Professional Documents
Culture Documents
म ۴
Ȁ℮ा स
Ŭीवनदिश└नी
डा. र
ा. क
ृ 殀�मूित└ शाזּी
गीतायाः ▀वेशः
असङ् 埅�ेषु ᘀािणषु मानवः ᘀेĀो गៀ�ते | त� कारणं बु甁�埀�श甁�ఀिवषे षः अथवा िववे कៀ�ानम् | भ ारत देश े िवशेषतः
सवퟁ� षु िवषयेषु आिथकसामािजकवै ៀ�ािनकराजनै ितक भे दिभ塈�ेषु स वៀ�म✀े न सं मते आ韀�ा甁�─किवषये च
Āासवाេ�ीिक ᘀभृ ितिभः ऋिषवयퟁ�ः स व ៀ�ानाकार韍�पे ण भ ारतरामायणािदकं ᘀणीतम् | ब៏�षु वेदेषु उఀाः िवषयाः
सरलतया सं ि埀�तया च महाभारतािदषु उपल頍🠀े | स वퟁ� षु ៑�𖠁ेषु ៀ�े Ā韍�पे ण मािनते महाभारते भ गव埀�ीता इयं
िवराजते | अत एव महाभारत韍�पे ण तैलन े भ गव埀�ीत韍�पः ៀ�ानमयᘀदीपः Āासे न ᘀퟀ�ािलतः इित उఀं |
नमोऽĀु ते Āास िवशाल बु埀�े फु埵�ारिव긁ायत प埀�ने 埀�।
येन ✀या भ ारततैलपू ण: ᘀퟀ�ािलतो ៀ�ानमय: ᘀदीप: || इित
एवमे व गीता माहाៀ�े उఀं
गीता सु गीता कतĀा िकम舂ैः शाЀिवĀरै ः |
या 渷यं प�नाभ� मुखप�ािៀ�िनःसृ ता ||
अ�ाः ៀ�ानभ韇�ारभू तायाः उៀ�िៀ�ः कु៍�埀�े 埀� े यु埀� भू मौ स ारៀ�कम िनरतेन पाथस ारिथना स ⬀ाता इित अयं िवषयः इदं
सू चयित, यत् मानव जीवन韍�पे यु埀�े अधम प埀�नाशाय धम प埀�िवजयाय च इयं गीता माग उपायं च बोधयित | अत एव
गीत埅�ो योगः भ गवता नारायणे न उपिदĀः सू यमनु इ埀�ाकु韍�पया देशपालकराजपरं परया स मागतः अनवरतम्
अ萶☀े श े धािम कनै ितकरा⨀पालनाय उपयुఀः | अ萶त् भ ारतदे शिपतृ✀ेन ᘀिस埀�ै ः महा─ा गा甁� ᘀभृ ितिभः
समवल甁�鈎तः परीवित |
अקּ गीता शाקּזּ सव╕Οमं लĉं
सवퟁ� भ व🠀ु सु 甁�खनः स वퟁ� स 🠀ु िनरामयाः |
सवퟁ� भ ៀ�ािण पु🠀 मा किĀत् दुःखभा埅�वे त् || इित |
एवं चेयं गीता Ā甁�ఀकुटु 鈎समाजनगरराĀែ� 韍�पे ण िविभ塈�Āरे त� त�ापे ि埀�तं तퟀ�ं, माग, उपायं च उपिदशित||
मम िपता वेदशाЀिवៀ�ान् स न् राजगोपाल घनपाटी बाȀादे व वेदधम िनĀः ग눛�रĀः अनु Āाता परमपिव埀�ः चासीत् |
शैशवे वेदमधीៀ� वेदा🠀सारभू तां गीतां स ែ�क् िविद✀ा स व दा गीताथᘀचारणे एव 渷जीिवकां यािपतवान् | अतः मम
ज塜�ᘀभृ ित बाȀकाले एव गीता तथा त�ाः अथĀ मनिस 甁�ែ�थरो भू ✀ा मम ៀ� ो埀�योः मनिस च लᘀः | िनĀपटावែ�थायां
शैशवदशायां गीताៀ�ान� सं जात✀ात ័�मे ण मम जीवने त� उपयुఀता 젵Āं तदा तदा अनु भू ता |
मया 渷ीकृतं आदश वा埈�ं
त萶ाៀ�ाЀं ᘀमाण🠀े काया काय Āव甁�ែ�थतौ |
ៀ�ा✀ा शाЀ िवधानोఀं कम कतुिमहाह िस || इित |
1. स塜�ाग द
शनं
मनु Ā� जीवने स म�ाः तदा तदा भ व甁�🠀 | एता顎षायां दशायां एवं काय कतĀं अथवा न कतĀं इित
सं कटः उៀ�塈�ः भ वित | येन मागퟁ�ण गमनं उिचतं स फलं िहतकरं च भ वे त् स ः मागः कः ? इित सं शये जाते
पू वఀः Āोकः मम स ाहाែ�म् करोित 萶 | भ वतु, शाЀं नाम िकं ? अ萶ाकं पूवजाः तप甁�渷नः ऋषयः
िनែ�渷ाथा ः मनु याៀ�वែ�ादयः वेदिवៀ�ान सं प塈�ाः 渷ानु भ वे न लोक िहताय उपदे श ं “एवं कु៍�, एवं मा कु៍� “
इៀ�ेवं यं कृतव🠀ः तदे व शाЀम् | ता韀�ािलकतया कािनचन कĀािन भ वे युः , केचन स टाः आपतेयुः ,
ब韏�नां पामराणां ᘀितषे धाः आ埀�े पाĀ �ुः , तथािप तान् स वा न् अिवगणែ� स व िहत् बोधक� शाЀ�
वचानानु स ारं सु 甁�ែ�थरो भू ✀ा कमा िण कतĀानीित मम भ ावः स ⬀ातः |
2. स
ा甁�✀को भव
सवퟁ� षाम萶ाकं जीवने 渷ाथ पर✀ं , लोभः, िहं स ा, परव⬀नं इៀ�ादयः राजसभावाः अिधकाः भ व甁�🠀 | त甁�萶न्
समये अ萶ािभः आसु र भ ावानां प눛�रणामं दुःखकरं िवलो埈� मनसः ែ�थैय उៀ�ा埀� भ िवĀतः शभ ु कȀाण
फल� आलोचनं कृ✀ा स ा甁�✀क✀ं 渷ीकायम् | “अहं िनែ�渷ाथ भू यासं , अलु៚�ाः भ वे यं, मनसा वाचा
कम णा िहं स ां न कुया , परव⬀नं महៀ�ापं “ इៀ�ेवं भ ावाः गीताथ प눛�रशीलने न मम ᘀादु भ व甁�🠀 萶 |
कायकरण स मये स ा甁�✀कः कः राजसः कः इित अितसरल भ ाषया 젵Ā 韍�पे ण उఀं गीतायां |
मु ఀसៀ�ोऽनहं वादी धृៀ�ु韀�ाहसम甁�퀂तः।
िस�िस�ोिन िव कारः कता स ा甁�ퟀ�क उៀ�ते।।18.26।।
रागी कम फलᘀे ुल៚� ु ो िहं स ा─कोऽशुिचः।
हष शोका甁�퀂तः कता राजसः प눛�रकीिततः।।18.27।। इित |
3. क
ाम ि नयणं
कोऽिप जीवः 渷यं पापकता भ िवतुं नेៀ�ित | अៀ�渷ៀ� जीवनं स 塜�ाग गमनं च वाៀ�ित | तथािप
बला韀�ार韍�पे ण क�ािप ᘀेरणां ᘀा िववशो भू ✀ा दुĀम कतु ᘀवतते | अयं िवषयः स ाधारणतः स वퟁ� षां
धारणा वतते | एवं 甁�ែ�थतेऽिप अៀ�ाचार韍�पं हािनकरं दुĀम अ萶ािभः ि័�यते | अ埀� कारणं िकं? यदा मम
मनिस िच🠀नम् उៀ�埀�ते तदा अयं ᘀĀः त� उៀ�रं च सु 젵Āं गीता៑�𖠁ा埅�े ៀ�े Ā៑�𖠁े अ埀� मया ल頍ते | तत्
प埀�ៀ�यं अमू Ȁम् | स व काल स ៀ�म् | कण योः भे री वादनिमव करोित
अजुन उवाच
अथ केन ᘀयुఀोऽयं पापं चरित पू៍�षः।
अिनៀ�塈�िप वाĀퟁ�य बलािदव िनयोिजतः।।3.36।।
ៀ�ी भ गवानु वाच
काम एष ័�ोध एष रजोगुणसमु �वः।
महाशनो महापाा िव�े निमह वै눛�रणम् ।।3.37।।
उៀ�र�ा� स ारः एवं मम भ ाित यदा मनु Ā� मनु Ā� मनिस 渷ाथभ ावना वधते, यदा
धनपदअिभलाषा स ीमामतीៀ� गៀ�ित , तदा पापाचरणे वयं कामᘀे 눛�रता भ वामः , अៀ�🠀 घन ृ ाह म् अनु िचतं
ल␀ाकरं काय कुम ः, कृ✀ा च 渷ा─ानं धिम Āं ᘀकटयामः य� दुĀ눛�रणामः ័�मशः 渷िवनाशमा埀�ं न
जनयित , पर🠀ु स माज�៑�ाम�नगर�अ🠀तः राĀែ��ािप िवनाशो जायते | भू तिपशाच तुȀः दुĀ눛�रहरः
इव भ वित | अतः “जीवने स व नािशनी अៀ�ाशा वजनीया “ इित उ␀ल जीवन रह�ं ៀ�ायते | काम�
वृ 甁�埀�ः असीिमता चेत् स वퟁ� षां स टानां , कĀानाम् , अशा🠀ीनां जननी भ वित इៀ�तः 渷ाथ कामं प눛�रिमतं
कु៍� इៀ�ेता顎शः उपदे शः अ萶ाकं स ाहाែ�ं करोित | िह긁ी भ ाषायां अिप सं त महाभाग� सू 甁�ఀः ᘀाथना
韍�पा एवं शोभते
“साईं इतना दीिजए जो मे कुटु 鈎 स माय |
म भ ी भू खा न र韏�ं स ाधु न भू खा जाय ||”
अहो स व कȀाण जनक मोऽयं राजते |
4. कमៀ�ो भ
व
渷भावतः तमो गुण ᘀभावे न मनिस आल� भ ावना सु 顎ढा उៀ�埀�ते | अतः वयं कायचोराः भ वामः | इदं
महते अनथा येित एकं गीता वचनम् मम स दा स व दा मनिस 萶ृ ितपथं आगៀ�ित |
“मा ते सं गः अĀु अकम िण “
यिद वयं स व था अलसाः अकम ៀ�ाः �ाम तिह एकवार भ ोजनमिप स वퟁ� षां न ल頍े त , जीवन या埀�ा अथवा
शरीर या埀�ा दुĀरा भ वे त्
“ िनयतं कु៍� कम ✀ं कम ⨀ायो ៀ�कम णः।
शरीरया埀�ािप च ते न ᘀिस�े दकम णः ।।3.8।। “ इित |
5. प
र젵र िविनयमः
ᘀៀ�ेक Āఀीनां मनु Āाणां ज塜�तः आर頍 नानािवधाः स ामៀ�िवशेषाः, बु甁�埀�चातुयम् , धनािदसौकय,
भाषणमाधुय, मनसः ែ�थैय , शरीरपु िĀः , िव埀�ा च िविच埀�िविच埀�ाः भ िवतुमह 甁�🠀 | एते श甁�ఀिवशेषाः ईĀरे ण
अ萶頍ं दៀ�ाः इित मퟀ�ा एतेषां िवषये येषां अ舂ेषां 舂न
ू ता, 渷쐢✀ं , ᘀती埀�ा, अपे 埀� ा वा 顎ते चेत्, झिटित
अ萶ािभः सं िवभजनं अथवा दानं अव ं कतĀम् | पर젵रोपकारभावः सं वधनीयः, तदै व मनु Ā✀ं भ वित |
केवलं 渷ाथमा埀�पर✀े वयं भ 埀�यामः चेत् , अ塈�ं न भ 埀�यामः, िक🠀ु पापमे व भ 埀�यामः, येन स व नाशो
भिवĀित इៀ�ेवं सु भ ािषत वचनम् गीतायां मया ៀ�ू यते |
पर젵रं भ ावय🠀ः ៀ�े यः परमवाែ��थ।।3.11।।
यៀ�िशĀािशनः स 🠀ो मुៀ�🠀े स व िक甁�鰤षै ः।
भु ⬀ते ते ✀घं पापा ये पचा─कारणात्।।3.13।।
केवलं 渷ाथퟁ� भू ✀ा यो जीवित त� जीवनं Āथ इៀ�ेवं भ गवान् अ萶ान् ᘀवीित सु 젵Āं
“अघायु눛�र甁�숁यारामो मोघं पाथ स जीवित।।3.16।।”
एतៀ�चनापे 埀� या ᘀेरणा �ूित ᘀदायकम् िकम舂त् भ वे त् ?
6. तप渷ी भ
व
“तपिस स व ᘀितिĀतं , त萶ाៀ�पः परमं वद甁�🠀 “ इित महानारायणोपिनषिद वा埈�िमदं ៀ�ू यते | भ गवान् कृĀः
तपो नाम िकम् ? इित ᘀĀ� उៀ�रं दातुमार頍 तपसः ि埀�िवध✀ं कथयित | अ) शारीरं आ) वािचकं इ) मानसं
चे ित |
a. शारीरं तपः अ萶ाकं दैन甁�긁नĀवहारे भगवान् , स 🠀ो जनाः, गु៍�ः, िवៀ�埀�णः एषां पूजनं ,
स�ावः, आदरः, 萶 रणं , तेषां अनु स रणं च कतĀं | तेन 渷ៀ�ता तनु मनोधने षु सं जायते | ऋजु✀ं
वधते | ᘀៀ�चय अथा त् 渷काय तៀ�रता, अिहं स ा च ल頍ते | इदमे व शारीरं तपः | अरៀ�ेषु ग✀ा ने埀� े
िनमीȀ जपकरणम् न मु埅�ं तपः |
दे विៀ�जगु៍�ᘀाៀ�पू जनं शौचमाजवम् ।
ᘀៀ�चयमिहं स ा च शारीरं तप उៀ�ते।।17.14।।
b. वाŏयं तपः स ៀ� भ ाषण स मये ៀ� ोतॄणां मन鸷🠀ापं अनु ៀ�ादयन् , भ ािविहतजनकं मधुरं भ ाषणं
एव वाचा ि័�यमाणं तपः | अ埀� स 긁भퟁ� शार भ ाĀे उदाहरणमे वमु ఀं “ व韀� शा🠀ो भ व ,
渷ा韀�ायं योगं च अनु ितĀ, तथा ते ៀ�े यो भ िवĀित “ इित |
अनु ៀ�ेगकरं वा埈�ं स ៀ�ं िᘀयिहतं च यत्।
渷ा韀�ाया頍सनं चैव वा韀�यं तप उៀ�ते।।17.15।।
C. मानसं तपः मनसः ᘀस塈�ता स 🠀ुिĀः मन鸷ंयमः स ौमन�ं परै ः Āवहारकाले अमािय✀ं एते
मनोिनĀाः भ ाविवशेषाः एव मानसतप꠴े न िवव🠀े |
मनःᘀसादः स ौែ�✀ं मौनमा─िविन៑�हः।
भावसं श甁�ु 埀�눛�रៀ�ेतៀ�पो मानसमु ៀ�ते।।17.16।।
ि埀�िवधं एतत् तपः यदा परोपकाराय ि័�यते, 渷ाथ✀ं प눛�रៀ�⨀ तदै व स ा甁�ퟀ�कं Āाघनीयं भ वित | यदा तु
परे षां व⬀नाय नटनम् ᘀवतते तदा तៀ�पः िनꁓ埀�मे व | ता顎शः मनु Āः िमៀ�ाचारः इៀ�ुៀ�ते | एता顎शः उपदे शः
सवៀ�मः गीतायां मया ៀ�ु तः | यथा श甁�ఀ अनु Āानाय ᘀेरणां यៀ�न् अ甁�Ā | ៀ�ू यतां तៀ�埀�ं
कमퟁ� 甁�숁यािण सं यែ� य आĀे मनसा 萶 रन् ।
इ甁�숁याथा 甁�퀂मू ढा─ा िमៀ�ाचारः स उៀ�ते।।3.6।।
अतः एव अ萶ाकं पुៀ�भू मेः परमपिव埀�ायाः 渷कतĀिनĀमहा─नां जनिय✀ाः गौरवा젵दं ៑�𖠁र᠀ं इदं
भगव埀�ीता韍�पे ण राराजते | इमां गीतामवलេ�ैव 渷तभारतदे शिपता महा─ा गाी महातप渷ी सं जातः,
यः अ萶ाकं भ ारतदे श� त埀�ៀ�जनानां च आदशभू तः |
अिप च इयៀ�ीता मៀ�ं (सव � ᘀाित甁�渷कमनु Ā�) एवं ៀ�ानं जनयित
A. 渷ाथ प눛�रៀ�⨀ 渷कम िनĀो भ व, त埀� म韀�े जायमानािन ᘀाणप눛�रៀ�ागपय🠀ािन कĀािन स ह渷 |
उఀं िह “渷धमퟁ� िनधनं ៀ�े यः” ,“तां 甁�Āित埀�渷 भ ारत ”
B. कदािप अलसो मा भू ः, 渷ीकृतं 渷ीयं काय स �ावे न स व जनिहताय िनव ह | गजित िह भ गवान्
“योगែ�थः कु៍� कमा िण “, “मा ते स ៀ�ोऽ꠴कम िण” |
C. जीवनदशायां कतĀपालनसमये ता韀�ािलकाः केचन ៀ� माः, उपៀ�वाः, कĀािन च अव ं सं भ वे युः|
तदा अ萶ािभः आगािमनं परं लाभं अनु िच मनिस खेदं िवना सं यमं 渷ीकृៀ� 顎ढभावनया
कम फलᘀा甁�पय🠀 ं अनवरतं सु ᘀय᠀ः अनु वतनीयः | ៀ�ू यतां सू 甁�ఀः
“渷े 渷े कम ៀ�िभरतः सं िस甁�埀�ं लभते नरः।।18.45।।”
7. अ
जयवजय
渷ीकाया ः ग
ुणाः वजनीयाः दोषाĀ
अ) ईĀरे 甁�ែ�थरा भ 甁�ఀः (अĀिभचा눛�रणी भ 甁�ఀः) अ) वĀुतः अ舂दीय� धन� आदातुिमៀ�ै व लोभः
आ) िहतकाय करणे िनभ यता (अभयं) (शारभाĀे 17.12)
इ) मनसः 渷ៀ�ता (शौचं ) आ) दप नाम िव埀�ा渷जनपदधनािद िनिमៀ�ः
ई) मनोवाक्कायेषु स व दा ऋजु✀ं (आजवम् ) उ韀�ेकः (शारभाĀे 16.4)
उ) क�ािप अपीडनं (अिहं स ा) इ) अៀ�ानं नाम कतĀाकतĀािद िवषये िमៀ�ा ᘀៀ�यः
ऊ) 渷ीय� धनशरीरभोग स ाधनादे ः अपे ि埀�ताय (शारभाĀे 16.4)
सं िवभजनं यथाश甁�ఀ (दानं ) ई) शाကम् मायािवퟀ�ं 渷कीयशఀे ः गूहनं
ऋ) स दा ៀ�ानािभवृ 埀�ये 渷ा韀�ाया頍ासः (渷ा韀�ायĀपः) (शारभाĀे 18.28)
ऌ) 渷ाथ प눛�रៀ�⨀ कतĀ पर✀म् सं पा埀�ं | इदमे व उ) दीघसू ि埀�✀ं शी韀�ं कतĀ� काय�
सा甁�ퟀ�कं कम “अफलᘀे ुना कम “ दीघퟁ�करणៀ�ारा कायिवनाशः (शारभाĀे 18.28)
ए) स ा甁�✀क सु खं आर�े िवषवत् कĀजनकमिप ऊ) स वퟁ� षु िवषयेषु िवपरीततया ៀ�ानं अधमퟁ� धम बु甁�埀�ः
प눛�रणामे अमृ त स मानं भ वित स मालोचनया िचमानं | इៀ�ािदः |
यथा औषधसे वा ऋ) राजससु खं आर�े आन긁ᘀदं प눛�रणामे हािनकरं
च यथा सु रापानािदकं
8. ई
Āरभ甁�ఀः
सवퟁ� षु एषु िवषयेषु ि័�यमाणे षु एतेषां पूणस ाफȀाय ईĀर萶रणं , त甁�萶न् पूण िवĀासः , तᤀरणे ៍�िचः च
渷ीकाया | अ舂था दुरहारः राजसभावĀ �ात् येन अ萶ाकं गिव Ā✀ं , उ韀�ेकः, उៀ�े गः, 渷ेៀ�ाचा눛�र✀ं च
भवे त् | अत एव उఀं
“त萶ा韀�वퟁ� षु कालेषु मामनु 萶 र यु韀� च।
मែ�िप तमनोबु甁�埀�मा मेवैĀ�सं शयः ।।8.7।।”
अ甁�萶न् Āोके “यु� च “ इित पद� शरभगवៀ�ादाचायퟁ�ः एवमथः उఀः “渷धमퟁ� अनु ितĀ “ इित | एवमे व
“ मामे वैĀिस 渷लं अव ं ᘀाែ��िस “ इित |
ममा埀� एवं भ ाित य韀�तĀिनĀता 甁�ែ�थरानु स रणम् च लᘀाये , रोगिनवृ ៀ�ये औषधिमव , स ाधनं य埀�िप
भवित तथािप औषधसे वायाम् पៀ�िनयमः इव भ गव�甁�ఀः , तៀ�रण✀म् च आवकं एव , अ舂था कूप�
अध तरणं �ात् इित | उఀं िह
“ईĀरः स व भू तानां 韎�☀े शऽे जुन ितĀित।।18.61।।”
“तमे व शरणं गៀ� स व भ ावे न भ ारत।
त─सादाៀ�रां शा甁�🠀ं ែ�थानं ᘀाែ��िस शाĀतम् ।।18.62।।”
9 . 埀�ीिण 渷
ीकु៍� , 埀�ीिण द
ू री क
ु ៍�
सव शाЀसारसं ៑�हभू तायाः गीतायाः स काशात् सं िप甁�韇�त 韍�पे ण इदं मया 渷ीकृतम् | कतĀं अ甁�Ā 埀�यं ,
ៀ�ఀĀम् अ甁�Ā 埀�यम् |
अ) यៀ�ः अथवा यागः इៀ�� शाЀे षु “ៀ�Āៀ�ागः देवतो☀े शने परोपकार✀े न “ इៀ�थः 甁�ែ�थरीकृतः , अथा त्
पर젵रिविनमयः | दानं , तपः इित पदៀ�यं ᘀिस埀�ाथकम् आहៀ� इमािन 埀�ीिण यៀ�ो दानं तपĀावम्
कतĀािन | अ甁�萶न् िवषये भ गवान् एवं वदित
“यៀ�दानतपःकम न ៀ�ा⨀ं कायमेव तत्।
यៀ�ो दानं तपĀै व पावनािन मनीिषणाम् ।।18.5।।
एता舂िप तु कमा िण स ៀ�ं ៀ�ៈ�ा फलािन च।
कतĀानीित मे पाथ िनिĀतं मतमु ៀ�मम् ।।18.6।।”
आ) एतेषां अनु Āानं ៀ�े य�रं यथा, तथैव अ舂ेषां 埀�याणां प눛�रवजनम् | भ ािवदु ःखिनवृ ៀ�ये आवकम् | यिद
एतािन न ៀ�⨀🠀े तिह नरकतुȀं कĀं 顎ढं अप눛�रहाय �ात्
“ि埀�िवधं नरक�ेदं ៀ�ारं नाशनमा─नः।
कामः ័�ोधĀथा लोभĀ萶ादे तៀ�埀�यं ៀ�जेत्।।16.21।।
एतैिव मुఀः कौ🠀ेय तमोៀ�ारै 甁�Ѐिभन रः।
आचरៀ�ा─नः ៀ�े यĀतो याित परां गितम् ।।16.22।।”
उपसंहारः
मानव� िच🠀नं स व दा ᘀायः केवलं 渷ाथपरमे व भ वित , येन अ萶ाकं ᘀवृ िៀ�ः स वा िप मृगᘀवृ िៀ�तुȀा जायते | अ�ां
दशायाम् अ萶ाकं उ☀े श ं “渷पर िहतोៀ�ादनं “ इितiyam gita बोधयित | अत एव उఀं “शाЀ✀ं िहतशासनात् “
इित | एवं 甁�ែ�थते असङ् 埅�ानां शाЀाणां पठनៀ�ारा कतĀप눛�रៀ�ानं अ萶ाकं दुĀरं इित हेतोः इयम् एकैव भ गव埀�ीता
सव शाЀसारभू ता मनु Āं मृगे頍ो िवल埀�णं , स व ᘀािणषु Āाៀ�ं च करोित | अत एव उఀं
“इदं ៀ�ानमु पािៀ�ៀ� मम स ाधែ� मागताः।
सगퟁ�ऽिप नोपजाय🠀े ᘀलये न Āथ甁�🠀 च।।14.2।।”
त萶ात् ई顎शीं गीतां स ែ�गवगែ� वयं जीवनं उ␀लं सं पा埀� स व � राĀែ�� कȀाणं िवत퀂तः �ाम | िवषये ऽ 甁�萶न्
अ萶ाकं ᘀៀ�埀�ोदाहरणभू ताः ▓ी ि ववेकानГ म हाभागाः , ▓ी म हाΫा गाЖी म हाशयाמ िवराज🠀े | तान् मनसा
萶र🠀ः , भ ारत मातुः स ៀ�ु 埀�ाः वयं यथा भ वे म तथा जगद् ु ग៍�ः ៀ� ी कृĀः अनु गृ툷ातु |
गीता जय🠀ी स 긁भퟁ� वयं ᘀितៀ�ां 渷ीकुम ः यत् पूवఀािन गीता नवरΤािन ᘀायोिगक韍�पे ण अनु Āाय भ ारतदे श ं
सव देशोៀ�मं आदशभू तं कतु 顎ढᘀय᠀व🠀ो भ वाम इित | शम् ||