İçindekiler

BÖLÜM 1.0 KAPAK 1

BÖLÜM 2.0 TELİF HAKKI 2

BÖLÜM 3.0 GİRİŞ 4

3.1 Madde 1 5
3.2 Madde 2 5
3.3 Madde 3 6
3.4 Madde 4 6
3.5 Madde 5 7
3.6 Madde 6 8
Kaynak Hatalarının Önlenmesi İçin 6 Yöntem

Kaynak Hatalarının Önlenmesi İçin 6 Yöntem

Hazırlayanlar: Egemen Akkol, A. Tolga Kırmacı

Bölüm 3.0

Giriş
Kaynak hataları, çeşitli yollarla ve çoğunlukla kaynak uygulaması esnasında basit bir dikkatsizlik veya
gözden kaçırma yüzünden ortaya çıkabilir. Birçok durumda, bu dikkatsizlikler bazı özel malzemelerin
kaynağı veya birleştirme teknikleri için gerekli eğitimin eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Sebebi ne
olursa olsun, sonuç aynıdır. Soğuk veya sıcak çatlama, yetersiz kenar difüzyonu, cüruf kalıntıları veya
bindirme gibi sorunlar, üretimde aksamalara ve hatalı parçaların yeniden işlenmesi için zaman
kayıplarına sebep olmaktadır. Tüm bu problemler toplam üretkenlik ve karlılığı olumsuz
etkilemektedir. Bir iş parçasının kaynak hatası nedeniyle reddedilmesi, firma için zaman, işçilik ve
problemin tespiti ve düzeltilmesi için fazladan maliyet oluşturmaktadır. Sadece bu kadarla
kalmamakla beraber, kritik uygulamalarda ortaya çıkan kaynak hataları ile firma güvenliğinden ödün
vererek büyük bir risk altına girmektedir.

Buna karşılık, kaynak operatörlerinin kaynak hatalarının önüne geçmek için alabileceği bazı önlemler
bulunmaktadır. Bu gibi hazırlıklar gereksiz masrafların azaltılması, üretkenliğin artması ve kaynak
operasyonlarının rekabetçi olarak kalmasına yardım etmesi içindir.
 Kaynak Hatalarının Önlenmesi İçin 6 Yöntem

Bölüm 3.1

1. Mümkün olduğunca düşük hidrojenli sarf malzemesi kullanın

Birçok sarf malzemesi üreticisi,
düşük miktarda çözünmüş hidrojen ortaya
çıkaran özlü teller ve örtülü elektrotlar gibi
çok çeşitli ürünler sunmaktadır. Ferritik
(demir esaslı) çeliklerin kaynaklamasında bu
tip sarf malzemelerin kullanılması, soğuk
çatlama olarak da bilinen, hidrojen tesirli
çatlamaların önlenmesi için özellikle iyidir.
Bu tip bir kaynak hatası, tipik olarak,
kaynak bölgesi soğuduktan sonra birkaç
saatten birkaç güne kadar gerçekleşebilir ve
kaynak bölgesi boyunca gerilen ana
malzemede kalan artık gerilim, ayrıca kaynakta bulunan hidrojen sonucu ortaya çıkar. Kalın
malzemeler, yüksek gerilimli kaynak bölgeleri oluşturmaya daha meyilli olup yüksek soğuma oranları
elde edilmesinden dolayı kaynak hatası oluşumuna daha yatkındır. Bu hidrojen birleşmesi için ideal
bir durumdur ve kaynak bölgesinde daha fazla artık gerilim oluşturur. Yüksek dayanımlı çelikler ve
zoraki birleştirme uygulamaları da aynı şekilde soğuk çatlama gibi kaynak hatalarına daha yatkındır.

H4 veya H8 işaretli dolgu metalleri, soğuk çatlama ile ilgili kaynak hatalarını önlemek için iyi
seçimlerdir. Kaynak içine nüfuz eden hidrojen miktarını en aza indirir. Bu dolgu metalleri 100 g
kaynak metaline karşılık, sırasıyla 4 veya 8 mL’den daha az hidrojen içermektedir.

Belirli durumlarda, sarf malzemesinin bazik cüruf sistemi ile kullanılması, soğuk çatlama
sebebiyle oluşan kaynak hataları riskinin azaltılmasına yardımcı olur. Bu dolgu metalleri, tipik olarak
yüksek seviyelerde hidrojen bağlayıcılar içerir. Flüorür, sodyum ve kalsiyum hidrojen ile birleşerek
soğuyan kaynaktan hidrojeni uzaklaştırır.

Bölüm 3.2

2. Uygunluk ve Birleştirme Tasarımı ile ilgilenin

Uygun parçalar ve iyi birleştirme tasarımı,
özellikle sıcak çatlama ile ilgili kaynak hatalarının
 Kaynak Hatalarının Önlenmesi İçin 6 Yöntem

önlenmesi için kilit rol oynar. Bu durumlardan biri ile karşılaşıldığında, bir kaynak operatörünün
metali kaynatmak için daha geniş bir kaynak dikişi oluşturması normaldir. Bunu yapmakta ki tehlike,
ortaya çıkan kaynak dikişinin ince bir boyuna sahip olması ve sonuç olarak da kaynak dikişinin zayıf
olması ve merkezinde gerilim oluşturmasıdır. Sonuç çoğunlukla, kaynak bölgesinin soğuması sırasında
ortaya çıkan sıcak çatlamanın özel bir tipi olan dikiş tipi çatlama olarak adlandırılır.

Pratik bir yöntem olarak, eğer mümkünse, kaynak operatörünün köke kolay ulaşabileceği bir
birleştirme tasarımı yaratılmalıdır. Böylece, kaynak dikişinde ideal bir genişlik – derinlik oranı
sağlanabilir. Bunun için uygun mesafe genişliğe oranla derinliğin 0.5:1’e 2:1 oranında olmasıdır.

Bölüm 3.3

3. Kaynak öncesi ve sonrası ısıl işlem

Bazı malzemeler, yüksek karbon ve yüksek alaşım değerli yüksek dayanımlı çelikler de dahil olmak
üzere, çatlamadan kaynaklanan kaynak hatalarına daha duyarlıdır. Bu malzemelerin daha az sünek
olması ana metal ve kaynak üzerinde ve kaynak işlemi bittikten sonra soğuma esnasında “artık
gerilim” oluşmasına sebep olur. Ayrıca bu çelikler ısı tesiri altındaki bölgede hızlı soğuma sırasında
martenzit oluşumuna yatkındır. Martenzit oluşumu tane yapısında hidrojenin yerleşebileceği alanlar
oluşturur ve ani çatlamalara sebep olur.

Bu tip metallerin tavsiye edilen süre boyunca ve tavsiye edilen sıcaklıkta kaynak prosedürlerine
uygun olarak ısının eşit olarak dağılımının sağlandığı bir ön ısıtma işlemine tabi tutulması önemlidir.
Ön ısıtma işlemi ani soğumanın önüne geçer ve ısı tesiri altındaki bölgede daha sünek bir tane yapısı
(perlitik) oluşumunu sağlar. Ayrıca malzeme üzerindeki büzülme gerilimini sınırlandırır ve martenzitik
yapı oluşumunu azaltır.

Benzer olarak, belirli bir kaynak prosedürü kaynak sonrası ısıl işlem için doğrudan uygulanmalıdır.
Kaynak sonrası ısıl işlem artık gerilimi dindirir ve çözünmüş hidrojeni kaynaktan uzaklaştırarak soğuk
çatlamadan kaynaklanan kaynak hatalarının önüne geçer.

Bölüm 3.4

4. Kaynak metali ve ana malzemenin dayanımlarının eşleşmesi

İdeal dolgu metal dayanımının seçilmesi, kaynak hatalarının oluşum riskini en aza indirir. Çoğu
uygulama için kaynak metalinin akma ve çekme dayanımlarının ana malzeme ile eşleşmesi
gerekmektedir. Dayanım dereceleri, birbirine mümkün olduğunca yakın olmalı ve uygulamanın
tasarım gerekliliklerine uygun olarak seçilmelidir. Düşük dayanımlı bir malzeme ile yüksek dayanımlı
bir malzemenin kaynak işlemi esnasında, her zaman sarf malzemesi düşük dayanımlı malzemeye eş
dayanımda seçilmelidir. Böylece malzemenin kırılganlığı azalır ve çatlama riski düşer. Bazı köşe
kaynaklarında veya sadece kısmi kaynak penetrasyonu istenen kaynak uygulamalarında, sarf
malzemesi dayanımının ana malzemeden düşük olması istenebilir. Böyle yapmak bitmiş kaynaktaki
artık gerilimin en aza indirilmesini sağlar.
Kaynak Hatalarının Önlenmesi İçin 6 Yöntem

Bölüm 3.5

5. Uygun sarf malzemesinin depolanma koşulları ve kullanım prosedürleri

Sarf malzemesinin kirlenmesine ve sonunda kaynak hatasına neden olan nem, toz, örtü
dökülmesi veya yağdan kaçınmak için ideal depolanma koşullarının sağlanması kritiktir. Sarf
malzemesinin, kullanımına kadar kuru bir alanda, paketlenmiş orijinal kutusunda saklanması
gerekmektedir. Depolama alanının sıcaklığının, kaynak yapılan yerin sıcaklığına eşit olması sıcaklık
farklılığından kaynaklanan yoğuşma ve bununla beraber sarf malzemesinin nem almasının önüne
geçer. Sarf malzemesinin, paket açılmadan önce kaynak ortamının sıcaklığında olması hidrojen
almasına karşı koruma sağlar.

Kaynak operatörleri, sarf malzemesinin nemden korunması için her daim eldiven giyinmeli ve
kullanılmadığı sırada açık olan noktaları plastik poşet ile örtmelidir. Böylece, sarf malzemesinin açık
havadan kapabileceği kirletici maddelerin kaynak kalitesine ve kaynak hatalarına etkisi azaltılmış olur.
Ek olarak, firmalarda taşlama istasyonları sarf malzemesinin bulunduğu yerlerde olmamalıdır. Telin
üzerine konan partiküller kaynakta yabancı maddelerin bulunmasına sebep olabilir. Örtülü
elektrodların kullanımında her zaman uygun depolama koşullarını ve kaynak öncesi yenileme
prosedürlerini takip ediniz.
 Kaynak Hatalarının Önlenmesi İçin 6 Yöntem

Bölüm 3.6

6. Uygun eğitimin sağlanması

Kaynak hatalarının önüne geçilmesi için eğitimin önemi ne kadar üzerinde durulsa da az
kalacaktır. Uygun eğitim, iyi kaynak tekniklerinin aşılanmasının yanı sıra kaynak operasyonunu olumlu
etkileyen sese duyarlılık yetisi kazandırır. Kaynak operatörleri, her zaman önceden belirlenmiş kaynak
prosedürlerini izlemek ve kaynak hatalarına yol açan kenar yanığı (undercut), cüruf kalıntıları ve
porozite (boşluklu yapı) gibi yaygın kaynak kusurlarının nedenlerini giderebilmek amacıyla
eğitilmelidir. Ayrıca karşılarına çıkabilecek özel alaşımların gerekliliklerini karşılayabilecek eğitimi de
almalıdır. Eğitim için yerel bir üretici ile bağlantı kurmalısınız. Size başlangıç kaynak eğitimi ve eğitimin
devamı için yardımcı olacaklardır. Kaynaklarınız izin verirse, firmalar kendi eğitim programlarını
uygulayabilirler.

Sonunda, prosedürleri takip eden ve kaynak operasyonlarının çeşitli yönlerini uygulayabilen

kaynak operatörleri, istenen kaynak kalitesine ulaşmak ve kaynak hatalarını önlemek için daha yüksek
şansa sahip olurlar.
 Kaynak Tekniği Sanayi ve Ticaret A.Ş.
TOSB 2. Cadde, No: 5, Şekerpınar
41420 Çayırova – KOCAELİ Tel : (0262) 679 78 00
www.askaynak.com.tr