Professional Documents
Culture Documents
UD01 - A01 - Ortografía - Alfabeto
UD01 - A01 - Ortografía - Alfabeto
Ensinanzas Especiais
Índice
1. Ficha técnica....................................................................................................................3
1.1 Título e descrición........................................................................................................................... 3
1.2 Obxectivos...................................................................................................................................... 3
Obxectivos didácticos..............................................................................................................3
1.3 Contidos.......................................................................................................................................... 3
Conceptuais............................................................................................................................. 3
Procedementais....................................................................................................................... 3
Actitudinais............................................................................................................................... 3
1.4 Aspectos metodolóxicos................................................................................................................. 4
1.5 Descrición do que se vai aprender.................................................................................................. 4
2. Descrición da actividade..................................................................................................5
2.1 Introdución...................................................................................................................................... 5
As letras e os dígrafos do alfabeto galego moderno...............................................................5
O xénero das letras e as palabras doutras linguas..................................................................5
Exemplos de uso das grafías...................................................................................................6
2.2 Tarefas............................................................................................................................................ 9
2.2.1 Tarefa 1: Nome e xénero das letras....................................................................................9
Exercicio 1............................................................................................................................... 9
Autoavaliación..............................................................................................................9
Exercicio 2............................................................................................................................... 9
Autoavaliación..............................................................................................................9
Exercicio 3............................................................................................................................... 9
Autoavaliación............................................................................................................10
2.2.2 Tarefa 2. As letras b e v.................................................................................................... 10
Exercicio 1............................................................................................................................. 10
Autoavaliación............................................................................................................10
Exercicio 2..............................................................................................................................11
Autoavaliación.............................................................................................................11
2.2.3 Tarefa 3: Utilización do h.................................................................................................. 12
Exercicio 1............................................................................................................................. 12
Autoavaliación............................................................................................................12
Exercicio 2............................................................................................................................. 12
Autoavaliación............................................................................................................13
Exercicio 3............................................................................................................................. 13
Autoavaliación........................................................................................................................ 13
2.2.4 Tarefa 4: Uso de nh, r e rr................................................................................................. 13
Exercicio................................................................................................................................ 13
Autoavaliación............................................................................................................13
2.2.5 Tarefa 5: Utilización de s ou x........................................................................................... 14
Exercicio 1............................................................................................................................. 14
Autoavaliación............................................................................................................14
Exercicio 2............................................................................................................................. 14
Autoavaliación............................................................................................................14
2.2.6 Tarefa 6: Uso de l e ll........................................................................................................ 15
Exercicio 1............................................................................................................................. 15
Autoavaliación............................................................................................................15
1. Ficha técnica
1.1 Título e descrición
Título: Alfabeto.
Descrición: nesta actividade trátanse as letras do alfabeto galego moderno e a
súa utilización correcta seguindo as normas ortográficas da lingua.
Nome do arquivo da actividade: UD1_A1_Ortografía_ Alfabeto.RTF.
1.2 Obxectivos
Integrar nos textos escritos as normas derivadas das convencións ortográficas,
atendendo á adecuación das estruturas morfolóxicas e sintácticas.
Obxectivos didácticos
Procedementais
Actitudinais
Páxina 3 de 15
1.4 Aspectos metodolóxicos
Esta actividade componse de tarefas destinadas ao traballo individual do
alumno, podendo realizarse de xeito presencial ou a distancia a través da internet.
Temporalización: unha hora.
Recursos:
– Materiais:
– Celia Díaz Núñez e Mercedes Seixo Pastor: Lingua galega e literatura,
3º de ESO, Proxecto Configura, Anaya, 2004 (ISBN: 84-667-3364-7).
– Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego, Real Academia
Galega e Instituto da Lingua Galega, 18ª edición revisada, decembro 2003 (ISBN:
84-87987-51-6).
– Espazos: o centro educativo de referencia.
– Contorno de comunicación necesario para a actividade: internet e prácticas
presenciais acompañados por un profesor.
1.5 Descrición do que se vai aprender
Nesta actividade imos aprender a recoñecer as letras e os dígrafos que se utilizan na lingua
galega. Faremos, en primeiro lugar, unha descrición do nome, o xénero e o uso das vinte e
dúas letras do alfabeto a dos seis dígrafos, e mais trataremos as letras que se utilizan en
palabras procedentes doutras linguas.
2.
Páxina 4 de 15
3. Descrición da actividade
3.1 Introdución
As letras e os dígrafos do alfabeto galego moderno
Ao nomearmos as letras e os dígrafos temos que lembrar que o xénero é masculino e que
nas formas procedentes doutros idiomas utilizamos letras que non aparecen nas palabras
galegas.
O nome das letras é En palabras doutros idiomas
sempre masculino: poden aparecer os seguintes
signos:
g: o gue
h: o hache j: o iota
q: o que ç: o ce con cedilla
(ce cedillado)
x: o xe
k: o ka
z: o zeta
w: o uve dobre
a: o a
y: o y grego
ll: o ele dobre
gu: o gue u
Páxina 5 de 15
Exemplos de uso das grafías
Lingua galega e literatura (3º de ESO), Anaya, “Ortografía”. Páxinas 137, 138,
156, 170, 184 e 198.
Tarefa 2: As letras b e v.
B/V
abelá, abeleira, avó,avoa, avoengo botar/votar
baleiro, baleirar varrer basto/vasto
beira, ribeira vasoira barro/varro
bolboreta verza baga/vaga
gabeta voda cabo/cavo
gabia vulto bago/vaga
marabilla covarde nabal/naval
móbil, automóbil, inmóbil, esvelto rabo/ravo
nobelo gravar,gravado, gravación, desgravar ben/ven
rebentar avogado rebelar/revelar
sarabia acevo, acivro
trobador chuvasco, chuvia
goberno escaravello
billa escarvar
besta esvarar
cabalo garavanzo
bidueiro gravata
pavillón
trevo
vaixela
varanda
varcia
vermello
verniz
voitre
xavelina
Cristovo
Estevo
Tarefa 3: Utilización do h.
H
haber ermida
horta ermo
harmonía irmán
Henrique ola
hindú ombro,ombreiro
hucha orfo
prohibir óso
adhesivo ovo
coherente achar
filharmónica alelí
vehículo ata
deshonesto baía
Páxina 6 de 15
ah!, eh!, uh!, oh!, boh!, bah! exuberancia
inchar
oco
Tarefa 5: Utilización de s ou x.
S/X
CON S NON LEVAN S
As palabras que comezan por estra- ou es- (non Outras palabras como: diminuír
son prefixos): diminución
escaso biscaíño subtraer
escolma belisco subtracción
escavar lapis subtraendo
escavadora bisneto
escavación esquerda
escolma mesquita
escusa mesquiño
esplendor polisón
espolio sentinela
espraiar xasmín
espremer vesgo
estender (pero extensión, extenso e
extensivo)
estorbo
estrañar
estraño
estrañeza
estranxeiro
Estremadura
estremeña
estremar (lindar)
estrutura
CON X
As palabras que comezan por extra- e ex- e son arxila clímax
prefixos co significado de “fóra de” e “mais alá caxemira tórax
de”, como “exportar”, “exánime” ou
“extraordinario”. cervexa sílex
clixé fax
cónxuxe télex
conxuntura unisex
cornixa
desengraxar
enxalzar
pexorativo
proxectil
solfexo
tanxer
Páxina 7 de 15
tinxir
traxecto
vertixe
xacer
xampú
xarampón (sarampelo)
xema
xeo
xeso
enxesar
xugular
xiringa
xordo
N/Ñ
CON N CON Ñ
asasino campesiño
cana daniño
canón (e canonazo) setemesiño
cartolina rabaño
dano (daniño)
engano
medicina
oficina
vacina
Páxina 8 de 15
3.2 Tarefas
Tarefa 1: Nome e xénero das letras.
Tarefa 2: As letras b e v.
Tarefa 3: Utilización do h.
Tarefa 4: Uso de nh, r e rr.
Tarefa 5: Utilización de s ou x.
Tarefa 6: Uso de l e ll.
3.2.1 Tarefa 1: Nome e xénero das letras
Esta tarefa dedícase ao nome e ao xénero das letras. Imos deletrear en voz alta e nomear as
letras do alfabeto galego, así como as que aparecen en palabras doutros idiomas.
Nas escolas americanas e inglesas é frecuente (sabémolo sobre todo polos filmes) que os
alumnos deletreen as letras en voz alta. Ímolo facer tamén nós, mais por escrito. Coloque,
por tanto, despois de cada palabra o soletreo das letras do alfabeto que a forman, así como o
dos dígrafos que aparezan, como por exemplo, leite: ele, e, i, te, e.
Exercicio 1
Autoavaliación
Achou que lle era enxeñoso aquel libro:
A, ce hache, o, u, que u, e, ele dobre, e, e, erre, a, e, ene, xe, e, eñe, o, ese, o, a, que u, e, ele,
ele, i, be, erre, o.
Exercicio 2
Autoavaliación
O a, este a; o ce hache, este ce hache; o o, este o; o u, este u; etc
Exercicio 3
Deseguido diga o nome dos signos que inician as seguintes palabras doutros
idiomas:
Joyce, Kant, Wagner.
Autoavaliación
j: iota, k: ka, w: uve dobre.
3.2.2 Tarefa 2. As letras b e v
Nesta tarefa estúdase a utilización das letras b e v. Para isto, o alumno deberá completar
palabras e escribir oracións nas que se distinguen parellas de palabras.
Páxina 9 de 15
Exercicio 1
Autoavaliación
– Case non quedan acivros, bidueiros, sobreiras nin abeleiras na nosa aldea, agás
algunhas que aínda conservamos na ribeira.
– Gardaba na gabeta recordos marabillosos, fotografías do avó e da avoa nas
vodas dos seus fillos e as varandas da casa vella.
– O automóbil virou e foi dar a unha gabia próxima da casa do veciño.
– O trobador entoou unha canción tan bela que todos rebentamos a chorar
– O goberno anunciou medidas para abaratar os custos das chamadas a móbiles.
– O Cristovo, cando era pequeno, baleirou o armario, fixo un vurullo coa súa
roupa e anunciou que xa medrara para saír da casa.
– Naquela feira véndense as bestas e cabalos da bisbarra.
– Ai vasoira! Vasoira miña! Hai hoxe un ano que non varres a cociña!
– “Andas nas verzas, covarde!”, reproducía a gravación de vídeo.
– Fixo un nobelo coa la vermella.
Páxina 10 de 15
– O frío, a sarabia e a chuvia acabaron coa colleita deste ano.
– O avogado esqueceuse de pór a gravata para asistir ao xuízo.
– Esvarou na cociña ao pisar un garavanzo.
– Gravou coa súa cámara o voo dos voitres á tardiña.
– As billas da miña casa non botan auga ningunha.
– É un esvelto rapaz, o Estevo.
– Os avoengos son os nosos antepasados.
– Os escaravellos e as bolboretas son insectos.
– Quedei inmóbil ao ver aquel vulto no meu pé.
– Rompeu toda a vaixela aínda que estaba ben envolta.
– Ven pola beira da estrada, non polo medio.
Exercicio 2
Autoavaliación
– Botar / votar: Botou dez anos na Arxentina. / Votemos sempre nas eleccións.
– Nabal / naval: O nabal estaba cheo de corvos. / O sector naval está en crise.
– Rabo / ravo : Foise co rabo entre as pernas. / O ravo é unha planta comestible.
– Ben (adverbio) / ven (verbo ver ou vir) / vén (verbo vir): Fixeches ben os
exercicios? / Ven pola miña casa cando queiras. / El vén sempre nas vacacións / Non
se ven ben as casas desde aquí porque están moi lonxe.
– Rebelar / revelar: Rebelouse contra o patrón / Levou o rolo fotográfico a
revelar / Reveloume un segredo.
– Abalar / avalar: O vento facía abalar as pólas dos castiñeiros / Avalouno seu
pai cando comprou esa propiedade.
– Baga / vaga: Ese loureiro ten moitas bagas / As vagas levaron todas as algas.
3.2.3 Tarefa 3: Utilización do h
Nesta tarefa imos completar palabras que poden levar h en galego, formar palabras con
prefixos e escribir oracións con “hai”, “ai” e “aí”.
Exercicio 1
Páxina 11 de 15
– __ola! Están teus __irmáns na casa?
– Na illa de San Simón debeu __aber unha __ermida.
– Quedou __orfo sendo moi pequeno.
– Levaba un ad__esivo no __ombreiro.
– __Achou un lugar totalmente __ermo para rodar a reportaxe.
– Nalgun__a ocasión rompeu a súa co__erencia __abitual.
– Tivo moi __inchada a perna pola rotura do __óso.
– __oxe en día todos necesitamos algún ve__ículo.
– Comprei __onte unha ducia de __ovos.
– Non encontrou un __oco na axenda para __atenderme.
– Debe __aber moita __armonía nesa casa.
– A Ba__ía de Houston está nos Estados Unidos.
Autoavaliación
– Henrique estivo limpando a horta ata altas horas da tarde.
– Gardou na hucha todos os aforros, aínda que llo prohibira seu pai.
– Ola! Están teus irmáns na casa?
– Na illa de San Simón debeu haber unha ermida.
– Quedou orfo sendo moi pequeno.
– Levaba un adhesivo no ombreiro.
– Achou un lugar totalmente ermo para rodar a reportaxe.
– Nalgunha ocasión rompeu a súa coherencia habitual.
– Tivo moi inchada a perna pola rotura do óso.
– Hoxe en día todos necesitamos algún vehículo.
– Comprei onte unha ducia de ovos.
– Non encontrou un oco na axenda para atenderme.
– Debe haber moita harmonía nesa casa.
– A Baía de Houston está nos Estados Unidos.
Exercicio 2
Autoavaliación
– Hemi- (“metade ou medio”): hemisferio, hemiciclo, hemiplexía, hemistiquio.
– Hiper- (“moito, que supera, exceso”): hipermercado, hiperactivo, hipertensión,
hipérbato, hipérbole, hiperenxebrismo, hipermetropía.
Páxina 12 de 15
– Hidr(o)- (“auga”): hidráulico, hidromasaxe, hidroavión, hidroeléctrico,
hidrófilo, hidrófugo, hidroloxía.
– Hect(o)- (“cen”): hectómetro, hectárea, hectogramo,hectolitro.
– Hendeca- (“once”): hendecasílabo.
– Hepta- (“sete”): heptaedro, heptágono, heptasílabo.
Exercicio 3
Autoavaliación
Exercicio
Autoavaliación
– Duna / dunha: Visitou as dunas no coche dunha amiga.
– Una / unha: Una vostede os bordes usando unha substancia adherente.
– Caro / carro: Aquel carro resultou demasiado caro.
– Fero / ferro: O can é tan fero que derrubou o ferro que sustentaba o valado.
– Redor / arredor: Estivo nos arredores da casa. Andou por redor da casa.
3.2.5 Tarefa 5: Utilización de s ou x
Nesta tarefa imos completar textos con s ou x, e mais escoller a solución correcta entre
palabras escritas con estas letras.
Exercicio 1
Páxina 13 de 15
E__caso, __acer, __ampú, bi__caíño, beli__co, e__cavadora, con__untura, corni__a,
desengra__ar, me__quita, e__querda, e__cusa, e__tremeño, e__torbo, lapi__, poli__ón,
e__tensivo, e__tremar, __asmín, e__cavar, e__cavación, e__polio, e__praiar, e__premer,
e__tender, e__tensión, e__tenso, e__trañar, e__traño, e__trañeza, e__tranxeiro,
E__tremadura, e__tremeña, e__tremar, e__trutura, ar__ila, __entinela, ca__emira, cerve__a,
__uño, sen__ible, cli__é, cónxu__e, __oldo, __oidade, en__alzar, pe__orativo, __arampelo,
pro__ectil, solfe__o, chanta__e, tan__er, cla__e, tin__ir, tra__ecto, verti__e, __arampón,
__ema, __eo, __eso, en__esar, __alouco, a__inar, a__ignar, __ugular, __iringa, __an,
__ordo, e__colma, e__plendor, e__traordinario.
Autoavaliación
Escaso, xacer, xampú, biscaíño, belisco, escavadora, conxuntura, cornixa,
desengraxar,mesquita, esquerda, escusa, estremeño, estorbo, lapis, polisón, extensivo,
estremar, xasmín, escavar, escavación, espolio, espraiar, espremer, estender, extensión,
extenso estrañar, estraño, estrañeza, estranxeiro, Estremadura, estremeña, estremar,
estrutura, arxila, sentinela, caxemira, cervexa, xuño, sensible, clixé, cónxuxe, soldo,
soidade, enxalzar, pexorativo, sarampelo, proxectil, solfexo, chantaxe, tanxer, clase, tinxir,
traxecto, vertixe, xarampón, xema, xeo, xeso, enxesar, salouco, asinar, asignar, xugular,
xiringa, san, xordo, escolma, esplendor, extraordinario.
Exercicio 2
Autoavaliación
– Téles – télex.
– Diminuír – disminuír.
– diminución – disminución.
– sustancia – substancia.
– subtraer – substraer.
– substitución – subtitución.
– unisex – unisés.
– suscrición – subscrición.
– fas – fax.
Páxina 14 de 15
3.2.6 Tarefa 6: Uso de l e ll
Nesta tarefa imos completar unha serie de palabras coa letra l ou co dígrafo ll segundo
corresponda.
Exercicio 1
Autoavaliación
Ampola, agasallar, apelido, antollo, argola, aparello, atropelar, belo (fermoso), belota, calo,
camelo, bacallau, casula, mexillón, colar, crioulo, degolar, aparellador, estaleiro, estela,
estrela, orella, falecer, querela, rolo, selo, valado, vasalo, avasalar.
Páxina 15 de 15