Llyfryn Gramadeg Sbaeneg Cyfrwng Cymraeg Haines Lublin

Llyfryn Gramadeg Sbaeneg
gan
Meic Haines a Geraldine Lublin
Cynhyrchwyd y gyfrol hon diolch i gymorth ariannol Pwyllgor Defnyddio'r

Gymraeg, Prifysgol Abertawe. Lluniwyd y gwaith i gyd-fynd ag A new reference
grammar of modern Spanish, gan Carmen Benjamin a John Butt, 5ed argraffiad
(Rhydychen: Oxford University Press, 2011).
CYNNWYS
Y fannod bendant ac amhendant........................................................................................................................................ 3
Bod: SER neu ESTAR? 1 ....................................................................................................................................................... 7
POR a PARA ....................................................................................................................................................................... 10
Rhagenwau personol/ meddiannol/ gofynnol/ amhendant ............................................................................................. 14
Cyfuno rhagenwau gwrthrychol uniongyrchol (O.D.) ac anuniongyrchol (O.I.) ............................................................... 19
Berfau cyffredinol yn amser presennol y modd mynegol (rheolaidd ac afreolaidd) ........................................................ 21
Y berfenw a’r gerwnd........................................................................................................................................................ 24
Amseroedd y gorffennol: yr amser perffaith .................................................................................................................... 28
Amseroedd y gorffennol: y gorffennol syml ..................................................................................................................... 30
Amseroedd y gorffennol: yr amser amherffaith ............................................................................................................... 33
Amseroedd y gorffennol – gorffennol syml neu amherffaith? ......................................................................................... 34
Amseroedd y gorffennol: y gorberffaith ........................................................................................................................... 36
Cyfieithu ymadroddion ya, ya no, todavía, todavía no ..................................................................................................... 37
Y goddefol ......................................................................................................................................................................... 39
Bod: SER neu ESTAR? 2 ..................................................................................................................................................... 44
Y modd dibynnol ............................................................................................................................................................... 47
Y gorchmynnol (cadarnhaol a negyddol) .......................................................................................................................... 59
Yr amodol .......................................................................................................................................................................... 66
Ymadroddion amodol Sbaeneg ......................................................................................................................................... 68
Ymadroddion sy’n defnyddio ‘se’ ..................................................................................................................................... 70
Cyfieithu ymadroddion negyddol yn Sbaeneg .................................................................................................................. 75
Tablau amseroedd berfau cyffredinol............................................................................................................................... 81
Geirfa termau gramadegol................................................................................................................................................ 83
2 Haines, Meic a Geraldine Lublin, Llyfryn Gramadeg Sbaeneg (Abertawe, 2012).

Y fannod bendant ac amhendant
(Butt & Benjamin, pennod 3)
Y fannod bendant
Enwau dosbarth/generig
Defnyddir y fannod bendant fel rheol wrth sôn yn gyffredinol am gysyniadau, sylweddau, gweithgareddau,
categorïau o bobl a phethau:
Rydyn ni’n credu mewn democratiaeth : Creemos en la democracia
Mae Rhys yn chwarae rygbi : Rhys juega al rugby
Mae dŵr yn hanfodol ar gyfer bywyd : El agua es imprescindible para la vida
Mae’n well gen i gerddoriaeth draddodiadol : Prefiero la música tradicional
Traddodiadau gwerinol Cymreig : Las tradiciones folclóricas galesas
Mae enw drwg gan yrwyr Eidalaidd : Los conductores italianos tienen mala fama
Wyt ti’n hoffi cocos? : ¿Te gustan los berberechos?
Mae Gwyddelesau’n hoffus iawn : Las irlandesas son muy simpáticas
Mae nionod yn rhoi diffyg traul imi : Las cebollas me producen indigestión
Eithriadau: gweler B&B, 3.2.6.
Yn debyg i’r arfer Gymraeg ond yn wahanol i’r Saesneg, defnyddir y fannod bendant mewn llawer o
ymadroddion sy’n cyfeirio at leoedd, e.e.:
Saesneg Cymraeg Sbaeneg
I’m going to work Rwy’n mynd i’r gwaith Voy al trabajo
She’s in school Mae hi yn yr ysgol Está en la escuela
He didn’t come to work Ddaeth e ddim i’r gwaith No vino al trabajo

I took her to hospital Es i â hi i’r ysbyty La llevé al hospital
We saw them on TV Gwelon ni nhw ar y teledu Los vimos en la tele
He was in jail for twenty years Roedd e yn y carchar am ugain Estuvo veinte años en la cárcel
mlynedd
To get married in church Priodi yn yr eglwys Casarse por la iglesia
To go to chapel Mynd i’r capel Asistir a la capilla
Lost in space Ar goll yn y gofod Perdidos en el espacio
Are you still in bed? Wyt ti’n dal yn y gwely? ¿Sigues en la cama?
(Gweler B&B, 3.2.27)
Enwau gwledydd ayyb (B&B, 3.2.16, 17, 18)
Cymru : Gales / el País de Gales
Rwy’n byw yng Nghymru : Vivo en Gales / Vivo en el País de Gales
Mae hi’n dod i Gymru : Viene a Gales / Viene al País de Gales
Mae’n dod o Gymru : Es de Gales / Es del País de Gales
Fel yn y Gymraeg, ceir amrywiaeth yn Sbaeneg wrth ddefnyddio’r fannod bendant gydag enwau gwledydd. Lle
dangosir y fannod mewn cromfachau yn yr enghreifftiau isod mae’n ddewisol:
Yr Almaen : Alemania
Yr Eidal : Italia
Yr Alban : Escocia
(Yr) Ariannin : (la) Argentina
(Yr) India : (la) India
Brasil : (el) Brasil
Canada : (el) Canadá
Yr Unol Daleithiau : (los) Estados Unidos

Y fannod bendant gyda theitlau personol (B&B, 3.2.24) – mae’r arfer yn Sbaeneg yn debyg i’r Gymraeg, ond
yn wahanol i’r Saesneg:
Yr arlywydd Higgins : El presidente Higgins
Y frenhines Elizabeth : La reina Isabel
Y ddoctores González : La doctora González
Y tad Fitzgerald : El padre Fitzgerald
Cystrawennau meddiannol
diwedd y byd : el fin del mundo
canol y ddinas : el centro de la ciudad
cynffon y crocodeil : la cola del cocodrilo
tŷ’r athrawes : la casa de la maestra
llyfr Siân : el libro de Siân
cyfrifiadur Rhisiart : el ordenador de Rhisiart
cerddi fy mam : los poemas de mi mamá
chwiorydd Pedr : las hermanas de Pedr
trigolion yr Iseldiroedd : los habitantes de los Países Bajos
prifddinas Iwerddon : la capital de Irlanda
Arlywyddes yr Ariannin : la presidenta de Argentina
arferion yr Almaenwyr : las costumbres de los alemanes

Y fannod amhendant
Ni ddefnyddir y fannod amhendant yn Sbaeneg wrth ddiffinio pobl yn nhermau eu swydd, eu statws
cymdeithasol, eu cenedl/rhyw na’u cenedligrwydd (B&B, 3.3.6):
Athro ydw i : Soy profesor
Llawfeddyges oedd hi : Era cirujana
Daeth yn gadfridog : Llegó a general
Benyw briod â phlant yw hi : Es casada y madre
Ffrancwr yw e : Es francés
Almaenwr ydych chi? : ¿Vd es alemán?
Mae’n gallu gwnïo er mai bachgen yw e : Sabe coser aunque es varón
Ni ddefnyddir y fannod amhendant o flaen enwau rhifadwy unigol os mai eu rhinweddau cyffredinol sydd dan
sylw (B&B, 3.3.5, 8):
Oes gent ti allwedd? : ¿Tienes llave?
Mae car gynnon nhw : Tienen coche
Dw i ddim yn gwybod a oes cariad ganddo fe : No sé si tiene novia
Oes pwll nofio yn y gwesty? : ¿Hay piscina en el hotel?
Mae’na barti yfory : Hay fiesta mañana
Mae’n gwisgo crys T bob amser : Siempre lleva camiseta
Ond, wrth ddiffinio’r enw’n fanylach, defnyddir y fannod:
Mae car Almaenaidd anferth gynnon nhw : Tienen un coche alemán enorme
Mae ganddo gariad sy’n siarad Hindi : Tiene una novia que habla hindi
Roedd yna barti gyda chlowns a phopeth : Hubo una fiesta con payasos y todo
Ni ddefnyddir y fannod amhendant fel arfer pan ddaw’r arddodiad ‘sin’ (heb) o flaen enw unigol (B&B, 3.3.12):
Llwyddais i i agor y drws heb allwedd : Logré abrir la puerta sin llave
Aeth hi allan heb gôt : Salió sin abrigo

Eithriad: os dymunir pwysleisio absenoldeb llwyr rhywbeth, defnyddir y fannod:
Cyrhaeddais i yma heb yr un ddimai goch : Llegué aquí sin un centavo
Bu farw heb ffrind yn y byd : Murió sin un mísero amigo
Un ystyr i’r fannod amhendant yn y lluosog (unos/unas) yw ‘rhai’, ‘nifer o’ (B&B, 3.4.1):
Rhoddodd hi rai llyfrau ar fenthyg imi : Me prestó unos libros
Mae nifer o ffrindiau gen i yn Jaén : Tengo unos amigos en Jaén
O flaen rhifolion, mae unos/unas yn golygu ‘mwy neu lai’ / ‘tua’:
tua phump awr : unas cinco horas
Dw i yma ers rhyw chwe blynedd : Llevo unos seis años aquí
Bod: SER neu ESTAR? 1

Wrth benderfynu ai ser neu estar sydd angen, rhaid ystyried yn gyntaf os yw ystyr y ferf yn cyfeirio at leoliad.
Os felly, estar fydd hi yn 90% o’r achosion. Y rheol gyffredin yw:
estar ar gyfer lleoliad pobl a phethau
ser ar gyfer lleoliad digwyddiadau YN UNIG
Er enghraifft, er mai lleoliad parhaus a drafodir yn y brawddegau canlynol, defnyddir estar, nid ser:
Mae’r eglwys 50 metr o’r sgwâr : La iglesia está a 50 metros de la plaza
’Dyw Glasgow ddim yn Iwerddon : Glasgow no está en Irlanda
Ble mae Bosnia? : ¿Dónde está Bosnia?
Mae’r Ynysoedd Dedwydd yn bell : Las Islas Canarias están lejos
Ond wrth drafod y man lle y cynhelir digwyddiad, defnyddir ser, nid estar (B&B, 29.2.8):

Yma mae’r cyngerdd : El concierto es aquí
Ble mae’r cyfarfod? : ¿Dónde es la reunión?
Bydd y gêm derfynol yn Stadiwm y Bernabeu : La final será en el Bernabéu
Unwaith y sicrheir nad lleoliad yw’r ystyr dan sylw, gellir ystyried posibiliadau eraill. Yn gyffredinol, defnyddir
ser i fynegi pwy neu beth yw rhywun/rhywbeth (cyflwr parhaol):
Cyfreithwraig yw hi : Es abogada
Carlos ydw i : Soy Carlos
Hon yw fy chwaer i : Esta es mi hermana
Caerdydd yw prifddinas Cymru : Caerdydd es la capital de Gales
Roedd hi’n dewach na fi : Era más gorda que yo
Pwy yw hi? : ¿Quién es (ella)?
Mae’n goch a melyn : Es rojo y amarillo
Helo, fi sydd yma : Hola, soy yo
Heddiw yw fy mhenblwydd i! : ¡Hoy es mi cumpleaños!
Hir yw’r ffordd : Es largo el camino
Serch hynny, yn ymarferol ceir nifer fawr o eithriadau i’r ‘rheol’ ser – parhaol / estar – dros dro, e.e. er bod
amser yn rhywbeth sydd yn newid yn ei hanfod, ser a ddefnyddir wrth gyfeirio ato:
Faint o’r gloch yw hi? : ¿Qué hora es?
Mae hi’n dri o’r gloch ar ei ben : Son las tres en punto
Hefyd, ser a ddefnyddir gyda nifer o ansoddeiriau penodol, megis feliz neu pobre, er eu bod yn dynodi cyflwr
y gellid ei ystyried yn rhywbeth byrhoedlog (B&B, 29.2.3):
Dw i mor hapus! : ¡Soy tan feliz!
Maen nhw’n dlawd ers i’w tad farw : Son pobres desde que murió el padre
Mae ser de + ansoddair yn disgrifio natur barhaol, hunaniaeth neu darddiad pethau/pobl (B&B, 29.2.4):
Mae’r crys yma wedi’i wneud o sidan : Esta camisa es de seda
Un o Zaragoza oedd hi : Era de Zaragoza

O Abertawe rwy’n dod : Soy de Abertawe
Ar wahân i ddisgrifio ble, mae estar hefyd yn mynegi sut neu ym mha gyflwr y mae rhywun/rhywbeth, a hynny
yn aml dros dro, heb fod yn barhaol:
Ble mae Eleri? : ¿Dónde está Eleri?
Mae fy rhieni yn y Wladfa : Mis padres están en la Patagonia
Mae hi’n drist heddiw : Está triste hoy
Mae annwyd arna i : Estoy resfriado
Wyt ti’n feichiog? : ¿Estás embarazada?
Rydyn ni wedi drysu : Estamos confundidos
Maen nhw ar goll : Están perdidos
Gellir gweld y gwahaniaeth yn glir mewn parau o frawddegau fel y rhain:
Sut un yw dy frawd di? : ¿Cómo es tu hermano?
Sut mae dy frawd di? : ¿Cómo está tu hermano?
Un tawel yw e : Es callado
Mae’n dawel : Está callado (h.y. ar hyn o bryd)
Mae dy chwaer di’n bert : Tu hermana es guapa
Dyna bert wyt ti! : ¡Qué guapa estás! (h.y. ar y foment hon)
Rwyt ti’n dalach na dy frawd : Eres más alto que tu hermano
Dyna dal wyt ti, ’achan! : ¡Qué alto estás, muchacho! (h.y. rwyt ti wedi tyfu ers imi dy weld di)
Y rheol yw nad oes rheol heb ei heithriadau. Er bod chwilio am resymeg y gwrthgyferbyniad parhaol/dros dro
yn gallu helpu, y peth gorau y gellir ei wneud yw dysgu enghreifftiau ymarferol.

POR a PARA
Mae ystyr por a para yn gorgyffwrdd yn aml iawn, ond deellir y prif wahaniaethau’n well wrth ystyried y ddau
trwy gyfrwng y Gymraeg. Dyma ambell i enghraifft:
Mae para yn mynegi pwrpas, bwriad neu gyfeiriad, tra bod por yn mynegi cymhelliad, ysgogiad neu achos:
Gwnes i hyn i ti / i’w roi iti : Lo hice para ti
OND
Gwnes i hyn er dy fwyn di / : Lo hice por ti
ar dy ran di / o’th herwydd di
PARA
Dyma anrheg iti : Toma, un regalo para ti
Oes digon i bawb? : ¿Hay suficiente para todos?
Mae’r llythyr yma i chi : Esta carta es para usted
Bwrdd i dri, os gwelwch yn dda : Una mesa para tres, por favor
Mae angen hwn arna i ar gyfer fy ngwaith : Necesito esto para mi trabajo
Mae’n rhy oer imi : Hace demasiado frío para mí
Cafodd e hwn i ni : Consiguió esto para nosotros
Mae ysmygu’n ddrwg ichi : Fumar es malo para la salud
Ar gyfer yfory mae’r gwin : El vino es para mañana
sebon ar gyfer menywod : jabón para damas
moddion at y ffliw : medicina para la gripe
Cymru yw’r lle ar gyfer rygbi : Para rugby, Gales
digon o fwyd am fis : comida suficiente para un mes
I beth mae hwn yn dda? : ¿Para qué sirve esto?
’Does dim angen bod yn fenyw i wybod hynny : No hay que ser mujer para saber eso
Eisteddwch yma i glywed yn well : Sentaos aquí para oír mejor

para = i gyfeiriad....
Aeth e i ffwrdd i Ffrainc : Se fue para Francia
Dyn ni’n gadael am Ibiza yfory : Salimos mañana para Ibiza
Mae’r trên i Madrid wedi cyrraedd : Ha llegado el tren para Madrid
Er mwyn cyrraedd Parc Güell ar y : Para llegar al Parque Güell en metro,
metro, mae’n rhaid ichi gymryd hay que tomar la línea L3 que va
lein L3 sy’n mynd i gyfeiriad Canyelles para Canyelles.
para = ym marn rhywun
Yn fy marn i, ’dyw e ddim yn bwysig : Para mí, no tiene importancia
Athrylith yw e ym marn ei fam : Para su mamá es un genio
para = erbyn
Erbyn pryd mae’n rhaid ei orffen? : ¿Para cuándo hay que terminarlo?
Fe fydd yn barod erbyn dydd Gwener : Estará listo para el viernes
para = o ystyried....
Mae hi’n dal o’i hoedran : Es alta para su edad
’Dyw e ddim yn chwarae’n wael o Sais : No juega mal para ser inglés
O ystyried faint mae hi’n fwyta, : Para lo que come, no es tan gorda
’dyw hi ddim mor dew â hynny
no estar para = peidio â bod mewn hwyliau ar gyfer
Dw i ddim mewn hwyliau ar gyfer lol : No estoy para bromas
para que + modd dibynnol = er mwyn sicrhau...
Er mwyn i hyn lwyddo.... : Para que esto salga bien....
Des i â hon iti ei gweld : Traje ésta para que la vieras

POR
Cafodd e hwn diolch i ni : Consiguió esto por nosotros
Prynais i nhw am ugain punt : Los compré por veinte libras
fy nghariad tuag ati hi : mi amor por ella
ei theimladau tuag atat ti : sus sentimientos por ti
er mwyn Duw : por el amor de Dios
Faint wyt ti’n ofyn am y rhain? : ¿Cuánto quieres por éstos?
Gofynnodd hi amdanat ti : Preguntó por ti
Defnyddir por yn aml iawn i ddynodi symudiad trwy rywbeth neu leoliad (B&B, 34.14.6). Gall olygu e.e. trwy, ar
hyd, o gwmpas, hyd at, allan o, ar draws, yn (gydag awgrym yn aml o amhendantrwydd):
Aethon ni am dro o gwmpas y ddinas : Paseamos por la ciudad
Hedfanodd i mewn trwy’r ffenest : Entró volando por la ventana
Roedd dŵr yn gollwng o’r biben : Salía agua por la tubería
trwy’r twnnel : por el túnel
Dewch i mewn y ffordd yma : Entren por aquí
Gwelais i hi allan ar y stryd : La vi por la calle
ar hyd a lled Sbaen : por toda España
Mae e mas yno’n rhywle, dw i’n meddwl : Creo que anda por ahí
Defnyddir por hefyd i ddynodi cyfnod o amser yn gyffredinol; mae’n llai pendant, yn fwy amwys nag en (B&B,
34.14.5):
Gwelais i hi ym mis Mai : La vi en mayo
Ro’n nhw i fod i gyrraedd rywbryd ym mis Mai : Debían llegar por mayo
Cafodd e ei eni ym mis Ebrill 1982 : Nació en abril del 1982
Cafodd hi ei geni rywbryd tua 1940 : Nació por allá por 1940
Serch hynny, ceir yn Sbaen defnydd para yn erbyn y rheol er mwyn cyfeirio at y dyfodol yn y cyd-destun hwn:
Rydyn ni’n mynd i Ibiza am bythefnos : Nos vamos a Ibiza para dos semanas
Mae angen gwesty arnaf am ddwy noson : Necesito un hotel para dos noches
por = gan (y goddefol)
Cafodd ei adeiladu gan y Mwriaid : Fue construido por los moros
Dw i’n dwlu ar gyfresi Bach i’r sielo : Me encantan las suites para violonchelo de
(wedi’u chwarae) gan Pablo Casals Bach por Pablo Casals.
por = oherwydd
Arhosodd e gartref oherwydd yr eira : Se quedó en casa por la nieve
Dewisais i’r tŷ yma oherwydd ei leoliad : Elegí esta casa por su ubicación
Codais i’r ffens oherwydd y defaid : Puse el cerco por las ovejas
Oni bai amdanat ti.... : Si no fuera por ti....
por = ar sail
Yn ôl pob sôn mae hi wedi ymddeol : Por lo que parece, se ha jubilado
O’m rhan i, fe gei di ei gadw : Por lo que me importa, puedes quedártelo
Yn ôl yr hyn glywais i.... : Por lo que he oído,....
por yn mynegi cyfrannedd
can milltir yr awr : cien millas por hora
pum punt y pen : cinco libras por persona/por cabeza
un ferch i bob dau fachgen : una chica por cada dos chicos
Ewch allan bob yn un : Vayan saliendo uno por uno
Agorais i nhw fesul un : Las abrí una por una
por = yn lle, ar ran
Fe af i yn dy le di : Iré por ti
Cewch chi siarad ar fy rhan : Pueden hablar por mí

estar por = bod o blaid
Dw i o blaid mynd yn ôl : Estoy por regresar
Hefyd, defnyddir POR gyda llu o ferfau cyffredin (B&B, 34.14.4(m)), e.e. luchar por, votar por, interesarse por,
ac ati.
Rhai enghreifftiau lle NA ddefnyddir por na para (B&B, 34.14.9):
mynd am dro : ir de paseo, (ir a) dar un paseo
Siaradodd hi am ugain munud : Habló (durante) veinte minutos
Fe fydd hi yno am ddau fis : Va a estar dos meses allí
Dw i yma ers pythefnos : Llevo quince días aquí
‘A’ am Aberystwyth : “A” de Aberystwyth
Ces i oren yn bwdin : De postre, comí una naranja
Beth dych chi’n gael i ginio? : ¿Qué van a cenar?
Perffaith Nam gan Menna Elfyn : Mancha perfecta, de Menna Elfyn
Rhagenwau personol/ meddiannol/ gofynnol/ amhendant
Rhagenwau personol goddrychol

(Butt & Benjamin, pennod 11.2, 3)
Mewn Sbaeneg ysgrifenedig a llafar tueddir i hepgor y rhagenw personol goddrychol

(yo/tú/él/ella/usted/nosotros-as/vosotros-as/ustedes) yn amlach o lawer nag yn Gymraeg anffurfiol a Saesneg,
gan mai terfyniad y ferf sy’n arfer rhoi’r wybodaeth angenrheidiol am hunaniaeth goddrych y ferf:
Catalan yw Joan. Mae e’n byw yn Sitges. : Joan es catalán. Vive en Sitges.
O ble rwyt ti’n galw? : ¿De dónde llamas?
Doeddwn i ddim eisiau mynd yn ôl : No quería volver
Bu (e/hi) farw y llynedd : Murió el año pasado

Yn Gymraeg mae hepgor y rhagenw goddrychol yn arfer dynodi cywair llenyddol neu ffurfiol – ond nid felly yn
Sbaeneg, lle’r arferir peidio â’i gynnwys onid oes perygl o amwysedd ynghylch hunaniaeth goddrych y ferf.
Ond nid yw’r cyd-destun yn rhoi’r wybodaeth angenrheidiol bob amser, yn enwedig mewn brawddegau lle
defnyddir ffurfiau trydydd person y ferf, e.e.:
Gall Se va mañana olygu: Mae e/ Mae hi/ Rydych chi (usted) yn gadael yfory
Gall Saben donde estoy olygu: Maen nhw / Rydych chi (ustedes) yn gwybod ble rydw i
Mewn achosion tebyg, cynhwysir y rhagenw goddrychol er mwyn osgoi amwysedd:
Ella se va mañana : Mae hi’n gadael yfory
Él se va mañana : Mae e’n gadael yfory
Usted se va mañana : Rydych chi’n gadael yfory
Ellas saben donde estoy : Maen nhw (b.) yn gwybod ble rydw i
(pero él no) (ond ’dyw ef dddim)
Ustedes saben donde estoy : Dych chi’n gwybod ble rydw i
(pero ellos no) (ond ’dydyn nhwythau dddim)
Cynhwysir y rhagenw goddrychol i fynegi gwrthgyferbyniad (cf minnau, tithau ayyb yn Gymraeg) neu i
bwysleisio hunaniaeth y goddrych sydd dan sylw:
Mae e/yntau’n gyfoethog, ond rydyn ninnau’n dlawd : Él es rico, pero nosotros somos pobres
Gwna di fel y mynni di : Haz tú lo que quieras
Wel dw i ddim eisiau’r un frenhines, diolch! : ¡Pues yo no quiero ninguna reina!
Agor y drws. Fi sydd yma! : Abre la puerta. ¡Soy yo!
Hi wnaeth e! : ¡Lo hizo ella!
(Sylwer mai ar ddiwedd y frawddeg y gosodir yr elfen y dymunir ei phwysleisio yn Sbaeneg, nid ar y dechrau
fel yn Gymraeg)

Tú neu usted? (B&B, 11.3.2)
Yn draddodiadol roedd tú yn cyfateb yn fras i ti yn Gymraeg (cywair anffurfiol, cyfeillgar), ond mae tueddiad
cynyddol yn Sbaen (ond nid yn America Ladin) i tú gael ei ddefnyddio mewn sgyrsiau rhwng dieithriaid, yn
enwedig ymhlith pobl dan 40 oed.
Rhaid cofio mai trydydd person (unigol) y ferf a ddefnyddir bob amser gydag usted, ac mai su/sus yw’r
ansoddair meddiannol cyfatebol:
Ydych chi’n chwilio am eich mam? : ¿Usted busca a su madre?
Vosotros-as neu ustedes?
Yn Sbaen (ond nid yn América Ladin) defnyddir vosotros-as (a’r ansoddair meddiannol cyfatebol vuestro-a-
os-as) mewn modd tebyg i tú (cywair anffurfiol, cyfeillgar) wrth siarad â mwy nag un person:
Dych chi eisiau dod ’nôl gyda ni i gael diod? : ¿Queréis volver con nosotras a tomar algo?
Yn America Ladin cyfyngir y defnydd a wneir o vosotros-as i gyd-destunau tra ffurfiol neu hynafol: areithiau,
pregethau, barddoniaeth, anerchiadau blodeuog ayyb.
Lo habéis sacrificado todo por la Patria, dejando atrás a vuestras familias....
Aberthu’r cyfan dros eich gwlad a wnaethoch, gan adael eich teuluoedd....
Rhaid cofio mai trydydd person (lluosog) y ferf a ddefnyddir bob amser gydag ustedes ac mai su/sus yw’r
ansoddair meddiannol cyfatebol:
Nad ydych chi wedi dod â’ch merch? : Pero ¿ustedes no han traído a su hija?
Cytundeb rhwng y rhagenw a pherson y ferf
Yn wahanol i’r Gymraeg lle tueddir defnyddio’r trydydd person unigol, mewn brawddegau lle dymunir
pwysleisio hunaniaeth y goddrych, mae Sbaeneg yn mynnu cytundeb rhwng y rhagenw goddrychol a’r ferf:
Fi wnaeth e : Lo hice yo
Ti yw’r fwyaf hyll ohonon ni : Tú eres la más fea de nosotras

Chi drefnodd y parti? : ¿Ustedes son quienes organizaron la fiesta?
Rhagenwau personol gwrthrychol

Dylid cofio bod y rhagenw goddrychol atblygol se yn gallu golygu pethau gwahanol os yw goddrych y ferf yn
lluosog:
a) ysytyr atblygol: eu hunain:
Bob tro maen nhw’n gweld eu hunain yn y drych.... : Cada vez que se ven en el espejo....
b) ystyr cilyddol: ei gilydd:
Maen nhw’n gweld ei gilydd yn aml : Se ven a menudo
Maen nhw’n siarad Sbaeneg â’i gilydd : Se hablan castellano (= entre sí)
c) y goddefol â se (gweler uned ‘Y goddefol’):
Ni welir cotiau ffwr mor aml y dyddiau yma : Por estos días, ya no se ven tantos abrigos de piel
como antes (= son vistos)
Rhagenwau ac ansoddeiriau meddiannol

Defnyddir yr ansoddeiriau meddiannol su/sus i fynegi meddiant gan él/ella, ellos/ellas:
su casa = ei dŷ e / ei thŷ hi / eu tŷ nhw.
Ond defnyddir su/sus hefyd ar gyfer usted/ustedes:
Ydych chi’n chwilio am eich mam? : ¿Usted busca a su madre?
Nad ydych chi wedi dod â’ch merch? : Pero ¿ustedes no han traído a su hija?

Gall hyn beri ansicrwydd ynghylch perchnogaeth pethau. Os nad yw’r cyd-destun yn dangos hunaniaeth y
perchennog yn glir felly, mae’n rhaid egluro trwy ddefnyddio de + rhagenw goddrychol neu ffurf feddiannol
ragenwol:
Mae ei thŷ hi’n well na’ch un chi : La casa de ella es mejor que la de usted/ustedes
Ond mewn brawddeg debyg i hon lle nad oes perygl o fethu â gwahaniaethu rhwng dau berchennog 3ydd
person, gellir defnyddio rhagenw meddiannol (mío/tuyo/nuestro/vuestro) + y fannod bendant:
Mae ei thŷ hi’n well na f’un i : La casa de ella es mejor que la mía
Achlysuron lle na ddefnyddir ansoddeiriau meddiannol
I ddisgrifio gweithrediadau sydd â rhannau o’r corff neu eitemau personol yn wrthrych, yr arfer yw defnyddio’r
fannod yn hytrach nag ansoddair meddiannol:
Coda dy goes : Levanta la pierna
Wyt ti wedi golchi dy ddwylo? : ¿Te has lavado las manos?
Torrodd hi ei choes : Se rompió la pierna
Eich pasbort, os gwelwch yn dda : El pasaporte, por favor
Rhagenwau gofynnol
Defnyddir ffurf luosog y rhagenw gofynnol quién wrth gyfeirio at fwy nag un person:
Pwy ydyn nhw? : ¿Quiénes son?
Gyda phwy daethoch chi? : ¿Con quiénes vinisteis?
cuántos/-as
Faint ohonon ni sy’n mynd? : ¿Cuántos vamos?
Mae hi’n gofyn faint sydd ohonon ni : Pregunta (que) cuántos somos

Rhagenwau amhendant
alguien
Fel rheol, defnyddir yr a personol o flaen alguien fel goddrych uniongyrchol berf:
Gwelais i rywun y tu ôl i’r tŷ : Vi a alguien detrás de la casa
Ond os mai person damcaniaethol (nad yw o angenrhaid yn bodoli) a olygir, yna ni ddefnyddir a. Mewn
achosion o’r fath, bydd y ferf Sbaeneg yn y modd dibynnol:
Rwy eisiau rhywun i beintio’r waliau imi : Necesito alguien que me pinte las paredes
Mae hi’n chwilio am rywun i’w helpu : Busca alguien que la ayude
(cf: Mae hi’n chwilio am rywun a’i helpodd : Busca a alguien que la ayudó la semana
hi yr wythnos ddiwethaf pasada.)
algo, alguien
Yn wahanol i’r arfer Saesneg, mae’r Sbaeneg (fel y Gymraeg) yn defnyddio’r rhagenw negyddol mewn
brawddegau negyddol eu hystyr:
I didn’t see anybody (Ni) Welais i neb No vi a nadie
We couldn’t hear anything (Ni) Chlywon ni ddim byd No oímos nada
without anyone noticing heb i neb sylweddoli sin que nadie se diera cuenta
Cyfuno rhagenwau gwrthrychol uniongyrchol (O.D.) ac anuniongyrchol (O.I.)

Pan fydd dau neu fwy o ragenwau gwrthrychol yn ymddangos yng nghyswllt yr un ferf, rhaid dilyn y drefn ddi-
eithriad hon (B&B, 11.12):
1 2 3 4
se te/os me/nos le/lo/la/les/los/las

Dywedodd María (hynny) wrthyt ti : María te lo dijo
*Anfona i hi i chi yfory : Os la enviaré mañana
Mae hi wedi ein gadael ni : Se nos ha ido
Dw i am iti olchi’r dwylo brwnt’na i fi : Quiero que te me laves esas manos sucias
Gwrthododd hi ei roi yn ôl i ni : No quiso devolvérnoslo
Roedd hi am ei roi i ni yfory : Quería regalárnoslo mañana
Rhowch nhw i fi : Démelas / Dádmelas / Dénmelas
Peidiwch rhoi nhw i fi : No me las dé / No me las deis / No me las den
(Sylwer: yn aml ’does dim rhagenw gwrthrychol yn y frawddeg Gymraeg a fyddai’n cyfateb i’r rhagenw atblygol
me/te/se/nos/os mewn berfau megis lavarse, irse)
Os yw ystyr y frawddeg yn mynnu bod lo/la/los/las (gwrthrych uniongyrchol) yn dilyn le/les (gwrthrych
uniongyrchol), yna bydd y rhagenw uniongyrchol le/les yn newid i se (B&B, 11.13):
Rhois i nhw iddi hi : *Le los di → Se los di
Anfonaist ti e iddyn nhw? : ¿Se lo enviaste?
*Anfona i hi i chi yfory : Se la enviaré mañana
Rho nhw iddo fe/iddi hi/iddyn nhw : Dáselos / Dáselas
Paid rhoi nhw iddo fe/iddi hi/iddyn nhw: No se los des / No se las des
Os atodir un neu fwy o ragenwau gwrthrychol ar ddiwedd y ferfenw (e.e. enviar, contar, escribir) neu’r gerwnd
(e.e. enviando, contando, escribiendo), mae’n rhaid ychwanegu acen ysgrifenedig er mwyn cynnal y pwyslais
ar y sillaf gywir:
Dw i’n dweud (hynny) wrthyt ti : Estoy contándotelo (Neu: Te lo estoy contando)
Mae hi’n mynd o gwmpas yn : Va contándoselo a todos (Neu: Se lo va contando a todos)
clebran i bawb am hynny
Daliodd e i syllu arna i : Se quedó mirándome (Neu: Se me quedó mirando)

Berfau cyffredinol yn amser presennol y modd mynegol (rheolaidd ac afreolaidd)
(Butt& Benjamin, pennod 13)
Ceir astudiaeth drylwyr o ffurfiau amser presennol berfau rheolaidd ac afreolaidd yn B&B, pennod 13.
Y tri rhediad : berfau rheolaidd
Gellir dosbarthu berfau rheolaidd yn dri rhediad (sef berfenwau â’r terfyniadau -ar, -er ac -ir), a gynrychiolir
gan hablar, comer a vivir.
-ar -er -ir
hablo como vivo

hablas comes vives
habla come vive
hablamos comemos vivimos
habláis coméis vivís
hablan comen viven
Berfau afreolaidd
Rhoddir rhestrau o’r prif ferfau sy’n afreolaidd eu rhediad mewn gwahanol amserau yn B&B 13.1.3 a 13.4.
Berfau â newid ym môn y berfenw
Ceir disgrifiad yn B&B 13.1.4 o’r llu o ferfau cyffredin lle mae’r llafariad ym môn y berfenw’n newid i ddeusain
neu i lafariad arall yn yr amser presennol, e.e.
cerrar > cierro sentir > siento
contar > cuento dormir > duermo
perder > pierdo pedir > pido
volver > vuelvo
Yr amser presennol syml a’r amser presennol parhaol (B&B, pennod 14)
I ba amserau yn Gymraeg y mae’r amser presennol syml (hablo, como, vivo) yn cyfateb?

Fel rheol, defnyddir yr amser presennol syml mewn mwyafrif llethol o achosion lle rydym yn arfer defnyddio
ffurfiau bod + yn + berfenw mewn Cymraeg llafar cyfoes, h.y. i ddisgrifio gweithrediadau neu gyflyrau
arferiadol, sefyllfaoedd di-newid, pethau sy’n dal i ddigwydd:
Mae’n bwrw’n aml yng Nghymru : Llueve mucho en Gales
Dw i’n ei weld e bob Dydd Sul : Lo veo todos los domingos
Mae hi’n smygu gormod : Fuma demasiado
Ydych chi’n siarad Basgeg? : ¿Habla usted euskera?
Mewn cywair mwy ffurfiol, mae’r Gymraeg yn debycach o ddefnyddio amser arferiadol y ferf bod + yn +
berfenw ar gyfer digwyddiadau neu weithrediadau rheolaidd:
Byddaf yn ei weld bob Dydd Sul : Lo veo / Suelo verlo todos los domingos
Fel yn y Gymraeg anffurfiol, mae’n bosibl i’r amser presennol syml hwn gyfeirio at weithrediadau yn y dyfodol
agos hefyd (B&B, 14.6.3):
Dw i’n mynd yno yr wythnos nesaf : Voy allí la semana que viene
Ond mewn achosion o’r fath mae’r Gymraeg yn debycach o ddefnyddio’r amser dyfodol:
Gwela i ti yfory : Te veo mañana / Nos vemos mañana
Gwnaf i fe mewn munud : Lo hago en un momento
Os daw hi ’nôl, beth ddyweda i? : Si vuelve, ¿qué le digo?
Os gwnei di hwnna’to, fe ladda i di! : ¡Hazlo de nuevo y te mato!
Yr amser presennol traethiadol/hanesiol (B&B, 14.3.3)
Defnyddir y presennol syml yn aml mewn Sbaeneg llafar a ffurfiol i danlinellu natur syfrdanol y digwyddiadau a
ddisgrifir:
O’r diwedd, dyma hi’n clywed sŵn od : Por fin, oye un ruido extraño
Defnyddio’r amser presennol i ofyn caniatâd (B&B, 14.3.5)
Wyt ti am imi ei anfon atat? : ¿Te lo mando?
Ddylwn i esbonio i Mami? : ¿Se lo explico a Mamá?
Gawn i ddechrau? : ¿Empezamos?

I ba amserau yn y Gymraeg y mae’r amser presennol parhaol, sef amser presennol estar + gerwnd
(estoy hablando, estoy comiendo, estoy viviendo) yn cyfateb? (B&B, 15.1,2; 15.2.4)
Defnyddir estar + gerwnd i ddisgrifio gweithrediadau sydd wedi dechrau ac sy’n parhau:
Dw i’n cael brecwast ar hyn o bryd : Estoy desayunando en este momento
Mae hi’n methu dod i’r ffôn ar hyn : Ahora no se puede poner, está cortando
o bryd – mae hi’n torri’r lawnt el césped
Gall gynnwys hefyd y syniad o weithrediadau sy’n digwydd dro ar ôl tro:
Mae e’n siarad byth a beunydd am y teulu : Siempre está hablando de la familia
Mae hi wedi bod yn oer yn ddiweddar : Está haciendo frío
Gall fynegi natur anghyffredin, annisgwyl y gweithrediad:
Beth yn y byd mae e’n ddweud? : ¿Qué está contando?
Tybir (B&B, 15.1.1) mai dylanwad y Saesneg sy’n cyfrif am y cynnydd yn y defnydd o estar + gerwnd dros y
degawdau diwethaf yn Sbaeneg. Yn aml felly heddiw gellir clywed:
O na, mae’r selsig yn llosgi! : ¡Ay, que se queman las salchichas!
NEU:
: ¡Ay, que se están quemando las salchichas!
Serch hynny, mae
-¿Qué haces? - Leo esta revista.
(- Beth wyt ti’n wneud? - Rwy’n darllen y cylchgrawn yma.)
yn dal i swnio’n fwy naturiol na:
-¿Qué estás haciendo? - Estoy leyendo esta revista.
Anaml y defnyddir yr amser presennol parhaol gyda’r berfau ir, venir, volver er bod y gweithrediad a ddisgrifir
yn digwydd “ar hyn o bryd” (B&B,15.1.2(b)):
Ble rwyt ti’n mynd? : ¿Adónde vas?

Wyt ti’n dod gyda fi? : ¿Vienes conmigo? / ¿Me acompañas?
Sylwer: Wrth ateb rhywun sy’n galw arnoch chi i ddod, defnyddir amser presennol syml y ferf ir (nid venir):
- Siôn, ble rwyt ti? - Rwy’n dod! : - Siôn, ¿dónde estás? - ¡Voy!
Y berfenw a’r gerwnd

(Butt & Benjamin, penodau 18 & 20)
Y berfenw (B&B, pennod 18)
Ffurf y ferf sy’n terfynu yn ddieithriad gydag -ar, -er neu -ir (e.e., hablar, comer, vivir) yw’r berfenw (infinitivo
yn Sbaeneg), ac mae’n cyfateb o ran ei ystyr i’r berfenw Cymraeg:
siarad : hablar
bwyta : comer
byw : vivir
mynd : ir
bod : ser / estar
Yn wahanol i ferfau cyfyngedig (= wedi eu rhedeg), nodweddir y berfenw gan y ffaith nad yw’n dangos yn ei
hun pwy yw’r goddrych na phryd digwyddir y gweithrediad a ddisgrifir:
amo → ¿quién? yo; ¿cuándo? presente
amar → ¿quién? ¿cuándo?
Ydy hi eisiau dweud rhywbeth? : ¿Quiere decir algo?
Ro’n i eisiau ei weld : Quería verlo
’Dyw hi ddim yn hoffi dawnsio : No le gusta bailar
’Doedd e ddim yn gallu nofio : No sabía nadar

Rhaid cofio, hyd yn oed mewn cystrawennau lle mae’r Saesneg yn tueddu i ddefnyddio ffurf enwol sy’n terfynu
gydag -ing yn lle’r berfenw (h.y., I like to fish) wrth sôn am weithgarwch, mai’r berfenw sy’n gywir yn Sbaeneg,
yn yr un modd ag y defnyddir y berfenw yn y Gymraeg:
I like fishing Dw i’n hoffi pysgota Me gusta pescar
We prefer sailing to cycling Gwell gennym hwylio na beicio Preferimos ir a navegar a salir en
bicicleta
Smoking is bad for you Mae ysmygu’n wael iti El fumar te hace mal
Ond wrth gyfieithu rhwng Cymraeg a Sbaeneg, fe geir cystrawennau yn aml lle bydd y naill iaith yn defnyddio’r
berfenw, tra bod y llall yn defnyddio ffurf gyfyngedig ar y ferf i fynegi’r un syniad.
Os mai’r un yw goddrych y ferf yn y prif gymal a’r is-gymal(au), yna bydd y Sbaeneg fel y Gymraeg yn cadw’r
berfenw:
Mae hi eisiau mynd i’r sinema : (Ella) Quiere ir al cine
Mae e eisiau ei wneud : (Él) Quiere hacerlo
Mae’n well gen i ei agor fy hun : Prefiero abrirlo yo mismo
Ond os yw’r ddau oddrych yn wahanol, nid oes sicrwydd y bydd y naill iaith na’r llall yn cadw’r berfenw:
Mae hi eisiau i ti fynd i’r sinema : (Ella) Quiere que vayas al cine
Mae e eisiau iddo fe/iddi hi ei wneud : (Él) Quiere que lo haga él/ella
Mae’n well gen i dy fod fi’n ei agor : Prefiero que tú lo abras
Wrth ddefnyddio berfau penodol sy’n cyfleu’r syniad o ddatgan, mynnu, credu ayyb mewn brawddegau lle mai’r
un yw’r goddrych yn y prif gymal a chymalau eraill, mae’r Sbaeneg yn cadw’r berfenw tra bydd y Gymraeg yn
defnyddio cystrawen wahanol:
Dywedodd mai Simón oedd ei enw : Dijo llamarse Simón
Dw i’n credu fy mod i’n iawn : Creo tener razón
Cyfaddefodd ei bod hi wedi ei ddwyn : Confesó haberlo robado

Mewn brawddegau o’r math hwn lle nad yw’r Sbaeneg yn defnyddio’r berfenw, cynigir y posibilrwydd neu’r
tebygrwydd mai person arall (nid goddrych berf y prif gymal) sydd dan sylw:
Mynnodd mai Ffrancwr oedd e : Afirmaba ser francés (ef ei hun)
OND:
Mynnodd mai Ffrancwr oedd e : Afirmaba que era francés (ef ei hun neu berson arall)
Mae llu o ferfau sy’n mynegi dymuniad, gorchymyn, ymateb emosiynol ayyb yn Sbaeneg lle mae’n rhaid
defnyddio que + y modd dibynnol, tra bydd y Gymraeg yn cadw at y berfenw:
Dywedodd e wrthi am ei alw : Le dijo que lo llamara
Gofynnais i i Siân ysgrifennu iti : Le pedí a Siân que te escribiera
Rydyn ni am ichi weld hyn : Queremos que vea usted esto
Mae hi’n falch dy fod di wedi dod yn ôl : Se alegra de que hayas regresado
al + berfenw (B&B, 18.3.3)
Cystrawen a ddefnyddir yn aml iawn yw hon; mae’n cyfateb yn fras i wrth + berfenw, ar ôl + berfenw neu pan
+ berf gyfyngedig yn Gymraeg:
Wrth gyrraedd adre.... : Al llegar a casa....
Wrth adael y gwesty, trois i i’r dde : Giré a la derecha al salir del hotel
Digiodd hi pan gafodd hi wybod am hynny : Se enfadó al enterarse de eso
Ar ôl ymddeol mi ymroddais i gerddoriaeth : Al jubilarme me dediqué a la música
sin + berfenw
Mae’r arfer yn debyg yn Gymraeg a Sbaeneg: os mai’r un yw’r goddrych ym mhob gweithrediad yn y frawddeg,
cedwir y berfenw. Os yw’r goddrych yn wahanol, mae’r Sbaeneg yn defnyddio’r modd dibynnol:
Aethon ni allan heb siarad : Salimos sin hablar
Aethon ni allan heb iddi siarad : Salimos sin que ella hablara
Aeth e i ffwrdd heb ei gweld hi : Se fue sin verla
Aeth e i ffwrdd heb iddi ei weld : Se fue sin que ella lo viera

cyn / ar ôl + berfenw
Os yw goddrych y gweithrediad a lywodraethir gan cyn / ar ôl + berfenw yn yr is-gymal Cymraeg yr un ag yn y

prif gymal, bydd y Sbaeneg yn defnyddio antes de / después de + berfenw:
Darllenais i bennod cyn codi : Leí un capítulo antes de levantarme
Siarada i â hi cyn mynd allan : Hablaré con ella antes de salir
Galwodd e fi ar ôl cyrraedd adref : Me llamó al llegar/después de llegar a casa
OND os cyfeirir at weithrediad yn y dyfodol sydd heb ei gyflawni eto, neu os yw’r goddrych yn wahanol yn y prif
gymal a’r is-gymal(au), yna mae’n rhaid i’r Sbaeneg ddefnyddio berf gyfyngedig:
Galwch ni ar ôl ichi orffen : Llámenos cuando haya terminado
Darllenais i bennod cyn iti godi : Leí un capítulo antes de que te levantaras
Dwi am ddarllen pennod cyn iti godi : Quiero leer un capítulo antes de que te levantes
Siarada i â hi cyn iddi fynd allan : Hablaré con ella antes de que salga
Galwodd e fi ar ôl imi gyrraedd adref : Me llamó después de que llegara a casa
Y gerwnd (B&B, pennod 20)
Y gerwnd Sbaeneg yw’r ffurf ar y ferf sy’n terfynu gydag -ando neu -iendo: e.e., hablando, comiendo,
viviendo. (Sylwer: gerwnd y ferf ir yw yendo).
Mae’n cyfateb o ran ei ystyr i wrth / gan / dan / yn / tra’n + berfenw yn Gymraeg.
Defnyddir estar + gerwnd i ffurfio amserau parhaol:
Mae hi’n siarad ar y ffôn : Está hablando por teléfono
Maen nhw’n cael swper (ar hyn o bryd) : Están cenando
Roedden ni’n gwylio ffilm : Estábamos viendo una película
Mae’r terfyniad yn ddigyfnewid, er y gellir ôl-ddodi rhagenwau gwrthrychol:
Atebodd hi gan chwerthin : Contestó riéndose
Defnyddir y gerwnd yn aml iawn gyda berf gyfyngedig i fynegi natur gydamserol gweithrediad:

Aeth hi i ffwrdd gan ganu : Su fue cantando
A minnau ar fy ngwyliau, ces i lythyr : Estando de vacaciones recibí una carta
Roedd tri ohonom, gan gynnwys Trini : Éramos tres, incluyendo a Trini
Defnyddir y gerwnd hefyd gyda berf gyfyngedig i fynegi dull gweithredu:
Gwnaeth ei ffortiwn trwy werthu hen bethau : Hizo su fortuna vendiendo antigüedades
Gellir ei agor trwy wasgu’r botwm yma : Se abre apretando este botón
Trwy gynilo y mae dod yn gyfoethog : Ahorrando se llega a rico
seguir / continuar + gerwnd = dal i / parhau i + berfenw:
Daliwch i weithio : Seguid trabajando
Parhaodd i ddarllen ei nofel : Continuó leyendo su novela
Amseroedd y gorffennol: yr amser perffaith

Ffurfiau
Defnyddir amser presennol y ferf afreolaidd haber + rhangymeriad gorfennol i ffurfio’r amser perffaith. Ffurfir
rhangymeriad gorfennol y rhan fwyaf o ferfau trwy ddisodli -ar neu -er/-ir y berfenw ag -ado neu -ido:
hablar > hablado leer > leído
jugar > jugado vivir > vivido
comer > comido dormir > dormido
Trafodir rhangymeriadau gorfennol afreolaidd yn B&B, 19.2.1 (he dicho, he hecho, he visto ayyb).
Ystyr yr amser perffaith
O ran ystyr mae’r amser perffaith yn Sbaeneg (fel y’i defnyddir yn Sbaen, ond nid felly bob tro yn America
Ladin*) yn cyfateb i’r gystrawen Gymraeg:

amser presennol bod + wedi + berfenw amser presennol haber + rhangymeriad gorfennol
Mae hi wedi siarad â nhw : Ha hablado con ellos
Dw i wedi gweld ei gar : He visto su coche
Wyt ti wedi dod ar y bws? : ¿Has venido en el autobús?
Mae ffurf y rhangymeriad gorffennol yn ddigyfnewid yn y gystrawen Sbaeneg hon:
Dw i wedi eu gweld nhw yn yr ardd : Las/Los he visto en el jardín
Maen nhw wedi ein gadael ni yma : Nos han dejado aquí
Ydych chi wedi ei chlywed? : ¿La ha oído usted? / ¿La habéis oído? / ¿La han oído ustedes?
Mae’r amser perffaith Sbaeneg yn cyfeirio at weithrediadau a ddigwyddodd mewn cyfnod sy’n cynnwys y
presennol, neu rai y mae eu heffeithiau’n berthnasol o hyd (B&B, 14.9.1, 14.9.2):
Dw i wedi mynd yno ddwywaith y mis yma : He ido dos veces este mes
Maen nhw wedi cyrraedd yn barod : Ya han llegado
Pwy sydd wedi torri’r ffenest? : ¿Quién ha roto la ventana?
*NB: Mae tueddiad yn America Ladin a rhai ardaloedd yng ngogledd Sbaen i ddefnyddio’r amser gorffennol
syml yn hytrach na’r amser perffaith, hyd yn oed os yw’r gweithrediad a ddisgrifir wedi digwydd yn gymharol
ddiweddar:
Maen nhw wedi cyrraedd yn barod : Ya llegaron
Pwy sydd wedi torri’r ffenest? : ¿Quién rompió la ventana?
Dw i wedi ei gweld hi y bore’ma : La vi hoy por la mañana
Wyt ti wedi anfon y llythyr eto? : ¿Ya enviaste la carta?
I’r gwrthwyneb, clywir yn Sbaen yr amser perffaith yn aml i ddisgrifio gweithrediad diweddar iawn, hyd yn oed
pan fydd y Gymraeg yn tueddu i droi at yr amser gorffennol syml:
Glywaist ti’r sgrech’na? : ¿Has oído ese grito?
Gwelais i fe ddoe ddiwethaf : Lo he visto ayer mismo

Amseroedd y gorffennol: y gorffennol syml
Ffurfiau’r gorffennol syml
Dangosir ffurfiau berfau rheolaidd y gorffennol syml yn B&B 13.5.2 (tud. 196), ac yn 13.1.3 (tud. 166) rhoddir
manylion y berfau afreolaidd. Gelwir y rhain yn ‘pretéritos graves’ yn aml am fod y pwyslais yn y ffurfiau a
ddefnyddir ar gyfer y person cyntaf unigol (yo) a’r trydydd person unigol (él, ella, usted) ar y goben, h.y. y sillaf
gynderfynol:
Berfau rheolaidd Pretéritos graves
hablar > hablé, habló decir > dije, dijo
comer > comí, comió hacer > hice, hizo
vivir > viví, vivió poner > puse, puso
Cynhwysir hefyd ymhlith y berfau afreolaidd yn 13.1.3 nifer o ferfau cyffredin iawn â berfenw unsill, megis dar,
ir, ser sydd yn afreolaidd yn eu ffordd eu hunain.
Yn ogystal â’r berfau afreolaidd uchod, mae nifer o ferfau y mae eu berfenw yn terfynu gydag -ir (megis
dormir, pedir, sentir), lle ceir newid llafariad yn y trydydd person (unigol a lluosog) yn y gorffennol syml:
dormir > (él/ella/usted) durmió (ellos/ellas/ustedes) durmieron
pedir > (él/ella/usted) pidió (ellos/ellas/ustedes) pidieron
sentir > (él/ella/usted) sintió (ellos/ellas/ustedes) sintieron
Ystyr y gorffennol syml
Yn Sbaen mae’r gorffennol syml yn cyfateb o ran ystyr i’r amser gorffennol perffeithiol yn Gymraeg (gwelais i,
aeth hi ayyb) – mae’n disgrifio gweithrediadau a digwyddiadau a gwblhawyd yn y gorffennol, nad ydynt yn dal i
ddigwydd:
Siaradais i â hi ddoe : Hablé con ella ayer
Pam est ti yno? : ¿Por qué fuiste allí?
Treuliodd e fis yn Nulyn : Pasó un mes en Dublín
Bwyton ni gaws o La Mancha : Comimos queso manchego

Beth wnaethoch chi yn Y Bala? : ¿Qué hicisteis en Bala?
Welson nhw mohono i : No me vieron
Pryd cyrhaeddoch chi? : ¿Cuándo llegaron ustedes?
Yn America Ladin a rhai ardaloedd yng ngogledd Sbaen defnyddir y gorffennol syml i ddisgrifio gweithrediadau
sydd wedi digwydd yn gymharol ddiweddar, tra byddai’r rhan fwyaf o siaradwyr Sbaeneg yn Sbaen yn
defnyddio’r amser perffaith ac y byddai siaradwyr Cymraeg yn tueddu i ddefnyddio’r gystrawen amser
presennol bod + wedi + berfenw:
Maen nhw wedi cyrraedd yn barod : Ya llegaron
Pwy sydd wedi torri’r ffenest? : ¿Quién rompió la ventana?
Mewn egwyddor dylai fod yn haws i siaradwyr Cymraeg na siaradwyr Saesneg uniaith wybod pryd i
ddefnyddio’r gorffennol syml yn hytrach na’r amser amherffaith, gan fod y Saesneg yn tueddu i ddefnyddio
ffurfiau’r amser gorffennol (simple past: I saw, he did, they went) i ddisgrifio gweithrediadau sydd wedi dod i
ben yn ogystal â rhai a ddigwyddai dro ar ôl tro yn y gorffennol. Mae’r Gymraeg a’r Sbaeneg yn tueddu i
wahaniaethu’n fwy pendant rhwng digwyddiadau gorffenedig a digwyddiadau mynych neu barhaus trwy
ddefnyddio’r gorffennol syml:
I saw him yesterday Gwelais i fe ddoe Lo vi ayer
I saw him often Ro’n i’n (arfer) ei weld yn aml Lo veía a menudo
Gwelwn / Fe welwn i fe yn aml
(Arferwn ei weld bob mis)
I saw him every month Ro’n i’n (arfer) ei weld / Byddwn yn ei Lo veía / Solía verlo todos los
weld bob mis meses
(Arferwn ei weld bob mis)
NB: Os yw’r cyfnod y siaredir amdano’n un gorffenedig, bydd y Gymraeg yn defnyddio’r amherffaith ond bydd y
Sbaeneg yn defnyddio’r gorffennol syml:
He was in jail for twenty years Roedd e yn y carchar am ugain Estuvo veinte años en la cárcel
mlynedd
I lived in London for years and Roeddwn i’n byw yn Llundain am Viví en Londres durante muchos

years flynyddoedd maith años
Ystyr arbennig saber a conocer yn y gorffennol syml
Fel arfer mae ystyr saber a conocer yn cyfateb i’r berfau gwybod ac adnabod yn Gymraeg:
Wyt ti’n gwybod ble maen nhw? : ¿Sabes dónde están?
Do’n ni ddim yn gwybod sut i’w agor : No sabíamos cómo abrirlo
Dw i ddim yn ’nabod Eleri Haf : No conozco a Eleri Haf
Oedd e’n ’nabod dy fam? : ¿Conocía a tu mamá?
Ond mae ystyr saber, conocer, poder a querer a nifer o ferfau eraill yn newid o’u defnyddio yn yr amser
gorffennol syml (B&B, 14.4.10, 21.2.2):
saber cael gwybod, darganfod yn sydyn, sylweddoli
conocer a alguien cwrdd â / dod i adnabod rhywun am y tro cyntaf
poder hacer algo llwyddo i wneud rhywbeth
no poder hacer algo methu â gwneud rhywbeth
querer hacer algo mynnu gwneud rhywbeth
no querer hacer algo gwrthod / nacau gwneud rhywbeth
Ro’n i’n gwybod yn barod pwy oedd hi : Yo ya sabía quién era
Sylweddolais i pwy oedd hi : Supe quién era
Ro’n ni’n ’nabod ein gilydd yn barod : Ya nos conocíamos
Cwrddon ni yn Fenis : Nos conocimos en Venecia
Oedd hi’n bosibl iti ei helpu? : ¿Podías ayudarlo?
Lwyddaist ti i’w helpu? : ¿Pudiste ayudarlo?
Doedd dim modd iddi ddianc o’r twnnel : No podía escaparse del túnel
Methodd hi â dianc o’r twnnel : No pudo salir del túnel

Roedd hi eisiau ei roi imi : Quería dármelo
Mynnodd hi ei roi imi : Quiso dármelo
Doedd e ddim yn awyddus i ddod yn ôl : No quería regresar
Gwrthododd e ddod yn ôl : No quiso regresar
Amseroedd y gorffennol: yr amser amherffaith

Ffurfiau’r amherffaith
Dangosir y terfyniadau ar gyfer berfau rheolaidd yn yr amser amherffaith yn B&B (13.5.2, tud. 196), sef -aba,
-abas ayyb yn achos berfau -ar megis hablar; -ía, -ías ayyb yn achos berfau -er, -ir megis comer, vivir:
Ro’n i eisiau eu gweld nhw : Quería verlos
Beth o’t ti’n wneud yno? : ¿Qué hacías allí?
Roedd hi’n siarad deg o ieithoedd : Hablaba diez idiomas
Dim ond dŵr roedd e’n ei yfed : Sólo bebía agua
Roedd e’n byw mewn ogof : Vivía en una cueva
Do’n ni ddim yn ei ’nabod hi : No la conocíamos
O’ch chi’n gwybod ei fod e yno? : ¿Sabíais que estaba allí?
Dim ond tair ferf sy’n afreolaidd yn yr amherffaith. Rhoddir ffurfiau eu terfyniadau (ir, ser, ver) yn B&B 13.1.6
(tud. 168).
Ble roedd Dewi’n mynd? : ¿Adónde iba Dewi?
Pwy oedd hi? : ¿Quién era?
Ro’n ni’n arfer gweld ein gilydd bob dydd Sul: Nos veíamos todos los domingos
Ystyr yr amser amherffaith (B&B, 14.5)
Mae’r amser amherffaith yn disgrifio gweithrediadau a digwyddiadau yn y gorffennol yr ystyrir nad ydynt wedi
dod i ben eto yn ystod yr adeg y cyfeirir ati. Fe’i defnyddir felly:

(i) fel amser cefndirol i ddisgrifio rhywbeth a oedd yn mynd ymlaen eisoes pan ddigwyddodd rhywbeth arall:
Ro’n i’n dod adre pan welais i nhw : (Yo) Volvía a casa cuando los vi
Pan gyrhaeddon ni, ’doedd hi ddim yno bellach : Cuando llegamos ya no estaba
Ro’n nhw eisiau ei weld, ond gwrthododd e ddod allan : Querían verlo pero no quiso salir
(ii) i ddisgrifio digwyddiadau arferiadol:
Ro’n i’n (arfer) ysgrifennu iddi bob pythefnos : Le escribía cada quince días
Ym mha ysgol ro’ch chi’n (arfer) dysgu? : ¿En qué colegio enseñaba usted?
O’ch chi’n (arfer) dod yma’n aml? : ¿Veníais aquí a menudo?
Mae’r amherffaith Sbaeneg felly yn cwmpasu digwyddiadau a gweithrediadau y gall y Gymraeg eu mynegi
mewn gwahanol ffyrdd, yn ôl y cyd-destun a’r cywair a ddefnyddir:
lo veíamos = ro’n ni’n (gallu) ei weld e
NEU arferem ei weld NEU fe’i gwelem
Weithiau, wrth ddisgrifio rhywbeth a oedd yn mynd ymlaen pan digwyddodd rhywbeth arall (gweler (i) uchod),
mae’r Sbaeneg yn defnyddio’r amherffaith parhaol (sef estaba + gerwnd y ferf dan sylw), gan roi’r syniad o
fod ar ganol gwneud rhywbeth (B&B, 14.5.5):
Ro’n i wrthi’n golchi’r llestri pan alwodd hi : Estaba lavando los platos cuando me llamó
Roedd hi ar ganol darllen y papur : Estaba leyendo el diario
Gweler hefyd yr uned nesaf: ‘Amseroedd y gorffennol – gorffennol syml neu amherffaith?’
Amseroedd y gorffennol – gorffennol syml neu amherffaith?

Tra bod yr amherffaith yn disgrifio gweithrediadau neu sefyllfaoedd sy’n digwydd p’un ai’n barhaus neu dro ar
ôl tro yn y gorffennol, mae’r gorffennol syml yn disgrifio gweithrediadau neu sefyllfaoedd sydd wedi dod i ben
yn y gorffennol, sef rhai nad ydynt yn dal i ddigwydd.

Roedd hi’n dwym y diwrnod hwnnw : Hacía calor aquel día
Dechreuodd hi fwrw glaw : Empezó a llover
Roedd hi’n arfer dod gyda ni bob dydd Gwener : Venía con nosotros todos los viernes
Gwrthododd hi ddod gyda ni ddoe : Ayer no quiso acompañarnos
Roedd e’n gweithio fel saer gyda’i dad : Trabajaba de carpintero con su padre
Ar ôl i’w dad farw, fe werthodd y gweithdy : Cuando murió su padre vendió el taller
Mae’r amherffaith a’r gorffennol syml yn cael eu defnyddio’n aml yn yr un frawddeg – mae’r amherffaith yn
paratoi’r llwyfan, fel petai, trwy ddisgrifio’r hyn a oedd yn mynd ymlaen fel gweithgarwch cefndirol, tra bod y
gorffennol syml yn disgrifio digwyddiad sydyn gorffenedig:
Roedd Eleri’n cysgu pan gyrhaeddon ni : Eleri dormía cuando llegamos
Ro’n i’n gwisgo pan ddaeth e i mewn : Me estaba vistiendo cuando entró
Ro’n ni’n byw ym Mharis pan ddechreuoedd y rhyfel : Vivíamos en París cuando estalló la guerra
Ar adegau, mae dewis defnyddio’r amherffaith yn hytrach na’r gorffennol syml yn cyfleu amheuaeth a
ddigwyddodd rhywbeth penodol neu beidio (B&B, 14.4.6, 14.5.10):
Cyrhaeddodd y trên am wyth o’r gloch : El tren llegó a las ocho
OND
Roedd y trên i fod i gyrraedd am wyth o’r gloch : El tren llegaba a las ocho
(ond nid oes sicrwydd ei fod wedi dod)
Aethon nhw allan gyda’r wawr : Salieron al amanecer
OND
Ro’n nhw i fod i fynd allan gyda’r wawr : Salían al amanecer
(ond nid oes sicrwydd eu bod wedi gadael)

Amseroedd y gorffennol: y gorberffaith
Ffurfiau’r amser gorberffaith
Defnyddir amser amherffaith y ferf gynorthwyol haber (había, habías ayyb) + rhangymeriad gorffennol y brif
ferf i ffurfio’r amser gorberffaith:
había hablado / comido / vivido / sido / dicho ayyb
habíamos estado / bebido / salido / visto / hecho ayyb
NB: Weithiau, mewn cywair llenyddol neu newyddiadurol, defnyddir amser amherffaith y modd dibynnol (e.e.
hablara, comiera, viviera) mewn is-gymalau i gyfleu ystyr yr amser gorberffaith – gweler B&B, 14.10.2.
e.e. la casa donde pasara su niñez yn lle la casa donde había pasado su niñez
Ystyr yr amser gorberffaith (B&B, 14.10.01)
Defnyddir y gorberffaith yn Sbaeneg i ddisgrifio gweithrediadau a digwyddiadau a ragflaenodd weithrediadau a

digwyddiadau eraill yn y gorffennol. Mae ei ystyr yn cyfateb i’r gystrawen Gymraeg:
amser amherffaith bod + yn + berfenw amser amherffaith haber + rhangymeriad gorffennol
Ro’n i wedi ei weld e yn barod : (Yo) Ya lo había visto
O’t ti wedi’i ddarllen? : ¿Lo habías leído?
Ro’n nhw wedi anghofio fy enw i : Habían olvidado mi nombre
Roedd hi wedi gadael pan alwais i : Ya se había ido cuando llamé
Roedd e wedi marw cyn imi gyrraedd : Había muerto antes de mi llegada
NB: Weithiau, mewn cywair llenyddol yn Sbaen, defnyddir y goffennol blaenorol (pretérito anterior) – gorffennol
syml y ferf gynorthwyol haber (hube, hubiste ayyb) + rhangymeriad gorffennol y brif ferf – yn lle’r amherffaith i
ddisgrifio gweithrediadau sydd wedi digwydd ychydig cyn gweithrediad neu ddigwyddiad arall yn y gorffennol
(gweler B&B, 14.10.4):
Cyn gynted ag yr oedd e wedi gorffen, aethon ni allan : En cuanto hubo terminado, salimos

Cyfieithu ymadroddion ya, ya no, todavía, todavía no
(Butt & Benjamin pennod 31)
ya, ya no (B&B, 31.7.1)
Ystyr sylfaenol yr adferf ya yw: eisoes, yn barod:
Mae gen i sawl un yn barod : Ya tengo varios
Mae hi wedi cyrraedd yn barod : (Ella) Ya ha llegado
Maen nhw wedi cynilo canpunt eisoes : Ya han ahorrado cien libras
Mewn cwestiwn, gall ya olygu eto:
Wyt ti wedi’i ddarllen eto? : ¿Ya lo has leído?
Ydyn nhw’n gwybod eto beth ddigwyddodd? : ¿(Ellos) Ya saben lo que pasó?
Y gwir yw bod i’r gair bach ya lu o arliwiau a all wneud gwahaniaeth trwch blewyn i ystyr y frawddeg. Mae’n
werth astudio’r enghreifftiau sydd ar dudalen 435-6 yn B&B a mewn geiriaduron Sbaeneg dibynadwy. Rhoddir
isod enghreifftiau o ystyron mwyaf cyffredin ya.
Os defnyddir ya gyda’r amser dyfodol gall gyfleu ystyr ‘tybiaethol’:
Maen nhw’n siwr o fod wedi cyrraedd Jaén erbyn hyn : Ya habrán llegado a Jaén
Mae’n debyg dy fod yn gwybod pwy oedd e : Ya sabrás quién era
Gall ya gydag amser dyfodol y ferf gyfleu’r syniad o addewid, gobaith, bygwth:
Fe ddyweda i wrthi hi pan ddaw hi : Ya se lo diré cuando venga
Fe gei di wybod pan fyddi di’n ddyn : Ya lo sabrás cuando seas hombre
Fe gaiff e wybod gyda phwy mae’n delio! : ¡Ya sabrá con quien trata!
Defnyddir ya yn aml i gryfhau pwyslais y ferf mewn gwahanol ffyrdd gan awgrymu e.e. diffyg amynedd,
rhwystredigaeth, sicrwydd, anghrediniaeth a rhychwant o emosiynau cryf eraill. Mae’r cyfieithiad Cymraeg yn
dibynnu’n drwm ar y cyd-destun:

– Juan! – Iawn, dw i’n dod! : – ¡Juan! – ¡Ya voy!
– Trowch i’r dde. – Dw i’n gwybod! : – A la derecha. – ¡Ya!
Iawn, ond beth am yfory? : Ya, pero ¿y mañana?
Mae’n hen bryd hefyd! : ¡Ya era hora!
Ond dw i’n dweud wrthyt ti nad oedd e ddim yn gwybod : Ya te digo que él no lo sabía
Jyst cau dy ben, wnei di? : ¡Pero cállate ya!
Ti’n gweld? Beth ddywedais i? : ¿Ya ves?
Man a man iti roi’r swper mas, dyn ni wedi aros am ddigon : Sirve ya la cena, que hemos esperado
bastante
ya + cymal adferfol amser = erbyn
Ro’n nhw wedi gorffen erbyn 8 o’r gloch : A las ocho ya habían terminado
erbyn diwedd mis Mawrth : ya a fines de marzo
Byddwn ni’n gwybod erbyn dydd Llun : El lunes ya lo sabremos
ya no = ddim bellach
Dydyn ni ddim yn gweld ein gilydd bellach : Ya no nos vemos
Dydyn nhw ddim yn byw yma rhagor : Ya no viven aquí
’Dyw hi ddim yn gallu cerdded hyd yn oed erbyn hyn : Ya no puede ni caminar
todavía (B&B, 31.7.3)
Prif ystyr todavía (sy’n gyfystyr ag aún) yw o hyd:
Mae hi’n gwrthod fy ngweld i o hyd : Todavía se niega a verme
Ydych chi’n dal yn y gwely? : ¿Todavía estáis en la cama?

Wyt ti’n dal i’w charu hi? : ¿La quieres todavía?
Gall todavía olygu er hynny hefyd, gan gyflwyno syniad nad yw’n dilyn yn naturiol yr hyn a ddywedwyd eisoes:
Prynais i sgidiau iddi, a (serch hynny) mae hi’n dal i gwyno : Le compré zapatos y todavía se queja
Defnyddir todavía i bwysleisio cymariaethau:
Mae’n ddrutach fyth nag yr o’n i’n meddwl : Es todavía más caro de lo que pensaba
Roedd e’n fwy na’ch tŷ chi hyd yn oed : Era más grande todavía que vuestra casa
todavía no = [d]dim eto
– Wyt ti wedi gorffen? – dim eto : – ¿Lo has terminado? – Todavía no
’Dyw hi ddim wedi cyrraedd eto : No ha llegado todavía
Y goddefol
Y stad weithredol (la voz activa) a’r stad oddefol (la voz pasiva)*
Yn y frawddeg isod mae’r ferf yn y stad weithredol:
Gwerthodd Elfed y tŷ : Elfed vendió la casa
(Yma, Elfed – sy’n cyflawni’r gweithrediad – yw goddrych y ferf gwerthu; y tŷ – sy’n ‘dioddef’ y gweithrediad –
yw’r gwrthrych)
Mewn brawddegau lle mae’r ferf yn y stad oddefol, y person/peth sy’n ‘dioddef’ gweithrediad y ferf yw goddrych
y ferf honno:
*
Cyfeirir at y rhain yn dechnegol fel ‘y cyflwr gweithredol’ a’r ‘cyflwr goddefol’.

Gwerthwyd y tŷ : La casa fue vendida
Se vendió la casa
(Yr un ‘gweithrediad’ a ddisgrifir yn y brawddegau uchod ag yn yr un gyntaf, er bod ffurfiau’r ferf yn wahanol.)
Yn Gymraeg mae ffurfiau’r wir oddefol ‘amhersonol’ (megis cynhelir, darllenid, addaswyd) yn arfer perthyn i
gywair ffurfiol neu ysgrifenedig:
Fe’i hagorwyd ym 1990 : Fue inaugurado en 1990
Fe’i hurddwyd yn farchog : Fue armado caballero
Ni chaniateir parcio yma : Se prohíbe estacionar
Mewn cyweiriau llai ffurfiol ac yn yr iaith lafar mae’n well gennym osgoi’r ffurfiau hyn yn Gymraeg gan droi at
gystrawennau eraill sy’n cyfleu’r un syniad mewn ffordd amgen:
Cafodd ei agor.... / Agoron nhw fe....
Cafodd ei urddo....
Chewch chi ddim parcio yma / Dyn nhw ddim yn gadael ichi barcio yma
Mae’r Sbaeneg ar y llaw arall yn tueddu i ddefnyddio cystrawennau goddefol yn amlach na’r Gymraeg, hyd yn
oed mewn cyweiriau cymharol anffurfiol, er nad pob tro yn ei ffurf draddodiadol (gweler isod).
Ffyrdd o fynegi’r goddefol
1) ser + rhangymeriad gorffennol
Y ffordd draddodiadol o gyfleu ystyr goddefol yw defnyddio’r ferf ser + rhangymeriad gorffennol y brif ferf.
Mae’n rhaid i’r rhangymeriad gytuno (concordar) o ran nifer a chenedl â goddrych y ferf:
Cynhyrchwyd y sgriw yma yn yr Eidal : Este tornillo fue fabricado en Italia
Cafodd ei llofruddio gan ei thad : Fue asesinada por su padre
Maent yn cael eu casglu â pheiriannau : Son recogidos por máquina
Cafodd eu merched eu halltudio : Sus hijas fueron enviadas al exilio
Defnyddir y gystrawen hon yn aml mewn ysgrifen, ond mae’n llai cyffredin yn yr iaith lafar. Gellir dangos y
gweithredydd, rhywbeth na ellir ei wneud gyda’r cystrawennau lle defnyddir se.
Achubwyd y ci gan ei feistr : El perro fue salvado por su dueño

NID “*El perro se salvó por su dueño”
2) goddrych dealledig yn y trydydd person lluosog
Cafodd y sgriw yma ei gwneud yn yr Eidal : Fabricaron este tornillo en Italia
Cafodd ei llofruddio : La asesinaron
Cawsant eu halltudio : Las enviaron al exilio
3) dyblygu’r rhagenw gwrthrychol uniongyrchol (reduplicación del OD)
Mynegir y goddefol hefyd trwy ddyblygu’r rhagenw gwrthrychol uniongyrchol (h.y. mynegi’r gwrthrych unwaith
ar ffurf enw ac wedyn eto ar ffurf rhagenw) a’i roi o flaen y ferf. Yn aml mae hyn yn ychwanegu pwyslais i elfen
benodol:
Yn yr Eidal y cafodd y sgriw yma ei gwneud : Este tornillo lo fabricaron en Italia
Borges ysgrifennodd y llyfr hwn : Este libro lo escribió Borges
Ym marchnad Camden maen nhw’n gwerthu’r pethau hyn : Estas cosas las venden en el mercadillo de
Camden
4) y goddefol â se (pasiva con se / se pasivo)
Efallai mai trwy gyfrwng cystrawennau sy’n cynnwys y rhagenw se y mynegir syniadau goddefol amlaf yn
Sbaeneg. Ond mae angen gwahaniaethu rhwng sawl math o is-gystrawen. (Gweler yr uned ‘Ymadroddion sy’n
defnyddio se’: adrannau a) La pasiva refleja [y goddefol atblygol] a b) se + berf anghyflawn + a.)
Fe ddefnyddir y goddefol â se mewn brawddegau lle nad yw’n amlwg neu lle nad oes angen gwybod pwy neu
beth sydd yn cyflawni’r gweithrediad (yn rhai o’r enghreifftiau hyn byddai’r Ffrangeg yn defnyddio on):
a) se yn lle gweithredydd y ferf gyda goddrychau nad ydynt yn fyw.
goddrych nad yw’n byw + se + berf anghyflawn
Os yw’r goddrych yn lluosog, defnyddir ffurf luosog y ferf hefyd. (Cymharer se amhersonol.)
Ffurfir hyn gan ddefnyddio berfau anghyflawn yn y trydydd person (unigol neu luosog):
Cyhoeddwyd y llyfr : Se publicó el libro

Cyhoeddwyd y llyfrau : Se publicaron los libros
Dinistriwyd llawer o dai : Se destruyeron muchas casas
Trafodwyd nifer o broblemau : Se debatieron varios problemas
Mae llawer o westai wedi cael eu codi : Se han construido muchos hoteles
Siaredir Sbaeneg yma : Aquí se habla español
Bara ar werth : Se vende pan
Tai ar log : Se alquilan casas
Defnyddir y gystrawen hon yn aml ar lafar. Ni ellir ei defnyddio ond gyda thrydydd person y ferf, a hynny fel
arfer gyda goddrychau (enwau neu ragenwau) nad ydynt yn byw.
Os crybwyllir gweithredydd y gweithrediad, ni ddylid defnyddio’r goddefol â se:
OND:
Cyhoeddwyd y llyfr gan Y Lolfa : El libro fue publicado por Y Lolfa
OND:
Trafodwyd nifer o broblemau gan y tîm : Varios problemas fueron debatidos por el equipo
NEU El equipo debatió varios problemas
NB: Pe defnyddid y gystrawen uchod gyda goddrychau byw, gallai ystyr y frawddeg fod yn amwys [gweler
adran b) isod]. Mae’r gystrawen ‘goddrych byw + se + berf anghyflawn’ yn debygol o gael ei deall fel
gweithrediad atblygol (... ei hun/eu hunain) neu ddwyochrog (...ei gilydd) yn hytrach na brawddeg ag ystyr
goddefol, e.e.:
Se ha matado el Presidente = Mae’r Arlywydd wedi’i ladd ei hun
(NID: Mae’r Arlywydd wedi cael ei ladd = Se ha matado al Presidente)
Mi tía se ha envenenado = Mae fy modryb wedi’i gwenwyno ei hun
(NID: Mae fy modryb wedi cael ei gwenwyno = Se ha envenenado a mi tía)

Se envidian las tres = Mae’r tair ohonyn nhw’n cenfigennu wrth ei gilydd
(NID: Cenfigennir wrth y tair ohonynt = Se envidia a las tres)
Gweler sut i wahaniaethu rhwng y gwahanol ystyron hyn yn B&B, 28.5.2.
b) se yn lle gweithredydd y ferf gyda goddrychau byw:
b.1) goddrych byw + se + berf anghyflawn + a personol + gwrthrych y ferf
Os yw goddrych y ferf yn fyw, yna defnyddir se + trydydd person unigol y ferf a’r arddodiad a cyn gwrthrych y
ferf (B&B, 28.5):
Oddi yma, gwelir y merched ar y sgwâr : Desde aquí se ve a las chicas en la plaza
Derbyniwyd y llysgenhadon : Se recibió a los embajadores
Carcharwyd miloedd o weriniaethwyr : Se encarceló a miles de republicanos
Dyma lle cafodd fy chwiorydd eu lladd : Aquí se mató a mis hermanas
Edmygir Silvio’n fawr : Se admira mucho a Silvio
b.2) goddrych byw + se + rhagenw goddrychol + berf anghyflawn
Os mai rhagenw nid enw yw goddrych y ferf mewn cystrawen o’r math hwn, yna cedwir y rhagenw goddrychol
ar ôl se (B&B, 28.5.2):
Oddi yma, fe’u gwelir ar y sgwâr : Desde aquí se las ve en la plaza
Fe’u derbyniwyd : Se los recibió
Fe’u carcharwyd : Se los encarceló
Dyma lle cawson nhw eu lladd : Aquí se las mató
Fe’i hedmygir yn fawr : Se lo admira mucho
c) se amhersonol. Fe’i defnyddir gyda berfau cyflawn i fynegi syniadau nad ydynt yn wir oddefol eu hystyr:
Gellir byw yn well yma : Se vive mejor aquí
Mae’n amlwg ei bod hi wedi chwarae o’r blaen : Se nota que ha jugado antes
Ydy’n amlwg iawn? : ¿Se nota mucho?
Dywedir y bydd y Prif Weinidog yn ymddiswyddo yfory : Se comenta que el Primer Ministro
renunciará mañana
Credir bod bywyd ar blanedau eraill : Se cree que hay vida en otros planetas
Ni ddylid dweud hynny! : ¡Eso no se dice!
Fe’i defnyddir hefyd gyda berfau anghyflawn lle nad oes gwrthrych amlwg:
Maen nhw’n bwyta’n dda yn Sbaen : En España se come bien
5) cyfleu ystyr goddefol trwy gyfrwng y berfenw
Mae’n bosibl i’r berfenw gyfleu ystyr goddefol (gweler 28.2.4):
llyfrau heb eu darllen : libros sin leer
pethau heb eu gwneud/nas gwnaethpwyd/ : cosas sin hacer
sy’n aros i gael eu gwneud ayyb
Gwelais i ddau garcharwr yn cael eu saethu : Vi fusilar a dos presos
Bod: SER neu ESTAR? 2

estar + rhangymeriad y ferf
Defnyddir y gystrawen estar + rhangymeriad presennol y brif ferf ar brydiau i gyfleu’r syniad o weithrediad
parhaus, sy’n digwydd ar y foment y mae’r siaradwr yn sôn amdano:
Dw i’n cael cawod : Me estoy duchando
All hi ddim dod mas, mae hi’n gorffen ei gwaith cartref : No puede salir, está terminando sus deberes
Mae hi wrthi’n ceisio datrys y broblem : Está tratando de encontrar una solución
Ond ni ddylid gor-ddefnyddio’r gystrawen hon yn Sbaeneg – nid yw’n cyfateb yn union i’r gystrawen Saesneg
to be + rhangymeriad presennol na’r gystrawen beriffrastig Gymraeg bod + yn + berfenw. Mae Sbaeneg yn fwy
tebygol o ddefnyddio amserau syml y ferf yn hytrach nag estar + rhangymeriad presennol, hyd yn oed pan
fydd y gweithrediad yn digwydd ar yr un foment â’r datganiad:

What’s he doing? Beth mae e’n wneud? ¿Qué hace?
I’m wondering what to wear Dwi’n ceisio penderfynu beth i’w Me pregunto qué debería
wisgo ponerme
What were you singing just now? Beth o’t ti’n ganu gynnau fach? ¿Qué cantabas ahora?
What was she wearing when she Beth oedd hi’n wisgo pan ¿Qué llevaba al llegar?
arrived? gyrhaeddodd hi?
Where will you be going? Ble byddwch chi’n mynd? ¿Adónde pensáis ir?
Gan fod y Gymraeg a’r Saesneg yn defnyddio’r ffurfiau periffrastig yn aml i gyfeirio at weithrediadau a fydd yn
digwydd yn y dyfodol, mae’n bwysig gochel rhag defnyddio estar + rhangymeriad presennol wrth gyfieithu’r
fath syniadau i Sbaeneg, sy’n defnyddio’r amser presennol syml neu’r dyfodol (B&B, 15.1.2):
I’m going to Rhyl tomorrow Dw i’n mynd i’r Rhyl yfory Mañana voy/iré a Rhyl
They’re showing a film later Maen nhw’n dangos ffilm yn nes Van a poner una película más
ymlaen tarde
ser de neu estar de
Defnyddir ser de i ddisgrifio nodweddion digyfnewid megis tarddiad a sylwedd (gweler B&B, 29.2.4 a’r uned
‘Bod: SER neu ESTAR? 1’):
Mae wedi’i wneud o sidan : Es de seda
Roedd y blwch wedi’i wneud o dun : La caja era de hojalata
Dw i’n dod o Segovia : Soy de Segovia
O Iwerddon roedd ei rieni’n dod : Sus padres eran de Irlanda
Defnyddir estar de ar y llaw arall i ddisgrifio nodweddion dros dro megis hwyliau person, cyflogaeth
byrhoedlog neu sefyllfa dros dro (B&B, 29.3.2):
Mae e mewn hwyliau da heddiw : Hoy está de buen humor
Mae e’n gweithio fel gweinydd caffé : Está de camarero
Maen nhw’n teithio o gwmpas : Están de viaje
Ro’n i ar fy ngwyliau : Estaba de vacaciones
Dyn ni’n cael clonc : Estamos de charla

estar con + enw
Er mai enw a ddefnyddir yn y gystrawen hon, mae’n cyfleu cyflwr neu sefyllfa dros dro (B&B, 29.3.3):
Mae’r ffliw arna i : Estoy con gripe
Roedd golwg sur arni : Estaba con cara de pocos amigos
estar + adferf
Gellir defnyddio estar o flaen adferf (neu ansoddair a ddefnyddir fel adferf) i ddisgrifio cyflwr newidiadwy (B&B,
29.3.4):
Wyt ti’n iawn? : ¿Estás bien?
Mae’r cyfrinair yma’n anghywir : Esta contraseña está mal
Mae e’n waeth heddiw : Hoy está peor
Roedd pethau’n well arnon ni o’r blaen : Estábamos mejor antes
Mae’r ecónomi mewn cyflwr ofnadwy : La economía está fatal
estar que
Defnyddir estar que ar lafar gwlad i ddisgrifio sefyllfa, hwyliau ayyb a ystyrir yn rhai eithafol gan y siaradwr
(B&B, 29.3.5):
Mae dy dad di mewn hwyliau uffernol : Tu papá está que muerde (h.y. gellir ei ddychmygu’n brathu pobl)
Mae’r gwres yma’n annioddefol : El calor aquí está que mata
Rwyt ti’n fwrn heddiw! : ¡Hoy estás que no hay quien te aguante!
estar gydag ymadroddion amser
Defnyddir estar yn aml (yn yr amser presennol fel rheol, a chan ddefnyddio’r person cyntaf lluosog yn amlach
na pheidio) i sôn am y diwrnod neu’r dyddiad:
Beth yw’r dyddiad heddiw? : ¿A cuántos estamos?
Pa ddydd yw e heddiw? : ¿A qué día estamos?
Tua diwedd mis Mawrth oedd hi.... : Estábamos a fines de marzo....
Mae’n haf lle mae hi nawr : Ella está en verano ahora

estar yn cyfleu argraff neu newid cyflwr
Fel yr esbonir yn yr uned ‘Bod: SER neu ESTAR? 1’ ac yn B&B, 29.4.3, defnyddir estar yn lle ser i awgrymu
natur fyrhoedlog nodweddion person neu beth:
Mae hi’n brydferth iawn : Es muy guapa
Mae golwg bert iawn arni heddiw : Está muy guapa hoy
Rwyt ti’n Gymreig iawn : Eres muy galesa
Rwyt ti’n edrych/ymddwyn yn Gymreigaidd iawn : Estás muy galesa
Mae’r cawl yn oer : La sopa es fría (e.e., gazpacho)
Mae’r cawl wedi oeri : La sopa está fría
NB: Sylwer serch hynny eithriadau yn B&B, tudalen 416.
ser/estar gydag ansoddeiriau
Ceir nifer o ansoddeiriau a rhangymeriadau gorffennol ag ystyr ansoddeiriol lle mae dewis ser neu estar yn
newid yr ystyr:
Mae hi wedi diflasu : Está aburrida
Mae hi’n ddiflas : Es aburrida
Mae e’n effro : Está despierto
Un siarp iawn yw e : Es despierto
Mae rhestr o’r rhai mwyaf cyffredin i’w gweld yn B&B, 29.4.4.
Y modd dibynnol

Ffurfiau’r modd dibynnol: y presennol (B&B, 13.1.9)
Mae terfyniadau’r amser hwn yn hawdd i’w cofio: mae berfau -ar (hablar ayyb) yn ‘benthyg’ terfyniadau amser
presennol mynegol berfau -er rheolaidd (comer ayyb), heblaw am y person cyntaf unigol sy’n terfynu gydag -e:
yo hable nosotros/-as hablemos
tú hables vosotros/-as habléis
usted, él, ella hable ustedes, ellos, ellas hablen
Mae berfau -er (comer ayyb) ac -ir (vivir ayyb) yn ‘benthyg’ terfyniadau amser presennol mynegol berfau -ar
rheolaidd (hablar ayyb), heblaw am y person cyntaf unigol sy’n terfynu gydag -a:
yo coma / viva nosotros/-as comamos / vivamos
tú comas / vivas vosotros/-as comáis / viváis
usted, él, ella coma / viva ustedes, ellos, ellas coman / vivan
Yn achos y rhan fwyaf o ferfau, atodir y terfniadau hyn i’r bôn a geir wrth dynnu’r terfyniad -o o ffurf person
cyntaf unigol yr amser presennol mynegol:
Presennol mynegol Bôn Presennol dibynnol
hablo habl- hable
como com- coma
vivo viv- viva
me siento (sentarse) sient- me siente
me siento (sentirse) sient- me sienta
vuelvo vuelv- vuelva
hiervo hierv- hierva
salgo salg- salga
tengo teng- tenga
pongo pong- ponga
Mae sawl berf gyffredin iawn sy’n defnyddio bôn afreolaidd yn y presennol dibynnol:

dar > dé ir > vaya
estar > esté saber > sepa
haber > haya ser > sea
Dangosir rhediad llawn y berfau afreolaidd hyn ar B&B, tud. 169-170. Gweler hefyd dormir, morir (B&B,
13.3.18).
Ffurfiau’r modd dibynnol: yr amherffaith (B&B, 13.1.10)
Mae dau set o derfyniadau rhyng-gyfnewidiol i’r amser hwn:
Berfau -ar Berfau -er ac -ir
yo -ara NEU -ase yo -iera NEU -iese
tú -aras NEU -ases tú -ieras NEU -ieses
usted, -ara NEU -ase usted, -iera NEU -iese

él, ella él, ella
nosotros/-as -áramos NEU -ásemos nosotros/-as -iéramos NEU -iésemos
vosotros/-as -arais NEU -aseis vosotros/-as -ierais NEU -ieseis
ustedes, -aran NEU -asen ustedes, -ieran NEU -iesen

ellos, ellas ellos, ellas
Defnyddir y ffurfiau -ara yn amlach na’r rhai -ase.
Ffurfiau’r modd dibynnol: y perffaith a’r gorberffaith
I ffurfio’r amserau hyn sy’n defnyddio’r ferf ategol haber, newidir presennol mynegol haber (he hablado ayyb)
i’r presennol dibynnol (haya hablado ayyb), a’r amherffaith mynegol (había hablado ayyb) i’r amherffaith
dibynnol (hubiera hablado ayyb).
Pryd dylid defnyddio’r modd dibynnol?

Anaml y defnyddir y modd dibynnol yn Gymraeg heddiw, ar wahân i nifer o ymadroddion sydd wedi goroesi
mewn cyd-destunau ffurfiol, llenyddol, litwrgaidd neu ystrydebol, e.e.:
Boed a fo am hynny.... : Sea como sea....
Deued a ddelo.... : Pase lo que pase....
Y Nefoedd a’m helpo! : ¡Que el Cielo me ayude!
Caiff fynd lle y mynno : Que se vaya adonde quiera
Duw a’th fendithio : Que Dios te bendiga
Yr Arglwydd a fo gyda chwi : El Señor esté con vosotros
Canaf i’m Duw tra fyddwyf : Mientras yo exista, celebraré a mi Dios
Tra bo dau.... : Mientras haya (h.y. seamos) dos....
Fel y gellir gweld o’r enghreifftiau uchod, mae tebygrwydd yn aml rhwng y cyd-destunau lle’r arferai’r Gymraeg
ddefnyddio’r modd dibynnol gynt, a’r mathau o gystrawennau lle mae’r Sbaeneg yn parhau i’w ddefnyddio. Y
gwahaniaeth yw mai nid rhywbeth esoterig mo’r modd dibynnol mewn Sbaeneg cyfoes, eithr offeryn a
ddefnyddir yn naturiol bob dydd ym mhob cywair i gyfleu syniadau penodol.
Gan nad yw’r Gymraeg bellach yn manteisio cymaint ar bosibiliadau mynegol y modd dibynnol, gall fod yn
anodd dirnad pa sail resymegol sydd i’r angen i ddefnyddio’r modd dibynnol yn Sbaeneg. Mae llawer wedi
ceisio diffinio’r amgylchiadau lle defnyddir y modd dibynnol, e.e. ei fod yn “disgrifio sefyllfaoedd sy’n groes i’r
ffeithiau”, neu fod ganddo ystyr a gysylltir ag “amheuaeth” neu “ansicrwydd”. Mae rhywfaint o wirionedd mewn
honiadau o’r fath weithiau (e.e. quiero/prefiero/siento/temo que ayyb). Ond ar y llaw arall ceir enghreifftiau dirif
o gystrawennau lle mae’r digwyddiad neu’r gweithrediad y mae’r ferf yn y modd dibynnol yn cyfeirio ato yn
ffaith (e.e. El hecho de que sea alemán...., Acepto que no quieras ir etc).
Y dasg sy’n wynebu siaradwyr Cymraeg felly yw ymgyfarwyddo â’r gwahanol amgylchiadau lle mae’n rhaid
defnyddio’r modd dibynnol yn Sbaeneg, ynghyd â’r amgylchiadau hynny lle mae dewis y modd dibynnol yn lle’r
modd mynegol yn gallu newid ystyr y frawddeg. Mae B&B, pennod 16 yn disgrifio’r gwahanol gyd-destunau
hyn yn drylwyr iawn.
Sut mae cyfieithu ystyr y modd dibynnol i’r Gymraeg
Mae yna un math o gystrawen yn arbennig lle mae angen defnyddio’r modd dibynnol, sef berfau sy’n mynegi
ystyron penodol + que + modd dibynnol yn yr is-gymal sy’n dilyn.
Mae’r ‘ystyron penodol’ hyn yn cynnwys berfau sy’n mynegi ymateb (bodlonrwydd, tristwch, siom, ofn,
amheuaeth neu dybiaeth negyddol ayyb) i weithrediad neu ddigwyddiad (B&B, 16.6), e.e.:
Mae hi’n falch dy fod di yn ôl : Se alegra de que hayas vuelto

Mae’n ddrwg iawn gen i ei bod hi wedi mynd : Siento mucho que se haya ido
Mae ofn arnom na fydd yn gallu cerdded eto : Tememos que no vuelva a caminar
Dw i’n amau a fydd yn bosib : Dudo que sea posible
Mae’r ‘ystyron penodol’ hyn yn cynnwys berfau sy’n mynegi tybiaeth neu ganfyddiaeth negyddol, e.e.:
’Doedd e ddim yn credu y byddai hi’n dod : No creía que ella viniera
Dw i ddim yn siŵr y bydd yr haul yn codi yfory : No estoy seguro de que mañana vaya a salir el sol
Chlywson ni mohonyn nhw’n curo’r drws : No oímos que tocaran a la puerta
Mewn ymadroddion tebyg i’r rhain lle mynegir cred gadarnhaol, yna defnyddir y modd mynegol yn yr is-gymal:
Roedd e’n credu y byddai hi’n dod : Creía que ella vendría
Dw i’n siŵr y bydd yr haul yn codi yfory : Estoy seguro de que mañana va a salir el sol
Clywson ni nhw’n curo’r drws : Oímos que tocaron a la puerta.
Weithiau mae’r ffin rhwng posibilrwydd a thebygrwydd yn niwlog, a gellir dangos y gwahaniaeth main hwn trwy
ddewis y modd mynegol neu’r modd dibynnol:
Mae’n debyg y daw hi yfory : Probablemente vendrá mañana
Mae’n eithaf posibl y daw hi yfory : Probablemente venga mañana
Mae’r categori hwn yn gyffredin iawn, a felly hefyd berfau + que sy’n mynegi dymuniad, gwrthwynebiad,
gwadiad, gorchymyn, gobaith, perswad ayyb bod rhyw weithrediad yn digwydd/wedi digwydd/yn mynd i
ddigwydd (B&B, 16.7), e.e.:
Mae hi am iti fynd i’w weld : Ella quiere que vayas a verlo
Ydych chi eisiau imi ei gadael ar agor? : ¿Quieren (ustedes) que la deje abierta?
Byddai’n well gen i pe na fait ti’n sgrifennu imi eto : Prefiero que no me vuelvas a escribir
Dywedais i wrthi am fy ngalw : Le dije (a ella) que me llamara
Dw i’n gorchymyn iti aros : Te ordeno que te quedes
Roedd e’n gobeithio y byddem yn dychwelyd yn fuan : Esperaba que volviéramos pronto
Ceisiais i ei pherswadio hi i ddod yn ôl : Traté de convencerla de que volviera

Dim ond rhai enghreifftiau a roddir uchod o’r llu o gategorïau o ferfau + que lle mae’n rhaid defnyddio’r modd
dibynnol. Dylid darllen B&B, pennod 16 yn astud er mwyn ymgyfarwyddo â’r rhychwant eang o amgylchiadau
eraill lle mae’n rhaid ei ddefnyddio.
Mae categori eang o ymadroddion hefyd y gellir eu disgrifio’n fras fel rhai ag amgylchiadau lle nad yw’r sefyllfa/
y digwyddiad/ y person neu’r peth a grybwyllir yn yr is-gymal lle defnyddir y modd dibynnol yn bodoli, neu nad
yw wedi cael ei adnabod hyd yn hyn (B&B, 16.14):
Dw i’n chwilio am rywun a allai fy helpu gyda hyn : Busco alguien que me ayude con esto
Does neb yn gallu ei dioddef hi : No hay quien la aguante
Gwna fel y mynni di : Haz lo que quieras
Does dim un gymuned bellach lle siaredir y dafodiaith honno : No queda ninguna comunidad donde se
hable ese dialecto
Mewn ymadroddion tebyg i’r rhain lle nad oes amheuaeth ynghylch bodolaeth y person/digwyddiad ayyb, yna
defnyddir y modd mynegol yn yr is-gymal:
Dw i’n chwilio am y ferch sy’n fy helpu gyda hyn : Busco a la chica que me ayuda con esto
Gwna fel y dywedais i : Haz lo que te dije
Erys dim ond un gymuned bellach lle siaredir y dafodiaith : Queda una sola comunidad donde
honno se habla ese dialecto
Mae B&B yn sôn am gategori mwy cyffredinol o’r enw ‘berfau sy’n mynegi dylanwad’ (16.5), sy’n cwmpasu rhai
o’r enghreifftiau a roddir uchod. Berfau yw’r rhain sy’n ‘ceisio dylanwadu ar ganlyniad’ y ferf yn yr is-gymal, naill
ai drwy fynegi dymuniad neu farn (e.e. desear que, pedir que, preferir que, insistir en que, querer que ayyb),
neu drwy gyfrwng gweithred sy’n hyrwyddo neu’n ceisio rhwystro sefyllfa benodol (e.e. causar que, lograr que,
evitar que, tratar de que ayyb):
Gofynnais i iddo ddod : Le pedí que viniera
Mynnodd fy nhad fy mod i’n aros gyda fy mam : Mi padre insistió en que me quedara con mi madre
Llwyddodd i’w perswadio i’w rhoi yn ôl iddo : Logró que se la devolvieran
Ceisia sicrhau y bydd hi’n bihafio : Trata de que se porte bien
Llwyddon ni i osgoi cael ein gweld : Evitamos que nos vieran

Dim ond os yw’r goddrych yn yr is-gymal yn wahanol i’r goddrych yn y prif gymal y defnyddir y modd dibynnol
mewn cystrawennau fel y rhain. Os mai’r un yw’r goddrych, yna gellir defnyddio’r berfenw ar ôl y brif ferf yn lle
is-gymal (B&B, 16.5.2):
Hoffech chi imi ddod â rhywbeth ichi? : ¿Desean que les traiga algo?
OND
Hoffech chi eistedd yma? : ¿Desean sentarse aquí?
Byddai’n well gen i petai ti’n ymadael : Prefiero que te vayas
OND
Byddai’n well gen i ymadael : Prefiero irme
Mynnodd fy nhad fy mod i’n aros gyda fy mam : Mi padre insistió en que me quedara con mi madre
OND
Mynnodd fy nhad aros gyda fy mam : Mi padre insistió en quedarse con mi madre
Ceisia sicrhau y bydd hi’n bihafio : Trata de que se porte bien
OND
Ceisia fihafio : Trata de portarte bien
Llwyddon ni i osgoi cael ein gweld : Evitamos que nos vieran
OND
Llwyddon ni i osgoi ei gweld hi : Evitamos verla
Dw i eisiau iti brynu geiriadur : Quiero que compres un diccionario
OND
Dw i eisiau prynu geiriadur : Quiero comprar un diccionario
Mae nifer o ymadroddion cyffredin iawn hefyd lle defnyddir y modd dibynnol yn y prif gymal, sef:
1) rhai sy’n mynegi posibilrwydd neu dybiaeth (B&B, 16.3.2), e.e.:
Efallai y daw dy rieni yfory : Quizá vengan tus padres mañana

Byddi di’n ei esbonio imi efallai pan gei di gyfle : Tal vez me lo expliques cuando puedas
Roedd hi wedi anghofio galw o bosib : Posiblemente hubiera olvidado llamar
Yn yr enghreifftiau uchod i gyd mae elfen o amheuaeth yn y datganiad; petai’r siaradwr yn fwy sicr, byddai’n
defnyddio’r modd mynegol:
Efallai y gwnei di ei esbonio imi pan gei di gyfle : Tal vez me lo explicarás cuando puedas
2) rhai sy’n mynegi dymuniadau a dyheadau (B&B, 16.15.2), e.e.:
Bydded i Dduw dy wobrwyo! : ¡Dios te lo pague!
Cymru am byth! : ¡Viva Gales!
Gobeithio na fydd hi’n bwrw glaw heddiw! : ¡Ojalá no llueva hoy!
Er mai prif gymalau yw’r enghreifftiau uchod i gyd heddiw, yr hyn sy’n gyffredin iddynt yw mai is-gymalau
oeddent yn wreiddiol o frawddegau lle’r mynegid y dymuniad neu’r amheuaeth yn echblyg gan y siaradwr, e.e.:
Quizá vengan tus padres mañana  = Es posible que vengan tus padres mañana
¡Dios te lo pague!  = (Dios quiera que) Dios te lo pague
¡Viva Gales!  = (Dios quiera que) Viva Gales
¡Ojalá no llueva hoy!  = Dios quiera que no llueva hoy
Yn B&B, 16.12 disgrifir hefyd y defnydd o’r modd dibynnol ar ôl cysyllteiriau sy’n cyflwyno is-gymalau
(‘darostyngwyr’). Maent yn cynnwys cuando pan mae’n cyfeirio at ddigwyddiad neu weithrediad nad yw/nad
oedd wedi digwydd eto o safbwynt y siaradwr:
Fe ddyweda i wrthyt ti pan ddoi di yn ôl : Te lo diré cuando vuelvas
Ro’n i’n bwriadu dweud wrthyt ti ar ôl iti ddod yn ôl : Pensaba decírtelo cuando volvieras
Yn yr un modd defnyddir y modd dibynnol yn yr is-gymal ar ôl cysyllteiriau sy’n mynegi pwrpas neu amod
megis para que, con tal (de) que, a no ser que, antes de que, después de que, mientras, ayyb:
Caeodd y ffenest i rwystro’r clêr rhag dod i mewn : Cerró la ventana para que no entraran las moscas
Cyhyd â’ch bod chi gartref erbyn tri o’r gloch.... : Con tal (de) que volváis a casa antes de las tres....
Oni fyddi di’n ei rybuddio mewn pryd... : A no ser que le avises a tiempo....

Os nad wyt ti’n cau dy ben fe gei di dy daflu mas : Como no te calles te van a echar
Rhaid imi ei orffen cyn iddi ddod adref : Tengo que terminarlo antes de que vuelva
Fe’i gorffenais cyn iddi ddod adref : Lo terminé antes de que volviera
Roedd e eisiau dy weld di ar ôl iti ganu : Quería verte después de que cantaras
Cyhyd â’th fod yn pasio’r arholiad, fe gei di : Mientras apruebes el examen, puedes hacer con tu
wneud beth fynni di â’th amser tiempo lo que quieras
NB: Gellir dweud bod y categori hwn yn y pair o ran y rheidrwydd i ddefnyddio’r modd dibynnol, gan nad oes
consensws llwyr bellach yn achos rhai cystrawennau a rhai berfau a ddylid defnyddio’r modd dibynnol neu
beidio:
Fe’m gwahoddodd i fynd gyda hi : Me convidó a acompañarla NEU
Me convidó a que la acompañara
Gorchmynnodd iddo ei wneud : Le mandó hacerlo NEU
Le mandó que lo hiciera
Gadawodd e imi ei gweld : Me permitió verla NEU
Me permitió que la viera
Dylid darllen 16.12 yn ofalus i gael eglurhad ynghylch hyn.
Weithiau hefyd mae’r dewis rhwng y modd dibynnol a’r modd mynegol yn effeithio ar ystyr y frawddeg, e.e.
cystrawennau sy’n cynnwys aunque (gweler B&B, 16.12.9):
Arhosa i hyd yn oed os nad yw’n fy ngharu i : Me quedaré aunque no me quiera
OND
Arhosa i er nad yw’n fy ngharu i : Me quedaré aunque no me quiere
NB: Mae’r un dewis hefyd i fod i effeithio ar esperar que (B&B, 16.11.3):
 esperar = gobeithio → esperar que + dibynnol:
Gobeithio y bydd e’n talu inni : Espero que nos pague
Ro’n i’n gobeithio y byddai fe’n ein talu inni : Esperaba que nos pagara
 esperar = disgwyl → esperar que + mynegol:

Rwy’n disgwyl iddo dalu inni : Espero que nos pagará
Ro’n i’n disgwyl iddo dalu inni : Esperaba que nos pagaría
Serch hynny, anaml iawn y defnyddir ‘esperar que + mynegol’, a fydd yn swnio’n anghywir i’r rhan fwyaf o
siaradwyr iaith gyntaf.
Cystrawennau tybiaethol a chymariaethol
Defnyddir y modd dibynnol mewn datganiadau tybiaethol sy’n cymharu’r sefyllfa wirioneddol â sefyllfa
ddamcaniaethol neu’n datgan dyhead, megis:
Oni bai am dy fam, byddwn i wedi marw : Si no fuera por tu mamá, hubiera muerto
O na bawn i fel y nant! : ¡Ojalá fuera yo como el arroyo!
Ar ôl yr ymadroddion como si / igual que si / lo mismo que si, mae’n rhaid i’r ferf ddefnyddio’r amser
amherffaith dibynnol:
Edrychodd arna i fel pe na bai hi’n fy ’nabod : Me miró como si no me conociera
Cytundeb o ran amser y ferf rhwng y prif gymal ac is-gymalau wrth ddefnyddio’r modd dibynnol
Fel y gellir gweld wrth astudio rhai o’r enghreifftiau a roddir uchod, mae angen gofalu bod amserau’r berfau yn
y prif gymal a’r is-gymalau’n cytuno (h.y., bod dilyniant rhyngddynt) wrth ffurfio ymadroddion lle defnyddir que
+ modd dibynnol. Er nad oes rheolau llym ynghylch hyn, mae yna batrymau i’w dilyn. Trafodir hyn yn fanylach
yn B&B, 16.6, ond dyma’r prif bosibiliadau:
1. Presennol mynegol yn y prif gymal
Amser berf y prif gymal Amser berf yr is-gymal
Presennol mynegol (B&B, 16.16a) a) Presennol dibynnol
b) Perffaith dibynnol
c) Amherffaith dibynnol
Enghreifftiau:
a) Dydyn ni ddim am iti ddod : No queremos que vengas
Dw i’n falch ei fod e’n siarad : Me gusta que hable

b) Dw i’n falch ei fod e wedi siarad : Me gusta que haya hablado
c) → defnyddir y cyfuniad hwn wrth wneud sylwadau am rywbeth a ddigwyddodd yn y gorffennol:
Mae’n amhosibl ei fod wedi siarad : Es imposible que hablara
2. Dyfodol mynegol yn y prif gymal
Dyfodol mynegol (B&B, 16.16b) Presennol dibynnol
Fydda i byth yn gadael iddo ddod i’m tŷ i! : ¡Nunca dejaré que entre en mi casa!
3. Amodol neu Amodol perffaith mynegol yn y prif gymal
Amodol neu Amodol perffaith mynegol Amherffaith dibynnol

(B&B, 16.16c)
Hoffwn i petaet ti yma : Me gustaría que estuvieras aquí
Buasai’n well gen i petaet ti’n ei wneud fel hyn : Habría preferido que lo hicieras así
4. Perffaith mynegol yn y prif gymal
Perffaith mynegol (B&B, 16.16d) a) Presennol dibynnol
b) Perffaith dibynnol
c) Amherffaith dibynnol
a) Dw i wedi dweud wrthyt ti am eistedd : Te he dicho que te sientes
b) Roedd yn wyrth nad yw e wedi dy weld di : Ha sido un milagro que no te haya visto
c) Roedd yn wyrth nad oedd e wedi dy weld di : Ha sido un milagro que no te viera

5. Amherffaith, Gorffennol neu Orberffaith mynegol yn y prif gymal
Amherffaith, Gorffennol neu Orberffaith a) Amherffaith dibynnol

mynegol (B&B, 16.16e)
b) Gorberffaith dibynnol
c) Presennol dibynnol
a) Do’n ni ddim am iti ddod : No queríamos que vinieras
Dywedais i wrthi am fy ngalw : Le dije que me llamara
Ro’n i wedi dweud wrtho am ddod : Le había dicho que me llamara
b) Ro’n i’n synnu ei bod hi wedi dod yn ôl : Me sorprendía que hubiera vuelto
c) Galwodd e fi ddoe i ofyn imi ddod heddiw : Me llamó ayer para pedirme que venga hoy
6. Modd gorchmynnol yn y prif gymal
Modd gorchmynnol (B&B, 16.16f) Presennol dibynnol
Dywedwch wrthi am ddod yfory : Dígale que venga mañana
Cystrawennau amodol
Trafodir y mathau o frawddegau amodol lle dylid defnyddio’r modd dibynnol, ynghyd â’r mathau lle defnyddir y
modd mynegol, yn yr uned ‘Ymadroddion amodol Sbaeneg’ (gweler hefyd B&B, pennod 25).
Cyflwyniad yn unig a roddir uchod i rai o’r amgylchiadau lle defnyddir y modd dibynnol yn Sbaeneg, ac felly
bydd rhaid i’r myfyriwr ddod yn gyfarwydd â’r llu o amgylchiadau eraill lle mae’n cael ei ddefnyddio’n naturiol
bob dydd ym mhob cywair gan holl siaradwyr yr iaith. Yr unig ffordd sicr o wneud hyn yw trwy astudio’r rheolau
a mynnu clywed, gweld a siarad Sbaeneg ar bob cyfle. Fel yr esbonia B&B ar ddechrau pennod 16, mae’n
fuddiol inni ddysgu pryd dylid defnyddio’r modd dibynnol ar ben astudio rheolau a rhesymeg ei ddefnydd.

Y gorchmynnol (cadarnhaol a negyddol)
Gorchmynion cadarnhaol i’r 2il berson unigol (tú) a lluosog (vosotros/-as)
Rhoddir manylion trwyadl ynghylch sut i ffurfio gorchmynion gyda berfau rheolaidd ac afreolaidd yn B&B,
17.2.2 a B&B, 17.2.4.
Gorchmynion i tú
Ar gyfer bron pob berf (heblaw am wyth*) mae gorchmynion cadarnhaol i tú yn cael eu ffurfio trwy dynnu’r –s
oddi ar derfyniad ail berson unigol yr amser presennol mynegol, e.e.:
-ar: hablas > ¡habla! contestas > ¡contesta!
-er: comes > ¡come! bebes > ¡bebe!
-ir: abres > ¡abre! sirves > ¡sirve!
Ateba! : ¡Contesta!
Bwyta’r afal’na! : ¡Come esa manzana!
Yfa dy sudd! : ¡Bebe tu zumo!
Agor y drws! : ¡Abre la puerta!
*Rhestrir yr wyth eithriad yn B&B, 17.2.2. Maent yn cynnwys rhai o’r berfau a ddefnyddir amlaf:
Berfenw Gorchymyn i tú Berfenw Gorchymyn i tú
decir di salir sal
hacer haz ser sé
ir ve tener ten
poner pon venir ven
Dwed y gwir wrthyf! : ¡Dime la verdad!

Cer i chwilio amdani! : ¡Ve a buscarla!
Bydd yn dda! : ¡Sé buena!
Dere i ’ngweld i! : ¡Ven a verme!
Gorchmynion i vosotros/-as
Mae gorchmynion cadarnhaol i vosotros/-as yn cael eu ffurfio trwy osod -d yn lle’r -r sydd ar derfyniad y
berfenw. Mae’r pwyslais yn aros ar y sill olaf:
hablar > ¡hablad! hacer > ¡haced!
contestar > ¡contestad! poner > ¡poned!
comer > ¡comed! ser > ¡sed!
beber > ¡bebed! tener > ¡tened!
abrir > ¡abrid! decir > ¡decid!
servir > ¡servid! salir > ¡salid!
venir > ¡venid!
Atebwch! : ¡Contestad!
Bwytewch bopeth sydd! : ¡Comed todo lo que hay!
Agorwch y drysau! : ¡Abrid las puertas!
Gwnewch yr un fath â fi! : ¡Haced como yo!
Dywedwch y gwir wrthyf! : ¡Decidme la verdad!
Dewch yma! : ¡Venid acá!
Heblaw am ‘irse’, mae gorchmynion cadarnhaol berfau atblygol i vosotros/-as yn cael eu ffurfio trwy osod -os
yn lle’r -rse sydd ar derfyniad y berfenw:
Eisteddwch! : ¡Sentaos! (sentarse)
Gwisgwch heb ffysan! : ¡Vestíos sin chistar! (vestirse)
NB: Ceir yn ‘irse’ cyfuniad o’r ddau, sef gosod –d + -os yn lle’r -r sydd ar derfyniad y berfenw: ¡Idos!

Gorchmynion cadarnhaol i usted (3ydd person unigol) ac ustedes (3ydd person lluosog)
Mae pob gorchymyn i usted a ustedes, boed gadarnhaol neu negyddol, yn ‘benthyg’ ffurfiau amser presennol
y modd dibynnol:
Dewch yma! : ¡Venga (usted) acá!
NEU ¡Vengan (ustedes) acá!
Peidiwch â’m ffonio yn y gwaith : ¡No me llame (usted) en el trabajo!
NEU ¡No me llamen (ustedes) en el trabajo!
Gorchmynion cadarnhaol i’r 3ydd person unigol a lluosog
Mae pob gorchymyn i’r 3ydd person, boed unigol neu luosog, yn ‘benthyg’ ffurfiau amser presennol y modd
dibynnol. Bydd y cyfieithiad i’r Gymraeg o’r ffurfiau gorchmynnol hyn yn dibynnu ar y cyd-destun. Awgrymiadau
yn unig yw’r fersiynau Cymraeg o’r enghreifftiau isod:
Dw i am i Juan ddod i’m gweld i : Que venga Juan a verme
Ddylai neb darfu arni : Que no la estorbe nadie
Dwed wrth dy gefndryd am ddod yfory : Que vengan tus primos mañana
Gobeithio na fyddan nhw’n gwneud gormod o sŵn y tro’ma : Que no hagan demasiado ruido esta vez
Gorchmynion cadarnhaol i’r person 1af lluosog (nosotros/-as)
Mae pob gorchymyn i’r person 1af lluosog, boed gadarnhaol neu negyddol, yn ‘benthyg’ ffurfiau amser
presennol y modd dibynnol:
Gadewch inni ddechrau ar unwaith : Empecemos ahora mismo
Awn ni adref : Volvamos a casa
Gadewch inni wisgo lan fel mor-ladron : Disfracémonos de piratas
Peidiwn â chweryla eto : No nos peleemos más
Defnyddio rhagenw goddrychol i ychwanegu pwyslais neu gryfhau nerth gorchymyn
Gellir rhoi naws mwy taer neu awdurdodus i orchymyn trwy ychwanegu’r rhagenw goddrychol (B&B, 17.2.1).
Bydd y cyfieithiad Cymraeg yn amrywio yn ôl y cyd-destun:
Dere lawr o fan’na, wnei di? : ¡Tú bajate de ahí!
A chithau, byddwch yn dawel! : ¡Vosotros callaos!

Weithiau hefyd fe ddefnyddir yr amser presennol yn lle’r modd gorchmynnol er mwyn rhoi naws ‘dim lol’ i
orchymyn (B&B, 17.10):
Cyn gynted ag y byddi di yn ôl, cer ati’n syth i lanhau dy ystafell : En cuanto vuelvas, limpias tu cuarto
Rhaid iti ei alw y funud hon i ymddiheuro : Le llamas ahora mismo para pedirle perdón
Gweler hefyd yn B&B, 17.11 y gwahanol gystrawennau y gellir eu defnyddio i feddalu effaith gorchymyn neu i
wneud iddo swnio’n llai awdurdodus.
Gorchmynion negyddol
Newid ffurfiau berfol
Gan fod pob un o’r personau heblaw am yr 2il berson unigol (tú) a lluosog (vosotros/-as) (usted, él, ella,
nosotros/-as, ustedes, ellos/-as) eisoes yn defnyddio ffurfiau’r modd dibynnol mewn gorchmynion
cadarnhaol, nid yw ffurf y ferf yn newid wrth inni droi’r gorchymyn yn negyddol:
Siaradwch â hi! : ¡Hable (usted) con ella!
Peidiwch siarad â hi! : ¡No hable (usted) con ella!
Gad i Dadi siarad â hi : Que hable Papá con ella
Mae’n well i Dadi beidio siarad â hi : Que no hable Papá con ella
Gadewch inni siarad â hi! : ¡Hablemos con ella!
Peidiwn siarad â hi! : ¡No hablemos con ella!
Siaradwch â hi! : ¡Hablen (ustedes) con ella!
Peidiwch siarad â hi! : ¡No hablen (ustedes) con ella!
Gad i’w rhieni siarad â hi : Que hablen sus padres con ella
Mae’n well i’w rhieni beidio siarad â hi : Que no hablen sus padres con ella
Dim ond yn achos yr 2il berson unigol (tú) a lluosog (vosotros/-as) y gwelir newid yn y ffurfiau berfol os
newidir gorchymyn cadarnhaol yn orchymyn negyddol (B&B, 17.3):

Siarada â hi! : ¡Habla con ella!
Siaradwch â hi! : ¡Hablad con ella!
Paid siarad â hi! : ¡No hables con ella!
Peidiwch siarad â hi! : ¡No habléis con ella!
h.y. newidir o’r ffurfiau gorchmynnol i ffurfiau amser presennol y modd dibynnol wrth droi gorchymyn yn
negyddol.
Crynodeb y modd gorchmynnol
cadarnhaol √ negyddol X
tú gorchmynnol benthyg oddi

wrth y dibynnol
Ud. (usted) benthyg oddi benthyg oddi

wrth y dibynnol wrth y dibynnol
vosotros gorchmynnol benthyg oddi

wrth y dibynnol
Uds. (ustedes) benthyg oddi benthyg oddi

wrth y dibynnol wrth y dibynnol
comprar comer vivir levantarse
√ X √ X √ X √ X
tú compra no come no vive no despiértate no te

compres comas vivas despiertes
Ud. compre no coma no viva no despiértese no se

compre coma viva despierte
vosotros comprad no comed no vivid no despertaos no os

compréis comáis viváis despertéis
Uds. compren no coman no vivan no despiértense no se

compren coman vivan despierten

Newid lleoliad rhagenwau gwrthrychol
(B&B, 17.4)
Ym mhob gorchymyn uniongyrchol cadarnhaol i’r person 1af lluosog (nosotros/-as) neu i’r 2il berson unigol neu
luosog (tú, vosotros/-as, usted, ustedes), lleolir unrhyw rhagenwau gwrthrychol (gan gynnwys rhagenwau
atblygol) ar ôl y ferf orchmynnol gan ffurfio un gair (B&B, 17.4a):
Gadewch inni rho’r losin iddo : Démosle los caramelos
Gadewch inni eu rhoi iddo : Démoselos
Rho’r losin imi : Dame los caramelos
Rho nhw iddo : Dáselos
Rhowch nhw iddo : Dádselos (vosotros,-as)
Rhowch nhw iddo : Déselos (usted)
Rhowch nhw iddo : Dénselos (ustedes)
Mae’r ffaith mai un gair yw’r gorchymyn + rhagenw(au) yn golygu y bydd yn rhaid ychwanegu acen
ysgrifenedig yn aml uwchben sill acennog y gorchymyn er mwyn cadw’r pwyslais lle dylai fod:
Rho’r baban ar ei eistedd yno! : ¡Sienta al bebé ahí!
Rho fe ar ei eistedd yno! : ¡Siéntalo ahí!
Eistedda! : ¡Siéntate!
Rho’r bêl imi : Dame la pelota
Rho hi imi : Dámela
Golcha’r afalau! : ¡Lava las manzanas!
Golcha nhw! : ¡Lávalas!
Golcha dy ddwylo! : ¡ Lávate las manos!
Bydd yn barod! : ¡Está listo!
Cadwa’n llonydd! : ¡Estáte quieto!

Dangoswch eich traethodau imi! : ¡Mostradme los ensayos!
Dangoswch nhw imi! : ¡Mostrádmelos!
Rhowch ei sgidiau iddo : Denle sus zapatos
Rhowch nhw iddo : Dénselo
Ym mhob gorchymyn uniongyrchol negyddol i’r person 1af lluosog (nosotros/-as) neu i’r 2il berson unigol neu
luosog (tú, vosotros/-as, usted, ustedes), adleolir unrhyw rhagenwau gwrthrychol cyn y ferf orchmynnol,
mewn geiriau ar wahân (B&B, 17.4b):
Peidiwn â rhoi’r losin iddo : No le demos los caramelos
Peidiwn â’i rhoi iddo : No se los demos
Paid â rhoi’r losin imi : No me des los caramelos
Paid â’u rhoi iddo : No se los des
Peidiwch â’u rhoi iddo : No se los deis (vosotros,-as)
Peidiwch â’u rhoi iddo : No se los dé (usted)
Peidiwch â’u rhoi iddo : No se los den (ustedes)
Ym mhob gorchymyn uniongyrchol negyddol i’r 3ydd person unigol neu luosog mae unrhyw rhagenwau
gwrthrychol yn cadw eu lleoliad cyn y ferf orchmynnol, mewn geiriau ar wahân (B&B, 17.4b, 17.6):
Gad i Santiago roi’r losin iddi : Que Santiago le dé los caramelos
Gwell i Santiago beidio rhoi’r losin iddi : Que no le dé los caramelos Santiago
Gad i Santiago eu rhoi iddi : Que se los dé Santiago
Gwell i Santiago beidio eu rhoi iddi : Que no se los dé Santiago
Gad i’r merched roi’r losin iddi : Que las chicas le den los caramelos
Gwell i’r merched beidio rhoi’r losin iddi : Que no le den los caramelos las chicas
Gad i’r merched eu rhoi iddi : Que se los den las chicas
Gwell i’r merched beidio eu rhoi iddi : Que no se los den las chicas

Trefn rhagenwau gwrthrychol mewn gorchmynion
Mewn unrhyw orchymyn, boed yn gadarnhaol neu’n negyddol, os oes mwy nag un rhagenw sy’n wrthrych i’r
ferf, dilynir yr un drefn ag arfer (B&B, 17.4b). Gweler B&B, pennod 11 a’r uned ‘Cyfuno rhagenwau gwrthrychol
uniongyrchol (O.D.) ac anuniongyrchol (O.I.)’.
Yr amodol
Ffurfiau’r modd amodol (modo condicional)
Yr amodol syml
Yr un terfyniadau a ddefnyddir gan bob berf yn yr amodol syml (B&B, 13.5.2):
(yo) -ía (nosotros,as) -íamos
(tú) -ías (vosotros,as) -íais
(él, ella, usted) -ía (ellos, ellas, ustedes) -ían
Byddwn i’n siarad : (Yo) Hablaría
Byddet ti’n bwyta : Comerías
Byddai fe/hi’n mynd : Iría (él/ella)
Byddech chi’n gweld : Vería (usted)
Byddem yn canu : Cantaríamos
Byddech chi’n yfed : Beberíais
Bydden nhw’n ymadael : Se irían (ellos/ellas)
Byddech chi’n priodi : Se casarían (ustedes)

Yn debyg i ddyfodol y mynegol, atodir y terfyniadau hyn i’r berfenw gyda phob berf ac eithrio y 12 o ferfau
afreolaidd a restrir yn B&B, 13.1.8, e.e.:
Byddwn i’n gwneud : Yo haría
Byddet ti’n gosod : Tú pondrías
Byddai hi’n dweud : Ella diría ayyb.
Mae’n rhaid ymgyfarwyddo â’r gwreiddiau afreolaidd hyn gan eu bod yn cynnwys rhai o’r berfau a ddefnyddir
amlaf megis hacer, decir, salir, tener.
Perffaith yr amodol
O ran perffaith yr amodol (condicional compuesto), gellir ffurfio’r amser hwn mewn dwy ffordd (B&B, 14.7.5):
1) amser amodol y ferf gynorthwyol haber + rhangymeriad gorffennol y brif ferf:
Buasai wedi bod yn well : Habría sido mejor
2) amser dibynnol amherffaith haber + rhangymeriad gorffennol y brif ferf:
Buasai wedi bod yn well : Hubiera sido mejor
Ystyr y modd amodol
Defnyddir y modd amodol mewn prif gymalau i gyfleu syniadau sy’n ddamcaniaethol neu’n dybiadol, h.y.
gweithrediadau neu ddigwyddiadau a allai gael eu gwireddu dan amodau penodol. Gall tebygrwydd yr amodau
amrywio o’r hyn sy’n bosibl/newidiadwy, e.e.
Petai e’n gweithio’n fwy selog.... : Si (él) trabajara con más diligencia....
i'r hyn sydd i bob pwrpas yn amhosibl, e.e.:
Petai e’n eliffant.... : Si (él) fuera elefante....
Yn ogystal â’r modd amodol a ddisgrifir uchod, ceir yn Sbaeneg ymadroddion amodol, a drafodir yn yr uned
‘Ymadroddion amodol Sbaeneg’ ac yn B&B, pennod 25.

Ymadroddion amodol Sbaeneg
Yn fras, mae ymadroddion amodol yn rhai lle gosodir amod yn yr is-gymal, a chanlyniad tybiedig yr amod
hwnnw yn y prif gymal. Yn y math mwyaf cyffredin, defnyddir y cysylltair si (= os, pe) ar ddechrau’r is-gymal
amodol, ond ar adegau ceir e.e. a no ser que / a menos que (= oni, onid, onis, os na(d) ayyb), ynghyd ag
ymadroddion eraill llai cyffredin:
Os gwela i fe, fe ddyweda i wrtho : Si lo veo, se lo diré
Petawn i’n ei weld, byddwn yn dweud wrtho : Si lo viera, se lo diría
Os na wela i fe, alla i ddim dweud wrtho : Si no lo veo, no podré decírselo
Onis gwelaf, ni allaf ddweud wrtho : A no ser que lo vea, no podré decírselo
Petawn i wedi’i weld, buaswn wedi dweud wrtho : Si lo hubiera visto, se lo hubiera dicho
Cyhyd â’m bod i yn ei weld, fe ddyweda i wrtho : Con tal que lo vea, se lo diré
Hyd yn oed os na wela i fe, fe ddyweda i wrtho rywsut : Aunque no lo vea, se lo diré de alguna manera
Mae’r enghreifftiau uchod i gyd yn frawddegau amodol, ond mae amrywiaeth sylweddol yn y cyfuniad o
amserau a moddau berfol a ddefnyddir, yn unol â natur yr amod a fynegir. Rhennir ymadroddion amodol
Sbaeneg yn dri brif gategori yn ôl natur yr amod:
(1) amodau agored (B&B, 25.2) – yn cyfeirio fel arfer at sefyllfaoedd yn y presennol neu’r dyfodol sy’n bosibl
neu’n debygol hyd yn oed:
Si + presennol y mynegol + presennol/dyfodol y mynegol (neu eraill)
Os daw e, fe arhosa i : Si viene, me quedaré
Os yw hi’n dod yn y bore, dyn ni’n arfer cael cinio yn y tŷ : Si viene por la mañana, solemos almorzar en casa
Os gwelwn ni ein gilydd yfory, fe drafodwn ni fe : Si nos vemos mañana, lo charlaremos
Os galwi di fi, fe ddof i ar unwaith : Si me llamas, vendré en seguida
(2) amodau annhebygol (remote conditions) (B&B 25.3) – yn cyfeirio at sefyllfaoedd y gellir eu dychmygu’n cael
eu cyflawni, hyd yn oed os yw’r amgylchiadau’n eu gwneud yn annhebyg iawn neu’n ymarferol amhosibl; nid oes
unrhyw sicrwydd y bydd hyn yn digwydd er nad yw’n amhosibl. Defnyddir amser amherffaith y modd dibynnol yn
yr is-gymal:
Si + amherffaith y dibynnol + amodol syml

Petai car gen i, byddwn yn mynd i Bariloche : Si yo tuviera coche, iría a Bariloche
Petawn i’n hŷn, gallwn i fynd gyda ti : Si fuera mayor, podría acompañarte
Petawn i’n fenyw, byddwn yn gwisgo mini-sgert : Si fuera mujer, llevaría minifalda
Petawn i yr un oedran â ti eto.... : Si tuviera tu edad de nuevo....
(3) amodau heb eu cyflawni (unfulfilled conditions) (B&B, 25.4) – yn cyfeirio at sefyllfaoedd yn y gorffennol nad
oes modd eu newid bellach. Defnyddir amser gorberffaith y modd dibynnol yn yr is-gymal:
Si + gorberffaith y dibynnol + perffaith yr amodol
Petaech chi wedi cyrraedd mewn pryd, : Si hubiérais llegado a tiempo, habríais
byddech chi wedi cael lle conseguido sitio
Petaem wedi cwrdd ynghynt, byddwn i : Si nos hubiéramos conocido antes, me

wedi priodi â ti habría casado contigo
Pe na baent wedi oedi cymaint, bydden : Si no hubieran demorado tanto, habrían

nhw wedi cyrraedd y sinema mewn pryd llegado al cine a tiempo
Ceir yn B&B, pedwerydd categori, sef amodau wedi’u cyflawni (B&B, 25.7) – yn cyfeirio fel arfer at sefyllfaoedd
yn y gorffennol:
Os oedd arian gynnon ni, ro’n ni’n arfer mynd i’r theatr : Si teníamos dinero, íbamos al teatro
Os ydw i wedi bod yn lwcus, nid arna i y mae’r bai : Si he tenido suerte, la culpa no es mía
Nid gwir amodau a fynegir yma, eithr esboniad o’r rhesymau dros rywbeth sydd wedi digwydd.
Ni ddefnyddir y modd amodol ym mhob ymadrodd amodol. Yn achos yr hyn a elwir yn (2) amodau annhebygol
a (3) amodau heb eu cyflawni, defnyddir amseroedd gorffennol y modd dibynnol yn Sbaeneg, yn debyg i’r arfer
cyfoes yn Gymraeg. Yn wahanol i (2) a (3), yn achos yr hyn a elwir yn (1) amodau agored (open conditions),
defnyddir y modd mynegol yn yr is-gymal.
Nid oes rhaid i ymadroddion gynnwys cysyllteiriau megis si neu a no ser que er mwyn iddynt fynegi syniad
amodol. Ac nid yw pob ymadrodd sy’n cynnwys si o angenrhaid yn defnyddio’r amser amodol na’r modd
dibynnol chwaith. Mwyaf annhebygol yn y byd yw’r amod a osodir, mwyaf tebyg yw hi y bydd rhaid defnyddio’r
ffurfiau amodol hyn.
Defnyddir y berfenw hyd yn oed weithiau i gyfleu syniad amodol, os mai’r un yw’r goddrych yn y prif gymal a’r
is-gymal, ond anaml y defnyddir y gystrawen hon:

Petai hi’n fyw o hyd, byddai’n 100 mlwydd oed erbyn hyn : De estar viva, ya tendría 100 años
Os bydd hi’n bwrw, bwrw’n drwm a wna : De llover, lloverá mucho
Onibai imi ei weld mewn pryd, fyddwn i ddim : De no haberlo visto a tiempo, no se wedi
dweud wrtho lo hubiera dicho
Dylid hefyd astudio mathau mwy anghyffredin o fynegi syniad amodol hefyd, a’r gwahanol ffyrdd o’u cyfieithu,
yn B&B, 25.8.3, 25.9 a 25.10, e.e.:
Petawn i yn dy le di, byddwn yn dweud wrtho : Yo que tú, se lo diría
Os oes modd, dere yfory : Si es posible, ven mañana
Ymadroddion sy’n defnyddio ‘se’

(Butt & Benjamin, penodau 11, 26, 28)
Defnyddir y rhagenw personol gwrthrychol se mewn sawl ffordd i gyfleu gwahanol ystyron. Mae’n hanfodol inni
allu wahaniaethu rhyngddynt, gan fod se yn elfen mor ganolog o’r iaith gyffredin.
Defnyddio ‘se’ mewn ymadroddion goddefol (Gweler hefyd yr uned ‘Y goddefol’)
a) Y goddefol â se (B&B, 28.4)
Defnyddir sawl cystrawen i gyfleu’r goddefol yn Sbaeneg. Efallai mai’r un a ddefnyddir amlaf, i ddisgrifio
gweithrediadau sy’n digwydd i oddrychau nad ydynt yn byw, yw’r ‘goddefol â se’ (‘la pasiva refleja’ = goddefol
atblygol, B&B, 28.4). Ffurfir hyn gan ddefnyddio berfau anghyflawn yn y trydydd person (unigol neu luosog):
Dinistriwyd llawer o dai : Se destruyeron muchas casas
Siaredir Sbaeneg (yma) : Se habla castellano
Mae llawer o westai wedi cael eu codi : Se han construido muchos hoteles
(CAR) AR WERTH : SE VENDE (COCHE)
(TŶ) AR LOG : SE ALQUILA (CASA)
TAWELWCH OS GWELWCH YN DDA : SE RUEGA SILENCIO
Defnyddir y gystrawen hon yn aml ar lafar. Ni ellir ei defnyddio ond gyda’r trydydd person.

Pethau difywyd yw goddrych y ferf yn yr enghreifftiau uchod i gyd. Y rheswm pam y dylid defnyddio’r
gystrawen hon gyda goddrychau (enwau neu ragenwau) nad ydynt yn byw YN UNIG yw hyn: fe fyddai’r
ymadrodd yn amwys ei ystyr, petai’r goddrych yn greadur ymdeimladol (person neu anifail) a allai wneud
pethau iddo/iddi ei hun. Er enghraifft, gallai’r frawddeg Se mataron dos pasajeros olygu:
Lladdwyd dau deithiwr NEU Lladdodd dau deithiwr eu hunain
gan ei bod hi’n hollol bosibl i ddau deithiwr eu lladd eu hunain (neu ei gilydd). Ar y llaw arall nid yw gwestai yn
gallu eu codi eu hunain. Disgrifir cystrawen amgen isod yn b) y gellir ei defnyddio mewn ymadroddion goddefol
lle mae’r goddrych yn fod byw.
Cadwch mewn cof felly fod y rhagenw se yn gallu golygu pethau gwahanol hefyd – yn ôl y cyd-destun – os yw
goddrych y ferf yn lluosog:
a. 1) ysytyr atblygol: eu hunain
Bob tro maen nhw’n gweld eu hunain yn y drych.... : Cada vez que se ven en el espejo....
a. 2) ystyr cilyddol: ei gilydd
Maen nhw’n gweld ei gilydd yn aml : Se ven a menudo
Maen nhw’n siarad Sbaeneg â’i gilydd : Se hablan castellano (= entre sí)
Os crybwyllir gweithredydd y gweithrediad, ni ellir defnyddio y ‘goddefol â se’:
OND:
Cyhoeddwyd y llyfr gan Y Lolfa : El libro fue publicado por Y Lolfa
OND:
Trafodwyd nifer o broblemau gan y tîm : Varios problemas fueron debatidos por el equipo
NEU El equipo debatió varios problemas
b) se + berf anghyflawn + a (B&B, 28.5)
Os mai i oddrych byw y mae gweithrediad y ferf yn digwydd, yna defnyddir se + 3ydd person unigol y ferf, a’r
arddodiad a cyn gwrthrych y ferf:

Lladdwyd dau deithiwr : Se mató a dos pasajeros
Mae’r Prif Weinidog wedi cael ei arestio : Se ha detenido al primer ministro
Oddi yma, gwelir y merched ar y sgwâr : Desde aquí se ve a las chicas en la plaza
Derbyniwyd y llysgenhadon : Se recibió a los embajadores
Mae’r iâr wedi cael ei gwenwyno : Se ha envenenado a la gallina
Fe gyflogir miloedd o bobl : Se contratará a miles de personas
Carcharwyd miloedd o weriniaethwyr : Se encarceló a miles de republicanos
Byddai Se encarcelaron miles de republicanos yn golygu bod y gweriniaethwyr wedi’u carcharu eu hunain.
Os mai rhagenw nid enw yw goddrych y ferf mewn cystrawen o’r math hwn, yna gosodir y rhagenw
gwrthrychol sy’n disodli’r enw (el primer ministro, las chicas, los embajadores ayyb) ar ôl se ac mae’r
arddodiad personol a yn diflannu (B&B, 28.5.2):
Mae e wedi cael ei arestio : Se lo ha detenido
Oddi yma, fe’u gwelir ar y sgwâr : Desde aquí se las ve en la plaza
Fe’u derbyniwyd : Se los recibió
c) se amhersonol
c.1) se amhersonol gyda berfau anghyflawn di-wrthrych:
Gellir defnyddio’r gystrawen hon i fynegi syniad goddefol lle na chrybwyllir pwy yw gwrthrych y ferf (B&B,
28.6.3). Sylwer hefyd nad yw hunaniaeth goddrych y gweithrediad a ddisgrifir yn cael ei hegluro chwaith yn y
brawddegau hyn. Rhyw “nhw” amhendant, tebyg i’r on Ffrangeg, yw’r gweithredwr tybiedig. Mae hyn yn golygu
bod peth hyblygrwydd yn bosibl wrth gyfieithu’r math hwn o ymadrodd, yn ôl y cyd-destun a’r cywair a
ddefnyddir:
Yfir llawer yn Sbaen : Se bebe mucho en España
NEU e.e. Mae pobl yn arfer yfed cryn dipyn yn Sbaen
NEU e.e. Maen nhw’n yfed lot yn Sbaen
Siaredir llawer, ond ychydig a wneir : Se habla mucho pero se hace poco
NEU e.e. Mae lot yn cael ei ddweud ond ychydig sy’n cael ei wneud
NEU e.e. Maen nhw’n siarad lot, ond ’does dim llawer yn cael ei wneud

Honnir ei fod wedi marw : Se dice que (él) ha muerto
NEU e.e. Maen nhw’n dweud ei fod e wedi marw
NEU e.e. Mae e wedi marw yn ôl pob sôn
Pwrpas y cyfieithiadau amrywiol uchod yw dangos na ddylid ystyried y gystrawen oddefol se + berf o
angenrhaid yn ymadrodd cymharol ffurfiol ar yr un lefel â ffurfiau Cymraeg megis siaredir, cyhoeddwyd, credid
ayyb. Y cyd-destun a ddylai benderfynu sut y cyfieithir se + berf.
c.2) se amhersonol gyda berfau cyflawn:
Yn y gystrawen hon lle nad oes gwrthrych sy’n ‘dioddef’ y gweithrediad, trydydd person unigol y ferf a
ddefnyddir bob tro (B&B, 28.6.2). Tueddir i’w defnyddio mewn cyd-destunau cymharol ffurfiol (e.e. arwyddion
sy’n cynghori neu’n gorchymyn, ieithwedd swyddogion mewn awdurdod, adroddiadau newyddion a chyd-
destunau ysgrifenedig eraill ayyb):
Ni chaniateir mynd i mewn : No se permite entrar
NEU Chewch chi ddim mynd i mewn
Dylech chi fynd allan trwy’r drws hwnnw : Se sale por esa puerta
Oni chynhelir refferendwm, fe fydd rhyfel cartref : O se va a referéndum, o habrá guerra civil
Rwyf wedi cael fy hysbysu fod nifer o bobl wedi cael eu hanafu : Se me informa que hay varios heridos
Ond hefyd ar gyfer cyd-destunau rhai ffurfiol (e.e., wrth esbonio ‘rholau bywyd’ i blant):
Chewch chi ddim siarad a’r geg yn llawn : No se habla con la boca llena.
Chewch chi ddim dweud hynny : ¡Eso no se dice!
d. defnyddio se (a’r rhagenwau atblygol eraill) i ddwysáu ystyr y ferf neu newid ei phwyslais
Mae nifer o ferfau anghyflawn a chyflawn y gellir ‘ychwanegu arlliw o ystyr’ iddynt trwy ddefnyddio’r rhagenwau
personol ‘atblygol’ (me, te, se, nos, os). Gelwir hyn weithiau yn se de matización. Weithiau mae’r dewis rhwng
defnyddio’r ferf gyda -se neu hebddo yn adlewyrchu gwahaniaeth mwy neu lai main yn y cywair neu’r arddull;
weithiau mae’n gwneud y gwahaniaeth rhwng gweithrediadau damweiniol neu fwriadol, rhai di-feddwl neu
benderfynol ayyb. Dylid astudio B&B, 26.5-6-7-8 i weld y gwahanol bosibiliadau, ond dyma rai enghreifftiau:
ir/irse
Aeth e i Zaragoza a Teruel : Fue a Zaragoza y Teruel
Aeth hi i ffwrdd i Zaragoza : Se fue a Zaragoza

Mae’r bws wedi gadael yn barod : Ya se ha ido el autobús
Cer i ffwrdd! : ¡Vete!
Bacha hi! : ¡Vete de aquí!
Rhaid imi fynd : Me voy
saltar/saltarse
Neidiodd e o’r trydydd llawr : Saltó del tercer piso
Aeth e trwy olau coch : Se saltó un semáforo
caer/caerse
Syrthiodd hi’n farw : Cayó muerta
Dere lawr, rwyt ti’n mynd i gwympo : Bájate de ahí, te vas a caer
salir/salirse
Pryd rwyt ti’n dod allan? : ¿Cuándo sales?
Mae’r tap yn gollwng dŵr : El grifo se sale
decidir/decidirse
Mae hi wedi penderfynu dysgu Eidaleg : Ha decidido aprender italiano
Penderfyna, wnei di! : ¡Decídete!
parar/pararse
’Dyw’r tren yma ddim yn stopio yn Sitges : Este tren no para en Sitges
Stopiodd yr injan yn sydyn : Se paró el motor repentinamente
temer/temerse
Mae ar bawb ei hofn hi : Todo el mundo le teme
Dw i’n ofni y bydda i’n ei siomi : Temo decepcionarla

Mae e wedi mynd yn barod, mae arna i ofn : Me temo que ya ha salido
Dw i’n amau na ddaw e yn ôl : Me temo que no volverá
Trafodir lleoliad a threfn se a rhagenwau eraill yn yr uned ‘Cyfuno rhagenwau gwrthrychol uniongyrchol (O.D.)
ac anuniongyrchol (O.I.)’ ac yn B&B, 11.13 ac 11.14.
Cyfieithu ymadroddion negyddol yn Sbaeneg

no
Lleolir yr adferf no yn union cyn y ferf fel arfer mewn ymadroddion negyddol eu hystyr yn Sbaeneg, ond mae’n
rhaid iddynt sefyll cyn unrhyw ragenwau gwrthrychol o flaen y ferf a reolir gan y ferf honno:
Fwyton ni mo’r brechdanau : No comimos los bocadillos
Fwyton ni mohonyn nhw : No los comimos
Dwyt ti ddim wedi anfon y llythyr at Sam : No le has enviado la carta a Sam
Dwyt ti ddim wedi ei anfon iddo : No se la has enviado
Anfonodd e mo’r llyfr imi : No me envió el libro
Anfonodd e mohono imi : No me lo envió
Dw i ddim eisiau gweld dy fam : No quiero ver a tu mamá
Dw i ddim eisiau ei gweld hi : No quiero verla
NEU No la quiero ver
Peidiwch â gweiddi! : ¡No gritéis!
Peidiwch â rhoi’r allwedd iddo : No le deis la llave
Peidiwch â’i roi iddo : No se la deis
Does dim afalau : No hay manzanas

Does dim siwgr ar ôl : No queda azúcar
Ymadroddion negyddol gyda phwyslais ar elfen benodol
Mewn ymadroddion fel hyn, arferir gosod no o flaen yr elfen sydd i’w phwysleisio (e.e. gwrthrych, goddrych,
adferf ayyb):
Nid pawb sy’n gallu ei glywed : No todos son capaces de oírlo
Nid dydd Llun, eithr dydd Mawrth : No el lunes sino el martes
NEU Dim dydd Llun, dydd Mawrth
Twm wnaeth e, dim fi : No fui yo sino Twm
NB: Cofiwch mai ar ddiwedd y cymal y tueddir i osod yr elfen sydd i’w phwysleisio yn Sbaeneg, nid ar y
dechrau fel yn Gymraeg:
Mefus mae hi’n eu hoffi, nid mafon : Lo que le gusta son las fresas, no las frambuesas
Nid Sais mohono, eithr Sgotyn : No es inglés sino escocés
no heb y ferf
Gall no sefyll heb ferf, e.e. yn yr ail elfen o bâr o ymadroddion sy’n mynegi cyferbyniad:
Dych chi’n gallu nofio? : - ¿Sabéis nadar?
Dw i yn, ond ’dyw e/yntau ddim : - Yo sí, pero él no
Mae hi’n yfed cwrw, ond dim gwin : Bebe cerveza, pero no vino
Pe rhoddid no ar y diwedd yn y frawddeg uchod, byddai mwy o bwyslais ar y cyferbyniad:
Mae hi’n yfed cwrw, ond gwin – byth!: Bebe cerveza, pero ¡vino no!
Gwelir yr un ymadrodd pwysleisiol mewn sloganau negyddol:
Dim toriadau! : ¡Recortes no!
Dim traffordd! : ¡Autopista no!

Pan fydd dim yn awgrymu absenoldeb rhywbeth, gellir defnyddio sin i’w gyfieithu, neu no hay yn ôl y cyd-
destun:
Dim siwgr, os gwelwch yn dda : Sin azúcar, por favor
‘DIM DIESEL’ : ‘NO HAY GAS-OIL’
‘DIM LLE’ : ‘NO HAY HABITACIONES’
NEU ‘COMPLETO’
Pan fydd dim yn mynegi gorchymyn negyddol, arferir defnyddio prohibido neu se prohibe(n):
‘DIM YSMYGU’ : ‘PROHIBIDO FUMAR’
‘DIM PLYMIO’ : ‘PROHIBIDO TIRARSE AL AGUA’
‘DIM ARFAU’ : ‘SE PROHIBEN LAS ARMAS’
Dim gweiddi! : ¡Sin gritar!
I’r gwely â chi, a dim cecru! : ¡A la cama y sin chistar!
Negyddion dwbl
Yn wahanol i Saesneg safonol, yn Sbaeneg mae negyddion dwbl (neu driphlyg hyd yn oed) yr un mor gyffredin
ag yn Gymraeg (B&B, 23.3):
(Ni) Welais i neb : No vi a nadie
(Ni) Wnaethon ni ddim byd : No hicimos nada
(Ni) Wela i mohoni byth eto : No la veré nunca más
(Ni) Ddaeth neb chwaith : Tampoco vino nadie
Dw i ddim erioed wedi ei gweld hi gyda neb : No la he visto nunca con nadie
Mewn cywair llenyddol neu emosiynol gwelir y gwrthrychau nadie a nada yn cael eu gosod weithiau cyn y ferf
(B&B, 23.5.1):
Nid wyf yn adnabod neb mwy caredig : A nadie conozco más amable
Yn yr un modd gellir gosod nada a nadie fel goddrych fel arfer cyn y ferf, ond heb fod hyn yn aruchelu’r cywair:
’Does neb yn credu hynny bellach : Nadie cree eso ya

’Does dim sy’n glanhau’n well! : ¡Nada limpia mejor!
Mae’r rhagenw ninguno/-a yn arfer sefyll o flaen y ferf hefyd os yw’n oddrych:
Welodd neb o’r rhai a ddaeth mohoni : Ninguno de los que vinieron la vio
no fel tag ar ddiwedd cwestiwn
Defnyddir no yn aml fel ‘tag’ ar ddiwedd cwestiwn, pan ddisgwylir cael ateb cadarnhaol:
Rwyt ti’n siarad Saesneg, on’d wyt ti? : Hablas inglés, ¿no?
Mae’n oer, on’d yw hi? : Hace frío, ¿no?
Gwell hwyr na hwyrach, yntê : Más vale tarde que nunca, ¿no?
Byddan nhw’n dod yfory, na fyddan’? : Vendrán mañana, ¿no?
Daeth hi yn ôl neithiwr, naddo? : Volvió anoche, ¿no?
ninguno/-a
Ystyr yr ansoddair ningún/-una yw ‘dim un’:
Does dim caffe yn y pentre’ma : No hay ningún café en este pueblo
Byddai’r ymadrodd: Ches i’r un ateb : No recibí ninguna respuesta
yn gryfach ei bwyslais, felly, na: Ches i ddim ateb : No recibí respuesta
Ffordd arall o gyfleu’r un pwyslais fyddai gosod alguno/-a ar ôl yr enw y mae’n ei ddisgrifio:
Ches i’r un ateb : No recibí respuesta alguna
’Does dim perygl o gwbl : No hay peligro alguno
’Does dim gobaith yn y byd.... : No hay posibilidad alguna....
no....nada i gryfhau pwyslais
Defnyddir no....nada er mwyn cryfhau datganiad negyddol (B&B, 23.5.2):
Dw i ddim yn ei hoffi o gwbl : No me gusta nada

Chysgon ni’r un winc : No dormimos nada
’Dyw hi ddim yn neis o gwbl : No es nada simpática
nada, nadie, nunca ayyb mewn brawddegau cadarnhaol eu hystyr
Gall negyddion megis nadie, ninguno ayyb ymddangos mewn brawddegau lle mae gofyn am gyfieithiad
cadarnhaol weithiau yn Gymraeg (B&B, 23.4). Mae hyn yn digwydd er enghraifft ar ôl cymhariaeth:
Mae’n fwy deallus nag unrhywun : Es más inteligente que nadie
Mae’n costio llai na’r un car arall o’r un faint : Cuesta menos que ningún otro coche de ese tamaño
Daeth e ’nôl yn fwy hyll nag erioed : Volvió más feo que nunca
apenas
Prin mae gen i ddigon i dalu : Apenas tengo lo suficiente para pagar
O’r braidd y gall hi ddarllen : Apenas sabe leer
Cyfieithu ymadroddion negyddol
Dyma rai enghreifftiau cyffredin o ymadroddion negyddol a allai fod yn her i’w cyfieithu, gan gynnwys rhai lle
mynegir ystyr negyddol er nad oes geiriau negyddol i’w gweld:
1) Dw i ddim yn hoffi ffilmiau arswyd o gwbl, na rhai ingol chwaith
2) Dw i ddim yn credu mewn dim
3) Dw i ddim yn deall dim byd am drigonometreg
4) ’Does gen i ddim clem am beth rydych chi’n fy nghyhuddo i ohono
5) Dw i ddim erioed wedi bod mor nerfus
6) Ddywedodd neb air wrtho erioed
7) Mae arna i dy angen yn fwy nag erioed
8) ’Doedd neb wedi dweud dim mor bert wrthi erioed
9) Welais i erioed y fath beth!
10) Fydd dim byd i’w wneud pan fyddwn ni ar wyliau
11) ’Does arna i ddim ofn hedfan o gwbl

12) ’Does a wnelo hynny ddim â’r hyn a ofynnais i iti
13) Dw i ddim eisiau gwybod hyd yn oed am beth dych chi wedi’i wneud
Cyfieithiadau
1) Dw i ddim yn hoffi ffilmiau arswyd o gwbl, na rhai ingol chwaith No me gustan nada las películas de
terror, ni tampoco las de suspenso
2) Dw i ddim yn credu mewn dim No creo en nada
3) Dw i ddim yn deall dim byd am drigonometreg No entiendo nada de trigonometría
4) ’Does gen i ddim clem am beth rydych chi’n fy nghyhuddo i ohono No tengo ni idea de lo que me
acusáis
5) Dw i ddim erioed wedi bod mor nerfus Jamás he estado tan nerviosa
6) Ddywedodd neb air wrtho erioed Nadie jamás le dijo nada
7) Mae arna i dy angen yn fwy nag erioed Te necesito más que nunca
8) ’Doedd neb wedi dweud dim mor bert wrthi erioed Nunca nadie le había dicho algo tan bonito
9) Welais i erioed y fath beth! ¡En mi vida he visto tal cosa!
10) Fydd dim byd i’w wneud pan fyddwn ni ar wyliau No habrá nada que hacer cuando estemos de
vacaciones
11) ’Does arna i ddim ofn hedfan o gwbl No tengo miedo alguno de viajar en avión
12) ’Does a wnelo hynny ddim â’r hyn a ofynnais i iti Eso no tiene nada que ver con lo que te pregunté
13) Dw i ddim eisiau gwybod hyd yn oed am beth dych chi wedi’i wneud Ni quiero enterarme de lo que
habéis hecho

Tablau ag amseroedd berfau cyffredinol
Presente/Present/Presennol: I speak/Dw i’n siarad
hablo como vivo

hablas comes vives
habla come vive
hablamos comemos vivimos
habláis coméis vivís
hablan comen viven
modo indicativo / indicative mood / modd mynegol
Pretérito/Simple Past/Gorffennol syml: I spoke/Siaradais i
hablé comí viví

hablaste comiste viviste
habló comió vivió
hablamos comimos vivimos
hablasteis comisteis vivisteis
hablaron comieron vivieron
Perfecto/Perfect/Perffaith: I have spoken/Dw i wedi siarad
he hablado
he comido he vivido
has hablado
has comido has vivido
ha hablado
ha comido ha vivido
hemos hablado
hemos comido hemos vivido
habéis hablado
habéis comido habéis vivido
han hablado
han comido han vivido
Pluscuamperfecto/Pluperfect (=Past Perfect)/Gorberffaith: I had spoken

Roeddwn i wedi siarad/Siaradaswn i
había hablado había comido había vivido

habías hablado habías comido habías vivido
había hablado había comido había vivido
habíamos hablado habíamos comido habíamos vivido
habíais hablado habíais comido habíais vivido
habían hablado habían comido habían vivido
*Nid yw’r daflen yn cynnwys amseroedd parhaol (continuous) megis, er enghraifft, estoy/estaba/estuve/
estaré hablando/comiendo/viviendo, ayyb.
Imperfecto/Imperfect/Amherffaith: I was speaking, I used to speak

indicativo / indicative
Roeddwn i’n siarad / Siaradwn i

/ mynegol
hablaba comía vivía

hablabas comías vivías
hablaba comía vivía
hablábamos comíamos vivíamos
hablabais comíais vivíais
hablaban comían vivían

Futuro/Future/Dyfodol: I will speak, I shall speak
Bydda i’n siarad / Siaradaf i
hablaré comeré viviré

hablarás comerás vivirás
hablará comerá vivirá
hablaremos comeremos viviremos
hablaréis comeréis viviréis
hablarán comerán vivirán
Presente/Present/Presennol: n/a (should, may, might; were; etc.)

subjuntivo / subjunctive
siaradwyf, -dych, -do, -dom, -doch, -dont

/ dibynnol
hable coma viva

hables comas vivas
hable coma viva
hablemos comamos vivamos
habléis comáis viváis
hablen coman vivan
Condicional simple/Simple Conditional Mood/Amodol Syml: I would speak

conditional / amodol
Siaradwn i / Byddwn i’n siarad

condicional /
hablaría comería viviría

hablarías comerías vivirías
hablaría comería viviría
hablaríamos comeríamos viviríamos
hablaríais comeríais viviríais
hablarían comerían vivirían
imperativo / imperative /
Imperativo/Imperative Mood/Modd Gorchmynnol: Siarada! / Siaradwch!

gorchmynnol
tú habla come no hables no comas

usted hable coma no hable no coma
vosotros hablad comed no habléis no comáis
ustedes hablen coman no hablen no coman

Geirfa termau gramadegol
CYMRAEG SBAENEG SAESNEG
a personol a personal personal a
acen (uwchben llafariad): á, é, í, acento, tilde accent

ó, ú
aceniad (pwyslais ar sillaf) acento tónico stress
adferf adverbio adverb
amherffaith (amser) (tiempo) imperfecto imperfect (tense)
amod agored condición abierta open condition
amod annhebygol condición improbable remote condition
amod heb ei gyflawni condición incumplida unfulfilled condition
amod wedi’i gyflawni condición cumplida fulfilled condition
amodol syml (amser) condicional simple (tiempo) simple conditional (tense)
amodol perffaith (amser) condicional compuesto (tiempo) perfect conditional (tense)
amser tiempo tense
amser amherffaith el (tiempo) imperfecto imperfect tense
amser dyfodol el (tiempo) futuro future tense
amser gorberffaith el (tiempo) pluscuamperfecto pluperfect tense
amser gorffennol el pasado past tense
amser gorffennol syml el préterito preterite tense
amser perffaith el perfecto perfect tense
amser presennol el presente present tense
ansoddair adjetivo adjective
arddodiad preposición preposition
atblygol reflexivo reflexive
benywaidd femenino feminine
berf verbo verb
berf anghyflawn verbo transitivo transitive verb

berf atblygol verbo reflexivo reflexive verb
berf ddiffygiol verbo defectivo defective verb
berf gyflawn verbo intransitivo intransitive verb
berf gyfyngedig/ wedi ei rhedeg verbo conjugado finite verb
berf gynorthwyol verbo auxiliar auxiliary verb
berf ragenwol verbo pronominal pronominal verb
berfenw infinitivo infinitive
brawddeg oración sentence
brawddeg amhersonol oración impersonal impersonal sentence
cenedl género gender
cilyddol recíproco reciprocal
cymal cláusula clause
cymal perthynol cláusula relativa relative clause
cymharol comparativo comparative
cysylltair conjunción conjunction
cytundeb concordancia agreement
dangosol demostrativo demonstrative
cytuno (o ran cenedl a nifer) concordar to agree
darostyngydd conjunción subordinante subordinator
dyfodol (amser) (tiempo) futuro future (tense)
enw sustantivo noun
gerwnd (cyflwr berfenwol) gerundio gerund
y goddefol la (voz) pasiva the passive (voice)
goddrych sujeto subject
gofynnol interrogativo interrogative
gorberffaith (amser) (tiempo) pluscuamperfecto pluperfect (tense)
gorchmynnol imperativo imperative
gorffennol blaenorol (amser) (tiempo) pretérito anterior anterior preterite (tense)

gorffennol syml (amser) (tiempo) pretérito preterite (tense)
gwrthrych anuniongyrchol complemento indirecto indirect object
gwrthrych uniongyrchol complemento directo direct object
gwrywaidd masculino masculine
lluosog plural plural
meddiannol posesivo possessive
modd modo mood
modd amodol modo condicional conditional mood
modd dibynnol modo subjuntivo subjunctive mood
modd mynegol modo indicativo indicative mood
nifer número number
ôl-ddodiad sufijo suffix
penderfynydd determinante determiner
perffaith (amser) (tiempo) perfecto present perfect (tense)
person persona person
presennol presente present
presennol parhaol presente continuo present continuous
rhagenw dangosol pronombre demostrativo demonstrative pronoun
rhagddodiad prefijo prefix
rhagenw goddrychol pronombre sujeto subject pronoun
rhagenw gwrthrychol pronombre de objeto, object pronoun

pronombre de complemento
rhagenw gwrthrychol objeto directo, O.D. direct object

uniongyrchol
rhagenw gwrthrychol objeto indirecto, O.I. indirect object

anuniongyrchol
rhagenw personol pronombre personal personal pronoun
rhagenw perthynol pronombre relativo relative pronoun
rhangymeriad participio participle
rhangymeriad gorffennol participio pasado past participle

rhangymeriad presennol participio presente present participle
rhedeg berf conjugar un verbo conjugate a verb
rhediad conjugación conjugation
se amhersonol se impersonal impersonal se
se goddefol/goddefol â se se pasivo/pasiva con se passive se
se sy’n ‘ychwanegu arlliw o se de matización 'se that adds a shade of

ystyr’ meaning'
y stad oddefol, y cyflwr la (voz) pasiva the passive (voice)

godddefol, y goddefol
y stad weithredol, y cyflwr voz activa active voice

gweithredol
unigol singular singular
y fannod amhendant el artículo indeterminado the indefinite article
y fannod bendant el artículo determinado the definite article
ymadrodd frase, locución phrase, expression

Llyfryn Gramadeg Sbaeneg Cyfrwng Cymraeg Haines Lublin

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Llyfryn Gramadeg Sbaeneg Cyfrwng Cymraeg Haines Lublin

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Llyfryn Gramadeg Sbaeneg

Meic Haines a Geraldine Lublin

Cynhyrchwyd y gyfrol hon diolch i gymorth ariannol Pwyllgor Defnyddio'r

Y fannod bendant ac amhendant........................................................................................................................................ 3

Bod: SER neu ESTAR? 1 ....................................................................................................................................................... 7

POR a PARA ....................................................................................................................................................................... 10

Rhagenwau personol/ meddiannol/ gofynnol/ amhendant ............................................................................................. 14

Cyfuno rhagenwau gwrthrychol uniongyrchol (O.D.) ac anuniongyrchol (O.I.) ............................................................... 19

Berfau cyffredinol yn amser presennol y modd mynegol (rheolaidd ac afreolaidd) ........................................................ 21

Y berfenw a’r gerwnd........................................................................................................................................................ 24

Amseroedd y gorffennol: yr amser perffaith .................................................................................................................... 28

Amseroedd y gorffennol: y gorffennol syml ..................................................................................................................... 30

Amseroedd y gorffennol: yr amser amherffaith ............................................................................................................... 33

Amseroedd y gorffennol – gorffennol syml neu amherffaith? ......................................................................................... 34

Amseroedd y gorffennol: y gorberffaith ........................................................................................................................... 36

Cyfieithu ymadroddion ya, ya no, todavía, todavía no ..................................................................................................... 37

Bod: SER neu ESTAR? 2 ..................................................................................................................................................... 44

Y modd dibynnol ............................................................................................................................................................... 47

Y gorchmynnol (cadarnhaol a negyddol) .......................................................................................................................... 59

Ymadroddion amodol Sbaeneg ......................................................................................................................................... 68

Ymadroddion sy’n defnyddio ‘se’ ..................................................................................................................................... 70

Cyfieithu ymadroddion negyddol yn Sbaeneg .................................................................................................................. 75

Tablau amseroedd berfau cyffredinol............................................................................................................................... 81

Geirfa termau gramadegol................................................................................................................................................ 83

2 Haines, Meic a Geraldine Lublin, Llyfryn Gramadeg Sbaeneg (Abertawe, 2012).

Rydyn ni’n credu mewn democratiaeth : Creemos en la democracia

Mae Rhys yn chwarae rygbi : Rhys juega al rugby

Mae dŵr yn hanfodol ar gyfer bywyd : El agua es imprescindible para la vida

Mae’n well gen i gerddoriaeth draddodiadol : Prefiero la música tradicional

Traddodiadau gwerinol Cymreig : Las tradiciones folclóricas galesas

Wyt ti’n hoffi cocos? : ¿Te gustan los berberechos?

Mae Gwyddelesau’n hoffus iawn : Las irlandesas son muy simpáticas

Eithriadau: gweler B&B, 3.2.6.

Saesneg Cymraeg Sbaeneg

I’m going to work Rwy’n mynd i’r gwaith Voy al trabajo

She’s in school Mae hi yn yr ysgol Está en la escuela

He didn’t come to work Ddaeth e ddim i’r gwaith No vino al trabajo

3 Haines, Meic a Geraldine Lublin, Llyfryn Gramadeg Sbaeneg (Abertawe, 2012).

We saw them on TV Gwelon ni nhw ar y teledu Los vimos en la tele

To get married in church Priodi yn yr eglwys Casarse por la iglesia

To go to chapel Mynd i’r capel Asistir a la capilla

Lost in space Ar goll yn y gofod Perdidos en el espacio

(Gweler B&B, 3.2.27)

Enwau gwledydd ayyb (B&B, 3.2.16, 17, 18)

Cymru : Gales / el País de Gales

Rwy’n byw yng Nghymru : Vivo en Gales / Vivo en el País de Gales

Mae hi’n dod i Gymru : Viene a Gales / Viene al País de Gales

Mae’n dod o Gymru : Es de Gales / Es del País de Gales

(Yr) Ariannin : (la) Argentina

(Yr) India : (la) India

Brasil : (el) Brasil

Canada : (el) Canadá

Yr Unol Daleithiau : (los) Estados Unidos

4 Haines, Meic a Geraldine Lublin, Llyfryn Gramadeg Sbaeneg (Abertawe, 2012).

Yr arlywydd Higgins : El presidente Higgins

Y frenhines Elizabeth : La reina Isabel

Y ddoctores González : La doctora González

Y tad Fitzgerald : El padre Fitzgerald

diwedd y byd : el fin del mundo

canol y ddinas : el centro de la ciudad

cynffon y crocodeil : la cola del cocodrilo

tŷ’r athrawes : la casa de la maestra

llyfr Siân : el libro de Siân