You are on page 1of 7

La Musica 71

(~ D.-Porque 10 es en el sonido ; en el sentido es algo di-


{j(j LA MUSICA ferente.
:.1
,;;,) M.-Luego admites que hay el mismo sonido cuando pro-
;:~i
,1'1·
nunciamos modus y bonus.
D.-En el soniclo de las letras veo que suenan de distinto
':J
:<'J modo, pero en 10 demas son iguales.
LIBRO I M.-(Camo? Cuando pronunciamos el verbo pone y el ad-
:.1,
'·'1 verbio pone, (ademas de que enel sentido es diferente, en nada
;:, El arte de la Musica
':>J. te parece diferenciarse el sonido? 1
:;:::[ . D.-Se diferencia de todo en todo.
M.-c:De donde la diferencia, cuando uno y otro consta
PRIMERA PARTE canto de los mismos tiempos como de las mismas letras?
t·r~1' D.-Consiste la diferencia en que tienen el acento en di-
,.~

,'"
'.(:,1
j

. LA MUSICA ES UN ARTE LIBERAL versos 1ugares.


,.
r~:::!' M.-c:A que ciencia, por ultimo, pertenece hacer esas clis-
{~jl tinciones?
EL RITMO DE LOS SONIDOS ES, CON RAZ6N, D.-Costumbre tengo de oirlas a 105 grarnaticos, y en su
PARTE DE LA 11USICA escuela 1as aprendi; pero ignoro si es cosa exclusiva de esta
misma ciencia 0 si esta tornado de otra.
I 1. M(Maestro).-El vocablo modus, (que pie es? M.-Despues veremos esto. Ahora voy a preguntar 10 si-
D(Disdpulo).-Un pirriquio. guiente: si hago dos percusiones de tambor 0 de cuerda, tan
M.-(De cuantos tiempos consta? ligera y velozmente como cuando pronunciamos modus y bo-
D.-De dos. nus, (tambien conocerias que hay en ellos 105 mismos tiempos
M.-Bonus, (que pie es? o no? 2
D.-El mismo tarnbien que modus.
M.-Por tanto, modus es 10 mismo que bonus. D.-Qula idem in sono, in significatione aliud.
D.-No. M.-Concedis ergo eumdem sonum esse cum dicimus [1083] modus
M.-(Por que, pues, es el mismo? et bonus.
D.-Litterarum sono ista video discrepare, cetera autem paria esse.
M.-Quid? Cum enuntiamus pone verbum et pone adverbium; praeter
id quod significatio diversa est, nibil tibi videtur sonus distare?
DE MUSICA D.-Distat omnino.
Libri sex M.-Unde distat, cum et iisdem temporibus utrumque, et iisdem
litteris constet?
D.-Eo distat quod in diversis locis habent acumen.
LIBER I M.-Cuius tandem artis est ista dignoscere?
D.-A grammaticis haec audire soleo, et ibi ea didici; sed utrum
[PL 32,1081] hoc eiusdem artis sit proprium, an aliunde usurpatum, nescio.
M.-Postista videbimus: nunc illud quaero, utrum si tympanum vel
I 1. Magister.-Modus qui pes est? chordam bis percuterem tam raptim et velociter quam cum enuntiamus
Discipulus.-Pyrrhichius. modus, aut bonus; agnosceres et ibi eadem ternpora esse, an non.
M.-Quot temporum est?
1 Los gramaticos insistlan en sefialar esta diferencia de pronunciacidn en palabras
D.-Duum. de igual sonido, como en el caso de pone (coloca) y pone (detras) adverbio. No sabe-
[1082] M.-Bonus, qui pes est? rnos hasta que punto rue esta una regia generalmente aceptada.
D.-Idem qui et modus. 2 Tambien por medio de instrurnentos musicales se podia distinguir en sus pulsacio-
M.-Hoc est ergo modus, .suod bonus. nes la duraci6n de las stlabas. San Agustin menciona el dmpano 0 tomboy y la
'I cuerda de 1a citara 0 la lira, en. vez de acudir al termino usual de gramaticos, crusmata,
D.-Non.
M.-Cur ergo idem? ,I para designar la rmisica instrumental. En ello' sigue la practica de Cicer6n, que rehuye
adoptar palabras griegas,· trasliteradas, no traducidas.
I, 2, 2 La Musica 73
La Musica I, 1, 1
72
10 que hay en 1as pa1abras de esta clase conforme a1 ritmo y a
D.-Lo conoceria. 1a norma del arte?
M.-Por tanto, 10 llamarias pie «pirriquio». D.-Probable me parece.
D.-Lo llarnaria. M.-(Que nombre estimas propio de ella? Pues opino no
M.-(De quien sino del gramadco aprendiste el nornbre te es algo nuevo que alas Musas se suele atribuir una cierta
de este pie? omnipotencia en el canto 3. Es esta, si no me engafio, 1a que
D.-Por supuesto. recibe el nombre de Musica.
M.-Luego de todos 10s sonidos de este genero debera D.-Tambien yo pienso que es ella.
emitir juicios el gramatico. ~O acaso aprendiste por ti mismo
DEFINICl6N DE MUSICA
esas pu1saciones, mientras del gramatico oiste el nombre que
deberias darle? II 2. M.-Pero ya esta bien de preocuparnos del nom-
D.-Asl. es. bre en abso1uto. Investiguemos ahora, si te parece, con la ma-
M.-(Y has osado transferir el nombre, que te ensefio 1a yor exactitud que podamos, 1aesencia y naturaleza de esta cien-
grarnatica, a una materia que confiesas no pertenece a 1a gra- cia, como quiera sea.
matica? D.-Investiguemos, S1. Pues cualquiera cosa que ello sea,
D.-Veo que el nombre atribuido a ese pie no es por otra mucho deseo conocerlo del todo.
cosa que a causa de 1a medida de 10s tiempos. Si me £uere M.-Define, pues, 1a Musics.
posib1econocerla en cua1quiermateria, ~por que no voy a osar D.-No me atrevo.
aplicarle aquel nombre? Pero aunque deben darse denomina- M.-(Puedes al menos juzgar mi definicion?
ciones diferentes, tratandose de sonidos de 1a misma medida, D.-Intentare, si 1a dices.
mas que no son materia de gramaticos, (que me importa pre- M.-Musica es 1a ciencia de modular bien. (No te parece? 4

ocuparme de 10s nombres, cuando 1a cosa esta patente? aliam aliquam disciplinam, quae quidquid in huiusrnodi sit vocibus
M.-Ni yo 10 quiero. Pero, sin embargo, cuando ves innu- numerosum artificiosumque contineat?
merables clases de sonidos, en 10s que se pueden notar medi- D.-Probabile mihi videtur.
M.-Quod eius esse nomen existimas? Nam opinor non tibi novum
das fijas, clases que reconocemos no deben atribuirse a 1a gra- esse omnipotentiam quam dam canendi Musis solere concedi. Haec est,
rnatica, (no piensas que hay alguns otra ciencia que comprenda nisi fallor, ilia quae Musica nominatur.
D.-Et ego hanc esse existimo.
D.-Agnoscerem. II 2. M.-Sed iam placet nobis de nomine rninime laborare: modo
M.-Vocares ergo pedem pyrrhichium. inquiramus, si videtur, quam diligentissime possumus, omnem huius
D.-Vocarem. . quaecumque est disciplinae vim atque rationem,
M.-Nomen huius pedis a quo, nisi a grammatico, didicisti? D.-Inquiramus sane: nam hoc totum quidquid est, multum nosse
D.-Fateor. desidero.
M.-Ergo de omnibus huiusmodi sonis grammaticus iudicabit; an M.-Defini ergo musicam.
per teipsum istos' pulsus didicisti, sed nomen quod imponeres, a gram- D.-Non audeo.
matico audieras? M.-Potes saltern definitionem meam probare?
D.-Ita est. D.-Experibor, si dixeris.
M.-Et ausus es nomen quod te grammatica docuit transferre ad earn M.-Musica est scientia bene modulandi. An tibi non videtur?
rem, quam non pertinere ad grammaticam confiteris? 3 El nombre de las Musas, diosas inspiradoras de las artes en la mltologia griega
D.-Video non pb .aliud pedi nomen impositum, quam propter tem- y romana, no deja de set un artificio literario, aunque San Agustin mostr6 5US escnipu-
105 por haber usado esta rerrninologfa, que revisa en Retractationes) 13,2). Ya antes
porum dimensionern; quam ubicumque cognovero, eo transferre- iliud
habia insistido sabre 10 mismo en De doctrina christiana, II 27.
vocabulum cur non audeo? Sed etsi alia vocabula sunt imponenda, cum "I 4 Esta definicion de Musica rernonta a Varr6n, de quien San Agustin depende
eiusdem dimensionis soni sunt, sed ad grammaticos tamen non pertinent;
quid rnihi est de nominibus laborare, cum res aperta sit?
.~
1
mucho en toda esta obra, Pero, en ultimo termino, es una concepcion conocida ya entre
los tratadistas griegos. Varron (1l6·27 a.Ci), el mas universal y erudite de los escri-
totes latinos, fue, can su obra De lingua latina, el ereador de la ciencia del lenguaje
M.-Nec ego id volo: sed famen cum videas innumerabilia genera en Roma, ejerciendo una enorme influencia en todos los gramaticos posteriores. San
sonorum, in quibus certae dimensiones observari possunt, quae genera Agustin, aun sin citarlo, 10 tiene constantemente presente.
fatemur grammaticae disciplinae non esse tribuenda; nonne censes esse

I
74 La Musica I, 2, 2
I, 2, 3 La Musica 75
D.-Me pareceria, quiza, si me fuese evidente que es 1a
modulacion en S1. M.-Asf, pues, «no hizo uso de la palabra» cuando habl6
alga, aunque hacer uso de la palabra, de una dicci6n, admita-
M.-(Sera posible que este verbo, denominado modular, ja-
mas 10 hayas oido, 0 en algiin otro terna, si no es en 10 que mos que viene del verbo decir.
atafie al canto y la danza? D.-Lo concedo. Pero tarnbien vuelvo a preguntar a d6nde
D.-As! es, por cierto. Pero como veo que modular se va esto.
deriva de modus (rnedida), puesto que en toda obra bien hecha M.-A que entiendas que la modulacion puede pertenecer
se debe guardar 1a medida, y tarnbien muchas composiciones a s610 1a musica, aunque la medida de donde se deriva el vo-
en el canto y la danza, aunque nos deleiten, son muy vulgares, cablo pueda hallarse tambien en otras materias. Lo mismo que
quiero oir con 1a mayor amplitud que es exactamente 1a mo- el terrnino dicci6n se atribuye, en sentido propio, a los ora-
dulacion en sf, en que palabra, casi iinica, se contiene 1a defi- dores, aunque diga algo todo el que habla, y la expresi6n die-
nicion de tan importante ciencia. Pues no se trata de aprender cion se derive de decir.
aqui algo parecido a 10 que conocen cantores e histriones cua- D.-Ya entiendo.
1esquiera 5.
Antdisis de la definicion
M.-No te haga vacilar 10 que antes dijiste, que en toda
obra bien hecha, aun £uera de 1a musica, hay que guardar 1a 3. M.-Lo que en seguida dijiste a prop6sito de que en
medida, y que, aun siendo aS1, el vocable modulaci6n se em- el canto y en 1a danza hay muchos elementos vulgares, en los
plea en musica; si es que no ignoras acaso que, en sentido que aceptamos, S1, el nombre de modulaci6n, pero se degrada
propio, es un termino del orador. esa ciencia casi divina, es una observaci6n tuya realmente pru-
D.-No 10 ignoro. Pero (ad6nde va esto? dentisima, Asi, pues, discutamos primero que es modular, des-
M.-Porque tambien tu esclavo, aunque muy inculto y pues que se entiende por modular bien, ya que no en vano se
palurdtsimo, si con una sola pa1abra responde a una pregunta afiadio este matiz a 1a definici6n. Por ultimo, tampoco hay que
tuya, ad mites que dice algo. menospreciar que se emplee en este caso el terrnino ciencia,
D.-Lo admito. pues en estos tres elementos, si no me engafio, esta configurada
M.-(Luego tarnbien el es orador? 1a definicion.
D.-No. D.-Sea en buena hora.
D.-Videretur fortasse, si mihi liqueret quid sit ipsa modulatio.
M.-Numguidnam hoc verbum quod modulari dicitur, aut numquam M.-Non igitur dictione usus est cum aliquid dixerit, quamvis dictio-
audisti, aut uspiam nisi in eo quod ad cantandurn saltandumve pertineret? nem a dicendo dictam esse fateamur.
D.-Ita est quidem: sed quia video modulari a modo esse dictum, D.-Concedo: sed et hoc quo pertineat requiro.
cum in omnibus bene factis modus servandus sit, et multa etiam in M.-Ad id scilicet ut intellegas modulationem posse ad solam musicam
eanendo ac saltando, quarnvis delectent, vilissima sint: yolo plenissime pertinere, quamvis modus unde flexum verbum est possit etiam in aliis
accipere quid prorsus sit ipsa modulatio, quo [1084] uno pene verbo rebus esse: quemadmodum dictio proprie tribuitur oratoribus, quamvis
tantae disciplinae definitio continetur. Non enim tale aliquid hie discen- dicat aliquid omnis qui loquitur, et a dicendo dictio nominata sit.
dum est, quale quilibet eantores histrionesque noverunt. D.-lam intellego.
M.-IIlud superius, quod in omnibus etiam praeter musicam factis 3. M.-Illud ergo quod abs te postea dictum est, multa esse in
modus servandus est, et tamen in musica modulatio dicitur, non te canendo et saltando vilia, in quibus si modulationis nomen accipirnus,
moveat; nisi forte ignoras dictionem oratoris proprie nominari. pene divina ista disciplina vilescit; eautissime omnino abs te animadversum
D.-Non ignoro: sed quorsum istuc? est. Itaque discutiamus primum quid sit modulari, deinde quid sit bene
modulari: non enim frustra est definitioni additum. Postremo etiam
M.-Quia et puer tuus quamlibet impolicissimus et rusticissimus,
quod ibi scientia posita est, non est contemnendum: nam his tribus, nisi
cum vel uno verbo interroganti tibi respondet, fateris eum aliquid dicere?
D.-Fateor. failor, definitio illa perfects est.
M.-Ergo et ille orator' est? D.-Ita fiat:
D.-Non. ,
5 La defensa de una Musica noblt/ y I. repulsa de 1a mrislca profesionalizada como
medio de vida en manos de histriones es un viejo tema en Ia misma poes£a griega.
Recuerdese PiNDARO, Is/mica, II 11.
76 I, 2, 3 La Musica 77
La Musica I, 2, 3
Que es modular M.-Por tanto, (acaso ese movimiento se pretende en ra-
zon de SI mismo y no a causa del objeto que quiere ser for-
M.-En vista de esto, ya que admitimos que modulacion mado en eI torno?
se deriva de modus (medida), (no te parece obligado nuestro D.-Es evidente.
temor a que se sobrepase la medida, 0 que no se realice ple- M.-cY que? Si el tornero no moviese sus miembros sino
namente sino en aquellas cosas que son fruto de un rnovi- para que se muevan hermosa y convenientemente, (que otra
miento? cO, si nada se mueve, podemos echarnos a temb1ar cosa diriamos esta haciendo sino 0.anzar?
de que se haga cosa alguna contra 1a medida? 6 D.-As1 parece.
D.-De ninguna manera. M.-En consecuencia, (cmindo crees que una cosa tiene
M.-Por tanto, no incongruentemente se define 1a modu- mayor rango y una especie de dominio? (Cuando se busca por
Iacion como una cierta habilidad de movirniento, 0 con toda S1misma 0 por causa de otra?
seguridad aquello de 10 que resuIta que algo se mueve bien. D.-(Quien niega que cuando se busca por S1misma?
Pues no podemos decir que una cosa se mueve bien si no M.-Recuerda ahora 10 que antes dijimos sobre la modu-
guarda medida. lacion, Porque 1a habiamos presentado como una habilidad de
D.-No podemos, es verdad. Pero necesario sera, por otra movimiento, y mira donde debe tener mas asiento este nom-
parte, reconocer en toda obra bien hecha esa modulaci6n. Pues bre: en aquel movimiento que es, por aS1decir1o, libre, 0 sea,
veo que nada se hace bien si no es con buen rnovimiento. que se busca por razon de S1 mismo y por S1mismo deleita.
M.-(Que diremos si acaso todo eso se hace por medio (0 habra que pcnerlo en aquel otro que de algun modo ejerce
de la rmisica, aunque el terrnino modulaci6n este mas trillado una funci6n de servicio? Porque en una especie de servicio
para hab1ar de sus instrumentos, y no sin razon> Pues creo te estan todas las cosas que no existen para S1, sino que se aplican
parece algo diferente que se haga a torno un objeto de ma- a otra diferente.
dera, de plata 0 de otro material cualquiera, y otra cosa dis- D.-Es claro que debe ponerse en el que se busca por ra-
tinta eI mismo movirniento del artista mientras los obietos se zon de S1mismo.
estan eIaborando en eI torno. M.-Por tanto, es ya razonable que 1a ciencia de modular
D.-Estoy de acuerdo en que hay mucha diferencia. sea la ciencia de mover bien, de tal manera que el movimiento

M.-Igitur quoniam fatemur modulationem a modo esse nominatam; M.-Numquidnam ergo ipse motus propter se appetitur et non
numquidnam tibi videtur metuendum ne aut excedatur modus, aut non propter id quod vult esse tornatum?
impleatur nisi in rebus quae motu aliquo fiunt? Aut si nihil moveatur, D.-Manifestum est.
possumus £ormidare ne praeter modum aliquid fiat? M.-Quid? Si membra non ob aliud moveret nisi ut pulchre ac decore
D.-Nullo pacto. moverentur, eum facere aliud nisi saltare diceremus?
M.-Ergo modulatio non incongrue dicitur movendi quaedam peritia, D.-Ita videtur.
vel certe qua fit ut bene aliquid moveatur. Non enim possumus dicere M.-Quando ergo censes aliquam tern praestare et quasi dominari?
bene moveri aliquid, si modum non servat. Cum propter seipsam, an cum propter aliud appetitur?
D.-Non possumus' quidern: sed necesse erit rursus istam modulatio- D.-Quis negat cum propter seipsam?
nem in omnibus bene factis intellegere. Nihil quippe nisi bene movendo, M.-Repete nunc illud superius quod de modulatione diximus: nam
bene fieri video. ita earn posueramus, quasi quamdam movendi esse peritiam, et vide ubi
M.-Quid si forte ista omnia per musicam fiant, quamvis modu- magis habere sedem deb eat hoc nomen: in eo motu qui velut libel' est,
lationis nomen in cuiuscemodi organis magis tritum sit, nee irnmerito? id est propter se ipse appetitur, et [1085] per se ipse delectat; an in
Nam credo videri tibi aliud esse tornatum aliquid ligneum vel argenteum eo qui servit quodammodo: nam quasi serviunt omnia quae non sibi
vel cuiusce materiae; aliud autem ipsum motum artificis, cum ilia sunt, sed ad aliquid aliud re£eruntur.
tornantur. D.-In eo scilicet qui propter se appetitur.
D.-Assentior multum diffem!. M.-Ergo scientiam modulandi iam probabile est esse scientiarn bene
,
6San Agustin extiende eI concepto de (IIopulatio, en cuanto habilidad en 105 movi-
mientos artisdcos, alas tres artes del movimiento, que 10s griegos entendieron como
mousike tecbne, poesia, canto y danza, apartandose de 13 influencia de Varron, presente
en su De Ordine 2.39.
La Musica 79
I, 4, 5
~ 78 La Musica I, 3, 4
no emplea bien, por cierto, la modulecton armoniosa; es decir,
se desee por razon de sf mismo y, por esta causa, por SI mismo puede afirmarse que tal artista emplea mal, 0 sea, inconvenien-
deleite. temente, ese movimiento, que es ya bueno pOl' el hecho de que
D.-Es muy razonable. es armonioso. De ahi que una cosa es modular; otra, modular
bien. Pues es preciso considerar que la modulacion es propia
de todo cantor, con tal que no se equivoque en las medidas de
PaR QUE SE ANADE «BENE» (BIEN) las palabras y de los sonidos; pero la buena modulacion per-
III 4. M.-~Por que, pues, se afiade bene, cuando la tenece a esta disciplina liberal, es decir, a lc Musics. Y si no
modulacion ya en S1 misma no puede existir sin el movimiento te parece bueno aquel movimiento, porque esta £uera de pro-
ordenado? posito, aunque reconozcas que es armonioso segun las norrnas
D.-No se, e ignore como se me escape este detalle, por- del arte, mantengamos nuestro principio que en todas partes
que fijo tenia en mi mente que era necesaria esta pregunta. hay que observar, para que no nos atormente el debate por una
M.-Podia no tener lugar en absoluto discusion alguna palabra, cuando la cosa esta bastante clara; y nada nos preocu-
acerca de esta palabra, de tal manera que suprimiendo el ad- pe si la musica se define como el arte de modular 0 el arte de
verbio bene, que se afiadio, definiesemos ya la rmisica sola- modular bien.
mente como el arte de modular. D.-Prefiero, pOl' cierto, dejar a un lado y tener en poco
D.-~Quien, efectivamente, iba a mantener tal discusion, las disputas sobre palabras; sin embargo, no me desagrada esa
si quieres dar as! una explicacion completa? distincion 7.
M.-La Miisica es el arte del movimiento ordenado .. Y se
puede decir que tiene movimiento ordenado todo aquello que
PaR QUE APARECE EL VOCABLO «CIENCIA»
se mueve armoniosamente, guardadas las proporciones de tiern-
EN LA DEFINICI6N
pos e intervalos (ya, en efecto, deleita, y por esta razon se
puede denominar ya modulacion sin inconveniente alguno); IV 5. M.-Falta que investiguemos por que ocurre en la
pero puede ocurrir, por otra parte, que esa arrnonia y prop or- definicion el vocablo scientia (ciencia).
cion cause deleite cuando no es necesario. Por ejemplo, si al- D.-Hagamoslo, pues tengo en mente que 10 exige el orden.
guien que canta con voz dulcisirna y danza con gracia quiere M.-Responde, pues. (Te parece que el ruisefior modula
con ello causar diversion, cuando la situacion reclama seriedad,
bien su voz en la estacion primaveral del afio? Pues aquel
movendi; ita ut motus per se ipse appetatur, atque ob hoc per se ipse
incongruenter utitur. Unde aliud est modulari, aliud bene modulari. Nam
delectet.
modulatio ad quemvis cantorem, tantum qui non erret in illis dimensioni-
D.-Probabile sane.
III 4. M.-Cur ergo additum est bene; cum iarn ipsa modulatio, bus vocurn ac sonorum; bona vero modulatio ad hane liberalem discipli-
nisi bene moveatur, esse non possit? nam, id est ad musicam, pertinere arbitranda est. Quod si nee ilia bona
D.-Nescio, et quemadmodum mihi ereptum sit ignoro: nam hoc tibi motio videtur, ex eo quia inepta est, quamvis artificiose numerosam
requirendum animo haeserat. esse £ateare; teneamus illud nostrum, quod ubique servandum est, ne
M.-Poterat omnino nulla de hoc verbo controversia fieri, ut iarn certamen verbi, re satis elucente, nos torqueat; nihilque curemus, utrum
musicam, sublato eo quod positum est bene, tantum scientiam modulandi rnusica modulandi, an bene modulandi scientia describatur.
D.-Arno quidem rixas verborum praeterire atque contemnere, non
definiremus.
D.-Quis enim fer at, si enodare totum ita velis? tamen mihi displicet ista distinctio.
M.-Musica est scientia bene movendi. Sed quia bene moveri iam IV 5. M.-Restat ut quaeramus cur sit in de£initione scientia.
dici potest, quidquid numerose servatis ternporum atque intervallorum , D.-Ita fiat: narn hoc flagitare ordinem memini.
dimensionibus movetur (iam enim delectat, et ob hoc modulatio non M.-Responde igitur, utrum tibi videatur bene modulari vocem lusci-
incongrue jam vocatur); fieri autem potest, ut ista numerositas atque 7 La presencia de la Moral en el arte y 10 negaci6n del arte por el arte, de clam
dimensio delectet, quando non opus est. Ut si quis suavissime canens, et raiz plat6nica, se une aqui al concepto recnico de 10 conueniente -decorum- que
pulchre saltans, vellt eo ipso lascivire/, cum res severitatem desiderat: Cicer6n incorpor6 al pensamieoto romano. Las exigencias del espiritu son defendidas
non bene utique numerosa modulatione utitur; id est ea motione quae can mayor decisi6n en toda la obra de San Agustin.
jam bona, ex eo quia numerosa est, dici potest, male ille, id est
1,4, 6 La Musica 81
80 La Musica I, 4, 5
D.-As! 10 estimo. Pero este reproche apunta a casi todo
canto suyo es armonioso y dulcisimo, y si no me engafio, con-
el genero humano.
viene a ese tiempo. M.-No es como piensas. Pues los grandes hombres, aun-
D.-Me parece, de to do en todo. que no entienden de rmisica, 0 bien se adaptan a1 pueblo, que
M.-Pero (conoce el ruisefior este arte liberal? no dista mucho de 10s animales y cuyo nurnero es inmenso,
D.-No. pero 10 hacen de una manera muy mesurada y prudente (y aho-
M.-Ves, en consecuencia, que la nocion de ciencia es muy ra no es oportuno hab1ar de este asunto), 0 bien despues de
necesaria a 1a definicion. grandes preocupaciones, para aliviar su espiritu y recobrar fuer-
D.-Lo veo, enteramente. zas, se toman aS1 muy moderadamente algiin placer. Tomar-
M.-Dime, por tanto, te 10 ruego. (No te parecen ser se- selo as! de vez en cuando es cosa muy honesta; pero dejarse
mejantes, como es el ruisefior aquel, cuantos, guiados por cierto cautivar por el, aunque sea pocas veces, es una torpeza y ade-
instinto, cant an bien, es decir, 10 hacen armoniosa y suave- mas algo vergonzoso 9.
mente, aunque no pueden dar respuesta alguna a quien les pre-
gunta sobre los ritmos en S1 0 sobre los intervalos de los so- ~Es el arte producto de la imitacion 0 de la razon?
nidos agudos y graves? 6. Pero (que te parece? Los que tocan la £lauta 0 la ci-
D.-Pienso que se parecen muchisimo. tara, e instrumentos de esta clase, (pueden set comparados con
M.-(Que diremos de aqueIlos que, sin tener esta cien-
el ruisefior?
cia, 10s escuchan gustosamente? Cuando vemos que 10s ele-
D.-No.
fantes, los osos y algunas otras especies de anima1es se mueven
M.-Pues (en que se diferencian?
al ritmo del canto, y que hasta las aves mismas se deleitan en D.-Porque en estos veo que hay cierto arte; en el rui-
sus propias voces (pues si en eIlos no hubiese, ademas, algiin
senor, en cambio, sola 1a natura1eza.
provecho, no harlan esto tan intensamente sin placer alguno), M.-Algo muy verosimil dices. Pero (te parece que debe
(no habra que compararlos a estos animales? 8 llamarse arte, aunque 10 ejecutan en virtud de cierta imitacion?
nia verna parte anni: nam et numerosus est et suavissimus ilIe cantus, D.-Censeo: sed pene in omne genus humanum tendit haec con-
et, nisi faIlor, tempori congruit.
D.-Videtur omnino. tumelia.
M.-Non est quod putas. Nam magni viri, etsi musicam nesciunt,
M.-Numquidnam liberalis huius disciplinae perita est? aut congruere plebi volunt, quae non multum a pecoribus distat, et cuius
D.-Non. ingens est numerus, quod modestissime ac prudentissime faciunt (sed
M.- Vides igitur nomen scientiae definitioni pernecessarium. de hoc nunc disserendi locus non est); aut post magnas curas relaxandi
D.-Video prorsus. ac reparandi animi gratia moderatissime ab iis aliquid voluptatis assumi-
M.-Dic mihi ergo, quaeso te; nonne tales tibi omnes videntur, tur. Quam interdum sic capere modestissimum est; ab ea vero capi vel
qualis ilIa luscinia est, qui sensu quodam ducti bene canunt, hoc est interdum, turpe atque indecorum est.
numerose id faciunt ac suaviter, quamvis interrogati de ipsis numeris, 6. Sed quid tibi videtur? Qui vel tibiis canunt vel cithara, atque
vel de intervallis acutarum graviumque vocum, respondere non possint? huiusmodi instrumentis, numquidnam possunt lusciniae cornparari?
D.-Simillimos eos puto, D.-Non.
M.-Quid? Ii qui lias sine ista scientia liben[1086] ter audiunt; M.-Quid igitur distant?
cum videamus elephantos, ursos, aliaque nonnulla genera bestiarum ad D.-Quod in istis artem quamdam esse video, in illa vero solam
cantus moveri, avesque ipsas delectari suis vocibus (non enim nullo extra naturam.
proposito commodo tam impense id agerent sine quadam Iibidine); nonne M.-Verisimile dicis; sed ars tibi videtur ista esse dicenda, etiamsi
pecoribus comparandi sunt? , quadam imitatione id faciunt?
8 La Muska en cuanto ciencia es vista como un conocimiento matemdrico que, a tra- 9 Para San Agustin es la entrega a la vida de los sentidos signo patente de incultura.
ves de Ios mimeros, explica Ias dos partes fundament ales de esta ciencia, el ritmo y Ia De ahi su menosprecio para quienes desconocen las artes Iiberales, sentimiento tipico de
melodia. Como arte de minorlas, es defendida ya par Arisroxeno, discipulo de Arist6te- los neoplat6nicos de su tlempo, No se olvide I. distinci6n que hacla ya Socrates entre
les, que inspiraria su direccion filos6fica. Esta filosoffa de Ia Miislca interes6 de ma- la gente (polloi) y e1 fi16sofo en el didlogo Crit611. Ni puede extrafiar esta valoraci6n
nera especial a San Agustln. La s~nsibilidad, regida por la razon, adquiere plena agustiniana en una obra eserita antes de su bautismo. De ahi su exhortacion al esrudio
nobleza en la especulaci6n neoplat6nica, a quien San Agustfn es no s610 deudor, sino de esas artes en De Ordine, 2,15.
un profundo reformador en su ingente mediacion entre culture y cristianismo.
4
S.Ag. 39
.' .~~~:;.:~~,;~
.•
~'.;,

82 La Musica 1,4, 6 I, 4, 6 La Musica 83

D.-(Por que no? Pues veo que la imitacion tiene tanta £uerza de 1a imitacion. Dijiste que es arte, y afirmaste que esto
importancia en las artes que, si se la suprime, moririan casi tiene tanta importancia que, si se suprimiese la irnitacion, te
todas ellas. Los maestros, efectivamente, se o£recen como mo- parecerian estar en peligro casi todas las artes. De 10 cual pue-
delos que imitar, y es esto mismo 10 que ellos Haman ensefiar. de ya co1egirse que to do e1 que consigue alga por media de la
M.-(Te parece ser ·e1 arte un cierto producto de 1a razon, imitacion esta haciendo uso del arte; aunque quiza no to do el
y los que se sirven del arte se sirven de la razon, 0 piensas que hace uso del arte 10 adquiere por imitacion. Ahora bien:
a1go distinto? si toda imitacion es arte y todo arte es razon, toda imitacion
D.-As! parece. es razon. Par otra parte, e1 animal irracional no hace uso de
M.-Por tanto, quien no se sirve de 1a razon, no hace uso 1a razon. Por tanto, no tiene arte. Pero tiene capacidad de imi-
del arte. tacion. Luego el arte no es imitacion,
D.-Tambien concedo esto. D.-Yo dije que muchas artes tienen su fundamento en
M.-( Y piensas que 10s animales mudos, 10s que se Ha- 1a imitacion: ala imitacion en S1no la llarne arte.
M.-Pues las artes que se £undamentan en la imitacion,
man tambien irracionales, pueden hacer uso de la razon?
~no crees que se £undamentan en 1a razon?
D.-De ningiin modo.
D. Sin duda alguna pienso que tienen su £undamento en
M.-En consecuencia, 0 tendras que decir que las picazas,
ambas.
10s papagayos y los cuervos son anima1es raciona1es, a atrevi-
M.-En nada me opongo. Pero (donde colocas ni la cien-
damente Ilarnaste arte la imitacion, Pues vemos que estas aves
cia: en la razon a en la imitacion?
cant an y emiten muchos sonidos de una cierta manera parecida
D.-Tambien en una y otra.
a la del hombre, y que no 10 hacen sino en. virtud de la imi- M.-Por tanto, concederas ciencia a aquellas aves alas
tacion. A no ser que tti creas otra cosa. que no quitas la imitacion.
D.-Todavfa no acabo de entender claramente como has D.-No la concedere. Pues dije que la ciencia reside en
sacado tal conclusion y que puede valer contra mi respuesta. una y otra, de tal manera que no puede estar en la imitacion
M.-Te habra preguntado si tii dices que tienen arte los sola.
citaristas, £lautistas y otros rmisicos de esta clase, aunque 10 M.-~Pues que? (Te parece que puede estar en sola la
que hacen con e1 canto de sus instrumentos, 10 han logrado a razon?
D.-As1 me parece.
D.-Cur non? Nam video tantum valere in artibus irnitationern, ut,
ea sublata, omnes pene perimantur. Praebent enim se magistri ad imitan- affirmasti, ut omnes pene tibi artes periclitari viderentur imitatione
dum, et hoc ipsum est quod vocant docere. sublata. Ex quo iam colligi potest, omnem qui imitando assequitur aliquid,
M.-Videtur tibi ars ratio esse quaedam, et ii qui arte utuntur, arte uti; etiamsi forte non omnis qui arte utitur, imitando eam perceperit.
ratione uti: an aliter putas? At si omnis irnitatio ars est, et ars omnis ratio; omnis imitatio ratio:
D.-Videtur. ratione autem nonutitur irrationale animal; non igitur habet artem:
M.-Quisquis igitur ratione uti non potest, arte non utitur. habet autem imitationem; non est igitur ars imitatio.
D.-Et hoc concedo. D.-Ego multas artes imitatione cons tare dixi, non ipsam imitationem
M.-Censesne muta anirnalia, quae etiam irrationalia dicuntur, uti
artem vocavi.
posse ratione? M.-Quae igitur artes imitatione constant, non eas censes ratione
D.-Nullo modo. constare?
M.-Aut igitur picas et psittacos et corvos rationalia esse dicturus D.-Immo utroque puto eas constare.
es animalia, aut irnitationem nomine artis temere vocasti. Videmus enim M.-Nihil repugno, sed scientiam in quo penis: in ratione, an in
has aves et multa canere ac sonare quod am humano usu, et nonnisi
imitatione?
imitando facere: nisi tu aliter credis. . D.-Et hoc in utroque.
D.-Quomodo hoc confeceris, et quantum contra responsionem me am M.-Ergo scientiam iIlis avibus dabis, quibus imitationem non adimis.
valeat, nondum plane intellego. D.-Non clabo: ita enim dixi [1087] in utroque esse scientiarn, ut
M.-Quaesiveram ex te, utrum citharistas et tibicines, et huiusmodi i~ sola imitatione esse non possit.
aliud genus hominum, artem dicereahabere, etiamsi id quod in canendo M.-Quid? In sola ratione videtur tibi esse posse?
faciunt imitatione assecuti sunt. Dixisti esse artern, tantumque id valere
D.-Videtur.

You might also like