Bab 4 Perakaunan Aset Semasa PDF

Koleksi Bahan STPM Cg Narzuki Online
Bab 4 : Perakaunan Aset Semasa
BAB 4
PERAKAUNAN ASET SEMASA
OBJEKTIF :
Selepas mempelajari tajuk ini, pelajar akan dapat :
4.1 Perakaunan Tunai
 Menerangkan maksud tunai.
 Menerangkan bentuk kawalan dalaman tunai
 Menerangkan kegunaaan penyata peneyesuaian bank
 Menyediakan buku tunai runcit
4.2 Perakaunan Akaun Belum Terima
 Membezakan antara kaedah peruntukan dan kaedah hapuskira

langsung
 Menentukan peruntukan hutang lapuk berdasarkan kaedah peratusan

baki akaun belum terima dan kaedah peratusan jualan kredit bersih
 Membuat catatan jurnal berkaitan dengan peruntukan hutang lapuk,

menghapuskira akaun belum terima dan hutang pulih dalam kaedah
peruntukan
 Membuat catatan jurnal berkaitan belanja hutang lapuk dalam kaedah

hapuskira
4.3 Perakaunan Inventori
 Mengetahui objektif utama perakaunan untuk inventori
 Membezakan antara sistem inventori berkala dan sistem inventori

berterusan
 Mengetahui kaedah-kaedah penilaian inventori berikut : kaedah masuk

dulu keluar dulu (MDKD), kaedah masuk kemudian keluar dulu (MKKD)
dan kaedah purata wajaran
99
4.1 PERAKAUNAN TUNAI
4.1.1 Definisi Tunai
Tunai meliputi wang tunai, simpanan di bank dan instrumen-instrumen lain yang boleh ditukar
kepada tunai dengan segera apabila segera apabila diperlukan seperti cek dan wang pos. ciri
utama untuk dikelaskan sebagai tunai ialah ia sedia untuk menjelaskan hutang yang telah sampai
tempoh matang tanpa ada halangan atau ikatan kontrak.
4.1.2 Ciri-Ciri Kawalan Dalaman Bagi Tunai ( Characteristics of Internal Control)
Disebabkan tunai mudah untuk dibawa dan dipindahkan serta boleh disembunyikan, ia adalah aset
yang paling mudah untuk diselewengkan. Oleh itu sistem kawalan dalaman bagi pengendalian
tunai adalah sangat penting.
Garis panduan asas bagi kawalan dalaman untuk tunai adalah pengasingan tugas di antara tugas
mengendalikan tunai dengan tugas menyimpan rekod tunai. Kawalan dalaman untuk tunai boleh
dibahagikan kepada kawalan dalaman untuk penerimaan tunai dan kawalan dalaman untuk
pembayaran tunai.
4.1.2.1 Kawalan Bagi Penerimaan Tunai (Control of Cash Receipts)
Kawalan dalaman untuk penerimaan tunai bertujuan untuk memastikan semua tunai yang diterima
disimpan di dalam bank dan direkodkan dengan betul. Tunai yang diterima oleh organisasi
datangnya dari perbagai sumber, antaranya ialah jualan tunai, kutipan hutang dari pelanggan,
jualan aset dan pinjaman bank.
Prosuder kawalan dalaman untuk penerimaan tunai bergantung kepada organisasi. Kebanyakkan
organisasi menggunakan prosedur berikut :
a. Mengasingkan fungsi pengesahan, penyimpanan rekod dan penjagaan tunai.

b. Menghadkan bilangan pekerja yang boleh memegang tunai.
c. Menetapkan pekerja tertentu bagi mengendalikan tunai.
d. Menggunakan kemudahan bank dan menyimpan wang tunai di tangan pada tahap yang
minimum.
e. Mengadakan kawalan fizikal untuk tunai seperti penggunaan mesin daftar tunai.
f. Merekodkan semua penerimaan tunai dengan segera.
g. Menyimpan semua penerimaan tunai dengan segera.
h. Mengadakan audit terhadap tunai.
Bahagian ini akan membincangkan dua jenis penerimaan tunai yang utama bagi kebanyakkan
organisasi iaitu tunai melalui kaunter bayaran (jualan tunai) dan penerimaan tunai melalui mel.
a. Kawalan Penerimaan Tunai Melalui Kaunter
Bentuk kawalan dalaman untuk penerimaan jualan tunai melalui kaunter adalah dengan
menggunakan mesin daftar tunai. Setiap jualan tunai hendaklah direkodkan ke dalam mesin dan
salinan resit hendaklah diberikan kepada pelanggan. Setiap kali jualan direkodkan, mesin itu akan
membuat rekod yang akan menjumlah semua jualan yang telah dilakukan dan ia tersimpan dalam
mesin tersebut.
Prinsip kawalan dalaman yang digunakan di sini ialah pengasingan tugas. Bagi memudahkan
penjelasan prosedur kawalan dalaman ini, perbincangan ini akan menggunakan contoh kawalan
dalaman yang digunakan dalam pasaraya seperti mana yang ditunjukkan dalam rajah di bawah.
100
Bahagian Jualan
Juruwang Penyelia
1. Semak jumlah tunai yang dicatat dalam pita
Merekod jualan tunai dalam daftar tunai.
mesin daftar tunai 2. Kira tunai dengan mesin
3. Sediakan lembaran pengiraan tunai
Ketua Juruwang
Bahagian Juruwang 1. Sediakan ringkasan tunai harian
2. Sediakan slip deposit bank
Wang Tunai Ringkasan tunai harian Ringkasan tunai

Slip deposit Slip Deposit harian Slip deposit
Bank Jabatan Kewangan Jabatan Perakaunan

Untuk deposit wang Untuk pengesahan Untuk rekod penerimaan
tunai
Pertamanya, pengasingan tugas perlu dibuat bagi tugas mengendalikan tunai yang terdapat dalam
mesin daftar tunai dengan tugas memeriksa rekod yang dicatatkan oleh mesin tersebut. Juruwang
akan bertanggungjawab untuk menerima wang tunai dari pelanggan dan merekodkannya melalui
mesin daftar tunai. Apabila waktu jualan tamat, penyelia akan membaca pita daftar tunai yang
tersimpan dalam mesin tersebut. Pita ini merekodkan semua jualan pada hari tersebut.
Penyelia juga akan mengira wang tunai yang ada pada mesin dan mencatatkan jumlah wang tunai
ke dalam lembaran pengiraan tunai. Jumlah ini akan dibandingkan dengan jumlah yang terdapat
dalam pita daftar tunai.
Penyelia akan menghantar wang tunai, pita daftar tunai dan lembaran pengiraan tunai kepada
ketua juruwang. Ketua juruwang akan menyediakan ringkasan tunai harian yang menunjukkan
semua penerimaan tunai. Salinan ringkasan tunai tersebut akan dihantar ke jabatan kewangan
untuk pengesahan dan ke jabatan perakaunan untuk tujuan rekod perakaunan. Kemudian ketua
juruwang akan memasukkan semua penerimaan ke dalam bank. Salinan slip deposit bank akan
dihantar ke jabatan kewangan dan perakaunan. Dokumen ini akan dibandingkan dengan ringkasan
tunai harian yang telah dihantar sebelumnya.
Pengasingan tugas seperti di atas dapat mengelakkan kehilangan atau kecurian wang tunai yang
diterima daripada pelanggan dan juga mempastikan ketepatan rekod penerimaan tunai. Ini
disebabkan setiap kerja yang dilakukan oleh seseorang pekerja akan disemak oleh pekerja lain.
Sebarang kesilapan dan penipuan yang dilakukan oleh seorang pekerja akan dapat diketahui oleh
pekerja lain.
101
b. Kawalan Penerimaan Tunai Melalui Mel
Penerimaan tunai melalui mel biasanya adalah pembayaran hutang oleh pelanggan. Pembayaran
ini dibuat dengan menggunakan cek. Kawalan dalaman bermula dari kerja membuka surat-surat
yang diterima dari pelanggan. Sebaik-baiknya dua orang pekerja ditugaskan untuk membuka surat
dan membuat senarai cek yang diterima dengan dinyatakan tujuan pembayaran. Senarai tersebut
dan semua cek kemudiannya akan diserahkan kepada ketua juruwang untuk dideposit ke dalam
bank. Salinan senarai penerimaan cek akan dihantar ke jabatan perakaunan untuk tujuan rekod.
Satu salinan lagi akan disimpan oleh pekerja yang membuka surat.
Kawalan dalaman di atas juga menggunakan prinsip pengasingan tugas. Setiap tugas yang yang
dilakukan akan disemak oleh pihak lain. Ini dapat mengelakkan berlakunya penipuan oleh pekerja.
4.1.2.2 Kawalan Bagi Pembayaran Tunai (control of Cash Payments)
Kawalan dalaman untuk pembayaran tunai penting bagi setiap organisasi. Ini bagi mengelakkan
daripada berlakunya pembayaran yang tidak disahkan. Prosedur pembayaran menggunakan cek
merupakan satu bentuk kawalan dalaman untuk pembayaran tunai. Manakala untuk perbelanjaan
yang melibatkan amaun yang kecil pula akan dibuat secara tunai dengan menggunakan dana
runcit.
Antara prinsip kawalan dalaman untuk pembayaran tunai yang boleh digunakan ialah :
a. Pengasingan tugas
Pengasingan tugas bermaksud memberikan sesuatu tugas yang berkaitan atau berturutan kepada
beberapa orang pekerja atau beberapa jabatan. Contohnya, tugas penempahan barangan,
penerimaan barangan dan pembayaran kepada pembekal hendaklah dilakukan oleh pekerja atau
jabatan yang berlainan.
Ini bertujuan untuk mengurangkan peluang untuk seseorang pekerja untuk melakukan
penyelewengan dengan tanpa disedari oleh pihak lain dalam organisasi. Ini disebabkan kerja yang
dilakukan oleh seorang pekerja akan disemak oleh pekerja lain.
b. Penetapan tanggungjawab
Ini bermaksud tanggungjawab sesuatu tugas perlu diberikan kepada seseorang yang tertentu.
Dengan ini kawalan akan lebih berkesan kerana ia memudahkan untuk mengenalpasti pekerja
yang akan dipertanggungjawabkan sekiranya berlaku kesilapan ataupun kecurian.
Setiap tanggungjawab hendaklah dinyatakan dengan jelas akan bidang tugasnya. Pembahagian
tugas pula hendaklah diberikan kepada pekerja yang difikirkan berkemampuan untuk
melaksanakan tanggungjawab tersebut.
c. Prosedur penggunaan dokumen
Dokumen sumber seperti invois jualan dan pesanan belian dapat digunakan sebagai alat kawalan
dalaman kerana ia menjadi bukti kepada apa-apa urusniaga yang telah dilakukan. Untuk menjadi
alat kawalan dalaman, dokumen sumber tersebut perlulah ada nombor siri. Kehilangan dokumen
sumber akan dapat dikesan melalui nombor siri tersebut. Ini akan dapat menarik perhatian pihak
pengurusan untuk menyiasat perkara ini.
Resit penerimaan jualan tunai yang diberi nombor siri akan dapat mengelakkan kecurian oleh
juruwang. Ini disebabkan salinan resit yang disimpan akan dapat dibandingkan dengan jumlah
sebenar tunai yang diterima daripada jualan.
102
d. Kawalan fizikal, mekanikal dan elektronik
Kawalan fizikal bertujuan untuk melindungi aset manakala kawalan mekanikal dan elektronik pula
untuk meningkatkan ketepatan dan kebolehpercayaan rekod perakaunan serta untuk melindungi
aset.
Contoh kawalan fizikal ialah penggunaan bilik berkunci untuk menyimpan rekod dan inventori, bilik
kebal untuk menyimpan wang tunai atau dokumen penting dan penggunaan kata kunci dalam
komputer.
Contoh kawalan mekanikal dan elektronik yang dapat melindungi aset ialah penggunaan alat
keselamatan seperti sistem pencegah kecurian dan kamera.
Peralatan mekanikal dan elektronik juga dapat meningkatkan ketepatan dan kebolehpercayaan
rekod perakaunan. Contohnya penggunaan mesin kira dan mesin daftar tunai dapat
mengurangkan kesilapan pengiraan dan angka yang diperolehi adalah lebih tepat dan cepat.
e. Membuat Penyemakan Yang Kerap dan Bebas
Prinsip ini melibatkan penyemakan dan penilaian ke atas sistem kawalan dalaman yang
dilaksanakan sama ada prosedur kawalan yang ditetapkan telah dipatuhi oleh semua kakitangan
organisasi. Ini diperlukan kerana kemungkinan sistem kawalan tersebut menjadi kurang berkesan
akibat perubahan masa, pekerja dan juga teknologi.
Penyemakan seharusnya dilakukan oleh pihak yang tidak terlibat dengan operasi organisasi
secara langsung. Biasanya syarikat besar akan melantik juruaudit dalam untuk tujuan ini. Dengan
ini juruaudit dapat membuat penilaian yang objektif ke atas kecekapan operasi dan keberkesanan
sistem kawalan dalaman syarikat.
4.1.3 Buku Tunai dan Penyata Bank
Salah satu bentuk kawalan dalaman bagi syarikat ialah menggunakan cek bagi setiap pembayaran
dan memasukkan semua tunai yang diterima ke dalam bank. Bagi membolehkan sesebuah
syarikat menggunakan cek, ia perlu membuka akaun semasa ke dalam bank. Di samping itu
syarikat akan merekod setiap urusan keluar masuk wangnya ke dalam akaun yang dikenali
sebagai Buku Tunai. Pihak bank juga akan menyediakan penyata bank yang menunjukkan rekod
keluar masuk tunai di dalam akaun semasa syarikat beserta baki terkini.
Pada buku tunai syarikat, wang masuk direkod di bahagian debit manakala wang keluar direkod di
bahagian kredit. Bagi penyata bank catatan wang masuk direkod di bahagian kredit manakala
wang keluar direkod di bahagian debit. Penyata bank akan dihantar kepada syarikat pada setiap
hujung bulan.
4.1.4 Penyata Penyesuaian Bank (Bank Reconcillition)
4.1.4.1 Kepentingan Penyata Penyesuaian Bank
Pada kebiasaannya baki yang ditunjukkan dalam penyata bank tidak sama dengan baki yang
terdapat dalam buku tunai syarikat. Ini adalah disebabkan terdapat urusniaga-urusniaga yang
belum direkodkan oleh pihak bank atau pihak syarikat. Untuk itu satu penyesuaiaan baki penyata
bank dan buku tunai perlu dilakukan.
Penyesuaian bank bermaksud membuat analisis tentang perbezaan antara baki tunai dalam
penyata bank dengan baki tunai dalam buku tunai. Baki tunai dalam buku tunai dan penyata bank
berbeza disebabkan oleh tiga keadaan berikut :
103
a. Item-Item Yang Telah Direkod Dalam Buku Tunai Tetapi Belum Direkod Dalam
Penyata Bank
Antara item-item yang biasanya telah direkodkan dalam buku tunai tetapi belum direkodkan dalam
penyata bank adalah seperti berikut :
i. Deposit Dalam Perjalanan (Cash in Transit / Outstanding Deposits)
Keadaan ini berlaku apabila syarikat memasukkan cek dari bank luar ke dalam akaun
semasa pada hujung bulan dan pihak bank belum lagi mengkreditkan cek tersebut ke
dalam akaun semasa syarikat. Ini menjadikan urusniaga tersebut tidak terdapat dalam
penyata bank bagi bulan tersebut dan seterusnya menyebabkan baki buku tunai lebih
tinggi berbanding baki dalam penyata bank.
ii. Cek Belum Tuntut (Outstanding Cheques / Unpresented Cheques)
Apabila syarikat membuat pembayaran dengan cek, syarikat akan merekodkan sebagai
wang keluar dalam buku tunai. Sebaliknya bank tidak akan merekodkan pembayaran
tersebut sehinggalah penerima cek tersebut menuntut atau mengemukakan ceknya
kepada bank. Ini menyebabkan baki buku tunai syarikat kurang daripada baki penyata
bank.
iii. Cek Tidak Layan (Cheques Returned Unpaid / Non – Sufficient Fund (NSF) )
Apabila syarikat menerima cek daripada pelanggan, syarikat akan merekod sebagai wang
masuk di dalam buku tunai dan kemudian mendepositkannya ke dalam akaun semasa
syarikat. Pihak bank pula akan memastikan cek tersebut boleh dijelaskan sebelum
merekodkannya sebagai wang masuk dalam penyata bank. Sebaliknya jika cek itu tidak
laku atau dikenali sebagai cek tidak layan, pihak bank tidak akan merekodkannya ke
dalam penyata bank. Cek tidak layan boleh disebabkan oleh baki tunai dalam akaun
semasa pelanggan tidak mencukupi atau terdapat kesalahan pada cek. Cek tidak layan
akan menyebabkan baki pada buku tunai lebih tinggi daripada penyata bank.
b. Item-Item Yang Telah Direkod Dalam Penyata Bank Tetapi Belum Direkod Dalam
Buku Tunai
Antara item-item yang biasanya telah direkodkan dalam penyata bank tetapi belum direkodkan
dalam buku tunai adalah seperti berikut :
i. Caj Perkhidmatan Bank dan Buku Cek (Charges of Services Bank)
Bank akan mengenakan caj ke atas perkhidmatan yang diberikan dan buku cek yang
dikeluarkan kepada syarikat. Caj tersebut akan ditolak terus daripada akaun syarikat tanpa
dimaklumkan. Ini menyebabkan syarikat tidak merekod pembayaran ini dalam buku
tunainya. Syarikat hanya akan mengetahui apabila menerima penyata bank bagi bulan
tersebut. Caj bank menyebabkan baki penyata bank lebih rendah dari buku tunai.
ii. Kutipan Oleh Bank (Collections by Bank)
Kadangkala syarikat mewakilkan pihak bank mengutip tunai bagi pihaknya di mana
pelanggan akan membayar terus ke akaun semasa syarikat. Pihak bank akan menghantar
memorandum kredit kepada syarikat untuk memaklumkan kutipan ini. Kutipan ini akan
menjadikan baki penyata bank lebih tinggi daripada baki buku tunai.
104
iii. Arahan Tetap
Syarikat juga kadangkala meminta pihak bank membayar bagi pihaknya dengan
mendebitkan terus ke dalam akaunnya. Pihak bank akan menghantar memorandum debit
kepada syarikat untuk memaklumkan pembayaran ini. Arahan tetap akan menyebabkan
baki pada penyata bank lebih rendah daripada buku tunai.
c. Berlaku Kesilapan Ketika Merekod Urusniaga (Errors in Entering Items)
Kesilapan boleh dilakukan oleh syarikat atau pun bank. Kesan kesilapan boleh menyebabkan baki
buku tunai dan baki penyata bank terlebih atau terkurang nyata. Kesilapan ini biasanya akan dapat
ditemui apabila penyata penyesuaian bank disediakan.
4.1.4.2 Penyediaan Penyata Penyesuaian Bank (Preparation of Bank Reconcilliation)
Ada beberapa pendekatan yang boleh digunakan dalam menyediakan penyata penyesuaian. Bagi
tujuan pembelajaran sekarang kita hanya membincangkan pendekatan dari baki penyata bank dan
baki tunai kepada baki sebenar tunai.
Membuat Penyesuaian Baki Penyata Bank Dan Baki Tunai Kepada Baki Sebenar Tunai.
Pendekatan ini akan membuat penyesuaian ke atas kedua-dua baki tunai dalam penyata bank dan
buku tunai syarikat bagi mendapatkan baki sebenar tunai iaitu dengan :
i. Baki penyata bank diselaraskan dengan item-item yang belum direkodkan oleh bank dan
kesilapan merekod oleh pihak bank.
ii. Baki buku tunai diselaraskan dengan item-item yang belum direkodkan dalam buku tunai
dan kesilapan merekod dalam buku tunai.
Langkah-langkah bagi menyediakan penyata penyesuaian bank adalah seperti berikut :
i. Baki penyata bank diselaraskan
1. Kenalpasti baki penyata bank.

2. Kenalpasti dan senaraikan deposit dalam perjalanan dan kesilapan bank yang
menyebabkan baki terkurang nyata. Tambahkan item-item ini dalam baki penyata bank.
3. Kenalpasti cek yang belum dikemukakan dan kesilapan bank yang menyebabkan baki
terlebih nyata. Tolakkan item-item ini daripada baki penyata bank.
4. Kirakan baki penyata bank diselaras.
ii. Baki buku tunai diselaraskan
1. Kenalpasti baki buku tunai syarikat.

2. Kenalpasti dan senaraikan kutipan oleh pihak bank, hasil faedah bank dan kesilapan
syarikat yang menyebabkan baki buku tunai terkurang nyata. Tambahkan item-item ini
dalam buku tunai.
3. Kenalpasti dan senaraikan caj perkhidmatan bank, cek tidak layan dan kesilapan syarikat
yang menyebabkan baki buku tunai yang terlebih nyata. Tolakkan item-item ini daripada
baki buku tunai.
4. Kirakan baki buku tunai diselaras.
Akhir sekali semak samada baki penyata bank terselaras dan baki buku tunai terselaras adalah
sama. Jika baki kedua-dua penyesuaian tersebut adalah sama maka penyata bank dan buku tunai
telah disesuaikan dengan sempurna.
105
Contoh :
Maklumat mengenai penyata bank dan buku tunai Syarikat Suria bagi bulan Januari 2005 adalah
seperti berikut:
1. Baki yang ditunjukkan dalam penyata bank RM 4,100

2. Baki dalam buku tunai syarikat ialah RM 2,800.16.
3. Cek yang telah direkod di dalam buku tunai tetapi tidak direkod dalam penyata bank
berjumlah RM 290. (deposit dalam perjalanan)
4. Cek yang telah direkod keluar di dalam buku tunai tetapi belum didebitkan lagi di dalam
penyata bank berjumlah RM 522. (cek belum tuntut)
5. Kutipan nota belum terima oleh pihak bank bagi pihak syarikat berjumlah RM 1,000. bank
mengenakan caj sebanyak RM 30 atas kutipan tersebut.
6. Hasil faedah bank atas baki akaun semasa ialah sebanyak RM 16.84
7. Satu memorandum diterima daripada bank memaklumkan cek tidak layan yang
didepositkan oelh pihak syarikat berjumlah RM 60.
8. Caj atas perkhidmatan yang dikenakan oleh bank berjumlah RM 46.
9. Cek dari pelanggan berjumlah RM 121 telah direkod ke dalam buku tunai sebagai RM 112.
Syarikat Suria
Penyata Penyesuaian Bank
Pada 31 Januari 2005
RM RM
Baki Penyata Bank 4,100.00
Campur : Deposit dalam perjalanan 290.00
4,390.00
Tolak : Cek belum tuntut 700.00
Baki penyata bank diselaras 3,690.00
RM RM
Baki Buku Tunai 2,800.16
Campur : Kutipan nota belum terima 1,000.00
Hasil faedah 16.84
Kesilapan merekod ABT (121 – 112) 9.00 1,025.84
3,826.00
Tolak : Caj perkhidmatan bank 46.00
Caj kutipan nota belum terima 30.00
Cek tidak layan 60.00 136.00
Baki buku tunai diselaras 3,690.00
Mengemaskini Baki Buku Tunai Kepada Baki Sebenar
Tanpa mengira pendekatan mana yang dipilih bagi membuat penyata penyesuaian bank, catatan
pelarasan diperlukan bagi mengemaskini baki buku tunai sebenar. Dalam kes ini urusniaga yang
dilaraskan hanyalah terdiri daripada :
a. Urusniaga yang belum direkodkan dalam buku tunai.
b. Kesilapan merekod di dalam buku tunai.
Daripada penyata penyesuaian bank yang ditunjukan diperenggan 9.4.1, menunjukkan baki
sebenar tunai pada 31 Januari 2001 ialah RM3,690. Oleh itu catatan pelarasan perlu dibuat bagi
mengemaskini baki buku tunai kepada baki sebenar. Catatan pelarasan hanya akan melibatkan
item-item yang terdapat dalam penyesuaian baki buku tunai sahaja. Contoh catatan jurnal
pelarasan adalah seperti berikut:
106
Tarikh Butiran Debit Kredit
Januari 31 Dt. Tunai 1,025.84

Kt. Nota Belum Terima 1,000.00
Hasil faedah 16.84
Akaun Belum Terima 9.00
Dt. Caj Perkhidmatan bank 46.00

Caj Kutipan nota belum terima 30.00
Akaun belum Terima 60.00
Kt. Tunai 136.00
Buku Tunai
Jan 31 b/b 2,800.16 Jan 31 Caj bank 46.00

Nota belum terima 1,000.00 Caj Kutipan NBT 30.00
Hasil faedah 16.84 Akaun belum terima 60.00
Akaun belum terima 9.00 h/b 3,690.00
3,826.00 3,826.00
4.1.5 Buku Tunai Runcit (Petty Cash)
Buku tunai runcit atau dikenali juga sebagai dana runcit adalah sistem yang digunakan bagi
membuat pembayaran untuk perbelanjaan yang amaunnya kecil seperti belanja pos, kos kurier
dan tambang teksi. Sistem ini juga dikenali sebagai sistem panjar atau impress. Sistem ini
melibatkan pengwujudan tunai runcit, membuat pembayaran tunai dengan menggunakan tunai
runcit tersebut dan mengantikan balik tunai runcit yang telah digunakan.
a. Mewujudkan Tunai Runcit
Dua perkara yang perlu dipertimbangkan dalam mewujudkan tunai runcit ialah pekerja yang akan
dipertanggungjawabkan menjaga tunai runcit dan amaun yang akan diperuntukkan untuk tunai
runcit tersebut. Jumlah wang yang akan dimasukkan ke dalam tunai runcit ini bergantung kepada
keperluan syarikat untuk kegunaan bagi tempoh sebulan bagi perbelanjaan yang berkaitan.
Juruwang akan menyerahkan wang tunai kepada penjaga tunai runcit bagi mewujudkan tunai
runcit. Penjaga tunai runcit bertanggungjawab untuk menjaga keselamatan tunai runcit, membuat
pembayaran dari tunai runcit dan membuat rekod untuk tunai runcit tersebut. Wang tunai biasanya
akan disimpan dalam peti berkunci untuk tujuan keselamatan. Pada 1 Januari 2005 Syarikat Nadi
telah mewujudkan tunai runcit berjumlah RM100.
Catatan jurnal yang perlu dibuat apabila tunai runcit diwujudkan ialah ;
Contoh :
Jan 1 Dt. Tunai Runcit RM100

Kt. Tunai RM100
(mewujudkan akaun tunai runcit)
107
b. Membuat Pembayaran Menggunakan Tunai Runcit
Pihak pengurusan akan menetapkan jenis perbelanjaan yang dibenarkan untuk menggunakan
tunai runcit. Penjaga tunai runcit membuat pembayaran atas perbelanjaan yang dibenarkan
tersebut. Apabila mana-mana kakitangan yang menuntut pembayaran dari dana, ia perlu
menyertakan dokumen sumber jika ada dan menandatangani resit tunai runcit. Dokumen dan resit
akan disimpan di dalam peti besi tunai runcit bersama-sama dengan baki tunai dalam tunai runcit.
Contoh format buku tunai runcit (jadual pembayaran) ditunjukkan seperti di bawah.
Contoh Buku Tunai Runcit
Penerimaan Tarikh Butiran Baucer Jumlah Belanja Tambang Alat Pelbagai

(Pembayaran) Pos Tulis
RM RM RM RM RM RM
100.00 Jan 1 Tunai
2 Seten 001 8.00 8.00
3 Minuman 002 25.00 25.00
tetamu
6 2 Rim kertas 003 16.00 16.00
10 Tambang teksi 004 30.00 30.00
16 Pensil 004 5.00 5.00
22 Telegram 005 8.00 8.00
Jumlah 92.00 16 30 21 25
h/b 8
100 100
8 Feb 1 b/b
92 1 Tunai
c. Mengantikan Semula Tunai Runcit Yang Telah Digunakan.
Apabila baki wang tunai dalam tunai runcit telah berkurang ke tahap yang minimum, penjaga tunai
runcit perlu memaklumkan kepada juruwang untuk mengantikan semula tunai runcit yang telah
digunakan. Penjaga tunai runcit perlu membuat jadual atau ringkasan pembayaran yang telah
dibuat dan dihantar kepada juruwang beserta dokumen sokongan dan resit tunai runcit.
Catatan jurnal bagi mengantikan semula tunai runcit adalah seperti contoh di bawah. Pada 1
Februari wang tunai runcit yang telah diguna sepanjang bulan Januari dan perlu diganti semula
berjumlah RM92.
Feb 1 Dt. Perbelanjaan runcit RM92

Kt. Tunai RM92
(mengantikan wang tunai runcit)
yang diguna
108
4.2 PERAKAUNAN AKAUN BELUM TERIMA
4.2.1 Definisi Akaun Belum Terima
Akaun belum terima boleh didefinisikan sebagai tuntutan hutang daripada pelanggan akibat
daripada jualan barangan atau pemberian perkhidmatan secara kredit. Tuntutan hutang ini perlu
dilakukan mengikut terma-terma kredit yang tertentu.
4.2.2 Penilaian Akaun Belum terima
Di dalam invois, akan dimasukkan terma kredit yang menyatakan bila sesuatu akaun (hutang)
mesti dijelaskan oleh pelanggan. Contoh terma kredit ialah 2/10,n/30. terma kredit ini bermaksud,
jika hutang tersebut dijelaskan dalam tempoh 10 hari selepas tarikh jualan, diskaun tunai sebanyak
2% akan diberikan dan jangkamasa maksimum tempoh hutang itu perlu dijelaskan ialah 30 hari.
Apabila sesuatu transaksi jualan barangniaga atau perkhidmatan telah dibuat, perniagaan akan
mengeluarkan satu dokumen sumber yang dinamakan invois untuk diberi kepada pelanggan.
Lazimnya dokumen ini dibuat dalam tiga salinan, di mana salinan asalnya diberi kepada pelanggan
dan dua salinan lagi akan disimpan oleh perniagaan untuk tujuan perekodan. Catatan jurnal
disebabkan urusniaga jualan barangan atau pemberian perkhidmatan secara kredit adalah seperti
berikut.
Contoh 1 :
Pada 31 Jan 2002, Perniagaan AMPAC menjual barangan secara kredit kepada Salam dengan
harga RM 350. terma kredit 2/10, n/30.
Catatan jurnal
31 Jan Dt. Akaun Belum Terima – Salam RM 350

Kt. Jualan RM 350
(Merekod jualan barangniaga secara kredit)
apabila Salam membayar hutangnya pada 7 Feb. 2002 (dalam tempoh kredit), catatan jurnal
adalah seperti berikut :
7 Feb. Dt. Tunai RM 343

Diskaun diberi 7
Kt. Akaun belum terima – Salam RM 350
(Merekod penerimaan tunai)
Jika Salam menjelaskan hutangnya pada 15 Feb. 2002 iaitu selepas tempoh kredit, catatan jurnal
adalah seperti berikut :
15 Feb Dt. Tunai / Bank RM 350

Kt. Akaun Belum Terima – Salam RM 350
(Merekod Penerimaan tunai)
109
4.2.3 Hutang Lapuk
Apabila tempoh kredit telah tamat dan bayaran daripada pelanggan masih belum diterima, maka
wujudlah akaun belum terima yang tidak dapat dikutip atau lebih dikenali sebagai hutang lapuk.
Pelanggan mungkin tidak dapat membayar hutangnya disebabkan oleh muflis atau sebagainya.
Firma akan mengiktiraf amaun yang tidak dapat dikutip ini sebagai belanja hutang lapuk yang
mewakili sebahagian daripada belanja operasi atau belanja pentadbiran firma.
Terdapat dua kaedah perlakuan perakaunan untuk akaun belum terima yang tidak dapat dikutip
atau hutang lapuk iaitu :
a. Kaedah hapuskira langsung

b. Kaedah peruntukan
4.2.4 Kaedah Mengakaunkan Hutang Lapuk
4.2.4.1 Kaedah Hapuskira Langsung
Mengikut kaedah ini, amaun belanja hutang lapuk hanya diiktiraf dalam tempoh di mana akaun
belum terima ini benar-benar pasti tidak dapat dikutip. Oelh itu, tiada anggaran hutang lapuk perlu
dibuat dalam tempoh jualan berlaku dan juga tiada akaun peruntukan serta tiada pelarasan pada
akhir tempoh perlu dilakukan.
Catatan jurnal untuk merekod hapuskira langsung akaun belum terima ialah seperti berikut :
Tarikh Dt. Belanja Hutang Lapuk RM XX

Kt. Akaun Belum Terima – nama Penghutang RM XX
(Merekod hapuskira akaun belum terima)
Contoh 2 :
Pada 15 Disember 2002 penghutang Alang dikenalpasti tidak dapat membayar hutangnya
berjumlah RM 3,400.
Catatan jurnal :
Tarikh Dt. Belanja Hutang Lapuk RM 3,400

15 Dis Kt. Akaun Belum Terima – Alang RM 3,400
(Merekod hapuskira akaun belum terima – Alang)
Secara teoritikal kaedah ini tidak dianjurkan kerana ia tidak memadankan hasil dan belanja dalam
tempoh (prinsip pemadanan), jika hutang yang dihapuskira itu berkait dengan hutang bagi tempoh
yang lepas. Contohnya jika jualan kredit berlaku pada 2 Dis. 2002 dan ia hanya dikenalpasti tidak
dapat dikutip pada Februari 2003. Maka belanja hutang lapuk hanya akan diiktiraf pada tahun
2003, walaupun jualan (hasil) telah diiktiraf pada tempoh yang lepas.
110
4.2.4.2 Kaedah Peruntukan
Kaedah peruntukan juga dikenali sebagai kaedah peruntukan hutang lapuk (PHL) atau peruntukan
hutang ragu (PHR). Kaedah peruntukan ini diperlukan untuk tujuan pelaporan kewangan apabila
nilai hutang lapuk adalah besar (material) amaunnya. Mengikut kaedah peruntukan, satu anggaran
amaun yang tidak dapat dikutip atau dijangka menjadi hutang lapuk dibentuk setiap akhir tahun.
Tujuan amaun peruntukan ini dibentuk ialah untuk mematuhi prinsip pemadanan. Mengikut prinsip
pemadanan, untuk mengukur keuntungan perniagaan, hasil harus dipadankan dengan belanja
yang terlibat bagi memperolehi hasil tersebut dan kedua-duanya harus berlaku dalam tempoh
yang sama. Belanja hutang lapuk berlaku akibat daripada jualan kredit kepada pelanggan. Maka
belanja hutang lapuk dalam tempoh dimana jualan kredit itu berlaku, perlu diiktiraf dalam tempoh
semasa di mana jualan (hasil) berlaku walaupun hutang (akaun belum terima) itu akan benar-
benar menjadi tidak dapat dikutip dalam tempoh-tempoh berikutnya. Contohnya, jika jualan kredit
itu berlaku dalam 2002 dan akaun belum terima hanya akan diketahui tidak dapat dikutip dalam
tahun 2003, maka amaun tidak akan dapat dikutip ini harus diiktiraf sebagai belanja hutang lapuk
pada tahun 2002.
Akaun belum terima yang tidak akan dikutip, tidak dapat ditentukan dengan lebih awal. Maka,
adalah tidak mungkin untuk mengkreditkan akaun belum terima pelanggan tertentu atau akaun
kawalan akaun belum terima untuk merekod anggaran amaun hutang lapuk ini. Oleh itu, kaedah
yang sesuai ialah dengan merekod (mengkredit) amaun anggaran hutang lapuk ini kepada akaun
peruntukan untuk hutang lapuk. Akaun peruntukan hutang lapuk ini adalah akaun kontra kepada
akaun belum terima (akaun kawalan) dalam kunci kira-kira. Oleh itu, amaun akaun belum terima
dalam kunci kira-kira ditunjukkan pada nilai boleh realis bersih iaitu amaun yang dijangka boleh
direalis pada masa depan.
Biasanya anggaran dibuat oleh sesebuah perniagaan terhadap ABT yang tidak dapat dikutip
berdasarkan kepada pengalaman tidak boleh kutip yang lepas, dan juga mengambilkira keadaan
ekonomi semasa dan piawaian kredit syarikat atau perniagaan berkenaan.
Secara amnya catatan jurnal untuk merekod peruntukan hutang ragu ialah :
Tarikh Dt. Belanja Hutang Lapuk XX

Kt. Peruntukan Hutang Ragu XX
(Merekod peruntukan hutang ragu)
Amaun peruntukan hutang ragu perlu ditentukan pada setiap akhir tempoh peruntukan dengan
menggunakan tiga kaedah berikut:
1. Kaedah peratusan baki akaun belum terima.

2. Kaedah peratusan jualan kredit bersih.
3. Kaedah analisis usia akaun belum terima. (tidak dimasukkan dalam sukatan).
1. Kaedah Peratusan Akaun Belum Terima
Mengikut kaedah ini, anggaran amaun akaun belum terima yang tidak dapat dikutip dianggarkan
berdasarkan satu kadar peratusan tertentu yang didarabkan dengan baki akaun belum terima pada
akhir tempoh perakaunan. Catatan pelarasan untuk amaun belanja hutang lapuk dibuat
berdasarkan kepada sebarang pertambahan atau pengurangan kepada baki akaun peruntukan
hutang ragu yang telah ada.
Pengiraan:
Peruntukan Hutang Ragu = %ABT tidak dapat dikutip X Baki akhir ABT
111
Contoh 3:
Mewujudkan akaun peruntukan hutang ragu (bagi perniagaan yang baru beroperasi) :
Baki akaun belum terima pada 31 Dis. 2002 RM 500,000

Kadar peratusan PHR (2% daripada akaun belum terima)
Anggaran tidak dapat dikutip (2% RM500000) RM 10,000
Catatan jurnal untuk merekod amaun peruntukan ini ialah :
31 Dis Dt. Belanja Hutang Lapuk RM 10,000

Kt. Peruntukan Hutang Ragu RM 10,000
Contoh 4
Merekod pertambahan kepada akaun peruntukan hutang ragu.
Baki akaun belum terima pada 31 Dis. 2002 RM 500,000

Baki Kredit akaun peruntukan hutang ragu pada 31 Dis. 2002 RM 600
Kadar peratusan PHR (2% daripada akaun belum terima)
Anggaran tidak dapat dikutip (2% x RM500,000) RM 10,000
Catatan jurnal untuk merekod amaun peruntukan ini ialah :
31 Dis Dt. Belanja Hutang Lapuk RM 9,400 *

*RM 10,000 – RM 600 (baki kredit akaun peruntukan hutang ragu)
Nota: 1. Kurangkan untung bersih dengan mendebitkan akaun belanja

2. Kurangkan akaun belum terima dengan mengkreditkan akaun peruntukan.
Pengeposan dari catatan jurnal ke akaun belanja hutang lapuk dan akaun peruntukan hutang ragu:
Akaun Peruntukan Hutang Ragu

31 Dis Baki h/b RM 10,000 1 Jan Baki b/b RM 600
31 Dis Belanja hutang lapuk 9,400
RM 10,000 RM 10,000
Akaun Belanja hutang lapuk

31 Dis Peruntukan Hutang lapuk RM9,400 31 Dis Baki h/b RM 9,400
RM9,400 RM9,400
112
2. Kaedah Peratusan Jualan Kredit Bersih
Berdasarkan pengalaman lepas, anggaran akaun belum terima tidak dapat dikutip dibuat
berdasarkan satu kadar peratusan tertentu daripada jualan kredit bersih untuk tempoh itu. Catatan
pelarasan untuk akaun belanja hutang lapuk adalah pada amaun penuh, iaitu tanpa mengambilkira
sebarang baki dalam akaun peruntukan hutang ragu.
Contoh 5:
Jualan kredit bersih RM 400,000

Kadar dijangka tidak dapat dikutip 2%
Baki (kredit) akaun peruntukan hutang ragu RM 500
Maka anggaran amaun jualan (ABT) tidak dapat dikutip:
2% x RM 400,000 = RM 8,000 Belanja hutang lapuk
Catatan jurnal untuk merekod peruntukan hutang ragu ialah:
31 Dis Dt. Belanja Hutang Lapuk RM 8,000

Oleh itu, selepas catatan di atas, baki akaun peruntukan hutang ragu akan menjadi RM8,500.
Selepas catatan jurnal bagi pelarasan di atas, akaun peruntukan hutang ragu akan menjadi seperti
berikut:
Akaun Belanja Hutang Ragu

31 Dis Baki h/b RM 8,500 1 Jan Baki b/b RM 500
31 Dis Belanja Hutang Lapuk RM 8,000
RM 8,500 RM 8,500
Hapuskira Akaun Peruntukan Hutang Ragu
Hapuskira akaun peruntukan hutang ragu dibuat apabila firma memutuskan yang pelanggan
tertentu tidak boleh membayar hutangnya selepas tamat sesuatu tempoh/tempoh kredit matang.
Hapuskira dilakukan dengan mendebitkan akaun peruntukan hutang ragu dan mengkreditkan
akaun belum terima. Dengan catatan ini akaun pelanggan tersebut telah juga dihapuskira. Jumlah
yang dihapuskira mungkin tidak sama dengan jumlah baki sedia ada (baki awal) dalam akaun
peruntukan hutang ragu. Oleh itu selepas catatan ini, akaun peruntukan hutang ragu mungkin akan
meninggalkan baki kredit atau baki debit. Baki ini akan ditambah atau dikurangkan untuk
mendapatkan amaun peruntukan hutang ragu yang baru seperti yang telah dibuat dalam contoh-
contoh lepas.
113
Contoh 6:
Akaun peruntukan hutang ragu – 1 Jan. 2002 RM 2,650

Baki akaun belum terima – 31 Dis. 2002 520,000
Jumlah dihapuskira sepanjang tahun 3,000
Anggaran PHR 1% daripada baki akaun terima
[1% x (RM 520,000 – RM 3,000)] 5,170
Catatan jurnal berkaitan urusniaga di atas:
1. Merekod hapuskira Akaun Peruntukan Hutang Ragu
31 Dis Dt. Peruntukan Hutang Ragu RM3,000

Kt. Akaun belum terima RM3,000
(Merekod hapus kira peruntukan hutang ragu)
Nota: Kesan catatan ini ialah:
1. Tiada kesan ke atas untung bersih

2. Tiada kesan ke atas jumlah akaun belum terima bersih dalam kunci kira-kira kerana
akaun Belum Terima dan Akaun Peruntukan Hutang Ragu dikredit dan didebitkan
dengan amaun yang sama.
2. Catatan jurnal untuk merekod peruntukan hutang ragu untuk tahun 2002
31 Dis Dt. Belanja Hutang lapuk RM 5,520 *

Kt. Peruntukan hutang ragu RM 5,520
(Merekod hapus kira peruntukan hutang ragu)
Akaun T untuk Akaun Peruntukan Hutang Ragu akan kelihatan seperti berikut:
Akaun Peruntukan Hutang Ragu

31 Dis Akaun belum terima RM3,000 1 Jan Baki b/b RM2,650
Baki h/b RM5,170 31 Dis Belanja Hutang Lapuk* RM5,520
RM8,170 RM8,170
Kunci kira-kira pada 31 Dis……….

Aset Semasa
Akaun belum terima (RM520,000 – RM3,000) RM 517,000
Tolak: Peruntukan hutang ragu 5,170
Akaun belum terima bersih RM 511,830
114
4.2.5 Hutang Lapuk Pulih
Apabila akaun belum terima telah dihapuskira kepada akaun peruntukan, akaun belum terima ini
tidak terus lenyap iaitu pelanggan tersebut masih ada obligasi untuk membayar balik hutangnya.
Oleh itu, akan terjadi kes di mana pelanggan yang dihapuskira akaunnya akan membayar balik
hutangnya pada masa akan datang. Apabila pelanggan ini membayar hutangnya, dua catatan
jurnal perlu dibuat iaitu:
1. Membuka balik akaun pelanggan tersebut.

2. Merekod penerimaan tunai dan menghapuskira akaun pelanggan yang dibuka semula itu.
Tatacara merekod hutang lapuk pulih adalah bergantung kepada kaedah yang digunakan oleh
perniagaan apabila ia merekod hutang lapuk, iaitu samada menggunakan kaedah hapuskira
langsung ataupun kaedah peruntukan.
Jika perniagaan menggunakan kaedah peruntukan untuk merekod hutang lapuk, hutang lapuk
pulih bagi syarikat itu direkod seperti berikut.
Contoh 7:
Andaikan pelanggan – Raslima yang hutang lapuknya dihapuskira membayar balik hutangnya
berjumlah RM 1,000
Catatan jurnal ialah:
1. Membuka balik akaun Raslima.
31 Dis Dt. Akaun belum terima RM 1,000

Kt. Peruntukan hutang ragu RM 1,000
(Membuka semula akaun penghutang - Raslima)
2. Merekod penerimaan tunai dan menutup semula akaun penghutang.
31 Dis Dt. Tunai RM 1,000

Kt. Akaun belum terima- Raslima RM 1,000*
(Merekod penerimaan tunai)
Jika perniagaan menggunakan kaedah hapuskira langsung untuk merekod hutang lapuk, hutang
lapuk pulih bagi perniagaan direkodkan seperti berikut:
Contoh 8:
Syarikat Kelisa menggunakan kaedah hapuskira langsung untuk merekod hutang lapuk. Andaikan
pelanggan – Kemili yang hutang lapuknya telah dihapuskira membayar hutangnya berjumlah
RM 700.
Catatan jurnalnya ialah:
31 Dis Dt. Tunai RM 700

Kt. Hutang Lapuk Pulih RM 700
(Membuka semula akaun penghutang - Kemili)
115
4.2.6 Persembahan Akaun Belum Terima dalam Kunci Kira-kira
Dalam kunci kira-kira, akaun belum terima ditunjukkan seperti berikut:
Aset semasa:
Akaun belum terima RM 500,000

Tolak: Peruntukan hutang ragu RM 10,000
Akaun belum terima bersih RM 490,000
RUMUSAN
Perbezaan Kaedah Memperakaunkan Hutang Lapuk
TERDAPAT DUA KAEDAH MENGAKAUNKAN HUTANG LAPUK

AKTIVITI DAN 1. PERUNTUKAN 2. HAPUSKIRA LANGSUNG
TATACARA 1a. % BAKI AKHIR 1b. % JUALAN
MEREKOD ABT KREDIT BERSIH
% x baki Akh. ABT
Baki h/b PHR, % x Jualan kredit
buat pelarasan dulu amaun BHL yg
untuk mendapatkan perlu direkod.
i. Memperuntukkan
amaun BHL. Tidak memperuntukkan HL
HL
Dt. BHL Dt. BHL
Kt PHR Kt PHR
ii. Menghapuskira
hutang lapuk
Dt PHR Dt BHL
kerana telah
Kt ABT Kt ABT
disahkan tidak
mungkin dijelaskan
iii. Hutang lapuk a. wujudkan semula ABT yang pulih

pulih berlaku Dt ABT Rekod terimaan tunai
apabila hutang Kt PHR Dt Tunai
yang sebelumnya b. Rekod terimaan tunai Kt HL Pulih
dihapuskira telah Dt Tunai
dapat dikutip Kt ABT
semula
116
4.3 PERAKAUNAN INVENTORI
4.3.1 Definisi Inventori
Inventori merupakan satu daripada aset terpenting dalam kebanyakan perniagaan sama ada firma
pembarangan atau perkilangan. Inventori boleh dikelaskan kepada 3 jenis:-
a) Inventori bahan mentah (raw material)

b) Inventori kerja dalam proses (work in process)
c) Inventori barang siap (finished goods)
Syarikat pembarangan hanya mempunyai sejenis inventori barang siap atau lebih dikenali sebagai
inventori barang niaga (merchandise inventory). Ia didefinisikan sebagai barang yang dibeli dalam
bentuk yang telah siap dengan tujuan untuk dijual semula bagi mendapatkan keuntungan.
Perakaunan untuk inventori adalah penting kerana penilaian inventori bukan sahaja memberi
kesan kepada amaun inventori yang akan dilaporkan dalam kunci kira-kira, malah ia juga memberi
kesan kepada amaun penentuan kos barangan dijual dan pendapatan bersih di dalam penyata
pendapatan. Tiga tujuan utama perakaunan untuk inventori ialah:
a) Untuk mengira kos barang dijual bagi dipadankan dengan hasil jualan dalam pengiraan
untuk kasar dalam penyata pendapatan.
b) Untuk menentukan kuantiti inventori akhir (ending inventory)
c) Untuk menentukan nilai inventori akhir yang akan ditunjukkan dalam kunci kira-kira.
Secara umumnya penilaian inventori adalah penting kerana:-

a) Untuk mengelakkan daripada berlakunya terlebih atau terkurang catat di dalam inventori
akhir.
b) Untuk mengemaskini rekod baki fizikal dan nilai inventori di akhir jangkamasa perakaunan.
c) Untuk mengetahui berapa banyak unit dan nilai inventori yang dibeli, dijual dan yang masih
tinggal.
d) Untuk memudahkan pihak pengurusan menguruskan hal-hal yang berkaitan dengan
pembelian inventori.
e) Untuk mengesan sekiranya berlaku penyelewengan ke atas inventori.
4.3.2 Sistem Perakaunan Inventori
4.3.2.1 Sistem Berkala
Merupakan satu sistem di mana inventori akhir ditentukan berdasarkan kepada pengiraan secara
fizikal di akhir jangka masa perakaunan iaitu apabila hendak menyediakan penyata kewangan
akhir. Ini bermakna pihak syarikat akan membuat pengiraan setiap unit inventori yang ada bagi
mengetahui baki akhir unit inventori tersebut. Dari sini jugalah jumlah unit inventori dijual akan
dikenalpasti. Sistem ini biasanya digunakan oleh firma yang menjual barangan jenis runcit yang
biasanya berharga rendah.
Sistem inventori berkala tidak memerlukan penyimpanan rekod-rekod mengenai pembelian atau
penjualan setiap unit inventori secara terperinci. Akaun inventori hanya akan dibuka dan
direkodkan dengan nilai inventori akhir pada akhir tempoh perakaunan selepas mengetahui nilai
inventori akhir melalui pengiraan fizikal penggunaan system ini lebih dan kos pengendaliannya
adalah rendah secara bandingannya.
117
Apabila nilai inventori akhir diketahui, pengiraan kos barang dijual dapat ditentukan dengan
menggunakan formula berikut :
Inventori Awal xxxx

Campur: Belian xxxx
Kos barang sedia untuk dijual xxxx
Tolak: Inventori akhir (xxx)
Kos barang dijual xxxx
Prosedur Merekod Dalam Sistem Inventori Berkala
1. Merekod Belian inventori:

Dt. Belian XX
Kt. Tunai / Akaun Belum Bayar XX
(Merekod beliau barang niaga secara kredit)
2. Merekod jualan inventori:

Dt. Tunai / Akaun Belum Terima XX
Kt. Jualan XX
Pada akhir tempoh perakaunan, pengiraan inventori secara fizikal dibuat
Contoh 1:
Andaikan maklumat berikut diberi untuk tahun berakhir 31 Disember 2000.
Jumlah belian inventori secara kredit RM 100,000

Jumlah jualan inventori secara kredit 150,000
Inventori – 1 Jan 2000 0
Inventori – 31 Disember 2000 (pengiraan fizikal) 20,000
Catatan jurnal:
1. Merekod belian inventori

Dt. Belian RM 100,000
Kt. Akaun belum bayar RM 100,000
2. Merekod jualan inventori

Dt. Akaun Belum Terima RM 150,000
Kt. Jualan RM 150,000
Pengiraan kod barang dijual pada akhir tempoh perakaunan:
Inventori Awal RM 0
Campur : Belian 100,000
Kos barang sedia untuk dijual 100,000
Tolak : Inventori Akhir (20,000)
Kos barang dijual 80,000
118
Kelemahan Sistem Inventori Berkala
1. Pengiraan inventori secara fizikal pada akhir tempoh perakaunan hanya memberikan
jumlah unit (kuantiti) inventori yang masih tinggal secara tepat tetapi nilainya mungkin
kurang tepat. Ini kerana tiada rekod terperinci setiap jenis inventori disimpan.
2. Sistem ini tidak menunjukkan baki inventori pada sebarang masa yang dikehendaki oleh
pengurusan kerana baki hanya boleh didapati pada akhir tempoh perakaunan sahaja.
3. Pengiraan inventori secara fizikal juga mengambil masa yang lama dan melambatkan
proses pembuatan keputusan.
4.3.2.2 Sistem Berterusan
Merupakan sistem yang merekod setiap unit inventori yang dibeli dan dijual secara terperinci
sebaik sahaja urusniaga ini berlaku. Rekod-rekod ini dikenali sebagai lejer subsidiari inventori atau
kad lejer inventori. Rekod mengenai jumlah unit dan kos inventori yang dijual atau yang masih
tinggal sentiasa dikemaskini dari semasa ke semasa dan bakinya ditunjukkan terus selepas setiap
urusniaga yang melibatkan inventori berlaku.
Sistem ini biasanya digunakan oleh firma yang menjual barangan yang bernilai tinggi seperti
kenderaan, perkakas elektrik dan sebagainya. Penggunaan sistem ini adalah rumit dan
memerlukan kos pengendalian yang tinggi. Walau bagaimanapun, sistem ini memudahkan pihak
pengurusan mengesan dan mengawal sekiranya berlaku penyelewengan terhadap penggunaan
inventori.
Contoh lejar subsidiari inventori adalah seperti Rajah 1. dalam contoh tersebut, ruangan baki
inventori terdiri daripada kos belian masing-masing. Jika belian dibuat pada kos-kos yang berbeza,
maka wujudlah kos-kos yang berbeza untuk inventori tersebut. Jika unit-unit daripada kos-kos
belian ini dijual, kos-kos daripada belian ini tidak muncul lagi dalam ruangan baki.
Rajah 1 : Kad Inventori
Item ____________________ Paras Inventori : Min ____ Mak : ____________

Pembekal Utama _______________ Lokasi _______________________________
No. Model ____________________
Belian Jualan Baki

Tarikh Unit Kos Jumlah Unit Kos Jumlah Unit Kos Jumlah
seunit (RM) seunit (RM) seunit (RM)
(RM) (RM) (RM)
1 Jan. 60 10 600 60 10 600
5 Feb 100 11 1100 60 10
1700
100 11
119
Prosedur Merekod Dalam Sistem Inventori Berterusan.
1. Merekod belian inventori

Dt. Inventori XX
Kt. Tunai / Akaun Belum Bayar XX
2. Merekod jualan inventori

i. Merekod jualan : XX
Dt. Tunai / Akaun Belum Terima XX
Kt. Jualan
ii. Merekod kos barang dijual

Dt. Kos barang dijual XX
Kt. Inventori XX
Pada akhir tempoh perakaunan, maklumat kos barang dijual diperolehi secara terus daripada
akaun kos barang dijual tanpa memerlukan pengiraan. Walau bagaimanapun, pengiraan kos
barang dijual secara formula boleh ditunjukkan untuk tujuan persembahan dalam penyata
pendapatan.
Oleh kerana akaun inventori bertindak sebagai akaun kawalan (merekod jumlah) bagi semua lejer
subsidiari inventori, baki akaun nventori adalah sama dengan jumlah semua baki-baki inventori
dalam lejer subsidiari inventori. Oleh itu, pengiraan fizikal inventori tidak perlu dibuat untuk
menentukan nilai inventori akhir. Walau bagaimanapun, pengiraan fizikal inventori masih
diperlukan untuk tujuan:
a) Mengira ketepatan inventori dalam buku (lejer am) dan lejer subsidiari inventori.
b) Tujuan audit bagi memberi bukti fizikal yang paling baik dan tepat
Sistem berterusan mempunyai kelebihan utama berbanding sistem berkala di mana sistem ini
memudahkan dan memcepatkan pihak pengurusan mendapat maklumat inventori akhir dan kos
barang dijual untuk digunakan dalam perancangan, pengawalan dan pembuatan keputusan.
4.3.3 Kaedah Menentukan Kos Inventori
Berdasarkan dua sistem iaitu:
Sistem berkala Sistem berterusan
120
4.3.3.1 Masuk Dahulu Keluar Dulu (MDKD)
Di bawah kaedah MDKD andaian yang dibuat ialah inventori yang dibeli dahulu akan dijual dahulu.
Ini bermaksud kos barang dijual diandaikan terdiri daripada kos-kos belian inventori yang
dibuat pada awal tempoh manakala kos inventori akhir diandaikan terdiri daripada kos-kos
belian inventori yang dibuat pada akhir tempoh. Kaedah ini akan memberi nilai inventori dalam
unit dan jumlah kos yang sama tanpa mengambil kira sama ada sistem inventori berkala atau
berterusan digunakan.
Kelebihan-kelebihan kaedah ini ialah:
i. Memberi amaun untung bersih yang paling tinggi (dalam keadaan harga meningkat)
berbanding dengan kaedah-kaedah MKKD dan purata wajaran kerana amaun kos barang
dijual adalah yang terendah.
ii. Inventori akhir dinilai pada nilai yang paling hampir dengan nilai boleh realis bersih (dalam
kunci kira-kira) dan menjadi lebih realistik.
iii. Memastikan yang baki inventori tidak menjadi lapuk atau usang.
iv. Mewakili aliran fizikal inventori yang sebenar dan tepat untuk kebanyakan firma.
Kelemahan-kelemahan kaedah MDKD
Tidak mengikut prinsip pemadanan. Ini kerana kos barang dijual yang dibeli pada awal tempoh
(dikira berdasarkan kos belian yang terawal) telah dipadankan dengan hasil jualan semasa.
Apabila kos seunit semakin meningkat, ini akan menyebabkan pendapatan yang dilaporkan di
bawah kaedah MDKD terlebih nyata.
Contoh 3:
Berikut merupakan maklumat-maklumat bagi Syarikat RZ Sdn. Bhd. pada bulan Januari 2001.
Tarikh Belian (unit) Kos seunit (RM) Jualan (unit)
Baki awal 8 100 -

Jan 1 - - 6
2 10 120 -
3 - - 11
9 - - 1
12 20 130 -
14 - - 10
20 - - 5
25 15 140 -
27 - - 3
30 - - 2
31 5 150 -
58 38
Harga jualan seunit barang niaga ialah RM 250.
121
Dikehendaki:
Berdasarkan kepada data Syarikat RZ Sdn. Bhd. kirakan kos inventori akhir, KBDJ dan juga
untung kasar menggunakan:-
a) Kaedah MDKD – sistem berkala

b) Kaedah MDKD – sistem berterusan
Jawapan:
a) MDKD (Sistem berkala)
Unit inventori akhir = unit inventori awal + unit belian – unit jualan
= 8 + 50 – 38
= 20 unit
i) Kos inventori akhir = unit inventori akhir x kos seunit

31 Jan : 5 @ RM 150 = RM 750
25 Jan : 15 @ RM 140 = RM 2,100
RM 2,850
Kos barang boleh dijual (KBBDJ) @ = Kos inventori awal + kos belian
Kos barang sedia dijual (KBSDJ) 8 @ RM 100 = RM 800
10 @ 120 1,200
20 @ 130 2,600
15 @ 140 2,100
5 @ 150 750
RM 7,450
ii) Kos barang dijual (KBDJ) = KBBDJ – Kos inventori akhir

= RM 7,450 – RM 2,850
= RM 4,600
iii. Untung kasar
Jualan (38 @ RM 250) = RM 9,500

Tolak: KBDJ 4,600
Untung kasar RM 4,900
122
b) MDKD – sistem berterusan
Tarikh Belian Jualan Baki

Unit Kos Jum Unit Kos Jum Unit Kos Jum
(RM) (RM) (RM)
Baki 8 100 800
awal
Jan 1 6 100 600 2 100 200
2 10 120 1,200 2 100 200
10 120 1,200
1,400
3 2 100 200 1 120 120
9 120 1,080
9 1 120 120 - - -
12 20 130 2,600 20 130 2,600
14 10 130 650 5 130 650
20 5 130 650 5 130 1,300
25 15 140 2,100 5 130 260
15 140 2,100
2,750
27 3 130 390 2 130 260
15 140 2,100
2,360
30 2 130 260 15 140 2,100
31 5 150 750 15 140 2,100
5 150 750
2,850
Kos belian 6,650 KBDJ 4,600 Kos inventori 2,850
akhir
i) Kos inventori akhir = RM 2,850

ii) KBDJ = RM 4,600
iii) Untung kasar
Jualan (38 @ RM 250) = RM 9,500

Tolak KBDJ 4,600
123
4.3.3.2 Masuk Kemudian Keluar Dulu (MKKD)
Kaedah masuk kemudian keluar dahulu (MKKD) mengandaikan unit-unit inventori yang dibeli
terkemudian atau terakhir dalam tempoh itu akan dijual terlebih dahulu. Oleh itu, kos barang dijual
akan terdiri daripada kos belian pada akhir tempoh dan kos inventori akhir terdiri daripada kos
belian pada awal tempoh.
Kelebihan kaedah MKKD
Kaedah ini lebih hampir kepada konsep pemadanan di mana kos barang dijual daripada belian
semasa dipadankan dengan hasil jualan semasa.
Kelemahan kaedah MKKD
i. Dalam kaedah MKKD inventori yang dibeli terkemudian akan dijual dahulu. Ini
menyebabkan nilai inventori akhirnya akan diwakili oleh kos-kos yang lama. Kesannya nilai
inventori akhir yang menggunakan kaedah ini kurang realistik jika dibandingkan dengan
nilai di pasaran.
ii. Dalam keadaan inflasi, kaedah ini akan memberikan amaun untung bersih yang lebih
rendah berbanding kaedah MDKD kerana amaun kos barang dijual lebih tinggi.
iii. Andaian aliran kos dalam MKKD tidak mewakili aliran fizikal inventori yang sebenar bagi
kebanyakkan firma.
iv. Baki inventori mungkin akan menjadi lapuk dan usang.
Untuk menerangkan kaedah MKKD dalam sistem berkala, andaikan maklumat yang sama seperti
dalam contoh 3 sebelum ini.
a) MKKD (Sistem berkala)
= 8 + 50 – 38
= 20 unit

8 @ RM 100 = RM 750
10 @ RM 120 = RM 1,200
2 @ RM 130 = RM 260
= RM 2,260
Kos barang boleh dijual (KBBDJ) @ = Kos inventori awal + kos belian
Kos barang sedia dijual (KBSDJ) 8 @ RM 100 = RM 800
10 @ 120 1,200
20 @ 130 2,600
15 @ 140 2,100
5@ 150 750
= RM 7,450
ii) kos barang dijual (KBDJ) = KBBDJ – Kos inventori akhir

= RM 7,450 – RM 2,260
= RM 5,190
124
iii) Untung kasar
Jualan (38 @ RM 250 = RM 9,500

Tolak: KBDJ 5,190
b) MKKD – sistem berterusan

(RM) (RM) (RM)
Baki 8 100 800
awal
Jan 1 6 100 600 2 100 200
2 10 120 1,200 2 100 200
10 120 1,200
1,400
3 10 120 1,200 1 100 100
1 100 100
9 1 100 100 - - -
12 20 130 2,600 20 130 2,600
14 10 130 1,300 10 130 1,300
20 5 130 650 5 130 6,500
25 15 140 2,100 5 130 650
15 140 2,100
2,750
27 3 140 420 5 130 650
12 140 1,400
2050
30 2 140 280 5 130 650
10 140 1,400
2,500
31 5 150 750 5 130 650
10 140 1,400
5 150 750
2,800
Kos belian 6,650 KBDJ 4,650 Kos inventori 2,800
akhir
iii) Kos inventori akhir = RM 2,800

iv) KBDJ = RM 4,650
iii). Untung kasar
Jualan (38 @ RM 250) = RM 9,500

Tolak: KBDJ 4,650
125
4.3.3.3 Purata
Kaedah purata mengandaikan unit-unit inventori yang dijual dan inventori akhir ditentukan pada
kos purata seunit. Kaedah ini sangat sesuai untuk firma-firma yang menjual barangan yang sama
jenis dan bercampur aduk.
Kaedah Purata Wajaran (Sistem Berkala)
Kos purata wajaran / bergerak seunit dikira seperti berikut:
Kos purata berwajaran seunit = Jumlah kos inventori boleh Dijual

Jumlah unit inventori boleh jual
Contoh : Kaedah purata wajaran (sistem berkala)
Andaikan maklumat-maklumat berikut di ambil dari contoh 3:
= 8 + 50 – 38
= 20 unit
Kos barang boleh dijual (KBBDJ) = Kos inventori awal + kos belian 8 @ RM 100 = RM 800
@ kos barang sedia dijual (KBSDJ) 10 @ 120 1,200
20 @ 130 2,600
15 @ 140 2,100
5@ 150 750
RM 7,450
Kos purata seunit = KBBDJ/unit boleh dijual

= RM 7,450
58 unit
= RM 128.44827
= RM 128.45

20 @ RM 128.45 = RM 2,569
ii) KBDJ = KBBDJ – kos inventori akhir

= RM 7,450 – RM 2,569
= RM ,
iii) Untung kasar
Jualan (38 @ RM 250) = RM 9,500

Tolak: KBDJ 4,881
126
Kaedah Purata Bergerak (Sistem Berterusan)
Dalam sistem berterusan, kos purata berwajaran seunit sentiasa berubah-ubah. Ini kerana, kos
purata berwajaran seunit perlu dikira setiap kali berlaku belian baru. Kos purata wajaran seunit
yang terbaru akan digunakan untuk menentukan kos barang dijual dan kos inventori akhir
sehinggalah belian baru dibuat dan kos purata berwajaran seunit baru pula akan digunakan
selepas itu. Kaedah purata berwajaran di bawah sistem berterusan dikenali juga sebagai kaedah
purata berwajaran bergerak.
Rajah dibawah menerangkan kaedah purata bergerak menggunakan maklumat di dalam contoh 3.
kaedah purata bergerak – sistem berterusan

(RM) (RM) (RM)
Baki 8 100 800
awal
Jan 1 6 100 600 2 100 200
2 10 120 1,200 12 (1) 116.67 1,400
3 11 116.67 1,283.33
9 1 116.67 116.67
12 20 130 2,600 20 130 2,600
14 10 130 1,300 10 130 1,300
20 5 130 650 5 130 650
25 15 140 2,100 10 (2)137.50 2,750
27 3 137.50 412.50 17 137.50 2,337.5
30 2 137.50 275 15 137.50 2,062.5
31 5 150 750 20 (3)140.63 2,812.5
Kos belian 6,650 KBDJ 4,637.50 Kos inventori 2,812.5
akhir
Nota:
1) RM 1,400 = 116.66666 2) RM 2,750 = RM 137.50

12 unit = RM 116.67 20 unit
3) RM 2812.50 = 140.625
20 unit = RM 140.63
i) Kos inventori akhir = RM 2,812.50

ii) KBDJ = RM 4,637.50
iii) Untung kasar
Jualan (38 @ RM 250) = RM 9,500

Tolak: KBDJ 4,637.50
Untung kasar = RM 4,862.50
127
4.3.4 Kesan Penilaian Inventori Ke atas Pendapatan
MDKD Purata Wajaran MKKD

Jualan 9,500 9,500 9,500
KBDJ
Inv awal 800 800 800
Belian 6,650 6,650 6,650
KBBDJ 7,450 7,450 7,450
(-) Inv akhir 2,850 4,600 2,569 4,881 2,260 5,190
Untung kasar 4,900 4,619 4,310
(-) Belanja operasi 2,500 2,500 2,500
Untung bersih 2,400 2,119 1,810
Nilai inventori akhir adalah amat penting dalam menentukan kos barang dijual dan untung kasar.
Hubungan antara nilai inventori akhir, kos barang dijual dan untung kasar ini boleh ditunjukkan
seperti berikut:
Inventori Akhir Kos Barang Dijual Untung Kasar Cukai Pendapatan

Tinggi Rendah Tinggi Tinggi
Rendah Tinggi Rendah Rendah
128

Bab 4 Perakaunan Aset Semasa PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bab 4 Perakaunan Aset Semasa PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Koleksi Bahan STPM Cg Narzuki Online

Bab 4 : Perakaunan Aset Semasa

PERAKAUNAN ASET SEMASA

Selepas mempelajari tajuk ini, pelajar akan dapat :

4.1 Perakaunan Tunai

 Menerangkan maksud tunai.

 Menerangkan bentuk kawalan dalaman tunai

 Menerangkan kegunaaan penyata peneyesuaian bank

 Menyediakan buku tunai runcit

4.2 Perakaunan Akaun Belum Terima

 Membezakan antara kaedah peruntukan dan kaedah hapuskira

 Menentukan peruntukan hutang lapuk berdasarkan kaedah peratusan

 Membuat catatan jurnal berkaitan dengan peruntukan hutang lapuk,

 Membuat catatan jurnal berkaitan belanja hutang lapuk dalam kaedah

4.3 Perakaunan Inventori

 Mengetahui objektif utama perakaunan untuk inventori

 Membezakan antara sistem inventori berkala dan sistem inventori

 Mengetahui kaedah-kaedah penilaian inventori berikut : kaedah masuk

4.1 PERAKAUNAN TUNAI

4.1.1 Definisi Tunai

4.1.2 Ciri-Ciri Kawalan Dalaman Bagi Tunai ( Characteristics of Internal Control)

4.1.2.1 Kawalan Bagi Penerimaan Tunai (Control of Cash Receipts)

a. Mengasingkan fungsi pengesahan, penyimpanan rekod dan penjagaan tunai.

a. Kawalan Penerimaan Tunai Melalui Kaunter

Wang Tunai Ringkasan tunai harian Ringkasan tunai

Bank Jabatan Kewangan Jabatan Perakaunan

b. Kawalan Penerimaan Tunai Melalui Mel

4.1.2.2 Kawalan Bagi Pembayaran Tunai (control of Cash Payments)

c. Prosedur penggunaan dokumen

d. Kawalan fizikal, mekanikal dan elektronik

e. Membuat Penyemakan Yang Kerap dan Bebas

4.1.3 Buku Tunai dan Penyata Bank

4.1.4 Penyata Penyesuaian Bank (Bank Reconcillition)

4.1.4.1 Kepentingan Penyata Penyesuaian Bank

i. Deposit Dalam Perjalanan (Cash in Transit / Outstanding Deposits)

ii. Cek Belum Tuntut (Outstanding Cheques / Unpresented Cheques)

i. Caj Perkhidmatan Bank dan Buku Cek (Charges of Services Bank)

ii. Kutipan Oleh Bank (Collections by Bank)

iii. Arahan Tetap

c. Berlaku Kesilapan Ketika Merekod Urusniaga (Errors in Entering Items)

4.1.4.2 Penyediaan Penyata Penyesuaian Bank (Preparation of Bank Reconcilliation)

Langkah-langkah bagi menyediakan penyata penyesuaian bank adalah seperti berikut :

i. Baki penyata bank diselaraskan

1. Kenalpasti baki penyata bank.

ii. Baki buku tunai diselaraskan

1. Kenalpasti baki buku tunai syarikat.

1. Baki yang ditunjukkan dalam penyata bank RM 4,100

Mengemaskini Baki Buku Tunai Kepada Baki Sebenar

Tarikh Butiran Debit Kredit

Januari 31 Dt. Tunai 1,025.84

Dt. Caj Perkhidmatan bank 46.00

Jan 31 b/b 2,800.16 Jan 31 Caj bank 46.00

4.1.5 Buku Tunai Runcit (Petty Cash)

a. Mewujudkan Tunai Runcit

Jan 1 Dt. Tunai Runcit RM100

b. Membuat Pembayaran Menggunakan Tunai Runcit

Contoh Buku Tunai Runcit

Penerimaan Tarikh Butiran Baucer Jumlah Belanja Tambang Alat Pelbagai

c. Mengantikan Semula Tunai Runcit Yang Telah Digunakan.

Feb 1 Dt. Perbelanjaan runcit RM92

4.2 PERAKAUNAN AKAUN BELUM TERIMA

4.2.1 Definisi Akaun Belum Terima

4.2.2 Penilaian Akaun Belum terima