Analisi Ethnikou Sistimatos Metaforas Fisikou Aeriou

2013
Ανάλυση του Εθνικού Συστήματος

Μεταφοράς Φυσικού Αερίου
Φοιτήτρια:
Σαραντοπούλου Κρυσταλλία
Επιβλέπων:
Μπίσκας Παντελής
ΑΠΘ Τομέας Ηλεκτρικής Ενέργειας

Περιεχόμενα
1. Εισαγωγή .................................................................................................................... 4
2. ENTSOG ...................................................................................................................... 9
3. ΔΕΣΦΑ ...................................................................................................................... 13
4. Εξισώσεις Περιγραφής Φυσικού Αερίου ................................................................. 16
5. Εθνικό Δίκτυο Μεταφοράς Φυσικού Αερίου .......................................................... 27
6. Σύνθεση Φυσικού Αερίου ........................................................................................ 41
7. Περιγραφή της Βάσης Δεδομένων .......................................................................... 49
Παράρτημα Α
Μετατροπές Μονάδων............................................................................................................ 60
Παράρτημα Β
Συμβολισμοί ............................................................................................................................ 69
Ευρετήριο Εικόνων
Εικόνα 1-1. Πλατφόρμα Άντλησης Φυσικού Αερίου ................................................................. 4
Εικόνα 2-1. Χάρτης Δικτύου Μεταφοράς Φυσικού Αερίου Μελών ENTSOG ........................... 9
Εικόνα 2-2. Μέλη ENTSOG ...................................................................................................... 11
Εικόνα 3-1. Αγωγοί Μεταφοράς Ελληνικού Δικτύου Μεταφοράς Φυσικού Αερίου .............. 13
Εικόνα 4-1. Διάγραμμα Standing-Katz .................................................................................... 19
Εικόνα 5-1. Χάρτης Εθνικού Συστήματος Μεταφοράς Φυσικού Αερίου ................................ 27
Εικόνα 5-2. Τερματικός Σταθμός Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου Νήσου Ρεβυθούσας ...... 34
Εικόνα 6-1. Ένα μόριο μεθανίου, CH4 ..................................................................................... 41
Εικόνα 7-1. Επισκόπηση Βάσης Δεδομένων, EER Model ........................................................ 49
Εικόνα 7-2. Μηνιαίες Παραλαβές Φυσικού Αερίου του ΕΣΜΦΑ το έτος 2012 ...................... 60
Εικόνα 7-3. Μέγιστη, Ελάχιστη & Μέση Τιμή Ωριαίων Παραλαβών Σημείων Εισόδου ........ 61
Εικόνα 7-4. Μηνιαίες Οικιακές Καταναλώσεις Φυσικού Αερίου ........................................... 62
Εικόνα 7-5. Μηνιαίες Βιομηχανικές Καταναλώσεις Φυσικού Αερίου Υψηλής Πίεσης ......... 63
Εικόνα 7-6. Μηνιαίες Βιομηχανικές Καταναλώσεις Μέσης &Υψηλής Πίεσης, Μέρος 1ο ..... 63
Εικόνα 7-7. Βιομηχανικές Καταναλώσεις Μέσης &Υψηλής Πίεσης, Μέρος 2ο ..................... 64
Εικόνα 7-10. Μηνιαίες Καταναλώσεις Φυσικού Αερίου της ΔΕΗ ........................................... 65
Εικόνα 7-11. Μηνιαίες Καταναλώσεις Ανεξάρτητων Ηλεκτροπαραγωγών, Μέρος 1ο .......... 66
Εικόνα 7-12. Μηνιαίες Καταναλώσεις Ανεξάρτητων Ηλεκτροπαραγωγών, Μέρος 2ο .......... 66
1
Ευρετήριο Πινάκων
Πίνακας 4-1. Κατάταξη Εξισώσεων Ροής ................................................................................ 25
Πίνακας 5-1. Μήκος και Διάμετρος Κεντρικού Αγωγού και Κλάδων ...................................... 28
Πίνακας 5-2. Αναλυτική Περιγραφή Κεντρικού Αγωγού......................................................... 29
Πίνακας 5-3. Αναλυτική Περιγραφή Κλάδου Λαυρίου ........................................................... 30
Πίνακας 5-4. Αναλυτική Περιγραφή Κλάδου Κερατσινίου ..................................................... 30
Πίνακας 5-5. Αναλυτική Περιγραφή Κλάδου Ανατολικής Θεσσαλονίκης ............................... 30
Πίνακας 5-6. Αναλυτική Περιγραφή Κλάδου Καβάλας-Κομοτηνής-Κήπων ............................ 31
Πίνακας 5-7. Αναλυτική Περιγραφή Κλάδου Κορίνθου-Motor Oil ......................................... 31
Πίνακας 5-8. Αναλυτική Περιγραφή Κλάδου Τρικάλων-Καρδίτσας ....................................... 32
Πίνακας 5-9. Αναλυτική Περιγραφή Κλάδου Αλιβερίου ......................................................... 32
Πίνακας 5-10. Όρια line pack στο ΕΣΜΦΑ .............................................................................. 32
Πίνακας 5-11. Τεχνικά Χαρακτηριστικά Μετρητικών Σταθμών Σημείων Εισόδου ΕΣΜΦΑ .... 33
Πίνακας 5-12. Τεχνικές Δυναμικότητες Μετρητικών Σταθμών Σημείων Εισόδου ΕΣΜΦΑ .... 34
Πίνακας 5-13. Τεχνικά Χαρακτηριστικά Σταθμού Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου ............. 35
Πίνακας 5-14. Τεχνικά Χαρακτηριστικά Σταθμού Συμπίεσης ................................................. 36
Πίνακας 5-15. Σταθμοί Σημείων Εξόδου ΕΣΜΦΑ .................................................................... 37
Πίνακας 5-16. Τεχνικά Χαρακτηριστικά Σταθμών Σημείων Εξόδου ΕΣΜΦΑ .......................... 38
Πίνακας 5-17. Σταθμοί Βιομηχανικής & Οικιακής Κατανάλωσης ΕΣΜΦΑ .............................. 39
Πίνακας 5-18. Σταθμοί Ηλεκτροπαραγωγών ΕΣΜΦΑ ............................................................. 39
Πίνακας 5-19. Βασικές Μετατροπές Μονάδων ...................................................................... 40
Πίνακας 6-1. Τυπική Σύνθεση Φυσικού Αερίου...................................................................... 41
Πίνακας 6-2. Προδιαγραφές Ποιότητας Φυσικού Αερίου που Εισέρχεται στο ΕΣΜΦΑ ........ 44
Πίνακας 6-3. Προδιαγραφές Ποιότητας LNG που Εισέρχεται στο ΕΣΜΦΑ ............................ 46
Πίνακας 6-4. Ιστορικά Στοιχεία Ποιότητας Φυσικού Αερίου στην Αγία Τριάδα, Μέρος 1ο .... 47
Πίνακας 6-5. Ιστορικά Στοιχεία Ποιότητας Φυσικού Αερίου στην Αγία Τριάδα, Μέρος 2ο ... 47
Πίνακας 6-6. Ιστορικά Στοιχεία Ποιότητας Φυσικού Αερίου στο Σιδηρόκαστρο, Μέρος 1ο .. 47
Πίνακας 6-7. Ιστορικά Στοιχεία Ποιότητας Φυσικού Αερίου στο Σιδηρόκαστρο, Μέρος 2ο .. 48
Πίνακας 6-8. Ιστορικά Στοιχεία Ποιότητας Φυσικού Αερίου στους Κήπους, Μέρος 1ο ......... 48
Πίνακας 6-9. Ιστορικά Στοιχεία Ποιότητας Φυσικού Αερίου στους Κήπους, Μέρος 2ο.......... 48
2
Ευχαριστίες
Αρχικά θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον κύριο Παντελή Μπίσκα που μου έδωσε την
ευκαιρία να συνεργαστώ μαζί του και ήταν πάντα πρόθυμος να με βοηθήσει και να λύσει
κάθε μου απορία.
Ο διδακτορικός φοιτητής Νίκος Κανελάκης, αποτέλεσε πηγή γνώσεων στο πεδίο του
φυσικού αερίου σε όλη τη διάρκεια της εκπόνησης της διπλωματικής και τον ευχαριστώ
πολύ.
Η εργασία αυτή δε θα μπορούσε να ολοκληρωθεί χωρίς την πολύτιμη συνεισφορά σε

δεδομένα του ΔΕΣΦΑ. Θέλω να ευχαριστήσω εξαιρετικά την κυρία Άννα Παπαματθαίου,
που παρόλο το φόρτο εργασίας έβρισκε πάντα χρόνο να επικοινωνήσει και να προσφέρει
κάθε βοήθεια, και φυσικά τους συναδέλφους της, Αλεξανδρίδη Γιάννη, Παπαντώνη Γιώργο
και Μερτζεμέκη Αντιόπη, για τη βοήθεια, την ευγένεια και τις γνώσεις τους που
μοιράστηκαν μαζί μου.
Ευχαριστώ πολύ επίσης το μεταπτυχιακό φοιτητή Μάνο Σχοινά για τις συμβουλές του σε
θέματα των βάσεων δεδομένων.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω πάρα πολύ τους γονείς μου, που υποστήριζαν πάντα κάθε
επιλογή μου. Τη φίλη και συμφοιτήτριά μου Στεφανία Παπακυριάκου και την οικογένεια
της, που ήταν και δική μου οικογένεια στη Θεσσαλονίκη. Τέλος, ένα μεγάλο ευχαριστώ στον
Μιχάλη Ρουσόπουλο, που χωρίς τη βοήθεια και συμπαράστασή του, δε θα γινόταν εφικτός
αυτός ο στόχος.
3
1. Εισαγωγή
Φυσικό Αέριο
Το Φυσικό Αέριο είναι ένα μείγμα καυσίμων αερίων που βρίσκεται σε κοιλότητες του
υπεδάφους, συνήθως μαζί με άλλα ορυκτά καύσιμα. Το κυρίαρχο συστατικό του είναι το
μεθάνιο και η σύστασή του διαφέρει ανάλογα με το τόπο προέλευσης. Είναι ελαφρύτερο
του αέρα, άχρωμο, άμορφο και άοσμο στην καθαρή του μορφή. Το φυσικό αέριο
θεωρείται η καθαρότερη και ασφαλέστερη πηγή ενέργειας μετά τις ανανεώσιμες. Σε ένα
διεθνές περιβάλλον, όπου η ενέργεια αναδεικνύεται σε παράγοντα – κλειδί για την
ανάπτυξη και την ποιότητα ζωής, η υψηλή θερμογόνος του δύναμη, σε συνδυασμό με τη
χαμηλή περιεκτικότητα των καυσαερίων του σε ρυπογόνες ουσίες και την αποδοτικότητα
της καύσης του, το καθιστούν σήμερα το πλέον περιζήτητο καύσιμο.
Εικόνα 1-1. Πλατφόρμα Άντλησης Φυσικού Αερίου
Μετά την άντλησή του, το φυσικό αέριο μεταφέρεται στις μονάδες επεξεργασίας μέσω
ενός δικτύου αγωγών μικρής διαμέτρου και χαμηλής πίεσης που ονομάζονται αγωγοί
συλλογής. Κατά την επεξεργασία διαχωρίζονται και κατακρατούνται ποικίλα ανεπιθύμητα
συστατικά και ενώσεις στοιχείων όπως υδρατμοί, άμμος, συμπυκνώματα και άλλα αέρια,
για να προκύψει το γνωστό ως ξηρό φυσικό αέριο «ποιότητας αγωγού». Η ποιότητα
αγωγού αναφέρεται στους περιορισμούς που επιβάλλονται σχετικά με τη σύνθεση του
φυσικού αερίου που επιτρέπεται στον αγωγό. Το τελικό προϊόν έπειτα μπορεί να
μεταφερθεί είτε μέσω του δικτύου μεταφοράς, είτε ως υγροποιημένο ή συμπιεσμένο
φυσικό αέριο.
4
Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο
Το Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο (Liquefied Natural Gas-LNG) είναι φυσικό αέριο που έχει
μετατραπεί προσωρινά σε υγρή μορφή για τη διευκόλυνση της αποθήκευσης ή της
μεταφοράς του σε μακρινές αποστάσεις. Είναι άοσμο, άχρωμο, μη τοξικό και καταλαμβάνει
600 φορές μικρότερο όγκο από το αέριο σε θερμοκρασία δωματίου. Το φυσικό αέριο
υγροποιείται με ψύξη στους -162°C σε ατμοσφαιρική πίεση. Η σύσταση του LNG διαφέρει
από τη σύσταση του φυσικού αερίου καθώς πριν από την υγροποίηση πραγματοποιείται
επεξεργασία για την αφαίρεση προσμείξεων όπως νερό, σκόνη, άζωτο, διοξείδιο του
άνθρακα και ενώσεις του θείου. Η επεξεργασία αυτή είναι απαραίτητη στη διαδικασία της
υγροποίησης για να αποφευχθεί η δημιουργία στερεών ουσιών με την ψύξη του φυσικού
αέριου.
Μετά τη διαδικασία της υγροποίησης το LNG αποθηκεύεται σε κρυογενικές δεξαμενές, οι

οποίες έχουν ισχυρή θερμική μόνωση και εξαιρετικά ανθεκτική κατασκευή έναντι
διαρροών. Κατόπιν μεταφέρεται με ειδικά σχεδιασμένα δεξαμενόπλοια μεταφοράς LNG
στον τερματικό σταθμό όπου εκφορτώνεται στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης. Πριν
τροφοδοτήσει το δίκτυο, το LNG εισέρχεται στις ειδικές εγκαταστάσεις αεριοποίησης του
σταθμού όπου μετατρέπεται ξανά σε αέριο.
Συμπιεσμένο Φυσικό Αέριο
Το φυσικό αέριο όταν βρίσκεται σε υψηλές πιέσεις μπορεί να αποθηκευθεί και να

μεταφερθεί σε δοχεία. Αυτές οι πιέσεις κυμαίνονται από 124 bar, σε περιπτώσεις που το
φυσικό αέριο έχει σημαντικές προσμείξεις άλλων αέριων υδρογονανθράκων, έως 248 bar
όταν αποτελείται κυρίως από μεθάνιο. Το φυσικό αέριο τότε χαρακτηρίζεται ως
συμπιεσμένο φυσικό αέριο (Compressed Natural Gas-CNG) και καταλαμβάνει το ένα τοις
εκατό του όγκου που καταλαμβάνει σε ατμοσφαιρική πίεση. Το CNG παρέχει έναν
αποτελεσματικό τρόπο μεταφοράς του φυσικού αερίου για μικρότερες αποστάσεις καθώς
είναι εύκολο να αναπτυχθεί με χαμηλότερες απαιτήσεις σε εγκαταστάσεις και υποδομές
από το LNG.
Το CNG χρησιμοποιείται στις περισσότερες χώρες στα οχήματα μεταφοράς ως μία
εναλλακτική, πιο φιλική προς το περιβάλλον, επιλογή στα συμβατικά καύσιμα όπως η
βενζίνη και το πετρέλαιο.
5
Δίκτυο Μεταφοράς Φυσικού Αερίου
Τα βασικά συστατικά μέρη ενός δικτύου μεταφοράς φυσικού αερίου είναι:
 Αγωγοί
Οι αγωγοί μεταφοράς φυσικού αερίου διακρίνονται ανάλογα με την πίεση. Οι αγωγοί

υψηλής και μέσης πίεσης μεταφέρουν μεγάλους όγκους αερίου σε μεγάλες αποστάσεις. Οι
αγωγοί διανομής χαμηλής πίεσης χρησιμοποιούνται για την προμήθεια αερίου προς
οικιακή κατανάλωση.
Κατηγορία Αγωγού Πίεση [ bar]

Αγωγός Μεταφοράς Υψηλής Πίεσης 40 – 100
Αγωγός Μεταφοράς Μέσης Πίεσης ~ 20
Αγωγός Διανομής Χαμηλής Πίεσης 4–7
Πίνακας 1-1. Κατηγορίες Αγωγών Μεταφοράς Φυσικού Αερίου
Η διάμετρος των αγωγών κυμαίνεται από 6 έως 48 ίντσες ανάλογα με τη λειτουργία τους.
Οι αγωγοί μεταφοράς υψηλής και μέσης πίεσης κατασκευάζονται από χάλυβα και έχουν
συνήθως διάμετρο μεταξύ 16 και 48 ιντσών. Οι αγωγοί του δικτύου διανομής χαμηλής
τάσης είναι κατασκευασμένοι από πολυαιθυλένιο και είναι μικρότερης διαμέτρου.
Στο δίκτυο μεταφοράς φυσικού αερίου είναι απαραίτητη επίσης η ύπαρξη συστημάτων
επιθεώρησης και συντήρησης του αγωγού, όπως σταθμοί ξεστροπαγίδων για την αποστολή
και λήψη συστημάτων καθαρισμού και συστήματα προστασίας του αγωγού από φαινόμενα
διάβρωσης.
 Μετρητικοί Σταθμοί
Οι μετρητικοί σταθμοί είναι τοποθετημένοι στα σημεία εισαγωγής φυσικού αερίου στον
αγωγό, στα σημεία παροχής στους καταναλωτές και σε σημεία ελέγχου. Μετρούν την
ποσότητα του φυσικού αερίου και προσδιορίζουν την ποιότητά του, επιτρέποντας με αυτόν
τον τρόπο την παρακολούθηση του φυσικού αερίου που ρέει στον αγωγό σε συνεχή βάση.
Περιλαμβάνουν φίλτρα και ειδικά συστήματα μέτρησης όπως στροβιλομετρητές, μετρητές
υπερήχων και μετρητές διαφράγματος, μετρώντας συνεχώς την ποσότητα φυσικού αερίου
που διοχετεύεται μέσω των σταθμών, χωρίς να παρεμποδίζουν τη διέλευσή του.
 Ρυθμιστικοί Σταθμοί
Οι ρυθμιστικοί σταθμοί υποβιβάζουν και ελέγχουν την πίεση του φυσικού αερίου .
Βρίσκονται κυρίως σε διακλαδώσεις του αγωγού ή στα σημεία που το δίκτυο υψηλής
πίεσης συνδέεται με το δίκτυο μέσης πίεσης. Αποτελούνται από ρυθμιστικές βαλβίδες,
6
βαλβίδες άμεσης διακοπής για περιπτώσεις που η πίεση δεν ρυθμίστηκε εντός των
επιτρεπόμενων ορίων και διατάξεις όσμησης του φυσικού αερίου με σκοπό την έγκαιρη
διαπίστωση τυχόν διαρροών.
 Σταθμοί Βαλβιδοστασίων
Το δίκτυο αγωγών μεταφοράς φυσικού αερίου περιλαμβάνει ένα μεγάλο αριθμό σταθμών
βαλβίδοστασίων. Οι βαλβίδες σε αυτούς τους σταθμούς λειτουργούν σαν πύλες. Είναι
συνήθως ανοιχτές και επιτρέπουν τη ροή του φυσικού αερίου, ή μπορούν να κλείσουν
απομονώνοντας τμηματικά τον αγωγό. Η απομόνωση αυτή, λαμβάνει χώρα σε περιπτώσεις
εκτάκτου ανάγκης ή προγραμματισμένης συντήρησης. Τα βαλβιδοστάσια μπορούν να
τοποθετηθούν κάθε 8 με 32 χιλιόμετρα κατά μήκος του αγωγού και υπόκεινται σε ρύθμιση
από τους κώδικες ασφαλείας.
 Σταθμοί Συμπίεσης
Το φυσικό αέριο εισέρχεται αρχικά στο δίκτυο μεταφοράς σε υψηλή πίεση, εξαιτίας όμως
απωλειών που σημειώνονται κατά μήκος του αγωγού, όσο αυξάνεται η απόσταση που
διανύει η πίεσή του μειώνεται, δυσχεραίνοντας τη μεταφορά του. Είναι απαραίτητη
επομένως η τοποθέτηση σταθμών συμπίεσης σε συγκεκριμένα τμήματα του δικτύου, όπως
στα σημεία που παρατηρούνται υψομετρικές διαφορές στον αγωγό, στις λειτουργίες
επεξεργασίας του αερίου, στα συστήματα μεταφοράς και διανομής, καθώς και στη μείωση
του όγκου του φυσικού αερίου προς μεταφορά και αποθήκευση.
Κατά την είσοδο του αγωγού στο σταθμό συμπίεσης γίνεται διαχωρισμός των υγρών και
συμπυκνωμάτων που ενδεχομένως να περιέχει το φυσικό αέριο και φιλτράρισμά του. Στην
έξοδο του συμπιεστή τοποθετούνται ψύκτρες για ρύθμιση της θερμοκρασίας του φυσικού
αερίου που επανεισάγεται στο δίκτυο.
Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι συμπιεστών που χρησιμοποιούνται στο δίκτυο μεταφοράς
φυσικού αερίου, οι παλινδρομικοί και οι φυγοκεντρικοί. Οι συμπιεστές τροφοδοτούνται
είτε με φυσικό αέριο από το δίκτυο είτε με ηλεκτρισμό. Οι βασικές παράμετροι που
καθορίζουν την επιλογή του εξοπλισμού είναι το κόστος εγκατάστασης και συντήρησης, τα
επίπεδα χρησιμοποίησης της μονάδας, καθώς και οι διακυμάνσεις της ζήτησης. Υπάρχει
επίσης η επιλογή καταμερισμού του έργου της μονάδας, με συστοιχίες συμπιεστών που
λειτουργούν σε σειρά ή παράλληλα.
 Κέντρα ελέγχου και διανομής φορτίου
Τα κέντρα ελέγχου και διανομής φορτίου είναι υπεύθυνα για την ομαλή λειτουργία του
συστήματος μεταφοράς φυσικού αερίου. Προγραμματίζουν τη λειτουργία και τη
συντήρησή του , υλοποιούν τα προγράμματα παραλαβών και παραδόσεων φυσικού αερίου
7
και ελέγχουν σε συνεχή βάση τις λειτουργικές παραμέτρους του δικτύου. Τα περισσότερα
από τα δεδομένα που λαμβάνει ένα κέντρο ελέγχου παρέχονται από τα συστήματα
Εποπτικού Ελέγχου και Συλλογής Δεδομένων (Supervisory Control and Data Acquisition –
SCADA).
Τα συστήματα SCADA είναι εξελιγμένα συστήματα επικοινωνιών που λαμβάνουν μετρήσεις

και συλλέγουν δεδομένα κατά μήκος του αγωγού, συνήθως σε σταθμούς μέτρησης,
ρύθμισης ή συμπίεσης και βαλβίδες. Με αυτόν τον τρόπο, ο ρυθμός ροής μέσω του
αγωγού, η κατάσταση λειτουργίας του, η πίεση και η θερμοκρασία μπορούν όλα να
χρησιμοποιηθούν για την εκτίμηση της κατάστασης του αγωγού ανά πάσα στιγμή. Αυτό
επιτρέπει την έγκαιρη παρέμβαση σε περιπτώσεις που παρουσιάζονται δυσλειτουργίες του
εξοπλισμού, διαρροές, ή οποιαδήποτε άλλη ασυνήθιστη δραστηριότητα κατά μήκος του
δικτύου.
 Συστήματα τηλελέγχου και τηλεπικοινωνιών
Η δυνατότητα του συστήματος μεταφοράς να τροφοδοτεί την αγορά φυσικού αερίου με

επαρκείς ποσότητες υπό όλες τις συνθήκες, κανονικές και έκτακτες, διασφαλίζεται από τα
συστήματα τηλελέγχου και τηλεπικοινωνιών (Remote Control and Communications – RCC).
Τα συστήματα RCC αποτελούνται από καλωδιώσεις οπτικών ινών τοποθετημένες κατά

μήκος του αγωγού, συστήματα SCADA για τηλεμετρία, τηλεχειρισμό και μεταφορά
δεδομένων και από συστήματα κινητών τηλεπικοινωνιών.
 Συστήματα αποθήκευσης
Η κατανάλωση φυσικού αερίου αυξάνεται κυρίως τους χειμερινούς μήνες, καθώς οι

μεγαλύτερες ποσότητες αερίου χρησιμοποιούνται στη θέρμανση. Σαφώς οικονομικοί
παράγοντες και έκτακτες συνθήκες μπορούν επίσης να επηρεάσουν τη ζήτηση.
Καθίσταται λοιπόν αναγκαία η αποθήκευση φυσικού αερίου κατά τις περιόδους
χαμηλής ζήτησης, για να είναι δυνατή η παροχή ασφαλούς ενεργειακής τροφοδοσίας και
λειτουργικής ευελιξίας στο σύστημα μεταφοράς και κάλυψης αιχμιακών απαιτήσεων της
αγοράς φυσικού αερίου. Τα συστήματα αποθήκευσης αποτελούνται από δεξαμενές
υψηλής πίεσης για εξυπηρέτηση μεγάλων περιόδων αιχμής και συσσώρευση αερίου σε
αγωγούς υψηλής πίεσης και μεγάλης διαμέτρου για την κάλυψη ημερήσιων αναγκών
αιχμής και έκτακτων περιστατικών . Πιο σπάνια το φυσικό αέριο αποθηκεύεται σε
υπόγειες εγκαταστάσεις σε σπήλαια άλατος ή σε πηγές αερίου και πετρελαίου που
έχουν εξαντληθεί.
8
2. ENTSOG
Εικόνα 2-1. Χάρτης Δικτύου Μεταφοράς Φυσικού Αερίου Μελών ENTSOG
Το ευρωπαϊκό δίκτυο διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς φυσικού αερίου (European

Network of Transmission System Operators for Gas–ENTSOG) ιδρύθηκε την 1η Δεκεμβρίου
του 2009 με βάση την Κοινοτική νομοθεσία (3ο ενεργειακό πακέτο). Αποστολή του ENTSOG
είναι η διευκόλυνση και ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των διαχειριστών των εθνικών
συστημάτων μεταφοράς ανά την Ευρώπη, συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη ενός
πανευρωπαϊκού συστήματος μεταφοράς φυσικού αερίου σύμφωνα με τους ενεργειακούς
στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
9
Στόχοι-Επιδιώξεις
 Προώθηση της ολοκλήρωσης της εσωτερικής αγοράς φυσικού αερίου και τόνωση
του διασυνοριακού εμπορίου,
 Εξασφάλιση της αποτελεσματικής διαχείρισης και της συντονισμένης λειτουργίας
του ευρωπαϊκού δικτύου,
 Διευκόλυνση της τεχνικά ορθής εξέλιξης του ευρωπαϊκού δικτύου μεταφοράς.
Έργα
Σύμφωνα με European gas regulation (EC) 715/2009.
 Κώδικες Διαχείρισης του Συστήματος Μεταφοράς Φυσικού Αερίου
Οι κώδικες διαχείρισης του συστήματος μεταφοράς φυσικού αερίου του ENTSOG θα

καθορίσουν τους κανόνες για την ολοκλήρωση της αγοράς αερίου, τη λειτουργία και
ανάπτυξη του συστήματος, καλύπτωντας θέματα όπως η κατανομή της χωρητικότητας, η
σύνδεση δικτύου και η επιχειρησιακή ασφάλεια. Η διαδικασία ξεκινά με μία αίτηση από
την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕC) προς τον Οργανισμό Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών
Ενέργειας (ACER) να καταθέσει μία αρχή σε ρυθμιστικό επίπεδο, η οποία ορίζει τον τρόπο
διαχείρισης του δικτύου. Ύστερα ο ENTSOG αναπτύσσει το σχετικό κώδικα διαχείρισης του
συστήματος μεταφοράς σύμφωνα με την παραπάνω αρχή της ACER, διεξάγωντας εκτενή
δημόσια συμβούλια καθόλη τη διαδικασία ανάπτυξης. Με την έγκριση της Ευρωπαϊκής
Επιτροπής, ο κώδικας διαχείρισης δικτύου γίνεται νομικά δεσμευτικός και εν συνεχεία
υιοθετείται.
 Σχέδιο Ανάπτυξης Δικτύου
Το δεκαετές πλάνο ανάπτυξης δικτύου (Ten-Year Network Development Plan- ΤΥNDP) του
ENTSOG παρέχει μία εικόνα των ευρωπαϊκών υποδομών μεταφοράς αερίου και
μελλοντικές αναπτύξεις και περιλαμβάνει μοντελοποίηση του ολοκληρωμένου δικτύου
αερίου που βασίζεται σε μία ποικιλία από σενάρια ανάπτυξης. Περιλαμβάνει μια
ευρωπαϊκή χωρητικότητα.
 Προβλέψεις Επάρκειας
Ετήσιες εαρινές και χειμερινές προβλέψεις επάρκειας αναθεωρούν-ανασκοπούν

σχεδιασμούς για τον εφοδιασμό, τη ζήτηση και την χωρητικότητα αερίου, Αναλύουν την
πραγματική κατάσταση της υπό μελέτη περιόδου.
 Εργαλεία Διαχείρισης
Ο κανονισμός (EC) 715/2009 προέβλεπε τη χρήση απλών εργαλείων διαχείρισης για τη

διασφάλιση της διαφάνειας και το συντονισμό των διαχειριστών δικτύων υπό συνήθεις και
έκτακτες συνθήκες. Αυτά περιλαμβάνουν τα ερευνητικά σχέδια του ENTSOG και μία
κλίμακα ταξινόμησης περιστατικών.
10
Μέλη
Από την ίδρυσή του, οι διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς που είναι μέλη του ENTSOG
παρέχουν ευρεία κάλυψη της ευρωπαϊκής αγοράς φυσικού αερίου. Αποτελείται από 41
μέλη διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς και 3 συνεργαζόμενους εταίρους από 25
συνολικά Ευρωπαϊκές χώρες με κατεύθυνση την εξασφάλιση ταχείας προόδου στην ενιαία
αγορά.
Ακόμη περιλαμβάνει τους εξής 4 παρατηρητές από κράτη προς ένταξη στην Ευρωπαϊκή
Ένωση: GA-MA AD (ΠΓΔΜ), Gassco AS (Νορβηγία), Plinacro Ltd (Κροατία) και Swissgas A
(Ελβετία).
Εικόνα 2-2. Μέλη ENTSOG
11
Δραστηριότητες- Επιχειρηματικοί Τομείς
Οι δραστηριότητες του ENTSOG κυβερνώνται από το Ρύθμιση για το Τρίτο Πακέτο

Ενέργειας(ΕC)715/2009 και χωρίζονται σε τρείς επιχειρηματικούς τομείς.
 Αγορά
Οι σχετικές με την αγορά δραστηριότητες του ENTSOG περιλαμβάνουν την

χωρητικότητα και την εξισορρόπηση του δικτύου, καθώς και την εναρμόνιση των
τιμολογίων. Οι δραστηριότητες αυτές περιλαμβάνουν την ανάπτυξη αρχών για τον
τρόπο διαχείρισης του συστήματος μεταφοράς φυσικού αερίου και κώδικες
διαχείρισής του, παρέχοντας με αυτόν τον τρόπο ένα πλαίσιο για την ενιαία
αγορά. Επίσης, ο ENTSOG έχει σημαντικό εξωτερικό ρόλο, συμμετέχοντας σε
δραστηριότητες όπως η ανάπτυξη Μοντέλου Στόχου του κέντρου αποδοτικότητας
ενέργειας και ανανεώσιμων τεχνολογιών (CEERT Target Model).
 Ανάπτυξη Συστήματος
Η ανάπτυξη συστήματος είναι μια επιχειρηματική περιοχή καλύπτει όλες τις

σχετικές με την ανάπτυξη ενός πανευρωπαϊκού δικτύου, δραστηριότητες του
ENTSOG. Η ομάδα εργασίας καταγράφει, αναλύει και προετοιμάζει συστάσεις στις
ευρωπαϊκές νομοθετικές προτάσεις που αφορούν στην ανάπτυξη των υποδομών
και στις επενδύσεις, όπως επίσης παρακολουθεί τη συμμετοχή του ENTSOG στην
ομάδα συντονισμού φυσικού αερίου (Gas Coordination Group).
 Διαχείριση Συστήματος
Η διαχείριση συστήματος είναι πρωτίστως υπεύθυνη για τους τεχνικούς κώδικες

διαχείρισης δικτύων και την τεχνική υποστήριξη στην ανάπτυξη κωδίκων και
εργαλείων σε άλλες ομάδες εργασίας. Οι κώδικες διαχείρισης δικτύων μεταφοράς
καλύπτουν τους κανόνες για διαλειτουργικότητα, ανταλλαγή δεδομένων,
επιχειρησιακές διαδικασίες, ασφάλεια και αξιοπιστία. Επίσης, η ομάδα εργασίας
ασχολείται με άλλα προγράμματα του ENTSOG όπως κοινά επιχειρησιακά
εργαλεία, ανάπτυξη πλατφόρμας διαφάνειας, εφαρμογή των αρχών διαφάνειας,
πληροφοριακά συστήματα και επικοινωνιακές διαδικασίες καθώς και δημοσίευση
πληροφοριών συντήρησης δικτύου.
12
3. ΔΕΣΦΑ
Εικόνα 3-1. Αγωγοί Μεταφοράς Ελληνικού Δικτύου Μεταφοράς Φυσικού Αερίου
Ο Διαχειριστής Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΔΕΣΦΑ) ιδρύθηκε την 30η Μαρτίου
2007 . Το Εθνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου (ΕΣΦΑ) περιλαμβάνει το Σύστημα Μεταφοράς
φυσικού αερίου και το σταθμό Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου της Ρεβυθούσας. Ο ΔΕΣΦΑ
είναι ιδιοκτήτης του ΕΣΦΑ και έχει πλήρες και αποκλειστικό δικαίωμα στη λειτουργία,
διαχείριση, εκμετάλλευση και ανάπτυξή του.
Σκοπός της εταιρίας είναι η λειτουργία, συντήρηση, διαχείριση, εκμετάλλευση και

ανάπτυξη του ΕΣΦΑ, και των διασυνδέσεών του, προκειμένου το ΕΣΦΑ να είναι οικονομικά
αποδοτικό, τεχνικά άρτιο και ολοκληρωμένο και να εξυπηρετούνται οι ανάγκες των
χρηστών, σε φυσικό αέριο κατά τρόπο ασφαλή, επαρκή, αξιόπιστο και οικονομικά
αποδοτικό. Η διαχείριση του ΕΣΦΑ διέπεται από την αντίστοιχη Ευρωπαϊκή και Εθνική
νομοθεσία.
Σημαντικός σταθμός στη λειτουργία του ΕΣΦΑ ήταν η έκδοση του Κώδικα Διαχείρισης ΕΣΦΑ
την 1η Απριλίου 2010. Κατόπιν τούτου, η Ρεβυθούσα υποδέχθηκε το πρώτο φορτίο
Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου από χρήστη εκτός ΔΕΠΑ τον Μάϊο 2010.
Το ΕΣΦΑ αποτελείται από:
 Τον κεντρικό αγωγό μεταφοράς αερίου και τους κλάδους αυτού,

 Τους Μετρητικούς Σταθμούς Συνόρων Σιδηροκάστρου Σερρών και Κήπων Έβρου,
13
 Το Σταθμό Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (ΥΦΑ) Ρεβυθούσας,
 Το Σταθμό Συμπίεσης στη Νέα Μεσήμβρια Θεσσαλονίκης,
 Τους Μετρητικούς και Ρυθμιστικούς σταθμούς φυσικού αερίου,
 Τα Κέντρα Ελέγχου και Κατανομής Φορτίου,
 Τα Κέντρα Λειτουργίας και Συντήρησης του Μετρητικού Σταθμού Συνόρων
Σιδηροκάστρου, Ανατολικής Ελλάδος, Βορείου Ελλάδος, Κεντρικής Ελλάδος και
Νοτίου Ελλάδος, και
 Το σύστημα Τηλελέγχου και Τηλεπικοινωνιών.
Στόχοι-Δράσεις
 Εποπτεία, συντήρηση και λειτουργική διαχείριση του ΕΣΦΑ σε κανονικές και σε

έκτακτες συνθήκες,
 Παροχή και διαχείριση (ρυθμιζόμενων) των υπηρεσιών πρόσβασης στο ΕΣΦΑ υπό
όρους ισότιμους που δεν εισάγουν διακρίσεις,
 Διασφάλιση της ομαλής, ασφαλούς και αποδοτικής λειτουργίας του ΕΣΦΑ εντός
των πλαισίων της ρυθμιζόμενης αγοράς Φυσικού Αερίου,
 Προγραμματισμός των παραδόσεων/παραλαβών Φυσικού Αερίου σύμφωνα με τις
απαιτήσεις των Χρηστών,
 Τεχνική υποστήριξη και ανάπτυξη των ηλεκτρονικών και τηλεπικοινωνιακών
συστημάτων του Εθνικού Συστήματος Μεταφοράς Φυσικού Αερίου (ΕΣΜΦΑ)
καθώς και
 Παρακολούθηση και εφαρμογή μετρολογικών απαιτήσεων στις εγκαταστάσεις του
ΕΣΜΦΑ,
 Διεκπεραίωση όλων των απαραίτητων διαδικασιών προκειμένου οι Χρήστες του
ΕΣΦΑ να αποκτήσουν πρόσβαση στο ΕΣΜΦΑ ή/ και στην Εγκατάσταση ΥΦΑ, κατά
τρόπο ισότιμο που δεν γεννά διακρίσεις μεταξύ των Χρηστών.
 Λειτουργία και Συντήρηση εγκαταστάσεων Μεταφοράς και Διανομής σύμφωνα με
το εκάστοτε λειτουργικό & συμβατικό πλαίσιο, με σκοπό την ομαλή λειτουργία του
συστήματος και την αδιάλειπτη μεταφορά και παροχή αερίου στους καταναλωτές
 Αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων των εγκαταστάσεων.
 Λειτουργία και Συντήρηση ΥΦΑ και εγκαταστάσεων, προγραμματισμός
λειτουργιών εγκαταστάσεων, η παραλαβή ΥΦΑ, η διαχείριση αποθεμάτων ΥΦΑ
σύμφωνα με τις εκάστοτε λειτουργικές και συμβατικές απατήσεις, και η
αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων εγκαταστάσεων ΥΦΑ.
 Προγραμματισμός και εκτέλεση / επίβλεψη έργων επί των ενεργών αγωγών του
συστήματος μεταφοράς, σύμφωνα με τις εκάστοτε απαιτήσεις της με στόχο είτε
την βελτίωση / τροποποίηση των εγκαταστάσεων, είτε την συντήρηση και επισκευή
τους.
 στο πλαίσιο της εφαρμογής των συστημάτων διαχείρισης ποιότητας, ασφάλειας και
προστασίας του περιβάλλοντος βρίσκονται σε συνεχή παρακολούθηση και μέτρηση
οι παρακάτω δείκτες:
 Δείκτες ασφάλειας και υγείας(OGP, CONCAW και ΕΛΟΤ

1801:2008 & OHSAS 1801:2007),
14
 Δείκτες περιβαλλοντικής διαχείρισης (κατά ISO 14000) και
 Δείκτες διαχείρισης ποιότητας(κατά ΕΛΟΤ ΕΝ 15341 και ISO

9001/ 2008).
Διεθνείς Συμμετοχές ΔΕΣΦΑ
Ο τομέας του φυσικού αερίου έχει αυξημένη διεθνή γεωπολιτική σημασία. Τα κοιτάσματά
του βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση από τις αγορές κατανάλωσης, ενώ παράλληλα
πραγματοποιούνται σημαντικές θεσμικές αλλαγές και ανακατατάξεις τόσο στην ευρωπαϊκή
όσο και στην παγκόσμια αγορά φυσικού αερίου. Επίσης, η τεχνολογία στον τομέα αυτόν
εξελίσσεται διαρκώς.
Ο ΔΕΣΦΑ παρακολουθεί ενεργά τις εξελίξεις αυτές σε παγκόσμιο επίπεδο, μέσα από την
παρουσία του στους φορείς διαμόρφωσης της ενεργειακής πολιτικής, αλλά και μέσα από
τη δημιουργία δεσμών με αντίστοιχες εταιρείες άλλων χωρών. Στόχος αυτής της
δραστηριότητας είναι τόσο η ανταλλαγή εμπειρίας και τεχνογνωσίας, όσο και η ανάπτυξη
συνεργασιών στον τομέα των υποδομών, σύμφωνα με την ενεργειακή στρατηγική της
χώρας μας.
Ο ΔΕΣΦΑ είναι ενεργό μέλος των παρακάτω διεθνών οργανισμών:
 GIE (Gas Infrastructure Europe)
Ένωση που εκπροσωπεί τις εταιρείες που διαχειρίζονται συστήματα μεταφοράς αερίου,
συστήματα αποθήκευσης αερίου και τερματικούς σταθμούς υγροποιημένου φυσικού
αερίου στην Ευρώπη.
 ENTSOG
Στέλεχος του ΔΕΣΦΑ συμμετέχει στο Διοικητικό Συμβούλιο του ENTSOG.
 SIGTTO (Society of International Gas Tanker & Terminal Operators Ltd)
Μη κερδοσκοπική εταιρεία που έχει στόχο την προώθηση υψηλών προδιαγραφών και την
υιοθέτηση βέλτιστων πρακτικών λειτουργίας στα πλοία μεταφοράς φυσικού αερίου και
τους τερματικούς σταθμούς ανά τον κόσμο.
 MARCOGAZ (Technical Association of the European Natural Gas Industry)
Τεχνική ένωση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας αερίου που υποστηρίζει τα μέλη της σε θέματα
τεχνικής νομοθεσίας και προτυποποίησης και προωθεί τη δημιουργία των τεχνικών
συνθηκών που βοηθούν την εμπορική επιτυχία του φυσικού αερίου στη αγορά ενέργειας.
15
4. Εξισώσεις Περιγραφής
Φυσικού Αερίου
Πυκνότητα Αερίου
Η πυκνότητα ρ ενός αερίου αντιπροσωπεύει την ποσότητα της μάζας του (m) που
περιέχεται σε ορισμένο όγκο (V). Στα αέρια, η πυκνότητα μεταβάλλεται ανάλογα με την
πίεση και αντιστρόφως ανάλογα με τη θερμοκρασία. Η πυκνότητα είναι το πηλίκο της
μάζας προς τον όγκο του αερίου και μετράται σε kg/m3.
m
 (4-1)
V
Ειδική Βαρύτητα
Η ειδική βαρύτητα G ενός αερίου είναι ένα αδιάστατο μέγεθος που μετρά πόσο βαρύ είναι
το αέριο σε σύγκριση με τον αέρα, για σταθερή πίεση και θερμοκρασία. Μπορούμε να
χρησιμοποιήσουμε επίσης τον όρο σχετική πυκνότητα, εκφράζοντας τον λόγο της
πυκνότητας του αερίου ρg προς την πυκνότητα του αέρα ρair . Οι πυκνότητες αναφέρονται
στην ίδια θερμοκρασία και εκφράζονται με τις ίδιες μονάδες μέτρησης .
g
G (4-2)
 air
Ιξώδες
Το ιξώδες ή εσωτερική τριβή, είναι μία φυσική μοριακή ιδιότητα των ρευστών. Ένα ρευστό
που κινείται μέσα σε αγωγό υφίσταται δύναμη εσωτερικής τριβής που τείνει να το
επιβραδύνει. Όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή του ιξώδους τόσο πιο δύσκολη είναι η ροή στον
αγωγό. Στα αέρια, σε αντίθεση με τα υγρά, το ιξώδες μεταβάλλεται ανάλογα τόσο με την
θερμοκρασία όσο και με την πίεση. Το δυναμικό ή απόλυτο ιξώδες συμβολίζεται με μ και
μετράται σε Poise(P)1. Το κινηματικό ιξώδες συμβολίζεται με ν, μετράται σε Stokes(St) και
είναι το πηλίκο του δυναμικού ιξώδους προς την πυκνότητα.

 (4-3)

1
-1 -1 -2 -1 -1
1 poise = 1 g·cm ·s = 0.1 Pa·s όπου1 Pa·s = 1 N·s·m = 1 kg·m ·s
16
Καθώς το φυσικό αέριο είναι ένα μείγμα αέριων υδρογονανθράκων, συμβολίζοντας με μ το
ιξώδες, y την περιεκτικότητα και Μ το μοριακό βάρος κάθε συστατικού του αερίου, το
ιξώδες του υπολογίζεται με την ακόλουθη εξίσωση.
 y i i Mi 

 y 
(4-4)
i Mi
Μέση Πίεση
Αν P1 η πίεση του φυσικού αερίου που εισέρχεται σε ένα τμήμα αγωγού και P2 η πίεση του
αερίου που εξέρχεται από τον αγωγό, η μέση πίεση Pavg στον αγωγό δίνεται από την
εξίσωση 4-5.
2  P13  P23 
Pavg   2  (4-5)
3  P1  P22 
Κρίσιμη Θερμοκρασία και Πίεση
Η κρίσιμη θερμοκρασία Τc ενός αερίου είναι η θερμοκρασία πάνω από την οποία ένα αέριο
είναι αδύνατο να υγροποιηθεί, ανεξαρτήτως πίεσης. Η κρίσιμη πίεση Pc είναι η ελάχιστη
πίεση που απαιτείται για να υγροποιηθεί ένα αέριο όταν βρίσκεται στην κρίσιμη
θερμοκρασία. Οι κρίσιμες ιδιότητες είναι σταθερές για κάθε αέριο και χρησιμοποιούνται ως
τιμές αναφοράς για τη σύγκριση μεταξύ αερίων.
Αρχή των αντίστοιχων καταστάσεων
Δύο ή περισσότερα αέρια θεωρείται ότι βρίσκονται σε αντίστοιχες καταστάσεις όταν οι

λόγοι των τιμών θερμοκρασίας και πίεσης, ως προς τις κρίσιμες τιμές τους είναι ίσοι. Οι
λόγοι αυτοί ονομάζονται ανηγμένες τιμές θερμοκρασίας Τr και πίεσης Pr αντίστοιχα.
T
Tr 
Tc
(4-6)
P
Pr 
Pc
17
Εάν εφαρμόσουμε την αρχή των αντίστοιχων καταστάσεων στο φυσικό αέριο, που αποτελεί
ένα μείγμα αερίων, έχει αποδειχθεί ότι η χρήση των λεγόμενων ψευδο-κρίσιμων ιδιοτήτων
δίνει πιο ακριβή αποτελέσματα. Οι ψευδο-κρίσιμες θερμοκρασίες Τpc και πιέσεις Ppc
ορίζονται ως οι μέσες μοριακές κρίσιμες θερμοκρασίες και πιέσεις του κάθε συστατικού
αερίου.
T yT
pc i ci
(4-7)
P y P
pc i ci
όπου yi το μοριακό κλάσμα και Τci , Pci οι κρίσιμες ιδιότητες του αντίστοιχου συστατικού
αερίου.
Επομένως, από την αρχή των αντίστοιχων καταστάσεων για τα μείγματα αερίων,
προκύπτουν οι ψευδο-ανηγμένες τιμές θερμοκρασίας Τpr και πίεσης Ppr , με σημαντική
συμβολή στη μελέτη της ροής του φυσικού αερίου.
T
Tpr 
Tpc
(4-8)
P
Ppr 
Ppc
Line Pack
Ο όρος line pack αναφέρεται στην συνολική ποσότητα φυσικού αερίου που μπορεί να
περιέχει ένας αγωγός σε κανονικές συνθήκες. Η ποσότητα φυσικού αερίου Vb σε κανονικά
κυβικά μέτρα (Νm3), για έναν αγωγό μήκους L(km) και εσωτερικής διαμέτρου D(mm),
δίνεται από την εξίσωση 4-9.
T   Pavg  2
Vb  0.0007855  b     D L  (4-9)
 Pb   Z avg Tavg 
18
Συντελεστής Συμπιεστότητας
Για πιέσεις υψηλότερες της ατμοσφαιρικής, οι δυνάμεις μεταξύ των μορίων των αερίων
γίνονται πιο σημαντικές, καθώς τα μόρια καταλαμβάνουν συγκεκριμένους όγκους. Οι
παραδοχές για συμπεριφορά ιδανικών αέριων δεν υφίστανται πλέον και στην εξίσωση των
ιδανικών αέριων εισάγεται ο συντελεστής συμπιεστότητας Ζ. Επομένως μέσω του
συντελεστή συμπιεστότητας μπορούμε μετρήσουμε πόσο παρεκκλίνει ένα αέριο από ένα
ιδανικό αέριο. Ο συντελεστής συμπιεστότητας ορίζεται ως το πηλίκο του όγκου ενός αερίου
σε δοσμένη θερμοκρασία και πίεση, ως προς τον όγκο που θα καταλάμβανε αν ήταν
ιδανικό αέριο στις επιθυμητές συνθήκες θερμοκρασίας και πίεσης. Είναι αδιάστατος
αριθμός κοντά στη μονάδα και είναι συνάρτηση της ειδικής βαρύτητας, της θερμοκρασίας,
της πίεσης και των κριτικών ιδιοτήτων του αερίου.
Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι υπολογισμού του συντελεστή συμπιεστότητας Z, με

δημοφιλέστερη τη μέθοδο Standing-Katz. Σε αυτή τη μέθοδο υπολογίζουμε τον συντελεστή
Ζ μέσω ενός διαγράμματος, με δεδομένα την ψευδο-ανηγμένη θερμοκρασία Τpr και πίεση
Ppr του αερίου.
Εικόνα 4-1. Διάγραμμα Standing-Katz
19
Επίδραση Ανυψώσεων Αγωγού
Σε περιπτώσεις που υπάρχει υψομετρική διαφορά ανάμεσα στα δύο άκρα ενός τμήματος
αγωγού, προστίθενται στη μελέτη μας δύο επιπλέον παράμετροι. Η παράμετρος s και η
παράμετρος ισοδύναμου μήκους Le.
Η παράμετρος s εξαρτάται από την ειδική βαρύτητα, τη θερμοκρασία ροής Τf , τον

συντελεστή συμπιεστότητας και την υψομετρική διαφορά ΔΗ.
H
s  0.0684G (4-10)
Tf Z
Tο ισοδύναμο μήκος εξαρτάται από το μήκος του τμήματος του αγωγού και την παράμετρο
s.
L(e s  1)
Le  (4-11)
s
Πτώση πίεσης λόγω τριβής
Η ροή μέσω ενός αγωγού μεταφοράς εξαρτάται από τις ιδιότητες του φυσικού αερίου, τη
διάμετρο και το μήκος του αγωγού, την αρχική πίεση και θερμοκρασία του αερίου και την
πτώση πίεσης λόγω τριβής. Αρχικά θα διακρίνουμε το είδος της ροής, στη συνέχεια θα
ορίσουμε τον συντελεστή τριβής, για να καταλήξουμε στην παρουσίαση των
σημαντικότερων εξισώσεων υπολογισμού ροής.
Αριθμός Reynolds
Ο αριθμός Reynolds Re είναι μία αδιάστατη παράμετρος της ροής σε έναν αγωγό, με δύο
πολύ σημαντικές χρήσεις. Χρησιμοποιείται τόσο για τον καθορισμό του είδους της ροής
ενός αερίου, όσο και για τον υπολογισμό του συντελεστή τριβής ενός αγωγού.
uD 
Re  (4-12)

όπου u η μέση ταχύτητα του αερίου στον αγωγό [m/s]

D η εσωτερική διάμετρος του αγωγού [m]
ρ η πυκνότητα του αερίου [kg/m3]
μ το ιξώδες του αερίου [kg/m·s]
20
Μία πιο χρήσιμη σχέση για τον υπολογισμό του αριθμού Reynolds, όσον αφορά τη μελέτη
της ροής του φυσικού αερίου σε έναν αγωγό είναι η ακόλουθη:
P   GQ 
Re  0.5134  b   (4-13)
 Tb  D 
όπου Pb η πίεση βάσης [kPa]

Tb η θερμοκρασία βάσης [K]
G η ειδική βαρύτητα του αερίου
Q ο ρυθμός ροής του αερίου [m3/day]
D η εσωτερική διάμετρος του αγωγού [mm]
μ το ιξώδες του αερίου [Poise]
Συντελεστής Τριβής
Ο συντελεστής τριβής είναι μία απαραίτητη παράμετρος για τον υπολογισμό της ροής
αερίου σε έναν αγωγό. Είναι ένας αδιάστατος αριθμός και στη βιβλιογραφία συναντάμε
δύο διαφορετικούς ορισμούς του, τον συντελεστή τριβής Fanning ff και τον συντελεστή
τριβής Darcy-Weisbach fd, οι οποίοι συνδέονται με την παρακάτω σχέση.
fd
ff  (4-14)
4
Επιλέγουμε να χρησιμοποιήσουμε τον συντελεστή τριβής Darcy-Weisbach και τον

συμβολίζουμε χάριν απλότητος με f. Στην περίπτωση που έχουμε ομαλή ροή αερίου, ο
συντελεστής τριβής υπολογίζεται μέσω του αριθμού Reynolds όπως φαίνεται στην εξίσωση
που ακολουθεί.
64
f  (4-15)
Re
Για τυρβώδη ροή ο υπολογισμός του συντελεστή τριβής είναι πιο πολύπλοκος και
εξαρτάται από τον αριθμό Reynolds, την εσωτερική διάμετρο και την τραχύτητα του
αγωγού. Υπάρχουν διάφορες εξισώσεις υπολογισμού, με πιο διαδεδομένη την εξίσωση
Colebrook-White.
21
Εξίσωση Colebrook-White
Η εξίσωση Colebrook-White δίνει τον συντελεστή τριβής για τυρβώδη ροή, όπου ο
αριθμός Reynolds είναι μεγαλύτερος από 4000. Λαμβάνει υπόψη την τραχύτητα του
αγωγού ε και το σημαντικό της πλεονέκτημα είναι ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο
σε λείους όσο και σε τραχείς αγωγούς.
1   2.51 
 2 Log10    (4-16)

f  3.7 D Re f 
όπου D η εσωτερική διάμετρος του αγωγού [mm]

ε τραχύτητα του αγωγού [mm]
Re ο αριθμός Reynolds
Μπορούμε να υπολογίσουμε τον συντελεστή τριβής σε μεγαλύτερα εύρη τιμών αν

αγνοήσουμε την επίδραση της τραχύτητας του αγωγού, χρησιμοποιώντας τις εξισώσεις
ροής που θα αναλύσουμε στη συνέχεια.
Εξισώσεις Ροής Φυσικού Αερίου
 Θεμελιώδης Εξίσωση Ροής
Είναι η βασική εξίσωση με την οποία συσχετίζουμε την πτώση πίεσης με τη ροή του
αερίου σε έναν αγωγό. Θεωρούμε έναν κλάδο του αγωγού που συνδέει δύο κόμβους,
μεταξύ των οποίων η μέση θερμοκρασία του διερχόμενου αερίου παραμένει σταθερή. Ο
ρυθμός ροής του αερίου στον κλάδο μετράται σε κυβικά μέτρα ανά ημέρα και συμβολίζεται
με Q.
0.5
Tb 2.5  P12  e S P22 
Q  0.0011494 D   (4-17)
Pb  L GT Zf
 e f 
όπου Tb η θερμοκρασία βάσης [K]

Pb η πίεση βάσης [kPa]
P1 η πίεση εισόδου του κλάδου [kPa]
P2 η πίεση εξόδου του κλάδου [kPa]
s η παράμετρος υψομετρικής διαφοράς
G η ειδική βαρύτητα του αερίου
Tf η μέση θερμοκρασία ροής του αερίου [K]
Le το ισοδύναμο μήκος του κλάδου, [km]
Z ο συντελεστής συμπιεστότητας στη θερμοκρασία ροής
D η εσωτερική διάμετρος του αγωγού [mm]
f ο συντελεστής τριβής
22
 Εξίσωση Weymouth
Η εξίσωση Weymouth χρονολογείται στο 1912 και είναι πιο χρήσιμη σε περιπτώσεις
όπου παρατηρούνται υψηλές πιέσεις, υψηλοί ρυθμοί ροής και μεγάλες διάμετροι
αγωγών.
0.5
Tb 2.667  P12  e S P22 
Q  0.0037435 D E  (4-18)
Pb  L GT Z
 e f 
όπου Ε ένας δεκαδικός αριθμός μικρότερος της μονάδας που συμβολίζει την
αποδοτικότητα του αγωγού
 Εξίσωση Panhandle A
Η εξίσωση Panhandle A χρησιμοποιείται όταν οι αριθμοί Reynolds σε έναν αγωγό

κυμαίνονται από 5 έως 11 εκατομμύρια.
0.5394
 P12  e S P22 
1.0788
T 
Q  0.0045965  b  E
 L G 0.8539T Z 
2.6182
D (4-19)
 Pb   e f 
 Εξίσωση Panhandle B
Η εξίσωση Panhandle Β, γνωστή και ως η αναθεωρημένη Panhandle, είναι κατάλληλη

για τη μελέτη σε αγωγούς υψηλών πιέσεων και μεγάλων διαμέτρων. Χρησιμοποιείται για
μεγαλύτερους αριθμούς Reynolds από την Panhandle A.
0.51
 P12  e S P22 
1.02
T 
Q  0.01002  b  E
 L G 0.961T Z 
2.53
D (4-20)
 Pb   e f 
 Εξίσωση IGT
Το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Αερίου(IGT) πρότεινε μία εξίσωση, η οποία δεν συνίσταται

όταν ο ρυθμός ροής σε έναν αγωγό παίρνει πολύ μεγάλες ή πολύ μικρές τιμές.
0.555
 P12  e S P22 
1.02
T 
Q  0.0012822  b  D 2.667
E  (4-21)
 Pb   L G 0.8T  0.2
 e f 
23
 Εξίσωση Spitzglass
Η εξίσωση Spitzglass είναι από τις παλαιότερες εξισώσεις ροής που βρίσκονται ακόμη
σε χρήση και έχει δύο εκδόσεις, μία για χαμηλές και μία για υψηλές πιέσεις.
Για τις χαμηλές πιέσεις, δηλαδή πιέσεις μικρότερες των 6.9 kPa ο ρυθμός ροής
προκύπτει από τη σχέση:
0.5
T  P1  P2 
Q  0.00569 b D 2.5 E   (4-22)
Pb  Le GT f  1 91.44 0.0012 D  
  D 
Ενώ για πιέσεις μεγαλύτερες των 6.9 kPa η εξίσωση παίρνει την παρακάτω μορφή.
0.5
T  P12  e S P22 
Q  0.010815 b D 2.5 E   (4-23)
Pb  Le GT f  1 91.44 0.0012 D  
  D 
 Εξίσωση Mueller
Η εξίσωση Mueller χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις που η πίεση του αερίου στον

αγωγό παίρνει τιμές μεγαλύτερες των 0.6 kPa και ο αγωγός έχει λεία επιφάνεια.
0.575
T  P12  e S P22 
Q  0.030398 b D 2.725 E   (4-24)
Pb  L G 0.7391T  0.2609
 e f 
 Εξίσωση Fritzsche
Η εξίσωση Fritzsche προτάθηκε το 1908 στη Γερμανία και είχε εκτεταμένη χρήση σε
εφαρμογές πεπιεσμένου αέρα και αγωγών αερίου.
0.538
T  P 2  eS P 2 
Q  2.827 b D 2.69 E  1 0.8587 2  (4-25)
Pb LG Tf
 e 
Σύγκριση – Σχόλια
Μπορούμε να κατηγοριοποιήσουμε τις εξισώσεις ροής σύμφωνα με το είδος των

αγωγών του δικτύου που μελετάμε.
24
Αγωγοί Δικτύου Μεταφοράς Αγωγοί Δικτύου Διανομής
AGA IGT
Weymouth Spitzglas
Panhandle A Mueller
Panhandle B Fritzsche
Πίνακας 4-1. Κατάταξη Εξισώσεων Ροής
Εξισώνοντας κάθε μία από τις παραπάνω εξισώσεις με τη θεμελιώδη εξίσωση ροής,
υπολογίζουμε τον συντελεστή τριβής για την εκάστοτε περίπτωση.
Με μέτρο σύγκρισης τις εκτιμήσεις για την πτώση της πίεσης στον αγωγό, η εξίσωση που
υπολογίζει τις μεγαλύτερες πτώσεις πίεσης είναι η Panhandle A, ενώ τις πιο συντηρητικές
εκτιμήσεις πραγματοποιεί η εξίσωση Weymouth.
Συμπιεστές
Ο αριθμός των συμπιεστών που απαιτείται για μια δεδομένη ποσότητα μεταφοράς
φυσικού αερίου, εξαρτάται από την απόσταση στην οποία πρέπει να σταλεί το αέριο και το
λόγο συμπίεσης. Μεγαλύτερος λόγος συμπίεσης συνεπάγεται μικρότερο αριθμό
απαιτούμενων συμπιεστών για τη λειτουργία ενός αγωγού.
Λόγος Συμπίεσης
Ο λόγος συμπίεσης r του σταθμού συμπίεσης, είναι ο λόγος της μέγιστης απόλυτης
πίεσης εξόδου του συμπιεστή Pd προς την ελάχιστη απόλυτη πίεση εισόδου του Ps.
Pd
r (4-26)
Ps
Ενέργεια Συμπιεστή
Ο συμπιεστής αυξάνει την πίεση του εισερχόμενου φυσικού αερίου σε μια επιθυμητή
πίεση εξόδου. Όσο μεγαλύτερη είναι η πίεση εξόδου τόσο περισσότερη ενέργεια
απαιτείται για τη λειτουργία του. Η ενέργεια του συμπιεστή Power δίνεται από την
παρακάτω εξίσωση.
 1
 
    Z1  Z 2   1   P2   
Power  4.0639   QT1       1 (4-27)
  1   2      P1 
 
25
όπου Power η ενέργεια του συμπιεστή [kW]
γ ο λόγος των ειδικών θερμοτήτων Cp/Cv του αερίου
Q ο ρυθμός ροής του αερίου [Μm3/day]
T1 η θερμοκρασία του αερίου στην είσοδο [K]
P1 η πίεση εισόδου [kPa]
P2 η πίεση εξόδου [kPa]
ηα η αδιαβατική απόδοση
Z1 ο συντελεστής συμπιεστότητας του αερίου στην είσοδο
Z2 ο συντελεστής συμπιεστότητας του αερίου στην έξοδο
Η θερμοκρασία του φυσικού αερίου T2 που εξέρχεται από τον συμπιεστή προκύπτει:
 1
 Z  P  
T2  T1  1  2  (4-28)
 Z 2  P1 
Η αδιαβατική απόδοση του φυσικού αερίου ηα είναι ο λόγος της αδιαβατικής αύξησης
θερμοκρασίας προς την πραγματική αύξηση της θερμοκρασίας. Επομένως, στην περίπτωση
της συμπίεσης φυσικού αερίου, προκύπτει από την εξίσωση 4-29.
 1
 
 T1   Z1  P2   
        1 (4-29)
 T2  T1   Z 2  P1  

26
5. Εθνικό Δίκτυο Μεταφοράς Φυσικού Αερίου
Το φυσικό αέριο εισέρχεται στο Εθνικό Δίκτυο Μεταφοράς Φυσικού Αερίου (ΕΣΦΜΑ) από
τα ελληνοβουλγαρικά και ελληνοτουρκικά σύνορα, καθώς και από τον τερματικό σταθμό
Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (ΥΦΑ) στη νήσο Ρεβυθούσα. Αποτελείται από τον κεντρικό
αγωγό μεταφοράς και τους κλάδους του, τους μετρητικούς σταθμούς συνόρων
Σιδηροκάστρου Σερρών και Κήπων ‘Εβρου, τους μετρητικούς και ρυθμιστικούς σταθμούς
φυσικού αερίου στα σημεία παράδοσης, το σταθμό συμπίεσης στη Νέα Μεσήμβρια
Θεσσαλονίκης και το σταθμό ΥΦΑ στη νήσο Ρεβυθούσα του κόλπου Μεγάρων.
Δίκτυο Αγωγών
Ο κεντρικός αγωγός μεταφοράς, συνολικού μήκους 512 χιλιομέτρων, που εκτείνεται από
την περιοχή του Προμαχώνα έως την Αττική, όπως και οι κλάδοι του συνολικού μήκους 779
χιλιομέτρων, μεταφέρουν το φυσικό αέριο από τα σημεία εισόδου σε 42 περιοχές της
επικράτειας (σημεία εξόδου) όπως φαίνεται και στο χάρτη του ΕΣΦΜΑ που ακολουθεί.
Εικόνα 5-1. Χάρτης Εθνικού Συστήματος Μεταφοράς Φυσικού Αερίου
27
Οι αγωγοί του ΕΣΜΦΑ είναι χαλύβδινοι, τραχύτητας 0.5 χιλιοστών και αποδοτικότητας
περίπου ένα. O κεντρικός αγωγός είναι αντιστρεπτής ροής. Το μήκος σε χιλιόμετρα και η
διάμετρος σε ίντσες, του συνολικού δικτύου αγωγών δίνονται στον παρακάτω πίνακα.
Διάμετρος Μήκος Συνολικό

Αγωγός Φυσικού Αερίου [inch] [km] Μήκος
Κεντρικός Αγωγός 36 98.55
30 413.45 512.42
Κλάδος Λαυρίου 30 101.60
Κλάδος Κερατσινίου 30 20.82
24 3.6 24.42
Κλάδος Οινοφύτων 10 20.57
Κλάδος Βόλου 10.75 40.87
Κλάδος ΕΚΟ 10.75 9.74
Κλάδος Ανατ.Θεσσαλονίκης 24 24.73
Κλάδος Πλατέος 10 10.97
Κλάδος Καβάλας-
Κομοτηνής-Κήπων 24 217.04
36 83.21 300.25
Κλάδος Αλουμίνιον 20 28.06
Κλάδος Κορίνθου-Motor Oil 30 40.5
20 1.5 42.00
Κλάδος Τρικάλων-
Καρδίτσας 10 71.93
Κλάδος Θίσβης 20 28.13
Κλάδος Ήρωνα 13 0.65
ΣΥΝΟΛΟ: 1216.33
Κλάδος Αλιβερίου2 20 73.19
Πίνακας 5-1. Μήκος και Διάμετρος Κεντρικού Αγωγού και Κλάδων
Κάποιοι από τους παραπάνω κλάδους είναι σύνθετοι καθώς ενώνουν περισσότερους από
δύο κόμβους μεταξύ τους. Οι αποστάσεις μεταξύ όλων των κόμβων των αυτών των
σύνθετων κλάδων, καθώς και οι αντίστοιχες διάμετροι, παρουσιάζονται αναλυτικά στους
ακόλουθους πίνακες. Δημιουργείται, με αυτόν τον τρόπο, μία πλήρης χαρτογράφηση του
ΕΣΦΜΑ.
2
Υπό κατασκευή
28
 Κεντρικός Αγωγός
ΚΟΥΛΑ-ΣΤΕΦΑΝΗ
Από Έως Μήκος [km] Διάμετρος[inch]
Κούλα Στρυμονοχώρι 12.8 36
Στρυμονοχώρι Καρπέρη 17.9 36
Καρπέρη Λαχανάς 23.1 36
Λαχανάς Δρυμός 26.7 36
Δρυμός Πεντάλοφος 13 36
Πεντάλοφος Νέα Μεσήμβρια 5 36
Νέα Μεσήμβρια Τρίκαλα 24.5 30
Τρίκαλα Ελευθεροχώρι 18.6 30
Ελευθεροχώρι Κατερίνη 21 30
Κατερίνη Λιτόχωρο 15.5 30
Λιτόχωρο Πλαταμώνας 12.9 30
Πλαταμώνας Ραψάνη 19.2 30
Ραψάνη ΒΙΠΕ Λάρισα 15.6 30
ΒΙΠΕ Λάρισα Βόρεια Λάρισα 13 30
Βόρεια Λάρισα Νότια Λάρισα 11.3 30
Νότια Λάρισα Ζάππειο 17.6 30
Ζάππειο Αμπέλια 16.2 30
Αμπέλια Πολυδένδρι 26.7 30
Πολυδένδρι Λαμία 26.9 30
Λαμία Μπράλλος 21.3 30
Μπράλλος Μόδι 21.5 30
Μόδι Μαυρονέρι 16.5 30
Μαυρονέρι Λειβαδιά 14.2 30
Λειβαδιά Βάγια 24.7 30
Βάγια Θήβα 17.8 30
Θήβα Ασωπός 4.4 30
Ασωπός Στεφάνη 18.3 30
Στεφάνη Πάτημα 11.8 30
Πάτημα Μάνδρα 9.3 30
Μάνδρα Αγία Τριάδα 9.9 30
Μάνδρα Μέγαρα 4.6 30
Πίνακας 5-2. Αναλυτική Περιγραφή Κεντρικού Αγωγού
29
 Κλάδος Λαυρίου
ΠΑΤΗΜΑ-ΛΑΥΡΙΟ
Πάτημα Λιόσια 11.7 30
Λιόσια CNG Α.Λιόσια 0.5 30
Λιόσια Μενίδι 10.5 30
Μενίδι Σταμάτα 18.5 30
Σταμάτα Καλύβια 14.4 30
Καλύβια Παλλήνη 6.8 30
Παλλήνη CNG Ανθούσα 0.3 30
Παλλήνη Μαρκόπουλο 15.6 30
Μαρκόπουλο Κερατέα 10.7 30
Κερατέα Λαύριο 12.5 30
Πίνακας 5-3. Αναλυτική Περιγραφή Κλάδου Λαυρίου
 Κλάδος Κερατσινίου
ΠΑΤΗΜΑ-ΚΕΡΑΤΣΙΝΙ
Πάτημα Γιαννούλα 9 30
Γιαννούλα Ασπρόπυργος 2.9 30
Ασπρόπυργος Σχιστός 8.9 30
Σχιστός Κερατσίνι 3.6 24
Πίνακας 5-4. Αναλυτική Περιγραφή Κλάδου Κερατσινίου
 Κλάδος Ανατολικής Θεσσαλονίκης
ΔΡΥΜΟΣ-ΑΣΒΕΣΤΟΧΩΡΙ
Δρυμός Φίλυρον 12.5 24
Φίλυρον Ασβεστοχώρι 12.2 24
Πίνακας 5-5. Αναλυτική Περιγραφή Κλάδου Ανατολικής Θεσσαλονίκης
30
 Κλάδος Καβάλας-Κομοτηνής-Κήπων
ΚΑΡΠΕΡΗ-ΚΗΠΟΙ
Καρπερή Μητρούσι 22.8 24
Μητρούσι Γαζώρος 21.6 24
Γαζώρος Φωτόλιβος 26.2 24
Φωτόλιβος Παλαιοχώρι 19.5 24
Παλαιοχώρι Καβάλα 18.3 24
Καβάλα Χαλκερό 9.3 24
3
Χαλκερό ΒΦΛ Καβάλα 1.6 24
Χαλκερό Πετροπηγή 15.6 24
Πετροπηγή Τοξότες 16.3 24
Τοξότες Ξάνθη 11.2 24
Ξάνθη Αμαξάδες 18 24
Αμαξάδες Κόσμιο 28.1 24
Κόσμιο Κομοτηνή 8.4 24
Κομοτηνή Χαμηλόν 19.7 36
Χαμηλόν Αλεξανδρούπολη 28.1 36
Αλεξανδρούπολη Άνθεια 5.5 36
Άνθεια Φέρρες 15.2 36
Φέρρες Κήποι 14.6 36
Πίνακας 5-6. Αναλυτική Περιγραφή Κλάδου Καβάλας-Κομοτηνής-Κήπων
 Κλάδος Κορίνθου-Μotor Oil
ΜΕΓΑΡΑ-MOTOR OIL
Μέγαρα Άγιοι Θεόδωροι 40.5 30
Άγιοι Θεόδωροι Motor Oil 1.5 20
Πίνακας 5-7. Αναλυτική Περιγραφή Κλάδου Κορίνθου-Motor Oil
3
Βιομηχανία Φωσφορικών Λιπασμάτων (ΒΦΛ)
31
 Κλάδος Τρικάλων-Καρδίτσας
ΑΜΠΕΛΙΑ-ΤΡΙΚΑΛΑ
Αμπέλια Φάρσαλα 8.3 10
Φάρσαλα Γοργοβήτες 34 10
Γοργοβήτες Καρδίτσα 7.8 10
Καρδίτσα Τρίκαλα 21.8 10
Πίνακας 5-8. Αναλυτική Περιγραφή Κλάδου Τρικάλων-Καρδίτσας
 Κλάδος Αλιβερίου
ΣΤΕΦΑΝΗ-ΑΛΙΒΕΡΙ
Στεφάνη Μαρκόπουλο 34.4 20
Ωροπού
Μαρκόπουλο Βαρνάβας 13.1 20
Ωροπού
Βαρνάβας Αλιβέρι 25.7 20
Πίνακας 5-9. Αναλυτική Περιγραφή Κλάδου Αλιβερίου
Line pack
Με τον όρο line pack εκφράζεται ο όγκος που καταλαμβάνει το φυσικό αέριο σε όλο του
μήκος του δικτύου αγωγών μεταφοράς. Για το ΕΣΦΜΑ ισχύουν τα παρακάτω όρια.
Μέγιστος Όγκος Φυσικού Αερίου στο

Δίκτυο 24600000 Nm³
Ελάχιστος Όγκος Φυσικού Αερίου στο
Δίκτυο 15500000 Nm³
Πίνακας 5-10. Όρια line pack στο ΕΣΜΦΑ
32
Σημεία Εισόδου
Ως σημείου εισόδου ορίζεται η είσοδος κάθε μετρητικού σταθμού, μέσω του οποίου
εισάγεται φυσικό αέριο στο ΕΣΜΦΑ. Η ρύθμιση της παροχής αερίου προς το ελληνικό
δίκτυο γίνεται με βάση τον προγραμματισμό του Κέντρου Ελέγχου και Κατανομής Φορτίου
Τα σημεία εισόδου του ΕΣΜΦΑ είναι το Σιδηρόκαστρο, οι Κήποι και ο τερματικός σταθμός
ΥΦΑ. Tο φυσικό αέριο που προέρχεται από τη μονάδα ΥΦΑ στη Ρεβυθούσα, εισέρχεται στο
δίκτυο μέσω του μετρητικού σταθμού της Αγίας Τριάδας, ο εξοπλισμός του οποίου
αποτελείται από στροβιλομετρητές σε τρεις μετρητικές γραμμές.
 Μετρητικός Σταθμός Σιδηροκάστρου
Ο Μετρητικός Σταθμός Συνόρων Σιδηροκάστρου βρίσκεται σε απόσταση 12 χιλιομέτρων

από τα σύνορα Ελλάδας – Βουλγαρίας, στο Δήμο Σιντικής, σε κοντινή απόσταση από την
πόλη του Σιδηροκάστρου. Η μέτρηση της ποσότητας φυσικού αερίου γίνεται με μετρητές
διαφράγματος (orifice), σε πέντε παράλληλες μετρητικά ρεύματα, έναν μετρητή υπερήχων
και έναν στροβιλομετρητή (turbinemeter) σε παράκαμψη όλου του σταθμού.
 Μετρητικός σταθμός Κήπων
Ο Mετρητικός Σταθμός Συνόρων Κήπων Έβρου βρίσκεται σε απόσταση 3.5 χιλιομέτρων από
τα σύνορα Ελλάδας – Τουρκίας, στο Δήμο Φερρών, δίπλα στο συνοικισμό Πέπλο. Η
μέτρηση της ποσότητας φυσικού αερίου γίνεται με στροβιλομετρητές και μετρητές
υπερήχων (ultrasonic) σε τρεις παράλληλες μετρητικές γραμμές, καθώς και έναν μετρητή
υπερήχων σε παράκαμψη όλου του σταθμού.
Στον παρακάτω πίνακα δίνονται τα στοιχεία για την θερμοκρασία βάσης (Tbase) σε
βαθμούς Κελσίου και την πίεση βάσης (Pbase) σε barg κάθε μετρητικού σταθμού εισόδου.
Επίσης δίνονται η μέγιστη(max) και η ελάχιστη(min) πίεση εισόδου (Pin) και πίεση εξόδου
(Pout) κάθε σταθμού, σε barg.
Σημείο Tbase Pbase min Pin max min max

Εισόδου Pin Pout Pout
ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ -15/+50 70 38.4 66.4 37.9 66.4
ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟ -24/+80 70 47.75 55 - -
ΚΗΠΟΙ -24/+80 80 50 75 - -
Πίνακας 5-11. Τεχνικά Χαρακτηριστικά Μετρητικών Σταθμών Σημείων Εισόδου ΕΣΜΦΑ
33
Κάθε μετρητικός σταθμός έχει μία μέγιστη δυναμικότητα, που είναι η μέγιστη ποσότητα
φυσικού αερίου που μπορεί να μετρήσει ο σταθμός. Αντίστοιχος περιορισμός μέγιστης
δυναμικότητας, προκύπτει και για κάθε μία από τις μετρητικές γραμμές του σταθμού. Οι
δυναμικότητες αυτές για κάθε σημείο εισόδου, εκφρασμένες σε κανονικά κυβικά μέτρα
ανά ώρα, παρουσιάζονται στον πίνακα.
Σημείο Μέγιστη Δυναμικότητα [Nm3/h]

Εισόδου Σταθμού Μετρητικού Ρεύματος
ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ 519554 278640
ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟ4 662200 218500
ΚΗΠΟΙ 856164 551750
Πίνακας 5-12. Τεχνικές Δυναμικότητες Μετρητικών Σταθμών Σημείων Εισόδου ΕΣΜΦΑ
Σταθμός Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου Ρεβυθούσας
Εικόνα 5-2. Τερματικός Σταθμός Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου Νήσου Ρεβυθούσας
Ο Τερματικός Σταθμός Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (ΥΦΑ) Ρεβυθούσας αποτελεί μια

από τις σημαντικότερες εθνικές υποδομές της χώρας μας. Ο Σταθμός είναι εγκατεστημένος
στη νήσο Ρεβυθούσα, 500 μέτρα περίπου από την ακτή της Αγίας Τριάδας, στον κόλπο
Πάχης Μεγάρων, 45 χιλιόμετρα δυτικά της Αθήνας.
4
Στο Σιδηρόκαστρο εξαιτίας του στροβιλομετρητή παράκαμψης προκύπτει επιπλέον
περιορισμός μέγιστης δυναμικότητας μετρητικού ρεύματος παράκαμψης της τάξης των
3
300000 Νm /h.
34
Η διατήρηση των υψηλών προδιαγραφών ασφαλείας και σεβασμού προς το περιβάλλον
ελέγχονται και πιστοποιούνται διαρκώς από ανεξάρτητους φορείς, καθώς ο Σταθμός είναι
πιστοποιημένος κατά τα πρότυπα OHSAS 18001 και ISO 14001.
Στα δέκα χρόνια λειτουργίας του έχουν παραληφθεί πάνω από 300 φορτία ΥΦΑ, που
φθάνουν στη χώρα μας με δεξαμενόπλοια και αποθηκεύονται προσωρινά στις δύο
δεξαμενές συνολικής χωρητικότητας 130.000 κυβικών μέτρων (m3) ΥΦΑ και στη συνέχεια,
στις ειδικές εγκαταστάσεις αεριοποίησης του Σταθμού, το ΥΦΑ μετατρέπεται ξανά σε αέριο
και τροφοδοτεί το Εθνικό Σύστημα Μεταφοράς Φυσικού Αερίου.
Η μονάδα Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης (ΣΗΘΥΑ) με

καύσιμο φυσικό αέριο, εξασφαλίζει ηλεκτρική αυτονομία και επάρκεια 13MW στο Σταθμό
ΥΦΑ. Επίσης, η δυνατότητα ανάκτησης θερμικής ενέργειας 14ΜW και η χρήση της στη
διεργασία αεριοποίησης του υγροποιημένου φυσικού αερίου αυξάνει το βαθμό απόδοσης
της μονάδας περίπου κατά 89%, συμβάλλοντας έτσι στην εξοικονόμηση ενεργειακών
πόρων και στην προστασία του περιβάλλοντος, παρέχοντας σημαντικά οικονομικά και
περιβαλλοντικά οφέλη. Ο ΔΕΣΦΑ συμμετέχει στο ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας και στον
τομέα της ηλεκτροπαραγωγής, με την πώληση της πλεονάζουσας ηλεκτρικής ενέργειας στο
Διαχειριστή Εθνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΣΜΗΕ),
αποφέροντας στην εταιρεία επιπλέον έσοδα. .
Εν όψη της δεύτερης φάσης αναβάθμισης του σταθμού ΥΦΑ Ρεβυθούσας ο ΔΕΣΦΑ
ολοκλήρωσε τη μελέτη σκοπιμότητας για την κατασκευή της τρίτης δεξαμενής
αποθήκευσης ΥΦΑ με παράλληλη αύξηση της δυναμικότητας αεριοποίησης. Η τρίτη
δεξαμενή θα έχει χωρητικότητα 95000 m3 και θα αυξήσει τη συνολική αποθηκευτική
ικανότητα του σταθμού σε 225000 m3 από 130000 m3 που είναι σήμερα. Η δυναμικότητα
αεριοποίησης θα αυξηθεί σε 1400 m3 ΥΦΑ την ώρα από 1000 m3 που είναι σήμερα.
Μέγιστος Όγκος Αποθήκευσης LNG 130000 m³

Ελάχιστος Όγκος Αποθήκευσης LNG 10000 m³
Μέγιστη Έγχυση LNG στις Αποθηκευτικές Μονάδες 7250 m³/h
Ελάχιστη Έγχυση LNG στις Αποθηκευτικές Μονάδες 2700 m³/h
Μέγιστη Άντληση LNG από τις Αποθηκευτικές Μονάδες 1000 m³/h
Ελάχιστη Άντληση LNG από τις Αποθηκευτικές Μονάδες 85 m³/h
Πίνακας 5-13. Τεχνικά Χαρακτηριστικά Σταθμού Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου
Σταθμός Συμπίεσης Νέας Μεσήμβριας
Ο σταθμός συμπίεσης φυσικού αερίου που βρίσκεται στη Νέα Μεσήμβρια, περίπου 100
χιλιόμετρα από τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, είναι τηλεχειριζόμενος, μη επανδρωμένος
και έχει σχεδιασθεί για συνεχή λειτουργία. Περιλαμβάνει δύο φυγοκεντρικούς συμπιεστές
35
ισχύος, ο ένας εκ των οποίων λειτουργεί σε εφεδρεία, καθώς και όλες τις απαραίτητες
βοηθητικές εγκαταστάσεις.
Μέγιστος Λόγος Συμπίεσης 2.58

Ελάχιστος Λόγος Συμπίεσης 1.06
Κατανάλωση Ενέργειας του Συμπιεστή 57600 Nm³/day
Ιπποδύναμη Συμπιεστή 7500 KW
Πίνακας 5-14. Τεχνικά Χαρακτηριστικά Σταθμού Συμπίεσης
Σημεία Εξόδου
Σημείο εξόδου είναι η έξοδος κάθε μετρητικού ή/και ρυθμιστικού σταθμού του ΕΣΜΦΑ
μέσω του οποίου διέρχεται φυσικό αέριο το οποίο εν συνεχεία εγχέεται σε εγκαταστάσεις
απόληψης. Οι σταθμοί διαχωρίζονται σύμφωνα με τη λειτουργία τους σε
Μετρητικούς(Metering-Μ) και Μετρητικούς/Ρυθμιστικούς(Metering/Regulating-Μ/R). Τα
σημεία εξόδου του ελληνικού δικτύου μαζί με τις κυριότερες τεχνικές παραμέτρους που
απαιτούνται για τη μελέτη τους φαίνονται στον πίνακα που ακολουθεί. Οι συμβολισμοί και
οι μονάδες μέτρησης είναι όπως προαναφέρθηκαν.
36
Σημεία Εξόδου Τύπος Σταθμού Tbase Pbase
ΛΑΥΡΙΟ M -10/+80 40
ΔΕΗ ΚΟΜΟΤΗΝΗ M/R -24/+80 70
ΚΕΡΑΤΣΙΝΙ M -15/+50 40
ΗΡΩΝΑΣ M -29/+80 70
ΗΡΩΝ II M -20/+80 80
ΤΡΙΚΑΛΑ M/R -24/+80 70
ΚΑΒΑΛΑ M/R -24/+80 70
ΚΑΡΔΙΤΣΑ M/R -24/+80 70
ΚΟΜΟΤΗΝΗ M/R -24/+80 70
ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟ M/R -24/+80 70
ΒΟΡΕΙΑ ΑΘΗΝΑ M/R -15/+50 70
ΘΡΙΑΣΙΟ M/R -15/+50 70
ΑΝΑΤΟΛ. ΑΘΗΝΑ M/R -15/+50 70
ΑΣΠΡΟΠΥΡΓΟΣ M/R -15/+50 70
ΔΥΤΙΚΗ ΑΘΗΝΑ M/R -15/+50 70
ΟΙΝΟΦΥΤΑ M/R -15/+50 70
ΒΦΛ ΚΑΒΑΛΑ M -15/+50 70
ΒΟΡΕΙΑ ΘΕΣ/ΝΙΚΗ M/R -15/+50 70
ΑΝΑΤΟΛ. ΘΕΣ/ΝΙΚΗ M/R -15/+50 70
ΠΛΑΤΥ M/R -15/+50 70
ΕΚΟ M/R -15/+50 70
ΒΟΡΕΙΑ ΛΑΡΙΣΑ M/R -15/+50 70
ΝΟΤΙΑ ΛΑΡΙΣΑ M/R -15/+50 70
ΒΟΛΟΣ M/R -15/+50 70
ΒΙΠΕ ΛΑΡΙΣΑ M/R -24/+60 70
ΚΟΚΚΙΝΑ M/R -24/+60 70
ΛΑΜΙΑ M/R -24/+80 70
ΔΡΑΜΑ M/R -24/+80 70
ΚΑΤΕΡΙΝΗ M/R -24/+80 70
ΚΙΛΚΙΣ M/R -24/+80 70
ΣΕΡΡΕΣ M/R -24/+80 70
ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ M -24/+80 70
MOTOR OIL M -24/+80 70
ΞΑΝΘΗ M -24/+80 70
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ M/R -/- 80
Πίνακας 5-15. Σταθμοί Σημείων Εξόδου ΕΣΜΦΑ
37
Σημεία Εξόδου Max Min Max Min Max
Δυναμικότητα Pin Pin Pout Pout
ΛΑΥΡΙΟ 240000 26.5 37.5 25 -
ΔΕΗ ΚΟΜΟΤΗΝΗ 108000 40 55 28 -
ΚΕΡΑΤΣΙΝΙ 102153 18 18.2 17.6 -
ΗΡΩΝΑΣ 40000 25.5 66.4 25 -
ΗΡΩΝ II 85000 30.5 66.4 30 -
ΤΡΙΚΑΛΑ 20000 35 66.4 9 -
ΚΑΒΑΛΑ 10000 35 66.4 9 -
ΚΑΡΔΙΤΣΑ 20000 35 66.4 9 -
ΚΟΜΟΤΗΝΗ 20000 35 66.4 9 -
ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟ 11500 25.8 66.4 9 -
ΒΟΡΕΙΑ ΑΘΗΝΑ 110219 32.1 66.4 9 -
ΘΡΙΑΣΙΟ 50705 36.5 66.4 9 -
ΑΝΑΤΟΛ. ΑΘΗΝΑ 110219 27.6 37.7 9 -
ΑΣΠΡΟΠΥΡΓΟΣ 100150 30 66.4 9 -
ΔΥΤΙΚΗ ΑΘΗΝΑ 110213 26.8 66.4 9 -
ΟΙΝΟΦΥΤΑ 26508 36.3 66.4 9 -
ΒΦΛ ΚΑΒΑΛΑ 24309 33.2 55 32.7 -
ΒΟΡΕΙΑ ΘΕΣ/ΝΙΚΗ 72527 35.6 55 9 -
ΑΝΑΤΟΛ. 72527 34.2 55 9 -
ΘΕΣ/ΝΙΚΗ
ΠΛΑΤΥ 21488 43.8 66.4 9 -
ΕΚΟ 18027 39 55 9 -
ΒΟΡΕΙΑ ΛΑΡΙΣΑ 25910 45.4 66.4 9 -
ΝΟΤΙΑ ΛΑΡΙΣΑ 25910 45.4 66.4 9 -
ΒΟΛΟΣ 51643 45.3 66.4 9 -
ΒΙΠΕ ΛΑΡΙΣΑ 10000 35 66.4 9 -
ΚΟΚΚΙΝΑ 10000 35 66.4 9 -
ΛΑΜΙΑ 28000 35 66.4 9 -
ΔΡΑΜΑ 28000 35 66.4 9 -
ΚΑΤΕΡΙΝΗ 28000 35 66.4 9 -
ΚΙΛΚΙΣ 44000 35 66.4 9 -
ΣΕΡΡΕΣ 44000 35 66.4 9 -
AΛΟΥΜΙΝΙΟΝ 100000 35 66.4 - -
MOTOR OIL 100000 35 66.4 - -
ΞΑΝΘΗ 44000 35 66.4 9 -
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ 28000 - 75 - -
Πίνακας 5-16. Τεχνικά Χαρακτηριστικά Σταθμών Σημείων Εξόδου ΕΣΜΦΑ
38
Τα σημεία εξόδου διαχωρίζονται με βάση το είδος της κατανάλωσής τους, σε οικιακή και
βιομηχανική κατανάλωση, καθώς και σε κατανάλωση που προορίζεται για
ηλεκτροπαραγωγή. Οι οικιακές καταναλώσεις ομαδοποιούνται σύμφωνα με την Εταιρεία
Παροχής Αερίου (ΕΠΑ) στην οποία ανήκουν. Οι ηλεκτροπαραγωγοί διαχωρίζονται σε
σταθμούς της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ) και ιδιώτες.
Βιομηχανική Κατανάλωση Οικιακή Κατανάλωση
Υψηλή Πίεση ΕΠΑ

ΒΦΛ ΚΑΒΑΛΑ ΑΘΗΝΑ
EΛΠΕ ΣΠΑΤΑ ΑΤΤΙΚΗΣ
MΟΤΟR OIL ΛΑΡΙΣΑ
AΛΟΥΜΙΝΙΟΝ ΙΙΙ ΒΟΛΟΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ
Mέση & Υψηλή Πίεση ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ
BIΠΕ ΛΑΡΙΣΑ
ΚΑΡΔΙΤΣΑ
ΚΟΚΚΙΝΑ
ΤΡΙΚΑΛΑ
ΚΙΛΚΙΣ
ΚΑΤΕΡΙΝΗ
ΠΛΑΤΥ
ΣΕΡΡΕΣ
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ
ΔΡΑΜΑ
ΚΑΒΑΛΑ
ΚΟΜΟΤΗΝΗ
ΞΑΝΘΗ
ΘΡΙΑΣΙΟ
ΛΑΜΙΑ
ΟΙΝΟΦΥΤΑ
Πίνακας 5-17. Σταθμοί Βιομηχανικής & Οικιακής Κατανάλωσης ΕΣΜΦΑ
Ηλεκτροπαραγωγοί
ΔΕΗ Ανεξάρτητοι/Ιδιώτες
ΚΕΡΑΤΣΙΝΙ ΘΙΣΒΗ
ΛΑΥΡΙΟ Motor Oil II
ΚΟΜΟΤΗΝΗ ΗΡΩΝΑΣ (αιχμιακός)
ΑΛΙΒΕΡΙ ΗΡΩΝ ΙΙ
ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΗ5 ΕΚΟ
ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ
ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ ΙΙ
Πίνακας 5-18. Σταθμοί Ηλεκτροπαραγωγών ΕΣΜΦΑ
5
Υπό κατασκευή
39
Μονάδες Μέτρησης και Υπολογισμοί
Το κανονικό κυβικό μέτρο (Nm3) είναι η ποσότητα μάζας φυσικού αερίου που σε συνθήκες
ατμοσφαιρικής απόλυτης πίεσης και θερμοκρασίας μηδέν βαθμών Κελσίου καταλαμβάνει
όγκο ενός κυβικού μέτρου.
Απόλυτη (absolut) πίεση χαρακτηρίζεται η πίεση που έχει ως αρχή μέτρησης το απόλυτο
κενό και μετράται σε bara. Η σχετική (gauge) πίεση έχει ως αρχή μέτρησης την
ατμοσφαιρική πίεση και μετράται σε barg ή bar. Επομένως η απόλυτη πίεση ισούται με το
άθροισμα της σχετικής με την ατμοσφαιρική πίεσης. Καθώς η ατμοσφαιρική πίεση ισούται
με 1.01325 bar μπορούμε να γράψουμε ότι bara=barg+1.01325
Υπολογισμοί
Οι πιέσεις εξόδου των M/R σταθμών, ρυθμίζονται περίπου στα 15 barg, με εξαίρεση τη ΔΕΗ
Κομοτηνής και την ΕΚΟ που ρυθμίζονται γύρω στα 30 barg. Οι πιέσεις εξόδου των
μετρητικών σταθμών είναι ίσες με την υψηλή πίεση του δικτύου δηλαδή κυμαίνονται στα
45 barg.
Οι παραδόσεις φυσικού αερίου σε MWh παρέχονται από τον διαχειριστή.

Πολλαπλασιάζοντας αυτές τις τιμές με έναν συντελεστή που διαφέρει ανάλογα με την
προέλευση φυσικού αερίου και κυμαίνεται στο 0.0112, μπορούμε να υπολογίσουμε το
ρυθμό ροής φυσικού αερίου στους σταθμούς του ΕΣΦΜΑ σε κανονικά κυβικά μέτρα ανά
ώρα. Μπορούμε κατόπιν να υπολογίσουμε τον συντελεστή τριβής και τον συντελεστή
συμπιεστότητας και να μελετήσουμε τις πτώσεις πίεσης σε κάθε κλάδο του ΕΣΦΜΑ.
Στην εφαρμογή των εξισώσεων περιγραφής φυσικού αερίου είναι χρήσιμες οι παρακάτω
μετατροπές μονάδων μέτρησης.
1 barg = 0.1 MPa

1 KWh = 3.6 ΜJ
1 HP = 0.746 ΚW
1 inch = 25.4 mm
Πίνακας 5-19. Βασικές Μετατροπές Μονάδων
40
6. Σύνθεση Φυσικού Αερίου
Το φυσικό αέριο είναι ένα καύσιμο μείγμα αερίων υδρογονανθράκων. Σχηματίζεται κατά
κύριο λόγο από μεθάνιο, ενώ μπορεί επίσης να περιλαμβάνει αιθάνιο, προπάνιο, βουτάνιο
και πεντάνιο. Η σύνθεση του φυσικού αερίου ποικίλει ευρέως, ανάλογα με την προέλευσή
του, η τυπική του σύνθεση όμως παρουσιάζεται στο διάγραμμα που ακολουθεί.
Τυπική σύνθεση Φυσικού Αερίου

Μεθάνιο CH4 70-90%
Αιθάνιο C2H6
Προπάνιο C3H8 0-20%
Βουτάνιο C4H10
Διοξείδιο του άνθρακα CO2 0-8%
Οξυγόνο O2 0-0,2%
Άζωτο Ν2 0-5%
Yδρόθειο H2S 0-5%
Ευγενή αέρια Α, He, Ne, Xe ίχνος
Πίνακας 6-1. Τυπική Σύνθεση Φυσικού Αερίου
Το φυσικό αέριο είναι ελαφρύτερο από τον αέρα με σχετική πυκνότητα 0,59. Σε περίπτωση
διαρροής, διαχέεται και διαφεύγει άμεσα προς την ατμόσφαιρα. Είναι άοσμο, αλλά πριν τη
παράδοσή του, προστίθεται μια ειδική ουσία που ονομάζεται μερκαπτάνη με
χαρακτηριστική οσμή, ώστε να ανιχνεύεται σε περίπτωση διαφυγής.
Τα όρια ανάφλεξης του φυσικού αερίου είναι 4,5% - 15%. Δηλαδή, η καύση δεν μπορεί να
συντηρηθεί εάν η περιεκτικότητα του αέρα σε φυσικό αέριο είναι εκτός αυτών των ορίων
Το φυσικό αέριο που χρησιμοποιείται στην

κατανάλωση αποτελείται κυρίως από μεθάνιο. Το
μεθάνιο είναι ένα μόριο που αποτελείται από ένα
άτομο άνθρακα και τέσσερα άτομα υδρογόνου, και
αναφέρεται ως CH4.
Κάθε μεγάλο δίκτυο μεταφοράς επιβάλλει
περιορισμούς για τη σύνθεση φυσικού αερίου που ρέει
Εικόνα 6-1. Ένα μόριο μεθανίου, CH4 στους αγωγούς του, τη γνωστή ως ποιότητα αγωγού.
Ανωτέρα Θερμογόνος Δύναμη
Η Ανωτέρα Θερμογόνος Δύναμη (ΑΘΔ) ορίζεται ως η ενέργεια που εκλύεται κατά την καύση
ενός κανονικού κυβικού μέτρου φυσικού αερίου, όταν στα προϊόντα καύσης ο υδρατμός
συμπυκνώνεται και λαμβάνουμε νερό σε υγρή μορφή.
41
Η τιμή της ΑΘΔ δεν είναι σταθερή καθώς εξαρτάται από τη σύσταση του φυσικού αερίου
και υπολογίζεται κάθε μήνα από τον διαχειριστή σύμφωνα με μετρήσεις που γίνονται στα
σημεία εισόδου του ΕΣΜΦΑ. Μια μέση τιμή για την ΑΘΔ είναι οι 11,5 ΚWh/Nm3.
Συντελεστής Wobbe
Ο συντελεστής Wobbe είναι δείκτης της εναλλαξιμότητας των αέριων καυσίμων. Ορίζεται
ως το πηλίκο της ΑΘΔ προς το ειδικό βάρος του αερίου και εκφράζεται σε MJ/Nm3 ή
kWh/Nm3. Χρησιμοποιείται για να συγκρίνει το ενεργειακό αποτέλεσμα καύσης από
διαφορετικής σύνθεσης αέρια καύσιμα σε μια συσκευή. Αν δύο καύσιμα αέρια με
διαφορετική σύνθεση έχουν ίδιους συντελεστές Wobbe, παράγουν υπό δεδομένη πίεση την
ίδια ποσότητα ενέργειας.
Προδιαγραφές ποιότητας φυσικού αερίου
Η σύσταση του φυσικού αερίου που εισέρχεται στο ΕΣΦΜΑ θα πρέπει να είναι στα πλαίσια
των παρακάτω προδιαγραφών.
 Συντελεστής Wobbe
Ο Συντελεστής Wobbe δεν πρέπει να είναι μικρότερος από 13.10 kWh/Nm3 και δεν πρέπει
να είναι μεγαλύτερος από 16.37 kWh/Nm3.
 Ανωτέρα Θερμογόνος Δύναμη
Σε κανονικές συνθήκες λειτουργίας η Ανωτέρα Θερμογόνος Δύναμη δεν πρέπει να είναι

μικρότερη από 10.20 kWh/Nm3 και δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 13.71 kWh/Nm3.
 Σχετική Πυκνότητα
Η σχετική πυκνότητα του φυσικού δεν πρέπει να είναι μικρότερη από 0.56 και δεν πρέπει
να είναι μεγαλύτερη από 0.71.
 Μεθάνιο CΗ4
Η συγκέντρωση μεθανίου δεν πρέπει να είναι μικρότερη από 75 mole%.
 Διοξείδιο του Άνθρακα CO2
Η συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 3 mole%.
 Άζωτο Ν2
Η συγκέντρωση αζώτου δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 6 mole%.
 Οξυγόνο Ο2
Η συγκέντρωση οξυγόνου δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 0.2 mole%.
42
 Υδρόθειο H2S
Η περιεκτικότητα του φυσικού αερίου σε Υδρόθειο δεν πρέπει να ξεπερνά τα 5.4 mg/Nm3.
Σε εξαιρετικές περιπτώσεις και όχι για περισσότερο από 2 ώρες μπορεί να περιέχει
διπλάσια ποσότητα αλλά η ημερήσια μέση τιμή πρέπει να είναι μικρότερη από 6.5 mg/Nm3.
 Ολικό θειο
Το ολικό θειο για Φυσικό Αέριο που δεν έχει υποστεί όσμηση δεν πρέπει να ξεπερνά τα 80
mg/Nm3. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις και όχι για περισσότερο από 48 ώρες μπορεί να
φθάσει τα 120 mg/Nm3 χωρίς όμως να ξεπερνά τα 90 mg/Nm3 σε μέση τιμή εβδομάδας.
 Σημείο Δρόσου του Νερού WDP
Το Σημείο Δρόσου του Νερού για το Φυσικό Αέριο δεν πρέπει να ξεπερνά τους +5 βαθμούς
Κελσίου(°C) σε πίεση αναφοράς 80 barg.
 Σημείο Δρόσου Υδρογονανθράκων HCDP
Το Σημείο Δρόσου Υδρογονανθράκων δεν πρέπει να ξεπερνά τους +3°C σε κάθε πίεση από 1
έως 80 barg σε πίεση αναφοράς 27 barg.
 Θερμοκρασία
Η θερμοκρασία του φυσικού αερίου πρέπει να κυμαίνεται από 0 έως 50°C. Σε εξαιρετικές
συνθήκες λειτουργίας του ΕΣΦΜΑ ή εξαιτίας τεχνικών λόγων, η θερμοκρασία δύναται να
είναι μικρότερη των 0°C, αυστηρά για διάστημα μικρότερο των τεσσάρων ωρών. Στην
περίπτωση αυτή το φυσικό αέριο πρέπει να έχει θερμοκρασία μεγαλύτερη των -10°C και
τουλάχιστον κατά 5°C υψηλότερη από τη θερμοκρασία WDP του αερίου στην πίεση
λειτουργίας.
 Σκόνη και Υγρά
Το Φυσικό Αέριο πρέπει να είναι πρακτικά ελεύθερο από αέριες, στερεές ή υγρές ουσίες
που θα ήταν δυνατόν να δημιουργήσουν κινδύνους φραγής ή δυσλειτουργίας ή διάβρωσης
των συνηθισμένων εγκαταστάσεων αερίου και του τυποποιημένου εξοπλισμού αερίου.
Εξαιρούνται περιπτώσεις που υγροί σχηματισμοί πολύ μικρών σταγονιδίων μπορεί
περιστασιακά να δημιουργηθούν στο φυσικό αέριο και δεν είναι δυνατόν να
απομακρυνθούν.
 Οσμητική Ουσία
Το φυσικό αέριο πρέπει να παραλαμβάνεται χωρίς οσμητική ουσία στα σημεία εισόδου. Η
οσμητική ουσία προστίθεται στα σημεία παράδοσης όταν είναι απαραίτητο από τον Κώδικα
ASME (American Society of Mechanical Engineers).
Οι παραπάνω προδιαγραφές παρουσιάζονται συνοπτικά στον Πίνακα.
43
Προδιαγραφές Ποιότητας Φυσικού Αερίου
Μονάδα
Μέγεθος Προδιαγραφή
Μέτρησης
Συντελεστής Wobbe kWh/Nm3 13.1 έως 16.37
Ανωτέρα
Θερμογόνος kWh/Nm3 10.2 έως 13.71
Δύναμη (ΑΘΔ)
Σχετική Πυκνότητα - 0.56 έως 0.71
Μεθάνιο CH4 %mole 75 min
Διοξείδιο του %mole 3 max
Άνθρακα CO2
Άζωτο N2 %mole 6 max
Οξυγόνο O2 %mole 0.2 max
Υδρόθειο H2S mg/Nm3 5.4 max
Ολικό Θείο mg/Nm3 80 max
Σημείο Δρόσου
°C +5 max
Νερού (WDP)
Σημείο Δρόσου
°C +3 max
Υδρογοναθράκων
Θερμοκρασία °C 0-50
Πίνακας 6-2. Προδιαγραφές Ποιότητας Φυσικού Αερίου που Εισέρχεται στο ΕΣΜΦΑ
Οι ανωτέρω τιμές των WDP και HCDP αντιστοιχούν στον αριθμητικό μέσο όρο των
πραγματικών τιμών, ενώ οι τιμές των υπολοίπων στοιχείων ποιότητας στον μεσοσταθμικό
ως προς τη ροή μέσο όρο.
Προδιαγραφές ποιότητας υγροποιημένου φυσικού αερίου
Η σύσταση του Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου που εγχέεται στην εγκατάσταση ΥΦΑ από
το δεξαμενόπλοιο μεταφοράς ΥΦΑ, θα πρέπει να πληροί τις παρακάτω προδιαγραφές.
 Ειδικό βάρος
Το ειδικό βάρος του ΥΦΑ που αντλείται προς αεριοποίηση πρέπει να είναι μεγαλύτερο από
430 kg/m3 και μικρότερο από 478 kg/m3.
Ο διαχειριστής δύναται να αποφασίζει κατά περίπτωση σχετικά με το αν είναι εφικτό να

δεχθεί φορτίο ΥΦΑ με προδιαγραφές της πυκνότητας εκτός ορίων (από 420.3 kg/m3 έως
483.1 kg/m3).
44
 Συντελεστής Wobbe
Όσον αφορά τον συντελεστή Wobbe του ΥΦΑ ακολουθεί τις προδιαγραφές που ισχύουν για
το ΕΣΜΦΑ, έτσι ο συντελεστής Wobbe δεν πρέπει να είναι μικρότερος από 13.10 kWh/Nm3
και δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερος από 16.37 kWh/Nm3.
 Μοριακό Βάρος
Το μοριακό βάρος του αποθηκευμένου και προς άντληση ΥΦΑ δεν πρέπει να είναι
μικρότερο των 16.52 kg/kmol και μεγαλύτερο των 18.88 kg/kmol.
 Ανωτέρα Θερμογόνος Δύναμη ΑΘΔ
Η Ανωτέρα Θερμογόνος Δύναμη του αποθηκευμένου και προς άντληση ΥΦΑ δεν πρέπει να
είναι μικρότερη από 11.16 kWh/Nm3 και δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 12.68
KWh/Nm3.
Kατ’ εξαίρεση ο διαχειριστής δύναται να εγκρίνει την παραλαβή φορτίων με χαλαρότερες

προδιαγραφές ΑΘΔ από 11.04 kWh/Nm3 έως 13.02 kWh/Nm3 λαμβάνοντας υπόψη την
σύσταση του αποθηκευμένου και του προς έκχυση ΥΦΑ, έτσι ώστε η ΑΘΔ μετά την
ανάμειξη να είναι εντός προδιαγραφών.
 Μεθάνιο CΗ4
Η συγκέντρωση μεθανίου στο αποθηκευμένο και προς άντληση ΥΦΑ δεν πρέπει να είναι
μικρότερη από 85 mol% και μεγαλύτερη από 97mol%.
Kατ’ εξαίρεση ο διαχειριστής δύναται να εγκρίνει τη παραλαβή φορτίων με συγκέντρωση

CΗ4 από 80 mol% έως 99.8 mol% λαμβάνοντας υπόψη την σύσταση του αποθηκευμένου και
του προς έκχυση ΥΦΑ έτσι ώστε η συγκέντρωση CΗ4 μετά την ανάμειξη να είναι εντός
προδιαγραφών.
 Άζωτο Ν2
Η συγκέντρωση αζώτου στο αποθηκευμένο και προς άντληση ΥΦΑ δεν πρέπει να είναι
μεγαλύτερη από 1.24 mol%.
 Υδρόθειο H2S
Η περιεκτικότητα του αποθηκευμένου και προς άντληση ΥΦΑ σε Υδρόθειο δεν πρέπει να
ξεπερνά τα 5mg/Nm3.
 Ολικό θείο
Η περιεκτικότητα σε ολικό θειο στο αποθηκευμένο και προς άντληση ΥΦΑ δεν πρέπει να
ξεπερνά τα 30 mg/Nm3.
 Η σύσταση των βαρύτερων υδρογονανθράκων θα πρέπει να είναι εντός των ορίων

που επιβάλλει η μέθοδος Klosek-McKinley (ΚΜΚ) υπολογισμού της πυκνότητας ΥΦΑ
45
δηλαδή το ποσοστό του iC4 και nC4 δεν πρέπει να ξεπερνά το 4% και το ποσοστό
του iC5 και nC5 το 2%.
 Η θερμοκρασία έγχυσης του ΥΦΑ (μέσος όρος των θερμοκρασιών του ΥΦΑ όλων
των δεξαμενών του πλοίου μεταφοράς, πριν την έγχυση) δεν πρέπει να είναι
μεγαλύτερη του -158°C. Για θερμοκρασίες ΥΦΑ μεγαλύτερες του -158°C η μέθοδος
ΚΜΚ υπολογισμού της πυκνότητας δεν ισχύει.
Οι παραπάνω προδιαγραφές παρουσιάζονται συνοπτικά και στους επόμενους πίνακες.
Προδιαγραφές Ποιότητας ΥΦΑ

Μονάδα
Μέγεθος Προδιαγραφή
Μέτρησης
Συντελεστής Wobbe kWh/Nm3 13.1 έως 16.37
Ανωτέρα Θερμογόνος kWh/Nm3 11.16 έως 12.68
Δύναμη (ΑΘΔ)
Πυκνότητα kg/m3 430 έως 478
Μοριακό Βάρος kg/kmol 16.52 έως 18.88
Μεθάνιο %mol 85 min, 97 max
i-βουτανιο & n-βουτάνιο %mol 4 max
i-πεντάνιο & n-πεντάνιο %mol 2 max
Άζωτο N2 %mol 1.24 max
Υδρόθειο H2S mg/Nm3 5 max
Ολικό Θείο mg/Nm3 30 max
Θερμοκρασία °C -158 max
Πίνακας 6-3. Προδιαγραφές Ποιότητας LNG που Εισέρχεται στο ΕΣΜΦΑ
Ιστορικά Στοιχεία Ποιότητας Φυσικού Αερίου
Καθώς η σύσταση του φυσικού αερίου διαφέρει ανάλογα με την προέλευσή του, παρακάτω
παρουσιάζονται κάποια ιστορικά στοιχεία ποιότητας για τα τρία σημεία παραλαβής
φυσικού αερίου του ΕΣΦΜΑ, για τα έτη 2008 έως 2013.
46
 Σημείο Εισόδου Αγία Τριάδα, ΥΦΑ προερχόμενο από Αλγερία.
ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ
C1 C2 C3 iC4 nC4 iC5 nC5 neoC5
Έτος [mol-%] [mol-%] [mol-%] [mol-%] [mol-%] [mol-%] [mol-%] [mol-%]
2008 91.1894 6.9587 1.0326 0.1107 0.1333 0.0032 0.0015 0.0000
2009 91.1147 6.8566 1.1338 0.1287 0.1561 0.0017 0.0008 0.0000
2010 90.3226 7.5425 1.1312 0.1146 0.1537 0.0037 0.0015 0.0000
2011 91.3408 7.0192 0.9773 0.0847 0.0960 0.0025 0.0013 0.0000
2012 91.1540 6.8876 1.2330 0.1333 0.1963 0.0090 0.0027 0.0000
2013 89.8123 8.0956 1.3302 0.1213 0.1603 0.0031 0.0013 0.0000
ο
Πίνακας 6-4. Ιστορικά Στοιχεία Ποιότητας Φυσικού Αερίου στην Αγία Τριάδα, Μέρος 1
Έτος C6+ N2 CO2 ΑΘΔ Wobbe
[mol-%] [mol-%] [mol-%] (kWh/Nm³) (kWh/Nm³)
2008 0.0011 0.5626 0.0379 11.85 15.23
2009 0.0000 0.4924 0.1697 11.86 15.21
2010 0.0000 0.5287 0.0147 11.89 15.25
2011 0.0003 0.4778 0.0000 11.84 15.24
2012 0.0000 0.3842 0.0000 11.92 15.30
2013 0.0000 0.4759 0.0000 12.01 15.34
Πίνακας 6-5. Ιστορικά Στοιχεία Ποιότητας Φυσικού Αερίου στην Αγία Τριάδα, Μέρος 2ο
 Σημείο Εισόδου Σιδηρόκαστρο, φυσικό αέριο προερχόμενο από Ρωσία.
ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟ
2008 97.8442 0.8763 0.2987 0.0490 0.0493 0.0103 0.0079 0.0000
2009 97.4624 1.1307 0.3865 0.0653 0.0626 0.0133 0.0094 0.0000
2010 97.4947 1.1568 0.3746 0.0616 0.0590 0.0112 0.0074 0.0000
2011 97.3638 1.2417 0.4059 0.0657 0.0643 0.0121 0.0080 0.0000
2012 97.0143 1.4875 0.4808 0.0765 0.0731 0.0144 0.0096 0.0000
2013 96.5974 1.7823 0.5716 0.0885 0.0879 0.0167 0.0114 0.1111
Πίνακας 6-6. Ιστορικά Στοιχεία Ποιότητας Φυσικού Αερίου στο Σιδηρόκαστρο, Μέρος 1ο
47
Έτος C6+ N2 CO2 ΑΘΔ Wobbe WDP HCDP
[mol-%] [mol-%] [mol-%] (kWh/Nm³) (kWh/Nm³) (oC) (oC)
2008 0.0080 0.7669 0.0646 11.16 14.80 -10.87 < -10
2009 0.0105 0.7520 0.0836 11.20 14.82 -11.32 < -10
2010 0.0099 0.0774 0.6911 11.20 14.82 -13.63 < -10
2011 0.0126 0.7474 0.0798 11.22 14.47 -15.99 < -10
2012 0.0142 0.7375 0.0919 11.17 14.65 -16.52 < -10
2013 0.0141 0.1748 0.6554 10.92 14.39 -15.95 < -10
Πίνακας 6-7. Ιστορικά Στοιχεία Ποιότητας Φυσικού Αερίου στο Σιδηρόκαστρο, Μέρος 2ο
 Σημείο Εισόδου Κήποι, φυσικό αέριο προερχόμενο από Αζερμπαϊτζάν.
ΚΗΠΟΙ
2008 96.2960 1.5667 0.4809 0.0844 0.0999 0.0269 0.0199 0.0000
2009 95.5655 1.8839 0.6081 0.1086 0.1362 0.0349 0.0253 0.0000
2010 94.1549 2.7999 0.6988 0.1236 0.1567 0.0384 0.0265 0.0000
2011 95.9443 1.7316 0.5181 0.0870 0.1007 0.0265 0.0184 0.0000
2012 95.8259 1.8079 0.5526 0.0919 0.1047 0.0265 0.0184 0.0000
2013 95.2328 2.0421 0.7219 0.1164 0.1360 0.0287 0.0202 0.0000
Πίνακας 6-8. Ιστορικά Στοιχεία Ποιότητας Φυσικού Αερίου στους Κήπους, Μέρος 1ο
ΚΗΠΟΙ
Έτος C6+ N2 CO2 ΑΘΔ Wobbe WDP HCDP
o o
[mol-%] [mol-%] [mol-%] (kWh/Nm³) (kWh/Nm³) ( C) ( C)
2008 0.0108 1.2555 0.1527 11.21 14.75 1.32 < -15
2009 0.0178 1.4232 0.1964 11.26 14.75 -28.94 < -15
2010 0.0213 1.7511 0.2288 11.33 14.73 -36.74 < -15
2011 0.0115 1.4292 0.1669 11.21 14.73 -38.39 < -15
2012 0.0108 1.3882 0.1727 11.23 14.74 -39.94 < -15
2013 0.0118 1.4125 0.2028 11.28 14.75 -35.55 < -15
ο
Πίνακας 6-9. Ιστορικά Στοιχεία Ποιότητας Φυσικού Αερίου στους Κήπους, Μέρος 2
48
7. Περιγραφή της Βάσης Δεδομένων
Λαμβάνοντας υπόψη τις εξισώσεις μελέτης του φυσικού αερίου, πραγματοποιήθηκε

υπολογισμός και συλλογή όλων των απαραίτητων δεδομένων που θα οδηγήσουν στη
μοντελοποίηση του εθνικού δικτύου μεταφοράς φυσικού αερίου. Για το σκοπό αυτό,
δημιουργήθηκε μία βάση δεδομένων που περιέχει κατηγοριοποιημένα σε πίνακες όλα
τα δεδομένα που συλλέχθηκαν. Η βάση είναι υλοποιημένη σε ΜySQL και αποτελείται
από δέκα πίνακες, καθένας εκ των οποίων περιγράφεται αναλυτικά παρακάτω.
Εικόνα 7-1. Επισκόπηση Βάσης Δεδομένων, EER Model
49
branches
Ο πίνακας branches περιέχει τις αποστάσεις από κόμβο σε κόμβο του ΕΣΦΜΑ, καθώς και
τις διαμέτρους για κάθε ένα από αυτά τα τμήματα του αγωγού. Αποτελείται από 81
γραμμές και 7 στήλες. Οι αποστάσεις μετρώνται σε χιλιόμετρα και οι διάμετροι σε ίντσες.
Πρωτεύον κλειδί: id_branches
Ξένα κλειδιά: id_from, id_to Πίνακας Αναφοράς: nodes
Ονομασία Πεδίου Τύπος Περιγραφή
id_branches INT AutoIncrement κωδικός κλάδου

ονομασία κλάδου
name_GR VARCHAR ελληνική
ονομασία κλάδου
name_EN VARCHAR αγγλική
κωδικός κόμβου
id_from INT έναρξης κλάδου
κωδικός κόμβου
id_to INT κατάληξης κλάδου
μήκος κλάδου σε
length FLOAT χιλιόμετρα
διάμετρος κλάδου
diameter FLOAT σε ίντσες
50
compressor
Ο πίνακας compressor περιλαμβάνει την πίεση και τη θερμοκρασία εισόδου που

καταγράφηκε στον συμπιεστή για κάθε ώρα του έτους 2012. Η πίεση μετράται σε bara και
η θερμοκρασία σε βαθμούς Κελσίου (οC).
Πρωτεύον κλειδί: id_compressor
Ξένο κλειδί: id_station Πίνακας Αναφοράς: stations
id_compressor INT AutoIncrement κωδικός συμπιεστή

κωδικός σταθμού
id_station INT συμπιεστή
day DATE ημερομηνία

μέτρησης
hour TIME ώρα μέτρησης
pressure FLOAT πίεση συμπιεστή

θερμοκρασία
temperature FLOAT συμπιεστή
51
entry_exit_points
Στον πίνακα entry_exit_points που περιγράφεται παρακάτω υπάρχει αναλυτική

καταχώριση όλων των σημείων εισόδου και εξόδου του EΣΜΦΑ. Καταχωρείται η
ονομασία τους με ελληνικούς και αγγλικούς χαρακτήρες και για κάθε σημείο εξόδου
υπάρχει το είδος κατανάλωσης στο οποίο ανήκει. Η στήλη τύπος κατανάλωσης
αναφέρεται στην υποκατηγορία του είδους κατανάλωσης στην οποία περιλαμβάνεται
ένα σημείο εξόδου.
Πρωτεύον Κλειδί: id_entry_exit_points
κωδικός σημείου
id_entry_exit_points INT AutoIncrement εισόδου/εξόδου
ελληνική ονομασία
name_GR VARCHAR σημείου
αγγλική ονομασία
name_EN VARCHAR σημείου
consumption_type VARCHAR τύπος κατανάλωσης
type VARCHAR είδος κατανάλωσης
52
entry_pressure_limits
Ο πίνακας entry pressure limits καταχωρεί το πάνω και το κάτω όριο των μηνιαίων πιέσεων
που σημειώθηκαν στα σημεία εισόδου του ΕΣΜΦΑ για τα έτη 2008-2012. Η πίεση μετράται
σε barg.
Πρωτεύον Κλειδί: id_entry_pres_limits
Ξένο Κλειδί: id_point Πίνακας Αναφοράς: stations
id_entry_pres_limits INT AutoIncrement εισόδου
id_point INT κωδικός σταθμού
month_year DATE μήνας και έτος

ελάχιστη
min_pressure FLOAT μετρούμενη πίεση
σε barg
μέγιστη
max_pressure FLOAT μετρούμενη πίεση
σε barg
53
mwh_per_hour
Στον πίνακα mwh_per_hour είναι καταχωρημένη η ωριαία τιμή της ενέργειας σε MWh του
έτους 2012 για κάθε σημείο εισόδου και εξόδου του ΕΣΜΦΑ.
Πρωτεύον Κλειδί: id_mwh_per_hour
Ξένο Κλειδί: id_en_ex_point Πίνακας Αναφοράς: entry_exit_points
id_mwh_per_hour INT AutoIncrement κωδικός σημείου

id_en_ex_point INT εισόδου/εξόδου
ημερομηνία
day DATE μέτρησης
hour TIME ώρα μέτρησης

κατανάλωση
consumption DOUBLE ενέργειας σε MWh
54
nodes
Ο πίνακας nodes περιέχει τα ονόματα όλων των κόμβων του ΕΣΜΦΑ, σύμφωνα με τον
χάρτη του δικτύου.
Πρωτεύον Κλειδί: id_nodes
id_nodes INT AutoIncrement κωδικός κόμβου

ονομασία κόμβου
Node_Name_GR VARCHAR ελληνική
ονομασία κόμβου
Node_Name_ENG VARCHAR αγγλική
55
parameters
Οι τιμές των παράμετρων του δικτύου, του συμπιεστή και του σταθμού ΥΦΑ όπως
παρουσιάστηκαν και σε προηγούμενη ανάλυση, καταχωρούνται στα πεδία του πίνακα
parameters , μαζί με τις μονάδες μέτρησής τους.
Πρωτεύον Κλειδί: id_parameters
κωδικός
id_parameters INT AutoIncrement παραμέτρου
name_GR VARCHAR ελληνική ονομασία
name_ENG VARCHAR αγγλική ονομασία
value FLOAT τιμή παραμέτρου
unit VARCHAR μονάδα μέτρησης
56
flow_rate
Ο πίνακας flow_rate περιέχει τα αποτελέσματα των υπολογισμών για την ποσότητα

φυσικού αερίου σε κανονικά κυβικά μέτρα (Nm3) που παραδόθηκε σε επιλεγμένα
σημεία εισόδου και εξόδου, την απόλυτη πίεση του φυσικού αερίου καθώς και την
ενέργεια σε MJ . Τα στοιχεία είναι σε ωριαία βάση για το έτος 2012.
Πρωτεύον Κλειδί: id_flow

Ξένο Κλειδί: id_statons Πίνακας Αναφοράς: stations
id_flow INT AutoIncrement μέτρησης
id_stations INT κωδικός σταθμού

ώρα μέτρησης
hour TIME
όγκος φυσικού
nm3 DOUBLE αερίου σε Nm3
πίεση φυσικού
pres_bara DOUBLE αερίου σε bara
ενέργεια φυσικού
energy_MJ DOUBLE αερίου σε MJ
quality_entry_points
Ο πίνακας quality_entry_points, περιέχει την σύνθεση του φυσικού αερίου στα σημεία
παραλαβής φυσικού αερίου του ΕΣΜΦΑ, Κήποι, Σιδηρόκαστρο και Αγία Τριάδα, σε μηνιαία
βάση για το έτος 2012.
Πρωτεύον Κλειδί: id_quality_en_points

Ξένο Κλειδί: id_entry_station Πίνακας Αναφοράς: stations
57
id_quality_en_points INT AutoIncrement μέτρησης
id_entry_station INT εισόδου
C1 FLOAT Μεθάνιο
C2 FLOAT Αιθάνιο
C3 FLOAT Προπάνιο
iC4 FLOAT ι-βουτάνιο
nC4 FLOAT ν-βουτάνιο
TotC4 FLOAT Βουτάνιο
iC5 FLOAT ι-πεντάνιο
nC5 FLOAT ν-πεντάνιο
neoC5 FLOAT νεοπεντάνιο
C6plus FLOAT εξάνιο+
TotC5plus FLOAT Πεντάνιο
N2 FLOAT Άζωτο
διοξείδιο του
CO2 FLOAT άνθρακα
Hs FLOAT ΑΘΔ σε MJ/Nm3
Rel_Density FLOAT σχετική πυκνότητα

συντελεστής
Zn FLOAT συμπιεστότητας
Wobbe FLOAT αριθμός Wobbe
58
stations
Ο πίνακας stations περιλαμβάνει το όνομα κάθε σταθμού του ΕΣΜΦΑ, τον τύπο του,
μετρητικό ή μετρητικό/ρυθμιστικό, τη θερμοκρασία και πίεση βάσης καθώς και τα όρια των
πιέσεων εισόδου και εξόδου του σταθμού.
Πρωτεύον Κλειδί: id_stations

Ξένο Κλειδί: id_entry_exit, id_node Πίνακες Αναφοράς: entry_exit_points, Nodes
id_stations INT AutoIncrement κωδικός σταθμού

id_entry_exit INT εισόδου/εξόδου
id_node INT κωδικός κόμβου

ελληνική ονομασία
name_GR VARCHAR σταθμού
αγγλική ονομασία
name_EΝ VARCHAR σταθμού
τύπος σταθμού
type VARCHAR (M ή M/R)
θερμοκρασία βάσης
Tbase INT σε βαθμούς Κελσίου
Pbase FLOAT πίεση βάσης σε barg

ελάχιστη πίεση
pin_min FLOAT εισόδου σταθμού
μέγιστη πίεση
pin_max FLOAT εισόδου σταθμού
ελάχιστη πίεση
pout_min FLOAT εξόδου σταθμού
μέγιστη πίεση
pout_max FLOAT εξόδου σταθμού
59
Ενδεικτικά Αποτελέσματα
Σημεία Εισόδου
 Μηνιαίες Παραλαβές ΦΑ
Στο διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζονται οι μηνιαίες παραλαβές φυσικού αερίου για
κάθε σημείο εισόδου του ΕΣΜΦΑ. Οι μετρήσεις έγιναν σε μεγαβατώρες (MWh) και
αναφέρονται στο έτος 2012.
Μηνιαίες Παραλαβές ΦΑ στα Σημεία Εισόδου

4000000
3500000
Παραλαβές ΦΑ [MWh]
3000000
2500000
2000000
ΚΗΠΟΙ
1500000
1000000
500000
Μήνας 2012
Εικόνα 7-2. Μηνιαίες Παραλαβές Φυσικού Αερίου του ΕΣΜΦΑ το έτος 2012
60
 Μέγιστη, Ελάχιστη & Μέση Τιμή Ωριαίων Παραλαβών ΦΑ
Το ακόλουθο διάγραμμα παρουσιάζει τη μέγιστη, ελάχιστη και μέση τιμή των ωριαίων
παραλαβών φυσικού αερίου σε MWh, για κάθε σημείο εισόδου του ΕΣΜΦΑ, σύμφωνα με
τις μετρήσεις που καταγράφηκαν το έτος 2012.
Η πράσινη κάθετη γραμμή δηλώνει το εύρος των μετρήσεων ωριαίας ποσότητας

φυσικού αερίου που καταγράφηκαν σε κάθε σημείο εισόδου. Η διαχωριστική γραμμή
που σημειώνεται σε κάθε πλαίσιο, είναι η αντίστοιχη μέση τιμή των ωριαίων
μετρήσεων κάθε σταθμού. Τέλος, τα άνω και κάτω όρια των πλαισίων αναφέρονται
στις τιμές στις οποίες κυμαίνεται το 75% και το 25% των μετρήσεων αντίστοιχα.
14000
12000
10000
Παραβές ΦΑ (MWh)
8000
6000
4000
2000
0
ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ ΚΗΠΟΙ ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟ
Σημείο Εισόδου
Εικόνα 7-3. Μέγιστη, Ελάχιστη & Μέση Τιμή Ωριαίων Παραλαβών Σημείων Εισόδου σε MWh
61
Σημεία Εξόδου
Τα ακόλουθα διαγράμματα παρουσιάζουν τις μηνιαίες καταναλώσεις φυσικού

αερίου, όπως αυτές καταγράφηκαν στους μετρητικούς σταθμούς των σημείων
εξόδου του ΕΣΜΦΑ. Οι μετρήσεις των καταναλώσεων έγιναν σε ΜWh και
αναφέρονται στο έτος 2012. Τα διαγράμματα κατατάσσονται σύμφωνα με το
είδος κατανάλωσης των σημείων εξόδου.
Καταναλώσεις ΦΑ στα Σημεία Εξόδου Οικιακής Κατανάλωσης

800000
700000
600000
Κατανάλωση ΦΑ [MWh]
ΑΘΗΝΑ
500000
ΒΟΛΟΣ
400000
300000 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
200000 ΣΠΑΤΑ
100000
Μήνας
Εικόνα 7-4. Μηνιαίες Οικιακές Καταναλώσεις Φυσικού Αερίου
62
Καταναλώσεις ΦΑ στα Σημεία Εξόδου Βιομηχανικής
Κατανάλωσης Υψηλής Πίεσης
450000
400000
350000
ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ ΙΙI
300000
250000 ΒΦΛ
200000 ΕΛΠΕ
150000
ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ
100000
50000
Μήνας
Εικόνα 7-5. Μηνιαίες Βιομηχανικές Καταναλώσεις Φυσικού Αερίου Υψηλής Πίεσης
Καταναλώσεις ΦΑ στα Σημεία Εξόδου Μέσης & Υψηλής Πίεσης

- Μέρος 1ο -
35000
30000
25000 ΔΡΑΜΑ
20000 ΘΡΙΑΣΙΟ
15000 ΚΑΒΑΛΑ
10000 ΚΑΡΔΙΤΣΑ
5000
Μήνας
Εικόνα 7-6. Μηνιαίες Βιομηχανικές Καταναλώσεις Φυσικού Αερίου Μέσης &Υψηλής Πίεσης, Μέρος 1ο
63
- Μέρος 2ο -
70000
60000
50000 ΚΑΤΕΡΙΝΗ
40000 ΚΙΛΚΙΣ
30000 ΚΟΚΚΙΝΑ
20000 ΚΟΜΟΤΗΝΗ
10000
Μήνας
Εικόνα 7-7. Βιομηχανικές Καταναλώσεις Φυσικού Αερίου Μέσης &Υψηλής Πίεσης, Μέρος 2ο

- Μέρος 3ο -
160000
140000
120000 ΛΑΜΙΑ
100000
ΛΑΡΙΣΑ
80000
ΞΑΝΘΗ
60000
40000 ΟΙΝΟΦΥΤΑ
20000
Μήνας
64
- Μέρος 4ο -
90000
80000
70000
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ
60000
ΒΙΠΕ ΛΑΡΙΣΑ
50000
ΠΛΑΤΥ
40000
ΣΕΡΡΕΣ
30000
ΤΡΙΚΑΛΑ
20000
10000
Μήνας
Καταναλώσεις ΦΑ στα Σημεία Εξόδου της ΔΕΗ

1200000
1000000
800000
ΚΕΡΑΤΣΙΝΙ
(ΔΕΗ )
600000
ΚΟΜΟΤΗΝΗ
(ΔΕΗ )
400000
ΛΑΥΡΙΟ
(ΔΕΗ)
200000
0
1ος 2ος 3ος 4ος 5ος 6ος 7ος 8ος 9ος 10ος 11ος 12ος
Μήνας
Εικόνα 7-10. Μηνιαίες Καταναλώσεις Φυσικού Αερίου της ΔΕΗ
65
Καταναλώσεις ΦΑ Ανεξάρτητων Ηλεκτροπαραγωγών
- Μέρος 1ο -
600000
500000
ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΘΕΣ (ΕΛΠΕ)

400000
ΗΡΩΝ ΙΙ
300000
ΗΡΩΝΑΣ
200000
ΘΙΣΒΗ
100000
Μήνας
Εικόνα 7-11. Μηνιαίες Καταναλώσεις Φυσικού Αερίου Ανεξάρτητων Ηλεκτροπαραγωγών, Μέρος 1ο
Καταναλώσεις ΦΑ Ανεξάρτητων Ηλεκτροπαραγωγών

- Μέρος 2ο -
600000
500000
400000
ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ
300000
ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ ΙΙ
200000 ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ ΙΙ
100000
Μήνας
Εικόνα 7-12. Μηνιαίες Καταναλώσεις Φυσικού Αερίου Ανεξάρτητων Ηλεκτροπαραγωγών, Μέρος 2ο
66
Παράρτημα Α
Μετατροπές Μονάδων
 Μήκος
Εκατοστά Μέτρα Χιλιόμετρα Ίντσες Πόδια Γιάρδες Μίλια

[cm] [m] [km] [in] [ft] [yd] [mile]
cm - 0.01 1×10-5 0.3937 0.0328 0.0109 6.214×10-6
m 100 - 0.001 39.37 3.281 1.094 6.214×10-4
km 100000 1000 - 39370 3281 1094 0.6214
in 2.54 0.0254 2.540×10-5 - 0.0833 0.0278 1.578×10-6
ft 30.48 0.3048 3.048×10-4 12 - 0.3333 1.894×10-4
yd 91.44 0.9144 9.144×10-4 36 3 - 5.682×10-4
mile 160934 1609 1.609 63360 5280 1760 -
 Πίεση
bar = 100kN/m2 kgf/cm2 psi = lbf/in2 atm

bar - 1.020 14.50 0.9869
kgf/cm2 0.9807 - 14.22 0.9687
psi 0.0689 0.0703 - 0.0680
atm 1.013 1.033 14.70 -
 Ενέργεια
Joule kilowatt- Kilocalorie Horsepower- British

[J] hour [kcal] hours Thermal Unit
[kWh] [hp-h] [Btu]
J - 2.778×10-7 2.388×10-4 3.777×10-7 9.478×10-4
kWh 3.6×106 - 859.8 1.360 3412
kcal 4187 0.0012 - 0.0016 3.968
hp-h 2.647796×106 0.7355 632.4 - 2510
Btu 1055 2.931×10-4 0.2520 3.985×10-4 -
67
 Θερμοκρασία
Βαθμοί Κελσίου Βαθμοί Φαρενάιτ Βαθμοί Κέλβιν

[°C] [°F] [°Κ]
(°F - 32) × 5/9 (°C × 9/5) + 32 °C + 273.15
°Κ - 273.15
 Όγκος & Θερμότητα
Nm3 ft3 mmBtu GJ Mcal kWh

3
Nm - 35.31 0.0411 0.0433 10.35 12.03
ft3 0.0283 - 0.0012 0.0012 0.293 0.3407
mmBtu 24.36 860.1 - 1.055 252 293.1
GJ 23.08 815.2 0.9478 - 238.8 277.8
Mcal 0.0967 3.413 0.004 0.0042 - 1.163
kWh 0.0831 2.935 0.0034 0.0036 0.8598 -
 Μετατροπές LNG
Tonnes LNG m3 LNG Nm3 ΦΑ ft3 ΦΑ mmBTU

Tonnes LNG - 2.222 1300 45909 53.38
m3 LNG 0.450 - 585 20659 24.02
Nm3 ΦΑ 7.692×10-4 0.0017 - 35.31 0.0411
ft3 ΦΑ 2.178×10-5 4.8×10-5 0.0283 - 0.0012
mmBTU 0.0187 0.0416 24.36 860.1 -
68
Παράρτημα Β
Συμβολισμοί
Περιγραφή Σύμβολο
Μάζα Mass m
Όγκος Volume V
Πυκνότητα Density ρ
Ειδική Βαρύτητα Specific Gravity G
Ιξώδες (δυναμικό) Viscosity μ
Κινηματικό Ιξώδες Kinematic Viscosity ν
Πoσοτό Συστατικού Αερίου Percent of gas component y
Μοριακό Βάρος Molecular Weight M
Μέση Πίεση Average Pressure Pavg
Κρίσιμη Θερμοκρασία Critical Temperature Tc
Κρίσιμη Πίεση Critical Pressure Pc
Ανηγμένη Θερμοκρασία Reduced Temperature Tr
Ανηγμένη Πίεση Reduced Pressure Pr
Ψευδο-κρίσιμη Θερμοκρασία Pseudo-critical Temperature Tpc
Ψευδο-κρίσιμη Πίεση Pseudo-critical Pressure Ppc
Ψευδο-ανηγμένη Θερμοκρασία Pseudo-reduced Temperature Tpr
Ψευδο-ανηγμένη Πίεση Pseudo-reduced Pressure Ppr
Συνολικός Όγκος ΦΑ στον αγωγό Line pack Vb
Συντελεστής Συμπιεστότητας Compressibility Factor Z
Παράμετρος Ανυψώσεων Pipe Elevation’s Parameter s
Υψομετρική Διαφορά Elevation Difference ΔΗ
Θερμοκρασία Ροής Flowing Temperature Tf
Ισοδύναμο Μήκος Equivalent Length Le
Μέση Ταχύτητα Αερίου Average Velocity of Gas u
Εσωτερική Διάμετρος Αγωγού Pipe’s Inside Diameter D
Αριθμός Reynolds Reynolds Number Re
Θερμοκρασία Βάσης Base Temperature Tb
Πίεση Βάσης Base Pressure Pb
Ρυθμός Ροής Αερίου Gas Flow Rate Q
Συντελεστής Τριβής Fanning Fanning Friction Factor ff
Συντελεστής Τριβής Darcy Darcy Friction factor fd
Πίεση Εισόδου Συμπιεστή Suction Pressure Ps
Πίεση Εξόδου Συμπιεστή Discharge Pressure Pd
Λόγος Συμπίεσης Compression Ratio r
Λόγος Ειδικών Θερμοτήτων Ratio of Specific Heats γ
Αδιαβατική Απόδοση Adiabatic Efficiency ηα
Ενέργεια Συμπιεστή Compression Power Power
Θερμοκρασία Εισόδου Συμπιεστή Suction Temperature T1
Θερμοκασία Εξόδου Συμπιεστή Discharge Temperature T2
69
Βιβλιογραφία
Liu et al, Interdependency of Natural Gas Network and Power System Security, 2008
Liu et al,Security-Constrained Unit Commitment With Natural Gas Transmission Constraints,
2009
Liu et al, Application of Augmented Lagrangian Relaxation to Coordinated Scheduling of
Interdependent Hydrothermal Power and Natural Gas Systems, 2010
Martinez-Mares and Fuerte-Esquivel, A Unified Gas and Power Flow Analysis in Natural Gas
and Electricity Coupled Netwroks, 2012
Sahin et al, Impact of Natural Gas System on Risk-Constrained Midterm Hydrothermal
Scheduling, 2011
Shahidehpour et al, Impact of Natural Gas Infrastructure on Electric Power Systems, 2005
Wu and Shahidehpour , Optimal Coordination of Stochastic Hydro and Natural Gas Supplies
in Midterm Operation of Power Systems, 2010
Gas Processors Suppliers Association, Engineering Data Book 10th ed., 1994
AGA, Report No.8, Compressibility Factors, 1992
Nayyar, M.L., Piping Handbook 7th ed., 2000
Liu, H., Pipeline Engineering, Boca Raton, 2003
E.Shashi Menon, Gas Pipeline Hydraulics, 2005
Saeid Mokhatab, William A., Poe James G. Speight, Handbook of Natural Gas Transmission
and Processing, 2006
Δ.Καρώνης ,Τεχνολογία Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου
A. Silberschatz, H. Korth, S. Sudarshan, Συστήματα Βάσεων Δεδομένων,6η έκδοση, 2011
Eπίσημη Ιστοσελίδα ΔΕΣΦΑ www.desfa.gr
Eπίσημη Ιστοσελίδα ΕΝTSOG www.entsog.com
Eπίσημη Eκπαιδευτική Ιστοσελίδα www.naturalgas.org
Eπίσημη Ιστοσελίδα IGU www.igu.org
70

Analisi Ethnikou Sistimatos Metaforas Fisikou Aeriou

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Analisi Ethnikou Sistimatos Metaforas Fisikou Aeriou

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

2013

Ανάλυση του Εθνικού Συστήματος

ΑΠΘ Τομέας Ηλεκτρικής Ενέργειας

Η εργασία αυτή δε θα μπορούσε να ολοκληρωθεί χωρίς την πολύτιμη συνεισφορά σε

Εικόνα 1-1. Πλατφόρμα Άντλησης Φυσικού Αερίου

Μετά τη διαδικασία της υγροποίησης το LNG αποθηκεύεται σε κρυογενικές δεξαμενές, οι

Συμπιεσμένο Φυσικό Αέριο

Το φυσικό αέριο όταν βρίσκεται σε υψηλές πιέσεις μπορεί να αποθηκευθεί και να

Τα βασικά συστατικά μέρη ενός δικτύου μεταφοράς φυσικού αερίου είναι:

Οι αγωγοί μεταφοράς φυσικού αερίου διακρίνονται ανάλογα με την πίεση. Οι αγωγοί

Κατηγορία Αγωγού Πίεση [ bar]

Πίνακας 1-1. Κατηγορίες Αγωγών Μεταφοράς Φυσικού Αερίου

 Κέντρα ελέγχου και διανομής φορτίου

Τα συστήματα SCADA είναι εξελιγμένα συστήματα επικοινωνιών που λαμβάνουν μετρήσεις

 Συστήματα τηλελέγχου και τηλεπικοινωνιών

Η δυνατότητα του συστήματος μεταφοράς να τροφοδοτεί την αγορά φυσικού αερίου με

Τα συστήματα RCC αποτελούνται από καλωδιώσεις οπτικών ινών τοποθετημένες κατά

Η κατανάλωση φυσικού αερίου αυξάνεται κυρίως τους χειμερινούς μήνες, καθώς οι

Εικόνα 2-1. Χάρτης Δικτύου Μεταφοράς Φυσικού Αερίου Μελών ENTSOG

Το ευρωπαϊκό δίκτυο διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς φυσικού αερίου (European

Σύμφωνα με European gas regulation (EC) 715/2009.

 Κώδικες Διαχείρισης του Συστήματος Μεταφοράς Φυσικού Αερίου

Οι κώδικες διαχείρισης του συστήματος μεταφοράς φυσικού αερίου του ENTSOG θα

 Σχέδιο Ανάπτυξης Δικτύου

Ετήσιες εαρινές και χειμερινές προβλέψεις επάρκειας αναθεωρούν-ανασκοπούν

Ο κανονισμός (EC) 715/2009 προέβλεπε τη χρήση απλών εργαλείων διαχείρισης για τη

Εικόνα 2-2. Μέλη ENTSOG

Οι δραστηριότητες του ENTSOG κυβερνώνται από το Ρύθμιση για το Τρίτο Πακέτο

Οι σχετικές με την αγορά δραστηριότητες του ENTSOG περιλαμβάνουν την

Η ανάπτυξη συστήματος είναι μια επιχειρηματική περιοχή καλύπτει όλες τις

Η διαχείριση συστήματος είναι πρωτίστως υπεύθυνη για τους τεχνικούς κώδικες

Εικόνα 3-1. Αγωγοί Μεταφοράς Ελληνικού Δικτύου Μεταφοράς Φυσικού Αερίου

Σκοπός της εταιρίας είναι η λειτουργία, συντήρηση, διαχείριση, εκμετάλλευση και

Το ΕΣΦΑ αποτελείται από:

 Τον κεντρικό αγωγό μεταφοράς αερίου και τους κλάδους αυτού,

 Εποπτεία, συντήρηση και λειτουργική διαχείριση του ΕΣΦΑ σε κανονικές και σε

 Δείκτες ασφάλειας και υγείας(OGP, CONCAW και ΕΛΟΤ

 Δείκτες διαχείρισης ποιότητας(κατά ΕΛΟΤ ΕΝ 15341 και ISO

Διεθνείς Συμμετοχές ΔΕΣΦΑ

Ο ΔΕΣΦΑ είναι ενεργό μέλος των παρακάτω διεθνών οργανισμών:

 GIE (Gas Infrastructure Europe)

Στέλεχος του ΔΕΣΦΑ συμμετέχει στο Διοικητικό Συμβούλιο του ENTSOG.

 SIGTTO (Society of International Gas Tanker & Terminal Operators Ltd)

 MARCOGAZ (Technical Association of the European Natural Gas Industry)

Κρίσιμη Θερμοκρασία και Πίεση

Αρχή των αντίστοιχων καταστάσεων

Δύο ή περισσότερα αέρια θεωρείται ότι βρίσκονται σε αντίστοιχες καταστάσεις όταν οι

Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι υπολογισμού του συντελεστή συμπιεστότητας Z, με

Εικόνα 4-1. Διάγραμμα Standing-Katz

Η παράμετρος s εξαρτάται από την ειδική βαρύτητα, τη θερμοκρασία ροής Τf , τον

Πτώση πίεσης λόγω τριβής

όπου u η μέση ταχύτητα του αερίου στον αγωγό [m/s]

όπου Pb η πίεση βάσης [kPa]

Επιλέγουμε να χρησιμοποιήσουμε τον συντελεστή τριβής Darcy-Weisbach και τον

όπου D η εσωτερική διάμετρος του αγωγού [mm]

Μπορούμε να υπολογίσουμε τον συντελεστή τριβής σε μεγαλύτερα εύρη τιμών αν

Εξισώσεις Ροής Φυσικού Αερίου

 Θεμελιώδης Εξίσωση Ροής

όπου Tb η θερμοκρασία βάσης [K]

Η εξίσωση Panhandle A χρησιμοποιείται όταν οι αριθμοί Reynolds σε έναν αγωγό

Η εξίσωση Panhandle Β, γνωστή και ως η αναθεωρημένη Panhandle, είναι κατάλληλη

Το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Αερίου(IGT) πρότεινε μία εξίσωση, η οποία δεν συνίσταται

Η εξίσωση Mueller χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις που η πίεση του αερίου στον

Μπορούμε να κατηγοριοποιήσουμε τις εξισώσεις ροής σύμφωνα με το είδος των