IINDEKILER GENEL BASKANDAN / Mehmet OZ DOSYA / Ibrahim ATABEY ‘2077'ye Veda Ederken Orta Dog Meseles we Turkiye ‘az Anlam lighs ve ited Ontakalfabe e YIN YORUMU / Nuri GORGUR DOSVA/ Getin PEKACAR Dag Hiskilerimiz ve NATO 2077 Yily Anayasa DeBisiklik Metninin Dili USUNCELER / eget Kemal VESILBURSA AKADEMIK / Erdal AKSOY ‘Ora Dou Snleenden Citron dal AKSOY ‘irTaac Kayak DUSONCELER / Milay KOKTORK ‘Spas lames Muhaylleds “Mier “Urwnet’e Dens @ [AKADEMIK / Sileyman SOLMAZ ‘Asa Tanna ya da Alama BUSUINCELER / Hasan YAYLI @ Beleive Boskanarini isiasina Dai ir Degetenciime a AKADEMIK / Serkan AKGOZ ‘Nejdet Sencar Byograilerinde Bir Esk: Yilelzdap Derg DOSUNCELER / Sileyman DONMEZ Ten Tiree Url Sys Silent WelTatn Sone Teal Castine Br Degerencne OCAK TARIHI brahim KARAER Tk Veda Sexgnn ine Yapn Dooeinde T9P-TONT DOSYA TAKDIM / Cetin PEKACAR Diniz Kgs Tink, Brg Ter ve Taek Bi Dusincesi 2. BoIGm) DOSYA / Mustafa $. KACALIN SOYLESI / Halla Suat YLMAZER Thru Sanatinin Code Galen Usa Fine Bartel “Ebru, Sorel Gielen Taki Edorek Varadan’ Yllagmaktr” Diliz Kinzie KULTUR/SANAT / Mustafa Kadir ATASOY DOSYA/ M, Fatih KIRISCIOGLU “Slovayaldaki Osman lle, Sevak Klisoerindelé Hialler "ak DiI VN Minasebelvle Svat we Hedaleriiz NeOlmal Riimeysa BILGINER / H. Siiymbike MARAS DOSYA / Feyzi ERSOY ‘TORK OCAKLARI/ HABERLER rk Far Matinlerin Ukemi2do ‘Ya ViVi Yayo Macares, OZEL HABER DOSYA / Ali AKAR {tanbul Subest, Ekim Ayinda Te Tejed Bi Die Tk: Uksartes Sempazyum Ozenlad ‘Tuvkenin Anadolu Yau Dili Oia Mace: DOSYA / Yavuz KARTALLIOGLU ey a Duna ‘Osman Nece Konosurd? ain 2017 a= Emin YIDIZL Serdar SAGLAM Ta Devinn Orel Baxarattandan Gey Di ‘ents! Ozerine Sorlar ve Cevaplar * cizciter Savi 264+ Anak 2017DOsYA OSMANLI NECE KONUSURDU? Popiiler Bir Konuya Eglenceli Bir Girig 2014 yilinda Osmanli Tirkgesi derslerinin lise- lerde zorunlu ders olarak okutulmak istenmesi ve konunun "Dedelerimizin mezar taslarim bile oku- yamiyoruz!" slogan ile popiilerlestirilmesinden sonra alanin amatérii bile sayilamayacak pek cok igi, blyiik oranda siyasi goriis ve ezberlerine gore sosyal paylagim siteleri izerinden “Osmanli Tirkce- si” veya “Osmanhica” tartigmalart yapmaya basladi. Gazete yazarlan da kégelerinde hitap ettikleri, aynt zamanda temsil ettikleri ve aynt bakis agisina sahip olduklari kitlelerin géniillerini okgarcasina, onlarin duymak istediklerini yazarak konuya katkida bu- lunduklanin diigtindiller. Asit konumuza gecmeden nce dénemde konuyla ilgili yaz1 yazan iki gazete~ cinin ‘eglencelik’ iki bakis agisini kisaca irdeleyelim. Birinci bakig: 12 Aralik 2014’te Yusuf Kaplan"Me- deniyet hamlesinin sarti: Kurucu dil Osmanlica” bas- Inkl: bir yazt kaleme aldi, Yazida, Osman Tirkcesi ‘giiniin birinde mutlaka dirltilecek gézii ile bakilan efsanevi bir dil’ olarak Kabul edilmis ve su ifadele- re yer verilmigtir: Osmanh Tiirkgesi‘nin omurgasins Kur’an Arapcast olusturur. Bu temel, Osmanlica’nin biitéin dillerden beslenmesini sajlayan bir filtre iglevi g6rlir! Kur‘an varoldugu stirece Osmanh Tairkcesi her zaman yeniden hayat bulabilir ve yeni bir medeni- yet hamilesinin yegine diline, kaynayima déniigebil Bu nedenle, Osmank Turkcesine “oli dil” diyenlerin, beyin dltimi gerceklesmis, geriye sadece cenazele- tinin kaldirlmast kalmis demektir! .. Bu ifadelerde Osman Téirkcesinin islamiyet ile ilgisi kurulmus ve varligi sadece Islami degerlerle aciklanmaya calisil- migtir. Ayni yazida Téirkiye Tirkgesi “yabanet bir dil” olarak kabul edilmis ve sdyle tanimlanmistie: Cigar acacak énci calismalara imza atacak captaki gene usaklarm, Osmanh Téirkgesi ve Arapca dgrenmeleri zorunludur. Mevcut Térkce, iskimi kokleri ve icerigh Be voovv Yavuz KARTALLIOGLU * yokedilmis, ruhsuz ve ufuksuz, derinliksiz ve cap. siz, by iilkenin rubkéklerine yabanci bir dildir. Ku- rucu kaynaklanint yitirmis bu sig, koksiiz ve ruhsuz Tiirkce’yle ne diistince retilebilr, ne de bUydik sanat eserleri? O ytizden medeniyet kurucu, medeniyeti- mizi koruyucu ve tasiyici Osman Tarkcesi yeniclen dititilemezse, bu toplum canh cenaze gibi yagama- ya, bagkalanmin maskarast ve soytanst olmaya devam eder. Ve bu haliyle hic bir yere gidemez, kire élcekli hig bir atihma Snctlik edemez. ileri gitmisligimizin Osmanti Tiirkcesine, geri kalmishigimizin ‘mevcut Tiirkge'ye baglandigt ve ‘biz'lerin Misliiman olduk- tan sonra konusup yazmaya basladigimrzin varsaytl- digr yukaridaki bakig agisina gére ‘meveut Tiirkce’ ile diigiince de tretilemezmis bilytik sanat eserleri de | Tiirkge ile ilgili tek bir doggrunun bulunmachgy birin- ci bakig agisinda amacin sadece okuyuculart mutlu etmek oldugunu diistindiyorum. Ikinci bakis: 14 Aralik 2014’te Saygi Octiirk ta- rafindan kaleme alinan “Tek derste Osmanlica” adit yazi zaman olarak yukaridaki yaziya bir cevap ni- teliginde idi. Oztéirk, ‘Osmanhlann ilk déneminde Tarkceyle girdigi yarigi din baskistyla kazanan dili Osmanlica’ olarak kabul etmig ve Osmanlica ile ilgi |i su ifadelere yer vermisti: Dili de bir bilimi oldugu bilinseydl, Tarkce’nin, Osmanlica‘nin iginde “dolgu malzemesi” yapildigi, Arapca ve Farscanin, Tirkcey- le yapisal benzerlifinin bulunmadyy, Osmanlica’ya “Osmanh Tirkcesi demenin de bilimsel degil ideo- Iojik oldugu grenitirdi, Osmaniilarin itk déneminde Turkce énde... Ama sonra din baskistyla divanda, resmi yazismalarda, dzellikle edebiyatta karma dil kullanthyor. O yiizden Tiirkge‘nin basina gelenler ‘baska bir dilin basina gelmedi. Turkce cok érselendi Osmanh aydinlaninin cogu dill sadelestiemek icin ca- ba gésterdi géstermesine ama Turkce dlilsiinemedik- Jeri icin sadelestirmeyi de basaramachlar. ilk zaman- larda Tiirk¢e ile yangan, sonra muhtemelen OsmanBey ve ailesi tarafindan icat edilmig olan ve Tiirkge ile girdifi amansiz yarigt kazanan -yabanct dil- Os- manheaya, ‘Osmanli Tirkgesi’ demeyi bilimsel deg ideolojik olarak géren ikinci bakig agisina gore de Tiirkcenin bagina gelenler diinyadaki baska bir dilin basina gelmemistir. Ustelik ikinci bakis acts, birin- ci bakis acisina gore bir adim dne gegerek Osmanh aydinlanian ‘Osmanlica’ diigiindiiklerini de iddia etmektedir. Nasil, birinci bakig acisina veya ezberi- ne sahip olanlarin ‘mevcut Tiirkge'nin agagilanmast hoslarina gitmis ise ikinci bakig agisina veya ezberi- ne sahip olanlarin da ‘Osmanlica'nin agagilanmasi hoslarina gitmistic, ir Konuya Kisa Bir Bakas Popiiler Turk dilinin tariht dénemlerini adtandimanin farkl: yollart vardhr; buntardan birisi konusurlarinin kurduklar devlet adlan ile dénemin dilini adlandir maktu: Gktiirkce, Uygurca, Karahanlica, Osmanli- ca. Kelimelerin sonunda yer alan ve dil adlani yapan ek “Karahanhi devleti zamaninda yazilan ve konust- lan Tiirkge, Osmanki devleti zamaninda yazilan ve konusulan Tiirkce” anlaminda yeni bir kelime tite- tir, Osmanh Tirkgesi, Tirkcenin tarihi bir d&inemidir ve Osmanh devieti zamaninda kullanilan dilin adi- dir, Osmanlinin dili, hep yazs Uizerinden, daha cok devletin resmi belgelerinin ve divan edebiyatina ait iirinlerin verileri tizerinden incelendligi igin ya Tiirk- eden uzak anlasilmaz bir dil ya da Arapca-Farsca- Turkce karigimt Uli bir dil olarak gisterilmistir. Bu degerlendirmede Osmanh déneminde yazilan dilin yaninda, Selcukludan hatta daha Gncesinden gelen kesintisiz, canlt bir konugma dili oldugu géz ard cedilmistir. Hal béyle olunca, yani yaztlanlar Osman- Iinun dili hakkinda tek belirleyici olarak kabul edi- lince toplumda yazilanla konusulanin ayni oldugu .g6rtisti hakim ol mustur. Bu diistince tarzinda Tiirkiye Tuirkgesi yazi ve konugma dilinin bithirine gok yakin olmasi etkili olmus olabilir fakat Osmanh déinemin- de yazilan ve konugulan Tiirkce arasinda cesitli fak- trlere dayanan aysthklar vardh. Gaiidas dilbilimi, inceleme nesnesi olarak ko- nusmaya yOnelir. Problem, elde ses kayitlarinin bu- Junmadigs Osmanli céneminde, yazi ile konugma arasindaki farkliliklarin sadece yaz! iizerinden nasil tespit edilebilecegindedir. Aslinda yazi, tarihi dé- nemlerdeki konusmalari gelecege tasiyan yegine aragtir. Osmanli déneminde kigilerin nasil konusti- junu tespit edebilmenin simdilik tek yolu da 0 dé- nemde yazilmis eserlere bakmaktir. Osman: konus- ma diliverileri bazi kroniklerden, seriye sicillerinden, ye Evliya Celebi Seyahatnamest gibi kisi konusmmalarinin yazi Uslubuna yansitildigs eserlerden ve dzellikle Ba- ts arastirrclar tarafindan yazalan gramet ve konusma kulavuzlanindan Offrenilebilir. Bu eserler incelendigin- de Osmanli yazi ve konusma diliilkeleri syle tespit edilebilie: 1,562 varliginm kokeni: Osmanls Tirkgesi ko- nugma dilinde séz varhiginin kékeni Turkgedir (ana, bltim, korku, gol); yazi dilinde ise Arapca ve Farsca kelimeler yer alir (valide, mevt, perva, abgir 2.Alinulanan s6z varligurun nitelifi: Yaz. ditinde bugiin unutulmus olan cok sayida Arapga ve Farsca kelime bulunur (méfarakat, temenna, cahd, teac- cb); konusma dilindeki kelimeler ise aradan gecen zamana ragmen standart Tirkiye Turkcesinde bliyik oranda kullanilmaktadir (terk, rica, inkar, hayret) 3.Kavramlar ifade tarzi: Yazi dili aym kavram igin daha fazla kelime kullanur, kelimeler zinciri ara- sindan anlam: tespit etmek oldukga giiglegir (hal- hayat, keyfi serif, nsfirtleyl, hasta ve firas olmak, nash u meriza). Konugma dilinde ise bir kavram igin miimkiin oldugunca az kelime kullanuhr. Kelimeler yaz! dilinde kullanilan kelimeler degil de halkin an- lamin: bildigi kelimelerdir ve bunlarin cogu standart Tiirkiye Tiirkcesine kadar ulagmigtr (saghk, keyif, ge- ce yansi, hasta olmak, tenbih). 4.Birlesik fiillerin yapisi: Osman Tiirkgesi yazt dilinde filler, daha cok birlesik fill seklindedir (me- yus olmak, eda itmek, teayyiis itmek, fem itmek); konusma dilinde ise yargi bildiren kelime Tirkce basit fiildir (umudunu kesmek, gétmek, gecinmek, duymak). 5.Cimlelerin Yapisi: Osmanli yazs dill ciimle- si siirekli fiilimsilerle uzatilan (Kullanilan fiilimsiler de bilyilk oranda zaré-illlerdir), yarg: icin ipuclar verilen ama yarginin satirlarca ertelendigi bir ya- pi gériintimiindedir (... gendilerini icine ilka etmek isteyicek bunlarin virudindan abgirde olan ...}; ko~ nusma ciimlesi ise icinde neredeyse fiilimsilerin yer almadig, yarginun belirli sayidaki kelimelerden son- ra hemen belistldigi ciimlelerdir (...gendilerini igine atmak istediler ve ol golde olan...) 6.Farsca ve Arapca ekler: Yazt dilinde dzellikle ‘Arapga ve Farsca kelimelerden sonra Arapca ve Fars- aekler kullanilir (bi-stibhe, gukan); konugma dilin- de ise kelimenin kékeni ne olursa olsun Turkce ekler tercih edilir (stiphesiz, kurbagalar) 7.Arapca veya Farsca baglaclar: Yaz dilinde Arapga ve, Farsca u, d; vu, vd baglaclary; konugma | —_——