut quafi fmgube tonico occifum, ad Regem Francifcum
&
formam femicircularem referrent, & bi- delatum, Galliam vidifle Brodseus teftis
nx tantum latitudinem cauda? ample&e- eft. Cardanus quoque Lutetiae tam dih- Brodxus
bantur. Secus vero in vipera fe habent genterexficcatos, utvivi viderentur, bi- Mifcelu -3 ;
quoniam fquama? re£tas funt per totam pedes , alis exiguis, capite ferpentino , co- Caidan.de
corporispartem inferiorein. Inhocautem lore lurido , pilis nullis , cuniculi magnitu- zlieU rer -
J C Z9 ' '
Dracone a podice ad caput ufque fquamae dinevidit. Ex India allatre dice bantur. 7
' '
inferiores , tam refiduse caudas ,quam ven- Bellonius integra eorundem cadavera,
tris, & totiu-s colli ad os ufque re£be erant, diligenter condita fe vidifie dicit ; &qui-
ut in vipera , hoc tamen ordine , nitimbri- dem de eorundem genere , qui ex Arabia
catim fitx eflent, colore ufque adalvum m Êgyptum advolant. Craflihi circaal-
partim aibo , partim nigro , fiib ventre alvum bipedes , alis vef pertilionum , & an-
,.
bx, & latiores dimidio fere digito. Atin guina cauda inftru&i. Refpondit eis icon
extremitate fquamarum re&arum non- quam GabrielBarbarus Aldrovandb com-
nihil coloris viridis confpiciebatur. De- municavit & Êthiopicus exficcatusDra-
:
mum extremitas cauda duriflimo, &cor- co , quem a Francifco Cetenfi accepit 3 tu-
neo fere apice munita erat cujus una pars bercula quinque in dorfo prominentia fi
,
fquamulis tegebatur, & extremitas api- excipias, Squammse virides, & fubnigri-
cis nigerrima , & aculeus inftar litera? C. canteserant; pedes bini, ungue armati j
feu inftar Centri fcorpionis, erat repan- auriculx totidem , alx ad volandum fatej
dus. Quamobrem verifimile fuit , hoc a- Os dentibus acutis inftrudum > nares bi-
nimal hujufmodi aculeo,pro tutela adver- nse ; pars capitis inferior verfus auriculas
fus castera animantiauti. Ca2terum,ut me- plana j Oculi pupilla cum circulo femilu-
-
liusformahujusdraconisintelligatur, de- teo nigra^ Cauda longa flexuofa, fubluteis
nuo fingulas partes confiderabimus. Caput fquammis tecta. Nos hic quatuor icones
erat admodum fimiie viperino , pars capi- exhibemus 3 quarum prior eft ex Grevino j
tis fuperior juxta extremitatem,erat nigra, altera ex Pareo reliqux dua^ Êthiopicos
-,
novem nigris fquamis integrata, reliqua exprimunt, unum fine eminentiis in dor-
autem pars fquamis majoribus leucophceis fo j alterum cum eminentiis , quarum mo-
trigonam figuram asmulantibus. Oris hia- do mentionem fecimus. Reperiuntur in
tus longitudo erat duorum digitorum: lin- Arabia , & fi Herodoto fides , circa arbo-
gua tenuis , longa & bifida , more aliorum res thuriferas , fi Phnio, circa Caflix. Inde Cicero r. 1.
ierpentum confpiciebatur. Singula oris in iEgyptum avolant & ab ibidibus confu- ^"^
lateraabz/^fferrati, &graciles armabant, muntur. Cicero Lybia difcedere fcripfit. Plm.H.N,
anterioribus tamen in vipera obfervatis In antris plerumque degunt. Cum aquila lf *
s
carebat. Hinc colligimus hoc animal non & elephanto dimicare, Plinius author eft.
valdefuiflevenenofum. Oculos in compa- Et tantum de Serpentibus & Draconibus.
ratione ad molem corpoream magnos ha- Siquse interim occurrent , vel in Paralipo-
bebat, & aureicoloris quade re draco- menis , vel in editione iterata , reponen-
:
nem hunc folaris natura? fuifle judicavi- tuc, volente Deo, cuilaus, honor&glo-
mus. Foramina aurium , ritu avium , habe- ria, in fempiterna fecula-. Amen.
bat deinde auricuhs carebat , quamvis in
•,
HelvetiisAnno 95?. fupra millefimum &

quadringentefimum Draco auribus lon-
IN^
I D I N
E
HISTORIAM NATURALEM
D E
SERPENTIBUS,
IOKSTONl 1 J K K 1 S
Med. Do&oris :
. Prior nuraerus Hiftoriae defcriptionis locum exhibet ? pofterior Tabulam

Iconifmi demonftrat.
A. Cobra de Coral. p, 25. Miliaris, p.20.
AContias, 2f nfj<lf<$!<UUj Nomen, De- / Cobrade Veado. p,2j.2<5. N.

fcriptio, Locus, Venenum,NaturA , CobreVerde, p. 27. Natrices magnae, p. 35.
Differenti<c,Vfut. Pag.20. Tab.4. Cuilcahuilia» p, z6. Natrix, p.28.
Agualen. p. 15. Cumcoatl. p. 27. Torquata, p.3o,t,8.
Ahucyatli. p. 13. Curucucu. p. 14, Rubetaria, Nomen,Defcriptio, NAtn-
Ammodytes, Nomen, Defcriptio,Locus,Vene- D. ra, p,3©,f, 8,
num,êmedia. p, 1 1. r 2. t. r. Decurtati. p.21, P.
Am-phhbxn^Nomen, Defcriptio, Locus,Na- Dipfas., Nomen, Defcriptio , Locus,Venentm, Padalica Polon, p.30,
tura,Venenum, Differentite, Vfus,p.i$ t t.$. Differenti*. p, 17,1.3, Polpoch. p. 2r.
AnguisAngioletaNeap. p. 23. Domina Serpentum Nieremb. p.24,t,7.
./Efculapii, Nomen, Defcriptio, Locus, T>raco^Nomen,Defcripti»,Locus,ViFiusGtne- ^
Querculus.,
p, 20.
<**
Natura,Vfus,Differenti<e.p. iz t x. 5. ratio. p,32. */£ntipathia,Venenum,Mores, R.

Bifognola Bononienf. p. 23. Vfas in Cibus, Diffe renti*. p,3 2, t, I o, 1 r Jtatet-flaiig|j. p.23.
Caprimulgus. p. 30«. aethiopicus, p.37. t,io. s.
Cerveri. p. 22. bipes Bononieniis. p.3^. t,io. Scolopendramarina. p. 28.31.1, cf,
Cervonis. p. 22* Pythius. p.35, t.ir. ametyfthini colcris»

Apochycoatl. p. 26. ex Raja effi&us Aldr. t, r 2, p.3i- 1.9,
Argoli. p. 27. alterexRajaexiccata Ald. t.12, Scytale , Nomen, Defcriptio,Natura.p t iS,t,^2
Afpis, Nomen,Defcriptio,Locus, SympAthia & Dryinus , &timk-fla.ncfy I Nomen, Defcri- Sep&,Nomen,Defcriptio,Locust VenenumfDif-
^fntifathia, Natura, p. 15,1.3. Venenum, ptio , Ventmm. p,2r.t,j, ferentiK, p.i 4, t,2. ik 3.
Vfus. p. 16. E. Serpentesin genere, Nomen,Defcriptio,p.i+
B. Excedra Iiidori. p.36, Locus, p. 2. ViBus,Generatio , pt $ t SympA-
Bafilifcus, Nomeh, Generatio, Venenum, Dif- Excetra Plauti, p.36. thia , p.4. 5. Naturd $» mores , Vtnemm >
ferentia. Pag, 34. 35. Tab. tr. Elaps, feuElops, Elaphis, Nomen, p,22, 1,5, j>,$,Vfus, t),6 t Differentia, p.6,
InfolitudinibusAfricae.p.35.t.i2. Defcriptio, p.22, Serpens alatus. p. 26.
e RajaefMusprone & fupinepi- H, americanus Indicus. p,3 4, t,Q,
ftus.t.12. Haemorrhous , Nomen , Defcriptio p. r 3. t, 2. biceps,t,i,
Bitin. p. 35. Locus, N<ttur*, Vtnenum, Difftrtntia, Manfuefaftus. p. 26.
Boa. p. 30. P.13.14, mari Norvvegico familiaris. p,3 r.t,^»
Bodty. p. 20. Hoacoati Mexic, p,24» Stietico. p.3r.t,9.

Boicininga. p. 23. t. 6. Hyasna^liani. p.17. marinus, p,3 r. t,g.
Boicinininga. p. a3.t.6. Hydra , Nomen, Defcriptio , Loetts,Venenum, Serpentes aquatici, p, 28.

Boiquira, p. 23. t.6. Ortus. p, 36,c,n. Bambae, p, 3 5,
Boiûacu. p,25,t.d. Hydrusmarinus, p,3r.c.8. exotici, p.23.t,o,
Bojobi. Braiil. p. 26. Hydrus, Nomen, Defcriptio,p. 28, Locus, Vi' Seneg*. p.35.
Boitiapo. p. 26. Sius , NaturA, Vfus. p,28,t,8. Differen- Terreftres. p.7.
Boquatrara. p. 31. ti<e, p.29, Veterum. p.27.
Borobi. p. 25. HypnaJis. p.rf, Situla. p, 17,
C. T.
Caninana, p.23,26, IbibobocaBraf. p.2j,tA TangedorLuiit. p.23.
CafcavelaLufir, p. 23. Ibyara Marcgr, p. 1 8, t,3. Tetrauchcoatl. p, 27,
C±d\\a<£>\\nbfaU\t}lNomen,Defcriftio,NA- Ilicinus, p,2r. Teutlacocauhqui Mexic, p, 24,
tura,Vfus,Differentis. p. 20. t.4. Iraraca, p.26.t.c>, Texmineni, p.20.
CesaLufit. p.19. K. Tezauhcotl. p. 18.
Cenchrus, Nomen, Defcripti», Natura, Vfus, Kokob. p.r^. TJeoa. p.27.
Differentia. p.IQ.t.4. L, Trinhuitili.p, 27.
&$Un$/ Nomen,De-
Ceraftes, ©ef)i5rntcj).t Laphiati, f.22. V.
fcriptio,Locus, Natura, V enenum,Differen- M, Vipera , Nomen, p.7. t. r. Defcriftio , p.7. Lo-
titt. p.I2, t.2. ,
Maquizcoatl, p,r8 cas, ViSius , p.8,9. 'emperamentum,Gene-
Cefone. p. 3 6. Maripeti angues. p. 3r, ratio, ^fntipathia, Venenmti^jmtdiajt),^,
Cherfydrus. p. 1 9,20. t.8 Mater formicarum, p,2 5, X.j, 10, Vfus, p.ro,
Cobra de Cipo, Lus, p. a6. Mergoli. p, 27, Vipera Chiappx. p.ri.
Admonitio ad Bibliopegum quo quxvis Tabula

fuo fic loco infercnda.
rîBVLs* 1, pag. 8. VII, p. *5-
11, p. 12. VI II, p. »8,
m. p. 14, IX, p. Ji<
IV, p. 17. X, p. 36,
V, p. 21. XI, p. 34
VI, p. »3. XII, p. 35-
*

CV 31

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

CV 31

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

CV 31

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Amstelodami,

Apud IOA^ISTEM IACOBI PlL. SCHIFPE R. MDCXVII

Indus Gefneri 6i Lepus

Caprsefylveftres 51- 79 Hippopotamus 76, 49 Oryx 5 7- 35

digitat. ovip. 130. Sylveftris 73- 47 Verrcs (£bec 47

Rangifer 37 Taraguiycu Aycuraba i$6. jubatus 19

ftanc BifiorhNaturalu de guadrupedibus partem offert*

prc aruncum de mento demittunt. Corium Hippopotamo tam craffum , ut indetornentur

iis, unde platycerotas vocant. Deditramofiacapreis ,fiedparva ; nec ficcitdecidua. Convoluta

inanfraclum arietum generi ceu caftusdaret : infefiatauris. Rupicapris in dorfium adunta,

tarum tnterramdirefita ; qud de causdobtiquacervice paficuntur. Ahis fingula , ejr hacmedio

totaadharret: ieonibusacfelibusimbricataeeftafperitatis, aclimcefimilis: Elephanto prar-

afino , cervo, hyamis, &

tifidis pradongus folidipedibus minimus pecori in regione

gnentiumprafterteftudincm: nulli, nifi fanguineum pulmonem habenti nulli pedibus ca- : ,

rentium, De Adtpe &

hippopotamo, caftori, teftudini marinae &

qui, fuesvefcuntur: humiliorem deprazdantur ovesj altiorem, ramos, &germina caprae.

tum^ utpoftNiliaterrisrecefluminiEgyptomures. Congredientiumplarraqueautumno

^^^/(jhocdixiffefufrlciat, ^vo^oAg^&bifulca^digitatismajora, rhinocerotem came- Augmttf ,

lum , hippopotamum Uc. fiexceperis differreque in eademfpecie propter locamagnitu-

vixexcedit. Equimaresadtrigefimum aliquando attingunt. Adfeptuagefimumquintum

Dorcades & lynces vifu excellunt hyense

debili, utnef^etorecsenimoveantur. Simianos^«/?»vincit, utvulgari verficulo traditur.

cerent. Tantifuroris&tauri,ut^^^^^)'r^»/?i- J abagrefiitauro quipecore aberrajfiet, p^l!;*? ,

'Pliniusauthoreft. Circa Locomotivam veloces quofdam , tardos alios novimus. Nulhim

«* nosBontio. r^tffereoblitifuiifemus: cujustameninllgnisiniftoanimaliumgenereeftva-

tanrumadneceilitatemprovifumeft, deliciarum etiam oblivifci noluft Natura. Leporis

cuere enim quxdam nec unum eft , quod fuppeditet. Cunilam

. confulatur. Vefitum. Magnapecorigratiainufuvellerum: corporum tutela ipfi debetur.

riin.H.N. Urorumcertebarbarifeptentrionalespotabant. Delii Apollinis ex cornibusara, interfe-

colore ducendis. Qmd

inprimis advocant. Alii pr&ferunt hominum potus , in coriariorum offtcinis pilomadefacio, ,

ro afininum, quoniam lentifjime mandant. De Dijferentiis in infinitum agipoffet. Quomodo

£.£uus. %s£Lttiiopicvs 4&tfficrm/&b (Pfe,rd

S^uus ^rifciis 'Trificft CPfersL

£auus (Eanncnicus JiveViaingari^

C A P U T I Eqtiis maritipraebuit,quod eum hifce cte-

Ariftotelesannotavit. hy.Solidipedibus, funt, que quotidie vifitabat , illi fufpirans atque

Equus , Afinus ,Mulus Monoceros,

l iJ.Antia. phaleris exornatus , ornamentum, utapud j

Rom. Halycarnafiaaim legimus. In multis regio- j

terenolunt. M.Antoniusin civitatibus fe- j

JfidofjOrig fujungebantur,utIfidoroplacet; Eniochus, cant veterinarii partem quandam inter ar-

r vs&rtyvav ) quadraginta Ante caeteros fica in hepate intelligenduseft, quamnon

res, Latini medios Vegetiuslaclentes , Pli-

.duodecim fex nempeinfuperiore,totidem

Arift. h.a. m inferiore maxilla. Xenophon yvufiong ut culo ut in homine

cesEquus enim trigintameniium , primum habeat femper in patinis voracitatisque ,

dentesmediosdicituramittere, duos fupe- modum nullum , ventrem quoque exonera-

tare, ideointerfapientiuimaanimalia cen-etiampoft vicefimummittatur ad fobolem

vocetur Avena, cujas ufus apudnosfue- contraftaarmorum pellis lente explicetur:

linum dicitur. Medicam herbam quae in cere in corpulentiam, ,

Quater autem lesprodidit. Hinc i^rsS^^ , \7m-o7n>^j.v(§h i

tur. Damafci ervilia & ervum ut Bellonius ,

numradicibus. In regnoSenegas,obaridam mine falaciores , Gry Uus apud Plutarchum

demhabitant,iElianus& Herodotus pro- duntur. Coire incipere bimum,tam marem

tiusifeu leniter fluentem& parum turbi- procrearepofie,cum dentibus mittendis cef-

fignificat. Grrecis eft h®, &$£ rlw ovv\tnv , &