Κωδικοί Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών

1. ΠΟ1030 Αλτίνογλου Τσιφλίκ.

2. ΠΟ1074 Γκιοβ Τεπέ

Κυδαθηναίων 11 - τηλ. 210 3239225

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Α. Ο φάκελος 1, που αναφέρεται ως "Αλτούνογλου Τσιφλίκ", περιέχει ένα αρχείο σε μορφή

"βιβλίου" μικρού σχήματος, αποτελούμενο, όπως αναγράφεται στο εξώφυλλο, από 163 1/2
σελ.

Αναφέρονται 4 πληροφορητές, ενώ η περίοδος που καλύπτει είναι 1957-1961 και 1962.

Λόγω μεγέθους δεν προχώρησα σε περαιτέρω έρευνα.

Β. Ο φάκελος 2, Γκιοβ Τεπέ, έχει την ακόλουθη διάρθρωση:

Κεφάλαιο Α

1. ΄Ονομα (1/2 σελ.).

2. Δελτίο Χαρτογραφικής Υπηρεσίας (1 σελ.).

3. ΄Ενταξη οικισμού (1 σελ.).

4. Τουρκική Διοίκηση (1/2 σελ.).

5 Εκκλησιαστική εξάρτηση (1 σελ.).

Κεφάλαιο Β Κάτοικοι (1 σελ.).

Κεφάλαιο Γ Γλώσσα (1 σελ.).

Κεφάλαιο Δ δεν βρήκα.

Κεφάλαιο Ε Γεωγραφικά στοιχεία (1,5 σελ.).

Κεφάλαιο Στ Οικονομία (3 σελ.).

Κεφάλαιο Ζ Ξενιτεμός (1 σελ.).

Κεφάλαιο Η δεν βρήκα.

Κεφάλαιο Θ Σχέση Ελλήνων και Τούρκων (1 σελ.).

΄Ολα τα παραπάνω κεφάλαια ουσιαστικά αποτελούνται από σύντομα σημειώματα. Το ότι

δεν βρήκα κάποια κεφάλαια δεν σημαίνει με βεβαιότητα ότι δεν υπάρχουν.
Μαρτυρία (ο τίτλος δικός μου).

(Εραυνητής) Κ.Μ.Σ. Χρ. Σαμουηλίδης 14/10/1955.

Περιφέρεια Σεbιν Καράχισαρ (τα ξένα γράμματα, δικά τους, για να αποδοθεί η προφορά).

Χωριό Γκιοβτεπε (με διαλυτικά στο όμικρον, που προφανώς αλλάζουν την προφορά).

Πληροφορητής: Ιάκωβος Παπαδόπουλος.

Θέματα Ιστορίας

(προτάσσονται κάποιες λεπτομέρειες που περιγράφουν τη συνάντηση με τον πληροφορητή

και κάποια σύντομα στοιχεία που αναφέρονται στον 19ο αιώνα, τα οποία παρέλειψα).

Ε. Ιστορία του Χωριού (10 σελίδες).

(Από το σημείο αυτό αντιγράφω, σχεδόν λέξη προς λέξη, την μαρτυρία διατηρώντας τη
γλώσσα του πρωτοτύπου).

(Το χωριό) δεν ήταν πάρα πολύ παλιό. Οι γεροντότεροι έλεγαν ότι οι παππούδες τους
ήρθαν από την Σίμικλη και από άλλα χωριά της Αργυρούπολης και έχτισαν το χωριό γιατί η
παλιά πατρίδα τους ήταν άγονη και φτωχή "ο τόπος έτον άπορος". ΄Οταν ήρθαν στο μέρος
που χτίστηκε αργότερα το Γκιόβτεπε, δεν βρήκαν ντόπιους κατοίκους.

Μια παράδοση μάλιστα που άκουσε ο πληροφορητής από την "καλομάνα" (γιαγιά) του,
έλεγε ότι οι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν πρώτα ανάμεσα Τερέκοϊ και Τσελέπ, στη θέση
Τσακίλ.

Εκεί όμως δέχονταν συχνά επιδρομές από συμμορίες άγνωστης εθνικότητας που τους
ονόμαζαν Τελήδες (ντελήδες). Αυτοί άρπαζαν ό,τι έβρισκαν στο χωριό και έτρωγαν τα
φαγητά που τους έδιναν από φόβο οι χωρικοί, αλλά ζητούσαν κι από πάνω και το περίεργο
"τισ κιρασούν" (αμοιβή για τα δόντια, για τον κόπο των δοντιών τους).

Για να τους αποφύγουν οι κάτοικοι άλλαξαν θέση χωριού και πήγαν παρακάτω, εκεί που
χτίσθηκε τελικά το Γκιόβτεπε.

(Εδώ έχω βάλει μια σειρά τελείες που μάλλον σημαίνουν αλλαγή θέματος)

Τον Ιούνιο του 1921 εξόρισαν όλο το Ebές μαζί με το χωριό του Ιάκωβου Παπαδόπουλου
γιατί η περιοχή ήταν ατίθαση, είχε πολλούς αντάρτες ΄Ελληνες και παλιότερα. Μετά την
Μικρασιατική Εκστρατεία οι Τούρκοι φοβήθηκαν μήπως βγουν στα βουνά κοντά στους
παλιούς και πολλοί άλλοι αντάρτες και εξόρισαν όλους τους ΄Ελληνες του Ebές.

Τους διάταξαν να ετοιμασθούν αμέσως. Οι χωρικοί φόρτωσαν τρόφιμα, ρούχα και ό,τι άλλο
χρήσιμο σε κάρα, σε ζώα και στη ράχη τους και ξεκίνησαν συνοδευόμενοι από τους
τζανταρμάδες.

Πέρασαν Ζάρα, Κανκάλ, Μαλάτεια και έφτασαν στο Καρπούτ όπου έμειναν 1,5 χρόνο.
Πούλησαν κάρα, ζώα και ό,τι άλλο είχαν, για να ζήσουν. ΄Οσοι έβρισκαν δουλειά στην
περιοχή του Καρπούτ και μέσα στην πόλη, ήταν τυχεροί. Οι άλλοι λιμοκτονούσαν,
πέθαιναν.

Από το Καρπούτ πήγαν, πάντοτε συνοδευόμενοι, στην Ούρφα κι από κει στο Τσαραπολόζ
και από κει, με γαλλικό τρένο, στο Χαλέπι. ΄Εμειναν 6 μήνες μέσα σε σπήλαια ("μάγαρα"),
έστησαν νοικοκυριό και εκεί κοιμόνταν.

Από το Χαλέπι πήγαν με γαλλικό τρένο στην Δαμασκό κι έπειτα στην Βηρυτό, όπου
έφθασαν το Πάσχα του 1923.

΄Οσοι έζησαν, μπήκαν στο βαπόρι για την Ελλάδα. ΄Εκαναν στάσεις σε Κύπρο, Ρόδο, Σύμη
και τον Μάιο του 1923 έφτασαν στον Πειραιά.

Από τον Πειραιά πήγαν στην Θεσσαλονίκη. ΄Εμειναν σε Καραμπουρνάκι και Τούμπα 3-4
μήνες και μετά εγκαταστάθηκαν οι περισσότεροι στο Κλείτος (Χαϊνταρλί) Εορδαίας Κοζάνης.

Ο απολογισμός της ατέλειωτης αυτής πορείας ήταν τρομερός! Δεν έμειναν ούτε οι μισοί.
Στο δρόμο τους άρπαζαν οι Τούρκοι τα κάρα και τα ζώα.

΄Οσους αρρώσταιναν τους άφηναν να πεθάνουν χωρίς να μπορούν να τους βοηθήσουν.

Πρώτα πέθαιναν οι γέροι και οι γρηές. Αργότερα, από την πείνα, την κούραση, τη δροχή, τα
χιόνια, τη δίψα, το πλάγιασμα στην ύπαιθρο κ.ά. ταλαιπωρίες ενός τόσο μακρινού δρόμου,
αρρώσταιναν και οι νεότεροι.

Πολλές οικογένειες έσβησαν εντελώς. Από τα 12 άτομα της οικογένειας του Ιάκωβου
Παπαδόπουλου έμειναν μόνο δύο: Η γυναίκα του κι αυτός.

Οι "Κοφτεπελήδες" εγκαταστάθηκαν σε διάφορα χωριά της Μακεδονίας.

Από τις μεγάλες οικογένειες της πατρίδας, με 10-12 άτομα η καθεμιά, οι περισσότεροι
ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στο Κλείτος. Δημιούργησαν νέες οικογένειες και παιδιά και
σήμερα στο Κλείτος ζουν 60 οικογένειες.

΄Αλλες 15 οικογένειες στην Ποντοκώμη (Εορδαίας Κοζάνης), 10-15 οικογένειες στο

Μεσόβουνο, 6-7 οικογένειες στο Λαζοχώρι Βεροίας, 10 οικογένειες στον Κάτω Κουπανό
Βεροίας, στο Λιπαρό Γιαννιτσών 12 οικογένειες, στον ΄Αγιο Λουκά Γιαννιτσών 6 και στο
Ζερβοχώρι Βεροίας άλλες 6-7.

Στην ανταλλαγή, εκτός από Ρωσία δεν υπήρχαν αλλού εγκατεστημένοι συγχωριανοί του
πληροφορητή μας. Από τους μορφωμένους συγχωριανούς μας μόνο ο Λάζαρος Πετρίδης ζει
στο ίδιο χωριό (Κλείτος). Οι άλλοι χάθηκαν στην έξοδο ή πέθαναν αργότερα.

Το χωριό στην Ελλάδα

Το χωριό που μένουν τώρα οι περισσότεροι πρόσφυγες από το Γκιόβτεπε, λέγεται Κλείτος,
αποτελεί κοινότητα της επαρχίας Εορδαίας του Νομού Κοζάνης.

Το παλιό όνομα του χωριού ήταν Χαϊdαρλί. Βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του Βερμίου, έχει
1300 κατοίκους, όλους πρόσφυγες από διάφορα μέρη του Πόντου: α. Από το Γκιόβτεπε
ήρθαν 45 οικογένειες, β. από το Αλτούνογλου Τσιφλίκ (Σεβάστειας) γύρω στις 60
οικογένειες, γ. από το Ατάν Παζάρ 20 οικογένειες, δ. Τοχατλούδες (Τοκάτ) 30 οικογένειες, ε.
Τραπαζούντιοι 10 οικογένειες.

Η γλώσσα των προσφύγων δεν έπαθε μεγάλες αλλοιώσεις. Τα παιδιά μιλούν σχεδόν όπως
και οι γονείς. Το χωριό υπήρχε και πριν έρθουν οι πρόσφυγες. Κατοικούνταν από Τούρκους,
80 οικογένειες γεωργούς και 20 οικογένειες ψαθάδες, που γυρνούσαν από χωριό σε χωριό.

Πρώτοι ήρθαν οι Κοφτεπελήδες και έπειτα οι άλλοι πρόσφυγες από Αρτούνογλου (το
γράφει με ρ) Τσιφλίκ, Τραπεζούντα κλπ. Βρήκαν εδώ τους Τούρκους, τους περιόρισαν σε
λιγότερα σπίτια και κάθησαν στα υπόλοιπα οι ίδιοι.

Στα 1924 έφυγαν οι Τούρκοι από το χωριό. Οι 80 οικογένειες Τούρκοι ζούσαν σαν μπέηδες.
Κάθε σπίτι είχε 200 καλά στρέμματα ενώ οι ΄Ελληνες σήμερα έχουν 28 μόνο στρέμματα και
οι νεότερες οικογένειες 8-10 στρέμματα.

Τα σπίτια του χωριού χτίστηκαν χωρίς ρυθμό, απλά και μακριά το ένα από το άλλο. Οι
Τούρκοι είχαν αραιά τα σπίτια τους, σχεδόν 200 μέτρα το ένα από το άλλο.

Στην ανατολική πλευρά του χωριού βρίσκεται το βουνό Κόσ-Τεπέ, στα νότια το Βέρμιο, στα
βόρεια το χωριό αμύγδαλα και δυτικά ο κάμπος. Στα νότια του χωριού υπήρχε μαχαλάς
τούρκικος με το όνομα Φεταλάρ. Σήμερα δεν υπάρχει, ενώ στα ΝΔ είναι μια θέση που την
ονομάζουν "τα χαλασμένα οσπίτα".

Σήμερα οι κάτοικοι του χωριού ζουν πάλι από τη γεωργία. ΄Εχουν 10-15 χτίστες, 10-20
μαραγκούς, εργάτες σε διάφορες δουλειές και 20 παιδιά στο γυμνάσιο. Στην ξενιτειά δεν
πηγαίνουν σήμερα, εκτός από 4 οικογένειες που έφυγαν τελευταία στην Αυστραλία. Με
τους άλλους πρόσφυγες περνούν καλά.

Θ΄Το χωριό μετά την έξοδο (1 σελίδα)

Δεν έχει αλληλογραφία με Τούρκους κανένας συγχωριανός του πληροφορητή.

Πρόσφυγες από το Τερέκοϊ που μένουν τώρα στο Ζερβοχώρι Βεροίας, πήγαν στην πατρίδα
και είδαν το χωριό του πληροφορητή. Εκεί βρήκαν 10 οικογένειες Τούρκων να κάθονται στα
10 παλιά σπίτια που έμειναν όρθια. Τα άλλα όλα, όπως και την εκκλησία, τα γκρέμισαν
Κούρδοι που ήραν από τη Ζάρα, για να πάρουν την ξυλεία των σπιτιών και ό,τι άλλο βρουν.

Το χωριό σχεδόν εξαφανίστηκε. Τα 10 σπίτια έμειναν για να θυμίζουν τη θέση του.