Riječ esej engleskog je porijekla i znači ogled, studija.

Pored te u našem jeziku

upotrebljava se i riječ ogled, a ukoliko je sastav kraći- i zapis. Esej predstavlja vrstu
naučnog pisanog sastava a koji se približava umjetničko-književnom tekstu po
svome izrazito subjektivnom shvatanju nekog predmeta i po inventivnom,
duhovitom načinu saopštavanja. U eseju se raspravlja o nekom naučnom ili
književnom problemu, o nekom aktuelnom pitanju kulturnog ili duhovnog života,
u vrlo inventivnom, duhovitom i emocionalnom obliku, sa isticanjem ličnog
doživljaja, ali i sa težnjom da se predmet osvijetli sa svih strana i da se prodre u
suštinu pitanja. U pogledu kompozicione strukture on se takođe približava
slobodnoj kompoziciji književnoumjetničkog djela i pokazuje i u tome originalnu
tvoračku moć svog pisca. Dobar esej odlikuje se lucidnim mislima i izvrsnim
izrazom, punim neobičnih obrta, iznenadnih poređenja i kontrasta, antiteza i
paradoksa, što ga čini zanimljivijim i intelektualno uzbudljivijim štivom, i što ga
svrstava u najviše oblike pismenog saopštavanja. U novovijekovnoj evropskoj
literaturi esej je prvi upotrijebio Montenj u Francuskoj ( „Eseji“, 1580).

Referirati znači na selektivan i objektivan način predstaviti nečiji rad, uz nastojanje

da se sačuva njegova originalnost. U referatima se ne otkrivaju nove spoznaje,
nego se vještina usmjerava na reprodukciju tuđeg literarnog stvaralaštva. Referat
najčešće služi kao ilustracija, objašnjenje, povod ili polazna tačka za tumačenja i
raspravljanja u kojima se stvaralački otkrivaju nove spoznaje. Zato najveći broj
istraživački usmjerenih tekstova za osnovu ima referiranje. Referiranje zahtijeva
pored vještine pismenog izražavanja i poznavanje građe i literature, specijalistička
znanja i iskustva. Zbog toga se referiranje iako neproduktivno u smislu otkirvanja
novih spoznaja, može uvjetno smatrati stvaralačkim činom. Referat nije neki
poseban tip teksta. On je najčešće važan sastavni dio u durigm tekstovima a
njegova glavna zadaća je da iznese osnovnu misao i zgusne sadržaj nekog teksta-
tako da ga čitaoci mogu shvatiti isto kao da su pročitali originalni tekst. Upravo
zbog toga sutor referata ničim ne smije promijeniti težišnu tačku teksta o kome
referira.
U suštini čim želite sastavti ili prepričati nešto što je već neko drugi napisao vi
pišete referat. On se može odnositi na jedan ili više tekstova. Naprimjer ako
pišemo neki istraživački tekst on se velikim dijelom mora temeljiti na iznošenju
onoga što su drugi prije vas napisali o istoj temi. Ako pišete recenziju neke knjige
vi u nju morate uključiti referat o sadržaju te knjige, radnji, mjestu i vremenu
zbivanja itd. Kao što vidite, u mnogim tekstovima je sadržan jedan ili više referata.
Zbogtoga je umijeće pisanja referata jedna od osnovnih vještina pisanja.

U pravilu, svi referati moraju biti mnogo kraći od originalnog teksta o kome
referiraju.najuspješniji je onaj referat koji na što manjem prostoru daje što
vjerniju sliku o originalnom tekstu, ali sve to zavisi od cilja koji se u tekstu
namjerava postići. Referat treba biti objektivan i vjerodostojan, a to znači da se
autor referata treba suzdržati od spostvenih ocjena, komentara i mišljenja.
Ukoliko se to uključi u referat onda taj tekst postaje komentar ili recenzija.izuteak
od ovog pravila može se dati na kraju teksta kada je dozvoljeno da se daju balge
ocjene i komentari. U dobro napisanom referatu autor uglavnom koristi svoje
spostvene riječi i formulacije. To znači da u referatu ne smiju prevladati citati. Iako
direktni citati originalnog teksta imaju važnu ulogu, pretjerano citiranje ukazuje na
autorovu nesamostalnost i pomanjkanje vještine da iz jednog teksta izvuče ono
što je suštinsko, da izvrši odabir i sve to kondenzira. Dakle, tekst referata treba
vjerodostojan koncizan i jasan.

Neki od koraka pri pisanju referata su: dobro razumjeti tekst, sažeti tekst na pravi
način ( najjednostavniji način je da za vrijeme čitanja podvlačite i zapisujete
ključne riječi i najznačajnija mjesta, ako je kraći tekst onda možete ići metodom
jedan pasus jedna rečenica), dužina referata se mora odrediti odmah napočetku
rada 8 a to zavisi od svrhe smaog referata i čitalaca kojima je referat upućen),
kompozicija referata može biti ista kao i komp. originalnog teksta, može se početi
glavnom tvrdnjom a onda se prati njeno razvijanje i dokazivanje, može se
sastavljati na principu argumentacije „za“ i „protiv“ ili an principu uzroj-posljedica.
Da bi čitaoce podsjetili da čitaju referat u tekst ubacujemo upozorenja tipa
smatra, ističe, naglašava, kako bi ih podjsetili da je neko drugi napisao tekst koji
mi smao referiramo. Na početku svakog eferata trebaju postojati odgovori na dva
pitanja šta je predmet referata i izvor na osnovu kojeg bi čitalac mogao da
pronaše originalan tekst. Na kraju možemo dati neku svoju ocjenu.

Pisanje naučnih tekstova poput seminarskih i diplomskih radova predstavlja nešto

složeniji proces. Prije svega to je sinteza nekoliko uzajamno povezanih aktivnosti:
učenja i studiranja, sakupljanja i čitanja specifične literature, istraživanja,
ubjeđivanja i izlaganja. Svaki naučni rad treba nagovijestiti neki novi pristup,
posmatranje iz ugla koji do tada nije bio osvijeetljen i otvoriti mogućnosti za nove
spoznaje i otkrića.

U formi naučnih tekstova izražava se verificiranje novih znanja i shvatanja i

napuštanje ranijih. pisanje naučnih radova sastoji se od nekoliko faza:

1. Faza ispitivanja- pronalazimo i čitamo literaturu, tragamo za podacima i

činjenicama, analiziramo ih i razmišljamo o njima, obavljamo labaratorijsko
ispitivanj, anketira i sl. Rezultat: sticanje uvida o mogućem sadržaju
2. Faza planiranja- određujemo cilj teksta, dajemo psotavku problema,
selektiramo prikupljene informacije, grupiramo ih i razmještamo po
srodnosti ili suprotnosti, iskušavamo organizaciju teksta. Rezultat: stvaranje
plana teksta.
3. Faza pisanja-počinjemo pisanje rukopisa,nabacivanje vlastitih misli i njihovo
uobličavanje,objedinjujemo ob+no što je pohranjeno u našim bilješkama i u
glavi: rukopis-vlastitia, privatna verzija teksta.
4. Faza revizije-rukopis oblikujemo tako da bude prihvatljiv za čitaoca. Dajemo
mu konačan ton, usmjerenje i kompoziciju. Rezultat: čitalačka verzija teksta
5. Faza ispravljanja-pažljivim čitanjem otklanjamo, slovne, tehničke
pravopisne i stilističke pogreške. Z: krajnja verzija teksta.