॥ अायः ७ - ानिवानयोगः ॥

ु
ॐ ौी परमान े नमः। अथ समोायः। ौीभगवानवाच।
ु
मासमनाः पाथ  योग ं यदाौयः। ु  भज े मा ं जनाः सकितनोऽजन।
चतिवधा ुृ ु
ु १॥
ं ं समम ं मा ं यथा ािस तण॥
असशय ु  ानी च भरतषभ॥
आत िजासरथाथ  १६॥

े ं सिवान ं इदं वाशषतः।

ान ं तऽह े ु ः एकभििविशत।
े ं ानी िनय
तषा  े
ू
याा नहे भयोऽ ् मविशत॥
त ात े २॥ िूयो िह ािननोऽथ अहं स च मम िूयः॥१७॥

ु
मनाणा ं सहॐषे ु कितित िसय।े उदाराः सव  एवैत े ानी ाैव म े मतम।्
े ततः॥३॥
यततामिप िसाना ं किा ं वि ु
आितः स िह याा े ु ं गितम॥्१८॥
मामवानमा

ू
भिमरापोऽनलो वायःु ख ं मनो बिरव
ु े च। बना ं जनाम े ानवाा ं ूपत।े
अहार इतीय ं म े िभा ूकितरधा॥
ृ ४॥ ु े सविम
वासदवः ु 
 ित स महाा सलभः॥ १९॥

े
अपरयिमता ृ ं िवि म े पराम।्
ं ूकित कामै 
ै ै तानाः े े
ूपऽदवताः।
ू ं महाबाहो ययदे ं धायत े जगत॥् ५॥
जीवभता त ं त ं िनयममााय ूका
ृ िनयताः या॥२०॥

ू
एतोनीिन भतािन  ु
सवाणीपधारय। यो यो या ं या ं तन ं ु भः ौयािचतिमित।
 ु
अहं क
ृ जगतः ूभवः ूलयथा॥६॥ त ताचला ं ौा ं तामवे िवदधाहम॥् २१॥

् िदि धनय।
मः परतरं नात िक ु ताराधनमीहत।े
स तया ौया यः
 ं ूोत ं सऽू े मिणगणा इव॥७॥
मिय सविमद ् य ैवः िविहताितान॥्२२॥
लभत े च ततः कामान म

रसोऽहम ु कौये ूभाि शिशसययोः।

ू  अव ु फलं तषा
े ं तवमधसाम।
े ्

 े े ु शः ख े पौष ं नष॥

ूणवः सववदष ृ ु ८॥ े े
दवावयजो याि मा याि मामिप॥२३॥

ु गः पृिथा ं च तजाि

पयो े िवभावसौ। ु
अं िमाप ं म े मामबयः।
ू े ु तपाि तपिष॥
 तष
जीवन ं सवभ ु ९॥ ु ् २४॥
परं भावमजानः ममायमनमम॥

 ू
बीज ं मा ं सवभताना ं िवि पाथ  सनातनम।्  योगमायासमावतः।
नाहं ूकाशः सव ृ
ु ु
बिबिमतामि े े ् १०॥
तजजिनामहम॥ ू
मढोऽय ं नािभजानाित लोको मामजमयम॥्२५॥

 ्
बलं बलवता ं चाहं कामरागिवविजतम। 
े ं समतीतािन वतमानािन
वदाह ु
चाजन।

धमािवो ू े ु कामोऽि भरतषभ॥
भतष  ११॥ ू
भिवािण च भतािन मा ं त ु वदे न कन॥२६॥

य े च ैव सािका भावाः राजसाामसा य।े े ु े मोहन

इाषसमन े भारत।
े तािि न हं तषे ु त े मिय॥१२॥
म एवित  ू
सवभतािन ं ं सग  याि परप॥२७॥
समोह

ु
िऽिभगणमय  ं जगत।्
ैभाव ःै एिभः सविमद ु 
े ं गत ं पाप ं जनाना ं पयकमणाम।
यषा ्

े परमयम॥् १३॥
मोिहत ं नािभजानाित मामः ु ाः भज े मा ं ढोताः॥२८॥
त े मोहिनम

दैवी षा ु
े गणमयी मम माया रया। जरामरणमोाय मामािौ यति य।े
मामवे य े ूप े मायामता
े ं तरि त॥
े १४॥ त े ॄ तिः कृ  ं अा ं कम  चािखलम॥् २९॥

ू ूप े नराधमाः।
न मा ं ृ ितनो मढाः ू व ं मा ं सािधय ं च य े िवः।
सािधभतािधदै
माययापतानाः आसरु ं भावमािौताः॥१५॥ ु े
े च मा ं त े िवयचतसः॥
ूयाणकालऽिप ३०॥

्
ॐ तत सितित ौीमगवीतास ु उपिनष ु ॄिवाया ं योगशा े ौीकाजनसवाद
ृ ु ं े ानिवानयोगो नाम समोायः।
 Chapter 7: Jñaanavijñaanayogah
OM shrii paramaatmane namah. atha saptamodhyaayah. Shriibhagavaanuvaacha.
mayyaasaktamanaah paartha
yogam yuñjanmadaashrayah
asamshayam samagram maam
yathaa jñaasyasi tacChriNu 1
jñaanam te'ham savijñaanam
idam vakShyaamyasheShatah
yajjñaatvaa neha bhuuyo'nyat
jñaatavyamavashiShyate 2
manuShyaaNaam sahasreShu
kashchidyatati siddhaye
yatataamapi siddhaanaam
kashchinmaam vetti tattvatah 3
bhuumiraapo'nalo vaayuh
kham mano buddhireva cha
ahankaara itiiyam me
bhinnaa prakritiraShTadhaa 4
apareyamitastvanyaam
prakritim viddhi me paraam
jiivabhuutaam mahaabaaho
yayedam dhaaryate jagat 5
etadyoniini bhuutaani
sarvaaNiityupadhaaraya
aham kritsnasya jagatah
prabhavah pralayastathaa 6
mattah parataram naanyat
kiñchidasti dhanañjaya
mayi sarvamidam protam
suutre maNigaNaa iva 7
raso'hamapsu kaunteya
prabhaasmi shashisuuryayoh
praNavah sarvavedeShu
shabdah khe pauruSham nriShu 8
puNyo gandhah prithivyaam cha
tejashchaasmi vibhaavasau
jiivanam sarvabhuuteShu
tapashchaasmi tapasviShu 9
biijam maam sarvabhuutaanaam
viddhi paartha sanaatanam
buddhirbuddhimataamasmi
tejastejasvinaamaham 10
OM tat satiti shriimad bhagavadgiitaasu-upaniShatsu brahmavidyaayaam yogashaastre
shrii kriShNaarjunasamvaade Jñaanavijñaanayogo naama saptamo’dhyaayah.
balam balavataam chaaham
kaamaraagavivarjitam
dharmaaviruddho bhuuteShu
kaamo'smi bharatarShabha 11
ye chaiva saattvikaa bhaavaah
raajasaastaamasaashcha ye
matta eveti taanviddhi
na tvaham teShu te mayi 12
tribhirgunamayairbhaavaih
ebhih sarvamidam jagat
mohitam naabhijaanaati
maamebhyah paramavyayam 13
daivii hyeShaa guNamayii
mama maayaa duratyayaa
maameva ye prapadyante
maayaametaam taranti te 14
na maam duShkritino muuDhaah
prapadyante naraadhamaah
maayayaapahritajñaanaah
aasuram bhaavamaashritaah 15
chaturvidhaa bhajante maam
janaah sukritino'rjuna
aarto jijñaasurarthaarthii
jñaanii cha bharatarShabha 16
teShaam jñaanii nityayuktah
ekabhaktirvishiShyate
priyo hi jñaanino'tyartham
aham sa cha mama priyah 17
udaaraah sarva evaite
jñaanii tvaatmaiva me matam
aasthitah sa hi yuktaatmaa
maamevaanuttamaam gatim 18
bahuunaam janmanaamante
jñaanavaanmaam prapadyate
vaasudevah sarvamiti
sa mahaatmaa sudurlabhah 19
kaamaistaistairhritajñaanaah
prapadyante'nyadevataah
tam tam niyamamaasthaaya
prakrityaa niyataah svayaa 20
yo yo yaam yaam tanum bhaktah
shraddhayaarchitumicChati
tasya tasyaachalaam shraddhaam
taameva vidadhaamyaham 21
sa tayaa shraddhayaa yuktah
tasyaaraadhanamiihate
labhate cha tatah kaamaan
mayaivah vihitaanhitaan 22
antavattu phalam teShaam
tadbhavatyalpamedhasaam
devaandevayajo yaanti
madbhaktaa yaanti maamapi 23
avyaktam vyaktimaapannam
manyante maamabuddhayah
param bhaavamajaanantah
mamaavyayamanuttamam 24
naaham prakaashah sarvasya
yogamaayaasamaavritah
muuDho'yam naabhijaanaati
loko maamajamavyayam 25
vedaaham samatiitaani
vartamaanaani chaarjuna
bhaviShyaaNi cha bhuutaani
maam tu veda na kashchana 26
icChaadveShasamutthena
dvandvamohena bhaarata
sarvabhuutaani sammoham
sarge yaanti parantapa 27
yeShaam tvantagatam paapam
janaanaam punyakarmanaam
te dvandvamohanirmuktaah
bhajante maam driDhavrataah 28
jaraamaraNamokShaaya
maamaashritya yatanti ye
te brahma tadviduh kritsnam
adhyaatmam karma chaakhilam 29
saadhibhuutaadhidaivam maam
saadhiyajñam cha ye viduh
prayaanakaale'pi cha maam
te viduryuktachetasah 30