Sensi inven (1468) 4S: B-10 7 Maghe. yesilcam ’ dan yeni sinema’ ya ie A Girig ‘Prk sinemast tisttine bugiine dec stirdirtlen eleg~ tirilerin, incelemelerin gelip dayandigi bir sumr var, iyice Kendint belli etti arbi bu, Teoriden uy- gulamaga gecig cizgisinin baslangig noktasmnda- rz, Turk sinemasi adma en amansiz saldinilara Ugrayaniann diye savunmaya gegtiklerl nokta bu.. Fransiz st- fremiasinim yagh yénetmenlert de «Cahiers du Cl- hnemasmin atesll yazarlarina aym soruya sormus- lard. tngiltere’de dogarken, Al- man ve Italyan sinemalarinda kusak defighmi olurken de benzeri sorular dolagmigti ortalarda. Ne olda -biltiin bunlann sonucu? Meveut siaema ortamina, film anlayiguia veryansin eden Kigiler oturdular, ne yapmak istedtdlerint, nasil bir sl- ema yaratmak amacinda olduklani eline bo- yuna kAgida ddktiler, bir talams sinemact ku- gaginin yotigmesini, ekonomix youden varolusu- hu saglayacak Kanua tasanlan tzerinde calis- ilar, bu tasarana gergeklesmesl icin kamu dil- goniai zoriadiar., Bu arada usul usul kafatarin- Gaki sinemay: beyazperde de gergeklestirecek pratike galigmalardan da geri durmadilar, firsat Duldukea, daha dogrusu firsatlar: Kendlleri yo~ ratarak lasa filmler gevirdller, nasil blr sinema fstedlklerini Kick Srneleler halinde somut ola- rok ortaya koydular.. Ve halk oyune déniip yenilgiyl énden Kabullenmig savage finn umutsuzea_meydan okumast gibi yapncak- tan isin hesabim soruyortar. eveni gergeklik mi yapacaksimz dlyorlar. De Si- Ga'nin gecekondu filmlerinl, blz de yaptil, Vis- Conti'nin Kéy-iggi sorunlarim biz de isledik.. Yenl- Qalga m: lstiyorsunuz.. O da denendi., Hem zaten tatmaz bizde bu tip stnema! Toplum yvapimizia tte gist yor, Aksayan yanlan var ama uhisal sine- faa yoluada flerieyen gene bizim sinemamzdir deveut ekonomile yetersizlikler diizelse aksaya higbir yam Kalmayacak,, Bizle savasacagimea gelin elbieligi ile galigalim, dzeltelim bu duru- five, Biraz fala sert giktin m sinemayt bird up sosyotojix incelemelere sarihyorlar, bas\yOr- Ine yaygarayi: Cok qaresia Kaldikdarinda gagdag slnemayt Inkara ka~ dar vardinyoriar igi, ¢Tirk topluma Batt toplus muna benzeniez. Sinema Baty rin bir sa- hatin, Téek sinemast Babi sinemasryla loyasls amaze geklindeki [af cambaziginin arkasina st- gimp Yesllgam’da geveilen cgarabetleri> wlusal bir film diye yutturmaga kallayorlar. Bu anlam- uz giriitéyl Koparan kigiler cok kilgUk bir azin- hd, Ashnda Yegilgam't temsil etmeyen, Yesilgam’n wormedigt, giglilde film gevirebiien bir slnema: cc takim: bu. Yegilgam bir sosyal Kurum olarak Mendt Kogullan iginde devinip dururen bu gat wma Kargisinda sessizliginini koruyor. Geri tiretiin ferianndaki takim sumflann degigen dinys- Gan habersiz kurulu dizeni kurma davast peginde Koganlar, ue du fabri avukathklarum yapan igstz yonetmenler ta- kami umuriarinda,, Belld iyi filminy yaninda na~ sil olsa kit film gogunlukcta olur, bize de ig dite ger elbette diye diigiindiixlerinden kopan gtirdil- thlere pek aldimuyoriar, Ne Tsa'ya ne de Musa'ya yaranan yonetmenler takunimin buginkit aciki durumu kargisinda Ugiimemek elden gelmiyor. Tirie sinema tarihin- de yeri olan caligmalarim tizerinde uzun boyl Incelemeler yaprlacak Srnekler olaraic kabulleni- yorus siiphestz. Onlar yapacaklari geyi yapabite coklert kadar yaptilar. Tarihi gelisim iginde User lotine diigen gdrevi yerine getirdiler. Ama gele- cok distiime ne yetenekleri, ne de gligler! var, TH kendiler artik. «Orta ugk buysuzlugus iginde ayenls ye arg birtakun sasyoloji teorileriyle kendilerine yer bile veriimeyen kuruiu sinema di- zenini savunmaga kaliagmak traji-komile bir olay!.. Yesitgam’in ne olduifu, nerden gelip nereye eitthg! gercegi éyle Karagéz-Orta oyunu masalla- niyla samp sarmalanip «Halk sinemasi» diye yut- lurulacak bir sorun olmaktan gtktst Tare sine- masini evrensel sinema sanat: dicitlerine gore bugin toinde bulundagu yilrekler acist durumun hangi Kosullar altmda meydana geldigi, Ywsil- cam’t bir sosyal kurum olarals tarihsel geligimi iginde incelemek suretiyle bilimsel olarak ispat- Tanmistir. Bu ispat kargisinda Yegilgan’dan zaman ollogu bir ses seda_giemamis, fahri avu- katlary ise iyi film yapmak fein Qsmanlt olmak gerelk antaminda garip fikisler savurarak Mek ko-i milkerremede zaman-1 saadet'in geri germe: sint isteme durumuna digmisterdir. Sinema sanatin: halk sanatlanyla ayn olugum sizgisine sokup «Mink halk mizigi oluyor da ne- den halk sinemasi olmuyor.. Pella igte bu da bizim sinemamz, Madem halic seyrediyor, bege- niyor. Buna halk sinemast denirs geklinde bir agiklama yapmalan karsinda gilmek mi gere- \kir yoksa ‘Tari sinemast hesabina bunea yi umut bagiandan kisiler olarak agiamak mi gereklr in san bllemiyor dogrusu.. Séylenenteri eiddiye alip adamlara yirminel yizyilda bu tar sinema sanatt tartigmalanyla gine duruma dUglyorsunu. sSinema sanayl deveimlain Grind bir sanattur Ve bu deveimi yapan Ulkelerde geligmistir, Sine ma Gyle hallin Karagall goligtirme sevdasiyla ortaya qikmamustir Tirklye'de,, Yeni simlirgeet ligin olusturdugu tiketim ekonomisinin parazit vzantilarindan biridir sosyal kurum olarak, Bir avug ig kagitginim vurgun alanidtr, ‘Tofeellere caligir. Boyle bie altyapi pek tabli Ustyapr olayt clarak gevrilen fimlerin emppryalist ideclojiye Hcinel #lden hhizmet eden xgayyi millis aiteltiete filmler gevrilmest geklinde belivecektir. Tirkiye- de sinema da diger bilttin sosyal Ikurumlar gibi azgelisimigtir. Tirk simemasim qagdas dlzeye erigtirme cabast, Tirk toplumunun gagdas uy- serlk dizeyine erigme savaginm bir parcasidir> Giyorsunuz, «Turklye azgeligmig Ulke degil ki si- hemasi azgeligmig olsun» diyorlar. «Dirk falitt Imparatorluke Kurmustur. Deviet kurma den: olan bir halk elbet sinemays da yaratir, Jntitk- ler Bati kUltdrdind memlotete sokup deviett jux- lular. Sizter de Bati sinemasia denek alip. Tinkones hati sinemasint yikmak istiyorsunuz, Bizim Bat sinemasindan dgrenecegimiz birgey yoK.. Hele az~ fgeligmis dike sinemalarindansa. hig! Durua baka. iim Brezilya'htar, Cazayirlller kag giintiik millet aha. Sinemalari ne olacak onlarin, Sovyet sic nemast da, Polonya sinemast da, Gek sinemast da hep «bireyels yonetmenterin elinde.. Bakmaym siz onlarin sosyalist dovlet olduklarina, hepsinin hhamurunda agvilelies var. Halk sinemast yap- mak istlyorsamz sakan Kafka, Sartre, Camus vb. ckumaym. Bir Kemal Tahir okuyun bir de Kara- giz seyredin yeter!> Bu durumda Yesilcam’m fahrt avukatlarma sby- tenecek siz kalmamighr bizce! Yegligam icin de ‘yapllacak birgey yoktur artik. Bundan boyle gens Kusaklara diigen grey «yeni sinema> nin sorun~ lar: Uzerine egilmektir, Tirk «yeni sinemasi> nasil kurulacaktir ve ne olacaktir? Bu kenuda tartis- ‘ma agina gamam. gelmistir arb. See BB Sinemanin Karanbke Cage Riise aera ee ee) ‘DUrk sinemasimin tiyatrocularin ézelllide Muh- sin Ertugrul'wa tekelinde bulundugu yillarin en peliegin dzelligi gevellen filmlerde bir sinema al- Mnin varolmayigidir, Cagdag sinema alumlarimn, Oncelikle disavurumen Alman ye toplumeu ger- gekl Sovyet sinemalanam birtakam mizansen Szellikiert yamat bohca gibi Ipesapa gelmez hi- Kiye kahplarima (monte edilmigtir). O ddnem “Amerikan, Avrupa ve Sovyet sinemalarmdale 82- bigim baglantisina Tike filmelerinde rastlamak imiinsizdir. Birtalam yabanc! fimterin son de- rece ikel kopyalani, dostlar aligverigte gérstin abilinden sinema yapan kigilerin elinde Turk se- yireisine tekrarlanimstir. Savas sourast yeni 23- milrgeciligin etki alanina giren TUrklye'de ttike- tim ekonomisinin gecekondu endistri kurumla~ rindan birl olarak goligen Yegilgam Misr melo- deamlanimia uyarlamalanmn, cegme bagi Koy fllmlerinin, tari kahramianiik filmlerinin edin sdnalirUebligti» takviyeli Grnekleriyle seylrcl tep- kisi yontinden alabildigine bos bir plyasada tatlr karlar Kovalamigtir, Bir yanda kOksiiz bir Bati killtivtintin file Kaos ielade furyost kargiainda sosyal kogullar geregit kolayea «alaturaklagan> halk begents! Yestlca- pun bugdaki efsanesinin yi- uimasi yolunda atilan itk adimdir. 1960 sonrast déaemde asil dnemli olay ne eSusuz Yazsin Ber- lin’de Birincilik almast, ne de sinema kamsnunu tasarlantyla uragaa SOra toplantilaridir. nem} olay. Yegilgam'm diginda TUrkiye'ye yeni bir si- nema anlayisi getirmege gahgan yiginlarin drgiit- lenmege baslamasidir, Sinema tierine tartigma- lar ansiklopedikx bilgilerin tekrarlanmasindan be lieli elegtirici Kalyplardan styriimis, 27 mayts son- rast diigiince Seginllgd ortaim iginde yaratiet bir nitelik kazanma dogrultusunda geligmigtir. Gene bu dénemde Diinya ve Tirk sinemalarma bakis acis! degisimig, dekerlondirmeler bagka Blgilere gore yapiimaga baglamighr, Simematek'in kurul masina bit kisa film yorgmasmin yapilmasina kadar varan bu ddnem bir anlamda «Yeni Sine mapman tarih Sncesidir. ¢¥enl Sinema» olayint salam bir zeminde tartigobilmek tgin bu tarih Sncesi dnemin uzun hoyht incelenmest gerek: ioktedi,