UVOD

Predmet proučavanja društvenih nauka je društvo i razgraničenje medju društvenim nauka

postoji s obzirom na način proučavanja društva, na metodologiju koja se primenjuje u
istraživanju. Iz činjenice da je društvo kao celina svih društvenih pojava predmet sociologije
proističe njen odnos prema drugim društvenim naukama i posebnim sociologijama. Posebne
društvene nauke daju materijal koji sociologija koristi za razmatranja na uopštenom nivou. Sa
nekim društvenim naukama može doći i do delimičnog preklapanja ili preplitanja segmenata
predmeta proučavanja, čime se saznanje samo obogaćuje ( sa različitih aspekata).

1. ODNOS OPŠTE SOCIOLOGIJE I POSEBNIH SOCIOLOGIJA

Pored opšte sociologije, kao nauke o društvu, nastao je i većom broj sociologija čiji su predmet
proučavanja odredjena područja društvenog života, pojedine vrste društvenih pojava i veze
izmedju njih i društva kao celine.

Do ekspanzije posebnih sociologija došlo je sredinom XX veka, mada je bilo mišljenja da nema
potrebe da se knstituiše toliki broj naučnih disciplina, jer već druge nauke proučavaju odredjene
segmente života (etika i sociologija morala, organizacija rada i sociologija rada). Medjutim,
sama praksa je demantovala ove stavove, jer su izražene potrebe da se detaljnije sociološki
prouče oblici društvenog života, kao i da budu potkrepljeni empirijskim istraživanjima, jer
odredjeni problemi nisu u dovoljnoj meri predmet analitičke pažnje sociologije kao najopštije
nauke.

Odnos sociologije i posebnih sociologija je dvosmeran.Opšta sociologija koristi rezultate

posebnih sociologija, koje one detaljno istražuju koristeći se empirijom i time potkrepljuje svoje
opšte stvavove o društvu. Posebne sociologije, koristeći teorijsko-metodološku zasnovanost
opšte sociologije, premošćavaju otvorena pitanja svoje mladosti i orjentacije ka empirizmu.
Posebne sociologije u svom proučavanja pojedinih oblasti duštvenog života koriste opšta
saznanja do kojih je došla sociologija i opšti pojmovni aparat i metodološki okvir sociologije,
služi kao polazna tačka u njihovom pristupu.
 2. ODNOS SOCIOLOGIJE I ISTORIJE

Ove dve nauke su blisko povezane predmetom proučavanja – društvo – a razlike se odnose na
metodološki pristup, odnosno metod apstrahovanja.

Istorija proučava i opisuje dogadjaje hronološkim redom kako su nastajali u prošlosti i

objašnjava ih kao pojedinačne pojave u datom društvu. Ona se uglavnom bavi prošlim,
istorijskim društvima, dok je sociologija prevashodno okrenuta savremenom društvu.

Istorija opisuje činjenice kao prostorno-vremenske celine, s tim što pokušava i da objasni i
poveže činioce koji utiču na odredjene dogadjaje. Ipak, ona kao pojedinjavajuća nauka ne daje
sintetičko znanje o društvu, ali daje sociologiji neophodnu gradju i činjenični materijal na
osnovu koga ova može da vrši uopštavanje i provere.

Istorija proučava konkretnu pojavu u jednom društvu, objašnjavajući je kao pojedinačnu pojavu
u vremenskom toku dogadjaja. Sociologija nastoji da nadje bitna svosjtva u toj pojavi bez obzira
na vremensku dimenziju njenog nastanka i trajanja. Sociologija u svom pristupu apstrahuje ono
što je opšte i zajedničko, izdvojeno iz posebnih elemenata. Sociologija uvek proučava širi
aspekt, društvo kao celinu i povezanost svih pojava u njemu, uzrok i način promena.

Na osnovu zajedničkih rezultata potpunije se može onjasniti kompleksnost odvijanja društvenih

dogadjanja.

3. ODNOS SOCIOLOGIJE I SOCIJALNE PSIHOLOGIJE

Socijalna psihologija je nastala na osnovoma psihologije, kao opšte nauke. Koristi obilje
eksperimentalnih podataka i naučnih principa iz psihologije kao što su saznanje, potrebe,
motivacija, mišljenje, učenje, pamćenje i dr. U centar svog istraživanja takodje stavlja čoveka, ali
ide korak dalje jer polazi od činjenice da svaki čovek živi u društvu i ne može da se posmatra
izvan društvenog okruženja.

Socijalna psihologija je dakle nauka o ponašanju pojedinca u društvu, o oblicima ponašanja u

motivisanim, svrsishodnim ljudskim akcijama koje znače razumevanje ili nerazumevanje
društvenog sveta i položaja čoveka u njemu. Kako svi ljudi stupaju i u različite medjusobne
odnose, predmet ove nauke je i proces interakcije ili interpersonalnog ponašanja.
S obzirom da čoveka posmatra u medjusobnoj povezanosti psihičkih i društvenih pojava,
socijalna psihologija koristi pojmove, teorijske postavke i metodološki okvir sociologije. Pored
toga, kako sociologija proučava društvo u totalitetu ona daje socijalnoj psihologiji i neophodne
elemente za razumevanje odredjenih aspekata društvanog ponašanja, jer ponašanje ljudi
možemo razumeti tek kada uzmemo u obzir i njegovo ukupno okruženje.

S druge strane, sociologija koristi rezultate socijalne psihologije radi definisanja opštih
determinanti društvenog ponašanja, uticaja psiholoških faktora na formiranje stavova koji imaju
trajnu ulogu u čovekovom društvenom ponašanju i sl.

4. ODNOS SOCIOLOGIJE I POLITIČKE EKONOMIJE

Politička ekonomija se konstituisala kao nauka u vreme razvoja kapitalističkog načina

proizvodnje sa istraživanjima o zakonitostima ekonomskih procesa razvoja buržoaskog društva.
Sa razvojem robne privrede, prizvodnja dobija društveni karakter jer se preko tržišta
uspostavljaju veze izmedju proizvodjača. Klasična buržoaska politička ekonomija omogućila je
da se privreda sagleda kao celovit sistem medjusobno povezanih ekonomskih kategorija. Dalje
ova nauka se razvija u dva pravca – marksistička politička ekonomija, kao kritika buržoaske
političke ekonomije i koja stavlja naglasak na karakter proizvodnih odnosa i različiti pravci u
okviru savremene ekonomske misli koja u centar istraživanja stavlja ekonomski individualizam.

Ovu su različiti stavovi u savremenoj ekonomskoj misli, ali opšte je da

Politička ekonomija proučava društvene zakonitosti materijalnog života ljudi, tj. ekonomske
zakone društvene proizvodnje na različitim stupnjevima ljudskog društva. Ovi odnosi imaju
posebnu važnost za sociologiju koja proučava dijalektičku zavisnost odnosa porizvodnje i drugih
društvenih odnosa u kontekstvu promena ukupnosti svih odnosa. Kako postoji medjusobna
uslovljenost proizvodnih i drugih (političkih, pravnih ili ukupnih društvenih) odnosa, to
sociologija svojim saznanjima pruža političkoj ekonomiji širi spektar objašnjenja uslova u kojima
se uspostavlja i realizuje celokupnost društvenih odnosa, pa i proizvodnih odnosa.