You are on page 1of 33

i;sh

i ii
Y%S {dkdrdu iajdókaø wkqiaurK .%ka: ud,d - wxl 20 O3⁄4u odkhla jYfhka
fkdñf,a fnodyeÍu msKsihs

i;sh m%:u uqøKh


YS%' nq' j' 2546 jH' j 2003
fojk uqøKh
YS%' nq' j' 2558 jH' j 2016

iïmdol
c3⁄4uka cd;sl mQcHmdo wkd,fhda iajdñka jykafia
mßj3⁄4;kh
mQcH WvBßh.u OïuÔj iajdñka jykafia
Èuq;= uqøKd,h
wxl 103$A kqjr mdr" hlal,'
O3⁄4u odkh ÿr( 033-2239662 $ 077-8829705
Èuq;= uqøKd,h úoHq;a ;emE,( dimuthupub@yahoo.com
oyï fmd;a lshùu i|yd msúfikak
hlal, fjí( www.dhammadanabooks.com

iii iv
ye¢kaùu

i;sh kñka ieriS we;s fuu mßj3⁄4;s;


rpkh ms<sn|j ye¢kaùula ,sùfï § ks;e;skau
uq<ska u u;lhg kefÕkafka wmg isáh l<HdK
ñ;% i;amqreIfhl= jQ f.dâúka iurr;ak uy;aud
wmj;a ù jod<
iómfha w;aú¢k ,o w;S;hhs' f.dâúka uy;audf.a
wdrdOkhlg wkqj jrla f,aje,a, Ndjkd
Y%S l<HdKs fhda.dY%u ixia:dfõ m%OdkdpdhH_
uOHia:dkhg jevu l< wjia:djl fuu uq,a
ó;sß.," ksiairK jk wrKH fiakdikdêm;s" rpkh bx.%Sis niska rpkd lrk ,o mqcH c3⁄4uka
lïuÜGdkdpdhH_" ufydamdoH w;smQcH" rdclSh mKaä;" cd;sl wkd,fhda iajdóka jykafia wmg y÷kajd
ud;r isß Y%s {KdrdudNsOdk ufydamdoHdh udysñhka fok ,oafoa o t;=ud úiska u h' tod mgka wo olajd
jykafiag
u wm w;r mj;sk WKqiqï ñ;%;ajhg tla fya;=jla
kï fuu i;amqreI y÷kajd §u jQ w;r wm ish¿
m%dma;sodk msKsi' fokd úiska by<ska i,lk zzi;shZZ ms<sn|j wm ;=<
mj;akd ms<sme§u;a fndfyda WmldÍ jkakg we;'
Y%S l<HdK fhda.dY%u ixia:dj mkiajk jir imsÍu ksñ;af;ka tlS f.dâúka uy;auhd wm w;Íka úfhda ù .sh;a wmf.a
ixia:dfõ .re iuqoamdol yd m%Odk wkqYdil" .,a¥fõ YS% .=Kj3⁄4Ok fï O3⁄4uuh ñ;%;ajh ksid mQcH wkd,fhda iajdóka
jykafia ;u wdpd3⁄4h Wmdêh i|yd zzi;smÜGdkhZZ
fhda.dY%u uOHia:dkdêm;s
hk ud;Dldj hgf;a rÑ; ksnkaOkfha fidaÿm;a
lshùug wmg wdrdOkd lf<a h' úYd, fmd;la
rdclSh mKaä; w;smQcH jQ tu ksnkaOkh lshùfïoS tys wka;3⁄4.;j ;snq
lvjeoa¥fõ Y%S ðkjxYdNsOdk udysñmdKka jykafiag fuu i;sh kï jQ mßÉfþoh isxy,g kexùug
zzi;shzz wjirh wmg ,nd fokafka kï fidaÿm;a lshùu
Ndr .kakd nj ±kqï ÿksñ' tu iajdóka jykafia
kï jQ fuu .%ka:h id;sYh f.!rjfhka ms<s.ekafjhs' fuu fmdfrdkaÿj bjid ;u ksnkaOkfha id3⁄4:l
ksudfjka miq wod< fldgi mßj3⁄4;kh i|yd wm
fj; fhduq lf<a ;j;a wh ta i|yd bÈßm;a ù
lghq;= lrñka isáh§ u h'
fuf,i wdrïN l< fuu mßj3⁄4;kh ;j;a
Ndjkd fhda.S msßilf.a iyfhda.h we;sj idlÉPd
lrñka" iqoaO lrñka fï ;dla ÿrg f.k tk ,§'
tu lghq;= flÍf.k hdfï § mQcH wkd,fhda
iajdñka jykafiaf.a ud3⁄4.fhka u ksiairK jkh
v vi
y÷kd.;a fhda.djpr Y%Suka; chj3⁄4Ok uy;aud fuh lshjd i;sh ms<snoj fï ;dla fkd±k
fuys nrmek bis,Sug Ndr .;af;ah' uqøKh lsÍfï isá hula we;akï ±k .ekSu;a" ±kf.k isá lreKq
lghq;= ie<ls,af,ka bgq lr ÿka zzyhsfgla m%skaÜZZ Ndjkdjg wod< lr.kakd wdldrh jgyd .ekSu;a"
wêm;s msxj;a lu,a weUq,afoKsh uy;dj mqoa.,slj hï m%udKhlg fyda isÿ fõ kï th wm ix.ufha
u yuqù wod< f.ùï fldg uqøKh lr fok f,ig i;=g g fya;= jkq we;' fï t<s ±laùug fl<ska u
Y%Suka; chj3⁄4Ok uy;aud lghq;= i,id,S h' Ndjkd iïnkaO jq hg i|yka l< ish¿ fokdg;a" fuu
lghq;= iïnkaO fmd;a-m;a uqøKh i|yd u wudoï fmdf;a fojk uqøKh fï wdldrhg uqøKh lrjd
ix.uh kñka msysgqjd.;a w;s mQckSh kd Whfka O3⁄4u odkhla jYfhka ms<s.ekaùug lghq;= l<
wßhOïu iajdóka jykafiaf.a m%Odk wkqYdil;ajh hlal, Èuq;= uqøKd,hg;a kï jYfhka i|yka fkd
we;s wm ix.uh fjkqfjka wjika fidaÿm;a lshjd l<;a úúOdldrfhka w;-ys; ÿka ish¨ fokdgu;a
wkque;sh ,nd fokq ,enqfha tys wkqYdil mQcH ix.uh fjkqfjka ia;+;s lruq' fuu m%h;akh;a
ó;,dfõ úkS; iajdñka jykafia h' ,laÈj nqÿ iiqk nen<ùug fya;=jla fõjdæ hs
wudoï ix.uh fjkqfjka m;kafka ffu;%sfhks'
,xldj jeks iïm%odhdkql+, fn!oaO rgj,"
úfYaIfhka" i;sh hkq l=ula ±hs fkd±k i;smÜGdkh W' OïuÔj NsCIqj
jvkafkda nyq, h' kuq;a nqoaO chka;shg miq iufhys ksiairK jkh"
f,dalfha fn!oaO Ndjkd l%u j, hï mqk3⁄4ðjkhla ñ;sß.,'
,enqjd kï ta lsisjla ksid fkdj" fmrg jvd m<uq 16 wm%sh,a 2003
fhda.djprhka fuu i;s ffp;islhg f.!rj l< fojk 25 ckjdß 2016
ksid;a" ta flfrys weoySfuka lghq;= l< ksid;a
hehs lSu w;sYfhdala;shla fkdjkq we;' fuh f,da
jgd isák" ish¿ fhda.djprhka tl u l<HdK ñ;%
neïfuka n¢k mqÿu wdl3⁄4YKSh ffp;islfhls' ta
iïnkaOfhka ;%smsglfha" úfYaIfhka iQ;% msglfha
i|ykaj we;s ish,a, fuys ix.%y ú ;sfnk ksid
fuh i;sh iïnkaO uQ,dY% ix.%yhls' uq,sl rpkh
jkdys iu:-úmiaikd jYfhka Ndjkd l%uhlg
úfYaI fhduqjla ,nd §ug W;aidy fkd lrhs'
;ud jvk Ndjkd l%uh wkqj fyda ;j;a úia;r
leue;a;ka we;akï ta whf.a myiqj msKsi rpkh
w.g WoD; mdGj, ,ehsia;=jla tl;= fldg we;'
uq,a bx.%Sis rpkfha mßÈ rpkfha wod< ia:dkhg
^jpkhg msgqmiska brg háka& wkql%ñl wxlhla
fhdod ta wkqj wod< WoOD; mdG l%udxlkh fldg
we;'
vii viii
i;sh fuu isysm;a lr Èfï lD;Hh fyj;a iauD;sh iq;% j,g
wkqj zzi;shZZ ms<snoj w3⁄4: l:kh jYfhka ±lafjk w;r"
tuÕska i;shg wdfõKsl jQ" fuu fndfyda l,lg fmr l< lS oE
uQ,slj iq;% msglh jYfhka jd3⁄4;d ú we;s nqoaO kej; isyshg k.d .ekSfï yelshdj lshfõ' fuu w3⁄4: l:kh
foaYkdjkays ±lafjk lreKq u; mokï jQ i;sh ms<sn|j iómj ksÍCIKh lsÍfï§ i;sh i|yd tuÕska u;lh hk
úu3⁄4Ykhla fuu rpkfhka bÈßm;a flf3⁄4' w3⁄4:h we;a; jYfhka u fkd fok nj;a" ta fjkqjg u;lhg
Wmldr lsÍu" yd ta i|yd yelshdj ,nd fok nj;a meyeÈ,s
1' i;sh fõ' hf:dala; ldrKhg wod< iQ;% mdGfha isxy, mßj3⁄4;kh
zzi;shZZ hk fï kdu moh isysm;a lsÍu hk w3⁄4:h f.k fufia h' zzfyf;u iauD;su;a jQfha lemS fmfkk f,ig W;=ï jQ
fok zzidr;sZZ hk md,s l%shd moh yd nefoa' u;lh hk w3⁄4:h iauD;sfhka yd m%{dfjka iukajd.; fjhs' fmr l< oE - fmr
we;sj iq;% msglfha lsysm ;ekl§u;a tfiau wNsO3⁄4u msglfha lshQ oE isys lrkqfha mqk mqkd isys lrkq fjhs'ZZ
yd wÜG l;d j, ms<s.;a w3⁄4: l:kh f,ig;a fhÈ we;s i;sfha
we;s .=Khls iauD;sh" i;sfha fï iauD;s .=Khg mrudo3⁄4Yh fuu újrKfhka ±lafjkafka i;sh we;af;a kï u;lh
iemhQ" i;sh ms<sno f.!rjh by<skau Èkd.;a wdkkao iajdñka ukd fia l%shd lrk njhs' fï wdldrfhka i;sh jgyd .ekSu
jykafia úiska O3⁄4u ix.dhkd wjia:dfõÈ wdYap3⁄4hu;a f,ig j3⁄4;udk fudfyd; ms<sn| idjOdk nj kï jQ i;smÜGdkfhys
nqoaO jpkh - iq;% O3⁄4u u;la lr ÿka ksid mYaÑu ck;dj jk ,d .efkk i;sfha lD;H jgyd .ekSu myiq lrjhs'
wm ioyd tajd fkd wvqj iq/l=ks'
fuf,ig u" tkï zzi;shZZ hkq j3⁄4;udk fudfyd; ms<sn|
i;sfha w3⁄4: Pdhdjla jk u;lh hkak úfYaIfhka idjOdk nj lD;Hh fldg we;af;ah" hkak máiuNsodu..
wkqiai;Ska ±laùfï § m%lg flf3⁄4' iQ;% j, ks;r ioyka jk md,s yd úiqoaê u.a. hk .%ka:j, o ±lafjk w;r tys
wkqiai;s j3⁄4. yhls' ,CIKh f,i olajd we;af;a t<U isàuhs' WmÜGdkhhs'
fuf,i ,CIKh ±laùu" i;sh bkaøsh O3⁄4uhla f,ig;a" wd3⁄4h
nqoaOdkqiai;s wIagdx.sl ud3⁄4.fha wx.hla f,ig;a" tfia ke;akï ud._fha
Oïudkqiai;s wx.hla f,ig;a" tfia ke;s kï ud._CIKfha§;a iudkj olajd
ix>dkqiai;s we;'
iS,dkqiai;s
pd.dkqiai;s i;sh t<eU isá wjia:dj fyj;a fh§ isá wjia:dj
foaj;dkqiai;s hk tajd h' olajkafka WmÜÀ; i;s jYfhks' Bg m%;súreoaO md<s mdGh
uqgGii;s kï fõ' isys uq<d nj" isys l,amkd uo nj thska
wNs[a[d .ek l;d lrk ;eka j, idudkHfhka i|yka lshefõ' ta wkqj tys úreoaO w3⁄4:h jk t<U isá isysh we;s
jk Wiia iudêh ;=<ska ,nd .; hq;= flfkl= ;ud fmr úiQ nj i;sfha w3⁄4:h jYfhka ±lsúh yelafla h' fï t<eU isá
l| ms<sn| u;lh kï jk mqífíksjdidkqiai;sh jkdys ;j;a isys we;s nj fyj;a" i;su;a nj hful=f.a j3⁄4;udk fudfyd;
tjeks u;l j3⁄4.hls' fï iEu wjia:djl§u kej; u;la lr ms<sn| mq¿,a wúêu;a nj w`.jhs' t<U isá" fujka isysh ksid
§fï lD;H lr fokafka i;shhs' i;sfha fuu kej; u;la lr flfkla lrk - lshk ± isf;a meyeÈ,sj igyka fjhs' tu ksid
§fï lD;H i;HhdjfndaOhg uÕ mdohs' f:r .d:d l;djlg th miqj myiqfjka u;lhg k`.d .; yels jkafka h'
wkqj tla;rd NsCIqjla nqÿ mshdKka jykafiaf.a .=K isysm;a
lsÍfuka i;HdjfndaOh idCId;a lr .;a nj ioykaj we;'
9 10
hï fudfyd;la wu;l fkdjk fudfyd;la njg m;a ,hsia;=fõ uq,a u ia:dkh o fydnjhs' fuu iïnkaO;dj, § i;sh
lsÍfï§ i;sh ke;sju neß fohla jk w;r" miqj th u;lhg bgq lrk lD;H jYfhka t<U isá fudfyd; ms<sn| idjOdk
k.d .ekSu i`oyd o i;sh wjYHh h' fuf,i wkqiaurKh nj fuka u" u;la lr §fï lD;Hh o ±lafõ' my; igyfka
i`oyd wod< fudfyd; ;ekam;a njlska hqla; úh hq;=jdla fuka ±lafjk f,ig i;sh úúO iïnkaO;d fuka u úúO wdldr
u" úCIsma; nfjka o ÿrej mej;sh hq;af;a h' isys lghq;= hula wkqj mq¿,a mrdihl fhfoa' we;a; jYfhka u" nqÿmshdKka
lrk fudfydf;a§ isysfhka lghq;= l< hq;af;a h' isysh fyd`Èka jykafia jfrl i;sh ´kEu ;;a;ajhla hgf;a jevodhl nj
l%shd;aul jk fujka udkisl jd;djrKhla ;=< mgq zzt,a,ZZ foaYKd l< fial'
lsÍula fjkqjg jvd mq¿,a njla ,CIKh jYfhka mj;afka igyk wxl 01' úúO O3⁄4u fldÜGdY w;r i;sfha msysàu
h' fuu mq¿,a nj tu fudfyd;g t<ö f;dr;=re yd w;S;
bkaøsh yd n, O3⁄4u wd3⁄4h wIagdx.sl ud3⁄4.h fndÊ®x. O3⁄4u
i[a[d w;r iïnkaëlrKhla lsÍug is;g bvla ie<fia' hï
wjia:djl hfula hg.sh úfYaI wjia:djla fyda ldrKdjla ioOd iïud ÈgÀ i;s
u;la lsÍug ;Èka is; fhdojhs o" ta ;dla u;lhg k.d úßh iïud iLlmm Ouu úph
isgqùug wmyiq jk wjia:djkays § i;sfha fuu .=Kh m%lg i;s iïud jdpd úßh
fõ' ta fjkqjg wod< isoaê yd ldrKdj mfil ,d is; úfõl iudê iïud luuk; mS;s
ùug bv § i,ld n,k ;;a;ajhg m;a jQ úg yÈisfha u jdf.a m[Ø iïud wdðj miioê
iïud jdhdu iudê
th is;g kef.a'
iïud i;s WfmCLd
iïud iudê
i;sh fyd¢ka ;yjqre jQ wjia:dfõ § mj;sk
zudkisl;ajhZ mgq zflakaø.;Z njla fjkqjg mq¿,a njla .kakd
njg iuyr wkqhd; idOl iuyr iQ;%j, ±lafõ' ta wkqj bkaøsh yd n," O3⁄4u w;r zi;shZ uOHia: ia:dkhla .KSS' fuu
i;sh fkd fhfok uki w,am jQ uki" zzmrs;a; fÉ;idZZ hehs iïnkaOfha § i;sh b;sß bkaaøsh O3⁄4u yd n, O3⁄4uj, wvq
o" t<U isá i;sh iys; is; m%udK rys; zzwmamudK fÉ;idZZ jeä lï i,ld iu;=,kh lsÍu;a" yeisrùu;a" ;u lD;Hh
hehs o ±lafõ' jYfhka lrhs' bkaaøsh yd n, O3⁄4u w;r i;sh lrk fuu
fidhd ne,Sfï fufyjrg iudk fufyjrla" wd3⁄4h wIagdx.sl
fuu isf;a zzmq¿,a njZZ hk w3⁄4: Pdhdjg wkqj" i;sh ud3⁄4.fha§ iudê ialkaO O3⁄4u ;=k ueo ia:dkhla .ksñka i;sh
jkdyS" § we;s ;;a;ajhka hgf;a úúO jQ uQ,dY% yd uqyqK;a bgq lrhs' tfia kuq;a fï fidhd ne,Sfï fufyjr Wla; iïud
wod< is; ;=< tlúg kv;a;= lrf.k hEfï yelshdj f,i jdhdu" iïud iudê" hk wxY folg muKla iSud ù ke;' tfia
±laúh yel' fï .=Kh t<U isá fudfydf;a u;lh ms<sn| lsÍug fya;=j jkdys uydp;;dÍil iQ;%hg wkqj iïud i;sfha
lghq;a; yd idjOdk nj hk lD;Hhka fofla u fhfoa' fuhg wjOdkh wfkl=;a ud3⁄4.dx.hkg o wjYH lrk O3⁄4uhla hehs
wod< iq;a; ksmd;fha iuyr .d:dj, nqoaOdkqYdikhg wk;=rej ±lafjk neúks' 15
i;su;a ùug wjjdo fldg we;'
i;sh ms<sn| ;j;a úia;r th fhfok O3⁄4u fldÜGdY- wd3⁄4h wIaGdx.sl ud3⁄4.fha§ i;sh wi,ajeis ud3⁄4.dx.
j, i;sh r.mdk N+ñldj yd tys ia:dk.;ùu i<ld ne,Sfuka fol iïnkaOfhka w;sf3⁄4l fufyhla o bgq lrhs' tkï iïud
u;= lr .; yel' ^wxl 01 igyk n,kak'& jdhdu iïnkaOfhka lr fok wdrCIl lD;Hhhs' bkaøshhka
ixjr lsÍï jYfhka wl=i,a ffp;isl my< fkd ùug j.
wd3⁄4h wIagdx.sl ud3⁄4. O3⁄4u fldÜGdifha§ i;sh" iïud n,d .kakd w;r" fuu iïnkaO;djfha§ th iïud jdhdufha
i;sh jYfhka yqÿ ud3⁄4.hla jkjd muKla kuq;a" bkaøsh yd wx.hla njg m;a fõ' iïud iudêh yd iïnkaOj ukdj
n, O3⁄4u fldgia w;r uOHia: msysáula o" fndÊ®x. O3⁄4u ;yjqre jQ i;sh' isf;a .eUqre ÈhqKqjlg' .eUqre iudêhla
11 12
my<ùug jeo.;a mokula imhhs' fï iïnkaOfhka jeäÿr
úia;r miqjg n,dfmdfrd;a;= jkak' wd3⁄4h wIagdx.sl ud3⁄4.fhys tla wx.hla jk iïud
i;sh .ek l:d lsÍfï §" i;sh ZZiïudZZ hk mofhka úfYaIKh
ù3⁄4hhg;a iudêhg;a w;r ueo zziómdjprZZ ù ;sîu ie<lsh hq;a;ls'20 ud3⁄4.dx.hla f,i ±lafjk
ffp;islhla f,i i;sfha fuu msysàu bkaøsh - n, O3⁄4u i;sh fyj;a iïud i;sh wfkl=;a wjia:dj, ±lafjk i;s
fldgiaj, § ±lsh yel' i;smÜGdk iQ;%fha§ i;sh ms<sno ffp;islfhka .=Kd;aul jYfhka fjkila fuys ±kfjk
fuu ffp;islhka ±laùfï§ ùßh ffp;islh - wd;dms } w;r tu fjki fkd jeo.;a f,i fydA wyïnhla f,i i,lkq
flf<ia ;jk nj f,ig o iudê ffp;islh - úfkhH f,dafl fkdjà' fndfyda iQ;%j, i;sfha u úfYaIs; wdldrhla f,i fuka
wNsc®d fodaukiaix } ±ä wdidj yd fodïkia ke;s nj f,ig u iïud i;shg m%;smCI O3⁄4uh f,i ñÉcd i;sh i|ykaj
o olajd we;' fuf,i i;sh iEu ;ek§u ù3⁄4hh yd iudêh we;' 21
hk ffp;isl fol w;r msysgqjd ±laùfuka i;sfha wNsjDoaêh
l%ñl jO_khlaa wkqmQj_ j3⁄4Okhla f,i isÿfjk wdldrh olajhs' uKsNoo iQ;%fha§ nqÿmshdKka jykafia" i;sh Bg
ta wkqj" i;sfha ;reK wjia:djg fyj;a wdrïNl wjia:djg wdfõKsl úúO .=K iys; jQjla jQj;a" yqÿ i;sfhka muKla
ndOl O3⁄4u ÿre lsÍfï ±ä ù3⁄4hhl wjYH;dj fuka u" fufia ffjrh ch.; fkdyels nj foaYkd fldg we;22' fï wkqj
n,j;a jQ i;sh jvd;a n,j;a f,i iudê.; jQo" ikaiqka jQo wl=i,a ffp;isl ch.ekSfuys,d i;shg wu;rjq ;j;a
udkisl;ajhla we;s lrjk nj olajhs' iQ;% O3⁄4uj, fuh ks;r ffp;isl wjYH lrk nj fmfka' fuu rpkfhka flfia
ukdj ;yjqre jQ Ndjkd wjia:djla f.k yer mEfï § i|yka kuq;a n,dfmdfrd;a;= jkafka i;sh wfkl=;a ffp;islhkaf.ka
lrhs' fuf,i n,j;a jQ Ndjkd wjia:djkays § wmCImd;s fjkafldg ks3⁄4jpkh lsÍula ksid" i;sfha m%Odk ,CIK
jk i;sh fyj;a iqm;sÜÀ; i;sh w.;s úrys;j ksremøs;j fjkafldg y÷kd.ekSu i|yd wfkl=;a ffp;islhkaf.ka
ksÍCIKh lrf.k hhs' yqol,d fldg ;ksj i,ld n,kq ,efí'

bkaøsh Ou_ yd n, Ou_ w;r fuka u wd3⁄4h wIagdx.sl 2' i;s ksrEmkh - ms<sôUqj
ud3⁄4.fha iudê ialkaO Ou_ w;r o i;sh ueo ia:dkfha lghq;=
lrk w;r" fndÊ®x. Ou_ w;r thg ysñjkafka uq,a ia:dkhhs' iQ;% msGlfha úúO Wmud w,xldr yd jK_kd wkqj
tys ,d i;sh wfkl=;a fndaê wx. Ou_ i|yd moku i,ihs' i;sh ksrEmKh fldg we;' fïjd úu3⁄4Ykh lsÍfuka tajdhska
ms<sôUq lrk oE Wlyd .ekSfuka nqÿmshdKka jykafia fuka u
bkaøsh yd n, Ou_ fldgia w;r fukau wd3⁄4h wIagdx.sl iuld,Skhka tod i;sh hk moh f;areï .;a wdldrh ms<sn|
ud._ Ou_ w;r o i;sh f;fï ù3⁄4hh" iudê" m%{d jeks wfkl=;a jeä úia;r ,nd .; yelafla h'
Ou_ w;ßka lemS fmfkk f,i fjkaj isg .kS' tu ksid fjku
u O3⁄4uhla f,i ,ehsia;= .;ù we;' 18 fuf,i Ouuúph oafõOdú;ll iQ;%fha ±lafjk f.damd,l Wmudjg
iïfndÊ®x.fhka fjkiajk neúka i;s iïfndÊ®x.h wkqj meiqKq YiH-fNda. iys; fl;a hdhlg .j /< fkd
fyj;a i;sh' Ou_ lreKq fidaÈis lr ne,Su fyj;a úuid nisk f,ig f.damd,lhd n,d lshd .; hq;= fõ' kuq;a wiajekak
ne,Su ish lD;Hh jYfhka bgq lrkq fkd ,efí' tfia fkdue;s fk,d.;a miq f.damd,l f;fï .ila uq, jdä ù úfõlSj .;
kï Oïu úph iïfndÊc®x.h fjku u ix.%y lsßug lrñka .j /, n,hs 23'
fya;=jla fkdue;' lreKq tfia jqjo wdkdmdk i;s iq;%hg
wkqj fndÊ®x. tllg tlla wkq.dój" tkï t<Uisá i;shg fuu ÿria: jQ;a úfõls jQ;a ne,Su i;sh ksrEmKh
wkq.dñj Oïu úph my< ùu olajk neúka i;sfha l%shdldrlï lrhs' fuu Wmudfõ ±lafjk yeisÍï rgdj jvd;a ,sysÉp"
Oïu úphg n,mdk nj fmfka'19 ksõÉp iajNdjhla olajhs' fujka ÿria: uDÿ ksÍCIKhla f,i
13 14
lrk i;smÜGdk Ndjkdj" f:r .d:djlg wkqj Wia l=¿klg tys ,d i;sh ixikaokh fldg we;af;a we;df.a ysi ord isák
ke.Sula Wia fõÈldjla u;g ke.Sula yd iulr olajd we;24' f.,gh tys§ we;a ysi hkq m%{djhs29'
ldu m%jdyhka yd we<S .e<S .; lrk iajNdjfhka yd;amiska
fjkia jQ njla fuu l=¿K Wmudfjka wÕjk w;r" tuÕska nqÿmshdKka jykafiaf.a .=Khla jkakd jQ o we;dg
ÿria: jQ;a" uOHia: jQ;a ne,Sula yqjd olajhs' j,a w,sfhl= wdfõKsl fohla jQo zzy;aÓ úf,dalkhZZ" me;a; n,k úg ysi
yS,E lsÍfï l%shdj,shlg i;smÜGdk Ndjkdj iufldg olajk muKla fkdyrjd uq¿ YÍrh;a iuÕu yeÍu kï jQ .=Kh ksid
oka;N+ñ iQ;%fha§ fuu ÿria: jQ iajNdjh kej;;a wmg u;la fuu f.f<a Wmudj jvd;a w3⁄4:j;a fjhs30' fuuÕska i;sh we;a
lr fohs' hï fia w¿;ska w,a,d .kakd ,o wixjr w,sfhl= ysi fuka hulg uq¨ wjOdkhu fhoùu uq¨ys;skau lsÍug
Wf.a j,a .;sh ÿre lsÍu i|yd l%ufhka ys,E l< hq;= jkafkao" ie<iaùu kï jQ .=Kfhka hqla; nj lshefõ'
tfiau i;smÜGdkh NsCIqjla ;u .DydY%s; Ôú;fhka yd tyd
iïnkaO u;lfhka áflka ál wE;a lrhs' 25' we;a ne,au jkdyS nqÿmshdKka jykafiag u wdfõKsl
.=Khla jk w;r" t<U isá ldrKhg wLKav jQ;a iïmQ3⁄4K jQ;a
;j;a Wmudjlg wkqj i;sh ztiKSz - l+rlg iudk wjOdkh fh§u ish¿u ry;ka jykafia,dg fmdÿ ,CIKhls'31'
fldg olajhs'26 Y,H ffjoHjrhd ;=jd,h ms<sn| jeä úia;r r: frdaaohl tlu wrhlg i;sh Wmud lrk fjk;a Wmudjla
,nd .ekSug l+r Ndú;d lrk w;r" u;= m%;sldr i|yd;a uÕska f.kyer olajd we;'31' ta wkqj bÈßhg wefok r:hlg
th fhdod .kafka hïfiao" tfiau i;sh we;s ieáh u;=lr Wmudfldg ry;ka jykafiaf.a ldhsl l%shdldrlï olajk w;r
.ekSug;a" tuÕska u;= hï ms<shï i|yd fyd| miqìula ta l%shdldrlï ish,a, r: frdaofha t<ô nr orK tlu wrh
ilialr§u o lrhs' fuf,i i;sh u;= lghq;= ioyd miqìu fuka jQ i;sfha Wmldrfhka isÿfõ'
ieliSu fjk;a kso3⁄4Ykhl f.dúhdf.a yS je, fyj;a k.=,a
M,lhg yd flúgg Wmdud fldg olajhs' fuu Wmudj uÕska" iq;a; ksmd; .d:d Ou_hlg wkqj m%{dfõ j3⁄4Okh
f.dúrd< flúg wdOdrfhka ySh wLKavj yiqrejdf.k hk i|yd i;sfha Wmldrh kej;;a yqjd olajk w;r" i;sh
w;r wïnrejka yS mdr Èf.a bÈßhg lrk nj;a" yS je, f,dalfha we;s úúO zzOdrdjkaZZ uäkakla f,ig olajd we;'
fyj;a kÕ=,a o; fï w;rjdrfha fmdf<dj midre lrf.k fuf,i uev,Su isÿùu ksid m%{dfjka tajd lmd yeßu myiq
lvdf.k hñka wuq mi u;= lr,k nj;a w3⁄4:j;a fjhs' fï fõ' fuuÕska i;sfha we;s b÷rka yslauùfï lD;Hh ksid
uÕska me<m; f.dhug iß,k fia fl; l,a we;sj iQodkï m%{dfõ uQ,sl moku ielfik nj m%lg lrhs'33'
flfrhs' tfiau i;sh wLKavj ukisldrfha ^uki& mj;ajhs
kï tu wjia:dfõ wruqK ms<sn|j zls|dZnei ne,Sug wjfndaOh fuu Y,H ffjoHjrhdf.a l+r" k.=,a M,lh" we;a
bv ,nhs' wruqfKka fyj;a j3⁄4;udk ixisoaêfha fkdfmfkk f., iy Odrdjka uev,Su wd§ Wmud rEmlj,ska lshefjk fmdÿ
ienEj ^;s%,CIKh& u;=lr fohs' u;= m%{d îc j3⁄4Okhg bv ,CIKh jkafka úmiaikdj ioyd i;sfha we;s iqodkï lr§fï
i<ihs' lD;Hhs' ta wkqj m%{djg uÕmdok ffp;islh f,i i;sh
±lafõ34'
i;sfha m%Odku ,CIK fjka fldg y÷kd .ekSu i|+yd
fuys§ wfkl=;a ffp;islhka f.ka yqol,dfldg ;ksj i,ld ixhqla; ksldfha§ jfrl zi;shZ r:dpd3⁄4hjrfhl=g
n,kq ,efí' Wmud fldg we;35' tuÕska bkaøsh" - n, O3⁄4u w;r i;shg
wfkl=;a wÕ miÕ yd Ndjkd ffp;isl O3⁄4uhka we;s fidhd ne,Sfï lD;Hh yd yeisrùfï lD;Hh isyshg
.,mñka olajk ;j;a Wmudjlg wkqj m%{d my<ùug kxjhs' tuÕska iqmßCIdldÍ nj yd uOHia: ne,aula hk .=K
Wmldrl iajNdjfhka i;sh l%shd lrk wdldrh olajd we;' u;= lr olajhs' i;sfha fuu iunr lsÍfï .=Kh b;du;a

15 16
úÑ;% f,i fmkajk ;j;a Wmudjlg wkqj" i;sh iudk fldg N+ñhg muKla iSud l< hq;= nj;a u;la lr fohs' tfiau
olajkafka lg uÜgug f;,a mqrjk ,o Ndckhla ysiska f.k ud3⁄4. m%{dj leu;s fhda.djprhd ;udf.a f.dapr N+ñh f,i
.uka lrkafkl=gh36' i;smÜGdkfhau yeisÍu l< hq;= nj olajhs' fï ksrEmKh
uÕska i;s ud;%fha we;s wruqKq w,a,d .ekSu iïnkaOj mej;sh
;j;a kso3⁄4Ykhlg wkqj i;sfha ziaurKZ .=Kh yd hq;=44 ixjrh biau;= fldg olajhs' wf.dapr N+ñ f,i" mr
iqmßCIl Ndjh k.rfha m%Odk fodrgq md,lhdg iudk lr úIh f,i hg fþofha ±lafjkafka ldu iqLhhs' ta wkqj"
olajhs37' tys§ rc;=ud fj; Tmamq l< hq;= zmhsKavhlaZ iys; f.dapr N+ñh i;smÜGdkhhs45'
¥;fhl= k.roajdrhg ,Õdjk cjksldjla f.k yermdhs' tys
§ fodrgq md,lhdf.a rdcldßh jkafka rc;=ud neye±lSug hd ihdldr bkaøshkag zwdmd;Z .;jk iq¨ úúO fudayKSh
yels blaukau uÕ ±laùuhs' fjk;a ;efkl fufiau fodrgq wruqKq bÈßfha ziqm;sÜÀ;Z i;sh olajk fkdief,k nj" úúO
md<lhdf.a m%;srEmh k.rdrCIdj yd iïnkaO fldg olajd j,a i;=ka ih fofkl= ne| we;s fmdf<dfõ isgjQ l=¿klg
we;' tu Wmudfõ§ k.rfha n, yuqodj ù3⁄4hhs' zm%{djZ fldgq ;j;a ;ekl Wmud fldg olajd we;46' fujka iqm;sÜÀ;
;dmamhhs' i;sh keu;s fodrgq md,lhdf.a ld3⁄4h jkafka kshu i;shla mqyqKq fldg ke;s" lïmd fkdjk .;shla ke;s
wjHdc k.r jeishd y÷kd .ekSu;a" Tyqg we;=,aùug bv ,nd i;smÜGdk Ndjkdfõ úfYaIfhka wdrïNl wjia:dfõ miqjk
§u;ah38' fï Wmfïh foflkau t<U isá i;sh we;s wjia:dfõ fhda.djprhdf.a is; b;d blaukska ldu wruqKqj,g f.dÿreùu
mj;sk ;;a;ajh ukdj biau;= fldg olajhs' fkdje,elaúh yels isoaêhls' ud;=u iQ;%fha§ msKavmd;fha
jäk NsCIqka jykafia kula fuf,i ukdf,i msysá i;shla
fuhska fojekak jkdyS" bkaøsh ixjrh yd iïnkaO fyda bkaøsh oukhla fkdue;sj msg;g jeãfï isoaêhla jd3⁄4;d
i;s ud;%h bgq lrk yslauúfï fufyjr biau;= lrhs39' hg fú' úkS; f,i iNH f,i yeo me<o fkd.;a ldka;djla uqK
±lajQ i;sh i;= f,!lsl iev myrj,a fu,a, lsÍfï lD;Hh .eiSfuka ±ä ldudidj my< ùu ksid Ndjkdfõ Wlg,S jQ tu
fï fofjks Wmudfjkao isysm;a lr,hs' fodrgq md,lfhl= we;s NsCIqj thskau isjqre yer .sh isoaêhla" wi;su;alfï wdÈkj
ksid wkjirfhka k.rhg we;=¿ùug bvla fkd ,nkakd fia ±laùula f,ig jd3⁄4;d fõ47'
i;sh t<U isá úg bkaøsh oajdrj, my<jk m%;sl%shd yd wl=i,a
ffp;isl my<ùug" wjirhla fkd ,nk whqre fmfka' i;sh i;sfha ,CIK yd ri
tlu wdrCIdj-taldrlafLda nj i|yka jk ;j;a mdGhla uÕska i;smÜGdk iQ;%fha ,d bÈßm;a fldg we;s wkqYdikdjka
o i;sfha fuu wdrCIl N+ñldj m%isoaO lrhs40' tfukau is;sú,s ie,ls,af,ka mÍCId lsÍfï§ lsisu ;ekl ukig bÈßm;a jk
yd fÉ;kd úIfhys wêm;slu o i;sfha .=Khls41' foaj,aj,g yria lemSula lsÍug fhda.djprhdg Wmfoia §ula
lr ke;s nj fmfkaa' ueÈy;a ùulao wkqu; lr ke;s nj
zzwx.=;a;r ksldfhaZZ ±lafjk iQ;%hlg wkqj i;smÜGdk fmfka' isf;a lsishï u kSjrK O3⁄4uhla mek k.S kï" i;sfha
y;r ms<sn| h:d N+; ±kSu f.damd,lhdf.a ;u .j/, iïnkaO l3⁄4;jH jkafka tu ndOl O3⁄4uh weia mkd msg uQKg-uQK,d
f.dapr N+ñh ms<sn| oCInj yd iu fldg olajd we;42' fuu ±l .ekSuhs' tys ksreoaOùulg flfia uÕ mEfoa±hs ±k
ksoiqk uyd f.damd,l iQ;%fhA§ o yuqfõ' i;smÜGdk Ndjkdfõ .ekSuhs' Bg tyd .sh il%sh odhl;ajhla i;shg whs;s ke;'
jeo.;alu" fuu Oïu-úkh jDoaê Ndjhg" úmq, Ndjhg m;a we;a; jYfhkau th iïmc{×fha úIh fCIa;%hhs'
lr,Sug wdOdrlhla f,ig yqjd olajd we;' iq;% msglfhau
fjk;a ;ekl ks;r ovhïlrejka ylal,x .ik ^ießirk& nqoaO foaYKdjg wkqj ±k .; hq;= b;du;a jeo.;a
ia:dkhla j÷rka fk.ejiS uÕ yßk iajNdjh ±laùfuka ldrKh jkafka" uQ,sl ksÍCIK wjêh yd ta wkqj l%shd;aulùfï
fhda.djprhd bÈka wdrCIdùug leu;s kï yeisÍu f.dapr wjêh y÷kd .ekSuhs48' fuys ,d ir, jQ;a" Rcq jQ;a" ldrKh
jkafka" lsishï ixisoaêhl§ wod, ksis mshjr .ekSug flfkl=g
17 18
oCI Ndjh ,efnkafka" ZZuq,ska u th b;d iómj ksrjq,aj fy<sorjq jkafka iajlSh wd;au m%;srEmh ms<sn| wdfõKsl
ksÍCIKh l< yels úg muKsZZ' hkak jgyd .ekSuhs' <ne¢hdjg mSvd fkdjk fiah' fuf,i t<eU isá isysh mj;sk
úg by< uÜgfï ±kqï mriamr;djhka bjid isàfï yelshdj
fuf,ig i;sh iuHla jHdhduh i|yd fhduq lrùug <x fjhs' iajlsh wvq mdvq yd ÿj_,;d ±lSfïÈ idudkHfhka
wjYH f;dr;=re iïmdokh lrk kuq;a" mj;sk wvq-jeälï bfígu jf.a wñysß fõokd wvq lr,Sfï m%h;akhlg fyda ta
ms<sn| ;=<kh lsÍulaa ;=<ska ms<shï ms<sn|j fidhd n,k kuq;a iïnkaO f;dr;=re úlD;s lr ±laúulg fyda flfkla fm<fò'
;ud jYfhka uOHia:j uE;lg ù isg ksÍCIKh lsÍfï ;u kuq;a" i;sh i;= jq jvd;a úIh uQ, jq ,sys,a o3⁄4Ykhlg kefuk
.=Kh /lf.k isà" ;udg jvd l%shdYS,s fjk;a ffp;isl iu. keïu w.;s.dñ fkdjQQ" wúêu;a jQ iajhx ksßCIKhlg
mEys wfkHdkH f,i n,mdñka lghq;= lsÍfï yelshdj i;shg fodr ljq¿ újD; lr fohs' fuu uOHia: jQ;a" wúêu;a jq;a
we;;a" fl,skau ueÈy;a ùula i;sh fkdlrhs49' iajNdjh" i;sfha ffki3⁄4.sl .=Kh" zzÅv~dmfodisldZZ kï jk
foaj ksldhg iïnkaO fldg olajk újrKhl ±lafjkafka
tf,i fkdmeg,efjk" ,sys,a ziqL.%dySZ ,CIKhla fufiah' tu Åvvdmfodisld kï foúhka ldu .=K-ldu l%Svd j,
i;sh i;=j mj;S' i;sfha ld3⁄4hh jkafka isÿùu ms<sn|j yqÿ u;a jQq l,ays Tjqkaf.a i;sh .s,syS hhs' tf,i wi;su;aùfï
±kqj;a lsÍuhs' ke;sj tajd ÿre lsÍu fkdfõ' ksyvj ksÍCIKh wdÈkjhka f,i Tjqka tu foaj ksldfhka pq;j my;a ksp
lrkafka" fm%aCIlfhl= l%Svd ;rÕhla n,kakd fiah' ueÈy;a Ndjhlg m;aafõ53' fuhg m%;HCI idCIshla olajk ;j;a
ùula tys ke;50' fujka ksYaYío ksÍCIKhlg wl=i, Ou_ iq;%hlg wkqj" m%udÈ NsCIqjla my;a foaj ksldhl m%;sikaêh
uev,Sug ;rï jk ksid t<U isá isysh b;d m%n, wdksixY ,en isysh t<U isá l, jydu Wiia foaj f,dalhlg m;afõ54'
f.k foa' tfia jk kuq;a tys lD;Hh jkdyS zzúhqla;ZZ jQ fï ixisoaê folg wkqj i;sh i;= {dkh yd .=Kh ÈhqKq lrk
ksÍCIKhlg iSud fõ' i;sh w;a±lSu fjkia fkdlrhs' ta iajNdjh;a" wdksixih;a olajhs'
fjkqjg th .eUqre lrjhs'
i;sh jkdyS zukisldrhZ kï ffp;islhg iómpdÍ
ke. tkakd jQ m%;sl%shd fukau fm<öï meyeÈ,sj ±l h" wNsO3⁄4u újrKhg wkqj tys uQ,sl lD;Hh jkqfha' ish¨u
.ekSug kï" fuu ueÈy;a fkdjkiq¿ .=Kh i;sh i;= úh hq;= is;aj, fhÈ mej;Suhs55' ;u wêldßh jYfhka fuu ukisldrh
fõ' fudkhï whqrlska fyda ueÈy;a ùulg ndOd lsÍula lsÍug" kï jk idudkH is; fhduqlrùu uq,au Ñ;a;dl3⁄4IK fhÈu"
m%;sl%shdjlg hfula fm<fò kï i;sfha fuu úhqla; .=Kh ^y÷kd .ekSug;a fjkafldg ±k .eksug;a ufkdaNdj ke.Sug;a
tmuKlskau jydu keiS hhs' i;sfha fuu úhqla; jQ ,sys,a jQ" l,ska& wruqK ie<lSfï .=Kdx.h úoyd olajhs' i;sh jkdyS
iqn.%dyS jQ ,CIKh wkqj" flfkl=g ;ud bÈßhg bÈßm;ajk fuu m%:u i,ld ne,Su blaujd .sh ÈhqKqjla" jO_khla f,i
ixisoaêfhka u|la fjka ù th ±l .; yelsùu ksid ;udf.a ±laúh yel' ta wkqj w;s CIKsl jQ ukisldrh fyj;a wjOdk
wd;au.; ueÈy;aùu wmCImd;sj ksÍCIKh l< yelsùu ud;%h jvd;a .eUqre ù meyeÈ,sùula i;sh uÕska i,ihs56'
fukau uq¿ ixisoaêfhkau uqla;j isàug o yelshdj ,nkafkah'
fuu úhqla; mrdih jvd;a úIh uQ, ±lSug uÕ mdok w;r" i;sh yd ukisldrh hk ffp;isl fofla we;s o<
fï ;=<ska by; ±la jQ l=¿kla uqÿkg keÕ n,k ne,Su w3⁄4:j;a jYfhka iudk pßhdj" i;smÜGdk yd fhdaksfidaukisldrh hk
flf3⁄4' fol w;r we;s iudk;djhg lSm w;lska iudk njla olajhs'
tys,d kSjrK O3⁄4uhkag m%;smË O3⁄4uhka foig wjOdkh
zzi;smÜGdkfhaZZ fuu zúix.;Z fukau iqL.%dys yeisÍu fhduq lrùu;a' m[ap WmdodkialkaOhkays yd wruqKqj,
jkdyS m%;sl%shd lsÍu yd m%;sfCIam lsÍu hk wka; fol uÕ wks;H;dj ms<sn| idjOdk nj;a" fndc®X. Ou_ ;yjqre
yrjd uOHu m%;smodj mdod fohs52' ;udf.au wvq mdvq yd lr<Ssu;a" p;=rd3⁄4h i;Hhka kqjKska fufkys lsßu;a hk lreKq
widOdrK m%;sl%shd fhda.djprhdf.a idjOdk yeisÍu bÈßfha fhdksfid ukisldrh iïnkaOfhka olajd we;s wjia:d iQ;% j,
19 20
yuqfõ57' tuÕska ;udf.a mqreÿ kej; i,ld n,d yev.iajd .ekSug
yelshdjla ,efí' fuys ,d w.h lghq;= .=Kh jkafka i;sfha
ukfia we;s bfí flfrk mqreÿ fyj;a weíneysh wkqj we;s iqL.%dys nj;a tuÕska ;ud weia mkdmsg w;aolsk foag
hñka" flfrk lghq;= neyer lr,Su iïnkaOfhka i;sfha fuu iïmQ3⁄4K wjOdkh wNsuqL lrùug;a tuÕska i;sfha we;s jydu
wjOdk ud;%h kï jk prshdj jeo.;a fõ' i;s ud;%h ;=<ska ;Skaÿjlg fkd t<öfï .=Kh wkqj jyd m%;sl%shd fkd lsÍu
flfkl=g ;u bfí flfrk l%shd - m%;sl%shd yd Wml,amkj,ska jeo.;a fõ'
is; fírdf.k we;a; we;s ieáfhka ±l .ekSug yelshdj
,efnkafkah' bkaøsh {dkhg u uq¨ wjOdkh fhduq flfrk fï wkqj i;sfha we;s iqL.%dys nj fyj;a ,sys,aj
ksid bfíg fuka mqreoaog fuka lrk m%;spdr ms<sn| f;dr;=re ta;a;= .kakd nj wdrïNl wÈhf3⁄4§ u fhfok ksid mqreoao
wkdhdifhkau fy<sfõ' isf;a uq,a neif.k we;s ydkslr mqreÿ wkqj isÿfjk foaj,a ms<sn|j ±kqj;aùu;a" tuÕska ;ud fldhs
yd krl .;s fjkia lr,Sfï uq,au mshjr f,i fuu bfí ;rï ÿrg wfÉ;kslj" hdka;%slj fuka l%shd lrkafka ± hs
flfrk m%;spdr ±l-±k .ekSu w;HjYHhh' ;lafiarejla lsÍug bvla wef3⁄4' fuh;a wruqK ms<sno f;dard
fírd ms<s.ekSfï" j3⁄4Khlg hg lsÍfï i;sh i;= .=Kh ms<sìUq
i;sh i;= fuu zzyqÿ wjOdkhZZ b÷rka ixjr lsßfï§s lrkakls' fï wkqj fu;=jla l,a yqÿ weoySï u; úYajdih u;
úfYaIfhka jeo.;a fõ' wkql%ufhka jefvk fuu jev fldf;la ÿrg ;ud fkd ±k kuq;a t,anf.k isáfha ± hs ±ka
ms<sfjf,a § wdÈlïñl fhda.djprhd ihdldr wruqKq ms<sn|j ±ka w;aolsk m%;HCIh wkqj fy,sorõ fõ' wiïNdjk l%shd
uq,ska u fuu i;s ud;%h fh§u flfrys Wkkaÿ lrjkq ,efí' fyj;a weíneyshlg wkqj fyda bfíg isÿfjk - isÿlrk l%shd
ndOdjlska f;drj fuu i;s ud;%h t<U issá muKskau" is;g yd há isf;a uekSï yd .eUqre m%Yak lrk ;;a;ajhka biau;=
úúO fodrgqj,ska ßx.d .kakd wruqKq úNd. lrñka ne,Su lrf.k" tajd kej; i,ld ne,Sfï" kej; yev.iajd .ekSfï
fyda j3⁄4. lsÍu hï m%udKhlg isÿfõ58' i;smÜGdkh jkdyS bv m%ia:djla i;sh ,nd fok nj fuhska fmfka'
fhda.djprhdg f.dapr N+ñhhs' tys ,d zzi;sh jkdyS fodrgq
md,lhdZZhs hkqfjka ±lajk Wmudj ;=<ska i;sfha wdrCIl i;sh i;= fuu wmCImd;S jq o" uOHia; jQ o" .=Kh
N+ñldj úfYaIfhka bkaøsh ixjrh m%lg lrhs' iuyr úg f;aÍulg fkd t<öu fyj;a ;SrKhlg blauka
fkdùu (Choicelessness) hehs olajd we;' ;SrKhlg blauka
iQq;%dka; l%uhg bkaøsh ixjrh jkdys wNsÊ®d- fkjQ kuq;a mQ3⁄4K wjOdkfhka lsisu m%;sl%shdjlg fkd t<ö miq
fodaukii fol ÿre lsÍu i|ydhs' fï foflka f;dr Ndjh ùu fuhska woyia flf3⁄4' fujka wmCImd;S fukau WfmaCId
i;smÜGdkfha o uqLH mrud3⁄4:h hs' fï wkqjZZ wNsÊ®d- iys; ksÍCIKhla iQ;% msglfha fjk;a ;ekl ±lafjkafka"
fodaukii folg hg ù isÿ lrk m%;sl%shd ÿre lsÍï fyj;a uld levm;l Wmudfjks60' nqÿmshdKka jykafia iajlSh
±óu bkaøsh ixjrfha yd i;smÜGdkfha fmdÿ ,CIKh hs59' udkisl;ajh ms<sn| t<U isá wjOdkh ;udf.au uqK ne,Sug
fï ksid fuu ld3⁄4hhka foflys ,d iEfyk iu.dñ Ndjhla ±l fhdod .kakd lKakdählg Wmud lsÍfuka levm; ;ud fj;g
.; yel' m;a fohla lsisu f;aÍulg ,la fkd fldg ms<sôUq lrkakd
fia fhda.djprhd wdidjlska fyda wukdmhlska fyda fkd ueã
idudkH weíneysùï j,g fmdÿ ,CIKhla jk bfí t<fUk udkisl;ajh WfmaCIdfjka hqla;j n,hs hkak foaYKd
isÿjk nj fyda mqreoao wkqj" fkd ±kSu isÿjk m%;sl%shd lrk fial'
j,g fl<ska u tÈßj lghq;= lsÍu" hg lS bkaøsh ixjrh yd fuf;la bÈßm;a lrk ,o f;dr;=re ms`vq lr.;a
i;smÜGdkh hk m%;sm;a;s fofla § u isÿ fõ' i;su;a nj l,ays" i;sh ;yjqre ùfï§ zzúmrïldÍZZ njla olajk kuqÿ"
uq,a wÈhf3⁄4§ u t<U isàu ksid flfkl=g ±k ye¢k.ekSï th iqL.%dys fyj;a iqL kuH" ,sysÉp ksÍËKhla njg m;a
iïnkaOj yeisrùfï m%ia:djla ,;a ;eku ,efnk w;r"
21 22
fõ' WfmaËl nj yd yqÿ wjOdk ud;%hla jYfhka" tys ,ËK neúka fuh úh yels hehs is;Sug wmyiq njla fmfka' ;j
fmfka' ±kqj;aùfï uq,a lD;Hfha uq,a wÈhrfha§ u jdf.a ÿrg;a mÜGdk hk l%shd moh lsis úfgl;a i;s hkak iuÕ fh§
fhfok fuu i;sh kï ffp;islh l,n, fkdù m%fõYfuka we;s ;eka iq;% msGlfha yuq fkdfõ' wvq ;rñka mÜGdk hkak
jeäh hq;= w;r" tuÕska wjOdkfha jO_kh iqLkuH f,i mjd uq,a iQ;%j, lsis;ekl fhoS ke;s w;r miq ld,SK wNsOïu
we;slrjhs' tys,d jeo.;a ,ËKhla f,i wmËmd;S jQ jgyd yd wÜG l;dj, muKla yuq jk mohls' ixikaokd;aulj
.ekSñ ud;%h" ks;r úmrïldÍ ùu' mq¿,a fukau újD; Ndjh i<ld ne,Sfï§ iQ;%j, ks;r ks;r i;s hkak WmÜGd;s hk l%shd
±laúh yel' fuuÕska isÿ lrk m%Odk lD;Hhla jkafka moh iuÕ fhfok ksid WmÜGdk hkak ksrela;s Ydia;%hg wkqj
iajhxl%Shj flfrk mqreÿ-m%;sl%shd l%ufhka neyer,Su;ah i;sh ksje/È zzjHq;amkakhZZ fõ64' fuhg wkq.dó ixialD; moh
fuf,i ta;a;= .ekSfï ;lafiare lsÍfï jev ms<sfj, m%.;sYS,Sj jk ZZiauD;Hqmia:dkZZ hkak fuh jvd;a m%lg lrhs' fï fhÿu
m%;sjHqy.; lsÍula yryd we;a; we;s ieáfhka ±lsfï ksrdl+, md<sfha Wmia:dk hkakg iudk jk w;r iïm%hqla; mohg
njla" fyj;a wúCIsma; o3⁄4YKhla olajñka ksudj igyka ksje/È ú.%yhla o imhhs'
lrhs' fuu fkd.efgk iq¨ kuq;a úmrïldÍ" iqL kuH kuq;a
fkd mels< .ekSu iys; i;sh tu wkqN+;skaf.a wka;3⁄4.;h fkd Wla; wÜG l;d újrKh uÕska mek kÕsk .eg¿j
blaujñkao" jyd m%;sl%shd lsÍfukaa je<lSfukao" hqla; ù uOHu jkafka" i;smÜGdkh hkak wjOdkfha úfYaI wdldrhla hk
m%;smodjg m%fõYhla fukau mokulao i,ihs' f;areug jvd i;sfha moku fyj;a i;sh msysgqùu i|yd jk
fya;=j hk w3⁄4:h §uhs' tuÕska" wjOdkh l%shdldß;ajfha isg
i;sh i;= iuyrla ,CIK ms<sn| jQ fuu úuiqug wruqK foig udre lsÍula lrhs' kuq;a i;smÜGdkh jkdys
wk;=rej l%shdldÍ i;sh hkak i;r i;smÜGdkhg wkqj i;sh i|yd yqÿ fya;=j fyda moku muKla fkdfõ65' ulaksido
ú.%yhlg nisuq' Bg iqÿiq miqìula iQodkï lsÍula jYfhka h;a i<dh;k úNx. iQ;%fha§ nqÿmshdKka jykafia i;r
m%:ufhka i;smÜGdkh hk moh ú.%y lruq' i;smÜGdkhg wu;rj ;j;a i;smÜGdk ;=kla foaYkd fldg
we;s fial' fï ;=k;a i;smÜGdk jYfhka u kï fldg we;af;a"
4' i;smÜGdk' i;smÜGdkh hkq wruqKq f;aÍula ms<sn| m%Yakhla jkjdg jvd
i;smÜGdk hk moh i;s+WmÜGdk hk f,ig fnod ;yjqre lr.; hq;= wod, udkisl .=K ,S,djla jk neúkah'
oelaúh yel' fuys§ iajrf,damh isÿùfuka ZZWZZ hkak f,dma fõ'
WmÜGdk hk md<s jpkh ZZt<U isàuZZ hk w3⁄4:h okjk w;r 5' i;r i;smÜGdkh'
Wla; iïm%fhda.fha§ i;sh iuÕ hulg t<öu fyda i;sfhka i;smÜGdk lD;Hfha§ i;sh fCIa;% y;rla ms<sn|j
hqla;j fmkS isàu woyia flf3⁄4' iQ;% O3⁄4u w;r zzWmÜGdkZZ ie<ls,su;a fõ' tajd kï lh" fõokd" is; yd Oïu hk fCIa;%
hk fï l%shd moh t<öu fyda Wmia:dkh hk mohkaf.a úúO jQ;a y;rhs' fï y;r ;=<ska Oïu hkak kSjrK hgm;a lsÍu"
ishqï jQ;a w3⁄4: fNao iys;j fkdfhla ;ekaj, ±lsh yel'61-62' fndaÊ®x. jeãu" mxp ialkaOhka jgyd .ekSu" i<dh;k iy
fuf,ig f;areï fíreï lr.;a úg i;smÜGdkh hehs lshkafka wd3⁄4h i;Hhka y;r hk nqoaO foaYkdfõ úfYaI jákdlula
úoHdudk wjia:djg ,xj isàfï w3⁄4:fhka i;sh t<U isàu yd we;s W.ekaùï woyia flf3⁄4'
ZZwf;a ÿßkaZZ kuq;a iQodkñka isák w3⁄4:fhka Wmia:dkh fõ' iómj mÍCId lsÍfï§ fuu i;r i;smÜGdkhka
fjk;a wdldrhlg olajf;d;a i;smÜGdkh hkq t<U isá isysh ;=< .eíù we;s l%ñl;ajh mshjfrka mshjr bÈßhg hEula
fyda i;sh;a iuÕ Wmia:dkh hk w3⁄4:hhs' flfia kuq;a wÜG ksrEmKh lrhs'^igyk wxl 02 n,kak& ldhdkqmiaikdj
l;d j, i;smÜGdkh hkak mÜGdkh hk mohg wkqj w3⁄4: YdÍßl bßhõ yd YÍr.; l=Km fldgia úNd. fldg ne,Su
olajk w;r mÜGdkh hkq moku" fya;=j hk w3⁄4: okjhs63' jeks m%:ñl wNHdij,ska mgka f.k bosßhg .uka lrhs'
wÜG l;dj, ±lafjk fuu ú.%yhg wkqj i,ld n,kafka kï fõokdkqmiaikdj wjêh i|yd fu,i l%ufhka ÈhqKqjk
iïm%hqla; moh i;smÜGdkh fkdj zzi;smamÜGdkhZZ úh hq;= ixfõ§ ;djhlg moku i,ihs' i;sh fuf,i jyd jgyd .;
23 24
yels ldhsl w;a±lSï" ´<dßl foaj, isg jvd ixfõ§ w;a±lSï bÈßm;a jk kSjrK O3⁄4u fõ'
jk fõokd fyj;a úúO úkaok lrd wNsuqL lrhs' jvd ishqï jQ
idjOdk wruqKq fj;g fhduqj ,nd foa' fuf,i Ndjkdjg n,mdk kSjrK O3⁄4u úNd.
zzfõokdkqmiaikdjZZ ;ud l%shd;aul jk iajNdjh jk lsÍulg wk;=rej zzOïudkqmiaikdjZZ wNHka;r.; w;a±lSï
iqL" ÿlaL" iy wÿlaLuiqL hk ;=ka wdldrhg u iSud fkdù úYaf,aIKh lsÍu foúêhlg isÿ lrhs' tkï m[apialkaO
f,!lsl yd f,!lsl fkdjk isoaê olajd u me;sf3⁄4' f,!lsl jYfhka yd Iâ bkaøsh O3⁄4u jYfhks' fï úYaf,aIkh
fkdjk fuu fõokd ms<sn| Ndjkdj wdpdr O3⁄4u ms<sn| fndÊ®x. Ndjkdjg myiqlr w;aje,la imhhs' ta i;smÜGdk
úNd.hg wdrïNh ,nd foa' fï wkqj i;sh l=i, wl=i, hk Ndjkdfõ ó<Õ mshjrhs' wjidk jYfhka wjfndaOh uqÿkam;a
ffp;islhka fjkafldg ±k .ekSu olajd j3⁄4Okh fõ' fuf,i lrñka p;=rd3⁄4h i;Hh ms<sn| Ndjkdj ksudj igyka lrhs'
fodrgq újr lrkafka Ñ;a;dkqmiaikdjgh'
fï wkqj i;smÜGdk Ndjkdj zz´,dßlZZ ;ekska
i;smÜGdk Ndjkd úldYh $ bÈß .uk mgkaf.k l%ufhka zziQCIuZZ ;eklg wkql%ñlj ÈhqKq lrhs'
igyk wxl 02 fï f3⁄4Çh wkql%ñl ÈhqKqj m%dfhda.sl mokula fkdue;sj
ldh lrk yqÿ ufkdauh ks3⁄4foaYhla fkdfõ' WodyrKhla f,i
wdkdmdk mín � zzldhdkqmiaikdjZZ m%drïN wNHdihla f,i i,ld uQ,slj
bßhdm: mín � i;sh jeãfï wruqKla f,i bÈßm;a lrk w;r wjidk
iïmc[a[ mín � jYfhka ±lafjk p;=rd3⁄4Hh i;Hh ms<sn| wNHdihg
fo;sia fldÜGdY ksfrdaOh o wvx.= jk neúka i;smÜGdkfha uqÿkam;aùu thska
� idCId;a fõ'
Od;= ukisldr mín �
kjiSjÓl mín fõokd tfia kuqÿ flfia fyda fuu l%uh u i;smÜGdk m%.;sh
úkaok .=K � i|yd we;s tlu l%uh hehs woyia fkd flf3⁄4' i;smÜGdk
wdpdr O3⁄4u � Ñ;a; Ndjkdfõ ,d ix.%y ù we;s wkqms<sfj,;a we;a;gu Ndjkd
ldudjpr is; � lrk fhda.djprfhl=f.a W;aidyh wkqj isÿjk l%ñl
uy;a.; is; � Oïu j3⁄4Okh;a i,ld ne,Sfï§ mqoa.,slj fhda.djprfhl= w;aolsk
kSjrK � m%foaYh n,j;a f,ig iSud jQ tlla nj fmfka' ta fhda.djprhd
ialkaO � w;a±lSïj,g f.dÿre jk iSñ; ixisoaê yd w;a±lSï muKla
wdh;k Tyqf.a i;sh jO_kfhys ,d wruqKq jYfhka l%shd lrhs' kuq;a
� i;smÜGdkfha m%Odk ,CIKh jkqfha bÈßm;a jk ixisoaêh
fndcaCOx.
� l=ula fyda fõjd" thg we;s ieáfhkau idjOdk ùuhs' tjka
wd3⁄4h i;Hh
� wjOdkhla iajNdjfhka u ´,dßl ;eklska mgkaf.k ishqï
zzÑ;a;dkqmiaikdjZZ jkdyS isf;a f,daN" fodaI" fuday" ;ek lrd bÈßhg .uka l<;a" Ndjkdfõ fh§ .; lrk úg
WoaoÉp hk ffp;isl we;s-ke;s nj ±k .ekSu hk ;ekska tu iQ;%fha ±lafjk wkqms<sj,ska fjkiaj .uka lsÍug iEfyk
mgkaf.k l%ufhka ÈhqKq ù f.dia uy.a.; is;a y;frys we;s bvla we;af;ah'
- ke;s nj olajd wkqmiaikdjla f,i jefâ' fuu uy.a.;
is;a ms<sn| Ndjkdj iajNdjfhkau .eUqre iudêhla ,nd wkq.ukh lrk ms<sfj, l=ula jQj;a" iQLkuH jQ;a"
.ekSu j,lajk ndOl O3⁄4u ms<sn| úia;r úNd.hlg bfíu wx. iïmQ3⁄4K jQ;a i;smÜGdk ÈhqKqjla i|yd ish¿u j3⁄4.-
bv i,ihs' fïjd jkdyS zzOïudkqmiaikdfjysZZ ,d m%:ufhka u j, w;a±lSïj,ska iukakd.; úh hq;= fõ' flfkl= Ndjkd
25 26
lrk úg Ndjkd ÈhqKqj;a iuÕ ta ta i;smÜGdkhka wod< ms<sn|j mßphla ,nd§ug fmdfydi;a jk njla wksjd3⁄4fhka
f,i ld3⁄4h idOkh lrhs' WodyrKhla f,i ldhdkqmiaikd fkd lshefõ' nqÿ mshdKka jykafia tys,d u;=lr,Sug W;aidy
fldgi Ndjkdfõ u;= wjêhl § w;yer ±óug fyda neyer lrkafka ukd f,i ;yjqre lr .;a i;sh wdkdmdkfha isg jvd
lsÍug isÿfõ hehs fkd lshefõ' ulaksido h;a th ry;a mD:q, mrdihlg" úúO m%;HCI wjfndaOhka yryd uÕ fy<s
W;=uka jykafia,dg;a tlfia jeo.;a jk neúks' ij_{ jQ lrkafkah" hk woyihs' ±la jQ mßÈ úúO mD:q, mrdihlg
nqÿ mshdKka jykafia mjd wdkdmdki;s Ndjkdj jßka jr jevQ wh;a jk wx.hka wdjrKh l< yels jkafka ta i|yd u is;
njg we;s idOl fï nj ;yjqre lrhs66' fuf,i i;smÜGdk fhdod lrk Ndjkdfjka nj fuys,d úfYaIfhka ioyka fldg
iQ;%fha ,d wvx.= jk Ndjkd zzl3⁄4uia:dkZZ tlsfklg wfkHdkH ke;' tu ksid u ish¨ wNsu; w3⁄4:hka bIag lr.ekSu i,ld
jYfhka WmldÍ nj fmfka' tla tla fhda.djprhdf.a pß;hg iïmQ3⁄4K iQ;%h u foaYkd l< nj jgyd .; hq;= h'
WÑ; f,ig l3⁄4uia:dk wkqms<sfj, fjkiaj fhfoa'
fï ksid tla zzmj_hlaZZ fyj;a mqrella uQ, lu_ia:dkh
fuf,i i;smÜGdk i;r tlsfkld wfkHdkH jYfhka jYfhka f;dard .kafka kuq;a" i;r i;smÜGdkhka u Ndjkd
Wmldr jkjdla fuka u ta ish,a, tlu i;smÜGdk zzmj_hlaZZ;=< lsÍu" i;rg u is; fhdod Ndjkd lsÍu kqjKg yqre h' oaú;Sh
iuia;hla f,i tlg tl;= fldg ±laùug o yelshdj we;' l3⁄4uia:dkh jYfhka i,ld fyda tfia Ndjkd lsÍu fyd| h'
wdkdmdk iQ;%fha § tlu wdkdmdki;s Ndjkd fldgfia§ ish¨ fï woyi i;smÜGdk iQ;%fha wjidk ks.ukd;aul fldgfia
i;smÜGdkhka jefvk fia bÈßhg hEula iQ;%.; jd3⁄4;dj, lshfjk ksjk ms<sn| wkd.; jdlHh ±lafjk fldgi yd
we;67' fuu újrKh tlu Ndjkdjla ;=< i;r i;smÜGdkh iudk njla olajhs' tu.ska w3⁄4y;a M,h i|yd fyda wkd.dó
u ix.%y jk nj yqjd olajhs' M,h i|yd i;r i;smÜGdkhka u jeäh hq;= nj wjOdrKh
lrhs70' fuf,i i;smÜGdk y;rla u we;=<;a fldg foaYkd
wdkdmdk i;s iQ;%hg wkqj tlu Ndjkd wruqKlska lsÍfuka zz.uHzz jkafka W;=ï i;HdjfndaOh idlaId;a lr
úúO i;smÜGdk jeäh yels jk w;r jev ms<sfj, ksudj olsk .ekSug kï i;rdx. iukakd.; iuia; Ndjkdj u tl
úg ish¨ i;smÜGdkhka iïmQ3⁄4K njg m;ajkq we;' fï ksid fia jeäh hq;= njhs' fï ldrKh i;smÜGdk zzixhqla;fhaoZZ
tla tla i;smÜGdkhla fyda tla tla lugykla fldf;la ÿrg ±lafjk w;r" iuyrla fldgia jYfhka muKla f.k lrk
Ndjkd l< hq;= ±hs m%Yakhla mek kÕS' Ndjkdj my< M, {k wjfndaOhkag fya;= jk nj jeä ÿrg;a
olajd we;71'
tl i;smÜGdkhla u jeãfuka i;HdjfndaOh isÿùfï
isoaê iQ;% lSmhl u jd3⁄4;dù we;68' we;a; jYfhka ´kE u wdkdmdk ixhq;;fha ±lafjk mdGhlg wkqj i;r
Ndjkd l%uhlg wkqj i;sh ÈhqKq ùfï § wjOdkfha lemS i;smÜGdkhka i;r È.ska meñfKk r:j,g Wmud fldg we;'
fmfkk j3⁄4Okhla wkdhdifhka u ie,fik w;r tuÕska iEu me;a;lskau meñfKk r:" ykaÈh yryd .uka lsÍu ksid
idudkH jg msgd ;;aa;ajh ms<sn| wjÈ nfõ .=Kd;aul jO_khla y;r ux ykaÈh ueo /iaj ;sfnk hï ¥ú,s f.dvla úh yels
ie,fia' we;a; jYfhka u tu idudkH wjfndaOh ;udf.a uQ, kï th úisÍ hkafkah72' ta wkqj iEu i;smÜGdkhlau hï fia
l3⁄4uia:dkhg u isud ù ,nkakla fkd fõ' fuf,i i;smÜGdkh úúO È.ska meñfKk r: uÕska yxÈh ueo frdlaj we;s ¥ú,s
hgf;a úfYaIfhka kï jYfhka i|yka fldg fkdue;s fldgia o úiqrejd yßkafka o" tf,ig u kSjrK Ou_ hgm;a lsÍug yeu
;ud jvk uQ, l3⁄4uia:dkh jeãfï § w;=re M,hla f,i i;sfha w;ska u iu;a jkafka h' fuu Wmudj uÕska i;r i;smÜGdk
wjOdkhg ,laùu isÿ fõ' tl tll wfkHdkH iyfhda.h olajhs' túg i;r ux ikaêhl
ueo tl;=ùug bv we;s ¥ú,s úúO Èidj,ska meñfKk r:
wdkdmdk iQ;%hg wkqj ;jÿrg;a .uka lsÍfï§ yqiau uÕska hï fia b;sßjla ke;sj msi yßkafka o tfia u jkafkah'
ms<sn| wjOdk ud;%h muKska flfkl=g ish¿ u i;smÜGdkhka fï wkqj tla tla i;smÜGdkhla" tla tla mj_hla
27 28
.eUqre úmiaikdjg nei .ekSug m%fõYhla ,nd fokafka h' lrkafka iajlSh m%;HCI Ndjkd w;a±lSï iïnkaO ish¿ u
i;r i;smÜGdkh u iïmQ3⁄4K lsÍug flfkla .kakd W;aidyh wx. i;r i;smÜGdkhka ;=<ska u;= lr .ekSu úh yel'
lrK fldg f.k" flfia kuq;a" iQ;%fha ±lafjk úúO Ndjkd tf,iska i<ld n,k l," fuu m%h;akh jkdyS ;u Ndjkd
fldgia j, ta ta iqúfYaI .=Kj,g iudkqmd;slj Ndjkd m%.;sh m%;HlaIh m[apialkaOh yd i;r i;smÜGdk jYfhka .,md
fõ.j;a jkjdla fukau wx. iïmQ3⁄4K ùu;a" iunr;djhg m;a ne,Sula fõ' fuu m%h;akhka foflkau fhda.djprhdf.a wd;aóh
ùu;a wkql%ufhka isÿ fõ' udhdj Èhdre lr,Su isÿ fõ' fhda.djprhd m%;HCIhkag
úúOdldrfhka i;sh fhduq lr,Su uÕska ;u w;a±lSu u h,s;a
i;smÜGdk tl tll we;s úúO .=Kdx.hkag wkqj wruqKq lsÍfuka tajdfha ieÕù we;s >K i[a[djka yd uu h
úúO l3⁄4;jHhka i,id fok ksid mQ3⁄4K;ajh i|yd ish,af,a hk wd;aóh idrhka ì§ úisr hdug mgka .kS' ;udf.a u wd;au
iduQysl j3⁄4Okh ke;sj neß fohla fõ' fk;a;smamlrKfha yd .; w;a±lSï wruqKla f,i olsk úg jvd;a uu h - udf.a h
tys wgqjdfõ fï ldrKh jd3⁄4;d lrkafka" tla tla i;smÜGdkhg hk uudhkh ÿj_, fõ' tla tla ialkaOhla ;jÿrg;a ufula
wod, iïnkaO;d j.=jla f,isks' igyk wxl 03 n,kak' jYfhka ±l.; fkd yels jk ;rug fyj;a ufula we; hk
i[a[djg ieÕù isáh fkd yels ;rug ±ä f,i mßCIdjg
wÜG l:d ±laùug wkqj i;smÜGdk tl tlla ialkaO ,la lrk fuka nqÿmshdKka jykafia lrk wkqYdikdj fuh
tl tllg wkqrEm fõ' rEm ialkaOh" fõokd ialkaOh yd iuÕ lÈug .e<fma74' ialkaO O3⁄4uhka w;r mriamr
i[a[d ialkaOh wkqms<sfj,ska uq,a i;smÜGdk ;=kg wkqrEm iïnkaO;djhkag;a jvd wÜG l:d uÕska i;smÜGdk tl tlla
fõ' i[a[d ialkaOh yd ixialdr ialkaOh Oïudkqmiaikdjg ta ta pß; i|yd ks3⁄4foaY lsÍula lrhs' ta wkqj" ldh-fõokd
wkqrEm fõ72' hk i;smÜGdkhka f,daNdêl pß;hdg m%Odk m%;smodj úh hq;=
w;r' Ñ;a;-Oïu hk i;smÜGdkhka nqoaê pß;" Ñ;lal pß;
igyk wxl 03 i;smÜGdk i;f3⁄4 mriamr iïnkaO;d we;a;kag fhda.H f,i wjOdrKh fldg we;75' fï wkqj m<uq
yd fojk i;smÜGdk fol yeÕSïnr pß;j,g iqÿiq jk w;r
ldhdkqmiaikdj fõokdkqmiaikdj Ñ;a;dkqmiaikdj Oïudkqmiaikdj b;sß fol m%{d pß;hlg fyj;a nqoaê pß;hlg ks3⁄4foaY
flf3⁄4' fï wjia:d fofla u ;SCIK m%{djka;hdg Ñ;a;-Oïu
ialkaO ldh fõokd Ñ;a; i[a[d$ixialdr hk jvd ishqï wkqmiaikdjka o" okaOm[[ mqoa.,hd i|yd
ks3⁄4foaYh ÿj_, m%n, f,daN ÿ3⁄4j, Ñ;lal m%n, Ñ;lal jvd ´,dßl jQ ldh-fõokd hk wkqmiaikdo ks3⁄4foaY lsÍu jvd
f,daN pß;hdg pß;hdg pß;hdg pß;hdg m%{d f.dapr nj .efÕa' fïjd pß; jYfhka fuys ±lafj;;a
wjia:dfõ mj;sk udkisl jd;djrKh wkqj;a tf,i iqÿiq fia
msysgqùu ÿl wks;Hh wkd;au nj
fhdod .; yelaflah' ta wkqj l=iS; jQ o" wdidjkaf.ka uevqkd jQ
málal+, nj
o wjia:dj,g ldhdkqmiaikdj iqÿiq nj ksoiqkla f,i ±laúh
yelafla h'
jvd iómj ne,Sfï §" flfia kuq;a" fuu mriamr
iïnkaO;d t;rï n,j;a ke;s nj fmfka' ulaksido h;a" fkma;smamlrKh yd úiqoaê u.a. hk .%ka: foflys u'
;=kajk i;smÜGdkh jk É;a;dkqmiaikdj ish¨u kdu i;r i;smÜGdkhka i;rdldr jQ úm,a,di j,g m%;HCI O3⁄4u
O3⁄4uhka iïnkaO lrf.k mj;skakla jk w;r yqÿ ú[a[dK f,i msysgqjd we;af;a h' tu úm,a,di jkdyS" wiqN" ÿlaL"
ialkaOhg iSud fkd fõ' tfia u Oïudkqmiaikdj;a iajNdjfhka wks;H" wkd;au jQ foaj,a iqN" iqn" ks;H" wd;au jYfhka jrojd
ish¿ ialkaOhka u wdjrKh lrkakla ksid olajd we;s f,ig .ekSu fõ76' fïjdg wkqj ldhdkqmiaikdj wiqNh u;=lr
i[a[d$ixialdr hk ialkaO folg jvd jeä mrdihla mqrd ±laúu ;u mrud3⁄4:h fldg we;' fõokdkqmiaikdj flfkl=
me;sr mj;skakls' flfia kuq;a fuys § olajkakg W;aidy w;Dma;slrj iem ¨yqne| hEug tÈßj l%shd lrhs' úúO jQ
29 30
Ñ;a; iajNdjhka ;u wd;au.; w;a±lSï jy jyd fjkia jk N+ñldj wkqms<sfj,ska bÈßhg hEu olajk iïu; l%uhg wkqj
iq¨ wks;Hh nj;a" wjidk jYfhka Oïudkqmiaikdj iaÓridr uQ,sl mshjr jYfhka lh ms<sn| zziïmc[a[ZZ fldgi OHdk
jQ wd;auhla lsis ;ekl;a fkd ,eìh yels nj;a olajhs' fï m%;s,dNhg fya;= jk nj olajhs' tys,d wjidkhg olajk i;r
bÈßm;a lsÍug wkqj tl tl i;smÜGdkhla úfYaIfhka iqN" jk zziïmc[a[hZZ jkdys Oïudkqmiaikdj jYfhka kSjrK
iqn" ks;H" wd;au hk úm,a,dihka fyj;a uq,djka ÿre lsÍug Ou_ yÿkd .ekSug;a" tajdfha ÿre ù hEu ±l .ekSug;a wdOdrl
iu;a nj m%ldY lrhs' wod< úmiaikdjka wkq,a,x>kSh f,i fõ'
tl tlla i;smÜGdkhg iSudù ke;;a" tla úm,a,dihla wêlj
l%shd lrk fhda.S pß;hla i|yd l=uk i;smÜGdkhla .e,mS i;smÜGdkh zzOHdkZZ uÜgug ÈhqKqùu" iúia;rj
hkafkao hkak i<ld ne,Sfï§ fuuÕska bÕshla iemfha' w;=re wjia:d;a iys;j oka; N+ñ iQ;%fha ±lafõ' fuys oelafjk
w;=re wjia:dj, § o lsisu is;sú,a,lg bvla fkd;nd86 ldh-
wjidkfha§ ish¨u k.roajdrhka tlu k.rhlg fõokd-Ñ;a;-Oïu hk wkqmiaikdjka È.g bÈßhg úldYkh
m%fõYh ,nd fokakd fia i;r i;smÜGdkhka u tlu ksjka fõ' ixl%uK wjêfha § i;smÜGdk iQ;%fha § i;sh iómj
mqrhg m;a lr,Sug" tlu fCIau N+ñhg fhduq lr,Sug fldgia weiqre lrk ffp;islhka jYfhka i|yka jk wd;dms-
lrefjda fj;a77' wÜG l:dj olajk ksoiqklg wkqj WK ng iïmcdfkd hk fïjd fkdmej;Su lemS fmfkk ,CIKhls' fuu
úhkakd tl u WK nïnqj y;rg m,d l=vhla úhkakd fia fuu ke;s nj ksid fuu wjêfha§ Ndjkdj ;jÿrg;a i;smÜGdkh
y;rg fn§u jkdyS tl tll lD;Hh yd l%shdldß;ajh wkqj fkdjk nj;a"
lrk fn§uls78' ixl%uK wjêh nj;a olajhs' fuu is;sú,sj,ska f;dr ixl%uK
wjêh i;smÜGdk iQ;%fha ±lafjk ,sys,a jQ;a" uOHia: jQ;a
i;sh i;smÜGdkfha § ;SrKd;aul jkakdla fiau iu: ksÍCIK .=Khg iudk njla olajk w;r u i;smÜGdkh
Ndjkdfõ§ o úfYaI N+ñldjla olajhs' ta iïnkaOfhka fu;eka .kakd wruqK u .kS' ta jdf.a u fuh úmiaikdfjka iudêhg
mgka wjOdkh fhduq lrjuq' yerùfï wjêh meyeÈ<sj i<l=Kq lrhs' fuu ixl%uKh;a
iuÕ u ZZkshuZZ i;smÜGdkfha isg jvd;a Ydka; jQ Ndjkdjlg
06' i;sh yd iudêh yeÍfï§ zzOHdkZZ m%;s,dNhg bv ie,fia'
ukd f,i ;yjqre lr.;a i;sfha wLKav
meje;au OHdk m%;s,dNh i|yd ke;sj neß fohls79' úiqoaê fuu wjia:djka i,ld ne,Sfï § i;sh iu: Ndjkdfõ
u.a.fha ±lafjk mßÈ i;sfha Wmldrh fkd ,nk iudêh § o jeo.;a ld3⁄4h Nd3⁄4hla bgq lrk nj meyeÈ,s fõ' zzpQ,
.eUqre uÜgulg wj;S3⁄4K fkdfõ'80' .eUqre iudêfhka keÕS fõo,a,ZZ iQ;%fha § i;smÜGdkh iudêfha ksñ;a; f,i olajd
isá kej; wdj3⁄4ckh" mÉpfplaLKh lsÍfï§ fuu i;sh we;af;a fï ldrKh ksid úh yelaflah87' Wiia iudê Ndjkduh
Wmldr fõ81' fuf,i OHdkhlg iu je§fï § tys .; lrk jYS Ndjhlska u ,nd .;hq;= oCI;djhla jk wfkl=;a Njhkays
wjia:dfú § fukau ke.S isàfï § fuu i;sh w;HdjYHh' isák i;ajhka ±l .ekSfï wNs[a[d Yla;sh w;ska w.% ta
i|yd ta;o.a. md<sfhka msÿï ,;a wkqreoaO uy ry;ka jykafia
;=kajk OHdkfha § i;sh úfYaIfhka wjYH fõ 83' iudêh jeäfï § i;smÜGdkfha we;s j,x.= Ndjh wdo3⁄4Yu;a
i;rjk OHdkhg muqKqjd.;a is; fyd¢ka jYS Ndjhg m;a lr f,i u;= lr fmkajhs'88' ;u yelshdj ms<sn| m%Yak kÕk
.;af;a kï th wNs[a[d i|yd mdol lr .; yelaflah' tys§ o yeu jdrhl§u Wka jykafiaf.a wkdhdi W;a;rh jkafka tajd
i;sh .eUqre WfmaCIdj weiqre lrk ksid úfYaI f,i iqoaêhlg i;smÜGdk iudêfha wdksixY jk nj h89'
m;a fõ84' iQ;% msGlfha lsysm ;ekl § u OHdk bmehsug;a"
bka wk;=rej;a wNs[a[d ,dNh msKsi;a i;smÜGdkh moku tajdf.au i;smÜGdkh Y=oaO iu: wNHdihla f,i
i,ik nj olajd we;85' iudê Ndjkdfõ § i;smÜGdkfha ie,lSu iSudj blaujd hEula jk w;r" tjka ie,lSulska iu:h
31 32
jeãu i|yd mokï lr.; yels foaj,a yd zzkshuZZ iu: Ndjkd foflka wdrïN fldg l%ufhka tald;añl w;a±lSula foig
fCIa;%hg wh;a iSudjka fudkjdo hk jeo.;a lreKq fol wNsuqL lrjhs' fï l%shdj,sfha § flfia kuq;a iudêh yd ixisoaê
w;r fjki mjd .s,syS hdu isÿ úh yel' i;sfha yd iudêfha w;r mq¿,a ±kqu yd tajd w;r wka;3⁄4 iïnkaO;d neyer
fm!oa.,sl ,CIK jkdyS tlsfklg fjkia h' iudêh ±kqï lr,hs' tfia kuqÿ" tu wka;3⁄4 iïnkaO;d fuka u isoaê w;r
mrdih iSud lsÍu ;=<ska isf;a f;aÍfï fyj;a jrKh lsßfï jk mq¿,a iïnkaO;d ms<sn| wjfndaOh" úuqla;shg fhduqj fok
lD;Hh ÈhqKq lsßu yd iïnkaO jk w;r" i;sh wjOdkfha wjfndaOfha .;s ,l=Kq ms<snoj ±kqj;aùu iïnkaOfhka i,ld
mrdih mq¿,a lsßu uÕska iaurKh lsÍfï yelshdj ÈhqKq lrhs' n,k l," úfYaIfhka w;HjYHh fï zzikao3⁄4NhZZ yuqfõ'
fuu mriamr jq udkisl lD;Hhka fol fud,fha isú fofla i;sh i;= iqn.%dys nj úfYaI jákdlula Wiq,hs'
md,k hdka;%kh yd wkql+, njla olajhs' fï fol tlsfklg
fjkia jQ lD;Hhka folla jqjo tajd tlsfkl tÈß jQ úfrdaë fuf,i i;sh OHdk m%;s,dNh msKsi ke;sj neß
foaj,a fkd fõ' OHdk ,dNh i|yd fï fol u tlsfklg fhÈh wdldrfha N+ñldjla ±lajqj o" th Bg u wdfõKsl jQ ,CIK
hq;= nj u thg idCIshls' tkuq;a OHdk iudm;a;sfha § i;sh w;ska iudêfhka lemS fmfkk f,i fjkia jq ffp;islhls'
t<U we;s uq;a mj;akd iudêfha n,j;alu ksid tald.%;dj ksid we;af;ka u b;d Wiia OHdk iudêhla jqj o úuqla;sodhs
tys mq¿,a nj hï muKlg iSud ù we;' úmiaikdjg iul< fkdyels jkafka" i;sfha fuu wúfrdaê
ksÍCIK .=Kh .eUqre iudêfha we;s hf:dla; flakaø.;
i;smÜGdk iQ;%fha ,d fhdod.kakd jpk ud,dj uÕska fï lsÍfï" n,fhka ksfYaOkh flfrk ksid úh yelafla h'
ffp;isl fofla fjki olajhs' fuys,d i;smÜGdk Ndjkdfõ
§ úCIsma; jQ fyda l=is; jQ is;a my< jQfha kï ;djld,slj iudêh yd i;smÜGdkh ioyd i;sfha N+ñldj i,ld
Ndjkdj iu: wruqKlg udre lrk f,ig nqÿmshdKka jykafia ne,Sfï§ mQ¿,A mrdihl ;u yelshdjka ±laùfï .=Kh fyj;a
wkqYdikd lrk fial' tu.ska we;=<; m%fudaoh yd miaioaêh yqrenqyqá nj uekúka lemS fmfka' iu: Ndjkd fCIa;%fha§
my< lr,Su tu wkqYdikdfõ mrud3⁄4:hhs' fï ioyd nqÿ i;sfha ld3⁄4hNdrh jkdyS kSjrK Ou_ biau;= jk úg" ta nj
mshdKka jykafia Wmfhda.S lr .kafka mKsOdh Ndjkd - is; yÿkd.kakd ;eka mgka Wiia u OHdkh f;la me;sr mj;S'
fhduq fldg fyj;a is; msysgqjd lrk Ndjkdj hk fh§uhs' fujeks u mq¿,a mrdihla ;=< l%shd;aul ùula i;smÜGdk
flfia fyda is; wfmaCIs; mßÈ tuÕska Ydka; Ndjhg m;a ù kï fCIa;%fha § i;sh olajhs' tys,d b;du;a ´,dßl ;ek mgka
wmKsOdh fyj;a is; fhduq fkd l< fyj;a is; fkd msysgqjd tkï" leisls<s - jeisls<s lD;Hfha mgka b;du;a W;=ï wjia:dj
lrk Ndjkdjg fjk;a jpkhlska lshkjdkï i;smÜGdk jk ksj_dkdjfndaOh isÿjk wjia:dfõ tu isf;a mj;sk
Ndjkdjg kej; is; fhduq l< hq;=hs90' fufia is; msysgqjd ffp;islhla jk ;ek olajd i;sh ish fufyh wLKavj bgq
yd fkd msysgqjd lrk Ndjkd w;r fmkajd fok fjki uÕska lrhs'
fhdackd jkafka tajd tlsfklg meyeÈ,s jYfhka fjkia jk we;a; jYfhka u i;sh i;= fuu ueÈy;a fkdùfï
nj h' tfia jQjo uq¨ iq;%h u wjOdrKh lrkafka fï l%u .=Kh wkql%ufhka j3⁄4Okh lsÍu kï jk i;smÜGdkh
fol oCI f,i iïnkaO lr .ekSu ksid tajd w;r fudk ;rï ks3⁄4jdKdjfndaOh ioyd m%{dj wx.iïmQ3⁄4K lsÍug" W;a;u
mriamr njla ;snqfka ù kuq;a ta foa tlsfklg iïnkaO jk jQ i;=g g zzúIhl%dka;ZZ jq úuqla;shg we;s Rcq jq taldhk
w;r u m%;s Wmldrl nj fmfka' ud3⁄4.hhs92'

iudêfha ,CIKh jkafka is; fhoùu yd fhduqlrùu


hk fol jk w;r" ta i|yd tl wruqKla fj;g wNsuqL lrjñka
ndysr oE neyer lr,Suhs' fuf,i ukfia tald.%;dj j3⁄4Okh
ùu wkqj fmdÿ-idudkH w;a±lSï jk jia;=j wdrïuKh hk
33 34
fuu mßÉfÊofhys ,d i;sfha ,ËK .fõIKh lsÍug flfkl=g isf;a my<jk pxp," lïmk" wixjr;d jyd
leue;af;ñ' m%:ufhka ;%smsglfha úúO zzWoaOD;ZZ wkqj i;sh jegfykak mgka .kS' ^ix'ks 4$228&
fkdue;slfï" wi;sfha wd§kj fmkajd fokafkñ' wk;=rej
i;sh wdrËdj iïmdokh lr fok wldrh o" wjidk jYfhka by; ixisoaêfha §" tu NsCIqj ;uka lrk foa u;l
i;sh yd u;lh w;r iïnkaO;djh o f.kyer olajk w;r" ke;sùu" fuu wi;sh ksid isÿ jQ njla fkd lshefõ' Tyqg
th óg l,ska lrk ,o zzi;smÜGdkhZZ kue;s uf.a uq,a fmdf;a ;udf.a md;%h wu;lùula fyda wdmiq wdrKHhg jäk uÕ
o iEfyk ÿrg ilÉPd lrkakg fhÿKq lreKls' wu;lùula fyda i`oyka fkd fõ' m%Odk jYfhka u wjOdrKh
flfrkafka" fyf;u l%ufhka isjqre yer ouk ;;a;ajhg m;a
wi;sh fyj;a i;sh ke;s nj ^uqÜGiai;s& jQ njhs' ixhqla; wd.u ^uydhdk fmd;& fuys ,d jeäÿr úia;r
uq,a nqoAOd.fï i;sfha fyj;a isysfha wdksYxi w.h f.kyer olajñka is; lh fol rd. .skafkka r;a jQ úg Tyqg
lsÍu i|yd l%uhla jYfhka" wi;su;a nj fyj;a" uq<d isysfha ;jÿrg;a úfõlS ia:dkj,g leue;a; fyda .ila uq, úiSu m%sh
wd§kj f.kyer mEu isÿ flf3⁄4' wi;su;aùu ksid isÿfjk fkdjQ nj úia;r fõ' fï wkqj Tyqg B<Õg jyd u l< hq;a;
ydksh ms<sn| úia;r i,ld ne,Sfuka miq" jl% f,i i;sfha ms<sn`o m%Yakhla mek ke.S ke;' kuq;a wi;su;aùu ksid rd.h
lD;Hh jgyd .; yelsh' ks;r yuqjk tjka ;%smsgl mdGhkag my<ùu yd Bg wkqrEmj ;udf.a Ôjk rgdj krlg fmr,Su
wkqj wi;su;a nj fyj;a" uq<d isysh ksid ldu wdYdjkag hg wkqj wkql%ufhka isjqre yer ±óu olajd u lreKq fh§ we;'
ùu f.k yer olajhs' ^ix'ks'2$416& ta wkqj i;su;a nj fuys yqjd olajk wdldrhg
;ud msg;a jQ ldrKh bgq lr .ekSug fkd yels ùula .ek
fï wkqj i;su;a nfõ tla lD;Hhla jk wdrCIl i`oyka fkd fõ'
lD;Hh ksid iodpdrd;aul yd wdpdr O3⁄4udkql+, wdksYxihla wi;su;aùu ksid tu NsCIqjg ;u NsCIq;ajh yd tys
fhda.shdg ,efí' ixhqla; ksldfha fuka u tys uydhdk fmd; j.lSï wu;lù o@ flfia kuq;a NslaIqjf.a j.lSï yß yeá
jk ixhqla; wd.fuys ±lafjk tla iQ;%hlg wkqj wi;su;aj u;l ;snqKd kï fyf;u ldka;dj foi rd.ks#Y%s; f,i fkd
uq<d isysfhka hqla;j msKavdmd;fha jeä NsCIqjlg isÿjQ tla n,kq we;' ixhqla; ksldh yd ixhqla; wd.u hk foflys u
weneoaÈhla olajd we;' ixhqla; ksldfha ta WoaOD;h fufiah' yd fjk;a iQ;%hlg wkqj o i;sfha m%Odk lD;Hh fuh fkdfõ'
fudav fukau fkd±kqj;a lñka hqla; .fï msKavmd;fha tu iQ;%hg wkqj" rc flfkla iudk wmyiq;djhlg m;a
fhfok fï NsCIqj Wofha isjqre fmdrjd md;%h f.k ms`vq msKsi fõ'^ix'ks'4$228& rc;=ud ;u wka;#mqrhg wi;sfhka hqla;j
.ug msúfikafka yslauùfuka hqla;j ;udf.a b÷rka ixjr we;=¿ jQ úg rd.fhka uqim;a fõ' tu ksid wi;su;a ùu wkqj
lrf.k fkd fõ' i;su;aj fkd fõ' rd.fhka flf<iSu flfrys fhduqlr,Su wkqj flfkla ;udf.a
N+ñldj wu;l fldg lghq;= meyer yeÍula woyia fkd
ldka;djl ±l wfhdaksfida ukisldrfhka hqla;j flf3⁄4' fmd;a j, ;jÿrg;a wi;su;aùu fyj;a uqÜGiai;sh
wef.a wÕ miÕ n,d zzrd.ks#Y%s;jZZ ldudYdjkaf.ka ueã is; ksid rd.d§ flf<iaj,g bv fkd ,eîu ms<sn| .d:d je,la
wehg jiÕ fõ' is; rd.ks#Y%s; ùfuka rd. .skafkka ±ú ixhqla; ksldfha iy ixhqla; wd.u fmd;aj, ±lafõ' áfnÜ
is; lh ;=< odyh yg .kS' ixhqla; ksldfha fuka u ixhqla; mßj3⁄4;k o tajd tfiau rCIKh fldg we;'
wd.u fmdf;a tk mßÉfÊofha we;s mßÈ i;su;a nj" bkaøsh ixhqla; md<s .d:djkag wkqj ^ix'ks' 4$156& b;du;a
ixjrh" wdpdrYS,s;ajh hk fïjd n%yaupßh i|yd ióm iúia;rj yd iqCIuj" fufia hula olsk flfkla ÿgq fofhys
iïnkaO;djlska l%shd lrhs' we;a; jYfhkau i;sh t<eU ÿgqu;ska k;rùug" wik flfkla wik fofhys weiQ muKska
isà kï flfkla yg wdpdr O3⁄4u yd b`ÿrka ms<sn`o ixjrh k;r ùug wkqYdikd lrhs'
bfí ilia fõ' iqmÜÀ; i;sh fyda wLKav i;sh ;sfí kï ^Wodk$nq'ks'142&

35 36
ixhqla; ksldh fmdf;a th ±lafjk mdGh fufiah' fkdyel' ;j;a ;ekaj, ß<jqka o" j÷rkaa o" ñksiqka o jdih
zzrEmx Èiajd i;s uqÜGd - mshx ksñ;a;x ukis lfrdf;d" lr;aa' ovhlaldr jeoafoda ,dgq j3⁄4. f.k ,S fldagqj, ;jrd
idr;a; Ñ;af;d fjfo;s - ;[ap wÊf®di ;sÜG;s'ZZ ß<jqka .ejfik ia:dkj, wgjd ;n;a' oCI jÿfrda tajdhska
zz;iai jâVka;s fjokd - wfkald rEm iïNjd" je<lS wE;afj;s' kuq;a fudav jÿrkag .e<ùula ke;' <x ù
wNsÊCvd p úfyid p-Ñ;a; uiaiq my[a[;S" w;ska w; .Efuka w; tys we, fõ' th .e<ùug wks;a w;ska
tjx wdÑkf;d ÿlaLx-wdrd ksíndk jqÉp;s' W;aidy lrk úg w;a fol u tys we,fõ' ±ka ll=,a mdúÉÑ
^ix'ks'4$156& lsÍfuka jvd;a ,dgqfhys we,fõ' láka w,a,kakg hefuka
lg;a tys we,fõ' w;a fol" md fol" lg hk mia wx.h u
Yío - .JO - ridÈfh;a fï f,ig u fhfok nj tu iudkj we,fõ' ,dgq we,ù .=,s fjk ß,jd .=<slr ;enQjdla
ud¨lH mq;a; iQ;%fhys u ±lafõ' fuu .d:djkag wkqj bJøsh fuka Èiafõ' jeÈ ovhlaldrhd meñK W!j zzfy,a,hlZZ
oukh yd ldh ixjrh úfYaIfhka u f.kyer olajd ke;' ta wuqKdf.k hhs'
wkqj" is;l rd.dê flf<ia my<ùug wdikak ldrKh i;sh óg iudka;rj úia;r olajk ixhqla; ksldh fmdf;aa
fkdue;sùu - zzuqÜGiai;shZZ nj ksiel f,i lsh fõ' wfkla ulalg iQq;%fha ^ix'ks'5-1$270& fuu kso3⁄4Ykh olajd
w;g i;sh t<U isà kï ±lSudÈfhys flf<ia ú;3⁄4l my< ;udf.a iïm%odhdkql+, f.dapr N+ñfhka mßndysrj úiSfï
lr fkdf.k isáug we;s yelshdj lshefõ' wd§kj f,i fuh f.kyer olajhs' tkï" fhda.djprhd i;r
i;smÜGdkfhka f;drj úiSfï wdÈkjhs' mdrïmßl f.dÿre
fï wkqj i;su;a nfõ wdksixYh f.kyer ±laùu" ìfuka mßndysrùu hkq bÿrka mskúfï m%jk;djhs' tu
wi;su;a nfõ wd§kj ±laùu uÕska yqjd olajhs' i;sh jehslalsh udrhdf.a rdcOdksh nj" n, fmfoi nj" ixhqla;
t<eô úg j3⁄4;udk Ñ;a; m%jD;a;sfha yrialv ms<snoj ksldh jeäÿrg;a olajhs' fn!oaO W.ekaùug wkqj udrhd hkq
wjêu;a njg wjfndaOh ,efnk w;r" flf<iaa m%jdyhg ksjka .ukg ndOd muqKqjkakdh'
yiq fkdù isáfï yelshdj ,efí' taa wkqj i;su;a úg ±lSu
yqÿ ^w;aa& ±lsfuka k;r l< yels h' ta wkqj m%h;akh úh by; ixhqla; wd.u iQ;% mßj3⁄4;kh ;jÿrg;a
hq;af;a" ±lsu je,elaúu fkdj ta fjkqjg flf<ia my< lr lreKq olajñkaa flfkla ;udf.a f.dÿre ìfï ^i;smÜGdkfha&
fkd f.k flf,iska fkd lsmS-fkd fl<iS isàuhs' fï wkqj úiSfï w.h olajhs' wi;su;a j msKavmd;fha jeä hg lS
i;sfhaa wdrCIl lD;Hh kï j3⁄4;udk Ñ;a;CIKh flfrys NsCIqjlf.a isoaêhg wkqj" Tyq wdpdr-f.dapr iïm;a;sfhka
mQ3⁄4K wjêfhka hqla;j flf,iqkaf.ka fkdfl,iSS isáu f,i yd bkaøsh ixjrfhka f;drùu fï wjdikdjka; isoaêhg
w3⁄4:l:kh l< yelsh' fya;=jhs' zzrd.ks#Y%s;ZZ oY_kfha § isf;a ldu rd. yg .kS' tu
ksid ieu w;ska u we,S.kakd NsCIqj udrhdf.a jiÕhg ,lafõ'
wdrlaL mÉpqmÜGdkd- fï tu NsCIqjf.a fuu wi;su;a nj wkqj ia;%shla ÿgq u;ska
wdrCIdj jegfyk whqre ixhqla; ksldfha iy ixhqla; b;d myiqfjka lduÉPkaohg k;= ùu mqk mqkd lshhs'
wd.u hk fmd;a j< ±lafjk" ß<fjl=f.a Wmudmjlg wkqj
i;sfha wdrCIl l3⁄4;jHh fufia ±lafõ' fuu mßj3⁄4;kh j÷rdf.a Wmudjg wkqj i;sfha wdrCIl l,dmfhka
weiqre lrkafkaa" ixhqla; wd.u fmd;hs' msg § flfkla bkaøshka mskùfï f,dalhg wef,a' nef|a' jrla
we¨k úg" neÿk úg ;j ;j;a fudav is;sú,s Èf.a fudav
zzysud, m3⁄4j;fha b;d nEjqï iys; zziS;ZZ ysu iys; ia:dk wdNdih Èf.a ;j ;j;a we,S" ne£" meg,s .kS' yßhg j÷rd
we;aaf;aah' tu ia:dk ß<jqkag-jÿrkag mjd úiSug fyda ish¨ wÕmiÕska ,dgqfjys we,S" meg,S .kakd fiah' fuf,i
,Õdùug ÿIalrh' ñksiqka .ek lshkqu ljf3⁄4 o@ ;j;aa iuyr ,dgqfjys fkd we<S isàug kï i;sh keu;s YsLrfhys jdih
;eka j, ß<jqkag-j÷rkag úiSug yels kuq;a ñksiqkag msúiSug weÕg .=K h'
37 38
wk;=rg fyaa;=j jYfhka yqjd olajhs' fuu ±laùsug wkqj fï
i;smÜGdkfha ;j;a ksoiqklg wkqj ;udf.a wdrCIdj ksoiqfkaa m%Odk ldrKh tkï" ;udf.a f.daapr wÊ®;a;fhka
msKsi mdrïmßl f.dÿre ìu ±laùug rdcd,sfhl=g yiq - f.dÿre ìfuka ^i;r i;smÜGdkfhka & neyerj mudjg jeà
jQ leg l=re,af,l=f.a isoaêhla olajhs' ixhqla; wd.u fkd isàu i;=rdg yiq fkdù isàug ldrKh njhs'
fmdf;a iQ;%hl ±lafjkafka fufia h' we; w;SS;fha Èkl
leg l=re,af,la fl;l úiS h' W! Èkla ^l=re¿ f.dfhl=g& tu ksoiqkg wkqj i;smÜGdkfha wdrCIdj fCIau N+ñhlaa f,i
rdcd,sfhl=g yiqúh' rdcd,shd leg l=re,a,d veyef.k by, ±laùu" flfkl=g ldu ks#Y%s; wruqKq jYSNdjfhka .e,ù
wdldihg mek kexf.a h' by< wdldifha§ leg l=re,a,d" zzuu lghq;= lsßug yelsúu wkqj" by; WoaOD;fha ±lafjk
wjÈfhka fkd isá ksid fuu wk;=rg ,laùï hs uqr .d lS h' wi;su;a nj lduhg weÈ hEug fya;=jk lreK;aa iuÕ
zzuu mdrïmßl f.dÿre ìfuka ÿria ùñ' wf.daprfhys ieß wkqhd; fõ' wi;su;a nj bÈßfha fmdr neÈh fkd yels ;rï
ierefjñ' tu ksid fuu wk;=rg ,laùñZZhs" mdfmdÉpdrKh fuu ldudYdj" i;su;aùu yryd" hgm;a l< yels fohla njg
lf<ah' zzke;s kï flfia kï Wl=iafil=f.a .%yKhg ,lafjñ m;aaùu" t;rï ÿ3⁄4j, leg l=re,a,dg n,j;a rdcd,shd ch .;
o@ ±ka .e<ùula bÈka ke;'ZZ hs ;udg u fodia lshd .;af;a yels nj fmkaùfuka iaMqg flf3⁄4' fuu leg l=re,a,d iy
h' j÷rd ms<sn| Wmud fol i;su;a nj yryd ,efnk wdrCIdj
yqjd ±laùu w;ska iumd; fõ' wfkl=;a iQ;% ±laúï j,g
fuh weiQ rdcd,shd zz fudllao Tnf.a ksoyi /lfok wkqj i;sh tlu wdrCIdjh' ^wx'ks'6$56&
f.dÿre ìuZZhs leg l=re,a,df.ka weiS h' zzudf.a mdrïmßl fï wkqj i;sh msysgqùu wkqj flfkl=g ndysr
f.dÿre ìu kï ìï keÕ=u msKsi ydk ,o f.dú ìfï mia f,dalfhka meñfKk we,Sï ne£ï m%jdy bÈßfhaa fkdie,s
msve,s w;rhs' tysÈ uu wdrCIdj ,nñ' wk;=rla ke;ehsZZ isàug" .idf.k fkd hEug we;s Yla;sh ;yjqrej ,efí' fï
leg l=re,a,d ms<s;=re ÿks' rdcd,shdf.a j.dvïnrh u;= úh' m3⁄4fhaIKd;aul fidhd .eksï j, wka;3⁄4.;h iq;a; ksmd;h
leg l=re,a,dg lshkqfha zz uu ±ka kqUj ksoyia lrkjd' yd iudka;r zzfhda.dpdr N+ñZZ keue;s uydhdk fmdf;a fufia
w;yßkjd' Wfò Th wdrCIl f.dÿre ìug kej; m,hka' ±lafõ'
WU ys;kjdo tysÈ kqUg udf.ka .e<ùula ;sfhkjdZZ lsh,d'
rdcd,shdf.a w;amyqßka .e<ùu ,o leg l=re,a,d" w¨;ska
ìï ke.=u msKsi ydk ,o l=Uqrl miamsve,s w;r l=vd mia
zzhdks fid;dks f,dl iñx
i;s f;ix ksjdrKxZZ š iq(ks
wð; iQ;%h
msve,a,la ;=<g mshEUqfõ h' wk;=rej Èfkl leg l=re,a,d
mia msve,a,la Wvg kexf.aa h' rdcd,shdg wNsfhda.hla fokakg ^nq'ks$iq'ks' 1039 .d:dj&
is;=fõ h' wNsfhda.h ,;a rdcd,shd fï mqxÑ l=re,a,d ug
wNsfhda. lrkak ;rï T< fud, hehs is;S h' ;ry .sfha h' i;sh fodrgqmd,l f,i
jyd u W! w,a,d .kakg Bhla fuka mshEUqfõ h' th ±k.;a uyd mßjdr k.rhl k.roajdrfha fodrgq md,lfhl=g
leg l=re,a,d jyd u f,dl= mia msve,a, ;=<g ßx.=fõ h' WmudlsÍfuka i;sfha wdrCIl lD;Hh fjk;a wdldrhlska
f.dÿr jerÿk rdcd,shd zzmshdießfiaZZ cjh jeälug f,dl= f.k yer ±la fõ' Wmud follska ^ix'ks'4$368& ±lafjk
mia msve,af,a mmqj je§ w;a;gq úisr ñheÿfka h' ^ixhqla; WoaOD;h fufia h' mßjdr rgl rfcla ;u we;=¿ kqjr fyd|
ksldfha ^ix'ks'5-1$268& yeá wdjrKh lrk ,o fldgq neïulska wdrCId fldg" ±ä
iqq;%hg wkqj leg l=re,a,d rdcd,shdf.a w;amyqrg Yla;su;a uqrldj,a ;nd" Rcq iu msúiqï ud3⁄4. idod ;nhs'
yiqù ;udg ;udf.a wjdikdjka;lu;a" wl=i,;djh;a .ek tfiau fyf;u uqrldj,a i|yd fodrgq md,lhka isõ fofkla
ueisú,s ke.+ uq;a ;udg u fodia k.d .;a nj fkd lshefõ' i;r uqr ljq¿j,g m;a lrhs' ta iEu fodrgq md,lfhla u
ixhqla; wd.u iqq;%h ta fjkqjg ;udf.aa u mudj ^wi;su;anj& oCI h' läir h" tys hkakka tkakka .ek úuis,su;a h' tu
39 40
k.rhg msúiqï ud3⁄4. i;rls' ta ud3⁄4.j,ska k.rdêm;s isák úmiaikdj u i;sfha we;s ukisldr lD;Hh f,i f.k yer
uKavmhg <Õd úh yelsh' bÈka fmr È.ska mKsúvlrefjl= oelafõ' i;sh fuu ldhdkqmiaikdj muKla fyda fõjd" i;r
meñfKkafka fodrgq md, fufia úuihs' i;smÜGdkh u fõjd" th Wmfhda.s lrf.k flfkla iu: -
úmiaikd jeãug ksje/È m%;smodjg m;a jk nj jgyd .;
zzfuu k.rfhaa k.rdêm;s fldfya o @ hq;=h'

zzk.rdêm;s k.r uOHfha i;r ÈYdfjka meñfKk ud3⁄4. fuu kso3⁄4Ykh wkqj;a fufia i;sh uOHu m%;smodj
tl;=jk iaa:dkfha uKavmfha jev isàZZ fodrgqmd, ms<s;=re Èf.a m%.ukh iy;sl lrk w;r jerÈ uÕ hEug bv fkd§"
fohs' wdrCId lsÍfï lD;Hh lr fokakla f,i ie,lSu wkqj is;g
f,dl= myiqjla i,id fohs'
mKsúvlre th wid ±kf.k k.rdêm;s yuqfõ mKsúvh
Tmamq fldg ,efnk m%;spdrh o /f.k wdmiq ud3⁄4.hg niS' wx.=;a;r ksldfha fuka u tys uydhdk uOHu wd.u
tfiau ol=Kq foiska''' ngysr foiska''' W;=re foiska''' fmdf;a oelafjk ;j;a ksoiqklg wkqj" i;sh fodrgq md,l
mKsúvlrefjda meñK ta ta fodrgq md,lhkaf.ka fufia lD;Hh lr fok wdldrh biau;= fldg olajhs' uOHu wd.u
úui;s' fmdf;a fufia oelafjhs'ZZ fuys,d mßjdr k.rhl rcq ;udf.a
zzfuu k.rfha k.rdêm;s fldfyo@ZZ m%Odk weu;sjrfhl= oajdrmd,l f,i m;a lrhs' Tyq läir
zzk.rdêm;s k.r uOHfha i;r ÈYdfjka meñfKk ud3⁄4. oCI flfkla f,i úksYapfhys fhfoa" tä;r h" fmr oelaula
tl;=jk ia:dkfha uKavmfha jev isáZZhs fodrgqmd, ms<s;=re iys; h' fyd| ;dkdm;sjrfhls' fyd| ys;jd§ we;a;ka we;=¿
fohs' mKsúvlre th wid ±kf.k k.rdêm;s yuq fjhs' lrk w;r krl wh neyer lrhs' ta wkqj k.rh ;=< iduh
mKsúvh Tmamq fldg ,efnk m%;spdrh o /f.k wdmiq meñKs wdrCId lrk w;r ndysr i;=rka oukh flf3⁄4'ZZ
ÈYdjg u hhs'
ixhqla; wd.u fmd;g wkqj i;r os.ska meñfKk i;r fuf,i fiaL mqoa.,hd" ksrka;r i;sfhka jdih lrhs'
mKsúvlrejka i;r i;smÜGdkh f,i y÷kd.kS' ixhqla; iïud i;sh Wmhd .kS' fndfyda l,lg fmr l<-lS oE" weiQ
ksldh kso3⁄4Ykfha fodrgq md,lhka tla flfkl= .ek i|yka úrE oE ms<sn|j ks;r isysh t<U isà' isys uq,d ùula ke;'
jk w;r fyf;u i;sh f.kyer olajhs' áfnÜ cd;sl
fmdf;a i|yka jk wkaoug" ;=kajk me;slvla olajñka tys fï fian mqoa.,hd fodrgq md,lfhl= f,i" m%Odk
;ks fodrgq md,lfhla f,i olajd we;' fyf;u lh ms<sn| weu;s jrfhl= f,i i;sh Wmhk uqjdfjka wl=i,a neyer
isysh fyj;a ldh.;di;sh ksfhdackh lrhs' lrhs' l=i,a jvhs' wfma wx.=;a;r ksldh fmdf;a ±lafjk mßÈ
tfiau ixhqla; wd.u fmdf;a ±lafjk mßÈ fuu fodrgq md,lhd i;sh fndfyda l,lg fmr weiQ úrE" l,
mKsúvlre úmiaikdj f,i olajd we;s w;r ixhqla; ksldh úrE foaj,a isys lsÍfï yelshdj olajhs' ^wx'ks4$440&
iy áfnÜ fmd;aj, th zziu:-úmiaikdZZ f,i kï lsÍu;a fuu kso3⁄4Ykhkag wkqj fmr weiQ úrE" l< úrE foaj,a kej;
fuys ±lsh yels fjkils' isys le|ùfï yelshdj w¨;a u;lhka f.k yer olajhs'

mKsúvlre ;ks úmiaikdj fyda iu: úmiaikd hehs m%:ufhka ;udf.a Ôú; l;dj yd iïnkaaO merKs
folla jqj o fodrgq md,lhdf.a lD;Hh fuu kso3⁄4Ykhg u;lhkaa lshefõ' fmr weiQ úrE oE u;la lsÍfï yelshdj"
wkqj mKsúvlreg k.rdêm;s yuqùug mdr lshd§u jk w;r" merKs bkajh nyqY%e; Ndjh olajhs' fmr úiQ NdKl NsCIQqka
k.rdêm;s hkq ú[[dKh f,i iEu fmd;l u fmdÿfõ jykafia,d fuf,i lg mdvï fldg u;l ;nd .ekSfï
kï flf3⁄4' fodrgq md,l f,i fuys ,d ±lafjk iu:h fyda oCI;djh yryd nqoaO jpkh yd foaYkd u;= mrmqrg odhdo
41 42
lf<da h' fï wkqj" merKs nqÿ oyu yd wm%udo m%;smodj fuu hym;a wh we;=¿ lr ùug;a whym;a wh msgux lsÍug;a
fndfyda l,lg fmr l< lS oE u;lfha ;nd .ekSfï yelshdj we;s yelshdj flfrys wjOdrKh lrhs'
u; m%dfhda.slj r|d mej;s nj myiqfjka jgyd .; yelsh'
i;sh yd u;lh fjk;a me;a;lska" fodrgq md,lhdg ;u rdcldßh
by; olajk ,o ksoiqk wkqj tys i|yka u;lhka l=ulaoehs u;la lr §u u u;lh yd iïnkaO fldg fuys
fj;ska isys leoùï j._ fol w;r fjki ne¨ ne,aug t;rï olajhs' fuh ksoiqk wkqj h;;a" Bg miqj flfrk úia;rj,g
meyeÈ,s ke;' Wmud Wmfïh .e,mSu wkqj oajdr md,lhdf.a wkqj tu iïnkaOh t;rï meyeÈ,s ke;' ta úia;rhg wkqj
i;sh krl foa oek we;=<g fkd .ekSfï iy fyd| foa we;=<g ksoiqk f.k olajk Wmfïh kï i;sh wkqj flfkl=g fndfyda
.ekSsfïÈ isÿ lrk jdrKh m%lg h' u;lh fuys ,d lrfok l,lg fmr isÿ jQ foh u;l ;sîuhs' fuh flfkla úiska
l3⁄4;jHh jgyd .ekSug ;jÿrg;a úuid ne,SSu jà' l<hq;= Rcq iïnJOhla fkdolajhs'

we;=<g .; hq;= iy fkd.;hq;= wh ms<sn|j fyda fï ;dla lreKq wi;su;a nj fkd olajk fþofha
tys ,d iqÿiqlï ms<sn|j fodrgq md,lhdg ;u w;Ss; u;lh oelafõ' kuq;a ksoiqfka flfkla msg;a jq ldrKh l=ula oehs
u; rod mej;Su idudkHfhka fld;klg;a wod< h' fodrgq wu;lùula .ek fkd lsh fõ' fodrgq md,lhdg ;udf.a
md,lhdf.a rdcldßh fyda tÈfkod lghq;= hehs úfYaIhla l<hq;= rdcldß l%shdjla lsÍfï ,d" tkï fyd| wh we;=<;a
fkdue;' ojfia jev ksu ùs wdmiq ksji n,d hk uÕ oek lr,Sug;a" krl wh we;=<;a fkd lsßug;a k.roajdrfha
.ekSug;a th wjYH jkjd fia u fyg;a Wofha u kej; isÿfjk oE iïnkaOfhka wjOdkh wjYH h' fï fudfydf;a
uqrfmd<g" meñKSug;a uf.a uqrfmd<-uf.a /lshdj hk ljqreka k.rhg we;=¿ jkafka oehs hkak ms<sn| wjOdkh
u;lh wjYH h' w;Ss; u;l ksid j,au;a fkd úh hq;=h' fï wkqj ug
kï jegfykafka" oajdrmd,lhdf.a i;sh fyj;a j3⁄4;udk
fuf,i u;lh iïnkaOfhka isf;a l%shd lrk fudfyd;g t<U isàu" tkï krl wh msgqjy,a lr,Sfï ,d
ffp;islh i[[djhs' i[[dj j3⁄4;udk w;aoelSï ;=<ska Rcqj wjYH jk ,CIK njhss' tf,i fodrgq md,lhdf.a
.;a foa merKs woyia iuÕ .e<msu" ieiÈu lrhs' fuh ksoiqfka oelafjk i;sh wdrCIl lD;Hh j÷rdf.a iy leg
ish¿u udkisl ;;a;ajhka j,g tl fia jeo.;a fõ' fï l=re,a,df.a Wmudfõ oelafjk lD;Hhg iudkh'
wkqj lsis u zzifÉ;kslZZ l%shdjla fuf,i merKs w;aoelSsï"
woyia yd u; j,ska f;drj isÿfjk njla is;Su mjd W.yg fï wkqj i;sh yd kej; u;lhg keÕSu w;r iïnkaOh
h' fuf,i fuu w;S; u;l" woyia yd is;eÕs j3⁄4;udk iïnkaO lsÍfï È ^ f.dvke.Sfï §& j3⁄4;udk fudfyd;g mq3⁄4K
i;sh iuÕ .e<mSSu tl w;lska m%Yaklr h' ulaksido h;a f,i wjÈùu i|yd w;SS; u;lhg msúisug myiqúu ;=<ska
i;shg tjeks lsisu w;S; u;lhla fyda tjka woyila iajNdúlj u u;= fõ' flfkla ;ud okakd foa muKla isys
fkdue;sj zziaffjÍj;ajZZ lghq;= l< yels ksid h' fuf,i le|ùug i;shg yelshdj ;sfí' oekSu jeä u kï isys le|ùu
i;sfha ffki3⁄4.sl ,CIK ms<sn| ukd jegySula ,nd .ekSug jvd;a id3⁄4:lh' i;sh msysgqù kï" w;S;fha l< lS oE fld;rï
kï" uu ys;kafka" fuu uQ,sl b.ekaùu wkqj;a" i;sh jkdyS wE; w;s;fha jQj;a u;la lsÍu myiq fõ'
flfkl= úYsIag W;aidyfhka u Wmhd imhd .; hq;a;la
njhs' fuys oelafjk ldrKdjkag wkqj yqÿ zzixl,amZZ kej; wdrCIl fodrgqfõ isÿfjk foa iïnkaOfhka oek
isyshg keÕSu i;sfha w;Hka; wx.hla f,i wjOdrKfhka .ekSug kï fodrgq md,lhd Tyqf.a fudfyd;g t<eU isáu
fkd lsh fõ' by; § we;s jQ ksoiqkg wkqj oajdr md,lhdf.a iúiaa;r yd mq¿,aa úh hq;=h' tys ,d Tyq fj; meñfKk tla
rdcldßfha y÷kd .ekSfï yelshdj u;= lr fkd olajk w;r flfkl=g muKla jeä wjOdkhla fhduq lsÍug hEfuka
fodgqfõ tyd fuyd hk tk whf.a wkHhka .ek fkd
43 44
i,ld yeÍu l< fkd yels h' m%Odk fodrgq md,lhdf.a isyslr ne,Sfï§ u;lhg keÕSu isÿúh yelsh' fujka mq¿,a
ksoiqkg wkqj" ;udf.a fodrgqj fj; fhduq jQ wjOdkh ksid wjênj;aa" idor nj;a" we;a; jYfhka u miqj u;la lr
iuia;hla f,i tys isÿjk ish,a, fj; wjOdkh isud fkdfõ' ne,SfïÈ ;udg u tys fjki jegfyk ;rï h'
tf,i mj;soa§;a Tyq mKsúvlreg k.rdêm;s yuqùfï
ud3⁄4f.damfoaaYh ksjeßÈj lrhs' ta w;r u fodrgqfõ /£ isák fuf,i w;aoelSfï .eUqr yd mq¿,a nj tlsfklg iïnkaOh'
w;r j3⁄4;udkfhaa isÿfjk ish,a, flfrys wjOdkh fhduq fyd¢ka i;su;aj" m%;sl%shdj,ska f;drj" úksYaphkaf.ka f;drj
lsÍfï hq;=lu meyer fkdyeÍu wkqj fyd| hym;a whf.ka isák úg" is; m%m[p lsÍfuka f;drj u j3⁄4;udk fudfydf;a
whym;a krl wh fjka lr .kSS' úúO me;slv oel n,d .ekSu úIfhys ukisldrh bfí we§
hhs' tjka wjia:d j,È is; úis;=re úúO wdldr iy iajNdúl
m%dfhda.slj fuhska woyia jkafka" flfklaa ksis ,CIKh Wlyd .kS' th ;yjqre f,i msßisÿ ldphla iys;
wjOdkfhkaa hqla;j hula lrkafka kï th miqj u;la lsÍug leurdjlska .;a PdhdrEmhla fia meyeÈ,s úia;r iys; h'
myiq nj;a" ta wkqj i;sh wdrCIdjk nj;aa h' Ndjkd Yd,djg i;smÜGdk Ndjkdj me;af;ka n,k úg" iuia:hla f,i
weúof.k hk .uka ug .uk .ek i;su;a úh yels jkjdla i;sfha u;l ;nd .eksu flfrys olajk myiqlu" olajk
fuka u is; msg hEu ksid is;sú,s w;r w;ruxùu;a isÿ úh wjOdkfha ;Sj%;dj;a" mq¿,a nj;a j3⁄4;udk ixisoaêhg ,nd
yelsùu wkqj miq.sh u;l igykaj, .e,S isàul=;a o ke;' §u wkqj jegySu ireùu wkqj miqj u;laa lsÍsug myiqj
ta w;r wkql%ufhka uu Ndjkd Yd,djg <.d jqKs kï uu i<ihs' fuu j3⁄4;udk fudfydf;a i;sh t<U isàfï ksjeßÈ
.uk isÿ l, nj meyeÈ,s h' uu .uk .ek i;su;a fkdjqKs nj wkqj úúO i;smÜGdkhka yryd bÈß iïnkaO;djh
kï ug .uka l< wdldrh ms<sno u;lh wjÈ l< fkd yels f.dvkÕhs' ;udf.a YÍrh ms<sn| wjêh yd isf;a j3⁄4;udk
úh yelsj ;snqKs' fï isoaêhg wkqj uu oekaa Ndjkd Yd,djg yrialv hk fïjd yryd iïnkaO;djh f.dv k.hs'
<Õd ù we;s ksid uf.a .uk isÿú we;s nj wkqudk l< yels
w;r" .uk .ek u i;su;a jQjd kï .ufka úia;r jHxck fï i;sfha we;s j3⁄4;udk w;aoelSfï .=Kdx." is;
wkq jHxck iys;j u;la l< yels jkq we;' mdf3⁄4 mshjrla ;nd .ekSfï .=Kdx.hg wu;rj" th u;l igyka .nvd
mshjrla mdid u;la l< yels njla ke;;a Ndjkd Yd,djg <Õd lrkjdg;a jvd we;s iyiïnkaO;djka miqj u;lfha
ùu u;la l< yelsùu fmkajd fokaafkaa" tu l%shdj,sh ms<sn| .e<mSug o WmldÍ fõ' fï rpkfha m%:u fldgfia ,d fhdackd
w;a±lSu$w;aú§u wjOdkfhka isÿl< nj hs' i;su;aa fkdjqk l< mßÈ i;sfha fuu .=Kh jvd;a m%lg jkafka" flfkla
o" .ufka§ hï m%udKhl wjOdkhla ;sìh hq;= h' tfia hula i|yd wêl wjOdkhla fhduqlr u;la lrk úfgl th
fkdjqKfyd;a uÕ jer§u fyda mshjr udre lsÍfï wmyiq;d h,s u;lhg kÕd .ekSsug wmyiq jk wjia:djl§ h'
u;=jkq we;' mqreoaog lrk fujka lghq;= i|yd wjYH
lrk wjOdkh t;rï .eUqre tlla fkdfõ' isf;a fndfyda úg m%Yakh mfil ;nd is;g ksis kskafoa újD;j mq¿,a f,i
wu;r foaj,a fh§ ;sîu idudkH h' ^Wod# oj,a isysk" merKs th is;kakg yeÍfuka bfíg u tu lrKh u;la fõ' i;sfha
u;lhka" bÈß ie<iqï"& hfula ilauka Ndjkd lrk úg i;sh fuu w;S; u;lhka fj; isys t<ùfï lD;Hh wkq.%y lsÍu
mshjfrys fh§ .uka lrk úg is; újD; kï idor kï" fyj;a zzwkqiai;shZZ i;smÜGdk Ndjkdjg iDcq iïnkaOh
mshjf3⁄4 w;aoelSu w;a olsk w;r" tys úia;r ksje/Èj oek ÿ3⁄4j,h' fï me;slv fol fndfyda fmdÿfõ Ndjkdjg wod,
.kS' fuf,i wjOdkfhka hqla;j .uka lrk úg ukisldrh kuq;a i;smÜGdk Ndjkdfõ § jvd lemS fmfkkafka wms,dmk
úÑ;%h' iuia:h oek .kakd w;r tllg muKla is; zzwdmd; ,CIKh fyj;a t<ô fudfyd;g" wruqKg lsod nisk .=Kh
.;zz ù b;sßh is;ska .s,syS hEug bv we;' fujka újD; hs' fkd b,smafmk .=Kh hs' tys ,d i;sfha lD;Hh f,i ;u
idor wjÈ;djhla we;a; jYfhka u ilaufka § isÿù miqj YÍrh" lh j3⁄4;udk jYfhka .fõYKh lsÍu" j3⁄4;udkfha

45 46
flfkla úÈk ú§u" isf;a j3⁄4;udk l%shdldß;ajh ms<sn| i;sh msysgqùu j3⁄4;udkfha Yla;su;aj w;mh È.yer isàu
.fõIKh w;S; u;lh isysm;a lsÍug jvd i;smÜGdkfha§ ;=<" il%sh fõ' fï wkqj" i;smÜGdkh hkq" i;sh ;yjqrej
jeo.;a fõ' fuf,i j3⁄4;udk fudfydf;a wjê Ndjh msysgqùu yd wdrCId lsßu m%Odk lr .;a lD;Hhls' fjk;a
i;smÜGdkfha § jvk w;r" th ud3⁄4. wx.hla f,i ksjkg úêhlg lsjfyd;a i;sh hfula lrk fohla fkd fõ' jvd;a
fhduq lrjhs' u i;smÜGdkh hkq i;sfhka isàug ^i;sh uq,a;ek isàug&
.kakd fufyhquls'
bÈka" i;sh yqÿ w;S; u;l isysm;a lsÍug u" isñ;
kï i;smÜGdkh fldgia i;rl wkqms<sfj, l%shdud3⁄4.hla fuf,i i;su;a ù isàu fndÊ®x.hla fõ' fuf,i
yryd iïud i;sh j3⁄4Okh lsÍfula wjYH ke;' w;S;h jgyd .;a úg i;r i;smÜGdkhka hkq i;s fndÊ®x.h
isysm;a lsÍu ÈhqKq lsÍug kï" iQ;%-md<s lg mdvï lsÍu" ;yjqre Ndjhg f.k taug lrk m%h;akhls' fï wkqj" wkq.dó
wkd.; mrmqrg nqoaO jpkh f.k hdu i|yd" w;S; nqÿ fndÊ®x. fm< .efik w;r ta wkqj fndaêh idlaId;a ùu
oyfï flrekq wdldrh fyd|g u m%udKj;a h' fõo Ydia;% yd isÿ fõ' m%Odk .=Kh ta wkqj j3⁄4;udkhg t<U i;sfhka isàSu
uka;%" mrmqfrka mrmqrg f.k hEfï È Ndú;d l< ta l%uhg hs'
wkqj" Tjqkaf.a m%Odk;u mqyqKqj jQfha u;l ;nd .ekSfï
yelshdj ÈhqKq lsÍuhs' zukqiauD;sZ W.ekaúïj,g wkqj w;S; ukfia m%nqoaO Ou_ wjêùug;a jvd" i;sh j;_udkfha
wd;auNdj oel .ekSug kï fõo uka;% lgmdvïfldg isf;a t<eU jdih lrk úg" tÈfkod Ôú;fha § ,efnk f,dal Ou_
;nd .ekSu ;mi yd p3⁄4hdj fuka u" wjYH h' i;smÜGdk bÈßfha wk;=rlg ,la fkdù isàfï yelshdj o ,efí' i;sfha
Ndjkdj wkqms<sfj,ska fuf,i bÈßm;a lsÍfuka fmkShkafka" fuu .=Kdx.h ixhqla; ksldfha tk r:hl Wmudjg wkqj
uq,a nqÿ oyug wkqj i;sh hkq w;S;h isys lsÍfï yelshdj r:dpdH_ jrhdg iu lr olajhs' ixhqla; wd.u fmdf;a thg
muKla u fkdùu h' i;sh i;smÜGdkfha ,d w;S;h u;la iudka;r iQ;%hlg wkqj fuh iïud i;sh f,i olajd we;'
lsÍfï lD;Hh biau;= lr fkd olajkjd fuka u" tf,i u;la th fufia h' iïud i;sfhka wdvH kï" yßhg fyd| oCI
lsÍfï lD;Hfhys il%sh f,i fh§ .; lsÍu wjOdrKh lr r:dpdH_jrfhl= jf.a h'
fkd olajhs' wfkl=;a ^uydhdk& fmd;a j, o úúO ^i;smÜGdk& i;s wdrCL idr;s ix'ks' 5-1$10
Ndjkd l%u j, i;sh .ek oelaùfï§ ta ta l%uj, id3⁄4:l ksudj
;jÿrg;a i;sh ;yjqre lr,Sug" fhduq jk njla jegfya' fï fuys oelafjk lreK ms<sn|j" ;jÿrg;a is; fhdod
l%u j, È i;sh il%sh wNHdihla f,i bÈßm;a fkd lrhs' n,k úg fyd| mfriaiïldß r:dpd3⁄4hjrhd ish,a,g u
ta fjkqjg wm%ud§j wdikakj ukfia t<U isàu" idor nj" m<uq j;_udk fudfyd;g t<U isà' ndysr lror uqyqK È
i;sfhka ,efnk wkq.%yh f,i ta ta Ndjkd lrk úg ^i;sh& we;s j.lSug wjysrhla lr fkd .kSs' iïmQ3⁄4Kfhkau t<U
isÿ lr foa' isàfuka r:dpd3⁄4h jrhdg wfkl=;a ud3⁄4." jdyk ;onoh
md<s jd.aud,dj wkqj" i;smÜGdk iQ;%fha Rcq ms<sn| wjfndaOh ,nd foa' ;ud weia mkd msg fmfkk foa
wkqYdikdjkag wkqj" i;smÜGdk Ndjkdjg wod< l%shdldrlï okakjd muKla fkdj me;af;ka yd miqmiska tk foaj,a o
j, § fhda.djprhd-mcdkd;s zzoek.kSZZ" - mÉpfjlaL;s m%udKhlg fidhd n,hs' r:h j3⁄4;udkfha yeisrùu" yd
- zzi,ld n,hsZZ Wmixyr;s - ZZii|d n,hsZZ' fuu i,ld meoùu" ksishdldr ÈYd.; ùs we;' .uk hd hq;= ;ek okS'
ne,Su" ii|d ne,Su" m<uq i;smÜGdk l%u ;=kg ^´,dßl we;s ud3⁄4." jdyk" ndOd b,lalh lrd hEfï läuqäh ksid
ldhdkqmiaikd& idOdrKh' tkï b;sß isshqï i;smÜGdk l%u zzbÉPdNx.;ajhgZZ m;a fkd úug j. n,d .kS' Èidj fkd
j, È fhda.djprhdf.a ld3⁄4hh mcdkd;s -zzoek .ekSuhsZZ' ±kSu wk;=reodhl úh yels h' r:pd©Hjrhd hd hq;= ;ek
tjka oek .ekSu" i,ld ne,Su yd ii|d ne,Su" ukfia fkd ±kSu wjia:dkql+,j j3⁄4;udk Ndjkdj yiqrejd .ekSug
neß ;rï Ndjkdfõ m%;sM, wfmaCId lsÍu yd iudkh' fï
47 48
ish,a, ;udf.a i;smÜGdkhg fl,ska u wod< Èidj oek
.eksug jqjukdjg jvd m%;sM, wfmaCId fkd lsßu yd .,md
ieiÈh hq;= h' ish,a,g u uq, j;_udkhg t<eU isàuhs' tys
,d i;shg meyeÈ,s nj iy mq¿,a nj iyfhda.S úh hq;=h'
fldáka lshf;d;a" j3⁄4;udkhg t<U úish hq;= h' i;su;aúh
yels úúO l%u i;r i;smÜGdkfha úia;r fõ'
iudf,dapkh
i;sh fkdue;s ùu ksid flfkla m[pldu .=Kfhys
we,S .e,S meg,S f.k fudav jÿfrl= f,i úkdihg m;a fjhs'
flfkl=f.a wjOdkh rd. ks#Y%s; wruqKqj,g jYS ùfuka
;udf.a mdrïmßl f.dÿre ìu blaujd .sh leg l=re,af,l=
f,i f.dÿrla njg m;a fõ' fhda.djpr f.d÷re ìu kï
iqm;sÜÀ; i;sh hs' th oCI fodrgq md,lfhl= f,i ;udf.a
is; wdrCId lrhs' fï nj fyd¢ka jgyd .kakd flkd miq
lf,l fï ish,a, ukd fldg isysm;a lrhs'

49
² WoOD; mdG ,ehsia;=j'²² 07&²²i;sud fyd;s mrfuk i;sfkmflLk
01&²²i;dkqidß²²fndaêi;Ajhka jykfia úiska ;u ;reK wjosh iukkd.f;d Ñrl;ums ÑrNdis;ums iß;d
isys lsÍfïoS' ^u(ksŠ1$582& wkqiiß;d²² ^u'ks'2$32&
² i;suqgGd²²wu;l ùu hk f;areñka ^u(ksŠ1$770&
08&²²i;sJøshii WmgGdkfF:d'''''i;sifundcCOXf.d
² i;sWomdo²s² isysm;Aùu ^u(ksŠ2$550&
WmgGdkfF:d''''iuud i;shd WmgGdkfF:d'^m'j'30&
² i;sWomdo²s² isysh Wmk" ^§(ksŠ1$390& fid;dm;;ss u..lLfK'''''wry;; u..lLfK'''''
² k irdó;s wi;shdp ksfLLfG;s' ^wx(ksŠ5$72& i;sJøshx WmgGdk mßjdrd p' ^m(uŠ218&
A
02&²²wkqii;s máii;s i;s irK;d OdrK;d²² ^O(iŠ 52& ² iuud i;s WmgGdk ,lLKd²² ^ú(uŠ347&
² wkqii;s máii;s i;s irK;d OdrK;d²² ^mq(mŠ292& 09&²²i;s f,dliñx cd.frd²² hehs i;sh ² ksos²ÿre²²lsÍu iïnkaO lrhs'
² wkqii;s máii;s i;s irK;d OdrK;d²² ^ú(mŠ224&
^i(ks1$84&
² irk;s ;dh ihx jd ir;s" irKu;;x fuj jd tid;s i;s'
10&²²Óri[[d"mogGdkd²² iAÓrjQ i[[dj hkak wkqj .e,fma'
^ú'u(347fya(uq&
² ''''flk w;S;x Ñrl;x ir;S² ;s i;shd uydrcd²²;s² ^ñs'm'74& ^ú(u(347&
² irK ,lLKdi;s ^ú(uŠ119& 11&²²plLqkd rEmx šijd'''wkqmgÀ;ldh i;s p úyr;s
03& wdkkao² iajdóka jykafiaf.a ² mdKä;Hh²² yd kqjKe;s nj ms<sn|j
mß;; fp;fid ^i(ks 4$244&'
jK_kdjla ² t;o..x²² NslLfj uu idjldkx NslLQkx''' ² plLqkd rEmx šijd'''wkqmgÀ;ldh i;s p úyr;s mß;; fp;fid
'''i;suk;dkx hosox wdkfJÞZ ^wx(ksŠ 1$48& ^i(ks·4$244&" ^u(ks·1$624& "^i(ks·4$358&" ^i(ks·4$366&" ^i(ks·4$380&
iu. .<md n<kak"
² iQ;% msGlh m%:u ix.dhkdfõ§ wdkJ| iajdóka jykafia foaYkd
tfiu ^iq(ksŠ 46 jk msgqfjys" ² fu;; iQ;%fhys"
l<nj" ^pq(mdŠ550&
ffu;s%h” ish¿ šidj,²²i;sfha² iajrEmhla f,i"me;srùu"
04& nqoOdkqii;s" Ouudkqii;s“ iX>dkqii;s" iS,dkqii;s"
iïnkaOfhka ioykaj we;' tys§ ² i;sh² wm%udK udkisl;ajhla
pd.dkqii ;s" foj;dkqii;s" ^wx(ksŠ 4$10& f,i oelafõ’
05& ² mqfnnksjdfid NslLfj i;shd ipýlrKSfhd²² fu;;[p innf,dliñx udkix Ndjfh
^wx(ksŠ02$354& wmßuKx'''''t;x i;sx wêfgGhH wd§ jYfhks'
² ;:d.;x wdrnN wcC~;;x i;s WmgGfm;nnd²²
^wx(ksŠ06$632& 12&ls ;;hsiidñ f; Ouux''''hxúÈFjd if;d prx ;fr
n~q dkqii;shd if;d" Ouudkqii;shd if;d" f,dfl úi;;slx ^iq(ksŠ322&tfiau^326& msgqfjys oelafõ'
iX.dkqii;shd if;d" iS,dkqii;shd if;d"
13& i;sh² bJøsh O¾uhla jYfhka ks¾jpkh lsÍfïÈ"i;smgGdKh²²
pd.dkqii;shd if;d" foj;dkqii;shd if;d" ^pq(ksŠ86& jeãu yd iauD;sh² hk .=K folu oelafõŠ
² i;sfhj wkqii;s²²hehs ish,a, ms~qlr oelaùu ^ú(uŠ145& ² p;=iq i;smgGdfkiq tF: i;sJøshx ogGnnx²²
06&²²tlx nqoO.;x i[[x w,NsF:x m;siif;d" ^i(ksŠ5)1$350&
;iid i[[dh jdyid mf;;d fu wdijlLfhd";s' fyda ² p;;dfrd i;smgGdfk wdrnN i;sx má,N;s box
^f:r(.dŠ80& jqpp;s i;sJøshx kuq;a
² hxpd nqoOdkx wkspp;x osijd hx jd ;okqiirK
² i;sud fyd;s mrfuk i;sfkmfllk iukkd.f;d
inn iXLdfriq wkspp i[[x w,Nsx² ^f:r'w'338&
Ñrl;ums ÑrNdis;ums iß;d wkqiiß;d''''box jqpp;s
Nl
s Lfõ i;sn,x ^wx(ksŠ3$18&
50 51
wjidk jYfhka oelajQ mdGh ² i;sn,h²² ks¾jpkh ² p;=iq i;smgGdfkiq iqm;sgÀ; Ñ;;d²² ^ix(ksŠ5-1$280"$290"'''
lsÍfïÈ fhfoa’ ''''$330"¯5)2$74"$76&
i;r i;smgGdkhka oshqKq wjia:dfõ§ ² ñ;H wl=i< ² ú;laal² j,g
lsisÿ bvla fkd,nkafkah'
² fndcCOX.hlA f,i i;sh fï lD;Hhka folu
bgqlrhsŒ ² ;fhd wl=i, ú;lFjd wmßfii ksrecCOk;s'
p;=iq jd i;smgGdfkiq iqm;sgÀ; Ñ;;ii úyrf;d²²'
² hiñx iufh NslLfj”NslLqfkd WmgGs;d i;sfyd;s" ^i(ksŠ5)1$280&
wiuuqgGd" i;sifundcCOX.d ;iñx iufh''''Ndfj;s' 18&²²i;r ² máiuNsodjkz² fyj;A ² isjqms<sisôhd²²biau;=fldg
^u(ksŠ3$232& olajk ² máiuNsodu..h²² fï ldrKh biau;= fldg
fuu w¾: ksrEmKhu ^i(ksŠ lsysm ;eklu yuqfõ’^i(ksŠ5)2$122 isg 134& olajhs'
flfi kuq;A ² wf[[d ioêJøshxOuud" wf[[d úßhsJøshx Ofuud"
² Ouux wkqiir;s wkqú;fll;s i;sifundPCOfX.d wf[[d i;sJøshxOfuud" wf[[d iudêJøshx Ofuud"
;iñx iufh²² f,ig ² i;sh² fn`ê wx.hlz f,i" isys lsÍu;A" wf[[d m[[sJøshx Ofuud'''''Ouu máiuNsfo[dKx
² wkqú;¾lkh lsÍu;A" hk folgu isÿ lrk nj oelafõ' ^m(uŠ168&
² wf[[d i;sifundcCOfX.d²² Ofuud wf[[d
fuys oelafjk ² wkqiirKh²² yd ² wkqú;¾lKh²² isÿlrkafka foaYkdj
iïnkaOfhksŒ OuuúphifundcCOfX.d Ofuud hkd§ f,i"^m(uŠ1$170&
²tfiauŠ
14&²²i;s Ljdyx NslLfj innFÓlx jodó;s' ^i(ksŠ5)1$218& wf[[d iuudjdhdfud Ofuu" wf[[d iuudi;s Ofuud
wf[[d iuudiudê Ofuud²² ^m(uŠ1$172&
15&²²fid if;dñpPdiXlmmx''''ñpPdluuk;x''''ñpPdwdÔjx''
mcy;s' if;d iuudiXlmmx''''iuudluuk;x'''' 19&²²WmgÀ;d i;s fyd;s wiuuqgGd'''fid ;:d if:d
iuud wdÔjx Wmiumcc úyr;s' id²ii fyd;s úyrfk;d ;x Ouux m[[dh múÖk;s" múph;s"
iuudi;s' ^u(ksŠ3$214& mßúuXix wdmcc;s" OuuúphifundcCOfX.d ;iñx
iufh NslLqNdfj;s' ^u(ksŠ3$234&
iuHla jQ ² i;sh² u.ska ñ;HdiXl,Am" jpk" lu_dka;" šúmeje;Au" hk
fïjd neyer fldg" iuHla me;A;g yrjk nj fuhska lshfõ' ² tu² ^ix(ksŠ5)1$146&

16& bO NslLfj NslLQ ldfh ldhdkqmiiS úyr;s" 20&²²ldfh lhdkqmiiS úyr;s" wd;dms iumcdfkd i;sud
iumcdfkd i;sud" úfkhH f,dfl wNscCOdfØukiix" úfkhH f,dfl wNscCOdfØukiix" fjokdiq
fjokdiq fjokdkqmiiS úyr;s" wd;dms iumcdfkd fjokdkqmiiS úyr;s wd;dms iumcdfkd i;sud"úfkhH
i;sud" úfkhH f,dfl wNscCOdfØukiix Ñf;; f,dfl wNscCOdfØukiix" Ñf;; Ñ;;dkqmiiS úyr;s
Ñ;;dkqmiiS úyr;s" wd;dms iumcdfkd i;sud" wd;dms iumcdfkd i;sud úfkhH f,dfl
úfkhH f,dfl wNscCOdfØukiix Ofuu OuudkqmiiS wNscCOdfØukiix" Ofuuiq OuudkqmiiS úyr;s wd;dms
úyr;s wd;dms iumcdfkd i;sud" úfkhH f,dfl iumcdfkd i;sud úfkhH f,dfl wNscCOdfØukiix"
wNscCOdfØukiix' ^u(ksŠ1$134& whx jqpp;s NslLfj iuudi;s' ^§(ksŠ2$494&
17&²²p;=iq i;smgGdfkiq iqm;sgÀ; Ñ;;d²² ^§(ksŠ2$130& ² óg fjkiajQ ² úl,Am újrKhla² f,iŠ ² iuud ir;s iuudjdpdh
² p;=iq i;smgGdfkiq iqm;sgÀ; Ñ;;d²² ^§(ksŠ3$170& irk;s;S" iuudi;s' ² hhs ir< f,i u;la lsÍfï lD;H olajhs
^O(i(wŠ128&
52 53
21&²²ñÉcd i;s'² ^§(ksŠ2$556" 3$542"534"508& tjekakla isÿjk njg" ² ìmmx ks..Ky i;shd lsgGdox úh
^u(ksŠ1$298"3$222& ÿmmiq²k;s'² ^f:ar(.dŠ130&
^ix(ksŠ2$262" 3$188" 5)1$20"22"26"30"34"38" 5)2$204&
^wx(ksŠ2$420"442" 3$222" 5$152" 6$380"452&
ñ:Hd ² wkqizi;shlz² ms<sn|jo" igyka oelafõ' ^wx(ksŠ4$78& 24&²²i;smgGdkmdidox wdrehy mppfjlÅix'''^f:ar(.dŠ194&
iEfyk ;rï m%udKhlska iq;% msGlfha yuqjk fyj;a jerÈ ñ:Hd 25&²²fihH:dms ² w..sfjiik²² yF:soufld'''wdr[[lii
i;sh ms<sn|" fï igyka hï m%udKhlg wÜGl:d ±laùu jk kd.ii'''wdr[[ldkf[pj" iriXlmmdkx
wksjd¾fhkau fidaNk ffp;islhla jYfhka i;sh ye¢kaùu iuÕ wNsksuuokdh'''tjfuj fLd bfu p;;dfrd
úril Ndjhla olajhs' wÜG l:d újrKh m%dfhda.sl .eg¿ we;s
i;smgGdk fp;fid'''f.yis;dkf[pj
lr,hs' i;smÜGdk iQ;%fha ±lafjk kSjrK yd iïnkaO i;sh flfia
kï fidaNk mCIfha mej;sh yelaflao@ wl=i,a yd l=i,a hk folu iriXlmmdkx wNskuuokdh²² ^u(ksŠ3$316&
tlu is;l tlg mej;sh fkdyelaflah' fuu m%fhda.sl .eg¿j uÕ 26&²²tikS;sfLd iqklL;;" i;shdfh;x wêjpkx'
yer,Sug wÜG l:dj újrKh lrk àldpdÍka jykafia" i;smÜGdk
^u(ksŠ3$78&
iQ;%fha ±lafjk wl=i,a is;a jkdyS i;sh fhfok wjia:dj, tu wl=i,a
j, n,mEu ksid isÿjk CIKsl Ñ;a;CIK fjkila jYfhka tys,d 27&²²i;s fu Md,mdpkx ^iq(ksŠ24&
y÷kajd fohs' mm[p iqokS mqrdK áldj' ^1 $ 372' bx.%Sis wl=re uqøKh&
28&²²i;smßÑf; ys Ofuu m[[d mcdkd;s fkd
22&²²i;Suf;d iØ Noox ) i;sud iqLfuO;s"
muuQfgG²²''''''' ^iq(ks(wŠ102"i(ks(wŠ1$196&
i;Suf;d iq fj fifhHd - fjrd k mßuQpp;s'
hii innufydr;;x - wysxidh rf;d ufkd" 29&²²i;s .Sjd isfrd m[[d²² ^wx(ksŠ4$108&
fu;;x fid innN+f;iQ ) fjrx ;ii k flkÖ;s'
² h:d kd.ii wX.mppfX. isrdcd,dkx" .Sjd m;sgGd
^ix(ksŠ1$370&
tjx nqoOkd..ii fidrppd§kx Ouudkx i;s"
² uKsNoo iQ;%fha² fonil fldgila jk" fuys§ nqÿmshdKka jykafia
f;k jq;;x i;s .Sjd;s' ^wx(wŠ670&
hï ksje/os lsÍula lrk fial' flfia kuq;A" fuys<d jeo.;A jkafka"
² fjrd k mßuqpp;s² hkakhs' tkï yq÷² i;sfhkz² muKla ² ffjrh²² ² i;smgGdk.Sfjd'''uyduqks m[[d iSfid²²^f:ar(.dŠ248&
hgm;A l< fkdyelsh hkqhsŒ tfiz kuqÿ i;sh u.ska ffjrh my<ùu
je,elaúh fkdyelaflah hkakla fkdlshfõŒ 30&²²wjf,dflfk;d fLd mk fid Njx f.d;fud
² i;sh² t<U isàu ksid flfkl= ;u tosßjdoshd" ;ud iu. innldfhfkj wjf,dfl;s'²
ffjrfhka miqjk nj oek" ;u is; Ydka; njg m;Alr .ekSfuys,d ² ^Nj;A f.!;ufh` l,s n,kakdyq" ^.S%jd fkdfmr<d&
jeo.;A fufyhla lrk njg" ² mrx iXl=ms;x [Fjd fhd if;d yeu lhskz ue n,;s'& ^u(ksŠ2$582"§(ksŠ2$190&
Wmiuu;s' ² hkak idCIs foa' ^ix(ksŠ1$290"394"398&
fuu ² y;:djf,`lKh²² fyj;A ² we;Ane,au² ll=i|²²
23&²²i;s lrKShx²² ^u(ksŠ1$292& nqÿmshdKkag;A idOdrK jQ .=Khla nj oelafõŒ
l,ska Tyq úiskau" /lSu kïjQ" ² rflLhH²²wdhdifhka l< hq;=j ;snqfkah" kd.dmf,dls;x wmf,dflisŠ ^u(ksŠ1$784&
^u(ksŠ1$290&
flfia kuq;A fï oelzùfuka" .jhka fl;g je§" lsßjeoS we;s² fNda.² 31&²²ry;A W;=ukz jykafia,dg" i;sfha² .s,sys hEula jkdys" ke;'
ld oeóu" ² i;shg²² je<elaùug yelshdjla ke;ehs lshfõŒ we;A; jYfhkau ² kF:s wryk;dkx i;s ifuudid²² ^ñ(mŠ231&

54 55
32&²²tldfrd i;shd t;x wêjpkx²² ^ix(ksŠ4$536& 43&²²l:[pNslLq k f.dprl=if,d fyd;s" bO NslLQ
fuys iïmQ¾K úia;rh kso¾YK iys;jo fufia yuq fõ' p;;dfrd i;smgGdfk h:dN+;x k mmcdkd;s'''
² tldfrd j;;;s rf:d²² ^Lq(ksŠ282& wNfnnd buiñx Ouuúkfh jqoêx úrE<ysx fjmq,,x
² tfld i;s ixLdf;d wdfrd t;iid;s tldfrd^W(w247& wdmcý;=x'²² ^u(ksŠ1$530&
33&²²hdks fid;dks f,dliñx)i;s f;ix ksjdrKx 44&²²fldp NslLfj NslLqfkdf f.dpfrd'''hosox p;;frd
fid;dkx ixjrx n%Eó)m[[d fhf; ms:shfr i;smgGdkd²² ^ix(ksŠ5-1$270&
^iq(ksŠ316&
34&²²wifuudi rid²²iïfudai Ndjh fyj;A ^uq<dj²²ke;s nj& ovhï lrejka úiska W.=,a wgjd we;s jÿre ,dgq ,d we;s ;efkl yeisr
i;sfha² lD;Hhhs ^ú(uŠ347& jHikhg m;afjk jÿfrl=f.a Wmudj;a' .scq<sysKshl=f.ka .e,ùug kï
leg l=re,a,d ;u f.dapr N+ñfhys u yeisÍfuka u tu lghq;a; iß
35&²²i;s wdrlL idr:s² ' ^ix(ksŠ5-1$10& lr.kakd whqre;a f.k yermdñka NsCIQka jykafia,dg f.dapr N+ñfha u
² fuu rEmlh u Ouud pfllys” ixhqf;d i;ii yeisÍug wkqYdikd lrk fial'
mßjdrKx²² ^ix(ksŠ1$58& ^ix(ksŠ5-1$268&
² fuys§ O¾uh u” r:dpd¾hd jYfhka oelafjk w;r" i;sfha² ;;Ajh 45&²²fldp NslLqfkd wf.dpfrd mrúifhdŠ hosox
r:dpd¾h jrhdf.a msálr fyj;A" ieris,A, uÜgug my; nei we;'
m[p ldu.=Kd' ^ix(ksŠ5)1$268&
36&²²iu;s;;sfld f;,mf;;d;s"''ldh.;dh t;x i;shd 46&²²PmmdKfl .fyFjd²² cmamdKl² Wmudj''' ^ix(ksŠ4$380&
wêjpkx²² ^i(ksŠ5-1$304&
47&²²msKvdhmúi;s'''wkqmgÀ;dh i;shd wixpqf;ys"
37&²²fodjdßfld;s i;shd t;x wêjpkx²² ^ix(ksŠ4$472& bJøsfhys"fid ;:dmii;s ud;=.dux ÿkksj;;x'''
38&²²fihH;dms rf[[d mppk;sfu k.fr fodjdßfld rdf.d Ñ;;x wkqoOfXi;s'''islLx mpplLdh
fyd;s mKäf;d jHf;;d fuOdú"w[[d;dkx ySkdh j;;;s' ^u(ksŠ2$214& ^p$;=u iQ;%h&
ksjdfr;d [d;dkx mfjfi;d''''wnyk;rdkx ² we;A; jYfhka u" ldka;djka iuÕ iïnkaOlï mj;Ajk
.=;;shd ndysrdkd má>d;dh''''tjfuj fLd NslL fj" NsCIQkajykafia,d"úfYAIfhka i;su;A úhhq;= nj nqÿmshdKka jykafia
wßhidjfld i;sud fyd;s mrfuk i;sfkmfllk u;la fldg we;' ^§(ksŠ2$220&
iukkd.f;d Ñrl;ums ÑrNdis;ums iß;d
wkqiiß;d ^wx(ksŠ4$436"440&
39²²i;s wdrlLmppqmgGdkd" plLqjdrdos rlLKf;d ^Lq(ks'362&
fodjdßfld úh p oGnnd²² ^ú(uŠ347&
49&² oeäù¾h;A iuÕ i;sh tlg fh§u ms<snoj" fndi;dKkajykafia
40&²²NslLq id;drflLk fp;id iukkd.f;d fyd;s" ÿIalr ls%hd l< ld<h yd iïnkaO foaYKdfj oelafõ' w;s ÿIAlr
tjx fLd NslLfj NslLQ tldrflLd fyd;s' ^wx(ksŠ6$56& W;Aidyfha§ o" i;sh t<U isá nj"thska lshfõ'
² WmgÀ;d i;s wiuuqgGd²² ^u(ks1$576&
41&²²iXlmm ú;lld''''i;dêmf;hHd²² ^wx(ksŠ5$422&
42&²²NslLq p;;dfrd i;smgGdfk h:dN+;x mcdkd;s'''
''tjx''f.dpr l=if,d fyd;s" ^wx(ksŠ6$664&
56 57
50&² i;sfh fuu iqN.%dyS fukau ;ud jYfhka ueosy;A ùulA ke;s nj ² m[p WmdodkilJOhkg fhdksfid ukisldrh²²
ioyka fjk fjk;A ;ekl i;sh iduldó Nj yd iïnkzo fldg fhduq lr,Sfuka" i;HdjfndaOhg u. mEfok nj
we;'² p;=ks ldrfKys if;d ik;;;d if;d iñ;;;d ^i(ksŠ3$90"i(ks(4$282&
if;d ik;Ouuiukkd.f;d if;d²² ^pq'ks'86&
² fndcCOX.²²Ou_ meyeos,s lrknj ^i(ksŠ5)1$200&
51&² i;sh nkaOkhla f,ig fukau ndOlhla jYfhka oelaùug ksoiqka wd¾h i;Hhka wkqj Ndjkd lsÍfïoS ^u(ksŠ1$24&
jYfhka² i;shd;x ksnJêiix mh;f;;d fjdofmiidó" ² fhdksfid²²ukisldrh ² i;siumc[{hg ² wydrjknj" oelfjk w;r
^f:Ar(.dŠ112& tu.ska i;r i;smgGdkhg wydrhlafõ' ^wx(ksŠ6$214&
² ìmmx ks..Ky i;shd lsgGdox úh ÿmmiq²k;s'
^f:Ar(.dŠ130& 58&²²bJøsfhiq .=;;ojdrd''kksñ;;..dyS
52&²²;sfiid bud mámØ'''ldfuiq md;jH;x wdmcc;s' kdkqnH[ck..dyS hFjdêlrKfu;x' plLqJøshx
whx jqpp;s NslLfj wd.d<yd mámØ'''ldhii wixjq;x úyrk;x wNscCOdfØukiid mdmld wl=i,d
wd;dmk mß;dmkdkqfhd. ukqhqf;;d úyr;s' wFjdiifjhHQx ^u(ksŠ1$636&
wd;dms iumcdfkd i;sud úfkhH f,dfl wNscCOd 59&²²úfkhH f,dfl wNscCOd fØukiix²² ^u(ksŠ1$134&
fØdukiix fjokdiq fõokdkqmiisúyr;s"wd;dms
iumcdfkd i;sud úfkhH f,dfl wNsCOd fØukiix 60&²²fihH:dms''bFÒjdmqßfidjd'''wdÞfi jd mßiqfoO
Ñf;; Ñ;;dkqmiiS úyr;s' wd;dms iumcdfkd i;sud mßfhdØf; wfpc jd Womf;;'''tjfuj fLd wdjqfid
úfkHf,dfl wNscCOd fodukiix Ofuuiqúyr;s' NslLqfkd mppfjlLkd nyqqldrd fyd;s l=if,iq
wd;dms iumcCOdfkd i;sud úfkhH f,dfl OfuuiqŠ² wNscCOdÆ kq fLd nyq,x úyrdñ" wkNscCOdÆ
wNscCOd fodukiix'' whxjqpp;s' ucCçud mámØ kq fLd nyq,x úyrdñ" nHdmkkÑf;;'''
hkzk iu. fuh hï;dla ÿrg .e<fma ^wx(ksŠ1$532& wnHdmkkÑf;;d''' ^wx(ksŠ6$170&
tfiau ^§(ksŠ1$138"u(ksŠ1$250&
53&²²lsv~dmfodisld kdufojd ^§(ksŠ1$34"3$50&
54& ^§(ksŠ2$406& 61&²²WmgÀ;²² hkq t<U isàu hhs" oelafjk ia:dkŠ
55&²²ukisldfrd'''innÑ;; idOdrKd''' ^wNs(ix46& uqr n,a,df.A t<U isàu' ^§(ksŠ1$364&
iQ;% msGlfha o" ² i;sh² kdu O¾u j<g we;=,;a fldg" ukisldrh ² humqßid²²ms p ;x WmgÀ;d" hu ¥;fhdao ;g t<eU
yd iudk jákdlulska olajd we;' ^u(ks1$176& isáhy' ^Lq(ksŠ84&
56&²²i;s úihdNsuqLNdj mppqmgGdkdhhs² ² N;;ldf, WmgÀf;" fN`ck ld<h t<efU;A ^iq(ksŠ40&
i;sfha flaj< ,CIKhls' ^ú(uŠ347&
² WmgÀf;d relLuQ,iñx²²relauq,ayS"t,eUisáfh^iq(ksŠ220&
² j;: úifh wNsuqfLd Nj;s t;dhd;s úihdNsuqL
Ndfj ^uyd(áŠ487& ² fhi[p ysßT;;mmx iØ iuud WmgÀ;d²² hï flfkl=g
jkdys"Nh ,ccd fol yeul,ays" uekúka t<U isáhdyqoŠ ^Lq(ksŠ366&
57&² fhdksfid² ukisldrh kSjrK úkdYlhla f,ig"
^ix(ksŠ5-1$206& 62&²²WmgGd;s² hkqŠ Wmia:dkh hk w¾:fhkao fhfo"
foúhka Yl%hdg Wmia:dk lrhs' ^§(ksŠ2$406&

58 59
.=rejrhdg wdjf;aj lsÍu msKsi isàu" ^§(ksŠ3$304& 69&²²wdkdmdkh ;=<ska ^u(ksŠwŠ1$226&
foudmshkag Wmia:dkh lsÍu ^wx(ks1$274& ² i;r bßhdm; ms<sn| wjfn`Oh ;=<ska ^u(ksŠ3$224&
fuu w¾:fhkau Wmia:dhl f,i ^iq(ksŠ8& fuu foaYKdj"fõokd"Ñ;A;"Oïu hk ish,a,gu"
63&²²i;shd mgGdkx i;smgGdkx²² ^m(u(wŠ2$5& iudk f,i foaYKdlr we;'
² i;sfhj m;sgGdkx i;smgGdkx²² ^ú(uŠ509& 70&²²fhdys fldÑ''bfu p;;dfrd i;smgGdfk tjx
NdfjhH'''osfgGj Ofuu w[[d i;sud Wmdosfh fid
64&² i;smgGdk Ndjkdfõ M<hla f,i²²WmgÀ; i;sh olajhs' ^u(ksŠ3$234& wkd.dñ;d' ^u(ksŠ1$152&
² WmgÀ;dh i;s² hkak" uqgÀiai;sfha m%;smCIh 71&²²p;=kkx''i;smgGdkdkx mfoix Ndú;;;d
f,i''' ^u(ks3$130& fifLdfyd;s'''iu;;x Ndú;;;x wfifLdfyd;s
² WmgÀ;dh i;shd²² ^i(ksŠ4$244& ^i(ksŠ5)1$312&
² i;s iqmgÀ;d fyd;s² ^wx(ksŠ2$468&
72&'''' ^i(ksŠ5)2$110&
² i;s WmgGfmiik;sŠ² ^wx(ksŠ4$314&
73&'''' ^u(ks(wŠ1$258&
i;smgGdk iQ;%fhu" ² i;sx WmgGfmFjd''
i;s mppqmgÀ;d ^u(ksŠ1$134& 74&²²NsCLq rEmx iufk;if;d hdj;d rEmii.;s' fjokx''
² ldfhd WmgGdkx fkd i;s' i;s WmgGdkf[pj ''i[[x'''i[CØh.;s iXLdfr'''ú[CØKx'''humii ;x
i;Sp"'' ^m(u220& fyd;s wyk;sjd uuk;sjd''';ums ;ii k fyd;s'
^ix(ksŠ4$378&
65&' fï i;smÜGdkhka ;=k jkdys úúO wjia:d ;=kla hgf;a i;su;a nj;a" 75&²²ukoii ;Kyd pß;ii T<dßlx ldhdkqmiikd
WfmaCIdj;a meje;aùfï yelshdj woyia lrhs' tkï lsisu Y%djlfhl=;a i;smgGdkx úiqçuf..d ;slLii iqLqux
wjOdkh fhduq fkd lrk úg" iuyr fofkla muKla wjOdkh fhduq lrk fjokdkqmiikd i;smgGdkx osgGpß;ii²²ms ukaoii
úg yd ish,a,kau tlfia wjOdkh fhduqlrk úg hk fï wjia:d ;=khs' fuh kd;smmfNo.;x Ñ;;dkqmiikd i;smgGdkx
idudkH ldh" fõokd" Ñ;a;" Oïu" hk fCIa;%hkag wod< Ndjhla lsis;a úiqoêuf..d ;sllii w;smmfNo.;x Ouudkqmiikd
fkdolajhs' ^u'ks'3$466& i;smgGdkx ^u(ks(wŠ1$215-216&
66&'''' ^ix(ksŠ5)2$112&
76&²²ldhdkqmiiS úyrfk;d wiqfN iqNk;s úm,,dix
67&'''' ^u(ksŠ3$232& mcy;s"''fjokdkqmiis úyrfk;d ÿflL iqLk;s
68&²²bO NslLQ ldfh ldhdkqmiiS úyr;s'';ii ldfh'' úm,,dix mcy;s'''²²Ñ;;dkqmiiS úyrfk;d wksfpp
''úyrf;d Ñ;;x úrcc;s" úuqpp;s" wkqmdØh wksppk;s úm,,dix'''²²OuudkqmiiS úyrfk;d
wdifj;s' ^i(ksŠ5-1$286& wk;;ksfh w;;d;s úm,,dix mcy;s'^fk(mŠ122-124&
² ;iildfh ldhdkqmiisfkd úyrf;d'''PfJØ fid ² fuu oelaùuuŠ iqN”iqL”kspp”w;; i[CØ mydk
mySh;s" PJoii mydkd wu;x ipýl;x fyd;s' lsppidOkjfik²²p'';iud p;;dfrd i;smgGdkd²;s
^i(ksŠ5)1$324& jqppk;s' ^ú(uŠ509&
² ldfh ldhdkqmiiS úyr;s'''whx jqpp;s
wiXL;.dó uf..d ^i(ksŠ4$642& 77&²²p;;dfrd i;smgGdkd;s²p wF:f;d tlx
nH[ckfufjF: kdkx' ^u(ks(wŠ1$215&
60 61
² ifudirKjfik²j tlfuj i;smgGdkx ² ldfh ldhdkqmiis Ofuuiq Ouudkqmiis hf:d fLd f; whx iudê tjx
Ndúf;d fyd;s''';f;d Fjx bux iudêx ippdrx wú;llums úpdru;;ums
wdruuKjfik p;;dfrd;s'' ^u(ks(wŠ1$216& WfmCLd iy.;ums NdfjhHdis'
78&²²tj fuj N.jd'''kfhk wdruuKjfi; p;=Od 86&tysFjx NslLq ldfh ldhdkqmiis úyr;s ud j ldhQmixys;x ú;llx
NsJosFjd ;f;d tfllx i;smgGdkx .fyFjd ú;fllhs" fjokdiqÑf;;'''Ofuuiq''fid ú;ll úpdrkx jQmiud
úNccfk;d' wcCO;;x iumidokx’ ÿ;shcCOdkx Wmiumcc úyr;s'
79&fid;dh iudm;;shd if;d jqgGy;s' ^u(ksŠ3$140& 87&²²Ñ;;iitl..;d whx iudê'''p;;dfrd i;smgGdkd iudêksñ;;d²hd''
² ishˆu OHdk iïm;aa;sj,ka ke.S isàfï§" i;sh fhÈh hq;= nj oelafõ' 'f;ix fhj Ouudkx wdfijkd Ndjkd nyq<Sluux whx ;:d iudêNdjkd
isiˆu OHdk j,È i;sh² fh§ we;s njo oelafõ''' ^O(i(74)86& ^u(ksŠ1$710&@
² i;sfh iudê Ndjkdjg wdOdrl njŠ iuud i;sii iuud iudê mfyd;s
² tfiau ^m(uŠ66)68& ^wx(ksŠ6$386&
80&²²iudê w;;fkd Ouu;dh wdruufK tl.. Ndfjk 88&'' ^wx(ksŠ1$46&
wfmm;=x k iflld;s'''i;shd wms,dmk lsppx 89&'' ^i(kssŠ5-2$62-82&
idfOk;shd''yqFjd iflld;s" ^ú(uŠ384& 90&²²ldfh ldhdkqmiiS''Ofuuiq OuudkqmiiS úyrf;d
81&²²fid tjx mcdkd;s" tjx fu Ouud wyqFjd ifuydk;s" Ouudruuf;d²jd Wmmcc;s ldhiñx mß<dfyd Ñ;;iñx
yqFjd máfjk;s' ^u(ksŠ3$134& ,sk;;x" nysoOdjd Ñ;; úlÅm;sf;k NslLqkd''
'lsiñf[pj midokshd ksñ;; Ñ;;x mKsê;nnx
82&²²fid fLd mkdyx bux iudêx if;d²p iudmccdñ" ;ii mdfudccx cdh;s iqÅfkd Ñ;;x iudêh;s'''tjx
if;d jqgGydó;s' ^§(ksŠ3$484& mksOdh Ndjkd fyd;s"wk;=rej nysoOd''NslLq Ñ;;x
83&²²if;dp iumcdfkd''';;shx COdkx Wmiumcc wmKsOdh''wiXÅ ;;x úuq;;x wmmKsys;x mcdkd;s
úyr;s' ^§(ksŠ3$374& w: p mk ldfhk ldhdkqmiis''Ofuuiq OuudkqmiiS
84&²²WfmlLd i;s mdßiqoêx p;=F:x COdkx Wmiumcc úyrk;s' wd;dms iumcdfkd i;sud iqÅ;ió;s mcdkd;s
úyr;s' ^§(ksŠ3$374& tjx wmmKsOdh Ndjkd fyd;s' ^ix(ksŠ5-1$282&
² bux fhp WfmlLd i;smßiqoêx wd.uu wfklúysf;k" mqfnnksjdix
wkqiir;s' 91& fuu fþoh wdrïNfhaos nqÿmshdKka jykafia” i;r i;smgGdkhkays"
fuu i;sh WfmCIdfjka úiqoaêhg m;afjk nj fuys ² i;smßiqoêx²² ukdf,i msysgd isàfu w.h olajhs'fuf,i iu: Ndjkdfõ wdOdrl nj
hkafkka oelafõ' úmiikd Ndjkdj i|yd ;sìh hq;A;la nj oelaùu" jYfhka ² mKsOdh²²
² whx i;s budh WfmlLdh újgd fydka;s mßiqoOd mßfhdØkd" Ndjkdj yd ² wmKsOdh²² Ndjkdj jYfhka újrKh lsÍfuka yqjd oelajQ
f;k jqpp;s' WfmlLi;s mdßiqoê²k;s ^ú(mŠ2$60& fial'
tfiau ^ú(m(wŠ176”ú(uŠ123& 92&²²tldhfkd whx NslLfj uf..d''ksnndkii
85&²²ldfh ldhdkqmiiS úyrf;d ;F: iuud iudêh;s'' ipPlsßhdh-hosox p;;dfrd i;smgGdkd ^u(ksŠ1$134&
'fid ;F: iuud iudêf;d''nysoOd mrldh ² tid’’mrud wßhd m[[d hosox innÿlLlLfh[dKx
[dKoiiKx wNsksLLf;;ys' ^§(ksŠ2$238& ^u(ksŠ3$506&
² p;=kkx njdyx wdjqf72id" i;sm78gGdkx Ndú;;;d nyq,Sl;;;d
78
uydNs[[;x mf;;d''boêúOx''osnndh fid;O;=hd''fpf;d mßppmcdkdñ''
80
² m[[d mdrñ;x mf;;d ^f:a(.d232&
82 82
'''mqfnnksjdix wkqiirdñ;s'''osfnnkplLqkd'''wdijdkx Lhd"''^i(ks(5-2$72-82&
² ksnndK mrux iqLx ^Lq(ksŠ76&
² ldfhldhdkqmiis’’’Ofuuiq Ouudkqmiisfkd úyrf;d Ñ;;x iudêh;s"
Wmllsf,fid myShk;s ^i(ksŠ5-1$276& ² tjx úuq;; Ñf;;d''úuq;;dkq;;ßfhk ^u(ksŠ1$556&
62 63
.%k:²² ixfla: ksrEmKh²²
}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}
iQ;%msglh
§(ksŠ - §>ksldh
u(ksŠ - ucCêuksldh
ix(ksŠ - ixhq;;ksldh
wx(ksŠ - wx.=;;rksldh
Lq(ksŠ - Lqoolksldh
O(md - Ouumomd<s
W(mdŠ - WØkmd<s
b(jq(mdŠ - b;sjq;;lmd<s
iq(ksŠ - iq;ksmd;
f:r(.dŠ - f:rf:Í.d:dmd<s
u(ksŠ - uyksfooimd<s
pqq(ksŠ - pq,,ksfooimd<s
m(uŠ - máiuNsØu..mmlrK
fk(mŠ - fk;;smmlrK
iQ;%msgl²²wgqjd
§(wŠ - §>ksldhgGl:d
u(wŠ - ucCêuksldhgGl:d
ix(wŠ - ixhq;;ksldhgGl:d
wx(wŠ - wX.=;;rksldhgGl:d
W(wŠ ) WØkgGl:d
iq(ksŠ - iq;;ksmd;gGl:d
wNsO¾u²²msglh
O(iŠ - OuuiX.KsmmlrK
ú(mŠ - úNX.mmlrK
wgqjd
O(iŠw - OuuiX.KsmmlrKgGl:d
úN(wŠ ) úNX.gGl:d
úkh²²msglh
md(mdŠ ) mdÑ;;shmd<s
pq(mdŠ ) pq,,j.. md<s
wgqjd
i(mdŠ - iuk;mdidosld úkhgGl:d
ú(uŠ ) úiqoêu..h ^md<sújrKh&
ñ(mŠ - ñ<sJom[[y ^fy(i&
nq(cŠ - nqoO chkA;s uqøKh
fy(iŠ - fyjdú;drK uqøKh
64

You might also like